Sándor Veress

Sándor Veress
Data i miejsce urodzenia	1 lutego 1907 ; Koloszwar
Data i miejsce śmierci	4 marca 1992 ; Berno
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	kompozytor
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sándor Veress (ur. 1 lutego 1907 w Koloszwarze, zm. 4 marca 1992 w Bernie^[1]) – węgierski kompozytor.

Życiorys

W 1916 roku zamieszkał wraz z rodziną w Budapeszcie^[1], gdzie w latach 1923–1927 studiował w tamtejszej Akademii Muzycznej u Béli Bartóka (fortepian) i Zoltána Kodálya (kompozycja)^[1]^[2]. Od 1929 do 1933 roku był pracownikiem Muzeum Etnograficznego w Budapeszcie, gdzie kształcił się pod kierunkiem László Lajthy w zakresie folkloru i etnomuzykologii^[1]^[2]. W 1930 roku prowadził badania terenowe w Mołdawii^[1]. W latach 1937–1940 pracował pod kierunkiem Bartóka w Węgierskiej Akademii Nauk^[1]^[2]. Od 1943 do 1948 roku wykładał w Akademii Muzycznej w Budapeszcie^[1]^[2]. W 1945 roku wstąpił do węgierskiej partii komunistycznej^[1].

W 1949 roku skorzystał z okazji wyjazdu na premierę swojego baletu w Sztokholmie i uciekł z kraju^[1]. Osiedlił się w Szwajcarii^[1]^[2]. Od 1950 do 1977 roku wykładał kompozycję i teorię muzyki w konserwatorium w Bernie, w latach 1968–1977 wykładał także etnomuzykologię na Uniwersytecie Berneńskim^[1]^[2]. W latach 1965–1967 i 1972 prowadził gościnnie wykłady w Stanach Zjednoczonych i Australii^[1]. W 1975 roku uzyskał oficjalnie szwajcarskie obywatelstwo^[2].

Otrzymał nagrodę fundacji Bartók-Pásztory (1985), nagrodę kompozytorską Schweizerischer Tonkünstlerverein (1986) i nagrodę miasta Berna (1987)^[1].

Twórczość

Jako kompozytor nawiązywał do węgierskiej muzyki ludowej i dorobku artystycznego Béli Bartóka, do momentu emigracji z kraju tworzył obok dzieł ambitnych także utwory o przeznaczeniu pedagogicznym i opracowania pieśni ludowych, związane z jego pracą zawodową^[1]. Po wyjeździe do Szwajcarii z twórczości Veressa znikają elementy węgierskiego folkloru muzycznego, pojawiają się natomiast wątki o charakterze osobistym i poszukiwania nowego języka dźwiękowego^[1]. Interesował się dodekafonią, którą traktował jednak jako element urozmaicenia melodyki, a nie podstawę konstrukcyjną utworu^[1]. W latach 60. XX wieku przejściowo radykalnie zradykalizował swój styl, wprowadzając klastery i rozwiązania aleatoryczne^[1].

Opublikował prace Népdal, népzenegyűtjés (Budapeszt 1936), Béla Bartók, the Man and the Artist (Londyn 1948) oraz La raccolta della musica popolare ungharese (Rzym 1949)^[1].

Wybrane kompozycje

(na podstawie materiałów źródłowych^[1]^[2])

Utwory orkiestrowe

Divertimento na małą orkiestrę (1935)
Partita na małą orkiestrę (1936)
Koncert skrzypcowy (1937–1939)
Csürdöngölő (1938)
2 symfonie (I 1940, II „Sinfonia minneapolitana” 1952)
4 danze transilvane na smyczki (1944–1949)
Sirató ének in memoriam Béla Bartók (1945)
Előjáték egy tragédiahoz (1947)
Drámai változatok (1947)
uwertura Respublica (1948)
Hommage à Paul Klee na 2 fortepiany i smyczki (1951)
Koncert na fortepian, smyczki i perkusję (1952)
Sonata (1952)
Koncert na kwartet smyczkowy i orkiestrę (1960–1961)
Passacaglia concertante na obój i smyczki (1961)
Wariacje na temat Zoltána Kodálya (1962)
Expovare na flet, obój i smyczki (1964)
Musica concertante na 12 instrumentów smyczkowych (1965–1966)
Koncert klarnetowy (1981–1982)
Orbis tonorum na orkiestrę kameralną (1986)
Concerto tilincó na flet i orkiestrę (1988–1989)
Koncert na 2 puzony i orkiestrę (1989)

Utwory kameralne

2 kwartety smyczkowe (I 1931, II 1936–1937)
Sonata na skrzypce solo (1935)
II sonata skrzypcowa na skrzypce i fortepian (1939)
Trio na skrzypce, altówkę i wiolonczelę (1954)
Trio na fortepian, skrzypce i wiolonczelę (1963)
Sonata na wiolonczelę solo (1967)
Diptychon na kwintet dęty (1968)
Introduzione e Coda na klarnet, skrzypce i wiolonczelę (1972)
Trio na baryton, altówkę i wiolonczelę (1985)
Stories and Fairy Tales na 2 perkusistów (1987)

Utwory fortepianowe

Sonata (1929)
Sonatina (1932)
Sonatina dla dzieci (1932)
Sonatina dla początkujących (1933)
15 małych utworów (1935)
Mała suita (1938)
6 Csárdás (1938)
20 utworów (1938)
Fingerlarks (1946)

Utwory wokalno-instrumentalne

Sancti Augustini Psalmus contra partem Donati na bas, chór i orkiestrę (1944)
Laudatio musicae na sopran, chór i orkiestrę (1958)
Elegie na baryton, orkiestrę smyczkową i harfę (1964)
Das Glasklängespiel na chór i orkiestrę (1978)

Balety

Csodafurulya (1937, wyst. Rzym 1941)
Térszili Katicza (1942–1943, wyst. Sztokholm 1949)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 11. Część biograficzna t–v. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2009, s. 257–258. ISBN 978-83-224-0905-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 6 Stre–Zyli. New York: Schirmer Books, 2001, s. 3775. ISBN 0-02-865571-0.

Linki zewnętrzne

Sándor Veress (ang.)

[encmuz-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 11. Część biograficzna t–v. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2009, s. 257–258. ISBN 978-83-224-0905-3.

[baker-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 6 Stre–Zyli. New York: Schirmer Books, 2001, s. 3775. ISBN 0-02-865571-0.

[1]

[2]