PERSEPSI PENSYARAH TERHADAP PENERAPAN KEMAHIRAN

KEPIMPINAN MENERUSI KOKURIKULUM DI POLITEKNIK

DR. AHMAD BIN ESA

PROF. DR. JAILANI BIN MD. YUNOS
PROF. MADYA DR. NORAINI BINTI KAPRAWI

FAKULTI PENDIDIKAN TEKNIKAL

UNIVERSITI TUN HUSSEIN ONN MALAYSIA

Lecturers Perception towards the Infusion of Leadership Skills through

Cocurriculum in the Polytechnic

Abstract:

The development of skills in leadership, solving problems and communication

among students can be implemented through the infusion process in co-curricular
teaching and learning in higher education institutions. Therefore, the purpose of the study
was conducted to identify the lecturers perceptions towards the infusion of leadership
skills through co-curricular at the polytechnics in Malaysia. The research design that had
been used was the descriptive research with sample involving 291 polytechnic lecturers
using the questionnaires. The research findings indicated that the respondents had been
given positive feedback towards the infsusion of leadership skills through co-curriculum
at the polytechnics. It was found that overall; there was no significant differences among
the respondents from different gender, qualification and types of co-curriculum in the
infusion of co-curricular leadership skills through co-curriculum at the polytechnics.
However in terms of skills that related to leadership there were significant differences in
the context of respondents in difference types of co-curricular. The skills are respecting
others, be fair to all parties, implementing the power of trust and responsibility. This
study showed that co-curriculum would help the development of leadership skills among
students at the polytechnics in Malaysia.
Abstrak:

Pembangunan kemahiran memimpin, menyelesaikan masalah dan berkomunikasi

di kalangan pelajar boleh dilaksanakan menerusi proses penerapan dalam pengajaran dan
pembelajaran kokurikulum di institusi pendidikan tinggi. Oleh itu, tujuan kajian
dijalankan ialah untuk meninjau persepsi pensyarah kokurikulum terhadap penerapan
kemahiran kepimpinan menerusi kokurikulum di politeknik-politeknik Malaysia. Reka
bentuk penyelidikan yang digunakan ialah penyelidikan deskriptif jenis tinjau sampel
yang melibatkan 291 orang pensyarah politeknik dengan menggunakan soal selidik.
Dapatan kajian menunjukkan para responden memberi maklum balas positif terhadap
penerapan kemahiran kepimpinan menerusi kokurikulum di politeknik-politeknik.
Didapati juga, secara keseluruhannya, tidak terdapat perbezaan persepsi yang signifikan
di kalangan responden berlainan jantina, tahap kelulusan dan jenis kokurikulum terhadap
penerapan kemahiran kepimpinan menerusi kokurikulum di politeknik. Walau
bagaimanapun daripada segi kemahiran-kemahiran berkaitan kepimpinan terdapat
perbezaan yang signifikan dalam konteks responden berlainan jenis kokurikulum.
Kemahiran-kemahiran tersebut ialah menghormati orang lain, berlaku adil dengan semua
pihak, melaksanakan kuasa dengan amanah dan bertanggungjawab. Kajian ini
menunjukkan bahawa kokurikulum dapat membantu membina kemahiran kepimpinan di
kalangan pelajar politeknik-politeknik di Malaysia.

