Lit 37 Pagbasa at Pagsulat ng Obra Maestra

FLORANTE AT LAURA
 ANG ALAAL NG KAMUSMUSAN
Labis ang nagalak ang gererong moro dahil sa panunumbalik
ng lakas ni florante. Sinabi ni aladin kay florante na narinig
niyang lahat ang mga panaghoy nito. Ikinuwento naman ni
florante ang kahabaghabag niyang sinapit bunga ng isang
kataksilan. Sinimulan niya ang pagkukwento sa alaala ng
kamusmusan . Siya’y hinirang na anak ni duke briseo mula sa
bayan ng albanya . Ang kanayang ina ay si prinsesa floresca na
mula naman sa bayan ng crotona. Si duke briseo ay tagapayo at
sanggunian ni haring linseo ng albanya . Sanggol pa lamang
siya ng unang manganib ang kanyang buhay sa isang
dambuhalang buwitre habang siya’y natutulog nasaksihan ng
kanyang ina ang nakaambang panganibat dahil sa malakas
nitong tili ay agad nakasaklolo ang pinsan niyang si menalipo
Na noon ay may dalang pana at panudla. Agad
nitong natudla ag buwitre at siya’y nakaligtas. Isang
araw alko naman ang sumila sa kanyang suot na
kuwintas na may palawit na kupidong diyamante .
At nang sumapit na siya sa edad na siyam na taon
nakagiliwan naman niyang magpunta ng burol para
mamana at manghuli ng hayop . Sa batis naman ay
nawiwili siyang pakinggan ang lagaslas ng tubig na
tila may mga nayadas na umaawit. Nauulinigan niya
ang tiginting ng lirang katono ng awit. Ikinuwento ni
florante kay aladin ang kanyang masayang paglaki
at kabataan sa piling ng inang kalikasan
ALAALA NG KAMUSMUSAN
166
170
Sabihin ang tuwa ng gererong hayag,
Niyapos na muli ang dibdib ng dusa,
ang abang kinalong ay biglang niyakap;
hirap yatang bathin ng sakit sa sinta!
kung nang una'y nukal ang luha sa habag,
dangan inaaliw ng Moro sa Persya,
ngayo'y sa galak na ang inilagaslas.
natuluyang nanaw ang tangang hininga.
167
171
Kapos ang dila kong magsaysay ng laki
"Iyong natatanto ang aking paglingap,"
ng pasasalamat nitong kinandili;
anitong Persyano sa nababagabag;
kundangan ang dusa'y sa nawalang kasi "mula ng hirap mo'y ibig kong magtatap
ay napawi disin sa tuwang umali. at nang kung may daa'y malagyan ng lunas."
168 172
Sapagka't ang dusang mula sa pag-ibig Tugon ng may dusa'y "di lamang ang mula
kung kahit mangyaring lumayo sa dibdib, niring dalita ko ang isasalita,
kisapmata lamang ay agad babalik kundi sampung buhay sapul sa pagkabata,
at magdaragdag pa sa una ng bangis. nang maganapan ko ang hingi mo't nasa."
169
Kaya hindi pa rin halos dumadapo 173
ang tuwa sa lamad ng may dusang puso Nupong nag-agapay sa puno ng kahoy
ay itinakwil na ang dalitang lalo ang may dalang habag at lipos-linggatong,
at ang tunod niya'y siyang itinimo. saka sinalitang luha'y bumabalong,
buong naging buhay hanggang naparoon.
174 179
"Sa isang dukado ng Albanyang syudad "Naririnig ko pa halos hanggang ngayon,
doon ko nakita ang unang liwanag, malayaw na tawag ng ama kong poon.
yaring katauha'y utang kong tinanggap noong ako'y batang kinakandung-kandong,
sa Duke Briseo, ay ama kong liyag! taguring Floranteng bulaklak kong bugtong.
175 180
"(Ngayon nariyan ka sa payapang bayan, "Ito ang ngalan ko mulang pagkabata,
sa harap ng aking inang minamahal, nagisnan sa ama't inang nag-andukha;
Prinsesa Florescang esposa mong hirang, pamagat na ambil sa lumuha-luha
tanggap ang luha kong sa mata'y nunukal.) at kayakap-yakap ng madlang dalita.
176 181
"Bakit naging tao ako sa Albanya, "Buong kamusmusa'y di na sasalitin,
bayan ng ama ko, at di sa Krotona, walang may halagang nangyari sa akin
masayang Siyudad na lupa ni ina? kundi nang sanggol pa'y kusang daragitin
disin ang buhay ko'y di lubhang nagdusa? ng isang buwitreng ibong sadyang sakim.
177 182
"Ang dukeng ama ko'y pribadong tanungan "Ang sabi ni ina ako'y natutulog
ng Haring Linceo sa anumang bagay; sa bahay sa kintang malapit sa bundok;
pangalawang puno ng sangkaharian, pumasok ang ibong pang-amoy ay abot
may gintong ugali at iginagalang. hanggang tatlong legwas sa patay na hayop.
178 183
"Kung sa kabaita'y uliran ng lahat "Sa sinigaw-sigaw ng ina kong mutya,
at sa katapanga'y pang-ulo sa syudad; nasok ang pinsan kong sa Epiro mula;
walang kasindunong magmahal sa anak, ngala'y Menalipo-may taglay na pana--
umakay, magturo sa gagawing dapat. tinudla ang ibo't namatay na bigla.
184
