Przejdź do zawartości

Korpusy strzeleckie Armii Czerwonej

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Korpusy strzeleckie Armii Czerwonej (ros. стрелковые корпусa РККА) – korpusy piechoty (strzelców) Armii Czerwonej w latach 1922–1945 w literaturze zwane również jako Korpus Piechoty lub Korpus Armijny.

Powstanie

[edytuj | edytuj kod]

W trakcie reorganizacji Armii Czerwonej trzonem wojsk pozostała piechota. Organizowano ją tradycyjnie w dywizje strzeleckie. W 1929 roku było ich 69, przy czym aż 46 kompletowanych było na zasadzie terytorialnej. W maju 1922 roku sformowano pierwszych siedemnaście korpusów strzeleckich (nr 1–17) w skład których wchodziły dwie lub trzy dywizje strzeleckie. W kwietniu 1924 roku utworzone zostały kolejne dwa korpusy (nr 18 i 19).

Wtedy też Armia Czerwona zsynchronizowała swoje plany rozwoju z możliwościami nowego przemysłu:

  • do końca 1931 roku zamierzano zgromadzić uzbrojenie dla: 122 dywizji strzeleckich.
  • w roku 1932 liczbę dywizji strzeleckich podniesiono do 140.
  • w roku 1933 miano zebrać uzbrojenie dla 150 dywizji strzeleckich.

Na początku 1935 roku Sowieci dysponowali 84 dywizjami w tym 43 można uznać za kadrowe. Pod koniec 1937 roku osiągnięto stan 96 dywizji, przy czym na zasadzie terytorialnej służyło ich już tylko 36. Sowieci dysponowali więc 60 skoszarowanymi dywizjami, które można było podnieść w krótkim czasie do etatu wojennego (9 z nich wzmocniono w celu obsady Rejonów Umocnionych w pasie fortyfikacyjnym tzw. „Linii Stalina”).

W maju 1936 roku sformowane zostały dwa korpusy (nr 20 i 23), w czerwcu 1938 roku jeden (nr 59), w lipcu 1938 roku kolejne trzy (nr 21, 26 i 39), w maju 1939 roku jeden (nr 31), w sierpniu 1939 roku kolejnych osiem (nr 25, 27, 30, 35, 52, 53, 58 i 62).

25 sierpnia 1939 roku (rozkaz Ludowego Komisarza Obrony z 15 sierpnia 1939) 36 dawnych dywizji terytorialnych rozwinięto do poziomu dywizji, każdą ze swoimi 3 pułkami strzeleckimi (tzw. „trojczatki”). W ten sposób do 62 dywizji kadrowych dołączyło 108 dywizji drugiego rzutu. Ponieważ w międzyczasie wystawiono 3 dodatkowe dywizje, piechota osiągnęła stan 173 jednostek tego typu (październik 1939). Proces uzupełniania tych dywizji żołnierzami rozpoczęto 7 września 1939 roku powołaniami rezerwistów w 7 okręgach wojskowych. Większość dywizji została połączona w 43 Korpusy Strzeleckie (wystawiono 18 nowych).

Zadania Korpusu

[edytuj | edytuj kod]

Korpusy podlegały organizacyjnie armiom ogólnowojskowym i zasadniczo wykonywały w jej składzie zadania bojowe. W niektórych wypadkach zdarzało się, że korpus piechoty wchodził bezpośrednio w skład Frontu.

Etat w 1945 roku:

  • 3 dywizje piechoty
  • 1 pułk artylerii (czasem w jednostkach gwardyjskich Korpusów Piechoty występowała brygada!)
  • 1 batalion saperów
  • 1 batalion łączności
  • Samodzielne pododdziały zaopatrzenia oraz służb tyłowych.

Łącznie: około 40 000 ludzi, 300–500 karabinów maszynowych, 300–400 dział oraz 450–500 moździerzy.

W natarciu na przełomie lat 1944/1945 na kierunku głównego uderzenia korpus nacierał w pasie o szerokości od 3 do 5 kilometrów i przerywał obronę wroga na całej jej głębokości taktycznej. Dodatkowo by zwiększyć siłę uderzeniową korpus piechoty był wzmacniany czołgami i artylerią.

