Elsa Joubert

Elsa Joubert
Gebore	Elsa Antoinette Murray Joubert (1922-10-19)19 Oktober 1922 Paarl, Suid-Afrika
Sterf	14 Junie 2020 (op 97) Kaapstad, Suid-Afrika
Beroep	Skrywer, akademikus
Nasionaliteit	Suid-Afrikaans
Noemenswaardige werke	Die swerfjare van Poppie Nongena
Noemenswaardige toekennings	Verskeie, sien teks.
Eggenoot	Klaas Steytler
Kinders	Elsabé Antoinette, Henriëtte en Nicolaas Christiaan

Elsabé Antoinette Murray Joubert OIS (Paarl, 19 Oktober 1922 – 14 Junie 2020) was 'n Afrikaanssprekende Suid-Afrikaanse skrywer. Joubert het beroemdheid verwerf met haar novelle Die swerfjare van Poppie Nongena, wat in 13 tale vertaal is, en wat ook as 'n drama op die planke gebring is. Sy was die niggie van die Afrikaanse skrywer Gideon Joubert. Sy is op 14 Junie 2020 aan Covid-19 oorlede.

Lewe en werk

Vroeë lewe en opleiding

Elsabé Antoinette Murray Joubert is op Saterdag 19 Oktober 1922 in die Paarl gebore. Haar ouers stam albei van die Franse Hugenote af. Haar pa, Willem Adolf Joubert, is die seun van ’n wynboer en vir 32 jaar hoof van die Paarl Onderwyskollege, terwyl haar ma, die predikantsdogter Elsabé de Villiers, onderwyseres was by die Skool vir Dowes op Worcester. Haar ouers is in 1916 met mekaar getroud. Haar jonger suster Isabeau is jonk dood aan leukemie, maar sy het nog ’n ouer broer, Gideon.

Sy gaan van sub A tot matriek skool aan die Laerskool en Hoërskool La Rochelle in die Paarl en matrikuleer in 1939. In standerd agt behaal sy die tweede beste punte in die Kaapprovinsie en kom eerste in die Geskiedenis Taalbond. Ná hoërskool studeer sy van 1940 af verder aan die Universiteit van Stellenbosch, waar sy in die Harmonie-koshuis inwoon. In 1942 verwerf sy ’n B.A.-graad en in 1943 ’n Sekondêre Onderwysdiploma. Op universiteit is sy Die Matie-korrespondent vir die vroueblad van Die Burger.

In 1945 behaal sy ’n M.A.-graad in Afrikaanse Letterkunde aan die Universiteit van Kaapstad met ’n verhandeling oor J. van Melle se werk

Loopbaan as onderwyser, akademikus en joernalis

Sy gee dan 'n jaar lank in 1944 onderwys aan die Hoër Meisieskool Cradock, waar sy in die skoolkoshuis inwoon. Tydens die wintervakansie los sy ’n maand af as onderwyseres by ’n skooltjie op die eilande by Keimoes in die Garieprivier. Sy is ook die Afrikaanse redaktrise van die universiteitsblad Groote Schuur. Van 3 Januarie 1946 tot einde Februarie 1948 is sy as vroueredakteur verbonde aan Die Huisgenoot.

Werk in die buiteland

Sy onderneem in 1948 ’n omvattende reis deur Afrika, wat in Tafelbaai aan boord van die City of London begin, al met die ooskus van Afrika langs. By Mombasa klim sy af en gaan oot land na die Victoriameer, van waar sy op ’n rivierboot al met die Nyl op tot in Kaïro vaar. Hiervandaan reis sy deur Europa, waar sy twee jaar agterbly. Sy werk onder andere vir die Verenigde Volke in Genève in Switserland en die Suid-Afrikaanse Ambassade in Lissabon in Portugal. In Parys bestee sy tyd saam met Jan Rabie en Klaas Steytler sluit hier ook vanuit Amerika by haar aan. Saam reis hulle dan met rugsakke verder. Om ekstra geld te verdien om aan die lewe te bly, doen sy van tyd tot tyd vryskutwerk as joernalis, onder andere deur ’n onderhoud te voer met die burgemeesteres van Berlyn, waarvoor dié haar £25 betaal. Sy stuur ook gereelde bydraes vir Die Burger, Sarie Marais en Die Huisvrou, waar Audrey Blignault destyds die redakteur was en ook van haar werk vir haar radioprogramme gebruik.

Terugkeer na Suid-Afrika

Ná haar huwelik in April 1950 in die Paarl met Klaas Steytler, wat sy tydens haar studies by die Universiteit van Kaapstad ontmoet het, vestig sy haar in Johannesburg, waar sy eers Afrikaans gee vir diplomastudente by die Tegniese Kollege in Eloffstraat en later sewe jaar lank verbonde is aan die redaksie van Die Transvaler. Periodiek gee sy ook klasse in Afrikaans aan individue en by kolleges. Hier word drie kinders (twee dogters, Elsabé Antoinette en Henriëtte, en ’n seun, Nicolaas Christiaan) vir haar en Klaas gebore. In Johannesburg begin Elsa saam met Klaas, Jan Rabie, Abraham de Vries en Rita Elferink die Excelsior Groep, waarmee hulle oor die rassegrense heen kultuuraande hou.

Verdere reise

Nadat hulle eers ’n woonstel huur en daarna ’n huis in Melville, koop hulle ’n huis in Aucklandpark. In 1955 neem die gesin, Elsa en Klaas en twee klein kinders, ’n reis deur Njassaland (vandag Malawi). Nadat sy op haar eie ’n reis na Madagaskar, Mauritius en Reunion onderneem, gaan sy later saam met Klaas op ’n reis deur Mosambiek. Beide laasgenoemde reise word in reisverhale beskryf.

Van 1965 af bly die gesin in Oranjezicht in Kaapstad, terwyl sy steeds by herhaling reise deur Europa, Afrika en die Verre Ooste onderneem. Hierdie reise vind neerslag in talle reisboeke.

In 1967 word Klaas en Elsa uitgenooi na Duitsland en bly in Berlyn van waar hulle van plan was om Oos-Europa te besoek, maar ’n dringende telegram van Suid-Afrika waarsku hulle daarteen. Die Russiese spioen Juri Loginof is pas in Suid-Afrika gearresteer en enige verhandelbare Suid-Afrikaners agter die Ystergordyn kon gevange geneem word met die oog op ’n ruilooreenkoms. Hulle reis dan na Turkye en Griekeland, waar hulle onder andere vir Jan Rabie en Marjorie Wallace gaan kuier in die dorpie Eloúnda op die Griekse eiland Kreta.

