UNIVERSITI UTARA MALAYSIA

SCHOOL OF EDUCATION & MODERN LANGUAGES

SBLM 4023

LANGUAGE IN SOCIAL CULTURAL CONTEXT

BAHASA DAN VARIASI BAHASA DALAM MASYARAKAT

MALAYSIA
ANALISIS KOMSAS TINGKATAN 1
‘KUINGIN BERTERIMA KASIH’

PROVIDED FOR :

DR. MELOR FAUZITA MAT YUSOF

PROVIDED BY :

NORHAFIZAH BINTI AZIZAN (826147)

0
BAHASA DAN VARIASI BAHASA DALAM MASYARAKAT MALAYSIA

1.0 Pengenalan

Bahasa ialah alat komunikasi yang digunakan oleh manusia dalam masyarakat kehidupannya

sehari-hari untuk bekerjsama dan berhubungan bagi melestarikan kebudayaannya serta

menyebarkan dan mengembangkan pemikirannya dalam kalangan para anggota masyarakatnya

serta generasi penerusnya. Beberapa orang tokoh bahasa memperincikan pengertian bahasa kepada

beberapa definisi iaitu menurut Sapir (1921), bahasa ialah suatu kaedah bukan naluri (noninstinct)

bagi manusia untuk menyampaikan idea, perasaan, emosi, dan keinginan melalui simbol-simbol

yang lahir secara sedar. Selain itu bahasa juga disebut sebagai Suatu sistem lambang-lambang

bunyi vokal yang bersifat arbitrari yang digunakan oleh anggota masyarakat untuk berkomunikasi

(Bloch., & Trager, 142). Suatu sistem yang terdapat dalam bahasa termasuklah lambang-lambang

bunyi vokal yang bersifat arbitrari yang digunakan oleh anggota masyarakat untuk berkomunikasi

dan bahasa juga adalah merupakan satu set ayat yang mempunyai had panjang dan tersusun dengan

menggunakan satu set unsur yang terhad. Manakala, menurut Asmah Haji Omar, (1988) pula,

bahasa ialah firasat atau petunjuk kepada sesuatu kebudayaan. Bahasa mencerminkan kebudayaan

penuturnya iaitu cara hidup dan persekitaran fizikal serta sosial masyarakat tersebut.

Kajian terhadap variasi bahas bermula daripada kajian sosiolinguistik yang berfokus kepada

ketidakseragaman perlakuan berbahasa atau perbezaan penggunaan bahasa di kalangan manusia

disebabkan keragaman latar belakang manusia. Dalam perbezaan penggunaan bahasa

mencerminkan kwujudan variasi bahasa. Variasi bahasa dirujuk sebagai dialek atau kelainan

bahasa. Dengan perkataan lain, sesebuah bahasa secara keseluruhannya tidak seragam dan

ketidakseragaman itu digambarkan menerusi dialek atau variasi bahasa. Dalam konteks ini, bahasa

1
boleh dianggap sebagai sebuah sistem terbuka yang mengandungi beberapa bahagian dan sistem

tersebut boleh dirujuk sebagai dialek atau variasi bahasa.

2.0 Variasi Bahasa

Perbezaan bentuk-bentuk bahasa yang digunakan bagi maksud yang sama berdasarkan situasi

tertentu. Makin besar jumlah penutur sesuatu bahasa, makin luas daerah penyebarannya, dan

makin banyak perbezaan dari segi penggunaannya (Kamus Dewan, 1997). Dalam bahasa Melayu,

pelbagai dialek yang digunakan mengikut kawasan, seperti dialek Kelantan, Terengganu, Kedah,

Negeri Sembilan, dan Johor, dan sebagainya, menunjukkan wujudnya kelainan-kelainan itu.

Penggunaan bentuk bahasa yang berlainan berdasarkan faktor pengguna (orang yang

menggunakan bahasa) dan penggunaan (kesesuaian jenis bahasa yang digunakan dengan keadaan).