Całość artylerii od 1942 roku była w zasadzie powyżej szczebla korpusu, sam korpus posiadał z reguły batalion saperów i oddział łączności. Oczywiście przydzielane oddziały wsparcia (pancerne, artyleria, saperzy) pozostawały jakiś czas w składzie korpusu, co czasem sprawiało wrażenie, że korpusy miały je na stałe. System „wzmocnień” był dość elastyczny, np. w marcu 1945 roku polska 2. Dywizja Artylerii została przydzielona do radzieckiej 60. Dywizji Strzeleckiej.

W obronie korpus piechoty zajmował pas obronny w szerokości od 20 do 25 kilometrów. Ostatecznie korpusy piechoty rozformowano po 1945 roku.

Stan na 1941 rok

[edytuj | edytuj kod]

Stan na 22.06.41[1].

Wystawiony przez Specjalny Zachodni OW w składzie:

W czasie Wojny zimowej znajdował się na północ od jeziora Ładoga w składzie 8 Armii

rezerwa:

tranzyt:

  • 34 Brygada Czołgowa

22 czerwca 1941 roku, w dniu rozpoczęcia się operacji Barbarossa, 10 Armia była częścią radzieckiego Front Zachodni. W tym czasie posiadała w swoim składzie między innymi 1 Korpus Strzelecki. Została otoczona przez wojska niemieckie w bitwie białostocko-mińskiej w czerwcu 1941 roku i prawie całkowicie zniszczona. Dowództwo armii zostało oficjalnie rozwiązane 5 lipca 1941 roku

Wystawiony przez Specjalny Zachodni OW w składzie:

Wystawiony przez. Zakaukaski OW w składzie:

W czasie Agresja ZSRR na Polskę w składzie 10 Armii (w rezerwie)

Stan na czerwiec 1941

Wystawiony przez Specjalny Zachodni OW był częścią 3 Armii w składzie:

22 czerwca 1941 roku, w dniu rozpoczęcia się operacji Barbarossa, 10 Armia była częścią radzieckiego Front Zachodni. W tym czasie posiadała w swoim składzie między innymi 5 Korpus Strzelecki. Została otoczona przez wojska niemieckie w bitwie białostocko-mińskiej w czerwcu 1941 roku i prawie całkowicie zniszczona. Dowództwo armii zostało oficjalnie rozwiązane 5 lipca 1941 roku Wystawiony przez Specjalny Zachodni OW w składzie:

Wystawiony przez Specjalny Kijowski OW w składzie 23 Armii

Wystawiony przez Odeski Okręg Wojskowy w składzie:

Wystawiony przez Specjalny Kijowski OW w składzie:

Rejonu Przemyśla miał bronić 8 Korpus Strzelecki generał-majora Śniegowa, wchodzący w skład 26 Armii Kijowskiego Specjalnego Okręgu Wojskowego, samego miasta zaś 99 Dywizja Strzelców pułkownika Dementjewa. W jej skład wchodziły: 197 i 206 pułk strzelecki, 34 batalion łączności i 6 samodzielny batalion saperów. W czerwcu większość sił 99 dywizji przebywała jednak na ćwiczeniach. W Przemyślu pozostał 197 pułk strzelców, 52 i 150 samodzielne bataliony karabinów maszynowych oraz 92 oddział pograniczny. Oprócz tego w okolicach Przemyśla (Medyka, Siedliska, Niżankowice) przebywały jeszcze: 206 pułk strzelców 99 dywizji, trzy bataliony 1 pułku, 22 pułk artylerii, 71 pułk haubic i 113 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej.

Wystawiony przez Północno Kaukaski OW (przerzucony do czerwca na Krym) w składzie:

Wystawiony przez Specjalny Nadbałtycki OW w składzie:

Wystawiony przez Specjalny Nadbałtycki OW,

W czasie Agresja ZSRR na Polskę w składzie 10 Armia (ZSRR)

W czerwcu 1941 roku 8 Armii Okręgu Bałtyckiego składzie:

14 września 1944 z rejonu Manasterca i Gór Słonnych została wprowadzona do walki 237 Dywizja Strzelecka 11 Korpusu Strzeleckiego 4 Frontu Ukraińskiego. Nacierając na Uherce Mineralne złamała ona opór Niemców na rubieży Bezmiechowa DolnaBezmiechowa Górna, posunęła się o 6 km i do końca dnia zdobyła Jankowce i Olszanicę. Osiągnięcie przez 276 i 237 dywizje strzeleckie wyznaczonych rubieży rozszerzyło wyłom w obronie nieprzyjaciela do 12 km i umożliwiło wprowadzenie do walki sił głównych 11 korpusu piechoty z rubieży Lesko – Jankowce – Rudenka. 15 września wyzwolone zostały Uherce Mineralne.