"Isang araw namang bagong lumalakad, 189
noo'y naglalaro sa gitna ng salas "Kung ako'y mayroong matanaw na hayop
may nasok na Arco't biglang sinambilat sa tinitingalang malapit na bundok,
Kupidong diamanteng sa dibdib ko'y hiyas. biglang ibibinit ang pana sa busog,
185 sa minsang tudla ko'y pilit matutuhog.
"Nang tumuntong ako sa siyam na taon, 190
palaging gawa ko'y mag-aliw sa burol; "Tanang samang lingkod ay nag-aagawan,
sakbat ang palaso't ang busog na kalong, unang makarampot ng aking napatay;
pumatay ng hayop, mamana ng ibon. ang tinik sa dawag ay di dinaramdam,
186
palibhasa'y tuwa ang nakaakay.
"Sa tuwing umagang bagong naglalatag
191
ang anak ng araw ng masayang sinag,
"Sukat maligaya sinumang manood
naglilibang ako sa tabi ng gubat,
sa sinuling-suling ng sama kong lingkod;
madla ang kaakbay ng mga alagad.
at kung masunduan ang bangkay ng hayop,
187
ingay ng hiyawan sa loob ng tumok.
"Hanggang sa tingal-in ng sandaigdigan
192
ang mukha ni Pebong hindi matitigan
ay sinasagap ko ang kaligayahang "Ang laruang busog ay kung pagsawaan,
handog niyong hindi maramot na parang. uupo sa tabi ng matuling bukal,
188 at mananalamin sa linaw ng Kristal
"Aking tinitipon ang ikinakalat sasagap ng lamig na iniaalay.
na masayang bango ng mga bulaklak, 193
inaaglahi ko ang laruang palad, "Dito'y mawiwili sa mahinhing tinig
mahinhing amiha't ibong lumilipad. ang nangagsasayang Nayades sa batis;
taginting ng Lirang katono ng awit,
mabisang pamawi sa lumbay ng dibdib.
194 199
"Sa tamis ng tinig na kahalak-halak "Ang taong magawi sa ligaya't aliw,
ng nag-aawitang masasayang Nimfas mahina ang puso't lubhang maramdamin;
naaanyayahan sampung lumilipad-- inaakala pa lamang ang hilahil
sarisaring ibong agawan ng dilag. na daratni'y, di na matutuhang bathin.
195 200
Kaya nga't sa sanga ng kahoy na duklay, "Para ng halamang lumaki sa tubig,
sa mahal na batis na iginagalang daho'y malalanta munting di madilig;
ng bulag na Hentil ay nagluluksuhan, ikinaluluoy ang sandaling init,
ibo'y nakikinig ng pag-aawitan. gayundin ang pusong sa tuwa'y maniig.
196 201
"Anhin kong saysayin ang tinamong tuwa "Munting kahirapa'y mamalakhing dala,
ng kabataan ko't malawig na lubha; dibdib palibhasa'y di gawing magbata;
pag-ibig ni ama'y siyang naging mula, ay bago sa mundo'y bawat kisapmata,
lisanin ko yaong gubat na payapa. nang tao'y mayroong sukat ipagdusa.
197 202
"Pag-ibig anaki'y aking nakilala, "Ang laki sa layaw karaniwa'y hubad
di dapat palakhin ang bata sa saya; sa bait at muni't sa hatol ay salat;
at sa katuwaa'y kapag namihasa, masaklap na bunga ng maling paglingap,
kung lumaki'y walang hihinting ginhawa. habag ng magulang sa irog na anak.
198 203
"Sapagka't ang mundo'y bayan ng hinagpos, "Sa taguring bunso't likong pagmamahal,
mamamaya'y sukat tibayan ang dibdib; ang isinasama ng bata'y nunukal;
lumaki sa tuwa'y walang pagtitiis... ang iba marahil sa kapabayaan
anong ilalaban sa dahas ng sakit? ng dapat magturong tamad na magulang.
PAG AARAL SA ATENAS
Ipinadala ni Duke Briseo sa Atenas upang mag-aral.
Lumuha ang kanyang ina dahil sa kanilang
paghihiwalay at labis din iyong ipinagdamdam ni
Florante. Ang mabait na gurong si Antenor ang
tumulong sa kanya upang mawala ang lumbay sa
loob ng ilang buwang pananatili sa Atenas. Ilang
buwan siyang hindi makakain at madalas na umiiyak
dahil sa matinding kalungkutan.
Isa sa kanyang kababayan ang doon din ay nag-
aaral. Si Konde Adolfo na anak ni Konde Silano.
Labing tatlong taong gulang si Adolfo samantalang
siya’y labing isa. Mabait at marunong makisama si
Adolfo sa mga kamag-aral kaya’t labis siyang
kinagigiliwan. Mahinhin ang asal ni Adolfo at hindi
marunong makipagtalo. Hindi kakikitaan ng
kagaspangan ng ugali o pagiging lapastangan. Si
Adolfo ay larawan ng isang huwarang mag-aaral.
Subalit sa kabila ng lahat, maging ang mga guro
nila’y hindi matarok ang lalim ng pag-iisip ng
malihim na si Adolfo.
 ANG PAG AARAL SA ATENAS
204 207 Ang dinatnan doong madlang nag-
Ang lahat ng ito'y kay amang talastas,kayaaaral
nga ang luha ni ina'y hinamak,at ipinadalakaparis kong bata't kabaguntauhan,
ako sa Atenas,bulag na isip ko'y nang isa'y si Adolfong aking kababayan,
doon mamulat.
anak niyong Konde Silenong marangal.

