Hawajka palmowa
| Ciridops anna[1] | |||
| (Dole, 1878) | |||
,_Bishop_Museum,_Honolulu.JPG) Okaz z Bishop Museum, Honolulu | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
Ciridops | ||
| Gatunek |
hawajka palmowa | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Hawajka palmowa[3] (Ciridops anna) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Występował na Hawaiʻi, szczątki subfosylne, które mogły należeć do tych hawajek, znaleziono również na Molokaʻi i Oʻahu. Ostatnia obserwacja, lecz niepewna, miała miejsce w 1937. Gatunek uznany za wymarły.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy gatunek opisał Sanford B. Dole, hawajski prawnik i adwokat, w 1878. Zamieścił jedynie informacje dotyczące upierzenia, wymiary i informację o miejscu odłowienia holotypu (Hawaiʻi). Nadał nowemu gatunkowi nazwę Fringilla anna[4]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza hawajkę palmową w monotypowym rodzaju Ciridops, nie wyróżnia podgatunków[5]. W języku angielskim przyjęła się nazwa ʻUla-ʻai-hawane[6], która pochodzi z języka hawajskiego[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała wynosi około 14 cm[4]. Pozostałe wymiary, podane przez Rothschilda (oryginalne w calach): długość skrzydła – 7,5 cm, długość ogona 44 mm, długość dzioba 11 mm, długość skoku 20 mm, długość środkowego palca z pazurem 20 mm, długość tylnego palca z pazurem: 16 mm. Kantarek i czoło czarne, pióra płynnie przechodzą w popielate na wierzchu głowy, karku i tyle szyi, a na grzbiecie – w brązowy (kolor sepii). Kuper i pokrywy nadogonowe ciemnoczerwone, połyskliwe. Sterówki jednolicie czarne. Lotki I i II rzędu czarne, jedynie zewnętrzne chorągiewki trzech ostatnich lotek II rzędu mają ciepły, brązowy kolor (określony jako gliniasty). Podobną barwę mają niektóre z pokryw skrzydłowych większych i barkówki. Pióra po bokach głowy, na brodzie, szyi i gardle są czarne ze srebrzystymi paskami biegnącymi wzdłuż stosin. Pierś i kawałek brzucha czarne, środkowa i tylna część brzucha, okolice kloaki i pokrywy podogonowe płowobrązowe. Boki tułowia czerwone, połyskliwe[7]. Istnieje okaz muzealny o głównie zielonym upierzeniu. Prawdopodobnie była to samica, a nie – jak przypuszczano – ptak młodociany. Oznaczałoby to, że hawajki palmowe wyróżniają się wśród innych głównie czarno-czerwonych hawajek (Himatione, Palmeria, Vestiaria i Drepanis) występowaniem dymorfizmu płciowego w upierzeniu[8].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Gatunek opisany na podstawie okazu z Hawaiʻi[4]. Szczątki subfosylne Ciridops odnaleziono na Molokaʻi i Oʻahu, jednak nie musiały to być szczątki C. anna[9].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Hawajki palmowe zamieszkiwały lasy Metrosideros polymorpha i palm Pritchardia[6]. Obserwowane były również nad obszarem niemunicypalnym ‘Ō‘Ōkala (Hawaiʻi) w bagnistym lesie. Według Rothschilda ptak ten był dobrze znany tubylcom. Nazywali go ʻUla-ʻai-hawane; słowo to oznacza czerwonego [ptaka] jedzącego [owoce] hawane[7] (palmy Pritchardia). Hawajki palmowe miały często przebywać na palmach Pritchardia kaalae, które pod koniec XIX wieku były według Rothschilda rzadkie, podobnie jak hawajki[7]. Hawajki palmowe miały zjadać pąki kwiatowe i niedojrzałe owoce wspomnianych palm. Miały również być dzikie, waleczne i trudne do zabicia przez myśliwego[10].
Status
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje hawajkę palmową za wymarłą[6]. Istnieje tylko 5 okazów muzealnych (według stanu wiedzy z 2012)[8]. Przyczyny wymarcia są nieznane. Przyczynić się mogła do tego wycinka drzew, ptasia malaria i przekształcenie środowiska, przez które szczury zaczęły się pojawiać w niezwykle dużych ilościach. Ostatnia, niepewna obserwacja miała miejsce w 1937[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ciridops anna, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Ciridops anna, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Drepanidini Cabanis, 1847 (wersja: 2020-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-26].
- ↑ a b c List of Birds of the Hawaiian Islands. „Hawaiian almanac and annual”, s. 49–50, 1879.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-26]. (ang.).
- ↑ a b c d Ula-ai-hawane Ciridops anna. BirdLife International. [dostęp 2016-10-19].
- ↑ a b c d Lionel Walter Rothschild: The avifauna of Laysan and the neighbouring islands. 1893–1900, s. 183–184.
- ↑ a b Julian P. Hume, Michael Walters: Extinct Birds. A&C Black, 2012, s. 313. ISBN 978-1-4081-5861-6. OCLC 778339723. (ang.).
- ↑ James, H. F.; Olson, S. L.. Descriptions of thirty-two new species of birds from the Hawaiian Islands: Part 2. Passeriformes. „Ornithological Monographs”. 46, s. 1–88, 1991.
- ↑ David Sharp: Fauna hawaiiensis. T. 1 pt. 4. 1899–1913, s. 405.