Van September tot middel Oktober 1973 onderneem sy ’n uitgebreide reis deur Angola. Sy onderneem ook ’n reis deur Suid-Afrika waar sy al die tuislande besoek om haar te vergewis van die toestande daar, as voorbereidingswerk vir die draaiboek van ’n dokumentêre rolprent. Die rolprent word egter nooit gemaak nie. Saam met Klaas besoek sy op uitnodiging van Al J. Venter ook die militêre basisse op die grens van Suidwes-Afrika, insluitende Ondangwa.

In 1985 besoek sy en Klaas die elfde Internasionale Boekeskou in Buenos Aires in Argentinië, ’n besoek wat saamval met die Spaanse vertaling van Die swerfjare van Poppie Nongena. Daarna besoek hulle ook die Boerenasate in Argentinië en ontmoet die wêreldbekende Argentynse skrywer Jorge Luis Borges, van waar hulle ook deur Chili reis.

In die negentigerjare onderneem hulle ’n reis deur Indonesië, wat aansluit by Leipoldt se reis in Uit my Oosterse dagboek. Elsa beskryf hierdie reis in Gordel van smarag.

Persoonlike lewe

In April 1973 koop hulle ’n vakansiehuis in Onrus, waar Elsa aan huis van Jan Rabie bevriend raak met die skrywer Richard Rive. Richard stel haar bekend aan die Afrikaliteratuur en -werke van swart skrywers wat in Suid-Afrika verbode was, wat haar blootstelling aan en begrip van die kontinent verder verbreed. Hierdie kennis en begrip gee sy terug aan die gemeenskap in verskeie openbare optredes, waar sy lesings lewer oor Afrika en sy ontluikende skrywers. Saam met Klaas is sy in 1975 ’n stigterslid van die Afrikaanse Skrywersgilde en van 1984 tot 1985 dien sy ook as voorsitter. Ná die dood van Klaas in 1998 vestig sy haar in ’n woonstel in die aftreeoord Berghof in Tuine, Kaapstad. Wanneer nog ’n woonstel in die oord ’n jaar later vakant word, koop sy dit ook om ’n studeerkamer te kry waarin sy haar boeke en ’n lessenaar kan huisves. Sy ondergaan in Oktober 2002 ’n heupvervangingsoperasie nadat sy val en haar heup beseer. Later ondergaan sy ’n verdere heupvervanging, wat haar beweging baie bemoeilik.

Skryfwerk

Sy skryf reeds van kleintyd af. In standerd drie gee sy haar eerste koerant uit en skryf gedigte. Net nâ die herdenking van die Groot Trek skryf sy ’n essay vir Die Burger oor My grootste oomblik in die Ossewatrek, waarvoor sy ’n tweede prys kry. Nadat sy haar meestersgraad behaal het, skryf sy ’n artikel oor die eilandmense naby Keimoes, wat in Die Huisgenoot verskyn en haar ook help om ’n pos as joernalis by hierdie tydskrif te kry. In 1947 skryf sy onder die skuilnaam W. Prinsloo ’n kortverhaal, Marynatjie, wat in Die Huisgenoot gepubliseer word.

Reisverhale

Sy maak haar eerste impak met haar reisverhale, waarin sy nuwe wêrelde open vir Afrikaanses in ’n tyd wat meeste Suid-Afrikaners deur die isolasie van die apartheidsjare dit moeilik vind om vreemde lande te besoek. In haar reisverhale fokus sy die aandag benewens die geskiedenis van die streek veral op die sosio-politieke toestande en die volkeverhoudinge. Met fyn waarneming stel sy ook die gewone mense aan die leser voor, wat dan benewens die indrukwekkende feitestruktuur ook ’n besondere menslikheid aan die verhale verleen.

Water en woestyn is ’n reisverhaal oor haar eerste reis al met die Nyl op in Afrika, vanaf die oorsprong in hierdie rivier in Uganda tot in Egipte, waar dit in die see uitmond. Sy beskryf die natuur, mere en riviere van Afrika en sy verskeidenheid mense. Onderweg doen sy baie besienswaardighede aan, met veral die Egiptiese oudhede by Luksor (begraafplaas van die Farao’s) en Karnak wat ’n groot indruk op haar maak. Hierdie boek word ook in Braille oorgesit.

Die verste reis beskryf haar reis deur verskeie lande van Wes-Europa kort na die einde van die Tweede Wêreldoorlog, waar sy eerstehands die nagevolge en puin van hierdie mensgemaakte ramp deurleef. Sy besoek Italië, Duitsland, Switserland, Frankryk, Luxemburg, Nederland, Spanje en Portugal. Die boek kry sy titel van die aangrypende slotsin, “die verste reis wat ’n mens kan maak, is van mens tot mens, deur die hart”.

Gedeeltes van Oos-Europa is die onderwerp in Swerwer in die herfsland. Hierdie reis begin in Berlyn in Duitsland en gaan dan deur Oostenryk na Turkye en Griekeland, waar sy ook die eiland Kreta aandoen.

Gordel van smarag skryf sy nadat sy en haar man Klaas in 1995 op die spore van C. Louis Leipoldt na Sumatra en Djakarta in Indonesië was en hierdie verhaal sluit nou aan by Leipoldt se reisweergawe in Uit my Oosterse dagboek. Die boek openbaar ook verskuilde fasette van Leipoldt se persoonlikheid en werp lig op sy Oosterse gedigte.

Sy reis ook wyd in Afrika in ’n tyd toe dit ongewoon en moeilik was vir wit Suid-Afrikaners, laat staan nog ’n vrou, om sulke reise aan te pak. Die onderliggende fokus van hierdie reise is veral om die wyses waar te neem hoe mense van verskillende kulture, rasse en etnisiteit ’n weg vind om vreedsaam en voorspoedig saam te leef.

Suid van die wind handel oor die eilande Madagaskar, Mauritius en Reunion, met die menslikheid en beelding van die relaas wat ’n sterk indruk maak. Die enigste manier om hierdie reis te onderneem is met die vliegtuig na Mauritius, destyds nog voor hierdie eiland se onafhanklikheid, waar Joubert se beskrywing van die maatskaplik-sosiale toestande dus ’n waardevolle kultuurhistoriese dokument is. Hiervandaan reis sy per boot verder na Reunion en Madagaskar. Dit is veral die reis in Madagaskar wat sy met ’n oorvol bus saam met arm plaaslike inwoners onderneem, wat ’n keerpunt in haar siening van die Afrikane meebring. ’n Klein swart kind raak met sy kop op haar skouer aan die slaap. Die onderliggende besef dring tot haar deur dat dit agting vir lewe is wat mense moet leer en ondervind en ander mense moet gesien word as mense, nie as iets om te verduur nie. Hierdie insig het daarna ’n bepalende invloed op al haar skryfwerk. A.P. Grové neem Die woud wat sterwe uit hierdie boek op in Trekvoëls ’n versamelbundel van reissketse.

