Przejdź do zawartości

Kraśnik

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Emptywords (dyskusja | edycje) o 09:54, 21 mar 2022. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 21 mar 2022, była oparta na tej wersji.
Ten artykuł dotyczy miasta w województwie lubelskim. Zobacz też: inne znaczenia Kraśnik.
Kraśnik
miasto i gmina
Ilustracja
Zalew kraśnicki, basen MOSiR,
kościół parafialny Wniebowzięcia NMP,
kościół pod wezwaniem św. Józefa robotnika
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

kraśnicki

Data założenia

XIV wiek

Prawa miejskie

1377–1878 i od 1919

Burmistrz

Wojciech Wilk

Powierzchnia

25,52[1] km²

Populacja (31.12.2020)
• liczba ludności
• gęstość


36 870[2]
1341,3 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 81

Kod pocztowy

23–200 Dzielnica Stara UP Plac Wolności, 23–201 Piaski, 23–202 Koszary, 23–203 Dzielnica Stara UP Kochanowskiego, 23–204 Dzielnica Fabryczna UP Zielińskiego, 23–210 Dzielnica Fabryczna UP Wyszyńskiego

Tablice rejestracyjne

LKR

Położenie na mapie powiatu kraśnickiego
Mapa konturowa powiatu kraśnickiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kraśnik”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Kraśnik”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Kraśnik”
Ziemia50°55′17″N 22°13′15″E/50,921389 22,220833
TERC (TERYT)

0607011

SIMC

0956112

Hasło promocyjne: Kraśnik – przyjazne miasto
Urząd miejski
ul. Lubelska 84
23-200 Kraśnik
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Wiadomości w Wikinews
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Kraśnik – miasto w Polsce w województwie lubelskim, siedziba powiatu kraśnickiego, położone 49 km na południowy zachód od Lublina. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa lubelskiego.

Pod względem historycznym Kraśnik położony jest w Małopolsce, początkowo należał do ziemi sandomierskiej[3], a następnie do ziemi lubelskiej. Miasto szlacheckie położone było w drugiej połowie XVI wieku w powiecie urzędowskim województwa lubelskiego[4].

Według danych GUS z 31 grudnia 2020 r. Kraśnik liczył 36 870 mieszkańców[2].

Środowisko naturalne

Położenie

Kraśnik leży na Wyżynie Lubelskiej, 49 km na południowy zachód od Lublina. Miasto rozciąga się wzdłuż rzeki Wyżnicy po obu jej stronach na Wzniesieniach Urzędowskich.

W okolicach miasta swój początek ma Roztocze Zachodnie.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002[5] Kraśnik ma obszar 25,28 km², w tym:

  • użytki rolne: 45%
  • użytki leśne: 17%

Miasto zajmuje 2,51% powierzchni powiatu.

1 stycznia 2011 włączono do miasta część sołectwa Suchynia o pow. 55,39 ha z gminy Kraśnik oraz części sołectwa Wyżnica-Kolonia o pow. 2,11 ha z gminy Dzierzkowice[6].

Podział miasta na osiedla

Miasto Kraśnik składa się z dwóch głównych części: położony na południowym wschodzie Kraśnik Stary (zwany też Kraśnikiem Lubelskim lub Dzielnicą Starą) oraz położony na północnym zachodzie Kraśnik Fabryczny (zwany też Dzielnicą Fabryczną), będących przed 1975 rokiem odrębnymi miastami. Obie części są oddalone od siebie 6 km i łączy je prostoliniowa ulica Urzędowska. Jako centralny punkt Kraśnika uważa się skrzyżowanie ulicy Lubelskiej z ulicami: Jagiellońską, Andrzeja Struga i Mostową w Dzielnicy Starej, ze względu na to, że to w tej części miasta usytuowany jest główny węzeł komunikacyjny.

