Gorgias PDF

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΡΧΑΙΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ
επιμέλεια έκδοσης: Γιάννης Κορδάτος
ΠΛΑΤΩΝ
ΚΕΙΜΕΝΟ - ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
γοργιας
εισαγωγή
μετάφραση - σχόλια
ΣΤ. ΤΖΟΥΜΕΛΕΑΣ
«Ι. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ»
ΓΟΡΓΙΑΣ ΓΟΡΓΙΑΣ
Ι "Η περί-ρητορικής" ανατρεπτικός] Ι "Η περί ρητορικής· ανατρεπτικός]
Τα ιοΰ διαλόγου nQOaatna

ΐΐιιάαωπα TOÜ διάλογου
ΚΑΛΛΙΚΛΗΣ, ΣΩΚΡΑΤΗΣ, ΧΑΙΡΕΦΟΝ, ΓΟΡΓΙΑΣ, ΠΩΛΟΣ.
ΚΑΛΛΙΚΛΙΙΪ, ΣΟ,ΚΡΑΤΗΪ, ΧΑΙΡΕΦΟΝ, ΓΟΡΓΙΑΣ, Π11ΛΟΪ
447 Πολέμου και μάχης φαοί χρήναι, ώ Σώκρατες, οντω
— Λένε, Σωκράτη, πώς στον πόλεμο καί στη μάχη πρέ
μεταλαγχάνειν.
πει να παίρνη κανείς, έτσι (κατόπιν) μέρος '.
3
ΣΩ. "Αλλ ή το λεγόμενον κατόπιν εορτής ήκομεν [καί ΣΩΚΡ. Μήπως κατά τήν παροιμία ήλθαμε κατόπιν εορ
νστερονμεν ;] τής (καί καθυστερήσαμε) ;
ΚΑΑ. Καί μάλα γε αστείας εορτής' ηολλά γαρ xaì ΚΑΛ. Καί πολύ σπουδαίας μάλιστα εορτής' γιατί πριν
καλά Γοργίας ήμΐν ολίγον πρότερον έπεΟείξατο. άπό λίγο ό Γοργίας μας έκαμε μακράν καί ώραίαν «διά-
λεξιν».
ΣΩ. Τούτων μέντοι, ώ Καλλίκλεις^ αίτιος Χαιρεφών ΣΩΚΡ. Γι' αυτό ' δμως, Καλλικλή, φταίει ό Χαιρεφών
δοε, èv αγορά αναγκάοας ημάς διατρΐψαι. άπ* έδω, που μας ανάγκασε νά χρονοτριβήσουμε στην 'Αγορά.
Β ΧΑΙ. Ονόεν πράγμα, ώ Σώκρατες' εγώ γαρ και ίάοο- ΧΑΙΡ. Δέν πειράζει, Σωκράτη, θά τό διορθώσω τό πρά
μαι~ φίλος γάρ μοι Γοργίας, <οοτ έπιδείξεται ήμΐν, ει μεν γ μ α ' , γιατί ό Γοργίας είναι φίλος μου, ώστε θά μας κάμη
έπίδειξιν τής ρητορικής του τέχνης τώρα αν θέλης, ει δέ μή
οοχεΐ, ννν, έαν οε βούλβ, είοαΰ·&ις.
άς μείνιτ; γιά άλλη φορά.
ΚΑΑ. Τι οέ, ώ Χαιρεφών ; Έπιΰνμει Σωκράτης άκον-
ΚΑΛ. Τί λές, Χαιρεφών ; θέλει ό Σωκράτης ν" άκούαη
οαι Γοργίον ; τόν Γοργίαν ;
ΧΑΙ. *Επ* αυτό γέ τοι τοΰτο πάρεσμεν. ΧΑΙΡ. Μά γι° αυτό ακριβώς ήρθαμε Ιδω.
1. Ό Καλλικλής δποδέχβιαι μέ τα βίρωνικα αυτά λόγια ιόν

Σωκράτη καί Χαιρβφοντα γιατί φθάσανβ αργά είς τό μέρος πού ό τον άκοόση, γιατί πήγαινε φαίνεται μα άκοπα να προκαλέοη αοζήτηοη
Γοργίας μίληαβ για κάποιο ζήτημα καί Ικαμεν έπίδειξι χ9)ς ρητορι πάνω ατά δσα θά ίλβγβν δ ονομαστός ρήτωρ.
κές το» τέχνης. "Ετσι δέν βπρόφδασαν να τον ακούσουν, äv καί ξ*- 2. Το δ,τι δηλαδή ήρθαμε αργά.
κίνησαν από τήν αγορά γι' αυτό τό ακοπί. Φαίνβται δέ πώς b Γορ 3. Ό τρώαας Hal Ιάσεται ήτο παροιμία. Ό Τήλεφος δταν πλη
γίας μίλησε ώρα πολλή καί άπό τα πρ.ν είχβ γίνει πολύς λίγος για γωθείς άπό τόν 'Αχιλλέα ρώτηοε το Μαντείον τί va κάνη γιά νά τοϋ
τή «ίιάλίξή» του αυτή. Γιαυτό καί 6 Σωκράτης βίχε επιθυμία να περάαη ή πληγή, το Μαντείον άπήντηαεν «δ τρώοας καί ίάοεται».
22 ΠΛΑΤΑΝΟΣ ΓΟΡΠΑΣ 23
ΚΑΑ. Οΰκοϋν δταν βούλησ&ε, παρ' έμέ ήκειν οϊκαδε' ΚΑΛ. Λοιπόν δταν θέλετε έλθετε στό σπίτι μου, γιατί
παρ' έμοί γαρ Γοργίας καταλύει καί έπιδείξεται ύμΐν. ό Γοργίας μένει κοντά μου ' καί προς χάριν σας θά κάμη
διάλεξιν.
ΣΩ. Εν λέγεις, ώ Καλλίκλεις. 'Αλλ' άρα έϋελήσειεν αν
ΣΩΚΡ. Καλά λές, Καλλικλή, μα θά θέληση άρά γε (ό
C ήμΐν διαλεχΰηναι ; Βούλομαι γαρ πν&έα&αι παρ' αυτοί, τίί
Γοργίας) νά συζήτηση μαζί μας ; Γιατί θέλω κυρίως άπό τόν
ή δύναμις της τέχνης τον ανδρός, καί τί έοτιν ο επαγγέλ loto νά μάθω ποια είναι ή δύναμις τής τέχνης του, ποιο εί
λεται τε καί διδάσκει' την δέ αλλην έπίδειξιν είοαϋ&ις, ώα- ναι τό επάγγελμα του καί τί ξιδάσκει. "Οσο γιά τήν άλλη
περ συ λέγεις, ποιησάσ&ω. διάλεξιν του άς τήν κάμη άλλη φορά, καθώς καί συ τό λές.
ΚΑΑ. Ουδέν οίον το αυτόν έρωταν, & Σώκρατες. Kai ΚΑΛ. Τίποτε δέν υπάρχει, Σωκράτη, εύκολώτερο άπό
γαρ αντφ Uv τοντ' η\ της επιδείξεως' έκέλευε γονν νννδη τό νά τόν έρωτα κανείς. Γιατί κι 1 αδτό είναι Ινας τρόπος νά
κάνγ4 τή διάλεξ! του καί νά επιδεικνύεται. Τώρα δα τουλά
έρωταν δ τι τις βονλοιτο των ε*νδον δντων, κάί προς άπαντα
χιστον προκαλούσε νά τόν έρωτα οιοσδήποτε άπό κείνους που
ϊφη άποκρινεΐσ&αι. παρευρίσκοντο εκεί, δ,τι δήποτε θέλει, κι' Ιλεγε πώς θά
ΣΩ. Ή καλώς γέλεις. Ώ Χαιρεφών, Ιρον αίτύν. άποκριθ^ σ' δλας τάς ερωτήσεις.
D ΧΑΙ. ΤΙ ίρωμαι ; ΣΩΚΡ. Καλά τά λές, Χαιρεφών. Ρώτησε τον.
ΣΩ. "Οστις εστίν. ΧΑΙΡ. Τί νά ερωτήσω ;
ΧΑΙ. Πώς λέγεις ; ΣΩΚΡ. Ποιος είναι.
ΣΩ. "Ωσπερ αν ει έτύγχανεν ών υποδημάτων δημιουρ ΧΑΙΡ. Τί θέλεις νά πής ;
γός, άπεκρίνατο αν δήπου σοι δτι σκντοτόμος' f) ου μαν- ΣΩΚΡ. Ρώτησε τον έτσι, πού άν τύχαινε νά είναι υπο
άάνεις ώς λέγω ; δηματοποιός, θά σοο άπεκρίνετο πώς είναι υποδηματοποιός,
ή δέν καταλαβαίνεις τί θέλω νά σοο πώ ;
ΧΑΙ. Μαν&άνω καί έρήσομαι. Είπε μοι, ώ 'Γοργία,
ΧΑΙΡ. Καταλαβαίνω καί θά τόν ερωτήσω. Πές μου, Γορ
άληΰη λέγει Καλλικλης δδε, δτι έπαγγέλλει άποκρινέϊσ&αι
γία, λέει αλήθεια 6 Καλλικλής άπ' έδώ, πού μα<τ βεβαιώνει
δ τι αν τις αε ί,ρωτα ; πώς υπόσχεσαι νά απαντάς είς δ,τι δήποτε κανείς σέ ερώτηση;
448 ΓΟΡ. 'Άληάη, ώ Χαιρεφών καί γαρ νννδη αυτά ταντα ΓΟΡ. Αλήθεια λέει, Χαιρεφών, γιατί καί τώρα δά τά
έπηγγελλόμην, καί λέγω δτι ουδείς μέ πω ηρώτηκε καινον ίδια υποσχόμουν, καί ομολογώ πώς άπό πολλά χρόνια τώρα
ουδέν πολλών ετών. κανένας δέν μέ ρώτησε κάτι πού νά είναι καινούργιο γιά
ΧΑΙ. *Η που άρα §αδίως άποκρινει, ώ Γοργία. μένα.
ΓΟΡ. Πάρεστι τούτου πείραν, ώ Χαιρεφών, λαμβάνειν. ΧΑΙΡ. Εύκολα, καθώς φαίνεται, θά άποκριθής, Γοργία.
ΠΩΑ. Νη Δία' αν δέ γε βούλί), ώ Χαιρεφών, έμον. ΓΟΡ. Μπορείς νά δοκιμάσης, Χαιρεφών.
Γοργίας μεν γαρ καί άπειρηκέναι μοι δοκίϊ' πολλά γαρ άρτι ΠΩΛ. Μα τόν Δία, δοκίμασε έμενα, άν βέβαια θέλεις,
Χαιρεφών, γιατί μου φαίνεται πώς ό Γοργίας Ιχει χουρα-
διελήλνϋεν.
σθή' επειδή πρό ολίγου έκαμε μακράν διάλεξιν.
1. Έκ τοϋ χωρίου τούτου εξαρτάται ή λΰαις του ζητήματος που λεξις τέλειωσε, τους προσκαλεί δμως στο σπίτι του, που φιλοξενείται
Ιγινεν δ διάλογος, εις τήν οίκίαν του Καλλικλή ή εις το Δόκειον; δ Γοργίας, νά πάνε, δταν θέλουν, να τον ακούσουν. Τους είπε «στο
Ό Σωκράτης καί δ Χαιρεφών πάνε νά ακούσουν τήν διάλεξιν του σπίτι μου φιλοξενείται δ Γοργίας».
Γοργία. Ό ιτ*λλικλής τους συναντά καί τους αναγγέλλει πώς ή διά-
24 ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΪ 25
ΧΑΙ. Τί δέ, & Πώλε ; ΟΤει ob χάλλιον αν Γοργίον ΧΑΙΡ. Τί τρέχει, Πώλε ; Φαντάζεσαι πώς μπορείς νά
άποκρίνασϋαι ; άποκριθής έσΰ καλύτερα άπό τόν Γοργία ;
ΠΩΛ. Τί σέ ενδιαφέρει τούτο, έάν σέ σένα τουλάχιστον
Β ΠΩΑ. ΤΙ δέ τοντο, έαν σοι γε ίκανώς ;
απαντήσω ικανοποιητικά ;
ΧΑΙ. Ουδέν άλλ' επειδή ai βούλει, άποκρίνον. ΧΑΙΡ. Δέν μ' ενδιαφέρει καθόλου. 'Αλλ' απάντησε, άφοΟ
ΠΩΑ. 'Ερώτα. τό θέλεις.
ΧΑΙ. 'Ερωτώ δη. Ει ετύγχανε Γοργίας επιστήμων ών ΠΩΛ. Έρωτα.
της τέχνης ήσπερ δ αδελφός αύτον Ήρόδικος, τί αν αυτόν ΧΑΙΡ. Ερωτώ λοιπόν. "Αν τύχαινε ό Γοργίας νά γνω-
ρίζη τήν τέχνη, πού γνωρίζει ό αδελφός του Ήρόδικος, πώς
ώνομάζομεν δικαίως ; Ούχ δπερ εκείνον ; ορθώς θά ώνομάζαμε αυτόν ; Δέν θά τόν ώνομάζαμε δπως
ΠΩΑ. Πάνυ γε. όνομάζομεν καί εκείνον ;
ΧΑΙ. Ίατρον άρα φάσκοντες αυτόν είναι καλώς αν ΠΩΛ. Βεβαίως.
έλέγομεν. ΧΑΙΡ. "Αν έλέγαμε πώς αυτός είναι ιατρός, ορθώς θά
ΠΩΑ. Ναι. τό έλέγαμε ;
ΠΩΛ. Ναί.
ΧΑΙ. ΕΙ δέ γε ησπερ 'Αριατοφών δ Άγλαοφώντος ή ΧΑΙΡ. Έάν δέ έγνώριζε τήν τέχνη πού γνωρίζει ό
ό αδελφός αυτόν έμπειρος ην τέχνης, τίνα αν αύτον δρ&ώς Άριστοφών ό γυιός του Άγλαοφώντος ή ό αδελφός αυτού πώς
έκαλονμεν ; θά ήτο σωστόν νά τόν όνομάσωμε ;
C ΠΩΑ. Δήλον δτι ζωγράφον. ΠΩΛ. Φανερόν είναι πώς θά τόν ώνομάζαμε ζωγράφον.
ΧΑΙΡ. Τώρα δέ επειδή άγνοουμεν ποια τέχνη ξεύρει ό
ΧΑΙ. Νΰν δ' επειδή τίνος τέχνης επιστήμων εστίν, τίνα
Γοργίας πώς θά τόν όνομάσωμε, ώστε νά είναι ορθή ή ονο
αν καλούντες αύτον δραώς καλοΐμεν ; μασία ;
ΠΩΑ. Ώ Χαιρεφών, πολλαΐ τέχναι έν άν&ρώποις είσΐν ΠΩΛ. Πολλές τέχνες, Χαιρεφών, οί άνθρωποι Ιχουν επι
Ικ τών εμπειριών έμπείρως εϋρημέναί' εμπειρία μέν γαρ νοήσει διά τής εμπειρίας ' καί πρακτικώς, γιατί ή εμπειρία
ποιεί τον αιώνα ημών πορεύεο&αι κατά τέχνην, απειρία δέ κάμνει νά περνάμε τή ζωή μας σύμφωνα μέ τους κανόνας
τής τέχνης ', ένώ ή έλλειψις τής εμπειρίας μας κάμνει νά
κατά τύχην. 'Εκάστων δέ τούτων μεταλαμβάνονσιν άλλοι
τήν περνούμε δπως τύχη. Καί άλλοι μέν άπό τους ανθρώ
άλλων άλλως, τών δέ άριστων ol άριστοι' ών καί Γοργίας πους ακολουθούν τήν μίαν τέχνην, άλλοι δέ τήν αλλην, ό
εστίν δδε, καί μετέχει της καλλίστης τών τεχνών. καθένας κατά τήν κλίσι του. Οί άριστοι ακολουθούν τάς άρί-
D ΣΩ. Καλώ; γε, ώ Γοργία, φαίνεται Πώλος παρεοκευά- ατας τέχνας. "Απ" αυτούς (τους άριστους) είναι καί ό Γοργίας
άπ' έδώ καί κατέχει τήν καλλίατην τών τεχνών.
ΣΩΚΡ. Πολύ καλά βέβαια, Γοργία, ό Πώλος έχει παρα-
1. Ό λόγος του Πώλου είναι δείγμα τής σοφιστικής μακρολο-
γίας, μέ δλα τα ρητορικά σχήματα. Ή γνώμη δμως αυτοΟ είναι δντως
εμβριθέστατη. Ή εμπειρία γεννά; τήν έπιστήμην, δϊηγεΕ τουτέστι τδν
&\$ραικον εις τό νά συλλαβή, καί κατανόηση τους άϊδίους νόμους τους
διέποντας τόν φυσικδν καί τόν ηθικόν κόσμον. "Η μετά λόγου γνώ- κείμενον διάλογον δπου γίνεται λόγος περί τής ρητορικής ώς τέχνης,
σις είναι ή επιστήμη. εκλαμβάνεται αύτη ώς σύστημα κανόνων ή ώς συστηματική μέθοδος
2. Τέχνη κατά τάς αντιλήψεις τών αρχαίων, = ή μέθοδος τοδ του ποιείν τι ή του πράττειν, τό άντίθετσν τής απλής εμπειρίας. Πάν
ποιείν καί ίπεξεργάζεσθαί τι κατά κανόνας ώρισμένους. Ό 'Ησύχιος τως κατά Πλάτωνα τέχνη = άλλοτε, τό επάγγελμα καί άλλοτε ή
λέγει: «τέχνη=έπιστήμη». Έδώ δ δρος επιστήμη σημαίνει γνώσιν. λογική μέθοδος, δηλ. ή έπί τή βάσει λογικών άρχων έξέτασις
Διέκρινον 8ε οί αρχαίοι τάς τέχνας : α) είς λογικός καί τοιαοται ενός αντικειμένου. *0 Πλάτων λοιπόν δέχεται πολλάκις υπάρχοντα
ήοαν ή γραμματική, ή ρητορική κλπ., καί είς πραχτιχάς, καί τοιαο στενόν σόνδεσμον μεταξύ γνώσεως καί τέχνης, μεταξύ δηλ. θεωρη
ται ήσαν ή τεκτονική, ή μαγειρική, ή χαλκευτική κλπ. Είς τά'ν προ- τικής καταρτίσεως καί πρακτικής εφαρμογής τής θεωρίας.
26 ΠΛΑΤΑΝΟΣ ΓΟΡΠΑΣ 27
σιίαι είς λόγους' άλλα γαρ δ ΰπέαχετο Χαιρεφώντι ού ποιεί. σκευασθή νά έκφωνη (μακρούς) λόγους, μά εκείνο πού υπο
ΓΟΡ. Τί μάλιστα, α> Σώκρατες ; σχέθηκε στον Χαιρεφώντα δέν τα κάμνει.
ΣΩ. Το έρωτώμενον ού πάνυ μοι φαίνεται άποκρί- ΓΟΡ. Πώς δέν τό κάμνει, Σωκράτη ;
νεσΰαι. ΣΩΚΡ. Moti φαίνεται πώς δέν άπαντα μέ άκρίβειαν ιίς
τάς ερωτήσεις (του Χαιρεφώντος).
ΓΟΡ. 'Αλλά αύ, εΐ βούλει, έρον αυτόν.
ΓΟΡ. Ά λ λ α ρώτησε τον άν θέλης έσύ.
ΣΩ. Ούκ, ει αύτφ γε aol βουλομένφ εστίν άποκρίνε-
ΣΩΚΡ. "Οχι, δέν θά τόν ρωτήσω. "Αν σύ θέλ·{|ς δμως νά
σΰαι, άλλα πολύ άν ήδιον σέ. Δήλος γάρ μοι Πώλος καί έξ μοΟ αποκρίνεσαι, μέ πολύ μεγάλη εύχαρίστησι θά ρωτούσα
ών είρηχεν, δτι τήν καλουμένην ρητορικήν μάλλον μεμελέ- εσένα, γιατί ό Πώλος, κι° άπό δσα είπε, φαίνεται πώς έχει
Ε τηκεν ή διαλέγεοΰαι. άσχοληθή περισσότερο μέ τήν λεγομένην ρητορικήν παρά μέ
τήν διαλεκτικήν.
ΠΩ. ΤΙ δή, ώ Σώκρατες ;
ΠΩΛ. Τί θέλεις νά π^ς, Σωκράτη ' ;
ΣΩ. "Οτι, ώ Πώλε, Ιρομένου Χαιρεφώντος τίνος Γορ
ΣΩΚΡ. 'Εννοώ, Πώλε, δτι, ένώ ό Χαιρεφών σέ ρώτησε
γίας επιστήμων τέχνης, εγκωμιάζεις μέν αύτον τήν τέχνη*
ποίαν τέχνην γνωρίζει ό Γοργίας, εγκωμιάζεις μέν τήν τέ
ώσπερ τινός ψέγοντος, ήτις δέ έστιν ούκ άπεκρίνω. χνην του, σάν νά τήν κατηγόρησε κανείς, δέν είπες δέ π ο ι ά
ΠΩΑ. Ού γάρ άπεκρινάμην δτι εϊη ή καλλίστη ; είναι αυτή ή τέχνη.
ΣΩ. Kai μάλα γε' άλλ' ουδείς ήρώτα ποία τις εϊη ή ΠΩΛ. Μά πώς ; Δέν αποκρίθηκα πώς (ή τέχνη τοΟ Γορ
Γοργίον τέχνη, άλλα τις, καί δντινα δέοι καλεϊν τον Γορ- γία) είναι ή καλύτερη άπό δλες τις άλλες;
γίαν ώσπερ τα έ'μπροσ&έν σοι ύπετείνατο Χαιρεφών και ΣΩΚΡ. Βεβαιότατα, αυτό είπες. Ά λ λ α κανείς δέν σ' ερώ
449 αύτφ καλώς και διά βραχέων άπεκρίνω, καί νϋν ούτως τησε ποία • είναι ή τέχνη τοΟ Γοργία, μά τί είδους είναι
αυτή καί πώς πρέπει νά δνομάζωμεν τόν Γ ο ρ γ ί α ν καθώς
είπε τις ή τέχνη καί τίνα Γοργίαν καλεϊν χρή ημάς. Μάλ
πρωτύτερα σύ σέ δσα παραδείγματα σού έφερε ό Χαιρεφών
λον δέ, ώ Γοργία, αυτός ήμΐν είπε, τίνα σε χρή καλεϊν ώς καί τοΰ απήντησες ορθώς, έτσι καί τώρα απάντησε στό ερώ
τίνος επιστήμονα τέχνης. τημα : καί μέ λ ί γ α λόγια ποία είναι ή τέχνη τοΟ Γοργία καί
πώς πρέπει νά τόν όνομάζωμεν. Καλύτερα δμως, Γοργία, πές
ΓΟΡ. Τής ρητορικής, ώ Σώκρατες.
μας έσύ ό ίδιος τί δνομα νά σοο δώσωμεν, τίνος δηλαδή τέ
ΣΩ. 'Ρήτορα άρα χρή σε καλεϊν ; χνης γνώστης είσαι.
ΓΟΡ. Άγα&όν γε, ώ Σώκρατες, ει δή δ γε εύχομαι ΓΟΡΓ. Τής ρητορικής, Σωκράτη.
είναι, ώς εφη "Ομηρος, βούλει με καλεϊν. ΣΩΚΡ. Ρήτορα λοιπόν πρέπει νά σέ δνομάσωμεν ;
ΓΟΡΓ. ΣπουδαΙον • μάλιστα ρήτορα πρέπει άν θέλης, Σω
κράτη, νά μέ όνομάζης καί καυχώμαι πώς είμαι τέτοιος
δπως τό λέει καί ό "Ομηρος *.
1. Ό Πώλος εκπλήσσεται, διότι δέν κατάλαβε τί άστοχον τής
απαντήσεως του εις τήν έρώτησιν τοο Χαιρεφώντος. Ένώ ήρωτήθη
περί τής ουσίας τής τέχνης τοδ Γοργία απήντησε περί τής ποιότη
τος αυτής καί είπεν δτι δ Γοργίας κατέχει τήν καλλΐατην τών
τεχνών. νει. Too συνιστά νά μή τόν λέγη απλώς ρήτορα, άλλα άγαθδν ρή
2. Διά τών ποίος, ποία, ποίον έρωτώμιν περί τής ποιότητος, τορα, δηλαδή ίκανύν, τέλειον, σπουοαΐον.
διά δέ τών TIC τί περί τής ουσίας. 4. Εις τήν Ίλιά». (Ζ, 211). Τήν γενεάν, τα αίμα α·5το καυχώ
3. Άγαϋ·6ν γε & Σώχρατες. Ό Γοργίας δέν εύχαριστήθη πού δ μαι έγώ πώς Ιχω (μετάφρ. Πολυλά).
Σωκράτης τόν ώνόμασεν απλώς ρήτορα, καί γι' αυτά τόν διορθώ-
28 ΠΛΑΤΑΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 29
ΣΩ. 'Αλλά βούλομαι. ΣΩΚΡ. Τό επιθυμώ βεβαίως.

ΓΟΡ. Κάλει δή. ΓΟΡΓ. 'Ονόμαζε με λοιπόν (απουδαΐον ρήτορα).
Β ΣΩ. Ούκούν καί άλλους σε φώμεν δυνατόν είναι ποιεϊν; ΣΩΚΡ. Λοιπόν θά ίσχυρισθώμεν τώρα πώς μπορείς καί
άλλους νά κάμης τέτοιους.
ΓΟΡ. 'Επαγγέλλομαι γε δή τοντο ού μόνον έναάδε
ΓΟΡΓ. Αυτό τό επάγγελμα εξασκώ (νά κάμνω καί άλ
άλλα καί άλΧο»ι. λους σπουδαίους ρήτορας) δχι μόνον έδώ άλλα καί σ° άλλας
ΣΩ. Άρ' ούν έ&ελήααις άν, ώ Γοργία, όίοπερ νϋν δια- πόλεις.
λεγόμε&α, διατελέσαι τό μέν ερωτών, το ό' άποχρινόμενος, ΣΩΚΡ. θ ά θέλησης άρά γε, Γοργία, μέ τόν τρόπον πού
το δέ μήκος τών λόγων τοϋιο, οίον καί Πώλος ήρξατο, είσ- συζητούμε τώρα, νά εξακολούθησης άλλοτε μέν νά έρωτας,
αν#ις άποΰέουαι ; 'Αλλ' δπερ ϋπιαχνεΐ, μή ψεύαη, άλλα άλλοτε δέ νά αποκρίνεσαι καί νά άναβάλης τήν μακρολο-
γίαν, πού καί ό Πώλος άρχισε, δι° άλλην περίστασιν ; Άλλα
έ&έλησον κατά βραχύ τό έρωτώμενον άποκρίνεσ&αι.
(έν τοιαύτη περιπτώσει) μή αθέτησης αυτό πού υπόσχε
ΓΟΡ. Είσίν μέν, ώ Σώκρατες, tviai τών αποκρίσεων σαι, άλλα προθύμως άποκρίσου μέ λίγα λόγια είς τάς
C άναγκαϊαι διά μακρών τους λόγους ποιεϊαοαι· ού μην άλλα ερωτήσεις μου.
πειράσομαί γε ώς διά βραχντάτων. Καί γάρ αν καί τοντο ΓΟΡΓ. Μερικαί δμως ερωτήσεις, Σωκράτη, μάς αναγ
tv έστιν ών φημί, αηδένα άν έν βραχντέροις εμού τά αυτά κάζουν νά μακρηγορώμεν. Ώστίσον θά προσπαθήσω νά σου
άπαντα μέ πολύ λίγα λόγια, γιατί καί τούτο πάλιν είναι ένα
είπεΐν. άπό κείνα πού ισχυρίζομαι, πώς δηλαδή κανείς άλλος άπό'
ΣΩ. Τούτου μήν δει, ώ Γοργία' καί μοι έπίδειξιν μένα δέν μπορεί νά πή τάίδια πράγματα μέ λιγώτερα λόγια.
αυτού τούτου ποίησαι, τής βραχνλογίας, μακρολογίας δέ ΣΩΚΡ. Τούτου ακριβώς έχομεν ανάγκην, Γοργία. Κάνε
είσανοις. μας επίδειξη αυτού σου τοο προτερήματος, δηλαδή τής βραχυ-
λογίας, κι' δσο γιά τήν μακρολογίαν σου, μας τήν επιδει
ΓΟΡ. 'Αλλά ποιήσω, καί ούδενός ψήσεις βραχυλογω-
κνύεις άλλη φορά.
τέρον άκούσαι.
ΓΟΡΓ. θ ά τό κάμω καί θά όμολογήσης πώς κανένα
ΣΩ. Φέρε δή' Ρητορικής γαρ φής επιστήμων τέχνης ποτέ δέν άκουσες βραχυλογώτερον άπό μένα.
D είναι καί ποιήσαι άν και άλλον Ρήτορα' ή ρητορική περί ΣΩΚΡ. 'Εμπρός λοιπόν. 'Ισχυρίζεσαι βέβαια πώς γνω
τί τών όντων τυγχάνει ούσα ; "Ωσπερ ή υφαντική περί τήν ρίζεις τήν ρητορικήν, καί πώςμπορεΤς νά κάμης καί άλλους
ρήτορας (μέ τήν διδασκαλίαν σου). Ή Ρητορική είς τί πρά
τών ιματίων έργααίαν ή γάρ ;
γμα ασχολείται ; Καθώς ή υφαντική ασχολείται είς τήν ύφαν-
ΓΟΡ. Ναι. σιν τών ενδυμάτων. "Ετσι δέν είναι ;
ΣΩ. Ούκονν καί ή μουσική περί τήν τών μελών ΓΟΡΓ. Μάλιστα.
ποίηαιν ; ΣΩΚΡ. Καί ή μουσική λοιπόν ασχολείται μέ τήν σύν-
ΓΟΡ. Ναι. θεσιν τών μελωδιών ;
ΓΟΡΓ. Ναί.
ΣΩ. Νή τήν "Ηραν, ά Γοργία, άγαμαί γε τάς αποκρί
ΣΩΚΡ. Μά τήν "Ηραν, Γοργία, σέ θαυμάζω διά τάς απο
σεις, δτι άποκρίνει ώς οίον τε διά βραχυτάτων.
κρίσεις σου, γιατί αποκρίνεσαι μέ πάρα πολύ λίγα λόγια.
ΓΟΡ. Πάνυ γάρ οΐμαι, ώ Σώχρατες, επιεικώς τοντο ΓΟΡΓ. Κολακεύομαι νά νομίζω, Σωκράτη, πώς τό κάνω
ποιεϊν. τούτο αρκετά καλά.
30 ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 31
ΣΩ. Ευ λέγεις. "Ι&ι δή μοι άπόκριναι ούτως καί περί ΣΩΚΡ. Καλά λές. 'Εμπρός λοιπόν άποκρίσου μου έτσι
τής ρητορικής, περί τί τών δντων εστίν επιστήμη ; καί γιάτή Ρητορική, ή Ρητορική είναι επιστήμη, πού ασχο
λείται μέ τί πράγμα ;
ΓΟΡ. Περί λόγους. ΓΟΡΓ. Μέ λόγους.
Ε ΣΩ. Ποίους τούτους, ώ Γοργία ; άρα οί δη^σι τους ΣΩΚΡ. Ποίοι είναι αυτοί οί λόγοι, Γοργία, είναι άρά γε
κάμνοντας, ώς αν διαιτώμενοι ύγιαίνοιεν ; εκείνοι που δείχνουν, μέ ποια δίαιτα οί άρρωστοι μπορούν
νά γίνουν καλά ;
ΓΟΡ. Ού. ΓΟΡΓ. "Οχι.
ΣΩ. Ουκ άρα περί πάντας γε τους λόγους ή ρητορική ΣΩΚΡ. Ή ρητορική άρα δέν ασχολείται μέ παντός εί
έστιν. δους λόγους.
ΓΟΡΓ. "Οχι βεβαίως.
ΓΟΡ. Ού δήτα. ΣΩΚΡ. Κάμνει δμως τους μανθάνοντας αυτήν δυνατούς
ΣΩ. 'Αλλά μήν λέγειν γε ποιεί δυνατούς. είς τό λέγειν.
ΓΟΡΓ. Ναί.
ΓΟΡ. Ναι.
ΣΩΚΡ. Λοιπόν κάμνει ικανούς τους μανθάνοντας αυτήν
ΣΩ. Ούκούν περί ώνπερ λέγειν, καί φρονειν ,· καί νά γνωρίζουν εκείνα, διά τά όποια τους κάμνει ικανούς
ΓΟΡ. Πώς γάρ ού ; νά ομιλούν ;
ΓΟΡΓ. Μάλ15τα.
450 ΣΩ. Άρ* ονν, καί ην νννδή έλέγομεν, ή Ιατρική περί ΣΩΚΡ. Ά ρ ά γε λοιπόν, καί εκείνη γιά τήν οποίαν τώρα
τών καμνόντων δυνατούς είναι φρονεϊν καί λέγειν ; δά ώμιλούααμε, δηλαδή ή ιατρική, κάμνει ικανούς τους μαν
ΓΟΡ. 'Ανάγκη. θάνοντας αυτήν νά γνωρίζουν τάς ασθενείας καί νά ομιλούν
γιά τους ασθενείς ;
ΣΩ. Καί ή ιατρική άρα, ώς ίΌικεν, περί λόγους εστίν. ΓΟΡΓ. Έξ ανάγκης.
ΓΟΡ. Ναί ΣΩΚΡ. Καί ή ιατρική λοιπόν, καθώς φαίνεται, μέ λό
γους ασχολείται.
ΣΩ. Τους γε περί τά νοσήματα ;
ΓΟΡΓ. Ναί.
ΓΟΡ. Μάλιστα. ΣΩΚΡ. Τους σχετιζομένους βεβαίως μέ τις άρρώστειες ;
ΣΩ. Ούκούν καί ή γνμναστική περί λόγονς εστίν τους ΓΟΡΓ. Μάλιστα.
ΣΩΚΡ. Καί ή γυμναστική λοιπόν ασχολείται μέ λόγους
περί εύεξίαν τε τών- σωμάτων καί καχεξίαν ;
αναφερομένους στην εύρωστίαν καί τήν καχεξίαν τών σω
ΓΟΡ. Πάνυ γε. μάτων ;
ΣΩ. Καί μήν καί αϊ άλλαι τέχναι, ώ Γοργία, ούτως ΓΟΡΓ. Βεβαίως.
ΣΩΚΡ. Κα! μέ τάς άλλας τέχνας βέβαια τό Ιδιο συμβαί
Β έ'χονσιν έκαστη αυτών περί λόγονς εστίν τούτους, οί
νει , Γοργία, κάθε μιά άπ' αυτές ασχολείται μέ εκείνους τους
τνγχάνουσιν δντες περί το πράγμα, ον έκαστη εστίν ή λόγους, οί όποιοι αφορούν τό πράγμα, τοΟ όποιου ή κάθε
τέχνη. μιά άπ' αυτές είναι ή τέχνη.
ΓΟΡ. Φαίνεται. ΓΟΡΓ. Φαίνεται πώς έτσι είναι.
ΣΩΚΡ. Τότε λοιπόν γιατί καί τάς άλλας τέχνας δέν τάς
ΣΩ. Τί ονν δή ποτέ τάς άλλας τέχνας ού ρητορικός ονομάζεις όητορικάς, άφοΟ κι' αυτές ασχολούνται μέ λόγους,
καλείς, ούσας περί λόγους, εΐπερ ταύτην §ητορικήν καλείς, έάν βέβαια Ρητορικήν ονομάζεις έκείνην πού ασχολείται μέ
ή àv jj περί λόγονς ; λόγους ;
ΓΟΡΓ1ΑΣ S3
32 ΠΛΑΤΩΝΟΣ
ΓΟΡ. "Οτι, ώ Σώκρατες, τών μέν άλλων τεχνών περί ΓΟΡΓ. Γιατί, Σωκράτη, τών μέν άλλων τεχνών κάθε
γνώσις τίποτ' άλλο δέν είναι, γιά νά τό πω μέ δυό λόγια,
χειρονργίας τε καί τοιαύτας πράξεις, ώς ϊπος ειπείν,
παρά χειρωνακτική εργασία καί κάθε τί πού μοιάζει μέ αυ
πασά έστιν ή επιστήμη, τής δέ ρητορικής ουδέν έστιν τές, ένώ ή Ρητορική δέν έχει καμμιάσχέσιν μέ τήν χειροτε
τοιούτον χειρούργημα, άλλα πάσα ή πράξις καί ή κύρωσις χνία, άλλα δλη ή ενέργεια της καί ή δύναμις της γίνεται μέ
C διά λόγων έστιν. Διά ταύτ1 έγώ τήν ρητορικήν τέχνην άξιώ τά λόγια. Γι' αυτό δταν υποστηρίζω πώς ή ρητορική τέχνη
είναι περί λόγονς, όρ-&ώς λέγων, ώς έγώ φημι. ασχολείται μόνον μέ λόγους, κατά τήν γνώμην μου, σωστά
τά λέω.
ΣΩ. Άρ' ούν μανϋάνω οιαν αυτήν βονλει καλεϊν ; Τάχα
ΣΩΚΡ. Ά ρ α γε νά κατάλαβα πώς θέλεις νά τήν όνομά-
δέ εϊαομαι σαφέστερον. 'Αλλ' άπόκριναι' εϊσίν ήμΐν τέχναι. σης (τήν δητορικήν) ; "Ισως σέ λίγο νά τό καταλάβω, ακόμα
Ή γάρ; πιο καλά. Άλλα (τώρα) απάντησε μου υπάρχουν τέχναι:
ΓΟΡ. Ναί. Δέν είναι έτσι ;
ΓΟΡΓ. Ναί (υπάρχουν).
ΣΩ. Πασών δέ, οΐμαι, τών τεχνών τών μέν εργασία ΣΩΚΡ. Άλλαι μέν άπό δλας τάς τέχνας, μοΰ φαίνεται,
τό πολύ έστιν καί λόγον βραχέος δέονται, έ*νιαι δέ ούδενός, εκτελούν τό έργον τους μέ πολλήν έργασίαν, καί χρειάζονται
άλλα το τής τέχνης περαίνοιτο άν καί δια σιγής, οίον γρα πολύ λίγους λόγους, μερικές δέ κανένα λόγον δέν χρειά
φική καί άνδριαντοποιία και άλλαι πολλοί. Τάς τοιαύτας ζονται, άλλα τό έργον τους μπορούν νά τό εκτελέσουν καί
σιωπηλώς (χωρίς κανέναν λόγον). Παραδείγματος χάριν ή
η μοι δοκεϊς λέγειν, περί &ς ού φής τήν Ρητορικήν είναι'
ζωγραφική, ή γλυπτική καί πολλές άλλες (εκτελούν τό έρ
¥j ού ; γον τους σιωπηλώς, χωρίς λόγους). Μοΰ φαίνεται πώς τάς
ΓΟΡ. Πάνυ μέν ούν καλώς ύπολαμβάνεις, ώ Σώκρατες. τοιαύτας τέχνας εννοείς μέ τάς οποίας λέγεις δτι ούδεμίαν
σχέσιν έχει ή ρητορική, ή δέν εννοείς τάς τοιαύτας τέχνας ;
ΣΩ. "Ετεραι δέ γέ είσι τών τεχνών αϊ διά λόγον πάν ΓΟΡΓ. Πολύ καλά κατάλαβες τί θέλω νά σοΰ πώ, Σω
περαίνονσι, καί έργον, ώς έπος ειπείν, ή ούδενός προσ- κράτη.
δέονται η βραχέος πάνν, οίον ή αριθμητική καί λογιστική ΣΩΚΡ. Υπάρχουν βέβαια άλλαι τέχναι, αί όποΐαι όλό-
και γεωμετρική καί πεττεντική γε καί άλλαι πολλοί τέ κληρον τό έργον τους μέ λόγια εκτελούν, καί ουδεμιάς έρ ·
γασίας έχουν ανάγκην, γιά νά σοΰ τό πώ μέ λίγα λόγια, ή
χναι, ών ενιαι σχεδόν τι ϊσονς τους λόγονς έ'χονσι ταϊς πολύ μικράς, παραδείγματος χάριν ή αριθμητική, ή λογι
πράξεσιν, al δέ πολλαί πλείους καί το παράπαν πάσα ή στική, ή γεωμετρία καί τό παιγνίδι τών πεσσών', καί άλ
Ε πραξις καί το κύρος αύταΐς διά λόγων εστίν. Τών τοιού λαι πολλαί τέχναι, άπό τάς οποίας μερικαί έχουν ϋσους τους
των τινά μοι δοκεΐς λέγειν τήν ρητορικήν. λόγους μέ τάς πράξεις, πολλαί δέ έχουν περισσοτέρους λό
γους άπό τάς πράξεις καί εντελώς δμως ή ενέργεια καί ή
ΓΟΡ. 'Αληθή λέγεις. αξία τους έγκειται είς τους λόγους. Μοΰ φαίνεται πώς λέ
ΣΩ. 'Αλλ' ούτοι τούτων γε ούδεμίαν οΐμαί σε βούλε- γεις δτι κάποια άπό τάς τέχνας αύτάς είναι ή όητορική.
λίπθαι δητορικήν καλεϊν, ούχ δτι τω όήματι ούτως είπες, ΓΟΡΓ. Σωστά είναι αυτά πού λές.
ΣΩΚΡ. Άλλα νομίζω δτι καμμίαν βεβαίως άπό αύτάς σύ
δένθέλεις νά όνομάζης δητορικήν. "Αν καί σύ έτσι είπες, πώς
1. Πεσσοί' ωοειδή τεμάχια κεράμου μέ τά δποΐα Ιπαιζον μετα

κινούσες ταύτα έπί σανίδος έχούσης πέντε ευθείας καί πέντε καθ!· ζετο δέ μέ εξήντα πεσσούς, τριάντα δηλ. είχε έκαστος τών παικτών.
τους γραμμάς. Παρόμοιον μέ τό σημερινόν παιχνίδι «ντάμα». Έπαί- Έπαιζον δέ ,δύο μόνον δπως σήμερον εί£ τά τάβλι καί το σκάκι.
ΠΛΑΤΩΝΟΣ, ΓΟΡΓΙΑΣ *
δτι ή δια λόγον το κνρος Μχονοα §ητοριχή έστιν, καί Ρητορική είναι ή τέχνη της οποίας ή δύναμις έγκειται είς
νπολάβοι αν τις, ει βούλοιτο όνσχεραίνειν έν τοις λόγοις, τους λόγους, καϊ μπορεί να σέ ρωτήα^ κανείς, άν θέλη να
τήν άριθμητικήν αρα ρητορικήν, ώ Γοργία, λέγεις ; 'Αλλ* σέ μπλέξε είς τήν συζήτησι, τήν άριθμητικήν λοιπόν, Γορ
γία, τήν ονομάζεις δητορικήν; 'Αλλα μοΰ φαίνεται πώς έσύ
ουκ οΐμαί σε ούτε την άριθμητικήν οϋτε τήν γεωμετρίαν
σδτε τήν άριθμητικήν οοτε τήν γεωμετρίαν ονομάζεις ρη
ρητορικήν λέγειν. τορικήν.
451 ΓΟΡ. 'Ορθώς γαρ οιει, ώ Σώκρατες, και δικαίως απο ΓΟΓΡ. Όρθώς βέβαια νομίζεις, Σωκράτη, καί καλώς
λαμβάνεις. εννοείς το πράγμα.
ΣΩ. "Ιθι νυν καί οί) τήν απόχρισιν ήν ήρόμην διαπέ- ΣΩΚΡ. "Ελα τώρα καί δώσε μίαν όριστικήν άπάντησιν
ρανον. Έπει γαρ Ρητορική τυγχάνει μον οναα τούτων τις είς τήν έρώτησίν μου. Επειδή δηλαδή συμβαίνει ή Ρητορική
νά εϊναι κάποια τέχνη άπό κείνες πού μεταχειρίζονται πάρα
τών τεχνών τών το πολν λόγω χρωμένων, τνγχάνονσιν δε
πολλούς λόγους, συμβαίνει δέ καί άλλαι νά είναι τοιαΟται,
και άλλαι τοιανται ονσαι, πειρώ ειπείν, ή περί τί έν λό~ προσπάθησε νά μου" είπ-^ς, είς τί πράγμα σέ λόγους 2χει τήν
γοις το κνρος ίχονσα ρητορική εστίν. "Ωσπερ αν ει τις με δύναμίν της ή Ρητορική. Καθώς π. χ. δν μέ ρωχοΰσε κανείς
ε"ροιτο ών νννδη ίλεγον περί ήστινοσονν τών τεχνών ά\ για οιαδήποτε άπό τάς τέχνας γιά τάς οποίας τώρα 5ά μι
Σώχρατες, τις έστιν ή αριθμητική τέχνη ; εΐποιμ" αν αϋτφ, λούσαμε : ή αριθμητικής Σωκράτη, τί τέχνη είναι ; θ ά τοϋ
έλεγα, καθώς συ είπες πρό ολίγου, δτι ή αριθμητική είναι
Β ωσπερ σν άρτι, δτι τών δια λόγον τις το κϋρος εχονσών τέχνη άπό εκείνες που έχουν τήν δύναμί τους σέ λόγους"
και εΧ με επανέροιτο' τών περί τί ; εΐποιμ* αν δτι τών καί άν μοΰ έπαναλάβ^ς τήν έρώτησίν : Άπό εκείνες που έχουν
περί το αρτιόν τε καί περιττον [γνώσις], δσα αυτών εκά- τή δύναμί τους σέ λόγους περιστρεφόμενους σέ τί πράγμα ;
τερα τυγχάνει οντά. ΕΙ δ' al· ε"ροιτο' την δε λογιστικήν θ ά έλεγα δτι είναι άπό εκείνες που έχουν τήν δύναμί τους
σέ λόγους περιστρεφόμενους στο άρτιο καί το περιττό, δσα
τίνα καλείς τέχνην ; εΐποιμ* 3ν δτι και αντη εστίν τών
συμβαίνει νά είναι τά άρτια καί τά περιττά, Έάν δέ πάλιν
λόγω το πάν κυρονμένων καί ει επανέροιτο' ή περί τί ; μέ ερώτηση : Τίνα τέχνην καλείς τήν λογιστικήν ; θ ά Ιλε-
εΐποιμ9 αν ώσπερ οί εν τω δήμω σνγγραφόμενοι, δτι τα γα δτι καί αυτή είναι τέχνη άπό εκείνες, πού έκτελαΟν δλην
C μεν άλλα χαθάπερ ή αριθμητική ή λογιστική ξχει' περί το τήν έργασίαν τους μέ λόγους' καί άν μοΰ έπαναλάβ^ τήν
έρώτησίν : ή λογιστική είναι τέχνη άπό εκείνες που έκτελοον
αυτό γάρ έστιν, τό τε αρτιον καί το περιττόν διαφέρει δέ
τήν έργασίαν τους μέ λόγους είς τί περιστρεφόμενους ; θά
τοσούτον, δτι καί προς αυτά χαϊ προς άλληλα πώς ξχει έλεγα δπως λέγουν οί πρακτικογράφοι ' εις τήν Συνέλευση
έχει πλήθους επισκοπεί το περιττόν καί τό αρτιον ή λογι. τοΟ λαοΰ, δτι κατά μέν τά άλλα ή λογιστική 3 μοιάζει μέ τήν
άριθμητικήν, διότι εις το Ιδιον ασχολούνται, δηλαδή το Αρ
τιον καί το περιττόν, διαφέρουν δέ τόσο μόνον, δτι ή λογι
1. Είς ,τήν 'Εχκλησίαν τον δήμου 6 κήρυξ επί του πρώτου στική εξετάζει τό περιττόν καί το άρτιον είς ποίαν σχέσιν
ψηφίσματος ή νόμου ανέφερε το δνομα του εϊσηγηθέντος τον νόμσν, ευρίσκονται κατά το πλτ)θος καϊ προς έαυτά καί μεταξύ των.
το δνομα τοϋ πατρός αυτοΟ καί το5 δήμου. "Αν δ ίδιος βίαηγεΕτα καί
ο,λλον νόμον, τότε δ κήρυξ έλεγε : «τα μέν άλλα κατά ταύτα, ψηφί
ζεται ίέ κκΐ τόδε». Χάριν συντομίας δέν ανέφερε πλέον το δνομα τοϋ
βΐσηγηθέντος οϋτβ τό δνομα τοϋ πατρός αΟτου οοτε τό δνομα τοο
δήμου.
εξετάζουσα τήν σχέσιν τον αριθμών τών διαφερόντων κατ' είδος καί
2. AoytattHi) ή το ή σήμερον καλούμενη πρακτική άρι&μη- δχι κατά ποσόν, π. χ. Αρτίου προς περιττόν, πολλαπλασιαστέου προς
τιχή, διά τής οποίας εκ δεδομένων ποσών εδρίακομεν άλλο ποσόν. πολλαπλασιαστών, διαιρετέου προς διαιρέτην κλπ.
'Αριϋ-μητιχή δέ ήτο ή οήμερον καλούμενη θεωρητική αριθμητική ή
ατιχή. Kai εϊ ης τήν άστρονομίαν άνέροιτο, έμοϋ λέγοντος Καί ένώ έγώ ισχυρίζομαι δτι καί ή αστρονομία μέ λόγου;
ΰτι καί αϋτη λόγω χνρονται τα πάντα, οί δα λόγοι οΐ τής έκτελεϊ δλον το έργον της, έάν κανείς μέ έρωτήση, οί λόγοι
αστρονομίας, ei φαίη, περί τί είσιν, ώ Σώχρατες ; εΐποιμ' δέ τής αστρονομίας περί τί περιστρέφονται, Σωκράτη ; θ ά
αν δτι περί τήν τών άστρων φοράν καί ήλίον καϊ σελήνης, είπω πώς περιστρέφονται είς^τήν κίνησιν τών αστέρων, τοΰ
ήλιου καϊ τής σελήνης, καί εξετάζουν είς ποίαν σχέσιν ευρί
πώς προς άλληλα τάχονς Ιχει. σκονται μεταξύ των ώς προς τήν ταχύτητα.
D ΓΟΡ. 'Ορθώς γε λέγων σύ, ώ Σώκρατες.
ΓΟΡΓ. Πολύ σωστήν άπάντησιν θά έδινες άν απαντούσες
ΣΩ. "Ιθι δή xal ού, ώ Γοργία. Τνγχάνει μέν γαρ δή έτσι, Σωκράχη.
ή ρητορική ο%σα τών λόγφ τα πάντα διαπραττομένων τε ΣΩΚΡ. "Ελα λοιπόν μίλα,καϊ συ, Γοργία. Διότι συμβαί
καί χνρουμένων τις· ή γάρ ; νει βέβαια ή ρητορική νά είναι' μιά άποτάς τέχνας που έκτε-
λοΰν καί φέρνουν είς πέρας τά πάντα μέ λόγους. Δέν είναι
ΓΟΡ. "Εστί ταντα.
έτσι ;
ΣΩ. Αέγε δή τών περί τί ; τί έστι τοΰτο τών όντωνf ΓΟΡΓ. "Ετσι είναι.
περί δ ούτοι οΐ λόγοι είοίν, οίς ή ρητορική χρήται ; ΣΩΚΡ. Λέγε λοιπόν ποίον είναι τό άντικείμενον τών λό
ΓΟΡ. Τα μέγιστα τών ανθρώπειων πραγμάιων, ώ Σώ γων τούτων ; Τί πράγμα είναι αυτό περί τό όποιον περιστρέ
κρατες, και Άριστα, φονται οί λόγοι τους οποίους χρησιμοποιεί ή Ρητορική ;
ΣΩ. 'Αλλ', ώ Γοργία, άμφιοβητήσιμον καί τοντο λέγεις ΓΟΡΓ. (Εκείνα περί τα όποια στρέφονται οί λόγοι, πού
χρησιμοποιεί ή ^ητορικϊ, Σωκράτη) είναι τά μέγιστα καϊ
Ε κοΧ ουδέν πω σαφές. Οϊμαι γάρ σε άκηκοέναι έν τοϊςσνμ- άριστα τών ανθρωπίνων πραγμάτων'.
ποοίοις ή,δόντων ανθρώπων τοντο το σχολών, έν φ κατα
ΣΩΚΡ. 'Αλλά, Γοργία, αυτό πού λές είναι άμφισβητή-
ριθμούνται αδοντες, δτι νγι a tv ειν μέν h" ρ ι στον έστιν, σιμον, καί καθόλου δέν είναι σαφές. Γιατί νομίζω πώς καί
το óè δεύτερον καλόν γενέσθαι, τρίτονδέ, ώς συ έχεις ακούσει νά τραγουδούν είςτά συμπόσια τό τραγούδι s
φησιν 6 ποιητής τον σκόλιου, τοπλοντεΐν àò όλως. είς τό όποιον απαριθμούν δτι ή υ γ ε ί α μ έ ν ε ί ν α ι π ά ν
,ΓΟΡ. Άκήκοα γάρ- άλλα προς τί τοΰτο λέγεις ; τ ω ν ά ρ ι σ τ ο ν , δ ε ύ τ ε ρ ο ν δ έ ή ο μ ο ρ φ ι ά , καί τ ρ ί
τ ο ν , καθώς λέγει ό ποιητής τοΰ τραγουδιού", δ μέ έ ν τ ι μ α
452 ΣΩ."Οτι σοι αντίχ'αν παρασταϊενοί δημιουργοί τούτων
μέσα α π ο κ τ η θ ε ί ς πλοΰτος.
ών έπήνεοεν 6 το σχολών ποιήσας, Ιατρός τε καϊ παιδοτρί-
ΓΟΡΓ. Τόέχω βεβαίως ακούσει" άλλα γιατί τό λές αυτό;
βης καϊ χρηματιστής, καϊ εΐποι πρώτον μέν δ Ιατρός δτι ώ
ΣΩΚΡ. Το λέγω γιατί αμέσως μπορούν νά σοΰ παρουσια-
Σώκρατες, έξαπατφ σε Γοργίας' ού γάρ έστιν ή τούτον τέ
a%oQy εκείνοι πού δημί'-υργοΰν δσα έπήνεσεν 6 ποιητή; τοΰ
χνη περί τό μέγιστον αγαθόν τοις άνθρώποις, αλλ* ή έμή, τραγουδιοΰ, δηλαδή ό Ιατρός à γυμναστής καί ό χρηματι
ΕΙ ονν αύτον έγώ έροίμην σν δέ τίς ών ταντα λέγεις ; στής, καϊ μπορεί νά π^ πρώτον μέν ό ιατρός δτι, Σωκράτη,
σέ εξαπατά ό Γοργίας, διότι δέν δημιουργεί ή τέχνη του τό
μέγιστον αγαθόν εις τους ανθρώπους, άλλα ή ϊδική μου. Έάν
λοιπόν έγώ τόν ερωτήσω. Ποιος είσαι σύ, ποΰ λές αυτά ;
1. Ό Γοργίας ενταύθα περιέπεαεν είς τό Ιδιον διαλεκτικό.·
σφάλμα είς τό ίποΕον προηγουμένως περιέπεσε καί δ μαθητής τοι>
Πώλος. 'Ερωτώμενος υπό τοΟ Σωκράτους ποΕα είναι εκείνα περί τα
δποΐα περιστρέφονται οΐ λόγοι τής ρητορικής, άπαντφ δτι είναι τά κλάδους δάφνης ή μυρσίνης εΙς άλλον συμπότην, αυτός δέ ώφειλε να
μέγιστα καί άριστα τών ανθρωπίνων πραγμάτων. 'Αντί νά ópioiy δη τραγουδήσω δνα οίονδήποτε τραγούδι, άλλως έσκώπτετο ώς άμουσος.
λαδή τήν ονσίαν δρίζει τήν ποιότητα. 'Επειδή δέ ή διαδοχή τών άδόντων δεν έγίνετο κατά τήν τάξιν τών
περί τήν τράπεζαν καθήμενων, αλλά ατάκτως καί τρόπον τινά σκο-
2. Σχολιον^άαμα. Είς τ * συμπόσια δ πρώτος τραγουδήσας Ιδιδε λιώς, εντεύθεν τά τοιαύτα άσματα ώνομάζοντο σχολιά,
εΐποι &ν ίσως δτι ιατρός. Τί ονν λέγεις ; ή τό τής σής τέ θ ά εϊπη ίσως δτι είναι ιατρός. Τ£ λές λοιπόν; 'Αλήθεια μέ
χνης ε'ργον μέγιστον έστιν αγαθόν ; Πώς γαρ οΰ, φαίη αν γιστον αγαθόν είναι εκείνο πού δημιουργεί ή τέχνη σου ; Καί
πώς δχι, Σωκράτη, ήθελεν ίσως απαντήσει (ή υγεία δέν εί
ίσως, ώ Σώκρατες, [ύγίεια] ; Τί δ' έστιν μείζον αγαθόν αν- ναι τό μέγιστον αγαθόν) ; Υπάρχει άλλο μεγαλυτερον αγαθόν
Β θρώποις νγιείας' εί δ' αν μετά τοντον δ παιδοτρίβης εΐποι άπό τήν όγείαν ; Έάν δέ πάλιν οστερα άπό αυτόν ό γυμνα
δτι θανμάζοιμι ταν, ώ Σώκρατες, καϊ αυτός, ει σοι εχοι στής είπη, δτι απορώ, Σωκράτη, καί έγώ, άν ό Γοργίας δύ
Γοργίας μείζον αγαθόν έπιδεΐξαι τής αύτον τέχνης fy εγώ ναται νά σοΰ παρουσίαση μεγαλύτερο αγαθό τής τέχνης του,
τής έμής' εΐποιμ' αν al· και προς τοντον' σν δε δή τις εί, ή έγώ τής ιδικής μου. θ ά εϊπω πάλιν καί σ* αυτόν σύ δέ
ποιος είσαι, άνθρωπε, καί ποΤον είναι τό έργον σου; Είμαι
ώ άνθρωπε, και τί τό σον ξργον ; Παιδοτρίβης, φαίη αν, τό γυμναστής, θά μοΰ εϊπη, τό δέ έργ:ν μου κάμνει τους αν
δ" ε'ργον μού έστιν καλούς τε και Ισχνρονς ποιεϊν τονς αν θρώπους ωραίους καϊ δυνατούς κατά τά σώματα. Μετά τόν
θρώπους τα σώματα. Μετά δέ τόν παιδοτρίβην εΐποι αν 6 γυμναστή θα είπη, νομίζω, ό χρηματιστής 1 τους πάντας
χρηματιστής, ώς έγφμαι, πάνυ καταφρονών απάντων σκό- περιφρονών. Πρόσεχε, Σωκράτη, άν θά μπόρεσης νά εδρης
μεγαλυτερον αγαθόν άπό τον πλοΰτον ή είς τόν Γοργίαν ή
C τι*ι δητα, ώ Σώκρατες, έάν σοι πλούτον φανη τι μείζον είς οίονδήποτε άλλον, θ ά είπωμεν λοιπόν καί σ3 αυτόν Τ£
αγαθόν δν $} παρά Γοργία: ή παρ' αλλω ότφονν. Φαΐ μεν συμβαίνεις 'Αλήθεια, είσαι σύ δημιουργός τούτου τοΰ άγα-
αν ούν προς αυτόν Τί δέ δή ; ή σν τούτον δημιονργός ; θοΰ ; Ποιας είσαι ; Χρηματιστής (θά εϊπη). Τί λοιπόν λές ;
φαίη αν. Τις ών ; χρηματιστής. Τί ονν ; Κρίνεις σν μέγι θεωρείς μέγιστον άγαθον είς τόν άνθρωπον τόν πλοΰτον ; θά
στον άνθρώποις αγαθόν είναι πλοντον ; φήσομεν. Πώς γαρ τοΟ είπωμεν. Γιατί δχι ; θά μάς απάντηση. Καί δμως τό
αμφισβητεί ό Γοργίας ούτος έδώ καί υποστηρίζει δτι ή τέ
οϋχ ; έρει. Kai μήν αμφισβητεί γε Γοργίας δδε τήν παρ" χνη του δημιουργεί μεγαλυτερον αγαθόν άπό τήν ίδική σου,
αύτφ τέχνην μείζονος άγαθον αΐτίαν είναι fj τήν σήν, φαϊ- αυτό θά τοΰ άπαντήσωμε εμείς. ΦανερΟν είναι πώς δστερα
μεν αν ήμεϊς. Ληλον ούν δτι τό μετά τοντο Εροιτ αν καί θά £ωτήση" Καϊ ποιο είναι αυτό τό αγαθό, (πού δημιουργεί
D τί έστιν τοντο τό αγαθόν ; άποκρινάαθω Γοργίας. "Ιθι ούν ή τέχνη τοΰ Γοργία) ; "Ας άποκριθ^ δ Γοργίας. Εμπρός
λοιπόν, Γοργία, άφοο νομίζεις πώς έρωτασαι καί άπ* εκεί
νομίαας, ώ Γοργία, έρωτααθαι καί ύπ εκείνων xal ϋπ' νους καϊ άπό μένα, άπσκρίνου ποίον είναι αυτό ποΰ λές δτι
έμον, απόκριναι τί έστιν τοντο ο φτ)ς σν μέγιστον αγαθόν είναι τό μέγιστον αγαθόν είς τους ανθρώπους καί δτι σύ
είναι τοις άνθρώποις καί σέ δημιονργόν είναι αύτον. είσαι ό δημιουργός αύτοΟ ;
ΓΟΡ. "Οπερ εστίν, ώ Σώχρατες, τ$ αλήθεια μέγιστον
αγαθόν xal αίτιον αμα μέν ελευθερίας αντοις τοις àv- ΓΟΡΓ. Εκείνο που έγώ λέγω, Σωκράτη, δτι είναι τό
μέγιστον αγαθόν, είναι πραγματικώς μέγιστον αγαθόν καί
θρώποις, αμα δέ τον άλλων αρχειν έν tjj αντον πάλει
συγχρόνως αίτιον ελευθερίας είς τους ανθρώπους καί αίτιον
έκάστω. τοΰ νά άρχη τών άλλων Ικοιατος είς τήν πόλιν του.
ΣΩ. Τί ούν δή τοντο λέγεις;
ΣΩΚΡ. Τί λοιπόν είναι τοΰτο τό αγαθόν, διά τό οποίον
Β ΓΟΡ. TÒ πείθει·^ εγωγ' οϊόν τ είναι τοις λόγοις καϊ
ομιλείς ;
έν διχαστηρίφ Οιχαστάς χάί έν βουλευτηρίφ βουλεντάς και
έν έχχλησίρ: εκχλησιαστάς καϊ εν αλλω ξυλλόγφ παντί, δστις ΓΟΡΓ. Λέγω δτι τό αγαθόν τοΰτο είναι ή δόναμις νά
πείθη κανείς καϊ εις τό δικασταριον τους" δικαστάς καί εϊς
τήν Βουλήν τους βουλευτάς καί είς τήν Συνέλευσιν τοΰ λαοΟ
1. Χρηματιστής έδώ Ιχει τήν Κννοΐκν του κβροοσκοπου, του εμ τους πολίτας καϊ είς οΕανδήποτε συνέλευσιν τους εϊς αυτήν
πορευομένου και αποκτώντος χρήματα.
äv πολιτικός ξύλλογος γίγνηται. Καίτοι έν ταύτη τη δυνάμει προσερχόμενους. Καί ασφαλώς μέ τήν δύναμιν αυτήν δουλον
δονλον μέν έ"ξεις τόν ίατράν, δονλον δέ τόν παιδοτρίβην' ό μέν θά εχης τόν Εατρόν, δοΰλον δέ τόν γυμναστή ν ό δέ χρη
°*έ χρηματιστής ούτος αλλω άναφανήσεται χρηματιζόμενος ματιστής ούτος θά φανή δτι χάριν άλλου κερδίζει χρήματα
και ούχ αύτφ, αλλά σοΙ τφ δνναμένω λέγειν καί πείθειν τά καί δχι για τόν εαυτόν του, άλλα γιά σένα, 6 οποίος μπο
ρείς να όμιλης καϊ να πείθης τά πλήθη.
πλήθη.
ΣΩ. Ννν μοι δοκεις δηλώσαι, ώ Γοργία, εγγύτατα χήν ΣΩΚΡ. Τώρα, Γοργία, μοΰ φαίνεται πώς πλησίασες πολύ
§ητορικήν ήντινα τέχνην ήγει είναι, και εΐ τι έγώ συνίημι, νά δείξιτίς πο'.ά τέχνη νομίζεις πώς είναι ή Ρητορική, κι'άν
κ-/.πως καταλαβαίνω, λέγεις δτι ή ρητορικί] είναι δημιουρ
λέγεις δτι πειθονς δημιουργός έστιν ή ρητορική, καί ή
γός πειθούς καί δτι ή ενέργεια της και τό σύνολον τών προσ
πραγματεία αυτής απασακαί τό χεφάλαιον είς τοντο τελεντά' παθειών της είς αυτό καταλήγει. "Η μπορείς νά πής πώς ή
ή έχεις τι λέγειν επί πλέον τήν §ητορικήν δύνασθαι ή πειθώ ρητορική έχει μ.γαλυτέραν δύναμιν άπό τοϋ νά δημιουργτ,
τοις άκούοναιν έν τη ψνχη ποιεϊν ; πειθώ εις τας ψυχάς τών ακροατών ;
ΓΟΡ. Ουδαμώς, ώ Σώκρατες, αλλά μοι δοκεις ίκανώς ΓΟΡΡ. Καθόλου, Σωκράτη, άλλα μοΰ φαίνεται πώς ορ
όρίζεσθαι' εστίν γαρ τοντο τό χεφάλαιον αυτής. θώς έδωσες τον όρισμόν αυτής, διότι αυτός είναι ό προορι
ΣΩ. "Ακουσον δή% ώ Γοργία. Έγώ γαρ εν ΐσθ' δτι, ώς σμός τη;.
Β έμαντόν πείθω, εΐπερ τις άλλος αλλω διαλέγεται βονλόμενος ΣΩΚΡ. 'Άκουσε λοιπόν, Γοργία. Μάθε καλά δτι, καθώς
είδέναι αυτό τοντο περί δτον ό λόγος εστίν, καί έμέ είναι πιστεύω, είμαι άπ' εκείνους, πού δταν συζητοΰν μέ άλλους
τούτων iva' άξιώ δέ και σέ. επιθυμούν νά μά4ουν αυτό δια τό ίποΐον συζητοΰν. "Εχω 5i
ΓΟΡ. Τί ούν δή, ώ Σώκρατες; τήν άξίωσιν καϊ συ να είσαι τέτοιος.
ΣΩ. Έγώερώ\·νν. *Εγώ τήν άπό τής ρητορικής πειθώ, ΓΟΡΓ. Τί ίιέλεις νά πής, Σωκράτη ;
ή τις ποτ' έστιν ήν σν λέγεις και περί ώντινων πραγμάτων ΣΩΚΡ. θα σοΰ πώ αμέσως. Μάθε δτι έγώ δέν καταλα
εστί πειθώ, σαφώς μέν el· ΐσθ' Οτι ούκ οϊδα, ού μήν αλλ' βαίνω καλά ποία τέλος πάντων είναι ή πειθώ τής ρητορικής
νποπτενω γε ην οίμαί σε λέγειν και περί ών. ΟνΟέν μέντοι γιά τήν οποίαν ομιλείς και περί τίνος πράγματος είναι πειθώ-
C ήττον έρήσομαί σε, τίνα ποτέ λέγεις τήν πειθώ τήν από τής Μόλα ταύτα υποπτεύομαι ποίαν πειθώ εννοείς και για ποια
πράγματα (ασχολείται αυτή). Έν τούτοις δμως θά σέ ρω
ρητορικής καί περί τίνων αυτήν είναι. Τον ένεκα δή αυτός
τήσω ποία τέλος πάντων εννοείς δτι είναι ή άπό τής Ρητο
νποπτεύων αέ έρήσομαί, αλλ' ούκ αντός λέγω ; Ού σον
ρικής πηγάζουσα πειθώ καί για ποία πράγματα άσχολεϊτα:
ένεκα, άλλα τον λόγον, ίνα ούτω προΐη, ώς μάλιστ' αν ήμΐν αύτη. Γιατί δμως, άφοΰ έγώ μαντεύω ταοτα, θα £ωτήσω εσένα
καταφανές ποιοι περί δτον λέγεται Σκόπει γαρ εΐ σοι δοκώ καί δεν τό λέγω ό ίδιος; Τούτο συμβαίνει δχι έξ αίτιας
δικαίως άνερωτάν σε. "Ωσπερ αν εί έτνγχανόν σε ερωτών σου, άλλα διά νά προχώρηση ή συζήτη^ις καί έτσι καταστή
τις έστιν τών ζωγράφων Ζενξις, εΐ μοι είπες δτι ό τα ζώα απολύτως σαφές τό θέμα τής συζητήσεως μας. Σκέψου λοι
γράφων, άρ' ονχ &ν δικαίως σε ήρόμην ό τά ποια τών πόν άν ορθώς θα διετύπωνα τήν έρώτησίν, άν π. χ. τύχαινε
ζφων γράφων καϊ ποίως ; νά σέ ρωτήσω ποιος άπό τους ζωγράφους είναι Ò Ζεύξις 1 καϊ
έάν μου απαντούσες δτι ό ζωγραφίζων ζωα, άρα γε δέν θα
είχα δικαίωμα να σέ ξαναρωτήσω ποία ζωα ζωγραφίζει καί
κατά ποιον τρόπον ;
1. Περίφημος ζωγράφος, σύγχρονος τοδ Σωκράτους, έξ 'Ηράκλειας
τής Κάτω 'Ιταλίας.
42 ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΙΌΡΙΊΛΪ 43
ΓΟΡ. Πάνυ γε. ΓΟΡΓ. Βεβαιώ«.

ΣΩΚΡ. Ά ρ α γε δια τοϋτο δικαίως θα έπανελάμβανον
Τ) ΣΩ. Άρα δια τούτο, δτι και άλλοι είσϊ ζωγράφοι γρά
τήν έρώτησίν, διότι υπάρχουν και άλλοι ζωγράφοι ζωγραφί-
φοντες άλλα πολλά ζώα ; ^οντες άλλα πολλά ζώα ;
ΓΟΡ. Ναί. ΓΟΡΓ. Ναί.
ΣίίΚΡ. Έάν ουδείς άλλος από τον Ζεύξιν έζωγριίφιζεν,
ΣΩ. ΕΙ δέ γε μηδε'ις άλλος fj Ζεύξις έγραφε, καλώς άν ορθώς τότε θά είχες άποκριθή ;
σοι άπεκέκριτο ; ΓΟΡΓ. Μάλιστα.
ΓΟΡ. Πώς γάρ ού ; ΣΩΚΡ. Εμπρός λοιπόν πες μου καί περί τής ρητορικής.
Νομίζεις πώς μόνον ή ρητορική δημιουργεί πειθώ ή καί άλ
ΣΩ. "Ιθι δή καί περί τής Ρητορικής είπε' πότερόν σοι λαι τέχναι ; θέλω νά πώ τό έξης : Εκείνος που διδάσκει
δοκεϊ πειθώ ποιεϊν ή όητορική μόνη Ύ) και άλλαι τέχναι ; οιονδήποτε πράγμα, πείθει για εκείνο πού διδάσκει ή δέν
Λέγω δέ το τοιόνδε' όστις Αιαάσκει ότιούν πράγμα, πδτερον πείθει ;
ΓΟΡΓ. "Οχι μόνο πείθει, Σωκράτη, άλλα καί παραπείθει.
S διδάσκει πείθει ή ού ;
ΣΩΚΡ. Ά ς μιλήσωμεν λοιπόν πάλιν γιά τάς ιδίας τέχνας,
ΓΟΡ. Ού δήτα, ώ Σώκρατες, άλλα πάντων μάλιστα για τάς οποίας τώρα δα μιλούσαμε. Ή αριθμητική δέν μάς
πείθει. διδάσκει τά άφοοώντα τους αριθμούς, καί ί αριθμητικός άν
θρωπος (ό μαθηματικός) δέν κάνει τό ίδιο ;
Ε ΣΩ. Πάλιν δη επί τών αυτών τεχνών λέγωμεν ώνπερ
ΓΟΡΓ. Μάλιστα, μάς διδάσκει.
νννδή' ή αριθμητική ού διδάσκει ημάς, δσα έοτίν τά τον ΣΩΚΡ. Λοιπόν καί πείθε-, ;
αριθμού, καϊ δ αριθμητικός άνθρωπος ; ΓΟΡΓ. Ναί.
ΓΟΡ. Πάνν γε. ΣΩΚΡ. Πειθούς λοιπόν δημιουργός είναι καί ή άρι
θμητική.
ΣΩ. Ούκονν καϊ πείθει ; ΓΟΡΓ. Φαίνεται πώς κι' ή αριθμητική είναι δημιουργός
ΓΟΡ. Ναί. πειθούς
ΣΩΚΡ. Ίίάν λοιπόν κανείς μάς έρωτα, ή αριθμητική εί
ΣΩ. Πειθούς άρα δημιουργός έστιν καϊ ή αριθμητική.
ναι δημιουργός ποίας πειθούς καί είς τί πράγμα αναφερο
ΓΟΡ. Φαίνεται. μένης. θά αποκριθούμε μοΰ φαίνεται εϊς αυτόν, δτι ή αριθμη
ΣΩ. Ούκούν έάν τις έρωτ$ ημάς, ποίας ΐΐειΛ>ί>ς καί τική εί\αι δημιουργός πειθούς διδακτικής αναφερομένης είς
τό άρτιον καί περιττόν καί Ιξεταζούσης πόσα είναι τά άρτια
περί τί, άποκρινούμεθά που αύτφ δτι τής διδασκαλικής τής
καί πόσα τά περιττά. Καί γιά δλας τάς άλλας τέχνας, γιά
περί το άρτιόν τε και το περιττόν δσον εστίν καί τάς άλλας τάς οποίας τώρα δά μιλούσαμε, θά μπορέσωμε νά αποδείξω 1
άς νυνδή έλέγομεν τέχνας άπάοας έξομεν άποδειξαι πειθούς μεν δτι δημιουργούν πειθώ, κα! τί είδους πειθώ δημιουργούν,
δημιουργούς ούσας καϊ ήστινος καϊ περϊ δ τι' 'ή ού ; καί νια τί πράγμα ή όχι ;
ΓΟΡΓ. Ναί.
ΓΟΡ. Ναί.
ΣΩΚΡ. Δέν είναι λοιπόν ή Ρητορική μόνον δημιουργός
ΣΩ. Ούκ άρα Ρητορική μόνη πειθούς έστιν δημιονργός. πειθούς.
ΓΟΡ. 'Αληθή λέγεις. ΓΟΡΓ. Σωστά τά λές. Λέν είναι μόνον ή έητορική δη
μιουργός πειθούς.
ΣΩ. 'Επειδή τοίνυν ού μόνη απεργάζεται τούτο το έ*ρ~ SÖKP. 'Επειδή λοιπόν δεν εκτελεί μόνο/ ή Ρητορική
γον, άλλα και άλλαι, δικαίως ώσπερ περί τού ζωγράφου τούτο τό έργον, άλλα καί άλλαι τέχναι, δικαίως μετά ταύτα
citerei τοντο έπανεροίμεθ' αν τόν λέγοντα, ποίας δή πειθούς μπορούμε νά έπαναλάβωμε τήν έρώτησι, καθώς ρωτήσαμε
καϊ τής περί τί πειθούς ή φητορική εστίν τέχνη ; "Ή ον δοκεΐ καϊ για τόν ζωγράφο* ή Ρητορική είναι τέχνη δημιουργός
ποίας πειθοος καί είς τί πράγμα αναφερομένης ; "Η δέν σοΰ
Β σοι δίκαιον είναι επανερέσθαι ; φαίνεται πώς είναι δίκαιον νά έπαναλάβωμε τήν έρώτησίν ;
TOP. "Εμοιγε. ΓΟΡΓ. Έ γ ώ τουλάχιστον τό νομίζω πολύ εΰλογον.
ΣΩ. Άπόκριναι δή, ώ Γοργία, επειδή γε καϊ σοι δο ΣΩΚΡ. °Αποκρίσου λοιπόν, Γοργία, αφού καϊ σύ νομί
χεΐ οντω. ζεις πώς ττρέπει νά έπαναληφθή ή έρώτησις.
ΓΟΡ. Ταύτης τοίννν τής πειθούς λέγω, ώ Σώκρατες, ΓΟΡΓ. Εννοώ λοιπόν εκείνη τήν πειθώ, Σωκράτη, πού
δημιουρ εϊται μέσα είς τά δικαστήρια καϊ είς τάς άλλας
τής έν τοΐς δικαοτηρίοις καϊ έν τοϊς άλλοις οχλοις, ώσπερ και λαϊκάς συγκεντρώσεις καθώς πρό ολίγου έλεγα, καί ή οποία
άρτι ίλεγον, και περί τούτων α έστι δίκαια τε καί αδιχα, άφορα πάντα εκείνα πού είναι δίκαια ή άδικα.
ΣΩ. Καϊ έγώ τοι νπώπτενον ταύτην σε λέγειν τήν πειθώ ΣΩΚΡ. 'Αλήθεια κ' έγώ, Γοργία, αυτήν τήν πειθώ ύπω-
χαϊ περί τούτων, ώ Γοργία' αλλ* Τνα μή θαυμάζης, έάν πτευόμηνπώς εννοείς, αυτήν πού άφορα αυτά τά θέματα. Δέν
ολίγον ύστερον τοιούτον τί σε άνέρωμαι, Β δοκεΐ μέν δήλον είπα δμως τίποτε, γιά νά μή τυχόν παραξενευθής άν λίγο
πιό ϋστερα σέ ξαναρωτήσω γιά κάτι τέτοιο, πού φαίνεται
είναι, έγώ δ* έπανερωτώ' δπερ γαρ λέγω, τον εξής ένεκα
μέν πώς είναι φανερό, έγώ δμως ξαναρωτώ πάλιν γι 5 αυτό.
περαίνεσθαι τόν λόγον ερωτώ, ον σον ένεκα, αλλ' ίνα μή Διότι, καθώς σοΰ είπα, ερωτώ διά νά προχωρή ή ουζήτησις
έθιζώμεθα ύπονοονντες προαρπάζειν αλλήλων τα λεγόμενα, μέ τή σειρά, καϊ δχι νά ελέγξω δσα είπες, άλλα διά νά μή
άλλα σν τα σαντον κατά τήν ύπόθεσιν δπως αν βούλγ] πε- συνηθίζωμεν μαντεύοντες τί ό άλλος έχει εϊς τόν νουν τουνά
ραίνης. άρπάζωμεν τά λόγια δ έ*νας τοΰ άλλου. 3 Έτσι θα μπόρας
καί σύ νά τελείωσης τήν όμιλίαν σου, δπως θέλεις.
ΓΟΡ. Και Ορθώς γέ μοι δοχεΐς ποιεϊν, ώ Σώκρατες.
ΓΟΡΓ. Μοΰ φαίνεται, Σωκράτη, δτι κάμνεις πολύ καλά.
ΣΩ. "Ιθι 6ή καί τόδε έπισκεψώμεθα. Καλεΐς τι μεμα- ΣΩΚΡ. Εμπρός λοιπόν ας έξετάσωμεν καί τό έξης: ονο
θηχέναι ; μάζεις κάτι τι «μεμαθηκέναι» 1 ;
ΓΟΡ. Καλώ. ΓΟΡΓ. Όνομάζω.
ΣΩ. Τί δέ ; Πεπιστενκέναι; ΣΩΚΡ. Τί λοιπόν ; «πεπιστευκέναι» ονομάζεις κάτι τι
(άλλο);
ΓΟΡ. "Εγωγε.
ΓΟΡΓ. Μάλιστα.
D ΣΩ. Πότερον ούν ταντόν δοκεϊ σοι είναι μεμαθηκέναι ΣΩΚΡ. Νομίζεις λοιπόν δτι είναι τό ΐδιο νά έχη κανείς
και πεπιστενκέναι, καί μάθησις καϊ πίστις, $\ άλλο τι ; πλήρη γνώσιν ένας πράγματος καί τό νά πιστεύη απλώς
ΓΟΡ. Οΐομαι μέν εγωγε, ώ Σώχρατες, αλλο. αυτό; Καϊ μάΗησις καϊ πίστις νομίζε:ς πώς είναι τό Ιδιο
ΣΩ. Καλώς γαρ οΐει, γνώσει δέ ένθένδε' Εί γάρ τις σε πράγμα, ή τά θεωρείς πώς διαφέρουν ;
ΓΟΡΓ. Έ γ ώ τουλάχιστον, Σωκράτη, νομίζω δτι δια
ίροιτο' άρ' εστί τις, ώ Γοργία, πίστις ψενδής καί αληθής ;
φέρουν.
Φαίης άν, ώς έγώ οίμαι. ΣΩΚΡ. Όρθώς βεβαίως έχεις αυτήν τήν γνώμην. θ ά έν-
νοήσης δέ καϊ άπό τό έξης* Ιάν κάποιος σέ έρωτήση* Υπάρ
Ι. Ό Σωκράτης άρχεται δια τοδ μεμαθηκέναι κοΊ πεπιοτεν- χει, Γοργία, πίστις αληθής καί πίστις ψευδής; θά απαν
nival, διότι ταΰτα φανερώνουν σαφέστερον τα νόημα του, κατέληξε τούσες : βεβαίως, καθώς έγώ τουλάχιστον νομίζω.
δέ εϊς τά ισοδύναμα μάθησις καΐ πίοτις, διίτι τά απαρέμφατα φανε
ρώνουν καί την διάθεσιν, ένώ τά πίβτις δύναται νά είναι ενεργητι είναι ενεργητικής διαθέσεως" σημαίνει οί χριστιανοί πιστεύουν" ύ άν
κής ή παθητικής διαθέσβως, προσέτι δέ δύναται νά είναι άφηρημέ- θρωπος αυτός έχει μεγάλην πίστιν, δύναται νά σημαίν^ 5τι πιστεύει
νον ού^ιαστικον τοϋ πείθω ή τοδ πιστεύω. Ή πίστις τών χριστιανών καϊ Οτι πιστεύεται δπο τών άλλων.
46 ΠΛΑΤ2Ν0Ϊ ΓΟΡΓΙΑ! 47

ΣΩ. Ti δ' ; 'Επιστήμη έατι ψευδής «αϊ αληθής ; ΣΩΚΡ. Τί δέ ; υπάρχει επιστήμη ' ψευδής καί έ^'.'στήμη
ΓΟΡ. Ουδαμώς. αληθής ;
ΓΟΡΓ. Κάθε άλλο.
ΣΩ. άήλον γάρ δή δτι ού ταντόν έστιν.
ΣΩΚΡ. Όλοφάνερον λοιπόν έκ τούτου οτι δέν είναι τό
ΓΟΡ. 'Αληθή λέγεις.
ίδιον πράγμα μάθησις καί πίστις.
ΣΩ. 'Αλλά μήν οΐ τέ γε μεμαθηκότες πεπεισμένοι είαί ΓΟΡΓ. Σωστό είναι αυτό πού λές.
Β καϊ οί πεπιστενκότες. ΣΩΚΡ. 'Ωστόσο καί οί μαθόντες είναι πεπεισμένοι καί
ΓΟΡ. "Εατι τοϋτα. οί πιστεύσαντες τό ίδιο.
ΣΩ. Βούλει ούν δύο είδη θώμεν πειθούς, το μέν πίστιν ΓΟΡΓ. Κι' αυτό πού λές σωστό είναι.
παρεχόμενον άνευ τού εΐδέναι, το δ' έπιστήμην; ΣΩΚΡ. Θέλεις λοιπόν νά θεωρήσωμεν δτι έχομεν δυο
είδη πειθούς, το μέν ίνα παρέχον πίστιν άνευ γνώσεως τό
ΓΟΡ. Πάνυ γε.
δέ άλλο γνώσιν ;
ΣΩ. Ποτέραν ονν ή ρητορική πειθώ ποιεί έν δικαστή- ΓΟΡΓ. Μάλιστα.
ρίοις τε καϊ τοις άλλοις δχλοις περί τών δικαίων τε καϊ άδι ΣΩΚΡ. ΙΙοίαν λοιπόν πειθώ παράγει ή ρητορική είς τά
κων ; Έξ ής το πιστεύειν γίγνεται άνευ τον είδέναι ή έξ ής δικαστήρια καί τάς άλλας συνελεύσεις περί δικαίων καί άδι
το είδέναι ; κων ; Έκείνην άπό τήν οποίαν πηγάζει ή πίστις χωρίς γνώ
ΓΟΡ. Δήλον δήπον, ώ Σώκρατες, δτι έζ ης το πι σιν, ή έκείνην άπό τήν οποίαν πηγάζει ή γνώσις ;
στεύειν. ΓΟΡΓ. Φανερόν βέβαια, Σωκράτη, είναι δτι ή ρητορική
παράγει έκείνην άπό τήν οποίαν πηγάζει ή πίστις.
445 ΣΩ. Ή ρητορική άρα, ώς εοικεν, πειθούς δημιονργός
ΣΩΚΡ. Ή ρητορική λοιπόν, καθώς φαίνεται, είναι δη
έστιν πιστεντικής, άλλ' ού διδασκαλικής περί το δίκαιον τε
μιουργός πειθούς, πού παράγει πίστιν, καί δχι πειθούς δι
καί άδικον.
δακτικής περί δικαίου καί αδίκου.
ΓΟΡ. Nat. ΓΟΡΓ. Ναί.
ΣΩ. Ούδ' άρα διδασκαλικός δ ρ'ήτωρ έατϊν δικαστη ΣΩΚΡ. Ό ρήτωρ λοιπόν δέν διδάσκει τους δικαστάς
ρίων τε καϊ τών άλλων δχλων δικαίων τε περί καί άδικων, καί τους μετέχοντας τών συνελεύσεων περί δικαίων καί αδί
άλλα πειστικός μόνον. Ού γάρ δήπον οχλον y' άν δύναιτο κων, άλλ απλώς τους πείθει μόνον διότι βέβαια δέν θά
τοσούτον έν δλίγφ χρόνω διδάξαι ούτω μεγάλα πράγματα. ήδύνατο νά διδάξη τόσο πλήθος ανθρώπων σέ τόσον ολίγον
χρόνον περί τόσον σπουδαίων πραγμάτων.
ΓΟΡ. Ού δήτα.
ΓΟΡΓ. Βεβαίως δέν θά ήδύνατο.
ΣΩ. Φέρε δή, Χδωμεν τί ποτέ καϊ λέγομεν περϊ τής §η-
ΣΩΚΡ. 'Εμπρός λοιπόν, άς ίδωμεν τί τέλος πάντων έλέ-
Β χορικής· έγώ μέν γάρ toi ούδ' αυτός πω δύνομαι κατανοή- γομεν περί τής ρητορικ*;* διότι ούδ' έγώ δ ίδιος μπορώ
σαι δ τι λέγω. "Οταν περί Ιατρών αίρέαεως jj xjj πόλει σύλ ακόμη νά καταλάβω τί ,ω. "Οταν οί πολΐται συνέρχωνται
λογος ή περί νανπηγών fj περί άλλον τινός δημιουργικού νά εκλέξουν ιατρούς ' ,j ναυπηγούς ή κανένα άλλον άπό άλ-
λην συντεχνίαν τεχνιτών, άλλο τι θά συμβ^, ή τότε δ~ρήτωρ
ί. Ή .επιστήμη» δέν δύναται να εϊναι ψευδής;, διίτι ή &πάρ-

χει επιστήμη ή δέν 6πάρχει. "Οταν λέμε επιστήμη έννοουμεν τήν 2. At πόλεις έμίοθουν Ιατρούς εκλεγομένου;; εκ των διασημό
έπιστημονικήν αλήθειαν, την αναμφισβήτητο« γνώσιν. τατων. Εννοείται δτι αλλοδαποί δέν άπεχλείοντο.
ίθνονς, άλλο τι ή τότε ό Ρητορικός ού συμβουλεύσει ; Δήλον δέν θά συμβουλεύση ; Λιότι είναι φανερόν δτι σέ κάθε έκλο-
γαρ δτι έν έκαστη αίρέσει τόν τεχνιχώτατον δει αίρεϊσθαι. γήν πρέπει νά εκλέγεται εκείνος πού γνωρίζει τήν τέχνην
Ονδ* δταν τειχών περί οίκοδομήσεως ή λιμένων κατασκευής καλύτερον άπό τους άλλοις. Ούτε βεβαίως θά συμβαυλεύση
ό ρήτωρ, δταν πρόκειται περί οϊ-Λο^ομ^οζως φρουρίων ή περί
ή νεωρίων, άλλ' οί αρχιτέκτονες' ούδ* αύ δταν στρατηγών κατασκευής λιμένων ή ναυστάθμων, άλλα οί αρχιτέκτονες·
C αίρέσεως πέρι ή τάξεως τίνος προς πολεμίους fj χωρίων ούτε πάλιν θά συμβουλεύση (ό ρήτωρ) δταν πρόκειται περί
καταλήψεως σνμβονλή η, άλλ* οΐ στρατηγικοί τότε σνμβον· εκλογής στρατηγών ή περί παρατάξεως εναντίον τών έχθρων
Χενσουσιν, οΐ ρητορικοί δέ ον ; "ff πώς λέγεις, ώ Γοργία, τά ή περί καταλήψεως όχυράς θέσεως, άλλα θα συμβουλεύσουν
οί στρατηγοί. Τί ίδέαν έχεις, Γοργία, περί τούτων τών πρα
τοιαύτα ; 'Επειδή γαρ αυτός τε φ$}ς §ήτωρ είναι καί άλλους
γμάτων ; Ε π ε ι δ ή λέγεις δτι καί σύ είσαι ρήτωρ καϊ άλλους
ποιεΐν Ρητορικούς, εύ Εχει τα τής σης τέχνης παρά σον πνν- κάμνεις ρήτορας, καλόν είναι να μανθάνωμεν άπό σένα τά
θάνεσθαι. Καί έμέ νυν νόμισόν καί τό σον σπεύδειν' Χσως άφορώντα τήν τέχνην σου. Καϊ Ιχε ύπ 3 δψη σου πώς έγώ
γαρ καί τυγχάνει τις τών ίνδον όντων μαθητής σον βον- τώρα φρο'Μζ,ΐύ καί διά τό συμφέρον σου. Διότι ϊσ^ος συμ
λόμενος γενέσθαι, ώς έγώ τινας σχεδόν καϊ συχνούς αισθά βαίνει κάποιος άπό τους εντός τής οικίας ταύτης ευρισκομέ
νους να θέλη νά γίνη μαθητής σου, καθώς καταλαβαίνω δέ
νομαι, όΐ ίσως αισχννοιντ' αν σε άνερέσθαι' ϋπ3 έμον ούν είναι κάμποσοι τέτοιοι, οί όποιοι (πάρα πολύ τό θέλουν
D άνερωτώμενος νόμισον καϊ ΰπ* εκείνων άνερωτααθαι' "τί αυτό) μά ίσως έντρέπονται νά σοΰ υποβάλουν ερωτήσεις.
ήμΐν, ώ Γοργία, εαται, έάν σοι συνώμεν ; Περί τίνων τ$\ Ερωτημένος λοιπόν άπό μένα θεώρησε πώς έρωτάσαι καϊ
πάλει συμβονλεύειν οϊοί τε έσόμεθα ; Πότερον περί δικαίου άπό εκείνους. «Τί θά κερδίσωμεν, Γοργία, άν γίνωμεν μα
θηταΐ σου ; Σέ ποια θά γίνωμεν Εκανοί νά συμβουλεύσωμε.ν
μόνον xal αδίκου τ) καί περί ών νννδή Σωκράτης έλεγεν ; " τήν πόλιν ; Τί, μόνον περί δικαίου καί άοίκου ή καϊ περί
Πειρώ ούν αντοϊς άποκρίνεσθαι. δσων è Σωκράτης τώρα οά έλεγε ;» Προσπάθησε λοιπόν νά
ΓΟΡ. "Αλλ" έγώ σοι πειράσομαι, ώ Σώχρατες, σαφώς αποκρίνεσαι είς αυτά.
άποκαλύψαι τήν τής Ρητορικής δύναμιν άπασαν αυτός γάρ
ΓΟΡΓ. 3Αλλά θά προσπαθήσω, Σωκράτη, νά σοΰ αποκα
καλώς ύφηγήσω. Οϊαθα γαρ δήπου δτι τα νεώρια ταύτα λύψω δλην τήν δύναμιν τής ρητορικής" διότι έσύ 6 ίδιος κα
Β καί τα τείχη τα 'Αθηναίων καί ή τών λιμένων κατασκευή λώς μοΰ υπέδειξες. Γνωρίζεις βέβαια δτι οί ναύσταθμοι 1
ix τής Θεμιστοκλέονς συμβουλής γέγονεν, τα δ* έχ τής Πε ούτοι καϊ τά τείχη 3 τών 'Αθηνών καί ή κατασκευή τών λι
ρικλέους, αλλ' ονχ έκ τής δημιονργών. μένων έχουν γίνει, άλλα μέν έκ τής συμβουλής τοΰ θεμι-
;
κλέους, άλλα Λ έκ τής συμβουλής τοΰ Περικλέους, δχι δμως
ΣΩ. Λέγεται ταντα, ώ Γοργία, περί Θεμιστοκλέους' καί έκ τής συμβουλής τών (ειδικών) τεχνιτών.
Περικλέους δέ καί αυτός ήκονον δτε αννεβούλευεν ήμΐν περί
ΣΩΚΡ. Λέγονται ταΰτα, Γοργία, περί τοΰ Θεμιστοκλέους'
τον διά μέσον τείχους. τόν Περικλή δέ καί έγώ ό ίδιος ^Υ,ουον, δταν μας συνεβού-
λευε νά κατασκευάσωμεν τό μέσον τείχος.
1. Νεώρια ήσαν τα περί τους τρεις λιμένας του Πειραιώς