Mosambiek word beskryf in Die staf van Monomotapa. Die titel verwys nie na ’n landstreek nie, maar die naam van ’n koning wat in die sestiende eeu oor die Makalanga-stam geheers het. Volgens oorlewering was hy ontsaglik ryk en het die Portugese eeue lank vergeefs gesoek na sy legendariese skatte. Benewens die beskrywing van haar ervarings en die land se geskiedenis en kultuur, spreek sy ook die wit-swart probleem en die Portugese rassebeleid van assimilasie pertinent aan. Die staf van Monomotapa, waarvan sy ’n replika present kry, word vir haar die simbool van die skat en ook van hoe die rassegroepe vreedsaam naas mekaar kan bestaan. In die negentigerjare nooi oudpresident Nelson Mandela vir Elsa en Klaas vir ete by die presidentswoning in Kaapstad. Hy vertel haar dat hierdie boek in die tronk vir hom baie beteken het, want dit was die eerste keer dat hy kennis neem van ’n Afrikaner (reeds in die sestigerjare) wat die moontlikheid opper van ’n swart regering in Mosambiek en ’n gedeelde swart-wit regering in Suid-Afrika.

Haar reis deur Angola kom in Die nuwe Afrikaan aan die beurt, waar sy kort voor die onafhanklikheidswording van hierdie land in die vroeë sewentigerjare hierdie reis onderneem en die onstuimige politieke klimaat beskryf saam met die deeglik nagevorste geskiedenis van die land en sy mense wat al haar reisverhale kenmerk. Vir die skrywer gaan dit hoofsaaklik om ’n antwoord te vind op die vraag van wat die regte verhouding tussen wit en swart op die kontinent moet wees en watter rol elkeen moet speel om lewe op die kontinent in vrede en voorspoed te kan beleef.

Romans en novelles

Haar eerste novelle Ons wag op die kaptein verskyn nadat sy op 15 Maart 1961 ’n berig in Die Transvaler lees van twaalf mense wat in Angola op ’n plaas deur ’n terroristebende aangehou word. Hierdie mense se verhoor word drie keer uitgestel terwyl die bende wag op die kaptein wat oor die rivier sou kom, en dan word hulle vermoor. Die uitgerekte wag op die koms van die kaptein impliseer ’n apokaliptiese element. Die roman vertel die verhaal hoofsaaklik uit die oogpunt van ’n vrou (Ana-Paula) wat haar ’n klompie jare tevore as bruid in ’n liefdelose huwelik by ’n man (Carlos Figueira) in Angola aangesluit het. Nadat sy vanuit Lissabon by Carlos aangesluit het, vind sy uit dat hy twee basterkinders het uit ’n verhouding met die swart vrou Nga, terwyl sy geen kind van haar eie kan hê nie. Hoewel sy ’n ander liefdesverhouding aanknoop, voel sy nie dat sy daar hoort nie en slyt haar dae in bitterheid en wanhoop. Hierdie roman word deur Klaas Steytler in Engels vertaal onder die titel To die at sunset en dit word ook tot ’n toneelstuk verwerk. Ons wag op die kaptein word in 1964 met die Eugène Marais-prys bekroon. Hennie Aucamp neem ’n fragment uit hierdie boek op in die versamelbundel Wys my waar is Timboektoe.

Die Wahlerbrug fokus in wese op ’n soeke na identiteit. Die verhaal begin op ’n realistiese vlak, maar neem algaande surrealistiese en simboliese kenmerke aan. Lottie Holme word in ’n vreemde land geskei van haar man. Tydens ’n besoek aan ’n museum word sy deur twee mans (een van hulle het die betekenisvolle naam Schwarz), deur ’n paneel in die museummuur gedwing en ontvoer en na Schwarz se verblyfplek naby die Wahlerbrug geneem. Hier word haar klere, handsak en identiteitsdokumente weggeneem om aan ’n ander vrou ’n identiteit te verskaf. So word sy sonder geld of bagasie, staatloos en identiteitloos in ’n stad gelos waar sy haar met moeite verstaanbaar kan maak. Wanneer sy deur haar ontvoerders vrygelaat word, soek sy na bekendheid deur op haar spoor terug te gaan en weer al die plekke waar sy was, insluitende die museum, te besoek. Hierdie swerftog is ook simbolies van ’n lewensreis op soek na identiteit en sin. Eindelik keer sy dan terug na die Wahlerbrug, waar sy Schwarz dood aantref. Lottie se angs en agtervolging deur eindelose sale kombineer elemente van die spanningsverhaal met die surrealistiese en hallusionêre wêreld van ’n Kafka. Die roman kan vanuit verskillende gesigspunte benader word (teologies, filosofies, psigologies) wat elkeen ’n ander perspektief op die sentrale probleem van identiteit en kontak met ander na vore bring.

Bonga behandel die konflik tussen die primitiewe kultuur van Afrika stamme en die Christendom en speel in die negentiende eeu in die Zambezi-vallei in Mosambiek af. Die primêre tema is die liefdesverhouding tussen ’n swart man en ’n wit vrou. Die verhaal is gebaseer op die sinlose en wreedaardige uitwissing van die Massangano, ’n nedersetting van halfbloede of basters aan die oewer van die Zambezirivier. Die roman word ook beskawingsgeskiedenis soos dit aantoon hoe die witman ontaard in Afrika, hoe die swart mense onder koloniale bewind oënskynlik aanpas maar sonder passie en hoe die basters, met elemente van beide, ’n eie groep vorm. Laasgenoemde groep word ’n bedreiging vir die ander groepe omdat hulle as herinnering van hulle afkoms dien. In 1971 verower Bonga die C.N.A.-prys.

