ข้ามไปเนื้อหา

พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นภาณุพงศ์พิริยเดช

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
พระเจ้าวรวงศ์เธอ
กรมหมื่นภาณุพงศ์พิริยเดช
พระเจ้าวรวงศ์เธอ ชั้น 4
พระองค์เจ้าชั้นโท
ประสูติ7 กันยายน พ.ศ. 2428
สิ้นพระชนม์22 สิงหาคม พ.ศ. 2477 (48 ปี)
ภรรยาชายา
หม่อมเจ้าวิไลกัญญา ภาณุพันธุ์
หม่อม
หม่อมแผ่ว
หม่อมมาลี
หม่อมอรุณ
หม่อมพเยาว์
ราชสกุลภาณุพันธุ์
ราชวงศ์จักรี
พระบิดาสมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช
พระมารดาหม่อมแม้น ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา
รับใช้กองทัพบกสยาม
ชั้นยศ ร้อยโท

นายร้อยโท พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นภาณุพงศ์พิริยเดช (7 กันยายน พ.ศ. 2428 – 22 สิงหาคม พ.ศ. 2477) อดีตองคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นพระโอรสในสมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช ประสูติแต่หม่อมแม้น ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา

พระประวัติ

[แก้]

พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นภาณุพงศ์พิริยเดช เป็นพระโอรสในสมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช ประสูติแต่หม่อมแม้น ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา เมื่อวันที่ 7 กันยายน พ.ศ. 2428 เมื่อประสูติมีพระอิสริยยศที่ หม่อมเจ้านิพันธ์ภาณุพงศ์ ทรงสำเร็จการศึกษาจากประเทศอังกฤษ ระดับประถมศึกษาที่โรงเรียนรอตทิงดีน ระดับมัธยมศึกษาที่โรงเรียนแฮร์โรว์ และระดับปริญญาตรี สาขาวิชากฎหมายและการปกครองที่มหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ แล้วเสด็จกลับมาทรงรับราชการที่กรมเสนาธิการทหารบก

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนา หม่อมเจ้านิพันธ์ภาณุพงศ์ ขึ้นเป็น พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้านิพันธ์ภาณุพงศ์ และเมื่อวันที่ 12 เมษายน พ.ศ. 2443 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นเป็น พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้านิพันธ์ภาณุพงศ์ จากนั้นพระองค์ทรงย้ายไปรับราชการที่กรมยุทธศึกษาทหารบก

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นองคมนตรี[1][2] และวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2466 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นเป็น พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นภาณุพงศ์พิริยเดช ทรงศักดินา 11000[3]

ต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ทรงดำรงตำแหน่งองคมนตรีต่อไป[4] โดยทรงดำรงตำแหน่งถึงวันที่ 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2475[5]

พระองค์ประชวรด้วยพระโรคพระอันตะ (ลำไส้ใหญ่) อักเสบเป็นแผลเรื้อรัง สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 22 สิงหาคม พ.ศ. 2477 สิริพระชันษา 48 ปี พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระโกศมณฑป แว่นฟ้า 2 ชั้นเป็นเกียรติยศ[6] และพระราชทานเพลิงพระศพ ณ วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร เมื่อวันที่ 27 พฤษภาคม พ.ศ. 2478[7]

พระโอรส-ธิดา

[แก้]

พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้านิพันธ์ภาณุพงศ์ เสกสมรสกับหม่อมเจ้าวิไลกัญญา ภาณุพันธุ์ (ราชสกุลเดิม เทวกุล; พระธิดาในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ) เมื่อวันที่ 26 ตุลาคม พ.ศ. 2460 โดยรับพระราชทานน้ำมหาสังข์จากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว[8] นอกจากนี้ยังมีหม่อมอีกหลายคน ได้แก่ หม่อมแผ่ว, หม่อมอรุณศรี (สกุลเดิม เพ็งเอี่ยม), หม่อมมาลี (สกุลเดิม สุขเจริญ), หม่อมพเยาว์ (สกุลเดิม นายนันท์) มีพระโอรสและพระธิดา ดังนี้