Kelainan bahasa disebabkan faktor-faktor sosial, antaranya latar belakang pendidikan, jenis

pekerjaan, dan kedudukan sosioekonomi penutur yang berbeza-beza. Variasi bahasa terbahagi

kepada pengguna dan penggunaan dimana pada pengguna variasi bahasa terbahagi kepada dua

kategori iaitu dialek daerah dan ideolek manakala untuk penggunaan variasi terbahagi kepada

beberapa dielek sosial seperti dialek, pijin, kreol, slanga, bahasa formal, bahasa tak formal, bahasa

halus, bahasa kasar, bahasa istana, bahasa basahan, bahasa baku, bahasa mesra dan bahasa pasar.

3.0 Jenis Variasi Bahasa

3.1 Bahasa Formal

Bahasa formal membawa maksud bahasa surat iaitu bahasa yang digunakan untuk tujuan-

tujuan rasmi, khususnya dalam konteks tulisan. Variasi perbahasaan yang lazim digunakan

dalam konteks tulisan, atau bentuk bersurat (bertulis) yang termasuk dalam kategori bahasa

baku dan bahasa istana. Ciri-ciri bahasa formal ialah bahasa terkawal dari segi perkataan, frasa

2
 dan ayatnya yang lengkap, tersusun dan tinggi serta halus sifatnya. Selain itu, Perkataan dalam

binaan ayat tidak dipotong-potong sebagaimana yang kerap berlaku bagi variasi bahasa

Melayu lisan (Za’ba, 1965) dan menggunakan kata panggilan dan kata ganti nama diri yang

bersifat rasmi.

3.1.1 Bahasa Baku

Bahasa baku ialah bahasa standard dan variasi yang dipilih mewakili sesuatu bahasa secara

menyeluruh. Variasi yang digunakan oleh orang daripada pelbagai dialek ketika berkumpul

dan berbincang secara rasmi dengan menggugurkan sebahagian besar ciri atau unsur dialek

masing-masing supaya wujud keadaan saling memahami dalam hal yang diperkatakan. Bahasa

sebegini telah mengalami proses penghadaman iaitu diterima oleh masyarakat, dan menjadi

norma kebahasaan bagi seluruh masyarakat itu (Nik Safiah Karim, et al. 2015). Ciri-ciri bahasa

baku ialah sering dikaitkan dengan golongan berpendidikan dimana ia igunakan dalam acara-

acara rasmi, seperti dalam proses pengajaran dan pembelajaran di sekolah, temu duga,

mesyuarat, perundingan, ucapan, perbicaraan di mahkamah, urusan pejabat, dan sebagainya,

sama ada dalam tulisan atau lisan. Selain itu, bahasa baku mempunyai keseragaman dari segi

ejaan, sebutan, tatabahasa, kosa kata, istilah, perkamusan, dan laras bahasa. Keseragaman

ditentukan oleh pihak yang melaksanakan proses perancangan bahasa serta ayat dibina

mengikut struktur gramatis, iaitu yang mengikut peraturan yang telah ditentukan. Ia juga

menggunakan perkataan yang lengkap dan tidak disingkatkan atau dipendekkan, menggunakan

imbuhan yang tepat dan, penggunaan frasa sendi nama yang tepat.

3
 3.1.2 Bahasa Istana

Bahasa istana ialah bahasa diraja yang juga disebut sebagai bahasa dalam iaitu bahasa khas

untuk kalangan keluarga diraja dan untuk acara rasmi yang melibatkan raja dan kerabat diraja.