Die verhaal van Die swerfjare van Poppie Nongena is gegrond op feite en word aan haar oorvertel deur die vrou met wie dit alles gebeur het. Hierdie is ’n dokumentêre roman wat aangebied word as “ware verhaal” wat dan deur ’n anonieme verteller georden en aangebied word. So word ’n dubbelperspektief geopen wat met groot vrug die fokus verskuif en perspektiewe open wat nie slegs uit die hoofkarakter of die verteller afkomstig is nie. Poppie is ’n Xhosa wie se werklike naam Ntombizodumo beteken “meisie uit ’n geslag van groot vroue”. Saam met haar broers word sy by haar ouma op Upington groot en later sluit sy by haar ma in Lambertsbaai aan. Deur stamtradisie, waar lobola en onderhandeling die keuse van ’n lewensmaat bepaal, word sy gedwing in ’n huwelik met Stone Nongena, ’n man van ’n vreemde stam Xhosas uit die Ciskei. Hulle trek na Nyanga in die Wes-Kaap, waar sy verskeie inslaapwerke aanvaar om te help om aan haar eie en haar man en kinders se behoeftes te voorsien en haar gesin slegs vir kort rukkies elke week sien. Hulle tel probleme op met die apartheidswette en sy en haar kinders kan nie die nodige permitte kry om permanent aan te bly nie, maar haar man wel. Deur die Groepsgebiede-wetgewing word sy dan as vreemdeling geklassifiseer en so gedwing om haar tuiste in die Kaap te verlaat vir die totaal vreemde tuisland van die Ciskei, terwyl Stone in Nyanga agterbly om vir die gesin se onderhoud te werk. Sy gesondheid gaan egter vinnig agteruit en wanneer hy sterf, kry Poppie tydelike toestemming om weer in die Kaap te kom werk. Sy kan egter nie al haar kinders saambring nie en so word die familie dan geskeur. In die Kaap oorval die onluste van 1976 haar in die township, met ’n wolk wat oor haar en haar kinders se toekoms hang. Van haar kinders neem deel aan die opstande, word gearresteer, en sterf of vlug land-uit in hierdie tyd. Poppie se lewensideale is verpletter en sy besef sy kan nie verder beplan nie, sy moet maar dinge aanvaar soos dit kom. Waar die perspektief van Poppie aanvanklik oorheers, verkry die verhaal gaandeweg ’n veelvoud van perspektiewe soos die kinders groter word en gebeure ook uit hulle gesigspunte gesien word. Ten spyte van die aktuele tema, is dit nie soseer ’n politieke of selfs sosiologiese werk nie, maar ’n letterkundige werk van hoë gehalte, waarin die karakter, persoonlikheid en gevoelens van die mense aangrypend beskryf word. Die roman word in ’n groot mate aangebied as die regstreekse vertelling van die hoofkarakter en ander swart mense, waardeur dit inskakel by die faksie-tegniek (vermenging van feite en fiksie waardeur beide onherkenbaar is) wat in latere postmoderne werke deur onder andere Koos Prinsloo met groot sukses aangewend word. Met gebruik van die swart mense se besondere idioom, woordkeuse, sinsbou en denkwyse verkry die werk verdere geloofwaardigheid. Hierdie weergawe van die geskiedenis van lewende mense se daaglikse stryd teen ’n onregverdige en onmenslike stelsel en die eindelose vernedering en smart wat die enkele mens of ’n hele bevolkingsgroep as gevolg daarvan ervaar, het ’n diepgaande invloed op die Suid-Afrikaanse gemeenskap. Dit is die eerste keer dat ’n menigte wit mense kennis neem van die omvang van die swaarkry van swart mense onder die apartheidsbedeling. Hierdie boek word in veertien tale vertaal (onder andere Bulgaars, Deens, Duits, Frans, Hebreeus, Italiaans, Nederlands, Russies en Spaans) en Elsa behartig self die oorskryf van die roman in Engels. Die drama Poppie (wat sy saam met Sandra Kotzé verwerk het) word ook gepubliseer en in Engels vertaal. In Suid-Afrika word dit in Afrikaans en Engels regdeur die land opgevoer, terwyl dit oorsee opgevoer word by onder andere Off-Broadway in New York, die West End in Londen, die Edinburgh-fees in Skotland en in San Francisco in Amerika, Kanada en Australië. Die boek word verder tot radiodrama verwerk en deur die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie uitgesaai. In 1978 ontvang Elsa Joubert die C.N.A.-prys en in 1979 die W.A. Hofmeyr-prys en Louis Luyt-prys vir Die swerfjare van Poppie Nongena, waaraan die Britse Royal Society of Literature in 1981 ook die Winifred Holtby-prys toeken aan haar eie Engelse vertaling, The long journey of Poppie Nongena. Sy word as gevolg hiervan ook ’n Fellow van die British Royal Society of Literature. Die boek is in 1979 op die kortlys vir die Hertzogprys wat deur Etienne Leroux se Magersfontein, O Magersfontein! gewen is. In 1983 kry Elsa ’n Obi-prys vir die beste teks van die Off-Broadway Theatre in New York vir Poppie Nongena en die Laurence Olivier Award vir toneelspel in Londen se West End word in 1984 vir die drama toegeken. Wanneer ’n lys van die tophonderd boeke van Afrika in die twintigste eeu gemaak word, verskyn Die swerfjare van Poppie Nongena ook op hierdie lys en in 2005 word hierdie boek deur die Departement van Kuns en Kultuur aangewys as die beste prosawerk ooit in Afrikaans. Elsa gee die helfte van haar outeursaandeel uit die verkope van Poppie aan die vrou wie se verhaal sy vertel het, waarmee die vrou vir haar ’n huis in die Transkei koop en vir haar twee kinders ’n opvoeding gee.

Die laaste Sondag is ’n roman wat klaarblyklik in ’n kontemporêre Suid-Afrika vasgevang in geweld en terrorisme afspeel, met die kerk se rol as middelpunt. Op die klein dorpie Oudepos naby ’n grenspos en langs ’n swart gebied word blanke mense vermoor. Tydens ’n besoek aan die grens voer die plaaslike predikant, dominee Wessel Falk, ’n gesprek met ’n jong man, wat ’n halfuur later in ’n landmynontploffing sterf. Die dominee beskou die jong man se laaste woorde as ’n goddelike visie en openbaring en mettertyd ook as goddelike opdrag. Hy verkondig dan aan sy gemeente dat dertig lyke van onskuldige slagoffers van terreur Christus kan terugkoop van die kruis, net soos dertig silwerlinge Hom op die kruis gekry het. Dan kan die vergeldingsleer van ’n oog vir ’n oog weer die genade en vergiffenis van die kruisdood vervang. So word goed teen kwaad en skuld teen onskuld afgespeel en die roman loop op tot die klimaks waar die predikant op die laaste Sondag die dertigste lyk sal ontvang en sy beslissing oor sy vergeldingsleer sal afkondig. Daar is egter reeds in die verhaal aangetoon dat geeneen van die slagoffers werklik onskuldig was nie. Dit is veral die kerk se rol in Suid-Afrika wat in die roman onder die loep kom, veral waar dit die Ou Testamentiese waardes van ’n oog vir ’n oog stel teen die versoeningsdood van Christus, en vergelding teenoor die liefdesgebod. Hierdie roman word in Engels vertaal as The last Sunday. In 1984 is Die laaste Sondag op die kortlys vir die toekenning van die Louis Luyt-prys. Joubert verwerk die roman ook vir die verhoog en dit word onder andere deur TRUK in die Staatsteater in Pretoria opgevoer.

