حزب زحمت‌کشان ملت ایران

حزب زحمت‌کشان ملت ایران(حِزما)

زحمت‌کشان ملت ایران
حزب زحمت‌کشان ملت ایران(حِزما); زحمت‌کشان ملت ایران
رهبر	مظفر بقایی
بنیان‌گذاران	مظفر بقایی و خلیل ملکی
بنیان‌گذاری	۱۶ مه ۱۹۵۱
انحلال و برچینش	۱۹۸۱
ادغام از	حزب نیروی سوم و سازمان دفاع از آزادی
ستاد	تهران(مخفیانه، زیرزمینی)، شمال و شمال غرب ایران(ستاد های عملیاتی)
روزنامه	شاهد; عطار
اعضای ثبت‌نام کرده	~ ۵٬۰۰۰ (۱۹۵۱); ~ ۱۰۰ (۱۹۶۷)
مرام سیاسی	سوسیالیسم; سوسیال دموکراسی; ضدکمونیسم; امپریالیسم‌ستیزی
طیف سیاسی	چپ (سوسیالیسم/کمونیسم میانه)
وابستگی ملی	جبهه ملی ایران (۱۹۵۱–۱۹۵۲)
	سیاست در ایران; حزب‌ها; انتخابات;

حزب زحمت‌کشان ملت ایران(حِزما) از احزاب سیاسی دورهٔ پهلوی دوم بود که در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۳۰ (۱۶ مه ۱۹۵۱) توسط مظفر بقائی تأسیس شد. این حزب در سال ۱۳۵۹ منحل اعلام گردید.^[۶]

تأسیس

با تأسیس حزب دموکرات ایران در دههٔ ۱۳۲۰ خورشیدی به رهبری احمد قوام، مظفر بقائی به این حزب پیوست و در سال ۱۳۲۶ به عنوان نامزد حزب دموکرات از کرمان به مجلس پانزدهم راه یافت. بنیاد نخستین حزب سازمان نظارت برای آزادی انتخابات بود که در شهریورماه ۱۳۲۸، در حین همه‌پرسی مجلس شانزدهم، برای ایجاد فضایی آزاد برای مردم و ممانعت از تقلب حاکمیت، به رهبری مظفر بقایی کرمانی شروع به کار کرد.^[۷]

در اسفند ۱۳۲۹ رزم‌آرا به قتل رسید و طرح ملی شدن نفت که بقائی یکی از امضاکنندگان آن بود، تصویب شد. مظفر بقایی خود را یکی از چهره‌های اصلی نهضت ملی شدن نفت مطرح می‌کرد. در این دوران، بقائی و خلیل ملکی همکاری نزدیکی را آغاز کردند. بقائی در اواخر اردیبهشت ۱۳۳۰ همراه با خلیل ملکی حزب زحمت‌کشان ملت ایران را تأسیس کرد. بقائی از بنیان‌گذاران جبههٔ ملی بود ولی از سال ۱۳۳۱ شروع به مخالفت با مصدق کرد و تا کودتای ۲۸ مرداد از سرسخت‌ترین مخالفان او بود.

برنامه‌ها

در برنامه حزب زحمت‌کشان این موارد خواسته شده‌بود:^[۸]

ایجاد سلطنت مشروطهٔ حقیقی
از بین بردن امتیازات طبقهٔ بالا
تشویق صنایع کوچک
عدم وابستگی ملی به همهٔ اشکال امپریالیسم از جمله امپریالیسم روسیه
کاهش تنش‌های طبقاتی میان کارگران و کارفرمایان^[۹]

اعضاء و حامیان

اعضای این حزب پنج هزار نفر برآورده شده‌بود که بیشتر از این سه منبع متفاوت جذب شده بودند: دانشگاه تهران، کرمان به عنوان زادگاه بقائی و مغازه‌داران کرمانی در بازار تهران به ویژه عطاران.^[۸]

دیدگاه‌های این حزب را روزنامه شاهد بیان می‌کرد و در هنگام توقیف آن روزنامه عطار جایگزین می‌شد. روزنامه نیروی سوم نیز که توسط جوانان حزب منتشر می‌شد و مجلهٔ روشنفکری علم و زندگی از دیگر رسانه‌های این حزب به‌شمار می‌آمدند که در دانشگاه تهران خوانندگان بسیاری داشتند.^[۸]

شعبان بی‌مخ هم از دیگر حامیان این حزب به‌شمار می‌آمد.^[۸]

اوایل سال ۱۳۳۲ عملیات دو سازمان ام‌آی۶ و سیا علیه نهضت ملی ایران شدت گرفت. در ۱ اردیبهشت ۱۳۳۲ سرتیپ افشارطوس رئیس شهربانی دولت مصدق، به دست عوامل حزب زحمت‌کشان ملت ایران و نصرالله زاهدی ربوده و کشته شد.^[۱۰] هم‌چنین هواداران او در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ سرگرد محمود سخایی، رئیس وقت شهربانی کرمان، را به قتل رساندند.^{^{[نیازمند منبع]}}

