Kobylarnia (województwo kujawsko-pomorskie)
53°00′58″N 17°59′20″E/53,016111 17,988889
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
73 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
553[2] |
| Strefa numeracyjna |
52 |
| Kod pocztowy |
86-061[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CBY |
| SIMC |
0092730 |
Położenie na mapie gminy Nowa Wieś Wielka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bydgoskiego  | |
| 53°00′58″N 17°59′20″E/53,016111 17,988889[1]
| |
Kobylarnia – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie bydgoskim, w gminie Nowa Wieś Wielka. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Kobylarnia położona jest na lewym brzegu Noteci na południe od Brzozy. Miejscowość przecina droga wojewódzka nr 254 Brzoza – Mogilno.
Pod względem fizyczno-geograficznym leży w obrębie Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej w mezoregionie Kotlina Toruńska[4].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Kobylarnia to wieś sołecka położona w zasięgu drogi wojewódzkiej nr 254. Od północy, południa i wschodu miejscowość otaczają lasy porastające wzniesienia wydmowe, a od zachodu i wschodu graniczy z rozległymi łąkami nadnoteckimi porastającymi zatorfioną dolinę odpływu wód lodowcowych. Na zachodzie są to tzw. „Łąki Łabiszyńskie” nad Kanałem Górnonoteckim, a na wschodzie łąki nad Nowym Kanałem Noteckim i starorzeczami Noteci. W tym miejscu znajduje się zabytkowy pałacyk myśliwski Skórzewskich.
Na wschód od miejscowości znajdują się obszary cenne przyrodniczo: łąki nadnoteckie, chronione w Obszarze Chronionego Krajobrazu „Łąki Nadnoteckie” oraz rezerwat leśny Dziki Ostrów, chroniący dąbrowę świetlistą.
Łącznie w sołectwie Kobylarnia jest 133 ha gruntów ornych (wyłącznie V i VI klasy bonitacyjnej), 163 ha łąk, 35 ha pastwisk oraz 11 ha lasów[5]. Na północy miejscowości swoją siedzibę posiada Przedsiębiorstwo Budowy Dróg i Mostów „Kobylarnia S.A.”
W Kobylarni znajduje się obiekt ujęty w gminnej ewidencji zabytków – dom mieszkalny (ul. Prosta 7)[6]. Na polanie leśnej w miejscowości Kobylarnia znajduje się także krąg kamienny złożony z 10 głazów z zagłębionym w jego wnętrzu małym oczkiem wodnym. Pochodzenie obiektu nie jest dostatecznie wyjaśnione. Najczęściej kojarzone jest z obecnością na tym terenie ludności niemieckiej, gdyż nawiązuje do typowych miejsc kultu starogermańskiego plemienia Gotów[6].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Kobylarnia w okresie staropolskim należała do jednostek administracyjnych i kościelnych związanych z Łabiszynem i Szubinem. Miejscowość należała do klucza łabiszyńskiego, w XVIII i XIX wieku zarządzanego przez ród Skórzewskich[7].
Miejscowość w 1772 roku w ramach I rozbioru Polski została włączona do Królestwa Prus i znalazła się w Obwodzie Nadnoteckim ze stolicą w Bydgoszczy. Odnotowano ją na mapie topograficznej Friedricha von Schröttera (1798–1802). Spis miejscowości rejencji bydgoskiej z 1860 r. podaje, że we wsi Kobylarnia (niem. Eichdorf, powiat szubiński) mieszkało 57 osób (wszyscy ewangelicy) w 10 domach. Najbliższa szkoła elementarna znajdowała się w Łabiszynie. Miejscowość należała do parafii katolickiej i ewangelickiej w Łabiszynie[8].
W II połowie XIX wieku z Kobylarnią od zachodu sąsiadowała osada Czyszowiec i Stare Smolno, a od południa Lubionka. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego dla roku 1884 podaje, że w okręgu wiejskim Kobylarnia[a] mieszkało 232 osób (228 ewangelików, 4 katolików) w 33 domach. Najbliższa stacja kolejowa znajdowała się w Chmielnikach, a poczta w Łabiszynie[9]. W tym samym czasie w osadzie Lubionka mieszkało 39 osób w 5 domach[10].