205 Pag-aaral sa akin ay ipinatungkol

208 Ang kaniyang tao'y labis ng dalawa
sa isang mabait, maestrong marunong;
sa dala kong edad na lalabing-isa;
lahi ni Pitako — ngala'y si Antenor —
siyang pinupoon ng buong esk'wela,
lumbay ko'y sabihin nang dumating doon.
marunong sa lahat na magkakasama.
206 May sambuwan halos na 'di
nakakain, 209 Mahinhin ang asal na hindi magaso
luha sa mata ko'y 'di mapigil-pigil, at kung lumakad pa'y palaging patungo,
ngunit 'di napayapa sa laging pag-aliw mabining mangusap at walang katalo,
ng bunying maestrong may kupkop sa lapastangin ma'y hindi nabubuyo.
akin.
210 Anupa't sa bait ay siyang huwaran
ng nagkakatipong nagsisipag-aral;
sa gawa at wika'y 'di mahuhulihan
ng munting panira sa magandang asal.

211 Ni ang katalasan ng aming maestro

at pagkabihasa sa lakad ng mundo
ay hindi natarok ang lalim at tungo
ng pusong malihim nitong si Adolfo.

212 Akong pagkabata'y ang kinamulatan

kay ama'y ang bait na 'di paimbabaw,
yaong namumunga sa kaligayahan,
nanakay sa pusong suyui't igalang.
 ANG PAGBABALATKAYO
Sa kabila ng lahat ay hindi lubusang mapaniwalaan ni
Florante ang uri ng kagandahang asal na ipinapakita ni
Adolfo. Lalo’t may tagubilin sa kanya ang ama tungkol sa
bait na di paimbabaw. May kung lihim na gawi si Adolfo na
naririmarim si Florante at sa tingin niya’y may gayon ding
pakiramdam sa kanya nito. Lumipas ang mga araw at
naging bihasa sa pag-aaral si Florante. Sa loob ng anim na
taong pag-aaral ay naging dalubhasa siya sa pilosopiya,
matematika at astrolohiya dahilan ng kanyang pangunguna
sa klase.
Napag-iwanan na niya si Adolfo at kumalat sa Atenas ang
angkin niyang talino. Higit na naging popular sa mga guro
at kapwa mag-aaral si Florante. Lahat ay sambit-sambit
ang pangalan ni Florante. Dito lumabas ang tunay na
anyo ng nagbabalatkayong si Adolfo. Napuno ng ngitngit
at inggit ang puso nito dahil sa nakamit na tagumpay ni
Florante. Marami na ang nakahalata sa unti-unting
pagbabago ni Adolfo at may nagsasabing ang pagiging
mahinahon nito ay hindi na bukal sa kalooban.
 ANG PAGBABALATKAYO
213 Sa pinagtatakhan ng buong 216 Natarok ang lalim ng pilosopiya,
esk'wela aking natutuhan ang astrolohiya,
bait ni Adolfong ipinapakita, natantong malinis ang kataka-taka
'di ko malasapan ang haing ligaya at mayamang dunong ng matematika.
ng magandang asal ng ama ko't ina.
217 Sa loob ng anim na taong lumakad
214 Puso ko'y ninilag na siya'y giliwin, itong tatlong dunong ay aking nayakap;
aywan nga kung bakit at naririmarim; tanang kasama ko'y nagsisipanggilas,
si Adolfo nama'y gayundin sa akin, sampu ng maestrong tuwa'y dili hamak.
nararamdaman ko kahit lubhang lihim.
218 Ang pagkatuto ko'y anaki himala,
