Guia Práctica Quirofano V5

Descargar como pdf o txt
Descargar como pdf o txt
Está en la página 1de 47

1

GUÍA PRÁTICA DE ATENCIÓN AL


PACIENTE CON COVID-19 EN EL
BLOQUE QUIRÚRGICO DE LOS
ESTABLECIMIENTOS DE SALUD DE
LA SEGURIDAD SOCIAL DE CORTO
PLAZO

La ASUSS, en el marco de Decreto Supremo N° 3561


aprobado el 16 de mayo de 2018 como ente
fiscalizador, y en cumplimiento de sus objetivos y
competencias, presenta el proceso de atención al
paciente COVID – 19 documento que permitirá al
personal del Bloque Quirúrgico regule y realice sus
actividades de forma segura brindando una atención
precisa y oportuna, a través de procedimientos y
protocolos claramente establecidos para efectuarlos.
2

GUÍA PRÁTICA DE ATENCIÓN AL PACIENTE CON COVID-19


EN EL BLOQUE QUIRÚRGICO DE LOS ESTABLECIMIENTOS
DE SALUD DE LA SEGURIDAD SOCIAL DE CORTO PLAZO

La ASUSS, en el marco de Decreto Supremo N° 3561 aprobado el 16 de mayo de 2018 como ente
fiscalizador, y en cumplimiento de sus objetivos y competencias, presenta el proceso de atención al
paciente COVID – 19 documento que permitirá al personal del Bloque Quirúrgico regule y realice sus
actividades de forma segura brindando una atención precisa y oportuna, a través de procedimientos y
protocolos claramente establecidos para efectuarlos.
INDICE
1. INTRODUCCIÓN ............................................................................................................ 4
FLUJOGRAMA DE ATENCIÓN AL PACIENTE COVID-19 EN BLOQUE QUIRÚRGICO: 11
INSTRUMENTOS DE VALORACIÓN .............................................................................. 14
3
1.1. ANEXO 1. ESPECIFICACIONES EN EQUIPAMIENTO DE QUIRÓFANO ............. 14
1.2 ANEXO 2. MANEJO DEL PACIENTE CON COVID 19 DURANTE EL
PERIOPERATORIO.......................................................................................................... 15
1.3 ANEXO 3. PRIORIZACIÓN DE CIRUGÍAS ............................................................... 23
1.4 ANEXO 4. INSTRUCTIVO DE TRASLADO INTRAHOSPITALARIO ........................ 29
1.5 ANEXO 5. CHECK LIST DE VERIFICACIÓN DE EPP DEL PACIENTE .................. 30
1.6 ANEXO 6. INSTRUCTIVO DE USO DE MEDIDAS DE BIOSEGURIDAD ............... 31
1.7 ANEXO 7. ACTUACIÓN DEL PERSONAL DE QUIRÓFANO .................................. 36
1.8 ANEXO 8. CHECK LIST PASOS SECUENCIALES PARA VESTIR EL EPP ........... 37
1.9 ANEXO 9. CHECK LIST CIRUGIA SEGURA OMS ................................................... 38
1.10 ANEXO 10. CLASIFICACIÓN DE RIESGOS EN PROCEDIMIENTOS .................. 39
1.11 ANEXO 11. CHECK LIST DE PROCEDIMIENTOS DE CONTACTO CON EL
PACIENTE ........................................................................................................................ 39
1.12 ANEXO 12. CHECK LIST PASOS SECUENCIALES PARA DESVESTIR EPP ..... 40
1.13 ANEXO 13. INSTRUCTIVO DE MANEJO DE RESIDUOS, LIMPIEZA Y
DESINFECCIÓN DE AMBIENTES Y EQUIPOS PARA LA ATENCIÓN DEL PACIENTE
........................................................................................................................................... 41
1.14 ANEXO 14. RECOMENDACIONES PARA REALIZACIÓN DE RCP ..................... 44
1.15 ANEXO 15. RECOMENDACIONES PARA RUTA DE TRASLADO DE PACIENTE
COVID-19.......................................................................................................................... 45
BIBLIOGRAFÍA ................................................................................................................. 46
GUIA PRÁCTICA DE ATENCIÓN AL PACIENTE CON COVID – 19 EN
ESTABLECIMIENTOS DE SALUD DE LA SEGURIDAD SOCIAL DE
CORTO PLAZO