Missionaris is gebaseer op die lewe van die sendeling Aart Antonij van der Lingen (vader van die bekende ds. G.W.A. van der Lingen van die Paarl) wat vanaf die begin van die negentiende eeu in die Kaap sendingwerk doen en die verhaal speel af in die tydperk 1800–1818. Die protagonis is liggaamlik en geestelik ietwat van ’n swakkeling. Met ’n misvormde boggel het hy ook groter ontvanklikheid vir allerhande kwale en is gevolglik ’n gevoelige en sku persoon. Geestelik het hy geen gespesialiseerde opleiding ontvang nie en kwalifiseer slegs as leke-prediker. Te midde van al hierdie persoonlike uitdagings bevind hy hom boonop in ’n tyd van rusie tussen die kerk en sending en die blanke nedersetting se vyandelikheid teenoor die sendelinge, veral sy seniors Read en Van der Kemp. Die W.A. Hofmeyr-prys word in 1989 aan Missionaris toegeken en hierdie boek is dieselfde jaar op die kortlys vir die toekenning van die C.N.A.-prys en die Hertzogprys. Sy vertaal self hierdie boek in Engels as The hunchback missionary.

Die reise van Isobelle beslaan ’n hele eeu se tydsverloop, vanaf die Anglo-Boereoorlog met sy konsentrasiekampe tot met die struggle en die nuwe politieke bestel in eietydse Suid-Afrika. Deur te fokus op die lotgevalle van ’n familie deur verskeie geslagte, kry die boek ’n persoonlike aanslag waardeur die politieke en historiese gebeure in Suid-Afrika des te duideliker belig kan word. Die verhaal volg die lewensgeskiedenis van dominee Josias van Velde (getroud met die Engelse Emma Anderson) en sy nasate deur al die traumatiese gebeure en oorloë van die twintigste eeu, met telkens verdeeldheid tussen die Afrikaners wanneer verskillende politieke gesigspunte met mekaar bots. Die reise van Isobelle verower in 1996 die W.A. Hofmeyr-prys en in 1998 die Hertzogprys. Hierdie roman is in 1996 ook op die kortlys vir die toekenning van die Helgaard Steyn-prys en word in Engels en Duits vertaal.

Twee vroue bevat twee novelles oor soekende vroue, waar een suksesvol is en die ander misluk. Pampas kry beslag tydens die skrywer se besoek aan Argentinië. Hierin vertel sy van ’n vrou, Elvira van Staden, wat na die Anglo-Boereoorlog op soek na bevryding trou met ’n Afrikaner wat hom in Argentinië hervestig. In stede van bevryding vind sy egter gevangenskap in ’n vreemde land en liefdelose toestand. Sy word in hierdie afsondering en eensaamheid gekonfronteer met die beperkinge van haar menslikheid en moet worstel met die onherroeplikheid van die keuses wat sy gemaak het. Haar rol is uitsluitlik dié van ’n vrugbare vrou wat vir haar man seuns moet voortbring om hom op die plaas te help werk. Aanvanklik word egter slegs dogters vir hulle gebore en haar enigste seun sterf ’n paar weke na geboorte. Hierna keer sy terug na Suid-Afrika, maar hierdie fisiese bevryding vind nie weerklank in haar gees nie, aangesien sy die letsels van haar ondervinding lewenslank saam met haar dra. Klooster vertel die verhaal van ’n vrou, Helena, wat saam met drie mans na die St. Katherina-klooster in die Sinai woestynlandskap gaan, op soek na ’n verlore manuskrip. Wat sy vind is nie die verlore manuskrip nie, maar groter begrip en lewenswysheid in ’n spirituele reis.

Kortverhale

Elsa Joubert skryf ook verskeie kortverhale, wat in letterkundige tydskrifte soos Tydskrif vir Letterkunde verskyn en in Melk en Dansmaat gebundel word.

Die verhale in Melk fokus meestal op menseverhoudinge binne die veelrassige, revolusionêre konteks van Afrika en veral Suid-Afrika. Die bekende Engelse spreekwoord van die “milk of human kindness”, wat in die titel weerklank vind, word selde oor rassegrense heen bewys. Die titelverhaal verskyn eers in Standpunte. Dit is ’n hoogtepunt in die bundel en behandel ’n Portugese egpaar wat op ’n vlugtog uit Angola na Suid-Afrika deur ’n aantal swart mans voorgekeer word. Hulle verkrag die vrou om die beurt en daardie aand probeer die man haar weer syne maak. ’n Seun word gebore, wat aanvanklik na die vrou se ander kinders lyk, maar geleidelik kom vreemde gelaatstrekke te voorskyn, soos ’n breë neus en tuitmond. Elke borsvoeding word vir die moeder ’n hernude verkragting, totdat sy self die kindjie versmoor. Die sendeling se dood is nog ’n hoogtepunt. Hierdie kortverhaal verskyn aanvanklik in Die Huisgenoot van 9 Junie 1972 en word daarna deur Hennie Aucamp in Bolder en Abraham H. de Vries in Die Afrikaanse kortverhaalboek opgeneem.

Dansmaat verhaal die skade en pyn wat mense mekaar aandoen en aangedoen het. Die verhale is feitlik almal gesitueer in die aktualiteit van Afrika en Suid-Afrika en maak vindingryk gebruik van Christelike beelde, motiewe en simbole. Ook bloed en vuur, simbole van geweld, word meermale gebruik om sin en betekenis te vind en deur optekening orde uit die chaos te maak.

Die vier vriende en ander stories uit Suid-Afrika is kinderverhale waarin sy veral dierefabels uit die verhaalskat van die swart volke van Afrika opteken. Sy vertaal self hierdie boek in Engels as The four friends.

Van haar korter prosawerk word in verskeie versamelbundels opgeneem, waaronder Herfsdag in Oostenryk in Dames 17 onder redaksie van C.J.M. Nienaber en In memoriam Johanna in Vrou: Mens onder redaksie van Corlia Fourie. Haar werk verskyn ook in onder andere Die Afrikaanse kortverhaalboek, Herinnering se wei, Bolder, Blommetjie gedenk aan my, Borde borde boordevol, Wys my waar is Timboektoe, Sewe sondes, nee meer, Trekvoëls, Kompas, Keerpunt, Uit die kontreie vandaan, Vertellers 1 en 2, Stad en stedelig en Kort-kort. ’n Les in musiek is ’n essay oor jeugherinneringe wat sy spesiaal skryf vir die versamelbundel Herinnering se wei, terwyl ’n Vriendelike begin haar aankoms in Johannesburg beskryf en opgeneem word in die versamelbundel Son op die land. Koos Human neem Stone probeer die land se dokters, maar hy word nie beter nie (’n fragment uit Die swerfjare van Poppie Nongena) op in sy bloemlesing Willekeur en Lina Spies neem Graffie vir ’n kat (’n fragment uit Die verste reis) op in Majesteit, die kat. Engelse vertalings van haar werk word ook in verskeie versamelbundels opgeneem, waaronder Backyard in A land apart en Armoured vision, Milk in Penguin Books of South African stories en Death of a missionary in Storyflight.