Ia termasuk juga sebagai bahasa halus serta pengucapan yang lembut, lunak, beradat dan

terhormat. Ciri-ciri bahasa istana ialah berbentuk jumud iaitu rutin dan tidak berubah semenjak

dahulu. Bersifat baku iaitu mematuhi tatabahasa, dan rasmi iaitu digunakan juga dalam urusan

rasmi dengan rakyat, penggunaan kosa kata khusus (daripada bahasa Sanskrit). Selain itu,

panggilan dan kata ganti nama diri diraja digunakan dengan meluas, akhiran -nda dan -anda

digunakan dalam konteks kekeluargaan, sebagai tanda penghormatan dan kasih sayang,

ungkapan hormat dalam komunikasi rasmi, perkataan atau perbuatan menyanjung raja dengan

meletakkan raja pada taraf tinggi berbanding rakyat biasa serta penggunaan perkataan

perendahan diri terhadap raja.

3.2 Bahasa Tak Formal

Bahasa yang digunakan dalam situasi tidak rasmi. Juga disebut sebagai bahasa bebas yang

tidak mementingkan peraturan bahasa. Terdiri daripada dialek, bahasa slanga, bahasa pasar, dan

bahasa basahan, dan sebagainya, dan yang tidak digunakan dalam keadaan formal. Ciri-cirinya

ialah bertentangan dengan bahasa formal dan bahasa baku. Kerana perkataan dalam bahasa tak

formal sering disingkatkan dan terdapat percampuran kod atau bahasa bercampur-campur.

3.2.1 Dialek

Dialek ialah neka tempatan, loghat, atau bahasa daerah. Variasi tidak standard,

kerana digunakan dan difahami oleh lingkungan masyarakat atau kawasan yang

mengamalkannya sahaja (Brennan, 1996). Merujuk jenis bahasa yang digunakan dalam

4
 percakapan di sesuatu daerah atau bahagian negeri yang mempunyai pelat sebutan yang

khas, yang berbeza daripada sebutan-sebutan umum (standard) yang digunakan di negara

ini. Satu bentuk yang menyimpang daripada norma yang betul atau standard, tetapi tidak

sampai menjadikannya sebagai satu bahasa yang lain. Ciri-ciri bagi dialek ialah dialek

mempunyai sebutan yang berlainan, dengan maksudnya masih sama, bentuk kata yang

berbeza dengan variasi standard, tetapi maksudnya masih sama serta terdapat kelainan

perkataan bagi kata ganti nama dan kata umum (Nik Safiah Karim, et al 1995)

3.2.2 Bahasa Slanga.

Bahasa slanga ialah sejenis bahasa terhad, iaitu penggunaan bahasa yang khusus

bagi sesuatu golongan atau kelas tertentu bagi sesuatu masa dengan pengertian tertentu. Ia

juga disebut sebagai bahasa kutu atau bahasa rocker (Nik Safiah, 1981). Ciri-ciri bahasa

slanga ialah kosa kata daripada perkataan biasa tetapi membawa makna yang berbeza

daripada perkataan asal. Terdapat juga gabungan perkataan Melayu dengan bahasa asing,

tidak dapat difahami oleh orang yang bukan ahli kumpulan, boleh menimbulkan identiti

kumpulan dan membentuk dialek sosial. Lazimnya perkataan tidak kekal, diubah mengikut

keperluan atau kerana maknanya diketahui pihak lain.

3.2.3 Bahasa Basahan

Pengertian bahasa basahan ialah bahasa yang digunakan dalam pertuturan seharian,

antara ahli keluarga, teman rapat atau perbualan di kedai kopi. Ia juga merupakan bahasa

cakap mulut, yang digunakan sesama orang Melayu (Nuwairi, 1997). Ciri-cirinya ialah

terdapat kependekan perkataan yang ketara, perubahan bunyi, perkataan berbeza daripada

neka baku tetapi maknanya masih sama. Selain itu, ayatnya juga bersusunan mudah dan

5
 ringkas dan menggugurkan imbuhan dan kata sendi nama. Hal ini dipengaruhi oleh

kecenderungan untuk menpercepatkan ucapan. Pengaruh bentuk dialek seperti meletakkan

kata bantu di belakang kata kerja serta pengguguran kata hubung dalam ayat majmuk.