4
1. INTRODUCCIÓN

Ante la epidemia del COVID -19, la toma de decisiones para la atención debe ser adecuada,
oportuna y precisa, y la misma solo es posible sobre la base de una guía donde se refleje
las acciones que exprese en su estructura, sus procesos y efectos esperados con la
finalidad de atender al paciente con calidad.
El contar con una Guía Práctica de Atención al Paciente con COVID -19, permite orientar
direccionar la atención en una sola dirección, evitando que se disperse las acciones que
impliquen mayor cantidad de recursos.
La Guía Práctica de Atención al Paciente con COVID -19, debería permitir que el equipo de
salud del establecimiento de salud de la Seguridad Social de Corto Plazo que realiza la
atención pueda: identificar, aislar, tratar y referir, así como de posibilitar una toma de
decisiones entre todos aquellos que trabajan en el establecimiento para ello se requieren
de elementos y herramientas prácticas para las intervenciones.
La complejidad de la epidemia hace que sea cada vez más necesario contar con guías,
herramientas precisas para la toma de decisiones y para demostrar un impacto en la tasa
de recuperación y así contribuir a proteger el capital humano de la SSCP.
En este contexto, se desarrolló la Guía Práctica de Atención al Paciente con COVID -19 en
Establecimientos de Salud de la SSCP, sin embargo, su implementación, requiere
directrices precisas que puedan ser llevadas a cabo por todos los operadores del equipo de
salud del establecimiento en todos los servicios, siendo esta la razón de ser de la presente
guía.

¿A quiénes va dirigida la Guía Práctica de Atención al Paciente con COVID -


19?
La guía está dirigida a los equipos de salud de los servicios de atención del establecimiento
de salud de la SSCP, y a todas aquellas personas interesadas en los procesos de atención
de pacientes con COVI -19.

¿Cuándo se utiliza la guía?


Se utiliza durante todo el proceso de atención y se encuentra estructurada para ser utilizada
de manera práctica y sencilla en todas etapas: identificación, aislamiento, tratamiento y
referencia es decir en la estructura sus procesos y efectos. Lo que significa, que se debe
portar la guía de manera continua para ser una herramienta de consulta permanente que
oriente a seguir los pasos prácticos.
ESTRUCTURA DE LA GUÍA PRÁCTICA DE ATENCIÓN AL PACIENTE CON
COVID 19 EN EL BLOQUE QUIRÚRGICO DE LOS ESTABLECIMIENTOS DE
SALUD DE LA SSCP.
La guía se encuentra compuesta por 6 Unidades conformadas de la siguiente manera:

UNIDADES DE LA GUIA 5

• PRIMERA UNIDAD: COMPONENTES Y OBJETIVOS

Se presentan Componente y los objetivos claros y concisos, de la guía, que se


deben tener presentes al utilizarla.

• SEGUNDA UNIDAD: FASES DE LA ATENCIÓN Y METODOLOGIA

En esta unidad se incluyen las fases y metodología a utilizarse durante toda la guía,
en una forma fácil, esquemática y práctica que apoye a los usuarios a enfocarse en
el desarrollo de un análisis efectivo de las acciones en la atención, para una
adecuada toma de decisiones.

• TERCERA UNIDAD: ESTRUCTURA DE REQUERIMIENTOS PARA LA


ATENCIÓN

Con esta unidad, los usuarios podrán identificar todos los recursos humanos,
técnicos y de insumos necesarios para realizar todos los procedimientos adecuados
en la atención del paciente con COVID -19, de una manera sencilla, esquemática.

• CUARTA UNIDAD: PROCESOS Y PROCEDIMIENTOS OPERATIVOS

Con esta unidad, los usuarios podrán identificar todos los procedimientos técnicos y
de tratamiento adecuados en la atención del paciente con COVID -19, de una
manera sencilla, esquemática.

• QUINTA UNIDAD: CONTROL Y SUPERVISIÓN

Con esta unidad, los usuarios podrán identificar indicadores trazadores para hacer
el control y supervisión de los procedimientos técnicos esenciales y vitales en la
atención del paciente con COVID -19, de una manera sencilla, esquemática.

• SEXTA UNIDAD: CAJA DE HERRAMIENTAS

Con esta unidad, los usuarios podrán hacer consulta a herramientas de soporte de
interés práctico, como una consulta para los usuarios de la guía.
PRIMERA UNIDAD: COMPONENTES Y OBJETIVOS
Componente de la Guía para la Atención

Materno
Infantil 6

Quirófano

Ingreso Salida
Servicio de
del Emergencias del
Paciente Paciente
Terapia
Intensiva

Hospitalización

La guía cuenta con 5 componentes: Servicio de emergencias, Materno Infantil, Quirófano,


Hospitalización y Terapia Intensiva, en este módulo nos enfocaremos en la descripción del
servicio de Quirófano.
Objetivo General:
• Brindar la atención a los pacientes quirúrgicos minimizando la posibilidad de
contagio entre pacientes, la exposición del personal de salud y el desarrollo de
complicaciones postoperatorias.
Objetivos Específicos:
• Lograr una identificación rápida y una oportuna acción de las patologías quirúrgicas
de urgencia y electivas inaplazables.
• Lograr que el equipo de salud del servicio alcance una coordinación en el manejo
del paciente con COVID – 19, con eficacia y eficiencia.
• Lograr un monitoreo de las intervenciones aplicas en el manejo de pacientes.
• Evaluar los procesos y procedimientos de atención en todas sus fases.
SEGUNDA UNIDAD: FASES EN LA ATENCIÓN Y METODOLOGIA

1. FASE DE RECEPCIÓN Y PREPARACIÓN DEL PACIENTE 7


Recepción y preparación del paciente quirúrgico con los EPP y cumplimiento
estricto de medidas de Bioseguridad establecidas, que deben registrarse en
el Expediente Clínico.

