MNS antigeni sistem
MNS sistem krvnih grupa ili MN(Ss), češće pominjan kao MN sistem krvnih grupa, obuhvata takva svojstva humanih eritrocita, koja se, između ostalog, manifestuju i u tome što alternativno posjeduju samo jednu ili istovremeno obje antigene supstance označene sa M i N. Na osnovu toga, ljudsku populaciju je moguće podijeliti na pripadnike M, N i MN krvne grupe ovog sistema.[1][2]
Prisustvo ili odsustvo antigena M i N kod čovjeka je detektirano nakon injiciranja prepariranih eritrocita različitih osoba u krvotok kunića, čija se imunog odgovora ispoljava u produkciji specifičnih antitijela za homologe antigene tvari M i N. Paralelni kontakt testiranih crvenih krvnih zrnaca (bilo koje osobe) sa ova dva specifična antitijela može imati tri alternativne varijante ishoda; aglutinacija sa anti–M, sa anti–N i sa oba, na osnovu čega se i identificiraju krvne grupe M, N i MN. Prema tome, grupno–specifična antitijela (anti–M i anti–N) ovog sistema u organizmu pokusnih kunića nastaju kao imuni odgovor na odgovarajuću (M i N) proteinsku supstancu, a opisana aglutinacijska reakcija dokazuje da se u MN eritrocitima nalaze obje antigene specifičnosti ovog sistema. MN antigeni redovno su prisutni u humanim crvenim krvnim ćelijama, dok odgovarajuća antitijela u normalnoj krvi nisu registrirana. Međutim, u slučajevima heterospecifičnih transfuzija N–davaoca i M–primaoca krvi i obrnuto, stvaraju se specifična antitijela slabe reaktivne sposobnosti, koja ne perzistiraju tako dugo da bi izazvala ozbiljnije komplikacije u eventualnim narednim transfuzijskim zahvatima. Ako se tome doda činjenica da osobe MN fenotipa uopće ne produciraju anti–M i anti–N tjelašca (budući da proteini M i N za njih nisu strani), postaje jasno zašto je trasfuzijski značaj krvnih grupa MN sistema praktično zanemarljiv. Međutim, aloimunizacija aloantigenima MNSs sistema ipak može ponekad izazvati hemolitsku bolest novorođenčeta.
| Aglutinogeni i aglutinini MN sistema krvnih grupa | ||||||
| Eritrociti (Antigeni) | Test serum anti–M | Test serum anti–N | ||||
| M | + | – | ||||
| N | – | + | ||||
| MN | + | + | ||||
- + Aglutinacija
- – Nema aglutinacije
Antigeni MNSs sistema su glikoforinske (GP) prirode – membranski proteini tipa I. Eritrocitarne membrane sadrže dvije vrste ovih supstanci: glikoforin A (GP–A, molekulske mase 31 kDa) i glikoforin B (GP–B, molekulske mase 11 kDa), a diferencijacija specifičnosti im počiva na osobenostima aminosekvence na pozicijama 1 i 5 (varijanta A), odnosno 29 (varijanta B). Glikoforin A daje aloantigenu svojstvenost M u kojoj se na poziciji 1 javlja serin, a na poziciji 5 – glicin. Antigen N na poziciji 1 ima leucin, a na poziciji 5 je glutaminska kiselina. Glikoforin B daje aloantigene S (metionin na poziciji 29) i s (treonin na poziciji 29).[3]
Uloga GPA i GPB još uvijek nije razjašnjena. Izgleda da do ekspresije GPE, još jednog člana ove porodice gena, ne dolazi u normalnim fiziološkim uvjetima.Također je poznato da odsustvo GPA i/ili GPB iz eritrocita, što je dokumentovano u nekim varijantama eritrocita u homozigotnom stanju (Mk, En(a), S–s–), ne dovodi do značajnih fizioloških abnormalnosti.