(ΚανΟάρου, Μουνιχίας, Ζέας) πολυτελή κτίρια είς τά οποία έφυλασ- του Πειραιώς, 3) τα σκέλη r τα μακρά τείχη τα συνάπτοντα τας
σοντο αί τριήρεις, έκαθαρίζοντο καί Ιηεβκεΐκίζοντο. "Εκαστον κτί- 'Αθήνας μέ τον Πειραιά, ήσαν δέ ταύτα το Φαληρικόν, το δεύτερον
ρίον βΪς τό οποίον ίφυλασσετο μία τριήρης ίκαλβΐτα νεώσοικσς πού εφθανεν είς τήν Ήετιωνεϊα-· Ακραν καί έκαλεϊτο βόρειον καί
(νβώς - οίκος). το δια μέσου τείχος ιναράλληλον προς το βύρεισν άπέχον αύτοϋ 180
2. Τα τείχη ήσαν 1) δ περίβολος των 'Αθηνών, 2) δ περίβολος μέτρα. Αί δύο πόλεις περιετειχίαθησαν έπί Θεμιστοκλέους, τα δέ
μακρά τείχη ήγέρθησαν èrti Κίμωνος καί Περικλέους.
ΠΛΑΤΟΝΟΣ, ΓΟΡΓΙΑΣ *
DO ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ δΐ
466 ΓΟΡ. Kai δταν γέ τις αΐρεσις jf ών δή ον έλεγες, ώ ΓΟΡΓ. Καϊ δταν πρόκειται δια τήν έκλογήν εκείνων,
Σώκρατες, δρας δτι οι φήτορές είαιν οΐ σνμβονλεύοντες και δια τήν οποίαν, Σωκράτη, ώμίλεις, βλέπεις δτι οί ρήτορες
οΐ νιχώντες τάς γνώμας περί τούτων. συμβουλεύουν, καϊ δτι αί γνώμαι αύτων υπερισχύουν εϊς τάς
τοιαύτας έκλογάς.
ΣΩ. Ταύτα «ai θαυμάζων, ώ Γοργία, πάλαι ερωτώ,
ήτις ποτέ ή δύναμίς έστιν τής ρητορικής. Ααιμονία γάρ τις ΣΏΚΡ. 'Όχι μόνον τά βλέπω, Γοργία, άλλα καϊ προ
εμοιγε καταφαίνεται τό μέγεθος οντω σκοπονντι. πολλοΰ θαυμάζων ταϋτα ερωτώ ποία τέλος πάντων είναι ή
ΓΟΡ. *ΐϊ*. et πάντα γε είδείης, ώ Σώκρατες, δτι ώς δύναμις τής ρητορικής. Γιατί -σε μένα τουλάχιστον εξετά
έπος εΐηεΐν άπάσας τάς δννάμεις σνλλαβονσα νφ' αύτ0 έχει. ζοντα αυτήν ούτως, δπως σύ τήν παριστάς, φαίνεται υπερ
Β Μέγα δέ σοι τεκμήριον ερώ' πολλάκις γαρ ήδη εγωγε μετά φυσική.
τον αδελφού καί μετά τών άλλων Ιατρών εισελθών παρά ΓΟΡΓ. (Τί θά έλεγες γι' αυτήν), έάν βέβαια τά έγνώρ:-
τίνα τών καμνόντων ουχί έθέλοντα ή φάρμακον πιεΐν ή τβ- ζες δλα, Σωκράτη, δτι δηλαδή, διά νά ε'ίπω συντόμως, έχει
μεΐν ή καΰσαι παρασχεϊν τφ Ιατρώ, ού δυναμένου τον ια περιλάβει καί κρατεί υπό τήν έξουσίαν της δλας τάς δυνά
τρού πεΐσαι, έγώ Επεισα, ούκ αλλ-β τέχν^ ή τ$} φητοριχγ}. μεις. θ ά σου εϊπω μίαν μεγάλην άπόδειξιν τούτου. Πολλάκις
δηλαδή έγώ μέ τόν άδελφόν μου καί μέ τους άλλους ιατρούς
ΦημΙ δέ xal είς πόλιν δποι βούλει έλθόντα ρηιορικόν άνδρα
μεταβάς είς ασθενή άρνούμενον ή φάρμακον νά πίη ή νά
καί ίατρόν, εί δέοι λόγω διαγωνιζεσθαι έν εκκλησία ή έν έπιτρέψη εις τόν ίατρόν νά τοΰ κάμη έγχείρησιν ή νά τόν
αλλω τινί σνλλόγω, όπότερον δεΐ αίρεθήναι Ιατρόν, ούδαμοΰ καυτηρίαση, ένώ ό Εατρός δέν ήδύνατο νά τόν πείση έγώ τον
C Sv φανήναι τόν Ιατρόν, αλλ' αίρεθήναι αν τόν είπεΐν δυνα έπεισα οχι μέ άλλην τέχνην παρά μέ τήν ρητορικήν. 'Ισχυ
ρίζομαι δέ δτι καί εις οΕανδγποτε πόλιν, έάν έλθη ό ρήτωρ
τόν, εί βούλοιτο. Καϊ εϊ προς άλλον γεδημιονργόν όντιναονν
καϊ ό Εατρός, καί παραστή ανάγκη νά διαγωνίζωνται είς τήν
άγωνίζοιτο, πεισειεν αν αυτόν έλέσθαι ό Ρητορικός μάλλον Έκκλησίαν τοϋ δήμου, ή είς άλλην οιανδήποτε συνέλευσιν,
ή άλλος όστισονν* ού γαρ εστί περί δτον ούκ αν .πιθανώτε- ποίος άπό τους δύο πρέπει να έκλεγή, κανείς δέν θά λογα-
τερον εΐποι ό ρητορικός ή άλλος δστισονν τών δημιουργών ριάση τόν ίατρόν, άλλ* δτι θά έκλεγή ό ίκανός νά έμιλή,
έν πλήθει. Ή μέν ούν δύναμις τοσαύτη εστί xal τοιαύτη άν 3έβαια θέλη νά έκλεγή. Καϊ άν μέ άλλον τεχνιτην οιον
δήποτε διαγωνίζεται ό ρήτωρ θά πείση περισσότερον νά
τής τέχνης' δει μέντοι, ώ Σώκρατες, τ$ ρητορική χρήαθαι εκλέξουν τόν εαυτόν του παρά οΕοσδήποτε άλλος. Διότι δέν
D ώσπερ τ$} άλλη πάση αγωνία. Και γάρ τ$} άλλη αγωνία ού υπάρχει ζήτημα διά τό όποιον δέν θά δμιλήσηπειστικώτερον
τούτον $νεκα δεΐ προς απαντάς χρήσθαι ανθρώπους' δτι ό ρήτωρ άπό οιονδήποτε άλλον ομιλών ενώπιον πλήθους.
Μμαθεν πνκτεύειν τε xal παγχρατιάζειν καί έν δπλοις μάχε- Έ μέν δύ^αμις λοιπόν τής ρϊ,τορικής τέχνης είναι τοσαύτη
καϊ τοιαύτη. Πρέπει δμως, Σωκράτη, νά μεταχειρίζεται
σι?α*, ώστε χρείττων είναι χαί φίλων καί έχθρων, ού τοντον κανείς τήν ρητορικήν, δπως μεταχειρίζεται καί πΑσαν άλλην
ένεκα τους φίλους δεΐ τύπτειν ουδέ χεντεΐν τε και άποκτει- άγωνιστικήν τέχνην. Καϊ τήν άλλην δηλαδή άγωνιστικήν
νύναι. Ουδέ γε μά Δία έάν τι είς παλαίστραν φοιτήσας, εύ δέν πρέπει νά μεταχειρίζεται κανείς εναντίον δλων τών αν
Εχων τό σώμα xal πυκτιχός γενόμενος, έπειτα τόν πατέρα θρώπων δι' αυτό καί μόνον δτι δηλαδή έμαθε νά πυγμαχΫ,
καί να παλαιή ' καί να όπλομαχή, ώστε νά νικά καϊ φίλου;
καί εχθρούς, δέν πρέπει διά τοΰτο νά κτυπά τους φίλους,
ούτε νά τους τραυματίζη, ούτε νά τους φονεύη" ουδέ βέβαια,
1. Παγχρατιάζειν ήτο άγων πυγμής καί πάλης. Τό παγκράτιον μά τόν Δία, έάν τις φοιτήσας εϊς γυμναστήριον και γενόμε
βίχεν άποκλεισθή από τήν άθηναΐκήν παλαίστραν, ήσκουν δ' αυτό νος ίκα/ός πυγμάχος κτυπά έπειτα τον πατέρα του ή τήν
μόνον οΐ ίξ επαγγέλματος άβληταί.
52 ΠΛΑΤΩΝΟΣ
ΓΟΡΓΙΑΣ 53
Ε τύπτη xal τήν μητέρα ή άλλον τινά τών οικείων ή τών φί μητέρα του ή άλλον τινά οίκείον ή φίλον του, πρέπει δια
τοΰτο νά μισώμεν τους γυμναστάς καί τους διδασκάλους τής
λων, ού τούτου ένεκα δεΐ τους παιδοτρίβας καϊ τους έν τοις
οπλομαχίας καί νά έκδιώ^ωμεν άπό τάς πόλεις. Διότι εκεί
δπλοις διδάσκοντας μάχεσθαι μισεΐν τε και έκβάλλειν έκ νοι μέν έδίδαξαν διά νά κάμνουν (οΕ διδαχθέντες) δικαίαν
τών πόλεων. 'Εκείνοι μέν γαρ παρέδοσαν επί τφ δικαίως χρήσιν τών δσων έμαθον, εναντίον τών έχθρων καί τών άδι-
χρήσθαι τούτοις προς τους πολεμίους και τους ά<5(*οΰντας,. κούντων αυτούς αμυνόμενοι, καί ουδέποτε κάμνοντες αρχήν
457 αμυνόμενους, μή υπάρχοντας. Οι δέ μεταστρέψαντες χρών- αδικίας. Εκείνοι δέ μεταστρέψαντες, δσα έμαθον, κάμνουν
κακήν χρήσιν τής δυνάμεως καί τής τέχνης των. Δέν είναι
ται τη Ιαχύϊ και τβ τέχνη ονχ ορθώς. Ούκούν οΐ διδάξαν κακοί λοιπόν οί διδάξαντες, ούτε ή τέχνη είναι κακή, ούτε
τες πονηροί, ουδέ ή τέχνη ούτε αιτία οντε πονηρά τούτον πταίει δι3 αυτό, άλλα πταίουν, νομίζω, οί ποιοΰντες κακήν
ενεκά έστιν, άλλ' οί μή χρώμενοι, οίμαι, ορθώς. Ό αυτός χρήσιν τών δσων Ιμαθον. Τά ίδια δυνάμεθα νά εϊπωμεν καί
δή λόγος και περί τής Ρητορικής. Δννατός μέν γάρ προς διά τήν ρητορικήν. Ό ρήτωρ είναι αέν ίκανός νά διαγωνί
ζεται διά τοΰ λόγου προς δλους, καϊ νά όμιλή περί παντός
απαντάς έστιν ό ρήτωρ καί περί παντός λέγειν, ώστε πιθα-
ζητήματος, ώστε νά είναι πειστικώτερος ομιλών ενώπιον πλή
νώτερος είναι έν τοις πλήθεσιν Εμβραχυ περί δτον αν βον- θους περί οιουδήποτε ζητήματος. 'Αλλ3 ουδόλως δια τοΰτο
Β ληται' αλλ* ονδέν τι μάλλον τοντον Ενεκα Οεϊ οντε τονς πρέπει νά άφαιρή τήν δόξαν ούτε άπό τους ίατρούς (διότι
Ιατρούς τήν δόξαν αφαιρεΐσθαι—δτι δνναιτο αν τοντο ποι- έχει τήν δύναμιν νά πράξγ, τοΰτο), ούτε άπό τους άλλους τε-
χνίτας, άλλα πρέπει νά μεταχειρίζεται δικαίως τήν ρητορι
ήααι—οντε τους άλλους δημιουργούς, άλλα δικαίως καϊ τ^·
κήν, καθώς καϊ τήν άγωνιστικήν. Έάν δέ, νομίζω, γενόμε
ρητορική χρήσθαι, ώσπερ καί τ$ αγωνία. Έάν δέ, οίμαι, νος τις Εκανός ρήτωρ έπειτα άδικη διά ταύτης τής δυνάμεως
Ρητορικός γενόμενος τις κατά ταύτη τ# δννάμει καί τη καί τέχνης, δέν πρέπει νά μισώμεν καϊ νά έκδιώκωμεν έκ
τέχνη άδικη, ού τόν διδάξαντα δεΐ μισεΐν τε καϊ έκβάλλειν τών πόλεων διά τοΰτο τόν διδάξαντα. Διότι εκείνος έδίδαξε
έκ τών πόλεων. 'Εκείνος μέν γάρ έπι δικαία χρεία παρέ- διά νά κάμνουν δικαίαν χρήσιν, ό δέ διδαχθείς πράττει τά
εναντία. Δίκαιον λοιπόν είναι νά μισώμεν καί νά έκδιώκω-
C δωχεν, δ δ* εναντίως χρήται. Τόν ονν ούκ ορθώς χρώμε- μεν έκ τών πόλεων καί νά φονεύωμεν ουχί τόν διδάξαντα,
νον μισεΐν δίκαιον και έκβάλλειν καϊ άποχτειννναι, άλλ' ον άλλα τόν μή κάμνοντα δρθήν Χρήσιν τών διδαχθέντων.
τόν διδάξαντα. ΣΩΚΡ. Νομίζω, Γοργία, δτι καί σύ έχεις πεϊραν πολ
λών συζητήσεων, καϊ δτι έχεις παρατηρήσει είς αύτάς τό
έξης, δτι δηλαδή δέν δύνανται οί συζητουντες ευκόλως νά
ΣΩ. Οίμαι, ώ Γοργία, και σέ Εμπειρον είναι πολλών
τελειώσουν τήν συζήτησιν, άφοΰ καθορίσουν μεταξύ των
λόγων καί καθεωρακέναι έν αντοΐς τό τοιόνδε, δτι ού §α- εκείνα πού επιχειρήσουν νά συζητήσουν διδαχθεντες καί διδά
δίως δύνανται περί ών αν επιχειρήσωσιν διαλέγεσθαι διορι- ξαντες αλλήλους, άλλ3 άν διαφωνήσουν σέ κανένα ζήτημα,
καί εΐπη ό Ινας δτι 6 άλλος δέν λέγει δρθώς, ή άν δέν εϊπη
αάμενοι προς αλλήλους και μαθόντες χα\ διδάξαντες έαντονς
δτι λέγει σαφώς. Οργίζονται, καί νομίζουν καί ό έ*νας καϊ à
Χ) ούτω διαλύεσθαι τάς αννονσίας, άλλ' έάν περί του άμφιαβη- άλλος οΕ συζητοΰντες, δτι ό άλλος Ομιλεί ούτω άπό φθόνον
τήσωσιν καϊ μή φη ο έτερος τόν έτερον ορθώς λέγειν ij μή προς τόν συζητητήν του, δείχνοντες προθυμίαν νά φανοΰν
νικηταί είς τήν συζήτησιν μάλλον, παρά νά Ά.(ώορίσουν τό
σαφώς, χαλεπαίνονσί τε καί κατά φθόνον οΐονται τόν έαν-
συζητούμενον θέμα καϊ να t^pom τήν άλήθειαν διά τής συ
τών λέγειν, φιλονικονντας άλλ' ού ζητονντας τό προχείμε- ζητήσεως. Καί μερικοί τουλάχιστον είς τό τέλος αποχωρί
νον έν τφ λόγω' καϊ ενιοί γε τελεντώντες αΐσχιστα άπαλλάτ- ζονται μέ πολύ άσχημον τρόπον άφοΰ υβρίσουν αλλήλους.
Καί άφοΰ εϊπουν καί ακούσουν διά τόν εαυτόν τους τοιαΰ-
τονται, λοίδορηθεντες τε καί εΐηόντες καϊ άκούσαντες περί
54 ΠΛΑΤΟΝΟΪ ropriAS 55
σφών αυτών τοιαύτα, ola καϊ τους παρόντος άχθεσθαι νπέρ τα, ώστε καί οί παρευρισκόμενοι είς τήν συζήτησιν νά αγα
Ε σφών αυτών, δτι τοιούτων ανθρώπων ήξίωααν άκροαται γε νακτήσουν εναντίον τού εαυτού τους, διότι Ικριναν άξιον νά
γίνουν άκροαται τοιούτων ανθρώπων. Διατί λοιπόν λέγω
νέσθαι. Του δή ένεκα λέγω ταύτα; "Οτι νυν έμοϊ δοκεϊς σύ ταύτα; Διότι μοΰ φαίνεται δτι, δσα τώρα λέγεις περί τής Ρη
ον πάνν άκόλονθσ λέγειν ουδέ σύμφωνα οΐς τό πρώτον τορικής, δέν είναι πολύ δμοια καί σύμφωνα μέ δσα έλεγες
έλεγες περϊ τής ρητορικής. Φοβούμαι ούν διελέγχειν σε, μή πρωτύτερα περί αυτής. Διστάζω λοιπόν νά σέ ελέγχω φοβού
με ύπολάβ^ς ού προς το πράγμα φιλονικονντα λέγειν τον μενος μήπως νομίσης δτι ομιλώ δχι ενδιαφερόμενος διά τα
όυζητοΰμενον θέμα, διά νά διευκρινισθή, άλλ° δτι θέλω νά
καταφανές γενέσθαι, άλλα προς σέ. 'Εγώ ούν. εί μέν καϊ
σέ ταπεινώσω έλεγχων τά λεγόμενα σου. Έ γ ώ λοιπόν, έάν
458 σύ εΐ τών ανθρώπων ώνπερ καϊ έγώ, ήδέως άν σε διερω- μέν καί σύ είσαι άπό τους ανθρώπους, πού είμαι καί έγώ,
τώην εΐ δέ μή, έώην άν. Έγώ δέ τίνων ειμί ; Τών ήδέως ευχαρίστως θά σέ ήρώτων, έάν δμως δέν είσαι, θά άφηνα τήν
μέν αν έλεγχθέντων, εί τι μή αληθές λέγω, ήδέως δ' άν συζήτησιν νά πάη στο καλό. Έ γ ώ δέ τί &'/ϋριατίθζ είμαι ;
ελεγχόντων, εΐ τις τι μή αληθές λέγοι, ουκ άηδέστερον Είμαι άπό εκείνους πού ευχαρίστως δέχονται τόν έλεγχον,
έάν λέγουν κάτι δχι ορθώς, ευχαρίστως δέ ελέγχουν τόν άλ
μεντάν έλεγχθέντων ή έλεγξάντων μείζον γάρ αυτό άγαθον λον, έάν λέγη κάτι πού δέν είναι σωστό' έξ εκείνων τών αν
ηγούμαι, δσφπερ μείζον αγαθόν έστιν αύτον άπαλλαγήναι θρώπων είμαι, πού μέ μεγαλυτέραν εύχαρίστησιν ελέγχονται
κακού τού μεγίστου ή άλλον άπαλλάξαι. Ουδέν γαρ οϊμαι παρά ελέγχουν. Διότι τό να έλέγχωμαι τό θεωρώ μεγα
τοσούτον κακόν είναι άνθρώπφ, δσον δόξα ψευδής περί ών λυτερον αγαθόν, δσον βέβαια μεγαλυτερον αγαθόν είναι έγώ
νά απαλλαγώ μεγίστου κακού παρά νά απαλλάξω άλλον.
Β τυγχάνει νύν ήμΐν δ λόγος ών. Εί μέν ονν και σν φτ)ς τοι
Διότι νομίζω ότι ουδέν κακόν υπάρχει τόσον μέγα διά τόν
ούτος είναι, διαλεγώμεθα. Εί δέ καϊ δοκεΐ χρήναι έάν, άνθρωπον, δσον ή εσφαλμένη γνώμη περί τών ζητημάτων τά
έώμεν ήδη χαίρειν καϊ διαλνωμεν τόν λόγον. όποια τώρα συζητοΰμεν. Έάν μέν καί σύ παραδέχεσαι δτι
είσαι τοιούτος, άς έξακολουθήσωμεν τήν συζήτησιν. Έάν δέ
ΓΟΡ. 'Αλλά φημϊ μέν έγα>γε, ώ Σώκρατες, καϊ αυτός νόμιζες δτι πρέπει νά τήν άφήσωμεν, άς τήν άφήσωμεν νά
τοιούτος είναι οίον σύ νφηγεϊ' ίσως μέντοι χρή έννοεϊν καϊ πά-^σιό καλό καί άς διακόψωμεν τήν συζήτησιν.
το τών παρόντων. Πάλαι γάρ τοι, πρϊν καϊ νμάς έλθεϊν, 'ΓΟΡΓ. Άλλα σέ βεβαιώνω, Συκράτη, δτι καί έγώ τοι
έγώ τοις παρούσιν πολλά έπεδειξάμην, καϊ νύν ίσως πόρρω ούτος είμαι, δπως υπέδειξες πώς πρέπει νά είναι ό συζητών.
ΙΙρέπει δμως νάλάβωμεν ίσως ύπ' δψιν καί τήν διάθ'σιν τών
C άποτενονμεν, ήν διαλεγώμεθα. Σκοπεΐν ούν χρή καί τό
παρευρισκομένων. Διότι πρωτύτερα προτού1 νά έλθετε, ώμί-
τούτων, μή τινας αυτών κατέχομεν βονλομένονς τι καϊ άλλο λησα διά μακρών είς τους παρόντας καί τώρα ίσως παρατεί-
πράχτειν. νομεν πολύ τήν συζήτησιν, άν έξακολουθήσωμεν αυτήν. Πρέ
πει λοιπόν νά λάβωμεν ύπ' δψιν καί τό συμφέρον τούτων,
ΧΑΙ. Τού μέν θορύβον, ώ Γοργία τε καϊ Σώκρατες, μήπως κρατοΰμεν μερικούς μέ τήν συζήτησιν μας, ένώ θέ
αντοϊ άκούετε τούτων τών ανδρών, βονλομένων άκούειν, λουν νά διεκπεραιώσουν καμμιάν όπόθεσίν τους.
έάν τι λέγητε' έμοϊ δ' ονν καϊ αύτφ μή γένοιτο τοσαύτη ΧΑΙΡ. Τδν θόρυβον μέν τών παρισταμένων πού επιθυ
μούν νά άκούουν τήν συζήτησιν καί οί ίδιοι, Γοργία καί
ασχολία, ώστε τοιούτων λόγων καϊ ούτω λεγομένων άφε· Σωκράτη, άκούετε. Είς έμέ δέ είθε νά μή ύπαρξη τόση άπα-
μένω προύργιαίτερόν τι γενέσθαι άλλο πράττειν. σχόλησις, ώστε άφήσας τοιαύτην συζήτησιν καί κατ' αυτόν
τόν τρόπον διεξαγομένην νά πράττω άλλο τι ώφελιμώτερον.
D ΚΑΑ. Νή τους θεούς, ώ Χαιρεφών, καϊ μέν δή καϊ ΚΑΛ. Μά τους θεούς, Χαιρεφών, καί έγώ βέβαια παρευ
αυτός πολλοίς ήδη Ιόγοις τ·αραγενόμενος ούκ' οϊδ' εί πώ- ρεθείς είς πολλάς μέχρι τούδε συζητήσεις δέν ήξεύρω äv ποτέ
56 ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑϊ 57
ποτέ ήσθην ούτως ωσπερ νννί' ώατ ϊμοιγε, κάν τήν ήμέ- ηύχαριατήθην τόσον, δσον ηύχαριστήθην τώρα. "Ωστε θά μοΰ
ραν ολην έθέλητε διαλέγεαθαι, χαριεΐσθε. κάμετε μεγάλην χάριν καί άν δλην τήν ήμέραν θελήσετε νά
συζητήτε.
ΣΩ. 'Αλλά μήν, ώ Καλλίκλεις, τό γ' έμόνονδέν κωλύει,
ΣΩΚΡ. 'Αλλά, Καλλικλή, οόδέν άπό υΛροος μου εμποδίζει
εΧπερ έθέλει Γοργίας. νά εξακολούθηση ή συζήτησις, αρκεί νά θέλη δ Γοργίας.
ΓΟΡ. Αίσχρον δή το λοιπόν, ώ Σώκρατες, γίγνεται ΓΟΡΓ. "Ύστερον άπό δλα αυτά θά ήτο άπρεπες, Σω
έμέ γε μή έθέ^ν, αυτόν έπαγγειλάμενον έρωτάν δ τι τις κράτη, νά μή θέλω έγώ νά εξακολούθηση ή συζήτησις, ένώ
Ε ßovfaai' άλλ' εί δοκεΐ τοντοισί, διαλέγον τε και έρωτα δ ίδιος έπρότεινα νά μέ έρωτα καθένας δ,τι θέλει. 'Αλλ* έάν
ούτοι τό εγκρίνουν, εξακολούθησε τήν συζήτησιν καί έρωτα
δ τι βούλει.
δ,τι θέλεις.
ΣΩ. "Ακουε δή, ώ Γοργία, S θαυμάζω έν τοις λεγομέ- ΣΩΚΡ. Άκουε λοιπόν, Γοργία, ποίας αμφιβολίας έχω
νοις ύπό σού' ίσως γάρ τοι σού ορθώς λέγοντος έγώ ούκ είς τά λεχθέντα ύπό σού· διότι, ίσως, Ινώ σύ δρθώς τά έλε
δρθώς νπολαμβάνω. 'Ρητορικόν φής -ποιεϊν όίός τ είναι, γες, δέν τά καταλαβαίνω δρθώς. 'Ισχυρίζεσαι δτι ημπορείς
έάν τις βονληται παρά σού μανθάνειν ; νά κάμτ^ς ρήτορα εκείνον πού θά θελήσ-ij) νά διδαχθ^ ύπό
σού τήν δητορικήν ;
ΓΟΡ. Nat.
ΓΟΡΓ. Ναί.
ΣΩ. Ούκονν περί πάντων ώστ έν δχλω, πιθανόν είναι ΣΩΚΡ. Ισχυρίζεσαι λοιπόν δτι μπορείς νά τόν κάμγ^ς
ού διδάσκοντα άλλα πείθοντα ; ίκανόν νά όμιλή περί πάντων τών ζητημάτων, ώστε ομιλών
ενώπιον δχλου νά τόν κάμη νά πιστεύη τά λεγόμενα του χω
459 ΓΟΡ. Πάνυ μέν ούν.
ρίς νά τόν διδάσκω, άλλ3 απλώς νά τόν πείθγ^ ;
ΣΩ. Έλεγες τοι νννδή δτι καϊ περί τον υγιεινού τού ΓΟΡΓ. Μάλιστα.
ιατρού πιθανώτερος έαται δ ρήτωρ. ΣΩΚΡ. Έλεγες τώρα δά, διαν καί διά ζήτημα υγιεινής
πρόκειται, δτι ό ρήτωρ θά είναι πειστικώτερος άπό τόν ίατρόν.
ΓΟΡ. Καί γάρ έλεγον, έν γε δχλω.
ΓΟΡΓ. Καί βέβαια τό έλεγον, δταν à όήτωρ δμιλή ενώ
ΣΩ. Ούκούν τό δχλω τούτο έστιν, έν τοις μή είδόσιν ; πιον δχλου.
Ού γάρ δήπον έ*ν γε τοις είδόσι τού ιατρού πιθανώτε- ΣΩΚΡ. Τό ενώπιον δχλου σημαίνει ενώπιον άμαθων;
ρος έσται. Διότι ομιλών ενώπιον μορφωμένων ανθρώπων δέν θά είναι
πειστικώτερος τοΰ ιατρού.
ΓΟΡ. 'Αληθή λέγεις. ΓΟΡΓ. Σωστά είναι δσα λέγεις.
ΣΩ. Ούκούν εΧπερ τον Ιατρού πιθανώτερος εαται, τού ΣΩΚΡ. Έάν λοιπόν θά είναι 6 £ήτωρ πειστικώτερος τού
είδότος πιθανότερος γίγνεται ; ίατροΰ, τότε γίνεται πειατικώτερος τοΰ γνωρίζοντος τά πρά
γματα ειδικού ;
ΓΟΡ. Πάνν γε. ΓΟΡΓ. Βεβαίως.
ΣΩ. Ούκ Ιατρός γε ών ή γάρ ; ΣΩΚΡ. Χωρίς βέβαια νά είναι ιατρός. "Ετσι δέν είναι ;
Β ΓΟΡ. Ναί. ΓΟΡΓ. Ναί.
ΣΩ. Ό δέ μή ιατρός γε δήπον άνεπιατήμων ών è ιατρός ΣΩΚΡ. Ό μή ιατρός βέβαια άγνοεϊ εκείνα πού γνωρίζει
ό ιατρός.
επιστήμων.
ΓΟΡΓ. Φανερόν είναι δτι εκείνος πού δέν είναι ιατρός
ΓΟΡ. Δήλον δτι. αγνοεί δσα γνωρίζει ό ιατρός.
ΣΩ. Ό ούκ είόώς άρα τού είδότος έν ούκ είδόσι πιθα- ΣΩΚΡ. Ό μή ειδήμων λοιπόν θά είναι πειστικώτερος τοΰ
νώτερος ίσται, δταν ό ρήτωρ τον Ιατρού πιθανώτερος fj. είδικοΰ μεταξύ μή ειδημόνων, δταν ό ρήτωρ είναι πειστικώ-
Τον το συμβαίνει fy άλλο τι ; τερος τοΰ Εατροΰ. Τοΰτο συμβαίνει ή άλλο τ: ;
ΓΟΡ. Τούτο ενταύθα γε συμβαίνει. ΓΟΡΓ. Τοΰτο εϊς αυτήν τουλάχιστον τήν περίπτωσιν συμ
βαίνει.
ΣΩ. Ούκούν και περί τάς αλλάς άπάσας τέχνας ωσαύ
ΣΩΚΡ. Καί προς δλας λοιπόν τάς άλλας τέχνας είς
τως έχει ô ρήτωρ καί ή Ρητορική' αυτά μέν τα πράγματα όμσίαν άναλογίαν ευρίσκεται ό £ήτωρ καϊ ή ρητορική. Δέν
C ουδέν δεΐ αυτήν είδέναι δπως Εχει, μηχανήν δέ τίνα πει είναι δηλαδή ανάγκη νά γνωρίζη αυτήν τήν αληθή ούσίαν
θούς ενρηκέναι, ώστε φαίνεσθαι τοις ούκ είδόσι μάλλον εί τών πραγμάτων, άλλα χρειάζεται νά εύρη μόνον κάποιο μέ
δέναι τών είδότων. σον, ώστε νά φαίνεται εις τους αμαθείς δτι ό ρ-^τωρ γνωρί
ζει τά πράγματα καλύτερα άπό τού: επιστήμονας.
ΓΟΡ. Ονκουν πολλή ρ*αστώνη, ώ Σώκρατες, γίγνεται,
ΓΟΡΓ. Μεγάλο κέρδος λοιπόν δεν είναι, Σωκράτη,
μή μαθόντα τάς αλλάς τέχνας, άλλα μίαν ταντην, μτ}δέν ο ρήτωρ χωρίς νά έχη μάθει τάς άλλας τέχνας, άλλα μόνον
έλαττούσθαι τών δημιουργών ; τήν ρητορικήν, νά μή είναι κατώτερος άπό τους γνωρίζον
ΣΩ. Εί μέν έλαττονται ή μή έλαττοΰται ό §ήτωρ τών τας τάς τέχνας :
άλλων δια τό ούτως εχειν, αύτίκα έπισκεψόμεθα, έάν τι Σ12ΚΡ. Έάν ό ρήτωρ είναι ή δέν είναι κατώτερος άπό
τους άλλους εξ αίτίας πού έχει μάθει μόνον τήν ρητορικήν,
D ήμΐν προς λόγον ff ννν δέ τόδε πρότερον σκεψώμεθα, άρα
θά ·δ έξετάσωμεν μετ3 ολίγον, έάν τό απαίτηση ή σειρά τής
τνγχάνει περί τό δίκαιον καί τό αδικον καί τό αίσχρόν καί συζητήσεως' τώρα δμως άς έξετάσωμεν τό έξης πρωτύτερα,
τό καλόν καί αγαθόν καϊ κακόν όντως έ*χων δ ρητορικός συμβαίνει άραγε καί διά τό δίκαιον καί τό αδικον καί τό
ώς περί τό ύγιεινόν και περί τά άλλα ών at άλλαι τέχναι, άσχημον καί τό ώραιον καί τό αγαθόν καϊ κακόν νά έχη ό
αυτά μέν ούκ είδώς, τί αγαθόν ή τί κακόν έστιν ή τί κα ρήτωρ τήν ιδίαν ικανότητα, τήν οποίαν λέγει: δτι έχει διά
τό ύγιεινόν καί τα άλλα μέ τά όποια ασχολούνται αί άλλαι
λόν ή τι αίσχρόν ή δίκαιον ή αδικον, πειθώ δέ περί αυτών τέχναι, ένω δηλαδή δέν γνωρ-ζει τί είναι αγαθόν ή τί είναι
με μηχανή μένος, ώστε δοκεϊν είδέναι ούκ είδώς έν ούκ εί- κακόν ή τί είναι δίκαιον, τί αδικον ή τι είναι ώραιον ή τί
Ε δόσιν μάλλον τον είδότος ; "Η ανάγκη είδέναι, καί δεΐ προ- άσχημον, επειδή έχει εφεύρει μηχανήν τίνα πειθοΰς δι 3
επιστάμενον ταντα άφικέσθαι παρά σέ τόν μέλλοντα μαθή- αυτά, ώστε, ένώ δέν γνωρίζει τό πράγμα, ομιλών ενώπιον
αμαθών νά φαίνεται δτι γνωρίζει ταΰτα καλύτερα άπό τόν
σεσθαι τήν ρητορικήν ; Εί δέ μή, ον ό τής Ρητορικής διδά
ειδήμονα; "Η είναι ανάγκη νά τάγνωρίζη καί πρέπει ναέλθη
σκαλος τούτων μέν ουδέν διδάξεις τον άφικνούμενον — ού προς σε 6 μέλλων νά μάθη τήν ρητορικήν γνωρίζων έκ τών
γάρ σόν έ*ργον — ποιήσεις δ3 έν τοΐς πολλοίς δοκεϊν είδέ προτέρων ταύτα ; Έάν δέ δέν τά γνωρίζη, σύ ό τής ρητορι
ναι αυτόν τά τοιαύτα ούκ είδότα και δοκεϊν αγαθόν είναι κής διδάσκαλος ουδέν έκ τούτων θά διδάξης τόν προσερχό-
ούκ δντα ; "Η τό παράπαν ούχ οϊός τε Μσει ανιόν διδάξαι μενον νά γίνη μαθητής σου (διότι αυτό δέν είναι δική σου
δουλειά), θά καμιάς δμως νά φαίνεται αυτός ομιλών εις τΟ
τήν δητορικήν, έάν μή προειδη περί τούτων τήν άλήθειαν ; πλήθος δτι γνωρίζει τά τοιαύτα, άν καϊ δέν τά γνωρίζει,
460 "Η πώς τά τοιαύτα έχει, ώ Γοργία ; Καϊ προς Διός, ίόσπερ καί νά θεωρήται δτι είναι αγαθός, ένώ δέν είναι ; Ή δέν θά
άρτι είπες, άποκαλύψας τής ρητορικής είπε τις ποθ' ή δύ- δύνασαι δλως διόλου νά διδάξγ,ς αυτόν τήν ρητορικήν, έάν
ναμίς έστιν. δεν γνωρίζϊ^ προηγουμένως τήν περί τούτων 1 άλήθειαν;
"Η πώς έχουν τά τοιαύτα, Γοργία ; Καί γι? τ' Svoua τοΰ Διός,
άφοΰ μας αποκάλυψης τήν δύναμιν τής ρητορικής, ειπέ
1. Περί δίκαιον καί αδικον, ερωτά τόν Γοργίαν άν θά δυνηθτ) μας ποία τέλος πάντων εί/αι αυτή ή δύναμις, καθώς προη
νά διδάξη είς μαθητήν του τήν ρητορικήν μή ϊχοντα επίγνωσιν τής
δικαιοσύνης, μή γνωρίζοντα τί είναι δίκαιον καί τί αδικον. γουμένως έδήλωσες.
ΓΟΡ. 'Αλλ' έγώ μέν οίμαι, ώ Σώκρατες, έάν τνχχι μή ΓΟΡΓ. Άλλ' έγώ μέν, Σωκράτη, νομίζω δτι καί ταύτα
είδως, καϊ ταύτα παρ' εμού μαθήσεται. (τό δίκαιον καί αδικον) θά μάθη παρ' έμοΰ δ γενόμενος μα
ΣΩ. Έχε δη· καλώς γάρ λέγεις. Έάνπερ §ητορικόν σύ θητής μου άν συμβή νά μή τά γνωρίζη.
τίνα ποιήαγ\ς, ανάγκη αύτον είδέναι τά δίκαια καί τά άδικα ΣΩΚΡ. Στάσου λοιπόν, διότι ομιλείς ορθώς. Έάν μέ τήν
ήτοι πρότερόν γε ή ύστερον μαθόντα παρά σού. διδασκαλίαν σου κάμης τινά ρήτορα, είναι ανάγκη αυτός νά
γνωρίζη τά δίκαια καί τά άδικα ή προτού νά γίνη μαθητής
ΓΟΡ. Πάνν γε.
σου, ή δστεοον άφοΰ τά μάθη άπό σένα.
Β ΣΩ. Τί ούν ; Ό τά τεκτονικά μεμαθηκώς τεκτονικός,
ΓΟΡΓ. Βεβαίως.
ή ού; ΣΩΚΡ. Τί λοιπόν συμβαίνει ; Εκείνος πού θά μάθη τήν
ΓΟΡ. Ναί. τεκτονικήν είναι τέκτων ή δχι ;
ΣΩ. Ούκούν και δ τά μοναικά μονσικός ; ΓΟΡΓ. Ναί, ό μαθών τήν τεκτονικήν είναι τέκτων.
ΓΟΡ. Ναί. ΣΩΚΡ. Αοιπόν καί 6 μαθών τήν μουσικήν είναι μουσικός ;
ΣΩ. Καϊ δ τα ιατρικά ιατρικός, καϊ τάλλα οντω κατά ΓΟΡΓ. Ναί.
τόν αυτόν λόγον, δ μεμαθηκώς έκαστα τοιούτος έστιν οίον ΣΩΚΡ. Καί ό μαθών τήν ίατρικήν είναι ιατρός, καί τά
ή επιστήμη έκαστον απεργάζεται ; άλλα το ίδιον, συμβαίνουν κατά τήν αυτήν άναλογίαν, εκεί
νος δηλαδή πού Ιμαθεν έκάστην Ιπιστήμην, γίνεται τέτοιος,
ΓΟΡ. Πάνν γε.
δπως τόν φτειάνει ή επιστήμη πού έμαθε ;
ΣΩ. Ούκούν κατά τοντον τόν λόγον καϊ δ τά δίκαια με
ΓΟΡΓ. Βεβαίως.
μαθηκώς δίκαιος ; ΣΩΚΡ. Κατά τήν ιδίαν άναλογίαν λοιπόν καί δ διδα
ΓΟΡ. Πάντως δήπον. χθείς τά δίκαια είναι δίκαιος ;
ΣΩ. Ό δέ δίκαιος δίκαια πον πράττει. ΓΟΡΓ. Έξάπαντος ό διδαχθείς τά δίκαια είναι δίκαιος.
ΓΟΡ. Ναί. ΣΩΚΡ. Ό δέ δίκαιος καί δίκαια πράττει.
C ΣΩ. [Ούκούν ανάγκη τόν όητορικόν δίκαιον είναι. Τόν
ΣΩΚΡ. [Είναι ανάγκη λοιπόν ό ρήτωρ νά είναι δίκαιος,
δέ δίκαιον βονλεοθαι δίκαια πράττειν ;
ό δέ δίκαιος νά έπιθυμή νά πράττη δίκαια.
ΓΟΡ. Φαίνεται γε\. ΓΟΡΓ. Έ τ σ ι φαίνεται],
ΣΩ. Ουδέποτε άρα βουλήσεται δ γε δίκαιος άδικεΐν. ΣΩΚΡ. Ουδέποτε λοιπόν θά θελήση ό δίκαιος νά άδικη.
ΓΟΡ. 'Ανάγκη. ΓΟΡΓ. Ανάγκη είναι (ουδέποτε ä δίκαιος νά θελήση
νά άδικη).
ΣΩ. Τόν δέ ρητορικόν ανάγκη έκ τού λόγον δίκαιον
ΣΩ. Ό δέ p-f\zt33ù σύμφωνα μέ δσα λέγομεν είναι ανάγκη
είναι.
νά είναι δίκαιος.
ΣΩ. Ουδέποτε άρα βουλήσεται δ ρητορικός άδικεΐν. ΣΩ. Ουδέποτε λοιπόν θά θελήση ό ρψ,αιρ νά άδικη.
ΓΟΡ. Ού φαίνεταΙ γε. ΓΟΡΓ. Φαίνεται δτι όχι.
6^ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 63
D ΣΩ. Μέμνησαι ούν λέγων όλίγω πρότερον, δτι ού δεΐ ΣΩΚΡ. Ένθυμεϊσαι λοιπόν δτι πρό ολίγου έλεγες πώς
τοις παιδοτρίβαις έγκαλεΐν ονδ' έκβάλλειν έκ τών-πόλεων, δέν πρέπει νά καχηγορή κανείς τους γυμναστάς, ούτε να
τους διώχνει άπό τάς πόλεις, έάν ό πυγμάχος δέν πυγμαχή
έάν Ó πνκτης τη πνχτιχ^ μή χαλώς χρήται τε καϊ aóixfj ;
σύμφωνα μέ τους κανόνας τής τέχνης του άλλα άδικη ;
'Ωσαύτως δ" οντω xal έάν δ §ήτωρ τη βητορικγί αδίκως Επίσης δέ έλεγε: δτι, καί άν è ρήτωρ κάμνη κακήν χρήσιν
χρήται, μή τφ διδάξαντι έγκαλεΐν μηδ' έξελαύνειν εκ της τής ρητορικής, δέν πρέπει νά κατηγορώμεν τον διδάξαντα
πόλεως, αλλά τφ άδιχονντι χαϊ όύχ ορθώς χρωμένω τβ ρη μηδέ νά τόν έκδιώκωμεν άπό τάς πόλεις, άλλα τόν άδι-
κοΰντα καϊ %ά\ι,νοντ<χ κακήν χρήσιν τής ρητορικής; Ελέχθη
τορική ; Έρρήθη ταντα ή ον ;
σαν ταύτα ί δχι ;
ΓΟΡ. Έρρήθη.
Ε ΣΩ. Νυν δέ γε δ αυτός ούτος φαίνεται, ό Ρητορικός, ΓΟΡΓ. Ελέχθησαν.
ονχ αν ποτέ άδικήσας. Ή ού·;
ΣΩΚΡ. Τώρα δμως 6 ίδιος ούτος 6 ρήτωρ φαίνεται ώς
ΓΟΡ. Φαίνεται. μηδέποτε δυνάμενος ν' άδικήση ή δχι ;
ΣΩ. Καϊ έν τοις πρώτοις γε, ώ Γοργία, λόγοις έλέγετο,
ΓΟΡΓ. Φαίνεται.
δτι ή φητορική περί λόγονς εΐη ού τους τον άρτιου και πε
ριττού, αλλά τους τον δικαίου xal άδικου' ή γάρ ; ΣΩΚΡ. Καί είς τήν αρχήν τής συζητήσεως μας έλέγετο,
ΓΟΡ. Ναί. Γοργία, δτι ή ρητορική ασχολείται μέ λόγους ουχί τους
αφορώντας τό άρτιον καί τό περιττόν, άλλα τό δίκαιον καί
ΣΩ. 'Εγώ τοίννν σου τότε ταύτα λέγοντος ύπέλαβον,
αδικον* έτσι δέν είναι ;
ώς ούδέποτ' 3ν εΐη ή ρητορική αδικον πράγμα, δ γ3 άεΐ
περί δικαιοσύνης τους λόγους ποιείται' επειδή δέ ολίγον ΓΟΡΓ. Ναί.
ύστερον έλεγες, δτι ό ρήτωρ τ$ §ητορικβ καν αδίκως χρφ- ΣΩΚΡ. Έ γ ώ λοιπόν,,δταν σύ τότε έλεγες ταΰτα, ένό-
461 to, ούτω θανμάσας χαϊ ήγησάμενος ού συνή,δειν τά λεγό μισα δτι ουδέποτε ή ρητορική θα είναι αδικον πράγμα, ή
μενοι εκείνους είπον τους λόγονς, δτι εί μέν κέρδος ήγοϊο οποία πάντοτε περί δικαιοσύνης Ομιλεί' επειδή δέ ολίγον
είναι τό έλέγχεσθαι ώσπερ έγώ, άξιον εΐη διαλέγεσθαι, εί οστεριν έλεγες δτι είναι δυνατόν δ p-ητωρ νά κάμνη χρήσιν
τής ρητορικής εϊς αδίκους πράξεις, άπορήσας καί νομίσας
δέ μή, έάν χαίρειν ύστερον δέ ημών επίσκοπου μένων δρας δτι τά λεγόμενα δέν συμφωνούν είπον εκείνους τους λόγους,
δή και αυτός δτι al· ομολογείται τόν ρητοριχόν ά<$ννατον δτι έάν θεωρής δτι είναι κέρδος νά ελέγχεται κανείς, δπως
είναι αδίκως χρήσθαι τη ρητορική xal έθέλειν άδικεΐν. έγώ τό θεωρώ, αξίζει νά έξακολουθήσωμεν τήν συζήτησιν,
Β Ταύτα ούν Ónjj ποτέ έχει, μα τον χννα, ώ Γοργία, ούκ δλί- άλλως καϊ δέν τό θεωρός ν.άροΌς, νά τήν διακόψωμεν δταν
δέ ύστερον έξετάσαμεν προσεκτικώτερον τό ζήτημα, βλέ
γης σννονσίας εστίν ώστε Ιχανώς διασκέψασθαι.
πεις πλέον καί σύ 6 ίδιος δτι παραδεχόμεθα πάλιν δτι είναι
ΠΩΛ. Τί δέ, ώ Σώχρατες; Οντω καί σύ περί τής ρη αδύνατον 6 ρήτωρ νά κάμνη χρήσιν τής ρητορικής είς άδι
τορικής δοξάζεις ώσπερ ννν λέγεις άεί ; "Η δτι Γοργίας κους πράξεις καϊ νά θέλη νά άδικη· χρειάζεται λοιπόν, μά
βσχύνθη σοι μή προσομολογήσαι τόν ρητορικον άνδρα μή τόν κύνα, Γοργία, μακρά συζήτησις οιά νά σκεφθώμεν καί
καθορίσωμεν Εκανοποιητικά τό ζήτημα τοΰτο '.
1. Σιγήβαντος ΙνταΒθα τοο Γοργίου αναλαμβάνει νά συζήτηση ΠΩΛ. Τ£ συμβαίνει, Σωκράτη ; Αυτήν τήν γνώμην, πού
μέ τόν Σωκράτην δ μαθητής του Πώλος. Ό Γοργίας δδωσε τβλικόν
δριομόν τής ρητορικής «δημιουργός πειθοδς πιστευν.κή: πιρί δι εκφράζεις τώρα, έχεις καϊ σύ πάντοτε περί ρητορικής ;
καίων καί αδίκων». "Η διότι ό Εοργίας έντράπη νά παραδεχθή δτι ό ρήτωρ δέν
6l ΠΛΑΤΒΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 65
ουχί καϊ τα δίκαια είδέναι καϊ τά καλά καϊ τά αγαθά, καϊ γνωρίζει τά δίκαια καί τά καλά καί τά αγαθά καί έάν
προσέλθη κανείς προς αυτόν άγνοών ταύτα, είπεν δτι αυτός
C έάν μή Ιλθχι ταύτα είδώς παρ' αυτόν, αυτός διδάξειν, έπειτα
θά τόν διδάξη, έπειτα έκ ταύτης ίσως τής ομολογίας συνέβη
έκ ταύτης ίσως τής ομολογίας εναντίον τι συνέβη έν τοις κάποια άντίφασις είς τους λόγους του, αυτό ακριβώς πού σύ
λόγοις, τούτο δ δή άγαπφς, αυτός άγαγών έπϊ τοιαύτα ερω επιδιώκεις οδηγών εις τάς τοιαύτας ερωτήσεις καί αποκρί
τήματα—έπεϊ τινά οΐει άπαρνήσεσθαι μή ουχί καϊ αυτόν σεις—διότι ποίος νομίζεις δτι θά άρνηθή δτι δέν γνωρίζει
έπίστασθαι τά δίκαια καϊ άλλους διδάξειν ; 'Αλλ'εις τά τοι τό δίκαιον καί δτι καί είς άλλους θά τό διδάξη ; Άλλα εί
ναι μεγάλη χωριατιά νά φέρνης τήν συζήτησιν είς αυτό
αύτα άγειν πολλή αγροικία έστιν τους λόγονς. τό έπίπεδον.
ΣΩ. "Ω κάλλιστε Πώλε, αλλά τοι έξεπίτηδες κτώμεθα
ΣΩΚΡ. ΑΙά καλέ μου Πώλε, επίτηδες άποκτώμεν φίλους,
εταίρους, ίνα έπειδάν αύτοϊ πρεσβύτεροι γιγνόιτενοι σφαλ- ώστε, δταν εμείς γενόμενοι γέροντες σφάλλωμεν, παρόντες
λώμεθα, παρόντες νμεΐς οί νεώτεροι έπανορθοΐτε ημών τόν εσείς οί νεώτεροι νά επανορθώνετε τόν βίον μας καί κατά
Τ> βίον καϊ έν έργοις καϊ έν λόγοις. Καϊ νύν εί τι έγώ χαϊ τά έργα καί κατά τους λόγους. Καί τώρα, άν έγώ καί ό
Γοργίας έν τοις λόγοις σφαλλόμεθα, σύ παρών έπανόρθου' Γοργίας έκάμαμεν είς τήν συζήτησιν σφάλματα, σύ, πού
ευρίσκεται έδώ, διόρθωσε μας" διότι δίκαιον είναι νά τό
δίκαιος δ' εί' καϊ έγώ έθέλω τών ώμολογημένων εΐ τί σοι κάμης" καί έγώ είμαι πρόθυμος νά ανακαλέσω δ,τι θέλεις,
δοκεΐ μή καλώς ώμολογήαθαι, άναθέαθαι δ τι άν σύ βούλρ, έάν φρονής δτι κάτι, έξ δσων έχουν όμολογηθή, δέν ώμο-
έάν μοι εν μόνον φυλάττης. λογήθη ορθώς, άρκεϊ ένα μόνον πράγμα νά τήρησης.
ΠΩΛ. ΤΙ τούτο λέγεις ; ΠΩΑ. Ποιο είναι αυτό ;
ΣΩ. Τήν μακρολογίαν, ώ Πώλε, ήν χαθέρξχις, fi τό ΣΩΚΡ. Έάν, Πώλε, περιορίσης τήν μακρολογίαν, τήν
πρώτον έπεχείρησας χρήσθαι. οποίαν άρχισες άπό τήν αρχήν τής συζητήσεως.
ΠΩΑ. Τί δέ ; Ούκ έξέσται μοι λέγειν όπόσα αν βού- ΠΩΑ. Τί λοιπόν ; Δέν θά μοΰ έπιτραπή νά λέγω δσα θέλω;
λωμαι ; ΣΩΚΡ. Φοβερά θά πάθης, φίλε μου, έάν έλθών είς τάς
Ε ΣΩ. Δεινά μεντάν πάθοις, ώ βέλτιστε, εί Άθήναζε atpt- Αθήνας, δπου υπάρχει ή μεγαλύτερα ελευθερία τού λόγου
κόμενος, ού τής 'Ελλάδος πλείστη έστϊν εξουσία τού λέγειν, άπό δλα τά άλλα μέρη τής Ελλάδος, στερηθής μόνος σύ
έδώ αυτών τών αγαθών. Άλλα λάβε ύπ' δψιν σου καί τήν
έπειτα σύ ενταύθα τούτου μόνος άτνχήσαις. 'Αλλ' άντίθες
άντίθετον δψιν τοΰ πράγματος. Ένώ δηλαδή σύ μακρολογεΐς
τοι' σού μακρά λέγοντος καϊ μή έθέλοντος τό έρωτώμενον καί δέν θέλεις νά απαντάς είς τάς ερωτήσεις μου, δέν θά
άποκρίνεσθαι, ού δεινά άν αύ έγώ πάθοιμι, εί μή έξέσται πάθω πάλιν έγώ φοβερά, έάν δέν θά μοΰ έπιτραπή νά ανα
462 μοι άπιέναι καϊ μή άκούειν σου ; 'Αλλ' εΤ τι κήδει τον λό χωρήσω καί νά μή σέ ακούω ; Άλλ* άν ενδιαφέρεσαι διά
γον τοΰ είρημένον καϊ έπανορθώσασθαι αυτόν· βονλει, τήν προηγηθείσαν συζήτησιν, καί θέλεις νά τήν διόρθωσης,
καθώς τώρα δά έλεγον, διορθώνων δ,τι νομίζεις πώς πρέπει
ώσπερ νννδή έλεγαν, αναθεμένος δ τι σο, δοκεΐ, έν τφ μέ νά διορθωθή, μέ τήν σειράν ερωτών καί ερωτώμενος, καθώς
ρει ερωτών τε καϊ ερωτώμενος, ώσπερ έγώ τε καϊ Γοργίας, έκάμναμεν έγώ καί ό Γοργίας, έλεγχε με καί έλεγχου. Διότι
έλεγχε τε καϊ έλεγχου. Φ^ς γάρ δήπον καϊ ού έπίστασθαι ισχυρίζεσαι βέβαια δτι καί σύ γνωρίζεις δσα καί ο Γοργίας,
άπερ Γοργίας' ή ού ; ή δχι;
ΠΩΑ. Έγωγε. ΠΩΑ. Μάλιστα.

ΣΩ. Ούκούν καϊ σύ κελεύεις οαυτόν έρωτα* εκάστοτε ΣΩΚΡ. Καί σύ λοιπόν δέχεσαι νά σέ έρωτα καθένας «·..
δ τι άν τις βονληται, ώς επισταμένος άποκρίνεσθαι ; θέλει, διότι γνωρίζεις νά απαντάς ;
ΠΛΑΤΩΝΟΣ, ΓΟΡΓΙΑΣ 5
ΠΩΑ. Πάνυ μέν ούν. ΠΩΛ. Βεβαίως.

Β ΣΩ. Καϊ ννν δή τούτων δπότερον βούλει ποίει. 'Ερώτα ΣΩΚΡ. Καί τώρα λοιπόν δποιο άπό τά δυό θέλεις, κάνε·
ή άποκρίνον. έρωτα ή άποκρίνου.
ΠΩΛ. Άλλα θά πράξω ταύτα' καί άποκρίσου μου, Σω
ΠΩΑ. 'Αλλά ποιήσω ταύτα. Καί μοι άπόκριναι, ώ Σώ κράτη. Επειδή νομίζεις δτι ί Γοργίας έχει απορίας διά τήν
χρατες' 'Επειδή Γοργίας άπορεΐν σοι δοκεΐ περϊ τής ρητο ρητορικήν, τί πράγμα λέγεις σύ δτι είναι ή ρητορική ;
ρικής, σύ αυτήν τίνα φ^ς είναι ; ΣΩΚΡ. Μήπως μ' έρωτας τί τέχνη λέγω πώς είναι ;
ΣΩ. "Αρα έρωτας ήντινα τέχνην φημϊ είναι ; ΠΩΛ. Μάλιστα.
ΠΩΑ. Έγωγε. ΣΩΚΡ. Μοΰ φαίνεται, Πώλε, γιά νά σού ειπώ τήν άλή
θειαν, πώς δέν είναι τίποτα.
ΣΩ. Ουδεμία Μμοιγε δοκεΐ, ώ Πώλε, ώς γε προς σέ ΠΩΛ. Άλλα τί νομίζεις δτι είναι ή ρητορική ;
τάληθή είρήσθαι. ΣΩΚΡ. (Λέγω δτι ή ρητορική) είναι πράγμα, τό όποιον
ΠΩΑ. 'Αλλά τί σοι δοκεΐ ή ρητορική είναι ; σύ λέγεις εις τό σύγγραμμα σου, πού πρό ολίγου καιροΰ
ΣΩ. Πράγμα δ φης σύ ποιήσαι τέχνην έν τφ αυγγράμ- άνέγνωσα δτι θά τό κάμης τέχνην '.
C μάτι δ έγώ έναγχος άνέγνων. ΠΩΛ. Τί εννοείς μ' αυτό πού λές.
ΠΩΑ. .Τί τούτο λέγεις ; ΣΩΚΡ. Εννοώ δτι ή ρητορική είναι κάποια εμπειρία.
ΠΩΑ. Εμπειρία λοιπόν νομίζεις δτι είναι ή ρητορική ;
ΣΩ: Έμπειρίαν έ"γωγέ τίνα.
ΣΩΚΡ. Μάλιστα, έκτος δν σύ τήν θεωρής άλλο τι.
ΠΩΑ: Εμπειρία άρα σοι δοκεΐ ή ρητορική είναι ; ΠΩΑ. Εμπειρία τίνος πράγματος;
ΣΩ. "Εμοιγε, εί μή τι σύ άλλο λέγεις. ΣΩΚΡ. Εμπειρία έπιδιώκουσα χάριν καί εύχαρίστησιν '.
ΠΩΑ. Τίνος εμπειρία ,· ΠΩΑ. Δέν σοΰ φαίνεται λοιπόν 8τι είναι καλό πράγμα ή
ΣΩ. Χάριτος τίνος καϊ ηδονής άπεργασίας. ρητορική, τό νά δύναται δηλαδή νά προξενή εις τόν ανθρω
ΠΩΑ. Ούκούν καλόν σοι δοκεΐ ή ρητορική είναι, χαρί- πον εύχαρίστησιν ;
ζεσθαι οίον τε είναι άνθρώποις ; ΣΩΚΡ. Τί συμβαίνει, Πώλε; Έμαθες ήδη άπό μένα τί
νομίζω έγώ πώς είναι ή ρητορική, ώστε έρωτας κατόπιν
ΣΩ. Τί δέ, ώ ΠώL· ; "Ηδη πέπυσαι παρ' εμού, δ τι
έάν δέν μοΰ φαίνεται ωραία ; s
D ψημϊ αυτήν είναι, ώστε τό μετά τούτο έρωτας, εί ού καλή ΠΩΛ. Δέν Ιμαθον δτι τήν θεωρείς κάποιαν έμπειρίαν ;
μοι δοκεΐ είναι ; ΣΩΚΡ. θέλεις νά μοΰ κάμης μιά μικρή χάρι, επειδή
ΠΩΑ. Ον γάρ πέπυσμαι Οτι έμπειρίαν τινά αυτήν φης αποδίδεις μεγάλην σημασίαν εις τό νά προξενή κανείς εύ
είναι ; χαρίστησιν (είς τόν άλλον) ;
ΠΩΛ. Μάλιστα.
ΣΩ. Βούλει ούν, επειδή τιμόΐς τό χαρίζεσθαι, σμικρόν
τί μοι χαρίαασθαι ;
ΠΩΑ. Έγωγε.
2. Ή ρητορική απεργάζεται χάριν καί ήδονήν χάρις είναι ή
εϋχαρίστησις, ήτις είς το πρόσωπον τοδ ρήτορος αντανακλάται,
ηδονή δέ ή εΊχαρίστηοις, ήν αισθάνονται οί άκροαται έκ του λόγου
1. Ό Πώλος εις άπολεσθεν δυστυχα,ς σύγγραμμα του Ιγραφεν τοο ρήτορος.
δτι «ix τών εμπειριών ·>·.αΙροες πάντα εστίν έξευρημενα», δτι δη
λαδή ΐ yvffle^ πηγάζει ίκ τής πείρας καί της παρατηρήσεως. Ή πα- 3. Ό Πώλος περιπίπτει είς τό ίδιον διαλεχτιχόν σφάλμα που
ρατήρησις δδηγεί τον ανθρωπον είς τήν κατανόησιν τών άϊδίων νό περιέπεσε προηγουμένως, ενώ δηλαδή δ Σωκράτης δεν τοΟ είπε τήν
μων τών διεπόντων τα φυαιχά χαϊ τά ανθρώπινα φαινόμενα. ονσίαν τής ρητοριχής, έρωτα περί τής ποιότητος αυτής.
ΣΩ. 'Εροϋ νυν με, όψοποιία ήτις μοι δοκεΐ τέχνη είναι. ΣΩΚΡ. Ρώτησε με τώρα, τί τέχνη νομίζω δτι είναι ή
ΠΩΑ. 'Ερωτώ δή, τις τέχνη όψοποιία ; μαγειρική.
ΣΩ. Ουδεμία ώ Πώλε. ΠΩΛ. Σέ ρωτώ λοιπόν, τί τέχνη είναι ή μαγειρική ;
ΠΩΛ. Άλλάτί; Φάθι. ΣΩΚΡ. Καμμιά τέχνη δέν είναι.
ΣΩ. Φημϊ δή, εμπειρία τις. ΠΩΑ. "Αλλά τ£ είναι ; λέγε.
ΠΩΛ. Τίνος; Φάθι. ΣΩΚΡ. Νά, λέγω δτι είναι κάποια εμπειρία.
Ε ΣΩ. Φημϊ δή, χάριτος καί ηδονής άπεργασίας, ώ Πώλε. ΠΩΑ. Τίνος πράγματος ; λέγε.
ΠΩΛ. Ταύτόν Ó* έστιν όψοποιία καί ρητορική ; ΣΩΚΡ. Λέγω λοιπόν, δτι είναι εμπειρία προξενοοσα
ΣΩ. Ουδαμώς γε, αλλά τής αυτής μέν έπιτηδενσεως μό- χάριν καί εύχαρίστησιν, Πώλε.
ριον. ΠΩΛ. Το ίδιο πράγμα είναι ή μαγειρική καϊ ή ρητορική;
ΣΩΚΡ. Καθόλου βέβαια δέν είναι το Ιδιο πράγμα, άλλα
ΠΩΑ. Τίνος λέγεις ταύτης ;
είναι μέρος τοΟ Ϊδίου πράγματος, τοΰ Οποίου επίσης μέρος
ΣΩ. Μή άγροικότερον η τό αληθές είπεΐν' δκνώ γάρ είναι καί ή μαγειρική.
Γοργίον ίνεχα λέγειν, μή οϊηταί με διακωμωδεΐν τό êav- ΠΩΛ. Ποίον πράγμα εννοείς ;
τον επιτήδευμα' εγώ δέ, εί μέν τούτο έστιν ή ρητορική ήν ΣΩΚΡ. Φοβούμαι μήπως είναι μεγάλη χωριατιά νά
fi63 Γοργίας έπιτηδενει, ούκ οίδα' καϊ γάρ άρτι έκ τον λόγον είπω τήν άλήθειαν διότι διστάζω να το Ονομάσω χάριν του"
Γοργία, μήπως νομίση δτι διακωμωδώ το επάγγελμα του.
ουδέν ήμΐν καταφανές έγένετο, τίποτε ούτος ηγείται' δ δ3
Έ γ ώ δμως δέν ήξεύρω, έάν είναι ρητορική αυτό πού επαγ
έγώ χαλώ τήν δητορικήν, πράγματος τινός έστι μόριον ού γέλλεται ό Γοργίας, διότι καϊ προ ολίγου άπό τήν γενομένην
δενός τών καλών. συζήτησιν διόλου δέν διεσαφηνίσθη, τί τέλος πάντων θεωρεί
ΓΟΡ. Τίνος, ώ Σώκρατες ; Είπε, μηδέν έμέ αίσχννθείς. αυτός ρητορικήν. 'Εκείνο δμως που έγώ ονομάζω ρητορικήν
είναι μέρος πράγματος τίνος δχι έκ των ωραίων.
ΣΩ. Δοκεΐ τοίννν μοι, ώ Γοργία, είναι τι επιτήδευμα
ΓΟΡΓ. Τίνος πράγματος, Σωκράτη ; Εϊπέ το χωρίς κα
τεχνιχόν μέν ού, ψνχής δέ στοχαστικής καί ανδρείας καί φύ
θόλου νά μ3 έντραπής.
σει δεινής προσομιλεϊν τοϊς άνθρώποις' χαλώ δέ αύτον έγώ
ΣΩΚΡ. MoQ φαίνεται λοιπόν, Γοργία, δτι υπάρχει κά
Β τό χεφάλαιον κολαχείαν. Ταύτης μοι δοκεΐ τής έπιτηδεύ- ποιον επάγγελμα, πού δέν έχει σχέσιν μέ τήν τέχνην, καί
σεως πολλά μέν καί άλλα μόρια είναι, εν δέ xal ή όψο- που απαιτεί ψυχήν ' μέ παρατηρητικότητα, θάρρος καί φυ
ποιιχή' δ δοκεΐ μέν είναι τέχνη, ώς δέ δ έμός λόγος, σικήν ικανότητα, είς το νά έπικοινωνή μετά τών ανθρώπων.
Καλώ δέ συνολικώς αυτό κ ο λ α κ ε ί α ν. Νομίζω δέ δτι
ονχ ϊστιν τέχνη, άλλ' εμπειρία χαϊ τριβή. Ταύτης μόριον
πολλά άλλα είναι τά μέρη αυτού τοΰ επιτηδεύματος, άλλα,
χαϊ τήν ρητορικήν έγώ χαλώ καϊ τήν γε χομμωτικήν χαϊ Ινα άπ' αυτά, είναι καϊ ή μαγειρική, ή όποια φαίνεται μέν
C τήν σοφιστικήν, τέτταρα ταντα μόρια επί τέτταρσιν πρά- δτι είναι τέχνη, καθώς δέ έγώ ισχυρίζομαι, δέν είναι τέχνη *,
γμασιν. Εί ούν βούλεται Πώλος πννθάνεσθαι, πννθανέσθω* άλλα εμπειρία καί απλή άσκησις. Μέρος τής κολακείας
θεωρώ καί τήν ρητορικήν καϊ τήν κομμωτικήν καϊ τήν σοφι
στικήν, τίοσαρα. μέρη διά τέσσαρα πράγματα. Έ ά ν λοιπόν
1. Τρεϊς ιδιότητας Αποδίδει δ Σωκράτης είς τόν κόλακα : α) πα
ρατηρητικότητα, να δύναται δηλαδή να διαγινώσκίβ τας Ορέξεις καί ό Πώλος θέλη νά μάθη, άς έρωτήση· διότι ακόμη δέν έ"χει
τα πάθη τών ανθρώπων, β) θάρρος καί τόλμην, &τινα συχνά μεταπί-
πτοον εις θράσος καί άναιοχοντίαν, γ) φυσικήν ίκχνότητα να συνα
ναστρέφεται τοος ανθρώπους, ώστε να γίνεται εις αϋτοος εύάρεστος
καί να τους υπόχρεων^. 2. 'Κδ<δ Ô όρος τέχνη περιέχει καί τήν Ιννοιαν τής γνώσεως.
70 ΠΛΑΤΟΝΟΪ ΓΟΡΓΙΑΣ 71
ού γάρ πω πέπυοται, όποιον φημι έγώ τής κολακείας μό μάθει, ποίον μέρος τής κολακείας ισχυρίζομαι δτι είναι ή
ριον είναι τήν ρητορικήν, άλλ' αυτόν λέληθα ούπω άποκε- ρητορική, άλλα δέν κατάλαβε δτι ακόμη δέν άπεκρίθην, καί
κριμένος, δ δέ έπανερωτφ, εί ού καλόν ηγούμαι είναι. Έγώ μέ ξαναρωτά, έάν δέν νομίζω δτι είναι ώραίον. Έ γ ώ δέ
δέν θά τοΟ αποκριθώ πρωτύτερα, άν νομίζω δτι ή ρητορική
δέ αύτφ ούκ άποκρινούμαι πρότερον, είτε καλόν είτε
είναι ώραίον ή άσχημον πράγμα, προτοΟ τοΰ αποκριθώ τ ί
αίσχρόν ηγούμαι είναι τήν ρητορικήν, πρϊν άν πρώτον άπο- ε ί ν α ι - διότι δέν θά ήτο σωστό, Πώλε. 'Αλλ' έάν θέλης νά
κρίνωμαι δ τι εστίν. Ού γάρ δίκαιον, ώ Πώλε' άλλ' εΐπερ μάθης, έρωτα, ποίον μέρος τής κολακείας ισχυρίζομαι δτι
βούλει πνθέοθαι, έρωτα, όποιον μόριον τής κολακείας φη είναι ή ρητορική.
μϊ είναι τήν ρητορικήν. ΠΩΑ. 'Ερωτώ λοιπόν, καί άποκρίσου, ποίον μέρος τής
ΠΩΑ. 'Ερωτώ δή, καϊ άπόκριναι, όποιον μόριον. κολακείας λέγεις δτι είναι ή Ρητορική.
ΣΩΚΡ. θ ά έννοήσης άρα γε τήν άπάντησιν μου ; "Η ρη
D ΣΩ. "Αρ' ούν άν μάθοις άποκριναμένον ; "Εστιν γάρ
τορική είναι σύμφωνα μέ αυτό που είπα, ομοίωμα μέρους
ή ρητορική κατά τόν έμόν λόγον πουτικής μορίον εϊδωλον. τής πολιτικής.
ΠΩΑ. Τί ούν ; Καλόν ή αίσχρόν λέγεις αυτήν είναι ; ΠΩΛ. Καί τί είδους μέρος, ώραίον ή άσχημον ;
ΣΩ. Αίσχρόν έγωγε' τά γάρ κακά αισχρά καλώ' επειδή ΣΩΚΡ. Άσχημον, νομίζω' γιατί τά κακά τά θεωρώ καί
άσχημα, διότι πρέπει νά σοΰ απαντήσω σάν νά έγνώριζες τάς
δεΐ σοι άποκρίνασθαι ώς ήδη είδότι δ έγώ λέγω.
ιδέας μου.
ΓΟΡ. Μά τόν Δία, ώ Σώκρατες, άλλ' έγώ ουδέ αυτός
ΓΟΡΓ. Μά τόν Δία, Σωκράτη, δέν καταλαβαίνω τίποτα
οννίημι δ τι λέγεις. άπό αυτά που λές.
Ε ΣΩ. Είκότως γε, ώ Γοργία' ουδέν γάρ πω σαφές λέγω, ΣΩΚΡ. Ευλόγως δέν τό καταλαβαίνεις, Γοργία, διότι,
Πώλος δέ δδε νέος έατϊ καϊ οξύς. δσα λέγω δέν είναι ακόμη σαφή, δ Πώλος δέ είναι νέος
ΓΟΡ. 'Αλλά τοντον μέν έα, έμοϊ δ' είπε, πώς λέγεις ακόμη καί ανυπόμονος '.
πολιτικής μορίον εϊδωλον είναι τήν ρητορικήν. ΓΟΡΓ. Άλλ' αυτόν μέν άφησε τον, πές δέ σέ μένα τί εν
νοείς λέγων δτι ή όητορική είναι ομοίωμα μέρους τ ή ; πο
ΣΩ. 'Αλλ' έγώ πειράσομαι φράσαι, δ γε μοι φαίνεται λιτικής.
είναι ή ρητορική' εί δέ μή τνγχάνει δν τούτο. Πώλος δδε ΣΩΚΡ. θ ά προσπαθήσω νά σοΰ πώ, τί πράγμα νομίζω
ελέγξει. Σώμα πον καλείς τι καϊ ιρυχήν ; πώς είναι ή όητορική. Έ ά ν δέ συμβή νά μή είναι ή όητο-
464 ΓΟΡ. Πώς γάρ ού ; ρική αυτό πού λέγω έγώ, τότε δ Πώλος θά μέ έλέγξη. 'Ονο
μάζεις κάποιο πράγμα σώμα καί κάποιο ψυχήν ;
ΣΩ. Ούκούν και τούτων οϊει τινά είναι έκατέρου
ενεξίαν ;
ΣΩΚΡ. Νομίζεις επίσης πώς είς τό καθένα άπό αυτά
ΓΟΡ. Έγωγε. υπάρχει κάποια ευεξία ;
ΣΩ. Τί δέ ; Δοκονσαν μέν εύεξίαν, ούσαν δ' ον ; Οίον ΓΟΡΓ. Μάλιστα.
τοιόνδε λέγω' πολλοί δοκούσιν εύ έχειν τά σώματα, οϋς ούκ ΣΩΚΡ. Νομίζεις δτι υπάρχει τοΰ σώματος καί τής ψυ
χής φαινομενική ευεξία καί δχι πραγματική ; 'Εννοώ τό έξης :
Πολλοί φαίνονται δτι είναι σωματικώς υγιείς, τους όποιους
1. 'Οξύς' δρμητιχός βιαστικός, δεν έχει τήν δπομονήν να περί του διεαάφησα τήν ούσίαν τής ρητορικής, Ισπευσε νά ίρωτήσ^ διά
μίνη να του ίξηγήσω τους λόγους μου, λέγει δ Σωκράτης, ένω δε-, τήν ποιότητα αυτής.
72 ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ ΤΑ
αν ξαδίως αΐσθοιτό τίς, δτι ουκ εύ ϊχονσιν, άλλος ή ιατρός είναι αδύνατον νά καταλάβη άλλος δχι δέν είναι υγιείς παρά
τε και τών γνμναστικών τις. Ó ιατρός ή κανένας άπό τους ασχολούμενους είς τά γυμνα
στικά.
ΓΟΡ. 'Αληθή λέγεις.
ΓΟΡΓ. Αυτά πού λές είναι σωστά.
ΣΩ. Τό τοιούτον λέγω χαϊ έν σώματι είναι και έν ψν-
ΣΩΚΡ. Το τοιοΰτον λέγω Άτι συμβαίνει καί είς το σώμα
χη, δ τι ποιεί μέν δοκεϊν εν ϋχειν τό σώμα καϊ τήν ψυχήν, καί εις τήν ψυχήν, πού κάμνει νά φαίνωνται μέν δτι υγιαί
ϊχει δέ ουδέν μάλλον. νουν ένώ δέν 6γιαίνουν.
Β ΓΟΡ. "Εστί ταντα. ΓΟΡΓ. Σωστά είναι αυτά πού λές.
ΣΩ. Φέρε δή σοι, έάν Ούνωμαι, σαφέστερον επιδείξω ΣΩΚΡ. "Ας ίδοϋμε μήπως μπορΰί να διασαφηνίσω καλύ
δ λέγω. Δνοϊν δντοιν τοϊν πραγμάτοιν δύο λέγω τέχνας' τερα αυτό πού λέγω. Δηλαδή ισχυρίζομαι δτι υπάρχουν
τήν μέν επί τη ψυχή πολιτιχήν χαλώ, τήν δ' έπί σώματι δύο τέχναι (γνώσεις) άνταποκρινόμεναι εΕς τάς δύο ταύτας
ουσίας- καί τήν μέν περί τήν ψυχήν καλώπολιτικήν, τήν δέ
μίαν μέν όντως όνομάσαι ούκ ϊχω σοι, ,-.ας δέ ούσης τής περί τό σώμα μέ ενα μέν δνομα δέν μπορώ νά σοΰ παρα
τον σώματος θεραπείας δύο μόρια λέγω, τήν μέν γνμναστι· στήσω, ενώ δέ ή θεοαπεύουσα το σώμα επιστήμη είναι μία,
κήν, τήν οέ ίατρικήν τής δέ πολιτικής άντίστροφον μέν τη λέγω δτι υπάρχουν ούο υ,έρη αυτής, ή γυμναστική καί ή
γνμναστιχη τήν νομοθετικήν, άντίστροφον δέ τη ιατρική τήν Εατρική. Τής πολιτικής δέ, πού θεραπεύει τήν ψυχήν, αντί
στοιχος μέν προς τήν γυμναστικήν είναι ή νομοθετική, αν
C δικαιοσννην. "Επικοινωνονσι μέν δή άλλήλαις, ατε περί τό
τίστοιχος οέ προς τήν ϊατρικΥ,ν είναι ή δικαιοσύνη 1 . Ε π ι
αυτό ούσαι, έκάτεραι τούτων, ή τε ιατρική τη γυαναστικ^ κοινωνούν μέν μεταξύ των, διότι διά τό ίδιο πράγμα ασχο
χαϊ ή δικαιοσύνη τη νομοθετική· δμως δέ διαφέρουσα τι λούνται, καί ή Εατρική μέ τήν γυμναστικήν, καί ή νομοΌε-
αλλήλων. Τεττάρων δή τούτων ούσών, και άεί προς τό βέΐ* τική μέ τήν δικαιοσύνην, διαφέρουν δμως κατά τι. Ένώ λοι
τιστον θεραπευονσών τών αέν τό σώμα, τών δέ τήν ψυχήν, πόν αύται είναι τέσσαρες καί φροντίζουν διά τήν βελτίωσιν
αί μέν δύο τοϋ σώματος, αι δέ έτεραι δύο τής ψυχής, ή κο
ή κολακεντική αίοθομένη, ού γνονσα λέγω άλλα στοχασα- λακευτική έχουσα μόνον αϊσθησιν, ουχί αληθή γνώσιν καί
μένη, τέτραχα έαυτήν διανείμαοα, ύποδναα νπό εκαστον τό συ^γερον μόνον λαμβάνου3α 6π' δψιν, άφοΰ διήρεσε τόν
Ό τών μορίων, προσποιείται είναι τοντο ύπό δ νπέδν, και εαυτόν της εις τέσσαρα μέρη, είσελθοϋσα κρυφιως είς έ*κα-
τον μέν βέλτιστου ουδέν φροντίζει, τφ δέ αεί ήδίστω θη~ στον τών τεσσάρων μερών προσποιείται δτι είναι τοΰτο είς
τό Οποίον υπεισήλθε, καί ουδόλως φροντίζει διά τό αγαθόν,
ρεύεται τήν άνοιαν καί έξαπατφ, ώστε δοκεΐ πλείστον άξια
Βιά τής διαρκώς δέ παρεχομένης εύχαριστήσεως προσελκύει
εϊναι. Ύπό μέν ονν τήν Ιατριχήν ή όψοποιιχή νποδέδνκεν, τους ανόητους καί τους εξαπατά, ώστε θεωρείται σπουδαία.
και προσποιείται τά βέλτιστα αιτία τφ σώματι είδέναι, ώστ' Ύπό τήν ίατρικήν λοιπόν υπεισήλθεν ή μαγειρική, καί προσ
εί δέοι έν παισι διαγωνίζεσθαι όψοπόιόν τε χαϊ Ιατρόν ή ποιείται δτι γνωρίζει τά άριστα διά τό σώμα τρόφιμα, ώστε,
έν άνδράαιν όντως άνοήτοις ώσπερ οΐ παίδες, πότερος έπαιει άν παρουσιασθή ανάγκη νά διαγωνίζωνται ενώπιον παιδιών
ό μάγειρος καί ό ιατρός, ή ενώπιον ανδρών πού είναι άκρι
περί τών χρηστών σιτίων καί πονηρών, δ Ιατρός ή δ όψο- τοι σαν τα μικρά παίίίά, ποίος γνωρίζει καλύτερα τά ωφέ
λιμα καί τά βλαβερά φαγητά, ό ϊατρός ή ό μάγειρος, θά
1. "Ο,τι είναι ή γυμναστική δια το σώμα εϊναι ή νομοθετική δια