2. FASE DE ASISTENCIA AL PACIENTE (PRE E


INTRAOPERATORIA)
Preparar al paciente para la aplicación de la técnica anestésica establecida
para el procedimiento a realizarse de acuerdo a protocolos establecidos y
resolución de la patología quirúrgica de acuerdo a protocolo.

3. FASE POSTOPERATORIA Y ALTA A SALAS DE INTERNACIÓN


Recuperación anestésica, alta y traslado a sala de internación
correspondiente con constantes vitales estables cumpliendo estrictamente
las medidas de Bioseguridad.

4. FASE DE LIMPIEZA Y DESINFECCIÓN


Manejo de residuos, limpieza y desinfección de las áreas del bloque
quirúrgico.

METODOLOGÍA
En cada una de las fases en atención del servicio se aplica la Guía siguiendo los siguientes
pasos:

1. Descripción de las fases.

2. Determinación de la utilidad de acción.

3. Determinación del objeto de atención en el servicio.

4. Definición de los responsables que realiza cada fase.

5. Determinación de requerimientos para realizar la atención dependiendo de la fase.

6. Descripción práctica de los pasos para la atención dependiendo de la unidad, por


servicios.
TERCERA UNIDAD: ESTRUCTURA DE REQUERIMIENTOS PARA LA ATENCIÓN
Los requerimientos son los siguientes:

• EQUIPAMIENTO

o Máquina de anestesia adecuada (Ver Anexo 1, Pag. 14)


8
o Monitor Multiparamétrico adecuado (Ver Anexo 1, Pag. 14)
o Mesa anestésica (Ver Anexo 1, Pag. 14)
o Aspirador de secreción (aparato suctor) (Ver Anexo 1, Pag. 14)
o Aparato de cauterio (Ver Anexo 1, Pag. 14)
o Material para la cirugía (Ver Anexo 1, Pag. 14)
o Otros, El quirófano debe contar además con:
▪ Contenedor con agua jabonosa o solución desinfectante
para el material reciclable que se utilice en sala.
▪ Contenedores con bolsa roja para depositar la ropa.
▪ Cuatro depósitos para residuos biosanitarios
adecuadamente etiquetados: Tres de ellos distribuidos por
el quirófano y uno próximo a la cabecera del paciente para
depositar el material desechable (material de intubación,
sonda de aspiración y guantes).
▪ Contenedor especial para material cortopunzante.
▪ 2 portasueros o atriles.

• INSUMOS MEDICOS
o Bata Impermeable larga
o Mascarilla tipo FFP 2, FFP 3
o Guantes de nitrilo y estériles
o Protección Ocular
o Gorros quirúrgicos
o Zapatos quirúrgicos
o Pantalla facial
o Bata quirúrgica

• NORMATIVA
o Manejo del paciente con COVID-19 durante el perioperatorio (Ver
Anexo 2, Pag. 15-23)
o Instructivo de traslado intrahospitalario (Ver Anexo 4, Pag. 29-30)
o Check List para Vestir y Desvestir EPP (Ver Anexo 8 y 12, Pag. 37 y
40)
o Instructivo de Uso de Medidas de Bioseguridad (Ver Anexo 6, Pag.
31-35)
o Instructivo de Manejo de residuos, limpieza y desinfección de
ambientes y equipos para la atención del paciente (Ver Anexo 13,
Pag. 41-43)
CUARTA UNIDAD: PROCESOS Y PROCEDIMIENTOS OPERATIVOS -
FLUJOGRAMA
Los procesos y procedimientos en el Bloque Quirúrgico se describen en el siguiente
cuadro 1. Posterior cumplimiento de criterios de Priorización quirúrgica (Nivel 1a, 1b, 2, 3
o 4), ver caja de herramientas, (anexo 1)
9

CUADRO 1
PROCESOS Y PROCEDIMIENTOS OPERATIVOS EN BLOQUE QUIRÚRGICO

CUADRO COMANDO DE PROCESOS Y PROCEDIMIENTOS


DOCUMENTO DE
PROCESO PROCEDIMIENTO RESPONSABLE
REFERENCIA
Protocolo de traslado
1.1 Notificar de ingreso de de paciente (Anexo 4,
paciente quirúrgico, y activar Pag. 29-30)
Enfermera del
protocolo de traslado de Instructivo de uso de
servicio
paciente (30 min antes del medidas de
traslado) bioseguridad (Anexo 6,
Pag. 31-35)
1.2 Comunicar al Team
quirúrgico Guía de procedimientos
de enfermería en
1.3 Preparado de equipo y cirugía
material quirúrgico
Enfermera o Auxiliar Instructivo de uso de
1.4 Verificar y recepcionar al de enfermería de EPP del paciente
1. Fase de paciente en el Transfer a bloque quirúrgico (Anexo 5, Pag. 30)
recepción y bloque quirúrgico, bajo
preparación del estrictas medidas de Guía de procedimientos
paciente bioseguridad y procedimientos de enfermería en
de enfermería cirugía