3.2.4 Bahasa Pasar

Bahasa pasar ialah bahasa kacukan yang terdiri dalam bentuk bahasa Melayu yang

digunakan dalam percakapan antara orang Melayu dengan bangsa lain, atau antara dua

pihak yang bukan sebangsa. Asalnya, orang asing yang menggunakan perkataan Melayu

dalam susuk ayat bahasa asing, tetapi orang Melayu turut menggunakan tatabahasa asing

supaya mudah difahami oleh orang bukan Melayu. Bahasa pasar juga wujud akibat

daripada pergaulan masyarakat yang berbilang kaum supaya saling memahami pertuturan

serta bahasa yang dituturkan apabila berlaku pertembungan antara dua pihak yang tidak

mempunyai satu bahasa perantaraan yang dapat difahami oleh kedua-dua pihak itu. Ciri-

cirinya ialah penggunaan perkataan punya khususnya dalam perbualan yang melibatkan

orang Cina dan India, penggunaan kata ganti nama diri yang berbeza daripada bahasa

baku, pengabaian penggunaan kata penjodoh bilangan, mengabaikan Hukum D-M dan

akhir sekali struktur ayatnya tidak mematuhi tatabahasa bahasa Melayu.

3.2.5 Bahasa Mesra

Pengertiannya ialah bahasa yang menunjukkan hubungan yang rapat antara penutur

dan pendengar. Ciri-ciri bahasa mesra ialah gelaran atau panggilan tidak lengkap,

menggunakan nama sendiri sebagai kata ganti nama diri orang pertama, kependekan kata

da juga penggunaan partikel –lah.

6
3.3 Bahasa Halus

Bahasa yang beradat, bersopan santun dan berbudaya tinggi. Bahasa halus ialah bahasa

yang menggunakan perkataan atau ungkapan lain yang lebih lembut menggantikan perkataan yang

dirasakan kasar atau menyentuh perasaan orang lain. Ciri-ciri bahasa halus melibatkan

penggunaan kata ganti nama diri yang sesuai dengan suasana formal dan tidak formal, perkataan

dan ungkapan berciri sopan iaitu kebanyakan bahasa halus menunjukkan ketinggian budi

penuturnya, pemilihan bahasa kiasan dalam ayat seperti bahasa berlapik atau bahasa beralas,

melibatkan penggunaan perkataan daripada bahasa Arab dengan menggambarkan kehalusan budi

dan hati penutur serta berkait dengan Islam yang sentiasa mementingkan akhlak yang tinggi.

3.4 Bahasa Kasar

Pengertian bahasa kasar membawa maksud bahasa yang tidak mempunyai adab atau

kurang ajar, tidak sopan dan tidak manis. Terdiri daripada bahasa kasar biasa (bahasa tidak sesuai

dengan tempat dan konteks), dan bahasa kasar kesat (bentuk bahasa ketika sedang marah dengan

maki hamun, mencarut, mengutuk, dan sebagainya). Ciri-ciri bahasa kasar iaitu mengandungi

perkataan atau frasa yang digunakan relatifnya kasar, kata-kata makian atau cacian terutama ketika

sedang marah serta Kata-kata untuk menghina atau menimbulkan kemarahan.

3.5 Bahasa Pijin

Bermaksud bahasa yangg terdiri daripada campuran unsur dua atau lebih bahasa lain yang

digunakan apabila penutur yang berlainan bahasa berkomunikasi antara satu dengan yang lain. Ia

berkaitan dengan bahasa pasar. Contohnya bahasa peringkat awal yang digunakan oleh keturunan

Baba di Melaka merupakan gabungan bahasa Melayu dan bahasa Cina boleh dianggap sebagai

bahasa pijin. Ciri-ciri bahasa pijin dipermudah, agar saling difahami kedua-dua pihak, terdapat

percampuran kod.