Outobiografie

In die outobiografie ’n Wonderlike geweld beskryf sy haar vormingsjare, vanaf geboorte tot wanneer sy in 1948 op haar eerste lang buitelandse reis vertrek. Sy bied hierdie boek aan deur middel van ’n derdepersoonverteller, afgewissel met uittreksels uit dagboeke waarmee sy begin het toe sy dertien jaar oud was. Hierdie boek word deur Irene Wainwright in Engels vertaal en as A lion on the landing gepubliseer.

Reisiger is die tweede deel van haar outobiografie, waar die titel reeds aandui dat die vernaamste fokus die vele reise deur die wêreld en veral Afrika is wat sy in haar lewe onderneem het, insluitende die “reis in Suid-Afrika” met die skryf van Die swerfjare van Poppie Nongena en al die gebeurtenisse wat daarop volg. In 2010 verower Reisiger die Universiteit van Johannesburg-prys, die Recht Malan-prys vir nie-fiksie, die Via Afrika-prys vir letterkunde en in 2011 ken die Akademie die Louis Hiemstra-prys vir nie-fiksie aan hierdie boek toe. Die Stellenbosse Woordfees wys haar in 2011 aan as die woordkunstenaar van 2010 op grond van hierdie boek.

Die derde deel van haar outobiografiese drieluik is Spertyd, wat in 2017 verskyn. Dit fokus op die die skrywer se latere jare in 'n aftreeoord in Kaapstad, maar bevat oor herinneringe van haar jeugervaringe, waaronder haar betrokkenheid by die CSV.

Drama

Haar romans word gereeld vir die verhoog verwerk. Ons wag op die kaptein, Die laaste Sondag (’n verwerking wat sy self behartig) en Die swerfjare van Poppie Nongena word almal opgevoer.

Die drama Poppie (met ’n verwerking deur haar in samewerking met Sandra Kotzé) word gepubliseer. Sendeling is ’n verhoogverwerking deur Saartjie Botha van haar kortverhaal Die sendeling se dood. Hierdie verhoogdrama word in 2011 by die Woordfees, die Suidoosterfees, Aardklop en elders opgevoer.

Aanhaal

Die man met die stof in die groewe op sy gesig het stadig gepraat. Af en toe het hy met die hand oor die kop gevee, die yl hare probeer platstryk. Die tolk het vertaal, en iemand – 'n verslaggewer? - het neergeskryf. Die woorde is uit hom getrek. Hulle kon nie genoeg kry nie. Hy het by tye gesluk en dan weer voortgegaan: Hy het sy pistool teen my slaap gedruk. Hoe hy langs my in die motor gekom het, weet ek nie. Toe het hulle al klaar my vrou uitgesleep gehad. Hy het gesê: Roer en jy is dood. — Die begin van die kortverhaal Melk uit die kortverhaalversameling deur Elsa Joubert: Melk, Tafelberg, Kaapstad, 1980.

Toekennings en eerbewyse

Toekennings

• Genoot van die Britse Royal Society of Literature
• Eredoktorsgraad van die Universiteit Stellenbosch (2001)
• Eugène Maraisprys vir Ons wag op die kaptein (1964)
• CNA-prys vir Bonga (1971)
• W.A. Hofmeyr-prys, vir Poppy Nongena (1979)
• W.A. Hofmeyr-prys en Hertzogprys vir Die reise van Isobelle
• Louis Luyt Prys en CNA Prys (1997)
• Winifred Holtby Gedenkprys van die Britse Royal Society vir Poppie
• Olivier Toekenning vir die beste toneelstuk (Londen)
• Obi Toekenning vir beste draaiboek (New York)
• Hertzogprys vir prosa (1998)

Eerbewyse

Benewens die spesifieke pryse wat haar boeke verower, ontvang sy verskeie ander eerbewyse. As gevolg van die sukses van die Engelse vertaling van Die swerfjare van Poppie Nongena word sy ’n Fellow van die British Royal Society of Literature.

Tydens die Klein Karoo Nasionale Kunstefees van 1996 ontvang sy saam met André P. Brink die Afrikaans Onbeperk-toekenning.

Haar alma mater, die Hoërskool La Rochelle, hou in 1998 ’n spesiale fees tot haar eer om saam te val met die toekenning van die Hertzogprys vir Die reise van Isobelle.

Die Universiteit van Stellenbosch ken in 2001 ’n eredoktorsgraad aan haar toe vir haar uitsonderlike bydrae op die gebied van die letterkunde en die Universiteit van Pretoria vereer haar in 2007 op soortgelyke wyse.

In 2001 kry sy die Patrick Petersen-toekenning van die Afrikaanse Skrywersvereniging en in 2003 word die ATKV se prestigeprys aan haar oorhandig vir haar volgehoue bydrae tot die Afrikaanse kultuur.

Die Staatspresident vereer haar in 2004 met die Orde van Ikhamanga (silwer), Suid-Afrika se hoogste toekenning vir prestasie in die skeppende en uitvoerende kunste, in erkenning van haar letterkundige bydrae en haar vroeë betrokkenheid as skrywer met die Afrika-problematiek. Sy ontvang die toekenning by dieselfde geleentheid as Ingrid Jonker (postuum) en hulle is op daardie stadium die enigste Afrikaanse skrywers naas Karel Schoeman wat so vereer is.

In 2005 ken die klub van studenteraadsvoorsitters aan die Universiteit van Stellenbosch ’n erepenning aan haar toe.

In dieselfde jaar wys ’n paneel van deskundiges Die swerfjare van Poppie Nongena aan as die beste prosawerk in Afrikaans en sy kry op grond hiervan ’n toekenning van die Minister van Kuns en Kultuur.

Sy ontvang in 2008 ’n Suid-Afrikaanse Letterkundetoekenning, geborg deur die Departement van Kuns en Kultuur, vir haar lewensbydrae tot die Suid-Afrikaanse letterkunde.

Die Woordfees op Stellenbosch wys haar aan as 2010 se Woordkunstenaar op grond van haar outobiografie Reisiger.