τήν ψυχήν, καί δτι είναι ή ιατρική διά τό σώμα εϊναι ή δικαιο
σύνη δια τήν ψυχήν. Δυνάμεθα λοιπόν νά εϊπωμεν δτι ή μέν νομο
θετική είναι ή γυμναστική, ή δέ δικαιοσύνη ή ιατρική τής ψυχής. αρα ή δικαιοσύνη ϊατρεύδΐ τήν ψυχήν τών ανθρώπων, δπως ή ια
Ό κακό; »Ινα·, ασθενής τήν ψυχήν, τιμωρούμενος λοιπόν θεραπεύεται, τρική ·ατρ?.ΰΐ'. -.ζ σώμα.
Ε ποιος, λιμφ αν άποθανεΐν τόν ίατρόν. Κολακείαν μεν ονν άποθάνη άπό πεϊναν ! ό ίατρός. Αυτό τό ονομάζω κολακείαν
αυτό χαλώ, «αί αίσχρόν φημι είναι τό τοιούτον, ώ Πώλε— καί ισχυρίζομαι δτι είναι άσχημον πράγμα, Πώλε, (διότι
465 τούτο γαρ προς αέ λέγω — δτι τον ήδέος στοχάζεται άνευ αυτά τά λέγω προς σέ), διότι επιδιώκει το εύχάριστον άνευ
,οΰ ωφελίμου. Υποστηρίζω δέ δτι αυτή (ή Ρητορική) δέν
τον βελτίστον τέχνην δέ αυτήν ού φημι είναι άλλ' έμπει είναι τέχνη άλλα έμπειριοί, διότι δέν δύναται νά έξηγήση
ρίαν, δτι ούκ έ*χει λόγον ονδένα ών προσφέρει, όποϊ' άτια τόν λόγον δι 3 ουδέν άπό δσα προσφέρει, καί (νά είπη) ποία
τήν φύσιν εστίν, ώστε τήν αίτίαν έκαστου μή Μχειν ειπείν. είναι ή φυσική Εδιότης αυτών, ώστε δέν δύναται νά έξηγήση
Έγώ δέ τέχνην ού χαλώ, ο αν fj αλογον πράγμα' τούτων τήν αίτίαν έκαστου. Δέν θεωρώ δέ τέχνην έκείνην πού δέν
ημπορεί νά έξηγήση τόν λόγον • τής τοιαύτης ή τοιαύτης
δέ πέρι εί αμφισβητείς, έθέλω νποσχεϊν λόγον.
ενεργείας της (αγνοεί τό διατί γίγνεται τι οοτως)* έάν δέέ*χης
Β Τη αέν ούν ιατρική, ώσπερ λέγω, ή δψοποιική κολα άντίρρησιν είς αυτά, είμαι πρόθυμος νά απαντήσω διασαφί-
κεία υπόκειται' τη δέ γυμναστική κατά τον αυτόν τρόπον ζων ταύταΒ.
τοντον ή κομμωτική, κακούργος τε και απατηλή και άγεν- Εϊς τήν Ίατρικήν λοιπόν υπεισήλθε, καθώς λέγω. ή μα-
νής καί ανελεύθερος, σχήμασιν και χρώμασιν χαϊ λειότητι γειρ.κή -κολακεία' είς δέ τήν γυμναστικήν κατά τόν Ιδιον
τρόπον ή κομμωτική, Οποία είναι βλαβερά, άπατη? ή,
και έσθήαει άπατώσα, ώστε ποιεϊν άλλότριον κάλλος έφελ- ταπεινή καί ανάρμοστος εϊς ανθρώπους ελευθέρους, διότι
κομένονς τον οίχείον τον δια της γυμναστικής άμελεΐν. "Ιν' έξαπατδ μέ σχήματα (μόδες), μέ χρώματα, μέ στιλπνότη-
ούν μή μαχρολογώ, έθέλω σοι ειπείν ωσπερ οι γεωμέτραι— τας, καί μέ ενδύματα, ώστε κάμνει τους ανθρώπους νά πα
ήδη γαρ αν Γσα>ς αχολουι?^σαίς — δτι δ κομμωτική προς ραμελούν τό διά τής γυμναστικής άποκτώμενον ϊδικόν τους
κάλλος καί νά προσπαθούν νά αποκτήσουν ξένον. Διά νά
γυμναστικήν, τοΰτο όψοποιική προς ίατρικήν μάλλον δέ
μή μακρολογώ λοιπόν, θέλωνά σοΰ πώ, καθώς λένε οί γεω
ώδε, δτι δ κομμωτική προς γυμναστικήν, τοντο σοφιστική μέτραι (διότι τώρα πλέον ίσως θά δυνηθής νά μέ παρακο
προς νομοθετικήν, καϊ δτι δ όψοποιική προς ίατρικήν, τού- λούθησης), δτι οΓαν άναλογίαν έχει ή κομμωτική προς τήν
C το φητορική προς δικ,αιοσύνην. "Οπερ μέντοι λέγω, διέστη- γυμναστικήν, τήν αυτήν Ιχει καί ή μαγειρική προς τήν ία
τρικήν μάλλον δέ ώς έξης θά σοΰ εϊπω, δτι οί'αν άναλογίαν
κεν ούτω φύσει' ατε ο' εγγύς δντων φύρονται έν τφ αύτφ
Ιχει ή κομμωτική προς τήν γυμναστικήν, -ήν αυτήν Ιχει ή
σοφιστική προς τήν νομοθετικήν, καί οί'αν ή μαγειρική προς
τήν ίατρικήν, τήν αυτήν έχει ή ρητορική προς τήν δικαιο-
σύνην *.
Ι. Δέν θά εδρίσκη πελατείαν δ ιατρός, διότι τά παιδιά καί οΐ
Αυτά πού σοΰ λέγω, Ιτσι έκ φύσεως είναι διαχωρισμένα*
ανόητοι θά προτιμούν τόν μάγειρον παρέχοντα αύτοΓς ευχάριστα φα
επειδή δμως ευρίσκονται κοντά τό Ινα είς τό άλλο άνακα-
γητά, καί δχι τά πικρά καί δυσάρεστα φάρμακα το9 Εατροδ.
2. Ή εμπειρία εϊναι &λο^ος' δέν δύναται νά αξηγήος τον λόγον
τής τοιαύτης ή τοιαύτης ενεργείας της. Π. χ. Ò εμπειρικές Ιατρός 4. θεραπεΐαι • σώματος
γνωρίζει δτι τήν δείνα νόσον τήν θεραπεύει τό δείνα φάρμακον,
ένώ δ Απιστήμων γνωρίζει καί τδ διατί" διότι γνωρίζει τήν προί- Ψευδείς 'Αληθείς
Κομμωτική Γυμναστική
λευσιν τής νόσου, τά συστατικά τον φαρμάκων, τήν έπίδρασιν αύτβν Μαγειρική Ιατρική
επί το3 όργανισμοδ τοΰ άνθρωπου κλπ.
Θεραπεΐαι ψν%ής
3. "Οπως ετονίσθη καί βίς προηγουμένην σημβίωσιν, εδώ δ βρος
τέχνη 6χει σχεδόν τήν ίννοιαν πού ϊχει παρ' ήμΐν δ ίρος int- Ψευδείς 'Αληθείς
Σοφιστική Νομοδετι/ή
στήμη. Ρητορική Δικαιοσύνη
xal περί ταύτα σοφισταϊ καί Ρήτορες, καί ούκ εχουσιν δ τι τώνονται εϊς τό ίδιον πρόσωπον καί εί'ς τό ίδιον πράγμα
χρήσωνται ούτε αυτοί εαντοΐς οντε οΐ άλλοι άνθρωποι τού- σοφισταϊ καί ρήτορες, καί δέν ήξεύρουν ούτε οί ίδιοι ποΰ
νά κατατάξουν τόν εαυτόν τους, ούτε οί SXIQÎ άνθρωποι
D τοις. Καϊ γαρ αν, εί μή ή ψνχή τφ σώαατι έπεστάτει, αλλ*
ποο να τους κατατάξουν. Καί βέβαια, άν ή ψυχή δέν
αυτό αύτφ, και μή ύπό ταύτης χατεθεωρεΐτο και διεκρίνε- είχε τήν έποπτείαν τοΰ σώματος, άλλα τό σώμα έπώ-
το ή τε όψοποιική και ή Ιατρική, αλλ3 αυτό τό σώμα έκρινε πτευε τόν εαυτόν του, καί δέν επέβλεπε καί διεχώριζεν ή
σταθμώμενον ταΐς χάρισι ταϊς προς αυτό, τό τού 'Αναξα- ψυχή τήν μαγειρικήν καϊ ίατρικήν, άλλα τό ίδιον τό σώμα
γόρον αν πολύ ήν, ώ φίλε Πώλε — σύ γαρ τούτων έμπει ϊκρινεν «ύτάς έκτιμων άπό τήν εύχαρίστησιν πού τοΰ παρέ
χουν, θά είχε μεγάλην πέρασιν έκεϊνο πού είπεν ό 'Αναξα
ρος — , ομού άν πάντα χρήματα έφύρετο εν τφ αύτφ, άκρι
γόρας ', φίλε Πώλε, (διότι τά γνωρίζεις αυτά), δλα λοιπόν
των όντων τών τε ιατρικών καί υγιεινών καί όψοποιικών. μαζί θά άνεμιγνύοντο, διότι δέν θά είχον ξεχωρίσει τά άφο-
Ε "Ο μέν ούν έγώ φημι τήν ρητορικήν είναι, άχήκοας' άντί ρώντα τήν ίατρικήν, τήν ύγιεινήν καί τήν μαγειρικήν. 'Έχεις
στροφον δψοποιίας εν ψνχη, ώς έκεϊνο έν σώματι. "Ισως μέν ακούσει λοιπόν τί έγώ νομίζω δτι εϊναι ή ρητορική* είναι
ονν "άτοπον πεποΐηκα, δτι σε ονχ έών μακρούς λόγονς λέ δηλαδή τό άντίστοιχον τής μαγειρικής είς τήν ψυχήν, δ,τι
είναι ή μαγειρική διά τό σώμα, τό ίδιον είναι ή ρητορική
γειν αυτός σνχνόν λόγον άποτέτακα. "Αξιον μέν ονν έμοϊ
διά τήν ψυχήν. "Ισως βέβαια έκαμα άσχημα, πού έμακρο-
συγγνώμην ϊχειν εστί' λέγοντος γάρ μον βραχέα ονκ έμάν- λόγησα, ένφ δέν άφηνα προηγουμένως εσένα νά μακρολογής.
θανες, ουδέ χρήσθαι τη άποκρίσει, ήν σοι άπεκρινάμην, Πρέπει δμως νά μέ συγχώρησης γι 3 αυτό' διότι δταν τά
ουδέν οίος τ ήσθα, άλλ' έδέον διηγήσεως. "Εάν μέν ούν και Ιλεγον μέ λίγα λόγια δέν τά καταλάβαινες, καί δέν ήδύ-
έγώ σον άποκρινομένον μή εχω 5 τι χρήσωμαι, απότεινε νασο νά απάντησης 'είς τάς αποκρίσεις μου, άλλ 1 έχρειά-
466 Mal σν λόγον, εάν δέ έ"χω, έα με χρήσθαι' δίκαιον γάρ. Kai ζετο μακρά διήγησις (διά νά έννοήσης τι λέγω). Έ ά ν λοι
πόν καί έγώ, δταν σύ αποκρίνεσαι είς τάς ερωτήσεις μου,
νυν ταύτη τη άποκρίσει εΐ τι έχεις χρήσθαι, χρώ.
δέν εννοώ τήν άπόκρισίν σου, μεταχειρίζου καϊ σύ μακρο
ΠΩΑ. Τίούνφης; Κολακεία δοχεϊ σοι είναι ή ρητορική ; λογίαν, εάν δμως εννοώ, άφηνε μενά απαντώ. Διότι δίκαιον
ΣΩ. Κολακείας μέν ούν ϊγωγε είπον μόριον. 'Αλλ' ον είναι νά μέ άφήνης νά σοο απαντώ. Καί τώρα, άν δύνασαι
νά απάντησης είς δσα σοΰ άπεκρίθην, απάντησε.
μνημονεύεις τηλικοντος ών, ώ Πώλε ; Τί τάχα δράσεις ;
ΠΩΑ. Δι'ίσχυρίζεσαι λοιπόν πώς ή ρητορική είναι ίνα
ΠΩΛ. ψΑρ* ούν δοκούσί σοι ώς κόλακες έν ταΐς πόλεσι
καί τό αυτό μέ τήν κολακείαν ;
φαύλοι νομίζεσθαι οι αγαθοί φήτορες ; ΣΩΚΡ. Μόριον τής κολακείας είπα έγώ τουλάχιστον
Β ΣΩ. 'Ερώτημα τοντ έρωτφς ή λόγον τινός αρχήν λέγεις ; πώς είναι. Μά άν δέν τό θυμάσαι αυτό, Πώλε, τόσον νέος
ΠΩΑ. 'Ερωτώ ϊγωγε. άνθρωπος a , τότε τί θά κάμης άν γηράσης • ;
ΠΩΑ. Νομίζεις λοιπόν πώς οί καλοί p-ήτορες είς τάς
πόλεις θεωροΰνται φαΰλοι κόλακες ;
ΣΩΚΡ. Είναι έρώτησις αυτό, ή αρχή νέου θέματος προς
1. Ό ίκ Κλαζομενών τής 'Ιωνίας καταγόμενος 'Αναξαγόρας ήλ* συζήτησιν * ;
θιν είς Αθήνας καί έγένετο φίλος τοΰ Περικλέους καί διδάσκαλος ΓΟΡΓ. Έ γ ώ τουλάχιστον ερωτώ.
τοΟ Εύριπίβου καί τοδ θουκυδίβου. Έπρέσβευεν δτι αρχή τών δ/των
•Ιναι δ νοδς «Πάντα χρήματα ήν ομοδ' εΐτα νοδς έλθών αυτά διε-
κόσμησεν».
4. Ή ρητορική ώρίσθη δπό τοδ Σωκράτους ώς μόριον κολα
2. Ή μνήμη εϊ>αι Ισχυρά εϊς τήν νεαράν ήλικίαν. κείας" τοϋζο δ Πώλος ώφειλε νά έλέγξτ^. 'Αφήνει δμως αυτό καί
8. Τάχα σημαίνει ταχιά, αοριον, είς τό μέλλον που θά γηράαης έρωτφ άν οί αγαθοί Ρήτορες θεωροδνται φαύλοι κόλακες. Εγείρει
καί θά εξασθένηση ή μνήμη σου. λοιπόν νέον ζήτημα, πώς θεωρούνται οί αγαθοί Ρήτορες.
ΓΟΡΓΙΑΣ W
78 ΠΛΑΤϋΝΟΪ
ΣΩΚΡ. Νομίζω πώς οΐ ρήτορες είς τάς πόλεις δέν λο
ΣΩ. Ουδέ νομίζεσΰαι εμοιγε δοκούσιν. γαριάζονται διόλου.
ΠΩΛ. Πώς ού νομίζεσ&αι ; Ού μέγιστον δύνανται έν ΠΩΛ.. Πως δέν λογαριάζονται ; Δέν έχουν είς τά; πέ-
ταϊς πόλεσιν ; λεις μεγίστην δύναμιν ;
ΣΩ. Ουκ, εί τό δύνασυαί γε λέγεις άγα&όν τι είναι τφ ΣΩΚΡ. "Οχι, έάν βέβαια θεωρής τήν δύνχμιν ωφέλιμον
είς τόν έχοντα αυτήν.
δυναμένω.
ΠΩΛ. Κα! πραγματικώς τοΰτο ισχυρίζομαι.
ΠΩΛ. Άλλα μέν δη λέγω γε. ΣΩΚΡ. .Οί Ρήτορες έν τούτοις μοο φαίνεται πώς Ιχσυν
ΣΩ. Ελάχιστον τοίννν μοι δοκούσιν τών έν τη πόλει τήν μικροτέραν δύναμιν άπό όλους τους άλλους πολίτας.
δύνασ&αι οι ρήτορες. ΠΩΑ. Τί λές ; Δέν φονεύουν οί Ρήτορες, καθώς οί τύ
C ΠΩΛ. Τί δ' ; Ονχ, ώσπερ οι τύραννοι, άποκτιννύασί ραννοι, όποιον θέλουν, καί δέν άφαιροΟν περιουσίας, καί
δέν εξορίζουν άπό τάς πόλεις, δποιον δήποτε θέλουν ;
τε δν άν βούλωνται, καί αφαιρούνται χρήματα καϊ έκβάλ-
ΣΩΚΡ. Μά τόν κύνα,—αμφιβάλλω, Πώλε, δι' αυτά πού
λουσιν έκ τών πόλεων δν άν δοκη αύτοϊς ; λές, άν τά λές αυτά καί εκφράζεις τήν γνώμην σου, ή Ιμένα
ΣΩ. Νή τόν κύνα, άμφιγνοώ μέντοι, ώ Πώλε, έφ' έκά- έρωτας :
στον ών λέγεις, πότερον αυτός ταύτα λέγεις καϊ γνώμην ΠΩΑ. Άλλ' έγώ βέβαια σέ ερωτώ.
σαντον άποφαίνει, ή έμέ έρωτας. ΣΩΚΡ. Έστω, φίλε μου· έπειτα δύο πράγματα συγχρό
ΠΩΛ. Άλλ' έγωγε σέ ερωτώ. νως μέ έρωτας.
ΣΩ. Είεν, ώ φίλε' έπειτα δύο άμα με έρωτας ; ΠΩΑ. Πώς σέ ερωτώ γιά δυό πράγματα ;
ΠΩΛ. Πώς δύο ; ΣΩΚΡ. Δέν έλεγες έτσι πρό ολίγου, δτι φονεύουν οί ρή
η ΣΩ. Ούκ άρτι ούτω πως έλεγες, δτι άποκτιννύασιν οί τορες όσους θέλουν, καθώς οί τύραννοι, καί άφαιροΟν πε
ριουσίας καί εξορίζουν άπό τάς πόλεις οιονδήποτε θελήσουν;
ρήτορες ους άν βούλωνται, ώσπερ οί τύραννοι, καί χρήματα
ΠΩΑ. Μάλιστα, αυτό έλεγα.
αφαιρούνται καϊ έξελαύνονοιν έκ τών πόΛεων δν άν δοκγί
ΣΩΚΡ. ΣοΟ λέγω λοιπόν δτι αυτά είναι δύο ερωτήματα,
αύτοΐς ;
καί θά σοο αποκριθώ δέ καί είς τά δύο. Υποστηρίζω δη
ΠΩΛ. "Εγωγε. λαδή, Πώλε, 8τι καί οί Ρήτορες καί οί τύραννοι έχουν έλα-
ΣΩ. Λέγω τοίνυν σοι, δτι δύο ταϋτ έστϊν ερωτήματα, χίστην δύναμιν είς τάς πόλεις καθώς τώρα δά Ιλεγον διότι
ουδέν άπό δσα θέλουν πράττουν, διά νά ομιλήσω μέ λίγα
καϊ άποκρινοΰμαί γε σοι προς αμφότερα. Φημϊ γάρ, ώ
λόγια· πράττουν δμως δ,τι ήθελε φανή είς αυτούς ώφελιμώ-
Πώλε, έγώ καϊ τους ρήτορας καϊ τους τυράννους δννασ&αι τατον.
μέν έν ταϊς πόλεσιν σμικρότατον, ώσπερ νννδη έλεγον' ού- ΠΩΑ. Αυτό λοιπόν δέν είναι μεγάλη δύναμις ;
Ε δέν γάρ ποιεϊν ών βούλονται, ώς έπος ειπείν ποιεϊν μέντοι ΣΩΚΡ. "Οχι, καθώς τουλάχιστον λέγει 6 Πώλος.
δ τι άν αύτοϊς δόξτι βέλτιστον εϊναι. ΠΩΛ. Έ γ ώ είπα δτι αδτό δέν είναι μεγάλη δύναμις;
ΠΩΛ. Ονκονν τούτο εστίν τό μέγα δύνασΰαι ; Έ γ ώ τουναντίον υποστηρίζω δτι αυτό είναι μεγάλη δύναμις.
ΣΩ. Ούχ, ώς γέ φησιν Πώλος. ΣΩΚΡ. Μά τόν—σύ βέβαια λέγεις δτι αυτό δέν είναι
ΠΩΛ. Έγώ ού φημι ; Φημϊ μέν ονν ίγωγε. μεγάλη δύναμις, διότι λέγεις δτι ή μεγάλη δύναμις είναι
ΣΩ. Μά τόν — ού σύ γε, έπϊ τό μέγα δννασ&αι φτ)ς ωφέλιμος είς τόν έχοντα αυτήν.
άγα&δν είναι τω δυναμένω. ΠΩΛ. Βεβαιότατα, υποστηρίζω δτι ή μεγάλη δύναμις
είναι ωφέλιμος είς τόν έχοντα αυτήν.
ΠΩΛ. Φημϊ γαρ ούν.
80 ΠΛΑΤΩΝΟΣ Γ0ΡΠΑ2 81
ΣΩ. 'Λγα&όν ούν οιει είναι, έάν τις ποιγ\ ταύτα, δ δν ΣΩΚΡ. Νομίζεις λοιπόν ώφέλιμον, έάν πράττη κανείς
δοκχι αύτφ βέλτιστα είναι, νουν μή έχων, καϊ τούτο καλείς άνευ σκέψεως δσα ήθελον φανή είς αυτόν ωφέλιμα, καί
μέγα δύνασΰαι ; αυτό τό ονομάζεις μεγάλην Εσχύν ;
ΠΩΛ. "Οχι βέβαια.
ΠΩΛ. Ούκ ϊγωγε. ΣΩΚΡ. θ ά απόδειξης λοιπόν έσφαλμένην τήν γνώμην
ΣΩ. Ούκούν αποδείξεις τους ρήτορας νονν έχοντας καϊ μου, (μόνον) έάν απόδειξης δτι οί ρήτορες σκέπτονται δρθώς,
467 τέχνην την ρητορικήν άλλα μή κολακείαν έμέ έξ"ελέγξαις, καί δτι ή Ρητορική είναι «επιστήμη» καί όχι κολακεία.
Έάν δμως δέν απόδειξης τήν γνώμην μου έσφαλμένην, οί
εί δέ με έάοεις άνέλεγκτον, οί ρήτορες οι ποιονντες έν ταΐς
όήτορες καί οί τύραννοι (επίσης) οί πράττοντες είς τάς πό
πόλεσιν α δοκεΐ αύτοϊς καϊ οί τύραννοι ουδέν άγαΰόν τούτο λεις δ,τι φαίνεται είς αυτού; (καλύτερον), ούόέν καλόν κατορ
κεκτήσονται, εί δη δύναμίς έστιν, ώς σύ φ^ς, άγαϋόν, τό θώνουν, έάν καθώς έσύ ισχυρίζεσαι ή δύναμις είναι αγαθόν,
δέ ποιεϊν άνευ νον δ δοκεΐ καϊ σύ ομολογείς κακόν τό νά κάμνη δέ κανένας χωρίς σκέψινδ,τι τοο αρέσει καί σύ
παραδέχεσαι πώς (αυτό) είναι κακόν ή δέν είναι έτσι ;
είναι' ή ον ;
1ΙΩΛ. "Ετσι είναι.
ΠΩΛ. Έγωγε.
ΣΩΚΡ. Πώςλοιπόν οί ρήτορεςή οί τύραννοι θά έχουν με
ΣΩ. Πώς άν ονν οΐ ρήτορες μέγα δνναιντο ή οί τύραν γάλην ίσχύν εις τάς πόλεις, έάν 6πό τοΟ Πώλου δέν άποδει-
νοι έν ταϊς πόλεσιν, έάν μή Σωκράτης έξελεγχ&η ύπό Πώ- χθή ότι ούτοι κάμνουν δσα θέλουν ;
ΠΩΛ. Λοτός ό άνθρωπος!
λον δτι ποιούσιν δ βούλονται ;
ΣΩΚΡ. Υποστηρίζω δτι δέν πράττουν δσα θέλουν. 'Από
Β ΠΩΛ. Ούτος άνήρ. δειξε μου πώς πράττουν δσα θέλουν.
ΣΩ. Ού φημι ποιεϊν αυτούς δ βούλονται' άλλα μ' ΠΩΛ. Δέν παρεδέχεσο πρό ολίγου δτι πράττουν δσα
ϊλεγχε, ήθελον φανή είς αυτούς ωφέλιμα ; (πρό ολίγου τά έλεγε; αυτά).
ΣΩΚΡ. Καί τώρα βεβαίως τό παραδέχομαι.
ΠΩΛ. Ούκ άρτι ώμολόγεις ποιεϊν δ δοπεϊ αύτοΐς βέλ ΠΩΛ. Δέν κάμνουν λοιπόν δσα θέλουν ;
τιστα είναι (τούτον πρόσΰεν). ΣΩΚΡ. "Οχι, δέν κάμνουν δσα θέλουν.
ΣΩ. Καϊ γαρ νύν ομολογώ. ΠΩΑ. Κάμνουν δμως δ,τι φανή είς αυτούς καλόν ;
ΣΩΚΡ. Μάλιστα.
ΠΩΛ. Ούκούν ποιούσιν α βούλονται ;
ΠΩΛ. Παράδοξα καί παράξενα πράγματα λέγεις, Σω
ΣΩ. Ον φημι. κράτη.
ΠΩΛ. Ποιονντες δέ δ δοκεΐ αύτοϊς ; ΣΩΚΡ. Μή μέ κατηγορείς, καλέ μου Πώλε, διά νά σοΟ
ΣΩ. Φημϊ. ομιλήσω κ ι ' έ γ ώ δπως συνηθίζεις σύ νά όμιλής 1 . 'Αλλ' έάν
μέν δύνασαι νά μέ έρωτας, έρωτα με, έάν δέ δέν δύνασαι,
ΠΩΛ. Σχέτλια λέγεις καϊ νπερφνά, ώ Σώκρατες.
άποκρίνου.
ΣΩ. Μή κατηγορεί, ώ λφστε Πώλε, ίνα προαείπω σε ΠΩΛ. Μά θέλω νά άποκρίνωμαι, διά νά μάθω τί εννοείς.
C κατά σέ' άλλ' εί μέν έχεις έμέ έρωτάν, έπίδειξον δτι ψεύδο ΣΩΚΡ. Λοιπόν, νομίζεις πώς οί άνθρωποι επιθυμούν έκεί-
μαι, εί δέ μή, αυτός άποκρίνον.
ΠΩΛ. Άλλ' ίΜλω άποκρίνεο&αι, "να καϊ είδώ δ τι
1. 'Αναφέρεται είς τό <λφστε Πώλε»· είναι παριαον καί δμοιοτέ-
λέγεις. λευτον. ΟΒτω οι>νήθιζον να δμιλοδν ο! Ρήτορες δια να κάμνοιιν ivxii-
ΣΩ. Πότερον ούν σοι δοκούσιν οΐ άν&ρωποι τούτο βού- πωσιν
ΠΛΑΤΩΝΟΣ. ΓΟΡΓΙΑΣ 6
ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ
m
λεαοαι, δ άν πράττωοιν εκάστοτε, ήέκεϊνο, ού ένεκα πράτ- νο πού εκάστοτε πράττουν ή έκεϊνο χάριν τοο όποιου πράτ
τονοιν τοΰίν' 8 πράττωοιν,' Οίον οί τά φάρμακα πίνοντες τουν δ,τι πράττουν ; Παραδείγματος χάριν, οί πίνοντες φάρ
παρά τών Ιατρών πότερόν σοι δοκούσιν τούτο βούλεσ&αι, μακα κατά παραγγελίαν τών ιατρών νομίζεις δτι επιθυμούν
αυτό πού κάνουν, δηλαδή νά πίνουν φάρμακον καί νά υπο
δπερ ποιούσιν, πίνειν τό φάρμακον καϊ άλγεϊν, ή έκεϊνο, τό φέρουν έκ τής πόσεως αύτοΰ, ή ότι επιθυμούν τήν ύγείαν,
ύγιαίνειν, ού ένεκα πίνονοιν ; χάριν τής οποίας πίνουν τό φάρμακον ;
D ΠΩΛ. Δήλον δτι τό ύγιαίνειν. ΠΩΛ. Φανερόν είναι δτι επιθυμούν νά γιατρευθοΰν.
ΣΩ. Ούκούν καϊ οί πλέοντες τε και τόν άλλον χρημα- ΣΩΚΡ. Καί οί έπιχειροΰντες λοιπόν χάριν εμπορίου τα
τισμόν χρηματιζόμενοι ού τούτα έστιν δ βούλονται, δ ποίτ ξίδια μέ πλοία, κα! οί έπιδιώκοντες νά κερδίσουν χρήματα,
δέν θέλουν αυτό πού εκάστοτε κάμνουν διότι ποίος θέλει νά
ονσιν εκάστοτε' τις γάρ βούλεται πλεϊν τε καϊ κινδννεύειν
πλέη καί νά κινδυνεύη καί νά βασανίζεται ; 'Αλλά θέλουν,
χαϊ πράγματ' ΐχειν ; Άλλ' έκεϊνο, οίμαι, ού ένεκα πλέου- νομίζω, έκεϊνο χάριν τοο οποίου πλέουν, δηλαδή τόν πλοΰ
οιν, πλοντεΐν [πλούτον γάρ ένεκα πλέουσιν]. τον (διότι χάριν τοΰ πλούτου ταξιδεύουν μέ πλοία).
ΠΩΛ. Πάνυ γε. ΠΩΛ. Βεβαίως.
ΣΩ. "Αλλο τι ούν ούτω καϊ περί πάντων, έάν τίς τι ΣΩΚΡ. Ά λ λ ο τι λοιπόν συμβαίνει, ή έτσι γίνεται καί
δι' δλα τά πράγαατα, έάν κανείς πράττη τι χάριν ένας σκο-
πράχτχ] ένεκα τον, ού τούτο βούλεται, 3 πράττει, άλλ' έκεϊ
ποο, δέν επιθυμεί εκείνο πού πράττει, άλλ' εκείνο χάριν τοΟ
νο, ού ένεκα πράττει ; όποιου πράττει ;
Ε ΠΩΛ. Ναί. ΠΩΛ. Ναί.
ΣΩ. Άρ' ούν έστιν τι τών δντων, δ ούχϊ ήτοι άγα&όν ΣΩΚΡ. Υπάρχει άρά γ ί τι άπό τά όντα τό όποιον δέν
είναι ή αγαθόν ή κακόν ή μεταξύ τούτων ε&ρισκόμενον, δη
γ' έστϊν ÎJ κακόν τ) μεταξύ τούτων ούτε άγα&όν ούτε
λαδή οδτε αγαθόν ούτε κακόν ;
κακόν ; ΠΩΛ. Άναγκαίως έκαστον τών δντων είναι ή ώφέλιμον
ΠΩΛ. Πολλή ανάγκη, ώ Σώκρατες. ή βλαβερόν ή ούτε ώφέλιμον οδτε βλαβερόν.
ΣΩ. Ούκούν λέγεις είναι άγα&όν μέν αοφίαν τε καϊ ΣΩΚΡ. Λέγεις λοιπόν δτι αγαθά (ωφέλιμα) είναι ή σο
φία, ή υγεία, ό πλούτος καί τάλλα τά τοιαύτα, κακά (βλα
ύγίειαν καϊ πλοντον καϊ τάλλα τά τοιαύτα, κακά δέ τάναν-
βερά) δέ τά εναντία τούτων ;
τία τούτων ; ΠΩΛ. Μάλιστα.
ΠΩΛ. Έγωγε. ΣΩΚΡ. Τά δέ μήτε ωφέλιμα μήτε βλαβερά θεωρείς άρά
ΣΩ. Τά δέ μήτε άγαΰά μήτε κακά άρα τοιάδε λέγεις, δ γε πώς είναι τέτοια πάνω κάτω, πού ενίοτε μέν μετέχουν
168 ενίοτε μέν μετέχει τοϋ άγαθον, ενίοτε δέ τού κακού, ενίοτε τού ωφελίμου, ενίοτε δέ τοΰ βλαβερού, ενίοτε δέ οδτε τοϋ
ωφελίμου οδτε τοΟ βλαβερού, π. χ. τό νά κάθεται κανείς, τό
δέ ουδετέρου, οίον καϋηο&αι καϊ βαδίζειν καϊ τρέχειν καϊ
νά βαδίζη, νά πλέη, καί νά τρέχη, οί πέτρες, τά ξύλα καί
πλεϊν, καϊ οίον αύ λίθους καί ξύλα καϊ τάλλα τά τοιαύ τά άλλα τοιαΟτα ; Αυτά δέν εννοείς; "Ηάλλα τινά ονομάζεις
τα ; Ού ταύτα λέγεις ; "Η άλλ' άττα καλείς τά μήτε άγαϋά μήτε ωφέλιμα μήτε βλαβερά ;
μήτε κακά ; ΠΩΛ. Δέν ονομάζω άλλα, αυτά ονομάζω μήτε ωφέλιμα
μήτε βλαβερά.
ΠΩΛ. Ούκ, άλλα ταύτα.
ΣΩΚΡ. ΟΕ άνθρωποι πράττουν τά μήτε ωφέλιμα μήτε
ΣΩ. Πύτερον ούν τα μεταξύ ταντα έ*νεχα τών άγα&ών βλαβερά χάριν τών ωφελίμων, ή τά ωφέλιμα χάριν τών μήτε
πράττουσιν, δταν πράττωοιν, τ) τδναιν^ τών μεταξύ ; βλαβερών μήτε ωφελίμων ;
ΓΟΡΓΙΑΣ 85
84 ΠΛΑΤΒΝΟΣ
ΠΩΛ. Τά μήτε ωφέλιμα μήτε βλαβερά πράττουν χάριν
ΠΩΛ. Ta μεταξύ δήπον τών άγα&ών.
των ωφελίμων.
Β ΣΩ. Τό άγαϋ-όν άρα δι'ώκοντες καϊ βαδίζομεν, δταν ΣΩΚΡ. Tè ώφέλιμον λοιπόν έπιδιώκοντες καί βαδίζο
βαδίζωμεν, οίόμενυι βέλτιον είναι, καί τό εναντίον Ισταμεν, μεν, δταν βαδίζωμεν, επειδή νομίζομεν δτι είναι ώφελιμώ-
δταν έστώμεν, τον αυτού ένεκα, τού άγα&ού' τ) ού ; τερον, καί τουναντίον ίστάμεθα, δταν ίστάμεθα, διά τόν ίδιον
λόγον, δηλαδή χάριν τοΰ ωφελίμου· ή δέν είναι έτσι ;
ΠΩΛ. Ναί.
ΠΩΛ. Ναί, έτσι είναι.
ΣΩ. Ούκούν καϊ άποκτίνννμεν, εΐ τιν' άποχτίνννμεν, ΣΩΚΡ. Καί φονεύομεν λοιπόν, έάν τίνα φονεύωμεν, καί
και έκβάλλομεν καϊ αφαιρούμενα χρήματα, οίόμενοι άμει- έκδιώκομεν άπό τήν πόλιν, καί άφαιροΰμεν περιουσίας, διότι
νον είναι ήμΐν ταύτα ποιεϊν ή μή ; νομίζομεν δτι είναι ώφελιμώτερον είς ημάς νά πράττωμεν
ταύτα, παρά νά μή τά πράττωμεν ;
ΠΩΑ. Πάνυ γ ε. ΠΩΛ. Μάλιστα.
ΣΩ. Ένεκ' άρα τού άγαϋον άπαντα ταύτα ποιούσιν .οί ΣΩΚΡ. Οί πράττοντες λοιπόν όλα αυτά τά πράττουν χά
ποιούντες. ριν τοΰ ωφελίμου.
ΠΩΛ. Φημϊ. ΣΩΚΡ. Παρεδέχθημεν λοιπόν δτι δέν έπιθυμοϋμεν, δσα
C ΣΩ. Ούκούν ώμολογήσαμεν, δ ένεκα τον ποιον μεν, μή πράττομεν χάριν σκοπού τίνος, άλλ' δτι έπιθυμοομεν έκεϊνο
εκείνα βούλεσ&αι, άλλ' έκεϊνο, ού ένεκα ταΰτα ποιονμεν ; χάριν τοο οποίου πράττομεν ;
ΣΩΚΡ. Δέν έπιθυμοΟμεν λοιπόν νά σφάζωμεν οδτε νί
ΣΩ. Ούκ άρα σφάττειν βονλόμεϋα ούδ' έκβάλλειν έκδιώκωμεν άπό τάς πόλεις οδτε νά άφαιροΰμεν τάς περιου
έκ τών πόλεων ουδέ χρήματα άφαιρεΐσ&αι απλώς όντως, σίας τών άλλων έτσι απλώς καί ώς έτυχε (χωρίς σκοπόν)
άλλ' έάν μέν ωφέλιμα fi ταύτα, βονλύμεϋα πράττειν αυτά, άλλ' άν μέν ταύτα είναι ωφέλιμα, θέλομεν νά τά πράττωμεν,
έάν δέ είναι βλαβερά δέν θέλομεν. Διότι τά ωφέλιμα τά έπι
βλαβερά δέ δντα ού βονλόμε&α. Τά γάρ άγα&ά βουλόμεΰα, θυμοΟμεν, καθώς λές, τά δέ μήτε ωφέλιμα μήτε βλαβερά δέν
ώς φης σν, τα δέ μήτε άγα&ά μήτε κακά ού βονλόμε&α, τά έπιθυμοΟμεν, οδτε δέ καί τά βλαβερά έπιθυμοΟμεν. "Ετσι
ουδέ τά κακά. Ή γάρ ; Άληΰή σοι δοκώ λέγειν, ώ Πώλε, δέν είναι ; ΣοΟ φαίνεται, Πώλε, διι λέγω αληθή ή δέν σοΟ
η ον ; Τί ούκ άποκρίνει ; φαίνεται ; Γιατί δέν αποκρίνεσαι ;
D ΠΩΛ. Άληάή. ΠΩΛ. ΜοΟ φαίνεται πώς δσα λέγεις είναί αληθή.
ΣΩΚΡ. Έ ά ν λοιπόν παραδεχώμεθα ταοια, έάν κανείς
ΣΩ. Ούκούν είπερ ταύτα δμολογούμεν, ει τις άποκτεί- φονεύση τινά, ή Ιξορίση άπό τήν πόλιν, ή τοΟ δήμευση τήν
νει τινά f) έκβάλλει έκ πόλεως ή* αφαιρείται χρήματα, είτε περιουσίαν, είτε τύραννος είτε ρήτωρ είναι, νομίζων δτι τούτο
τύραννος ών είτε δήτωρ, οίόμενος άμεινον είναι αύτφ, τυγ είναι καλύτερον είς αυτόν, ένώ είναι χειρότερον, ούτος βέ
βαια κάμνει δσα φαίνονται είς αυτόν συμφέροντα' δέν είναι
χάνει δέ δν κάκιον, ούτος δήπον ποιεί δ δοκεΐ αύτφ' ή' γάρ ;
έτσι ;
ΠΩΑ. Ναί. ΠΩΛ. Ναί.
ΣΩ. "Αρ' ούν καϊ δ βούλεται, εϊπερ τνγχάνει ταΰτα ΣΩΚΡ. Κάμνει άρα οδτος καί δσα θέλει, άν συμβη· νά
κακά δντα ; Τί ούκ άποκρίνει ; είναι βλαβερά ; Γιατί δέν αποκρίνεσαι ;
ΠΩΛ. ΜοΟ φαίνεται πώς δέν κάμνει, δσα θέλει.
ΠΩΛ. Άλλ' ού μοι δοκεΐ ποιεϊν δ βούλεται. ΣΩΚΡ. Είναι λοιπόν δυνατόν ό τοιοΟτος νά έχη μεγά-
Ε ΣΩ. "Εστιν ονν δπως ό τοιούτος μέγα δύναται έν τ^
πόλει ταύτη, εΐπερ έστι τό μέγα δννασθαι αγαθόν τι κατά λην δύναμιν είς τήν πόλιν ταύτην, έάν βέβαια ή μεγάλη 86-
τήν σήν όμολογίαν ; ναμις είναι ωφέλιμος είς τον έχοντα αυτήν, δπως παραδέ
χεσαι ;
ΠΩΛ. Ούκ εστίν.
ΠΩΛ. Δέν είναι δυνατόν.
ΣΩ. 'Αληθή άρα έγώ ελεγον, λέγων δτι ϊστιν άνθρω- ΣΩΚΡ. Σωστά λοιπόν ελεγον έγώ, δταν δπεστήριζα δτι
πον ποιονντα έν πόλει α δοκεΐ αύτφ μή μέγα δννασθαι μη είναι δυνατόν άνθρωπος πράττων εϊς τήν πόλιν δσα φαίνον
δέ ποιεΐν & βούλεται. ται εϊς αυτόν ωφέλιμα, νά μή έ*χη μεγάλην δύναμιν, μηδέ
ΠΩΛ. *Ως δή σν, ώ Σώχρατες, ονχ αν δέξαιο έξεΐναι να πράττη δσα επιθυμεί.
ΠΩΑ. Πόσο βέβαια και σύ δ ίδιος, Σωκράτη, δέν θά προ
σοι ποιεΐν δ τι δοκεΐ σοι έν τη πόλει μάλλον ή μή, ουδέ τιμούσες νά Ιχης τό ελεύθερον νά κάμνης εΐς τήν πόλιν δ,τι
ζηλοΐς δταν ϊδης τινά ή άποκτείναντα δν εδοξεν αντφ ή σοΰ αρέσει παρά νά μή μπόρας, καί δέν θά έζήλευες Αμα
άφελόμενον χρήματα ή δήσαντα. έβλεπες κανένα νά φονεύη οιονδήποτε πολίτην άρεσε είς
ΣΩ. Δικαίως λέγεις ή αδίκως ; αυτόν ή νά τοο παίρνη τήν περιουαίαν του ή νά τόν φυλά-
κίζη.
469 ΠΩΑ. Όπότερ' αν ποιη, ούκ άμφοτέρως ζηλωτός έστιν ; ΣΩΚΡ. Πώς τά νομίζεις αότά νά γίνωνται, νομίμως ή
ΣΩ. Ενφήμει, ώ Πώλε. παρανόμως ;
ΠΩΛ. Τί δή ; ΠΩΛ. Είτε δικαίως εϊτε αδίκως πράττει τις ταοτα,
ΣΩ. "Οτι ον χρή οντε τονς άζηλώτονς ζήλουν οντε τονς δέν είναι αξιοζήλευτος, είτε μέ τόν ένα είτε μέ τόν άλλον
τρόπον τά πράττει ;
άθλιους, άλλ' ελεεΐν.
ΣΩΚΡ. Σιώπα, Πώλε.
ΠΩΛ. Τί δέ ; Οντω σοι δοκεΐ έχειν περί ών έγώ λέγω ΙίΩΑ. Τί συμβαίνει ; Γιατί μοΟ λέγεις νά σιωπήσω ;
τών ανθρώπων ; ΣΩΚΡ. ΣοΟ λέγω νά σιωπήσης, διότι δέν πρέπει νά ζη-
ΣΩ. Πώς γαρ ον ; λεύωμεν εκείνους πού δέν αξίζει νά ζηλεύωμεν, οδτε τους
δυστυχείς, άλλα πρέπει νά τους λυπούμεθα.
ΠΩΑ. "Οστις ονν άποχτίνννσιν 8ν δν δόξη αύτφ, δι
ΠΩΛ. Τί συμβαίνει ; Αυτήν τήν γνώμην έχεις γιά τους
καίως άποχτιννύς, άθλιος δοκεΐ σοι είναι και ελεεινός ; ανθρώπους πού ομιλώ ;
ΣΩ. Ουκ ϊμοιγε, ουδέ μέντοι ζηλωτός. ΣΩΚΡ. Μάλιστα.
ΠΩΛ. Ούκ άρτι αθλιον εφησθα είναι ; ΠΩΛ. "Οποιος λοιπόν φονεύει δποιον ήθελε φανή καλόν
Β ΣΩ. Τόν αδίκως γε, ώ εταίρε, άποκτείναντα, και έλεει- είς αυτόν νά φονεύση, δικαίως φονεύων, δυστυχής καί άξιο-
λύπητος σοΰ φαίνεται δτι είναι ;
νόν γε προς' τόν δέ δικαίως άζήλωτον. ΣΩΚΡ. Δέν μοΰ φαίνεται δυστυχής, άλλ° οδτε καί άξιος
ΠΩΑ. *Η που ο γε αποθνήσκων αδίκως ελεεινός τε νά τόν ζηλεύη κανείς.
και άθλιος έστιν. ΠΩΛ. Δέν έλεγες πρό ολίγου δτι είναι δυστυχής ;
ΣΩ. τΗττον ή ό άποκτιννύς, ώ Πώλε, καί ήττον ί δ ΣΩΚΡ. "Ελεγον, φίλε μου, δτι δυστυχής καί άξιολύπη-
δικαίως αποθνήσκων. τος είναι δ αδίκως φονεύων. Τόν δικαίως φονεύοντα Ιλεγον
δτι δέν αξίζει νά τόν ζηλεύη κανείς.
ΠΩΛ. Δέν είναι, μοΟ φαίνεται, δυστυχής καί άξιολύπη-
τος ό αδίκως φονευόμενος ;
1. ' ύ Σωκράτης τρείς βαθμούς άθλιότητος διακρίνει ενταύθα: ΣΩΚΡ. Όλιγώτερον δυστυχής είναι άπό τόν αδίκως φο
a) ΙΙάντων άθλιώτατον χαρακτηρίζει τον αδίκως φονεύοντα, β) όλι- νεύοντα, Πώλε, καί όλιγώτερον δυστυχής άπό τόν δικαίως
γώτ=ρον άθλιον τούτου τον δικαίως αποθνήσκοντα, καί γ) όλιγώτερον φονευόμενον '
καί τοοτο'Λ άθλιον τον αδίκως φονεοόμινον.
ΠΩΑ. Πώς δητα, ώ Σώκρατες ; ΠΩΛ. Πώς τό εννοείς αυτό, Σωκράτη ;

ΣΩ. Οντως, ώς μέγιστον τών κακών τυγχάνει δν τό ΣΩΚΡ. "Ετσι τό εννοώ, μέγιστον έξ δλων τών κακών
άδικεΐν. είναι ή αδικία.
ΠΩΑ. "Η γαρ τούτο μέγιστον ; Ού τό άδικεΐαθαι μείζον ; ΠΩΛ. Αλήθεια ; Αυτό είναι μέγιστον, δέν είναι μέγιστον
ΣΩ. "Ηκιστά γε. κακόν τό νά άδικήται κανείς ;
ΠΩΛ. Σύ άρα βονλοιο αν άδικεΐσθαι, μάλλον η άδι ΣΩΚΡ. Καθόλου δέν είναι αυτό τό μέγιστον κακόν.
κεΐν ;
ΠΩΛ. Σύ λοιπόν, Σωκράτη, θά προτιμούσες νά άδικήσαι
C ΣΩ. Βονλοίμην μέν άν έγωγε ουδέτερα' εί δ' άναγκαϊον
μάλλον παρά νά άδικης ;
εΐη άδικεΐν fj άδικεΐσϋαι, έλοίμην άν μάλλον άδικεϊσθαι ή
άδικεΐν. ΣΩΚΡ. Έ γ ώ βέβαια δέν θά ήθελα μέν οδτε τό ένα οδτε
τό άλλο" έάν δμως ήτο ανάγκη νά αδικώ ή νά άδικώμαι,
ΠΩΛ. Σύ άρα τνραννεΐν ούκ άν δέξαιο ; θά έπροτιμοΟσα νά άδικώμαι μάλλον παρά νά αδικώ.
ΣΩ. Ουκ, εί τό τυραννεϊν γε λέγεις δπερ έγώ.
ΠΩΛ. Σύ λοιπόν δέν θά έδέχεσο νά γίνης τύραννος ;
ΠΩΑ. Άλλ' έγωγε τούτο λέγω δπερ άρτι, έξεΐναι έν
ΣΩΚΡ. "Οχι βέβαια, έάν τό τυραννεϊν τό έννοής δπως
jfj πόλει, δ άν δοκη αύτφ, ποιεΐν τοΰτο, καϊ άποκτιν-
κι' έγώ.
νύντι καϊ έκβάλλοντι και πάντα πράττοντι κατά τήν αυτού
δόξαν. ΠΩΛ. Μά έγώ τοΰτο εννοώ, αδτό πού πρό ολίγου ελε
γον, δτι δηλαδή νά επιτρέπεται νά κάμνη τις μέσα εις τήν
ΣΩ. "Ω μακάριε, έμοϋ όή λέγοντος τφ λόγω έπιλαβοϋ. πόλιν δ,τι νομίζει συμφέρον είς αυτόν : νά φονεύη, νά Ιξο-
D Εί γάρ έγώ έν αγορά πληθονοη λαβών νπό μάλης έγχειρί- ρίζη καί (γενικώς) τά πάντα κατά τήν γνώμην του νά κάμνη'.
διον λέγοιμι προς σέ δτι ώ Πώλε, έμοϊ δνναμίς τις καϊ ΣΩΚΡ. Καλότυχε, πρόσεχε καλά αυτά πού μέλλω νά
τνραννϊς θαυμάσια άρτι προσγέγονεν έάν γάρ άρα έμοϊ είπω. Έάν δηλαδή έγώ είς τήν άγοράν γεμάτην άπό ανθρώ
δόξη τινά τοντωνϊ τών ανθρώπων ών αν ορας^αύτίκα μάλα πους, κρατών ύπό τήν μασχάλην μάχαιραν, είπω προς σέι
δεϊν τε&νάναι, τεΰνήξει οντος δν άν δόξη' καν τίνα δόξγι «Πρό ολίγου, Πώλε, απέκτησα μεγάλην δύναμιν καί είμαι
πανίσχυρος ώς τύραννος, γιατί άπό δλους τούτους έδώ τους
μοι τής κεφαλής αυτών κατεαγέναι δεϊν, κατεαγίας έσται ανθρώπους πού βλέπεις, Ιάν Ινα νομίσω πώς πρέπει αμέσως
αντίκα μάλα, καν βοίμάτιον διεσχίσθαι, διεαχισμένον νά φονευθή, θά Φονευθή' έάν δέ πάλιν κρίνω καλόν νά σπάση
Ε έσται' ούτω μέγα έγώ δύναμαι εν τβδε τη πόλει' εί ονν αμέσως κάποιου ή κεφαλή, αμέσως θά σπάση, ομοίως δέ
άηιστούντί σοι δείξαιμι τό έγχειρ'ιδιον, ίσως ά\ εΐποις ίδών καί έάν διατάξω νά ξεσχιθοΟν κάποιου τά φορέματα, άμέσω;
θά γίνουν κουρέλια». Τόσο μεγάλην δύναμιν απέκτησα ! Έ ά ν
δτι ώ Σώκρατες, οντω μέν. πάντες άν μέγα δύναιντο, έπεϊ
λοιπόν συ δέν έπίστευες είς τά λόγια μου αυτά καί σοΟ
καν έμπρησθείτ] οικία τούτω τφ τρόπω ήντιν' αν σοι δοκη, έδειχνα τήν μάχαιραν, ίσως βλέπων αυτήν θά εϊπης δτι
καϊ τά γε 'Αθηναίων νεώρια καϊ τριήρεις καϊ τά πλοία έτσι, Σωκράτη, δλοι μποροον νά έχουν μεγάλην δύναμιν,
πάντα καϊ τά δημόσια καϊ τά Ιδια' άλλ' ουκ άρα τοϋτ' διότι κατ' αυτόν τόν τρόπον καί οποιοδήποτε σπίτι μπορεί
έΌτιν τό μέγα δύνασθαι, τό ποιεΐν δ όοκεΐ αύτφ- η δο νά καή, άν τό θελήστ,ς, καί τά νεώρια τών 'Αθηναίων καί τά
εμπορικά καί τά πολεμικά πλοία. Μά τοΟτο (νομίζω) δέν
κεΐ σοι ;
ονομάζεται παντοδυναμία, δηλαδή τό νά κάμνη κανείς δ,τι
τοΟ κατέβη. "Η σοΟ φαίνεται πώς αυτό λέγεται τυραννική
1. Χωρίς δηλαδή να δφίοταται κανένα ϊλεγχον νά lyrÀ ίπάλυτον εξουσία ;
Ιξουσίαν συγκεντρωμενην είς χείρας το-j.
90 ΠΛΑΤΩΝΟΣ Ι'· ΡΠΑΣ 91
ΠΩΛ. Οί δήτα οϋτω γε. ΠΩΛ. "Οχι βέβαια, δεν εννοώ έτσι τήν τυραννικήν έξου-
47 ΣΩ. "Εχεις ονν ειπείν δι' δτι μέμφει τήντοιαντην δύ σίαν.
ΣΩΚΡ. Δύνασαι λοιπόν νά μοΰ πής διατί ψέγεις τήν
ναμιν ; τοιαύτην δύναμιν ;
ΠΩΛ. Έγωγε. ΠΩΛ. Μάλιστα.
ΣΩ. Τί »ή ; Λέγε. ΣΩΚΡ. Διατί λοιπόν τήν ψέγεις ; Λέγε.
ΠΩΛ. "Οτι άναγκαΐον τόν οντω πράττ&ντα ζημιονσθαί ΠΩΑ. Τήν ψέγω, διότι είνα. ανάγκη ό ούτω πράττων νά
τιμωρήται.
εστίν.
ΣΩΚΡ. Τό νά τιμωρήται κάνεις δέν είναι κακόν ;
ΣΩ. Τό δέ ζημιονσθαι ον κακόν ; ΙΙΩΛ. Καί πολύ μάλιστα.
ΠΩΛ. Πάνν γε. ΣΩΚΡ. Ή μεγάλη δύναμις λοιπόν, φίλε μου, νομίζεις
δτι είναι ωφέλιμος, Ιάν άν.ολου%^ ωφέλεια τόν πράττοντα
ΣΩ. Ούκούν, ώ θαυμάσιε, τό μέγα δύνασϋαι πάλιν αν δσα φαίνονται είς αυτόν καλά, καί αυτό, καθώς φαίνεται,
σοι φαίνεται, έάν μέν πράττοντι δ δοκεΐ έ'πηται τό ωφελί είναι ή παντοδυναμία, έάν όμως δέν άν,ολοοΌχι ωφέλεια τόν
μους πράττειν, αγαθόν τε εϊναι, καϊ τούτο, ώς εοικεν, εστίν πράττοντα, τότε ή δύναμις είναι βλαβερά καί μικρά' άς σκε-
τό μέγα δννασθαι' εί δέ μή, κακόν καϊ σμικρόν δννασθαι' φθώμεν καί τό έξης· άλλο τι πράττομεν ή όμολογοΰμεν δτι
ενίοτε μέν είναι ώφελιμώτερον νά πράττη τις πάντα ταΰτα,
Ε σκεψώμεθα δέ καϊ τάδε' άλλο τι ή δμολογονμεν ενίοτε μέν
ποό έλέγομεν τώρα δά, δηλαδή νά φονεύη, καί νά έκδιώκη
άμεινον είναι ταΰτα ποιεΐν α νννδή έλέγομεν, άποκτιννύναι άπό τήν πόλιν άνθρωπου:, καί νά άφαιρή περιουσίας, ενίοτε
τε καϊ έξελαννει-ν ανθρώπους καϊ άφαιρεΐσθαι χρήματα, ενί δέ δέν είναι ;
οτε δέ ον ; ΠΩΛ. Μάλιστα.
ΣΩΚΡ. Τοΰτο, καθώς φαίνεται, καί οί δύο τό παραδε-
ΠΩΛ. Πάνυ γε.
χόμεθα.
ΣΩ. Τούτο μέν δή, ώς έοικε, καϊ παρά οον καϊ παρ' ΠΩΑ. Ναί.
εμού όαολογεΐται. ΣΩΚΡ. Πότε λοιπόν λέγεις δτι είναι καλύτερον νά πράτ
ΠΩΛ. Ναί. τωμεν ταΰτα ; Πές μου ύπό ποίους δρους.
ΠΩΛ. Σύ ό ίδιος, Σωκράτη, άποκρίσου είς τήν έρώτη
ΣΩ. Πότε ονν ον φ}]ς άμεινον εϊναι ταύτα ποιεΐν ;
σίν σου.
Είπε τίνα δρον ορίζει. ΣΩΚΡ. Έ γ ώ λοιπόν, Πώλε, λέγω, έάν εύχαριστήααι
ΠΩΛ. Σν μεν ονν, ώ Σώκρατες, άπόκριναι [αυτός] περισσότερον νά μέ ακούσης (άπό του νά δμιλής), δτι είναι
τούτο. ώφελιμώτερον, δτα> τις πράττη ταΰτα δικαίως, δταν δέ τά
πράττη αδίκως, δτι είναι βλαβερώτερον.
C ΣΩ. Έγώ μέν τοίνυν φημι, ώ Πώλε, εΐ σοι παρ' εμού
ΠΩΑ. Δύσκολον βέβαια, Σωκράτη, είναι νά αποδείξω
ήδιόν έστιν άκούειν, δταν μέν δικαίως τιςταύταποιη, άμει
εσφαλμένα δσα λέγεις. Μά καί ένα μικρό παιδί δέν δύνα
νον είναι, δταν δέ αδίκως, κάκιον. ται νά σέ απόδειξη δτι δσα λέγεις δέν είναι σωστά ;
ΠΩΛ. Χαλεπόν γέ σε έλέγξαι, ώ Σώκρατες' άλλ' ουχί ΣΩΚΡ. θ ά γνωρίζω λοιπόν έγώ είς τό παιδί αότό με
καν παις σε έλεγξειεν, δτι ούκ αληθή λέγεις ; γάλην εύγνωμςσύνην, Ϊσην δέ δά γνωρίζω καί σέ σένα, έάν
απόδειξης έσφαλμένην τήν γνώμην μου καί μέ άπαλλάξης
ΣΩ. Πολλήν άρα έγώ τφ παιδί χάριν έξω, ΐσην δέ καϊ τής πολυλογίας. Άλλα μή κουρασθής ευεργετών φίλον σου,
σοι, έάν uè έλεγξες και απάλλαξες φλυαρίας. Άλλα μή κά- άλλα απόδειξε μου δτι σφάλλομαι.
μτ]ς φίλον άνδρα ευεργετών, άλλ' έλεγγ^ε.
ΠΩΑ. 'Αλλά μήν, ώ Σώκρατες, ονΟέν γέ σε δεΐ πα ΠΩΛ. Άλλ* δμως, Σωκράτη, ουδόλως βέβαια είναι
Ο λαιοΐς πράγμασιν έλέγχειν τα γάρ εχθές χαϊ πρφην γεγο ανάγκη νά σέ ελέγχω μέ παλαιά παραδείγματα, διότι τά
χθεσινά καί πρόσφατα γεγονότα είναι ίκανά νά σέ ελέγξουν
νότα ταντα ικανά σε έξελέγξαι εστίν χαϊ άποδεϊξαι, ώς πολ καί αποδείξουν δτι πολλοί άδικοι άνΒρίΰποι είναι ευτυχείς.
λοί άδικονντες άνθρωποι ενδαίμονές είσιν. ΣΩΚΡ. Ποια είναι τά γεγονότα ταΟτα ;
ΣΩ. Τά ποία ταύτα ; ΠΩΛ. Δέν βλέπεις δτι ό 'Αρχέλαος 1 αυτός δ υίός τοο
ΠΩΛ. Άρχέλαον δήπον τοΰτον τόν Περδίχχον δρας άρ Περδίκκα είναι άρχων τής Μακεδονίας ;
ΣΩΚΡ. Έ ά ν δεν τόν βλέπω, ακούω δμως δτι είναι βα
χοντα Μακεδονίας ; σιλεύς τής Μακεδονίας.
ΣΩ. Εί δέ μή, άλλ' ακούω γε. ΠΩΛ. Νομίζεις λοιπόν δ« είναι ευτυχής ή δυστυχής ;
ΠΩΑ. Ευδαίμων ούν σοι δοκεΐ είναι ή άθλιος ; ΣΩΚΡ. Δέν γνωρίζω, Πώλε* διότι ακόμη δέν συνανε-
ΣΩ. Ούκ οϊδα, ώ Πώλε' ού γάρ σνγγέγονα τφ άνδρί. ατράφην τόν άνδρα.
ΠΩΛ. Τί δηλαδή ; Ή τ ο ανάγκη νά τόν συναναστραφ^ς
Ε~ ΠΩΔ. Τί δέ ; Σνγγενόμενος αν γνοίης, άλλως σέ αντό-
διά νά γνωρίσης τοοτο, γιατί άλλοιώτικα δέν μπορείς νά
θεν ού γιγνώοχεις δτι εύδαιμονεΐ ; γνωρίζης άν είναι ευτυχής ;
ΣΩ. Μά Αί' Ού δήτα. ΣΩΚΡ. Μά τόν Δία, δέν τό γνωρίζω.
ΠΩΑ. Δήλον δή, ώ Σώχρατες, δτι ουδέ τόν μέγαν βα ΠΩΛ. Φανερόν είναι, Σωκράτη, δτι θά π%ς πώς δέν
ήξεύρεις δτΓ είναι ευτυχής ό μέγας βασιλεύς'.
σιλέα γιγνώσχειν ψήσεις ενδαίμονα δντα.
ΣΩΚΡ. Kai τήν άλήθειαν βέβαια θά είπω, διότι αγνοώ
ΣΩ. Και άληθη γε έρώ' ον γάρ οϊδα 7ΐαιδείας δποκ άν είναι πεπαιδευμένος καϊ δίκαιος.
ϊχει xal δικαιοσύνης. ΠΩΛ. Καί τί ; Είς αυτό έγκειται ή ευτυχία ;
ΠΩΑ. Τί δέ ; Έν τοντψ ή πάσα ευδαιμονία εστίν ; ΣΩΚΡ. Κατά τήν γνώμην μου τουλάχιστον, Πώλε, (είς
αυτά έγκειται ή ευτυχία), διότι τόν μέν τέλειον άνδρα ή γυ
ΣΩ, "Ως γε έγώ λέγω, ώ Πώλε' τόν μέν γάρ καλόν κά-
ναίκα καλώ ευτυχή, τόν δέ αδικον και φαολον δυστυχή.
γαθόν άνδρα και γυναίκα εύδαίμονα είναι φημι, τόν δε ΠΩΛ. Δυστυχής λοιπόν κατά τήν γνώμην σου είναι οδ-
αδικον καί πονηρόν αθλιον. τος ό 'Αρχέλαος s ;
471 ΠΩΑ. "Αθλιος άρα οντός έστιν ό "Αρχέλαος κατά τόν ΣΩΚΡ. Έ ά ν βέβαια, φίλε μου, είναι άδικος, είναι δυσ-
σον λόγον ;
ΠΩΛ. Μά πώς δέν είναι άδικος ; Ουδέν δικαίωμα είχεν
ΣΩ. Εΐπερ γε, ώ φίλε, άδικος. έπί τής εξουσίας, τήν Οποίαν τώρα κατέχει, διότι ήτο υίός
ΠΩΑ. 'Αλλά μέν δή πώς ούκ άδικος ; ΤΩ γε προσήκε γυναικός, ή οποία ήτο δούλη τοο Άλκέτα τοΟ αδελφού τοο
μέν τής αρχής ουδέν ην νυν έχει, δντι έκ γυναικός ή ήν
δούλη Άλκέτον τον Περδίκκον άδελφον, καί κατά μέν τό
φιλόκαλος καί ακάλεσβν είς τήν α*3λήν τοο πολλούς λογίους, iv οίς
τόν ΕνριπΙδην καί τόν Άγά&ωνα. "Εκάλεσΐ καί τόν Σωκράτην,
άλλ* οδτος δέν απεδέχθη τήν πρόοκλησιν. Ά π ό τής εποχές τοΟ 'Αρ
χελάου αρχίζει ή Μακεδονία νά όργανοοται εις κράτος ατρατιωτι-
1. Ό βαοιλεύς τ^ς Μακεδονίας Περδίκκας απέθανε τφ 414 π.Χ. xòv μέ βλέψεις προς τό Αίγαϊον. Ό 'Αρχέλαος έδολοφονήθη τό
Έ κ τής συζύγου του Κλεοπάτρας κατέλιπεν επταετή" »Ιόν, καί έκ Ιτος 399.
δούλης τοο άδίλφοδ του Άλπέτα νόθον υίόν, τόν Άρχέλαον. Metà 2. Μέγαν βασιλέα εννοεί τόν βασιλέα τ % Περσίας.
τόν θάνατον τοο Περδίκκα δ 'Αρχέλαος έφόνευοε τόν επταετή αύτοδ 3. Βλ4ι« δια 'τήν Ιννοιαν τοδ μέρους τούτο« τά Ιν τ% Είααγωγή
υίόν, ίτι Οέ καί τόν 'Αλκέταν καί τόν υίόν toàzov Άλέξανδρον, εφό- τοΟ Γ. Κορδάτοι) σημειούμενα.
νευσε δηλαδή πάντας τους έχοντας δικαιώματα ίπί τοδ θρόνου χν)ς
Μακεδονίας καί εγένετο αυτός βασιλεύς. Ή τ ο δμως φιλόμουσος καί
94 ΠΛΑΪ'βΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 95
δίκαιον δούλος ήν Άλκέτου, καϊ εί έβονλετο τα δίκαια Περδίκκα, καί σύμφωνα μέ τό δίκαιον ήτο δούλος τού "Αλ-
ποιεΐν, έδονλενεν αν Άλκετν καϊ ήν ευδαίμων κατά τόν σόν κέτα, καί άν ήθελε νά πράττη δίκαια, θά ήτο οοϋλος τού
Άλκέτα, και θά ήτο ευτυχής σύμφωνα μέ αυτά πού λέγεις.
λόγον νύν δέ θανμασίως ώς άθλιος γέγονεν, έπεϊ τά μέγι-
Τώρα δμως έγινε δυστυχέστατος, διότι διέπραξε μεγάλα;
Β στα ήδίκηκεν δς γε πρώτον μέν τοντον ανιόν τόν δεσπότην αδικίας. Πρώτον μέν τόν ίδιον τόν κύριόν του καί θείον του
καϊ θείον μεταπεμψάμενος ώς άποδώσων τήν αρχήν ήν προσκάλεσα; διά νά τοΰ άποδώση δήθεν τήν έξουσίαν, τήν
Περδίκν.ας αυτόν άφείλετο, ξενίαας καϊ καταμεθνσας ανιόν οποίαν τοΰ άφήρεσεν ό Περδίκκας, φιλοξενήσας καί μέθυ
τε καϊ τόν νόν αύιού Άλέξανδρον, άνεψιόν αύτον, σχεδόν σα; αυτόν καί τόν υίόν του Άλέξανδρον, Ιξάδελφον ίδικόν
ήλικιώτην, έμβαλών είς άμαξαν, νύκτωρ έξαγαγών άπέσφα- του, σχεδόν συνομήλικόν του, άφοΰ τους έβαλεν είς άμαξαν,
έξαγαγών έξω τής πόλεως τους έσφαξε καί τους δύο καί
ξέν τε καϊ ήφάνισεν αμφότερους, καϊ ταύτα άδικήσας έ'λα-
τους έξηφάνισε καί διαπράξας ταύτας τάς αδικίας έγινε
θεν εαυτόν άθλιώτατος γενόμενος' και ον μετεμέληοεν αύ δυατυχέστατος χωρίς νά τό καταλάβη, καί δέν μετεμελήθη,
τφ, άλλ' ολίγον ύστερον τόν άδελφόν, τύν γνήαιον τού Περ- άλλα ολίγον ίίσιερον τόν άδελφόν του, τόν γνήσιον υίόν τοΰ
C δίκκου ύόν, παϊδα ώς έπτέιη, ον ή αρχή έγίγνετο κατά τό Περδίκκα, επτά χρόνων παιδί, εις τόν όποιον δικαίως άνή-
κεν ή εξουσία, δέν ήθέλησεν άναθρέψας καί άποδώσας τή'
δίκαιον, ούκ έβουλήθη ευδαίμων γενέσθαι δικαίως έκθρέ-
έξουσίαν είς αυτόν νά γίνη ευτυχής, άλλα άφοΰ τόν Ιρριψε,
ψας καϊ άποδούς τήν αρχήν έκείνω, άλλ' είς φρέαρ έμβα είς φρέαρ καί τόν έπνιξεν, είπεν είς τήν μητέρα του δτι χήνα
λών καϊ άποπνίξας προς τήν μητέρα αυτού Κλεοπάτραν χή καταδιώκων Ιπεσεν είς τό φρέαρ καί απέθανε. Τώρα βέ
να έφη διώκοντα έμπεσεϊν καϊ άποθανεΐν. Τοιγάρτοι νύν, βαια, επειδή έχει διαπράξει μεγίατας αδικίας είναι ό πιό
ατε μέγιστα ήδικηκώς »τών έν Μακεδονία, αθλιότατος έστι δυστυχής άπό όλους τους Μακεδόνας, καί δχι εύτυχέσιατος,
πάντων Μακεδόνων, άλλ' ούκ εύδαιμονέστατος, και ΐοως καί ίσως υπάρχει κάποιος 'Αθηναίος καί πρώτο; άπό δλους
είσαι σύ, πού θά έπεθύμει νά εύρίσκετο εί; τήν θέσιν οιου
D εστίν δσιις 'Αθηναίων άπό σον άρξάμενος δέξαιτ' άν άλλος δήποτε άπό τού; Μακεδόνα; μάλλον παρά εί; τήν θέσιν τοΰ
δστισονν Μακεδόνων γενέσθαι μάλλον ί} Αρχέλαος. Αρχελάου '.
ΣΩ. Καϊ κατ' αρχάς τών λόγων, ώ Πώλε, έγωγέ σε ΣΩΚΡ. Καί στην αρχή τ ή ; συζητήσεως, Πώλε, έγώ σέ
έπηνεσα (ειπών) δτι μοϋ φαίνεσαι πώς έχει; διδαχθή καλώ;
έπήνεσα f δτι μοι δοκεϊς εύ προς τήν δητορικήν πεπαιδεύ-
τήν ρητορικήν, άλλα π ώ ; αγνοεί; τήν διαλεκτικήν. Καί
σθαι, τοϋ δέ διαλέγεαθαι ήμεληκέναι' καϊ νύν άλλο τι ον τώρα άλλο τι είναι αυτό; ό λόγο;, μέ τόν όποιον καί μικρό
τάς έστιν ό λόγος, ψ με καϊ αν παις έξελέγξειε, καϊ έγώ παιδί μπορεί νά μέ έλέγξη, καί έγώ άπό σένα τώρα, καθώς
ύπό σού νυν, ώς σν οΐει, έξελήλεγμαι τούτω τφ λόγω, φά- φαντάζεσαι, έχω έλεγχθή, μέ αυτόν τόν λόγον σου, διότι
οκων τον άδικούντα ούκ εύδαίμονα εϊναι ; Πόθεν, ώ 'γαθέ ; υποστηρίζω δτι ό άδικος δέν είναι ευτυχή; ; Πώς, φίλε
Καϊ μήν ουδέν γέ σοι τούτων ομολογώ ών ον φ^ς. μου, ήλεγξε; τού; λόγους μ' αυτά πού είπε; ; Ε ί ; ουδέν άπό
δσα είπε; συμφωνώ.
Ε ΠΩΛ. Ού γάρ έθέλεις, έπεϊδοκεΐ γέ σοι. ώς έγώ λέγω. ΠΩΛ. Δέν συμφωνείς, γιατί δέν θέλει; νά συμφωνήση;"
ΣΩ. Ώ μακάριε, ρητορικως γάρ με επιχειρείς έλέγχειν, επειδή βέβαια καί où έχεις τήν ιδίαν γνώμην πού έχω καί
έγώ διά τό συζητούμενον θέμα.
αισπερ οί έν τοις δικαατηρίοις ηγούμενοι έλέγχειν. Καϊ γάρ
ΣΩΚΡ. Κατά τρόπον έητορικόν, κ ιλότυχε, επιχειρεί; νά
μέ έλέγχης, χαθώ; κάμνουν εί; το όικαστήριον οί όήτορες
1. Ό Πώλος φρονεί δτι όλοι Ol 'Αθηναίοι καί πρώτος άπό οκοντο εϊς τήν θεσιν τοι. Δέν θεωρεί επομένως δυοτοχϊ] τδν Άρχέ-
δλους δ Σωκράτης ζηλεύουν τόν Άρχίλαον καί επιθυμούν νά βδρ£- λαον τοιαύτα εγκλήματα διαπραξαντα, αλλά τον μακαρίζει.
96 ΠΛΑΤ2Ν0Σ ΓΟΡΓΙΑΣ 97
έκεΐ οί έτεροι τους έτέρονς δοκούσιν έλέγχειν, έπειδάν τών νομίζοντε; δτι ελέγχουν τά; γνώμα; τών αντιπάλων των,
δταν παρουσιάζουν πολλού; καί σπουδαίου; μάρτυρα; τών λε
λόγων ών αν λέγωσι μάρτυρας πολλούς παρέχωνται καί εν-
γομένων των καί δταν ό άντιλέγων εί; αυτού; παρουσιάζω
δοκίμονς, δ δέ τάναντία λέγων èva τινά παρέχηται ή* μηδέ- ένα μάρτυρα ή κανένα. Ό Ιλεγχο; αυτό; σχετικώ; μέ τήν
να. Οντος δέ ο έλεγχος ονδενός άξιος έστιν προς την άλή- άλήθειαν δέν έχει καμμίαν άξίαν. Διότι καμμιά φορά είναι
472 θειαν ενίοτε γάρ άν και καταψενδομαρτνρηθείη τις ύπό πολ δυνατόν νά μαρτυρήσουν πολλοί καί σπουδαίοι εναντίον τινός.
λών καϊ δοκούντων είναι τι. Και ννν περί ών σν λέγεις ολί Καί τώρα μέ τά λεγόμενα σου θά συμφωνήσουν σχεδόν πάν
τες οί 'Αθηναίοι καί οί έν 'Αθήναις διαμένοντες ξένοι, έάν
γον σοι πάντες σνμφήσονσιν ταντα Αθηναίοι καϊ οί ξένοι, θελήση; vi τού; παρουσίασης μάρτυρα; κατ' ΙμοΟ, διά νά βε
έάν βούλη κατ' έμοϋ μάρτυρας παρασχέσθαι, ώς ούκ άληθη βαιώσουν δτι αυτά πού λέγω δέν είναι αληθή, θ ί συμφωνή
λέγω' μαρτνρήσονσί σοι, έάν μέν βονλγ], Νικίας δ Νικηρά- σουν μαζί σου, άν θέλης, ό Νικίας ' ό υίός τοϋ Νικηράτου
του καϊ οΐ αδελφοί μετ' αύτον, ών οί τρίποδες οί εφεξής καί οί αδελφοί του, οΕτινε; ανέθεσαν τού; τρίποδα; ' τους
ισταμένου; κατά σειράν περί τό Διανυσιακόν θέατρον. 'Επί
έστώτές είσιν έν τφ Διοννσίω, έάν δέ βουλή, Αριστοκρά
σης, έάν θέλη;, θά συμφωνήση μαζί σου ό "Αριστοκράτης ό
τη της ό Σκελλίον, ού αν έστιν έν Πνθίον τούτο τό καλόν Σκελλίου", τοΰ όποιου πάλιν υπάρχει εί; τόν έν Δελφοί;
ανάθημα, έάν δέ βονλτ], ή Περικλέους δλη οικία ή άλλη ναόν τοΰ 'Απόλλωνος έκεϊνο τό ώραίον αφιέρωμα, θά συμ
συγγένεια, ήντινα άν βούλγ\ τών ένθάδε έκλέξασθαι. Άλλ' φωνήση μαζί σου, άν θέλης, δλη ή οικογένεια τοΰ Περι
έγώ σοι εϊς ών ούχ ομολογώ' ού γάρ με σύ αναγκάζεις, κλέους, καί οιαδήποτε άλλη οικογένεια, τήν οποίαν έκ τών
έν 'Αθήναι; θελήση; νά έκλέξη;, θά συμφωνήση καί αυτή
άλλα ψενδομάρτνρας πολλούς κατ' εμού παραοχόμενος μαζί σου. 'Αλλ' έγώ, άν καί είμαι èva; καί μοναχό;, δέν
επιχειρείς έκβάλλειν με έκ τής ουσίας »αί τοΰ αληθούς. συμφωνώ μαζί σου· διότι δέν μέ αναγκάζεις διά λογικών
Έγώ δέ άν μή σε αυτόν ενα δντα μάρτνρα παράσχωμαι καί ισχυρών επιχειρημάτων νά συμφωνήσω, άλλα παρουσιά
όμολογοϋντα περϊ ών λέγω, ουδέν οίμαι άξιον λόγον μοι ζων εναντίον μου πολλούς ψευδομάρτυρας επιχειρεί; νά μέ
εκδίωξη; έκ τ ή ; περιουσίας μου καί τής αληθείας. Έ γ ώ δέ,
C πεπεράνθαι 'περϊ ών άν ήμΐν ό λόγος fj' οϊμαι δέ ουδέ σοι,
έάν δέν δυνηθώ νά παρουσιάσω σένα μόνον ένα δντα μάρτυρα
tàv μή έγώ σοι μαρτνρώ εϊς ών μόνος, τονς δ' άλλους πάν- παραδεχόμενον τού; λόγου; μου, νομίζω δτι οδδέν άξιόλογον
τας τούτους χαίρειν έας. "Εστί μέν ούν οντάς τις τρόπος κατώρθωσα, δι' δσα συζητοΰμεν. Νομίζω δέ δτι ουδέ où νο
έλέγχον, ώς ον τε οΐει *καϊ άλλοι πολλοί' έατι δέ καϊ άλλος, μίζεις δτι κατώρθωσες άξιόλογον τι εις τήν συζήτησιν μας,
δν έγώ αν οίμαι. Παραβαλόντες ούν παρ' αλλήλους οκεψώ- έάν έγώ μόνο; διαφωνώ προς σέ, καί άν δέν άφήσης δλους
τους άλλους νά πάνε στό καλό. Είναι ένα; τρόπο; έλεγχου
μεθα, εΐ τι διοίσονσιν αλλήλων. Καϊ γαρ τνγχάνει περϊ ών
αυτό;, πού παραδέχεσαι καί εφαρμόζεις σύ καί άλλοι πολλοί.
άμψισβητονμεν ού πάνν σμικρά δντα, άλλα σχεδόν τι ταντα, Υπάρχει δμω; καί άλλο;, τόν όποιον πάλιν παραδέχομαι
περϊ ών είδέναι τε κάλλιστον μή είδέναι τε αΐσχιατον τό έγώ. 'Αφού τού; συγκρίνωμεν λοιπόν, άς σκεφθώμεν, έάν
έχουν διαφοράν μεταξύ των. Διότι συμβαίνει τά συζητούμενα
θέματα νά μή είναι ασήμαντα, άλλα σχεδόν είναι τοιαύτα,
πού είναι κάλλιστον μέν νά τά γνωρίζη κανείς, αίσχιστον δέ
1. Νικίας δ Νικηράτου εΕναι δ στρατηγός των 'Αθηναίων κατά
τήν είς Σικελϊαν άτυχη έκστραιείαν τφ 415 π.Σ.
2. Οί τρίποδες ήσαν αναθήματα είς τον Διόνυσον, ανατιθέμενα
οπό τών χορηγών, τών οποίων δ χορός ένίκα είς τους θεατρικούς 3. Ό'Αριστοκράτης ήτο είς έκτων δέκα στρατηγών τών νικησάν
αγώνας. ΟΙ τρίποΟίς ήσαν χρυσοί καί έτοποθετούντο έπί μαρμάρινων των κατά τήν έν 'Αργινούααις ναυμαχίαν καί θανατωθέντων διότι δέν
κιόνων. Τδ σωζδμενον μέχρι σήμερον μνημεΐον τοδ Λυσικράτους ήτο έσωσαν τους ναυαγούς.
χορηγικόν καί είς τήν κορυφήν του είχε τοπσθετηθή δ χρυσούς τρίπους. 7
ΠΛΑΤΩΝΟΣ, ΓΟΡΠΑΣ
98 ΠΛΑΤβΝΟΣ ΓΟΡΠΑΣ 3»
γάρ κεφάλαιον αυτών έστιν ή γιγνώσειν ή άγνοεϊν, δατις τε νά τά άγνοη\ Διότι τό συμπέρασμα τών συζητουμένων θεμά
D ευδαίμων εστί καϊ δστις μή. Αύτίκα πρώτον περϊ ού νύν ό των είναι ή γνώσις ή ή άγνοια ποίος είναι ευτυχή; καί ποίος
λόγος εστί, αν ήγεϊ οϊόν τε, εϊναι μακάριον άνδρα άδικούν- είναι δυστυχή;. Παραδείγματα; χάριν πρώτον, εκείνο τό
όποιον συζητούμεν, σύ υποστηρίζει; δτι είναι δυνατόν ό άδι
τά τε καϊ αδικον δντα, εϊπερ Άρχέλαον αδικον μέν ήγεϊ κο; νά είναι ευτυχή;, έάν βέβαια έξακολουθή;νάδποστηρίζη;
εϊναι, εύδαίμονα δέ' άλλο τι ώς ούτω οον νομίζοντος δια- δτι ό 'Αρχέλαο; είναι άδικο; μέν ευτυχή; δέ. Νά σκεφθώμεν
νοώμεθα ; λοιπόν καί νά συζητήσωμεν άλλο θέμα, άφοΰ σύ εξακολου
θεί; νά έ χ η ; τήν γνώμην δτι ό 'Αρχέλαο; άδικο; ών είναι
ΠΩΑ. Πάνν γε.
ευτυχή;;
ΣΩ. Έγώ δέ φημι αδύνατον. Έν μέν τουτϊ άμφιαβη- ΠΩΑ. Μάλιστα. 'Ας συζητήσωμεν άλλο θέμα.
τοΰμεν. Εϊεν αδικών δέ δη ευδαίμων ίαται άρ' &ν τνγχάνχι ΣΩΚΡ. Έ γ ώ υποστηρίζω δτι είναι αδύνατον ό άδικο; νά
δίκης τε καϊ τιμωρίας ; είναι ευτυχή;' εί; αυτό διαφωνοΰμεν. "Α; είναι, ä; τό άφή
σωμεν αυτό τό ζήτημα. Ό άδικων θά είναι άρά γε ευτυχή;,
ΠΩΛ. "Ηκιοτά γε, έπεϊ οντω γ' άν άθλιώτατος εΐη. άν τιμωρηθή διά τ ά ; διαπραττομένα; αδικία; ;
ΣΩ. Άλλ' έάν άρα μή τυγχάνη δίκης δ άδικων, κατά ΠΩΛ. Παντάπασι δέν θά είναι ευτυχής, άν τιμωρηθώ
τόν αόν λόγον ευδαίμων Ιοται ; διά τά; αδικία; του, διότι άν τιμωρηθή θά είναι λίαν δυσ
τυχή«·
ΠΩΑ. Φημϊ.
ΣΩΚΡ. 'Αλλ' άν ό άδικων δέν τιμωρηθη\ θά είναι ευτυ
ΣΩ. Κατά δέ γε τήν έμήν δόξαν, ώ Πώλε, δ άδικων τε χ ή ; σύμφωνα μέ αυτά πού λέγει; ;
καϊ δ άδικος πάντως μέν άθλιος, αθλιότερος μέντοι, έάν ΠΩΛ. Μάλιστα.
μή διδφ δίκην μηδέ τυγχάνη τιμωρίας άδικων, ήττον δέ ΣΩΚΡ. Κατά τήν γνώμην μου, Πώλε, ό άδικων έξάπαν-
τ ο ; είναι δυστυχή;, δυστυχέστερο; δμω; είναι, έάν δέν τι-
άθλιος, έάν διδφ δίκην καϊ τυγχάνη δίκης ύπό θεόον τε καϊ μωρηθή διά τ ά ; αδικία; του, δλιγώτερον δέ δυστυχή;, έάν
ανθρώπων. διά τ ά ; αδικίας του τιμωρηθή ύπό τών θεών καί τών αν
473 ΠΩΛ. "Ατοπα γε, ώ Σώκρατες, επιχειρείς λέγειν. θρώπων.
ΣΩ. Πειράσομαι δέ γε καϊ σέ ποιήσαι, ώ εταίρε, ταύτα ΠΩΛ. Παράδοξα πράγματα άρχιζε;; νά λέγη;, Σωκράτη.
ΣΩΚΡ. θ ά προσπαθήσω, φίλε μου, νά σέ κάμω νά συμ-
έμοϊ λέγειν φίλον γάρ σε ηγούμαι. Νύν μέν ούν à διαφερό-
φωνήση; μαζί μου1 διότι σέ θεωρώ φίλον μου. Τώρα μέν λοι
μεθα ταϋτ' εστίν σκόπει δέ καϊ σύ' είπον έγώ που έν τοις πόν αυτά είναι εκείνα είς τά οποία διαφωνοΰμεν σκέψου καί
Εμπροσθεν τό άδικεΐν τού άδικεΐσθαι κάκιον εϊναι. σύ' είπον έγώ, μοΰ φαίνεται, προηγουμένου; δτι είναι χειρό-
ΠΩΛ. Πάνν γε. τερον νά άδικη κανεί; άπό τοΰ νά άδικήται.
ΣΩ. Σύ δέ τό άδικεΐσθαι. ΣΩΚΡ. Σύ δέ είπε; δτι χειρότερον είναι τό νά άδικήται
ΠΩΛ. Ναί. κανεί; άπό τοΰ νά άδικη.
ΠΩΛ. Ναί.
ΣΩ. Καί τους άδικονντας άθλιους έφην εϊναι έγώ, xal
ΣΩΚΡ. Έ γ ώ είπον δτι καί οί άδικούντε; είναι δυστυ
έξηλέγχθην ύπό σον. χ ε ί ; καί απέδειξε; έσφαλμένην τήν γνώμην μου ταύτην.
ΠΩΛ. Noi μά Δία. ΠΩΛ. Ναί μά τόν Δία.
ΣΩΚΡ. Κατά τήν ίδέαν σου, Πώλε.
Β ΣΩ. Ώς σύ οι ει, ώ Πώλε.
ΠΩΛ. 'Απέδειξα έσφαλμένην τήν γνώμην σου, διότι
ΠΩΛ. Άληθη γε οίόμενος ίσως. Ισω; σκέπτομαι όρθώ; διά τό ζήτημα αυτό.
îoo ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 101
ΣΩ. Σν δέ γε εύδαίμονας αύ τους άδικούντας, έάν μή ΣΩΚΡ. Σύ βέβαια υποστηρίζει; πάλιν δτι οί άδικοΰντε;
διδώοι δίκην. είναι ευτυχεί;, άν δέν τιμωρηθούν διά τ ά ; αδικία; των.
ΠΩΛ. Βεβαιότατα.
ΠΩΛ. Πάνυ μέν ούν. ΣΩΚΡ. Έ γ ώ δέ υποστηρίζω δτι αυτοί είναι πολύ δυσ
ΣΩ. Έγώ δέ αυτούς άθλιωτάτονς φημϊ, τους δέ δίδον τυχείς, καί δτι οί άδικοΟντε; καί τιμωρούμενοι είναι όλιγώ-
τερον δυστυχεί;, θέλει; νά έλέγξη; καί αυτήν μου τήν
τας δίκην ήττον. Βούλει καϊ τούτο έλέγχειν ;
γνώμην ;
ΠΩΛ. Άλλ' έτι τούτ' εκείνον χαλεπότερόν έστιν, ώ Σώ ΠΩΛ. 'Αλλ' είναι πολύ δυακολώτερον, Σωκράτη, νά
κρατες, έξελέγξαι. έλεγχθή αυτή σου ή γνώμη, δτι δηλαδή οί άδικοΰντε; καί
τιμωρούμενοι είναι δλιγώτερ;ν δυστυχεί; άπό του; άδικοΟν-
ΣΩ. Ού δήτα, ώ Πώλε, άλλ' αδύνατον' τό γάρ αληθές τ α ; καί μή τιμωρουμένου;, άπό τήν προηγουμένην, που
ουδέποτε ελέγχεται. ύπεστήριζε;, δτι ό άδικων είναι δυστυχή;'.
ΣΩΚΡ. "Οχι δύσκολον, Πώλε, άλλ' αδύνατον, διότι ή
ΠΩΛ. Πώς λέγεις ; Έάν αδικών άνθρωπος ληφθγ\ τυ-
αλήθεια ουδέποτε ελέγχεται.
C ραννίδι έπιβονλεύων, καϊ ληφθείς ατρεβλώται καϊ έκτέμνη- ΠΩΛ. Τί εννοεί; μ' αυτά πού λέ; ; Έ ά ν άδικο; άνθρω
ται και τους οφθαλμούς έκκάηται, καϊ άλλας πολλάς καί πο; αυλληφθή έπιβουλευόμενο; τύραννον, καί έάν. άφοΰ
συλληφθή, βασανισθή καί τυφλωθή, καί έάν, άφοΰ ύποστή
μεγάλος καϊ παντοδαπάς λόβας αυτός τε λωβηθεϊς καϊ τους
πολλά; άλλα; καί πα/τοειδεΐ; κακώσει;, καί άφοΰ Ιδη τήν
αυτού έπιδών παϊδάς τε καϊ γυναίκα τό εσχατον άνασταν- σύζυγόν του καί τά τέκνα του νά υφίστανται τά ίδια βασα
ρωθΑ ή καταπιττωθή", ούτος εύδαιμονέστερος έαται, ή έάν νιστήρια, εί; τό τέλο; σταυρωθή, καί άλειφθ^ μέ πίσσαν, θά
είναι ευτυχέστερο;, ή έάν διαφυγών τόν κίνδυνον γίνη τύ
διαφυγών τύραννος καταστη καϊ άρχων έν τη πόλει διαβιφ ραννο;, καί ζήση καθ' δλην του τήν ζωήν άρχων τ ή ; πό-
ποιούν δ τι άν βούληται, ζηλωτός ών καϊ ενδαιμονιζόμενος λεω;, κάμνων δ,τι θέλει, φθονούμενο; καί μακαριζόμενο;
ύπό τών πολιτών καί τών ξένων ; Αυτά λέγει; δτι είναι αδύ
D ύπό τών πολιτών καϊ τών άλλων ξένων ,· Ταύτα λέγεις άδν ·
νατον νά αποδείξω εσφαλμένα ;
νατον είναι έξελέγχειν ; ΣΩΚΡ. Προσπαθεί; νά μέ έκφοβίση; μέ μορμολύκεια,
ΣΩ. Μορμολύττει αύ, ώ γενναίε Πώλε, καϊ ούκ ελέγ γενναίε Πώλε, καί όχι νά άνασκευάση; τά λεγόμενα μου.
Πρό ολίγου έπεκαλείσο μάρτυρα; τών λεγομένων σου. Μά
χεις' άρτι δέ έμαρτύρον. "Ομως δέ ύπόμνηαόν με σμικρόν
υπενθύμισε μου Ινα μικρόν μόνον πράγμα, τοΰτο. Ε ί π ε ; π ώ ;
έάν αδίκως έπιβονλεύων τνραννίδι, είπες ; ό άνθρωπο; εκείνο; (πού έπαθε δσα έπαθε) άδίκω; έπεβου-
ΠΩΛ. Έγωγε. λεύετο τόν τύραννον ;
ΣΩ. Εύδαιμονέστερος μέν τοίνυν ουδέποτε έοται ουδέ
ΣΩΚΡ. Οδτε ό Ινα; λοιπόν οδτε ό άλλο; άπό αδτού; θά
τερος αυτών, ούτε δ κατειργααμένος τήν τυραννίδα αδίκως είναι ευτυχέστερο;, δηλαδή οδτε ό άδίκω; γενόμενο; τύραννο;,
ούτε δ δίκην δούς' δνοϊν γάρ άθλίοιν ενδαιμονέστερος μέν οδτε ό συλληφθεί; καί τιμωρηθεί; διότι έπεβουλεύετο τόν
Ε ούκ άν εϊη' αθλιότερος μέντοι ο διαφνγών καϊ τνραννεν- τύραννον διότι άπό δύο δυστυχεί; ευτυχέστερος δέν δύναται
σας. Τί τούτο, ώ Πώλε ; Γελφς ; "Αλλο αν τούτο είδος έλεγ νά είναι οδτε ό Ινα; οδτε ό άλλο;. Δυστυχέστερο; δμω; είναι
ό διαφυγών τόν κίνδυνον καί γενόμενο; τύραννο;. Τί συμ
χου εστίν, έπειδάν τις τι εΐπη, καταγελάν, έλέγχειν δέ μή ;
βαίνει, Πώλε ; Γελά;; "Αλλο πάλιν είδο; έλεγχου είνατ
αδτό, νά γελά;, δταν κανεί; εϊπη κάτι, νά μή έλέγχη;
1. Αυτά λέγονται δπό του Πώλου είρωνικώς. δμω; τά λεγόμενα του ;
ΠΩΛ. Ούκ οΐει έξεληλέγχθαι, ώ Σώκρατες, δταν τοι ΠΩΛ. Μά δέν νομίζει;, Σωκράτη, π ώ ; έχει άποδειχθή
τό σφαλερόν τών λόγων σου, όταν τοιαΟτα πράγματα δπο-
αύτα λέγης, ά ουδείς άν φήσειεν άνθρόπων; Έπεϊ έρον στηρίζη;, τά όποια οδδεί; άνθρωπο; ημπορεί νά ισχυρισθώ ;
τινά τουτωνί. Έρώτησον οιονδήποτε θέλει; άπό τους παρόντα; διά νά πει-
σθή; δτι είναι εσφαλμένα δσα λέγει;.
ΣΩ. "Ω Πώλε, ούκ είμϊ τών πολιτικών, καϊ πέρυσι ΣΩΚΡ. Δέν είμαι πολιτικό;, Πώλε, καί πέρυσι εκλεγεί;
βουλεύειν λαχόν, επειδή ή φυλή έπρντάνευε καϊ έδει με βουλευτή;, δταν ή φυλή μου είχε τήν προεδρίαν εί; τήν έχ-
χλησίαν τοΟ δήμου, καί έπρεπε έγώ νά θέσω τό ζήτημα εί;
474 έπιιυηφίζειν, γέλωτα παρείχαν καϊ ούκ ήπιστάμην έπιψη- ψηφοφορίαν, μέ τήν αδεξιότητα μου έκαμνα πολλού; νά γε
φίζειν. Μή ονν μηδέ νύν με κέλενε έπιψηφίζειν τους πα λούν, διότι δέν ήξευρον νά θέσω'τό ζήτημα εί; ψηφοφορίαν.
Μή λοιπόν μέ προκαλή; καί τώρα νά ερωτήσω τήν γνώμην
ρόντος, άλλ' εί μή έχεις τούτων βελτίω έλεγχον, δπερ νννδή
τών παρευρισκομένων εί; τήν συζήτησιν μα;, άλλ' έάν δέν
έγώ ελεγον, έμοϊ έν τφ μέρει παράδος, καϊ πείρασαι τον Ι χ η ; καλύτερον έλεγχον τών λεγομένων μου άπό τήν γνώ
έλεγχαν, οϊον έγώ οϊμαι δεϊν εϊναι. Έγώ γάρ ών άν λέγω μην τών παρόντων, άφησε μένα μέτήν σειράν μου, καθώ; πρό
ολίγου Ιλεγον, νά ελέγξω του; λόγου; σου, καί δοκίμασε
ένα μέν παρασχέαθαι μάρτυρα έπίσταμαι, αυτόν προς δν άν νά μάθη; π ώ ; έγώ εννοώ τόν έλεγχον. Έ γ ώ δηλαδή γνω
μοι δ λόγος ή, τους δέ πολλούς έώ χαίρειν, καϊ ενα έπιψη ρίζω νά παρουσιάζω Ινα μόνον μάρτυρα τών λεγομένων μου,
αυτόν μέ τόν οποίον συζητώ, του; άλλου; τού; αφήνω νά
φίζειν έπίσταμαι, τοις δέ πολλοϊς ουδέ διαλέγομαι. "Ορα
πάνε στό καλό (δέν τού; λογαριάζω), καί ένό; τήν γνώμην
Β ούν, εί έθελήσεις έν τφ μέίει διδόναι έλεγχον άποκρινόμε- ερωτώ, πρό; τού; άλλου; δέ ουδέ συζητώ χασόλου. Σκέψου
νος τά ερωτώμενα. Έγώ γάρ δή οϊμαι καϊ έμέ καϊ σέ καί λοιπόν, έάν θελήση; άποκρινόμενος εΐ; τάς ερωτήσεις μου
νά μοΰ έπιτρέψη; νά ελέγξω μέ τήν σειράν μου του; λόγου;
τους άλλους ανθρώπους τό άδικεΐν τού άδικεΐσθαι κάκιον σου. Διότι έγώ βέβαια ισχυρίζομαι δτι καί έγώ καί συ καί
ήγεΐσθαι καϊ τό μή διδόναι δίκην τού διδόναι. δλοι οί άλλοι άνθρωποι θεωροΰν τό νά άδικ^ τι; βλαβερώ-
τερον άπό τοΰ νά άδικήται χαί τό νά μή τιμωρήται τι;,
ΠΩΛ. Έγώ δέ γε οντ' έμέ ούτ' άλλον άνθρόπων ού- δταν άδικη, βλαβερώτερον τοΟ νά τιμωρήται.
δένα. Έπεϊ σν δέξαι' δν μάλλον άδιχεΐσθαι ή άδικεΐν. ΠΩΛ. Έ γ ώ δέ ισχυρίζομαι δτι οδτε έγώ οδτε οδδεί;
άλλο; άνθρωπος θεωρεί τό νά άδικη βλαβερώτερον τοΰ νά
ΣΩ. Καί σύ γ' άν καϊ οί άλλοι πάντες. άδικήται, οδτε τό νά μή τιμωρήται, δταν άδικη, βλαβερώ
τερον τοΰ νά τιμωρήται. Ε π ε ι δ ή σύ, καθώς λέγει;, θά προ
ΠΩΛ. Πολλού γε δει, άλλ' οντ' έγώ οντε σύ ούτ' άλλος
τιμούσε; νά άδικήσαι μάλλον παρά νά άδικη;.
ουδείς. ΣΩΚΡ. Καί ασφαλώς χαί δλοι οί άλλοι θά προτιμούσαν
νά άδιχώνται παρά νά άδικοΰν.
C ΣΩ. Ούκούν άποκρίνει ;
ΠΩΛ. Παντάπασι. 'Αλλά οδτε έγώ οδτε συ οδτε άλλο;
ΠΩΑ. Πάνν μέν ούν καϊ γάρ επιθυμώ είδέναι δ τί κανεί; θά προτιμούσε νά άδικήται παρά νά άδικη.
ΣΩΚΡ. Λοιπόν θά άποκριθή; ;
ποτ' έρεΐς.
ΠΩΛ. Μάλιστα. Διότι καί επιθυμώ νά μάθω τί τέλο;
ΣΩ. Λέγε δή μοι, ίν' είδ^ς, ώσπερ άν εί έξ αρχής σε πάντων θά π ή ; .
ΣΩΚΡ. Λέγε μου λοιπόν, διά νά μάθη;, ώ; έάν σέ ήρώ-
ήρότων πότερον δοκεΐ σοι, ώ Πώλε, κάκιον εϊναι τό άδι
των έξ αρχής. Ποίον σοΟ φαίνεται βλαβερώτερον, Πώλε, τό
κεΐν ή τό άδικεΐσθαι ; νά άδικη κανεί; ή νά άδικήται ;
104 ΠΛΑΤΒΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 105
ΠΩΛ. Τό άδικεΐσθαι ίμοιγε. ΠΩΑ. Ε ί ; έμέ τοδλάχιστον βλαβερώτερον φαίνεται τό

