Uboże: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 00:08, 5 mar 2024

Uboże, ubożę, w l.mn. często uboża, ubożęta, bożęta – postać z wierzeń staropolskich, opiekuńczy duch domowy, zapewniający dostatek, często wywodzony od dusz zmarłych przodków. Jego postać pojawia się w literaturze w XV i XVI wieku, później zaś zanika. Odpowiednikiem ubożąt na Rusi był domowik.

Zgodnie z fragmentem XV-wiecznego kazania ubożęciu zostawiano resztki z obiadu, zwłaszcza w czwartek. Posiliwszy się, ubożęcie miało przepędzać złe moce.^[1] Etymologia słowa uboże pochodzi od rdzenia bog-, oznaczającego "łaska, bogactwo". Wywodzenie terminu uboże od słowa "ubogi" jest błędne, gdyż zaprzecza funkcji demona, którego zadaniem było zapewnienie domowi dostatku^[2].

Zobacz też

Przypisy

↑ Tomasz Ławecki, Robert Sypek, Magdalena Turowska-Rawicz, Mitologie świata – Słowianie, Tom 8, Przedsiębiorstwo Wydawnicze Rzeczpospolita, Warszawa 2007, str. 79. ISBN 978-83-89840-09-7
↑ Andrzej Szyjewski: Religia Słowian. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2003, s. 186. ISBN 83-7318-205-5.

Bibliografia

Barbara i Adam Podgórscy: Wielka księga demonów polskich – leksykon i antologia demonologii ludowej. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005. ISBN 83-89375-40-0.
Jerzy Strzelczyk: Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań: Rebis, 2007. ISBN 978-83-7301-973-7.

[mśs-1] Tomasz Ławecki, Robert Sypek, Magdalena Turowska-Rawicz, Mitologie świata – Słowianie, Tom 8, Przedsiębiorstwo Wydawnicze Rzeczpospolita, Warszawa 2007, str. 79. ISBN 978-83-89840-09-7

[2] Andrzej Szyjewski: Religia Słowian. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2003, s. 186. ISBN 83-7318-205-5.

[:1-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Historyczność bóstwa kontrowersyjna.

[1]

[2]

[A]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 '''Uboże''', '''ubożę''', w l.mn. często '''uboża''', '''ubożęta''', '''bożęta''' – postać z wierzeń staropolskich, opiekuńczy duch domowy, zapewniający dostatek, często wywodzony od dusz zmarłych przodków. Jego postać pojawia się w literaturze w [[XV wiek|XV]] i [[XVI wiek]]u, później zaś zanika. Odpowiednikiem ubożąt na [[Wielkie Księstwo Moskiewskie|Rusi]] był [[domowik]].
-Zgodnie z fragmentem XV-wiecznego kazania ubożęciu zostawiano resztki z obiadu, zwłaszcza w [[czwartek]]. Etymologia słowa uboże pochodzi od rdzenia ''bog-'', oznaczającego "łaska, bogactwo". Wywodzenie terminu ''uboże'' od słowa "ubogi" jest błędne, gdyż zaprzecza funkcji demona, którego zadaniem było zapewnienie domowi dostatku<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Szyjewski| imię = Andrzej| autor link = | tytuł = Religia Słowian| wydawca = Wydawnictwo WAM| miejsce = Kraków | rok = 2003| strony = 186| isbn = 83-7318-205-5 }}</ref>.
+Zgodnie z fragmentem XV-wiecznego kazania ubożęciu zostawiano resztki z obiadu, zwłaszcza w [[czwartek]]. Posiliwszy się, ubożęcie miało przepędzać złe moce.<ref name=mśs>Tomasz Ławecki, Robert Sypek, Magdalena Turowska-Rawicz, ''Mitologie świata – Słowianie'', Tom 8, [[Przedsiębiorstwo Wydawnicze Rzeczpospolita]], Warszawa 2007,  str. 79. {{ISBN| 978-83-89840-09-7}}</ref> Etymologia słowa uboże pochodzi od rdzenia ''bog-'', oznaczającego "łaska, bogactwo". Wywodzenie terminu ''uboże'' od słowa "ubogi" jest błędne, gdyż zaprzecza funkcji demona, którego zadaniem było zapewnienie domowi dostatku<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Szyjewski| imię = Andrzej| autor link = Andrzej Szyjewski (religioznawca)| tytuł = Religia Słowian| wydawca = Wydawnictwo WAM| miejsce = Kraków | rok = 2003| strony = 186| isbn = 83-7318-205-5}}</ref>.
-{{Przypisy}}
-== Bibliografia ==
-* {{cytuj książkę |nazwisko = Podgórscy| imię = Barbara i Adam| autor link = | tytuł = Wielka Księga Demonów Polskich - leksykon i antologia demonologii ludowej| wydawca = Wydawnictwo KOS| miejsce = Katowice | rok = 2005| strony = | isbn = 83-89375-40-0}}
-* {{cytuj książkę |nazwisko = Strzelczyk| imię = Jerzy| autor link = | tytuł = Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian| wydawca = Rebis| miejsce = Poznań | rok = 2007| strony = | isbn = 978-83-7301-973-7}}
 == Zobacz też ==
+{{wikisłownik|bożątko}}
 * [[Duchy domowe]]
 * [[Religia Słowian]]
+== Przypisy ==
-{{Mitologia Słowian}}
+{{Przypisy}}
+== Bibliografia ==
+* {{cytuj książkę |nazwisko = Podgórscy| imię = Barbara i Adam| autor link = | tytuł = Wielka księga demonów polskich – leksykon i antologia demonologii ludowej| wydawca = Wydawnictwo KOS| miejsce = Katowice | rok = 2005| strony = | isbn = 83-89375-40-0}}
+* {{cytuj książkę |nazwisko = Strzelczyk| imię = Jerzy| autor link =Jerzy Strzelczyk | tytuł = Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian| wydawca = [[Dom Wydawniczy Rebis|Rebis]]| miejsce = Poznań | rok = 2007| strony = | isbn = 978-83-7301-973-7}}
+{{Religia i mitologia Słowian}}
 [[Kategoria:Demony słowiańskie]]