Pripadnost krvnim grupama M, N i MN isključivo je genetički određena, tj. na fenotipsko ispoljavanje njihovih genetičkih determinatora spoljni činioci nemaju nikakvog uticaja. Na odgovarajućem (autosomalnom) genskom lokusu (alternativno) se javljaju dva alela (LM i LN), među kojima nema odosa dominantnosti – recesivnosti pa se prisustvo svakog od njih u individualnoj genetičkoj konstituciji fenotipski ispoljava u sintezi odgovarajuće antigene supstance, neovisno o aktivnosti druge alelne varijante (ili homospecifičnog parnjaka na drugom homologom hromosomu). Prema tome, tri moguće genotipske kombinacije ovih alela (LMLM, LMLN i LNLN) daju isto toliko fenotipskih ekspresija (M, N i MN). Mogući tipovi braka i očekivana distribucija genotipova (i fenotipova) u njihovom potomstvu (prema važećoj teoriji o prirodi nasljeđivanja krvnih grupa MN sistema), prikazani su u tabeli 3.15.
Osim M i N supstanci, pod različitim nazivima je opisan niz antigenih varijanti koje ispoljavaju njima srodna imunološka i druga specifična svojstva. Tako je u ljudskom serumu najprije registrirano jedno specifično antitijelo za koje se kasnije i dokazalo da odgovara eritrocitarnom antigenu S te da je njegovo prisustvo genetički kontrolirano sa genskog lokusa koji je blisko vezan za odgovarajuću MN poziciju. Imajući u vidu zanemarljivu učestalost rekombinacija između ova dva lokusa, njihove alelne kombinacije (MS, Ms, NS i Ns) se nasljeđuju i tretiraju kao integralne nasljedne jedinice (haplotipovi dvojakog [fenotip]skog izraza), koje se u sukcesivnim generacijama posmatranih rodoslova ponašaju kao aleli jednostavnih monogenskih svojstava.
MN i Ss aleli se nalaze na blisko vezanim lokusima hromosoma 4; preciznije, klaster MN(S) gena, približne veličine 350 kb (5,–GYPA-GYPB–GYPE-3,), lociran je na njegovom dugom kraku: 4q28-q31.
Genetička kontrola ovog sistema antigena odvija se, dakle, putem dva alelogena sa hromosoma 4 ljudske hromosomske garniture, koji kodiraju (glikoforinA i glikoforin B). U okviru ovog sistema opisano je čak 46 antigena.[4][5][6][7], među kojima su najznačajniji M, N, S, s i U. Respektirajući tu činjenicu, u MNS sistemu se javlja šest mogućih fenotipova: MS, Ms, NS, Ns, MNS i MNs.
Distribucija krvnih grupa MN(S) sistema
[uredi | uredi izvor]Najćešći su M+ i N+ eritrociti (75% ), a M + N + je najčešći genotip (50% ). S antigen je relativno čest (~ 55% ), a e još frekventniji (~ 89% ). U antigen ima također visoku učestalost, a javlja se u više od 99,9% osoba. U je prvobitno bila skraćenica od "Universal", iako to nije slučaj. Kod RBCs negativnih eritrocita može se naći u starosjedilačkom stanovnišvu Afrike .
Kada je riječ o MN(S) sistemu krvnih grupa, primijećena je određena razlika u distribuciji alela i haplotipova. M i N aleli su regularno distribuirani, ali je alel s rijetka varijanta u Jugoistočnoj Aziji, a gotovo ga i nema u Australiji. Alel Su je gotovo isključivo vezan za Afriku. Od četiri haplotipa, dva gotovo da i ne postoje u Australiji (MS i NS), a MS je rijedak u Novoj Gvineji i na nekim pacifičkim otocima.