Podczas powstania wielkopolskiego w okolicach Kobylarni toczyły się walki oddziałów polskich z Niemcami. W nocy z 21 na 22 stycznia 1919 r. oddziały Pawła Cymsa i Jana Tomaszewskiego zajęły Brzozę, wyprzedzając spodziewaną ofensywę niemiecką. Dzień później teren odzyskał III batalion Grenschutzu, zaś do krwawej potyczki doszło w rejonie Antoniewa[11]. Ostatecznie wieś znalazła się w granicach odrodzonej Polski 20 stycznia 1920 r. na mocy traktatu wersalskiego.
W okresie międzywojennym wieś znajdowała się w obrębie powiatu szubińskiego[7]. Najbliższa szkoła elementarna znajdowała się w Wałownicy.
10 kwietnia 1924 r. kard. Edmund Dalbor z fragmentów dotychczasowej parafii farnej w Bydgoszczy oraz parafii w Łabiszynie erygował parafię Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Brzozie-Przyłękach. W skład tej parafii weszła również wieś Kobylarnia[12]. Na potrzeby parafii w latach 1934–1937 wybudowano w Brzozie nową świątynię według projektu Stefana Cybichowskiego[13]
Przeobrażenia terytorialne po I wojnie światowej nie zmieniły drastycznie struktury narodowościowej wsi. Według danych ze spisu powszechnego w 1921 r. gminę Kobylarnia w powiecie szubińskim zamieszkiwało 187 Niemców i 31 Polaków (173 wyznania ewangelickiego, 40 katolickiego, 5 „innego”)[14]. W sierpniu 1939 decyzją starosty powiatowego w Szubinie zawieszono działalność placówki narodowo-socjalistycznego Zjednoczenia Niemieckiego[15].
Tuż przed II wojną światową na linii Nowe Smolno–Kobylarnia–Olimpin wybudowano okopy zaliczane do polskich pozycji obronnych z 1939 roku. Są one zlokalizowane od Łabiszyna, poprzez pałacyk w Brzozie-Mochyłkach, Jezioro Jezuickie, Piecki, Żółwin aż do Łęgnowa pod Bydgoszczą[7].
4/5 września 1939 r., pod wpływem wydarzeń bydgoskiej krwawej niedzieli, 38 niemieckich mieszkańców wsi zostało zabitych przez wycofujące się oddziały 15 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty[16][17][18]. 19 września członkowie lokalnego Selbstschutzu, dokonując odwetu na polskich mieszkańcach wsi, zabili siedmiu ludzi[19].
Od jesieni 1944 do stycznia 1945 na terenie wsi znajdował się niemiecki obóz pracy przy umocnieniach polowych, którego przeciętny stan zaludnienia liczył 1500 osób[20].
Po II wojnie światowej, miejscowość początkowo wchodziła w skład gminy Łabiszyn. Reforma administracyjna z 25 września 1954 r. zlikwidowała gminy i gminne rady narodowe, powołując w ich miejsce gromady wraz z gromadzkimi radami narodowymi. Miejscowość włączono wówczas do gromady Brzoza[7]. W 1962 r. gromadę Brzoza zniesiono i przyłączono do gromady Nowa Wieś Wielka, z wyjątkiem miejscowości Prądki i Przyłęki, które znalazły się w gromadzie Białebłota. 1 stycznia 1973 r. z gromady Nowawieś Wielka wykształciła się gmina Nowa Wieś Wielka[7].
Niewielka część miejscowości (3-4 budynki) do lat 50. XX w. nazywała się Czelubki. W latach 60. XX w. wieś została zelektryfikowana, a w 1983 r. otwarto świetlicę[7]. Do lat 90. znajdowało się tu kilkadziesiąt gospodarstw rolnych.
Statystyka
[edytuj | edytuj kod]Poniżej podano wybrane informacje statystyczne dotyczące wsi Kobylarnia na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS[21].
Narodowy Spis Powszechny 2002 wykazał, że we wsi Kobylarnia mieszkało 156 osób w 48 gospodarstwach domowych. Wykształcenie wyższe lub średnie posiadało 18% populacji. We wsi znajdowało się 33 budynków z 40 mieszkaniami. 55% mieszkań zostało wzniesionych przed 1945 rokiem, a 28% w latach 1989-2002.