7
3.6 Bahasa Kreol

Bermaksud bahasa yang terbentuk daripada campuran dua bahasa yang berlainan melalui

pertuturan sehingga menjadi bahasa utama dalam komuniti atau daerah tertentu. Ia berkembang

daripada bahasa pijin. Contohnya, bahasa Baba menjadi bahasa kreol apabila digunakan secara

tetap oleh golongan Baba-Nyonya. Ciri-ciri bahasa kreol ialah akan berlaku pertambahan kosa

kata, struktur tatabahasa menjadi lebih kompleks dan wujudnya penutur jati.

3.7 Konteks Lain

3.7.1 Idiolek

Idiolek ialah kelainan antara invididu dalam daerah dan latar belakang sosial yang sama.

Penyebab wujudnya idiolek adalah sifat fisiologi pada alat pertuturan individu. Misalnya,

alat pertuturannya kurang sempurna sehingga menghasilkan penyengauan bunyi yang

sepatutnya tiada. Selain itu, idiolek terjadi disebabkan tabiat pertuturan yang lain, seperti

percakapan yang terlalu cepat atau lambat, gagap, tertahan-tahan serta cara bercakap,

seperti penekanan nada suara, atau pemanjangan dan pemendekan bunyi-bunyi tertentu.

3.7.2 Diaglosia

Diaglosia ialah dua variasi bahasa dalam sesuatu bahasa yang digunakan mengikut situasi

tertentu. Variasi tersebut terdiri daripada variasi yang lebih tinggi kerana digunakan

dalam situasi formal, dan digunakan dalam situasi tidak formal. Dalam kalangan

masyarakat di Malaysia, lazimnya bahasa standard digunakan dalam keadaan atau majlis

formal atau ketika berhubung dengan penutur daripada dialek lain, manakala dialek daerah

digunakan dalam perhubungan tidak formal atau dalam kalangan dialek yang sama.

8
 3.7.3 Isoglos

Isoglos ialah garis pemisah atau sempadan antara satu dialek dengan satu dialek yang lain

dalam sesuatu bahasa dimana bentuk dialek di kawasan itu bercampur antara dua subdialek

yang berlainan. Contoh isoglos ialah tempat yang menjadi sempadan antara dialek Negeri

Sembilan dengan dialek Melaka, juga sempadan bagi dialek Kelantan dengan dialek

Terengganu.

3.7.4 Subdialek

mSubdialek merupakan variasi bahasa yang terdapat dalam sesuatu dialek. Contohnya, di

Perak terdapat beberapa dialek Perak, seperti di Parit, di Kuala Kangsar, di Tanjung Malim,

dan di Taiping, atau di Kelantan, terdapat dialek yang dituturkan di Pulai Chondong yang

agak berbeza daripada dialek di kawasan lain.

3.7.5 Dwibahasa

Dwibahasa ialah penguasaan dan penggunaan dua bahasa oleh seseorang penutur.

Contohnya, penutur menguasai dan menggunakan bahasa Melayu dan bahasa Inggeris.

3.7.6 Multibahasa

Multibahasa ialah pengetahuan dan penggunaan lebih daripada dua bahasa oleh seseorang

penutur. Contohnya, penutur yang boleh bercakap dalam bahasa Melayu, bahasa Inggeris,

bahasa Mandarin, dan sebagainya.

9
4.0 Analisis dan Perbincangan

4.1 Bahasa kasar

Kemudian yang empunya padi itu berkata lagi, “Nyahla kamu dari sini! Kami sekali-kali
tidak akan mengizinkan jikalau makanan kami ini hendak dibawa ke bumi. Kamu hanya
boleh makan makanan itu di kayangan ini.