ΣΩ. Τί δέ δή αϊαχιον ; Πότερον τό άδικεΐν ή τό ait- νά άδικήται.
ΣΩΚΡ. Ποίον δέ είναι άσχημότερον ; Τό νά άδικη κανεί;
κεΐσθαι ; ' Αποκρίνου.
ή τό νά άδικήται ; Άποκρίσου.
ΠΩΛ. Τό άδικεΐν. ΠΩΛ. Τό νά άδικη.
D ΣΩ. Ούκούν καί κάκιον, εϊπερ αϊαχιον. ΣΩΚΡ. Δέν είναι λοιπόν βλαβερώτερον, τό νά άδικη τις
ΠΩΛ. "Ηκιστά γε. άπό τό νά άδικήται, άφοΰ είναι άσχημότερον ;
ΙΙΩΑ. Παντάπασι.
ΣΩ. Μανθάνω' ού ταύτόν ήγεϊ σύ, ώς εοικας, καλόν ΣΩΚΡ. Καταλαμβάνω. Δέν θεωρείς, καθώ;φαίνεται, δτι
τε καϊ αγαθόν καϊ κακόν καϊ αίσχρόν. είναι τό Ιδιον πράγμα τό ώραίον μέ τό ώφέλιμον καί τό
ΠΩΛ. Ού δήτα. άσχημον μέ τό βλαβερόν.
ΠΩΛ. Βεβαιώ;, δέν τό θεωρώ ίδιον.
ΣΩ. Τί δέ τάδε ; Τά καλά πάντα, οϊον καϊ σώματα ΣΩΚΡ. Τί δέ φρονεί; περί τοΟ έξη; ; "Ολα τά ώραΐα, πα-
καί χρόματα και σχήματα καϊ φωνάς καϊ επιτηδεύματα, ραδείγματο; χάριν τά σώματα, τά χρώματα, τ ά ; φωνά;, τ ά ;
είς ουδέν αποβλέπων καλείς εκάστοτε καλά ; Οίον πρώτον πράξει;, είς ουδέν αποβλέπων τά ονομάζεις ώραΐα ; Πρώτον
τά σώματα τά καλά ούχϊ ήτοι κατά τήν χρείαν λέγεις καλά τά ώραΐα σώματα δέν τά λέγει; ώραΐα ή διά τήν χρησιμό
εϊναι, προς δ άν έκαστον χρήαιμον ή, προς τούτο, ή κατά τητα, διά τήν οποίαν Ικαστον είναι χρήσιμον, αποβλέπων
εί; αυτήν δέν τά λέγεις ώραΐα, ή δι' εύχαρίστησιν τίνα,
ήδονήν τίνα, έάν έν τφ θεωρεΐαθαι χαίρειν ποιή τους θεω-
έάν ή θέα τους κάμνη του; θεωροΰντα; αυτά νά αίσθάνων-
ρονντας ; "Εχεις τι εκτός τούτων λέγειν περϊ σόματος ται εύχαρίστησιν ; Δύνασαι πέραν τούτων, δηλαδή τ ή ; χρη-
Ε κάλλονς ; σιμότητο; καί τ ή ; ευχαριστήσει»;, νά όμιλή; περί ώραιότη-
το; ένό; πράγματο; ;
ΠΩΛ. Ούκ έχω.
ΠΩΛ. "Οχι.
ΣΩ. Ούκούν καϊ τάλλα πάντα ούτω καϊ σχήματα καϊ ΣΩΚΡ. Καί δλα τά άλλα λοιπόν, τά σχήματα, τά χρώ
χρόματα ή διά ήδονήν τίνα ή διά ώφέλειαν ή δι' αμφότερα ματα δι' αδτό τά θ=ωροΰμεν ώραΐα, ή δηλαδή διά τήν εύ
καλά προσαγορενεις ; χαρίστησιν πού μά; παρέχουν ή διά τήν χρησιμότητα των ;
ΠΩΑ. Μάλιστα.
ΠΩΑ. Έγωγε. ΣΩΚΡ. Καί τ ά ; φωνά; καί πάντα τά άφορώντα τήν μου-
ΣΩ. Ού και τάς φωνάς καϊ τά κατά τήν μονσικήν σικήν δέν τά όνομάζομεν ώραΐα διά τον Ιδιον λόγον;
πάντα ωσαύτως ; ΠΩΛ. Ναί.
ΣΩΚΡ. Καί βέβαια δσον άφορος τους νόμου; καί τ ά ;
ΠΩΑ. Ναί. πράξει;, δέν ευρίσκονται τά ώραΐα άνευ αδτών, δηλαδή ή
ΣΩ. Καί μήν τά γε κατά τους νόμους καϊ τά επιτηδεύ είναι ωφέλιμα, ή είναι ευχάριστα, ή είναι ωφέλιμα χαί ευ
ματα, ού δήπον έκτος τούτων εστί, τά καλά, ή ωφέλιμα χάριστα.
είναι ή ηδέα ή αμφότερα. ΠΩΛ. Νομίζω δτι τά ώραΐα δέν ευρίσκονται άνευ τοΟ
ωφελίμου καί ευχάριστου.
ΠΩΛ. Ούκ εμοιγε δοκεΐ. ΣΩΚΡ. Καί τό κάλλο; λοιπόν τών μαθημάτων έχει τήν
475 ΣΩ. Ούκονν καϊ τό τών μαθημάτων κάλλος ωσαύτως ; αυτήν άναλογίαν ;
ΠΩΛ. Βεβαίω;' καί δρθώ; βέβαια τώρα δίδει;, Σωκράτη,
ΠΩΛ. Πάνυ γε- καϊ καλώς γε ννν ορίζει, ώ Σώκρατες,
τόν όρισμόν ορίζων τό ώραίον διά τοΰ ευχάριστου καί ωφε
ήδονη τε καί άγαθφ οριζόμενος τό καλόν. λίμου.
ΣΩ. Ούκούν τό αίσχρόν τφ έναντίφ, λύπη τε καί κακφ ; ΣΩΚΡ. Τό άσχημον λοιπόν πρέπει νά τό όρίσωμεν διά
ΠΩΛ. Ανάγκη. τοΰ εναντίου, δηλαδή διά τ ή ; λύπη; καί τοΰ βλαβερού ;
ΠΩΛ. Έ ξ ανάγκης διά τ ή ; λύπη; καί τοΰ βλαβερού
ΣΩ. "Οταν άρα δνοΐν καλοϊν θάτερον κάλλιον ή, ή τφ πρέπει νά τό όρίσωμεν.
έτέρω τούτοιν ή άμφοτέροις υπερβάλλον κάλλιόν έστιν, ήτοι ΣΩΚΡ. "Οταν λοιπόν άπό δύο ώραΐα τό έν είναι ώραιό-
ήδονβ ή ωφελεία ή άμφοτέροις. τερον, είναι ώραιότερον διότι υπερέχει ή κατά τό tv έκ
τούτων ή καί κατά τά δύο, ήτοι κατά τήν εύχαρίστησιν ή
ΠΩΛ. Πάνν γε.
κατά τήν ώφέλειαν ή κατ' αμφότερα.
ΣΩ. Και δταν δέ δή δνοΐν αίσχροΐν τό έτερον αΐσχιον ΠΩΛ. Βεβαίως.
Β ή, ήτοι λύπη ή κακφ „ÎJ άμφοτέροις* υπερβάλλον αϊαχιον ΣΩΚΡ. Καί δταν λοιπόν άπό δύο άσχημα τό Ιν είναι
εσται' ή ουκ ανάγκη ; άσχημότερον, είναι άσχημότερον διότι υπερέχει ή κατά τήν
λύπην ή κατά τήν βλάβηνή κατά τά δύο, ή δέν είναι ανάγκη
ΠΩΛ. Ναί. νά δπερέχη κατά τήν λύπην ή κατά τήν βλάβην ή καί κατά
ΣΩ. Φέρε δή, πώς έλέγετο νννδή περϊ τοϋ άδικεΐν καί τά δύο ;
άδικεΐσθαι ; Ούκ έλεγες τό μέν άδικεΐσθαι κάκιον είναι> ΠΩΛ. Ναί. 'Ανάγκη zUai νά ύπερέχη ή κατά τήν λύ
πην ή κατά τήν βλάβην, ή κατά τά δύο.
τό δέ άδικεΐν αΐσχιον ;
ΣΩΚΡ. "Ελα λοιπόν τώρα νά ΐδωμεν, τί έλέγομεν τώρα
ΠΩΛ. "Ελεγον. δά περί τοΰ νά άδικη κανεί; ή νά άδικήται ; Δέν έλεγε; δτι
ΣΩ. Ούκούν εΐπερ αΐσχιον τό άδικεΐν τοϋ άδικεΐσθαι, τό μέν νά άδικήται κανείς είναι βλαβερώτερον τοΰ νά άδικη,
τό δέ νά άδικη είναι άσχημότερον τοΟ νά άδικήται ;
ήτοι λυπηρότερόν έστιν καϊ λύπη υπερβάλλον αΐσχιον άν
ΠΩΛ. Τό Ιλεγον αυτί.
εϊη ή κακφ ή άμφοτέροις ; Ού καϊ τοντο ανάγκη ; ΣΩΚΡ. Έ ά ν λοιπόν τό νά άδικη κανεί; είναι άσχημότε
ΠΩΛ. Πώς γαρ ον ; ρον άπό τοΟ νά άδικήται ή προξενεί μεγαλυτέραν λύπην,
καί διότι υπερέχει κατά τήν λύπην είναι άσχημότερον, ή
C ΣΩ. Πρώτον μέν δή ακεψώμεθα, άρα] λύπη υπερβάλλει
υπερέχει κατά τήν βλάβην ή κατ' αμφότερα ; Καί τούτο δέν
τό άδικεΐν τοϋ άδικεΐσθαι, και άλγονσι μάλλον οί άδικοϋν- είναι ανάγκη οδτω νά συμβαίνη ;
τες ή οί αδικούμενοι ; ΠΩΛ. Μάλιστα. 'Ανάγκη είναι ούτω νά συμβαίνη.
ΠΩΛ. Ουδαμώς, ώ Σώκρατες, τοϋτό γε. ΣΩΚΡ. Πρώτον μέν λοιπόν ά; έξετάσωμεν, άρά γε υπερέ
χει κατά τήν λύπην τό νά άδικη κανεί; άπό τοΰ νά" άδική
ΣΩ. Ουκ άρα λύπ'β γε υπερέχει. ται, καί αισθάνονται μεγαλυτέραν λύπην οί άδικοΰντε; άπό
ΠΩΛ. Ού δήτα. τού; αδικούμενου;;
ΠΩΛ. Ούδόλω; συμβαίνει τοιούτον τι, Σωκράτη.
ΣΩ. Ούκούν εί μή λύπη, άμφοτέροις μέν ούκ άν έτι ΣΩΚΡ. Δέν υπερέχει λοιπόν κατά τήν λύπην.
ύπερβάλλοι. ΠΩΑ. "Όχι βέβαια, δέν υπερέχει.
ΠΩΛ. Ού φαίνεται. ΣΩΚΡ. Έάν λοιπόν δέν δπερέχη κατά τήν λύπην, κατ'
αμφότερα δέν δύναται νά ύπερέχη.
ΣΩ. Ούκούν τφ έτέρω λείπεται.
ΠΩΛ Φαίνεται π ώ ; κατ'άμφότερα δέν δύναται νά δπερέχη.
ΠΩΛ. Ναί. ΣΩΚΡ. Υπολείπεται λοιπόν νά ύπερέχη κατά τό άλλο.
ΣΩ. Τφ κακφ. ΠΩΛ. Ναί.
ΣΩΚΡ. Κατά τήν βλάβην.
ΠΩΛ. Έοικεν. ΠΩΛ. Φαίνεται δτι κατά τήν βλάβην υπερέχει.
ΣΩ. Ούκούν κακφ υπερβάλλον τό άδικεΐν κάκιον άν ΣΩΚΡ. 'Επειδή λοιπόν τό νά άδικη χανεί; δπερέχει
εΐη τοϋ άδικεΐσθαι. κατά τήν βλάβην είναι βλαβερώτερον άπό τοΰ νά άδικήται τι;.
ΠΩΛ. Όλοφάνερον είναι δτι τό νά άδικ$ κανεί; είναι
D ΠΩΛ. Δήλον δή δτι. βλαβερώτερον τοΟ νά άδικήται.
ΣΩ. "Αλλο τι ούν ύπό μέν τών πολλών ανθρώπων καϊ ΣΩΚΡ. "Αλλο τι συμβαίνει ή ύπό τών πολλών ανθρώπων
καί ύπό σοΰ ώμολογεΐτο πρωτύτερα δτι τό νά άδικη κανεί;
ύπό σοϋ ώμολογεΐτο ήμΐν έν τφ έμπροσθεν χρόνω αΐσχιον
είναι άσχημότερον τοΰ νά άδικήται ;
είναι τό άδικεΐν τοϋ άδικεΐσθαι ; ΠΩΛ. Ναί, ώμολογεΐτο.
ΠΩΛ. Ναί. ΣΩΚΡ. Τώρα δέ απεδείχθη δτι είναι βλαβερώτερον.
ΠΩΑ. Φαίνεται π ώ ; απεδείχθη δτι είναι βλαβερώτερον.
ΣΩ. Νϋν δέ γε κάκιον έφάνη. ΣΩΚΡ. Δύνασαι σύ νά δεχθή; τό βλαβερώτερον καί τό
ΠΩΑ. Έοικε. άσχημότερον δτι σημαίνου/ δλιγώτερον βλαβερόν καί όλιγώ-
τερ^ν άσχημον ; Μή διστάζεις νά άποκριθής, Πώλε, διότι
ΣΩ. Δέξαιο άν ονν σύ μάλλον τό κάκιον καϊ τό αΐσχιον κανένα κακό δέν θά πάθης* άλλα φανού γενναίος είς τήν συ
άντϊ τον ήττον ; Μή δκνει άποκρίνασθαι, ώ Πώλε' ουδέν ζήτησιν, δπως ό ασθενής εις τόν ίατρόν, καί παραδέξου ή
άρνήσου αυτά πού σέ ερωτώ.
γαρ βλαβήσεί' αλλά γενναίως τφ λόγω ώσπερ ίατρφ παρέ-
ΠΩΛ. 'Αλλά δέν είναι δυνατόν νά δεχθώ, Σωκράτη, δτι
Ε χων άποκρί* ον, καϊ ή φάθι ή μή ά ερωτώ. τό βλαβερώτερον χαί άσχημότερον σημαίνει δλιγώτερον άσχη
ΠΩΛ. Άλλ' ούκ άν δεξαίμην, ώ Σώκρατες. μον καϊ δλιγώτερον βλαβερόν.
ΣΩΚΡ. "Αλλος άνθρωπος είναι δυνατόν ^νά παραδεχθή
ΣΩ. "Αλλος δέ τις ανθρώπων; αυτό ; ;
ΠΩΑ. Ού μοι δοκεΐ κατά γε τούτον τόν λόγον. ΠΩΛ. Μού φαίνεται δτι ουδείς είναι δυνατόν νά τό πα-
ραδεχθή, σύμφωνα τουλάχιστον μέ τό συμπέρασμα τής συζη
ΣΩ. Αληθή άρα έγώ ελεγον, δτι οντ άν έγώ οντ' άν τήσεως.
αύ ούτ' άλλος ονδεϊς ανθρώπων δέξαιτ άν μάλλον άδικεΐν ΣΩΚΡ. 'Αληθή λοιπόν έγώ Ίλεγον δτι οδτε έγώ, οδτε
σύ, οδτε οδδεί; άλλο; άνθρωπο; δύναται νά δεχθ^ νά άδικη
ή άδικεΐσθαι' κάκιον γάρ τυγχάνει δν. μάλλον παρά νά άδικήται' διότι τό νά άδικη κανεί; είναι
ΠΩΛ. Φαίνεται. βλαβερώτερον άπό τό νά άδικήται.
ΠΩΛ. Φαίνεται δτι οδτω; έχει τό πράγμα.
ΣΩ. 'Οράς ούν, ώ Πώλε, ό έλεγχος παρά τόν έλεγχον ΣΩΚΡ. Βλέπει; λοιπόν, Πώλε, δτι όΐνα; Ιλεχγο; συγκρι
παραβαλλόμενος δτι ουδέν έοικεν, άλλα σοϊ μέν οί άλλοι νόμενος μέ τόν άλλον ουδόλως ομοιάζει, άλλα μέ σένα μέν
πάντες δμολογοϋσιν πλην έμοϋ, έμοϊ δέ σύ έξαρκεΐς εϊς όλοι οί άλλοι συμφωνούν έκτος άπό έμέ, γιά μέναδέ σύ μό
νος μαρτύρων καί παραδεχόμενος τά λεγόμενα μου είσαι αρ
476 ών μόνος καϊ ομολόγων καϊ μαρτύρων, καϊ έγώ σέ μόνον κετός, καί έγώ σένα μόνον καλών εί; ψηφοφορίαν αφήνω
έπιψηφίζων τους άλλους έώ χαίρειν. Καϊ τούτο μέν ήμΐν δλους τους άλλου; νά πάνε στό καλό. Καί αυτό μέν τό ζή
τημα άς τό θεωρήσωμεν κατ' αότόν τόν τρόπον λελυμένον.
ούτως έχέτω' μετά τοντο δέ περϊ ον τό δεύτερον ήμφεσβη- "Ύστερα δέ ά π ' αότό άς έξετάσωμεν τό δεύτερον ζήτημα εί;
τήσαμεν ακεψώμεθα, τό άδικοϋντα διδόναι δίκην άρα μέ τό όποιον διεφωνήσαμεν, άρά γε είναι μεγίστη βλάβη τό νά
τιμωρήται ό άδικων, δπως σύ έφρόνει;, ή μήπω; μεγαλύτερα
γιστον τών κακών έστιν, ώς σύ φον, ή μείζον τό μή δι
βλάβη είναι τό νά μή τιμωρήται, καθώ; έγώ έφρόνουν ; "Α;
δόναι, ώς αύ έγώ φμην. Σκοπώμεθα δέ τήδε' τό διδό- ακεφθωμεν δέ ώ; έξης. Τό νά δίδη λόγον τών πράξεων του
ναι δίκην καϊ τό κολάζεσθαι δικαίως άδικούντα άρα τό καί νά τιμωρήται δικαίως ό άδικων είναι άρά γε τό ίδιον
αυτό καλείς ; πράγμα ;
ΠΩΛ. Έγωγε. ΣΩΚΡ. Δύνασαι νά ίσχυρισθή; δτι δλα τά δίκαια δέν
Β ΣΩ. "Εχεις ούν λέγειν, ώς ούχϊ τά γε δίκαια πάντα είναι ωφέλιμα, καθ' δσον είναι δίκαια ; 'Απάντησαν, άφοΰ
καλά έστιν, καθ' δσον δίκαια ; Καϊ διαακεψάμενος είπε. σκεφθή; καλώ:.
ΠΩΛ. Άλλα μοι δοκεΐ, ώ Σώκρατες. ΠΩΑ. 'Αλλά μοΰ φαίνεται δτι δλα τά δίκαια, καθ' δσον
είναι δίκαια, είναι ωφέλιμα.
ΣΩ. Σκοπεί δή και τόδε' άρα εΐ τις τι ποιεϊ, ανάγκη
ΣΩΚΡ. Σκέψου καί τό έξης : έάν τις πράττη κάτι τι,
τι είναι και πάσχον ύπό τούτου τον ποιοϋντος ; άρά γε είναι ανάγκη νά πάσχη τι όπό τούτου τοΰ ενεργούντος ;
ΠΩΛ. "Εμοιγε δοκεΐ. ΠΩΛ. ΜοΟ φαίνεται δτι ανάγκη είναι νά πάσχη τι.
ΣΩ. Άρα τοντο πάσχον, ο τό ποιούν ποιεί, καϊ τοιού ΣΩΚΡ. "Αραγε έκεϊνο πού πάσχει, πάσχει τό ίδιον πά
τον, οίον ποιεί τό ποιούν ; Λέγω δέ τό τοιόνδε' εΐ τις τν- θημα, τό οποίον προξενεί τό ενεργούν, καί πάσχει τοιούτου
πτει, ανάγκη τι τύπτεσθαι ; είδους πάθημα, οίον ενεργεί τό ενεργούν ; Εννοώ δέ τό έξης :
έάν τις κτυπ£, είναι ανάγκη νά ύπάρχη κάτι τι κτυπώμενον ;
ΠΩΛ. Ανάγκη. ΠΩΛ. 'Ανάγκη είναι νά ύπάρχη κτυπώμενον.
ΣΩ. Και εί σφόδρα τύπτει ή ταχύ δ τύπτων, ούτω καϊ ΣΩΚΡ. Καί άν ό κτυπών χτυπά δυνατά ή ταχέως, κατά
C τό τυπτόμενον τύπτεσθαι ; :όν Ιδιον τρόπον είναι ανάγκη νά κτυπάται τό κτυπώμενον ;
ΠΩΛ. Ναί. ΠΩΛ. Μάλιστα.
ΣΩ. Τοιούτον άρα πάθος τφ τυπτομένω εστίν, οίον άν ΣΩΚΡ. Τοιούτον λοιπόν πάθημα τό κτυπώμενον υφίστα
τό τνπτον ποι^ ; ται, οίον προξενεί εκείνο που κτυπ? ;
ΠΩΛ. Βεβαιώ;.
ΠΩΛ. Πάνυ γε. ΣΩΚΡ. Έ ά ν λοιπόν καίη τι; κάτι τι, είναι ανάγκη κάτι
ΣΩ. Ούκούν και εί κάει τις, ανάγκη τι κάεσθαι ; νά καίεται ;
ΠΩΛ. Πώς γάρ ου ; ΠΩΛ: Μάλιστα.
ΣΩ. Καϊ εί σφόδρα γε κάει ή άλγεινώς, ούτως κάεσθαι ΣΩΚΡ. Καί άν τό καίον καίη δυνατά, καί κατά τρόπον
τό καόμενον ώς άν τό κάον κάη ; προξενοΟντα πόνον, τοιουτοτρόπως είναι ανάγκη νά καίεται
τό καιόμενον, δπως καίει τό καίον ;
ΠΩΛ. Πάνυγε.
ΣΩ. Ούκούν καϊ εί τέμνει τις, ό αυτός λόγος ; Τέμνε- ΣΩΚΡ. Καί άν λοιπόν κόπτη κανείς, ή αυτή αναλογία
ταιζγάρ τι. υπάρχει, διότι κάτι κόπτεται.
ΠΩΛ. Ναί. ΠΩΛ. Μάλιστα.
ΣΩ. Καϊ εί μέγα γε ή βαθύ τό τμήμα ή άλγεινόν, ΣΩΚΡ. Καί άν ή τομή είναι μεγάλη, ή βαθειά, ή προ
Β τοιούτον τμήμα τέιινεται τό τεμνόμενον, οίον τό τέμνον ξενεί μεγάλον πόνον, χατά τόν ίδιον τρόπον κόπτεται χαί τό
τέμνει ; κοπτόμενον, δπω; κόπτει τό κόπτον ;
ΠΩΛ. Φαίνεται. ΠΩΛ. Φαίνεται δτι κατά τόν ίδιον τρόπον κόπτεται χαί
τό κοπτόμενον, δπως κόπτει τό κόπτον.
ΣΩ. Σνλλήβδην δή δρα εί ομολογείς, ο άρτι ελεγον, ΣΩΚΡ. Μέ λίγα λόγια δέ πρόσεχε άν παραδέχεσαι, γιά
περϊ πάντων, οίον άν ποιρ τό ποιούν, τοιούτον τό πάσχον δλα εκείνα πού Ιλεγον πρό ολίγου, δηλαδή δπως ενεργεί τό
πάσχειν. Ενεργούν κατά τόν ίδιον τρόπον πάσχει τό πάσχον.
ΠΩΛ. Άλλ' ομολογώ. ΠΩΛ Τό παραδέχομαι.

ΣΩ. Τούτων δή δμολογονμένων, τό δίκην διδόναι πό- ΣΩΚΡ. Άφοΰ συεεφωνήσαμεν εί; αδτό, είπε μου τί είναι
τερον πάαχειν τί έστιν ή ποιεΐν ; τό νά τιμωρήται τι;· είναι ενέργεια ή πάθο; ;
ΠΩΑ. Ανάγκη είναι, Σωκράτη, ί τιμωρούμενο; νά πάσχη.
ΠΩΑ. Ανάγκη, ώ Σώκρατες, πάοχειν. ΣΩΚΡ. Πάσχει λοιπόν άπό κάποιο άλλο τό όποιον
ΣΩ. Ούκούν ύπό τίνος ποιούντος ; ενεργεί.
ΠΩΛ. Πώς γάρ ού ; Ύπό γε τοΰ κολάζοντας. ΠΩΛ. Μάλιστα. Πάσχει δπό τοΰ τιμωροδντο;.
Ε ΣΩ. Ό δέ ορθώς κολάζων δικαίως κολάζει ΣΩΚΡ. Ό δέ όρθώ; τιμωρών δικαίω; τιμωρεί ;
ΠΩΛ. Ναί. ΠΩΛ. Ναί.
ΣΩΚΡ. Δίκαια πράττων ή δχι ;
ΣΩ. Δίκαια ποιώιν ή' ού ; ΠΩΛ. Δίκαια.
ΠΩΛ. Δίκαια.
ΣΩΚΡ. Ό τιμωρούμενο; λοιπόν δίδων λόγον τών πρά
ΣΩ. Ούκοϋν δ κολαζόμενος δίκην διδούς δίκαια πάσχει ; ξεων του δίκαια πάσχει ;
ΠΩΛ. Φαίνεται. ΠΩΛ. Φαίνεται δτι δίκαια πάσχει.
ΣΩ. Τά δέ δίκαια που καλά ώμολόγηται ; ΣΩΚΡ. "Εχομεν παραδεχθή, μοΰ φαίνεται, πώ; τά δί
ΠΩΛ. Πάνυ γε. καια είναι ωφέλιμα.
ΣΩ. Τούτων άρα ό μέν ποιεί καλά, ό δέ πάσχει, ό κο
ΣΩΚΡ. Έξ αυτών λοιπόν ό μέν καλά πράττει, ί δέ χαλά
λαζόμενος.
πάσχει, δηλαδή ό τιμωρούμενο;.
4,11 ΣΩ. Ούκούν εϊπέρ καλά, αγαθά ; "Π γάρ ηδέα ή ωφέ ΣΩΚΡ. Έάν πάσχη καλά, πάσχει ωφέλιμα" διότι ή ευ
λιμα. χάριστα ή ωφέλιμα πάσχει.
ΠΩΛ. Ανάγκη. ΠΩΛ. Ανάγκη είναι, άν πάσχη καλά, νά πάσχη ωφέλιμα.
ΣΩΚΡ. 'Ωφέλιμα πάσχει λοιπόν ί τιμωρούμενο;.
ΣΩ. Αγαθά άρα πάσχει δ δίκην διδούς ;
ΠΩΛ. Φαίνεται ότι ωφέλιμα πάσχει.
ΠΩΑ. Έοικεν. ΣΩΚΡ. 'Ωφελείται λοιπόν.
ΣΩ. 'Ωφελείται άρα ; ΠΩΛ. Ναί.
ΠΩΛ. Ναί. ΣΩΚΡ. 'Ωφελείται άρά γε τήν ώφέλειαν τήν ίποίαν έγώ
ΣΩ. Άρα ήνπερ έγώ ύπολαμβάνω την ώφέλειαν ; Βελ- φαντάζομαι ; Γίνεται καλύτερος κατά τήν ψυχήν, έάν δικαίως
τιμωρήται ;
τίων τήν ψνχήν γίγνεται, εΐπερ δικαίως κολάζεται ;
ΠΩΛ. Έπίμενον είναι νά γίνεται καλύτερο; κατά τήν
ΠΩΛ. Εικός γε.
ψυχήν.
ΣΩ. Κακίας άρα ψυχής άπαλλάττεται è δίκην διδούς ; ΣΩΚΡ. Ό τιμωρούμενο; λοιπόν απαλλάσσεται τής κα
ΠΩΛ. Ναί. κίας τή; ψυχή; ;
ΠΩΛ. Ναί.
ΣΩ. Άρα ούν τοϋ μέγιστον άπαλλάττεται κακού ; *Ωδε
ΣΩΚΡ. Ά ρ ά γε απαλλάσσεται τοΰ μεγίστου χακοΰ ;
δέ σκόπει· έν χρημάτων κατασκευή ανθρώπου κακίαν άλλην Σκέψου ώ; έξή;. "Οσον άφορα τά χρήματα βλέπεις άλλην
Β τιΐ'ά ενοράς ή πενίαν. Ιλλειψιν τοΰ άνθρωπου άπό τήν πενίαν ;
ΠΩΛ. Ουκ, αλλά πενίαν. ΠΩΛ. "Οχι, μίνον τήν πενίαν βλέπω.
ΠΛΑΤαΝΟΣ, ΓΟΡΓΙΑΣ 8
ΣΩ. Τί δ' έν σώματος κατασκευή ; Κακίαν άν φήααις ΣΩΚΡ. Τί δέ βλέπει; άν άποβλέψη; εί; τήν σωματικήν
άσθένειαν εϊναι καϊ νόσον και αίσχος καϊ τά τοιαύτα ; κατασκευήν τοΟ άνθρωπου ; θ ά είπης ότι ατέλεια είναι ή
ΠΩΛ. "Εγωγε. αδυναμία καί ή ασθένεια καί ή άσχημία καί τά τοιαύτα ;
ΣΩ. Ούκούν καϊ έν ψυχή πονηρίαν ήγεϊ τίνα εϊναι ;
ΣΩΚΡ. Παραδέχεσαι ότι υπάρχουν καί ψυχικαί άτέλειαι ;
ΠΩΛ. Πώς γάρ ού ; ΠΩΛ. Μάλιστα, παραδέχομαι.
ΣΩ. Ταύτην ούν ούκ άδικίαν καλείς καϊ d/jaöi'ar καί ΣΩΚΡ. Άτέλειαν λοιπόν τ ή ; ψυχή; δέν ονομάζει; τήν
δειλίαν καϊ τά τοιαύτα; άδικίαν, τήν άμάθειαν, τήν δειλίαν καί τά τοιαύτα ;
ΠΩΑ. Πάνν μέν ούν.
ΣΩΚΡ. Είπομεν λοιπόν τρείς άτελεία; τριών πραγμά
ΣΩ. Ούκούν χρημάτων καϊ αόματος καϊ ψυχής, τριών των, τών χρημάτων, τού σώματο; καί τής ψυχής, καί ώρί-
C oVra»·, τριττάς εΐρηκας πονηρίας, πενίαν, νόσον, άδικίαν ; σαμεν δτι αδται είναι ή πενία, ή ασθένεια καί ή αδικία.
ΣΩΚΡ. Ποία λοιπόν άπό αυτά; τά; άτελεία; είναι ή
ΣΩ. Τις ούν τούτων τών πονηριών αίσχίατη ; Ούχ ή χειρίστη ; Δέν είναι ή αδικία καί γενικώ; ή ατέλεια τή;
αδικία και συλλήβδην ή τής ψυχής πονηρία ; ψυχή;;
ΠΩΑ. Πολύ γε. ΠΩΛ. Βεβαιότατα.
ΣΩ. ΕΙ δή αίσχίατη, καί κάκιστη ; ΣΩΚΡ. Έάν δέ είναι κάκιστη, είναι καί βλαβερωτάτη ;
ΠΩΛ. Τί εννοείς, Σωκράτη, μ' αδτά πού λές ;
ΠΩΑ. Πώς, ώ Σώκρατες, λέγεις ;
ΣΩΚΡ. Εννοώ τό έξης. Πάντοτε τό άσχημον, ή διίτι
ΣΩ. Ώδί' άεϊ τό αΐσχιστον ήτοι λύπην μεγίστην παρέ λύπην μεγίστην προξενεί ή βλάβην ή καί τά δύο, είναι
χον ή βλάβην ή αμφότερα αΐσχιστον έστιν έκ τών ώμολο- άσχημίτατον, καθώ; προηγουμένω; παρεδέχθημεν.
γημένων έν τφ έμπροσθεν. ΠΩΑ. Μάλιστα.
ΣΩΚΡ. Τώρα δέ παρεδέχθημεν δτι άσχημότατον είναι ή
•πονηρία καί γεκικώς ή ατέλεια τ ή ; ψυχή;.
ΣΩ. Αΐσχιστον δέ αδικία καϊ σύμπασα ψυχής πονηρία ΠΩΛ. Βεβαίως τό παρεδέχθημεν.
D νυνδή ώμολόγηται ήμΐν ; ΣΩΚΡ. Ή λυπηρότατη λοιπόν είναι, καί διότι υπερέ
ΠΩΛ. Ώμολόγηται γάρ. χει κατά τήν λύπην ή ψυχική ατέλεια είναι ασχημότατη ή
διότι υπερέχει κατά τήν βλάβην ή κατ' αμφότερα.
ΣΩ. Ονκοϋν ή άνιαρότατόν έατι καϊ ανία υπερβάλλον ΠΩΑ. 'Ανάγκη είναι οΟτω νά συμβαίνη.
Ε αΐσχιστον τούτων έστϊν ή βλάβη ή αμφότερα ; ΣΩΚΡ. Προξενεί άραγε μεγαλυτέραν λύπην άπό τήν
ΠΩΛ. 'Ανάγκη. -πτωχείαν καί τήν άσθένειαν ή αδικία, ή ακολασία, ή δειλία
καί ή αμάθεια ;
ΣΩ. "Αρ' ούν άλγεινότερόν έστιν τού πένεοθαι καί κά •
ΠΩΑ. Δέν μοΟ φαίνεται, Σωκράτη, δτι προξενεί μεγα
μνειν τό αδικον είναι καί άκόλαατον καί δειλόν καϊ άμαθη ; λυτέραν λύπην ή αδικία, ή ακολασία, ή δειλία καί ή αμά
ΠΩΛ. Ούκ έμοιγε δοκεΐ, ώ Σώκρατες, άπό τούτων γε. θεια άπό τήν πτωχείαν τουλάχιστον έξ δσων συζητοΟμεν.
ΣΩ. Ύπερφυεΐ τινι άρα ώς μεγάλη βλάβη καί κακφ ΣΩΚΡ. Ε π ε ι δ ή λοιπόν ή ατέλεια τ ή ; ψυχή; υπερέχει
τά άλλα δι' υπερβολικά μεγάλης βλάβη; καί υπερβολικού
θανμασίω υπερβάλλουσα τάλλα ή τής ψνχής πονηρία αΐσχι
κακοΟ, είναι αίσχίστη άπό δλα τά άλλα, διότι δέν δπερέχει
στον έατι πάντων, επειδή ούκ άλγηδόνι γε, ώς ό σός λόγος. κατά τήν λύπην, καθώς ώμολόγησες.
ΠΩΛ. Φαίνεται. ΠΩΛ. Ναί.
ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 117
116
ΣΩ. Άλλα μήν που τό γε μεγίστη βλάβη υπερβάλλον ΣΩΚΡ. Ή αδικία λοιπόν καί ή ακολασία καί ή άλλη ατέ
λεια τής ψυχή; είναι τό μέγιστον έκτων υπαρχόντων κακών ;
μέγιστον άν κακόν εϊη τών δντων.
ΠΩΛ. Φαίνεται δτι είναι τό μέγιστον τών κακών.
ΠΩΛ. Ναί.
ΣΩΚΡ. Ποία τέχνη μ ά ; απαλλάσσει τ ή ; πενία; ; Δέν μά;
ΣΩ. Ή αδικία άρα καϊ ή ακολασία καί ή άλλη ψυχής απαλλάσσει ή χρηματιστική ;
πονηρία μέγιστον τών δντων κακόν έστιν ; ΠΩΛ. Ναί.
ΠΩΛ. Φαίνεται. ΣΩΚΡ. Ποία τέχνη μα; απαλλάσσει τών ασθενειών ;
ΣΩ. Τις ούν τέχνη πενίας άπαλλάττει ; Ού χρημα Δέν μά; απαλλάσσει ή ιατρική ;
τιστική ;
ΣΩΚΡ. Ποία τέχνη μα; απαλλάσσει τ ή ; πονηρία; καί
ΠΩΑ. Ναί. αδικία; ; Έ ά ν δέν τό έννοής οδτω πως λεγόμενον, σκέψου ώ ;
ΣΩ. Τις δέ νόσου ; Ούκ ιατρική ; έξή;· πού καί πρό; ποίο\ις φίρομεν τού; σωματιχώ; πά
ΠΩΛ. Ανάγκη. σχοντα; ;
478 ΣΩ. Τις δέ πονηρίας και αδικίας ; ΕΙ μή ούτως εύπο- ΠΩΛ. Τού; φέρομεν εί; του; ιατρού;, Σωκράτη.
ΣΩΚΡ. Πού δέ όδηγούμεν τού; άδικούντα; καί άκολα-
ρεϊς, ώδε σκόπει' ποΐ άγομεν καϊ παρά τίνας τους κάμνον
σταίνοντα; ;
τας τά σώματα ; ΠΩΛ. Ε ί ; τού; δικαστά; εννοείς δτι τους όδηγούμεν ;
ΠΩΛ. Παρά τους ιατρούς, ώ Σώκρατες. ΣΩΚΡ. Τους όδηγούμεν λοιπόν είς τους δικαστά; διά
ΣΩ. Ποϊ δέ τους άδικονντας καϊ τους άκολασταίνοντας ; νά τιμωρηθούν ;
ΠΩΛ. Παρά τους δικαατάς λέγεις ;
ΣΩΚΡ. Δέν τιμωρούν άραγε οί όρθώ; τιμωρούντε; με-
ΣΩ. Ούκοϋν δίκην δάσοντας ; ταχειριζίμενοι τήν δικαιοσύνην ;
ΠΩΛ. Φημϊ. ΠΩΛ. Φανερόν είναι δτι οί όρθώ; τιμωρούντε; μεταχει
ΣΩ. "Αρ' ούν ού δικαιοσύνη τινϊ χρόμενοι κολάζουοιν ρίζονται τήν δικαιοσύνην.
οί δρθώς κολάζοντες ; ΣΩΚΡ. Ή χρηματιστική λοιπόν μά; απαλλάσσει τ ή ;
πενία;, ή ιατρική τών ασθενειών καί ή δικαιοσύνη τ ή ;
ΠΩΑ. Δήλον δή. ακολασία; καί τ ή ; αδικία;.
ΣΩ. Χρηματιστική μέν άρα πενίας άπαλλάττει, ιατρική ΠΩΛ. Φαίνεται ότι οδτω; έχει τό πράγμα.
Β δέ νόσου, δίκη δέ ακολασίας καί αδικίας. ΣΩΚΡ. Ποίων (έξ δσων λέγεις) είναι κάλλιστον ;
ΠΩΑ. Φαίνεται. ΠΩΛ. Ά π ό ποία έρωτα; ποίον είναι κ#λλιον ;
ΣΩ. Τί τούτων κάλλιστον έστιν \ών λέγεις] ; ΣΩΚΡ. Ά π ό τήν χρηματιστικήν, τήν ίατρικήν καί τήν
δικαιοσύνην.
ΠΩΑ. Τίνων λέγεις;
ΠΩΛ. Πολύ δλων υπερέχει, Σωκράτη, ή δικαιοσύνη.
ΣΩ. Χρηματιστικής, ιατρικής, δίκης. ΣΩΚΡ. Πάλιν λοιπόν ή πλείστην εύχαρίστησιν παρέχει,
ΠΩΛ. Πολύ διαφέρει, ώ Σώκρατες, ή δίκη. ή ώφέλειαν, ή αμφότερα, έάν βέβαια ή δικαιοσύνη είναι
ΣΩ. Ούκούν αύ ήτοι ήδονήν πλείστην ποιεί ή ώφέλειαν ώφελιμωτέρα άπό δλα ;
ή αμφότερα, εΐπερ κάλλιστον έστιν ; ΠΩΛ. Ναί.
ΠΩΑ. Ναί. ΣΩΚΡ. Είναι άρά γε εύχάριστον τό νά υποβάλλεται κα
νεί; εί; θεραπείαν καί χαίρουν οί εί; θεραπείαν υπο
ΣΩ. Άρ' ούν τό ίατρεύεσθαι ηδύ έστιν, καϊ χαίρονσιν βαλλόμενοι ;
οί ϊατρενόμενοι ;
ΠΩΛ. Ούκ έμοιγε δοκεΐ. ΠΩΛ. Δέν μοΰ φαίνεται δτι χαίρουν.
ΣΩΚΡ. Άλλ' είναι ώφέλιμον βέβαια. Έ τ σ ι δέν είναι ;
ΣΩ. Άλλ' ώφέλιμον γε. Ή γάρ ;
ΠΩΛ. Ναί.
C ΠΩΛ. Ναί. ΣΩΚΡ. Διότι ό ασθενή; απαλλάσσεται μεγάλου καχοΰ,
ΣΩ. Μεγάλου γάρ κακού άπαλλάττεται, ώστε λνσιτελεΐ ώστε ώφέλιμον είναι νά ύπομείνη τού; πόνου; διά νά θε-
ραπευθή.
ύποιιεϊναι την άλγηδάνα καϊ ύγιεΐ είναι. ΠΩΛ. Βεβαιώ;.
ΠΩΛ. Πώς γάρ ού ; ΣΩΚΡ. Ά ρ ά γε λοιπόν ευτυχέστατο;, δσον άφοριϊ τό
σώμα, θά είναι ό άνθρωπο; ό θεραπευθεί;, ή έχείνο; ό
ΣΩ. Άρ' ούν ούτως άν περί σώμα εύδαιμονέατατος οποίο; δλω; διόλου δέν ήσθένησε ;
άνθρωπος εϊη, ίατρευόμενος, ή μηδέ κάμνων αρχήν ; ΠΩΛ. Φανερόν είναι πώς ευτυχέστατο; είναι εκείνο; ί
οποίο; δλω; διόλου δέν ήσθένησε.
ΠΩΛ. Δήλον δτι μηδέ κάμνων. ΣΩΚΡ. Διότι, καθώ; φαίνεται, δέν είναι αυτό ευτυχία,
ΣΩ. Ον γάρ τοντ' ήν ευδαιμονία, ώς εοικεν, κακού δηλαδή ή απαλλαγή άπό τ ή ; νόσου, άλλ' εδτυχία είναι νά
μή άσθενήση κανεί; παντάπασι.
απαλλαγή, άλλα τήν αρχήν μηδέ κτήσις.
ΠΩΛ. "Εστί ταύτα. ΣΩΚΡ. Τί δέ συμβαίνει ; Ποίο; είναι δυστυχέστερο; έκ
D ΣΩ. Τί δέ ; Άθλιώτερος πότερος δνοΐν έχόντοιν κακόν δύο ανθρώπων εχόντων ελάττωμα είτε είς τό σώμα είτε εί;
τήν ψυχήν, ό θεραπευόμενο; καί απαλλασσόμενο; τού νοσή-
εΐτ έν σώματι εϊτ έν ψυχή, δ ίατρευόμενος καϊ άπαλλατ- ματο; ή δ μή δποβαλλόμενος είς θεραπείαν, έχων δμω; τό
τόμενος τοϋ κακού, ή ό μή ίατρενόμενος, έχων δέ ; νόσημα ;
ΠΩΛ. Μου φαίνεται δτι δυστυχέστερο; είναι ό μή υπο
ΠΩΛ. Φαίνεται μοι δ μή ίατρενόμενος.
βαλλόμενο; είς θεραπείαν.
ΣΩ. Ούκούν τό δίκην διδόναι μέγιστον κακού απαλ ΣΩΚΡ. Ή τιμωρία λοιπόν είναι απαλλαγή τού μεγίστου
λαγή ήν, πονηρίας ; κάκου, δηλαδή τ ή ; πονηρία; ;
ΠΩΛ. Είναι βεβαίως απαλλαγή τοΰ μεγίστου κακού.
ΠΩΛ. Ήν γάρ. ΣΩΚΡ. Διότι σωφρονίζει, μοΟ φαίνεται, ή δικαιοσύνη
ΣΩ. Σωφρονίζει γάρ που καί δικαιότερους ποιεί καϊ καί κάμνει δικαιοτέρου; τού; άνθρωπου;, χαί ίατρεύει τήν
πονηρίαν.
ιατρική γίγνεται πονηρίας ή δίκη.
ΠΩΛ. Ναί.
ΠΩΛ. Ναί. ΣΩΚΡ. Ευτυχέστατο; μέν λοιπόν είναι εκείνος ποδ δέν
Ε ΣΩ. Εύδαιμονέατατος μέν άρα δ μή έχων κακίαν έν έχει άτέλειαν τ ή ; ψυχής, διότι τούτο απεδείχθη δτι είναι
τό μέγιστον έχ τών κακών.
ψνχή, επειδή τοντο μέγιστον τών κακών έφάνη. ΠΩΛ. Μάλιστα.
ΠΩΑ. Δήλον δή. ΣΩΚΡ. Όλιγώτερον ευτυχή; μοΰ φαίνεται δτι είναι ό
απαλλασσόμενο; τών ψυχικών του ελαττωμάτων.
ΣΩ. Δεύτερος δήπον δ άπαλλαττόμένος. ΠΩΛ. Φαίνεται δτι ό απαλλασσόμενος τών ψυχικών του
ΠΩΛ. Έοικεν. ελαττωμάτων είναι όλιγώτερον εδτυχή; τού οδδέν ψυχιχόν
ελάττωμα Ιχοντο;.
ΣΩ. Οντος δ' ήν δ νονθετούμενός τε καϊ έπιπληττόμε ΣΩΚΡ. Αυτό; δέ είναι ό νουθετούμενο; καί έπιπλησσό-
νος καϊ δίκην διδονς. μενο; καί τιμωρούμενος.

ΣΩ. Κάκιστα άρα ζή ό έχων άδικίαν καϊ μή άπαλλατ- ΣΩΚΡ. Κάκιστα λοιπόν διάγει τόν βίον του ό άδικο; ό
μή απαλλασσόμενο; τ ή ; αδικία;.
τόμενος.
ΠΩΛ. Φαίνεται.
ΠΩΛ. Φαίνεται.
ΣΩΚΡ. Οδτο; λοιπόν είναι εκείνος ό όποιο; διαπράξα;
ΣΩ. Ούκούν ούτος τνγχάνει ών δς άν τά μέγιστα άδι
μεγίστα; αδικία; κατορθώνει, ώστε μήτε νά νουθετήται μήτε
κων καϊ χρόμενος μεγίστη αδικία διαπράξηται ώστε μήτε νά τιμωρήται μήτε νά δίδη λόγον τών πράξεων του, χαθώ;
479 νονθετεϊαθαι μήτε κολάζεσθαι μήτε δίκην διδόναι, ώσπερ λέγεις δτι τά κατάφερε ό Αρχέλαος, καί τό κατορθώνουν
σύ φής Άρχέλαον παρεοκενάοθαι καϊ τους άλλους τνράν- καί άλλοι τύραννοι καί ρήτορες καί ισχυροί ;
νονς καί φήτορας καϊ δννάστας ; ΠΩΛ. Φαίνεται δτι ούτως έχει τό πράγμα, δηλαδή δυσ-
τυχέστατος είναι ό άδικων καί μή τιμωρούμενος.
ΠΩΑ. Έοικε.
ΣΩΚΡ. Διότι μοΟ φαίνεται, φίλε μου, πώς οί άδικοΰντε;
ΣΩ. Σχεδόν γάρ που ούτοι, ώ άριστε, τό αυτό διαπε καί μή τιμωρούμενοι πράττουν τό ίδιον μέ τού; βαρύτατα
πραγμένοι είοίν, ώσπερ αν εΐ τις τοις μεγίατοις νοαήμασιν άσθενοΰ^τα; και μή προσερχόμενου; εί; τοδ; ιατρού; διά νά
συνιαχόμειος διαπράξαιτο μή διδόναι δίκην τών περϊ τό άπαλλαγοΰν τ ή ; νόσου των καί νά ίατρευθοΰν, διότι σάν μι
σώμα αμαρτημάτων τοις ίατροΐς μηδέ ίατρεύεαθαι, φοβού κρά παιδιά φοβοΟνται τήν καυτηρίασιν, τήν έγχείρησιν καί
τόν πόνον. "Η δέν έχεις καί σύ τήν ιδίαν γνώμην ;
μενος, ώαπερανεί παις, τό κάεσθαι καϊ τό τέμνεαθαι, δτι
ΠΩΛ. Τήν ιδίαν γνώμην έχω.
Β άλγεινόν. Ή ού δοκεΐ καϊ σοι ούτως ;
ΣΩΚΡ. Διότι αγνοούν βέβαια, καθώ; φαίνεται, πόσον
ΠΩΑ. Έαοιγε. πολύτιμο; είναι ή υγεία καί ή ευρωστία τοΟ σώματος. Διότι
ΣΩ.Άγνοών γε,ώς έοικεν, οϊόν έστιν ή ύγϊεια καί καί οί άποφεύγοντε; νά δώσουν λόγον τών πράξεων των,
αρετή σώματος. Κίνδννενονοι γάρ έκ τών νύν ήμΐν ομο Πώλε, σχεδόν τοιούτον τι πράττουν, ώ; εξάγεται έξ δσων
συνεζητήσαμεν καί παρεδέχθημεν, δηλαδή νά αποβλέπουν
λογημένων τοιούτον τι ποιεΐν καϊ οί τήν δίκην φεύγοντες,
εί; τόν πόνον, καί νά κλειούν τού; οφθαλμού; εί; τό ώφέλι
ώ Πώλε, τό άλγεινόν αύτον καθοράν, προς δέ τό ώφέλι μον, καί νά αγνοούν πόσον χειρότερον είναι νά Ι χ η κανεί;
μον τνφλώς έχειν και άγνοεΐν, δσφ άθλιότερόν έατι μή ασθενή, διεστραμμένην, άδιχον χαί άνοσίαν ψυχήν παρά
ύγιοϋς σώματος μή ύγιεϊ ψνχή σννοικεϊν, αλλά σαθρά καϊ άσθενέ; σώμα. Διά τοΟτο τά πάντα μηχανώνται διά νά μή
C άδίκφ καϊ άνοαίφ. "Οθεν καϊ πάν ποισϋσιν ώστε δίκην τιμωρηθούν καί απαλλαγούν τοϋ μεγίστου κακού πληρώνον-
τε; χρήματα, παρακαλούντε; φίλου;, καί οί ίδιοι παρα
μή διδόναι μηδ' άπαλλάττεαθαι τον μέγιστον κακού, καϊ
σκευαζόμενοι διά νά είναι εί; τήν άπολογίαν των δσον τό
χρήματα παρασκευαζόμενοι καϊ φίλους καϊ δπως αν ώαιν δυνατόν πειστικώτεροι. Έ ά ν δέ, Πώλε, είναι αληθή δσα
ώς πιθανότατοι λέγειν. Εί δέ ήμεϊς αληθή ώμολογήκαμεν, ήμεΐς παρεδέχθημεν, εννοεί; άρά γε τό λογικόν συμπέρα
ώ Πώλε, Λρ' αίοθάνει τά ανμβαίνοντα έκ τοϋ λόγον ; Ή σμα τ ή ; συζητήσει!»; μα;, ή επιθυμεί; νά άνακεφαλαιώσω-
βούλει σνλλογιαόμεθα αυτά ; μεν αυτά ;
ΠΩΛ. Έ ά ν δέν Ιχης άντίρρησιν, επιθυμώ νά τά άνακε-
ΠΩΛ. ΕΙ μή σοι γε άλλως δοκεΐ. φαλαιώσωμεν.
ΣΩ. Άρ' ούν συμβαίνει μέγιστον κακόν ή άόΊκία καϊ ΣΩΚΡ. Συμβαίνει λοιπόν τό μέγιστον κακόν νά είναι
τό άδικεΐν; ή αδικία καί τό νά άδικη χανεί; ;
ΠΩΑ. Φαίνεται γε. ΠΩΛ. Φαίνεται δτι τό μέγιστον κακόν είναι ή αδικία.
j> ΣΩ. Καϊ μήν απαλλαγή γε έφάνη τούτου τον κακού τό ΣΩΚΡ. Έφάνη λοιπόν δτι απαλλαγή άπό τό κακόν
δίκην διδόναι. τούτο είναι τό νά τιμωρήται τις διά τά; κακά; του πράξει; ;
ΠΩΛ. Σχεδόν οίίτω; έχει τό πράγμα.
ΠΩΑ. Κινδννεύει.
ΣΩΚΡ. Τό νά μή τιμωρήται κανεί; βέβαια διά τάςκακά;
ΣΩ. Τό δέ γε μή διδόναι έμμονη τοϋ κακού. του πράξει; είναι διατήρησι; τοΰ κακοϋ εί; τήν ψυχήν.
ΣΩ. Δεύτερον άρα εστίν των κακών μεγέθει τό άδι ΣΩΚΡ. Όλιγώτερον λοιπόν κακόν είναι τό νά δίδη κα
νεί; λόγον τών πράξεων του. Τό νά μή τιμωρήται δέ διά
κοϋντα διδόναι δίκην τό δέ άδικοϋντα μή διδόναι δίκην
τά; κακά; του πράξεις είναι πρώτον καί μέγιστον άπό δλα
πάιτων μέγιστον τε καϊ πρώτον κακών πέφνκεν.
τά κακά.
ΠΩΛ. Έοικεν. ΠΩΛ. Φαίνεται δτι οδτω; έχει τό πράγμα.
ΣΩ. Άρ' ούν περϊ τούτον, ώ φίλε, ήμφεοβητήααμεν, ΣΩΚΡ. Περί TOUTOj άρά γε, φίλε μου, διεφωνήσαμεν,
σύ μέν θεωρών ευτυχή τόν Άρχέλαον τόν διαπράξαντα μέ
ού μέν τόν Άρχέλαι>ν εύδαιμονίζων τόν τά μέγιστα άδι-
γιστα; αδικία; καί ούδόλω;τιμωρηθέντα, έγώ δέ τουναντίον
Ε κοΰντα δίκην ούδεμίαν δίδοντα, έγώ δέ τουναντίον οίόμε- πιστεύων πώ;, είτε ό Αρχέλαο; είτε οιοσδήποτε άλλο; αδί
νος, είτε Αρχέλαος εΐτ' άλλος ανθρώπων όστισονν μή δί- κησα; μείνη ατιμώρητος, είναι απαραιτήτως δυστυχή; περισ
δωσι δίκην άδικων, τούτω προσήκειν άθλίφ είναι οιαφε- σότερο-/ άπό κάθε άλλον άνθρωπον, καί ότι ό άδικων πάν
ρόντως τών άλλων ανθρώπων, καϊ άεϊ τόν άδικοϋντα τοϋ τοτε είναι δυστυχέστερο; τ;0 αδικούμενου, καί ό μή τιμω
ρούμενο; διά τά; αδικία; του δυστυχέστερος τοΰ τιμωρούμε
άδικονμένον άθλιώτερον είναι καϊ τόι μή δίδοντα δίκην
νου ; Αυτά δέν ελεγον έγώ ;
τοϋ δίδοντος ; Ον ταϋτ' ήν τά ύπ' έμοϋ λεγόμενα ;
ΠΩΛ. Ναί.
ΠΩΛ. Ναί. ΣΩΚΡ. Απεδείχθη λοιπόν δτι αληθή Ιλεγον ;
ΠΩΛ. Φαίνεται δτι απεδείχθη πώς είχες δίκαιον δι' δσα
ΣΩ. Ούκούν άποδέδεικται δτι αληθή έλέγετο ;
έλεγες.
ΠΩΛ. Φαίνεται. ΣΩΚΡ. Ά ς είναι. Έ ά ν λοιπόν ταΰτα είναι αληθή, Πώλε,
480 ΣΩ. Είεν εί ούν δή ταΰτα αληθή, ώ Πώλε, τις ή με ποία είναι ή μεγάλη χρησιμότης τ ή ; ρητορική; ; Διότι πρέ
γάλη χρεία εστίν τής ρητορικής ; Δεΐ μέν γάρ δή έκ τών πει, ώ; βέβαια εξάγεται άπό δσα συνεζητήσαμεν καί συνε-
φωνήσαμεν, νά προφυλάσσεται πολδ καθένας νά μή άδι-
νϋν ομολογημένων αυτόν έαντόν μάλιστα φνλάττειν δπως κήση, διότι άδικων θά έχη άρκετόν κακόν. Έτσι δέν είναι ;
μή αδικήσει, ώς ίκανόν κακόν έξοντα. Ού γάρ ; ΠΩΛ. Μάλιστα.
ΠΩΑ. Πάνυ γε. ΣΩΚΡ. Έ ά ν δέ βέβαια άδικήση τις ή ό ίδιος, ή κανένας
άπό αυτούς διά τους οποίου; ενδιαφέρεται, πρέπει έκουσίω;
ΣΩ. Έάν δέ γε άδικήση-ή αυτός ή άλλος τις &ν δν νά τρέχη εκεί δπου τάχιστα θά τιμωρηθή, δηλαδή πρό; τόν
κήδιιται, αυτόν έκόντα Ιέναι έκεϊαε, δπον ώς τιίκιοια δώσει δικαστήν, καθώς πρέπει τρέχοντα; νά σπεύση τις πρό; τόν
δίκην, παρά τόν δικαστήν, ώσπερ παρά τόν Ιατρόν, οπεύ- ίατρόν, Γνα μή χρονιάς τό νόσημα τής αδικίας καί κατά·
Β ίοντα δπως μή έγχρονισθέν τό νόσημα της αδικίας ύπονλον στήση τήν ψυχήν πλήρη παντοίων κακών καί άθεράπευτον
ή τί νά σκεφθώμεν περί τοΰ ζητήματος τούτου, Πώλε ; Έ ά ν ,
τήν ψυχήν ποιήσει καϊ άνίατον ή πώς λέγομεν, ώ Πώλε,
δσα προηγουμένω; παρεδέχθημεν, είναι αληθή, δέν είναι
είπερ τά πρότερον μένει ήμΐν δμολογήματα, ούκ ανάγκη ανάγκη καί ταΰτα κατ' αυτόν τόν τρόπον νά συμφωνούν πρό;
ταύτα έκείνοις ούτω μέν αυμφωνεϊν, άλλως δέ μή ; εκείνα, δχι δέ κατ' άλλον τρόποΊ ;
Ia4 ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 125
ΠΩΛ. Τί γάρ δή φώμεν, ώ Σόκρατες ; ΠΩΛ. Οδτω πρέπει νά συμφωνούν, διότι ουδέν εί; δσα
ΣΩ. 'Επί μέν άρα τό άπολογεΐσθαι υπέρ τής άδικίι λέγει;, Σωκράτη, δυνάμεθα νά άντιτάξωμεν.
τής αύτοϋ ή γονέων ή εταίρων ή παίδων ή πατρίδος άδι ΣΩΚΡ. Διά νά άπολογήται λοιπόν κανεί; διά τά; αδι
κία; του ή τά; αδικία; τών γονέων του, τών φίλων, τών
καύσης ού χρήσιμος ουδέν ή Ρητορική ήμΐν, ώ Πώλε, εί μι,
τέκνων, τ ή ; πατρίδο;, δταν αδτη άδικη, ουδόλως μάς χρει
C εί" τις ύπολάβοι έπϊ τουναντίον, κατηγσρεΐν δεϊν μάλιστα άζεται ή ρητορική, Πώλε, έκτο; άν δποθέση κανείς δτι
μέν έαυτοϋ, έπειτα δέ καϊ τών οικείων καϊ τών άλλων, δς πρέπει νά τήν μεταχειριζώμεθα διά τά εναντία τούτου,
άν άεϊ τών φίλων τυγχάνη άδικων, καϊ μή άποκρύπτεσθαι, δηλαδή δτι ('.«ς χρειάζεται νά κατηγορή κανεί; πρό πάν
άλλ' εις τό φανερόν άγειν τό αδίκημα, ϊνα δφ δίκην καϊ των μέν τόν εαυτόν του, έπειτα δέ τοδ; συγγενεϊ; καί
τού; άλλου; φίλους, πού συμβαίνει εκάστοτε νά άδικοΰν,
υγιής γένηται, άναγκάζειν τε καϊ αυτόν καϊ τους άλλους μή
καί νά μή κρύπτη, άλλα νά φανερώνη τό αδίκημα, διά
άποδειλιάν, αλλά παρέχειν μνσαντα καϊ ανδρείως, ώσπερ νά τιμωρηθή καί νά θεραπευθή, καί νά άναγκάζη καί τόν
τέμνειν καϊ κάειν ϊατρφ, τό αγαθόν καϊ καλόν διωκοντα, εαυτόν του χαί τους άλλους νά μή δειλιάζουν, άλλα νά πα-
μή ύπολογιζόμενον τό άλγεινόν, έάν μέν γε πληγών άξια ρέχη μέ κλειστά τά μάτια καί μέ γενναιότητα, καθώς παρέχει
Û ήδικηκώς ή, τύπτειν παρέχοντα, έάν δέ δεσμού, δεϊν, έάν εαυτόν εί; τόν ίατρόν νά τοΰ κάμη έγχείρησιν καί νά τόν
καυτηρίαση, έπιδιώκων τό καλόν καί ώφέλιμον, μή υπολο
δέ ζημίας, άποτίνοντα, έάν δέ φνγής, φενγοντα, έάν δέ θά γίζων τόν πόνον, έάν μέν διέπραξεν αδικία; αξία; μαστιγώ-
νατον, αποθνήσκοντα, αυτόν πρώτον δντα κατήγορον καϊ σεως, παρέχων εαυτόν νά μαστιγοΰται, έάν.δέ αξία; φυλακί
αύτοϋ καϊ τών άλλων οίκείων καί έπϊ τούτο χρόμενον τή σεως, νά φυλακίζεται, έάν δέ αξία; χρηματική;ποινής, πλη-
ρητορική, δπως άν καταδήλων τών αδικημάτων γιγνομένων ρώνων, έάν αξία; εξορία;, φεύγων άπό τήν πόλιν, έάν δέ αξία;
άπαλλάττωνται τοϋ μέγιστον κακού, αδικίας. Φώμεν ούτως θανάτου, αποθνήσκων, αδτό; πρώτο; γινόμενο; κατήγορο; τοδ
έαυτοϋ του καί τών άλλων συγγενών καί Ot' αδτόν τόν σκο-
ή μή φώμεν, ώ Πώλε ;
πόν μεταχειριζόμενο; τήν δητορικήν, ίνα, άφοϋ φανερωθούν
Β ΠΩΛ. "Ατοπα μέν, ώ Σόκρατες, ϊμοιγε δοκεΐ, τοις τά αδικήματα, απαλλαγή καί αδτό; καί οί συγγενεϊ; του τ ή ;
μέντοι έμπροσθεν ίσως σοι ομολογείται. μεγίστη; αδικία;. Νά παραδεχθώμεν ταΰτα, Πώλε, ή νά μή
ΣΩ. Ούκούν ή 'κεϊια λντέον ή τάδε ανάγκη ουμβαίνειν. τά παραδεχθώμεν ;
ΠΩΛ. Ναί, τούτο γε ούτως έχει. ΠΩΛ. ΜΟΟ φαίνονται μέν παράδοξα, Σωκράτη, αδτά πού
λέ;, συμφωνούν δμω; μέ δσα είπε; πρωτύτερα.
ΣΩ. Τουναντίον δε γε αύ μεταβαλόντα, εί άρα δεΐ τίνα ΣΩΚΡ. "Η πρέπει λοιπόν εκείνα νά παύσουν υπάρχοντα,
κακώς ποιεΐν, εϊτ' έχθρόν είτε όντινοϋν, έάν^μόνον μή αυτός τ) είναι ανάγκη αυτά τά συμπεράσματα νά έξάγωνται.
άδικήται υπό τοϋ έχθροϋ' τούτο μέν γάρ εύλαβητέον έάν δέ ΠΩΑ. Ναί, τούτο βέβαια έτσι είναι.
άλλον άδικη ό εχθρός, παντϊ τρόπω παρασ*εναστέον και ΣΩΚΡ. Έ ά ν πάλιν άντιστρέψη κανεί; εί; τό εναντίον',
έάν δηλαδή είναι ανάγκη νά βλάψη τι; είτε έχθρόν είτε οι
ονδήποτε άλλον,— έάν μόνον δέν άδικήται ό ίδιο; δπό τού
εχθρού, διότι αδτό πρέπει νά τό άποφύγωμεν ' (τό νά άδικώ-
1. Μέχρι τούδε έγίνετο λόγος περί ωφελείας Ιαυτοδ κ«ί τών μεθα δηλαδή ύπό τοδ εχθρού). Έ ά ν ό εχθρός μας άδικη άλ-
φίλων διά τής ρητορικής· τώρα εξετάζει, έάν τις θελήση νά κακο
ποίηση τόν έχθρόν, πώς θά χρησιμοποίηση την ρητορικήν. Είς τό
πρώτον είπεν δτι μάς χρησιμεύει νά καταγγέλλωμεν τους άδικούντας
φίλους, ίνα τιμωρούμενοι ωφεληθούν τώρα λέγει δτι άλλη ωφέλεια
τής ρητορικής είναι νά οπερααπίζωμεν τους εχθρούς μας διά vi μή 2. Λέγει δτι καί τδ νά άδικήται τις ύπό τού ίχϋροϋ είναι κακόν,
τιμωρηθούν. ώς προηγουμένως απεδείχθη" είς αυτήν τήν περίπτωσιν δέν πρέπει δ
αδικηθείς νά υπερασπίσω τόν έχθρόν.
126 1ΙΛΑΤ2Ν0Σ ΓΟΡΓΙΑΣ 127
481 πράττοντα χαϊ λέγοντα, δπως μή δω δίκην μηδέ 8Χ&β παρά λον, κατά πάντα τρόπον πρέπει να ένεργήσωμεν δια λόγων
καί Ι*ργων πώς νά μή τιμωρηθ^ ό εχθρός, καί πώς ουδέ
τόν δικαστήν έάν δέ êX&fj, μηχανητέον, δπως αν διαφυγή
ενώπιον τοο δικαστού νά παρουσιασθώ, èày δέ ό έχθρα;
χαί μή δφ δίχην ό έχ&ρός, άλλ* έάν τε χρνσιον ^jj* ήρπα- παρουσιασθώ ενώπιον τοΰ δικαστοΟ, πρέπει να φροντίζωμεν
χώς πολύ, μή αποδίδω τούτο άλλ' έ"χων άναλίσχη χαί εις πώς νά άθωωθ^, καί πώς νά μή τιμωρηθή, καί αν ό εχθρό;
εαυτόν χαϊ είς τους έαντον αδίκως χαϊ άΰέως, έάν τε θά μας ε*χη άρπάση πολλά χρήματα, πρέπει νά φροντίζωμεν πώς
νατον άξια ήδιχηχώς fj, δπως μή άπο&ανεΐται, μάλιστα νά μ/, έπιστρέψη ταΟτα, άλλ' έχων αυτά αδίκως καί ασε
βώς να έξοδεύτβ καί διά τον εαυτόν του καί διά τους οίκείονζ
Β μέν μηδέποτε, άλλ* ά&άνατος εσται πονηρός ών, εί δε μή,
του, και άν %γ$ διαπράξει αδικίας τοιαύτας ώστε νά καταδι
δπως ώς πλείστον χρόνον βιώσεται τοιούτος ών. Έπϊ τα κασθώ ε£ς θάνατον, πρέπει νά φροντίζωμεν πώς να μή φο-
τοιαύτα $μοιγε δοκεΐ, ώ Πώλε, ή Ρητορική χρήοιαος εϊναι, νευθη, μάλιστα, άν είναι δυνατόν, ουδέποτε νά άποθάνη,
έπεϊ τφ γε μή μέλλαντι άδικεΐν ού μεγάλη τις μοι δοκεΐ ή άλλα νά εϊναι αθάνατος πονηρός ών, καί επειδή τοΰτο δέν
χρεία αυτής είναι, εί δή χαϊ ίστιν τις χρεία, ώς εν γε τοις είναι δυνατόν, πρέπει, επειδή είναι τοιούτο;, νά ευχώμεθα
νά ζήση δσον τό δυνατόν περισαότερον χρόνον. Εϊς τά τοι
πρόα·&εν ovôaujj έφάνη* ούσα.
αύτα, Πώλε, μοΰ φαίνεται, πώς χρησιμεύει ή ρητορική"
ΚΑΑ. Είπε μοι, ώ Χαιρεφών, σπουδάζει τηύ*η Σω· διότι δι' εκείνον βέβαια, ό όποιος δέν μέλλει νά άδικ^, μοΟ
χράτης 1} παίζει ; φαίνεται πώς ή χρησιμότης της δέν είναι μεγάλη, άν δά
ΧΑΙ. Έμοϊ μεν δοκεΐ, ώ Καλλίχλεις, νπερφνώς σπον- ύπάρχη καί κάποια χρησιμότης αυτής* τουλάχιστον έκ τής
δάζειν ουδέν μέντοι οίον τό αυτόν έρωτάν. προηγουμένης μας συζητήσεως ουδόλως έφάνη δτι ή ρητο
ρική είναι χρήσιμος.
C ΚΑΑ. Νή τους &εονς άλλ* έπι&νμώ. Είπε μοι, ώ Σώ
ΚΑΛ. Πές μου, Χαιρεφών, σοβαρά ' λέγει αυτά δ Σω
χρατες, πότερόν σε ΰώμεν νυνϊ σπουδάζοντα f) παίζοντα; κράτης ή αστειεύεται ;
Εί μεν γάρ σπουδάζεις τε χαϊ τυγχάνει ταντα άληϋή δντα ΧΑΙΡ. Σέ μένα μέν, Καλλικλή, φαίνεται πώς è Σωκρά
8 λέγεις, άλλο τι fj ημών ό βίος άνατετραμμένος αν εΐη τών της σπουδαιολογεϊ καί παρασπουδαιολογεϊ, εύκολώτατιν δμως
άν&ρώπων χαϊ πάντα τά εναντία πράττοιιεν, ώς Ιοικεν, ή εϊναι νά ερώτησης τόν Ιδιον.
δ δεΐ ; ΚΑΛ. Μά τους θεούς, άλλ' επιθυμώ νά τον ερωτήσω.
Πές μου, Σωκράτη, ποιον άπό τά δύο νά δποθέσωμεν, δτι
ΣΩ. *Ω Καλλίχλεις, εί μή τι r\v τοις άν&ρώποις πά$ος, σπουδαιολογεΐς ή δτι αστειεύεσαι ; Διότι άν μέν σπουδαιο-
τοΐς μέν άλλο τι, τοις δέ άλλο τι, τό αυτά, άλλα τις ήμων λογ^ς, καί àt συμβαίνη αυτά που λέγεις νά είναι άληθη,
άλλο τι συμβαίνει ή ό βίος ημών τών ανθρώπων Ιχει άνα-
τραπή καί πράττομεν, ώς φαίνεται, 8λως τά εναντία' άπό
1. Ό ϋώλοζ έσίγησβ χαί κατά τό φαινόμενον ίληξεν ή συζή- δσα πρέπει ;
τησις, άφοΰ ουνεφώνησαν ot συζητοδντβς είς τό θέμα τής συζητή- ΣΩΚΡ. Έάν, Καλλικλή, δέν δπήρχεν εϊς τους ανθρώ
σεώς ίων, δτ» παρεμβαίνει δ Καλλιχλής χαί δι1 ερωτήσεως προς πους τό ίδιον πάθος 1 , είς άλλους μέν κατά τοϋτον τόν τρό-
τόν Χαιρεφώντα εκφράζει τήν Ιχπληξίν τοι» διά τα 6πό τοδ Σωκρά
τους υποστηριζόμενα. Έδώ λήγει χαί τό δεύτερον μέρος τ;δ διαλό
γου. Τό πρώτον ήτο μεταξύ Σωκράτους καί Γοργίου περί τοΟ δρι-
ομοδ τής ρητορικές καί τό δεύτερον μεταξύ Σωκράτους καί Πώλου 3. Τό χωρίον τοΰτο παρέσχε δυσκολίαν είς τους έρμηνευτάς. Τό
πιρί τής δυνάμεως τής ρητορικής. πάθος είναι §ν, διά τών φράσεων δέ «τοΓς μέν άλλο τι, τοΧς δέ άλ
2. Ό Σωκράτης δπβοτήριξεν δτι ή ρητορική χρηοιμειίβι μόνον να λο τι» δηλοονται τά διάφορα 8ϊ5η τοδ αύτοδ πάθους' δ έχων τό πά-
κατηγορωμιν ήμας αυτούς, τους συγγενείς μας, καί τους φίλους μας, 0°£ τής χαρτοπαιξίας δέν δύναται νά συνεννοηθώ μέ τόν άπεχθανό-
καί νά δτιερασπΕζωμεν τους εχθρούς μας. ΤοΟτο ήτο τελεία ανατροπή μινον αυτήν δ μή έρών δέν δύναται νά ΙννοήατΒ το πάθος τοΰ
τών περί ρητορικής κρατουσών αντιλήψεων. έρωντος.
ΓΟΡΠΑΣ 129
128 ΠΛΑΤΰΝΟΣ
D Τδιόν τι ίπασχεν πά&ος ή οΐ άλλοι, ούχ~αν ήν ρή,διον ένδεί- πον, είς άλλους δέ κατά τόν άλλον, άλλ3 Εκαστος Ιξ ημών
είχεν Ιδιον πάθος, διάφορον τοο πάθους τών άλλων, δέν θα
ξαοϋαι τφ έτέρω τό έαντον πάνδημα. Λέγω δ" έννοήσας, δτι ήτο εδκολον νά φανέρωση 6 είς εί; τόν ϊτεραν τό ψυχικόν
έγώ τε χαϊ σύ νυν τυγχάνομεν ταύτόν τι πεπονΰότες, έρώντε του πάθος. Λέγω δέ ταΰτα λαβών υπ 3 δψιν, δτι συμβαίνει
δύο άντε δνοΐν έκάτερος, έγώ μέν Άλχιβιάδου τε τον Κλει· έγώ και συ τώρα νά έχωμεν πάθει τό ίδιον πάθημα, δύο
νίον χαϊ φιλοσοφίας, σύ δέ τον τε "Α'&ηναΙων δήμον χα) ήμεΐς άγαπώντες δύο ό καθένας, έγώ μέν τόν Άλκιβιάδην '
τον Πνριλάμπονς. Αίο&άνομαι ούν σον εκάστοτε, χαίπερ τόν υίόν τοο Κλεινίου καί τήν φιλοσοφίαν, σύ δέ τόν άθη-
ναϊκόν λαόν καί τόν υίόν τοΰ Πυριλάμπους. Καταλαβαίνω
δντος δεινού, δ τι άν φ$ σον τά παιδικά καϊ Οπως αν φη
λοιπόν πώς συ εκάστοτε, άν καί έ*χεις μεγάλην ίκανότητα,
έ*χειν, ον δυναμένου άντιλέγειν, αλλ* άνω χαϊ κάτω μετα- δέν δύνασαι νά άντιλέγης εϊς εκείνα που σοΰ λέγουν τά παι
Ε βαλλομένου' Ιν τε τ$ εκκλησία, έάν τι σού λέγοντος ό δήμος δικά *, καί οοτε είς τόν τρόπον πού σοΰ τά εκθέτουν, άλλ'
δ Ά&ηναιων μή φβ ούτως ίχειν, μεταβαλλόμενος λέγεις S δτι μεταβάλλεσαι προς πάσας τάς διευθύνσεις· καί είς τήν
συνέλευσιν τοΰ λαοΰ, έάν, ένώ συ ομιλείς, ειπη ό αθηναϊ
εκείνος βούλεται, χαϊ προς τόν Πνριλάμπονς νεανίαν τόν
κό; λαός δτι τό πράγμα δέν είναι δπως τό λέγεις σύ, με
καλόν τοντον τοιαύτα έτερα πέπονϋας' τοις γάρ τών παιδι ταβάλλων γνώμην λέγεις έκεϊνο που θέλει ό λαός, καί άνα-
κών βου^μασίν τε καϊ λόγοις ούχ οϊός τ ε\ έναντιούσ&αι, φορικώς προς τόν νεανίαν τόν υίόν τοΰ Πυριλάμπους αυτόν
ώστε, εΐ τις σον λέγοντος^ εκάστοτε, fi δια τούτους λέγεις, τόν ώραϊον έχεις πάθει άλλα ομοιάζοντα προς δσα παθαίνεις
ΰανμάζοι ώς άτοπα έστιν, ίσως εΐποις άν αύτφ, εΐ βούλοιο εϊς τήν συνέλευσιν τοΰ λαοΰ. Διότι δέν είσαι Εκανός νά άν-
482 τάλη&ή λέγειν, δτι, εί μή τις παύσει τά σα παιδικά τού θίστασαι είς τήν έπιθυμίαν καί τους λόγους τών παιδικών,
ώστε, έάν κανείς, κάθε φορά πού σύ λέγεις δσα έξ αίτίας
των τών λόγων-, ουδέ σν παύσει ποτέ ταντα λέγων. Νό τούτων λέγεις, άπορων σοΰ είπη δτι λέγεις παράδοξα πρά
μιζε τοίνυν χαϊ παρ' εμού χρήναι §τερα τοιαύτα άκούειν, γματα, ίσως θά εϊπης εϊς αυτόν, άν θέλης νά λέγηςτήν άλή
και μή Φανμαζε Οτι έγώ ταύτα λέγω, άλλα τήν φιλοσοφίαν, θειαν, δτι, άν τις δέν έμποδίση τά παιδικά σου νά όμιλοΰν
τά έμά παιδικά, πανσον ταΰτα λέγονοαν. Λέγει γάρ, ώ φίλε κατ' αυτόν τόν τρόπον, ουδέ συ θά παύσης ποτέ νά λεγης
εταίρε, άεϊ δ νΰν έμον άκούεις, χαϊ μοί έστιν τών έτερων 5σα λέγεις. "Εχε λοιπόν 6π 9 δψιν σου δτι πρέπει άπό έμέ
άλλα παρόμοια νά άκουης, καί νά μή εκπλήττεσαι που έγώ
παιδικών πολύ ήττον Μμπληκτος' δ μέν γάρ Κλεινίειος ού
λέγω ταΰτα, άλλα εμπόδισε νά λέγη ταΰτα, ή φιλοσοφία,
τος άλλοτε άλλων εστί λόγων, ή δέ φιλοσοφία *άεί* τών αυ ή οποία είναι ερωμένη μου. Διότι, αγαπητέ μου φίλε, πάν
τών λέγει δέ δ σύ νύν θαυμάζεις, παρήσ&α δέ καϊ αυτός τοτε μοΰ λέγει δσα τώρα ήκουσας άπό έμέ, καϊ μοΰ είναι
πολύ όλιγώτερον άστατος άπό τά άλλα παιδικά. Διότι ούτος
μέν ό υίός τοΰ Κλεινίου άλλοτε άλλα λέγει, ή φιλοσοφία
δμως λέγει πάντοτε τα ίδια (δέν αλλάζει γνώμη), λέγει δέ
έκεϊνα διά τά όποια σύ τώρα απορείς. Και συ δέ ό Ιδιος
1. Αί πόλεις τής 'Αρχαίας 'Ελλάδος δέν βίχον παιδευτήρια
ανώτερα τών δημοτικών σχολείων- οί αίσθανόμβνοι τήν ανάγκην
ανωτέρας παιββύσεως ώφιιλον οί Ιβι:ι νά φροντίσουν νά βδρουν κα-
τάλληλον διδάσκαλον. Ή μάθησις λοιπόν κατ' ουδένα άλλον τρόπον
έκτατο ·ΐμή διά συναναστροφής μετά πρεσβυτέρων καί εμπειροτέ μένος παιδικά. Αί πόλεις ηυνόουν τους τοιούτους συνδέσμους διά τήν
ρων. ΈντβΟθβν έγεννάτο είς τήν ψυχήν τώ·> νέων ορμή προς άκρόα- προκύπτουσαν έξ αυτών ώφέλειαν. Καταχρήσεις τοδ »υγβνοδς τούτοο
οιν τών πρεσβυτέρων. 'Αλλά καί είς τους πρεσβυτέρους τους αίσθα-
νομένους έν Ιαυτοϊς περίσσειαν γνώοεων έγεννάτο ή επιθυμία τής θεσμοδ ενίοτε συνέβαινσν. Ή άξια δμως έκαστου πράγματος όριζε·
μεταδόσεως είς τους νεωτέρους τοδ πλούτου τής σοφίας των. Έν- ται έκ τής χρήσεως καί ουχί έκ τής καταχρήσεως.
τεΟθεν προέκυπτε φιλικός σύνδεσμος πρεσβυτέρων μετά νεωτέρων, 2. Έννοδϊ έδώ ό Σωκράτης τόν άθηναΐκόν λαόν τόν οποίον
δοτις ώνομάζετο Ιρως, καί δ μέν έρών έκαλβΐτο εραστής, δ δέ έρώ- έκολάκευον συχνά οί ρήτορες συντασσόμενοι μέ τήν γνώμην του.
ΠΛΑΤΩΝΟΣ, ΓΟΡΓΙΑΪ 9
130 ΠΛΑΤβΝΟΪ Γ0ΡΠΑ2 131
Β λεγομένοις. "Η ούν έκείνην έξέλεγξον, δπερ άρτι ελεγον, ώς ήσο παρών εί; τήν συζήτησιν. *Η λοιπόν απόδειξε δτι εκεί
ού τό άδικεΐν έστιν καϊ άδικοϋντα δίκην μή διδόναι απάν νη σφάλλεται εί; εκείνο τό οποίον πρδ δλίγου Ιλεγον, καί
δείξε δτι δέν είναι τό μεγαλυτερον άπό τά κακά ή αδικία
των ϊαχατον κακών ή εί τοντο έάσεις άνέλεγκτον, μά τόν
καί τα νά μή τιμωρήται κανεί;, δταν άδικη' ή άν τούτο
κύνα τόν Αίγύπτιον θεόν, ον σοι ομολογήσει Καλλικλής, οί άφήση; άνεξέλεγκτον, μά τδν κύνα τον θεόν τών Αιγυ
Καλλίκλεις, άλλα διαφωνήσει έν άπαντι τφ βίω. Καίτοι πτίων, δέν θά συμφωνήση μαζί σου 6 Καλλικλής', Καλλι-
ϊγωγε οϊμαι, ώ βέλτιστε, καϊ τήν λνραν μοι κρεϊττον είναι κ>.ή, άλλα θά διαφωνήση καθ' δλον τδν 6ίον. Καί δμω;
άναρμοοτεϊν τε καϊ διαφωνεϊν, καί χορόν φ χορηγοίην, καϊ έγώ, φίλε μου, νομίζω δτι προτιμότερο ν είναι καί ή λύρα
μου νά κάμνη παραφωνία; καί νά μή άποδίδη άρμονίαν,
C πλείστους ανθρώπους μή δμολογεΐν μοι άλλ' εναντία λέγειν
καί ό χορό; νά χάμνι^ παραφωνία;, εάν ύά έγινόμην χορη
μάλλον ή ένα δντα έμέ έμαυτφ άούμφωνον είναι καϊ εναν γέ;, καί πλείστοι άνθρωποι νά μή συμφωνούν μέ έμέ, άλλα νά
τία λέγειν. διαφωνούν, παρά είς ών έγώ νά λέγω άσύμφωνα μέ τδν εαυ
ΚΑΑ. Ώ Σόκρατες, δοκεΐς νεανιεύεοθαι έν τοις λόγοις τόν μου καί νά λέγω αντίθετα άπό εκείνα πού υπεστήριξα
(εί; τήν μετά τού Πώλου συζήτησιν).
ώς αληθώς δημηγόρος ών καϊ νΰν ταύτα δημηγορεΐς ταν
ΚΑΛ. Φαίνεται, Σωκράτη, πώ; ομιλείς μέ νεανικήν ίτα-,
τόν παθόντος Πώλου πάθος, δπερ Γοργίου κατηγορεί προς μότητα, διότι πραγματικώ; είσαι Ρήτορα; ' καί τώρα δημη-
σέ παθεΐν. Έφη γάρ που Γοργίαν έρωτώμενον ύπό αού, γορεί;, διότι δ Πώλο; ϊπαθε τό ίδιον πάθημα διά τα οποίον
έάν άφίκηται παρ' αυτόν μή επισταμένος τά δίκαια ό τήν κατηγορεί τον Γοργίαν δτι έπαθε κατά τήν προ; σέ συζήτη
D §ητορικήν βονλόμενος μαθεΐν, εί διδάξοι αυτόν ό Γοργίας, σιν του. Διότι είπε, μου φαίνεται, ό Πώλο;, δτι ό Γοργία;
ερωτώμενο; ύπό σού, έάν προσέλθη προ; αύτον χωρίς νά
αίσχννθήναι αυτόν καϊ φάναι διδάξειν διά τό έθος τών
γνωρίζη τά δίκαια i έπιθυμών νά μάθη τήν δητορικήν, έάν
ανθρώπων, δτι άγανακτοΐεν άν «Γ u s μή φαίη ' διά δή ταύ- θά διδάξη aòtóv, έντράπηκε καί είπε δτι θά τόν διδάξη
την τήν δμολογίαν άναγκασθήναι Ιναντία αυτόν αύτφ ει ένεκα τή; συνήθεια; τών ανθρώπων, πού αγανακτούν έάν τι;
πείν, σέ δέ αυτό τοντο αγαπάν. Καί σου κατεγέλα, ώς γέ ήθελεν είπει δτι δέν θά διδάξη τά δίκαια' καί δτι ένεκα ταύ
μοι δοκεϊν, δρθώς τότε' νύν δέ πάλιν αυτός ταύτόν τούτο τη; τή; ομολογία; ήναγκάσθη (ό Γοργία;) νά είπη εναντία
άπό εκείνα πού προηγουμένως είχεν εΐπβι, καί δτι συ αυτό
ϋπαθεν, καϊ έγωγε κατ' αυτό τούτο ούκ άγαμοι Πώλον, δτι
άκριβώ; επιθυμεί;. Καί σέ περιέπαιξεν (ό Πώλο;). κατά τή»
σοι συνεχώρησεν τό άδικεΐν αΐσχιον εϊναι τοϋ άδικεΐσθαι' γνώμην μου, δρθώ; τότε. Τώρα δέ πάλιν δ Ιδ.ος ό Πώλο;
Ε έκ ταύτης γάρ αύ τής ομολογίας αυτός ύπό σον σνμποδι- έπαθεν εκείνο τό όποιον προηγουμένως έπαθε ό Γοργία;, καί
οθεϊς έν τοις λόγοις έπεατομίσθη, αίσχννθεϊς άένόειείπεϊν. έγώ τουλάχιστον δι' αυτό άκριβώ; δέν θαυμάζω τόν Πώλον,
Σύ γάρ τφ δντι, ώ Σόκρατες, είς τοιαύτα άγεις φορτικά διότι συνεφώνησε μαζί σου καί παρεδέχθη δτι τό νά άδικη
κανεί; είναι άσχημότερον άπό τό νά άδικήται· διότι άπό αυ
καϊ δημηγορικά, φάοκων τήν άλήθειαν διόκειν, & φύσει
τήν πάλιν τήν όμολογίαν του μπερδευθεί; ύπό σού εί; τήν
συζήτησιν άπεστομώθη, διότι έντράπη νά είπη δσα είχε είς
τόν νουν του. Διότι σύ πραγματικώ;, Σωκράτη, οδηγεί; τόν
μετά σού συζητούντα εί; τοιαύτα όχληρά καί επιδιώκονται
1. Ό Καλλικλής παρίστατο εις τήν συζήτησιν, πρέπει λοιπόν τήν έπιδοκιμασίαν τού δχλου, βεβαιώνων δτι επιδιώκεις τήν
voi απόδειξη εσφαλμένα δσα δπεστήριζεν δ Σωκράτης, διότι $λλως εύρεσιν τή; αληθείας, ποία «φύσει» μέν δέν είναι καλά,
θά diacpu>v$ δ έν τφ ΕαλλικλεΕ λογισμός δν χηροσσει ή αλήθεια,
ποδς τον έν τφ ΚαλλικλεΙ λογισμδν, τδν δποΐον απαγορεύουν τα
πάθη χαί αϊ βρέξεις. τα πράγματα καί τήν άλήθειαν, άλλ' έπιδιώκων τήν έπιδοκιμασίαν
2. Δημήγδρος είναι δ λέγων καλά δήτωρ και αποβλέπων δχι είς τοδ δχλοο.
13a ΠΛΑΤΒΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 133
μέν ούκ έστιν καλά, νόμφ δέ. Ώς τά πολλά δέ ταύτα έναντι «νόμφ» δέ είναι. Ώ ς έπϊ τό πλείστον δέ ταδτα είναι εναντία
άλλήλοις εστίν, ή τε φύσις καϊ δ νόμος' έάν ονν τις αίσχύ- πρό; άλληλα, δηλαδή ή φύσι; καί ό νόμο;. Έάν''λοιπόν κα
νεί; έντρέπεται καί δέν τολμά νά είπή έκεϊνα πού έχει στό
483 ν^ται καϊ μή τολμά λέγειν άπερ νοεϊ, αναγκάζεται εναντία νου του, αναγκάζεται νά λέγη εναντία πρό; δσα προηγουμέ
λέγειν, "Ο δή καϊ σν τούτο τό σοφόν κατανενοηκώς κακουρ- νως είπε. Tè όποιον καί σύ, τούτο δηλαδή τό σοφό/ (ποία
φύσει μέν είναι καλά, νόμω δέ δέν είναι) κατανόησα; φέ-
γεϊς έν τοις λόγοις, έάν μέν τις κατά νόμον λέγη, κατά φν- ρεσα-ι δολίως εί; τήν συζήτησιν, έάν μέν κανεί; δηλαδή
οιν ύπερωτών, έάν δέ τά τής φύσεως, τά τοϋ νόμον. "Ωσπερ λέγη σύμφωνα μέ τόν νόμον, μέ τό νά ύποβάλλη; δολίως
ερωτήσει; σύμφωνα μέ τό φυσικόν δίκαιον έάν δέ άπαντα
αύτίκα έν τούτοις, τφ άδικεΐν τε καϊ τφ άδικεΐσθαι, Πώ σύμφωνα μέ τό φυσικόν δίκαιον, μέ τό νά ύποβάλλη; έρω
λον τό κατά νόμον αΐσχιον λέγοντος, ού τόν νόμον έδιόκα- τήσει; σύμφωνα μέ τό θετόν δίκαιον. Καθώ; π.χ. είς
αυτά δηλαδή τό νά άδικη κανεί; ή νά άδικήται, ένώ ό Πώ
θες κατά φνσιν. Φύσει αέν γάρ πάν αΐσχιον έστιν δπερ καϊ
λο; ώμίλει περί τού σύμφωνα μέ τό θετόν δίκαιον, ασχημό
Β κάκιον **** τό άδικεΐσθαι, νόμω δέ τό άδικεΐν. Ουδέ γάρ τερου, αύ τό σύμφωνα μέ τό θετόν δίκαιον άσχημότερον
ανδρός τούτο γ' εστίν τό πάθημα, τό άδικεΐσθαι, άλλ' άν- ελάμβανε; ώ; άσχημότερον σύμφωνα μέ τό φυσικόν δίκαιον.
Διότι σύμφωνα μέ τό φυσικόν δίκαιον [ιού φαίνεται π ώ ;
δραπόδου τινός, φ κρεϊττόν έστιν τεθνάναι ή ζήν, δστις αδι άσχημότερον είναι έκεϊνο πού είναι καί βλαβερώτερον, δη
κούμενος καϊ προπηλάκιζαμένος μή οϊόστε εστίν αυτός λαδή τό νά άδικήται τι; σύμφωνα δέ μέ τό θετόν δίκαιον
άσχημότερον είναι τό νά άδικη κανεί;. Διότι τό πάθημα
αύτφ βοηθεΐν μηδέ άλλφ ού δν κήδηται. Άλλ', οϊμαι, οί αυτό δέν ταιριάζει εί; ελεύθερον άνθρωπον, δηλαδή νά ανέ
τιθέμενοι τους νόμους οί ασθενείς άνθρωποι είσιν καϊ οί χεται νά άδικήται, άλλ' εί; ευτελή οοΟλον, εί; τόν όποιον
προτιμότερον είναι νά άποθάνη παρά νά ζή\ δστι; αδικού
πολλοί. Προς αυτούς ούν καϊ τό αύτοϊς συμφέρον τους τε μενο; καί έξευτελιζόμενο; δέν δύναται νά ύπερασπίση τόν
νόμους τίθενται καϊ τους επαίνους έπαινοϋσιν καϊ τους ψό- εαυτόν του, ουδέ άλλον πού if από} καί ενδιαφέρεται δι' αυ
τόν. 'Αλλά οί νομοθετοϋντε;, νομίζω, είναι οί αδύνατοι άν
G γους ψέγοναιν έκφοβοϋντες τους έρρωμενεστέρονς τών αν
θρωποι καί ό δχλο;. Πρό; τό συμφέρον λοιπόν τό ίδικόν
θρώπων καί δυνατούς όντας πλέον £χειν, "να μή αυτών του; καί νομοθετούν, καί επαινούν, καί ψέγουν έμποδίζοντε;
διά τοΰ φόβου τού; δυνατούς καί όωμαλέου; νά πλεονεκτούν,
πλέον έχωσιν, λέγονσιν, ώς αίσχρόν καϊ αδικον τό πλεο-
διά νά μή έχουν περισσότερα άπό αυτού; λέγουν δτι είναι
νεκτεϊν, καϊ τούτο έστιν τό άδικεΐν, τό πλέον τών άλλων ζη- άσχημον καϊ αδικον τό νά έχη κανεί;περισσότερα άπό τού;
τεΐν ξχειν άγαπώσι γάρ, οϊμαι, αύτοϊ άν τό ίσον έχωσιν άλλου;, καί δτι αυτό είναι ή αδικία δηλαδή νά ζητή κανεί;
νά έχη περισσότερα άπό τού; άλλου;, διότι είναι ευχαρι
φαυλότεροι δντες. στημένοι, νομίζω, αυτοί, άν έχουν ίσα μέ τού; δυνατού;, ένώ
είναι κατώτεροι άπό αυτού;. .
Διά ταντα δή νόμφ μέν τοΰτο αδικον καϊ αίσχρόν λέγε Δι' αυτού; τού; λόγους λοιπόν τό νά ζητή κανεί; νά εχη
ται, τό πλέον ζητεϊν έχειν τών πολλών, καί άδικεΐν αυτό περισσότερα άπό τού; πολλούς ονομάζεται σύμφωνα μέ τό θε
τόν δίκαιον αδικον καί άσχημον καί καλοΟν αυτό «άδικεΐν».
D καλοναιν' ή δέ γε, οϊμαι, φύσις αυτή άποφαίνει αύ, δτι δί
Ή ίδια δμω; ή φύσις, κατά τήν γνώμην μου, διακηρύσσει
καιον έστιν τόν άμείνω τοϋ χείρονος πλέον έχειν καϊ τόν δυ- τό έξή; : δηλαδή δτι δίκαιον είναι ό καλύτερο; νά έχτ,
νατώτερον τον άδννατωτέρον. Δηλοΐ δέ ταντα πολλαχοϋ δτι περισσότερα άπό τόν χειρότερον καί ό δυνατώτερο; περισ
σότερα άπό τόν άδυνατώτερον. Ε ί ; πολλά δέ είναι φανερό·/
oStaii Ιχει, καϊ έν τοις άλλοις ζφοις καί τών ανθρώπων δτι, δσα λέγω, είναι δπω; τά λέγω έγώ, καί εί; τά; oy^etti
έν δλαις ταΐς πόλεσι καϊ τοϊς γένεσιν, δτι ούτω τό δίκαιον δηλαδή τών άλλων ζφων μεταξύ των καί εί; τά; σχέσεις
ολοκλήρου πόλεω; πρό; άλλην πόλιν καί εί; τά; σχέσει; τών
κίχριται, τόν κρείττω τοΰ ήττονος άρχειν χαί πλέον Ιχειν.
γενών δτι τό δίκαιον ούτω έχει καθορισθή, δηλαδή ό ισχυ
Έπεϊ ποίφ δικαίφ χρώμενος Ξέρξης έπϊ τήν 'Ελλάδα ρότερο; νά άρχη τού άδυνατωτέρου κα! νά έχη περισσότερα
Ε Ιστράΐίΐισεν ή δ πατήρ αύτοϋ έπϊ Σκύθας ; "Η άλλα μνρία άπό αυτόν. Διότι τίνος άλλου δικαίου ποιούμενο; χρήσιν ό
Sv τις Ιχοι τοιαύτα λέγειν άλλ', οί/ιαι, οίτοι κατά φύαιν Ξέρξη; ή τοΰ φυσικού έξεστράτευσεν εναντίον τ ή ; Ελλάδος
[τήν τοϋ δικαίου] ταύτα πράττουσιν, καϊ vai μά Δία κατά ή — ό πατήρ του ποίον δίκαιον χρησιμοποίησα; έξεστράτευσεν
εναντίον τ ή ; Σκυθίας ; 'Αναρίθμητα άλλα τοιαύτα ημπορεί
νόμον γε τόν φύσεως, ού μέντοι Ισως κατά τοντον, δν ήμεϊς κανείς νά απαρίθμηση. 'Αλλά, κατά τήν γνώμην μου, ούτοι
[τιθέμεθα]' πλάττοντες τους βελτίστονς καϊ έρρωμενεατάτους ενεργούν σύμφωνα μέ τό φυσικόν δίκαιον, καί ναί, μά τόν
ημών αυτών έκ νέων λαμβάνοντες ώσπερ λέοντας κατεπά- Δία, σύμφωνα μέ τόν «υσικόν νόμον ', δχι βέβαια σύμφωνα
)4 Sonic τε χαί γοητεύοντες καταδονλούμεθα λέγοντες, ώς τό μέ εκείνους τους νόμους, πού ήμεΐ; οί άνθρωποι θεσπίζομεν.
Λαμβάνοντε; δηλαδή άπό νεαρά; ηλικία; τού; άριστους καί
Ισον χρή Ιχειν καί τούτο έστιν τό καλόν καϊ το δίκαιον. ρωμαλεωτάτους έξ ημών, καθώς λαμβάνει κανείς τού; λέον
Έάν δέ γι, οϊμαι, φύσιν Ικανήν γένηται Ιχων άνήρ, πάντα τα; μικρού;, πλάττοντέ; αυτού;, δι' ασμάτων έξημερώνοντες
ταύτα άποαειαάμενος καϊ διάρρηξης καί [διαφυγών] κα- καί έξαπατώντε;, οδτω δέ τού; ύποδουλώνομεν λέγοντες είς
ταπατήοας τά ημέτερα γράμματα καί μαγγανεύματα καί αυτούς δτι πρέπει νά πιστεύουν καί εξυπηρετούν τήν μετά
τών όμοιων των ισότητα καί δτι αυτό είναι τό ώραίον καί
έπφδάς καί νόμους τους παρά φύσιν άπαντος, έπαναστάς
τό δίκαιον. Έ ά ν δμως, κατά τήν γνώμην μου, παρουσιασθή
άνεφάνη δεσπότης ημέτερος ό δούλος, καϊ ενταύθα έξέλαμ- άνήρ τις μέ δυνατόν χαρακτήρα, αφού πετάξη μακράν πάντα
Βίψεν τό τής φύσεως δίκαιον. Δοκεΐ δέ μοι καϊ Πίνδαρος ταϋτα, καί άφοΰ σύντριψη αυτά, καί γλυτώση άπ' αυτά τά
άπερ έγώ λέγω ένδείκνυσθαι έν τφ ίμτματι έν φ λέγει δτι (δεσμά) περιφρόνησα; τά εί; τού; νέους διδασκόμενα ποιή
ματα, καί τά τεχνάσματα, καί τάς μαγγανείας, καί δλους
νόμος ό πάντων βασιλεύς τους παρά τό φυσικόν δίκαιον νόμους, έπαναστατήσας ανα
θνατών τ ε καϊ αθανάτων δεικνύεται ό δούλος κυρίαρχος καί δεσπότης ημών καί είς
τήν περίστασιν αυτήν λάμπει τό φυσικόν δίκαιον. Mot»
ούτος δέ δή, φησίν, φαίνεται δέ δτι καί ό Πίνδαρος υποδεικνύει δσα έγώ λέγω,
εί; τό άσμα, εί; τό οποίον λέγει δτι :
άγει δίκαιων τό βιαιύτατον
υπέρτατα χ ε ι ρ ί' τεκμαίρομαι
Ι ρ γ ο ι α ι ν'Η ρ α κ λέ ο ς, έπε ί—ά π ρ ι ά τ α ς— Νόμος * ό πάντων βασιλεύς
θνητών τε κι' αθανάτων.
Ούτος δέ λοιπόν ό φυσικός νόμος, λέγει ό Πίνδαρο;,