1.0 Pendahuluan

Kemahiran kepimpinan sangat diperlukan oleh pihak industri dimiliki oleh para
pekerja telah diutarakan oleh beberapa orang pengkaji seperti Nurahimah Mohd.Yunus
dan Rosmawati Mamat (2002), De Leon dan Borchars (1998) dan Otter (1989). Oleh itu,
selain daripada kemahiran teknikal, pelajar-pelajar di politeknik juga sewajarnya diajar
kemahiran kepimpinan.
Kemahiran kepimpinan boleh dibangunkan dalam diri pelajar menerusi
kokurikulum. Ini adalah kerana kokurikulum dapat membantu potensi pembangunan diri
individu seperti yang dijelaskan oleh Walker (2003), Keystone Central School District
(2002), Rohanida Ab. Manaf dan Mohd. Sofian Omar Fauzee (2002), Mohd. Hamidi
Abdul Hamid (2002), Switzer (2002), National Academy Foundation (2001), Matthews
(2000), Potrafka et al. (1997), California State University (1994), Adnan Kamis (1993),
Yusoff Ismail (1993), Vasudevan T. Arosoo (1988), Michigan State University (1988)
dan Teng Boon Tong (1984).
Menurut mereka menerusi kokurikulum pelajar dapat membangunkan potensi diri
mereka daripada segi kemahiran kepimpinan, komunikasi, interpersonal, bekerja dalam
kumpulan dan pengurusan. Mereka juga berpendapat bebarapa aspek pembangunan
keterempilan diri dapat diperkukuhkan menerusi kokurikulum seperti jati diri, disiplin,
sabar, berdaya tahan dan bermotivasi.
Dalam konteks kemahiran kepimpinan menerusi kokurikulum, Rohanida Ab.
Manaf dan Mohd. Sofian Omar Fauzee (2002) contohnya menyatakan bahawa aktiviti
kokurikulum dapat memberikan latihan awal dari segi kepimpinan, sahsiah dan
kemasyarakatan di kalangan pelajar. Kepimpinan dapat dilatih melalui aktiviti pakaian
seragam, persatuan, kelab dan sukan. Hujah berkaitan kemahiran memimpin daripada
kegiatan kokurikulum dipersetujui oleh Mohd. Hamidi Abdul Hamid (2002;55) yang
menyatakan,
Ilmu memimpin dan mengurus bukannya seperti orientasi ilmu akademik yang
kebanyakannya berkisar dalam kelas dan kertas-kertas ujian, tetapi melalui satu
pendidikan yang mesti didalami dan dirasai sendiri oleh pelajar tersebut, sebab
memimpin dan mengurus ianya berhadapan dengan manusia. Lantaran itu, apabila
pelajar diberikan mengurus persatuan-persatuan, kelab atau sebagainya, maka secara
serentak mereka akan memimpin dan mengurus ahli-ahlinya (manusia), memerlukan
kebijaksanaan, komunikasi, psikologi dan strategi yang tertentu.
Lanjutan daripada idea yang menyatakan pelajar boleh mendapat kemahiran
memimpin daripada kegiatan kokurikulum, Omardin Ashaari (1999) menghuraikan
bahawa beberapa aspek kepimpinan sepatutnya wujud di kalangan mereka yang
memegang persatuan. Antaranya ialah mesti mempunyai kemahiran tertentu seperti
kemahiran menghurai, mengamalkan dan mengawal tingkah laku, kemahiran memahami
masalah dan membantu mencari penyelesaian, kemahiran mendengar, memberi perhatian,
memberi penjelasan, refleksi, konfrontasi, mentafsir, memberi maklumat, membuat
rumusan dan hubungan manusia. Mengulas perkara yang sama Shamsaadal Sholeh Saad
(2004) dan Mohamad Ismail Mohamad Yunus (2004) menyatakan melalui kokurikulum,
remaja diajar menjadi pemimpin yang mematuhi peraturan dan etika, berkomunikasi,
membuat keputusan, menyelesaikan masalah, bekerja dalam kumpulan di samping
menyemai nilai-nilai yang positif seperti berdisiplin.
Berdasarkan pandangan yang dikemukakan, dapatlah diandaikan bahawa
kemahiran kepimpinan dapat dipelajari menerusi kokurikulum yang dijalankan di
sesebuah institusi pendidikan tinggi seperti politeknik. Walau bagaimanapun, didapati
tiada kajian dijalankan berkaitan dengan persepsi pensyarah politeknik berkaitan dengan
penerapan kemahiran kepimpinan menerusi kokurikulum. Oleh itu, difikirkan wajar satu
penyelidikan dijalankan untuk mengenal pasti persepsi para pensyarah kokurikulum di
politeknik dalam konteks menerapkan kemahiran kepimpinan kepada pelajar mereka
menerusi kokurikulum.
Selain daripada idea awal berkaitan dengan potensi kepimpinan pelajar dapat
dibangunkan menerusi kokurikulum, penulisan ini turut mengutarakan objektif,
metodologi dan dapatan penyelidikan yang dijalankan. Dapatan kajian menerusi temu
bual yang membuktikan para pensyarah di politeknik telah menerapkan kemahiran
generik juga turut dikemukakan di bahagian perbincangan.

2.0 Objektif

Objektif kajian ialah,

a) Meninjau persepsi pensyarah kokurikulum politeknik terhadap penerapan kemahiran
kepimpinan menerusi kokurikulum di politeknik-politeknik Malaysia.
b) Mengenal pasti sama ada terdapat perbezaan persepsi yang signifikan di antara
pensyarah berlainan jantina terhadap penerapan kemahiran kepimpinan menerusi
kokurikulum di politeknik.
c) Mengenal pasti sama ada terdapat perbezaan persepsi yang signifikan di antara
pensyarah berlainan kelulusan (diploma dan ijazah) terhadap penerapan kemahiran
kepimpinan menerusi kokurikulum di politeknik.
d) Mengenal pasti sama ada terdapat perbezaan persepsi yang signifikan di antara
pensyarah yang mengajar berlainan jenis kokurikulum (Polibriged, persatuan dan kelab,
unit beruniform dan sukan dan permainan) terhadap penerapan kemahiran kepimpinan
menerusi kokurikulum di politeknik.