1.5 Acomodar al paciente


quirúrgico en mesa de sala
prevista
1.6 Preparar al paciente para
procedimiento anestésico Guía de procedimientos
Enfermera Circulante de enfermería en
1.7 Verificar que paciente cirugía
correcto, cirugía correcta
1.8 Asistir al Médico
Anestesiólogo en atención
anestésica
2.1 Realizar Inducción
2. Fase de anestésica de acuerdo a la
asistencia al condición del paciente
Anestesiólogo 2 Instructivo de uso de
paciente (pre e 2.2 Realizar Sedación bajo
intraoperatoria) medidas de
protocolo con las medidas de
bioseguridad (Anexo 6,
estrictas de Bioseguridad
Pag. 31-35) 10
2.3 Intubación bajo protocolo
con las medidas estrictas de Anestesiólogo 1
Bioseguridad
• Asistencia
anestésica 2.4 Monitorizar constantes
vitales, mantener anestesia Protocolo de
Anestesiólogo 1
durante el tiempo de duración Anestesiología
del acto quirúrgico
• Asistencia de 2.5 Realizar procedimiento
Protocolo de acuerdo a
procedimiento quirúrgico de acuerdo a Team quirúrgico
técnica quirúrgica
quirúrgico técnica quirúrgica
Protocolo de
2.6 Realizar Emersión Anestesiología
• Emersión del anestésica bajo protocolo y Instructivo de uso de
Anestesiólogo 2
paciente uso de medidas de medidas de
bioseguridad bioseguridad (Anexo 6,
Pag. 31-35)
Hoja de Registro de
3.1 Valorar la recuperación
recuperación de
3. Fase anestésica del paciente en sala Anestesiólogo 1
paciente
posoperatoria y quirúrgica *
postoperatorio
alta a salas de
internación 3.2 Registrar y trasladar al Protocolo de traslado
paciente a unidad Circulante de paciente (Anexo 4,
correspondiente Pag. 29-30)
4.1 Comunicar al personal de
limpieza para realizar la Auxiliar de
desinfección del área (30 enfermería de bloque
4. Fase de minutos después de realizado quirúrgico Procedimiento de
limpieza y el traslado del paciente) limpieza y desinfección
desinfección 4.2 Realizar la limpieza y (Anexo 13, Pag. 41-43)
desinfección de las áreas
Personal de Limpieza
quirúrgicas de acuerdo a
protocolo establecido
*La valoración de recuperación se realizará en el quirófano y no debe pasar a URPA.
FLUJOGRAMA DE ATENCIÓN AL PACIENTE COVID-19 EN BLOQUE
QUIRÚRGICO:
PROCESO DE ATENCIÓN AL PACIENTE QUIRÚRGICO COVID-19

Aux. Enf. Bloque Cirujano -


Enfermera Cordinadora Circulante Anestesiólogo 1 Anestesiólogo 2 Instrumentadora
Quirúrgico
11
1.2

Comunicar al Team
INICIO
Quirúrgico
1.5
Acomodar al
1.3 paciente en Mesa
1.1
Preparado de Quirúrgica
Comunicar a Bloque
equipo y material
Quirúrgico
quirúrgico
Fase de recepción y preparación del paciente

1.6
Registro 1.4
Preparar al paciente
Verificar y recepcionar al paciente para anestesia
en el transfer bajo estrictas
medidas de Bioseguridad y
procedimientos de enfermería 1.7
Verificación de Registro
Registro paciente correcto

1.8
Brindar asistencia al
Médico
Anestesiólogo

2.1
Realizar Inducción
Anestésica
Fase de asistencia (pre e intraoperatoria)

2.3
2.2
Intubar al paciente
bajo Medidas de Realizar Sedación
Bioseguridad

2.5
2.4
Monitorizar al Q
paciente y Registro
mantener anestesia
2.6
Emersión
Anestésica
Fase limpieza y desinfección Fase postoperatoria y alta

3.1
3.2
Valorar y controlar
Traslado a su Registro signos vitales
H Registro
Unidad durante
recuperación
anestésica

4.2 4.1
Comunicar al
Limpieza y Registro
Personal de
desinfección
limpieza

QUINTA UNIDAD: CONTROL Y SUPERVISIÓN


El control y supervisión en el Bloque Quirúrgico debe ser realizado de manera periódica y
programada por el supervisor o supervisora de acuerdo a lo establecido en el siguiente
cuadro 2.