215 Araw ay natakbo at ang kabataan sampu ni Adolfo'y naiwan sa gitna,
sa pag-aaral ko sa aki'y nananaw; maingay na lamang tagapamalita,
bait ko'y luminis at ang karunungan, sa buong Atenas ay gumagala.
ang bulag kong isip ay kusang
dinamtan.
219 Kaya nga at ako ang naging 222 Ang lihim na ito'y kaya nahalata,
hantungan, dumating ang araw ng pagkakatuwa;
tungo ng salita ng tao sa bayan; kaming nag-aaral baguntao't bata,
mula bata't hanggang katanda-tandaan sari-saring laro ang minunakala.
ay nakatalastas ng aking pangalan.
223 Minulan ang galing sa
220 Dito na nahubdan ang kababayan ko pagsasayawan,
ng hiram na bait na binalat-kayo; ayon sa musika't awit na saliwan;
kahinhinang-asal na pakitang-tao, larong buno't arnis na kinakitaan
nakilalang hindi bukal kay Adolfo. ng kani-kaniyang liksi't karunungan.

221 Natanto ng lahat na kaya nanamit

niyong kabaitang 'di taglay sa dibdib
ay nang maragdag pa sa talas ng isip
itong kapurihang mahinhi't mabait.
ARALIN 11: DULA-DULAAN
Sa isang dula-dulaang trahedya, kabilang sa mga tauhan si
Florante sa papel na Etyokles, si Polinese naman ang papel
ni Adolfo, ang kaibigang matalik ni Florante na si
Menandro ang gumanap sa papel na Reyna Yokasta.
Naging totoo ang ginawang pakikipaglaban ni Adolfo kay
Florante sa isang bahagi ng dula. Marami ang nagtaka dahil
iba na ang mga salitang binibigkas ni Adolfo at hindi na ang
dayalog sa dula.
Bumagsak sa entablado si Florante nang daluhungin siya ni
Adolfo. Nawalan siya ng kahandaan. Akmang tatagain ni
Adolfo si Florante ng salagin ito ng espada ni Menandro.
Nabigla ang lahat sa itinakbo ng dula sapagkat batid nilang
naging totohanan iyon. Umawat na rin ang maestro at
walang kibong umalis si Adolfo sa entablabo. Hindi na
nakagisnan kinabukasan si Adolfo. Tumakas na siya nang
gabi ring iyon dahil batid nitong siya’y lilitisin sa ginawang
kapangahasan kay Florante. Nagbalik na ito sa bayan ng
Albanya.
 ANG DULA DULAAN
224 Saka inilabas namin ang 226 Ano'y nang mumulang ang
trahedya unang batalya
ay ang aming papel ang
ng dalawang apo ng tunay na ina,
magkababaka,
at mga kapatid ng nag-iwing
nang dapat sabihing ako'y kumilala't
amang
siya'y kapatid kong kay Edipong
anak at esposo ng Reyna Yokasta. bunga.

225 Papel ni Eteokles ang naging 227 Nanlisik ang mata't ang
tungkol ko ipinagsaysay
at si Polinise nama'y kay Adolfo; ay hindi ang ditsong nasa-orihinal,
isang kaesk'wela'y siyang nag- kundi ang winika'y Ikaw na umagaw
Adrasto ng kapurihan ko'y dapat kang
at ang nagYokasta'y bunying si mamatay!
Menandro.
228 Hinandulong ako, sabay nitong wika,
ng patalim niyang pamatay na handa,
dangan nakaiwas ako'y nabulagta
sa tatlong mariing binitiwang taga.