3.0 Metodologi

Reka bentuk penyelidikan yang digunakan ialah kaedah deskriptif jenis tinjauan
sampel iaitu meninjau persepsi pensyarah kokurikulum di politeknik Malaysia terhadap
penerapan kemahiran kepimpinan menerusi kokurikulum. Populasi kajian ini ialah semua
pensyarah kokurikulum di politeknik Malaysia pada tahun 2004. Berdasarkan data yang
dikumpulkan daripada setiap Pusat Kokurikulum dan Sukan, politeknik-politeknik di
Malaysia, terdapat 784 orang pensyarah yang mengajar kokurikulum di politeknik
seluruh Malaysia pada tahun tersebut. Berdasarkan Jadual Saiz Sampel yang
dikemukakan oleh Krejeie dan Morgan (1970), bagi saiz populasi tersebut, saiz minimum
sampel yang diperlukan ialah 260 orang pensyarah kokurikulum. Teknik persampelan
kelompok digunakan untuk memilih sampel kajian. Melalui teknik persampelan ini,
sampel dikelompokkan mengikut politeknik. Sebanyak enam buah politeknik telah dipilih
secara rawak mudah. Semua pensyarah daripada enam buah politeknik yang dipilih telah
dijadikan sampel kajian iaitu melibatkan 291 orang pensyarah kokurikulum. Jumlah ini
melebihi jumlah saiz sampel yang disarankan oleh Krejeie dan Morgan (1970).
Instrumen kajian ialah soal selidik yang dibina sendiri oleh penyelidik
berdasarkan konsep dan pandangan yang dikemukakan oleh Callan (2003), Dawe (2002),
Kearns (2001), Ab. Alim Abdul Rahim (1999), De Leon dan Borchers (1998), Jackson
(1997), Stoner dan Wankel (1997), Velde (1997), Omardin Ashaari (1996), Cascio
(1995), Raggat (1995), Al Ramaiah (1992), Mustafa Daud (1994a), Mustafa Daud
(1994b) dan Upward (1989). Soal selidik tersebut mempunyai dua bahagian iaitu
Bahagian A mengandungi maklumat responden dan Bahagian B mengandungi item
untuk mengukur persepsi responden terhadap penerapan kemahiran kepimpinan menerusi
kokurikulum. Skala Likert (1 hingga 5) digunakan untuk mengukur maklum balas
responden bagi setiap item yang dikemukakan. Perincian skala tersebut seperti dalam
Jadual 1.
Jadual 1 : Skala Likert
Skala Tafsiran
1 Sangat tidak setuju
2 Tidak setuju
3 Kurang setuju
4 Setuju
5 Sangat setuju

Sebelum soal selidik tersebut digunakan dalam kajian sebenar, kajian rintis telah
dijalankan. Menerusi kajian rintis, soal selidik telah dirujuk kepada panel pakar yang
terdiri daripada pensyarah politeknik yang mengajar kokurikulum, Pegawai Sukan Dan
Kokurikulum dan pensyarah dalam bidang pengurusan di KUiTTHO. Maklum balas
daripada mereka telah dijadikan sumber rujukan untuk mengubah suai semula item-item
yang digubal. Selain daripada itu, ujian kebolehpercayaan terhadap item-item yang dibina
juga telah dijalankan. Hasil daripada ujian kebolehpercayaan, Reliability Analysis Scale
Alpha yang menggunakan program SPSS ( versi 11.5) telah menunjukkan nilai alfa
kemahiran kepimpinan keseluruhan adalah melebihi nilai alfa 0.6. Nilai korelasi antara
item pula mempunyai nilai yang melebihi 0.03. Oleh itu adalah diyakini item-item yang
dibina mempunyai kebolehpercayaan yang baik. Jadual 2 menunjukkan nilai alfa dan
korelasi antara item bagi setiap item yang dibina di dalam soal selidik.

Jadual 2 : Hasil analisis ujian Reliability Analysis Scale Alpha dan Nilai Korelasi Antara
Item
Kemahiran Kepimpinan Nilai alfa Nilai Korelasi
Antara Item
Memberi arahan 0.9675 0.7363
Bersedia bekerja lebih masa tanpa bayaran 0.9690 0.6174
Boleh ubah suai mengikut keadaan 0.9675 0.7332
Memberi motivasi kepada ahli 0.9674 0.7475
Menjadi teladan kepada ahli 0.9671 0.7750
Memberi bimbingan kepada orang lain 0.9666 0.8180
Tabah menghadapi dugaan 0.9671 0.7744
Berani membuat perubahan 0.9670 0.7795
Bekerja tanpa pengawasan 0.9687 0.6567
Menghormati orang lain 0.9676 0.7291
Berlaku adil dengan semua pihak 0.9669 0.7874
Melaksanakan kuasa dengan amanah 0.9675 0.7352
Boleh menerima teguran 0.9668 0.8016
Dapat mengawal emosi 0.9670 0.7776
Menjaga kebajikan ahli 0.9666 0.8147
Bertanggungjawab 0.9669 -.7919
Jujur melaksanakan tanggungjawab 0.9665 0.8272
Membina sikap berdaya saing 0.9663 0.8390
Komited menjalankan tugas 0.9662 0.8463
Membina pemikiran intelektual 0.9667 0.8070
Kemahiran Kepimpinan Keseluruhan 0.9687

Pengumpulan data dilakukan sendiri oleh penyelidik dengan bantuan pensyarah-

pensyarah kokurikulum di politeknik-politeknik yang terlibat. Masa yang diambil untuk
mengisi borang soal selidik ialah lebih kurang 20 minit dan kesemua pensyarah
politeknik yang terlibat dalam mengisi borang soal selidik telah mengembalikan semula
secara langsung kepada penyelidik.
Analisis statistik deskriptif telah digunakan untuk mendapatkan min dan sisihan
piawai manakala statistik inferens digunakan untuk menganalisis perbezaan antara
pemboleh ubah bagi memenuhi objektif yang ditetapkan. Tafsiran statistik min yang
digunakan diubah suai daripada Lendal (1997) iaitu,