  1. สวรรณา วิชัยรัตน์ (7 เมษายน พ.ศ. 2460 – 6 กันยายน พ.ศ. 2559) ประสูติแต่หม่อมแผ่ว ทรงลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์เพื่อสมรสกับเจริญ วิชัยรัตน์
  2. หม่อมเจ้าภาณุเทวัญ (3 กรกฎาคม พ.ศ. 2462 – 11 มิถุนายน พ.ศ. 2464)[9] ประสูติแต่หม่อมเจ้าวิไลกัญญา
  3. หม่อมเจ้าพันธุ์ภาณุ ภาณุพันธุ์ (ประสูติ 10 สิงหาคม พ.ศ. 2467; สิ้นชีพิตักษัยแล้ว) ประสูติแต่หม่อมอรุณ
  4. รองศาสตราจารย์ประภาพันธุ์ กรโกสียกาจ (3 ธันวาคม พ.ศ. 2472 – 24 มีนาคม พ.ศ. 2563) ประสูติแต่หม่อมมาลี ทรงลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์เพื่อสมรสกับพลอากาศตรีโกสีย์ กรโกสียกาจ
  5. หม่อมเจ้าอรุณแสงไข ภาณุพันธุ์ (2 มิถุนายน พ.ศ. 2474 – 29 ตุลาคม พ.ศ. 2556) ประสูติแต่หม่อมอรุณ
  6. หม่อมเจ้าสุริยพันธุ์ ภาณุพันธุ์ (ประสูติ 26 ตุลาคม พ.ศ. 2474; สิ้นชีพิตักษัยหลังจบชั้นมัธยมปลายได้ไม่นาน) ประสูติแต่หม่อมมาลี
  7. หม่อมเจ้านิพัทธพันธุพงศ์ ภาณุพันธุ์ (ประสูติ 11 กันยายน พ.ศ. 2475; สิ้นชีพิตักษัยแล้ว) ประสูติแต่หม่อมพเยาว์
  8. แพทย์หญิงพันธุ์วโรภาส เศวตรุนทร์ (ประสูติ 4 สิงหาคม พ.ศ. 2476) ประสูติแต่หม่อมมาลี ทรงลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์เพื่อสมรสกับนายแพทย์ชูช่วง เศวตรุนทร์
  9. หม่อมเจ้าอุทัยกัญญา ภาณุพันธุ์ (ประสูติ 24 ตุลาคม พ.ศ. 2476) ประสูติแต่หม่อมพเยาว์

พระเกียรติยศ

[แก้]

พระอิสริยยศ

[แก้]
  • หม่อมเจ้านิพันธ์ภาณุพงศ์ (7 กันยายน พ.ศ. 2428 – 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2436)
  • พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้านิพันธ์ภาณุพงศ์ (26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2436 – 12 เมษายน พ.ศ. 2443)[10]
  • พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้านิพันธ์ภาณุพงศ์ (12 เมษายน พ.ศ. 2443 – 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2466)[11]
  • พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นภาณุพงศ์พิริยเดช (11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2466 – 22 กรกฎาคม พ.ศ. 2477)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

[แก้]

เข็มพระราชทาน

[แก้]
  • พ.ศ. 2454 - เข็มข้าหลวงเดิม[15]

ราชตระกูล

[แก้]
พระราชตระกูลในสามรุ่นของ พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นภาณุพงศ์พิริยเดช
พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นภาณุพงศ์พิริยเดช
 		พระชนก:
สมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช 		พระอัยกาฝ่ายพระชนก:
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว 		พระปัยกาฝ่ายพระชนก:
พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย
พระปัยยิกาฝ่ายพระชนก:
สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี
พระอัยยิกาฝ่ายพระชนก:
สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี 		พระปัยกาฝ่ายพระชนก:
สมเด็จพระบรมราชมาตามหัยกาเธอ กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์
พระปัยยิกาฝ่ายพระชนก:
หม่อมน้อย ศิริวงศ์ ณ อยุธยา
พระชนนี:
หม่อมแม้น บุนนาค 		พระอัยกาฝ่ายพระชนนี:
เจ้าพระยาสุรวงษ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) 		พระปัยกาฝ่ายพระชนนี:
สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค)
พระปัยยิกาฝ่ายพระชนนี:
ท่านผู้หญิงกลิ่น
พระอัยยิกาฝ่ายพระชนนี:
ท่านผู้หญิงอ่วม 		พระปัยกาฝ่ายพระชนนี:
ไมมีข้อมูล
พระปัยยิกาฝ่ายพระชนนี:
ไม่มีข้อมูล

