Dywizjon Przeciwpancerny 10 Brygady Kawalerii
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Kontynuacja |
10 Szwadron Przeciwpancerny |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk dypl. kaw. Franciszek Stachowicz |
| Ostatni |
ppłk kaw. Zygmunt Moszczeński |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
| Skład |
etat L.dz. 3695/mob.org. |
_1.jpg)
Dywizjon Przeciwpancerny 10 Brygady Kawalerii – zmotoryzowany pododdział kawalerii Wojska Polskiego II RP.
Historia dywizjonu
[edytuj | edytuj kod]Na przełomie lipca i sierpnia 1937 oddział przeciwpancerny szkolił się w składzie 10 Brygady Kawalerii w Obozie Ćwiczebnym Barycz. 17–20 sierpnia 1937 uczestniczył w ćwiczeniu doświadczalnym pomiędzy 10 BK a 2 Dywizją Kawalerii na kierunku Radom-Opoczno[2]. Dywizjon został sformowany 4 listopada 1937[3].
Dywizjon miał być w brygadzie szkieletem obrony przeciwpancernej, a sformowany był według etatów nr 11–13[4]. Miejscem postoju dywizjonu był garnizon Rzeszów[5].
Szwadrony przeciwpancerne to bojowe pododdziały dywizjonu. Szwadron mógł w składzie dywizjonu wykonywać zadania lub mógł być przydzielony do pułku kawalerii zmotoryzowanej. Mógł działać całością sił lub rozdzielony plutonami do szwadronów kawalerii zmotoryzowanej[6]. Podstawowym uzbrojeniem dywizjonu była 37 mm armata przeciwpancerna Bofors[7].
Dywizjon był jednostką mobilizującą. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” mobilizował, w alarmie, w grupie jednostek oznaczonych kolorem czarnym, z terminem A+28 – pluton regulacji ruchu brygady i szwadron łączności brygady, z terminem A+32 – dowództwo dywizjonu, pluton łączności i dwa szwadrony przeciwpancerne[8][9].
W lipcu 1939, po ukończeniu Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu, zostali przydzieleni do dywizjonu kaprale podchorążowie rezerwy: Józef Mróz i Jerzy Thommé[10].
2 września 1939 szwadron rotmistrza Kiersza wchodził w skład obsady odcinka „Jordanów” pod dowództwem pułkownika Kazimierza Dworaka, natomiast 2 szwadron rotmistrza Rudnickiego zajmował pozycje na odcinku „Rabka”, którego dowódcą był podpułkownik Wojciech Wójcik[11].
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]Organizacja wojenna dywizjonu przeciwpancernego 10 Brygady Kawalerii L.dz. 3695/Mob/Org/39.[8][12]
- dowódca dywizjonu
- poczet dowódcy
- oficer techniczny
- drużyna gospodarcza
- pluton łączności
- 1 szwadron przeciwpancerny
- 2 szwadron przeciwpancerny
Obsada personalna w 1939
[edytuj | edytuj kod]- dowódca dywizjonu – ppłk dypl. Franciszek Stachowicz
- p.o. I zastępcy dowódcy – mjr Stanisław Maniak
- adiutant – rtm. Janusz II Rudnicki
- lekarz medycyny – por. lek. Eugeniusz Szpakowski
- oficer techniczny – kpt. br. panc. Henryk Gwiazdecki
- II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Stanisław Roman Maniak[b]
- oficer mobilizacyjny – rtm. Jerzy Liehr
- zastępca oficera mobilizacyjnego – por. Zbigniew Józef Kopczyński
- oficer administracyjno-materiałowy – rtm. adm. (kaw.) Stanisław Henryk Szczucki
- dowódca plutonu gospodarczego – por. Tadeusz Franciszek Wróbel
- oficer gospodarczy – kpt. int. Jan Stanisław Bzowski
- oficer żywnościowy – por. Stefan Józef Wróbel
- dowódca plutonu łączności – por. Tadeusz Franciszek Wróbel[c]
- dowódca 1 szwadronu – por. Wiesław Kajetan Kiersz
- dowódca plutonu – por. Czesław Raczkowski