Jadual 3 : Tafsiran Min

Skala Tafsiran
1.0 2.3 Tidak setuju
2.4 3.7 Kurang setuju
3.8 5.0 Setuju
 Nilai alfa 0.05 diputuskan untuk menentukan sama ada tidak terdapat perbezaan
atau terdapat perbezaan yang signifikan antara pemboleh ubah.
Di samping itu, bagi tujuan memantapkan hasil dapatan kajian, penyelidik telah
menggunakan instrumen temu bual untuk mendapatkan pandangan daripada pensyarah
kokurikulum berkaitan dengan penerapan kemahiran kepimpinan menerusi kokurikulum
di politeknik-politeknik Malaysia. Seramai 5 orang pensyarah kokurikulum telah ditemu
bual oleh penyelidik sepanjang kajian dijalankan.
Data yang diperoleh daripada temu bual digunakan untuk mengukuhkan lagi data
yang diperoleh daripada soal selidik. Temu bual yang dijalankan adalah dalam bentuk
semi struktur iaitu penyelidik telah menyediakan terlebih dahulu beberapa soalan untuk
dikemukakan kepada responden yang ditemu bual dan mengemukakan soalan-soalan
tambahan hasil daripada maklum balas yang diberi oleh para responden. Antara contoh
soalan temu bual ialah, Selain daripada mencapai objetikf kemahiran khusus, adakah
tuan mempunyai objektif kemahiran lain dalam proses pengajaran dan pembelajaran
kokurikulum? Data-data menerusi temubual yang telah diperoleh, dianalisis
menggunakan kaedah analisis kandungan dengan mengkelasfikasikan petikan-petikan
temubual berdasarkan tema-tema tertentu seperti kepimpinan, komunikasi dan
pengurusan.

4.0 Penemuan

Daripada 291 orang responden, 144 (49.5%) ialah responden lelaki dan 143
(49.1%) ialah responden perempuan manakala 4 (1.4%) tidak menyatakan jantina.
Sebanyak 86 (29.6%) pensyarah dari Politeknik A, 35 (12.0% ) pensyarah dari Politeknik
B, 41(14.1%) pensyarah dari Politeknik C, 48 (16.5%) pensyarah dari Politeknik D, 34
(11.7%) pensyarah dari Politeknik E dan 47 (16.2%) dari Politeknik F. Sebanyak 107
(36.8%) mempunyai kelulusan di peringkat sijil/diploma dan 179 (61.5%) di peringkat
Ijazah Sarjana muda/Sarjana/Doktor Falsafah manakala 2 (1.7%) orang responden tidak
menyatakan peringkat pengajian dalam borang soal selidik mereka. Daripada segi jenis
kokurikulum yang diajar pula, 99 (34.0%) mengajar Polibriged, 80 (27.8%) mengajar
persatuan dan kelab, 31 (10.7%) mengajar unit beruniform dan 72 (25.1%) mengajar
sukan dan permainan manakala 2.4% tidak menyatakan jenis kokurikulum yang diajar.
Dalam konteks jabatan pula, 49 (16.8%) pensyarah dari Jabatan Awam, 60 (20.6%)
pensyarah dari Jabatan Elektrik, 73 (25.1%) pensyarah dari Jabatan Perdagangan, 63
(21.6%) pensyarah dari Jabatan Lain-Lain (Hospitaliti dan Reka Bentuk) manakala 3
(1.0%) pensyarah tidak memberi maklum balas berkaitan dengan jabatan tempat mereka
bertugas.
Jadual 4 menunjukkan bahawa pensyarah politeknik memberi maklum balas
persepsi positif bahawa kemahiran kepimpinan diterapkan menerusi kokurikulum di
politeknik-politeknik Malaysia. Kesemua item mempunyai nilai min melebihi 3.80 yang
menunjukkan para responden bersetuju bahawa mereka telah menerapkan kemahiran
kepimpinan menerusi kokurikulum. Antara kemahiran kepimpinan yang menunjukkan
maklum balas persepsi yang tinggi mengikut hierarki ialah kemahiran menghormati
orang lain (min = 4.34, sp = 0.620), melaksanakan kuasa dengan amanah (min = 4.28, sp
= 0.656), jujur melaksanakan tanggungjawab (min = 4.24, sp = 0.677), memberi
bimbingan kepada orang lain (min = 4,23, sp = 0.685) dan bertanggungjawab (min =
4.23, sp = 0.696).

Jadual 4 : Penerapan Kemahiran Kepimpinan Menerusi Kokurikulum Di Politeknik.