CUADRO 2. 12
CONTROL Y SUPERVISIÓN DE BLOQUE QUIRÚRGICO

INSTRUMENTO DE
PROCESO PROCEDIMIENTO CONTROL
VALORACIÓN
Notificación del tiempo
ingreso del paciente Expediente Clínico
1.1 Recibir notificación de quirúrgico.
ingreso de paciente Uso de medidas de Chek list de uso de medidas de
quirúrgico, y activar bioseguridad. bioseguridad (Anexo 5, Pag. 30)
protocolo de traslado de Check list de la ruta de traslado
paciente (30 min antes del (Anexo 15, Pag. 45)
Ruta de traslado del
traslado) Check list cirugía segura para
paciente quirúrgico
pacientes COVID 19 (Anexo 9,
Pag. 38)
Registro de programación
quirúrgica (hoja o panel)
1.2 Comunicar al Team
Registro de comunicación Check list cirugía segura para
quirúrgico
pacientes COVID 19 (Anexo 9,
Pag. 38)
1.3 Preparado de equipo y
Registro de enfermería Hoja de registro de enfermería
1. Fase de material quirúrgico.
recepción y 1.4 Verificar y recepcionar Hoja de registro de enfermería del
Registro de enfermería
preparación al paciente en el Transfer a expediente clínico
del paciente bloque quirúrgico, bajo
estrictas medidas de Uso de medidas de
Check list de uso de EPP por el
bioseguridad y bioseguridad para el
paciente (Anexo 5, Pag. 30)
procedimientos de paciente
enfermería.
1.5 Acomodar al paciente
quirúrgico en mesa de sala
prevista Hoja de Registro de
1.6 Preparar al paciente Procedimientos de Enfermería
para procedimiento
anestésico
Registro de enfermería
1.7 Verificar que paciente
correcto, cirugía correcta
Check list cirugía segura para
1.8 Asistir al Médico pacientes COVID 19 (Anexo 9,
Anestesiólogo en atención Pag. 38)
anestésica
2.1 Realizar Inducción
2.Fase de anestésica de acuerdo a la
asistencia alcondición del paciente * Hoja de Registro de
paciente
2.2 Realizar Sedación bajo Procedimientos de Anestesiología
(pre e
protocolo con las medidas en el intraoperatorio
intraoperato
ria) de estrictas de
Bioseguridad *
13
2.3 Intubación bajo Registro de anestesiología
protocolo con las medidas
estrictas de Bioseguridad *
Check list cirugía segura para
• Asistenci 2.4 Monitorizar constantes
pacientes COVID 19 (Anexo 9,
a anestésica vitales, mantener anestesia
Pag. 38)
durante el tiempo de
duración del acto
quirúrgico *
• Asistenci
2.5 Realizar procedimiento
a de Registro de Hoja de Registro de protocolo
quirúrgico de acuerdo a
procedimient procedimiento quirúrgico operatorio
técnica quirúrgica *
o quirúrgico
Hoja de Registro de
Registro de anestesiología Procedimientos de Anestesiología
en el intraoperatorio
2.6 Realizar Emersión
• Emersió Chek list de procedimiento de
anestésica bajo protocolo y
n del contacto con el paciente (Anexo
uso de medidas de Registro de contacto con
paciente 11, Pag. 39)
bioseguridad * el paciente en expediente
Check list cirugía segura para
clínico
pacientes COVID 19 (Anexo 9,
Pag. 38)
Check list de cirugía segura para
3.2 Valorar la recuperación
pacientes con COVID 19
anestésica del paciente en Registro de anestesiología
(recuperación del paciente)
sala quirúrgica *
3. Fase (Anexo 9, Pag. 38)
posoperatori Notificación del tiempo
a y alta a ingreso del paciente Expediente Clínico
salas de 3.3 Registrar y trasladar al quirúrgico.
internación paciente a unidad Uso de medidas de Chek list de uso de medidas de
correspondiente bioseguridad. bioseguridad (Anexo 5, Pag. 30)
Ruta de traslado del Check list de la ruta de traslado
paciente quirúrgico (Anexo 15, Pag. 45)
4.1 Comunicar al personal
de limpieza para realizar la
desinfección del área 30
minutos después de
4. Fase de Registro de limpieza y Check list de manejo de manejo
realizado el traslado del
limpieza y desinfección en el de residuos limpieza desinfección
paciente
desinfección quirófano (Anexo 13, Pag. 41-43)
4.2 Realizar la limpieza y
desinfección de las áreas
quirúrgicas de acuerdo con
protocolo establecido
❖ Ante alguna complicación durante el procedimiento y en caso de requerir de Maniobras de
RCP
SEXTA UNIDAD: CAJA DE HERRAMIENTAS
INSTRUMENTOS DE VALORACIÓN
1.1. ANEXO 1. ESPECIFICACIONES EN EQUIPAMIENTO DE QUIRÓFANO
ESPECIFICACIONES EN EQUIPAMIENTO DE QUIRÓFANO
EQUIPO ESPECIFICACIÓN PARA EL MANEJO DE PACIENTES COVID-19
Cubierta plástica de protección 14
Compartimentos vacíos
Circuito anestésico circular con filtros hidrófobo en rama espiratoria y de ser posible también en la rama
inspiratoria.
Máquina de
Filtro hidrófobo intercambiador de calor y humedad (Heat and Moisture Exchanging Filter: HMEF) de alta
anestesia
eficacia para conectarse entre la mascarilla facial o tubo orotraqueal y el circuito anestésico.
La línea de capnografía debe conectarse a dicho filtro (nariz artificial).
Vaporizadores llenos.
Cal sodada limpia.
Cubierta plástica de protección.
Trazo electrocardiográfico (EKG).
Monitor
Oximetría de pulso (SpO2).
Multiparamétrico
Presión Arterial no Invasiva (PANI)
Capnografía.
Equipo para intubación: Idealmente un video-laringoscopio con hojas descartables de los tamaños
requeridos y un laringoscopio desechable si es posible, o convencional con sus respectivas hojas
Tubos endotraqueales con balón adecuados para las características del paciente. Idealmente se utilizarán
tubos con balón.
Guías conductoras para tubo endotraqueal.
Cánulas de Guedel del tamaño requerido, aunque su uso no es recomendado.
Máscara laríngea del tamaño adecuado para el paciente, como rescate de la vía aérea en caso de vía aérea
difícil.
Un estetoscopio exclusivo.
Medicación anestésica: antisialogogo, inductores, opioides, relajante neuromuscular de acción
Mesa anestésica rápida (succinilcolina o bromuro de rocuronio, en caso se disponga).
Se preparará toda la medicación potencial de uso, colocándola sobre una bandeja, evitando en lo
posible la manipulación de los carros de medicación.
Equipo de anestesia regional (epidural y raquídea).
Guantes desechables, idealmente de nitrilo: de caja y quirúrgicos
Solución hidroalcohólica para lavado de manos y para desinfección de superficies como el frasco
o bolsa del suero, su descartable y la válvula.
Funda plástica protectora para la cubrir la cabeza del paciente durante la intubación, o caja de
acrílico diseñada para tal fin. La decisión de su uso dependerá de la experiencia y comodidad del
operador.
Sueros intravenosos.
Aspirador de Al menos 2 tubos (tygones).
secreción (aparato Cánulas rígidas de aspiración (tipo Yankauer) o sondas blandas del tamaño adecuado para el
suctor) paciente.
Las unidades de electrocirugía deben establecerse en la configuración más baja que sea posible. Se debe
Aparato de cuaterio minimizar el uso de electrocirugía monopolar, disectores ultrasónicos y dispositivos bipolares avanzados,
ya que estos pueden conducir a la aerosolización de partículas.
El material precisado para la intervención quirúrgica deberá ser solicitado directamente por el cirujano y
ubicado en el quirófano antes de la llegada del paciente. Deberán tenerse en consideración posibles
Material para la
alternativas de material ante eventualidades y complicaciones durante el acto quirúrgico, de modo que lo
cirugía
que sea potencialmente necesario para la cirugía esté disponible en el quirófano, con el fin de evitar la
apertura de puertas tras la entrada del paciente.
Fuente: Protocolo de atención paciente COVID (+) o sospechoso en Sala de Operaciones, Asociación de
Médicos Anestesiólogos de El Salvador (AMAES)
1.2 ANEXO 2. MANEJO DEL PACIENTE CON COVID 19 DURANTE EL
PERIOPERATORIO
Los protocolos son un conjunto de recomendaciones sobre los procedimientos diagnósticos
a utilizar ante cualquier enfermo con un determinado cuadro clínico, o sobre la actitud
terapéutica más adecuada ante un diagnóstico clínico o un problema de salud.
15
Para tal efecto, se considera la siguiente clasificación en relación con la pandemia actual:

CUADRO N° 1: DEFINICION DE CASOS

DEFINICION DE CASOS
A Paciente con INFECCIÓN RESPIRATORIA B Paciente con alguna C Paciente con INFECCIÓN
AGUDA (FIEBRE y al menos un INFECCIÓN RESPIRATORIA AGUDA GRAVE
signo/síntoma de enfermedad respiratoria, RESPIRATORIA AGUDA (FIEBRE y al menos un
por ejemplo: TOS, dificultad para que haya estado en signo/síntoma de enfermedad
Caso
respirar), Y SIN otra etiología que explique CONTACTO con un caso respiratoria, por ejemplo: TOS,
Sospechoso completamente la presentación clínica Y COVID-19 confirmado dificultad para respirar) Y que
Historial de viaje o residencia en un en los últimos 14 días requiere hospitalización Y sin otra
PAÍS/ÁREA O TERRITORIO QUE REPORTÓ antes del inicio de los etiología que explique
LA TRANSMISIÓN LOCAL DE LA síntomas Completamente la presentación
ENFERMEDAD COVID-19 durante los 14 clínica.
días anteriores a la aparición de síntomas

Caso
Caso sospechoso con prueba de laboratorio RT-PCR para SARS-CoV-2 Positiva.
Confirmado

Caso
Caso sospechoso con prueba de laboratorio RT-PCR para SARS-CoV-2 Negativa.
Descartado

Caso sospechoso para quien las pruebas para el virus COVID-19 no son
concluyentes, o
Caso Caso sospechoso para quien las pruebas no pudieron realizarse por ningún
Probable Motivo.

Caso confirmado que DESPUÉS DE LA REMISIÓN DEL CUADRO CLÍNICO INICIAL


presenta 2 pruebas negativas de RT-PCR para SARS-CoV-2, con intervalo mínimo de
Caso 24 horas entre ambas pruebas (Anexo N°32).
Recuperado
Fuente: Guía para el manejo del COVID-19, Bolivia Mayo 2020.