در ماجرای کودتای ۲۸ مرداد، نیروهای حزب زحمت‌کشان ملت ایران از افرادی بودند که به خانه مصدق حمله بردند.^[۱۱] آنان در عملیات کودتای ۲۸ مرداد نیز نقش فعال داشتند.^[۱۱] سرانجام کودتای ۲۸ مرداد پیروز شد و دولت دکتر مصدق با کمک حزب زحمت‌کشان ملت ایران و دو سازمان خدمات مخفی اطلاعاتی بریتانیا و سیا سرنگون شد. به این دلیل مطبوعات پس از کودتا بقائی را یکی از رهبران (کودتای ۲۸ مرداد) علیه دولت دکتر مصدق معرفی کردند. یکی دیگر از اعضای حزب زحمتکشان حسن آیت بود که همراه با مظفر بقایی و حزب زحمتکشان و حسینعلعی منتظری و بهشتی نقش مؤثری در گنجاندن اصل ولایت فقیه در مجلس قانون اساسی جمهوری اسلامی داشتند.^[۱۲]

منابع

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ Mina, Parviz (July 20, 2004). "OIL AGREEMENTS IN IRAN". In Yarshater, Ehsan (ed.). Encyclopædia Iranica. Retrieved October 19, 2016.
↑ Rahnema, Ali (24 November 2014). Behind the 1953 Coup in Iran: Thugs, Turncoats, Soldiers, and Spooks. Cambridge University Press. pp. 57–59. ISBN 978-1-107-07606-8.
↑ ^۳٫۰ ^۳٫۱ ^۳٫۲ ^۳٫۳ ^۳٫۴ Haddad Adel, Gholamali; Elmi, Mohammad Jafar; Taromi-Rad, Hassan (31 August 2012). Political Parties: Selected Entries from Encyclopaedia of the World of Islam. EWI Press. pp. 209–215. ISBN 978-1-908433-02-2.
↑ ^۴٫۰ ^۴٫۱ ^۴٫۲ ^۴٫۳ ^۴٫۴ Abrahamian, Ervand (1982). Iran Between Two Revolutions. Princeton University Press. pp. 256–257. ISBN 0-691-10134-5.
↑ Azimi, Fakhreddin (2008). Quest for Democracy in Iran: A Century of Struggle Against Authoritarian Rule. Harvard University Press. p. 131. ISBN 978-0-674-02778-7.
↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۴.
↑ «حزب زحمتکشان ملت [[ایران]]». www.encyclopaediaislamica.com. ۲۸ دسامبر. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ سپتامبر ۲۰۱۳. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک); تداخل پیوند خارجی و ویکی‌پیوند (کمک)
↑ ^۸٫۰ ^۸٫۱ ^۸٫۲ ^۸٫۳ آبراهیمیان، یرواند. ایران بین دو انقلاب. تهران: نی. صص. ۳۱۳.
↑ «برنامه حزبی ما». حزب زحمت‌کشان. شاهد. ۲۵ اسفند ۱۳۲۹.
↑ نخست وزیران ایران، از مشیرالدوله تا بختیار، دکتر باقر عاقلی، انتشارات جاویدان، صفحه ۷۷۴–۷۷۶
↑ ^۱۱٫۰ ^۱۱٫۱ Muzaffar Baghai's Dilemma
↑ رویداد۲۴، پایگاه خبری، تحلیلی (۱۳۹۹/۰۷/۱۷–۱۲:۴۷). «مظفر بقایی؛ سیاستمدار توطئه و اختلاف». fa. دریافت‌شده در 2020-10-12. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)

این یک مقالهٔ خرد سیاست است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

[Iranica-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ Mina, Parviz (July 20, 2004). "OIL AGREEMENTS IN IRAN". In Yarshater, Ehsan (ed.). Encyclopædia Iranica. Retrieved October 19, 2016.

[CUP-2] Rahnema, Ali (24 November 2014). Behind the 1953 Coup in Iran: Thugs, Turncoats, Soldiers, and Spooks. Cambridge University Press. pp. 57–59. ISBN 978-1-107-07606-8.

[EWI-3] ۳٫۰ ^۳٫۱ ^۳٫۲ ^۳٫۳ ^۳٫۴ Haddad Adel, Gholamali; Elmi, Mohammad Jafar; Taromi-Rad, Hassan (31 August 2012). Political Parties: Selected Entries from Encyclopaedia of the World of Islam. EWI Press. pp. 209–215. ISBN 978-1-908433-02-2.

[PUP-4] ۴٫۰ ^۴٫۱ ^۴٫۲ ^۴٫۳ ^۴٫۴ Abrahamian, Ervand (1982). Iran Between Two Revolutions. Princeton University Press. pp. 256–257. ISBN 0-691-10134-5.