Kemahiran Generik (Pengurusan) Min Sisihan

Piawai
Memberi arahan 4.17 0.708
Bersedia bekerja lebih masa tanpa bayaran 4.01 0.774
Boleh ubah suai mengikut keadaan 4.06 0.663
Memberi motivasi kepada ahli 4.19 0.677
Menjadi teladan kepada ahli 4.18 0.684
Memberi bimbingan kepada orang lain 4.23 0.685
Tabah menghadapi dugaan 4.12 0.749
Berani membuat perubahan 4.08 0.770
Bekerja tanpa pengawasan 3.98 0.823
Menghormati orang lain 4.34 0.620
Berlaku adil dengan semua pihak 4.21 0.683
Melaksanakan kuasa dengan amanah 4.28 0.656
Boleh menerima teguran 4.19 0.690
Dapat mengawal emosi 4.16 0.716
Menjaga kebajikan ahli 4.13 0.681
Bertanggungjawab 4.23 0.696
Jujur melaksanakan tanggungjawab 4.24 0.677
Membina sikap berdaya saing 4.17 0.712
Komited menjalankan tugas 4.20 0.718
Membina pemikiran intelektual 4.15 0.731
Min Kepimpinan Keseluruhan 4.1663 0.55948

Ujian t yang dijalankan bagi tujuan mengenal pasti sama ada terdapat perbezaan
persepsi yang signifikan terhadap kemahiran kepimpinan diterapkan menerusi
kokurikulum di politeknik-politeknik Malaysia di antara responden berlainan jantina telah
menunjukkan tidak terdapat perbezaan persepsi yang signifikan antara responden
berlainan jantina terhadap penerapan kemahiran kepimpinan menerusi kokurikulum
daripada segi kemahiran kepimpinan keseluruhan dan kesemua kemahiran-kemahiran
berkaitan kepimpinan.
Begitu juga Ujian t yang dijalankan bagi tujuan mengenal pasti sama ada terdapat
perbezaan persepsi yang signifikan terhadap kemahiran kepimpinan diterapkan menerusi
kokurikulum di politeknik-politeknik Malaysia di antara responden berlainan tahap
kelayakan telah menunjukkan tidak terdapat perbezaan persepsi yang signifikan antara
responden berlainan tahap kelayakan akademik terhadap penerapan kemahiran
kepimpinan menerusi kokurikulum daripada segi kemahiran kepimpinan keseluruhan dan
kesemua kemahiran-kemahiran berkaitan kepimpinan.
Jadual 5 : Perbezaan Penerapan Kemahiran Kepimpinan Antara Jenis Kokurikulum Di
Politeknik.

Kemahiran Generik (Pengurusan) F Sig.

Memberi arahan 0.596 0.618
Bersedia bekerja lebih masa tanpa bayaran 1.421 0.237
Boleh ubah suai mengikut keadaan 0.361 0.781
Memberi motivasi kepada ahli 1.134 0.336
Menjadi teladan kepada ahli 0.795 0.498
Memberi bimbingan kepada orang lain 2.736 *0.044
Tabah menghadapi dugaan 1.873 0.134
Berani membuat perubahan 3.049 *0.029
Bekerja tanpa pengawasan 1.917 0.127
Menghormati orang lain 6.373 *0.000
Berlaku adil dengan semua pihak 4.748 *0.003
Melaksanakan kuasa dengan amanah 5.312 *0.001
Boleh menerima teguran 1.676 0.172
Dapat mengawal emosi 1.121 0.341
Menjaga kebajikan ahli 1.450 0.228
Bertanggungjawab 4.985 *0.002
Jujur melaksanakan tanggungjawab 1.800 0.147
Membina sikap berdaya saing 0.722 0.540
Komited menjalankan tugas 2.440 0.065
Membina pemikiran intelektual 1.739 0.159
Min Kepimpinan Keseluruhan 2.428 0.066
* Terdapat perbezaan yang signifikan.