Powyższe części miasta można podzielić na osiedla:

  • Kraśnik Fabryczny – nazwa pochodzi od położonej w tej części Fabryki Łożysk Tocznych, przy której od lat 30. XX wieku powstawało osiedle. Podzielony jest na obręby ewidencyjne nie będące oficjalnie częściami miasta: Północ, Zachód, Wschód. W obrębie Północ wyodrębnić można nieoficjalne osiedla: os. Młodych, os. Metalowców, os. Słoneczne (dawniej Dąbrowszczaków) będące osiedlami bloków mieszkalnych. W pozostałych obrębach znajdują się osiedla domków jednorodzinnych. W południowej części Dzielnicy Fabrycznej zabudowa przy ul. Chłodnej stanowi oficjalną część miasta Wyżnianka-Kolonia, będąca dawniej częścią wsi o tej samej nazwie w gminie Dzierzkowice. W północno-zachodniej części Dzielnicy Fabrycznej znajduje się leśniczówka, która stanowi oficjalną część miasta Gajówka Budzyń.
  • Kraśnik Stary – nazwa nawiązuje do najstarszej części miasta. W skład tej części wchodzą oficjalne osiedla bloków mieszkalnych (na północy): Koszary, Zarzecze Drugie; osiedla domków jednorodzinnych (na zachodzie, południu i wschodzie): Bojanówka, Góry, Kwiatkowice, Lasy, Podlesie, Spławy, Stacja Kolejowa (zwane też Osiedlem Kolejowym), Zarzecze Pierwsze; osiedle kamienic i domków jednorodzinnych (w centrum): Stare Miasto, Ośrodek-Miasto; oraz zespół zakładów wyrobu cegły pod nazwą Cegielnie położony na zachód od centrum.

Między głównymi częściami miasta, wzdłuż ulicy Urzędowskiej położone są osiedla:

Historia

Miasto jest położone przy dawnym szlaku prowadzącym ze Śląska i Gór Świętokrzyskich do Włodzimierza i Kijowa. Od początku XIII wieku do drugiej połowy XIV wieku Kraśnik stanowił część kasztelanii zawichoskiej[3]. W drugiej połowie XIV wieku należał do Gorajskich. W 1377 r. król Ludwik Węgierski potwierdził własność i nadał Kraśnikowi prawo niemieckie w miejsce polskiego. W 1403 r. istniał tu kościół parafialny pw. św. Pawła. Przed 1410 r., jako posag Anny z Goraja, córki Dymitra z Goraja herbu Korczak, miasto przeszło w ręce Tęczyńskich. To oni doprowadzili je do rozkwitu. Od 1558 r. właścicielami miasta byli książęta Olelkowicze-Słuccy, a później Radziwiłłowie. W 1604 r. miasto kupił hetman wielki koronny Jan Zamoyski, włączając je do Ordynacji Zamojskiej, w skład której wchodziło do 1866 r. Miasto wielokrotnie niszczyły pożary, z których największy wzniecili Szwedzi w 1657 r. W 1813 r. spłonęło 3/4 zabudowy i ratusz.

Od XIV wieku miasto otoczone było wałami. Na ich miejscu ok. 1465 r., z inicjatywy Jana Tęczyńskiego, powstały ceglano-kamienne mury obronne z dwiema bramami: Lubelską i Sandomierską. Rozebrano je w drugiej połowie XIX wieku. Dodatkowymi punktami oporu były kościół otoczony wysokim murem i zamek. Ten ostatni powstał już w XIV wieku na północny zachód od miasta, na górze otoczonej mokradłami. Była to czworoboczna budowla z kamienia i drewna. Na jego dziedzińcu stała kaplica pw. Matki Bożej Loretańskiej. Już w 1646 r. zamek chylił się ku upadkowi, a w 1657 r. został doszczętnie zniszczony przez Szwedów. Jego pozostałości rozebrano w pierwszej połowie XVIII wieku. W 1878 roku Kraśnik, po udziale w powstaniu styczniowym, utracił prawa miejskie.

W 1914 i 1915 r. w okolicach miasta miały miejsce ciężkie walki austriacko-rosyjskie (bitwa pod Kraśnikiem). Dla poprawy zaopatrzenia frontu Rosjanie zbudowali linię kolejową Lublin – Rozwadów, którą oddano do użytku w dniu 31 grudnia 1914 r.

