Մարգահովիտ

Գյուղ
Մարգահովիտ
Գյուղի համայնապատկերը Ամպասարից
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Լոռու մարզԼոռու մարզ
Համայնք	Փամբակ համայնք
Հիմնադրված է	10-րդ դար թ.
Այլ անվանումներ	Բոսգեղ, Համզաչիման, Թագավորանիստ
Մակերես	11627 հա կմ²
ԲԾՄ	1750 մ
Կլիմայի տեսակ	բարեխառն
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն	▼3466 մարդ (2011)
Ազգային կազմ	Հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Տեղաբնականուն	մարգահովիտցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Մարգահովիտ (Հայաստան) Մարգահովիտ (Լոռու մարզ)
Մարգահովիտ Վիքիպահեստում

Մարգահովիտ (նախկին անվանումները՝ Բոսգեղ, Համզաչիման, Թագավորանիստ), գյուղ Հայաստանի Լոռու մարզի Փամբակ համայնքում։

Մարգահովիտ է վերանվանվել 1978 թվականին։

Աշխարհագրություն

Գյուղը գտնվում է Փամբակի և Հալաբի լեռնաշղթաների միջև՝ Վանաձոր-Դիլիջան ավտոճանապարհի վրա, թեք հարթավայրում։ Տեղակայված է մարզկենտրոն Վանաձոր քաղաքից 17 կմ հարավ-արևելք։

Մարգահովիտում ամենուրեք կան մրգատու ծառեր և կարտոֆիլի ու կաղամբի բանջարանոցներ։ Կլիման բավարար խոնավ է։ Խմելու ջուրը բերված է մոտ 7 կմ հեռավորությունից։ Ունի երկաթային բաղադրության հանքային աղբյուրներ։ Շրջակայքը անտառապատ է։ Ունի ծծմբակոլչեդանային և ոսկու հանքավայրեր։

Պատմություն

Գյուղը հիմնադրվել է 10-րդ դարում Պահլավունիների ավատատիրական մեծ իշխան Գրիգոր Համզե (941-982) Պահլավունու կողմից։ Գյուղը 10-րդ դարում կոչվել է Համզեգյուղ կամ Համզագյուղ, 17-րդ դարում կոչվել է Թագավորանիստ, 18-րդ դարում վերանվանվել Համզաչիման, հետո կոչվել է Բոսիքենդ կամ Բոսիգյուղ, ապա նորից վերանվանվել Համզաչիման, իսկ 1978 թվականին՝ Մարգահովիտ։

Խորհրդային Միության ժամանակաշրջան

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմին ԽՍՀՄ բանակի կազմում Մարգահովիտ գյուղից մասնակցել է 1297 մարդ, որից 284-ը զոհվել են։

Պատմամշակութային հուշարձաններ

Հիմնական հոդված՝ Մարգահովիտի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Լոռու մարզ)

Մարգահովիտում գործում է Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին (վերակառուցված 1872 թվականին)։ Մարգահովիտի տարածքում գտնվում են Գզրավեր, Ձիթհանքեր, Այբասան գյուղատեղիները։ Աղստևի ակունքի մոտ գտնվող Սարիսոփ կոչվող բլրի վրայից գտնված հնություններից եզրակացվել է, որ այ շատ հին (մ.թ.ա. 3-րդ հզ.) բնակատեղի է։ Հնուց շահագործվել են Մարգահովիտի մոտի ոսկու հանքերը։

Բնակչություն

Մարգահովիտի ազգաբնակչության փոփոխությունը.

Տարի	1813	1831	1886	1897	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2001	2004	2012
Բնակիչ	322	693	1567	2117	3729	4064	3678	3543	3574	5132	3873	3394	4281

Տնտեսություն

Գյուղն ունի միջնակարգ դպրոց՝ հիմնադրված 1860 թվականին, մշակույթի տուն, գրադարան (շուրջ 13 հազար կտոր գրականությամբ), մանկապարտեզ, տեղամասային հիվանդանոց։ Գործում են Կրթամարզամշակութային համալիրը՝ երկրագիտական թանգարանով, արվեստի դպրոցով, երիտասարդական կենտրոնով, մարզական խմբերով, Գուգարքի անտառտնտեսության Մարգահովիտի տեղամասը, «Վալլեքս Մայնինգ» ընկերությունը, Հայփոստի բաժանմունքը, «Էյ Թի Փի» բարեգործական հիմնադրամը, քարի մշակման արտադրամասը, «Վարդանուշ» պանրի արտադրամասը։ Գյուղում գործունեություն է ծավալում «Մարգահովիտցիների Զորավիգ» հայրենակցական միությունը և «Մարգահովիտի երիտասարդական կենտրոն» հասարակական կազմակերպությունը։

1986 թվականին շահագործման է հանձնվել Մարգահովիտ-Մեղրաձոր երկաթուղային թունելը (8320 մ)։

Հայտնի բնակիչներ

Գյուղում են ծնվել Խորհրդային Միության հերոս Ավագ Անտինյանը (1917), գվարդիայի գնդապետ, դիվիզիայի հրամանատար Զաքար Դերձյանը (1903), դերասանուհի, ռեժիսոր և արձակագիր Ջուլիետ Մատինյանը (1941), գրող Հրաչյա Սարուխանը (1947)։

Պատկերասրահ

• 
  Մարգահովիտի Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին
• 
  Գյուղը Փամբակի լեռնաշղթայի համայնապատկերով
• 
  Ձմեռ
• 
  Սարդարյանների հուշաղբյուրը
• 
  Տապանաքար
• 
  ՀՄՊ զոհերի հիշատակին
• 
  Մանկապարտեզի շենքը
• 
  Գտածոներ Սարի Սոփ դամբարանադաշտից
• 
  Կեռնոս, գյուղի թանգարան

Ծանոթագրություններ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 7, էջ 300)։