Las recomendaciones para la cirugía en pacientes con enfermedades víricas altamente


transmisibles a través de fluidos recomiendan accesos mínimamente invasivos para
minimizar el contagio a miembros del equipo quirúrgico. En el caso del COVID-19 el
contagio se produce por vía aérea y contacto, aunque no se ha descartado la vía fecal-oral.
Así, también se debe considerar el riesgo de aerosolización de partículas y fluidos.

Se recomienda realizar pruebas de detección de COVID-19 de forma rutinaria antes de una


intervención quirúrgica urgente (Nivel 1a, 1b) o electiva inaplazable (Nivel 2-4) (Ver Anexo 3,
Pag. 23-28)
• Paciente urgente: Test rápido, TC Tórax, PCR convencional.
• Paciente programado (no diferible): Test rápido, PCR convencional.

Ante la situación actual de pandemia, se debe considerar a todo paciente que requiera de
un tratamiento quirúrgico como sospechoso de COVID-19. 16

1. PROPOSITO:

El propósito del presente documento es que el personal de salud realice las acciones
necesarias para el traslado del paciente quirúrgico desde las diferentes unidades
hospitalarias hasta el bloque quirúrgico y dentro del área quirúrgica para minimizar la
posibilidad de contagio entre pacientes, la exposición del personal de salud y el
desarrollo de complicaciones postoperatorias.

2. ALCANCE:

Personal de salud encargado del traslado de pacientes y del bloque quirúrgico.

3. OBJETIVO:

Brindar la atención a los pacientes quirúrgicos minimizando los riesgos para el paciente
y el personal de salud.

4. DESCRIPCION DE LAS TAREAS

Traslado del paciente a sala de operaciones


a) El paciente que llega a sala de operaciones puede proceder de la Unidad de Emergencia,
de la Unidad de Cuidados Intensivos o del Servicio de Hospitalización, debe ser
comunicado su traslado con 30 minutos de anticipación, tiempo en el cual el personal de
piso procederá a la preparación del paciente, vestimenta de EPP, activación del Protocolo
de Traslado de pacientes COVID-19 (Ver Anexo 4, Pag. 29-30) y preparación del bloque
quirúrgico.
b) El paciente será trasladado con el personal mínimo indispensable para ello, ya sea un
trabajador de servicio, médico y/o una enfermera, según sea el caso y la condición del
paciente, por la ruta establecida por el establecimiento o en su defecto tomando en cuenta
las acciones para evitar el contagio y contacto con otros pacientes y personal de salud
(Anexo 15, Pag. 45). Todos deberán tener adecuadamente colocada una mascarilla de alta
eficiencia, guantes y protección ocular y el paciente una mascarilla quirúrgica (Ver Anexo 6,
Pag. 31-35).

c) El personal de quirófano esperara al paciente en el Transfer y comunicara al Team


Quirúrgico. El personal de enfermería realizara el Check List antes del ingreso a quirófano.
(Ver Anexo 5, Pag. 30)
d) De igual modo, el personal mínimo lo pasará a la mesa quirúrgica a menos que el
paciente sea obeso o esté ventilado, en cuyo caso recibirá ayuda del resto del personal.
d) La ruta de este traslado debe ser aislada del resto del hospital y permanecer señalizada
como “Ruta de Circulación Paciente COVID”.

En lo posible considerar el uso de cámaras de aislamiento para realizar el traslado del


paciente.

Actuación del personal en el quirófano. 17

La intervención quirúrgica se llevará a cabo bajo las siguientes consideraciones:

a) Se limitará el número de asistentes al mínimo personal necesario.


b) Se mantendrán las puertas en todo momento cerradas, salvo necesidad de paso de
material o personal al interior de quirófano.
c) En caso de necesitar material del exterior, se realizará por el personal correspondiente
utilizando la puerta designada para este efecto. (Ver Anexo 7, Pag. 36)
d) Antes de entrar al quirófano, el personal se retirará joyas, bolígrafos, identificación y
dispositivos y vestirse con el EPP correspondiente siguiendo los pasos establecidos. (Ver
Anexo 8, Pag. 37)

e) Se realizará desinfección de los guantes con solución hidroalcohólica inmediatamente


después de cada contacto con el paciente.

Personal Encargado

Para disminuir el riesgo de contagio el personal sanitario se reducirá al mínimo


indispensable:

Atención Quirúrgica

El número de cirujanos se reducirá al mínimo requerido para realizar la intervención


quirúrgica. Usarán EPP nivel 3. Deberá implementar la lista de chequeo para personal de
salud paciente COVID-19 conjuntamente al Check List de Cirugía Segura de la OMS. (Ver
Anexo 9, Pag. 38)