1. Μέχρι τοθδε αντιπαρέδαλλε φύσιν καί νόμον, ήδη λαμβάνει οδηγεί τόν ίσχυρόν
τδν νόμον ώς γένος χαί είδη αύτοϋ τδν φυσικόν καί τόν θετδν νδμον.
Κατωτέρω παρατίθενται στίχοι τοο Πινδάρου, ένθα δ ποιητής δμιλεΐ μέ τό δυνατό του χέρι
περί νόμου, νοών τδν τής φάσεως. γιατί δίκαιον τό κρίνει.
2. 'Εννοεί τδν φυσικόν νόμον δχι τδν θετδν. Τούτο 'γώ τό συμπεραίνω
3. Πίνδαρος. "Ο μεγαλύτερος λυρικός ποιητής τής αρχαίας "βλ- άπ' τοΟ 'Ηρακλή τά έργα,
ίος (522-442 π.Χ.). πήρε χωρί; νά πλήρωση · . —
-
ίγει οντω πως· τό γάρ άσμα ονχ έπίσταιιαι λέγει δ* δτι Οδτω πάνω κάτω λέγει δ Πίνδαρος, διότι δέν τό ένθυ-
οντε πριάμενος ούτε δόντος τον Γηρνόνον ήλάσατο τάς βούς, μοΟμαι τό ποίημα' λέγει δμως δτι ό Ηρακλής πήρε τάς
C ώς τούτον δντος τον δικαίου φύσει, χαϊ βοΰς χαϊ τάλλα βοΟς τοο Γηρυόνου ' χωρίς να τους πλήρωση καί χωρίς αυ
χτήματα είναι πάντα τοϋ βελτιονός τε και κρείττονος τά τός νά τοο τους δώση εκουσίως, διότι; αυτό είναι τό φυσι
τών χειρόνων τε xal ήττόνων. κόν δίκαιον, δηλαδή 6 ισχυρότερος καί ανώτερος νά έ*χη καί
Τό μέν ονν αληθές ούτως έ*χει, γνώσει δέ, άν έπϊ τά βοος καϊ τά άλλα πράγματα των άδυνατωτέρων καί κατωτέ
μείζω ίλ&ης έάσας $}δη φιλοσοφίαν. Φιλοσοφία γάρ τοι ρων του.
έστιν, ώ Σώχρατες, χαρίεν, άν τις αύτον μετρίως άψηται Αυτή είναι ή αλήθεια (των πραγμάτων τοΟ κόσμου τού
έν τγι ηλικία' έάν δέ περαιτέρω τοΰ δέοντος ενδιατρίψω, δια του), θά τό έννοήσης καί σ6, έάνάφήσας πλέον τήν φιλοσο
φθορά τών ανθρώπων. 'Εάν γάρ χαϊ πάνυ ευφυής jj χαϊ φίαν άποβλέψ^ς είς τά σπουδαιότερα. Διότι ή φιλοσοφία,
πόρρω τής ηλικίας φιλοσοφή, ανάγκη πάντων άηειρον γεγο- Σωκράτη, είναι κάτι τι ώραίον, άν κανείς τήν σπουδάσω
D νέναι εστίν, ών χρή ίμπειρον είναι τόν μέλλοντα καλόν κά- εϊς μέτριον βαθμόν καί τήν προσήκουσαν ήλικίαν* έάν δμως
γαθόν καϊ ενδόχιμον εΌεοθαι άνδρα. Καϊ γαρ τών νόμ<ον άσχοληθ^ μέ α&τήν περισσότερον τοΟ πρέποντος, γίνεται
άπειροι γίγνονται τών κατά τήν πόλιν, καϊ τών λόγων, οίς διαφθορά τών ανθρώπων. Διότι καί άν είναι λίαν ευφυής
δεΐ χρώμενον όμιλειν έν τοις σνμβολαιοις τοις άνθρώποις κανείς καί Ιπί μακρόν άσχολήται μέ τήν φιλοσοφίαν, άναγ-
xal lòia καί δημοσία, καϊ τών ηδονών τε χαϊ επιθυμιών καιως άγνοεϊ δλα δσα πρέπει νά γνωρίζη 6 άνήρ που μέλ
τών ανθρώπειων, χαϊ σνλλήβδην τών ηθών παντάπασιν λει νά εϊναι καλός, αγαθός καί δνδοξος. Διότι οΕ φιλόσο
άπειροι γίγνονται. Έπειδάν ούν ελθωσιν εϊς τίνα Ιδίαν ή φοι άγνοοον τους νόμους τής πόλεως καί τους λόγους τους
πολιτιχήν πραξιν, καταγέλάστοι γίγνονται, όόσπεργε, οϊμαι, οποίους πρέπει νά λέγουν είς τάς συναλλαγάς των μέ τους
Ε οΐ πολιτικοί, έπειδάν αύ είς τάς υμετέρας διατριβάς Μλθω- ανθρώπους, καί τάς ίδιωτικάς, καί τάς προς τό κράτος,
αιν καϊ τους λόγονς, καταγέλάστοι είσιν. Σνμβαίνει γάρ τό καί άγνοοΡν τάς άνθρωπίνας ήδονάς καί επιθυμίας, καί γε
νικώς είναι άπειροι δλων εκείνων που συνηθίζονται εϊς τόν
ίδιωτικόν καί δημόσιον βίον. "Οταν λοιπόν επιχειρήσουν
νά εκτελέσουν καμμίαν ίδιωτικήν ή πολιτικήν πραςΊν, γίνον
1. Ό Γηρυόνης ΙμυθολογεΓΐΟ υίός τοϋ Χρυσάορος καί τής "Ωκία- ται καταγέλάστοι, καθώς βέβαια, κατά τήν γνώμην μου, γί
νίδος νύμφης Καλλιόπης, έπιατεόβτο δέ γίγας τρισώματος καί τρικέ
φαλος. Έφύλαττε τας βοΒς του εϊς τήν νήαον Έρύθειαν. Τούτου τ ά ; νονται καταγέλάστοι οί πολιτικοί, δταν πάλιν ίλθουν if ς τας
βοδς ήρπασεν ό 'Ηρακλής κατά βιαταγήν τοδ Ευρυσθέως. ίδικάς σας ενασχολήσεις καί συζητήσεις. Διότι συμβαίνει
Οΐ παρατιθέμενοι στίχοι προέρχονται έξ απολεσθέντος ί^σματο;
τοδ Πινδάρου, Πότε έποίησε τό φαμα τοΟτο 6 Πίνδαρος είναι αγνοί-
ατον. Πιστεύουν δτι δ ποιητής λέγει ταδτα δια τήν ΜοΕραν, βίς τήν
δποΕαν δπετάσσοντο καί οί θβοί. Κίς τόν οχολιαστήν τοδ Πινδάρου
έσώθησαν οί έξης στίχοι τοδ ποιήματος : έργοισιν Ήρακλέος, inet Γηρυόνου βόας
Κυκλωπίων έπϊ πρόθυρων Εύρυσθέως
Νόμος δ πάντων βασιλεύς άναιτήτας τβ καί άπριάτας ή λαοί ν.
θνατβν τε καί αθανάτων
Ό Καλλικλής ηθέλησε να επιβεβαίωση τήν θεωοίαν του βχα τό
άγει δίκαιων τό βιαίότατον δίκαιον τοδ Ισχυρότερου μέ το κδρος τοδ Πινδάρου^ ÔTWÏ ^ΤΟ t i l l
υπέρτατα χειρί' τεκμαίρομαι συνήθεια να αναφέρουν στίχους ποιητΑν.
τοΰ Εύριπίδον' λαμπρός τ' εστίν έκαστοςέν τούτφ εκείνο πού λέγει ό Ευριπίδης, δηλαδή περίφημο; Ικαστο;
καϊ έ π·ϊ τοϋ τ' επείγεται είναι είς τούτο καί είς αυτό σπεύδει
νέμωντόπλεΐστονήμέραςτούτφ μέρος, Ξοδεύων σέ τοΰτο τόν πιό πολύ χρόνο
είς όποιο συμβαίνει περίφημος νά 'ναι '.
tv' αυτός αύτοϋ τυγχάνει βέλτιστος ών
Εκείνο δέ πού αγνοεί κανείς, τό αποφεύγει καί τό κα
485 δπου δ' άν φαύλος ή, εντεύθεν φεύγει καϊ λοιδορεί τούτο, τακρίνει, τό δέ άλλο επαινεί χάριν τού εαυτού του, διότι
τό δ' έτερον επαινεί, εύνοια τή έαυτοϋ, ηγούμενος ούτως αυ νομίζει δτι τοιουτοτρόπω; επαινεί τόν εαυτόν του. 'Αλλά,
τός εαυτόν έπαινεϊν. Άλλ' οϊμαι, τό δρθότατόν έστιν αμφο κατά τήν γνώμην μου, τό όρθότερον είναι νά μετέχη
τέρων μετασχεϊν φιλοσοφίας μέν δσον παιδείας χάριν κα καί τών δύο' τή; μέν φιλοσοφία; νά μετέχη Ικαστο; τό
λόν μετέχειν, καϊ ούκ αίσχρόν μειρακίφ δντι φιλοσοφείν σον, δσο άρκεΤ διά τήν έχπαίδευσίν του, καί δέν είναι
έπειδάν δέ ήδη πρεσβύτερος ών άνθρωπος έτι φιλοσοφή, άσχημον Ενα; νεανία; νά άσχολήται μέ τήν φιλοσοφίαν.
Β καταγέλαστον, ώ Σώκρατες, τό χρήμα γίγνεται, καϊ έγωγε "Οταν δμως προδεβηκώς πλέον τήν ήλικίαν άνσρίΛπος
άσχολήται ακόμη μέ τήν φιλοσοφίαν γίνεται, Σωκράτη,
όμοιότατον πάσχω προς τους φιλοσοφούντας ώσπερ προς
καταγέλαστος, καί έγώ τουλάχιστον αισθάνομαι διά τού;
τους ψελλιζομένους καϊ παίζοντας. "Οταν μέν γάρ παιδιον
φιλοσοφούντα; έκεϊνο τό οποίον αισθάνομαι διά τού; δυσ-
ΐδω, ώ έτι προσήκει διαλέγεσθαι ούτω, ψελλιζόμενον καϊ χερώ; άρθρώνοντα; τάς λέξεις καί παίζοντας. Διότι, δταν
παϊζον, χαίρω τε καϊ χαρίεν μοι φαίνεται καϊ έλενθέριον μέν ίδω παιδιον, είς τό οποίον ταιριάζει ακόμη ώς έκ τή;
καϊ πρέπον τή τοϋ παιδιού ηλικία, δταν δέ σαφώς διαλεγο- ηλικία; του vi ίμιλή· κατ' αυτόν τόν τρόπον, τραυλίζον καί
μένου παιδαρίου ακούσω, πικρόν τί μοι δοκεΐ χρήμα εϊναι παίζον, ευχαριστούμαι, κα! μοΰ φαίνεται τό πράγμα ώραίον
κα} "avid" μον τά ώτα καί μοι δοκεΐ δονλοπρεπές τι είναι' καί άρμόζον εί; ελευθέρου; άνθρωπου;, καί ταιριαστόν εί;
δταν δέ ανδρός άκούση τις ψελλιζομένου ή παίζοντα όρο], τήν ήλικίαν τοΟ παιδιού, δταν δμω; ακούσω μικρόν παιδιον
νά δμιλή σαφώ;, στενοχωρούμαι, μοΰ φαίνεται πώς αυτό τό
C καταγέλαστον φαίνεται καϊ άνανδρον καϊ πληγών άξιον.
πράγμα μοΰ πληγώνει τά ώτα, καί πώς είναι δουλοπρεπές"
Ταύτόν ούν έγωγε τούτο πάσχω καϊ προς τους φιλοσοφούν-
δταν δέ. άκούση τι; άνδρα νά τραυλίζη, ή τόν βλέπη νά
τας. Παρά νέφ μέν γάρ μειρακίφ ορών φιλοσοφίαν άγαμαι, παίζη, τό πράγμα φαίνεται κωμικόν. καί άνάρμοστον είς
καϊ πρέπειν μοι δοκεΐ, καϊ ηγούμαι ελεύθερον τίνα είναι άνδρα, ό τοιούτος δέ αξίζει νά μαστιγωθή. Έγώ τουλάχι
τούτον τόν άνθρωπον, τόν δέ μή φιλοαοφούντα άνελεύθε- στον τό ίδιον ακριβώς αισθάνομαι καί διά τους φιλοσόφους.
ρον καϊ ουδέποτε ούδενός άξιώσοντα εαυτόν ούτε καλού "Οταν δηλαδή βλέπω νεανίαν νά φιλοσοφή τόν θαυμάζω,
D oiîre γενναίου πράγματος" δταν δέ δή πρεσβύτερον ΐδω έτι καί θεωρώ δτι τοΰ ταιριάζει τοΰτο, καί νομίζω δτι αυτό;
φιλοαοφούντα καϊ μή άπαλλαττόμενον, πληγών μοι δοκεΐ είναι άνθρωπο; ελεύθερο;, τόν δέ μή φιλοσοφούντα νεανίαν
θεωρώ άνάξιον νά είναι ελεύθερο;, καί δτι ό τοιούτο; ουδέ
ήδη δεϊαθαι, ώ Σώκρατες, ούτος δ άνήρ. "Ο γάρ νννδή
ποτε θά καταστη άξιο; νά διάπραξη ποτέ καλήν. τίνα r%
ελεγον, υπάρχει τούτφ τφ άνθρώπφ, κάν πάνυ ευφυής ή,
σπουδαίαν πρόϊξιν. "Οταν δμω; Ιδω άνθρωπον προοε&τρ,ότα
πλέον κατά τήν ήλικίαν νά φιλοσοφώ ακόμη καί νά μή τί(|ν
άφήνη, μοΰ φαίνεται, Σωκράτη, πώ; αυτό; ό άνθρωπος πρέ
1. ΟΙ παρατιθέμενοι στίχοι είναι έκ τί)ς απολεσθείσης τοαγψ- πει νά μαστιγωθή. Διότι, εκείνο πού τώρα δά Ελεγον, είναι
δίας τοδ Εΰριπίδου «Αντιόπης». Είναι λόγοι τοο; δποΕους δ Ζΐ)θσς δυνατόν ό άνθρωπος αδτός, καί πολύ έξυπνος άν είναι, νά
λέγει προς τδν Λδελφδν του 'Αμφίονα.
HO [ΙΛΑΤ2Ν0Ξ ΓΟΡΓΙΑΣ. 141
άνάνορφ γενέσθαι φενγοντι τά μέσα της πόλεως και τάς γίνη άνανδρος άποφεόγων τά κεντρικά μέρη τής πόλεως καί
τήν ayopav, εϊς τήν οποίαν εΪπεν 6 ποιητής ' δτι οί άνδρες
αγοράς, έν αϊς εφη è ποιητής τονς άνδρας άριπρεπεΐς
γίνονται σπουδαίοι, άπομακρ./νόμεν^ς δέ τών λοιπών άνϋρώ-
γίγνεσθαι, καταδεδνκότι δέ τόν λοιπόν βίον βιώναι μετά πων νά ζήση τόν οπόλοιπον βίον του ψιθυρίζων εϊς γωνίαν
μειρακίων εν γωνία τριών ή τεττάρων ψιθνρίζοντα, έλεν- τινά μεταξύ τριών τεσσάρων μειρακίων, ουδέποτε δμως &
Β θερον δέ καϊ μέγα και καλόν μηδέποτε φθέγξασθαι. τοιούτος άνθρωπος είναι δυνατόν νά εΐπτ, σπουδαΐον τι καί
είς ελευθέρους αρμόζον καί γενναΐον.
Έγώ δέ, ώ Σώκρατες, προς σέ επιεικώς εχω φιλικώς'
Έ γ ώ δέ, Σωκράτη, διάκειμαι φιλ,κώτατα προς σέ. Ktv-
κινδυνεύω ούν πεπονθέναι νύν δπερ δ Ζήθος προς τόν
δυνεύω λοιπόν νά πάθω τώρα έκεϊνο που Ιπαθεν είς τό
'Άμφίονα ο Ενριπίδον, ούπερ έμνήσθην. Καϊ γάρ έμοι δράμα τοΟ Εΰριπίδου ό Ζήθος, τον Οποίον ανίφερα προ
τοιαντ* αττα επέρχεται προς σέ λέγειν, οίάπερ εκείνος προς ολίγου, Ομιλών προς τόν άδελφόν του 'Αμφίονα V Διότι τοι
τόν άδελφόν, ozi ά μ ε λ εΐ ς, ώ Σώκρατες, ών δεΐ σε έπιμε- αύτα περίπου έρχονται είς τον voöv μου νά σου" είπω, όποια
λέϊσθαι, καϊ φνσινψνχής ώδε γ ε ν ν α ί αν αειρα- επακριβώς εϊπεν εκείνος προς τόν άδελφόν του, δτι αμε
λείς, Σωκράτη, εκείνα διά τά όποια έπρεπε νά φροντί-
486 κιώδει τ ivi δ ι ατ ρέπει ς fio ρφ ώ ματ ι, χαϊ οντ' άν ζης, καί συ έ*χων ψυχήν τόσον ευγενή διαπρέπεις εϊς παι-
δίκης βονλαΐσι προθεΐ άν ορθώς λόγον, οντ' εικός άν και πι δαριώδη μόρφωσιν καί οοτε είς δικαστήριον δύνασαι νά
θανόν λάκοις, ο ν θ' υπέρ άλλον νεανιχόν βούλευ όμιλήσης θέτων ορθώς τό ζήτημα, ουδέ δύνασαι νά εΐ-
μα β ον λεν a aio. Καίτοι, ώ φίλε Σώκρατες—καί μοι πης τό πρέπον καί έχον τήν δύναμιν νά πείση τους
άλλους, οοτε δύνασαι όπερ άλλου νά σκεφθης γενναίαν σκέ-
μηδέν άχθεσθης· εύνοια γάρ έρώ τβ ofj—ούκ αίσχρόν δο
ψιν ". Καί δμως, φίλε μου Σωκράτη (καί μή μοο στενοχω-
κεΐ σοι εϊναι^ όντως εχειν, ώς έγώ σέ οίμαι εχειν και ρηθής, διότι θά τά είπω γιατί σε αγαπώ), δέν νομίζεις δτι
τονς άλλονς τονς πόρρω άεί φιλοσοφίας ελαύνοντας ; Νυν είναι άσχημον πράγμα νά εορίσκεσαι είς αυτήν τήν κατάστα-
γάρ εΐ τις. σον λαβόμενος ί} άλλον ότονονν τών τοιούτων σιν, είς τήν Οποίαν έγώ νομίζω δτι ευρίσκεσαι καί συ καί
είς τό δεσμωτήριον άπαγάγοι, φάσκων άδικεΐν μηδέν άδι- οΕ άλλοι οί ασχολούμενοι πολύ μέ τήν φιλοσοφίαν ; Διότι
άν κανείς τώρα συλλαβών σε γ) άλλον οίονδήποτε έκ τών
Β χούντα, οϊσθ' δτι ούκ άν εχοις δ τι χρήσαιο ααντφ, άλλ' όμοιων σου σέ όδηγήση είς τήν φυλακήν ισχυριζόμενος δτι
είλιγγιφης άν και χασμ,φο ουκ έχων ο τι εΐποις, χαϊ είς τό αδικείς, ένώ ούδόλω: αδικείς, γνωρίζεις δτι δέν θά ήξεύρης
δικαστήριον άναβάς, κατηγόρον τυχών πάνυ φαύλου χαί τί νά κάμης, άλλα θά ευρίσκεσαι είς άμηχανίαν καί θά χα-
μοχθηρού, άποθάνοις άν, el βούλοιτο θάνατον σοι τιμά- σμασαι μή γνωρίζων τί νά εϊπης, καί εισαχθείς είς τό
δικαστήριον, Ιαν δ κατήγορος σου είναι φαϋλος καί μοχθη
σθαι. Καίτοι πώς σ ο φ ό ν τ ο ν τ è έστιν, ώ Σώ
ρός, θά άποθάνης, έάν θέλη να Εσχυρισθγ;, ό κατήγορος ότι
χρατες, εΐ τις ε ν φ ν α λ α β ο ν σ α τέχνη φώτα είσαι άξιος θανάτου καί νά όρίσ^ ώς ποινήν τόν θάνατον ;
ε θ η κ ε χ ε ί ρ ο ν α, μήτε αντόν αύτφ δννάμενον βοη- Καί δμως πώς είναι σοφόν αυτό τό έ"ργον, Σωκράτη, τό
όποιον καθιστά τον έξυπνον άν^ρΐύπον χειρότερον άπό δ,τι
τόν παρέλαβε, ώστε μήτε τόν εαυτόν του να δύναται νά
1. Ό "Ομηρος.
2. Ό 'Αμφίων καί δ Ζήθος ήσαν δίδυμοι αδελφοί, τέκνα τοΰ Ιργον τοδ άλλου. Είς τό δράμα λοιπόν τοδ Εύριπίΐου «Αντιόπη» δ
Διός καί τής 'Αντιόπης. Τήν ήγαγεν είς Θήβας όflatoçτης Λύκος, Ζήθος νουθετών τόν φιλόμουσον άδελφόν του Άμφίονα τεΟ λέγει
ένθα ή σύζυγος αΰτου Δίρκη απανθρώπως τήν μετεχειρίσθη. Αοτη τοιαδτα, οία ενταύθα καί δ Καλλικλής λέγει είς τόν Σωκράτην.
δμως έτιμωρήθη υπό τών uïffiv τής 'Αντιόπης. Ό Ζήθος καί ί 'Αμ 3. ΑΙ λέξεις τα9 κειμένου δέν είναι τοο Εύριπίδου άλλα τοδ
φίων άνετρίφοντο υπό τίνος ποιμένας καί δ μέν Αμφίων ήσχολείτο Καλλικλέ;υς μιμούμενου τήν δρτματικήν γλώσσαν τοϋ Εΰριπίδου.
εις τήν κιθαρψδίαν, δ δέ Ζήθος εις τήν θήραν. "0 είς κατεφρόνει τό
142 ΠΛΛΤ£1Ν03 ΓυΡΓΙΑΣ: 143
θειν μηδ* έκαώσαι έκ τών μεγίστων κινδύνων μήτε έαντον βοηθή, καί νά.τόν σώση έκ, τών μεγίστων κινδύνων, μήτε
άλλον κανένα νά δύναται νά σώζη, επιτρέπων νά διαρπάζε-
C μήτε άλλον μηδένα, ύπό δέ τών έχθρων περισνλδοθαι πά-
ται οπό τών έχθρων πάσα ή περιουσία του, καί γενικώς
σαν τήν ούσίαν, άτεχνώς δέ άτιμον ζην έν τη πόλει ; Τόν δέ άνεχόμενος νά ζ$ αφανής εϊς τήν πόλιν ; Τδ τοιοοτον δέ, άν
τοιούτον, εΐ τι καϊ άγροικότερον είρήσθαι, Εξεστιν έπϊ κόρ- καϊ είναι απρεπές νά λεχθή, επιτρέπεται, ραπίζων κανείς
ρης τύπτοντα μή διδόναι δίκην. "Αλλ' ώγαθέ, έμοϊ π ι- νά μή τιμωρήται. "Αλλά, φίλε μου, πείθου είς έμέ, παΟσε
θ ο ν, π α ν σ α ι δ' ελέγχων, πραγμάτων δ* ε ύ μ ο ν- δέ νά έλέγχης, φρόντισε διά τήν άρμονίαν τών πραγμάτων,
καί φρόντιζε πώς θά φαν^ς δτι όρθοφρονεΐς, άφοΟ άφήσης
σ ί αν ά α κ ε ι, καϊ άσχει οπόθεν δ ό ξ ε ι çjp ρ ο ν ε ΐ ν, άλ
είς άλλους αυτά τά κομψά, είτε μωρολογίας πρέπει νά
λοις τ ά χ ο μ ψ ά ταύτα ά φ ε ί ς, είτε ληρήματα όνομάσωμεν αυτά είτε φλυαρίας, έξ αιτίας τών οποίων θά
χρή φάναι είναι είτε φλναρίας, έξ ών κ ε ν οΐ α ι ν έ γ- καταντήσης πάμπτωχος, ζηλεύωνδχι τους άνδρας τους ελέγ
κατοικήσεις δ ρ ό μ ο ι ς, ζηλών ούκ ελέγχοντας χοντας καί ερευνώντας τά ευτελή καί ασήμαντα τά ύπό τής
Ό άνδρας τά μικρά ταύτα, άλλ* οΐς Sau xal βίος χαϊ δόξα φιλοσοφίας Ιρευνώμενα, άλλα τους Ιχοντα; πλοοτον, δόξαν
και άλλα πολλά αγαθά. καί πολλά άλλα αγαθά.
ΣΩ. Εί χρνσήν έχων ετύγχαναν τήν ψνχήν, ώ Καλλί- ΣΩΚΡ. Έάν, Καλλικλή, συνέβαινε νά έ*χω χρυσήν τήν
ψυχήν δέν νομίζεις δτι ευχαρίστως θά εορισκον τόν άριστον
χλεις, ούχ αν οΐει με ασμενον ενρεΐν τούτων τινά τών λί
άπό TSÙÇ λίθους, που εξελέγχουν τήν γνησιότητα τοΟ χρυ-
θων, αϊ ς βασανίζονσιν τόν χρνσόν, τήν άρίστην, προς ήν- σοΟ, προς τήν οποίαν προσαγαγών τήν ψυχήν Ιμελλον, έάν
τινα έμ,ελλον προσαγαγών αυτήν, εΐ μοι όμολογήσειεν εκεί μοΰ όμολογήση εκείνη δτι καλώς έχει θεραπευθή ή ψυχή,
νη καλώς τεθεραπενσθαι τήν ψνχήν, εν εΐσεσθαι δτι ίχα- νά γνωρίσω καλώς δτι ευρίσκομαι ψυχικώς εϊς καλήν κατά-
νώς ϊχω χαϊ ονδέν μοι δεΐ άλλης βασάνον ; στασιν καί ουδεμιάς άλλης δοκιμής Εχω ανάγκην ;
Ε ΚΑΑ. Προς τί δή τοντ* έρωτας, ώ Σώκρατες ; ΚΑΛ. Διατί μοΰ κάμνεις αυτήν τήν έρώτησίν, Σωκράτη;
ΣΩ. 'Εγώ σοι έρώψ ννν οϊμαι έγώ σοι έντετνχηκώς ΣΩΚΡ. θ ά σοΰ τό είπω* έγώ τώρα νομίζω δτι εύρων σε
τοιούτφ έρααίω έντετνχηχέναι. Ιχω εορει τοιούτον θεόπεμπτον εορημα.
ΚΑΛ. Τί δή; ΚΑΑ. ΤΕ λοιπόν εννοείς μέ αότά σου τά λόγια ;
ΣΩ. Εύ οίδ' δτι, αν μοι σύ ομολόγησες περϊ ών ή έμή ΣΩΚΡ. Καλώς γνωρίζω δτι, δσα σύ ήθελες παραδεχθή
περί τών-γνώσεων μου, αυτά ακριβώς πλέον είναι αληθή.
ψνχή δοξάζει, ταντα ηδη έστιν αυτά τάληθή. 'Εννοώ γάρ,
Διότι έχω ύπ° δψιν μου δτι τρία προσόντα πρέπει1 νά ί χ η Ó
487 δτι τόν μέλλοντα βασανιεΐν Ίχανώς ψυχής πέρι Ορθώς τε μέλλων νά έξετάση Ορθώς άν μία ζωή έ*χη ύγιώς ή οδ, δλα
ζώσης καϊ μή τρία άρα δεΐ Ιχειν, â σν πάντα ίχεις, έπιστή- ταΟτα σύ τά έχεις, δηλαδή γνώσιν, εδνοιαν, έλευθεροστο-
μην τε χαϊ εύνοιαν καϊ παρρησίαν. Έγώ γάρ πολλοίς έν- μίαν. Διότι έγώ συναναστρέφομαι πολλούς, οί Οποιοι δέν εί
τνγχάνω, οΐ έμέ ούχ όίοί τε είσι βασανίζειν, διά τό μή σο ναι ίκανοί νά μέ εξετάσουν, διότι δέν ίχουν τάς γνώσεις πού
σο Ιχεις' άλλοι είναι μέν σοφοί, δέν θέλουν δμως νά μοο λέ
φοί είναι ώσπερ σύ' έτεροι δέ σοφοί μέν είσιν, ονχ έθέλον-
γουν τήν άλήθειαν, διότι δέν μέ άγαποΟν δσον σύ μέ αγα
σιν δέ μοι λέγειν τήν άλήθειαν, διά τό μή κήδεσθαί μοι πάς. Οί ξένοι δέ ούτοι έδώ, δηλαδή 6 Γοργίας καί ό Πώ
ώσπερ σύ' τώ δέ ξένω τώδε, Γοργίας τε καϊ Πώλος, οοφώ λος, είναι μέν σοφοί και φίλοι μου, είναι δμως δλιγώτερον
Β μ&ν χαί φίλω έστόν ίμώ, ένδεεστέρω δέ παρρησίας και τοο πρέποντος ελευθερόστομοι καί έντροπαλοί περισσότερον
αίσχνντηροτέρω μάλλον τοϋ δέοντος' πώς γάρ ού ; "Ω γε άπό δσον πρέπει. Διότι πώς δέν είναι ; ΆφοΟ είς τοιούτον
είς τοσούτον αίσχύνης έληλύθατον, ώστε ótà τό αίσχύνεσθαι σημεΤον συστολής έ*χουν φθάσει, ώστε έξ αϊτίας τής συστολής
των τολμ$ έκαστος έξ αυτών νά λέγη εναντία προς εαυτόν
τολμή. έχάτερος αυτών αυτός αύτφ εναντία λέγειν εναντίον
ΓΟΡΓΙΑΣ 145
144 ΠΛΑΤΒΝΟΣ
ενώπιον πολλών ανθρώπων, καί μάλιστα προκειμένου περί

πολλών άν&ρώπων, καϊ ταύτα περϊ τών μεγίστων. Σύ δέ
σπουδαιότατων ζητημάτων. Σύ δέ έχεις δλα δσα οί άλλοι
ταύτα πάντα έχεις, ά οί. άλλοι ούκ έχουσιν πεπαίδευσαί τε δέν Ιχουν. Διότι έχεις εκπαιδευθώ καλώς δπως πολλοί 'Αθη
γάρ ίκανώς, ώς πολλοϊ άν φήσαιεν 'Αθηναίων, καϊ έμοϊ εϊ ναίοι μποροΟν νά ομολογήσουν, καί μέ αγαπάς. Πώς τό συμ
C εϋνους. Τίνι τεκμηρίφ χρώμαι ; Έγώ σοι έρώ. Οϊδα υμάς περαίνω τοΟτο ; θ ά σου είπω. Έ γ ώ γνωρίζω, Καλλικλή, δτι
σύ, ό Τείσανδρος ό Άφιδναίο;, ό "Ανδρών όυίόςτοΟ Άνδρο
έγώ, ώ Καλλίκλεις, τέτταρας δντας κοινωνούς γεγονότος
τίωνος καί ό Ναυσικύδης ό Χολαργεύς έξεπαιδεύθητε κα
σοφίας, σέ τε καϊ Τείσανδρον τόν Άφιδναΐον καϊ "Ανδρωνα λώ;. Καί κάποτε σας ήκουσα νά συζητήτε μέχρι ποίου ση
τόν Άνδροτίωνος καϊ Ναυσικύδην τόν Χολαργέα' καί ποτέ μείου πρέπει νά άσχολήται κανείς μέ τήν φιλοσοφίαν, καί
νμών έγώ έπήκοναα βονλενομένων, μέχρι δποι τήν σοφίαν γνωρίζω δτι άπεκλίνατε είς τήν έξΐ)ς σκέψιν, νά μή άσχο-
λήσθε δηλαδή εί; τήν φιλοσοφίαν εί; δλας τάς λεπτομέρειας
άσκητέον εϊη, καί οϊδα δτι ένίκα έν ύμΐν τοιάδε τις δόξα,
«ύτής, άλλα συνεβούλευεν ό είς τόν άλλον νά προφυλάττεοθε,
μή προθνμεϊσθαι εις τήν άκρίβειαν φιλοσοφείν, άλλα εύλα- Γνα μή γενόμενοι σοφοί πέραν του δέοντος διαφθαρήτε χωρίς
D βεϊσθαι παρεκελεύεσθε άλλήλοις, δπως μή πέρα τοϋ δέον νά τό καταλάβετε. 'Επειδή λοιπόν ακούω τώρα νά μοΟ δί-
τος σοφώτεροι γενόμενοι λήσετε διαφθαρέντες. 'Επειδή ούν δης τάς ίδιας συαβουλάς, τάς οποία; έδιδε; εί; πολύ στε
νού; φίλου; σου, είναι δι' έμέ αρκετή άπόδειξι;, δτι πρα
σον ακούω ταύτα έμοϊ συμβουλεύοντος, άπερ τοις σεαυτοϋ γματικώ; μέ αγαπάς. Καί βέβαια δτι έχεις περισσήν έλευ-
έταιροτάτοις, ίκανόν μοι τεκμήριόν έστιν, δτι ώς αληθώς θεροστομίαν καί δέν έντρέπεσαι, καί σύ ό Ιδιο; τό έλεγε;,
μοι εύνονς εΐ. Καϊ μήν δτι γε οίος παρρησίάζεσθαι καϊ μή καί ό λόγο; τόν οποίον προηγουμένω; άπήγγειλες τό μαρ
αίσχύνεοθαι, αυτός τε φής καϊ ό λόγος δν δλίγον πρότερον τυρεί. Φανερόν λοιπόν είναι δτι περί τούτων ούτω τώρα
ίχει τό πράγμα' Ιάν δηλαδή σύ εί; τήν συζήτησιν συμφωνή-
έλεγες δμoL·γεΐ σοι. Έχει δή ούτωσί δήλον δτι τούτων πέρι
σης.σέ κάτι τι μέ έμέ, τοΰτο πλέον θά είναι πλήρως άποδε-
Ε ννν/' έάν τι σν έν τοις λόγοις όμοΐογήσης μοι, βεβασανι- δειγμένον ύπ' έμοΰ καί σοΟ καί δέν θά έχη πλέον ανάγκην
σμένον τοϋτ' ήδη έσται ϊκανώς ύπ' έμοϋ τε καϊ σοϋ, καϊ ούκ- άλλη; αποδείξεως. Διότι ουδέποτε σύ θά συνεφώνεις είς
έτι αυτό δεήσει έπ' άλλην βάαανον άναφέρειν. Ού γάρ άν τούτο, ούτε άπό έλλειψιν γνώσεων, ούτε άπό συστολήν, οδτε
θά συνεφώνεις άπατων έμέ' διότι είσαι φίλος μου, δπω; καί ό
ποτέ αυτό συνεχώρησας σύ ούτε σοφίας ένδεια ούτε αισχύ
Ιδιο; ομολογείς. Πραγματικώς λοιπόν ή ιδική μου καί ή
νης παρουσία, ούδ' αύ άπατων έμέ συγχωρήσαις άν φίλος ίδική σου ομολογία θά είναι πλήρης ή αλήθεια διά κάθε
γάρ μοι εϊ, ώς καί αυτός φής. Τφ δντι ούν ή έμή καϊ ή αή ζήτημα. Καλλίστη άπό δλας τάς σκέψεις είναι, Καλλικλή,
ομολογία τέλος ήδη έξει τής αληθείας. Πάντων δέ καλλίστη ή έξέτασις τούτων τών ζητημάτων, διά τά οποία σύ μέ έπέ-
πληξε;, ποίο; δηλαδή πρέπει νά είναι ό άνθρωπο;, καί τί
έστϊν ή σκέψις, ώ Καλλΐκλεις, περϊ τούτων ών σύ δή μοι
πρέπει νά πράττη, καί μέχρι τίνο; σημείου, κα». ό πρεσβύ
έπετίμησας, ποιόν τίνα χρή είναι τόν άνδρα και τί έπιτη- τερο; καί ό νεώτερο;. Διότι, έάν έγώ εί; τόν βίον μου δέν
488 δεύειν καϊ μέχρι τοϋ, καϊ πρεσβύτερον καϊ νεότερον δντα. πράττω τι όρθώ;, γνώριζε καλώ; τούτο, δτι δηλαδή δέν περι
Έγώ γαρ εϊ τι μή ορθώς πράττω κατά τόν βίον τόν έμαυ- πίπτω εκουσίως είς σφάλματα, άλλα άπό τήν άμάθειάν μου.
τοϋ, εύ ΐσθι τούτο δτι ούχ εκών έξαμαρτάνω άλλ' άμαθία Σύ λοιπόν, δπως ήρχισες νά μέ νουθετ-^ς, μή παύσης νά μέ
συμβουλεύης, άλλα δείξε μου σαφώς, ποίον είναι αότό τό
τή έμή' σύ ούν, ώσπερ ήρξω νουθετεϊν με, μή άποστής, οποίον πρέπει νά πράττω καί κατά ποίον τρόπον δύναμαι
άλλ' ίκανώς μοι ένδειξαι, τί έστιν τούτο δ έπιτηδευτέον μοι, νά τό αποκτήσω. Καί άν μέ εύρης τώρα μέν νά παραδέχω-
καϊ τίνα τρόπον κτησαίμην άν αυτό, καϊ έάν με λάβης νύν μαι, έπειτα δέ νά μή πράττω δσα παρεδέχθην, θεώρησε με
μέν σοι δμολογήσαντα, έν δέ τφ ύστέρφ χρόνφ μή ταύτα
πράττοντα άπερ ώμολόγησα, πάνυ με ήγον βλάκα είναι καϊ
1 0
ΠΛΑΤΩΝΟΣ, ΓΟΡΓΙΑΙ
146 ΠΛΑΤΒΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑ! 147
Β μηκετι ποτέ με νουθέτησης ύστερον, i-V μηδενός άξιον δντα. βλάκα, καί ποτέ πλέον μή μέ νουθέτησης, διότι δέν θά αξίζω
Έξ αρχής δέ μοι επανάλαβε, πώς φής τό δίκαιον ίχεινκαϊ τίποτα. Επανάλαβε μου δέ έξ αρχής, π ω ; θεωρεί; καί σύ
καί ό Πίνδαρο; τό φυσικόν δίκαιον ; 'Ισχυρίζεσαι δτι φυσι
σύ καϊ Πίνδαρος τό κατά φύσιν ; "Αγεινβίφ τόνκρείττω τά
κόν δίκαιον είναι νά παίρνη διά τή; βία; ό δυνατώτερο; τά
τών ήττόνων καϊ άρχειν τόν βελτίω τών χειρόνων και πράγματα τών άδυνατωτέρων, καί νά άρχη ό καλύτερο; τών
πλέον έχειν τόν άμείνω τοϋ φαυλότερου ; Μή τι άλλο λέγεις χειρότερων του, καί νά πλεονεκιή ό ισχυρότερο; του όλιγώ
τό δίκαιον είναι, ή ορθώς μέμνημαι ; τερον ισχυρού ; Μήπω; λέγει; δτι άλλο τι είναι τό δίκαιον,
ή καλώ; ενθυμούμαι δτι είπε;, πώ; αυτό είναι τό δίκαιον ;
ΚΑΑ. 'Αλλά ταΰτα ελεγον, καί τότε καϊ νϋν λέγω.
ΚΑΛ. Αύιά ύπεστήριζον τότε περί δικαίου, καί τώρα τά
ΣΩ. Πότερον δέ τόν αυτόν βελτίω καλείς σν και κρείττω ; ίδια υποστηρίζω.
C Ουδέ γάρ τοι τότε οϊός τ' ή μαθεϊν σον τί ποτέ λέγεις. ΣΩΚΡ. θεωρεί; τό ίδιον πράγμα, δταν λέγη; καλύτε
ρο; καί ισχυρότερο; ; Διότι ούτε τότε ήδυνήθην νά έν/οήαω
Πότερον τονς ισχυρότερους κρείττους καλείς καί δεΐ άκροά- τί άρά γε έλεγε;. Τους ισχυρότερους ονομάζεις «κρείττους»,
σθαι τοΰ Ισχυρότερου τους άσθενεστέρουί, οϊόν μοι δοκεις καί πρέπει οί ασθενέστεροι νά ύποτάσσωνται είς τον ϊσχυ
καϊ τότε ένδείκνυσθαι, ώς αί μεγάλαι πόλεις έπϊ τάς μι- ρότερον, δπως μού φαίνεται δτι καί τότε ύπεδείκνυες λέγων
κράς κατά τό φύσει δίκαιον έρχονται, δτι κρείττους είσϊν δτι καί αί μεγάλαι πόλεις επιτίθενται εναντίον τών |ΐικρ6ν
σύμφωνα μέ τό δίκαιον τοΰ ισχυρότερου, διότι είναι «xptla-
καϊ Ισχυρότεροι, ώς τό κρεΐττον καϊ ϊσχυρότερον καϊ βέλ-
σονες» καί ίσχυρότεραι, επειδή δήθεν τό «κρείσσο*» καί
τιον ^ταύτόν δν, ή έστι βελτίω μέν είναι, ήττω δέ καϊ ίσχυρόν καί «βέλτιον» είναι τό Ιδιον πράγμα, ή είναι δυνα
άσθενέστερον, καί κρείττω μέν εϊναι, μοχθηρότερον δέ' ή τόν νά είναι τις βελτίων, άλλα νά είναι κατώτερος καί άββε-
D ό αυτός δρος εστίν τον βελτίονος καί τοϋ κρείττονος ; Τοϋτό νέστερος, καί νά είναι τις «κρείττων» άλλα vi είναι άαθενέοτε-
μοι αυτό σαφώς διόρισαν, ταύτόν ή έτερον έστιν τό κρεΐτ ρος ή τό «βελτίων» καί «κρείσσων» έχουν τήν αυτήν σημ«-
σίαν ; Δός μου αύτοΟ τοΰ πράγματος σαφή όριαμόν. Ταυτί
τον καί τό βέλτιον καϊ τό ϊσχυρότερον ; ζονται ή διαφέρουν τό «κρείσσον», τό «βέλτιον» καί τ*
ΚΑΑ. 'Αλλ' έγώ σοι σαφώς λέγω, δτι ταύτόν έστιν. ϊσχυρότερον;
ΚΑΛ. 'Αλλ' έγώ σοΰ λέγω σαφώς δτι «κρείσσον», «βέλ
ΣΩ. Ούκούν οί πολλοί τον ενός κρείττους είσϊν κατά
τιον», ίσχυρότατον είναι τό Ιδιον πράγμα.
φύσιν ; ΟΪ δή καϊ τους νόμους τίθενται έπϊ τφ ένί, ώσπερ ΣΩΚΡ. Οί πολλοί λοιπόν σύμφωνα μέ τό φυσικόν δί
καϊ αύ άρτι έλεγες. καιον είναι ισχυρότεροι τοΰ ενός, οί οποίοι νομοθετούν διά
ΚΑΑ. Πώς γάρ ού ; τό άτομον, τόν ένα, καθώς καί σύ πρό ολίγου έλεγες.
ΚΑΛ. Μάλιστα.
ΣΩ. Τά τών πολλών άρα νόμιμα τά τών κρειττόνων ΣΩΚΡ. Οί νόμοι λοιπόν τών πολλών είναι νόμοι τών
εστίν. ισχυρότερων.
ΚΑΑ. Πάνν γε. ΚΑΛ. Βεβαίως.
ΣΩΚΡ. Είναι λοιπόν νόμοι τών βελτιόνων διότι οί
Ε ΣΩ. Ούκούν τά τών βελτιόνων οΐ γάρ κρείττους βελ- κρείσσοντες είναι βελτίονες, μοΟ φαίνεται, σύμφωνα μέ δσα
τίους που κατά τόν σον λόγον. είπες,
ΚΑΛ. Ναί.
ΚΑΑ. Ναί.
ΣΩΚΡ. Καί οί νόμοι λοιπόν τούτων είναι καλοί σύμ
ΣΩ. Ούκούν τά τούτων νόμιμα κατά φύσιν καλά, κρειτ φωνα μέ τό δίκαιον τοΰ ισχυρότερου, επειδή βέβαια οί βελ-
τόνων γε όντων; τίονες είναι κρείσσανες.
148 ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΓΟΡΠΑΣ 119
ΚΑΑ. Φημϊ. ΚΑΛ. Μάλιστα.

ΣΩΚΡ. Ά ρ α γ ε έχουν οί πολλοί αυτήν τήν γνώμην, κα
ΣΩ. 'Αρ' ονν οΐ πολλοί νομίζοναιν ούτως, ώς άρτι θώς σύ πρό ολίγου Ιλεγες, δηλαδή δτι δίκαιον είναι νά έχτ^
αν σν Ϊλεγες, δίκαιον είναι τό ίσον ίχειν χαϊ αΐσχιον τό τις ίσα δικαιώματα μέ τους άλλους, άσχημότερον δέ τό νά
•189 άδικεΐν τον άδικεΐσθαι ; Έστιν ταΰτα ή ον ; Καϊ δπως μή άδικη παρά νά άδικήται ; Ναί ή δχι ; Πρόσεχε μήπως φα-
άλώοει ενταύθα σν αίσχυνόμενος' νομίζουσιν, ή ού, οΐ νής δτι έξ ίντροπ^ις δέν ομολογείς, θεωρούν οί πολλοί δτι
πολλοί τό ΐσον Μχειν άλλ' ού τό πλέον δίκαιον είναι, καί δίκαιον είναι τό νά έχουν Τσα δικαιώματα οί άνθρωποι μετα
ξύ των καί δχι νά έ"χη πλείονα δικαιώματα Ó είς τοΟ έτερου,
αΐσχιον τό άδικεΐν τοϋ άδικεΐσθαι ; Μή φθάνει μοι άπο- ή δέν τό θεωροΟν ; Καί ^εωροΟν άσχημότερον τό νά άδικ^
κρίνασθαι τοντ , Jb* Καλλίκλεις, ϊν', έάν μοι όαολογήσ^ς, τις παρά νά άδικήται ; Μή άπό φθόνον άρνηθής νά μοΰ άπο-
βεβαιώσωμαι ήδη παρά σού, άτε Ικανού ανδρός διαγνώναι κριθής είς αυτό πού σέ ερωτώ, Καλλικλή, ?να, έάν συμ-
ώμολογηκότος. φωνήσης μαζί μου, ενισχυθώ είς τήν γνώμην μου διά τής
βεβαιώσεως σου, Ιπειδή θά έ"χη συμφωνήσει μαζί μου άνήρ
ΚΑΑ. 'Αλλ' οΐ γε πολλοί νομίζουσιν όντως. ίκανός νά διακρίνη.
ΚΑΑ. Οί πολλοί τουλάχιστον αυτό πιστεύουν.
ΣΩ. Ού νόμφ άρα μόνον έστιν αΐσχιον τό άδικεΐν τον ΣΩΚΡ. Τό νά άδικη λοιπόν τις δέν είναι άσχημότερον
άδικεΐσθαι, ουδέ δίκαιον τό ΐσον Εχειν, άλλα καϊ φύσει' άπό τό νά άδικήται μόνον σύμφωνα μέ τόν νόμον, ουδέ μό
Β ώστβ κινδυνεύεις ούχ άληθη λέγειν έν τοις πρόσθεν ουδέ νον σύμφωνον μέ τόν νόμον δίκαιον είναι τό νά έχη τις ϊσα
δικαιώματα μέ τους άλλους, άλλα καί σύμφωνα μέ τό φυ
δρθώς έμον κατηγορεΐν λέγων, δτι εναντίον έστϊν ό νόμος
σικόν δίκαιον ώστε κινδυνεύει νά άποδειχθή δτι δέν είπες
καϊ ή φύσις, & δή χαϊ έγώ γνούς χακονργώ έν τοις λόγοις, τήν άλήθειαν πρωτύτερα, καί 8τι δέν μέ κατηγόρησες δι
έάν μέν τις κατά φύσιν λέγ·η, έπϊ τόν νόμον άγων, έάν δέ καίως ισχυριζόμενος δτι τό θετόν δίκαιον είναι τό άντίθε-
τις κατά τόν νόμον, έπϊ τήν φύσιν. τον τοϋ φυσικού δικαίου, τά δποϊα δήθεν έννοήσας έγώ Εξα
πατώ εις τήν συζήτησιν, έάν μέν τις λέγη σύμφωνα μέ τό
ΚΑΑ. Ούτοσϊ άνήρ ού παύαεται φλύαρων. Είπε μοι, φυσικόν δίκαιον καταφεύγων είς τό θετόν, έάν δέ τις όμιλή
ώ Σώχρατες, ονχ αίσχννει, τηλιχοϋτος ών, ονόματα θη- σύμφωνα μέ τό θετόν δίκαιον, εϊς τό φυσικόν.
C ρεύων, καϊ έάν τις ξήματι άμάρτη, Μρμαιον τούτο ποιού ΚΑΛ. Δέν θά παύση τέλος πάντων ό άνθρωπος αυτός
μενος ; Έμέ γάρ οΐει Άλλο τι λέγειν, τό κρείττους είναι ή τάς μωρολογίας' εϊπέ μου, Σωκράτη, δέν έντρέπεσαι είς
αυτήν τήν ήλικίαν νά κυνηγάς λέξεις καί νά θεωρής κατόρ
τό βελτίους ; Ού πάλαι σοι λέγω, δτι ταύτόν φημι είναι θωμα σου, αν κανείς οποπέση είς κανένα λεκτικόν σφάλαα ;
τό βέλτιον καί τόχρειττον; Ή οΐει με λέγειν, έάν συρφετός Διότι νομίζεις δτι θεωρώ διάφορον τό «κρείττους» άπό τό
συλλεγβ δούλων χαϊ παντοδαπών ανθρώπων μηδενός αξίων «βελτίους» ; Δέν σοο τό έδήλωσα πρό πολλού" δτι θεωρώ τό
πλην ίσως τφ σώματι ίσχνρίαασθαι, χαϊ ούτοι φώσιν άχτα, ίδιον πράγμα τό «βέλτιον» καί τό «κρείσσον» ; 'Ή νομίζεις
ταύτα είναι νόμιμα ; πώς θεωρώ νόμιμα, έάν συνέλθη συρφετός δούλων καί πά
σης ποιότητος ανθρώπων, πού δέν αξίζουν τίποτε, έκτος
ΣΩ. Είεν, ώ σοφότατε Καλλίκλεις- ούτω λέγεις; ίσως νά κατορθώσουν κάτι διά τοΟ σώματος, καί άν ούτοι
νομοθετήσουν κάτι, αυτά νομίζεις δτι θεωρώ νόμιμα;
D ΚΑΑ. Πάνν μέν ούν. ΣΩΚΡ. "Ας είναι, σοφώτατε Καλλικλή, αυτήν τήν
γνώμην έχεις ;
ΣΩ. 'Αλλ' έγώ μέν, ώ δαιμόνιε, χαϊ αντός πάλαι το-
ΚΑΛ. Βεβαιότατα.
πάζω τοιούτον τί σε λέγειν τό χρεΐττον, χαϊ άνερωτώ γλι- ΣΩΚΡ. 'Αλλά, καλότυχε, καί έγώ Ô Ιδιος πρό πολλού υπο
πτεύομαι δτι σύ εννοείς τοιούτον, «τό κρεϊσσον» καί έπα-
χαμένος σαφώς είδέναι δτι λέγεις. Ού γάρ δήπον σύ γε τους ναλαμβάνω τήν έρώτησίν επειδή επιθυμώ νά μάθω τί εν
δύο βελτίους ήγεϊ τού ενός, ουδέ τους σους δούλους βελ- νοείς. Διότι σύ βέβαια δέν θεωρείς τους δύο καλυτέρους τοϋ
ενός, ουδέ τους' δούλους σου θεωρείς καλυτέρους σου, διότι
τίονς νου, δτι Ισχυρότεροι είαιν ή σύ. 'Αλλά πάλιν έξ αρχής
είναι ισχυρότεροι άπό σένα. 'Αλλά είπε το μου πάλιν άπό
εϊπί, τίνος πάτε λέγεις τους βελτίους, επειδή ού τους Ισχυ τήν αρχήν, τί τέλος πάντων θεωρείς πώς είναι οί καλύτεροι,
ρότερους ; Καί ώ θαυμάσιε πραότερόν με προδίδασκε. Ινα επειδή δέν θεωρείς πώς τό ϊσχυρότερον καί καλύτερον ταυ
μή αποφοιτήσω παρά σοΰ. τίζονται ; Καί, φίλε μου, δίδασκε με μέ μεγαλυτέραν ήρε·
Ε ΚΑΑ. ΕΙρωνενει, ώ Σώκρατες. μίαν, Ιως δτου εννοήσω τό ζήτημα, διά νά μή αναγκασθώ
νά απομακρυνθώ άπό τήν διδασκαλίαν σου.
ΣΩ. Μά τόν Ζήθον, <δ Καλλίκλεις, φ σύ χρώμενος ΚΑΑ. Μέ ειρωνεύεσαι, Σωκράτη.
πολλά νυνόή είρωνενου προς με- άλλ' Ιθι είπε, τίνας λέγεις ΣΩΚΡ. Μά τόν Ζήθον, Καλλικλή, τόν οποίον αναφερών
τους βελτίους εϊναι ; σύ πολλάκις τώρα δά μέ είρωνεύθης' άλλ' έμπρό; είπε, τί
ΚΑΑ. Τους άμείνονς ϊγωγε. εννοεί; μέ τήν λέξιν καλύτεροι.
ΚΑΛ. Έγώ τουλάχιστον καλυτέρους ' θεωρώ τους ισχυ
ΣΩ. 'Οράς Αρα, Sa σύ αυτός ονόματα λέγεις, δηλοϊς ρότερους.
δέ ουδέν ; Ούκ έρεϊς, τους βελτίους καϊ κρείττους πότερον ΣΩΚΡ. Βλέπεις λοιπόν δτι σύ ό Ιδιος λέγεις λέξεις
ιούς φρσνιμωτέρονς λέγεις ή άλλους τινάς ; καί δέν διασαφηνίζεις τήν .ούσίαν τών πραγμάτων ; Εϊπέ μου,
καλυτέρους καί ισχυρότερους λέγων εννοεί; τους φρονιμωτέ-
ΚΑΑ. 'Αλλά vat μά Δία τούτους λέγω, καϊ σφόδρα γε.
ρους ή άλλους τινά;;
4M) ΣΩ. Πολλάκις άρα εϊς φρονών μυρίων ιιή φρονούντων ΚΑΛ. Ναί μά τόν Δία, βεβαιότατα τους φρονιμωτέρους
χρεΐττων εστίν κατά τόν οόν λόγον, καϊ τούτον άρχειν δεΐ, έννοω, δταν λέγω καλυτέρους καί ισχυρότερους.
τους δ' άρχεσθαι, καϊ πλέον Ιχειν τον άρχοντα τών αρχο ΣΩΚΡ. Πολλάκις λοιπόν ένα; φρόνιμος είναι ανώτερος
μυρίων μή φρονίμων σύμφωνα μέ αυτά πού λέγεις, καί πρέ
μένων τοντο γάρ μοι δοκεϊς βούλεσθαι λέγειν — καϊ ού
πει ό φρόνιμος νά άρχη, οί δέ μή φρόνιμοι νά άρχωντα:' καί
φήματα θηρεύω—εΐ ό εϊς τών μυρίων κρείττων. ό άρχων νά πλεονεκτή τών αρχομένων' διότι μοΟ φαίνεται
ΚΑΛ. 'Αλλά mût' ϊστιν δ λέγω. Τούτο γάρ οϊμαι έγώ δτι αδτό εννοείς (καί βλέπεις δτι δέν κυνηγί^ λέξεις) •* έάν
το Òbtalov εϊναι φύσει, τό βελτίω δντα καί φρονιμώτερον ό Ινας είναι ανώτερος τών πολλών.
ΚΑΛ. 'Αλλά, δσα έγώ υποστηρίζω, αυτά είναι. Διότι
καί αρχειν καϊ πλέον Ιχειν τών φαυλότερων.
αυτό νομίζω δτι είναι τό φυσικόν δίκαιον, δ^ηλαδή ό ισχυρό
Β ΣΟ. Έχε οή αύτον. ΤΙ ποτέ αύ νϋν λέγεις ; Έάν έν τφ τερος καί φρονιμώτερος νά άρχη καί νά πλεονεκτή τών
αύτφ ώμεν, ώσπερ νύν, πολλοί αθρόοι άνθρωποι, καί ήμΐν ασθενέστερων.
ή έν κοινφ πολλά αιτία καϊ ποτά, ώμεν δέ παντοδαποί, οΐ ΣΩΚΡ. Σταμάτησε λοιπόν εις αυτό τό σημεΐον τής συ
ζητήσεως μας. Τί τέλος πάντων εννοείς μέ αυτά πού λές
τώρα ; Έάν συναθροισθώμεν εϊ; τό αυτό μέρο; πολλοί άν
θρωποι, δπως τώρα έχομεν συναθροισθή, καί υπάρχουν πολλά
1. Κατά τους χρόνους τοο Σωκράτους τα επίθετα βελτίων καί φαγητά καί ποτά ανήκοντα έξ Ισου είς δλους, καί άν είμεθα
χρεΕττων δέν είχον διαφορον οημααίαν, άφοδ fii απεδείχθη δτιββλτίο-
νες δέν ήσαν οΐ αωμαχικώς ίσχυρδτεροι φοοιχδν ήτο να άποδλέψτ;
ε!ς τοός διανοητικός ισχυρότερους. καί οΰ ρήματα θηρεύω», ήτοι τοΰτο μοδ φαίνεται πώς είναι τό νόη
2. Άφοδ δ Σωχράτης δποβοηθων τόν Καλλικλή δπέδαλεν είς μα σου, αν καϊ είσαι ανίκανος νά το έκφρασης olà καταλλήλων λέ
αύτον χαί τήν προσήχουααν λέξιν (φρονιμότερους) χαί τήν πρέπου- ξεων. Βλέπεις δτι δεν επιδιώκω νά σέ πιάσω aitò τάς λέξεις σου,
οαν διατδπωοιν τοϋ νοήματος επιφέρει «τούτο μοι δοχείς λέγειν διότι κυρίως ενδιαφέρομαι διά χάς εννοίας.
153 ΠΑΑΤΟΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 15S
μέν Ισχυροί, οί δ' ασθενείς, εϊς δέ ημών ή φρονιμότερος πάσης σωματικής ισχύος καί ποιότητο; άνθρωποι, άλλοι μέν
Ισχυροί, άλλοι δέ αδύνατοι, έάν δέ τις γνωρίζη καλΰτερον
περί ταύτα, Ιατρός ών, ή δέ, οίον εικός, τών μέν Ισχυρό
άπό ημάς τά άφορώντα τά φαγητά καί ποτά, διότι είναι
τερος, τών δέ ασθενέστερος, άλλο τι ή ούτος, φρονιμότερος ιατρός, είναι δέ ούτος, δπω; είναι φυσικόν, άπό άλλου; μέν
ημών ών, βελτίων καϊ κρείττων έσται είς ταύτα ; ισχυρότερο; άπό άλλου; δέ άδυνατώτερο;, άλλο τι θά συμβή
εί; τήν περίστασιν αυτήν, ή οδτο;, ό ϊατρό;, επειδή είναι
ΚΑΛ. Πάνυ γε. φρονιμώτερο; άπό ημάς, θά είναι βελτίων καί κρείσσων, δσον
C ΣΩ. Ή ούν τούτων τών αιτίων πλέον ημών έκτέον αύ άφορα τά φαγητά καϊ ποτά ;
τφ, δτι βελτίων εστίν, ή τφ μέν άρχειν πάντα εκείνον δΛ
ΣΩΚΡ. Σέ ερωτώ. Πρέπει λοιπόν νά πάρη αυτό; (ό ϊα
νέμειν, έν τφ δέ άνολίσκειν τε αυτά καί καταχρήσθαι είς τό τρό;) άπό τά φαγητά καί ποτά περισσότερα άπό ήμά;, διότι
έαυτοϋ σώμα ού πλεονεκτητέον, εί μή μέλλει ζημιοΰσθαι, είναι βελτίων ημών, ή καθ' δ μέν άρχων πρέπει νά διανέμη
πάντα, καί νά μή παίρνη περισσότερα δι' ιδίαν χρήσιν καί
άλλα τών μέν πλέον, τών δ' Ιλαττον έκτέον έάν δέ τύχ^ κατανάλωσιν, έάν δέν μέλλει νά τιμωρηθή, άλλα πρέπει άπό
πάντων ασθενέστατος ών, πάντων ελάχιστον τφ βελτίστψ, άλλου; μέν νά παίρνη περισσότερα, όλιγώτερα δέ άπό δσα
παίρνουν άλλοι. Έάν δέ συμβή νά είναι άδυνατώτατο; δλων,
ώ Καλλίκλεις ; Ούχ ούτως, ώγαθέ ; άπό δλου; όλιγώτερα πρέπει νά παίρνη ό βέλτιστο;, Καλλι
ΚΑΑ. Περί αιτία λέγεις καί ποτά καϊ Ιατρούς καί φλυ- κλή ; Έτσι δέν είναι, φίλε μου;
ΚΑΛ. 'Ομιλεί; διά φαγητά καί ποτά, καί ιατρού;, καί
D αρίας' έγώ δέ ού ταύτα λέγω.
λέγεις μωρολογίας. Έ γ ώ , λέγων δσα είπον, δέν ήννόουν
ΣΩ. Πότερον ούν τόν φρονιμώτερον βελτίω λέγεις ; αυτά.
Φάθι ή μή. ΣΩΚΡ. Δέν θεωρείς καλύτερον τόν φρονιμώτερον ; "Η πα-
ραδέξου το ή άρνήσου.
ΚΑΑ. Έγωγε. ΚΑΑ. Τό παραδέχομαι, ό καλύτερος είναι ό φρονιμώ-
τερος.
ΣΩ. 'Αλλ' ού τόν βελτίω πλέον δεϊν έχειν ;
ΣΩΚΡ. Δέν πρέπει ό βελτίων νά παίρνη περισσότερα άπό
ΚΑΑ. Ού σιτίων γε ουδέ ποτών. τους άλλους ;
ΣΩ. Μανθάνω, άλλ' Ισως ιματίων, καϊ δεΐ τόν ύφαν- ΚΑΛ. Πρέπει νά παίρνη περισσότερα άπό τους άλλους,
άλλα δχι βέβαια φαγητά καί ποτά.
τικότατον μέγιστον ίμάτιον έχειν καϊ πλείστα καϊ κάλλιστα
ΣΩΚΡ. "Α, κατάλαβα. 'Αλλ' Ισω; ενδύματα πρέπει νά
άμπεχόμενον περιιέναι ; παίρνη περισσότερα ό φρονιμώτερο;, καί πρέπει δ έπιδε-
ξιώτατο; εί; τήν ύφαντικήν νά έχηπολύ μεγάλο ένδυμα, καί
ΚΑΛ. Ποίων Ιματίων ; νά περιέρχεται ένδεδυμένο; πολλά καί ωραιότατα ενδύματα.
ΣΩ. 'Αλλ' εις υποδήματα δήλον δτι δεΐ πλεονεκτεϊν τον ΚΑΛ. Τί μοΰ ομιλεί; διά ενδύματα ;
Ε φρονιμώτατον εις ταΰτα καϊ βέλτιστον τόν ακυτοτόμον ϊοως ΣΩΚΡ. 'Αλλά φανερόν είναι δτι πρέπει νά πλεονεκτή εί;
τά υποδήματα ό φρονιμώτατο; καί άριστος άναφορικώς προς
μέγιστα δεΐ υποδήματα καί πλείστα ύποδεδεμένον περιπατεϊν. αυτά. "Ισως δ υποδηματοποιός πρέπει νά περιπατή φορών
πλείστα καί μέγιστα υποδήματα.
ΚΑΑ. Ποια υποδήματα ; Φλυαρείς έχων.
ΚΑΛ. ίίοιά υποδήματα ; Φλυαρείς.
ΣΩ. 'Αλλ' εί μή τά τοιαδτα λέγεις, ίσως τά τοιάδε οίον ΣΩΚΡ. 'Αλλ' άν δέν έννοής αυτά, Ισως εννοεί; τά έξή;.
154 1ΤΑΑΤΩΝ0Σ ΓΟΡΓΙΑΣ 155
γεωργικόν άνδρα περί γήν φρόνιμόν τε καϊ καλόν κάγαθόν, ΙΙαραδείγματος χάριν ένας γεωργός φρόνιμος καί ίκανός εί ς
τοντο δή Χαως δεΐ πλεονεκτεΐν τών σπερμάτων καϊ ώς πλεί- τά άφορώντα τήν γεωργίαν πρέπει Γσως νά παίρνη περισ
στω σπέρματι χρήσθαι είς τήν αύτον γήν. σοτέρους σπίρσυς καί να μεταχειρίζεται είς τόν άγρόν του
5σ:ν τό δυνατό/ περισσοτέρους.
ΚΑΑ. Ώς άεϊ ταύτα λέγεις, ώ Σώκρατες.
ΚΑΛ. ΙΙώς πάντοτε τά ίδια λέγεις, Σωκράτη. (Δέ βα
ΣΩ. Ον μόνον γε, ώ Καλλίκ^ς, αλλά καϊ περί τών ριέται νά λές αίωνίως τά ίδια ;)
αυτών. ΣΩΚΡ. "Οχι μόνον τά ΐδ:α πάντοτε λέγω, Καλλικλή,
491 ΚΑΑ. Νή τονς θεούς, άτεχνώς γε άεϊ σχντέας τε χαϊ αλλά καί γιά τά ίδια πράγματα.
ΚΑΛ. Μά τους θεούς, ποτέ δέν παύεις νά δμιλ^ς διά
κναφέας καϊ μαγείρονς λέγων και ιατρούς ουδέν παύει, ώς
υποδηματοποιούς καί βαφείς, καί \ia-(tipo\jç καϊ ίατρούς,
περί τούτων ήμΐν οντά τόν λόγον. ωσάν να επρόκειτο περί αυτών είς τήν συζήτησίν μας.
ΣΩ. Ούκοΰν σν έρεΐς περί τίνων όκρείττων τε καί φρο ΣΩΚΡ. Θά εϊπης σύ λοιπόν ώς προς τίνα πλεονεκτών ό
νιμότερος πλέον έχων δικαίως πλεονεκτεί ; "Η οντε εμον καλύτερος καί φρο/ΐμώτερος διχαίως πλεονεκτεί ; "Η ούτε τήν
υποβάλλοντος άνέξει οντ* αυτός έρεΐς ; έρώτησίν μου θά άνεχθής, ούτε σύ θά εϊπης ;
ΚΑΛ. 'Αλλ5 έγώ τουλάχιστον, καί πρό πολλοΰ λέγω.
ΚΑΑ. 'Αλλ' έ"γωγε χαϊ πάλαι λέγω. Πρώτον μέν τους Πρώιον μέν λέγων ισχυρότερους δέν εννοώ τους υποδηματο
κρείττονς ,οΐ είσιν ού σχυτοτόμονς λέγω ουδέ μαγείρονς, ποιούς ο)δε τους μαγείρους, άλλ' εκείνους που είναι Εκανοί
3
Β άλλ οΐ αν είς τά τής πόλεως πράγαατα φρόνιμοι ώσιν, 8ν- εϊς τά πολιτικά, καί επομένως γνωρίζουν κατά ποίον τρό
τινα άν τρόπον εν οίκοΐτο, καί μή μόνον φρόνιμοι, άλλα πον διοικείται καλώς μία πόλις, καί είναι δχι μόνον ικα
νοί, άλλα καί ανδρείοι δυνάμενοι νά φέρουν είς πέρας δσα
καϊ ανδρείοι, Ικανοί δντες S âv νοήσωσιν έπιτελειν, καϊ μή
σκεφθούν καί νά μή σταματούν άπό δειλίαν.
άποχάμνωσι διά μαλαχίαν τής ψυχής. ΣΩΚΡ. Βλέπεις, φίλε Καλλικλή, δτι οδτεσύ κατηγορείς
ΣΩ. Όρας, ώ βέλτιστε Καλλίκλεις, ώς ού ταύτα σν τ' έμέ διά τά ΐ5ια πράγματα ούτε έγώ σέ ; Διότι σύ μέν λέ
έμον κατηγορείς χαί έγώ σού ; Σν μέν γάρ έμέ φ$ς άεϊ γεις δτι έγώ τά ϊδια λέγω πάντοτε καί μέ κατηγορείς δι'
ταύτα λέγειν, χαϊ μέμφει μοι' έγώ δέ σον τουναντίον, άτι αυτό. Έ γ ώ δέ σέ μέμφομαι διά τό εναντίον, δτι δηλαδή ου
δέποτε λέγεις τά ϊδια διά τά ϊδια πράγματα, άλλα άλλοτε
ουδέποτε ταύτα λέγεις περϊ τών αντών, άλλα τοτέ μέν τονς
μέν λέγεις Βτι οί βελτίονες καί κρείσσονες είναι οί ισχυρό
C βελτίους τε χαϊ κρείττους τονς Ισχυρότερους ώρίζον, αύθις τεροι, έπειτα έλεγες δτι είναι οί φρονιμώτεροι, τώρα δέ μάς
δέ τους φρονιμ,ωτέρους, νύν δ' αν ετερόν τι ήκεις $χων αν παρουσιάζεσαι μέ άλλον όρισμόν δι 3 αυτούς. 'Ανδρειότεροι
δρειότεροι τίνες ύπό αού λέγονται οι χρείττονς χαϊ οί βελ- λέγονται ύπό σοο οί βελτίονες καί κρείσσονες. "Αλλά, φίλε
τίονς. 'Αλλ', ώγαθέ, ειπών άπαλλάγηθι, τίνας ποτέ λέγεις μου, λέγε καϊ τελείωνε, τί τέλος πάντων έννοεϊς λέγων
«βελτίσνες» καί κρείττονες» καί είς τί πράγμα θεωρείς αυ
τους βελτίονς τε καϊ κρείττονς χαϊ είς δ τι.
τούς βελτίονας καί κρείσσονας ;
ΚΑΑ. 'Αλλ' εϊρηκά γε έγωγε τονς φρόνιμους είς τά τής ΚΑΛ. 'Αλλ' έγώ βέβαια έχω εϊπει 8τι κρείσσονας καί
πόλεως πράγματα χαϊ ανδρείους. Τούτους γάρ προσήκει βελτΐονας θεωρώ τους ίκανούς είς τά πολιτικά καί ανδρεί
D τών πόλεων αρχειν, χαϊ τό δίκαιον τοντ εστίν, πλέον ιχειν ους. Διότι αοτοί πρέπει νά άρχουν ΐϊς τάς πόλεις, καί αυτό
τούτουξ τών άλλων, τους άρχοντας τών αρχομένων. είναι τό δίκαιον» νά πλεονβκτοΟν δηλαδή ούτοι τών άλλων,
ήτο! οί άρχοντες τών αρχομένων.
ΣΩ. Τί δέ αντών, ώ εταίρε ; Τί ήγεϊ ; Άρχοντας ή
ΣΩΚΡ. Τί δέ νομίζεις, φίλε μου, δτι πρέπει νά είναι διά
άρχοιιένονς ; τους εαυτούς των ; "Αρχοντες ή αρχόμενοι ;
ΚΑΑ. Πώς λέγεις ; ΚΑΑ. Πώς τό έννοεΤς αυτό πού είπες ;
176 ΠΑΑΤΟΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 177
ουδέ τά κακά τοϊς άνιαροϊς. Τών μεν γάρ άμα παύεται, \ών τό Ιδιον μέ τό ήδύ, καί δτι διαφέρει τό κακόν άπό τό λυ-
πηρόν. Διότι άπό μέν τό εύχάριστον καί τό λυπηρόν απαλ
δέ ού ώς έτερων δντων πώς ούν ταύτα 8ν εϊη τά ηδέα τοις
λάσσεται έκαστο; συγχρόνω;, ουχί δμω; άπό τό αγαθόν καί
χ α
άγαθόϊς ή τά ανιαρά τσϊς καχοΐς ; Έάν δέ βούλα, ' τΒ&' τό κακόν διότι διαφέρουν. Πώ; λοιπόν είναι δυνατόν νά
Ε έπίσκεψαι' οϊμαι γάρ σοι ουδέ ταύτη δμολογεΐοθαι. Άθρει είναι τό Ιδιο πράγμα τό ήδύ μέ τό αγαθόν, καί τό λυπηρόν
μέ ιό κακόν ; Έάν δέ έπιθυμή; εξέτασε τό ζήτημα κατ' αυ
δέ' τους αγαθούς ούχϊ αγαθών παρουσία αγαθούς καλείς, τόν τόν τρόπον" διότι νομίζω δτι δέν έχει όμολογηθή ύπό
ώσπερ τους καλούς οϊς άν κάλλος παρή ; σοΟ οδτω; έξεταζόμενον. Παρατήρησε δέ· τού; αγαθού; δέν
τους ονομάζεις αγαθούς διά τήν παρουσίαν τών αγαθών,
ΚΑΛ. Έγωγε. δπως ονομάζεις ωραίου; εί; δσου; υπάρχει κάλλος ;
ΣΩ. ΤΙ δέ ; 'Αγαθούς άνδρας καλείς φτούς* άφρονας ΚΑΛ. Μάλιστα,
καί δειλούς ; Ού γάρ άρτι γε, άλλα τους ανδρείους xal φρό ΣΩΚΡ. Τί δέ; 'Ονομάζεις αγαθούς άνδρας τους άφρονας
καί δειλούς ; Διότι πρό ολίγου δέν τους ώνόμαζες αγαθούς,
νιμους έλεγες' ή ού τούτους αγαθούς καλείς ; άλλα έλεγες δτι αγαθοί είναι οί ανδρείοι κα! φρόνιμοι' ή
ΚΑΛ. Πάνν μέν ούν. δέν έλεγες τούτους αγαθούς ;
ΣΩ. Τί δέ ; Παΐδα άνόητον χαίροντα ήδη είδες ; ΚΑΛ. Βεβαίως, τούτους ελεγον αγαθούς.
ΣΩΚΡ. Τί δέ ; είδες άνόητον παίδα νά χαίρη ;
ΚΑΛ. Έγωγε. ΚΑΛ. Μάλιστα.
498 ΣΩ. "Ανδρα δέ ούπω είδες άνόητον χαίροντα ; ΣΩΚΡ. "Ανδρα άνόητον δέν έχεις ιδεί ακόμη νά χαίρη ;
ΚΑΑ. Οϊμαι έγωγε' άλλα τί τοντο ; ΚΑΛ. Νομίζω δτι έχω δεΐ, άλλα τί σημασίαν έχει τούτο ;
ΣΩΚΡ. Καμμίαν σημασίαν δέν έχει· άλλα άποκρίνου.
ΣΩ. Ουδέν' άλλ' άποκρίνου. ΚΑΛ. Είδον άνόητον άνδρα νά χαίρη.
ΚΑΛ. ΕΙδον. ΣΩΚΡ. Τί δέ ; Είδες φρόνιμον άνδρα νά λυπήται καί νά
ΣΩ. Ti δέ ; Νουν ίχοντα λνπούμενον καί χαίροντα ; χαίρη ;
ΚΑΛ. Μάλιστα, είδον.
ΚΑΛ. Φημϊ. ΣΩΚΡ. Ποίοι χαίρουν καί λυπούνται περισσότερον, οί
ΣΩ. Πότεροι δέ μάλλον χαίρονοι καϊ λυπούνται, οί φρό φρόνιμοι ή οί ανόητοι ;
νιμοι ή οί άφρονες ; ΚΑΑ. Έγώ τουλάχιστον νομίζω δτι δέν υπάρχει με
γάλη διαφορά είς τήν χαράν καί λύπην μεταξύ γνωστικών
ΚΑΑ. Οϊμαι έγωγε ού πολύ τι διαφέρειν. καί άνοήτων.
ΣΩ. Άλλ' άρκεΐ καϊ τούτο. Έν πολέμφ δέ ήδη είδες ΣΩΚΡ. Καί αυτή ή άπάντησίς σου είναι αρκετή- είς τόν
άνδρα δειλόν ; πόλεμον δέ είδες μέχρι τούδε άνδρα δειλόν ;
ΚΑΛ. Πώς γάρ ού ;
ΣΩΚΡ. Τί λοιπόν συμβαίνει ; δταν άπέρχωνται οί εχθροί,
ΣΩ. Τί ούν ; Άπιόντων τών πολεμίων πότεροι σοι έδά- νομίζεις δτι χαίρουν περισσότερον οί δειλοί ή οί ανδρείοι;
κονν μάλλον χαίρειν, οί δειλοί ή οί ανδρείοι ; ΚΑΛ. Οί δειλοί έφαίνοντο είς έμέ τουλάχιστον δτι έχαι-
ρον περισσότερον, έάν δέ δέν έχαιρον οί δειλοί περισσότε
ΚΑΑ. Οί πρότεροι Ιμοιγε, μάλλον εί δέ μή, πάρα- ρον, δέν θά είχε μεγάλην διαφοράν.ή χαρά τών δειλών'άπό
Β ηλησίως γε. τήν χαράν τών ανδρείων.
i a
ΠΛΑΤΟΝΟΙ. ΓΟΡΓΙΑ«
178 ΠΛΑΤ2Ν0Σ ΓΟΡΠΑΪ 179
ΣΩ. Ουδέν διαφέρει. Χαίρονοιν δ' ούν καϊ οί δειλοί ; ΣΩΚΡ. Δέν μάς ενδιαφέρει ή διαφορά τής χαράς τών
ΚΑΛ. Σφόδρα γε, δειλών άπό τήν χαράν τών άλλων. Χαίρουν λοιπόν καί Οί
δειλοί ;
ΣΩ. Καί οί άφρονες, ώς έοικεν.
ΚΑΛ. Πάρα πολύ χαίρουν.
ΚΑΛ. Ναί. ΣΩΚΡ. Καί οί ανόητοι, ώς φαίνεται, χαίρουν.
ΣΩ. Προαιόντων δέ οί δειλοί μόνον λυπούνται ή καί ΚΑΛ. Ναί.
οί ανδρείοι ; ΣΩΚΡ. "Οταν έπέρχωνται οί εχθροί, οί δειλοί μόνον λυ
ΚΑΛ. 'Αμφότεροι. πούνται ή καί οί ανδρείοι ;
ΚΑΛ. Καί οί δειλοί καί οί ανδρείοι.
ΣΩ. Άρα ομοίως ;
ΣΩΚΡ. Άραγε ομοίως λυπούνται ;
ΚΑΛ. Μάλλον Ισως οί δειλοί. ΚΑΛ. Περισσότερον Ισως λυπούνται οί δειλοί.
ΣΩ. Άπιόντων δ' ού μάλλον χαίρονσιν ; ΣΩΚΡ. "Οταν άπέρχωνται οί Ιχσροί δέν χαίρουν περισ
ΚΑΑ. "Ισως. σότερον οί δειλοί ;
ΣΩ. Ούκούν λυπούνται μέν καί χαίρουοιν καϊ οί άφρο ΚΑΑ. "Ισως χαίρουν περισσότερον οί δειλοί.
ΣΩΚΡ. Λυπούνται λοιπόν καί χαίρουν καί οί γνωοτικοί
νες καϊ οί φρόνιμοι καϊ οί δειλοί καϊ οί ανδρείοι παραπλη- καί οί ανόητοι, καί οί δειλοί καί οί ανδρείοι ομοίως, καθώς
ιίως, ώς σύ φής, μάλλον δέ οί δειλοί τών ανδρείων. λέγει;, περισσότερον δέ οί δειλοί άπό τού; ανδρείους ;
ΚΑΛ. Φημϊ. ΚΑΛ. Μάλιστα.
ΣΩ. 'Αλλά μήν οΐ γε φρόνιμοι καί οί ανδρείοι αγαθοί, ΣΩΚΡ. 'Αλλ' δμως οί φρόνιμοι βέβαια καί οί ανδρείοι
οί δέ δειλοί καϊ άφρονες κακοί. είναι αγαθοί, οί δέ δειλοί καί άφρονες κακοί.
ΚΑΛ. Ναί.
ΚΑΛ. Ναί.
ΣΩΚΡ. Όμοίω; λοιπόν χαίρουν καί λυπούνται οί αγαθοί
ΣΩ. Παραπλησίως άρα χαίρονσιν καϊ λυπούνται οί αγα καί οί κακοί.
θοί καϊ οί κακοί. ΚΑΛ. Μάλιστα.
ΚΑΑ. Φημϊ. ΣΩΚΡ. 'Αρά γε όμοίω; είναι αγαθοί καί κακοί οί αγα
θοί καί κακοί ; "Η έτι περισσότερον είναι αγαθοί οί αγαθοί
ΣΩ. Άρ' ούν παραπλησίως είσϊν αγαθοί καϊ κακοί οί
καί κακοί οί κακοί ' ;
αγαθοί τε καί οί κακοί' ή και έτι μάλλον [αγαθοί οί αγαθοί ΚΑΛ. "Αλλά μά τόν Δία δέν καταλαβαίνω τί εννοεί;.
καϊ κακοί είσιν] οί κακοί. ΣΩΚΡ. Δέν καταλαβαίνει; πώς λέγεις δτι οί αγαθοί
D ΚΑΑ. Άλλα μά ΔΙ' ούκ οϊδ' δ τι λέγεις. είναι αγαθοί διά τήν παρουσίαν τών αγαθών, καί δτι οί κα
ΣΩ. Ούκ οϊσθ' δτι τους αγαθούς αγαθών φής παρονοίρ. κοί είναι κακοί διά τήν παρουσίαν τών κακών, καί δτι αγα
θόν είναι ή ηδονή καί κακόν ή λύπη ;
εϊναι αγαθούς, κακούς δέ κακών ; Τά δέ αγαθά είναι τάς
ήδονάς, κακά δέ τάς άνϊας ;
ράν καί λυπούνται διά τά λυπηρά, χαί χατά τι περισσότερον χαίρουν
χαί λυποδνχαι οΐ χαχοΕ 4πδ τους αγαθούς. "Αν λοιπδν ή ηδονή χαί
1. Όλόχληρον τδ χεφάλαιον τοθτο είναι ίνας άποδειχτιχός συλ τδ αγαθόν ήχο χό Ιδιον πράγμα, θά συνέβαινεν δχι οΐ χαίροντες νά
λογισμός, δτι ηδονή χαί αγαθόν δέν είναι τδ αυτό. είναι αγαθοί διά χά χαΕρειν καί οί λυπούμενοι χαχοί διά τήν λύπην.
'Αγαθός «Ιναι ο άνθρωπος δι' αγαθών παρουοίαν, δπως δ χαλάς 'Επειδή δέ χαί οΐ αγαθοί χαί οΐ χακοί χαίρουν χαί λοποδνχαι
χάλλους παρδντος είναι χαλδς. ΟΕ φρδνιμοι χαί οί Ανδρείοι, είπεν δ δμοίως, χαίχοι μάλλον οί χαχοί των άγαθων, είναι άρα οΕ χαχοΕ
Καλλιχλής δτι είναι αγαθοί, καί οΕ άφρονες χαί δειλοΕ κακοί. 'Αλλά χαί οί αγαθοί δμοίως χαχοΕ χαί δμοίως αγαθοί, χαί χαχά τι περισ-
χαΕ οΕ αγαθοί καί ο[ χαχοί ομοίως χαίρουν διά τά προξενοδντα χα- σδχερσν οί χαχοί είναι αγαθοί χαί χαχοί άπδ χους αγαθούς.
180 ΠΑΑΤΟΝΟΪ ΓΟΡΓΙΑΣ 181
ΚΑΑ. "Εγωγε. ΚΑΛ. Μάλιστα, αυτό είπον δτι αγαθόν είναι ή ηδονή
ΣΩ. Ούκούν τοις χαίρονσιν πάρεστιν τάγαΰά, at ήδ* καί κακόν ή λύπη.
ΣΩΚΡ. Εί; τού; χαίροντα; λοιπόν υπάρχουν τά αγαθά,
ναί, είπερ χαίρουαιν ;
δηλαδή αί ήδοναί, έάν βέβαια χαίρουν ;
ΚΑΛ. Πώς γάρ ού ; ΚΑΛ. Μάλιστα.
ΣΩ. Ούκούν αγαθών παρόντων αγαθοί είσιν οί χαί ΣΩΚΡ. Διά τήν παρουσίαν λοιπόν των αγαθών είναι οί
ροντες. χαίροντε; αγαθοί ;
ΚΑΛ. Ναί.
ΚΑΑ. Ναί. ΣΩΚΡ. Τί δέ συμβαίνει ; Εί; τού; λυπουμένου; δέν υπάρ
ΣΩ. Τί δέ ; Τοις άνιωμίνοις ού πάρεστι τά κακά, ai χουν τά κακά, δηλαδή αί λΰπαι ;
ΚΑΛ. Υπάρχουν.
λΰπαι ;
ΣΩΚΡ. Σύ βέβαια υποστηρίζει; δτι οί κακοί είναι κα
ΚΑΛ. Πάρεστιν. κοί διά τήν παρουσίαν τών κακών ; (διότι υπάρχουν τά κακά)
Ε ΣΩ. Κακών δέ γε παρουσία φής αύ «Ινβι κκκοΰς τους ή δέν υποστηρίζει; πλέον τοιούτον τι ;
κακούς' ή ούκέτι φής ; ΚΑΛ. Μάλιστα. Υποστηρίζω δτι οί κακοί είναι κακοί
διότι οπάρχοαν τά κακά.
ΚΑΑ. "Εγωγε. ΣΩΚΡ. 'Αγαθοί λοιπόν είναι οί χαίροντε; καί κακοί οί
ΣΩ. 'Αγαθοί άρα οϊ άν χαίρωοι, κακοί δέ οϊ άν άνι- λυπούμενοι ;
ώνται. ΚΑΛ. Βεβαίως.
ΣΩΚΡ. Οί χαίροντες βέβαια περισσότερος, είναι περισ
ΚΑΑ. Πάνυ γε. σότερον αγαθοί, οί χαίροντες όλιγώτερον, είναι όλιγώτερον
ΣΩ. Οϊ μέν γε μάλλον μάλλον, οϊ δ' ήττον ήττον, of δέ αγαθοί, καί οί χαίροντες ομοίως μέ άλλους είναι έξ ίσου
μέ τούτους αγαθοί.
παραπλησίως παραπλήσιας.
ΚΑΛ. Ναί.
ΚΑΛ. Nat. ΣΩΚΡ. Υποστηρίζεις λοιπόν δτι ομοίως χαίρουν καί
ΣΩ. Ούκούν φής παραπλησίως χαίρειν καϊ λνπεΐσθβι ομοίως λυπούνται οί γνωστικοί μέ τους ανόητους, καί οί
τους φρόνιμους καί τονς άφρονας καϊ τους δειλούς καϊ τονς δειλοί μέ τους ανδρείους, ή δτι καί περισσότερον ακόμη άπό
τους ανδρείους χαίρουν καϊ λυπούνται οϊ δειλοί ;
ανδρείους, ή καϊ μάλλον έτι τους δειλούς.
ΚΑΑ. "Εγωγε. ΣΩΚΡ. "Ας σκεφθούμε λοιπόν μαζί, τί εξάγεται έξ δσων
ΣΩ. Συλλόγιοαι δή κοινή μετ' έμοΰ, τί ήμΐν συμβαίνει παρεδέχθημεν. Διότι λέγουν βέβαια δτι καλόν είναι καί δύο
έκ τών ομολογημένων' καϊ δϊς γάρ τοι καϊ τρις φααι καλόν κα! τρεις φοράς νά άναφέρη κανείς κα! νά έξετάζη τά καλά.
Λέγομεν δτι ό φρόνιμος καί ανδρείος είναι αγαθός. Έτσι
499 είναι τά καλά λέγειν τε καϊ έπισκοπεϊσθαι. Αγαθόν μέν δέν είναι ; Τό λέγομεν αυτό ή δέν τό λέγομεν ;
εϊναι τόν φρόνιμον καί άνδρεϊόν φαμεν. Ή γάρ ; ΚΑΛ. Ναί.
ΚΑΑ. Ναί. ΣΩΚΡ. Υποστηρίζομεν δέ επίσης δτι ό άφρων καί δειλό;
ΣΩ. Κακόν δέ τόν άφρονα καί δειλόν. είναι κακός;
ΚΑΑ. Πάνν γε. ΚΑΛ. Μάλιστα.
ΣΩΚΡ. Υποστηρίζομεν δέ πάλιν δτι ό χαίρων είναι
ΣΩ. Αγαθόν δέ αύ τόν χαίροντα. αγαθός.
ΚΑΑ. Ναί. ΚΑΛ. Ναί.
182 ΙΙΑΑΤβΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 183
ΣΩ. Κακόν δέ τόν άνιώμενον. ΣΩΚΡ. Παρεδέχθημεν δέ δτι ό λυπούμενος είναι κακός.
ΚΑΑ. Ανάγκη. ΚΑΛ. Άναγκαίως, άφοΰ ό χαίρων είναι αγαθός, ό λυ-
πούμενος είναι κακός.
ΣΩ. Άνιδσθαι δέ καί χαίρειν τόν αγαθόν καϊ κακόν ΣΩΚΡ. Είπομεν δέ δτι ό αγαθός καί ό κακός χαίρουν
δμοίως, ίσως δέ καϊ μάλλον τόν κακόν. καί λυπούνται ομοίως, Ισως δέ καί περισσότερον τού άγαθοΰ
ΚΑΛ. Ναί. χαίρει καί λυπεϊται ό κακός.
ΚΑΛ. Ναί. Τό είπομεν αυτό.
ΣΩ. Ούκούν ομοίως γίγνεται κακός καϊ αγαθός τφ ΣΩΚΡ. Ό κακό;' λοιπόν κα! ό αγαθό;γίνονται όμοίω;
Β άγαθφ ή καί μάλλον κακός καί αγαθός ό κακός ; Ού ταΰτα αγαθοί ή καί ολίγον τι περισσότερον ό κακό; γίνεται αγα
συμβαίνει καϊ τά πρότερα εκείνα, έάν τις ταύτα φή ηδέα τε θό; ; Δέν μοιάζουν αυτά μέ εκείνα πού προηγουμένω; άπε-
καί αγαθά εϊναι ; Ού ταΰτα ανάγκη, ώ Καλλίκλεις ; δείξαμεν άτοπα ·, έάν κανεί; ύποατηρίζη δτι τό Ιδιον πρά
γμα είναι τό ήδύ καί τό αγαθόν ; Ταύτα κατ' ανάγκην δέν
ΚΑΛ. Πάλαι τοι σου άκροώμαι, ώ Σόκρατες, καθομο- θά συμβούν, Καλλικλή ;
λογών, ένθυμοΰμενος δτι, κάν παίζων τις σοι ένδφ ίιιοϋν, ΚΑΛ. Πρό πολλού βέβαια, Σωκράτη, σέ ακούω συμφω
τούτου άαμενος έχει ώσπερ τά μειράκια. Ώς δή ai οΐει έμέ νών μαζί σου, έχων ύπ' δψιν μου δτι, καί άν αστειευόμενο;
ή καϊ άλλον όντινοΰν ανθρώπων ούχ »Jveïddai τάς μέν βελ- κανεί; συμφωνήαη εί; δ,τι δήποτε μέ σένα, πιάνεσαι μέ εύ
χαρίστησιν άπό αυτό ωσάν τά μικρά παιδιά '. Πώ; λοιπόν
τίονς ήδονάς, τάς δέ χείρονς !
σύ πιστεύει; δτι έγώ ή κα! άλλο; οιοσδήποτε άνθρωπο; δέν
C ΣΩ. Ίοΰ Ιοΰ, ώ Καλλίκλεις, ώς πανούργος εϊ, καί μοι κάμνει διάκρισιν αγαθών καί κακών ηδονών !
ώσπερ παιδί χρή, τοτέ μέν αύ φάσκων, ούτως έχειν, τοτέ ΣΩΚΡ. Πώ ! Πώ ! Καλλικλή, πόσο πανούργο; είσαι, κα!
δέ έτέρως, έξαπατών με. Καίτοι ούκ φμην γε κατ' αρχάς μέ μεταχειρίζεσαι σάν μικρό παιδί, άλλοτε μέν λέγων δτι
ύπό σοΰ έκόντος εϊναι έξαπατηθήσεαθαι, ώς δντος φίλου' ταΰτα είναι έτσι, άλλοτε δέ δτι είναι άλλοιώ;, έξαπατών με.
Ά ν καί κατ' άρχά; δέν έφανταζόμην βέβαια, δτι εκουσίως
νΰν δέ έψεύσθην, καί ώς Ιοικεν ανάγκη μοι κατά τόν πα-
θά μέ εξαπάτηση;, διότι είμαι φίλο; σου. Τώρα δμω; κατά
λαιόν λόγον τό παρόν εύ ποιεΐν καϊ τοΰτο δέχεσθαι τό διδό- λαβα πώ; έκαμα λάθος νά τό πιστεύω αυτό, καί δπω; φαίνε
μενον παρά σοΰ. "Εστιν δέ δή, ώς.έοικεν, δ νΰν λέγεις, δτι ται, είναι ανάγκη, σύμφωνα μέ τήν πάλαιαν παροιμίαν, νά
ήδοναί τινές είσιν α'ι μέν αγαθοί, αί δέ κακοί. Ή γάρ ; στέργω τό παρόν καί νά δέχωμαι τό διδόμενον τοΰτο ύπό σοΰ.
Αυτό πού υποστηρίζει; λοιπόν τώρα είναι καθώ; φαίνεται
ΚΑΑ. Ναί.
τοΰτο, δτι ήδοναί τινε; είναι άλλαι μέν άγαθαί, άλλαι δέ κα-
D ΣΩ. Άρ' ούν άγαθαϊ μέν al ωφέλιμοι, κακαί δέ al καί. Έτσι δέν είναι ;
βλαβεροί ; ΚΑΛ. Ναί.
ΚΑΛ. Πάνυ γε. ΣΩΚΡ. Άγαθαί άρά γε είναι αί ωφέλιμοι, κακαί δέ αί
βλαβεραί;
1. Ή χαύχισις του αγαθού μετά χοδ ήδέος ήγαγεν εΕς τδ άτο
πον, δχι δ χαχδς (επειδή δμοΕως λυπείχαι xal δμοίως χαίρει μέ τον
αγαθόν) είναι δμοίως χαχδς καί δμοίως άγαθδς πρδς χδν άγαθδν 3. Ό Σωκράτης δια παραδειγμάτων κατέδειξε τά άτοπον τής
(δηλαδή δέν δπάρχει διαφορά μεταξύ αγαθού χαί χακοΟ), χαϊ άν ταοτίσίως τής ηδονές καί τοΟ άγαθοδ καί ίδειξεν εΙς τόν Καλλι-
ύπάρχη διαφορά δ χαχός είναι μάλλον άγαθδς χού αγαθού (διδχι δ κλην τήν ανάγκην τής διακρίσεως ήδονδν άγαθον καί ηδονών κα
δειλός μάλλον χαίρει). κών. *() Καλλικλής, ΐνα μή φανή άντιφάακων, προσποιείται δτι πάν
τοτε είχε τήν γνώμην δτι δπάρχουν ήδοναί κακαί καί ήδοναί καλαί,
2. Τά προαποδειχθένχα ώς άχοπα είναι χά περί κνησιώντων χαί καί δτι παίζων ΐοχυρίσθη δτι ηδονή καί άγαβόν είναι το Ιδιον πράγμα.
περί ουμπχώσεως ηδονής χα! λύπης.
ΣΩ. 'Ωφέλιμοι δέ γε al αγαθόν τι ποιοϋσαι, κακαί δέ ΣΩΚΡ. 'Ωφέλιμοι βέβαια ήδοναί είναι έκεΐναι πού προ
al κακόν τι ; ξενούν αγαθόν τι, κακαί δέ έκείναι πού προξενούν κακόν ;
ΚΑΑ. Φημϊ.
ΣΩΚΡ. Τάς τοιαύτα; άρά γε εννοεί; ; Παραδείγματο; χά
ΣΩ. Άρ' ούν τάς τοιάαδε λέγεις ; Οίον κατά τό σώμα άς ριν τά; άφορώσα; τό σώμα ήδονά;, τά; όποια; έλέγομεν δτι
νυνδή έλέγομεν έν τφ έσθίειν καϊ πίνειν ήδονάς, εί άρα αισθάνονται οί άνθρωποι εί; τό φαγητόν καί ποτόν, έάν λοι
τούτων αί μέν ύγίειαν ποιοϋσαι εν τφ σώματι, ή ίσχύν ή πόν αί μέν έκ τούτων κάμνουν υγιές καί εύρωστον τό σώμα
ή άλλην τινά ώφέλειαν εί; αυτό προξενούν, είναι άγαθαί,
άλλην τινά άρετήν τοϋ σόματος, αύται μέν άγαθαί, al δέ
έάν δέ προξενούν εί; τό σδμα τά εναντία τούτων, δηλαδή
τάναντία τούτων, κακαί ; άσθένειαν, άδυναμίαν, βλάβην, είναι κακαί ;
ΚΑΑ. Πάνν γε. ΚΑΛ. Μάλιστα.
Ε ΣΩ. Ούκούν καϊ λϋπαι ωσαύτως αί μέν χρηστοί είσιν, ΣΩΚΡ. Κα! αί λΰπαι λοιπόν άλλαι μέν είναι ωφέλιμοι,
al δέ πονηροί ; άλλαι δέ βλαβεραί ;
ΚΑΛ. Πώς γάρ ού ; ΣΩΚΡ. Κα! τά; μέν ωφελίμου; λύπα; κα! ήδονά; πρέ
ΣΩ. Ούκούν τάς μέν χρηστάς καϊ ήδονάς καϊ λνπας πει νά προτιμώμεν καϊ νά χρησιμοποιώμεν ;
καϊ αίρετέον έστϊ καϊ πρακτέον ; ΚΑΛ. Βεβαιώ;.
ΚΑΛ. Πάνυ γε. ΣΩΚΡ. Τά; βλαβερά; δέ λύπα; καί ήδονά; δέν πρέπει
ΣΩ. Τάς δέ πονηράς ού ; νά προτιμώμεν οδτε νά χρησιμοποιώμεν ;
ΚΑΛ. Φανερόν είναι δτι τά; βλαβερά; λύπας καί ήδο
ΚΑΑ. Δήλον δή. νάς ούτε πρέπει νά προτιμώμεν ούτε νά χρησιμοποιώμεν.
ΣΩ. "Ενεκα γάρ πον τών αγαθών άπαντα ήμΐν έδοξεν ΣΩΚΡ. Συνεφωνήσαμεν, μοΟ φαίνεται, έγώ καί ό Πώ
πρακτέον εϊναι, εί μνημονεύεις, έμοί τε καϊ Πόλφ. Άρα λος, δτι πάντα πρέπει νά πράττουν οί άνθρωποι χάριν τού
καϊ αοϊ οννδοκεΐ ούτω, τέλος είναι άπαοών τών πράξεων «•(άσου, έάν ένθυμήσαι (τήν συζήτησιν έμοΰ καί τοΰ Πώλου).
Συμφωνείς άρά γε καί σύ μαζί μας, δτι σκοπός δλων τών
τό αγαθόν, καϊ εκείνον ένεκα δεϊν πάντα τάλλα πράττεσθαι, πράξεων τοΰ άνθρωπου είναι τό αγαθόν, καί δτι χάριν αύτοϋ
000 άλλ' ούκ έκεϊνο τών άλλων ; Σύμψηφος ήμΐν εί καϊ σύ έκ δλα τά άλλα πρέπει νά πράττωνται καί δχι τό άγαίιόν χά
τρίτων ; ριν τών άλλων ; Συμφωνείς καί σύ ώς τρίτος μεθ' ημών τών
ΚΑΛ. Έγωγε. άλλων δύο ;
ΚΑΛ. Μάλιστα, συμφωνώ.
ΣΩ. Τών αγαθών άρα ένεκα δει καϊ τάλλα καϊ τά ηδέα ΣΩΚΡ. Χάριν των αγαθών λοιπόν κα! δλα τά άλλα καί
πράττει, άλλ' ον τάγαθά τών ηδέων. τά ηδέα νά πράττωμεν, καί δχι τά αγαθά χάριν τών ηδέων.
ΚΑΑ. Πάνυ γε. ΚΑΛ. Βεβαίω;, δέν πρέπει νά πράττωμεν τά αγαθά χά
ριν τών ηδέων.
ΣΩ. Άρ' ούν παντός ανδρός έστιν έκλέξασθαι, ποία
ΣΩΚΡ. Δύναται άρά γε πά; άνθρωπο; νά διακρίνη ποία
αγαθά τών ηδέων έστϊ καϊ όποια κακά, ή τεχνικού δεΐ είς άπό τά ηδέα είναι αγαθά, καί ποία κακά, ή χρειάζεται άν
Ικαοτον ; θρωπος μέ ειδικά; γνώσει; δι' ίκαστον ;
ΚΑΛ. Τεχνικού. ΚΑΑ. Χρειάζεται ειδικό; διά νά διακρίνη ποία έκ τών
ηδέων είναι αγαθά καί ποία δέν είναι.
ΣΩ. Άναμνηαθώιιεν δή ών αύ έγώ προς Πώλον καϊ ΣΩΚΡ. Ά ; ένθυμηθώμεν λοιπόν πάλιν δσα έγώ πρό;
Γοργίαν έτύγχανον λίγων. "Ελεγον γάρ, εί μνημονεύεις, τόν Πώλον κα! τόν Γοργίαν ελεγον. "Ελεγον δηλαδή, άν έν-
Β δτι εϊεν παρασκευαϊ al μέν μέχρι ηδονής, αυτό τοΰτο μόνον θυμήσαι, δτι υπάρχουν παρασκευαϊ, τών οποίων αί ένέργειαι
παρασκευάζουσαι, άγνοοϋσαι δέ τό βέλτιον καϊ τό χείρον, αί δέν εκτείνονται πέραν τή; ηδονή;, κα! αί όποΐαι παρα
σκευάζουν μόνον τοΰτο, δηλαδή ήδονήν, αγνοούν δέ τό καλύ-
δέ γιγνώσκονσαι δ τι τε αγαθόν καϊ δ τι κακόν καϊ έτίθην τερον καί τό χειρότερον, υπάρχουν δέ καί άλλαι (παρα
τών μέν περϊ τάς ήδονάς τήν μαγειρικήν έμπειρίαν, άλλ' ού σκευαϊ) αί όποίαι γνωρίζουν τί είναι αγαθόν κα! τί είναι
κακόν. Καί κατέταξα τήν μαγειρικήν τέχνην εί; εκείνα;
τέχνην, τών δέ περϊ τό αγαθόν τήν ίατρικήν τέχνην. Καί
τάς παρασκευάς, πού μά; παρέχουν ήδονήν, δέν είπον δέ
προς φίλιου, ώ Καλλίκλεις, μήτε αυτός οίου δεϊν προς έμέ έπιστήμην τήν μαγειρικήν, τήν ίατρικήν δέ έπιστήμην κα
παίζειν μηδ' δ τι άν τύχης παρά τά δοκοΰντα άποκρίνου, τέταξα εϊ; εκείνα; τά; παρασκευά; πού μά; παρέχουν τό
αγαθόν. Κα! δι° δνομα τοΰ προατάτου τή; φιλία; Διό;, Καλ
C μήτ αύ τά παρ' έμοϋ ούτως άποδέχου ώς παίζοντος' οράς λικλή, μή νόμιζε δτι πρέπει νά αστειεύεσαι μέ μένα, καί μή
γάρ, δτι περί τούτου ήμΐν είσιν οι λόγοι, ού τί άν μάλλον άποκρίνου δ,τι σού κατέβη ατό κεφάλι παρά τά; πεποιθή-
σει; σου, μήτε πάλιν νά παραδέχεσαι τά λεγόμενα μου άβα-
απουδάοειέ τις καί σμικρόν νουν έχων άνθρωπος, ή τοΰτο, σανίστως πιστεύων δτι αστειεύομαι. Διότι βλέπει; δτι συζη-
δντινα χρή τρόπον ζήν, πότερον έπϊ δν αν παρακαλείς έμέ, τοΰμεν περί τούτου τοΰ ζητήματο;, άπό τό όποιον τί περισσό
τά τοΰ ανδρός δή ταύτα πράττοντα, λέγοντα τε εν τφ δήμω τερον δύναται τι; καί μικρόν νουν Ιχων άνθρωπο; νά σπου-
δάση παρά τοΰτο, δηλαδή κατά ποίον τρόπον πρέπει νά ζή,
καϊ ρητορικήν ασκούντα καϊ πολιτευόμενον τοντον τόν τρό μέ αυτόν τόν τρόπον τή; ζωή; εί; τόν οποίον σύ προκαλεί;
πον, δν νμεϊς νΰν πολιτεύεσθε, ή έπί τόνδε τόν βίον τόν έμέ νά ζώ πράττων αυτά τά εί; σπουδαίου; άνδρα; αρμό
ζοντα έργα, ομιλών εί; τόν λαόν κα! ασκών τήν ρητορικήν
εν φιλοσοφία., καϊ τί ποτ εστίν ούτος εκείνον διαφέρων,
κα! πολιτευόμενο; κατά τόν τρόπον, καθ' δν σεΐ; πολιτεύε
ίσως ούν βέλτιστόν έστιν, ώς άρτι έγώ επεχείρησα, διαιρεΐ- σθε, ή νά τραπή κάνε!; εί; τόν φιλοσοφικόν βίον καί κατά
τί τέλο; πάντων ό φιλοσοφικό; βίο; υπερέχει τοΟ βίου τών
D σθαι, διελομένονς δέ καϊ όμολογήσαντας άλλήλοις, εί έοτι ρητόρων κα! πολιτευόμενων, Ισως λοιπόν είναι καλύτερον
τούτω διττώ τώ βίω, σκέψασθαι, τί τε διαφέρετον άλλήλοιν νά διαιρέσωμεν καί νά λάβωμεν ύπ' δψιν δύο τρόπους ζωής,
καϊ όπότερον βιωτέον αύτοΐν. "Ισως ονν ονπω οϊαθα τί καθώς έγώ πρό ολίγου επεχείρησα νά κάμω, άφοΰ δέ διαιρέ
σωμεν κα! συμφωνήσωμεν μεταξύ μας, έάν υπάρχουν οί δύο
λέγω. αυτοί τρόποι τής ζωής, νά σκεφθώμεν κατά τί διαφέρουν
μεταξύ των, καί ποίον τρόπον ζωής έξ αυτών πρέπει νά προ-
ΚΑΛ. Ού δήτα.
τιμήαωμεν είς τόν βίον μας. "Ισω; δέν κατάλαβε; ακόμη
ΣΩ. Άλλ' έγώ σοι σαφέστερον έρώ. Επειδή ώμoL·γήκa- τί εννοώ.
μεν έγώ τε καϊ σύ είναι μέν τι αγαθόν, είναι δέ τι ήδύ, έτερον ΚΑΑ. Βεβαιότατα, δέν κατάλαβα.
ΣΩΚΡ. 'Αλλά θά σοΰ τό είπω σαφέστερα. Ε π ε ι δ ή πα
δέ τό ήδύ τοΰ αγαθού, έκατέρου δέ αύτοΐν μελέτην τινά εί
ρεδέχθημεν κα! έγώ κα! σύ, δτι υπάρχει κάτι τι, τό οποίον
ναι καϊ παρασκενήν τής κτήσεως, τήν μέν τοϋ ήδέος θήραν λέγομεν αγαθόν, υπάρχει δέ καί κάτι, πού τό λέγομεν
Ε τήν δέ τοΰ αγαθού — αυτό δέ μοι τούτο πρώτον ή αύμφαθι ήδύ, καί δτι τό ήδύ διαφέρει τοΰ αγαθού, δτι είναι δέ με
λέτη τι; καί παρασκευή τ ή ; άποκτήσεω; έκατέρου έξ αυ
ή μή. Σύμφης ; τών, ή μέν τοΰ ήδέο;, ή δέ τοΰ άγαθοΰ—πρώτον είπε μου
ΚΑΛ. Ούτως φημϊ. άν σύμφωνη; ή όχι εί; αυτό. Συμφωνεί; ;
ΚΑΛ. Συμφωνώ έτσι, δπω; τό λέγει;.
ΣΩ. "Ιθι δή, ά καί προς τονοδε έγώ ελεγον, διομολό ΣΩΚΡ. Έμπρό; λοιπόν, παραδέξου καί δσα έγώ ελεγον
188 ΠΛΑΤ&ΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 189
γησαί μοι, εί άρα σοι Ιδοξα τότε άληθη λέγειν. Έλεγαν δέ προς αυτούς έδώ', έάν βέβαια σοΰ έφάνη δτι αληθή τότε
που, δτι ή μέν όψοποιική οΰ μοι δοκεΐ τέχνη είναι άλλ' ελεγον. Έλεγαν δέ, μοΰ φαίνεται, δτι δέν θεωρώ τήν μα
601 εμπειρία, ή δ'ιατρική, λέγων δτι ή μέν τούτου ού θερα γειρικήν έπισ-ήμην, άλλα έμπειρίαν, τήν δέ ίατρικήν ελε
γον δτι θεωρώ έπιστήμην, ύποστηρίζων δτι ή μέν ιατρική
πεύει καϊ τήν φύσιν έσκεπται καϊ τήν αίτιον ών πράττει,
λαμβάνει ύπ' όψιν καί τάς φυσικά; ιδιότητα; εκείνου πού
καί λόγον έχει τούτων έκαστου δούναι, ή Ιατρική' ή δ'έτερα θεραπεύει, και γνωρίζει τόν λόγον εκείνων πού πράττει,
τής ηδονής, προς ήν ή θεραπεία αυτή έστιν δπααα, κομιδή καί ημπορεί νά έξηγήση έκαστον έκ τών πραττομένων. Ή
άτέχνως έπ' αυτήν έρχεται, ούτε τι τήν φύσιν οκεψαμένη τής δέ μαγειρική 'επιδιώκει μόνον τήν ήδονήν, πρό; τήν οποίαν
ηδονής ούτε τήν αίτίαν, άλόγως τε παντάπασιν, ώς έπος κυρίως αποβλέπει, εντελώς άνευ επιστημονική; γνώσεως
προχωρεί πρό; αυτήν (ήδονήν) χωρΐ; νά γνωρίζη ούτε τήν
ειπείν, ουδέν διοριθμησαμένη, τριβή καϊ εμπειρία μνήμην
φύσιν τ ή ; ηδονή; οδτε τόν λόγον τώ / πραττομένων πρό; έπί-
μόνον σωζόμενη τοΰ είωθότος γίγνεσθαι, φ δή καί πορίζε • τευξιν αυτή;, άνευ ούδεμιά; αιτιολογία;, καί γενικώ; χωρ!;
Β ται τάς ήδονάς. Ταΰτ' ούν πρώτον σκόπει εί δοκεΐ σοι Ικα- ουδέν νά διακρίνη άν καλώ; ή κακώ; γίνεταί τι, είναι
νώς λέγεαθαι, καί εϊναι τίνες καϊ περϊ ψνχήν τοιαύται άλ άσκησι; καί εμπειρία διατηροΰσα μόνον τήν άνάμνησιν τοΟ
λαι πραγματεϊαι, al μέν τεχνικοί, προμηθίαν τινά έχονοαι συνήθου; καί κατ' επανάληψιν γινομένου 3 , δι' ού άκριβώ;
τρόπου κα! παρέχει τά; ήδονά;. Σκέψου λοιπόν ταΰτα
τού βελτίστον*περϊ τήν ψνχήν, al δέ τούτον μέν όλιγωροΰ- πρ&τον, έάν φαίνωνται εί; σέ δτι ελέχθησαν ικανοποιητι
σοι, εσκεμμένοι δ'αύ, ά\σπερ έκεϊ, τήν ήδονήν μόνον τής κού;, κα! έάν σοΟ φαίνωνται δτι υπάρχουν άλλαι τοιαΰται
ψυχής, τίνα άν αύτη τρόπον γίγνοιτο, ήτις δέ ή βελτίων ή ένέργειαι άφορώσαι τήν θεραπείαν τ ή ; ψυχή; επιστημονικά!
χειρών τών ηδονών, ούτε σκοπούμενοι ούτε μέλον αϋταΐς φροντίζουσαι διά τό ώφέλιμον εϊς τήν ψυχήν, άλλαι δέ πα-
ραμελοΟσαι μέν τό ώφέλιμον, φροντίζουσαι δέ πάλιν καθώ;
C άλλο ή χαρίζεαθαι μόνον, είτε βέλτιον είτε χεΐρον.Έμοϊ μέν
διά τό σώμα ή μαγειρική, διά τήν εύχαρίστησιν μόνον τ ή ;
γάρ, ώ Καλλίκλεις, δοκούσιν τε εϊναι, καϊ Εγωγέ φημι τό ψυχή;, κατά τίνα τρόπον είναι δυνατόν νά γεννηθή, ποία δέ
τοιούτον κολακείαν είναι και περί σώμα καί περί ψνχήν καϊ άπό τά; ήδονά; είναι ώφελιμωτέρα ή επιβλαβεστέρα οδτε
περϊ άλλο δτου άν τις τήν ήδονήν θεραπεύη, άσκέπτως έχων έξετάζουσαι οδτε φροντίζουσαι παρά μόνον πώ; νά γεννή
τοΰ άμείνονός τε και τοΰ χείρονος' σύ δέ δή πότερον ονγκα- σουν εύχαρίστησιν εί; τήν ψυχήν, είτε ώφέλιμον είτε βλα-
βεράν. Διότι εί; έμέ μέν, Καλλικλή, φαίνεται δτι υπάρ
τατίθεααι ήμΐν περί τούτων τήν αυτήν δόξαν ή άντίφης ;
χουν τοιαΰται διά τήν θεραπείαν τή; ψυχή; ένέργειαι,
ΚΑΛ. Ούκ ϊγωγε, άλλα συγχωρώ, ίνα σοι καί περανθή καί έγώ τουλάχιστον λέγω δτι ή τοιαύτη ενέργεια έπιδιώ-
κουσα μόνον τήν ήδονήν είναι κολακεία κα! διά τό σώμα
ό λόγος καϊ Γοργία τφδε χαρίαωμαι.
κα! διά τήν ψυχήν, καί δι' οιονδήποτε άλλο, τοΰ όποιου τι;
D ΣΩ. Πότερον δέ περϊ μέν μίαν ψυχήν έατι τούτο, περϊ τήν ήδονήν μόνον θεραπεύει, χωρίς νά λαμβάνη ύπ'δψιν
δέ δύο καί παλλάς ούκ έστιν ; τό ώφέλιμον καί τό βλαβερόν. Σύ δέ λοιπόν έχει; τήν ιδίαν
γνώμην μέ ήμά; περί τούτων τών ζητημάτων, ή διαφωνεί; ;
ΚΑΑ. Δέν διαφωνώ, άλλα συμφωνώ διά νά τελείωση
πρό; χάριν σου ή συζήτησ;;, καί διά νά ευχαριστήσω καί
1. Τδν Πώλον κα! τδν Γοργίαν. τόν παριστάμενον Γοργίαν.
2. Ή εμπειρία μόνον μνήμην χού συνήθως γινομένου διασώ ΣΩΚΡ. Τά λεχθέντα ύπ' έμοΰ αφορούν μίαν μόνον ψυ
ζει, αγνοεί δέ χα! opinai» φρονχΕζει νά μάθη χό διαχί, χαΕ άν
χαλως ή κακώς γίνεχαί χι ώς γίνεχαι. Ή εδρεαις χού διαχΕ οδχω
χήν, δηλαδή ή κολακεία τ ή ; ψυχή; επιδιώκει καί δύναται
γίνεται χαί άν καλώς ή κακώς γΕνεχαι είναι «το λόγον Ιχειν χαί νά γέννηση ήδονήν εϊ; μίαν μόνον ψυχήν ή. καί εί; δύο καί
διαριθμεΐσθαι». πολλά;;
ΚΑΛ. Ούκ, άλλα καϊ περϊ δύο καί περί πολλάς. ΚΑΛ. "Οχι είς μίαν καί εί; δύο, άλλα κα! εί; πολλά;.
ΣΩ. Ούκούν καϊ άθρόαις άμα χαρίζεαθαι έστι, μηδέ ΣΩΚΡ. Είναι δυνατόν λοιπόν καί εί; πολλού; ανθρώ
πους μαζί νά προξενή τις εύχαρίστησιν χωρίς νά λαμβάνη
ακοπούμενον τό βέλτιστον ; ύπ' δψιν άν ή παρεχομένη εύχαρίστησι; είναι ωφέλιμο; εί;
ΚΑΛ. Οϊμαι ϊγωγε. αυτού;;
ΣΩ. "Εχεις ούν ειπείν, αΐτινές είσιν al επιτηδεύσεις al ΚΑΛ. Έ γ ώ τουλάχιστον νομίζω δτι δύναταί τις καί
τούτο ποιοϋσαι ; Μάλλον δέ, εί βούλει, έμοΰ έρωτώντος, ή εϊ; πολλού; μαζ! νά προξενή εύχαρίστησιν μή λαμβάνων ύπ'
μεν άν σοι δοκή τούτων εϊναι, φάθι, ή δ' άν μή, μή φάθι. δψιν τό ώφέλιμον.
ΣΩΚΡ. Μπορεί; νά μοΰ είπη; ποΐαι είναι αί τέχναι
Ε Πρώτον δέ σκεψώμεθα τήν αύλητικήν. Ού δοκεΐ σοι τοι πού κάμνουν αυτό ; Προτιμότερον δέ εϊναι, άν θέλη;, δταν
αύτη τις είναι, ώ Καλλίκλεις, τήν ήδονήν ημών μόνον διό- έγώ ερωτώ, εκείνη μέν πού θά σοΰ φανή δτι είναι έξ αυτών
κειν, άλλο δ' ουδέν φροντίζειν ; τών τεχνών, είπε δτι είναι, εκείνη δέ, πού θά σού φανή,
ΚΑΛ. "Εμοιγε δοκεΐ. δτι δέν είναι έξ αυτών, εϊπέ δτι δέν είναι. Πρώτον μέν ά;
έξετάσωμεν τήν αύλητικήν". Δέν σοΰ φαίνεται, Καλλικλή, δτι
ΣΩ. Ούκούν καί al τοιαίδε άπασαι, οίον ή κιθαριστική
είναι τοιαύτη τι;, ώστε επιδιώκει μόνον τήν εύχαρίστησίν
ή έν τοϊς άγώσιν ; μα; καί δτι περί ούδενό; άλλου φροντίζει ;
ΚΑΛ. Nat. ΚΑΛ. Μάλιστα, μοΰ φαίνεται δτι επιδιώκει μόνον τήν
ΣΩ. Τί δέ ή τών χορών διδασκαλία καϊ ή τών διθυ εύχαρίστησιν, καί δτι περί ούδενό; άλλου φροντίζει.
ΣΩΚΡ. Κα! δλαι λοιπόν αί τοιούτου είδου; τέχναι, πα-
ράμβων ποίησις,' Ού τοιαύτη τις σοι καταφαίνεται ; "Η ήγεϊ
ραδείγματο; χάριν ή κιθαριστική, ή εί; τού; διαγωνισμούς
τι φροντίζειν Κινησίαν τόν Μέλητος, δπως έρεϊ τι τοιούτον, τών κιθαριστών μεταξύ των, νομίζεις δτι επιδιώκει μόνον νά
602 δθεν αν οί άκούοντες βελτίους γίγνοιτο μάλλον, ή δ τι μέλ προξενήση εύχαρίστησιν ;
λει χαριεϊσθαι τφ δχλω τών θεατών ; ΚΑΛΑ. Ναί.
ΣΩΚΡ. Ή διδασκαλία δέ τών χορών καί ή ποίησις τών
ΚΑΛ. Δήλον δή τοΰτό γε, ώ Σόκρατες, Κινηοίου γε
διθυραμβικών • ασμάτων, δέν σοΰ φαίνεται δτι είναι κολα
πέρι. κεία τής ψυχής, ή έχεις τήν ίδέαν δτι ό Κινησία;· ό υίό;
ΣΩ. Τί δέ ό πατήρ αυτού Μέλης ; Ή προς τό βέλτιστον τοΟ Μέλητο; φροντίζει νά είπη τι άπό τό οποίον είναι δυ
βλέπων έδόκει σοι κιθαρφδεΐν ; "Η εκείνος μέν ουδέ προς νατόν νά ωφεληθούν οί άκούοντε; μάλλον ή δη φροντίζει
νά είπη δαα θά ευχαριστήσουν τό πλήθο; τών θεατών ;
τό ήδιστον ηνία γάρ άδων τους θεατός' άλλα δή σκόπει'
ΚΑΛ. Τοΰτο βέβαια είναι φανερόν, Σωκράτη, τό περί
Κινησία.
ΣΩΚΡ. Πώ; σοΰ φαίνεται ό Μέλης ό πατήρ τοΰ Κινη
1. Ή αύληχιχή εθεωρείτο ώς χατώχερον είδος μουσικής ώς εκθέ οίου; 'Αληθώς σοΰ φαίνεται δτι έπαιζε ιήνκιθάραν του απο
τει δ Πλούταρχος έν τφ βίψ χού "Αλχιδιάδου. βλέπων είς τήν ώφέλειαν τών ακροατών, ή δτι εκείνος μέν
2. 01 διθυραμβικοί χοροί έτελοΰντο κατά χήν έορχήν του Aio- ουδέ εί; τήν εύχαρίστησιν απέβλεπε· διότι μέ τήν μουσικήν
νύσου, ήσαν κυχλιχοί, δπως είναι καί σήμερον οί έλληνιχοί χοροί. του έπροξένει άνίαν εί; τού; θεατά;. 'Αλλά σκέψου λοιπόν.
Ό κορυφαίος έχραγφδει τό διθυραμβικον άσμα κατά οτροφήν καί οί
συγχορευταΐ τδ έπανελάμδανον. Ό χορός συνέκειχο ενίοτε έκ πενχή
κονχα προσώπων, άχινζ προεγυμνάζοντο έκ τοϋ διθυραμβικού χοροί άλλ' οί σοβαροί πολίται εδρισκον χήν ποίησίν του καί χάς ορχηστι
προήλθεν δ χραγικος χορός καί ή τραγωδία. κό* χινήσεις λίαν άσεμνους. Διεσύρεχο ύπό χών κωμικών ποιητών.
3. Ό Κινησίας ήχο νεωχεριατής είς τήν ποίησιν χών διθυραμ Ό Κινησίας ήχο 'Αθηναίος διθοραμδοποιδς ζήσας τό δεύτερον ήμισυ
δικών φσμάχων, εϊς τό χειρόχερον δμως. "Ετερπε μέν χόν δχλον τού 6ου αιώνος π.Χ.
192 ΠΑΑΤΒΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 193
ούχϊ ή τε κιθαρφδική δοκεΐ σοι πάσα καϊ ή τών διθυράμ