229 Ako'y napahiga sa inilag-ilag,

sa sinabayang bigla ng tagang malakas;
(salamat sa iyo, o Menandrong liyag,
kundi sa liksi mo, buhay ko'y nautas!)

230 Nasalag ang dagok na kamatayan ko,

lumipad ang tangang kalis ni Adolfo;
siyang pagpagitna ng aming maestro
at nawalandiwa kasama't katoto.

231 Anupa't natapos yaong katuwaan

sa pangingilabot at kapighatian;
si Adolfo'y 'di naman nabukasan
noon di'y nahatid sa Albanyang bayan.
ANG PANGUNGULILA NI FLORANTE

Isang taon ang lumipas nang makatanggap ng

sulat si Florante mula sa Dukeng ama na namatay
na ang kanyang inang si Prinsesa Floresca.
Pinanawan siya ng ulirat sa unang pagkatalos sa
nangyari. May dalawang oras bago siya tuluyang
balikan ng malay.
Halos gabi-gabi siyang lumuha dahil sa pangungulila sa
pumanaw na ina. Pilit siyang tinulungan ng kanyang
maestro upang aliwin sa gitna ng kapighatian subalit
patuloy ang kanyang naging pagdurusa. Dalawang buwan
siyang nanangis hanggang sa dumating ang ikalawang
liham mula sa ama at ipinasusundo na siya upang ibalik sa
bayan ng Albanya. Nagpaalam na si Florante sa kanyang
maestro. Pinagbilinan naman siya ng maestro na mag-
ingat kay Adolfo sapagkat tiyak na ito’y nagbabadya ng
paghihiganti.
232 Naging santaon pa ako sa Atenas, 236 Patay na dinampot sa aking pagbasa
hinintay ang loob ng ama kong liyag; niyong letrang titik ng bikig na pluma;
sa aba ko't noo'y tumanggap ng sulat diyata, ama ko, at nakasulat ka
na ang balang letra'y iwang may kamandag. ng pamatid-buhay sa anak na sinta!

233 Gunamgunam na 'di napagod humapis, 237 May dalawang oras na 'di nakamalay
'di ka naianod ng luhang mabilis; ng pagkatao ko't ng kinalalagyan;
iyong ginugulo ang bait ko't isip dangan sa kalinga ng kasamang tanan
at 'di mo payagang payapa ang dibdib!” ay 'di mo na ako nakasalitaan.

234 Kamandag kang lagak niyong kamatayan 238 Nang mahimasmasa'y narito ang sakit,
sa sintang ina ko'y 'di nagpakundangan; dalawa kong mata'y naging parang batis;
sinasariwa mo ang sugat na lalang at ang Ay, ay, inay! kung kaya mapatid
ng aking tinanggap na palasong liham! ay nakalimutan ang paghingang gipit.

235 Tutulungan kita ngayong magpalala 239 Sa panahong yao'y ang buo kong damdam
ng hapdi sa pusong 'di ko maapula; ay nanaw na sa akin ang sandaigdigan;
namatay si ina. Ay! Laking dalita nag-iisa ako sa gitna ng lumbay,
ito sa buhay ko ang unang umiwa. ang kinakabaka'y sarili kong buhay.
240 Hinamak ng aking pighating
mabangis 243 May dalawang buwang hindi
ang sa maestro kong pang-aliw na boses; nakatikim
ni ang luhang tulong ng samang may hapis ako ng linamnam ng payapa't aliw;
ay 'di nakaawas sa pasan kong sakit. ikalawang sulat ni ama'y dumating,
sampu ng sasakyang sumundo sa akin.
241 Baras ng matuwid ay nilapastangan
ng lubhang marahas na kapighatian; 244 Saad sa kalatas ay biglang lumulan
at sa isang titig ng palalong lumbay, at ako'y umuwi sa Albanyang bayan;
diwa'y lumipad, niring katiisan. sa aking maestro nang nagpaalam,
aniya'y Florante, bilin ko'y tandaan.
242 Anupa't sa bangis ng dusang
bumugso, 245 Huwag malilingat at pag-ingatan
minamasarap kong mutok yaring puso; mo
at nang ang kamandag na nakapupuno, ang higanting handa ng Konde Adolfo;
sumamang dumaloy sa agos ng dugo. pailag-ilagang parang basilisko,
sukat na ang titig ng mata'y sa iyo.