อ้างอิง

[แก้]
เชิงอรรถ
  1. ↑ ราชกิจจานุเบกษา,พระราชพิธีตั้งองคมนตรี เล่ม ๓๓ หน้า ๑๑๓ วันที่ ๑๖ เมษายน ๒๔๕๙
  2. ↑ ราชกิจจานุเบกษา,รายพระนามแลนามผู้ซึ่งได้รับพระราชทานตราตั้งเปนองคมนตรี เล่ม ๓๓ หน้า ๑๑๕ วันที่ ๑๖ เมษายน ๒๔๕๙
  3. ↑ "ประกาศสถาปนา เลื่อนกรม ตั้งกรม ตั้งพระองค์เจ้า และตั้งเจ้าพระยา" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 40 (ง): 2604–2606. 25 พฤศจิกายน 2466. สืบค้นเมื่อ 27 สิงหาคม 2561. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
  4. ↑ ราชกิจจานุเบกษา,การพระราชพิธีตั้งองคมนตรี เล่ม ๔๒ หน้า ๒๗๑๔ วันที่ ๖ ธันวาคม ๒๔๖๘
  5. ↑ ประกาศยกเลิก พระราชบัญญัติองคมนตรี พุทธศักราช ๒๔๗๐ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 49 หน้า 200 วันที่ 17 กรกฎาคม 2475
  6. ↑ "ข่าวสิ้นพระชนม์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 51 (0 ง): 1606. 26 สิงหาคม 2477. สืบค้นเมื่อ 27 สิงหาคม 2561. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
  7. ↑ พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี, หน้า 203
  8. ↑ สุรวงศ์ วัฒนศักดิ์, บรรณาธิการ. ๖๖ เจ้าฟ้าและสายราชสกุลแห่งพระบรมราชจักรีวงศ์. กรุงเทพฯ : สำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล, 2548. 413 หน้า.
  9. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวสิ้นชีพิตักษัย เล่ม 38 ตอน ง หน้า 762 วันที่ 19 มิถุนายน 2464
  10. ↑ "เลื่อนพระเกียรติยศหม่อมเจ้าขึ้นเป็นพระองค์เจ้า" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 10 (36): 394. 3 ธันวาคม 2436. สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2559. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help) (ความจริง พระองค์น่าจะได้รับการสถาปนาเป็น พระวรวงศ์เธอ ก่อน พ.ศ. 2436 แต่ยังไม่มีหลักฐานอ้างอิง)
  11. ↑ ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศคำนำพระนามพระเจ้าวรวงษเธอ เล่ม ๑๗ แผ่นที่ ๓ หน้า ๑๗ วันที่ ๑๕ เมษายน พ.ศ. ๒๔๔๓
  12. ↑ พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ วันที่ ๒๕ พฤศจิกายน ๒๔๖๖ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๔๐ หน้า ๒๖๒๖
  13. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๓๒, ตอน ๐ ง, ๒๑ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๕๘, หน้า ๑๘๙๕
  14. ↑ พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ จุลจอมเกล้าฝ่ายหน้า เล่ม ๒๕ หน้า ๑๐๑๐ ราชกิจจานุเบกษา วันที่ ๒๗ พฤศจิกายน ๒๔๕๑
  15. ↑ พระราชทานเข็มข้าหลวงเดิม ราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๒๘ หน้า ๓๕๐ วันที่ ๒๘ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๕๔
บรรณานุกรม
  • Jeffy Finestone. 2542. สมุดพระรูป พระราชโอรส พระราชธิดา พระราชนัดาใน พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. ปรียนันทนา รังสิต,ม.ร.ว. โลมาโฮลดิ้ง
  • ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พลตรี หม่อมราชวงศ์, และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2549. 360 หน้า. หน้า 203. ISBN 974-221-818-8
Stub icon

บทความชีวประวัตินี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล

เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=พระเจ้าวรวงศ์เธอ_กรมหมื่นภาณุพงศ์พิริยเดช&oldid=11347320"