Koniemłoty
wieś | |
Koniemłoty – perspektywa od strony cmentarza przy drodze do Staszowa | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2021) |
682[2] |
Strefa numeracyjna |
15 |
Kod pocztowy |
28-200[3] |
Tablice rejestracyjne |
TSZ |
SIMC |
0807412[4] |
Położenie na mapie gminy Staszów | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego | |
Położenie na mapie powiatu staszowskiego | |
50°31′09″N 21°07′01″E/50,519167 21,116944[1] |
Koniemłoty – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Staszów[4][5].
Do 1954 roku siedziba gminy Oględów. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Koniemłoty. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.
Dawne części wsi – obiekty fizjograficzne
[edytuj | edytuj kod]W latach 70. ubiegłego wieku przyporządkowano i opracowano spis lokalnych części integralnych dla Koniemłotów zawarty w tabeli 1.
Tabela 1. Wykaz urzędowych nazw miejscowych i obiektów fizjograficznych[6] Nazwa wsi – miasta Nazwy części wsi
– miastaNazwy obiektów fizjograficznych
– charakter obiektuI. Gromada Koniemłoty
- Koniemłoty
- Kępa
- Kolonia
- Piekło
- Poręba Koniemłocka
- Dziadówka – pole
- Działki – pole
- Gułacz – pole
- Kaczmarówka – pole
- Kępa – pole
- Kopaliny – pole
- Miże Pole – pole
- Oleksyk – jezioro
- Płóska – pole
- Pod Cmentarzem – pole
- Pod Gułaczem – pole
- Podgaiki – pole
- Poręba Koniemłocka – pole
- Przy Krzywej Drodze – pole
- Rzędówki – pole
- Zakościółka – pole
- Zawsie – pole
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Koniemłoty położone są w Niecce Połanieckiej, około 5 km na południowy zachód od Staszowa.
Religia
[edytuj | edytuj kod]We wsi znajduje się parafia Wniebowzięcia NMP należąca do dekanatu Połaniec w ramach rzymskokatolickiej diecezji sandomierskiej, z zabytkowym kościołem pw. Wniebowzięcia NMP.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Koniemłoty to jedna z najstarszych wsi na ziemi staszowskiej. Tu w 1246 r. odbył się zjazd dostojników małopolskich z udziałem księcia sandomierskiego Bolesława Wstydliwego. W XIII wieku wieś należała do dóbr ziemskich klasztoru benedyktynów na Świętym Krzyżu, tu też znajdował się ich mały klasztor. Swój patronat nad osadą benedyktyni utrzymywali aż do kasacji ich zakonu w 1819 r. W 1527 r. Koniemłoty przeszły na własność dziedziców Staszowa: Łaskich, Zborowskich, Tęczyńskich, Opalińskich, Lubomirskich, Sieniawskich, Denhoffów i Czartoryskich. Wieś położona w powiecie sandomierskim województwa sandomierskiego wchodziła wraz z folwarkiem w 1662 roku w skład majętności rytwiańskiej Łukasza Opalińskiego[7].
W 1815 r. w Koniemłotach[8], w zaadaptowanym spichlerzu, którego budynek stoi do dnia dzisiejszego, z inicjatywy Izabeli Lubomirskiej założona została szkoła z 3 oddziałami. W 1905 r. za namową rodziców, miejscowa młodzież szkolna wystąpiła z żądaniem nauczania w języku polskim i 2 kwietnia 1906 r. władze carskie wydały na to zgodę. 1 września 1988 r. w Koniemłotach oddano do użytku nowy budynek szkolny, w którym mieści się obecnie Publiczna Szkoła Podstawowa.
W 1923 r. w Koniemłotach rozpoczęła działalność ochotnicza straż pożarna[8]. Pierwszą drewnianą remizę wybudowano we wsi w 1925 r., służyła ona strażakom do II wojny światowej. W 1944 r. w jej miejscu przystąpiono do budowy nowej remizy. Obecny murowany Dom Strażaka z dwoma boksami na samochody został oddany do użytku w 1971 r.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Pobenedyktyński zespół klasztorny, na który składa się:
- kościół pw. Wniebowzięcia NMP wzniesiony w latach 1637–1649 w stylu późnorenesansowym. Po pożarze w 1770 r., kościół został odnowiony i przebudowany. Świątynia składa się z trzech naw: w prawej nawie bocznej znajduje się kaplica św. Benedykta wzniesiona na planie kwadratu, z barokowym ołtarzem św. Anny Samotrzeciej. Druga nawa boczna została dobudowana w latach trzydziestych XX wieku, według projektu Stefana Szyllera. Barokowy ołtarz główny zdobi obraz Niepokalanego Poczęcia NMP z 1742 r. W niszach ołtarza, po bokach, umieszczone są drewniane figury św. Benedykta i św. Scholastyki. W stallach ustawionych w prezbiterium znajdują się olejne obrazy przedstawiające wydarzenia z życia Najświętszej Maryi Panny;
- budynek dawnego klasztoru benedyktynów, obecnie plebania, 1667-49, 1825, 1920;
- ogrodzenie cmentarza kościelnego, z XVIII w., z bramą wzniesioną w 1886 r.
Osoby związane z miejscowością
[edytuj | edytuj kod]- Józef Franusiak – malarz prymitywista, mieszkaniec Koniemłotów w latach 1953–1975.
- Roman Kotlarz – ksiądz, działacz opozycji demokratycznej w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 57081
- ↑ Wieś Koniemłoty w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-10-29] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 495 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Por. Leon Kaczmarek (red. nauk. zeszytu), Witold Taszycki (red. nauk. wyd.): Urzędowe Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 33. Powiat staszowski województwo kieleckie. Komisja ustalania nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (do użytku służbowego). Z: 33. Warszawa: Urząd Rady Ministrów. Biuro do Spraw Prezydiów Rad Nadzorczych, 1970, s. 14–15, 77–96.
- ↑ Jacek Pielas, Podział latyfundium Łukasza Opalińskiego, marszałka nadwornego koronnego z lat 1668-1670, w: Inter maiestatem ac libertatem. Studia z dziejów nowożytnych dedykowane Profesorowi Kazimierzowi Przybosiowi, red. J. Stolicki, M. Ferenc, J. Dąbrowski, Kraków 2010, s. 159.
- ↑ a b Koniemłoty na stronie Urzędu Miasta i Gminy Staszów.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kaczmarek Leon (red. nauk. zeszytu), Taszycki Witold (red. nauk. wyd.): Urzędowe Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 33. Powiat staszowski województwo kieleckie. Komisja ustalania nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (do użytku służbowego). Z: 33. Warszawa: Urząd Rady Ministrów. Biuro do Spraw Prezydiów Rad Nadzorczych, 1970.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Koniemłoty na Wici.Info
- Koniemłoty, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 332 .
- Koniemłoty, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 114 .