- dowódca 2 szwadronu – rtm. adm. (kaw.) Witold Bourdon
- dowódca plutonu – por. Jan Kazimierz Stanisław Frączek
- dowódca plutonu – por. Zygmunt Władysław Patolski
- na kursie – rtm. Janusz Władysław Dąbrowski
- Obsada personalna dywizjonu we wrześniu 1939[d]
- dowódca dywizjonu – ppłk kaw. Zygmunt Moszczeński
- adiutant – por. Zygmunt Patolski[e]
- oficer techniczny – kpt. br. panc. Henryk Gwiazdecki[f]
- oficer żywnościowy – por. Stefan Wróbel
- dowódca plutonu łączności – por. Tadeusz Wróbel
- dowódca 1 szwadronu – por. kaw. Wiesław Kajetan Kiersz-Leliwa[g]
- dowódca 2 szwadronu – rtm. Janusz II Rudnicki[k]
Barwy dywizjonu
[edytuj | edytuj kod]
Do 1939 żołnierze dyonu nosili na kołnierzach kurtek i płaszczy proporczyki projektu ówczesnego dowódcy 10 Brygady Kawalerii, pułkownika dyplomowanego Antoniego Trzaska-Durskiego – szkarłatno-pomarańczowe z czarnym trójkątem[15].
4 marca 1938 Minister Spraw Wojskowych, generał dywizji Tadeusz Kasprzycki wprowadził dla żołnierzy dywizjonu przeciwpancernego:
- na kołnierzach kurtek i płaszczy – proporczyki szkarłatno-pomarańczowe z czarnym trójkątem pośrodku, przy czym barwa szkarłatna winna być u góry, pomarańczowa zaś u dołu,
- szkarłatne sukienne otoki do czapek garnizonowych,
- szkarłatne sukienne lampasy przy długich ciemnogranatowych spodniach tzw. „szaserach”: podwójne z wypustką barwy pomarańczowej dla oficerów i chorążych oraz pojedyncze dla podoficerów zawodowych[16].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[14].
- ↑ mjr Stanisław Roman Maniak jednocześnie pełnił obowiązki I zastępcy dowódcy dywizjonu.
- ↑ por. Tadeusz Franciszek Wróbel pełnił jednocześnie funkcję dowódcy plutonu gospodarczego.
- ↑ autor wymienił ponadto majora Stanisława Maniaka na stanowisku kwatermistrzaSteblik 1989 ↓, s. 729.
- ↑ Zygmunt Władysław Patolski urodził się 9 stycznia 1913 roku. Na podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 15 października 1935 roku i 27. lokatą w korpusie oficerów kawaleriiRybka i Stepan 2004 ↓, s. 11, 511. Był absolwentem VII rocznika Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu (1932-1933) i Szkoły Podchorążych Kawalerii (1933-1935)Radomyski 1992 ↓, s. 107.
- ↑ Kpt. br. panc. Henryk Gwiazdecki w 1944 roku był zastępcą dowódcy Oddziałów Zaopatrywania 1 Dywizji PancernejTym 2009 ↓, s. 557.
- ↑ Wiesław Kajetan Kiersz-Leliwa urodził się 2 października 1907 roku we Lwowie. 15 sierpnia 1930 roku został mianowany podporucznikiem ze starszeństwem z 15 sierpnia 1930 roku i 53. lokatą w korpusie oficerów kawalerii, i wcielony do 6 Pułku Strzelców Konnych w Żółkwi. Odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za kampanię wrześniową 1939 roku oraz Krzyżem Walecznych i francuskim Krzyżem Wojennym za kampanię francuską 1940 roku. Po raz drugi i trzeci został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Walecznych za kampanię francuską 1944 roku. Od grudnia 1941 roku dowodził 10 Szwadronem Przeciwpancernym. 13 września 1942 roku został dowódcą I dywizjonu 1 Pułku Artylerii Przeciwpancernej. Poległ 8 sierpnia 1944 roku. Pochowany na Cmentarzu Polskim w Grainville-Langannerie. Rocznik Oficerski 1932, s. 171 660. Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na obczyźnie w latach 1939-1946, Instytut Historyczny im. gen. Sikorskiego, Londyn 1952, s. 54.