(Mohd Yusof, 1986: 22)

Perkataan ‘Nyahla’ bermaksud ‘berambuslah’ atau arahan tegas supaya seseorang itu

beredar. Bahasa kasar membawa maksud bahasa yang tidak mempunyai adab atau kurang ajar,

tidak sopan dan tidak manis. Terdiri daripada bahasa kasar biasa (bahasa tidak sesuai dengan

tempat dan konteks), dan bahasa kasar kesat (bentuk bahasa ketika sedang marah dengan maki

hamun, mencarut, mengutuk, dan sebagainya). Ciri-ciri bahasa kasar iaitu mengandungi perkataan

atau frasa yang digunakan relatifnya kasar, kata-kata makian atau cacian terutama ketika sedang

marah serta Kata-kata untuk menghina atau menimbulkan kemarahan (Kamus Dewan, 1997).

4.2 Bahasa kasar

“Sampai berhari-hari dia menanggung kesakitan. Kau tak pernah nak percaya cakap dia.
Kau lebih percaya akan Lim Fong tanpa kauselidiki kemana dia pergi, dengan siapa dia
berkawan, apa yang dia buat selepas sekolah. Apabila Lim Meng cakap Lim Foong
mencuri dut kerana berjudi, kau naik angina. Kau mengamok tak tentu pasal. Kau rotan
budak bagai nak gila. Kau tak pernah fikir perasaannya’’.
(Mohd Helmi, 2012: 58)

Perkataan ‘bagai nak gila’ melambangkan perbuatan yang terlalu melampau dan melebihi

batasan. ‘Gila’ yang diletakkan dihujung setiap ayat melambangkan setiap kata kerja yang terdapat

dihadapan perkataan tersebut akan menjadikan ia sebagai perbuatan yang melampau. Pengertian

bahasa kasar membawa maksud bahasa yang tidak mempunyai adab atau kurang ajar, tidak sopan

dan tidak manis. Terdiri daripada bahasa kasar biasa (bahasa tidak sesuai dengan tempat dan

10
konteks), dan bahasa kasar kesat (bentuk bahasa ketika sedang marah dengan maki hamun,

mencarut, mengutuk, dan sebagainya) (Kamus Dewan, 1997).

4.3 Bahasa basahan dan bahasa pasar

Apabila orang kampong datang nak beli, kau cakap gula dah habis. Padahal kausorokkan
barang-barang itu di dalam stor dekat belakang kedai tapi ada suatu masa pula,
kaukeluarkan dan menjualnya dengan harga yang paling tinggi. Kau kaut untung daripada
orang kampong, sampaikan orang kampong terpaksa berhutang dengan kau. Hutang itu
pula kau kenakan bunga. Kau memang tak berhati perut kerana itulah perniagaan kau
melingkup. Apabila orang kampong dah tak percaya akan kau dan perniagaan kau mula
tak laku, kau salahkan kelahiran Lim Meng kerana Lim Meng lahirlah perniagaan kau
rosak. Tak ada onglah. Macam-macam lagi kau tuduh.Lim Meng tak bersalah. Yang
bersalahnya diri kau sendiri.
(Mohd Helmi, 2012: 59)

Perkataan ‘tak’ adalah singkata daripada perkataan ‘tidak’. Bahasa basahan ialah bahasa

yang digunakan dalam pertuturan seharian, antara ahli keluarga, teman rapat atau perbualan di

kedai kopi. Ia juga merupakan bahasa cakap mulut, yang digunakan sesama orang Melayu

(Nuwairi, 1997). Ciri-cirinya ialah terdapat kependekan perkataan yang ketara, perubahan bunyi,

perkataan berbeza daripada neka baku tetapi maknanya masih sama.

Perkataan ‘ong’ membawa maksud untung. Perkataan yang berasal dari perkataan kaum

berbangsa cina selalu digunakan dalam kalangan masyarakat Melayu pada masa kini kerana sudah

terbiasa dan selalu didengari. Bahasa pasar ialah bahasa kacukan yang terdiri dalam bentuk bahasa

Melayu yang digunakan dalam percakapan antara orang Melayu dengan bangsa lain, atau antara

dua pihak yang bukan sebangsa ( Za’ba, 1965). Asalnya, orang asing yang menggunakan perkataan

Melayu dalam susuk ayat bahasa asing, tetapi orang Melayu turut menggunakan tatabahasa asing

supaya mudah difahami oleh orang bukan Melayu. Bahasa pasar juga wujud akibat daripada

pergaulan masyarakat yang berbilang kaum supaya saling memahami pertuturan serta bahasa yang

11
dituturkan apabila berlaku pertembungan antara dua pihak yang tidak mempunyai satu bahasa

perantaraan yang dapat difahami oleh kedua-dua pihak itu.