Wystawiony przez Zabajkalski OW w składzie:

Wystawiony przez Specjalny Kijowski OW w składzie:

Wystawiony przez Odeski OW w składzie:

Wystawiony przez Specjalny Kijowski OW. 22 czerwca 1941 roku jako część 5 Armii pod dowództwem płk Iwan Fiediuninskiego w swoim składzie

II formowanie

[edytuj | edytuj kod]

Sformowany w listopadzie 1942 w obwodzie woroneskim jako 15 Korpus Strzelecki (2. formowania). W składzie 6 Armii uczestniczył w Operacja średniodońska, wyzwoleniu Donbasu, odparciu kontrofensywy wojsk niemieckich na południe od Charkowa (marzec 1943) Bitwa o Charków (1943). W kwietniu 1943 przemianowany na 28 Korpus Strzelecki Gwardii, otrzymał nowe trzy strzeleckie dywizje Gwardii. Korpus był włączony do 8 Armii Gwardii i uczestniczył we wszystkich operacjach 8 Armii do końca wojny.

Wystawiony przez Specjalny Nadbałtycki OW w składzie: W czasie agresji na Polskę we wrześniu 1939 roku w składzie 10 Armii

Stan na czerwiec 1941:

25 grudnia 1944 w składzie 33 Armii:

Wystawiony przez Specjalny Kijowski OW w składzie:

Wystawiony przez Front Dalekowschodni w składzie:

Wystawiony w składzie:

W czasie Wojny zimowej stacjonował na Przesmyku Karelskim w składzie 7 Armii

W tranzycie:

później w składzie 23 Armii

Wystawiony przez Moskiewski OW w składzie:

Wystawiony przez Specjalny Zachodni OW jako część 3 Armii w składzie:

Wystawiony przez Specjalny Nadbałtycki OW (estoński) – w składzie:

1 grudnia 1945 w składzie 6 Armii

Wystawiony przez Zakaukaski OW w składzie:

Wystawiony przez Specjalny Nadbałtycki OW (łotewski) – w składzie:

Wystawiony przez Charkowski OW w składzie:

18 lipca 1944 w składzie 69 Armii

Wystawiony przez Front Dalekowschodni jako część 1 Armii w dniu 22 czerwca 1941 roku, w składzie:

Wystawiony przez Specjalny Kijowski OW.22 czerwca 1941 roku jako część 5 Armii w składzie:

Wystawiony przez Specjalny Zachodni OW w składzie:

Przed rozpoczęciem wojny w twierdzy brzeskiej stacjonowało 7 batalionów piechoty, 1 batalion rozpoznawczy, artyleria, części wojsk pogranicza, części 42 Dywizji Piechoty wchodzącej w skład 28 Korpusu Strzeleckiego 4 Armii, ponadto części 33 pułku inżynieryjnego, części 132 batalionu konwojów NKWD oraz sztaby. Łącznie siły sowieckie liczyły 7–8 tysięcy ludzi, nie licząc znajdującej się na terenie twierdzy grupy około 300 członków rodzin żołnierzy.

Wystawiony przez Specjalny Nadbałtycki OW (litewski) dowodzony przez gen. por. Jakowa Fakanowa,– w składzie:

  • 179 Dywizja Strzelecka
  • 184 Dywizja Strzelecka

W południe 31 stycznia 1945, żołnierze z 35 Korpusu Armijnego dowodzonego przez gen. mjr. Mikołaja Nikitina, przy wsparciu 29 Korpusu Armijnego dowodzonego przez gen. por. Jakowa Fakanowa, zajęły opustoszały dworzec kolejowy i nie napotkawszy żadnego oporu, z całym okrucieństwem wkroczyły do opuszczonego miasta Barczewo (Wartenburg).