Narodowy Spis Powszechny 2011 odnotował 345 mieszkańców Kobylarni. W 2013 r. działalność gospodarczą prowadziło 40 podmiotów, w tym 32 osoby fizyczne, 6 osoby prawne, 2 spółki handlowe. Tylko 2 przedsiębiorstwa zatrudniały ponad 10 osób, w tym jedna powyżej 50 (PBDiM Kobylarnia S.A.) W latach 2008–2013 oddano do użytku 44 mieszkania, co stanowiło to 11% nowych mieszkań wzniesionych w tym czasie w całej gminie Nowa Wieś Wielka.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W XIX wieku gmina wiejska Kobylarnia składała się ze wsi (kolonii) Kobylarnia oraz osad: Lubionka, Czyszowiec i Stare Smolno
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 55038
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-03].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 492 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Środowisko przyrodnicze Bydgoszczy. Praca zbiorowa pod red. Józefa Banaszaka, Wydawnictwo Tanan. Bydgoszcz 1996
- ↑ Opracowanie ekofizjograficzne dla terenu gminy Nowa Wieś Wielka
- ↑ a b Gminny program opieki nad zabytkami gminy Nowa Wieś Wielka na lata 2011-2015
- ↑ a b c d e f Łukasz Myszka, Gmina Nowa Wieś Wielka. Z dziejów samorządu terytorialnego – do 2002 roku, Bydgoszcz: Bydgoski Dom Wydawniczy Margrafsen, 2006, ISBN 83-89734-14-1, OCLC 749214986.
- ↑ Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg. Bromberg 1860
- ↑ http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IV/212 dostęp 6-10-2014
- ↑ http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/417 dostęp 6-10-2014
- ↑ Bydgoszcz w dobie powstania wielkopolskiego. Praca zbiorowa pod red. Zdzisława Grota. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Popularnonaukowe nr 5. Bydgoszcz 1970
- ↑ Jarkiewicz Zenon: Dekret ks. kardynała Edmunda Dalbora z 1924 r. o podziale parafii rzymskokatolickich w Bydgoszczy."Kronika Bydgoska" XIV (1992), Bydgoszcz 1993
- ↑ Wysocka Agnieszka: Kościoły projektu Stefana Cybichowskiego w Bydgoszczy i okolicach miasta. [w.] Kronika Bydgoska XXX 2008. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2009. ISSN 0454-5451
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie - Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa [online], kpbc.ukw.edu.pl [dostęp 2020-04-12].
- ↑ Rudolf Jaworski i inni, Deutsche und Polen zwischen den Kriegen: Minderheitenstatus und "Volkstumskampf" im Grenzgebiet. Amtliche Berichterstattung aus beiden Ländern 1920-1939, Walter de Gruyter, 10 października 2013, s. 399, ISBN 978-3-11-097669-4 [dostęp 2020-04-12] (pol.).
- ↑ Richard Blanke, Orphans Of Versailles: The Germans in Western Poland, 1918-1939, University Press of Kentucky, 13 stycznia 2015, s. 234, ISBN 978-0-8131-6139-6 [dostęp 2020-04-12] (ang.).
- ↑ Hans Rosen (Freiherr von.), Die Verschleppung der Deutschen aus Posen und Pommerellen, Westkreuz-Verlag, 1990, s. 41, ISBN 978-3-922131-73-1 [dostęp 2020-04-12] (niem.).
- ↑ D:\POLISH~1\Polish_Atrocities_04.htm [online], www.jrbooksonline.com [dostęp 2020-04-12].
- ↑ Christian Jansen, Arno Weckbecker, Der "Volksdeutsche Selbstschutz" in Polen 1939/1940, Walter de Gruyter, 1 października 2010, ISBN 978-3-486-70317-7 [dostęp 2020-04-12] (niem.).
- ↑ BIULETYN GŁÓWNEJ KOMISJI BADANIA ZBRODNI NIEMIECKICH W POLSCE, pbc.gda.pl, 1946, s. 33 [dostęp 2020-04-04].
- ↑ Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego. Wszystkie dane dla miejscowości Kobylarnia, powiat bydgoski, gmina Nowa Wieś Wielka, http://stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Osada leśna | |
| Nazwa nieoficjalna |