4.4. Bahasa pasar

Lim Meng tidak tega lagi menyimpan dendam. Demdam ini suatu penyeksaan. Namun,
apabila memikirkan tindakan yang pernah dibuat oleh papanya dia merasakan bahawa
papanya adalah orang yang paling kejam di dunia ini.

(Mohd Helmi, 2012: 61)

Perkataan ‘tega’ bermaksud sanggup atau sampai hati. Ia berasal dari perkataan dari Negara

Indonesia yang sering digunakan dalam kalangan masyarakat Melayu terutamanya dalam lirik

lagu. bahaasa pasar bermaksud bahasa kacukan bentuk bahasa Melayu yang digunakan dalam

percakapan antara orang Melayu dengan bangsa lain, atau antara dua pihak yang bukan sebangsa

untuk ‘suka-suka’ dan bukannya untuk penulisan berbentuk formal (Za’ba, 1965).

4.5 Bahasa dialek dan bahasa istana

Dua bulan belakangan ini, bayaran asrama anakanda tidak beres sepenuhnya, anakanda
masih berhutang dengan pihak sekolah sebanyak empat puluh ringgit. Oleh itu, anakanda
telah membuat keputusan untuk pulang ke kampong buat sementara waktu. Sekiranya
anakanda terus berada di asrama ini tentulah masalah kita akan bertambah.

(Aripin, 2007 : 69)

Perkataan ‘Begheh atau bereh’ bermaksud beres atau sudah siap. Ia adalah salah satu

perkataan yang termasuk dalam bahasa dialek dari Kelantan. Perkataan ini digunakan

mengikut keadaan semasa sebagai contoh ‘Bereh Boh’ ataupun bila ada soalan ditanya seperti

ini, ‘Macam mana dengan keadaan mesyuarat semalam?’,yang kebiasaannya akan dijawab

dengan ‘Bereh Boh’. Dialek ialah neka tempatan, loghat, atau bahasa daerah. Variasi tidak

standard, kerana digunakan dan difahami oleh lingkungan masyarakat atau kawasan yang

mengamalkannya sahaja (Brennan, 1996). Merujuk jenis bahasa yang digunakan dalam

12
 percakapan di sesuatu daerah atau bahagian negeri yang mempunyai pelat sebutan yang khas,

yang berbeza daripada sebutan-sebutan umum (standard) yang digunakan di negara ini. Satu

bentuk yang menyimpang daripada norma yang betul atau standard, tetapi tidak sampai

menjadikannya sebagai satu bahasa yang lain.

Bahasa istana ialah bahasa diraja yang juga disebut sebagai bahasa dalam iaitu bahasa khas

untuk kalangan keluarga diraja dan untuk acara rasmi yang melibatkan raja dan kerabat diraja.

Ia termasuk juga sebagai bahasa halus serta pengucapan yang lembut, lunak, beradat dan

terhormat. Ciri-ciri bahasa istana ialah berbentuk jumud iaitu rutin dan tidak berubah semenjak

dahulu. bersifat baku iaitu mematuhi tatabahasa, dan rasmi iaitu digunakan juga dalam urusan

rasmi dengan rakyat, penggunaan kosa kata khusus (daripada bahasa Sanskrit). Selain itu,

panggilan dan kata ganti nama diri diraja digunakan dengan meluas. Perkataan ‘anakanda’

adalah perkataan yang mempunyai akhiran -nda dan -anda yang digunakan dalam konteks

kekeluargaan, sebagai tanda penghormatan dan kasih sayang, ungkapan hormat dalam

komunikasi rasmi (Kamus Dewan, 1997).