Wystawiony przez Orłowski OW jako część 21 Armii w składzie:

Wystawiony przez Specjalny Kijowski OW w składzie: (dowództwo przerzucone z Frontu Dalekowschodniego)

  • 193 Dywizja Strzelecka
  • 195 Dywizja Strzelecka
  • 200 Dywizja Strzelecka

Wystawiony przez Zabajkalski OW jako część 16 Armii przybył na Ukrainę w czerwcu 1941 w składzie:

28 stycznia 1945 Oława została zdobyta przez jednostki 32 Korpusu Piechoty 5 Armii Gwardii generała pułkownika Aleksego Żadowa.

Wystawiony przez Orłowski OW jako część 21 Armii w składzie:

Wystawiony przez Północno Kaukaski OW w składzie:

  • 38 Dywizja Strzelecka
  • 129 Dywizja Strzelecka
  • 158 Dywizja Strzelecka
  • 171 Dywizja Strzelecka

Wystawiony przez Odeski OW dowodzony przez gen. mjr. Mikołaja Nikitina w składzie:

W południe 31 stycznia 1945, żołnierze z 35 Korpusu Strzeleckiego dowodzonego przez gen. mjr. Mikołaja Nikitina, przy wsparciu 29 Korpusu Strzeleckiego dowodzonego przez gen. por. Jakowa Fakanowa, zajęły opustoszały dworzec kolejowy i nie napotkawszy żadnego oporu, z całym okrucieństwem wkroczyły do opuszczonego miasta Barczewo (Wartenburg).

Wystawiony przez Specjalny Kijowski OW w składzie:

  • 140 Dywizja Strzelecka
  • 146 Dywizja Strzelecka
  • 228 Dywizja Strzelecka

Wystawiony przez Specjalny Kijowski OW w składzie:

  • 80 Dywizja Strzelecka
  • 139 Dywizja Strzelecka
  • 140 Dywizja Strzelecka

25 grudnia 1944 w składzie 33 Armia

Wystawiony przez Front Dalekowschodni w składzie:

  • 32 Dywizja Strzelecka
  • 40 Dywizja Strzelecka
  • 92 Dywizja Strzelecka

Wystawiony przez Zakaukaski OW w składzie:

Wystawiony przez Moskiewski OW w składzie:

  • 118 Dywizja Strzelecka
  • 235 Dywizja Strzelecka

w czerwcu 1941 przybył z Ukrainy jako część 16 Armii w składzie

Wystawiony przez Leningradzki OW w składzie:

  • 104 Dywizja Strzelecka
  • 122 Dywizja Strzelecka
  • 70 Dywizja Strzelecka
  • 54 Dywizja Strzelecka
  • 71 Dywizja Strzelecka
  • 168 Dywizja Strzelecka
  • 237 Dywizja Strzelecka
  • 14 Dywizja Strzelecka
  • 52 Dywizja Strzelecka
  • 177 Dywizja Strzelecka
  • 191 Dywizja Strzelecka
  • 8 Brygada Strzelecka
  • 1 Brygada Piechoty Morskiej. (pod dowództwem Floty Bałtyckiej).

26 stycznia 1945 radziecka 59 Armia oraz wojska 43 Korpusu Piechoty, docierają na przedpola Sosnowca i rozpoczynają walki o miasto.

Wystawiony przez Specjalny Zachodni OW w składzie:

  • 64 Dywizja Strzelecka
  • 108 Dywizja Strzelecka.

Wystawiony przez Charkowski OW w składzie:

  • 187 Dywizja Strzelecka
  • 232 Dywizja Strzelecka

Wystawiony przez Specjalny Zachodni OW w składzie:

  • 55 Dywizja Strzelecka
  • 121 Dywizja Strzelecka
  • 143 Dywizja Strzelecka

W czasie Wojny zimowej walczył w centralnej Finlandii jako część 9 Armii

  • 122 Dywizja Strzelecka
  • 163 Dywizja Strzelecka

1 lutego 1945 do Torunia jako pierwsze zaczęły wkraczać oddziały 269. pułku piechoty ppłk. Kosenki ze 136. dywizji piechoty wchodzącej w skład 47 korpusu piechoty gen. Dratwina należącego do 70 Armii gen. Popowa.

