Leopold Ružička

Leopold Ružička
Lavoslav Stjepan Ružička
Państwo działania	Niemcy
Data i miejsce urodzenia	13 września 1887 ; Vukovar
Data i miejsce śmierci	26 września 1976 ; Mammern
	Specjalność: chemia
Alma Mater	Karlsruher Institut für Technologie
	Nagrody
	Nagroda Nobla w dziedzinie chemii
	Multimedia w Wikimedia Commons

Leopold Stjepan Ružička (właściwie Lavoslav Stjepan Ružička, ur. 13 września 1887 w Vukovarze w Austro-Węgrzech, ob. Chorwacja, zm. 26 września 1976 w Mammern) – szwajcarski chemik pochodzenia chorwackiego, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii.

Życiorys

Ružička urodził się 13 września 1887 roku w Vukovarze, leżącym wówczas na terenie Trójjedynego Królestwa Chorwacji, Slawonii i Dalmacji. Jeden z jego pradziadków pochodził z Czech (stąd nazwisko Ružička), jeden z Dolnej Austrii, a jego żona z Wirtembergii, pozostałych pięcioro było Chorwatami. Przodkowie Lavoslava Ružički byli rolnikami i rzemieślnikami, a ojciec, Stjepan Ruzicka był bednarzem. Po jego śmierci Lavoslav Ružička wyjechał wraz z matką, Ljubicą Sever do jej rodzinnego Osijeka. Tam uczęszczał do szkoły podstawowej oraz gimnazjum, w którym używano języka chorwackiego^[1].

W 1906 roku rozpoczął studia chemiczne w Technische Hochschule w Karlsruhe, po szybkim zaliczeniu zajęć programowych rozpoczął badania nad ketenami, we współpracy z Hermannem Staudingerem. Badali m.in. aktywne składniki pyretrum, naturalnego insektycydu. W 1912 roku Staudinger objął zwolnione przez Richarda Willstättera, stanowisko profesora na ETH w Zurychu. Ružička, zatrudniony jako asystent, przeniósł się wraz z nim. W 1917 roku przyjął obywatelstwo szwajcarskie^[1].

W 1916 roku rozpoczął przygotowania do habilitacji, a w ich trakcie podjął współpracę z przedsiębiorstwami perfumeryjnymi, m.in. Haarmann & Reimer, później także Ciba oraz Chuit, Naef & Firmenich. Jego badania nad substancjami zapachowymi doprowadziły do odkryć budowy muskonu i cywetonu^[2].

W latach 1926–1929 pełnił funkcję profesora chemii organicznej na Uniwersytecie w Utrechcie. W 1929 roku został zaproszony do objęcia katedry na ETH w Zurychu. Współpracując z firmami przemysłowymi, prowadził badania, które doprowadziły do odkrycia męskich hormonów: testosteronu i androsteronu^[2].

Prowadził prace badawcze nad politerpenami (od 1920 roku), opracował syntezy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (1926–1931), prowadził badania stereoidów (hormony płciowe – synteza androsteronu i testosteronu, 1934–1935). Jest twórcą tzw. reguły izoprenowej, zwanej także regułą Ružički. W 1939 roku otrzymał wraz z Adolfem Butenandtem Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za prace nad polimetylenami i wyższymi terpenami.

Był członkiem zagranicznym PAN (1959) oraz członkiem honorowym PTChem (1965)^[3].

Zmarł 26 września 1976 roku w Mammern^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b Leopold Ruzicka. Biographical. [w:] nobelprize.org [on-line]. [dostęp 2019-03-24]. (ang.).
↑ ^a ^b Leopold Ružička, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-03-24] (ang.).
↑ Prezesi Honorowi i Członkowie Honorowi PTChem. [w:] PTChem [on-line]. [dostęp 2019-03-24]. (pol.).
↑ Leopold Ruzicka (1887–1976). [w:] ETH-Bibliothek [on-line]. [dostęp 2019-03-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-31)]. (niem.).

[:0-1] Leopold Ruzicka. Biographical. [w:] nobelprize.org [on-line]. [dostęp 2019-03-24]. (ang.).

[:1-2] Leopold Ružička, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-03-24] (ang.).

[:2-3] Prezesi Honorowi i Członkowie Honorowi PTChem. [w:] PTChem [on-line]. [dostęp 2019-03-24]. (pol.).

[:3-4] Leopold Ruzicka (1887–1976). [w:] ETH-Bibliothek [on-line]. [dostęp 2019-03-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-31)]. (niem.).

[1]

[2]

[3]

[4]