- ↑ Steblik podał, że ppor. rez. Rozwadowski miał na imię JanSteblik 1989 ↓, s. 729.
- ↑ Por. kaw. Józef Mróz w 1944 roku był zastępcą dowódcy III dywizjonu 1 Pułku Artylerii PrzeciwpancernejTym 2009 ↓, s. 551.
- ↑ Tadeusz Pasionek w 1944 roku był oficerem pocztu dowódcy IV dywizjonu 1 Pułku Artylerii PrzeciwpancernejTym 2009 ↓, s. 551.
- ↑ Janusz Rudnicki urodził się 18 września 1898 roku. Odznaczony Medalem Niepodległości. Na porucznika został awansowany ze starszeństwem z 1 grudnia 1922 roku w korpusie oficerów kawalerii. W 1932 roku pełnił służbę w 16 Pułku Ułanów Wielkopolskich. Rocznik Oficerski 1932, s. 161, 643.
- ↑ Antoni Bober w 1944 roku był dowódcą baterii w I dywizjonie 1 Pułku Artylerii PrzeciwpancernejTym 2009 ↓, s. 551.
- ↑ Marian Plichta w 1944 roku był zastępcą dowódcy szwadronu dowodzenia 10 Pułku Strzelców KonnychTym 2009 ↓, s. 551.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Leżeński i Kukawski 1991 ↓, s. 258.
- ↑ Tym i 3/2007 ↓, s. 44, 46-47.
- ↑ Tym i 3/2007 ↓, s. 75.
- ↑ Gaj 2013 ↓, s. 53.
- ↑ Gaj 2013 ↓, s. 12.
- ↑ Gaj 2013 ↓, s. 54.
- ↑ Gaj 2013 ↓, s. 55.
- ↑ a b Gaj 2013 ↓, s. 13.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 244-245, 248 tabela mobilizacyjna 3B-X-3 wyd. II. Symbol „3B” oznacza dział „kawaleria zmotoryzowana”.
- ↑ Radomyski 1992 ↓, s. 85.
- ↑ Skibiński 1959 ↓, s. 241.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 248, 1095.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 717–718.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. VI.
- ↑ Leżeński i Kukawski 1991 ↓, s. 356.
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 2 z 4 marca 1938, poz. 21.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Krzysztof M. Gaj: 10 Brygada Kawalerii w 1939 roku. Organizacja wojenna wielkiej jednostki motorowej. Oświęcim: Wydawnictwo NapoleonV, 2013. ISBN 978-83-7889-066-9.
- Cezary Leżeński, Lesław Kukawski, O kawalerii polskiej XX wieku, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, ISBN 978-83-04-03364-1.
- Stanisław Radomyski: Zarys historii Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu 1926–1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-06-7.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
- Franciszek Skibiński. 10 Brygada Kawalerii w kampanii wrześniowej. Wspomnienia szefa sztabu, cz. 1. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 1 (10), 1959. Warszawa.
- Władysław Steblik: Armia „Kraków” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07434-8.
- Juliusz Tym: 1. Dywizja Pancerna. Organizacja i wyszkolenie. Warszawa: ZP Grupa Sp. z o.o., 2009. ISBN 978-83-61529-27-9.
- Juliusz Tym. Pierwsze ćwiczenia wspólne, międzybrygadowe i międzydywizyjne zmotoryzowanej 10 Brygady Kawalerii. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (218), s. 41–78, 2007. Warszawa: Wojskowe Biuro Badań Historycznych. ISSN 1640-6281.
| Rodowód | |
|---|---|
| Naczelne władze wojskowe | |
| Rodzaje sił zbrojnych | |
| Formacje |
|
| Bronie |
|
| Służby | |
| WP w 1939 | |
| Inne |
|