Jadual 5 menunjukkan hasil ujian ANOVA digunakan untuk mengenal pasti sama
ada terdapat perbezaan persepsi yang signifikan terhadap kemahiran kepimpinan
diterapkan menerusi kokurikulum di politeknik-politeknik di antara responden berlainan
jenis kokurikulum. Hasil ujian tersebut menunjukkan terdapat perbezaan yang signifikan
antara responden yang mengikuti berlainan jenis kokurikulum daripada segi kemahiran
memberi bimbingan kepada orang lain (F=2.736), p < 0.05), berani membuat perubahan
(F= 0.29, p < 0.05), menghormati orang lain (F = 6.373, p < 0.05), berlaku adil dengan
semua pihak (F = 4.748, p < 0.05), melaksanakan kuasa dengan amanah (F= 5.312, p <
0.05) dan bertanggungjawab (F= 4.985, p < 0.05). Namun begitu daripada segi kemahiran
kepimpinan keseluruhan didapati tiada perbezaan persepsi antara pensyarah berlainan
jenis kokurikulum terhadap penerapan kemahiran kepimpinan menerusi kokurikulum
a,b
Ujian Tukey (Jadual 6),digunakan untuk menentukan kumpulan yang
mempunyai perbezaan persepsi terhadap penerapan kemahiran kepimpinan menerusi
kokurikulum. Daripada ujian tersebut didapati, hanya wujud satu kumpulan bagi
kemahiran memberi bimbingan kepada orang lain dan berani membuat keputusan.
Bagi kemahiran menghormati orang lain, dua subkumpulan telah dikenal pasti
iaitu subkumpulan pertama, terdiri daripada polibriged, sukan dan permainan dan unit
beruniform dan subkumpulan kedua, terdiri daripada sukan dan permainan, unit
beruniform dan persatuan dan kelab. Didapati pensyarah daripada kumpulan persatuan
dan kelab lebih menerapkan kemahiran menghormati orang lain menerusi kokurikulum
daripada polibiriged.
a,b
Bagi kemahiran berlaku adil dengan semua pihak, Ujian Tukey menunjukkan
juga wujud dua subkumpulan. Subkumpulan pertama terdiri daripada polibriged, sukan
dan permainan dan unit beruniform. Subkumpulan kedua terdiri daripada sukan dan
permainan, unit beruniform dan persatuan dan kelab. Didapati pensyarah daripada
kumpulan persatuan dan kelab lebih menerapkan kemahiran memberi bimbingan kepada
orang lain berbanding pensyarah daripada kumpulan polibriged.
Bagi kemahiran melaksanakan kuasa dengan amanah, dua subkumpulan telah
dikenal pasti. Subkumpulan pertama dianggotai oleh polibriged, sukan dan permainan
dan unit beruniform manakala subkumpulan kedua dianggotai oleh sukan dan permainan,
unit beruniform dan persatuan dan kelab. Berdasarkan perolehan min, jelas menunjukkan
pensyarah daripada kumpulan persatuan dan kelab lebih menerapkan kemahiran
melaksanakan kuasa dengan amanah daripada kumpulan polibriged.
a,b
Ujian Tukey juga menunjukkan bahawa bagi kemahiran bertanggungjawab
dalam konteks kepimpinan, dua subkumpulan juga telah wujud. Subkumpulan pertama
ialah polibriged dan subkumpulan kedua ialah sukan dan permainan, persatuan dan kelab
dan unit beruniform. Pensyarah kumpulan unit beruniform, kumpulan persatuan dan
kelab dan kumpulan sukan dan permainan lebih menerapkan kemahiran
bertanggungjawab berbanding kumpulan polibriged.

a,b
Jadual 6: Ujian Tukey B Bagi Menentukan Persepsi Kumpulan Yang Berbeza
Terhadap Item-Item Kemahiran Kepimpinan.

Item Kemahiran Jenis Kokurikulum N Subset for alpha = 0.05

Kepimpinan Pensyarah 1 2
Memberi bimbingan Polibriged 98 4.09
kepada orang lain Sukan dan permainan 73 4.21
Persatuan dan kelab 81 4.35
Unit beruniform 31 4.39

Berani membuat Polibriged 98 3.93

keputusan Sukan dan permainan 73 4.00
Unit beruniform 31 4.19
Persatuan dan kelab 81 4.25

Menghormati orang Polibriged 98 4.16

lain Sukan dan permainan 73 4.30 4.30
Unit beruniform 31 4.39 4.39
Persatuan dan kelab 81 4.56
Berlaku adil dengan Polibriged 98 4.01
semua pihak Sukan dan permainan 73 4.27 4.27
Unit beruniform 31 4.32
Persatuan dan kelab 81 4.36
Melaksanakan kuasa Polibriged 98 4.10
dengan amanah Sukan dan permainan 73 4.29 4.29
Unit beruniform 31 4.32 4.32
Persatuan dan kelab 81 4.48
Bertanggungjawab Polibriged 98 4.02
Sukan dan permainan 73 4.32
Persatuan dan kelab 81 4.36
Unit beruniform 31 4.39