Po odzyskaniu niepodległości Kraśnik na nowo otrzymał prawa miejskie. W latach 1937–1938, w ramach tworzenia Centralnego Okręgu Przemysłowego, na północ od miasta w lesie Budzyń wzniesiono zakład zbrojeniowy. Miał on wytwarzać amunicję dla artylerii, ruszyła jednak tylko produkcja zapalników. Zakład przejęli Niemcy, produkowano tu części do samolotu Heinkel. W 1939 obszar miasta powiększono kosztem gminy Dzierzkowice[7].

Podczas okupacji w 1942 r. utworzono w Budzyniu obóz koncentracyjny, podobóz Lublin (KL). Zginęło w nim 8 tys. ludzi. 9 października 1942 roku oddział Gwardii Ludowej pod dowództwem Grzegorza Korczyńskiego rozbił areszt w Kraśniku i uwolnił kilkudziesięciu aresztowanych. Podczas akcji wywiązała się walka, w której zginęło dwóch żandarmów i jeden partyzant[8]. W nocy z 31 grudnia 1942 na 1 stycznia 1943 w ramach akcji „Wieniec II” wysadzono w powietrze przepust kolejowy pod Kraśnikiem. Oddziałem Szarych Szeregów dowodził Tadeusz Zawadzki (ps. Zośka), bohater książki Aleksandra Kamińskiego Kamienie na szaniec.

Od maja 1949 roku uruchomiono produkcję w Fabryce Wyrobów Metalowych (produkcja łożysk kulkowych i narzędzi precyzyjnych)[9].

W 1975 roku miasta Kraśnik Lubelski i pobliski Kraśnik Fabryczny oraz wsie położone między nimi Piaski i Budzyń połączono w jedno miasto.

Zabytki

Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Wielka Synagoga

Demografia

 Osobny artykuł: Ludność Kraśnika.

Struktura demograficzna mieszkańców Kraśnika według danych z 31 grudnia 2007[12]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 35 731 100 18 721 52,39 17 010 47,61
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) 6496 18,18 3086 8,64 3410 9,54
Wiek produkcyjny (18–65 lat) 23 032 64,46 11 449 32,04 11 583 32,42
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) 6203 17,36 4186 11,72 2017 5,64
  • Piramida wieku mieszkańców Kraśnika w 2014 roku[13].


Gospodarka

Kraśnik jest miastem, w którym przemysł ma nieznaczną przewagę nad usługami, co jest związane z lokalizacją w Kraśniku Fabryki Łożysk Tocznych. Wśród ogółu zatrudnionej ludności większość pracuje w przemyśle (ok. 52%), natomiast w usługach i budownictwie pozostała część ludności (ok. 46%). W Kraśniku dominują małe i średnie przedsiębiorstwa, działa także kilka większych zakładów produkcyjnych.

Ta sekcja od 2008-10 wymaga określenia jasnych kryteriów wyboru.
Kryteria powinny być poparte źródłami, nie mogą naruszać zasady neutralnego punktu widzenia, należy też unikać pustosłowia. Zapoznaj się również z zasadami tworzenia list.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Główne zakłady przemysłowe zlokalizowane w Kraśniku:

  • Fabryka Łożysk Tocznych – Kraśnik S.A. – produkcja łożysk tocznych
  • Tsubaki-Hoover Polska Sp. z o.o. – produkcja wyrobów metalowych
  • Gumet – produkcja uszczelnień gumowo-metalowych i gumowych
  • Nabor – produkcja wyrobów gumowych i gumowo-metalowych
  • AJG – Zakłady Poligraficzne
  • Ekoflora Przedsiębiorstwo Ekologiczne – produkcja wieloskładnikowych nawozów dolistnych dla rolnictwa

Ponadto w mieście istnieje wiele mniejszych przedsiębiorstw.

Handel

W Kraśniku zlokalizowanych jest także kilka placówek sieci handlowych: Carrefour Express (2), Kaufland, Lidl (2), Stokrotka (2), Biedronka (4), Neonet, CCC, Media Expert i Rossmann (2) oraz Galeria Handlowa „Londyn” i Galeria Handlowa „Julia i Szymon”.