4.6 Bahasa halus

Apabila anakanda pulang nanti, anakanda akan menatap potret ayahanda yang tentunya
masih tergantung pada dinding ruang tamu rumah kita itu. Anakanda selalu teringat akan
arwah ayahanda.

(Aripin, 2007 : 69)

Perkataan ‘arwah’ selalunya digunakan untuk roh atau seseorang yang telah meninggal

dunia. Disebut juga sebagai bahasa halus atau bahasa yang beradat, bersopan santun dan

berbudaya tinggi. Bahasa halus ialah bahasa yang menggunakan perkataan atau ungkapan lain

yang lebih lembut menggantikan perkataan yang dirasakan kasar atau menyentuh perasaan

13
 orang lain. Ciri-ciri bahasa halus melibatkan penggunaan kata ganti nama diri yang sesuai

dengan suasana formal dan tidak formal, perkataan dan ungkapan berciri sopan iaitu

kebanyakan bahasa halus menunjukkan ketinggian budi penuturnya, pemilihan bahasa kiasan

dalam ayat seperti bahasa berlapik atau bahasa beralas. Perkataan ‘arwah’ melibatkan

penggunaan perkataan daripada bahasa Arab dengan menggambarkan kehalusan budi dan hati

penutur serta berkait dengan Islam yang sentiasa mementingkan akhlak yang tinggi (Kamus

Dewan, 1997).

14
5.0 Rumusan

Secara keseluruhannya teks dalam komsas ‘Kuingin Berterima Kasih’ ini, terdapat

beberapa variasi bahasa yang didapati berbeza dalam pelbagai cara. Salah satu cara untuk

mencirikan variasi tertentu ialah dengan menyatakan bahawa penutur sesuatu bahasa tertentu

kadang-kadang menuturkan beberapa variasi serta ragam bahasa seperti bahasa pasar, bahsa

pijin, bahasa slanga, bahasa, bahasa basahan dan lain-lain lagi. Walaupun penggunaan variasi

bahasa ini tidak menggunakan bahasa yang formal dan baku namun ia adalah salah satu teknik

untuk mempelbagaikan lagi cara penulisan supaya lebih menarik dan untuk mengelakkan rasa

bosan pembaca dan yang yang paling penting untuk membawa jalan cerita itu lebih hampir

lagi dengan para pembaca. Namun, dalam penulisan formal, variasi bahasa tidak boleh ditulis

dengan sewenang-wenangnya kerana tidak menepati kehendak penggunaan tatabahasa yang

tepat.

15
Rujukan

Asmah Haji Omar. (2015). Nahu Melayu Mutakhir. Edisi Kelima, Kuala Lumpur, Dewan
Bahasa dan Pustaka.

Chambers & Peter Trudgill. Dialektologi. (1990). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan
Pustaka.

Kamus Dewan Edisi Ketiga. (1997). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Nik Safiah Karim. (1981). Beberapa Persoalan Sosiolinguistik Bahasa Melayu. Kuala Lumpur:
Dewan Bahasa dan Pustaka.

Nik Safiah Karim., Farid M.Onn., Hashim Haji Musa., Abdul Hamid Mahmood, (2015).
Tatabahasa Dewan, Edisi Ketiga, Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka.

Nuwairi Hj. Khaza’ai. (1997). Laras Sosial: Konsep dan Dapatan Kajian Lapangan dlm
Monograf Jabatan Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Akademi Pengajian Melayu
Universiti Malaya.

Rosmani Omar. ( 2014). Kuingin Berterima Kasih : Antalogi Teks Komponen Sastera
(KOMSAS). Kuala Lumpur. Dewan Bahasa dan Pustaka.

Za’ba. (1965). Ilmu Mengarang Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

16