Balta lingvo
| Balta lingvo | |
| بلتی (Balti) | |
| natura lingvo • moderna lingvo | |
|---|---|
| Ladakhi–Balti | |
| Parolata en | Pakistano kaj Barato |
| Regiono | Kaŝmiro |
| Parolantoj | 337 000 |
| Skribo | araba skribo, tibeta skribo, araba alfabeto |
| Lingvistika klasifiko | |
Ĉinotibeta
| |
| Lingva statuso | 2 vundebla |
| Lingvaj kodoj | |
| Lingvaj kodoj | |
| ISO 639-2 | sit |
| ISO 639-3 | bft |
| Glottolog | balt1258 |
| Angla nomo | Balti |
| Franca nomo | balti |
- En ĉi tiu artikolo temas pri la Balta lingvo de norda Pakistano. Por la lingvoj apud la Balta Maro en norda Eŭropo vidu la artikolon Baltaj lingvoj.
La Balta Lingvo (بلتی) estas lingvo parolata en Baltistano, en la Nordaj Areoj de Pakistano. Baltistano - antaŭ 1948 - estis parto de la provinco Ladaĥo. La lingvo estas sub-dialekto de la ladaĥa kaj arkaika dialekto de la Tibeta lingvo. Multaj el la konsonantoj kiuj estas silentaj en pli modernaj Tibetaj lingvaj dialektoj estas prononcataj en la Balta.
Baltanoj (Balti)
[redakti | redakti fonton]Ĉiuj popoloj el diversaj rasoj, loĝantaj en Baltistano estas nomataj Balti. Balti estas derivita de la Greka nomo Byaltae de sBal-ti, kio en la tibeta signifas interkrutejo. La historiisto Ptolemeo, kiu ankaŭ estis generalo en la armeo de Aleksandro la Granda, nomis la regionon (Byaltae) en sia libro. Fakte Baltistan estas la Persa traduko de Baltijul, “La Hejmo (regiono) de Balti”. La popolo apartenanta al la necieto Balti loĝas sur ambaŭ bordoj de la rivero Induso de Kargilo (en la oriento) al Haramoŝo (en la okcidento) kaj de la montaro Karakoruma (en la nordo) al la ebenaĵo Deosai (en la sudo). En ĉi tiu nacieco la plejparto estas de Tibeta deveno. Tamen homoj migris al ĉi tiu areo en malsamaj periodoj de antikvaj tempoj, pro malsamaj kaŭzoj kaj, post kunfandado en la regantan tibetan socion, naskis novan civilizon. Ĉiuj ĉi tiuj miksrasaj grupoj parolas la baltan lingvon, kiu estas branĉo de la antikva tibeta lingvo. Tamen en iuj ruraj areoj, la Ŝina popolo ankoraŭ parolas la ŝinan lingvon.
La baltanoj estas tre sindetena, gaja, kaj gastama popolo. Dum la regado de la Rmakpon (de 12-a jarcento ĝis 1840 A.D.) ili invadis Ladakon kaj Tibeton en la oriento kaj Gilgiton kaj Ĉitralon multajn fojojn kaj tial igis ĉi tiun popolon agnoski ilian militajn kompetentecojn.
En la liberiga milito de 1947 ili ankaŭ plenumis multajn memorindajn farojn. La konata partio Padam plenumis neforgeseblajn kuraĝajn taskojn.
Skribsistemo
[redakti | redakti fonton]Balti ankaŭ estas la nomo de la Tibeta alfabeto Balti, kiu estis anstataŭigita per la Persa alfabeto en la 17-a jarcento.
Lastatempe nombro da baltaj erudiciuloj kaj sociaj aktivuloj klopodas repopularigi la uzadon de la balta skribsistemo (Yige), kiu ankaŭ helpus konservi indiĝenan ladaĥan kaj baltan formon de kulturo kaj rasa idento.
Vortoprovizo
[redakti | redakti fonton]La Balta lingvo kunhavas po 90% de sia vortoprovizo kun la najbara ladaĥa, kaj aldone al la dialektoj Amdo kaj Kxamo de nordorienta Tibeto. Tamen, ili ankaŭ adoptis vortojn de Ŝina, Buruŝaska kaj Persa lingvoj en la procezo Islamiĝado.
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Mapo montranta Baltistano
- Unikodo
- Unikodo kun grafikaĵoj Arkivigite je 2019-11-04 per la retarkivo Wayback Machine
- Koshur: La Balta Lingvo
- La dilemo de la Nordaj Areoj de Pakistano
- Norda Area Evolua Kluzo Arkivigite je 2008-05-11 per la retarkivo Wayback Machine
- Pakistanaj Nordaj Areoj Arkivigite je 2004-01-07 per la retarkivo Wayback Machine