[5] Azimi, Fakhreddin (2008). Quest for Democracy in Iran: A Century of Struggle Against Authoritarian Rule. Harvard University Press. p. 131. ISBN 978-0-674-02778-7.

[6] «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۴.

[7] «حزب زحمتکشان ملت [[ایران]]». www.encyclopaediaislamica.com. ۲۸ دسامبر. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ سپتامبر ۲۰۱۳. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک); تداخل پیوند خارجی و ویکی‌پیوند (کمک)

[:0-8] ۸٫۰ ^۸٫۱ ^۸٫۲ ^۸٫۳ آبراهیمیان، یرواند. ایران بین دو انقلاب. تهران: نی. صص. ۳۱۳.

[9] «برنامه حزبی ما». حزب زحمت‌کشان. شاهد. ۲۵ اسفند ۱۳۲۹.

[10] نخست وزیران ایران، از مشیرالدوله تا بختیار، دکتر باقر عاقلی، انتشارات جاویدان، صفحه ۷۷۴–۷۷۶

[ToolAutoGenRef1-11] ۱۱٫۰ ^۱۱٫۱ Muzaffar Baghai's Dilemma

[12] رویداد۲۴، پایگاه خبری، تحلیلی (۱۳۹۹/۰۷/۱۷–۱۲:۴۷). «مظفر بقایی؛ سیاستمدار توطئه و اختلاف». fa. دریافت‌شده در 2020-10-12. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

ن ب و حزب‌های منحل‌شده ایران
قاجاریان	فرقه کارگر فرقه عدالت اتحادیه جوانان کمونیست ایران اجتماعیون عامیون جمعیت اجتماعیون اتحادیون ایران جمعیت ترقی‌خواهان ایران حزب اتفاق و ترقی حزب اجتماعیون اعتدالیون حزب اجتماعیون انقلابیون حزب اصلاح‌طلبان حزب تجدد حزب سوسیال دموکرات هنچاکیان حزب سوسیالیست ایران حزب کمونیست ایران فدراسیون انقلابی ارمنی در ایران فرقه اصلاحیون عامیون فرقه جمهوری انقلابی ایران فرقه دموکرات هیئت علمیه حزب طرفداران قانون اساسی
پهلوی	جامعه سوسیالیست‌های نهضت ملی ایران جبهه استقلال جبهه دموکراتیک خلق جبهه مؤتلف احزاب آزادی‌خواه جمعیت احیای کردستان جمعیت یاران حزب اتحاد ملی حزب اراده ملی حزب آریا حزب ایران نو حزب ایران نوین حزب ایرانیان حزب برنا حزب پیکار حزب ترقی حزب جنگل حزب دموکرات ایران حزب رستاخیز حزب زحمت‌کشان ملت ایران حزب سومکا حزب عدالت حزب کبود حزب مردم حزب ملل اسلامی حزب ملیون ایران حزب ملیون حزب میهن حزب میهن‌پرستان حزب نیروی سوم حزب همرهان حزب وحدت ایران سازمان آزادیبخش خلق‌های ایران سازمان انقلابی حزب توده ایران سازمان انقلابیون کمونیست گروه آرش گروه ناسیونالیست مجمع مسلمانان مجاهد نهضت خداپرستان سوسیالیست
جمهوریِ اسلامی	اتحاد مبارزان کمونیست اتحادیه کمونیست‌های ایران سازمان پیکار در راه آزادی طبقه کارگر سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران سازمان رزمندگان آزادی طبقه کارگر حزب کارگران سوسیالیست ایران ائتلاف احزاب اسلامی ائتلاف بزرگ ائتلاف گروه‌های پنج‌گانه ائتلاف گروه‌های هفت‌گانه ائتلاف گروه‌های خط امام ائتلاف مستضعفین و محرومین جبهه دموکراتیک ملی ایران جبهه مشارکت ایران اسلامی جبهه نجات ایران جمعیت دفاع از ارزش‌های انقلاب اسلامی حزب الوفاق الاسلامی حزب جمهوری اسلامی حزب جمهوری خلق مسلمان ایران حزب مارکسیست-لنینیست شفق سرخ سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران (اکثریت-جناح چپ) سازمان وحدت کمونیستی دفتر هماهنگی همکاری‌های مردم با رئیس‌جمهور سازمان انقلابی توده‌های جمهوری اسلامی سازمان آزادگان سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی گروه موحدین انقلابی گروه همنام نهضت رادیکال ایران حزب اتحاد کمونیسم کارگری کومله - حزب سوسیالدموکرات کردستان روند سوسیالیستی کومله حزب کومله زحمتکشان کردستان ایران–روند همبستگی حزب دموکرات کردستان (حدک)