Δέν σοΰ φαίνεται δτι πάσα ή κιθαρφδική κα! ή ποίησις τών
βων ποίηαις ηδονής χάριν εύρήαθαι ;
διθυράμβων ευρέθησαν διά νά προξενούν εύχαρίστησιν ;
ΚΑΑ. "Εμοιγε. ΚΑΛ. Μάλιστα.
Β ΣΩ. Τί δέ δή ή σεμνή αύτη καϊ θαυμαστή, ή τής τρα- ΣΩΚΡ. Τί δέ σοΟ φαίνεται δτι είναι ή σοβαρά καί θαυ
γφδίας ποίηαις ; [ Έφ' ώ έσπούδακεν ;] Πότερον έστιν αυ μαστή ποίησις τής τραγωδίας ; [εϊ; τί ασχολείται] ; Ποία εί
τής τό επιχείρημα καϊ ή σπουδή, ώς σοι δοκεΐ, χαρίζεσθαι ναι ή ενέργεια αυτή καί ή φροντί;, κατά τήν γνώμην σου,
νά προξενή μόνον εύχαρίστησιν εί; τού; θεατά;, ή καί νά
τοις θεαταϊς μόνον, ή καϊ διαμάχεσδαι, έάν τι αΰτοΐς ήδύ
αγωνίζεται, έάν τι είναι ήδύ μέν καί εύχάριστον εϊ; αυτού;,
μέν ή καί κεχαρισμένον, πονηρόν δέ, δπως τοΰτο μέν μή βλαπτικόν δμω;, πώ; νά μή είπη μέν τοΰτο, έάν δέ ύπάρχη
έρεΐ, εί δέ τι τυγχάνει αηδές καϊ ώφέλιμον, τοΰτο δέ και λέ τι δυσάρεστο'/ καί ώφέλιμον, νά αγωνίζεται τοΰτο καί νά
ξει καϊ άσεται, έάν τε χαίρωσιν έάν τε μή ; Ποτέρως σοί είπή κα! νά ψάλη, είτε ευχαριστούνται οί θεαταί είτε δυσα
δοκεΐ παρεσκευάσθαι ή τών τραγφδιών ποίησις ; ρεστούνται ; Κατά ποίον έκ τών δύο τρόπων σοΟ φαίνεται δτι
γίνεται ή ποίησι; τών τραγωδιών ; (Επιδιώκει τό ώφέλιμον
C ΚΑΑ. Δήλον δή τοΰτό γε, ώ Σώκρατες, δτι 'προς τήν
:ί; τού; θεατά; ή τό εύχάριστον) ;
ήδονήν μάλλον ώρμψαι καϊ τό χαρίζεσθαι τοις θεαταϊς.
ΚΑΛ. Φανερόν βέβαια είναι τοΰτο, Σωκράτη, δηλαδή δτι
ΣΩ. Ούκούν τό τοιούτον, ώ Καλλίκλεις, έφαμεν νυνδή επιδιώκει το ήδύ μάλλον καί τό νά προξενή εύχαρίστησιν
κολακείαν εϊναι ; εί; τού; θεατά;.
ΚΑΑ. Πάνυ γε. ΣΩΚΡ. Τό τοιούτον λοιπόν, Καλλικλή, τώρα δά τό ώνο-
ΣΩ. Φέρε δή, εϊ τις περιέλοιτο τής ποιήαεως πάσης τό μάσαμεν κολακείαν ;
τε μέλος καϊ τόν ρυθμόν καϊ τό μέτρον, άλλο τι ή λόγοι
ΣΩΚΡ. Έ μ π ρ ό ς ά ; έξετάσωμεν τό έξή;, έάν κανεί; αφαί
γίγνονται τό λειπόμενον ; ρεση άπό δλην τήν ποίησιν τήν μελφδίαν, τόν ρυθμόν καί τό
ΚΑΑ. Ανάγκη. μέτρον, τό ύπόλοιπον δέν είναι λόγοι ;
ΣΩ. Ούκούν προς πολύν δχλον καϊ δήμον ούτοι λέγον ΚΑΛ. Μάλιστα.
ται οΐ λόγοι ; Σ*ΩΚΡ. Οί λόγοι λοιπόν αυτοί λέγονται πρό; πολύν δχλον
ΚΑΑ. Φημϊ. καί τόν λαόν ;
ΣΩ. Δημηγορία άρα τις έστιν ή ποιητική. ΚΑΛ. Ναί.
ΣΩΚΡ. Ή ποιητική λοιπόν είναι δημηγορία κάπω;.
Γ> ΚΑΛ. Φαίνεται. ΚΑΑ. Φαίνεται π ώ ; ή ποιητική είναι κάπω; δημηγορία.
ΣΩ. Ούκούν Ρητορική δημηγορία άν εΐη' ή ον φητο- ΣΩΚΡ. Δύναται λοιπόν νά είναι ή ποιητική ρητορική
ρεύειν δοκούαί σοι οΐ ποιηταϊ έν τοις θεάτροις ; δημηγορία ή νομίζει; δτι δέν ρητορεόουν οί ποιηταϊ εί; τά
ΚΑΛ "Εμοιγε. θέατρα.;
ΣΩ. Νΰν άρα ήμεΐς εύρήκαμεν ρητορικήν τίνα προς ΚΑΛ. Νομίζω δτι ρητορεόουν.
ΣΩΚΡ. Τώρα λοιπόν εύρομεν δτι ή ποιητική είναι ρη
δήμον τοιούτον οίον παίδων τε όμοΰ καϊ γυναικών και αν
τορική τι; προς πλήθος συγκείμενον έκ παίδων ομού καί γυ
δρών, καϊ δούλων καί ελευθέρων, ήν ού πάνν άγάμεθα' ναικών καί ανδρών καί δούλων καί ελευθέρων, τήν οποίαν
κολακικήν γάρ αυτήν φαμεν εϊναι. ούδόλω; θαυμάζομεν διότι λέγομεν δτι είναι ρητορική κο
ΚΑΛ. Πάνν γε. λακευτική.
ΣΩ. Εϊεν' τί δέ ή προς τόν Αθηναίων δήμον ρητό- ΚΑΛ. Μάλιστα.
Ε ρική καϊ τους άλλους τους έν ταϊς πόλεσιν δήμους τους ΣΩΚΡ. "Εστω. Τί τέλο; πάντων μά; φαίνεται δτι είναι
ή ρητορική, πού μεταχειρίζονται οί ρήτορε; όμιλούντε; εϊ;
1 3
ΠΛΑΤΟΝΟΙ, ΓΟΡΠΑΙ
19* ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 196
τών ελευθέρων άνόρών, τί ποτέ ήμΐν αύτη έστϊ ; Πότερον τόν άθηνα'ίκόν λαόν, κα! γενικώ; οί όμιλοΰντε; εί; τά; πό
σοι δοκούσιν προς τό βέλτιστον άεϊ λέγειν οί όήτορες, λει; ενώπιον τών ελευθέρων πολιτών ; Νομίζεις δτι οί ρήτο
ρες όμιλοΰν αποβλέποντες πάντοτε εί; τήν ώφέλειαν τοΰ λαού,
τούτου στοχαζόμενοι, δπως οί πολϊται ώς βέλτιστοι έσον
έχοντες τοΰτο εϊ; τόν νοΟν του;, π ώ ; θά γίνουν καλύτεροι
ται διά τους αύτοΐν λόγους, ή καϊ ούτοι προς τό χαρίζε- οί πολϊται διά τών λόγων των, ή κα! ούτοι όμιλοΰν μέ πρό-
αθαι τοις πολίταις ορμημένοι, καί ένεκα τοϋ ιδίου τοϋ αυ θεσιν νά ευχαριστήσουν τού; πολίτα;, παραμελοΰντε; χάριν
τών δλιγωροΰντες τοΰ κοινοϋ, όόσπερ παισϊ προσομιλοϋσι τοΰ ίδικοΟ των συμφέροντο; έκεϊνο πού συμφέρει εί; τόν
τοις δήμοις, χαρίζεσθαι αύτοΐς πειρόμενοι μόνον, εί δέ γε λαόν, κα! όμιλοΰν εϊ; τόν λαόν σαν νά μιλοΟν σέ μικρά
παιδιά, προσπαθοΰντε; μόνον νά τόν ευχαριστήσουν, άν δέ
508 βελτίους έσονται ή χείρους διά ταντα ουδέν φροντίζουσιν ; ό λαό; γίνη καλύτερο; ή χειρότερο;, άν ώφεληθή ή βλαβή
ΚΑΛ. Ούχ απλούν έτι τούτο έρωτίχς' είαϊ μέν γάρ οΐ ουδόλως φροντίζουν ;
κηδόμενοι τών πολιτών λέγονσιν δ λέγονσιν, είσϊν δέ καί ΚΑΛ. Αυτό πού έρωτα; δέν είναι ακόμη άπλοΰν. Διότι
οίους ού λέγεις. υπάρχουν μέν οί λέγοντε;, δσα λέγουν, έχονιε; ύπ'δψιν τό
συμφέρον τών πολλών, ΐ)πχρχουν δέ κα! τοιούτοι, δπω; συ
ΣΩ. Έξαρκεϊ. Εί γάρ καϊ τούτο έστι διπλούν, τό μέν προηγουμένω; περιέγραψες.
έτερον πον τούτον κολακεία άν εΐη και αισχρά δημηγορία, ΣΩΚΡ. Άρκεΐ. Διότι άν καί τοΰτο είναι διπλού/, τό μέν
τό δ' έτερον καλόν, τό παρασκενάζειν δπως ώς βέλτισται Ιν αύτοΰ, μοΰ φαίνεται, θά είναι κολακεία κα! αισχρά δημη
έσονται τών πολιτών al ψνχαί, και διαμάχεσθαι λέγοντα τά γορία, τό δέ άλ)οθά εϊναι καλόν, τό νά παραακευάζη δηλαδή
ό ρήτωρ βέλτιστα; τά; ψυχά; τών πολιτών, καί νά αγωνίζε
βέλτιστα, είτε ήδίω είτε αηδέστερα έσται τοϊς άκούονσιν.
ται λέγων τά ώφελιμώτατα, είτε ευχάριστα είτε δυσάρεστα
Β Άλλ' ού πόποτε αύ ταύτην είδες τήν όητορικήν ή εΐ τίνα θά είναι εί; τού; άκούοντα;. Άλλ° οοοίποτε μέχρι τοΟδε εί
έχεις τών φητόρων τοιούτον ειπείν, τί ούχϊ καϊ έμοϊ αυτόν δε; σύ τοιούτου; ρήτορα;' ή έάν δύνασαι νά άναφέρη; τοιού
Ιφρααας τις έστιν ; τον ρήτορα, διατ! δέν τόν είπε; κα! εί; έμέ ποίο; είναι αυτό;;
ΚΑΛ. 'Αλλά μά τόν Δία, ούδένα άπό τού; σημερινού; ρή
ΚΑΑ. 'Αλλά μά Δία ούκ έχω έγωγέ σοι ειπείν τών γε
τορα; δύναμαι νά σοΰ αναφέρω ώ; τοιοΰτον.
νΰν ρητόρων ούδένα. ΣΩΚΡ. Τί δέ ; Δύνασαι νά μοΟ είπη; κανέναν άπό τού;
ΣΩ. Τί δέ ; Τών παλαιών έχεις τινά ειπείν, δι' δντινα παλαιού; ρήτορα;, έξ αίτια; τοΰ οποίου λέγεται, δτι ο Ε'Αθη
αίτίαν έχουσιν Αθηναίοι βελτίους γεγονέναι, επειδή εκεί ναίοι έγένοντο καλύτεροι, άφ" δτου έκεϊνο; ήρχισε νά όμιλή
εϊ; τήν συνέλευσιν τοΰ λαοΰ, ένώ πρωτύτερα ήσαν χειρότε
νος ήρξατο δημηγορεΐν, έν τφ πρόσθεν χρόνφ χείρους δν-
ροι ; Διότι έγώ δέν γνωρίζω ποίο; είναι αυτό; ό ρήτωρ.
C teg ; Έγώ μέν γάρ ούκ οϊδα τις έστιν ούτος. ΚΑΛ. Τί συμβαίνει ; Δέν έχει; ακούσει δτι ύπήρξεν ωφέ
ΚΑΛ. Τί δέ ; θεμιστοκλέα ούκ άκούεις άνδρα αγαθόν λιμο; ρήτωρ ό Θεμιστοκλή; καί ό Κίμων κα! ό Μιλτιάδη;,
γεγονότα καϊ Κίμωνα καϊ Μιλτιάδην καϊ Περικλέα τουτονϊ καί ό Περικλή; ό πρό ολίγου αποθανών, τόν οποίον καί σύ
ήκουσε; αγορεύοντα ;
τόν νεωατί τετελευτηκότα, ού καί σύ άκήκοας ;
ΣΩΚΡ. Έ ά ν βέβαια, Καλλικλή, αληθή; αρετή τού ρή-
ΣΩ. Εί έστι γε, ώ Καλλίκλεις, ήν πρότερον συ έλεγες τορο; είναι έκεϊνο πού σύ προηγουμένως έλεγε; άρετήν, δη
άρετήν, αληθής, τό τάς επιθυμίας άποπιμπλάναι καϊ τάς λαδή τό νά θεραπεύη ό ρήτωρ καί τά; ιδικά; του επιθυμία;
κα! τά; τών άλλων, έάν δμω; δέν είναι τοΰτο ή αληθή; αρετή
αυτού καϊ τάς τών άλλων εί δέ μή τούτο, άλλ' δπερ έν τφ
τού ρήτορος, άλλ' αρετή αληθή; τού ρήτορο; είναι εκείνο
ύοτέρφ λόγφ ήναγκάαθημεν ήμεΐς όμολογεϊν, δτι αϊ μέν πού ήναγκάαθημεν νά παραδεχθώμεν εί; τήν προηγουμένην
τών επιθυμιών πληρούμεναι βελτίω ποιοΰαι τόν άνθρωπον, συζήτησιν, δτι, δσαι μέν άπό τάς επιθυμίας έκπληρούμεναι
ταύτας μέν άποτελεϊν, αϊ δέ χείρω, μή· τοΰτο δέ τέχνη τις κάμουν καλύτερον τόν άνθρωπον, αρετή είναι νά τάς έκπλη-
εϊναι **** τοιούτον άνδρα τούτων τινά γεγονέναι έχεις ειπείν ; ροΰμεν, δσαι δέ κάμνουν χειρότερον, νά μή τάς έκπληροΰμεν.
ΚΑΛ. Ούκ έχω έγωγε πώς είπω. Τοΰτο δέ παρεδέχθημεν δτι εϊναι κάποια τέχνη '. Δύνασαι νά
είπης άν κανείς άπό αυτού; έφάνη τοιοΟτο; ;
ΣΩ. Άλλ' έάν ζητής καλώς, εύρήσεις' ΐδωμεν δή ον-
ΚΑΛ. Δέν ξεύρω τί νά σοΟ απαντήσω.
τωσϊ άτρέμα σκοπούμενοι, εϊ τις τούτων τοιούτος γέγονεν. ΣΩΚΡ. Ά λ λ ' έάν ζητή; καλώ; θά εύρης, άν υπήρξαν
Φέρε γάρ, ό αγαθός άνήρ και έπϊ τό βέλτιστον λε/ων, άάν τοιοΰτοι άνδρε;. Ά ς ίδωμεν λοιπόν εξετάζοντες τό ζήτημα
λέγη, άλλο τι ούκ εική έρεΐ, άλλ' αποβλέπων προς τι ; Ιται μέ νηφαλιότητα, έάν κανείς έξ αυτών έγένετο τοιούτος.
"Ωσπερ και οι άλλοι πάντες δημιονργοϊ βλέποντες προς τό Διότι έλα ά; έξετάσωμεν, ό αγαθό; άνήρ καί ό λέγων διά νά
ώφελήση, δσα λέγει, δένθά είπη άλλο τι άπλώ; κ α ί ω ; έτυχε,
Ε αυτών έργον έκαστος ουκ εική εκλεγόμενος προσφέρει ****
άλλα θά όμιλή αποβλέπων εί; τί ; Καθώ; καί δλοι οί άλλοι
προς τό έργον τό αύτον, άλλ' δπως άν εϊδός τι αύτφ σχή τεχνίται άποβλέποντε; ε!;τήνίδέαν πού έχουν εί; τήν ψυχήν
τούτο δ εργάζεται. Οίον εί βούλει Ιδεΐν τους ζωγράφους, των, χωρϊ; νά εκλέγουν τυχαΐω;, προσφέρουν δσα προσφέ
τους οικοδόμους, τους ναυπηγούς, τους άλλους πάντας δη ρουν εί; τό έργον του;, άλλα προσέχουν δπως τό εί; χείρα;
μιουργούς, δντινα βούλει αντών, ώς είς τάξιν τινά έκαστος των έργ.ον λάβη τήν u.optpi)v τή; έν τή ψυχή των ιδέας τού
έργου. Παραδείγματος χάριν άν θελήση; νά παρατήρηση;
έκαστον τίθηαιν δ άν τιθή, καϊ προααναγκάζει τό έτερον τφ τού; ζωγράφου;, τού; κτίστα;, τού; ναυπηγού;, δλους τους
504 έτέρφ πρέπον τ- *ί·αι καϊ άρμόττειν, εως άν τό άπαν σν- άλλους τεχνίτας, δποιον θέλεις έξ αυτών, θά Ιδης πώς έκα
στήσηται τεταγμένον τε καϊ κεκοσμημένον πράγμα' καϊ οΐ τε στος θέτει εί; τάξιν δ,τι θέτει, καί αναγκάζει νά ταιριάζη
δή άλλοι δηαιονργοϊ καϊ ονς νννδή έλέγομεν, οϊ περί τό καί νά προσαρμόζη τό ένα εί; τό άλλο, Ιω; δτου καταστήση
τό σύνολον κάτι τι πού νά έχη άρμονίαν καί χάριν καί οί
σώμα, παιδοτρίβαι τε καϊ ιατροί, κοσμοϋσί που τό σώμα
άλλο,, βέβαια τεχνίται οδτω πράττουν, περί τών οποίων τώρα
και ουντάττουσιν. Όμολογοΰμεν ούτω τοντ έχειν ή ον ; δά έκάμναμεν λόγον, οί ασχολούμενοι μέ τό σώμα, δηλαδή οί
ΚΑΑ. "Εστω τοΰτο ούτω. γυμναστα! καί οί ιατροί, παρέχουν, μού φαίνεται, άρμονίαν
ΣΩ. Τάξεως άρα καϊ κόσμου τυχούσα οικία χρηστή άν καί χάριν εί; τό σώμα. Παραδεχόμεθα δτι τοΰτο ούτω; έχει
ή δέν τό παραδεχόμεθα ;
εΐη, αταξίας δέ μοχθηρά ;
ΚΑΛ. Φημϊ. ΚΑΑ. Ά ς ύποθέσωμεν δτι τούτο οδτως έχει.
ΣΩ. Ούκούν και πλοϊον ωσαύτως ; ΣΩΚΡ. Έάν λοιπόν μία οικία έχη άρμονίαν καί χάριν
είναι καλή, έάν δέ άταξίαν θά είναι είς κακήν κατάστασιν ;
Β ΚΑΛ. Nat.
ΣΩ. Καϊ μήν καϊ τά σόματά φαμεν τά ημέτερα ; ΣΩΚΡ. Καί διά τό πλοϊον λοιπόν τό ίδιον συμβαίνει ;
ΚΑΛ. Πάνυ γε. ΚΑΛ. Ναί.
ΣΩ. Τί δ' ή ψνχή ; Αταξίας τνχούσα έοται χρηστή, ή ΣΩΚΡ. Καί διά τά σώματα μα; τό Ιδιον συμβαίνει ;
τάξεός τε καϊ κόσμου τινός ; ΚΑΛ. Βεβαίω;.
ΣΩΚΡ. Ti δέ γίνεται ή ψυχή ; Έ ά ν τύχη αταξία; θά
είναι χρηστή, ή άν τύχη τάξεως καί κόσμου ;
ί. Παρεδέχθησαν προηγουμένως δχι χρειάζεται χεχνιχός άνήρ, τήν τέχνην ταύτην τους ονομάζει τεχνικούς χαί αγαθούς. Τεχνικός
διά νά έχλέςη ποία έχ χών ηδέων είναι αγαθά χαί ποία χακά. Τό είναι δ κατέχων τήν τέχνην νά κάνη νά Βλάστηση ή δικαιοσύνη είς
χέχνη λοιπόν έδώ σημαίνει ειδική γνώσις, χατάρχισις. Τους έχοντας τάς ψυχάς τών πολιχών. Είναι δ επιστήμων δ έχων χάς άπαιχουμένας
διά χό έργον τοο γνώσεις.
ora ή ποτά ή άλλ' ότιοΰν, 8 μή όνήσει αυτό έσθ' δτι πλέον, θά ώφελήση, έάν έδίδομεν εί; τοιοΰτον σώμα φαγητά καί
ή τουναντίον κατά γε τόν δίκαιον λόγον καϊ έλαττον ; "Εστί ποτά κατά τό προσήκον μέτρον ή κα! όλιγώτερα τοΰ προσή
ταύτα ; κοντος ; Τό παραδέχεσαι αυτό ;
506 ΚΑΛ. "Εατω. ΚΑΛ. Ά ; τό παραδεχθώ.
ΣΩ. Ού γάρ, οϊμαι, λνσιτελεΐ μετά μοχθηρίας σώμα- ΣΩΚΡ. Διότι δέν ωφελεί, μοΰ φαίνεται, τόν άνθρωπον
νά ζή έχων σώμα εύρισκόμενον εί; κακήν ύγιεινήν κατά-
τος ζήν άνθρόπφ' ανάγκη γάρ ούτω καϊ ζήν μοχθηρώς'
ατασιν διότι τότε κακήν κακώ; θά διέρχεται τόν βίον του.
ή ούχ ούτως ; Οδτω; έχει τό πράγμα ή δέν έχει οδτω; ;
ΚΑΛ. Ναί. ΚΑΛ. Ναί, οδτω; έχει.
ΣΩ. Ούκοϋν καϊ τάς επιθυμίας άποπιμπλάναι, οίον ΣΩΚΡ. Καί τά; επιθυμία; λοιπόν νά ίκανοποιή, παρα-
πεινώντα φαγεΐν δσον βούλεται ή διψώντα πιεϊν, ύγιαί- δείγματο; χάριν νά τρώγη δσον θέλει ό πεινών καί νά πίνη
νοντα μέν έώαιν οί ιατροί ώς τά πολλά, κάμνοντα δέ ώς δσον θέλη δ διψών, είς τόν υγιή μέν τό επιτρέπουν οί ιατροί
έπος ειπείν ούδέποτ έώαιν έμπίμπλααθαι ών επιθυμεί ; ώς έπ! τό πλείστον, είς τόν ασθενή δέ, διά νά εϊπω συντό
μως, ουδέποτε επιτρέπουν νά τρώγη καί νά πίνη δσα επι
Συγχωρείς τοΰτό γε καϊ ού ; θυμεί. Συμφωνεί; εί; τοΰτο καί σύ ;
Β ΚΑΑ. "Εγωγε.
ΚΑΛ. Μάλιστα. Συμφωνώ.
ΣΩ. Περϊ δέ ψυχήν, ώ άριστε, ούχ δ αυτός τρόπος ;
ΣΩΚΡ. "Οσον άφορο? τήν ψυχήν, φίλε μου, δέν εφαρμό
"Εως μέν δν πονηρά ή, ανόητος τε ούσα καϊ ακόλαστος ζεται ό ίδιο; τρόπο; ; Έ ω ς δτου μέν ευρίσκεται εί; κακήν
και άδικος καί ανόσιος, εϊργειν αυτήν δει τών επιθυμιών κατάστασιν, ούσα ανόητο; καί ακόλαστο; κα! άδικο; καί
καϊ μή επιτρέπει άλλ' άττα ποιεϊν ή άφ* ών βελτίων έσται. δχι αγνή πρέπει νά τήν έμποδίζωμεν άπό τά; επιθυμία;
φής ή ού ; καί νά μή τ ή ; έπιτρέπωμεν νά πράττη άλλα παρά εκείνα
άπό,τά οποία θά γίνη καλύτερα άπό δ,τι είναι. Τό παραδέ
ΚΑΑ. Φημί. χεσαι ή όχι ;
ΣΩ. Ούτω γάρ που αύτη άμεινον τή ψυχή ;
ΚΑΑ. Τό παραδέχομαι.
ΚΑΛ. Πάνυ γε.
ΣΩΚΡ. Διότι έτσι, κατά τήν γνώμην μου, είναι καλύ-
ΣΩ. Ούκούν τό εϊργειν εστίν άφ' ών επιθυμεί κολάζειν ; τερον διά τήν ιδίαν τήν ψυχήν.
ΚΑΛ. Ναί. ΚΑΛ. Μάλιστα.
ΣΩ. Τό κολάζεσθαι άρα τή ψυχή άμεινον έστιν ή ή ακο ΣΩΚΡ. Τό νά τήν έμποδίζωμεν λοιπόν άπό δσα επιθυ
λασία, ώσπερ σύ νυνδή φον. μεί σημαίνει νά τήν τιμωρώμεν ;
C ΚΑΑ. Ούκ οϊδ' άττα λέγεις, ώ Σώκρατες, άλλ' άλλον ΚΑΛ. Ναί.
τινά έρωτα. ΣΩΚΡ. Τό νά τιμωρήται λοιπόν είναι καλύτερον διά τήν
ΣΩ. Ούτος άνήρ ούχ υπομένει ωφελούμενος καί αυτό ψυχήν παρά νά μή τιμωρήται, καθώ; τώρα δά έφρόνει; κα!
τοΰτο πάσχων περϊ ού δ λόγος έστϊ, κολαζόμενος. διεκήρυσσε;.
ΚΑΛ. Δέν καταλαβαίνω τί λέ;, Σωκράτη, έρωτα περί
τούτου κανέναν άλλον.
ΣΩΚΡ. Αυτό; ό άνθρωπο; δέν υπομένει νά ώφελήται
1. Ό κολασμός γίνεται χάριν χού πάσχοντος, ίνα ούχος ώφεληθή, xal πάσχει τό Ιδιον τό όποϊον πάσχει εκείνος περί τοΰ
ή δέ τιμωρία χάριν χού ένεργοΟνχος ίνα οδχος &ποπληρωθ$. όποιου συζητούμεν, δηλαδή ό κολαζέμενος '.
ΚΑΑ. Ουδέ γέ μοι μέλλει ουδέν ών σύ λέγεις, καϊ ταΰτά ΚΑΛ. Δέν δίνω μιά πεντάρα δι' δλα δσα λέγεις, κα!
σοι Γοργίου χάριν άπεκρινάμην. εϊ; δσα σοΰ άπεκρίθην, τό έκαμα προς χάριν τοΟ Γοργία.
ΣΩ. Είεν τί ούν δή ποιήσομεν ; Μεταξύ τόν λόγον ΣΩΚΡ. Έστω. Τί θά κάμωμεν λοιπόν, θά άφήσωμεν είς
τό μέσον τήν συζήτησιν ;
καταλύαομεν ;
ΚΑΛ. Κάμε δ,τι θέλεις, έγώ δι' αυτό δέν σκοτίζομαι.
ΚΑΑ. Αυτός γνόσει. ΣΩΚΡ. 'Αλλά λέγουν δτι ουδέ τού; μύθου; είναι έπιτε-
D ΣΩ. Άλλ' ουδέ τους μύθους φαοϊ μεταξύ θέμις είναι τραμμένον νά άφήνωμεν ατέλειωτου;, άλλα θέσαντε; τήν κε
καταλείπειν, άλλ' έπιθέντας κεφαλήν, ίνα μή άνευ κεφαλής φαλήν • έτσι νά τού; άφίνωμεν, ί'να μή ό μΰθο; περιέρχεται
περάν. Άπόκριναι ούν καϊ τά λοιπά, Ινα ήμΐν ό λόγος ακέφαλο;. Άποκρίνου λοιπόν κα! εΐ; τά υπόλοιπα διά νά
τεθή τό επιστέγασμα εί; τήν συζήτησιν μα;.
κεφαλήν λάβη.
ΚΑΑ. Πόσον βίαιο; είόαι, Σωκράτη. Έάν δέ άκούη; καί
ΚΑΑ. Ώς βίαιος εϊ, ώ Σώκρατες. Έάν δέ êuoï πείθη, μένα, θά άφήση; τήν συζήτησιν αυτήν νά πάη στό καλό ή
έάσεις χαίρειν τοντον τόν λόγον, ή καϊ άλλφ τω διαλέξει. θά συζήτηση; μέ άλλον τινά.
ΣΩ. Τις ούν άλλος έθέλει ; Μή γάρ τοι ατελή γε τόν ΣΩΚΡ. Ποίο; άλλο; λοιπόν θέλει νά συζητήσωμεν ; Ά ;
λόγον καταλείπωμεν. μή άφήσωμεν άτελεΐωτον τήν συζήτησιν.
ΚΑΛ. Σύ δέν δύνασαι νά τελείωση; μόνο; τήν συζήτη
ΚΑΑ. Αυτός δέ ούκ αν δύναιο διελθεϊν τόν λόγον, ή
σιν ή ομιλών εί; συνεχή λόγον ή ό ίδιο; ερωτών καί ό Ιδιο;
λέγων κατά σαντόν ή άποκρινόμενος σαυτφ ; άποκρινόμενο; ;
Ε ΣΩ. "Ινα μοι τό τοΰ Έπιχάρμον γένηται, δ πρό τοΰ ΣΩΚΡ. Μέ συμβουλεύει; νά πράξω οδτω, ίνα μοΰ συμβή
δύο άνδρες ελεγον, εϊς ών Ικανός γένωμαι ; Άτάρ κινδυ αυτό πού έπραξεν ό Επίχαρμο; ', δηλαδή δσα πρότερον ελεγον
νεύει άναγκαιότατον είναι. Ούτως μέντοι ποιήσωμεν οϊμαι δύο, νά λέγω μόνο; ; Άλλ δμω; κινδυνεύει νά είναι άναγκαιό
τατον νά πράξω οδτω. Ά ; πράξωμεν δμω; τό έξή;· έγώ
έγωγε χρήναι πάντας ημάς φιλονίκως έχειν προς τό είδέναι τουλάχιστον νομίζω δτι δλοι μα; πρέπει φιλοτιμώ; νά άγω-
τό αληθές τί έστιν περί ών λέγομεν καϊ τί ψεύδος' κοινόν νιζώμεθα διά νά μάθωμεν τήν άλήθειαν καί τό ψεύδος δι'
γάρ αγαθόν άπασι φανερόν γενέσθαι αυτό. Δίειμι μέν ούν δσα συζητοΰμεν. Διότι είναι κοινόν διί δλου; αγαθόν νά
606 τφ λόγφ έγώ ώς άν μοι δοκή έχειν έάν δέ τφ υμών μ% γίνη αυτό φανερόν. θ ά διεξέλθω λοιπόν έγώ διά τού λό
γου πώ; νομίζω δτι έχει τό ζήτημα. Έάν δέ εί; κανέναν
τά δντα δοκώ όμολογεΐν έμαντφ, χρή άντιλαιιβάνεσθαι καϊ
άπό σά; φαίνωμαι δτι δέν συμφωνώ πρό; έμαυτόν, πρέπει
έλέγχειν. Ουδέ γάρ τοι ϊγωγε είδώς λέγω S λέγω, άλλα ζητώ νά μέ σταματάτε καί νά μέ ελέγχετε, διότι ουδέ έγώ λέγω,
κοινή μεθ' υμών, ώστε, άν τι φαίνηται λέγων ό αμφισβη δσα λέγω, μέ απόλυτον πεποίθησιν περ! τής ακριβείας αυ
τών έμοϊ, έγώ πρώτος ανγχωρήσομαι. Λέγω μέντοι ταΰτα, τών, άλλα ζητώ άπό κοινού μέ σάς, ώστε, άν ό διαφωνών
εί δοκεΐ χρήναι διαπερανθήναι τόν λόγον εί δέ μή βούλε- πρό; έμέ άποδειχθή δτι έχει δίκαιον, έγώ πρώτο; θά συμ
φωνήσω μαζί του. Τά λέγω δμω; αυτά, εί; ήν περίπτωσιν
αθε, έώμεν δή χα/ρειν καϊ άπίωμεν. νομίζετε δτι πρέπει νά τελείωση ή συζήτησι;, έάν δέ δέν
θέλετε νά τήν τελειώσωμεν, ά; τήν άφήσωμεν λοιπόν νά
πάη στό καλό καί ά; άπέλθωμεν.
1. Τοΰτο προήλθεν άπό θρηοχευχικόν φόβον. Ό διηγούμενος
ώφειλε νά διηγηθη δλόκληρον τόν μΰθον ϊναμή διεγείρη χήν δργήν
χών θεών. νής διά τάς κωμωδίας του. 'Επειδή δέ αύται είναι μεσταί φιλοσοφι
2. Ό Επίχαρμος έγεννήθη είς χήν Κώ χαί έπαιδεύθη έν Μεγάροις κών γνωμών οϊ φιλόσοφοι εϊχον ύπ' δψιν ταύτας. ΕΙς Χινα χωμφ-
χϊ|ς Σικελίας σπουδάσας ίατρικήν καί φιλοσοφίαν, έγένεχο δέ έπιφα- δΕαν χου εισάγει δύο διαλεγομένους, καί ύστερον εις έχ τών δύο
επαναλαμβάνει δσα οΕ δύο προηγουμένως ουνεζήχουν,
204 ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ *20u
ΓΟΡ. 'Αλλ* έμοϊ μέν ού δοκεΐ, ώ Σώκρατες, χρήναι „ ΓΟΡ. "Αλλ* έγώ μέν νομίζω, Σωκράτη, δτι δέν πρέπει
Β πω άπιέναι, άλλα διεξελθεΐν σε τόν λόγον φαίνεται δέ μοι να άπέλθωμεν ακόμη, άλλα να τέλειωσες συ τον λόγον, νο
και τοΐς άλλοις δοκεΐν. Βούλομαι γάρ έγωγε καϊ αυτός μίζω δε, δτι: καί οϊ άλλοι έχουν τήν ίδίαν γνώμην μέ έμέ.
Διότι καί έγώ ό ίδιος τούλά/ιστον επιθυμώ να σέ ακούσω
άχονσαί σον αντον διιόντος τά επίλοιπα.
να έκθετης τα ύπόλοιπον της συζητήσεως.
ΣΩ. 'Αλλά μέν δή, ώ Γοργία, καϊ αυτός ήδέως μέν άν ΣΩΚΡ. Άλλα καί έγώ ό ΐδιος βεβαίως, Γοργία, ευχαρί
στως θά συνεζήτ^υν μέ τον Καλλικλή, έως δτου να απο
Καλλιχλεΐ τούτφ ετι διελεγόμην, εως αύτφ τήν τον Άμ-
δώσω είς αυτόν τήν ρήσιν τοϋ Άμφίονος αντίτής τοϋ Ζήθου'.
φίονος άπέδωκα $ήσιν αντί τής τον Ζήθον επειδή δέ σν, Επειδή δέ σύ, Καλλικλή, δέν θέλεις να τελείωσης μαζί
ώ Καλλίχλεις, ονχ έθέλεις σννδιαπεραναι τόν λόγον, άλλ' μου τήν συζήτησιν, άλλα άκούων τουλάχιστον έμέ σταμά
ούν έμον γε άκούων έπιλαμβάνον, έάν τί σοι δοκώ μή κα τα με, έάν σοο φαίνωμαι δτι κάτι δεν το λέγω ορθώς. Καί
λώς λέγειν. Καί με έάν εξέλεγχες, ονχ άχθεσθήσομαί σοι άν μέ εξέλεγξης καί μέ άποδε.κνύης σφαλλόμενον δέν θά
αγανακτήσω εναντίον σου, δπως σύ ήγανάκτησες εναντίον
C ώσπερ ού έμοϊ, άλλα μέγιστος ευεργέτης παρ' έμοϊ àva- έμοΟ, άλλα (εϊς τήν ψυχήν μου) θά σέ àvaypa^u) καί θά σε
γεγράψει. θεωρώ μέγιστον ευεργέτην μου.
ΚΑΛ. Λέγε, φίλε μου, καί τελείωνε.
ΚΑΑ. Αέγε ώγαθέ, αυτός και πέραινε.
ΣΩΚΡ. "Ακουε με λοιπόν άρχίζοντα τον λόγον έξ, αρχής.
ΣΩ. "Ακονε δή έξ αρχής εμού άναλαβόντος τόν λόγον. 'Αρά γε εϊναι το ·?διον πράγμα το ήδύ καί τα αγαθόν ;—
Λέν είναι το ίδιον, καθώς έγώ καί à Καλλικλής έσυμφωνή-
Άρα τό ήδύ καϊ τό αγαθόν τό αυτό έστιν; Ού ταύτόν, ώς σαμεν. Ποίον έκ των δύο συμβαίνει, τδ ήδύ πρέπει νά πράτ
έγώ καϊ Καλλικλής ώμολογήσαμεν. Πότερον δέ τό ήδύ τωμεν χάριν τοο άγαθοϋ ή το αγαθόν χάριν τοϋ ήδέος; —
ένεκα τον άγαθον πρακτέον, ή τό αγαθόν ένεκα τον ήδέος ; Το ήδύ χάριν τοϋ άγαθοϋ.—Ήδύ δέ είναι έκεϊνο πού, δταν
Τό ήδύ Ενεκα τον άγαθον. Ήδν δέ έστι τούτο, ού παραγε- ύπάρχη αίσθανόμεθα εύχαρίστησιν, αγαθόν δέ έκεϊνο πού,
δταν ύπάρχη είμεθα αγαθοί ;—Μάλιστα—'Αλλ 3 8μως αγα
D νομένον ήδόμεθα, αγαθόν δέ ον παρόντος αγαθοί έσμεν ;
θοί βέβαια είμεθα καί ήμεϊς καί κατά τά άλλα πάντα, δσα είναι
Πάνν γε. 'Αλλά μήν αγαθοί γέ έσμεν καϊ ήμεΐς καϊ τά άλλα αγαθά, δταν ύπάρχη κάποια αρετή.—Μοϋ φαίνεται δτι είναι
πάντα, δσ* αγαθά έστιν, αρετής τίνος παραγενομένης. ανάγκη, Καλλικλή, νά ύπάρχη κάποια αρετή.—Άλλ' δμως
"Εμοιγε δοχεΐ άναγχαΐον είναι, ώ Καλλίκλεις. 'Αλλά μέν ή αρετή βέβαια έκαστου καί σκεύους καί σώματος καί ψυ
δή ή γε αρετή έκάατον, χαϊ σκεύονς και σώματος χαϊ ψυ χής πάλιν καί παντός ζφου δέν παρουσιάζεται κάλλιστα
Ιτσι απλώς καί ώς Ιτυχε, άλλα μέ τάξιν καί ορθότητα καί
χής αύ χαϊ ζφον παντός, οντοι είκή [κάλλιστα] παραγίγνε- τέχνην, ή οποία έχει δοθή είς ίϊκαστον έξ αυτών. Είναι
ται, άλλα τάξει χαϊ δρθότητι χαί τέχνί}, ήτις έκάστφ άπο- άρά γε αληθή ταϋτα ; Έ γ ώ βέβαια διατείνομαι δτι είναι
δέδοται αυτών άρα ϊστι ταύτα; Έγώ μέν γάρ φημι. Τά αληθή.—Ή αρετή λοιπόν έκαστου μέ τάξιν είναι τεταγμένη
ξει άρα τεταγμένον χαϊ χεκοαμημένον εστίν ή αρετή εκά- καί κεκοσμημένη.—Έγώ βεβαίωςτό παραδέχομαι. Ή τάξις
λοιπόν έκαστου έκ τών δντων καθιστή αγαθόν Ικαστον
Ε στον ; Φαίην άν Μγωγε. Κόσμος τις άρα έγγενόμενος έν
έκάστφ δ έκαστου οίχεΐος αγαθόν παρέχει εχαστον τών όν-
το πρόσωπον τοδ '\μφΙονας καί καταδείξει δχι ή φιλοσοφία είναι