Wystawiony przez Odeski OW (w trakcie tworzenia) – w składzie:

  • 30 D górska (przeformowana z 30 Dywizja Strzelecka),
  • 74 Dywizja Strzelecka

Wystawiony przez Specjalny Kijowski OW w składzie:

  • 190 Dywizja Strzelecka
  • 197 Dywizja Strzelecka
  • 199 Dywizja Strzelecka

Wystawiony przez Leningradzki OW w składzie:

  • 43 Dywizja Strzelecka
  • 123 Dywizja Strzelecka

W czasie wojny zimowej na Przesmyku Karelskim w składzie 7 Armia (ZSRR)

  • 48 Dywizja Strzelecka
  • 90 Dywizja Strzelecka
  • 142 Dywizja Strzelecka
  • 35 Brygada Czołgów

W tranzycie:

  • 150 Dywizja Strzelecka
  • 136 Dywizja Strzelecka

później w składzie 23 Armii

Wystawiony przez Uralski OW w składzie:

  • 98 Dywizja Strzelecka
  • 112 Dywizja Strzelecka
  • 153 Dywizja Strzelecka

Wystawiony przez Syberyjski OW w składzie:

  • 133 Dywizja Strzelecka
  • 166 Dywizja Strzelecka
  • 178 Dywizja Strzelecka

Wystawiony przez Syberyjski OW w składzie:

  • 91 Dywizja Strzelecka
  • 107 Dywizja Strzelecka
  • 119 Dywizja Strzelecka

Wystawiony przez Specjalny Kijowski OW w składzie:

  • 130 Dywizja Strzelecka
  • 169 Dywizja Strzelecka
  • 189 Dywizja Strzelecka

W czasie Wojny zimowej stacjonował na północ od jeziora Ładoga w składzie 8 Armii

Skład:

rezerwa:

tranzyt:

  • 34 Brygada Czołgowa

Wystawiony przez Front Dalekowschodni jako część 1 Armii w dniu 22 czerwca 1941 w składzie:

Wystawiony przez Moskiewski OW w składzie:

18 lipca 1944 jako część składowa 69 Armii w składzie

Wystawiony przez Uralski OW w składzie:

25 grudnia 1944 w składzie 33 Armia

Wystawiony przez Nadwołżański OW w składzie:

  • 53 Dywizja Strzelecka
  • 148 Dywizja Strzelecka
  • 167 Dywizja Strzelecka

Wystawiony przez Północno-Kaukaski OW w składzie:

  • 165 Dywizja Strzelecka
  • 175 Dywizja Strzelecka

Wystawiony przez Specjalny Nadbałtycki OW w składzie:

  • 11 Dywizja Strzelecka
  • 16 Dywizja Strzelecka

Wystawiony przez Nadwołżański OW w składzie:

  • 18 Dywizja Strzelecka
  • 61 Dywizja Strzelecka
  • 117 Dywizja Strzelecka

Wystawiony przez Charkowski OW w składzie:

  • 102 Dywizja Strzelecka
  • 132 Dywizja Strzelecka
  • 151 Dywizja Strzelecka

Wystawiony przez Moskiewski OW w składzie:

  • 73 Dywizja Strzelecka
  • 229 Dywizja Strzelecka
  • 233 Dywizja Strzelecka

Rano 19 stycznia 1945 wznowił natarcie całością sił 73 Korpus Strzelecki z 52 Armia (ZSRR), której wojska osiągnęły poprzedniego dnia linię ŁękińskoJedlno. Jego celem był również Wieluń. Korpus posuwał się od strony Radomska, pokonując stosunkowo słaby opór nieprzyjaciela (nieliczne oddziały osłonowe). Około godz. 10.00 jednostki radzieckie sforsowały Wartę (50 Dywizja Strzelecka (ZSRR)) i dotarły na bezpośrednie przedpole miasta. 254 Dywizja Strzelecka (ZSRR) – płka Piotra Żiwaliewa obeszła Wieluń od północy, wyzwalając przedtem Lipnik, Drobnice, Sieniec, Małyszyn i Czarnożyły. Z kolei 294 Dywizja Strzelecka (ZSRR) dotarła pod miasto od strony południowo-zachodniej, zajmując Wierzchlas, Rudę i Turów, Od wschodu atakowała 50 Dywizja Strzelecka (ZSRR). Po krótkiej, silnej nawale ogniowej rozpoczęły się zacięte walki. Wzięły w nich udział także: 53 brygada pancerna gwardii z 6 Korpusu Pancernego gwardii i 55 brygada pancerna gwardii płka Dawida Dragunskiego (7 Korpus Pancerny gwardii). W południe Wieluń był wolny, a wróg stracił około l tys. żołnierzy i wiele sprzętu bojowego.