Transport

Transport drogowy

Kraśnik jest znaczącym węzłem drogowym województwa lubelskiego. W Dzielnicy Starej krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

Transport kolejowy

Dworzec kolejowy w Kraśniku

Przez Kraśnik przebiega linia kolejowa D29-68 Lublin Główny – Kraśnik – Stalowa Wola Rozwadów – Stalowa Wola Południe – Przeworsk. Dworzec PKP znajduje się przy ulicy Kolejowej w Dzielnicy Starej. Obecnie z dworca można dostać się bezpośrednio do wielu polskich miast.

Do dworca PKP z dzielnicy Fabrycznej kursują linie autobusowe 2, 7 i 8 obsługiwane przez Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Kraśniku.

Do roku 2012 ze stacji kolejowej do Fabryki Łożysk Tocznych (Kraśnik Fabryczny) biegła nieczynna od dawna bocznica kolejowa, która została rozebrana. W jej miejscu planowana jest budowa północnej obwodnicy Kraśnika. Oprócz niej istnieją jeszcze nieużywane bocznice do Jednostki Wojskowej oraz tartaku, który rozebrano w latach 90. XX wieku.

Komunikacja miejska i dalekobieżna

W Kraśniku działa komunikacja miejska i podmiejska obsługiwana przez Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Kraśniku oraz przez przewoźników prywatnych. Prężnie działa komunikacja międzymiastowa, oferująca kursy między innymi do Lublina, Kielc, Ostrowca Świętokrzyskiego, Białegostoku, Krakowa, Warszawy, Puław, Niska, Stalowej Woli, Tarnobrzega, Janowa Lubelskiego, Wrocławia, Hrubieszowa, Sandomierza, Rzeszowa, Zakopanego. Dworzec Autobusowy zlokalizowany jest przy ulicy Lubelskiej 47 w Dzielnicy Starej. W Dzielnicy Fabrycznej przy ulicy Mickiewicza położony jest przystanek główny, z którego zaczyna się większość kursów do Lublina, Stalowej Woli i okolicznych miejscowości.

Administracja

Burmistrzowie miasta Kraśnik w III RP:

  • 1990–1996 – Antoni Pyzik
  • 1996–2010 – Piotr Czubiński
  • 2010–2018 – Mirosław Włodarczyk
  • od 2018 – Wojciech Wilk

Oświata

Szkoły podstawowe

Inne placówki

  • 7 przedszkoli
  • Music College – Szkoła Muzyki Rozrywkowej
  • Szkoła Muzyczna I Stopnia w Kraśniku
  • Szkoła Muzyczna im. Jana z Lublina w Kraśniku

Szkoły ponadgimnazjalne

  • Zespół Szkół nr 1 im. Tadeusza Kościuszki – ul. Armii Krajowej 25[14]
    • I Liceum Ogólnokształcące
    • Technikum nr 1
    • Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych
    • Branżowa Szkoła I Stopnia nr 1
  • Zespół Szkół nr 2 im. Mikołaja Reja – ul. Gen. Władysława Sikorskiego 25
    • II Liceum Ogólnokształcące
    • Technikum nr 2
  • Zespół Szkół nr 3 – ul. Juliusza Słowackiego 7
    • III Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego
    • Szkoła Mistrzostwa Sportowego – Liceum Ogólnokształcące
    • Technikum nr 3 im. Juliusza Słowackiego
    • Branżowa Szkoła I Stopnia nr 2 im. Juliusza Słowackiego
    • Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych
    • Szkoła Policealna dla Dorosłych
  • Szkoły Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Lublinie – Filia w Kraśniku – ul. Lubelska 116
    • Centrum Nauki i Biznesu „Żak” – Filia w Kraśniku – ul. Aleja Niepodległości 39
  • Dwuletnia szkoła policealna
  • Jednoroczna szkoła policealna
  • Liceum Ogólnokształcące dla dorosłych

Kultura

Muzea

Galerie i wystawy

  • Galeria Sztuki „Odnowa”
  • Galeria „X”

Kina

  • Metalowiec

Biblioteki i czytelnie

  • Miejska Biblioteka Publiczna
    • Filia nr 1
    • Filia nr 2

Ośrodki kultury

  • Centrum Kultury i Promocji
  • Osiedlowy Dom Kultury „Pomoc”

Lokalne media

Religia

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

Katolicyzm

Protestantyzm

Świadkowie Jehowy

Dwa zbory Świadków Jehowy: Kraśnik-Fabryczny i Kraśnik-Południe[15].