5.0 Perbincangan Dan Penutup

Daripada data yang dikemukakan adalah jelas menunjukkan bahawa pensyarah

kokurikulum politeknik-politeknik di Malaysia mempunyai persepsi yang positif terhadap
penerapan kemahiran kepimpinan menerusi kokurikulum. Dapatan diperkukuhkan lagi
apabila hasil penyelidikan menunjukkan tidak terdapat perbezaan persepsi antara
pensyarah berlainan jantina, kelayakan akademik dan jenis kokurikulum terhadap
penerapan kemahiran kepimpinan menerusi kokurikulum di politeknik Malaysia. Dalam
erti kata lain, kesemua mereka mempunyai persepsi yang sama iaitu kemahiran
kepimpinan telah diterapkan menerusi kokurikulum di politeknik-politeknik Malaysia.
Walau bagaimanapun daripada segi pensyarah yang berlainan jenis kokurikulum
didapati terdapat perbezaan persepsi antara mereka dalam konteks beberapa kemahiran
kepimpinan seperti menghormati orang lain, berlaku adil dengan semua pihak,
melaksanakan kuasa dengan amanah dan bertanggungjawab. Namun perbezaan tersebut
bukanlah membawa maksud di antara yang bersetuju dengan tidak bersetuju terhadap
penerapan kemahiran-kemahiran kepimpinan tersebut menerusi kokurikulum tetapi lebih
kepada perbezaan darjah persetujuan. Didapati secara keseluruhannya, pensyarah jenis
kokurikulum persatuan dan kelab mempunyai persepsi yang secara relatifnya lebih
bersetuju menerapkan kemahiran generik berbanding dengan jenis-jenis kokurikulum
yang lain.
Dapatan penyelidikan yang dijalankan telah menyokong beberapa pandangan
yang dikemukakan oleh mereka yang yakin bahawa kokurikulum boleh melatih pelajar
untuk menguasai beberapa kemahiran termasuk kemahiran kepimpinan seperti yang
dikemukakan oleh Walker (2003), Keystone Central School District (2002), Switzer
(2002), National Academy Foundation (2001), Matthews (2000), Potrafka et. al (1997),
California State University (1994), Adnan Kamis (1993), Yusoff Ismail (1993),
Vasudevan T. Arosoo (1988), Michigan State University (1988) dan Teng Boon Tong
(1984).
Di samping itu, maklum balas yang diterima daripada pensyarah kokurikulum
menerusi temu bual juga menunjukkan kemahiran kepimpinan telah diterapkan menerusi
kokurikulum di politeknik-politeknik Malaysia. Antara maklum balas yang diterima
ialah,
Kepimpinan ada..seperti pengakap, mereka ada ketua-ketua patrolkan..jadi saya
rasa masing-masing dapat pengalaman jadi ketua.boleh rotatelah
(Pensyarah Politeknik D)
Ok..sebab..untuk ahli yang bukan jawatan kuasa ni saya akan pecahkan lagi
kepada lebih kurang 5 group..ataupun bergantung kepada kuantiti studentslah..saya akan
pecahkan by group dan saya akan lantik lagi seorang ketua jadi apa-apa asignment..apa-
apa presentasi ..ada masalah saya akan refer kat ketua kecil ni..jadi saya nak masing-
masing merasa macam mana nak memimpin satu apa ni..satu kelompok..ahli kumpulan
tu.
(Pensyarah Politeknik A)
Dengan demikian dapatlah dinyatakan bahawa kegiatan kokurikulum di seluruh
politeknik di Malaysia dapat membina kemahiran memimpin di kalangan pelajar yang
mengikutinya dan kemahiran tersebut berpotensi membantu mereka apabila mereka
memasuki alam pekerjaan seperti yang ditegaskan oleh Nurahimah Mohd.Yunus dan
Rosmawati Mamat (2002), De Leon dan Borchars (1998) dan Otter (1989).
Penyelidikan ini menunjukkan kokurikulum yang diikuti oleh pelajar di
politeknik-politeknik Malaysia bukan sahaja mendedahkan mereka dengan kemahiran-
kemahiran tertentu berdasarkan jenis kokurikulum seperti kemahiran bermain hoki
menerusi kokurikulum sukan dan permainan tetapi juga dapat memberi faedah kepada
pelajar seperti dapat membangunkan kemahiran kepimpinan di kalangan para pelajar
politeknik.
Oleh yang demikian semua pelajar politeknik-politeknik Malaysia mestilah
menunjukkan minat dan kesungguhan yang tinggi untuk menyertai semua program
kokurikulum yang telah dirancang oleh para pensyarah. Bagi pihak pensyarah pula
hendaklah sentiasa berwawasan dan inovatif merencanakan aktiviti kokurikulum yang
dapat meransang dan seterusnya memberi peluang kepada para pelajar membina pelbagai
kemahiran selain daripada kemahiran kepimpinan seperti kemahiran menyelesaikan
masalah, membuat keputusan, pengurusan dan interpersonal. Kemahiran-kemahiran
tersebut bukan sahaja dapat mengembangkan potensi diri mereka sebagai seorang pelajar
tetapi boleh dipraktikkan apabila mereka memasuki alam pekerjaan.
Rujukan

Adnan Kamis (1993). Aktiviti Kokurikulum Dasar KBSM: Ke Arah Kemantapan Insan
Seimbang. in Adnan Kamis (1993). Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah:
Pandangan Dan Maklum Balas. Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia. 260
267.

Ab. Alim Abdul Rahim (1999). Pengurusan Kokurikulum. Kuala Lumpur: Fajar Bakti
Sdn. Bhd. 1 -10.

Al. Ramaiah (1992). Kepimpinan Pendidikan: Cabaran Masa Kini. Petaling Jaya: IBS
Buku Sdn. Bhd. 243 271.

California State University (1994). University Policy Manual: Co-Curricular Courses.

Sacramento: California State University.
http://www.csus.edu/acaf/univmanual/cocurcres.htm . Dicapai pada 22 Mac 2003.

Callan, V. J. (2003). Generic Skills: Understanding Vocational Education and Training

Teacher and Students Attitudes. Adelaide: NCVER Ltd. 6 20.

Cascio, W. F. (1995). Managing Human Resources. New York: McGraw-Hill, Inc. 192
224.

Dawe, S. (2002). Focusing on Generic Skills in Training Packages. Kensington Park:

National Centre for Vocational Education Research (NCVER) Ltd. 19 60.

De Leon, J. E. dan Borchers, R. E. (1998). High School Employment Trends and

theSkills Graduates Need to Enter Texas Manufacturing Industries. Journal of
Vocational and Technical Education. Vol. 15. N. 1. M.s. 1 18.

Jackson, W. (1997). Tracking the Development of Generic Skills: The Experience of

1987 and 1992 St. F. X. Graduates. St. Francis Xavier University. 1-3.
Kearns, P. (2001). Generic Skills for the New Economy.Kensington Park: National
Centre for Vocational Education Research (NCVER) Ltd. 41 -64.

