Малеч

	Малеч; лац. Maleč
	; Царква Сьвятога Сімяона
Герб Малечу
Магдэбурскае права:	6 чэрвеня 1645
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Берасьцейская
Раён:	Бярозаўскі
Сельсавет:	Малецкі
Насельніцтва:	1754 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1643
Паштовы індэкс:	225245
Нумарны знак:	1
Геаграфічныя каардынаты:	52°31′0″ пн. ш. 24°38′0″ у. д. / 52.51667° пн. ш. 24.63333° у. д.Каардынаты: 52°31′0″ пн. ш. 24°38′0″ у. д. / 52.51667° пн. ш. 24.63333° у. д.
	Малеч на мапе Беларусі ± Малеч
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Ма́леч^[1] — вёска ў Беларусі, у міжрэччы Мухаўцу і Чарняўкі. Цэнтар сельсавету Бярозаўскага раёну Берасьцейскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 1754 чалавекі. Знаходзіцца за 20 км на захад ад Бярозы, за 2 км ад чыгуначнай станцыі Паўлавічы.

Малеч — даўняе магдэбурскае мястэчка гістарычнай Берасьцейшчыны.

Назва

На думку географа Вадзіма Жучкевіча, тапонім Малеч утварыўся ад асновы «мал» і мае зьвязак з словам «малеча»^[2].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Малеч як дзяржаўнае сяло (39 валок зямлі) у Блудзенскай воласьці Кобрынскай эканоміі датуецца 1563 годам, калі тут заснавалі царкву^[3]. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў паселішча ўвайшло ў склад Берасьцейскага павету Берасьцейскага ваяводзтва.

6 чэрвеня 1645 году кароль і вялікі князь Уладзіслаў Ваза надаў Малечу Магдэбурскае права і герб: «у срэбным полі паясная выява сьвятога Пётры з ключамі ў руцэ»^[4]. У 1668 годзе паселішча страціла мескія правы на самавольны загад уладальніцы Блудаўскага староства Ізабэлы Хадкевічавай. Дэлегатаў местачкоўцаў да караля і вялікага князя з скаргай і прашэньнем узнавіць правы на самакіраваньне яна загадала схапіць і аддаць у рукі катаў. Толькі адмысловы загад караля вярнуў ім волю.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Малеч апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Пружанскім павеце. Паселішча захавала статус мястэчка. На 1886 год у Малечы быў 71 двор, дзеялі 2 царквы і юдэйскі малітоўны дом, працавалі школа, сукнавальня і 16 крамаў.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Малеч занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Малеч абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР^[5]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Малеч апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам гміны Пружанскага павету Палескага ваяводзтва.

У 1939 годзе Малеч увайшоў у БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году стаў цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1972 год тут было 444 двары, на 1997 год — 805, на 1999 год — 786. У 2000-я гады Малеч атрымаў афіцыйны статус «аграгарадку».

Мястэчка на старых здымках
Сядзіба Завадзкіх, 1930-я гг.
Школа, 1922 г.
Школа, 1928 г.
Будаваньне зернясховішча, 1933 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

XIX стагодзьдзе: 1830 год — 382 муж., зь іх духоўнага стану 1, мяшчанаў-юдэяў 120, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 261^[6]; 1878 год — 1189 чал., у тым ліку 660 юдэяў^[7]; 1886 год — 1428 чал.
XX стагодзьдзе: 1921 год — 430 чал.^[8]; 1972 год — 1656 чал.; 1997 год — 2445 чал.^[9]; 1999 год — 2437 чал.^[10]
XXI стагодзьдзе: 2010 год — 1754 чал.

Інфраструктура

У Малечы працуюць сярэдняя і музычная школы, санаторная школа-інтэрнат, дашкольная ўстанова, лякарня, дом культуры, бібліятэка, пошта.

Забудова

Вуліцы і пляцы

У тэлефонным даведніку 1939 году ўпамінаецца Рынак^[11].

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

Парк (канец XIX ст.)
Царква Сьвятога Сімяона (1873; мураўёўка)

Страчаная спадчына

Капліца
Сядзіба Завадзкіх (канец XIX ст.)

Крыніцы

^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Менск: Тэхналогія, 2010. — 319 с. ISBN 978-985-458-198-9. (pdf, djvu, online) С. 97.
^ Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. — 448 с. С. 221.
^ ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 265.
^ Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998.
^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
^ Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 414.
^ Krzywicki L. Malecz // Słownik geograficzny... T. VI. — Warszawa, 1885. S. 8.
^ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom VIII: Województwo Poleskie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924.
^ ЭГБ. — Мн.: 1999 Т. 5. С. 59.
^ БЭ. — Мн.: 2000 Т. 10. С. 29.
^ Spis Abonentów Sieci Telefonicznej Okręgu Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Wilnie na 1939 r. — Wilno, 1939. S. 36.

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2000. — Т. 10: Малайзія — Мугаджары. — 544 с. — ISBN 985-11-0169-9
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
Сінкевіч М. Малеч. Магдэбурскае права // Гістарычная брама. № 6 (10), 1998.
Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў / Маст. А. Бажэнаў. — Менск: «Полымя», 1998. — 287 с.: іл. ISBN 985-07-0131-5.
Соркіна І. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 5: М — Пуд. — 592 с. — ISBN 985-11-0141-9
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VI: Malczyce — Netreba. — Warszawa, 1885.

Вонкавыя спасылкі

[1] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Менск: Тэхналогія, 2010. — 319 с. ISBN 978-985-458-198-9. (pdf, djvu, online) С. 97.

[2] Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. — 448 с. С. 221.

[3] ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 265.

[4] Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998.

[at-5] 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.

[6] Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 414.

[7] Krzywicki L. Malecz // Słownik geograficzny... T. VI. — Warszawa, 1885. S. 8.

[8] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom VIII: Województwo Poleskie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924.

[9] ЭГБ. — Мн.: 1999 Т. 5. С. 59.

[10] БЭ. — Мн.: 2000 Т. 10. С. 29.

[11] Spis Abonentów Sieci Telefonicznej Okręgu Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Wilnie na 1939 r. — Wilno, 1939. S. 36.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]