| Distribucija glavnih krvnih grupa MN sistema u odabranim populacijama[8] | ||||||
| Populacija | Uzorak | M (%) | N (%) | M (%) | ||
| Aboridžini | 372 | 3 | 30 | 67 | ||
| Ainu (Japan) | 504 | 18 | 50 | 32 | ||
| Aleuti | 132 | 68 | 29 | 3 | ||
| Arapi (Beduini) | 206 | 37 | 49 | 14 | ||
| Armeni | 339 | 34 | 45 | 21 | ||
| Baski (Španija) | 91 | 23 | 52 | 25 | ||
| Belgijanci | 3.100 | 29 | 50 | 21 | ||
| Bosna i Hercegovina | 3.204 | 30 | 50 | 20 | ||
| Danci | 2.023 | 29 | 50 | 21 | ||
| Egipćani | 419 | 26 | 53 | 21 | ||
| Eskimi | 569 | 83 | 16 | 1 | ||
| Estonci | 310 | 35 | 50 | 15 | ||
| Filipinci | 382 | 26 | 50 | 24 | ||
| Finc | 1.050 | 37 | 47 | 16 | ||
| Francuzi | 400 | 33 | 46 | 21 | ||
| Indonežani | 296 | 30 | 46 | 24 | ||
| Irci | 399 | 30 | 47 | 23 | ||
| Italijani | 300 | 32 | 48 | 20 | ||
| Japanci | 1.100 | 32 | 47 | 21 | ||
| Kinezi | 1.029 | 33 | 49 | 18 | ||
| Mađari | 624 | 33 | 48 | 19 | ||
| Navaho (Indijanci) | 361 | 85 | 14 | 1 | ||
| Sirijci | 306 | 31 | 52 | 17 | ||
| Škoti | 456 | 35 | 48 | 17 | ||
| Šveđani | 1.200 | 36 | 47 | 17 | ||
| Ukrajinci | 310 | 36 | 44 | 20 | ||
| Ukrajinci | 310 | 36 | 44 | 20 | ||
| Velšani | 192 | 31 | 55 | 14 | ||
Medicinski značaj krvnih grupa MN(Ss) sistema
[uredi | uredi izvor]Savremena istraživanja povezanosti MNS sistema krvnih grupa i mentalnih oboljenja ukazuju na mogućnost asociranosti lokusa na hromosomu 4 (4q28–q31.1) sa nasljednom prijemčivosti za bipolarni poremećaj (BD – bipolar disorder). Naime, ispostavilo se da je broj individua genotipa LNLN (N fenotip) u ispitivanoj skupini pacijenata sa bipolarnim poremećajem ličnosti signifikantno manji nego u kontroli (osobe ostalih fenotipova MN sistema krvnih grupa). Također je zabilježeno da su osobe sa rezus–antigenom D i MNS antigenom N podložniji malim boginjama.
Izvjesni problemi usljed inkopatibilnosti majka – plod rijetko su zabilježeni i prema antigenima ABO i MN sistema.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Mark E., Brecher E. Eds (2005): AABB Technical Manual, 15th edition. Bethesda, MD, ISBN 1-56395-196-7
- ^ Denise M. Harmening (1999): Modern Blood Banking and Transfusion Practices. F.A. Davis Company, Philadelphia, PA.
- ^ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK2274/
- ^ Daniels G, Flegel WA, Fletcher A, et al. International Society of Blood Transfusion Committee on Terminology for Red Cell Surface Antigens: Cape Town Report. Vox Sang 2007; 92: 250-3.
- ^ Poole J., Daniels G. (2007): Blood group antibodies and their significance in transfusion medicine. Transfus Med Rev 2007; 21: 58-71.
- ^ Daniels G. (2002): Human Blood Groups – 2nd Ed. Blackwell Science, Oxford, London.
- ^ ISBT Committee on Terminology for Red Cell Surface Antigens. "Table of blood group antigens within systems". International Society for Blood Transfusion. Arhivirano s originala, 18. 8. 2011. Pristupljeno 24. 1. 2010.
- ^ Boyd W. F. (1950): Genetics and the races of man - An introduction to modern physical anthropology. Little, Brown and Company, Boston.