In 2012 word sy by die Fiesta-toekennings van KykNet met ’n beeldjie vereer vir haar lewenslange bydrae tot woordkuns. Sy is ook een van die vroue waarop KykNet fokus in Formidabele vroue, hulle reeks van dertien episodes oor vroue wat ’n verskil gemaak het in Suid-Afrika.

Die Arts and Culture Trust vereer haar in 2013 met ’n toekenning vir haar lewensbydrae.

Lys van werke

Reisjoernale

• Water en woestyn: 'n reis deur Afrika van die oorsprong van die Nyl tot by sy mond (Uganda en Kaïro), Dagbreek Boekhandel, 1957
• Die verste reis (Wes-Europa), 1959
• Suid van die wind (Madagaskar), 1962
• Die staf van Monomotapa (Mosambiek), 1964
• Swerwer in die Herfsland (Oos-Europa), 1968
• Die nuwe Afrikaan (Angola), Tafelberg, 1974
• Gordel van Smarag: 'n reis met Leipoldt (Indonesië), Tafelberg, 1997

Romans, novelles en kortverhale

• Ons wag op die kaptein (Engels: To die at sunset), Tafelberg, 1963
• Die Wahlerbrug, Tafelberg, 1969
• Bonga, Tafelberg, 1971
• Die swerfjare van Poppie Nongena, Tafelberg, 1978 – The long journey of Poppie Nongena (1980), in 13 tale vertaal en ook vir die verhoog verwerk
• Melk (kortverhale), Tafelberg, 1980
• Die laaste Sondag – The last Sunday, Tafelberg, 1983
• Poppie — die drama, (mede outeur Sandra Kotzé), 1984
• Die vier vriende, 1985 – The four friends (1987) (kinderboek)
• Missionaris, 1988
• Dansmaat (kortverhale), Tafelberg, 1993
• Die reise van Isobelle, Tafelberg, 1995
• Twee vroue: novelles, Tafelberg, 2002

Outobiografie

• 'n Wonderlike geweld: jeugherinnerings, 2005
• Reisiger: die limietberge oor, 2009
• Spertyd, 2017

Bronne

Boeke

• Antonissen, Rob. Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede. Nasou Beperk. Derde hersiene uitgawe. Tweede druk, 1964.
• Antonissen, Rob. Spitsberaad. Nasou Beperk. Elsiesrivier. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1966.
• Aucamp, Hennie. Kort voor lank. Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad. Eerste uitgawe, Tweede druk, 1980.
• Beukes, W.D. (red.) Boekewêreld: Die Nasionale Pers in die uitgewersbedryf tot 1990. Nasionale Boekhandel Bpk. Kaapstad. Eerste uitgawe, eerste druk, 1992.
• Botha, Andries. (samesteller) My Paarl. Andries Botha. Paarl, 1987.
• Botha, Elize. Prosakroniek. Tafelberg Uitgewers Bpk. Kaapstad. Eerste uitgawe, 1987.
• Brink, André P. Vertelkunde. Academica. Pretoria en Kaapstad. Eerste uitgawe, 1987.
• Cloete, T.T. (red.) Die Afrikaanse literatuur sedert sestig. Nasou Beperk. Eerste uitgawe, 1980.
• Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk. Kaapstad. Elfde druk, 1970.
• De Vries, Abraham H. Kortom 2. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 1989.
• De Vries, Abraham H. Kort vertel: Aspekte van die Afrikaanse kortverhaal. Suid-Afrikaanse Instituut. Amsterdam, 1998.
• Grobler, Hilda. Bolder. Blokboeke 57. Academica. Pretoria en Kaapstad. Eerste uitgawe, 1988.
• Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk. Vyfde uitgawe. Eerste druk, 1988.
• Grové, A.P. Trekvoëls. Voortrekkerpers Beperk. Johannesburg, 1969.
• Joubert, Elsa. ’n Les in musiek. in Herinnering se wei. Perskor-uitgewery. Johannesburg. Tweede uitgawe. Eerste druk, 1977.
• Joubert, Elsa. ’n Wonderlike geweld. Tafelberg-Uitgewers. Kaapstad. Eerste uitgawe, 2005.
• Joubert, Elsa. Reisiger. Tafelberg-Uitgewers. Kaapstad. Eerste uitgawe, 2009.
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica. Pretoria, Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1983.
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 2005.
• Lindenberg, E. (red.) Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde. Academica. Pretoria en Kaapstad. Vierde uitgawe. Eerste druk, 1973.
• Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Derde hersiene uitgawe, 1969.
• Nienaber-Luitingh, M. Bonga. Blokboeke 56. Academica. Pretoria en Kaapstad. Eerste uitgawe, 1988.
• Rode, Linda en Gerwel, Jakes. (samestellers) Keerpunt. Kwela Boeke. Kaapstad. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1995.
• Roos, Henriette. Die swerfjare van Poppie Nongena. Blokboeke 48. Academica. Pretoria en Kaapstad. Eerste uitgawe, 1987.
• Smuts, J.P. Karakterisering in die Afrikaanse roman. Hollandsch Afrikaansche Uitgevers Maatschappij. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 1975.
• Smuts, J.P. (Red.) Kompas. HAUM. Kaapstad. Eerste uitgawe, 1965.
• Steenberg, D.H. Elsa Joubert (1922-) in Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1998.
• Van Biljon, Madeleine. Geliefde leesgoed. Quellerie-Uitgewers Edms. Bpk. Kaapstad. Eerste uitgawe, 1996.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1998.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1999.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 3. Van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 2006.
• Van der Berg, D.Z. Ons wag op die kaptein. Blokboeke 45. Academica. Pretoria en Kaapstad. Eerste uitgawe, 1986.