1. Ό Σωκράτης μοτά παιδιας διτομιμνήσκει τόν δπά τοΒ Καλ- οντω; το αληθές πρόβλημα τοΟ ανθρωπίνου ß£oi>. Ό Ζί)θος έκπροσω-
λιχλίους μνημονιυθίνχα μ3θον τοΟ Άμφίονος, ffisXt δηλαδή δβχθή nei τήν πολιτικήν, δ δέ Αμφίων τήν φιλοσοφίαν.
των ; "Εμοιγε δοκεΐ. Καϊ ψνχή άρα κόσμον έχουσα τόν έξ αυτών.—-Μάλιστα.—Καί ή ψυχή λοιπόν έχουσα τήν ϊδι-
έαντής άμείνων τής άκοσμήτον. 'Ανάγκη. 'Αλλά μήν ή γε κήν της τάξιν είναι καλύτερα τής στερούμενης τάξεως.—Έξ
κόσμον έχουσα κοσμία. Πώς γάρ ού μέλλει ; Ή δέ γε χο· ανάγκης είναι καλύτερα τής στερούμενης τάξεως—Άλλ'
δμως ή τάξιν έχουσα ψυχή είναι κοσμία. Πώς δέν μέλλει
507 σμία σώφρων. Πολίή ανάγκη. Ή αρα σώφρων -ψνχή αγα νά είναι κοσμία ή κόσμον έχουσα ψυχή ; — Ή κοσμία ψυχή
θή. 'Εγώ μεν ονχ εχω παρά ταντα άλλα φάναι, ώ φίλε είναι βέβαια σώφρων.—Έξάπαντος είναι σώφρων. — Ή σώ
Καλλίκλεις' σύ δ' εί ίχεις, δίδασκε. φρων ψυχή λοιπόν είναι αγαθή. Έ γ ώ μέν, φίλε μου Καλ
λικλή, δέν έχω νά είπω άλλα άπό αυτά" συ δέ, άν έχης,
ΚΑΑ. Αέγ', ώγαθέ. δίδασκε μας.
ΚΑΛ. Λέγε, φίλε μου.
ΣΩΚΡ. Αέγω δή δτι, εί ή σώφρων αγαθή έστιν, ή του
ΣΩΚΡ. Λέγω λοιπόν δτι, άν ή σώφρων ψυχή είναι
ναντίον τ# σώφρονι πεπονθνϊα κακή έστιν ήν δέ αϋτη ή αγαθή, ή είς έναντίαν κατάστασιν προς τήν σώφρονα ευρι
άφρων τε καί ακόλαστος. Πάνν γε. Καϊ μήν δ γε σώφρων σκομένη ψυχή είναι κακή, είναι δέ αοτη ή άφρων καί ακό
τά προσήκοντα πράττοι άν καϊ περϊ θεούς καϊ περί άνθρώ λαστος.—Μάλιστα.—Καί βέβαια ί σώφρων πράττει τά πρέ
πονς' ον γάρ αν σωφρονοΐ τό μη προσήκοντα πράττων. ποντα καί είς τους θεούς καί είς τους άνΒρώπους' διότι, έάν
δέν πράττη τά πρέποντα δέν δύναται νά είναι σώφρων.—
"Ανάγκη ταντ εϊναι οντω. Καί μήν περί μέν άνθρώπονς Άναγκαίως ταΰτα ούτως έχουν.—Καί βέβαια, εάν μέν πράτ-
τά προσήκοντα πράττων δίκαι' αν πράττοι, περί δέ θεοίς τη τά πρέποντα είς τους ανθρώπους, πράττει δίκαια, έάν δέ
δσια~ τόν δέ τά δίκαια και όσια πράττοντα ανάγκη δίκαιον πράττη τά πρέποντα εϊς τους θεούς, πράττη δαια εκείνος δέ
καϊ δσιον εϊναι. "Εστί ταύτα. Και μέν δή και άνδρεΐόν γε πού πράττει τά δίκαια καί Soia άναγκαίως είναι δίκαιος
καί δσιος.—Μάλιστα.—Καί βέβαια 6 δίκα.ος καί σώφρων
ανάγκη' ον γάρ δή σώφρονος ανδρός έστιν οντε διώκειν
άναγκαίως είναι καί ανδρείος. Διότι i σώφρων άνήρ οοτε
οντε φεύγειν ά μή προσήκει, αλλ3 ά δεΐ καί πράγματα και επιδιώκει ούτε αποφεύγει δσα δέν πρέπει, άλλα αποφεύγει
άνθρώπονς και ήδονάς καί λνπας φεύγειν καϊ διώκειν, καϊ καί επιδιώκει καί πράγματα καί ανθρώπους καί ήδονάς καί
Ο υπομένοντα καρτερεΐν Οπου δει· ώστε πολλή ανάγκη, ώ λύπας, δσα πρέπει νά άποφεύγη καί νά έπιδιώκη, καί υπο
Καλλίκλεις, τόν σώφρονα, ώσπερ διήλθομεν, δίκαιον δντα μένων καρτερεί, δπου πρέπει νά δεικνύη καρτερίαν. "Ωστε
είναι πολλή ανάγκη, Καλλικλή, 6 σώφρων, δπως είπαμε,
καί άνδυεΐοι καϊ δσιον αγαθόν άνδρα εϊναι τελέως, τον δέ επειδή εϊνα. δίκαιος καϊ άνορεϊος καί δσιας, νά εϊναι τε
αγαθόν εν τε καί καλώς πράττειν α αν πράττη, τόν δ" εν λείως αγαθός άνήρ, ό αγαθός νά πράττη ορθώς καί καλώς δσα
πράττοντα μακάριόν τε και ενδαίμονα εϊναι, τόν δέ πονη- πράττει, ό δέ αγαθός άναγκαίως είναι μακάριος καί ευδαίμων,
ρόν καϊ κακώς πράττοντα άθλιον ούτος δ' άν εΐη 6 έναν- è δέ ποντ,ράς καί άθλιος δυστυχής. Ούτος είναι δ ένανΐίος
τοΰ σώφρονος, δηλαδή 6 ακόλαστος τόν όποιον σύ έπήνεις.
τίως έ"χων τφ σώφρονι, δ ακόλαστος, ον σν έπηνεις.
Έ γ ώ λοιπόν αποφαίνομαι οτι ταΰτα έτσι είναι καί ισχυ
'Εγώ μέν ούν ταΰτα οντω τίθεμαι και φημι ταύτα ρίζομαι δτι είναι αληθή" έάν είναι άληθη ό έπιθυμών καθώς
αληθή εϊναι' εί Οέ εστίν αληθή, τόν βουλόμενον, ώς εοιχεν, φαίνεται νά είναι ευτυχής πρέπει τήν σωφροσύνην μέν νά
D εν δαίμονα εϊναι σωφροσννην μέν διωκτέον και άσχητέον, Ιπιδιώκη καί νά άσκή, τήν άκολασίαν δέ νά άποφεύγη μέ
άκολασίαν δέ φενκτέον ώς iχει ποδών έκαστος ημών, και δλην του τήν ταχύτητα, δσον βαστοΰν τά πόδια του, καί πρέ
πει νά παρασκευάζεται ώσιε νά μή λάβη ποτέ ανάγκην τι
παρασκεναστέυν μάλιστα μέν μηδέν δειοθαι τον κολάζεσθαι, μωρίας, έάν δέ ποτέ λάβη ανάγκην τιμωρίας ήό ίδιος ή άλ
έάν δέ δεηθη ή αυτός ή άλλος τις τών οικείων, ή ιδιώτης ή λος εκ τών συγγενών καϊ φίλων ή πόλις ή Ϊδιώτης, πρέπει
πόλις, έπιθετέον δίκην και χολαστέον, ει μέλλει ευδαίμων νά τιμωρήται καί νά κολάζεται, Ιάν μέλλη νά είναι εύτυ-
208 ΙΙΛΑΤϋΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 209
εϊναι. Ούτος εμοιγε δοκεΐ ό σκοπός είναι, προς δν βλέ
χής. Αυτός μοΟ φαίνεται δτι είναι 4 σκοπός πρδς τδν οποίον
ποντα δεΐ ζήν, καϊ πάντα είς τοΰτο τά αύτοϋ συντείνοντα αποβλέπων χάνεις πρέπει νά ζή, πάντα χαί τά ιδικά τοο
Ε καί τά τής πόλεως, δπως δικαιοσύνη παρέσται και σωφρο χαί τά τής πόλεως κατευθύνων είς τοοτο, δηλαδή πως θά
σύνη τφ μακαρίφ μέλλοντι έσεσθαι, ούτω πράττειν, ούκ είναι δίκαιος χαί σώφρων, εκείνος που μέλλει νά είναι εύτυ-
επιθυμίας έατντα ακόλαστους είναι καϊ ταύτας έπιχειροΰντα χής, οδτω νά πράττ^, δηλαδή χωρίς νά άφήνη άχαλινώτοος
τάς επιθυμίας του, χωρίς νά επιχειρώ νά εκπλήρωση ταύτας,
' πληρούν, άνήνυτον κακόν, λ^στοϋ βίον ζώντα. Ούτε γάρ άν δπερ είναι κακδν άτελείωτον, ζων βίον ληστοο '. Ό τοιοΟτος
αλλω άνθρώπφ προσφιλής αν εϊη ό τοιούτος ούτε θεφ' κοι- άνθρωπος οδτε είς άλλον άνθρωπιν οδτε είς θεόν θά ήτο
νωνεϊν γάρ αδύνατος' δτφ δέ μή ένι κοινωνία, φιλία ούκ άν προσφιλής· διδτι είναι αδύνατον 4 τοιούτος νά επικοινωνώ
608 εϊη. Φασϊ δ' οί σοφοί, ώ Καλλίκλεις, καϊ ούρανόν καϊ γήν καί μέ τους ομοίους του. "Οποιος δέν ίχει έπιχοινωνίαν μέ τους
άλλους αδύνατον νά έχγ; χαί φιλίαν. Λέγουν δέ οί σοφοί ·,
θεούς καϊ άνθρώπονς τήν κοινωνίαν σννέχειν και φιλίαν καί
Καλλικλή, δτι καί τδν ούρανόν καί τήν γήν καί τους θεούς
κοσμιότητα καϊ οωφροσύνην καϊ δικαιότητα, καϊ τό δλον τούτο κα! τους ανθρώπους ή επικοινωνία συνέχει καί ή φιλία καί
διά ταΰτα κόαιιον καλοϋσιν, ώ έταϊρε, ούκ άκοομίαν ουδέ ά ή χοσμιότη; καί ή σωφροσύνη καί ή δικαιοσύνη, καί δι'
κολασίαν. Σύδέ μοι δοκεϊς ούπροσέχειν τόν νουν τούτοις, καϊ αυτό τα δλον τοΰτο κόσμον δνομάζουν, φίλε μου, καί δχι
άκοσμίαν οδτε άκολασίαν. ΜοΟ φαίνεται δέ δτι σύ δέν προσέ
ταύτα σοφός ών, άλλα λέληθέν σε δτι ή ίαότης ή γεωμετρική
χεις είς αυτά, μολονότι είσαι σοφός, άλλα σοΟ διέφυγε χω
καί έν θεοϊς καϊ έν άνθρώποις μέγα δύναται' σύ δέ πλεο- ρίς καί σύ νά τδ καταλάβης, δτι ή γεωμετρική ίσότης • έχει
νεξίαν οΐει δεϊν άσκεϊν γεωιιετρίας γάρ αμελείς. Εϊεν ή μεγάλην δύναμιν καί είς τους θεούς κχχ! είς τους ανθρώπους.
Β έξελεγκτέος δή ούτος ό λόγος ήμΐν έστιν, ώς ού δικαιοσύνης Σύ δέ νομίζεις δτι πρέπει νά θέτωμεν είς ένέργειαντήν πλε-
ονεξίαν. Παραμελείς δέ τήν γεωμετρίαν *. "Εστω. "Η πρέπει
καϊ σωφροσύνης κτήσει εύδαίμονες οι εύδαίμονες, κακίας δέ
νά έλεγχθή ύφ' ημών αύτδς 4 λόγος, καί νά άποδειχθή δτι
οί άθλιοι*, ή εί ούτος αληθής έστιν, οκεπτέον τί τά συμ οί εύδαίμονες δέν είναι εύδαίμονες έχ τής αποκτήσεως τής
βαίνοντα. Τά πρόσθεν εκείνα, ώ Καλλίκλεις, σνμβαίνει δικαιοσύνης καί τής σωφροσύνης, καί οί δυστυχείς δέν είναι
πάντα, έφ' οϊς σύ με ήρον, εί σπουδάζων λέγοιμι, λέγοντα δυστυχείς έκ τής αποκτήσεως τής κακίας, ή άν 4 λόγος αυ
δτι κατηγορητέον εϊη καϊ αντον και ύέος καϊ εταίρου, έάν τός είναι αληθής πρέπει νά αχεφθωμεν ποία είναι τά αποτε
λέσματα. Τά προηγούμενα έχεΐνα (τά συζητηθέντα μεταξύ
τι άδικη, καϊ τή ρητορική έπϊ τοΰτο χρηστέον' καί δ Πώ έμοΟ χαί τοΟ Πώλου), Καλλικλή, δλα συμβαίνουν, γιά τά
λον αισχύνη φον σνγχωρεϊν, άληθη άρα ην, τό εϊναι τό όποϊα σύ μέ ήρώτας, άν τά λέγω σοβαρως, δτε ελεγον δτι 4
καθένας πρέπει νά κατηγορή καί τον εαυτόν του καί τδν υίόν
του καί τόν φίλον του, έάν διαπράττη άδικίαν τινά, καί δτι
πρέπει γιά τδν σκοπον αύτον νά μεταχειρίζεται τήν ρητορι
1, "Οπως δ ληστής δέν γνωρίζει νσμον καί χάξιν, èxoi χαί δάκο- κήν. Καί εκείνα, είς τά οποία ένόμιζες δτι συμφωνεί 4 Πώ
λασχος, χαί δπως τόν ληαχήν πάνχες άποτροπιάζονχαι καί ουδείς έρ λος μαζί μου άπδ έντροπήν, ήσαν αληθή, το δτι δηλαδή εϊ-
χεται εΕς έπικοινωνίαν μεχ'αΰτοδ, έτσι καί xòv άκδλασχον δλοι απο
φεύγουν.
2. Σοφούς ένχαΰθα εννοεί χους Πυθαγορείους καί ίδία χον Έμ-
πεδοκλέα είπδντα «τήν φιλίαν ένοδν xòv σφαΐρον καί ένοποιον είναι». 3. Γεωμετρικήν Ισότητα λέγει τήν δικαιοσύνην, χήν δποίαν εΕς
Λέγεται δέ δχι πρώτος δ Πυθαγόρας ώνδμαοε χδ σύμπαν χδσμσν άπο- τους νώμους καλεί Λιδς κρίσιν.
δλέψας είς χήν μεγαλοπρέπειαν τοϋ ουρανού καί τήν xagiv χων ου 4. Ό Πλάτων θεωρεί τήν μάθησιν τής γεωμεχρίας ώς προπαι-
ρανίων σωμάτων. δείαν είς τήν φιλοσοφίαν. Διά τοδχο ή επιγραφή χής 'Ακαδημίας ήχο
-ουδείς άγεωμέχρητος είσίτω μου χήν οτέγην».
ΠΛΑΤαΝΟΪ, ΓΟΡΠΑΙ Μ
210 ΙΤΔΑΤαΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 211
άδικεΐν τοΰ άδικεΐσθαι, δαφπερ αΐσχιον, τοσούτφ κάκιον' ναι τό νά άδικη1 κανείς δσο ασχημότερο τόσο καί επιβλαβέ
C καί τόν μέλλοντα δρθώς ρητορικόν έοεαθαι δίκαιον άρα δεΐ στερο άπό τό νά άδικήται. Καί δτι 4 μέλλων νά είναι πρα
γματικός ρήτωρ πρέπει νά είναι δίκαιος καί βαθύς γνώστης
εϊναι καί επιστήμονα τών δικαίων, δ αν Γοργίαν έφη Πώ
των δικαίων, το οποίον πάλιν είπεν 4 Πώλος δτι ό Γοργίας
λος δι' αίσχύνην όμολογήοαι. άπό έντροπήν τό παρεδέχθη.
Τούτων δέ ούτως εχόντων ακεψώμεθα, τί ποτ' εστίν δ ΆφοΟ ταοτα είναι έτσι, άς σκεφθώμεν τί τέλος πάντων
αύ έμοϊ δνειδίζεις- άρα καλώς λέγεται ή ού, ώς άρα έγώ είναι έκεϊνο διά τό ίποΐον μέ κατηγορείς· είναι άραγε αλη
ούχ οϊός τ' ειμί βοηθήσαι ούτε έμαυτώ ούτε τών φίλων θές Τ) δέν είναι έκεϊνο πού λέγουν, πώς τάχα έγώ δέν μπορώ
νά βοηθήσω οδτε τόν εαυτόν-μου οδτε κανένα άλλον άπό
ούδενϊ ουδέ τών οικείων, ούδ' έκσώσαι έκ τών μεγίστων
τους φίλους χαί συγγενείς, οδτε νά σώσω άπδ τους μέγιστους
κινδύνων, ειμί δέ έπϊ τφ βουλομένφ ώοπερ οί άτιμοι τοΰ κινδύνους, δτι δέ είμαι είς τήν διάσεαιν οιουδήποτε επιθυ
D έθέλοντος, άν τε τύπτειν βούληται, τό νεανικόν δη τοΰτο μούντος νά μέ κακοποίηση, καθώς οί αποκηρυγμένοι άπό
τοΰ σοΰ λόγου, έπϊ κόρρης, έάν τε χρή urna άφαιρεϊοθαι, τινας κοινωνίας είναι είς τήν διάθεσιν τοΟ τυχόντος, καί άν
έάν τε έκβάλλειν έκ τής πόλεως, έάν τε, τό έσχατον, άπο- θέλη νά τους ραπίζη, νά κάμνη δηλαδή αύτδ τδ ύβριστικόν
(τδ ράπισμα) δπως είπες, καί άν θέλη νά τοΟ άφαιρή τήν
κτεϊναι ; Καϊ ούτω διακεΐσθαι πάντων δή αΐσχιστον έστιν, περιουσίαν του, άν θέλη νά τόν έκδιώκη άπό τήν πόλιν, καί
ώς δ σός λόγος. Ό δέ δή έμός δστις, πολλάκις μέν ήδη άν θέλη τέλος νά τόν φονεύη ;
εϊρηται, ουδέν δέ κωλύει καϊ έτι λέγεοθαι' ου φημι, ώ Καί τό νά ευρίσκεται κανείς είς τοιαύτην κατάστασιν
Καλλίκλεις, τό τύπτεσθαι έπϊ κόρρης αδίκως αΐσχιστον είναι, είναι αΐσχιστον άπό δλα τά άλλα, καθώς λέγεις. Έ γ ώ δέ
Ε ουδέ γε τό τέμνεσθαι ούτε τό σώμα τό έμόν ούτε τό βαλλάν- λέγω έκεϊνο, πού πολλάκις είπον, τίποτα δέ δέν εμποδίζει
τιον, άλλα τό τύπτειν καϊ έμέ καί τά έμά αδίκως καϊ τέ- νά τό είπω μίαν φοράν ακόμη. ΆρνοΟμαι, Καλλικλή, δτι
είναι αΐσχιστον νά ραπίζεται κανείς αδίκως οδτε αΐσχιστον
μνειν καϊ αϊαχιον καί κάκιον, καϊ κλέπτειν γε άμα καϊ άνδρα- είναι νά τέμνεται αδίκως τδ σώμα μου, οδτε αΐσχιστον είναι
ποδίζεαθαι καί τοιχωρνχεϊν καϊ σνλλήβδην ότιοΰν άδικεΐν νά άφαιρήται τό βαλάντιόν μου, άλλα άσχημότερον καί έπι-
καί έμέ καί τά έμά τφ άδικοϋντι καϊ κάκιον καϊ αΐσχιον βλαβέστερον είναι τό νά κτυπά κανείς έμέ χαί τους ιδικούς
εϊναι ή έμοί τφ άδικουμένφ. Ταύτα ήμΐν άνω έκεϊ έν τοις μου αδίκως καί νά τέμνη καί νά κλέπτη, καί νά πωλ-g ώς
δούλους, καί νά διαρρηγνύη τοίχους διά νά κλέπτη καί γε
πρόαθε λόγοις ούτω φανέντα, ώς έγώ λέγω, κατέχεται και
νικώς νά άδικη έμέ καί τους ιδικούς μου διά τόν άδικοΟντα
609 δέδεται, καϊ εί άγροικότερόν τι ειπείν έστι, σιδηροΐς καϊ είναι καί βλαβερώτερον καί άσχημότερον παρά δι' έμέ τόν
άδαμαντίνοις λόγοις, ώς γοΰν άν δόξειεν ούτωαί, ούς σύ εί άδικούμενον. Ταοτα προηγουμένως καί είς τήν προηγηθεϊ-
μή λύσεις ή σοΰ τις νεανικώτερος, ούχ οϊόν τε άλλως λέγοντα σαν συζήτησιν τοιαύτα άποδειχθέντα είς ημάς, δπως έγώ
ή ώς έγώ νΰν λέγω καλώς λέγειν έπεϊ εμοιγε δ αυτός λόγος λέγω, κατέχονται καί Ιχουν δεθή, άν καί κάπως είναι τραχύ
νά είπη τις, διά σιδηρών χαί αδιάρρηκτων ' λόγων κα! συμ
εστίν άεϊ, δτι έγώ ταύτα ούκ οϊδα δπως έχει, δτι μέντοι περασμάτων, δπως τουλάχιστον έκ πρώτης όψεως οδτω θά
ών έγώ έντετύχηκα, ώσπερ "νΰν, ουδείς οΐός τ' εστίν άλλως έβλεπε τις τους λόγους τούτους, τους οποίους άν δέν αναί
λέγων μή ού καταγέλαστος εϊναι. Έγώ μέν ούν αύ τίθημι ρεσης σύ ή άλλος σοΟ ρωμαλεώτερος, δέν είναι δυνατόν νά
λέγη τις καλώς ύποστηρίζων άλλα άπό έκεϊνα πού έγώ λέγω·
διότι έγώ πάντοτε λέγω τό Ιδιον, δτι δηλαδή δέν γνωρίζω
πώς έχουν ταΟτα, δτι δμως άπό δσα έξέθηκα προς υμάς,
1. Άϋαμάννινος λόγος. Άβαμάνχινον εϊναι πάν τό έκ χάλυβος δπως τά έξέθηκα, ουδείς δύναται άλλως λέγων νά μή γίνη
καχεσχευασμένσν. Ή λέξις ίοάμας προ χού Η. 'Αλεξάνδρου δέν έσή-
μαινε χόν γνωστόν πολΰτιμον λίθον άλλα τόν χάλυβα.
χαταγέλαατος. Έ γ ώ λοιπόν θεωρώ πάλιν δτι ταοτα οδτως
Β ταντα ούτως έχειν εί δέ ούτως έχει καϊ μέγιστον τών κα έχουν έάν δέ ταύτα Ιχουν οδτως, καί μέγιστον κακόν είς
κών έστιν ή αδικία τφ άδικοϋντι καϊ έτι τούτον μείζον με τόν άδικοΟντα είναι ή αδικία κα! ακόμη μεγαλυτερον τούτου
μεγίστου δντος κακού, έάν είναι δυνατόν νά ύπαρξη, τό νά
γίστου δντος, εί οίον τε, τό άδικοϋντα μή διδόναι δίκην, μή τιμωρήται ό άδικων, τίνα βοήθειαν μή δυνάμενος άν
τίνα δή βοήθειαν μή δυνάμενος άνθρωπος βοηθεΐν έαντφ θρωπος νά προσφέρη είς τόν εαυτόν του θά είναι αληθώς κα-
καταγέλαατος άν τή αλήθεια εϊη ; Άρα ον ταύτην, ήτις ταγέλαστος ; Άραγε θά είναι καταγέλαστος, άν δέν προσφέρη
αποτρέψει τήν μεγίστην ημών βλάβην ; 'Αλλά πολλή ανάγκη ταύτην τήν βοήθειαν, ή οποία θά άποτρέψη τήν μεγίστην
βλάβην ; Άλλα έξ ανάγκηςτοοτο είναι αΐσχιστον ', τό νά μή
ταύτην εϊναι τήν αίοχίστην f βοήθειαν, μή δύνασθαι βοη
δύναταί τις δηλαδή νά προσφέρη ταύτην τήν βοήθειαν μήτε
θεΐν μήτε αύτφ μήτε τοις αύτοϋ φίλοις τε καϊ οίκείοις, είς τόν εαυτόν του, μήτε είς τους φίλους του, μήτ<-
C δεντέραν δε τήν τοϋ δευτέρου κακού καϊ τρίτην τήν τοϋ τρί οικείους του, δεύτερον δέ κατά τό αίσχος είναι τ>
του καϊ τάλλα όντως, ώς εκάστου κακοΰ μέγεθος πέφνκεν, ναταί τις νά άποτρέπη άπό τόν εαυτόν του,
καί τους φίλους τό δεύτερον κατά τό μέγεθος .
ούτω καϊ κάλλος τον δυνατόν είναι έφ' έκαστα βοηθεΐν καί
τρίτη κατά τό αίσχος βοήθεια είναι τό νά μή δύναταί τις νά
αισχύνη τοϋ μή. Άρα άλλως ή ούτως έχει, ώ Καλλίκλεις ; άποτρέπη τό τρίτον κατά τό μέγεθος κακόν, κα! τά άλλα
ούτως έχουν, δσον δηλαδή είναι τό μέγεθος έκαστου κακού,
ΚΑΑ. Ούκ άλλως. τόσον είναι κα! τό κάλλος τοΟ νά δύναταί τις είς Ικαστον
ΣΩ. Δυοϊν ούν δντοιν, τού άδικεΐν τε καϊ άδικεΐσθαι, νά βοηθή, καί τόση είναι ή αισχύνη τοο νά μή δύναται.
Άραγε ταύτα οδτως έχουν, Καλλικλή, ή άλλως ;
μείζον μέν φαμεν κακόν τό άδικεΐν, έλαττον δέ τό άδικεΐ
σθαι. Τί ούν άν παρασκενααάμενος άνθρωπος βοηθήσειεν ΚΑΛ. Δέν έχουν κατ' άλλον τρόπον. Έτσι είναι δπως
τά έξέθηκες.
αύτφ, ώστε άμφοτέρας τάς ώφελίας ταύτας εχειν, τήν τε άπό
ΣΩΚΡ. Ένώ τά κακά είναι δύο, τό νά άδικήται δηλαδή
D τοΰ μή άδικεΐν 'καϊ τήν άπό τοΰ μή άδικεΐσθαι ; Πότερα κανείς κα! τό νά άδικη, είπομεν δτι μεγαλυτερον είναι τό
δύναμιν ή βούλησιν ; * Ωδε δέ λέγω' πότερον έάν μή βούλη- νά άδικη, μικρότερον δέ τό νά άδικήται. Τί λοιπόν παρα-
ται άδικεΐσθαι, ούκ άδικήσεται, ή έάν δύναμιν παρασκευά- σκευάσας 4 άνθρωπος δύναται νά βοηθήση τόν εαυτόν του,
ώστε νά έχη κα! τάς δύο ταύτας, ωφελείας, καί τήν προερ-
σηται τού μή άδικεΐσθαι, ούκ άδικήσεται ;
χομένην άπό τοο νά μή άδικη κα! τήν άπό τοο νά μή άδι
ΚΑΛ. Δήλον δή τοϋτό γε, δτι έάν δύναμιν. κήται ; Δύναμιν ή βούλησιν πρέπει νά παρασκευάση ; Εννοώ
τό έξης· έάν 4 άνθρωπος δέν θέλει νά άδικηθή, δέν θά άδι-
ΣΩ. Τί δέ δή τοϋ άδικεΐν ; Πότερον έάν μή βονληται κηθή, ή έάν παρασκευάση δύναμιν διά νά μή άδικήται, δέν
θά άδικηθή ;
άδικεΐν, Ικανόν τοντ' εστίν — ού γάρ αδικήσει — ή καϊ έπϊ
Ε τοντο δεΐ δύναμιν τίνα καϊ τέχνην παρασκενάσασθαι, ώς, ΚΑΛ. Αυτό δά είναι φανερόν, δηλαδή δτι δέν θά άδι
κηθή, έάν παρασκευάση δύναμιν.
ΣΩΚΡ. Ti άν παρασκευάση διά τό νά μή άδικη, δέν θά
άδικη ; Έάν δέν θέλη νά άδικη θά είναι τοΟτο άρκετόν (διότι
1. 'Αλλά πολλή ανάγκη ταΰχην είναι τήν αίοχίστην βοήθειαν. δέν θά άδικήση, έάν δέν θέλη), ή κα! διά τοΟτο είναι ανάγ
ΕΕναι όξύμωρον, σημαίνει χήν αίοχίστην άβοττ&ησίαν' το νά μή δύ κη νά παρασκευάση δύναμίν τίνα κα! τέχνην ; Διότι έάν
ναται τις νά βοηθήση έαυχόν, χους οικείους καί φίλους χήν βοήθειαν,
ήχις θά άποχρέψη τδ μέγισχον κακόν, xô νά μείνουν δηλαδή ατιμώ
xô άδικεΐν, τρίτη δέ κατά χό αίσχος βοήθεια χό νά μή δόναχαί χις
ρητοι, ένώ ήδίκησαν. δευτέρα δέ κατά τό αίσχος βοήθεια είναι τό νά άποτρέψη τό άδικεΐσθαι, δπερ δ Σωκράτης θεωρεί μικρόχερον
νά μή δύναχαί χις νά άποχρέπη τό οτύτίρον κατά τό μέγεθος κακόν, κακόν, ένώ δ Εαλλικλής χδ θεωρεί μέγισχον.
214 ΠΛΛΤβΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 316
έάν μή μάθη αυτά καϊ άσκηση, αδικήσει ; Τί ούκ αυτό γέ δέν μάθη "τά δίκαια, καί δέν άακηθή εις αυτά, θά άδι-
κήση ; Διατί δέν άπεκρίθης είς αυτό τοΟτο ακριβώς, Καλλι
μοι τοΰτο άπεκρίνω, ώ Καλλίκλεις, πότερον σοι δοκούμεν
κλή, νομίζεις δτι δρθώς ήναγκάαθημεν νά όμολογήσωμεν έγώ
δρθώς άναγκααθήναι όμολογεΐν έν τοϊς έμπροσθεν λόγοις κα! ό Πώλος είς τήν προηγουμένην συζήτησιν ή δέν νομίζεις
έγώ τε καϊ Πώλος ή ού, ήνίκα ώμολογήσαμεν μηδένα βον- δτι ώμολογήσαμεν ορθώς, δταν ώμολογήσαμεν δτι ουδείς
λόμενον άδικεΐν, άλλ' άκοντος τους άδικοϋντας πάντας αδικεί εκουσίως, άλλ' δτι ακουσίως πάντες οί άδικοοντες
άδικεΐν ; αδικούν;
510 ΚΑΑ. "Εστω σοι τοΰτο, ώ Σώκρατες, ούτως, ϊνα δια- ΚΑΛ. Ά ς παραδεχθώ προς χάριν σου, Σωκράτη, δτι
τοΟτο είναι δπως τό λέγεις, διά νά τελείωσης τόν λόγον.
περάνης τόν λόγον. ΣΩΚΡ. Καί δι' αυτό λοιπόν, ώς φαίνεται, πρέπει νά πα-
ΣΩ. Καϊ έπϊ τούτο άρα, ώς έοικεν, παρασκεναατέον ρασκευάσωμεν δύναμίν τίνα κα! τέχνην, δηλαδή διά νά μή
εστίν δύναμιν τίνα καϊ τέχνην, δπως μή άδικήσομεν. άδικήσωμεν.
ΚΑΆ. Πάνν γε. ΚΑΛ. Μάλιστα.
ΣΩΚΡ. Ποία λοιπόν τέλος πάντων είναι ή τέχνη τής
ΣΩ. Τις ούν ποτ εστίν τέχνη τής παρασκευής τοΰ μηδέν
παρασκευής τοΟ νά μή άδικώμεθα, ή τουλάχιστον νά άδικώ
άδικεΐσθαι ή ώς δλίγιστα ; Σκέψαι εί σοϊ δοκεΐ ήπερ έμοϊ. μεθα ελάχιστα. Σκέψου διά νά Ιδωμεν, άν νομίζης τήν τέ
Έμοϊ μέν γάρ δοκεΐ ήδε' ή αυτόν άρχειν δεϊν έν τή πόλει χνην τής παρασκευής τοο νά μή άδικώμεθα όμοίαν μέ έκεί
ή καί τυραννεϊν, ή τής νπαρχούσης πολιτείας έταΐρον εϊναι. νην πού νομίζω έγώ. Διότι έγώ έπ' αυτού τού ζητήματος
ΚΑΛ. Όρό^ς, ώ Σώκρατες, ώς έγώ έτοιμος είμι έπαι- έχω τήν έξης γνώμην δηλαδή ή πρέπει νά άρχη τις σύμφωνα
μέ τους κείμενους νόμους, ή νά έχη απόλυτον έξουσίαν, ή νά
Β νεΐν, αν τι καλώς λέγυς ; Τοϋτό μοι δοκεΐς πάνυ καλώς εί- είναι όμόφρων μέ τό διοικοΟν τήν πόλιν κόμμα.
ρηκέναι. ΚΑΛ. Βλέπεις, Σωκράτη, δτι είμαι έτοιμος νά επαινώ,
ΣΩ. Σκόπει δή καϊ τάδε έάν σοι δοκώ εύ λέγειν. Φίλος άν τι λέγης ορθώς ; Νομίζω πολύ σωστό είναι αυτό πού
μοι δοκεΐ έκαστος έκάστφ εϊναι ώς οϊόν τε μάλιστα, δπερ είπες.
οϊ παλαιοί τε καϊ σοφοί λέγουαιν, ό όμοιος τφ δμοίφ. Ού ΣΩΚΡ. Πρόσεχε λοιπόν καί τό έξης διά νά Ιδωμεν äv
θά σοΟ φανή δτι τό λέγω ορθώς. Έκαστος μέ τόν δμοιόν
καϊ σοι ;
του μοΟ φαίνεται δτι είναι πάρα πολύ φίλος, καθώς λέγουν
ΚΑΛ. "Εμοιγε. οί παλαιοί καί σοφοί «6 όμοιος στον δμοιαν». Δέν έχεις
ΣΩ. Ούκούν δπου τύραννος έστιν άρχων άγριος καϊ καί σύ αυτήν τήν γνώμην ;
απαίδευτος, εΐ τις τούτον έν τή πόλει πολύ βελτίων εϊη, ΚΑΛ. Μάλιστα.
φοβοϊτο δήπον άν αυτόν ό τύραννος καϊ τούτφ έξ άπαντος ΣΩΚΡ. "Οπου λοιπόν άρχει τύραννος άγριος καί απαί
δευτος, έάν είς τήν πόλιν ύπάρχη τις πολύ καλύτερος τούτου,
C τοΰ νοϋ ούκ άν ποτέ δύναιτο φίλος γενέσθαι ;
θά φοβήται ασφαλώς αυτόν ό τύραννος, κα! ουδέποτε θά
ΚΑΛ. "Εατι ταΰτα. άγαπήση αυτόν μέ δλην του τήν καρδίαν ;
ΣΩ. Ουδέ γε εϊ τις πολύ φαυλότερος εϊη, ούδ' άν ού ΚΑΛ. Μάλιστα.
τως' καταφρονοϊ γάρ άν αύτοϋ δ τύραννος καί ούκ άν ποτέ ΣΩΚΡ. Ουδέ έάν ύπάρχη τις χειρότερος τοΟ τυράννου,
ώς προς φίλον σπουδάσειεν. θά άγαπηθή ύπ' αύτοΟ, διότι ό τύραννος τόν περιφρονεί,
καί ουδέποτε θά δώαη σημασίαν είς αυτόν.
ΚΑΑ. Καί ταΰτ' αληθή.
ΚΑΛ. Καί αυτά αληθή είναι.
ΣΩ. Λεχπεται δή εκείνος μόνος άξιος λόγου φίλος τφ ΣΩΚΡ. Υπολείπεται λοιπόν ώς μόνος άξιος φίλος τοο
τοιούτφ, δς άν όμοήθης ών, ταύτα ψέγων καϊ Ιπαιν&ν, τοιούτου εκείνος ό όποιος έχων τόν Ιδιον χαρακτήρα, τά
έθέλγι άρχεσθαι καϊ ύποκεϊαθαι τφ άρχοντι. Ούτος μέγα έν Ιδια μέ τόν τύραννον κατηγορών καί έπαινών θέλει νά άρ
D ταιίτβ τή πόλει δυνήσεται, τούτον ουδείς χαίρων αδικήσει. χεται κ α ! νά όπακούη είς τόν άρχοντα. Λυτός θά έ χ η με
Ούχ ούτως ϊχει ; γάλην δύναμιν είς ταύτην τήν πόλιν, τούτον ουδείς θά άδι-
κήση χωρίς νά τιμωρηθή. Έ τ σ ι δέν είναι ;
ΚΑΑ, Ναί.
ΚΑΛ. Ναί.
ΣΩ. Εϊ άρα τις έννοήσειεν έν ταύτγι τή πόλει τών νέων, ΣΩΚΡ. Έ ά ν λοιπόν κανείς ά π ό τους νέους ταύτης τής
τίνα άν τρόπον έγώ μέγα δυναίμην καϊ μηδείς με άδικοίη, πόλεως ακεφθή, διά τίνος τρόπου έγώ θά δυνηθώ νά απο
αύτη, ώς έοικεν, αύτφ οδός έστιν, ευθύς έκ νέου έθίζειν κτήσω μεγάλην δύναμιν, καί πώς ουδείς θά μέ άδικη, αυ
αυτόν τοϊς.αύτοΐς χαίρειν καϊ άχθεαθαι τφ δεσπότη, καϊ τός ό τρόπος, καθώς φαίνεται, υπάρχει εις αύτίν, δηλαδή
αμέσως άπό τήν νεαράν του τ^ιχίαν νά συνηθίζη νά χαίρη
παρασκευάζειν δπως δ τι μάλιστα όμοιος Ιαται έκείνφ. καί νά λυπήται μέ τά ίδια πού χαίρει καί λυπεΐιαι 4 δε
Ούχ ούτως; σπότης, καί νά παρασκευάζεται φροντίζων πώς θά γίνη
ΚΑΑ. Ναί. ομοιότατος μέ εκείνον. Έ τ σ ι δέν είναι ;
ΣΩ. Ούκούν τούτφ τό μέν μή άδικεΐσθαι καί μέγα ΚΑΛ. Ν α ί .
Ε δύνααθαι, ώς δ υμέτερος λόγος, έν τή πόλει διαπε- Σ Ω Κ Ρ . Ό τύραννοι λοιπόν θά κάμη νά μή άδικήται ού
τος καί νά έ χ η μεγάλην δύναμιν είς τήν πόλιν, καθώς σείς
πράξεται. λέγετε·
ΚΑΑ. Πάνυ γε. ΚΑΛ. Μάλιστα.
ΣΩ. Άρ' ούν καϊ τό μή άδικεΐν ; "Η πολλού δεΐ, εΐπερ ΣΩΚΡ. Ά ρ ά γ ε θά κάμη ό τύραννος καί νά μ ή άδικη
όμοιος έσται τφ άρχοντι δντι άδίκω καϊ παρά τούτφ μέγα ούτος ; "Η πολύ απέχει τοΟ νά τόν κάμη νά μή άδικη, έάν
βέβαια είναι δμοιος μέ τόν άρχοντα, ό όποιος είναι άδικος,
δυνήσεται ; Άλλ' οϊμαι εγωγε, πάν τουναντίον ούτωαί ή πα καί έάν θά έ χ η μεγάλην δύναμιν πλησίον τοδ τυράννου ;
ρασκευή έΌται αύτφ έπϊ τό οϊφ τε εϊναι ώς πλείστα άδικεΐν Ά λ λ α κατά τήν γνώμην μου δλως τό εναντίον ή παρα
καϊ άδικοϋντα μή διδόναι δίκην ή γάρ ; σκευή του θά είναι τοιαύτη, ώστε νά δύναται νά διαπράττη
ΚΑΑ. Φαίνεται. πλείστας αδικίας καί άδικων νά μή τιμωρήται. Έ τ σ ι είναι ;
611 ΣΩ. Ούκοΰν τό μέγιστον αύτφ κακόν υπάρξει μοχθηρφ ΚΑΛ. Φαίνεται δτι έτσι είναι.
ΣΩΚΡ. θ ά ύπαρξη λοιπόν είς αυτόν τό μέγιστον κακόν,
δντι τήν ψυχήν καϊ λελωβημένφ διά τήν μίμησιν τοϋ δε-
διότι ή ψυχή του θά είναι διεφθαρμένη καί βεβλαμμένη διά
σπότον καϊ δύναμιν. τήν μίμησιν τοΟ δεσπότου καί τήν δύναμιν (πού άποκτοϊ νά
ΚΑΛ. Ούκ οϊδ' όπη στρέφεις εκάστοτε τους λόγους άνω άδικη).
καϊ κάτω, ώ Σώκρατες· ή ούκ οϊαθα δτι ούτος ό μιμούμε ΚΑΛ. Δέν καταλαμβάνω πώς εκάστοτε στρέφεις τους
λόγους άνω κ α ! κάτω, Σωκράτη, ή δέν εννοείς δτι ούτος ό
νος τόν μή μιμονμενον εκείνον άποκτενεϊ, έάν βούληται,
μιμούμενος τόν δεσπότην θά φονεύση, άν θέλη, τόν μή μι-
καί άφαιρήαεται τά δντα; μούμενον καί θά τοΟ αφαίρεση τήν περιουσίαν ;
Β ΣΩ. Οϊδα, ώγαθέ Καλλίκλεις, εί μή κωφός γ' ειμί, ΣΩΚΡ. Τό εννοώ, φίλε μου, Καλλικλή, έκτος βέβαια
καί αοΰ άκούων καί Πώλον άρτι πολλάκις καί τών άλλων άν είμαι κωφός, άκούων καί σένα, κ α ! τόν Πώλον πρό
ολίγον πάντων τών έν τή πόλει' άλλα καϊ αύ έμοϋ άκονε, ολίγου καί δλους σχεδόν τους πολίτας' άλλα καί σύ άκουε
δτι άποκτενεϊ μέν, δν βούληται, άλλα πονηρός ών καλόν έμενα, δτι θά φονεύση μέν άν θέλη, άλλα πονηρός αυτός ών
τόν καλόν καί αγαθόν θά φονεύση.
κάγαθόν δντα.
Ε Λ Λ . Δ ι ' αδτό ακριβώς αξίζει περισσότερον νά άγανα-
ΚΑΛ. Ούκοΰν τοΰτο δή καί τό άγανακτητόν ί κτώμενΙ
ΣΩ. Ον νουν γε έχοντι, ώς δ λόγος σημαίνει. "Η οΐει ΣΩΚΡ. Οί ανόητοι πρέπει νά άγανακτοΟν δι' αδτό,
δεϊν τούτο παρασκευάζεαθαι άνθρωπον, ώς πλείστον χρό δπως ή γενομένη συζήτησις έδειξεν (δτι τό νά άδικήται τις
νον ζήν, καϊ μελετάν τάς τεχνας ταύτας, αϊ ημάς άεϊ έκ είναι ελάχιστον κακόν, τό δέ νά άδικη μέγιστον), ή νομί
ζεις δτι τοΟτο πρέπει νά παρασκευάζη ό άνθρωπος, ώστε νά
C τών κινδύνων σφζουσιν, ώσπερ και ήν σύ κελεύεις έμέ ζή δσον τό δυνατόν πλείστον χρόνον, καί νά μελέτη τάς τέ
μελετάν τήν δητορικήν την έν τοις δικαατηρίοις διασφ- χνας ταύτας, αί δποίαι εκάστοτε σώζουν ημάς άπό τους κιν
ζουοαν ; δύνους καθώς καί σύ μέ προτρέπεις νά μελετώ τήν ρητορι
κήν τήν δυναμένην νά σώζη τους δικαζομένους ;
ΚΑΑ. Ναι μά Δία ορθώς γέ σοι συμβουλεύων.
ΚΑΛ. Ναί, μά τόν Δία, τοΟτο σέ συμβουλεύω νά κάμης
ΣΩ. Τί δέ, ώ βέλτιστε ; Ή και ή τοϋ νεϊν επιστήμη ορθώς συμβουλεύων σε.
σεμνή τις σοι δοκεΐ είναι ; ΣΩΚΡ. Τί δέ συμβαίνει, φίλε μου; Αληθώς σοΟ φαίνε
ται πώς κα! ή τέχνη τοΟ κολυμβήματος είναι σοβαρά τέχνη ;
ΚΑΛ. Μά Δι ούκ εμοιγε. ΚΑΛ. Μά τόν Δία δέν μοΟ φαίνεται σοβαρά.
ΣΩ. Και μήν σώζει γε καϊ αύτη έκ θανάτου τους αν ΣΩΚΡ. Καί δμως σώζει βέβαια καί αυτή άπό τόν θάνα
τον τους ανθρώπους, δταν περιπέσουν είς τοιούτον τινά κίν
θρώπους, δταν εις τοιούτον έμπέσωσιν, ού δεΐ ταύτης τής
δυνον, πού διά νά σωθοον χρειάζεται αδτή ή τέχνη. Έ ά ν δέ
επιστήμης. Εί δ' αντη σοι δοκεΐ σμικρά εϊναι, έγώ σοι νομίζης δτι αυτή είναι μικρά, έγώ θά σοο είπω σοβαριοτέ-
D μείζονα ταύτης έρώ, τήν κυβερνητικήν, ή ού μόνον τάς ψυ- ραν άπό ταύτην, τήν τέχνην τοΰ νά κυβερνά κανείς πλοϊον, ή
χάς σώζει, άλλα καϊ τά σώματα καϊ τά χρήματα, έκ τών έσχα οποία όχι μόνον τήν ζωήν τών ελευθέρων πολιτών σώζει,
άλλα κα! τους δούλους, κα! τά πράγματα άπό τους μέγιστους
των κινδύνων, ώσπερ ή ρητορική' καϊ αύτη μέν προσεσταλ-
κινδύνους δπως καί ή ρητορική. Καί αδτη μέν είναι συνε
μ£ρη εστί καϊ κοσμία, καϊ ού σεμνύνεται έσχηματισμένη ώς σταλμένη καί κοσμία, καί δέν υπερηφανεύεται λαμβάνουσα
ϋπερήφανόν τι διαπραττομένη, άλλα ταύτα διαπραττομένη τή ύπερήφανον σχήμα, επειδή δήθεν κατορθώνει σπουδαΐον τι
δικανική, εάν μέν έξ Αίγίνης δεϋρο σώση, οϊμαι δύ' άβολους έργον, άλλ° ένώ πράττει δσα καί ή είς τάς δίκας ασχολούμενη
έπράξατο, έάν δέ έξ Αιγύπτου ή έκτον Πόντου, έάν πάμπολυ, ρητορική, έάν μέν έξ Αίγίνης σώους μάς φέρη ένταοθα, δύο
άβολους, μοο φαίνεται, εισπράττει, έάν δέέξ Αιγύπτου ή έκ
Ε ταύτης τής μεγάλης ευεργεσίας, αώσασα α νυνδή ελεγον, τοΟ Πόντου σώους μάς φέρη, ώς άνώτατον δριον τοο ναύλου,
καϊ αυτόν καϊ παΐδας καί χρήματα καϊ γυναίκα, άποβι- διά ταύτην τήν μεγάλην εύεργεαίαν, σώσασα, δσα τώρα δά
βάσασ' είς τόν λιμένα δύο δραχμάς έπράξατο, καί αυτός ίλεγον, καί τόν Ιδιον τόν έπιβάτην κα! τους παΐδας καί τά
ό έχων τήν τέχνην καϊ ταύτα διαπραξάμενος έκβάς παρά πράγματα του καί τήν γυναίκα του, άποβιβάσασα είς τόν λι
μένα εισπράττει δύο δραχμάς, κα! αυτός 4 γνωρίζων ταύτην
τήν θάλατταν καϊ τήν ναϋν περιπατεί έν μετρίφ αχήματι. τήν τέχνην κα! ταύτα κατορθώσας αποβιβασθείς περιπατεί
Λογίζεσθαι γάρ, οϊμαι, επίσταται, δτι άδηλόν έστιν, ούστι- πλησίον τής θαλάσσης καί τού πλοίου του μέ μετρίαν περιβο-
νάς τε ώφέληκεν τών συμπλεόντων ούκ έάσας καταποντωθή- λήν. Διότι γνωρίζει, νομίζω, νά σκέπτεται δτι είναι άδηλον
ναι καϊ οΰστινας έ'βλαψεν, είδώς δτι ουδέν αυτούς βελτίους ποίους έκ τών συμπλεόντων ωφέλησε μή άφήσας αυτούς νά πνι
γούν, καί ποίους έβλαψεν, γνωρίζων δτι ουδόλως καλυτέρους
512 έξεβίβασεν ή οι ένέβησαν, ούτε τά σώματα ούτε τάς ψυχάς.
άπεβίβασεν αυτούς άπόδ,τι ήσαν κατά τήν έπιβίβασίν των είς
Λογίζεται ούν, δτι ούκ, εί μέν τις μεγάλοις καϊ άνιάτοις τό πλοϊον, οδτε κατά τά σώματα οδτε κατά τάς ψυχάς. Δέν σκέ
νοαήμααιν κατά τό σώμα συνεχόμενος μή άπεπνίγη, ούτος πτεται λοιπόν δτι, έάν μέν κανείς έχων πολλά καί μεγάλα νο
μέν άθλιος έστιν δτι ούκ άπέθανεν, καϊ ουδέν ύπ' αύτοϋ σήματα τού σώματος, έάν δέν έπνίγη είναι δυστυχής, διότι δέν
ώφέληται' εί δέ τις άρα έν τφ τοΰ σώματος τιμιωτέρφ, τή απέθανε, κα! δτι ουδόλως ύπ' αύτοΟ (τού κυβερνήτου) ώφ«-
λήθη. Έ ά ν δέ λοιπόν ί χ η κανίίς «ίς τήν ψυχήν. *3«ς »Ινα«
ψνχή, πολλά νοσήματα έχει καί ανίατα, τούτφ δέ βιωτέον πολυτιμότερα τού σώματος, πολλά καί ανίατα νοσήματα (δέν
εστίν καϊ τούτον όνήοει, άν τε έκ θαλάττης άν τε έκ δικά- έσκέφθη ό κυβερνήτης) δτι ούτος πρέπει νά ζή, καί δτι θά
Β ατηρίου έάν τε άλλοθεν δποθενοϋν σώση, άλλ' οϊδεν, δτι ούκ ώφελήση τοΟτον, άν έκ τής θαλάσσης, άν έκ τοο δικαστη
ρίου ή άπό οιονδήποτε άλλο τόν σώση, άλλα γνωρίζει, δτι
άμεινον έστιν ζήν τφ μοχθηρφ άνθρώπφ' κακώς γάρ ανάγκη
είς τόν κακόν δέν είναι καλύτερον νά ζή· διότι είναι ανάγκη
εστίν ζήν. νά ζή κακώς.
Δι' αυτό δέν συνηθίζεται νά υπερηφανεύεται 4 κυβερνή
Διά ταύτα ού νόμος έστϊ σεμνύνεαθαι τόν κυβερνήτην,
της, άν κα! μάς σώζει. Ουδέ υπάρχει συνήθεια νά υπερηφα
καίπερ σφζονται ημάς' ουδέ γε, ώ θαυμάσιε, τόν μηχανο- νεύεται 4 μτ φανοποιός1, ό οποίος οδτε στρατηγοΟ, δχι μό
ποιόν, ος ούτε στρατηγού, μή δτι κυβερνήτου, ούτε άλλου νον κυβερνήτου. οδτε άλλου ούδενός δλιγώτερον δύναται νά
ούδενός έλάττω ενίοτε δύναται σφζειν πόλεις γάρ έστιν δτε σώζη. Διότι ενίοτε σώζει ολόκληρους πόλεις. Μήπως σοο
δλας σφζει. Μή σοι δοκεΐ κατά τόν δικανικόν είναι ; Καίτοι φαίνεται δτι είναι ισότιμος μέ τόν ρήτορα ; Καί δμως άν
ήθελε νά λέγη δσα σεις λέγετε, Καλλικλή, μεγαλοποιών
εί βούλοιτο λέγειν, ώ Καλλίκλεις, άπερ νμεϊς, σεμνύνων τό τήν σπουδαιότητα τού έργου του θά σάς έξηφάνιζε μέ τους
C πράγμα, καταχώσειεν δν υμάς τοις λόγοις, λέγων καϊ πα λόγους του, λέγων κα! προτρέπων δτι πρέπει νά γίνωμεν μη-
ρακαλών έπϊ τό δεϊν γίγνεσθαι μηχανοποιονς, ώς ουδέν χανοποιοί, διότι τά άλλα έν σχέσει προς τήν τέχνην τοΟ μη-
τάλλά έστιν Ικανός γάρ αύτφ δ λόγος. Άλλα σύ ουδέν ήττον χανοποιοο ουδέν αξίζουν. Διότι θά έχη μεγάλην άφθονίαν
λόγων (διά νά έπαινέση τήν τέχνην του). Άλλα σύ ούχ
αύτοϋ καταφρονείς καϊ τής τέχνης τής εκείνον, καϊ ώς έν
ήττον περιφρονείς αυτόν καί τήν τέχνην του, καί μετά περι
δνείδει άποκαλέσαις άν μηχανοποιόν, καϊ τφ ύεΐ αύτοϋ ούτ' φρονήσεως τοΟ αποδίδεις τήν προσηγορίαν τοΟ μηχανοποιοϋ
άν δούναι θυγατέρα εθέλοις, ούτ' άν αύ λαβείν τήν εκείνον. καί δέν θά κατεδέχεσο νά δώσης σύζυγον τήν θυγατέρα σου
Καίτοι έξ ών τά σαντοΰ επαινείς, τίνι δικαίφ λόγφ τοΰ εις τόν υίόν του, ούτε θά κατεδέχεσο ό υίός σου νά λάβη σύ
ζυγον τήν θυγατέρα εκείνου. Καί δμως κρίνων έκ τούτων
μηχανοποιοϋ καταφρονείς καϊ τών άλλων ών νννδή ελεγον ;
τών επαίνων τους όποιους λέγεις διά τό επάγγελμα σου, μέ
Ό Οϊδ' δτι φαίης άν βελτίων εϊναι καϊ έκ βελτιόνων. Τό δέ ποίον δίκαιον λόγον κατηγορείς τόν μηχανοποιόν κα! τους
βέλτιον εί μή εστίν 3 έγώ λέγω, άλλ' αυτό τούτο έστιν αρε άλλους, διά τους οποίους τώρα δά ώμίλουν ; Γνωρίζω πώς
τή, τό σφζειν αυτόν καϊ τά έαυτοϋ δντα όποιος τις έτυχεν, θά πής δτι είσαι ευγενής καί κατάγεσαι έξ ευγενών. Ή ευ
καταγέλαστός σοι δ ψόγος γίγνεται καϊ μηχανοποιοϋ και γένεια δέ, έάν δέν είναι αυτό πού εννοώ έγώ, άλλ* άν ή
αρετή είναι αυτό τοΟτο, δηλαδή νά σώζη οιοσδήποτε ημάς
ιατρού καϊ τών άλλων τεχνών, δσαι τοϋ σφζειν ένεκα πε- καί τά υπάρχοντα μας, είναι' γελοία ή περιφρόνησις πού κά
ποίηνται. Άλλ', ώ μακάριε, δρα μή άλλο τι τό γενναϊον καί μνεις τοΟ μηχανοποιοΟ, τού ιατρού καί τών άλλων τεχνιτών
τό αγαθόν ή ή τό σφζειν τε καϊ σφζεσθαι. Μή γάρ τοΰτο δσοι έχουν έςευρεθή διά νά σώζουν. Άλλα, φίλε μου, πρόσεχε
Ε μέν, τό ζήν δποσονδή χρόνον, τόν γε ώς αληθώς άνδρα μήπως άλλο τι είναι τό γενναϊον κα! τό αγαθόν άπό τό νά
σώζη τις καί νά σώζεται. ΔΊίτι πρόσεξε μήπως τοΟτο μέν,
έατέον εστίν καϊ ού φιλοψνχητέον, άλλα έπιτρέψαντα περί τό νά ζήση δηλαδή κανείς όσονδήποτε χρόνον, 4 αληθής
τούτων τφ θεφ καί πιστεύσαντα ταϊς γυναιξίν, δτι τήν εί- άνήρ πρέπει νά άφήση, καί μήπως δέν πρέπει νά άγαπ£
μαρμένην ούδ' άν εϊς έκφύγοι, τό έπϊ τούτφ σκεπτέον, τίν υπερβολικά τήν ζωήν, άλλ' άφοΟ άναθέση τήν περί τούτων
δν τρόπον τοΰτον δ'ν μέλλοι χρόνον βιώναι ώς άριστα βιοίη, μέριμναν είς τόν θεόν, καί άφοΟ πιστεύση είς τάς γυναίκας
πού λέγουν δτι ουδείς δύναται νά άποφύγη τό πεπρωμένον,
μήπως τό μετά τούτο πρέπει νά σκεφθή κατά τίνα τρόπον θά
ζήση ούτος άριστα κατά τόν χρόνον καθ' δν μέλλει νά ζήση·
1. Ό κατασκευάζων μηχανάς προς ύπεράβπισιν τών πόλεων.
991 ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ Μ?
518 άρα έξομοιών αυτόν τή πολιτεία ταύτη έν ή άν οίκή ; Καί àpi γ» θά ζήση άριστα έξομοιών εαυτόν προς τήν πολιτείαν
νΰν δέ άρα δεΐ σε ώς δμοιότατον γίγνεσθαι τω δήμφ τφ «ίς τήν οποίαν κατοικεί ; Καί τώρα λοιπόν πρέπει νά γίνης
ομοιότατος μέ τόν άθηναϊκόν λαόν, έάν μέλλης νά είσαι αγα
Αθηναίων, εϊ μέλλεις τούτφ προσφιλής είναι καϊ μέγα
πητός είς αυτόν κα! νά έχης μεγάλην δύναμιν είς τήν πόλιν.
δννασθαι έν τή πόλει' τοϋθ' δρα εί σοϊ λνσιτελεΐ καϊ έμοϊ, Ά ς προσέξωμεν λοιπόν, άν τοΟτο μάς ώφελή, μήπως, φίλε
δπως μή, ώ δαιμόνιε, πεισόμεθα δπερ φααϊ τάς τήν σελή- μου, πάθομεν imïvo τα οποίον λέγουν δτι έπαθον αί τήν σε
νην καθαιρούσας, τάς Θετταλίδας' ούν τοϊς φιλτάτοις ή αΐ- λήνην καΐαβιδάζουααι είς τήν γήν θ ε σ σ α λ ί δ ε ς ' , μήπως ή
προτίμησις ταύτης τής δυνάμεως είς τήν πόλιν γ ί ν η μέ τήν
ρεσις ήμΐν έσται ταύτης τής δυνάμεως τής έν τή πόλει. Εί
άπώλειαν τ5 /, φιλτάτων μας. Έ ά ν δέ νομίζης ότι οιοσδή
δέ σοι οΓει δντινοϋν ανθρώπων παραδώσειν τέχνην τινά τοι- ποτε άνθρωπο- θά διδάξη είς σέ τοιαύτην τέχνην, ή οποία
Β αύτην, ήτις σε ποιήσει μέγα δύνασθαι έν τή πόλει τήδε άνό- θά σέ κάμη νά έχης μεγάλην δύναμιν είς ταύτην τήν πόλιν,
μοιον δντα τή πολιτεία εϊτ' έπϊ τό βέλτιον εϊτ έπϊ τό χείρον, ένώ είσαι ανόμοιος τών συμπολιτών σου είτε προς τό καλύ-
ώς έμοϊ δοκεΐ, ούκ δρθώς βονλεύει, ώ Καλλίκ^ς' ού γάρ τερον είτε π ρ ό ; τό χειρότερον 5 , δέν σκέπτεσαι ορθώς, κατά
τήν γνώμην μου, Καλλικλή. Διότι δέν πρέπει νά είσαι απλώς
μιμητήν δεΐ εϊναι άλλ' αϋτοφνώς όμοΐον τούτοις, εί μέλλεις
μιμητής, άλλ 9 έκ φύσεως δμοιος μέ τούτους, έάν πρόκειται
τι γνήσιον άπεργάζεσθαι εις φιλίαν τφ 'Αθηναίων δήιιφ νά κατορθώσης τι δπερ θά άποδείξη γνησίαν τήν έκ μέ
καϊ ναϊ μά Δία τφ Πνριλάμπονς γε προς.. "Οστις ούν σε ρους σου ά γ ά π η ν προς τόν άθηναϊκόν λαόν, καί ναί, μά τόν
τούτοις δμοιότατον άπεργάσεται, ούτος σε ποιήσει, ώς έπι- Δία, προς τόν υίόν τοο Πυριλάμπους προσέτι. "Οποιος λοι
πόν σέ καταστήση δμοιότατον μέ τούτους (τόν άθηναϊκόν
C θνμεΐς πολιτικός εϊναι, πολιτικόν καϊ όητορικόν τφ αυτών
λαόν) αυτός θά σέ κάμη ρήτορα καί πολιτικόν, καθώς επι
γάρ ήθει λεγομένων τών λόγων έκαστοι χαίρονσι, τφ δέ θυμείς νά είσαι πολιτικός. Διότι έκαστος χαίρει νά άκούη
άλλοτρίφ αχθονται' εί μή τι σύ άλλο λέγεις, ώ φίλη κεφα λόγους άπό άνθρωπον έχοντα τόν Ιδιον χαρακτήρα μέ τόν
λή. Λέγομεν τι προς ταΰτα, ώ Καλλίκλεις ; ίίικόν του, στενοχωρείται δέ δταν 4 ομιλών - έ χ η διάφορον
ΚΑΑ. Ούκ οϊδ' δντινό μοι τρόπον δοκεΐς εν λέγειν, ώ χαρακτήρα τοΟ ίδικοΟ του. Έ κ τ ο ς έάν σύ, φίλτατέ μου, δια-
φωνής. Λέγομεν τι άναφορικώς προς ταΟτα, Καλλικλή ;
Σώκρατες' πέπονθα δέ τό τών πολλών πάθος' ού πάνν σοι
πείθομαι. ΚΑΛ. Δέν ξεύρω πώς μοΟ φαίνεται δτι ορθώς ομιλείς,
Σωκράτη, έ χ ω πάθει δέ έκεϊνο πού παθαίνουν οί πολλοί.
ΣΩ. Ό δήμον γάρ έρως, ώ Καλλίκλεις, ένών έν τή ψν
Δέν πείθομαι απολύτως είς τους λόγους σου.
χή τή σή άντιστατεΐ μοι' άλλ' έάν πολλάκις ίσως καϊ βέλτιον
ΣΩΚΡ. (Δέν πείθεσαι απολύτως είς τους λόγους μου),
D ταύτα ταΰτα διασκοπώμεθα, πεισθήσει. Άναμνήσθητι δ' Καλλικλή, διότι ή ένυπάρχουσα είς τήν ψυχήν σου α γ ά π η
ούν, δτι δύ' έφαμεν εϊναι τάς παρασκενάς έπϊ τό έκαστον τής δημαγωγίας άνθίσταται είς τους λόγους μου. Ά λ λ α
θεραπεύειν, καϊ σώμα καϊ ψνχήν, μίαν μέν προς ήδονήν Ισως θά πεισθής, έάν πολλάκις καί καλύτερον τά ΙδιαταΟτα
σκεφθώμεν κ α ! συζητήσωμεν. Ένθυμήσου λοιπόν δτι είπο
μεν πώς δύο υπάρχουν παρασκευαϊ διά τήν θεραπείαν έκα
στου σώματος καί έκαστης ψυχής, ή μία μέν αποβλέπει είς
1. ΑΙ θεαααλίοες κατ' εκείνους τους χρόνους ήοαν διαβόητοι
μάγισσαι καί φαρμακεύτριαι, έπιστεύετο δέ δχι είχον χήν δύναμιν
νά καταίιδάζουν τήν σελήνην έκ χού ουρανού είς χήν γήν, άλλ' δχι
αί χοδχο πράττουααι Ιχανον χους οφθαλμούς χων καί χους παΐδας 2. 'Επιχειρεί νά άποδείξη τδ ίσχυρισμδν του δτι είς πάσαν πο
των. Έλέγετο δέ καί ή παροιμία «έπί σαύτώ τήν σελήνην καθέλ- λιτείαν δ πολιτευόμενος, ίνα ευδοκίμηση, ανάγκη νά έξομοιοΟτα'
κιις» έπϊ τών «πισπωμένα,ν εις εαυτούς δυστυχίας. προς αυτήν έν αγαθή μέν γινόμενος βελτίων, έν χακί δέ χειρών ίαυχοδ
224 ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΓΟΡΠΑΪ 225
όμιλεϊν, τήν έτέραν δέ προς τό βέλτιστον, μή καταχαριζό- τήν εύχαρίστησιν, ή δέ άλλη είς τό ώφέλιμον, χωρίς νά χα
μενον άλλα διαμαχόμενον. Ού ταΰτα ήν δ τότε ώριζόμεθα ; ρίζεται ή μία προς τήν άλλην, άλλα διαγωνίζεται. Δέν ήσαν
ΚΑΑ. Πάνν γε. αυτά πού τότε καθωρίσαμεν ;
ΣΩ. Ούκούν ή μέν έτερα, ή προς ήδονήν, άγεννής καϊ
ΣΩΚΡ. Ή μέν μία λοιπόν ή αποβλέπουσα είς τήν ήδο
ουδέν άλL· ή κολακεία τνγχάνει ούσα' ή γάρ ; νήν είναι ευτελής, καί ουδέν άλλο είναι ή κολακεία· έτσι
Ε ΚΑΑ. "Εστω, εϊ βούλει, οοϊ ούτως. είναι ;
ΣΩ. Ή δέ γε έτερα, δπως ώς βέλτιστον εσται τοΰτο, ΚΑΛ. Ά ς είναι καί έτσι, άν έπιθυμής.
ΣΩΚΡ. Ή δέ άλλη βέβαια είναι εκείνη ή όποια φροντί
είτε σώμα τυγχάνει δν είτε ψυχή, δ θεραπεύομεν **** ζει, πώς θά είναι άριστον τό θεραπευόμενον, είτε σώμα εί
ΚΑΛ. Πάνυ γε. ναι είτε ψυχή.
ΣΩ. Άρ' ούν ούτως έπιχειρητέον ήμΐν έστιν τή πόλει ΚΑΛ. Μάλιστα.
ΣΩΚΡ. Ά ρ ά γε τοιουτοτρόπως πρέπει νά έπιχειρώμεν νά
καί τοις πολίταις θεραπεύειν, ώς βέλτιστους αυτούς τους
θεραπεύωμεν τήν πόλιν χα! τους πολίτας, καθιστώντες αδ-
πολίτας ποιονντας ; "Ανεν γάρ δή τούτον, ώς έν τοϊς έμπροσ ούς δσον τό δυνατόν αρίστους ; Διότι άνευ αδτοΟ, δπως είς
θεν εύρίσκομεν, ουδέν όφελος άλλην εϋεργεσίαν ούδεμίαν ^ν προηγουμένην συζήτησιν εδρομεν, ουδόλως ώφελοΟμεν μέ
614 προσφέρειν, έάν μή καλή κάγαθή ή διάνοια ή τών μελλόν τό νά προσφέρωμεν άλλην εύεργεσίαν, έάν μή καταστή καλή
καί αγαθή ή διάνοια τών μελλόντων ή χρήματα πολλά νά
των, ή χρήματα πολλά λαμβάνειν ή αρχήν τίνων ή άλλην
λαμβάνουν, ή έξουσίαν τινά, ή άλλην οιανδήποτε δύναμιν.
δύναμιν ^ντινοΰν. θώμεν ούτως έχειν ; Νά παραδεχθώμεν ότι ταΟτα οδτως έχουν ;
ΚΑΛ. Πάνν γε, εϊ σοι ήδιον. ΚΑΛ. Μάλιστα. Έάν σού άρέση.
ΣΩ. Εί ούν παρεκαλούμεν αλλήλους, ώ Καλλίκλεις, δη ΣΩΚΡ. 'Εάϊ λοιπόν παρορμώμεν αλλήλους, Καλλικλή,
μοσία πράξοντες τών πολιτικών πραγμάτων έπϊ τά οικοδο νά άναμιχθώμεν είς τά πολιτικά καί ώρισμένως είς τά οικοδο
μικά τών πολιτικών πραγμάτων, δηλαδή είς τήν οίκοδόμη-
μικά, ή τειχών ή νεωρίων ή Ιερών έπί τά μέγιστα οικοδο σιν τειχών, ναυστάθμων, ναών, έίς τά μέγιστα δηλαδή οικο
μήματα, πότερον έ'δει δν ημάς σκέψασθαι ημάς αυτούς καϊ δομήματα, έπρεπε νά σκεφθώμεν κα! νά έξετάσωμεν τόν εαυ
Β έξετάσαι, πρώτον μέν εί έπιστάμεθα τήν οίκοδομικήν, καϊ τόν μας, πρώτον μέν άν γνωρίζωμεν τήν οίκοδομικήν τέ
παρά τοϋ έμάθομεν ; "Εδει άν ή ον ; χνην, ή δέν τήν γνωρίζωμεν, καί παρά τίνος τήν έμάθαμεν ;
θά έπρεπε ή δέν θά έπρεπε ;
ΚΑΑ. Πάνν γε. ΚΑΛ. Μάλιστα, θά έπρεπε.
ΣΩ. Ούκούν δεύτερον αύ τόδε, εϊ τι πώποτε οικοδό ΣΩΚΡ. Δεύτερον λοιπόν πάλιν θά έπρεπε νά σκεφθώμεν
μημα φκοδομήκαμεν lólq ή τών φίλων τινϊ ή ήμέτερον τδ έξης, έάν έχωμεν οικοδομήσει μέχρι τούδε ίδιωτικδν οι
κοδόμημα ή κανενός φίλου μας ή ίδικόν μας, καί θα έπρεπε
αυτών, καϊ τοΰτο τό οικοδόμημα καλόν ή αίσχρόν έστιν
νά σκεφθώμεν άν αυτό τό οικοδόμημα είναι ώραίον ή άσχη
καί εί μέν εύρίακοιιεν σκοπούμενοι διδασκάλους τε ημών μον καί άν μέν εξετάζοντες τό πράγμα εύρίσκομεν δτι εΐ
αγαθούς καϊ έλλογίμονς γεγονότος καϊ οικοδομήματα πολλά χομεν διδασκάλους ικανούς καί έπιφανεϊς, καί δτι εΐχομεν
C μέν καϊ καλά μετά τών διδασκάλων φκοδομημένα ήμΐν, οικοδομήσει μετά τών διδασκάλων πολλά καί ώραΐα οικο
πολλά δέ καί Ιδία ημών, επειδή τών διδασκάλων άπηλλά- δομήματα, πολλά δέ καί μόνοι μας, άφ' δτου έπαύσαμεν νά
διδασκώμεθα, έάν εύρίσκομεν δτι πάντα τά προσόντα ταΟτα
γημεν, οντω μέν διακειμένων νουν εχόντων ήν άν ίέναι έπί τά έχομεν, θά έδεικνυόμεθα συνετό! άν έπιχειρώμεν τήν οί-
τά δημόσια έργα· εί δέ μήτε διδάακαλον εΐχομεν ημών αύ- κοδομήν τών δημοσίων έργων. Έάν δέ οδτε διδάσκαλόν μας
ΠΛΑΤΟΝΟΧ, ΓΟΡΠΑ1 1Β
έάν τις σε ταύτα έξετάζτ), ώ Καλλίκλεις, τί έρέϊς ; Τίνα ψή κανείς σοΟ κάμη αδτάς τάς ερωτήσεις, Καλλικλή, τί θά εΐ-
σεις βελτίω πεποιηκέναι άνθρωπον τή συνουσία, τή σή ; πης ; Ποίος άνθρωπος θά είπης δτι έγινε καλύτερος έκ τής
Όκνεΐς άποκρίναοθαι, εϊπερ έστιν τι έργον σόν έτι ίδιω- μετά σοΟ συναναστροφής ; Διστάζεις νά άποχριθής σκεπτό
τεύοντος, πρίν δημοσιενειν έπιχειρεϊν ; μενος έάν ύπάρχη τί ίδικόν σου έργον, δτε ήσο ίδιώτης, προ-
τοο δηλαδή επιχείρησης νά πολιτεύεσαι ;
ΚΑΑ. Φιλόνικος εϊ, ώ Σώκρατες. ΚΑΛ. ΣοΟ αρέσει νά έπιδεικνύης τήν νίκην σου, Σω
κράτη.
ΣΩ. Άλλ' ον φιλονικία γε ερωτώ, άλλ' ώς αληθώς βου- ΣΩΚΡ. Ά λ λ α δέν σέ ερωτώ ά π ό έπιθυμίαν νά φα
λόμενος είδέναι, δντινά ποτέ τρόπον οΐει δεϊν πολιτεύεσθαι νώ νικητής εις τήν συζήτησιν, άλλα επειδή θέλω νά μάθω
έν ήμΐν, εί άλλου του άρα έπιμελήαει ήμΐν έλθών έπί τά κατά ποίον τέλος πάντων τρόπον νομίζεις πώς πρέπει νά
πολιτεύεται τις ε ί ς τήν πόλιν μας, έάν δηλαδή φροντί-
C της πόλεως πράγματα ή δπως δ τι βέλτιστοι πολϊται ώμεν ;
σης δι' άλλο τι περί ημών αρχόμενος νά πολιτεύεσαι ή θά
"Η ού πολλάκις ήδη ώμολογήκααεν τοΰτο δεϊν πράττειν τόν φροντίσης πώς θά γίνωμεν άριστοι πολϊται ; "Η δέν έσυμφω-
πολιτικόν άνδρα ; Ώμολογήκαμεν ή ού ; 'Αποκρίνου. Ώμο- νήσαμεν πολλάκις μέχρι τοοδε είς τήν συζήτησιν δτι αυτό
λογήκαμεν έγώ υπέρ σού άποκρινοΰμαι. ΕΙ τοίνυν τοΰτο πρέπει νά πράττη 4 πολιτικ4ς ; Έσυμφωνήααμεν ή ό χ ι ; —
δεΐ τόν αγαθόν άνδρα παρασκευάζειν τή έαυτοϋ πόλει, νύν Έαυμφωνήσαμεν—έγώ θά αποκριθώ γ ι ά σένα. Έ ά ν λοιπόν 4
αγαθός άνήρ τοΟτο πρέπει νά παρασκευάζη είς τήν πόλιν
μοι άναμνηαθεϊς είπε περί εκείνων τών ανδρών ών δλίγφ
του, τώρα, άφοΟ ένθυμηθής, είπε μου περί τών αγαθών αν
πρότερον έλεγες, εί έτι σοι δοκούσιν αγαθοί πολϊται γεγονέ- δρών περί τών οποίων ώμίλεις ολίγον πρότερον, δηλαδή τοΟ
D ναι, Περικλής καί Κίμων, καϊ Μιλτιάδης καϊ Θεμιστοκλής. Περικλέους, τού Κίμωνος, τοΟ Μιλτιάδου, τοο "Θεμιστοκλέ
ους, άν σοο φαίνωνται δτι έγένοντο αγαθοί.
ΚΑΛ. "Εμοιγε.
ΚΑΑ. Μάλιστα. ΜοΟ φαίνεται δτι έγένοντο αγαθοί.
ΣΩ. Ούχοΰν εϊπερ αγαθοί, δήλον δτι έκαστος αυτών ΣΩΚΡ. Έ ά ν λοιπόν ήσαν αγαθοί, είναι φανερόν δτι
βελτίους έποίει τονς πολίτας αντί χειρόνων. Έποίει ή ού ; έκαστος έξ αυτών έκαμνε καλυτέρους τους πολίτας αντί χει
ρότερους. Τους έκαμνε ή ό χ ι ;
ΚΑΛ. Ναί. ΚΑΛ. Ναί. Τους έκαμνε.
ΣΩ. Ούκοΰν δτε Περικλής ήρχετο λέγειν έν τφ δήμφ, ΣΩΚΡ. "Οτε λοιπόν ό Περικλής ήρχισε νά πολιτεύεται,
ήσαν αί Α θ ή ν α ι χειρότεροι ή κατά τό τέλος τοΟ πολιτικού
χείρονς ήσαν οΐ 'Αθηναίοι ή δτε τά τελευταία ϊλεγεν ;
του σταδίου ;
ΚΑΑ. "Ισως. ΚΑΛ. "Ισως κατά τό τέλος τοο πολιτικού σταδίου τοΟ
Περικλέους οί 'Αθηναίοι ήσαν χειρότεροι.
ΣΩ. Ούκ ΐοα>ς δή, ώ βέλτιστε, άλλ' ανάγκη έκ τών Σ Ω Κ Ρ . " Ο χ ι Ισως, φίλε μου, ά λ λ ' άναγκαίως έξ δσων
ώμολογημένων, εϊπερ αγαθός γ' ήν εκείνος πολίτης. συνεζητήσαμεν καί έσυμφωνήααμεν, έάν βέβαια ήτο εκείνος
αγαθός πολίτης.
Ε ΚΑΑ. Ti ούν δή;
ΚΑΛ. ΤΕ συμβαίνει λοιπόν ;
ΣΩ. Ουδέν άλλα τάδε μοι είπε έπϊ τούτφ, εί λέγον ΣΩΚΡ. Τίποτα. 'Αλλά τό έξης είπε μου επάνω εις τό
ται Αθηναίοι διά Περικλέα βελτίους γεγονέναι, ή πάν ζήτημα αυτό" έάν λέγεται δτι οί Α θ η ν α ί ο ι έξ αίτιας τού
Περικλέους έγένοντο καλύτεροι, ή δμως τό εναντίον, δτι δη
τουναντίον διαφθαρήναι ύπ' εκείνου. Ταυτϊ γάρ ϊγωγε
λαδή διεφθάρησαν δ π ' εκείνου. Διότι έγώ τουλάχιστον αδτά
ακούω, Περικλέα πεποιηκέναι 'Αθηναίους αργούς καϊ δει- ακούω, δτι δηλαδή ό Περικλής έκαμε τους Αθηναίους φυ·
λονς χαϊ λάλους χαϊ φιλάργυρους, είς μισθοφορίαν πρώτον γοπόνους καί δειλούς καί φλύαρους καί φιλάργυρους', διότι
πρώτος εισήγαγε τήν πληρωμήν μισθών δια τάς είς τήν πό
καταστήσαντα.
λιν προσφερομένας υπηρεσίας ύπό τών πολιτών.
ΚΑΑ» Τών τά ώτα χατεαγότων άκούεις ταντα, ώ Σώ
ΚΑΛ. Αυτά, Σωκράτη, τά άκούεις άπό τους λακωνί
χρατες. ζοντας ».
ΣΩ. 'Αλλά τάδε ούχέτι άχονω, άλλ' οϊδα σαφώς και ΣΩΚΡ. 'Αλλά τά έξης δέν τά ακούω άπό άλλους, άλλα
έγώ χαϊ σύ, δτι τό μέν πρώτον ηύδοχίμει Περικλής χαϊ ού τά γνωρίζω έξ Ϊδίας αντιλήψεως καί έγώ καί σύ, δτι δη
δεμίαν αίσχράν δίκην κατεψηψίσαντο αντοΰ "Αθηναίοι, λαδή κατ' αρχάς είχε μεγάλην οπόληψιν Ó Περικλής, καί
δτι οΐ "Αθηναίοι ουδέποτε κατεψήφισαν αυτόν είς ούδεμίαν
ήνίχα χείρονς ήσαν επειδή δέ καλοί χάγαθοϊ έγεγόνεσαν
αϊσχράν δίκην, έφ' δσον ήσαν χειρότεροι* δταν δέ είχον
516 ύπ' αύτον, έπϊ τελεντβ τον βίον τον Περικλέους, χλοπήν γίνει καλοί καί αγαθοί, κατά το τέλος τής ζωής τοΟ Περι
αύτον χατεψηφίσαντο, ολίγον δέ χαϊ θάνατον έτίμησαν, δή κλέους κατεδίκασαν αυτόν διά κλοπήν 3 , Ολίγον Ιλειψε δέ νά
λον Οτι ώς πονηρού δντος. τόν καταδικάσουν είς θάνατον, επειδή δήθεν ήτο πονηρός.
ΚΑΑ. Τί ούν ; Τούτον ίνεκα κακός ήν Περικλής ; ΚΑΑ. Τί λοιπόν φρονείς ; Δι3 αυτό ήτο κακός ό Περι
ΣΩ. "Ονων γονν άν επιμελητής καϊ Ιππων καϊ βοών κλής ;
τοιούτος ών χαχός άν έδόκει εϊναι, εί παραλαβών μή λα- ΣΩΚΡ. "Ονων τουλάχιστον καί ί'ππων καί βοών θά Ιφαί-
κτίζοντας αυτούς μηδέ χυρίττοντας μηδέ δάχνοντας απέδειξε νετο δτι είναι κακός επιμελητής, έάν ήτο τοιούτος, έάν δη
λαδή παραλαβών τά ζώα ταοτα μή λακτίζοντα αυτόν, μή κε-
ταντα άπαντα ποιονντας δι' αγριότητα. "Η ον δοχεΐ σοι ρατίζοντα, μή δάκνοντα τά έκαμε νά πράττουν πάντα ταοτα
Β κακός εϊναι επιμελητής όστισονν δτουοϋν ζφον, δς αν πα δι' αγριότητα. Ή δέν νομίζεις δτι είναι κακός ποιμήν οίου-
ραλαβών ήμερώτερα αποδείξω άγριώτερα ή παρέλαβε ; δήποτε ζώου, εκείνος & οποίος παραλαβών ήμερώτατα ζώα
Δοκεΐ ή ον ; τά καταστήση άγριώτερα άπό δ,τι τά παρέλαβε; Συμφωνείς
ΚΑΑ. Πάνν γε, ίνα σοι χαρίοωμαι, Î*Xtî '
ΣΩ. Καϊ τόδε τοίννν μοι χάρισαι άποκρινάμενος' πό ΚΑΑ. Πάρα πολύ βέβαια, διά νά σέ ευχαριστήσω.
τερον καϊ δ άνθρωπος tv τών ζφων έοτίν ή ού ; ΣΩΚΡ. Κάμε μου άποκρινόμενος καί τήν έξης χάριν. Ό
άνθρωπος είναι έ'ν άπό τά ζψα ή δχι ;
1. "Εκαμιν αργούς, διότι μέγα πλήθος έπροτίμα τόν «ύτβλή Οι-

καοτικόν μιοθόν άπό τα έχ τής γβωργίας καί χβιροτιχνίας προ*ρ- 3. Τά ώτα κατιαγότΐΰν. Έννοκΐ ό Πλάτων τους jv 'Αθήναις λα
χόμβνα κέρδη, διότι τόν μιαθόν έλάμ(ίανον ακόπως. κωνίζοντας, τών δποίων δ θαυμασμός παντός σπαρτιάτικου προέ
Δβιλούς δέ διότι δ Περικλής κατά τήν Ιναρξιν τοΟ Πβλοπον- βαινβ μέχρι τοϋ κόπτβσθαι τά ώτα ίνα φαίνωνται ^σκληραγωγημένοι
νησιακοο πολέμου άπέτρβπβ τοος 'Αθηναίους να έξέρχωνται τ<Βν τιι- ώς οί Σπαρτιάται. (Πρωτ. 342 b. «οί μέν τά ώτά τι /ατάγνυνται μι
χών καί να ouvotmouv μάχας έκ τοϋ συστάδην προς τους πολβμίους. μούμενοι αυτούς καί (μάντας πβριβιλίττονται καί φιλογυμναστοδσι
Λάλους Sa διότι ή φλυαρία βίναι φυαικον έπακολούβημα τής καί βραχιίας άναβολάς φοροϋσιν, ώς δή τούτοις κρατώντας τών 'Ελ
αργίας. λήνων τους Λακεδαιμονίους»).
Φιλάργυρους διότι συνήθισαν οΐ πολϊται να λαμβάνουν μιοθόν 3. "Οτκ οί Αθηναίοι κατά τήν αρχήν τοδ Πελοποννησιακού πο
από τό δημόσιον ταμκΐον δια πάσαν προσψβρομένην υπηρισίαν καί λέμου «Ιδον τά κτήματα των καταστριφόμινα ωργίσθησαν κατά τοΒ
απώλ·σα/ οί μέν πλούσιοι τήν έλβυθβριότητα, ή οποία πρότβρσν Περικλέους, ούτος άγορβυσας τους μετέπβισεν, άλλ' ή οργή των δέν
έγβννα τήν Λμιλλαν του τίς να οπιρβάλτ^ τόν Ετιρον δαπανών υπέρ έπαυσε μέχρις δτου κατεδίκχααν αυτόν βϊς χρηματικήν ποινήν (θουκ.
τών δημοσίων αναγκών, οί δα πτωχοί άπώλισαν τά ιύγκνές αίσθημα Β. 65 «σύ μέντοι πρότερον γι οί ξύμπαντες έπαύσαντο έν όργΫ) Ιχον-
να οπηρκτοΰν τήν πατρίδα αφιλοκιρδώς. Πάντα ταΟτα δμως μιτά τες αυτόν πριν έζημίωσαν χρήμασιν»),
τίνος 6π»ρβολής κατηγορούνται τοο Πβρικλέους.
ΓΟΡΓΙΑΣ ass
ΚΑΑ. Πώς~γάρί ού ;
ΚΑΑ. Βεβαιότατα.
ΣΩ. Ούκοΰν ανθρώπων Περικλής έπεμέλετο ; ΣΩΚΡ. Ό Περικλής έπεμελεΐτο ανθρώπων ;
ΚΑΛ. Ναί. ΚΑΑ. Ναί.
ΣΩ. Τί ούν ; Ούκ έδει αυτούς, ώς άρτι ώμολογοΰμεν, ΣΩΚΡ. Τί λοιπόν συμβαίνει : Δέν έπρεπε αυτοί, καθώς
δικαιότερους γεγονέναι αντί άδικωτέρων ύπ' εκείνου, εϊπερ πρό ολίγου ώμολογήσαμεν, νά έχουν γίνει δπ* εκείνου δικαι
ότεροι αντί άδικωτέρων, έάν βέβαια εκείνος ικανός ών εις
C εκείνος έπεμελεΐτο αυτών αγαθός ών τά πολιτικά ;
τά πολιτικά έπεμελεΐτο αδτών ;
ΚΑΑ. Πάνυ γε.
ΚΑΑ. Μάλιστα.
ΣΩ. Ούκοΰν οϊ γε δίκαιοι ήμεροι, ώς έφη "Ομηρος. Σύ ΣΩΚΡ. Οί δίκαιοι βέβαια είναι ήμεροι, καθώς είπεν ό
δέ τί φής ; Ούχ ούτως ; "Ομηρο;· σι» δέ τί φρονείς ; Δέν έχεις τήν ιδίαν γνώμην ;
ΚΑΑ. Ναί. ΚΑΛ. Μάλιστα.
ΣΩ. 'Αλλά μήν άγριωτέρονς γε αυτούς άπέφηνεν ή ΣΩΚΡ. 'Αλλ' δμως άγριωτέρους βέβαια κατέστησεν αδ-
τοδς άπό δ,τι τοδς παρέλαβε, καί μάλιστα είς τόν (αυτόν
οίους παρέλαβεν, καί ταΰτ' εις αυτόν, 8 ήκιστ' αν έβούλετο.
του, τό οποίον διόλου δέν θά έπεθύμει.
ΚΑΑ. Βούλει σοι ομολογήσω ; ΚΑΑ. θέλεις νά συμφωνήσω μαζί σου ;
ΣΩ. Εί δοκώ γέ σοι αληθή λέγειν. ΣΩΚΡ. Έάν νομίζεις πώς λέγω πράγματα αληθή.
ΚΑΑ. "Εστω δή ταΰτα. ΚΑΑ. "Ας τά παραδεχθώ λοιπόν αδτά.
ΣΩ. Ούκοΰν εϊπερ άγριωτέρονς, άδικωτέρονς τ& καϊ ΣΩΚΡ. Έάν βέβαια τοδς κατέστησε άγριωτέρους, τοδς
χείρους ; έκαμε άδικωτέρους καί χειρότερους ;
D ΚΑΛ. "Εστω. ΚΑΑ. "Ας δποθέσωμεν δτι τοδς έκαμε χειρότερους, Γ
ΣΩ. Ούκ άρ' αγαθός τά πολιτικά Περικλής ήν έκ τού ΣΩΚΡ. Δέν ήτο λοιπόν ίκανός είς τά πολιτικά ό Περι
του τον λόγον. κλής ώς εξάγεται έκ τής συζητήσεως.
ΚΑΑ. Ον σύ γε φής. ΚΑΑ. Συ βέβαια τό λέγεις δτι δέν ήτο ίκανός πολιτικός.
ΣΩΚΡ. Μά τόν Δία, καί σί> λέγεις πώς δέν ήτο ίκανός
ΣΩ. Μά Δ" ουδέ γε ού έξ ών ώαολόγεις. Πάλιν δέ λέγε έξ δσων ομολογείς. Πάλιν δέ λέγε μου διά τόν Κίμωνα. Δέν
μοι περϊ Κίμωνος' ούκ έξωστράκισαν αυτόν ούτοι οϋς έθε- τόν έξώρισαν ' οί ίδιοι εκείνοι τοδς οποίους περιεποιείτο,
ράπευεν, ίνα αυτού δέκα ετών μή άκούσειαν τής φωνής ; διά νά μή άκοδουν έπί δέκα έτη τήν φωνήν του ; Καί διά
Καϊ θεμιστοκλέα ταύτα ταΰτα εποίησαν καϊ φνγή προς τόν Θεμιστοκλή τά ίδια έκαμαν καί προσέτι τόν κατεδίκα-
έζημίωσαν ; Μιλτιάόην δέ τόν έν Μαραθώνι είς τό βάρα- σαν εις έξορίαν ' διά δικαστικής αποφάσεως ; Τόν Μιλτιάδην
δέ, δατις είς τόν Μαραθώνα ένίκησε τοδς Πέρσας έψήφισαν
Ε θρον έμβαλεΐν έψηφίααντο, καϊ εί μή διά τόν πρύτανιν,
νά τόν ρίψουν είς τό βάραθρον, καί άν τό ψήφισμα δέν έμα-
ένέπεσεν άν ; Καίτοι ούτοι, εί ήσαν άνδρες αγαθοί, ώς σύ ταιοΟτο δπό τοΟ προέδρου τής συνελεύσεως τοΟ λαοΟ, θά έρ-
ρίπτετο ; Καί δμως άν οδτοι ήσαν άνδρες ικανοί, καθώς σδ
1. Έξωατραχισαν. Ό έ£οοτρακισμδς ήτο igopEa éx τί|ς πόλεως