Sport

Kluby sportowe działające w mieście:

Obiekty sportowe Znaczącą rolę w mieście w dziedzinie sportu i rekreacji odgrywa Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji. Obiekty Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji:

Miasta partnerskie

Głównym celem współpracy międzynarodowej jest stała wymiana doświadczeń zdobytych przez samorząd Kraśnika i miast partnerskich, a także szukanie wspólnych rozwiązań podobnych problemów pojawiających się przed samorządami lokalnymi[16].

Miasta partnerskie, z którymi współpracuje Kraśnik:

Miasto Kraj
  Hajdúböszörmény  Węgry
  Nogent-sur-Oise  Francja
  Ruiselede  Belgia
  Szyłele  Litwa
  Korosteń  Ukraina
  Turzysk  Ukraina
  Trogir  Chorwacja

21 lutego 2020 mer gminy Nogent-sur-Oise, Jean-François Dardenne, zadecydował o zawieszeniu trwającego od 2004 roku partnerstwa z Kraśnikiem po przyjęciu przez radę tego miasta uchwały dotyczącej „powstrzymania ideologii LGBT przez wspólnotę samorządową”[17].

Przypisy

  1. ↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-09-23].
  2. ↑ a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-19].
  3. ↑ a b Plan rozwoju lokalnego gminy Kraśnik na lata 2004–2013. Rada Gminy Kraśnik, Kraśnik 2004, s. 11.
  4. ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
  5. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
  6. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z 27 lipca 2010 w sprawie ustalenia granic i nazw gmin oraz siedzib ich władz, ustalenia granic niektórych miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, Dz. U. Nr 139 z 2010, poz. 929.
  7. ↑ Dz.U. z 1939 r. nr 23, poz. 147.
  8. ↑ Józef Bolesław Gargas Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942–1945 Wydawnictwo MON 1971, s. 152.
  9. ↑ Władysław Kurkiewicz „25 lat Polski Ludowej” Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1971, str. 90
  10. ↑ S. Hoczyk, Sprawozdanie z badań archeologicznych przeprowadzonych w Kraśniku Lubelskim. [w:] Studia i materiały lubelskie, 1971, t. 5, s. 187–193.
  11. ↑ M. Stworzyński, Opisanie statystyczno-historyczne dóbr Ordynacji Zamojskiej, 1834 /rkps 1815/ w Bibliotece Narodowej w Warszawie.
  12. ↑ Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2010-09-14].
  13. ↑ Kraśnik w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  14. ↑ Zespół Szkół nr 1 im. Tadeusza Kościuszki – strona oficjalna. [dostęp 2014-10-30].
  15. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-05].
  16. ↑ Miasta partnerskie. krasnik.eu. [dostęp 2018-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-25)].
  17. ↑ Kolejna francuska gmina zawiesza partnerstwo z polskim miastem ze „strefą wolną od LGBT”. A będą następne [online], tokfm [dostęp 2020-02-21] (pol.).

Linki zewnętrzne

Miasta województwa lubelskiego
Miasta powiatowe
Miasta powiatów grodzkich
Miasta powiatów ziemskich
Miasta gminne

Herb województwa lubelskiego

Powiat kraśnicki
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Herb powiatu kraśnickiego

Powiat janowski (1867–1945 i 1956–75)
Przynależność wojewódzka
Miasta
(1867–1945 → i 1956–75)
Gminy wiejskie
(1867–1945 → i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Powiat kraśnicki (1945–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Gminy wiejskie
(← 1945–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kraśnik&oldid=66640070”