Bóstwa	Chors Czarnobóg i Białobóg^[A] Czarnogłów^[A] Dadźbóg Dzidzileyla^[A] Dziewanna^[A] Flins^[A] Hennil^[A] Jarowit Jaryło^[A] Jesza^[A] Kupała^[A] Łada^[A] Marzanna Mokosz Nyja^[A] Perepłut Perperuna Perun Pizamar Podaga Pogoda^[A] Pogwizd^[A] Porenut Porewit Pripegala^[A] Prowe Radogost Rod Rodzanice Rugiewit Simargł Strzybóg Swarożyc Swaróg Świętowit Trojan^[A] Trzygłów Weles Zorza Żywa Żywie^[A]
Demony i duchy	ażdacha bannik bahan bełt biali ludzie bies bieda błędne ogniki bobo boginka brodarica brzeginia bzionek chabernica chała chobołd chochlik chowaniec cicha cioty cmentarna baba czart ćmok ćmuch dobrochoczy dola domowik dworowy dydko dziwożona fajermon gnieciuch grad graniecnik gumiennik hurbóż jaroszek jędza julki kikimora kłobuk kocmeuch korgorusze lamia latawiec leszy licho ludki łapiduch macica mamuna maruda mężyk miawka miernik nocnica nawie oblakinia omacnica piwosznik plonek plunek płamęta płanetnik podciep pokuć polewik południca północnica poroniec poświst raróg rokitnik rusałka samodiwa skarbnik skrzak spor Srala Bartek stichija stopan strzyga tęsknica topielica turosik uboże ustreł utopiec wampir wargin wełet wieszczy wietrzyca wieżtyca wił wiła wisielec włosień wodnik zagorkinia zaraza zimnica złydnia zmora żyrownik
Postacie mitologiczne i legendarne, bohaterowie bylin	Alosza Popowicz Baba Jaga Choryw Ciechan Czech Dobrynia Nikiticz Ilja Muromiec Iwan Carewicz Kazi Kij Kościej Nieśmiertelny Krak Krok Lech Lel i Polel^[A] Liczyrzepa Libusza Łybedź Rus Michajło Potok Mikuła Sielaninowicz Sadko Šemík Szczek Światogor Tetka Waleska Wanda Waligóra i Wyrwidąb Wołch Wsiesławiewicz
Inne	Sabat uroczne oczy wilkołak zduhacz żmij
Miejsca kultu	Arkona Babia Przełęcz Batorz Bazaltowa Góra Biały Kościół Bugaj Ciemny Wądół Głomacz Gontyniec Góra Cerkwicka Góra Dobrzeszowska Góra Grodowa Góra Świętego Jana Góra Świętej Doroty Góra Witosławska Góry Wysokie Groß Raden Feldberg Kałdus Klimont Kobyla Góra Chronowska Kopaniec Kopiec Przemysława Lednica Górna Licheń Stary Lubomia Łany Wielkie Łobżenica Łysa Góra Łysica Mileszki Motycz Mucharz Nętno Nowosielce Ślęża Poganowo Radogoszcz Radunia Rowokół Święta Góra (Gostyńska) Święta Góra (koło Staświn) Święty Bór Tropie Wawel Wolin Wyszkowo Wzgórze Lecha (Gniezno) Zamczysko Zarańsko Zawada
Osoby związane z kultem i mitologią	Cioty Junak Kolędnicy Wiedźma Wołchw Żerca
Święta i obrzędy	Badnjak Bocianie łapy Dożynki Diduch Dziady Gaik Gromnica Jańskie rajtowanie Jare Święto Kolędowanie Kołacz Korowaj Kostroma Kostrubonko Kurentowanie Maslenica Noc Kupały Obiata Oczepiny Ostatki Peperuda Pogrzeb strzały Postrzyżyny Ptasie wesele Radonica Rękawka Rozpleciny Slava Stado Stypa Swaćba Ścinanie kani Śmigus-dyngus Szczodre Gody Tryzna Zażynki Zielone Świątki Żertwa
Obiekty kultowe	Chram Kapiszcze Kamienne bóstwo pogańskie z Małocina Stanica Światowid ze Zbrucza Świętowit woliński