προσώπου επιφανούς, δταν τό οπωπτευοντο δτι επιβουλεύεται το πο
λίτευμα. Ή èEjopia ήτο δεκαετής, εχτος αν Ιν τφ μεταξύ άνεχαλείτο 2. Ή φυγή ήτο ποινή επιβαλλομένη 6πό ποινικού δικαστηρίου'
δ Ιξσρισθείς. Ό ΙΕοατραχιζομενος ούδεν Αλλο κακόν Ιπααχεν πλην δ καταδικαζόμενος είς φυγήν ίστερείτο των πολιτικών το» ΟΊχαιω-
τής στερήσεως τή; πατρίδος. αάτων καί ή περιουσία του έδημεόετο. Ό Θεμιστοκλής κατεδικααθη
"ος συνένοχος του Παυσανίου ini προδοσία τής 'Ελλάδος ε[ς τους
ΙΚραας.
234 ΠΛΑΤ2Ν0Ϊ ΓΟΡΓΙΑ2 236
φής, ούκ άν ποτέ ταΰτα έπασχαν. Οϋκονν οι γε αγαθοί ηνί δι ισχυρίζεσαι, ουδέποτε θά έπάθαιναν αυτά ποδ έπαθον. Οί
οχοι κατ' αρχάς μέν ούκ έκπίπτονσιν έκ τών ζενγών, έπει ίκανοί τουλάχιστον ήνίχοι δέν ρίπτονται άπό τάς άμαξας των
τότε, δταν περιποιηθούν τοδς Γππους των, καί γίνουν καί αυ
σαν δέ θεραπεύσωσιν τονς ίππους καϊ αυτοί άμεΐνονς γέ-
τοί καλύτεροι ηνίοχοι, άλλα ρίπτονται στην αρχή τής ήνιο-
νωνται ηνίοχοι, τότ έκπίπτονσιν ούκ έατι ταντ' ούτ' έν χείας των. Αδτά ' δέν γίνονται οδτε είς τήν ήνιοχείαν οδτε
ήνιοχεία ούτ' έν άλλφ εργφ ούδενί' ή δοκεΐ σοι ; είς κανένα άλλο έργον. "Η έχεις τήν γνώμην πώς γίνονται ;
ΚΑΛ. Ούκ εμοιγε. ΚΑΑ. Δέν νομίζω πώς γίνονται.
ΣΩ. Αληθείς άρα, ώς έοικεν, οί έμπροσθεν λόγοι ήσαν, ΣΩΚΡ. 'Αληθή λοιπόν ήσαν δσα προηγουμένως έλέγο
μεν, δτι δηλαδή ημείς ούδένα άνδρα γνωρίζομεν νά έχη γίνει
517 δτι ούδένα ήμεΐς ϊσμεν άνδρα αγαθόν γεγονότα τά πολιτικά
ίκανός είς ταύτην έδώ τήν πόλιν. Συ δέ ώμολόγεις δτι άπό
έν τήδε τή πόλει. Σύ δέ ώμολόγεις τών γε νΰν ούδένα, τών τους σημερινούς τουλάχιστον πολιτικούς ουδείς είναι ίκανός,
μέντοι έμπροσθεν, καϊ προείλον τούτους τους άνδρας' ούτοι έλεγες δμως δτι τινές άπό τους παλαιοτέρους πολιτικούς
δέ άνεφάνησαν έξ "σου τοις νυν δντες, ώάτε, εί ούτοι ρήτο ήσαν ίκανοί, καί προέκρινες τούτους τοδς άνδρας. Έδείχθη
δμως δτι καί ούτοι ήσαν δμοιοι μέ τους σημερινούς, ώστε,
ρες ήσαν, ούτε τή αληθινή ρητορική έχρώντο — ού γάρ άν
έάν ούτοι ήσαν ρήτορες, οδτε τήν άληθινήν ρητορικήν θά με-
έξέπεσον — οίίτε τή κολακική. τεχειρίζοντο (διότι δέν θά έξωρίζοντο), οδτε τήν κολακευτι-
ΚΑΑ. Άλλα μέντοι πoλL·ϋ γε δεΐ, ώ Σώκρατες, μή κήν μετεχειρίζοντο' (διότι τότε θά ήσαν προσφιλείς είς τοδς
Β ποτέ τις τών νϋν έργα τοιαύτα έργάαηται, οία τούτων δς πολίτας κολακεύοντες αυτούς).
βούλει εϊργασται. ΚΑΛ. 'Αλλ' δμως, Σωκράτη, ουδεμία έλπίς υπάρχει μή
ΣΩ. Ώ δαιμόνιε, ούδ' έγώ ψέγω τούτους ώς γε διακό πως κανείς άπό τους σημερινοδς πράξη τοιαΟτα έργα, όποια
έχει διαπράξει έκαστος άπό τους παλαιούς, οιοσδήποτε θέλεις
νους εϊναι πόλεως, αλλά μοι δοκοΰσι τών γε νϋν διακονι-
νά είναι ούτος.
κώτεροι γεγονέναι καϊ μάλλον οϊοί τε έκπορίζειν τή πόλει ΣΩΚΡ. Ούδ'έγώ, καλότυχε ψέγω τούτους διά τήν χρησι
ών έπεθύμεί' άλλα γάρ μεταβιβάζειν τάς επιθυμίας καϊ μή μότητα τουλάχιστον αυτών είς τήν πόλιν, άλλα μοΟ φαίνον
έπιτρέπειν, πείθοντες καϊ βιαζόμενοι έπϊ τοΰτο, όθεν έμελ- ται δτι έγένοντο χρησιμώτεροι βέβαια τών σημερινών, καί
λον άμείνους Ισεαθαι οί πολϊται, ώς έπος ειπείν, ουδέν ιού δτι ήσαν ίκανώτεροι νά εξευρίσκουν διά τήν πόλιν δσα αδ-
τη έπέθύμει. ('Αλλά δέν είναι άξιοι νά έπαινώνται διά τοΟ
ς TCOV διέφερον εκείνοι' δπερ μόνον έργον εστίν αγαθού πολί το), διότι ουδόλως άπό τους σημερινούς πολιτικούς διέφε
του. Ναΰς δέ καί τείχη καί νεώρια καί άλλα πολλά τοιαύτα ρον είς τό νά κατευθύνουν τάς επιθυμίας τών πολιτών καί
καϊ έγώ σοι ομολογώ δεινοτέρονς εϊναι έκείνονς τούτων νά μή επιτρέπουν, πείθοντες τους πολίτας καί έξαναγκάζον-
έκπορίζειν. Πράγμα ούν γελοϊον ποιοΰμεν ίγώ τε καϊ αύ έν τες είς τοΟτο, οπόθεν, διά νά είπω συντόμως) έμελλον οί πο
λϊται νά γίνουν καλύτεροι. Τό όποιον βέβαια είναι τό μονα-
τοις λόγοις' έν παντϊ γάρ τφ χρόνφ, δν διaL·γόμεθa, ου
δικόν έργον τοο άγαθοΟ πολίτου. Πολεμικά δέ πλοία, καί
δέν παυόμεθα εις τό αυτό άεϊ περιφερόμενοι καί άγνοονν- φρούρια, καί ναύσταθμους καί άλλα πολλά τοιαΟτα κα! έγώ
τες αλλήλων δ τι λέγομεν. Έγώ ούν σε πολλάκις οϊμαι ώμο- συμφωνώ μαζί σου δτι ήσαν ίκανώτεροι εκείνοι άπό τους ση
D λογηκέναι καϊ έγνωκέναι, ώς άρα διττή αντη τις ή πραγμα μερινούς νά προμηθεύουν είς τήν πόλιν. Γελοϊον πράγμα
τεία έστιν καϊ περί τό σώμα καϊ περί τήν ψυχήν, καϊ ή μέν λοιπόν κάμνομεν έγώ καί σύ είς τήν συζήτησιν μας. Διότι
καθ' δλην τήν διάρκειαν αυτής εις τά αδτά πάντοτε πε-
ριστρεφόμεθα άγνοοΟντες τους λόγους αλλήλων. Έ γ ώ λοιπόν
1. Το νά ίπιτυγχβίνιη δηλαδή κανείς είς δν Ιογον, δταν είναι νομίζω δτι αδ πολλάκις ώμολδγησες, καί δτι έχεις πεισθή
πώς δπάρχει ενέργεια τις διπλή καί δσον. άφοροι τό σώμα,
μετρίως [χάνος, νά αποτυγχάνω δε, δταν καταστή Εκανώτερος.
έτερα διακονική έστιν, $ 'δυνατόν εϊναι έκπορίζειν, έάν μεν καί δσον άφορ£ τήν ψυχήν, καί ή μέν μία είναι εξυπηρετική,
πεινΑ τα σώματα ημών, οιτία, έάν δέ óixpfj, ποτά, έάν δέ διά τής οποίας δύναται κανείς νά προμηθεύς, έάν μέν πειν^
ριγώ, Ϊμάτια, στρώματα, υποδήματα, άλλ' ών άρχεται σώ το σώμα μας, φαγητά, έάν δέ διψά, ποτά, èàv δέ κρυώνη
ενδύματα, στρώματα, υποδήματα καί άλλα, που το σώμα
ματα εις έπιθνμίαν καϊ έξεπίτηδές σοι διά τών αυτών ει
επιθυμεί. Καί Ιξεπίτηδες σοΰ φέρω τά ϊδια παραδείγματα
κόνων λέγω, iva ρ'φον καταμάθης. Τούτων γαρ ποριστικόν
διά νά το έννοήσ^ς καλύτερον. Ταοτα βέβαια προμηθεύουν ό
εϊναι ή κάπηλον δντα fj έ"μπορον ή δημιονργόν τον αυτών
μεταπράτης, δ έ*μπορος, ό τεχνίτης· τινές έκ τούτων (που
Ε τούτων, σιτοποιόν ή όψοποιόν ή ύφάντην fy οκντοτόμον ή ανίφερα ανωτέρω), δηλαδή δ αρτοποιός, ό μάγειρος, δ υφαν
σχντοδεψόν, ουδέν θαυμαστόν, έστιν δντα τοιούτον δόξαι καϊ τής, δ δποδηματοποιός, Ó βυρσοδέψης, ουδόλως δέ είναι πα
αντώ χαϊ τοις άλλοις θεραπευτήν εϊναι σώματος, παντϊ τφ ράξενο νά νομίση καί αυτός, άν καί είναι τοιοοτος, καί οί
μή είδότι, ort εστίν τις παρά ταύτας απάσας τέχνη γυμνα άλλοι δτι είναι θεραπευτής τοο σώματος, (ουδόλως είναι πα-
στική τε καϊ ιατρική, ή δή τφ δντι έστϊν σώματος θερα ράξενον νά νομίση) δτι είναι θεραπευτής τοϋ σώματος καί
πεία, ήνπερ καϊ προσήκει τούτων άρχειν πασών τών τεχνών πδς Ó μή γνωρίζων, δτι έκτος άπό τάς τέχνας αύτάς υπάρ
χαϊ χρήσθαι τοις τούτων εργοις διά τό είδέναι, δ τι χρη- χει ή γυμναστική καί ή ϊατρ.κή επιστήμη, ή όποια πραγμα
στόν καϊ πονηρόν τών σιτίων ή ποτών έστιν εις άρετήν σώ- τικός θεραπεύει τό σώμα, ή οποία βέβαια πρέπει νά άρχ^
518 ματος, τάς δ3 αλλάς πάσας ταντα άγνοεΐν διό δή χαϊ ταύτας πασών τούτων τών τεχνών, καί νά μεταχειρίζεται τά έργα
τούτωνί διότι γνωρίζει ποίον άπό τά φαγητά καί ποτά είναι
μέν δουλοπρεπεΐς τε χαϊ διαχονικάς χαϊ ανελεύθερους εϊναι
ώφέλιμον καί ποίον είναι βλαβερόν διά τήν υγείαν του σώ
περί σώματος πραγματείας, τάς άλλας τέχνας, τήν δέ γυ
ματος, διότι δέ δλα: αί άλλαι τέχναι τά άγνοοΟν αυτά, διά
μναστικήν χαϊ ίατρικήν κατά τό δίκαιον δέσποινας εϊναι τού
τοοτο ακριβώς (ώμολόγησες, δτι αύται αί περί τήν θερα
των. Ταύτα ούν ταΰτα δτι Εστίν χαϊ περϊ ψνχήν, τοτέ μέν πείαν τοο σώματος ενασχολήσεις είναι δουλοπρεπεΐς καί έξυ-
μοι δοκεΐς μανθάνειν [δτε λέγω] χαί ομολογείς ώς είδώς πηρετικαϊ καϊ ανάρμοστοι είς ελευθέρους ανθρώπους, αί δέ
δ τι έγώ λέγω' ήχεις δέ Ολίγον ύστερον λέγων, δτι άνθρω- άλλαι έπιστήμαι, δηλαδή ή γυμναστική καί ή Εατρική (ώμο
Β ποι καλοί χάγαθοϊ γεγόνασιν πολΐται έν τ(] πόλει, χαί έπει~ λόγησες) δτι δικαίως είναι ήγεμονίδες τούτων. Τά ίδια δέ
δάν έγώ ερωτώ οΐτινες, δοκεΐς μοι ομοιότατους προτείνε- ταοτα δτι υπάρχουν καί δσον αφορά, τήν ψυχήν, άλλοτε μέν
αθαι ανθρώπους περί τά πολιτικά, ώσπερ άν εί περί τά μοΟ φαίνεσαι 8τι έννοεΤς [8ταν ομιλώ], καί Ομολογείς, επει
γυμναστικά έμον έρωτώντος, οΐτινες αγαθοί γεγόνασιν ή εί δή δήθεν καταλαβαίνεις τί λέγω. Έ χ ε ι ς δέ έρθει ολίγον δστε-
σϊν σωμάτων θεραπενταίί ελεγές μοι πάννσπονδάζων, θεα- ρον λέγων δτι υπήρξαν εϊς τήν πόλιν καλοί καί αγαθοί πο
ρίων δ άρτοκόπος χαϊ Μίθαικος ό τήν δψοποιίαν συγγε- λιτευόμενοι, καί c.av σέ ερωτώ ποιοι ήσαν αυτοί, μοΟ φαί
νεται δτι μοΟ φέρεις ώς παράδειγμα διά τά πολιτικά ομοιό
γραφώς τήν Σιχελιχήν χαϊ Σάραμβος è χάπηλος, δτι ούτοι
τατους ανθρώπους, δπως θά μοΟ έλεγες σπουδαιολογών, έάν
θαυμάσιοι γεγόνασιν σωμάτων θεραπευταί, ό μέν άρτους θαν-
ήρώτων διά τά γυμναστικά, ποίοι οπ^ρξαν ή υπάρχουν ίκα-
C μαστούς παραοκενάζων, δ δέ δψον, δ δέ οΐνον. νοί θεραπευταί σωμάτων, δτι θεαρίων * 6 αρτοποιός καϊ Μ£-
θαικος & συγγράψας τήν σικελικήν μαγειρικήν και Σάραμ
βος ό κάπηλος υπήρξαν θαυμάσιοι θεραπευταί τών σωμάτων,
1. 'Αθηναίος περίφημος αρτοποιός. Σώραμβος, 'Αθηναίος οίνοπώ* Ó μέν παρασκευάζων θαυμασίους άρτους, δ ok φαγητά, δ δέ
λης. Ό Ηίθαικος ήτο Σιιρακοσιος καί ϊγραψε μαγειρικήν έπιγραφα- οίνον.
μένην «οψαρτυτικόν».
238 ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ 231)
"Ισως άν ούν ήγανάχτεις, εΐ σοι Ιλεγον έγώ δτι άνθρω "Ισως θά ήγανάκτεις, άν σοΰ Ιλεγον δτι, άνθρωπε, αγνο
είς εντελώς τήν γυμναστικήν, διότι μοΟ αναφέρεις αν
πε, έπαΐεις ουδέν περί γυμναστικής' διακόνους μοι λέγεις
θρώπους οπηρίτας καί παρασκευαστές επιθυμιών, οί
χαϊ επιθυμιών παρσσκεναστάς άνθρώπονς, ούκ έπαΐοντας οποίοι ουδέν καλόν καί άγαθον γνωρίζουν περί αυτών,
καλόν κάγαθόν ονδεν περϊ αυτών, οϊ, 3ν οντω τύχωσιν, έμ- (γυμναστικής καί ιατρικής) οί όποιοι, ίσως κατά τύχην ωφε
λήσουν, άφοο γεμίσουν καί παχύνουν τά σώματα τών αν
πλήααντες καϊ παχνναντες τά σώματα τών ανθρώπων, έπαι- θρώπων, άν καϊ επαινούνται υπ3 αυτών θά καταστρέψουν
νούμενοι ΰπ* αντών, προσαπολονσιν αντών και τάς αρχαίας καί τάς προηγουμένως υπάρχουσας σάρκας αυτών, οί οποίοι
πάλιν δΥ άγνοιαν δέν θά κατηγορήσουν εκείνους που τους
D σάρκας' οί δ' αύ δι' άπειρίαν ον τονς εστιώντας αίτιάσον- Ιτάϊζαν ώς αίτιους τών νόσων καί τής άπωλείας τών πα
ται τών νόσων αίτίονς εϊναι χαϊ τής αποβολής τών αρχαίων λαιών σαρκών, άλλ' δσους τύχ·$ νά παρευρεθούν τότε καί νά
τους συμβουλεύσουν τι, δταν πλέον φθάσ^ εϊς αυτούς ή πο-
σαρκών, αλλ' οΐ άν αντοΐς τνχωσι τότε παρόντες καϊ συμ
λυσαρκία φέρουσα μετ* ολίγον χρόνον νόσον, διότι έγένετο
βουλεύοντες τι, όταν δή αντοΐς ήκη ή τότε πλησμονή νόσον άνθυγιεινώς, τούτους θά θεωρήσουν ώς αιτίους τής νόσου, θά
φέρουσα σνχνφ ύστερον χρόνφ, άτε άνεν τον υγιεινού γε· τους κατηγορήσουν καί θά τους τιμωρήσουν, άν δυνηθοΰν,
τους προτέρους δέ εκείνους καί αΐτίους τών βασάνων των θά
γοννϊα, τούτονς αίτιάοονται καϊ ψέξονσιν χαϊ κακόν τι τους εγκωμιάσουν. Καί σύ τώρα, Καλλικλή, ομοιότατα μέ
ποιήσονσιν, άν οϊοί τ ώσι, τονς δέ προτέρους έχείνονς καϊ δσα σοΰ ανέφερα πράττεις· εγκωμιάζεις ανθρώπους, ο£
όποιοι παρέθεσαν τράπεζαν είς τούτους (τους Αθηναίους) μέ
Ε αιτίους τών κακών έγχωμιάσονσιν. Καϊ σν νύν, ώ Καλλί-
πλουσιώτατα φαγητά καί ποτά σύμφωνα μέ τήν έπιθυμίαν
κλεις, δμοιότατον τούτφ έργάζει' εγκωμιάζεις άνθρώπονς, τους, καί λέγουν {'Λ πολϊται) δτι οί πολιτικοί έκαμαν με
οΐ τοντονς είστιάχασιν εύωχονντες ών έπεθύμονν, χαί φααι γάλην τήν πόλιν, δέν αισθάνονται δέ δτι είναι έξωγκωμένη \
δτι έχει υποβόσκουσαν αφανή νόσον έξ αίτίας εκείνων τών
μεγάλην τήν πόλιν πεποιηκέναι αυτούς' Οτι δέ οίδεΐ καϊ παλαιών πολιτικών. Διότι χωρίς σωφροσύνην καί δικαιοσύ
519 νπονλός έστιν δι έκείνονς τονς παλαιούς, ονχ αισθάνον νην έγέμισαν τα κράτος λιμένας, ναύσταθμους, φρούρια,
φόρους καϊ τοιαύτα μωρολογήματα" δταν δέ καταλάβη τήν
ται. "Ανευ γάρ σωφροσύνης καϊ δικαιοσύνης λιμένων και πόλιν ή ασθένεια, θά κατηγορήσουν οί πολϊται τους τίτε
νεωρίων χαϊ τειχών χαϊ φόρων χαί τοιούτων φλυαριών παρόντας συμβούλους, τον Θεμιστοκλή δέ τον Κίμωνα καί
τον Περικλή τους αίτιους τών συμφορών θα τους εγκωμιά
έμπεπλήχασι τήν πόλιν δταν ούν ΐλθη ή καταβολή αντη τής
σουν. θ ά επιτεθούν δέ Ισως εναντίον σου, έάν δέν προψ\ίλα-
ασθενείας, τονς τότε παρόντας αίτιάοονται σνμβονλονς, θε- χθής, καί τοΰ φίλου μου 'Αλκιβιάδου, δταν χάσουν καί τά
μιστοκλέα δέ καϊ Κίμωνα χαϊ Περικλέα έγκωμιάσονσιν, παλαιά έκτος εκείνων που απέκτησαν, άν καί δέν θά είσθε
αίτιοι τών συμφορών τής πόλεως, άλλ' ίσως θά είσθε συναί-
τονς αίτίονς τών κακών σον δέ ίσως έπιλήψονται, έάν μή τιοι. Καί δμως εγώ καί τώρα βλέπω νά γίνεται διά τους
ευλαβή, χαϊ τον εμού εταίρου 'Αλκιβιάδου, δταν χαί τά άρ- παλαιούς άνδρας άνόητον πράγμα καί πληροφορούμαι δτι
έγίνετο καί είς τό παρελθόν. Διότι βλέπω δτι αγανακτεί
Β χαΐα προσαπολλύωσι προς όίς έκτήσαντο, ούκ αιτίων δντων καί παραπονείται δταν ή πόλις μεταχειρίζεται τίνα τών πο-
τών καλών άλλ' ΐσως σνναιτίων. Καίτοι ίγωγε άνόητον
πράγμα χαί ννν όρώ γιγνόμενον χαϊ ακούω τών παλαιών
1. 01δ§1 : σημβιώνβι τήν νοοηραν πάχονσιν. Έδώ δπαινίαοεται
ανδρών πέρι. Αισθάνομαι γάρ, όταν ή πόλις τινά τών πολιτι- ιόν δγκον που ίλαβεν ή πόλις έπί Κίμωνος καί Περικλέους δια τής
οϋοτώοβως τής μεγάλης 'Αθηναϊκής ααμμαχίας.
κών ανδρών μεταχειρίζηται ώς άδικοϋντα, άγανακτούντων λιτικών ανδρών ώς άδικοΟντα επειδή δήθεν πάσχει αδίκως'
άν καί εύηργέτησαν λοιπόν τήν πόλιν, αδίκως ύ π ' αυτής κα
καϊ οχετλιαζόντων ώς δεινά πάσχονσΐ' πολλά και dyaivd τήν
ταστρέφονται, καθώς ισχυρίζονται' είναι τελείως ψεοδος.
πόλιν πεποιηκότες άρα αδίκως ύπ' αυτής άπόλλννται, ώς è Διότι ουδείς προστάτης πόλεως είναι δυνατόν νά καταστραφή
C τούτων λόγος' τό δέ δλον ψευδός έστιν. Προστάτης γάρ πόλεως αδίκως ύπό τής ίδιας πόλεως τής οποίας είναι προστάτης.
ούδ' άν εϊς ποτέ αδίκως άπόλοιτο ύπ' αυτής τής πόλεως ης Διότι κινδυνεύει νά είναι τό Ιδιον πράγμα, δσοι επαγγέλλον
προστατεΐ' κινδννεύει γάρ ταντόν είναι, δαοι τε πολιτικοί ται τους πολιτικούς καί δσοι ασκούν τό ε π ά γ γ ε λ μ α τοΟ
σοφιστοο. Διότι καί οί σοφισταϊ, ένφ κατά τά άλλα είναι
προσποιούνται είναι καϊ δαοι σοφισταϊ. Καϊ γάρ οϊ σοφισταϊ,
σοφοί, πράττουν τοΟτο τό ά τ ο π ο ν ένφ δηλαδή διακηρύσσουν
τάλλα σοφοί δντες, τούτο άτοπον εργάζονται πράγμα' φά- δτι είναι διδάσκαλοι τής αρετής, πολλάκις κατηγορούν τους
σκοντες γάρ αρετής διδάσκαλοι είναι πολλάκις κατηγοροϋσιν μαθητάς των δτι αδικούν αυτούς τους ιδίους, διότι αρνούνται
τών μαθητών, ώς άδικοϋσι σφάς αυτούς, τονς τε μισθούς νά πληρώσουν τά δίδακτρα, κ α ! διότι δέν τους ευγνωμονούν
άν καί εύηργετήθησαν ύπ° α υ τ ώ ν καί τούτου τού λόγου τί
άποστεροΰντες καϊ άλλην χάριν ούκ αποδίδοντες, εύ παθόν-
παραλογώτερον πράγμα δύναται νά ύπαρξη ; Δηλαδή άν
D τες ύπ' αυτών καίτοι τούτου τοϋ λόγου τί αν άλογώτερον θρωποι γενόμενοι αγαθοί καί δίκαιοι, άποβαλόντες μέν
εϊη πράγμα, ανθρώπους αγαθούς καϊ δικαίους γενουένους, τήν άδικίαν μέ τήν βοήθειαν τού διδασκάλου, έχοντες δέ
έξαιρεθέντας μέν άδικίαν ύπό τοϋ διδασκάλου, σχόντας δέ τήν δικαιοσύνην, νά αδικούν δι' εκείνου * πού δέν έχουν ;
Δέν σού φαίνεται αυτό, φίλε μου, παράξενο ; Μέ ήνάγκασες,
δικαιοσύνην, άδικεΐν τούτφ δ ούκ εχουαιν ; Ού δοκεΐ σοι
Καλλικλή, νά κάμω σωστή δημηγορία, μέ τό νά μή θέλης
τούτο άτοπον εϊναι, ώ εταίρε ; Ώς αληθώς δημηγορεΐν με νά,αποκρίνεσαι.
ήνάγκαοας, ώ Καλλίκλεις, ούκ έθέλων άποκρίνεοθαι.
ΚΑΑ. Σύ δ' ούκ άν όίός τ' εϊης λέγειν, εί μή τις σοι ΚΑΛ. Σύ δέ δέν ημπορείς νά λέγης, έάν δέ σού αποκρί
άποκρίνοιτο ; νεται κάποιος ;
ΣΩΚΡ. Φαίνεται βέβαια δτι ημπορώ. Τώρα τουλάχι
Ε ΣΩ. "Εοικά γε' νϋν γοϋν συχνούς τείνω τών λόγων,
στον μακρολογώ, επειδή δέν θέλεις νά μού αποκρίνεσαι.'Αλλά,
επειδή μοι ούκ έθέλεις άποκρίνεοθαι. Άλλ', ώ 'γαθέ, είπε φίλε μου, είπε, δι' δνομα τού προστάτου τής φιλίας Διός,
προς φιλίον, ού δοκεΐ σοι άλογον είναι αγαθόν φάσκοντα δέν σού φαίνεται παράλογον, ένφ λέγει τις δτι έχει κάμει
πεποιηκέναι τινά μέαφεσθαι τούτω, δτι ύφ' έαυτοϋ αγαθός κάποιον αγαθόν νά μέμφεται τούτον, διότι γενόμενος δ π '
γεγονώς τε καϊ ών έπειτα πονηρός έστιν ; αυτού αγαθός καί ών πραγματικός τοιούτος έπειτα είναι
πονηρός ;
ΚΑΛ. "Εμοιγε δοκεΐ.
ΚΑΑ. Μάλιστα, μού φαίνεται παράλογον.
ΣΩ. Ούκούν άκούεις τοιαύτα λεγόντων τών φασκόντων
ΣΩΚΡ. Ά κ ο ύ ε ι ς νά λέγουν τοιαύτα οί ισχυριζόμενοι δτι
παιδεύειν ανθρώπους είς άρετήν ;
εκπαιδεύουν τους ανθρώπους διά νά γίνουν αγαθοί ;
020 ΚΑΑ. "Εγωγε' αλλά τί άν λέγοις ανθρώπων πέρι ούδε
ΚΑΛ. Μάλιστα. Τί ημπορείς νά πής γ ι ά τέτοιους ανα
νός άξιων ; ξίους ανθρώπους'.
ΣΩ. Τί δ' άν περί εκείνων λέγοις, οϊ φάσκοντες προε- ΣΩΚΡ. Τί ημπορείς νά λέγης περί εκείνων, οί δποϊοι
1. 'Λναφίρειαι εις τήν άδικίαν τήν οποίαν υποτίθεται δτι απέ- 2. Είναι οΐ τοιούτοι ανάξιοι λόγου. Δέν αξίζει τον κόπον να
βαλον δια τής διδασκαλίας των σοφιοτων. 4μιλ$ κανείς περί τοιούτων αναξίων ανθρώπων.
1 6
ΠΛΑΤΟΝΟΙ. ΓΟΡΓΙΑΙ
242 ΠΛΑΤ2Ν0Σ ΓΟΡΓΙΑΣ 243
στάναι τ^ς πόλεως καί έπιμελεϊαθαι, δπως ώς βέλτιστη ισχυριζόμενοι δτι προΐστανται τής πόλεως καί δτι φροντί
ξσται, πάλιν αυτής κατηγοροϋσιν, δταν τύχωσιν, ώς πονη ζουν πώς θά γίνη καλύτερα, πάλιν τήν κατηγορούν άποκα-
λοΟντες πονηροτάτην, δταν τύχη ; Νομίζεις δτι ούτοι διαφέ
ρότατης ; Οΐει τι διαφέρειν τούτους εκείνων ; Ταύτόν, ώ ρουν άπό εκείνους (τους σοφιστάς) ; Τό Ιδιον, φίλε μου, είναι
μακάρι', εστίν σοφιστής καϊ ρήτωρ, ή εγγύς τι καϊ παρα- ό σοφιστής καί ό ρήτωρ, ή κάπως παραπλήσιον, καθώς προς
πλήσιον, ώσπερ έγώ ελεγον προς Πώλον αύ δέ δι' άγνοιαν τόν Πώλον ελεγον ; Σύ δέ άπό άγνοιαν θεωρείς τήν μέν ρητορι
Β τό μέν πάγκαλόν τι οΐει εϊναι, τήν δητορικήν, τοϋ δέ κατα κήν ώς κάτι τι πάγκαλόν, τήν δέ αοφιστικήν καταφρονείς.
Καί πραγματικώς ή σοφιστική είναι καλύτερα τής ρητορι
φρονείς. Τή δέ άληθεία κάλλιόν έστιν σοφιστική όητορικής
κής, καθώς καλύτερα είναι ή νομοθετική τής δικαιοσύνης
δαφπερ νομοθετική δικαστικής καϊ γυμναστική Ιατρικής' καί ή γυμναστική τής ιατρικής. Έ γ ώ τουλάχιστον ένόμιζον
μόνοις δ' έγωγε καί φμην τοις δημηγόροις τε καϊ σοφι- δτι είς μόνους τους ρήτορας καί τους σοφιστάς δέν επιτρέπε
σταϊς ούκ έγχωρεϊν μέμφεαθαι τούτφ τφ πράγματι, ο αυτοί ται νά κατηγορούν τοΰτο τό πρδγμα πού αυτοί διδάσκουν
παιδεύουαιν, ώς πονηρόν έστιν είς σφάς, ή τφ αύτφ λόγφ δτι τους βλάπτει, άλλως ανάγκη πάσα μέ τόν Ιδιον τούτον
λόγον νά κατηγορούν συγχρόνως καί τόν εαυτόν τους, διότι
τούτφ άμα καϊ εαυτών κατηγορεϊν, δτι ουδέν ώφελήκασιν ουδόλως ωφέλησαν εκείνους πού ισχυρίζονται δτι ώφελοον.
C ούς φασιν ώφελεΐν. Ούχ ούτως £χει ; "Ετσι δέν είναι ;
ΚΑΑ. Μάλιστα.
ΣΩ. Καϊ προέαθαι γε δήπον τήν ενεργεσίαν άνευ μι
ΣΩΚΡ. Καί μόνον είς τούτους έπετρέπετο βεβαίως, ώς
σθού, ώς τό εικός, μόνοις τούτοις ένεχώρει, εϊπερ αληθή είναι φυσικόν, νά παράσχουν τήν εύεργεσίαν των άνευ συμ
ελεγον. "Αλλην μέν γάρ εϋεργεσίαν τις ευεργετηθείς, οίον πεφωνημένης αμοιβής, έάν ελεγον τήν άλήθειαν '. Διότι
ταχύς γενόμενος διά παιδοτρίβην, ίσως άν άποστερήαειε έάν τις λάβη παρά τίνος άλλην εύεργεσίαν, έάν παραδεί
τήν χάριν, εί προοΐτο αύτφ ό παιδοτρίβης καϊ μή συνθε γματος χάριν γίνη κανείς ταχύς διά τής διδασκαλίας γυμνα-
στοΰ, Ισως νά άρνηθή νά άποδώση τήν δφειλομένην χάριν,
μένος αύτφ μισθόν δ τι μάλιστα άμα μεταδιδούς τοϋ τά- έάν ό γυμναστής έδίδασκεν αυτόν άνευ συμπεφωνημένης
D χους λαμβάνοι τό άργύριον. Ού γάρ τή βραδντήτι, οϊμαι, αμοιβής, καί άν μή κατόπιν συμφωνίας ελάμβανε τόν μι
άδικονσιν οί άνθρωποι, άλλ' αδικία' ή γάρ ; σθόν δσον τό δυνατόν συγχρόνως μέ τήν είς τόν μαθητήν δι-
δασκαλίαν τής ταχύτητος. Διότι, νομίζω, οί άνθρωποι δέν
ΚΑΛ. Ναί.
άδικοΟν μέ τήν βραδύτητα, άλλα μέ τήν άδικίαν. Έ τ σ ι
ΣΩ. Ούκοΰν ει τις αυτό τοΰτο αφαιρεί, τήν άδικίαν, δέν είναι ;
ουδέν δεινόν αύτφ μήποτε άδικηθή, άλλα μόνφ ασφαλές
ΚΑΛ. Ναί.
ταύτην τήν ενεργεσίαν προέσθαι, εϊπερ τφ δντι δύναιτό τις
αγαθούς ποιεϊν. Ούχ ούτω ; ΣΩΚΡ. Έάν τις λοιπόν άφαιρή αυτό τοΰτο, δηλαδή τήν
άδικίαν, ουδείς φόβος υπάρχει είς αυτόν μήπως ποτέ άδι
ΚΑΑ. Φημϊ.
κηθή, άλλ' ασφαλές είναι νά παρέχη ταύτην τήν εύεργεσίαν
ΣΩ. Διά ταϋτ' άρα, ώς έοικε, τάς μέν άλλας σνμβονλάς είς τόν εόεργετούμενον άνευ εγγυήσεων, άν πραγματικώς
είναι δυνατόν νά κάμη τις αγαθούς τους 6π' αυτού διδασκό
μενους. Ούτως δέν έχει τό πράγμα ;
1. Άφοΰ οί μαθηχαΐ θα έδιδάοχοντο άπό χους σοφιστάς δίκαιο- ΚΑΛ. Μάλιστα.
αυνην καί θα έγΕνοντο τά δίκαια ήτο περιττή ή προφυλαξις δια τυ ΣΩΚΡ. Δι' αδτό λοιπόν, καθώς φαίνεται, δέν θεωρείται
χόν καθυοτέρησιν τών διδάκτρων, διότι δίκαιοι γινόμενοι δικαίως
θα εξώφλουν τάς δποχρεώσεις των οί μαθήταί των. άσχημο νά συμβουλεύη τις περί άλλων πραγμάτων λαμβά-
244 ΠΔΑΤ2Ν0Σ ΓΟΡΓΙΑΣ 245
ανμβονλεύειν λαμβάνοντα άργύριον, οίον οίκοδομίας πέρι νων "χρήματα παραδείγματος χάριν περί οικοδομικής ή περί
ή τών άλλων τεχνών, ουδέν αίσχρόν. άλλων τεχνών.
ΚΑΛ. Βεβαίως, φαίνεται δτι δέν είναι άσχημον.
Ε ΚΑΑ. "Εοικέγε.
ΣΩΚΡ. Περί ταύτης δέ τής πράξεως, δηλαδή κατά
ΣΩ. Περί δέ γε ταύτης τής πράξεως, δντιν' άν τις τρό ποίον τρόπον θά γίνη τις άριστος, καί πώς θά διοική καλώς
πον ώς βέλτιστος εϊη καί άριστα τήν αύτον οϊκίαν διοικοΐ τήν οίκογένειάν του καί τήν πόλιν θεωρείται άσχημον νά
ή πόλιν, αίσχρόν νενόμιαται μή φάναι ανμβονλεύειν, έάν άρνηθή κανείς νά συμβουλεύη, έάν τις δέν τόν πλήρωση.
μή τις αύτφ άργύριον διδφ. Ή γάρ ; Έ τ σ ι είναι ;
ΚΑΑ. Ναί. ΚΑΛ. Ναί.
ΣΩΚΡ. Διότι φανερόν είναι δτι αιτία είναι ή έξης, δτι
ΣΩ. Δήλον γάρ δτι τοΰτο αίτιον έστιν, δτι μόνη αύτη δηλαδή μόνη αύτη άπό τάς ευεργεσίας κάμνει τδν εύεργε-
τών εύεργεσιόόν τόν εύ παθόντα έπιθυμεϊν ποιεί άντ' εύ τηθέντα νά έπιθυμή νά άποδώση τήν εύεργεσίαν, ώστε ή
ποιεΐν, άντε καλόν δοκεΐ τό σημεΐον εϊναι, εϊ εύ ποιήασς άπόδειξις φαίνεται πώς είναι καλή, έάν παράσχων τις ταύ
ταύτην τήν εύεργεσίαν άντ' εύ πείθεται' εί δέ μή, ού. "Εστί την τήν εύεργεσίαν άντευεργετηθή ύπό τού εύεργετηθέντος,
έάν δέ δέν εύεργετηθή, φαίνεται δτι δέν είναι καλή άπό-
ταΰτα ούτως έχοντα ; δειξις '. Ταύτα ούτως έχουν ;
521 ΚΑΛ. 'Έστιν. ΚΑΛ. Ναί.
ΣΩ. Έπί ποτέραν ούν με παρακαλείς τήν θεραπείαν ΣΩΚΡ. Ποία έκ τών δύο λοιπόν είναι ή θεραπεία τής
τής πόλεως, διόρισαν μοι' τήν τοΰ διαμάχεσθαι Άθηναίοις, πόλεως είς τήν οποίαν μέ προσκαλείς—-προσδιόρισον μου—
δπως ώς βέλτιστοι έσονται, ώς ίατρόν, ή ώς διακονήσοντα μέ προσκαλείς εϊς τήν θεραπείαν τοο νά διαγωνίζωμαι ώς
ιατρός προς τους 'Αθηναίους, πώς θά γίνουν άριστοι, ή είς
καϊ προς χάριν όωλήσοντα ; Τάληθή μοι εϊπέ, „<δ* Καλλί- τήν θεραπείαν τού νά υπηρετώ καί νά κολακεύω τους 'Αθη
κλεις' δίκαιος γάρ εί, ώσπερ ήρξω παρρηαιάζεσθαι προς ναίους ; Εϊπέ μου τήν άλήθειαν, Καλλικλή. Διότι δίκαιον
έμέ, διατελεϊν δ νοείς λέγων καί νϋν εύ καϊ γενναίατς είπε. είναι καθώς ήρχισες μετά παρρησίας νά λέγης τήν γνώμην
ΚΑΑ. Λέγω τοίνυν δτι ώς διακονήσοντα. σου, νά λέγης μέχρι τέλους δ,τι έχεις είς τόν νουν. Καί
τώρα λοιπόν καλώς καί μετά παρρησίας όμίλησον.
Β ΣΩ. Κολακεύαοντα άρα με, ώ γενναιότατε, παρακαλείς.
ΚΑΑ. Λέγω λοιπόν δτι σέ προσκαλώ είς τήν θεραπείαν
ΚΑΑ. Εϊ σοι Μυσών ήδιον εϊναι λείαν, ώ Σώκρατες' τών 'Αθηναίων διά vi εξυπηρέτησης αυτούς.
ώς εί μή ταΰτά γε ποιήσεις — ΣΩΚΡ. Μέ προσκαλείς λοιπόν, φίλε μου, είς τήν έξυπη-
ΣΩ. Μή εΐπης δ πολλάκις εΐρηκας, δτι άποκτενεϊ με ό ρέτησιν τών 'Αθηναίων διά νά τους κολακεύω.
βουλόμενος, ίνα μή αύ καί έγώ είπω, δτι πονηρός γε ών ΚΑΛ. Έάν σοΰ άρέση καλύτερα, Σωκράτη, νάγίνης λεία
αγαθόν δντα' μηδ' δτι άφαιρήσεται έάν τι {χω, ίνα μή ai τών Μυσών ', διότι έάν δέν πράξης βέβαια αυτά...
ΣΩΚΡ. Μή μοΰ εϊπης έκεϊνο πού πολλάκις μού είπες
έγώ εϊπω δτι άλλ' άφελόμενος ούχ ίξει δ τι χρήαηται αύτοϊς, δτι θά μέ φονεύση δποιος θελήση, Γνα μή πάλιν καί έγώ
C άλλ' ώσπερ με αδίκως άφείλετο, ούτως καϊ λαβών αδίκως είπω δτι θά φονεύση πονηρός έμέ τόν αγαθόν, μηδέ νά μοΰ
εϊπης δτι ό βουλόμενος «ά μοΟ αφαίρεση δ,τι έχω, ?να
πάλιν έγώ είπω, άλλ' άφαιρέσας δέν θά ήξεύρη πώς νά τά
1. Ή Svvoia τής περιόδου ταύτης είναι ή έξης : Τό νά εΰεργε- μεταχειρισθή, άλλα καθώς άπό έμέ αδίκως τά αφήρεσε,
τηθή δ εύεργετήσας οπό τοδ δπ" αύτου ευεργετηθεντος είναι άπόδ;ι- ούτω καί λαβών ταΟτα αδικον χρήσιν αυτών θά κάμη, έάν
ξις δτι δντως εύηργίτησβν. Tè νά μή ευεργετηθώ δ εϋεργετήσας δπό δέ τά μεταχειρισθή αδίκως θά τά μεταχειρισθή αίσχρώς,
τοο παρ' αϋτοΰ ευεργετηθίντος δέν φαίνεται καλή άπόδειξις δτι
εύηργίτησεν.
2. Μυοων λεία. Παροιμία ίπΕ των κακώς ίιαρπαζομεναν.
χρήαεται, εϊ δέ αδίκως, αϊσχρώς, εϊ δέ αίαχρώς, κακώς. έάν δέ τά μεταχειρισθή αίσχρώς θά τά μεταχειρισθή κακώς '.
ΚΑΛ. "Ως μοι δοκεΐ Σωκράτης πιστενειν μηδ' αν εν ΚΑΛ. Πώς μού φαίνεσαι, Σωκράτη, δτι πιστεύεις πώς
δέν είναι δυνατόν νά πάθης κανέν τοιούτον κακόν, διότι ευ
τούτων παθεϊν, ώς οίκων εκποδών καϊ ούκ άν εισαχθείς ρίσκεσαι έν ασφάλεια καί δέν είναι δυνατόν νά είσαχθής είς
είς δικαστήριον ύπό πάνν ίσως μοχθηρού άνθρωπου καϊ δικαστήριον ύπό μοχθηρού τίνος άνθρωπου καί φαύλου.
φαύλον.
ΣΩ. 'Ανόητος άρα ειμί, ώ Καλλίκλεις, ώς αληθώς, εί ΣΩΚΡ. Είμαι πραγματικώς ανόητος λοιπόν, Καλλικλή,
έάν δέν νομίζω δτι είς αυτήν έδώ τήν πόλιν όστισδήποτε
μή οΐομαι έν τήδε τή πόλει δντινούν άν, δ τι τνχοι, τούτο δύναται νά πάθη δ,τι τύχη 1 τό έξης δμως γνώριζε καλώς
παθεϊν. Τόδε μέντοι εύ οϊδ' δτι, έάνπερ εΐαίω είς δικαστή- δτι, έάν εισαχθώ είς δικαστήριον κινδυνεύων διά τι έκ τού
Όριον περί τούτων τινός κινδννεύων ών σύ λέγεις, πονηρός των πού λέγεις, δ καταγγέλλων με καί άναγκάζων νά πα
τις μ έαται è είσάγων ούδεϊς γάρ άν χρηστός μή άδικοΰντ' ρουσιασθώ εις τό δικαστήριον θά είναι πονηρός* διότι ου
δείς χρηστός άνθρωπος είναι δυνατόν νά καταγγείλη μή άδι
άνθρωπον είσαγάγοι' καϊ ουδέν γε άτοπον εί άποθάνοιμι.
κοϋντα καί ουδόλως είναι παράδοξον, άν καταδικασθώ είς
Βούλει σοι είπω δι' δ τι ταΰτα προσδοκώ ; θάνατον, θέλεις νά σού είπω διατί τό περιμένω αυτό ;
ΣΩ. Οϊμαι μετ ολίγων 'Αθηναίων, Ινα μή εϊπω μόνος, ΚΑΛ. Μάλιστα, θέλω.
έπιχειρεΐν τή ώς αληθώς πολιτική τέχνη καϊ πράττειν τά ΣΩΚΡ. Νομίζω δτι μέ ολίγους 'Αθηναίους, διά νά μή
πολιτικά μόνος τών νΰν άτε ούν ού προς χάριν λέγων τους είπω μόνος, ασκώ τήν πραγματικήν πολιτικήν τέχνην, καί
μόνος άπό τους συγχρόνους πολιτεύομαι ορθώς. Διότι, δσα
λόγονς οϋς λέγω εκάστοτε, άλλα προς τό βέλτιστον, ον προς εκάστοτε λέγω, δέν τά λέγω διά νά ευχαριστήσω τους άκού-
Β τό ήδιστον, καϊ ούκ έθέλων ποιεΐν ά ού παραινείς, τά κομ οντας, άλλα διά νά τους ωφελήσω, δχι διά νά τους τέρψω,
ψά ταντα, ούχ έξω δ τι λέγω έν τφ δικαστηρίφ. Ό αυτός καί επειδή δέν θέλω νά πράττω δσα σύ μέ παρακινείς,
δέ μοι ήκει λόγος, δνπερ προς Πώλον έλεγαν κρινοΰμαι αυτά τά κομψά, δέν θά ήξεύρω τί νά είπω είς τό δικαστή
ριον. Μού έχουν έλθει είς τόν νουν δσα είπον είς τόν Πώ
γάρ ώς έν παιδίοις Ιατρός άν κρίνοιτο κατηγοροΰντος δψο-
λον. θ ά κριθώ δηλαδή δπως θά έκρίνετο ό ιατρός, έάν ό μά
ποιον. Σκόπει γάρ, τί αν άπολογοΐτο ό τοιούτος άνθρωπος γειρος τόν κατηγορεί ενώπιον παιδιών. Διότι σκέψου τί ήδύ
έν τούτοις ληφθείς, εί αύτοϋ κατήγοροι τις λέγων δτι <ώ νατο νά άπολογηθή ό τοιούτος άνθρωπος περιπλακείς είς
παίδες, πολλά υμάς καϊ κακά δδε εϊργααται άνήρ, καϊ αυ τοιαύτην ύπόθεσιν, έάν τις κατηγορή αυτόν λέγων δτι «Παι
τούς καϊ τους νεωτάτονς υμών διαφθείρει τέμνων τε καϊ διά, αυτός έδώ ό άνθρωπος έχει κάμει πολλά, κακά, καί είς
σας τους ιδίους καί τους νεωτέρους άπό σας, σας βασανίζει
522 κάων, καϊ ϊσχναίνων καϊ πνιγών άπορεϊν ποιεί πικρότατα κάμων εγχειρήσεις καί καυτηριασμούς καί ύποχρεώνων είς
πώματα διδονς καϊ πεινήν καϊ διψήν άναγκάζων, ούχ ώσ νηστείας, βασανίζων σας εμβάλλει είς στερήσεις, παρέχων
περ έγώ πολλά καϊ ηδέα καϊ παντοδαπά εύώχουν υμάς·» πικρότατα φάρμακα καί άναγκάζων σάς νά πεινάτε καί νά
τί δν οΓει έν τούτφ τφ κακφ άποληφθέντα Ιατρόν εχειν ει διψάτε μή παρέχων είς σας δσα φαγητά παντοειδή καί νό
στιμα σάς έδιδον έγώ». ΤΙ νομίζεις δτι θά ήδύνατο νά είπη
πείν ; "Η ^εί* εΐποι τήν άλήθειαν, δτι ταΰτα πάντα έγώ
ό ιατρός περιπλακείς είς τοιαύτην συμφοράν ; "Η άν είπη
έποίονν, ώ παίδες, ϋγιεινώς, πόσον οΐει άν άναβοήοαι τους τήν άλήθειαν δτι ταΰτα δλα έγώ έπραττον, παιδιά μου, χά
τοιούτους όικαστάς ; Ού μέγα ; ριν τής υγείας σας, πόσον δυνατά νομίζεις πώς θά φωνάξουν
άποδοκιμάζοντες αυτόν οί τοιούτοι δικασταί ; Δέν θά φωνά
1. Κακώς. Δηλαδή βλαπτικές * αυτόν ιόν αίσχρως άφελόμενον,
διότι δ Ζωκρατης ίταύτιζε τό αγαθόν με τό ώφέλιμον και τό κα
ξουν πολύ δυνατά :
κόν μα τό βλαβερόν.
ΚΑΛ. "Ισως· οϊεαθαί γε χρή. ΚΑΛ. "Ισως θά φωνάξουν δυνατά. Πρέπει νά τό φαντα-
σθώμεν πώς θά φωνάξουν.
ΣΩ. Ούκ ούν οΐει έν πάση απορία, βν αύτον Ιχεοθαι,
ΣΩΚΡ. Δέν νομίζεις λοιπόν δτι ό ιατρός θά ευρίσκεται
Β ί τι χρή ειπείν ; είς μεγάλην δυσχέρειαν τί πρέπει νά κάμη ;
ΚΑΑ. Πάνν γε. ΚΑΑ. Μάλιστα.
ΣΩΚΡ. Τοιούτον πάθημα βεβαίως γνωρίζω δτι θά πάθω
ΣΩ. Τοιούτον μέντοι καϊ έγώ οϊδ' δτι πάθος πάθοιμι
καί έγώ, έάν εισαχθώ είς δικαστήριον διά νά δικασθώ.
άν είσελθών είς δικαστήριον. Ούτε γάρ ήδονάς ας έκπεπό- Διότι δέν θά δύναμαι νά λέγω είς τους δικαστάς τάς ευχα
ρικα έξω αύτοΐς λέγειν, άς ούτοι ευεργεσίας καϊ ωφελείας ριστήσεις, πού τους έκαμα νά αισθανθούν, τάς οποίας ούτοι
νομίζουσιν, έγώ δέ ούτε τους πορίζοντας ζηλώ ούτε οϊς πο- μέν θεωρούν ευεργεσίας καί ωφελείας, έγώ δέ οδτε εκείνους
ρίζεταΐ' έάν τέ τις με ή νεωτέρους φή διαφθείρειν άπορεΐν που τάς παρέχουν ζηλεύω, ούτε εκείνους πού τάς δέχονται' έάν
κανείς λέγη δτι έγώ ή τους νεωτέρους διαφθείρω κά
ποιόΰντα, ή τους πρεσβυτέρους κακηγορεϊν λέγοντα πικρούς μνων αυτούς νά εύρίσκωνται είς άμηχανίαν, ή δτι τους πρεσ
λόγους ή Ιδία ή δημοσία, ούτε τό αληθές έξω ειπείν, δτι βυτέρους κατηγορώ λέγων είς αυτούς δυσάρεστους λόγους τ]
C δικαίως πάντα ταΰτα έγώ λέγω, καϊ πράττω τό ύμέτερον ιδιαιτέρως ή ενώπιον άλλων, ούτε θά δύναμαι νά είπω τήν
δή τοΰτο, ώ άνδρες δικασταί, ούτε άλλο ουδέν ώστε ϊοως, άλήθειαν δτι δικαίως πάντα ταΟτα λέγω, καί φροντίζω διά
τό συμφέρον σας, κύριοι δικασταί, καί δι'ουδέν άλλο. "Ωστε
δ τι άν τύχω, τοΰτο πείσομαι.
ίσως θά πάθω δ,τι τύχη.
ΚΑΑ. Δοκεΐ ούν σοι, ώ Σώκρατες, καλώς έχειν άνθρω ΚΑΛ. Νομίζεις λοιπόν, Σωκράτη, δτι είναι καλό πρά
πος έν πόλει ούτως διακείμενος καϊ αδύνατος ών έαυτφ γμα νά ευρίσκεται είς τοιαύτην κατάστασιν ό άνθρωπος είς
βοηθεΐν ; τήν πόλιν καί νά μή δύναται νά βοηθήση τόν εαυτόν του ;
ΣΩΚΡ. Έάν βέβαια, Καλλικλή, έχη Ιν, τό έξης, τό'
ΣΩ. ΕΙ έκεϊνο γε έν αύτφ ύπαρχοι, ώ Καλλίκλεις, δ οποίον σύ πολλάκις ώμολόγησες. Έάν έχη βρηθήσει τόν
σύ πολλάκις ώμολόγησας· εί βεβοηθηκώς εΐη αύτφ, μήτε εαυτόν του μέ τό νά μή είπη καί νά μή πράξη ουδέν αδικον
D περί ανθρώπους μήτε περί θεούς αδικον μηδέν μήτε είρη- ούτε είς θεούς οδτε είς ανθρώπους. Διότι αύτη ή βοήθεια
κώς μήτε είργααμένος. Αύτη γάρ ή βοήθεια έαντφ πολλάκις πολλάκις ημείς ώμολογήσαμεν δτι είναι ή άριστη βοήθεια
διά τόν εαυτόν του. Έάν λοιπόν εξέλεγξη τις έμέ καί από
ήμΐν ώμολόγηται κρατίστη εϊναι. Εί μέν ούν έμέ τις έξε-
δειξη δτι δέν δύναμαι νά παράσχω ταύτην τήν βοήθειαν
λέγχοι ταύτην τήν βοήθειαν αδύνατον δντα έμαντφ καί άλ- καί είς τόν εαυτόν μου καί εις τους άλλους, θά έντρεπόμην
λφ βοηθεΐν, αίαχννοίμην άν καϊ έν πολλοίς καϊ έν ολίγοις καί ενώπιον πολλών ελεγχόμενος τους πολλούς καί ενώ
έξελεγχόμενος καί μόνος ύπό μόνον, καϊ εί διά ταύτην τήν πιον ολίγων τους ολίγους καί μόνος ύπό μόνου ελεγχόμενος
άδνναμίαν άποθνήοκοιμι, άγανακτοίην άν εί δέ κολακικής θά έντρεπόμην τόν εαυτόν • μου καί άν κατεδικαζόμην εϊς
θάνατον διά ταύτην τήν άδυναμίαν μου, θά ήγανάκτουν *,
Ε δητορικής ένδεια τε^τφην έγωγε, εύ οϊδα δτι ραδίως ϊδοις έάν δέ άπέθνησκον δι' έλλειψιν κολακευτικής ρητορικής,
άν με φέροντα τόν θάνατον. Αυτό μέν γάρ τό άποθνήσκειν καλώς γνωρίζω δτι θά μέ Ιδης αγογγύστως νά υποφέρω τόν
ουδείς φοβείται, δστις μή παντάπασιν αλόγιστος τε καϊ θάνατον. Διότι τόν θάνατον ουδείς φοβείται, πού δέν είναι
τελείως ανόητος καί άνανδρος, τήν άδικίαν δμως τήν φο-
1. ΤοΟτο είναι το Ιμδριθειιτατον πάντων, τό νά αΕσχύνεται δη

λαδή κανείς τόν εαυτόν του δι' αδικον πράξιν πραχθεΕβαν υπ" αϋτοΒ 2. Ουχί διά τήν καταδΕκην εΕς θάνατον άλλα διά τήν ουνείδη·
καί άν ουδείς άλλος Ιλαβε γνώσιν τής διαπραχθείσης αδικίας. βιν τής κακίας του,
άνανδρος έστιν, τό δέ άδικεΐν φοβείται' πολλών γάρ αδικη βεΐται. Διότι είναι ή μεγαλύτερα έξ δλων τών συμφορών νά
μάτων γέμοντα τήν ψυχήν είς "Αιδου άφικέσθαι πάντων μεταβής είς τόν "Αδην έχων τήν ψυχήν σου πλήρη αδικημά
έσχατον κακών έστιν. Εί δέ βούλει, σοϊ έγώ, ώς τούτο ού' των. Έάν δέ θέλης, είμαι πρόθυμος νά σοΰ διηγηθώ, πώς
τως έχει, έθέλω λόγον λέξαι. τοΰτο έχει τοιουτοτρόπως.
ΚΑΑ. Άλλ' έπείπερ γε καϊ τάλλα έπέρανας, καϊ τοΰτο ΚΑΑ. 'Αλλ* επειδή καί τά άλλα ζητήματα έτελείωσες,
πέρανον. τελείωσε καί τοΟτο.
523 ΣΩ. "Ακουε δή, φααί, μάλα καλού λόγου, δν αν μέν ΣΩΚΡ. "Ακουε λοιπόν, λένε πολύ καλόν λόγον, τόν
ήγήσει μϋθον, ώς έγώ οίμαι, έγώ δέ λόγον ώς αληθή γάρ όποιον σύ μέν θά νομίσης μΟθον, ώς μοΰ φαίνεται, έγώ δέ
δντα σοι λέξω ά μέλλω λέγειν. "Ωσπερ γάρ "Ομηρος λέγει, άληθινήν διήγησιν διότι ώς αληθινά θά σοΰ είπω, δσα πρό
διενείμαντο τήν αρχήν δ Ζευς καϊ ό Ποσειδών καί ό Πλού κειται νά σού διηγηθώ. Ό Ζευς, ό Ποσειδών και ό Πλού
των, επειδή παρά τοϋ πατρός παρέλαβον. *Ην ούν νόμος δδε των, ώς διηγείται ό "Ομηρος1, παραλαβόντες παρά τοΰ πα
περί ανθρώπων έπϊ Κρόνον, καί άεί καί νΰν έτι έστιν έν τρός των τήν έξουσίαν διένειμαν ταύτην μεταξύ των. Υπήρ
θεοϊς, τών ανθρώπων τόν μέν δικαίως τόν βίον διελθόντο χε λοιπόν ό έξης νόμος περί τών ανθρώπων έπί τής εποχής
Β καϊ δσίως, έπειδάν τελεντήση, είς μακάρων νήσους άπιόντα τού Κρόνου καί τώρα ακόμη υπάρχει είς τους θεούς, εκεί
οίκεΐν έν πάση ευδαιμονία εκτός κακών, τόν δέ αδίκως νος δηλαδή ό άνθρωπος πού διέλθη τόν βίον του σύμφωνα
καϊ άθέως είς τό τής τίσεώς τε καϊ δίκης δεαμωτήριον, δ μέ τους θείους καί ανθρωπίνους νόμους, δταν άποθάνη νά
δή Τάρταρον καλοϋαιν, ϊέναι. Τούτων δέ δικασταί έπϊ Κρό κατοική είς τάς νήσους τών μακάρων ευτυχισμένος μακρέ •
νου καϊ έτι νεωστί τού Διός τήν αρχήν έχοντος ζώντες ήσαν πάσης δυστυχίας, ό δέ διελθών τόν βίον του παραβαίνων
τους θείους καί ανθρωπίνους νόμους νά ρίπτεται είς τό δε-
ζώντων, εκείνη τή ήμερα δικάζοντες ή μέλλοιεν τελευταν.
σμωτήριον, τό όποιον ονομάζουν Τάρταρον, διά νά δικααθή
Κακώς ούν αί δίκαι έκρίνοντο' δ τε ούν Πλούτων καί οί
καί τιμωρηθή. Δικασταί δέ τούτων έπί τής εποχής τού
έπιμεληταϊ οί έκ μακάρων νήσων ϊόντες ελεγον προς τόν
Κρόνου καί κατά τήν πρώτην περίοδον τής εξουσίας τοϋ
C Δία, δτι φοιτφεν σφίσιν άνθρωποι έκατέρωσε ανάξιοι. Εί-
Διός ήσαν ζώντες άνθρωποι δικάζοντες ζώντας κατά τήν τε-
πεν ούν δ Ζευς' "άλλ' έγώ, έ*φηγ~ παύσω τούτο γιγνόμενον.
λευταίαν ήμέραν τοΰ βίου των. Αί υποθέσεις λοιπόν δέν
Νϋν μέν γάρ κακώς αϊ δίκαι δικάζονται. Άμπεχόμενοι
έδικάζοντο άμερολήπτως. Καί ό Πλούτων λοιπόν καί οί έπι
γάρ, έφη, οΐ κρινόμενοι κρίνονται' ζώντες γάρ κρίνονται.
μεληταϊ οί ερχόμενοι έκ τών νήσων τών μακάρων ελεγον
Πολλοί ούν, ή δ' δς, ψυχάς πονηρός έχοντες ήμφιεσμένο
προς τόν Δία δτι υπάρχουν εκεί άνθρωποι ανάξιοι νά μετα
είσϊ σώματα τε καλά καϊ γένη καϊ πλούτους, καϊ, έπειδάν τ
βούν είς τάς νήσους τών μακάρων, καί είς τόν Τάρταρον
υπάρχουν τινές οί όποιοι αδίκως εστάλησαν εκεί. Είπε λοι
πόν ό Ζευς «'Αλλ' έγώ, είπε, θά εμποδίσω νά γίνεται τοΰτο.
1. Ίλιαδ. Ο, 187.
Τρεις γάρχ· έκ Κρόνου είμέν άδελφ=Ε, οδς τέκεχο Ρέα Διότι τώρα αί δίκαι δέν διεξάγονται άμερολήπτως· διότι,
Ζευς καί έγώ, χρίχαχος δ' "Αϊδης ένέροισιν άνάσσων. είπε, οί δικαζόμενοι δικάζονται ένδεδυμένοί' διότι δικά
Τριχθά δέ πάντα δέδασχαι, Ικαοχος δ* έμμορε τιμής.
*Η χοι έγών έλαχον πολιήν άλα ναιέμεν αίεΐ ζονται ζώντες. Πολλοί λοιπόν, είπεν ούτος, έχοντες πονη-
παλλομένων, Άΐδνις δ* έλαχε ζόφον ήερόενχα, ράς ψυχάς είναι ένδεδυμένοί ωραία σώματα καί ευγενή κα-
Ζευς δ' έλαχ* ούρανόν εύρον έν αΕθέρι καί νεφέλιοοιν,
ratet δ' Ιχι ξυνή πάντων καί μακρός "Ολυμπος, ταγωγήν καί πλοΰτον, καί κατά τΐν ήμέραν τις δίκης ίρ-
κρίσις fj, ίρχονται αύτοΐς πολλοί μάρτυρες, μαρτνρήσοντες χονται προς χάριν αυτών πολλοί μάρτυρες νά μαρτυρήσουν
D ώς δικαίως βεβιώχασιν<_ οΐ ούν δικασταί ύπό τε τούτων εκ ότι έχουν διέλθε; τόν βίον των σύμφωνα μέ τάς έπιταγάς
πλήττονται, χαϊ άμα χαϊ αύτοϊ άμπεχόμενοι διχάζονσι, πρό τής δικαιοσύνης. Οί δικασταί λοιπόν όπα τούτων ταράσσον
ται καί δέν δύνανται να κρίνουν ορθώς, συγχρόνως καϊ αυ
της ψυχής τής αυτών οφθαλμούς καϊ ώτα χαϊ δλον τό σώμα τοί ένδεδυμένοί δικάζουν, έχοντες ώς προκάλυμμα της ψυ
προκεκαλνμμένοι. Ταύτα δή αύτοΐς πάντα έπίπροσθεν γί χής των τους οφθαλμούς, τά ώτα καί δλον το σώμα. Αυτά
γνεται, καϊ τα αυτών άμφιέσματα καϊ τά τών κρινόμενων. δλα λοιπόν γίνονται έμπόδιον είς αυτούς, δηλαδή καί τά
Πρώτον μέν ούν, ϊφη, παυστέσν έστϊν προειδότας αυτούς προκαλύμματα της Εδικής των ψυχής καί τά τής ψυχής τών
κρινόμενων. Πρώτον λοιπόν, είπε, πρέπει νά εμποδίσω αυ
τόν θάνατον νύν γάρ πραΐσασι. Τούτο μέν ούν καί δή εΐ-
τούς να γνωρίζουν πότε θα αποθάνουν διότι τώρα τα γνω
ρηται τφ Προμηθεΐ δπως άν παύση αυτών. "Επειτα γυ- ρίζουν. Παρηγγέλθη λοιπόν ό Προμηθεύς να έμποδίσ^ τους
Ε μνούς κριτέον απάντων τούτων τεθνεώταςγάρ δεΐ χρίνεσδαι. ανθρώπους νά γνωρίζουν πότε θά αποθάνουν. Είς τό έξί]ς πρέ
Καϊ τόν χριτήν δεΐ γυμνόν εϊναι, τεθνεώτα, αύτη τη ψυχή πει να δικάζωνται άνευ τούτων" διότι μετά τόν θάνατον πρέπει
αυτήν τήν ψυχήν θεωρούντα εξαίφνης αποθανόντος έκαστου, νάκρίνωνται. Καί Ó κριτής πρέπει νά είναι γυμνός, άποθαμέ-
νος, δχι ζών, βλέπων μέ μόνην τήν ψυχήν, μόνην τήν ψυχήν
έρήμον πάντων τών σνγγενών καϊ χαταλιπόντα έπϊ τής γης έκαστου ευθύς μόλις άποθάνη, (πρέπει να τόνκρίνη έκαστον)
πάντα εκείνον τόν κόσμον, ίνα δικαία ή χρίσις jj. Έγώ μέν έστερημένον πάντων τών συγγενών, καί χαταλιπόντα έπί τής
ούν ταύτα έγνωκώς πρότερος fj νμεΐς έποιησάμην διχαστάς γής δλον εκείνον τόν στολισμόν, διά νά εϊναι ή κρίσις δι
ύεΐς έμαυτον, δύο μέν έκ τής 'Ασίας, Μίνω τε χαί 'Ραδά- καία. Έ γ ώ λοιπόν κατανοήσας πρωτύτερα άπό σ<3ες τάς γι-
νομένας αδικίας, διώρισα δικαστάς τους υίούςχμου, δύο μέν
524 μανθνν, iva δέ έκ τής Ευρώπης, Αίακόν ούτοι ούν έπει
έκ τής "Ασίας, τόν Μίνωα 1 καί τόνΡαδάμανθυν, Ιναδέέκ τής
δάν τελεντήσωσι, δικάσονσιν έν τφ λειμώνι, έν τγ) τριόδφ, Ευρώπης, τόν Αίακόν ούτοι λοιπόν, δταν αποθάνουν, θα
έξ ης φέρετον τώ όδώ, ή μέν είς μακάρων νήσονς, ή δ' είς δικάζουν είς τόν λειμώνα, είς τήν τρίοδον, έκ τής Οποίας
Τάρταρον. Καϊ τους μέν έχ τής 'Ασίας *Ραδάμανχ%ς κρίνει, φέρουν δύο δρόμοι, δ μέν εϊς εϊς τάς νήσους τών μακάρων,
ο δέ άλλος είς τόν Τάρταρον. Καί τους μέν καταγόμενους
τρύς δέ έχ τής Ευρώπης Αιακός' Μίνφ δέ πρεσβεία δώσω
Ικ τής 'Ασίας θά δικάζη ό Ραδάμανθυς, τους δέ έξ Ευρώ
έπιδιακρίνειν, έάν άπορήτόν τι τώ έτέρω ; "Ινα ώς δικαιό πης καταγόμενους ό Αϊακός* είς τόν Μίνωα δέ θά δώσω τό
τατη ή χρίσις fi περϊ τής πορείας τοις άνθρώποις". προνόμιον νά έπιφέρη τήν όριστικήν κρίσιν είς απορίας τοο
Ταντ Μστιν, ώ Καλλίκλεις, â έγώ άκηκοώς πιστεύω ενός ή τοΟ άλλου έκ τών κυρίως δικαστών, διά νά είναι δι
καιότατη ή κρίσις είς ποίον δρόμον πρέπει νά πορεύεται.
Β άληθη εϊναι' καϊ έχ τούτων τών λόγων τοιόνδε τι λογίζομαι
έκαστος άνθρωπος».
σνμβαίνειν. Ό θάνατος τνγχάνει ών, ώς έμοϊ δοκεΐ, ονδέν
άλλο ί) δνοΐν πραγμάτοιν διάλνσις, τής ψυχής χαϊ τον σώ Ταοτα είναι, Καλλικλή, δσα άκουσας πιστεύω δτι είναι
ματος, άπ' άλλήλοιν έπειδάν δέ διαλυθήτον άρα άπ' άλλη- αληθή. Καί Ιξ αυτής τής διηγήσεως σκέπτομαι δτί εξάγε
ται τό έξης συμπέρασμα. Τίποτε άλλο, κατά τήν γνώμην
λοιν, ού πολύ ήττον έκάτερον αύτοΐν ίχει τήν εξιν τήν αύ μου, δέν εϊναι ό θάνατος ή διαχωρισμός δύο πραγμάτων, τής
τον, ήνπερ χαϊ δτε έζη ό άνθρωπος, τό τε σώμα τήν φύσιν ψυχής καί τοο σώματος. "Οταν λοιπόν διαχωρισθοον ά π '
αλλήλων, έκάτερον έχει σχεδόν επίσης τάς ϊδίας ϊδιότητας,
τάς οποίας εΓχε καϊ δτε Ιζη ό άνθρωπος, καί τό σώμα έχει
Ι. 'Ονομάζονται Άσιανοί ot 86ο Κρΐ]τες αδελφοί, διότι ήβαν

μου. 'ΙΓπήρχε διαδεδομένη ή παράδοοις δτι à Μίνως ήτο ϊπηλυς âv
»Ιοί τής Ευρώπης τ?,ς θνγατρος το3 Αχ Φοινίκης καταγόμενου Ketd- Κρήτη.
354 ΠΛΑΤ2Ν02. ΓΟΡΓΙΑΣ 255
τήν αύτον χαϊ τά θεραπεύματα χαί τα παθήματα ίνδηλα τάς φυσικάς ιδιότητας, τάς επίκτητους, καί τά παθήματα
δλα φανερά. Παραδείγματος χάριν, έάν τις ζών ήτο μεγαλό
C πάντα. Οίον εΐ τίνος μέγα ήν τό σώμα φύσει fj τροφή ή
σωμος ή έκ φύσεως, ή άπό δίαιταν ή καί άπό τα δύο, καϊ
αμφότερα ζώντος, τοντον χαϊ έπειδάν άποθάνη δ νεκρός μετά θάνατον τό πτώμα του είναι μεγάλο, έάν ήτο παχύς
μέγας, χαϊ εί παχύ, παχύς χαϊ αποθανόντος, καϊ τάλλα ού παχύ είναι καί τό πτώμα, καί κατά τά άλλα τό ίδιο συμ
τως' χαϊ εί αύ έπετήδενε χομάν, κομήτης τοντον καϊ ό βαίνει, καί άν πάλιν ζών συνήθιζε νά τρέφη κόμην, καί τό
νεκρός. Μαστιγίας αύ εΐ τις ήν χαϊ ΐχνη εϊχε τών πληγών πτώμα τούτου μακράν έχει κόμην, καί άν τις ζών έκτυπήθη
συλάς έν τώ σώματι ή ύπό μαστιγών fj άλλων τρανμάτων Età μάστιγος, καί είχεν ουλάς ώς καί Ιχνη τών πληγών είς
τό σώμα του τών γενομένων οπό μαστίγων ή άλλων τραυμά
ζών, καϊ τεθνεώτος τό σώμα £στιν ίδεΐν ταύτα έχον *καϊ* των, βλέπεις καί το πτώμα τούτο νά έχη τοιαΟτα" καί έάν
κατεαγότα εΐ τον ήν μέλη ή διεστραμμένα ζώντος, καϊ τε- είχε σπασμένα μέλη τοΰ σώματος του ή παραμορφωμένα έφ3
D θνεώτος ταύτα ενδηλα. 'Evi δέ λόγφ, οίος είναι παρεσκεύα- δσον εζη, ταΰτα φαίνονται ομοίως έχοντα καί δταν άποθάνη.
στο τό σώμα ζών, ενδηλα ταύτα καϊ τελεντήσαντος ή πάντα Μέ λίγα λόγια δέ, οποίος ήτο κατά τό σώμα έφ' δσον Ιζη
τοιοΟτος φαίνεται καί δταν άποθάνν^ καθ* δλα ή κατά τά πε
τ) τά πολλά έπί τίνα χρόνον. Ταντόν δή μοι δοκεΐ τοντ
ρισσότερα έπί τίνα χρόνον. Τό Ιδιον λοιπόν, . μοΟ φαίνεται,
άρα χαϊ περί τήν ψυχήν είναι, ώ Καλλίχλεις' ίνδηλα πάντα Καλλικλή, δτι συμβαίνει καί διά τήν ψυχήν, φανερώνονται
εστίν έν τβ ψνχβ, έπειδάν γυμνωθη τού σώματος, τά τε τής 8λα εϊς αύτΥ.ν, δταν απαλλαγή τοΰ σώματος καί αί φυσικαί
φύσεως καϊ τά παθήματα, *5 διά τήν έπιτήδευσιν εκάστου της καϊ αί επίκτητοι Εδιότητες δσας έκ τής επιδόσεως του
πράγματος εσχεν έν τη ψνχη ό άνθρωπος. 'Επειδάν ούν είς έκαστον πράγμα άπέκτησεν είς τήν ψυχήν του 6 άνθρωπος.
"Οταν λοιπόν φθάσουν είςτόν δικαστήν οί μέν έκ τής 'Ασίας
Ε άφίχωνται παρά τόν δικαστήν, οΐ μέν έχ τής 'Ασίας παρά
ερχόμενοι ε£ς τόν Ραδάμανθυν, οΕ δέ έκ τής Ευρώπης είς
τόν 'Ραδάμανθνν, ό 'Ραδάμανθνς έχείνονς έπιατήσας θεά- τόν Αίακάν, ό Ρα5άμανθυς σταματήσας τους έξ 'Ασίας ερχό
ται έχάστον τήν ψνχήν, ούκ είδώς δτον εστίν, άλλα πολλά μενους παρατηρεί τήν ψυχήν έκαστου, καί χωρίς νά ήξεύρη
κις τού μεγάλον βασιλέως έπιλαβόμενος ή άλλον δτονοΰν τίνος εϊναι, άλλα πολλάκις έξετάσας τόν βασιλέα τών Περ
βασιλέως ή δυνάστου χατεΐδεν ουδέν υγιές δν τής ψυχής, σών ή οίονδήποτε άλλον βασιλέα ή άλλον ίσχυρόν άρχοντα
βλέπει δτι ή ψυχή του ούδόλω; είναι υγιής, άλλ' δτι έχει
άλλα διαμεμαοτιγωμένην καϊ ονλών μεοτήν ύπό έπιορκιών
κτυπηθή διά μάστιγος καί είναι πλήρης ουλών ύπό έπιορ
525 καϊ αδικίας, δ έκαστη $ πράξις αυτού έξωμόρξατο είς τήν κιών καϊ αδικίας, τάς όποιας ούλάς έκαστη πρδξις αύτοο
ψνχήν, καϊ πάντα σκόλια ύπό ψεύδους και αλαζονείας καϊ άπετύπωσεν είς τήν ψυχήν, καϊ δτι δλα εϊναι διεστραμμένα
ουδέν εύι% διά τό άνευ αληθείας τεθράφθαι' καϊ ύπό εξου ύπό τοΟ ψευδούς καί τής αλαζονείας, καί δτι ουδέν είναι
σίας χαϊ τρυφής χαϊ ύβρεως χαϊ ακράτειας τών πράξεων ειλικρινές έν τή ψυχή, διότι άνετράφη άνευ αλιείας- καί
βλέπει τήν ψυχήν πλήρη αλαζονείας καί ακολασίας καί
ασυμμετρίας τε χαϊ αίσχρότητος γέμουσαν τήν ψυχήν εϊδεν
υπερηφάνειας καϊ άσταθείας καί άδιακρισίας καί αίσχρότη
ίδών δέ άτίμως ταύτην άπέπεμψεν ευθύ τής φρουράς, οϊ τος· παρατηρήσας ταύτην αποστέλλει περιφρονητικώς είς τό
μέλλει έλθονσα άνατλήναι τά προσήκοντα πάθη. Προσήκει δεσμωτήριον, δπου έλθοΰσα μέλλει νά ύποστή τάς προσή
δέ παντϊ τφ h τιμωρία δντι, ύπ* άλλον δρθώς τιμωρον- κουσας τιμωρίας.
Β μένφ, τ) βελτίονι γίγνεσθαι, χαϊ όνίνασθαι ή παραδείγματι Πρέπει δέ 6 τιμωρούμενος ύπ' άλλου ορθώς τιμωροοντος ή
νά γίνεται καλύτερος καί νά ώφελήται, ή νά γίνεται παρά
τοις άλλοις γίγνεσθαι, ίνα άλλοι όρώντες πάσχοντα δ άν
δειγμα είς τους άλλους, ί'να άλλοι βλέποντες δσα πάσχει
πάσχη φοβούμενοι βελτίονς γίγνωνται. Είσϊν δέ οί μέν γίνωνται καλύτεροι φοβούμενοι τάς τιμωρίας. Ούτοι είναι
ωφελούμενοι τε χαϊ δίκην δίδοντες ύπό θεών τε καϊ άνθρώ- οί τιμωρούμενοι ύπό θεών καί ανθρώπων καί ωφελούμενοι,
ΓΟΡΓΙΑΣ 257
256 ΠΛΑΤΩΝΟΣ
δσοι διαπράττουν αμαρτήματα δυνάμενα νά θεραπευθούν άλλ*

πων ούτοι, οΐ Άν Ιάσιμα αμαρτήματα άμάρτωσιν δμως δέ
δμως μέ πόνους καί θλίψεις ωφελούνται καί εις αυτόν τόν
δι' άλγηδόνων καϊ όδννών γίγνεται αντοΐς ή ωφέλεια καϊ κόσμον καϊ εϊς τόν β £ δ η ν διότι δέν εϊναι δυνατόν χ ™ ' άλ
ένθάδε 'καϊ έν "Αιδον ον γάρ οϊόν τε άλλως αδικίας άπαλ- λον τρόπον νά άπαλλαγοον τής αδικίας. "Οσοι δμως διαπρά
C λάττεσθαι. Οι δ' αν τά ε*σχατα άδικήοωαι καϊ διά τοιαύτα ξουν μέγιστα αδικήματα, και ένεκα τών τοιούτων καθίσταν
αδικήματα ανίατοι γένωνται, έκ τούτων τά παραδείγματα ται αθεράπευτοι, έπϊ τούτων εφαρμόζονται αί παραδείγματι-
καί ποιναϊ καί καθίστανται παραδείγματα είς τους άλλους,
γίγνεται, καϊ ούτοι αύτοϊ μέν οϋκέτι δνίνανται ουδέν, άτε
αυτοί μέν οί Ιδιοι ουδόλως πλέον ωφελούνται, διότι εϊναι
ανίατοι δντες, άλλοι δέ όνίνανται οϊ τσύτονς όρώντες διά αδύνατον νά θεραπευθοΰν, οί άλλοι δμως ωφελούνται οΕ βλέ
τάς αμαρτίας τά μέγιστα καϊ όδννηρότατα χαϊ φοβερώτατα ποντες αυτούς νά υφίστανται ένεκα των αμαρτημάτων των
πάθη πάσχοντας τόν άεϊ χρόνον, άτεχνώς παραδείγματα μεγίστας, φοβερωτάτας καί όδυνηροτάτας τιμωρίας αιωνίως,
άνηρτημένονς έχει έν "Αιδον έν τώ δεσμωτηρίφ, τοις άεϊ καί έ ν έ ν ί λόγω νά εϊναι ανηρτημένοι ΙκεΤ εϊς τό δεσμωτή-
τ ptov τοο " ^ δ ο υ ώς παραδείγματα καί ώς θεάματα καί νου
D τών άδικων άφικνουμένοις θεάαατα καϊ νουθετήματα. Ων
θετήματα εΐς τους εκάστοτε άφικνουμένους αδίκους. Ι σ χ υ ρ ί ζ ο
έγώ φημι èva καϊ Άρχέλαον έσεσθαι, εί αληθή λέγει Πώ μαι δτι εϊς έκ τούτων θά εϊναι καϊ δ 'Αρχέλαος, έάν αληθή
λος, καί άλλον δστις άν τοιούτος τύραννος η' οϊμαι δέ καϊ λέγει ό Πώλος, καϊ οίοσδήποτε άλλος δμοιός του τύραννος.
τονς πολλούς εϊναι, τους τούτων τών παραδειγμάτων έκ τυ Νομίζω δέ δτι οί περισσότεροι οί δντες τοιαΟτα παραδεί
ράννων καϊ βασιλέων καϊ δυναστών και τά τών πóL·ωv γματα είναι αυτοί πού υπήρξαν τύραννοι, βασιλείς, άρχον
τες πόλεων καί πολιτευόμενοι' διότι αυτοί, ένεκα τής εξου
πραξάντων γεγονότος' ούτοι γαρ διά τήν έξονσίαν μέγιστα
σίας ποΰ έχουν, διαπράττουν μέγιστα καί άνοσιώτατα αμαρ
καϊ άνοσιώτατα αμαρτήματα άμαρτάνονσι. Μαρτνρεΐ δέτού- τήματα. Συμφωνεί δέ εϊς τοοτο καί δ "Ομηρος* διότι παρέ-
Ε τοις καϊ "Ομηρος· βασιλέας γάρ καϊ δννάατας έκεΐνος πε- στησεν είς τά ποιήματα του βασιλείς καί άρχοντας τους αι
ποίηκεν τονς έν "Αιδον τόν άεϊ χρόνον τιμωρονμένους, Τάν- ωνίως είς τόν "Αδην τιμωρούμενους, Τάνταλον ' καϊ Σίσυ-
ταλον καϊ Σίσνφον καϊ Τιτνόν θερσίτην δέ, καϊ ει τις άλ φ ο ν a καί Τιτυόν '. Τόν θερσίτην * δέ καί οίονδήποτε άλλον
φαΟλον ϊδιώτην ουδείς ποιητής παρουσίασε τιμωρούμενον μ έ
λος πονηρός ήν ιδιώτης, ουδείς πεποίηκεν μεγάλαις τιμω-
μεγάλας τιμωρίας καί άθεράπευτον. Διότι δέν ήδύνατο, νο
ρίαις σννεχόμενον ώς άνίατον ον γάρ, οϊμαι, έξήν αύτφ' μίζω, αυτός αθεράπευτα αμαρτήματα νά διαπράττη, διά τούτο
διό χαϊ εύδαιμονέατερος ήν ή οϊς έξήν. 'Αλλά γάρ, ώ Καλλί- ήτο καί ευτυχέστερος άπό εκείνους οΕ όποιοι ήδύναντο. "Αλλ*
κλεις, έχ τών δυναμένων είσϊ χαϊ οΐ σφόδρα πονηροί γιγνό- έάν, Καλλικλή, άπό τους έχοντας δύναμιν εϊναι εκείνοι οί
536 μενοι άνθρωποι· ουδέν μήν κωλύει και έν τούτοις αγαθούς όποιοι lyîvovzo πάρα πολύ φαύλοι, τίποτε δμως δέν εμ
ποδίζει καί μεταξύ αυτών νά υπάρχουν αγαθοί καί αξί
άνδρας έγγίγνεαθαι, καϊ σφόδρα γε άξιον άγασθαι τών γι-
ζει νά τους θαυμάζωμεν πολύ, διότι έδεΕχθησαν αγαθοί
2. Πάς τοδ Αίολου, Ιδρυτής τής Κορίνθου' έτιμωρήθη οπό τώ

θεών, δια τήν άλαζονείαν του, να κυλίη στρογγύλον Βρίχον εις τδν
1. Πός του Διός, βασιλεύς της Λυδίας, πατήρ του Πίλοπος' Ικλεψε "Αδην προαπαθών να φέρη αδτόν είς τήν κσρυφήν λόφου* δταν έπλη-
καί παρέδωαεν είς τους ανθρώπους τα μυοτήρια τοδ Διός. Έτιμω- σίαζεν είς τδ τέρμα δ λίθος έξωλίαθαινεν έκ τών χειρών του καί
ρήθη να εδρίακεται εΙς τον "Αβην εντός ωραίας λίμνη; μβχρι λαιμοδ, Ιφθανεν εϊς τοδς πρόποδας τοδ λόφου καί ή προσπάθεια έπανελαμ-
6<ίν»το εκάστοτε μέ τδν Ιδιον τρόπον.
να κρέμωνται 8è ave) τής κεφαλές του κλάδοι πλήρεις καρπών. Έ6α- 3. Πός τοδ Διός. Έτοξεύθη δπά τής Αρτέμιδος δι* ααίδβιαν προς
σανίζετο δπό τής πβίνης καί δίψης, καί Οταν Ικυπτε να πίη τό τήν Λητώ. *Εδέθη έν τώ "Αδη καί γδπβς κατέτρωγον τδ ήπαρ του.
Β8ωρ άπεσύρετο, δταν Ôè Ιτβιν« τάς χείρας να δρέψ^ καρποος τα 4. ΕΙς τών εναντίον τής Τροίας οτρατβυοάντων, προπετής καί
δένδρα έξηφανίζοντο. μεμψίμοιρος. 'Τβρίσας τόν Αγαμέμνονα έδάρη δπδ τοδ Όδυσοίως.
ΠΛΑΤΟΝΟΙ, ΓΟΡΠΑΪ 17
258 ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΓΟΡΓΙΑΣ ι
20 *
γνομένων χαλεπόν γάρ, ώ Καλλίκλεις, καϊ πολλού επαίνου Διότι είναι δύσκολον, Καλλικλή, καί άξιον πολλοϋ επαί
άξιον έν μεγάλη εξουσία τού άδικεΐν γενόμενον δικαίως νου νά διέλθη τόν βίον του δικαίως εκείνος πού έχει με
διαβιώναι. 'Ολίγοι δέ γίγνονται οι τοιούτοι' έπεϊ καϊ ένθάδε γάλην εύχέρειαν νά άδικη. 'Ολίγοι είναι οί τοιοΟτοί" διότι
καϊ άλλοθι γεγόνασιν, οϊμαι Οέ καϊ έσονται καλοί κάγαθοϊ καί έδώ καί είς άλλα μέρη υπήρξαν, κατά τήν γνώμην μου
δέ καϊ θα υπάρξουν είς τό μέλλον καλοί καί αγαθοί έχοντες
ταύτην τήν άρετήν %τήν* τον δικαίως διαχειρίζειν δ άν τις
τήν άρετήν νά διαχειρίζωνται δικαίως δσα κανείς τους εμ
Β έπιτρέπη· είς δέ καϊ πάνν έλλόγιαος γέγονεν καϊ εις τους πιστεύεται. Εϊς δέ έχει γίνει ονομαστός είς δλην τήν Ελ
άλλους "Ελληνας, 'Αριστείδης ό Ανσιμάχον οι δέ πολλοί, ώ λάδα, ό 'Αριστείδης' δ υίός τοΟ Λυσιμάχου. Οί περισσότεροι
άριστε, κακοί γίγνονται τών δνναστών. "Οπερ ούν ελεγον, τών λαμβανόντων δύναμιν γίνονται, φίλε μου, κακοί.
έπειδάν ό 'Ραδάμανθνς εκείνος τοιούτον τίνα λάβη, άλλο 'Επανέρχομαι λοιπόν είς εκείνα πού πρό Ολίγου ελεγον,
δταν ό Ραδάμανθ^ συλλαβή τινά έξ εκείνων τοιούτον, ουδέν
μέν περί αυτού ούκ οΐδεν ουδέν, ούθ' όστις ούθ1 ώντινων,
άλλο περί αύτοϋ γνωρίζει, ούτε ποίας είναι, ούτε άπό ποίους
οτι δέ πονηρός τις' καϊ τοΰτο κατιδών άπέπεμψεν είς Τάρ ^κατάγεται, γνωρίζει μόνον δτι εϊναι κάποιος πονηρός" καί
ταρον, έπισημηνάμενος, έάν τε ιάσιμος έάν τε ανίατος δοκη δταν tS-çj τοΰτο τόν στέλλει είς τόν Τάρταρον, άφοϋ έπ:θέση
C εϊναι" δ δέ έκεΐσε άφικόμενος τά προσήκοντα πάσχει. 'Ενί έπ' αύτοϋ τήν σφραγίδα δεικνύουσαν, άν τά αμαρτήματα του
οτε δ' άλλην είσιδών δσίως βεβιωκνιαν καϊ μετ αλη εϊναι ανίατα ή ίάσιμα, εκείνος δέ έλθών είς τόν Τάρταρον
πάσχει δσα πρέπει νά πάθη" ενίοτε δέ ίδών άλλην ψυχήν
θείας, ανδρός ίδιώτον ή άλλον τινός, μάλιστα μέν, εγωγέ
ανδρός ϊδιώτου ή άλλου τινός ζήσασαν μετά όσιότητος καί
φημι, ώ Καλλίκλεις, φιλοσόφον τά αυτού πράξαντος καϊού μέ φρόνησιν, έγώ μέν μάλιστα ισχυρίζομαι, Καλλικλή, ψυ
πολνπραγμονήσαντος έν τώ βίφ, ήγάσθη τε καί ές μακά χήν φιλοσόφου μείναντος έκεϊ ένθα ίταξεν αυτός εαυτόν καί
ρων νήσονς απέπεμψε. Ταύτα δέ ταύτα καϊ ό Αιακός' έκά- μή πολυπραγμονήσαντος είς τόν βίον του, τήν θαυμάζει καί
τερος τούτων ράβδον έχων δικάζει' ό δέ Μίνως επισκοπών τήν στέλλει εϊς τήν νήσον τών μακάρων. Τά ϊδια πράττει
καϊ Ó Αιακός' έκαστος δ' έκ τούτων δικάζει κρατών ράβδον
D κάθηται, μόνος έχων χρυσούν σκήπτρον, ώς φηοιν 'Οδυσ
ό δέ ΜΕνως κάθηται επιβλέπων, μόνος αυτός κρατών χρυσοον
σεύς δ 'Ομήρου ιδεΐν αυτόν σκήπτρον, καθώς λέγει ό Ϊδών αυτόν ομηρικός 'Οδυσσεύς'
χρνσεον σκήπτρον $χοντα, θεμιστεύοντα νέκνσσιν. (Μίνως) κρατεί χρυσό ραβδί καϊ τους νεκρούς δικάζει*
Έγώ μέν ονν, ώ Καλλίχλεις, ύπό τούτων τών λόγων πέ- 'Εγώ λοιπόν, Καλλικλή, έχω πεισθή υπ' αυτών τών διηγή
πεισμαι, και σκοπώ δπως άποφανούμαι τώ κριτή ώς ύγιε- σεων, καϊ σκέπτομαι πώς θά παρουσιάσω είς τόν κριτήν τήν
στάτην τήν ψνχήν χαίρειν ονν έάσας τάς τιμάς τάς τών ψυχήν ύγιεστάτην άφοΟ αφήσω λοιπόν νά πάνε στό καλό
πολλών ανθρώπων, τήν άλήθειαν σκοπών πειράοομαι τφ οί ύπό τών πολλών θεωρούμενοι ευτυχείς, αποβλέπων είς
οντι ώς άν δννωμαι βέλτιστος ών και ζήν και έπειδάν άπο- τήν άλήθειαν, θά προσπαθήσω νά διέρχωμαι τόν βίον
Ê θνήσχω άποθνησχειν. Παρακαλώ δέ και τονς άλλους πάν· μου ών πραγματικώς δσον δύναμαι βέλτιστος καί νά απο
τας άνθρώπονς, καθ* δσον δύναμαι, καϊ δή καϊ σέ άντι- θάνω τοιούτος δταν αποθάνω. Προσκαλώ δέ καί δλους τους
παρακαλώ έπϊ τοντον τόν βίον και τόν αγώνα τούτον, δν άλλους ανθρώπους, μέ δλας μου τάς δυνάμεις,'καί μάλιστα
έγώ φημι άντϊ πάντων τών ένθάδε αγώνων εϊναι, και όνει- καί είς σέ κάμνω άντίθετον πρόσκλησιν, άπό έκείνην πού συ
μοΰ έκαμες, εϊς τοΟτον τόν βίον καί τοΰτον τόν αγώνα, ό
1. 'Αθηναϊοί υιός τοδ Λυαιμαχου (540—467) δ έπικληβιίς δίκαιος. οποίος έγώ ισχυρίζομαι δτι εϊναι υπέρτερος τών ένταΟθα
260 ΠΑΑΤΒΝΟΣ ΓΟΡΠΑΪ 2Ü1
δίζω σοι, δτι ούχ οΐός τ' Ιαει σαυτφ βοηθήσαι, δταν ή δίκη αγώνων, καί σέ κατακρίνω, διότι δέν θά δύνασαι νά βοηθή-
σοι ή καϊ ή κρίσις ήν νννδή έγώ ελεγον, άλλα έλθών παρά σης τδν εαυτόν σου, δταν φθάση δι' έσέ ή ήμερα τής κρί
827 τόν δικαστήν τόν τής Α!γίνης ύόν, έπειδάν σου έπιλαβόμε- σεως περί τής οποίας τώρα δά ώμίλουν, άλλα σαν ίλθης
προς τόν δικαστήν τον υίόν τής Αίγίνης', δταν συλλαβών σε
μενος άγη, χασμήαει καϊ ίλιγγιάσεις ουδέν ήττον ή έγώ έν
όδηγή θα χασμηθής καί θά ζαλισθής αί> πολύ περισσότερον
θάδε αύ έκεΐ, καί σε ϊσως τνπτήαει τις έπϊ κόρρης καϊ πάν άπό δτι θά ζαλισθώ έγώ Ιδώ ερχόμενος είς δικαστήριον καί
τως προπηλακιεΐ. ίσως θά σέ ρχπίση τις έξευτελιστικώς καί κατά πάντα τρό
πον σέ έξευτελίση.
Τάχα δ' ούν ταύτα μΰθός σοι δοκεΐ λέγεαθαι ώσπερ "Ισως νομίζεις δτι αυτά είναι ανόητο παραμύθι γραίας
γραός καί καταφρονείς αυτών, καϊ ουδέν γ' άν ήν θαυμα- καί τά περιφρονείς, καί ουδόλως θά ήτο περίεργον νά τά
στόν καταφρονεΐν τούτων, εϊ πη ζητοΰντες εΐχομεν αυτών περιφρονής, έάν ζητοΟντες ήδυνάμεθα νά εδρωμεν καλύτερα
βελτίω καί αληθέστερα εύρεϊν νϋν δέ όρά^ς, δτι τρεις δν καί άληθινώτερα άπα αυτά' τώρα δμως βλέπειςδτι, άν καί
τες ύμεις, οϊπερ σοφώτατοί έοτε τών νΰν 'Ελλήνων, αύ τε είσθε τρεις, οί οποίοι είσθε οί σοφώτατοί τών συγχρόνων
'Ελλήνων, συ κα! ό ΙΙώλος καί ό Γοργίας δέν δύνασθε νά
Β καί Πώλος καί Γοργίας, ούκ έχετε άποδεΐξαι, ώς δεΐ άλ αποδείξετε, δτι πρέπει νά διάγωμεν τόν βίον κατ' άλλον
λον τινά βίον ζήν ή τούτον, δσπερ καί έκεϊσε φαίνεται συμ τρόπον ino αυτόν ό οποίος καί έκεΐ φαίνεται δτι ωφελεί.
φέρων. Άλλ' έν τοσούτοις λόγοις τών άλλων ελεγχομένων 'Αλλ' είς τόσον μακράν συζήτησιν, ένφ τά άλλα αποδεικνύ
μόνος ούτος ηρεμεί δ λόγος, ώς εύλαβητέον εστίν τό άδικεΐν ονται ανακριβή, μόνος αυτός ό λόγος είναι σταθερός, δτι δη
μάλλον ή τό άδικεΐσθαι, καϊ παντός μάλλον άνδρί μελετη- λαδή πρέπει περισσότερον νά προσέχωμεν, νά μή άδικώμεν
τέον ού τό δοκεϊν eîfai αγαθόν άλλα τό είναι, καί.Ιδία καί παρά νά μή άδικούμεθα, καί δτι δ άνθρωπος πρέπει νά
φροντίζη περισσότερον άπό κάθε άλλο δχι τό νά φαίνεται
δημοσία.' έάν δέ τις κατά τι κακός γίγνηται, κολαατέος εστί,
δτι είναι αγαθός, άλλα τό νά είναι πραγματικώς τοιούτος
G καϊ τοΰτο δεύτερον αγαθόν μετά τό είναι δίκαιον, τό γίγνε καί είς τόν ίδιωτικόν καί είς τόν δημόσιον βίον του' έάν δέ
σθαι καί κολαζόμενον διδόναι δίκην καϊ πάσαν κολακείαν τις γίνη είς τι κακός, πρέπει νά τιμωρήται, καί δτι τοΟτο
καϊ τήν περϊ έαντον καί τήν περϊ τους άλλους, καί περϊ είναι δεύτερον αγαθόν ύστερον άπό τοΟ νά μή διάπραξη τις
όλίγονς καϊ περί πολλούς, φενκτέον καϊ τή §ητορική οντω ούδεμίαν άδικίαν, τό νά γίνη δηλαδή τις δίκαιος καί τιμω
ρούμενος νά δώση λόγον τών πράξεων του, καί δτι πρέπει
χρηατέον έπί τό δίκαιον άεϊ, καϊ τή άλλη πάση πράξει.
νά άποφεύγη ό άνθρωπος πάσαν κολακείαν καί τήν άφορώ-
Έμοϊ ούν πειθόμενος ακολούθησαν ενταύθα, οϊ άφικό- σαν τόν εαυτόν του καί τήν άφορώσαν τους άλλους είτε ολί
μενος εύδαιμονήσεις καϊ ζών καϊ τελευτήσας, ώς ό νΰν λό· γους είτε πολλούς· καί δτι πρέπει νά μεταχειρίζεται οδτω
τήν ρητορικήν είς τό δζκαιον πάντοτε, καί πάσαν άλλην πρά-
γος σημαίνει. Καϊ έασόν τινά σου καταφρονήσαι ώς άνοή-
ξιν. Πειθόμενος λοιπόν είς έμέ άκολούθησον ' καί έλθέ έκεΐ
D του καϊ προπηλακίσαι, έάν βούληται, καϊ val μά Δία ο' έπί πού Γσταμαι έγώ, δπου δταν φθάσης, θα εύτυχήσης καί είς
κόρρης πατάξαι τήν άτιμον ταύτην πληγήν ουδέν γάρ δει- τήν παροΟσαν ζωήν καί είς τήν μέλλουσαν, καθώς αποδει
νόν πείσει, έάν τφ δντι ής καλός κάγαθός, àoxârv άρε- κνύει ή σημερινή συζήτησις. Καί άφησε νά σέ περιφρόνηση
οιοσδήποτε ώς άνόητον, κάί νά σέ έξευτελίση, έάν θέλη, κα!
ναί μά τόν Δία καί νά σέ ραπίση, πού θεωρείται άτιμωτι-
κόν. Διότι ούΐέν κακόν θά πάθης, άν πραγματικώς είσαι
1. ΑΕαχον.
κριλός καί αγαθός, ασκών τήν άρετήν. Καί έπειτα, άφοΟ
3, Προτίμησε τον εμον τρόπον voi filo«.
τήν. Κάπειτα οντω κοινή άσχήσαντες, τότε ήδη, έάν δοχη, τοιουτοτρόπως μαζί έπιδοθώμεν είς τήν άρετήν, τότε πλέον,
χρήναι, έπιθησόμεθα τοις πολιτιχοΐς, ή όποιον άν τι ήμΐν έάν νομίζης, δτι είναι ανάγκη, θά πολιτευθώμεν, ή οποίον
ήθελε φανή είς ημάς καλόν νά πράξωμεν, τότε θά σκεφθώ
δοκή, τότε βονλευσόμεθα, βελτίους δντες βουλεύεσθαι ή νύν.
μεν δντες ίκανώτεροι νά σκεπτώμεθα άπό δσον είμεθα τώρα.
Αίσχρόν γάρ έχοντας γε ώς ννν φαινόμεθα ίχειν, έπειτα Διότι είναι άσχημο πράγμα ευρισκόμενοι είς ήν κατάστασιν
νεανιεύεοθαι ώς τϊ δντας, οις ουδέποτε ταύτα δοκεΐ περί φαινόμεθα δτι ευρισκόμεθα τώρα νά ύπερηφανευώμεθα πώς
τών αντών, καί ταύτα περϊ τών μεγίστων είς τοσούτον ήχο- κάτι είμεθα, ένώ ουδέποτε έχομεν τήν ϊδίαν γνώμην διά τά
Ε μεν άπαιδενσίας' ώσπερ ούν ήγεμόνι τφ λόγφ χρησώμεθα ϊδια πράγματα, καί μάλιστα, ένφ πρόκειται περί μεγίστων
ζητημάτων είς τόσην άμάθειαν έχομεν φθάσει ! "Ας χρησι-
τφ νΰν παραφανέντι, δς ήμΐν σημαίνει, δτι ούτος ό τρόπος
μοποιήσωμεν λοιπόν ώς όδηγόν τό έκ τής σημερινής συζη
άριστος τον βίου, καϊ τήν δικαιοσύνην χαϊ τήν άλλην άρε τήσεως προκύψαν συμπέρασμα, τα όποιον μας δεικνύει, δτι
τήν άσκούντας καϊ ζήν χαϊ τεθνάναι. Τούτφ ούν έπώμεθα, αυτός δ τρόπος τοο βίου είναι άριστος, δηλαδή ασκούντες
χαϊ τους άλλους παρακαλώμεν, μή έχείνφ, ω σύ πιοτεύων τήν δικαιοσύνην καϊ τήν άρετήν νά ζώμεν καί νά άποθάνω-
έμέ παρακαλείς' ίστι γάρ ονδενός άξιος, ώ Καλλίκλεις. μεν. Αυτόν λοιπόν άς άκολουθώμεν καί τους άλλους άς προσ-
καλώμεν, άς μή άκολουθώμεν εκείνον είς τόν όποιον πι
οτεύων συ μέ προσκαλείς. Διότι δέν αξίζει τίποτα, Καλλικλή.

Gorgias PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Gorgias PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gorgias PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΡΧΑΙΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ

επιμέλεια έκδοσης: Γιάννης Κορδάτος

Τα ιοΰ διαλόγου nQOaatna

1. Ό Καλλικλής δποδέχβιαι μέ τα βίρωνικα αυτά λόγια ιόν

ΣΩ. 'Αλλά βούλομαι. ΣΩΚΡ. Τό επιθυμώ βεβαίως.

1. Πεσσοί' ωοειδή τεμάχια κεράμου μέ τά δποΐα Ιπαιζον μετα­

ΓΟΡ. Πάνυ γε. ΓΟΡΓ. Βεβαιώ«.

ΓΟΡ. Ναί. ΓΟΡΓ. Ναί.

ί. Ή .επιστήμη» δέν δύναται να εϊναι ψευδής;, διίτι ή &πάρ-

1. Νεώρια ήσαν τα περί τους τρεις λιμένας του Πειραιώς

ΠΩΑ. Έγωγε. ΠΩΑ. Μάλιστα.

ΠΩΑ. Πάνυ μέν ούν. ΠΩΛ. Βεβαίως.

1. "Ο,τι είναι ή γυμναστική δια το σώμα εϊναι ή νομοθετική δια

ΠΩΑ. Πώς δητα, ώ Σώκρατες ; ΠΩΛ. Πώς τό εννοείς αυτό, Σωκράτη ;

ΠΩΛ. Τό άδικεΐσθαι ίμοιγε. ΠΩΑ. Ε ί ; έμέ τοδλάχιστον βλαβερώτερον φαίνεται τό

ΠΩΛ. Άλλ' ομολογώ. ΠΩΛ Τό παραδέχομαι.

ΠΩΛ. Ναί. ΠΩΛ. Ναί.

Ούτος δέ λοιπόν ό φυσικός νόμος, λέγει ό Πίνδαρο;,

ενώπιον πολλών ανθρώπων, καί μάλιστα προκειμένου περί

ΚΑΑ. Φημϊ. ΚΑΛ. Μάλιστα.

ούχϊ ή τε κιθαρφδική δοκεΐ σοι πάσα καϊ ή τών διθυράμ­

το πρόσωπον τοδ '\μφΙονας καί καταδείξει δχι ή φιλοσοφία είναι

1. "Εκαμιν αργούς, διότι μέγα πλήθος έπροτίμα τόν «ύτβλή Οι-

1. Έξωατραχισαν. Ό έ£οοτρακισμδς ήτο igopEa éx τί|ς πόλεως

1. ΤοΟτο είναι το Ιμδριθειιτατον πάντων, τό νά αΕσχύνεται δη­

Ι. 'Ονομάζονται Άσιανοί ot 86ο Κρΐ]τες αδελφοί, διότι ήβαν

δσοι διαπράττουν αμαρτήματα δυνάμενα νά θεραπευθούν άλλ*

2. Πάς τοδ Αίολου, Ιδρυτής τής Κορίνθου' έτιμωρήθη οπό τώ

You might also like

1. Πεσσοί' ωοειδή τεμάχια κεράμου μέ τά δποΐα Ιπαιζον μετα

ούχϊ ή τε κιθαρφδική δοκεΐ σοι πάσα καϊ ή τών διθυράμ

1. ΤοΟτο είναι το Ιμδριθειιτατον πάντων, τό νά αΕσχύνεται δη