Tydskrifte en koerante

• Anoniem. Twee skrywers verken die self. Die Vaderland, 27 Junie 1988.
• Anoniem. Elsa Joubert – formidabele Poppie. Insig, Mei 1999.
• Beer, Lindé. Wie is Bonga? Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 16 no. 2, Mei 1978.
• Bosman, Bets. ‘Bonga’ (Elsa Joubert) Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 32 no. 3, Augustus 1994.
• Botha, Amanda. Elsa Joubert en haar poppie se omswerwinge. Die Transvaler, 18 November 1978.
• Botha, Amanda. Poppie se oorsese swerftog. Die Transvaler, 19 Julie 1980.
• Botha, Amanda. Boekmissionaris. Rapport, 20 Oktober 2002.
• Botha, Amanda. Twee Afrikaanse skrywers vereer. Beeld, 26 Oktober 2004.
• Burger, Willie. ‘Ons kan maar net versin. En aan ons versinsels glo. Glo wat ander aan ons versin’: Die herinnerde verlede in Elsa Joubert se ‘Die reise van Isobelle’. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 45 no. 2, Lente 2008.
• De Vries, Willem. ‘Wonderlike geweld’ vertaal. Beeld, 19 Januarie 2015..
• De Vries, Willem. Engelse ‘Missionaris’ is méér as vertaling. Beeld, 24 September 2014.
• Du Plessis, Phil. Elsa Joubert doen dit weer. Insig, November 1988.
• Ferreira, Jeanette. Voorgeskrewe literatuur aan swart studente: Resepsie van ‘Die swerfjare van Poppie Nongena'. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 24 no. 4, November 1986.
• Ferreira, Jeanette. Essensie van Afrika vasgevang. Beeld, 2 Mei 2011.
• Fockema, Marisa. ’n Tuiste ná water en woestyn. By, 9 Maart 2013.
• Hough, Barrie … Elsa swyg oor Poppie. Rapport, 27 September 1987.
• Hough, Barrie. Verbaasde Elsa Joubert behaal driekuns met Isobelle se reise. Rapport, 11 Februarie 1996.
• Jansen, Valda. Elsa Joubert sterk aan ná operasie aan haar heup. Beeld, 4 Oktober 2002.
• Janssen, Irene; Lijphart, Truida en Van Ijzeren, Barbara. Over de vertelsituatie in ‘Die swerfjare van Poppie Nongena’. Standpunte. Nuwe reeks 153, Junie 1981
• Joubert, Elsa. Die vertalings van ‘Die swerfjare van Poppie Nongena’. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 20 no. 4, November 1982
• Joubert, Elsa.Tussen argiefbewaarplek en romanwerklikheid met verwysing na ‘Missionaris’. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 30 no. 2, Mei 1992
• Joubert, Elsa. Laat dit dan my protes wees. By, 10 Maart 2012.
• Morgan, Naòmi. Halfeeu ná Elsa Joubert op die ‘onbekende eiland’. By, 27 Julie 2013.
• Mouton, Marisa. Strukturering in ‘Die swerfjare van Poppie Nongena. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 22 no. 3, Augustus 1984.
• Olivier, Gerrit. Die resepsie van ‘Die swerfjare van Poppie Nongena’. Standpunte. Nuwe reeks 161, Oktober 1982.
• Pheiffer, R.H. Motivering by die toekenning van die W.A. Hofmeyr-prys (1978) Standpunte. Nuwe reeks 145, Februarie 1980.
• Prins, M.J. Illokusie en perlokusie van die ontkenning in ‘Die swerfjare van Poppie Nongena’. Standpunte. Nuwe reeks 182, April 1986.
• Prins, M.J. Die verhouding tussen Bonga en Inacia Maria. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 28, Februarie 1990.
• Prins, M.J. 'Bonga’ van Elsa Joubert: ’n Bespreking. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 31 no.3, Augustus 1993.
• Rive, Richard en Olivier, Gerrit. Poppie Nongena – Reaksie en repliek. Standpunte. Nuwe reeks 147, Mei 1980.
• Roos, Henriette ’Die swerfjare van Poppie Nongena’ – tradisie en vernuwing in epiek en kritiek. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 18 no. 3, Augustus 1980.
• Slabber, Coenie. Elsa Joubert wys sy is g’n muis! Rapport, 20 Junie 1993.
• Slabber, Coenie. Hartstog dring haar tot skrywe. Rapport-Tydskrif, 26 November 1995.
• Smith, Francois. Op 80 boetseer sy steeds stories. Plus, 24 Oktober 2002.
• Smith, Francois. Die swerfjare van Eunice Msutwana. Insig, Maart 2005.
• Smith, Francois. Ek leef eers as ek skryf. Naweek-Beeld, 18 Maart 2006.
• Smith, Francois. Sekere dinge moes net gebeur. Rapport, 4 Oktober 2009.
• Smuts, J.P. Commendatio vir die W.A. Hofmeyr-prys: Elsa Joubert se ‘Die reise van Isobelle’. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 34 no. 4, November 1996.
• Smuts, J.P. en Smuts, Ria. Tydshantering in Dalene Matthee se ‘Kringe in ’n bos’ en Elsa Joubert se ‘Ons Wag op die kaptein’. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 34 no. 4, November 1996.
• Snyman, N.J. ’Ons wag op die kaptein’ van Elsa Joubert. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 20 no. 2, Mei 1982.
• Steyn, Suzaan. Apartheid nie klaar geskryf. Die Burger, 10 Julie 1993.
• Steytler, Nico. Skrywer, ma, ouma skuur skouers. Beeld, 20 Oktober 2012.
• Van der Merwe, C.N. Die struktuur van ‘Die swerfjare van Poppie Nongena. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 18 no. 1, Februarie 1980.
• Van der Merwe, Kirby. Reisgenoot. Insig, Oktober 2002.
• Van der Vyver, Marita. Poppie swerf steeds. Boeke-Insig. No. 4 Winter 2008.
• Van Eetveldt, H. ’Ons wag op die kaptein’ van Elsa Joubert. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 19 no. 2, Mei 1981.
• Van Wyk, Sanri. Elsa Joubert se ‘Reisiger’ wen die UJ-prys. Beeld, 30 Julie 2010.
• Viljoen, Louise. Die vroue-reisiger: Elsa Joubert se reisverhale ‘Water en woestyn’ en ‘Die verste reis’ en haar roman ‘Die reise van Isobelle’. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 35 no. 2, Mei 1998.
• Wasserman, Herman. ’Daar moet hartstog wees’, sê Joubert. Bylae by Nasionale Koerante, 6 Maart 1996.
• Wasserman, Herman. Sy het ‘gekap’ en baie vermag. Plus, 21 Oktober 1997.

Eksterne skakels

• Onderhoud op LitNet: http://www.oulitnet.co.za/mond/ejoubert.asp Geargiveer 20 Oktober 2016 op Wayback Machine
• Boekeredakteur Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1998/04/22/11/6.html
• Botha, Amanda Rapport: http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2002/10/20/28/2.html Geargiveer 17 Desember 2013 op Wayback Machine
• Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2011/05/05/SK/16/jmboerkmerkjf_1606.html
• De Vries, Willem Netwerk24: http://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/Missionaris-bly-aktueel-20140909 Geargiveer 6 November 2016 op Wayback Machine
• Fryer, Charles Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1999/10/23/8/16.html Geargiveer 17 Desember 2013 op Wayback Machine
• Smith, Francois Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2006/03/18/B5/13/02.html Geargiveer 17 Desember 2013 op Wayback Machine
• Smith, Francois Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2001/12/08/6/1.html
• Steytler, Nico Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2012/10/21/B1/12/jmelsajoubert.html
• Volksblad: http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2001/03/12/4/3.html
• Wasserman, Herman Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1997/10/18/4/1.html Geargiveer 17 Desember 2013 op Wayback Machine