1 grudnia 1945 w składzie 6 Armia

Podczas walk o Wieluń część sił 78 Korpusu Strzeleckiego, a mianowicie oddziały wydzielone 111 Dywizja Strzelecka (ZSRR) – (dowódca gen. mjr Jurij Sokołów) i 373 Dywizja Strzelecka (ZSRR) – gen. mjra Kuźmy Sazonowa zajęły Praszkę, wyzwalając wcześniej szereg innych miejscowości (m.in. Załęcze Wielkie i Małe, Jaworzno, Rudniki, Strojec, Żytniów i Kowale). W Praszce znajduje się ważna przeprawa przez Prosnę, za którą drogi rozgałęziają się w kierunku na Olesno i Kluczbork.

18 lipca 1944 jako część składowa 69 Armia (ZSRR) w składzie:

w składzie 23 Armii

w składzie 23 Armii

w składzie 2 Armia Uderzeniowa

Dowódca – gen. mjr Iwan Puzikow

Wyzwalanie Jasienia 121 Dywizja Strzelecka (ZSRR)14 lutego w składzie 13 Armii łącznie z 4 Armia Pancerna6 Korpus Zmechanizowany Gwardii

w składzie 23 Armii

w składzie 2 Armia Uderzeniowa

w składzie 65 Armii

w składzie 2 Armii Uderzeniowej.

Wyzwolenia Gubina 22 lutego w składzie 3 Armia Gwardii – łącznie z 21 22 Korpusem Strzeleckim.

w składzie 23 Armii, w 1945 podlega bezpośrednio 2 Frontowi Białoruskiemu w składzie:

124 Korpus Strzelecki

Wystawiony przez Front Dalekowschodni.

Skład:

  • 101 Dywizja Górska
  • 79 Dywizja Strzelecka
  • 3 Dywizja Strzelecka
  • 12 Dywizja Strzelecka
  • 35 Dywizja Strzelecka
  • 66 Dywizja Strzelecka
  • 78 Dywizja Strzelecka
  • 105 Dywizja Strzelecka

W czasie Wojny zimowej walczył w centralnej Finlandii jako część 9 Armii

  • 54 Dywizja Strzelecka
  • 44 Dywizja Strzelecka (w transporcie)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Стрелковые корпуса РККА на 22.06.41.[1].
  2. Henryk Stańczyk, Operacja Krakowska 1945. Ulmak 2002, s.128.

Literatura

[edytuj | edytuj kod]
  • Rawski Tadeusz, Piechota w II Wojnie światowej.
  • Praca zbiorowa, Armia Czerwona w latach 1940–1941.
  • Tadeusz Konecki, Skandynawia w Drugiej Wojnie światowej, 2003.
  • K. Badziak i W. Kozłowski, Wyzwolenie Ziemi Łódzkiej. Styczeń 1945, Łódź 1980, s. 113–118.
  • Eugeniusz Uciński – II Armia Wojska Polskiego na Ziemi Oleśnickiej. Wrocław. 1978
  • А. Г. Ленский СУХОПУТНЫЕ СИЛЫ РККА в предвоенные годы, СПРАВОЧНИК, Санкт-Петербург 2000.
  • Mała Encyklopedia Wojskowa, tom II (K – P), Wydawnictwo MON, Warszawa 1970, wyd. I, s. 95.
  • Greczko A. A. – Siły zbrojne państwie radzieckiego, Warszawa 1975.
  • Greczko A. A. (red.) – Historia drugiej wojny światowej 1939–1945 w dwunastu tomach, t. 4–10, Warszawa 1976–1983.
  • Armia RKKA, według stanu z 2 września 2003, s. 1–7.
  • Bojowyj i czisliennyj sastaw woróżennych sił CCCR w pieriod wielkoj otieczestwiennoj wojny (1941–1945), Statisticzeskij zbornik Nr 1 (22 ijunia 1941 god), Moskwa 1994.