Keystone Central School District (2002). Philosophy of Co-Curricular Activities

http://www.kcsd.k12.pa.us/guides/hs/cocurr.html . Dicapai pada 22 Mac, 2003.

Krejeie, R. V. dan Morgan, D. W. (1970). Determining Sample Size for Research.

Educational and Psychological Measurement. 207 -210.

Lendal, K (1997).Management by Menu. London: Wiley and Son Inco..

Matthews, B. (2000). Co-Curricular Philosophy. Bunbury: Bunbury Cathedral

Grammar School. http://www.begs.wa.edu.au/home/co_curricalar.htm . Dicapai
pada 21 Mac 2003.

Michigan State University (1988). Opportunities for Renewal: The Report of the
Council to Review Undergraduate Education. Michigan: East Lansing. 42-50.

Mohamad Ismail bin Mohamad Yunus (2004). Enhancing Student Character Building
and Ethics Development Process Through Co-Curriculum Activities: IIUM
Experience. Kertas Kerja International Conference on Student Development, 16
18 April 2004 di Hotel Pan Pacific, Kuala Lumpur. Tidak diterbitkan.

Mohd. Hamidi Abdul Hamid (2002). Pengurusan Sekolah Cemerlang Menurut

Islam.Maran: Perniagaan Qomarul Roihan. 51-63

Mustafa Daud (1994a). Pengurusan Islam. Kuala Lumpur: Utusan Publications and
Distributors Sdn. Bhd. 94-147.

Mustafa Daud (1994b). Pekerjaan Dan Perusahaan Menurut Islam. Kuala Lumpur:
Utusan Publications and Distributors Sdn. Bhd. 38-53.
National Academy Foundation (2001). Co-Curricular Enhancements. USA: National
Academy Foundation.
http://nafnetwork.net/resources/NAFResourcesCenter/cocurricular. Dicapai pada
23 Mac 2003.

Nurahimah Mohd Yusuff dan Rosmawati Mamat (2002). Employers Percepions of the
Quality of the Malaysian Business Graduates. Jurnal Penyelidikan Pendidikan.
Jld. 4. M.s. 65 76.

Omardin Ashaari (1996). Pengurusan Sekolah. Kuala Lumpur: Utusan Publications and
Distibutors Sdn. Bhd.. 124-149.

Otter, S. (1989). Student Potential in Britain. Leicester: Unit for the Development of
Adult Continuing Education.

Potrafka, R. M. et al. (1997). The World Wide Web, Student Organizations, and Co-
Curricular Transcripts. University of Missouri- Rolla. 1-12.

Raggat, P. (1995). Competencies, Attributes and Curriculum: The Australian Agenda.

Dalam Burke, J. (1995). Outcomes, Learning and the Curriculum.London: The
Falmer Press. 307-322.

Rohanida Ab. Manaf dan Mohd. Sofian Omar Fauzee (2002). Kepentingan
Kokurikulum Dalam Sistem Pendidikan. Dalam Mohd. Sofian Omar Fauzee,
Aminuddin Yusof dan Borhan Yusof (2002). Kokurikulum Peranan Dan
Implikasi. Kuala Lumpur: Utusan Publications and Distributors Sdn. Bhd.

Stoner, A.F. dan Wankel, C. (1997). Management (Terjemahan). Petaling Jaya: Amiza
Publishing Sdn. Bhd. 2-27.
Shamsaadal Sholeh Saad (2004). Konflik Remaja Masa Kini dan Cabaran
Menanganinya. Kertas kerja Seminar Pembangunan Keluarga Kebangsaan 2004,
29-30 Mei 2004, di Universiti Malaya. Tidak diterbitkan.

Switzer, R. (2002). Co-Curricular Program. Busselton: Georgiana Molloy Anglican

School. http://www.gmas.wa.edu.au/co-curriculum.htm . Dicapai pada 22 Mac
2003.

Teng Bon Tong (1984). Pendidikan Jasmani Di Sekolah Rendah (Edisi ke-2). Petaling
Jaya: Fajar Bakti Sdn. Bhd. 1-4.

Upward, H. (1989). Enterprise in Action. Dalam Warwick, D. (1989). Linking Velde,

C. (1997). Reporting the New Compotence Needs of Clerical-Administrative
Workers: An Employer Perspective. Journal of Vocational Education and
Training. Vol. 49. No. 1. M.s. 21-40.

Vasudevan T. Arosoo (1988). Kegiatan Ko-Kurikulum: Penyeliaan Dan Pentadbiran.

Selangor: Penerbit Fajar Bakti Sdn. Bhd.1-8.

Walker, V. N. (2002). Office of Co-Curricular Life. Sweet Briar: Sweet Briar College.
http://sbc.edu/cocurricular/about/ . Dicapai pada 20 Mac, 2003.

Yusoff Ismail (1993). Peranan Pendidikan Jasmani Dalam KBSM. in Adnan Kamis
(1993). Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah: Pandangan Dan Maklum
Balas. Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia. 235-243.