Atención Anestésica

Se requerirá la presencia de 3 profesionales que se denominarán:

a) Anestesiólogo 1: Será el responsable de la anestesia y realizará la instalación del


monitoreo, la intubación y conexión al ventilador mecánico, el mismo que deberá
programarse antes de que llegue el paciente. Será el que permanecerá en contacto más
próximo con el paciente. Deberá ser el personal más experimentado en el manejo de la vía
aérea y usar el EPP nivel 3.
b) Anestesiólogo 2: Será el personal de apoyo al profesional 1, administrará los fármacos
evitando entrar en contacto con el paciente y desinfectando la llave y el punto de inyección
del descartable de suero con solución alcohólica. Será el responsable de vigilar que su
compañero no se contamine y también deberá usar un EPP nivel 3.
c) Anestesiólogo 3 (OPTATIVO): Permanecerá afuera del quirófano, inmediato a la puerta
y será el responsable de realizar las tareas administrativas correspondientes y de apoyo
para suministrar material o medicación adicional que se requiera dentro del quirófano y
también el encargado de contactar con otras especialidades si fuera necesario. Usará EPP
nivel 2.
Atención de Enfermería
18
Se contará con:
a) Enfermera 1. Será la circulante de la sala.
b) Enfermera 2. Será la instrumentista. Ambas usarán EPP nivel 3.
c) Enfermera 3. Enfermera auxiliar que apoye el suministro de todo instrumental o material
requerido y que permanecerá fuera del quirófano. Usará un EPP nivel 2.

Vestimenta de cirujano e instrumentista y lavado quirúrgico

a) La secuencia para su colocación puede verse en el Anexo 8, Pag. 37.


b) Debido a que la técnica de colocación del EPP nivel 3 conlleva el uso de doble guante,
en el caso de los cirujanos y de la enfermera instrumentista, se recomienda que los primeros
guantes serán estériles y de talla adecuada, colocándose por fuera del traje.

c) El lavado quirúrgico se hará con gel de alcohol sobre este primer par de guantes. (Ver
Anexo 6, Pag. 31-35)

d) Proceder a la colocación de la bata quirúrgica estéril habitual.


e) Colocación de guantes estériles habituales (Segundo par de guantes estériles)

Manejo anestésico del paciente

El plan anestésico deberá ser establecido antes de que el paciente llegue a sala. Siempre
que sea posible, la técnica anestésica de elección será la anestesia regional en cuyo caso
el paciente mantendrá la mascarilla quirúrgica todo el tiempo. De preferencia no se
realizarán bloqueos periféricos.

Inducción Anestésica

a) Se procederá a brindar anestesia general sólo cuando sea indispensable, debido a que
el abordaje de la vía aérea es un procedimiento de muy alto riesgo de contagio. (Ver Anexo
10, Pag. 39). Por ello debe tenerse en cuenta ciertas precauciones para minimizar la
generación de aerosoles durante su manipulación.
b) Las únicas personas que estarán presentes en la sala durante la inducción e intubación
del paciente, serán los 2 profesionales de anestesia encargados y la enfermera circular; el
resto del personal ingresará al quirófano 15 minutos después de haberse verificado la
intubación. Esto con el fin de exponer al menor número de personas a los eventos de mayor
riesgo de contagio.
c) En todo momento se usará técnica de doble guante. (Ver Anexo 11, Pag. 39)
d) La intubación debe procurarse de un sólo intento, por lo que debe reservarse para los
profesionales más experimentados.
e) Considerar el uso de la caja de acrílico o una cubierta plástica sobre la cabeza del
paciente, para evitar la dispersión de aerosoles. Para lo mismo, el profesional deberá
haberse capacitado en su uso y sentirse cómodo. Caso contrario, no se recomienda su uso.
f) Se realizará una adecuada pre-oxigenación con oxígeno al 100% durante un periodo de 19
al menos 5 minutos, asegurando un adecuado sellado de la mascarilla con la cara del
paciente, tratando así de minimizar las fugas aéreas y utilizando el circuito circular de la
máquina de anestesia.

g) Debe evitarse la ventilación manual (presión positiva) antes de la intubación. Si ésta fuera
indispensable, se recomienda realizarla con volumen corriente bajo y aumentando la
frecuencia respiratoria.
h) El profesional de anestesia 2 realizará una inducción de secuencia rápida, administrando
los anestésicos requeridos y un bloqueante neuromuscular de acción, para lograr la
intubación en el menor tiempo posible, asegurando que el paciente no presente tos en
ningún momento. Debe evitarse en lo posible el uso de ketamina por el aumento de
secreciones.
i) La intubación se realizará idealmente con un video-laringoscopio con hojas descartables,
siempre y cuando el profesional tenga la debida experiencia en su uso. De lo contrario
deberá usar el laringoscopio convencional.

j) No es conveniente la intubación con fibrobroncoscopio en paciente despierto. La


pulverización del anestésico local y los episodios de tos durante la misma pueden
aerosolizar el virus, por lo que deben evitarse.
k) Deben evitarse los dispositivos supraglóticos por riesgo de propagación de aerosoles. Se
recomiendan únicamente para rescate de la vía aérea, en caso de estar frente a una vía
aérea difícil, para lo cual se prefieren los de segunda generación.
l) Siempre deberá usarse un tubo endotraqueal con balón, el cual se insuflará según
necesidad en cuanto se haya colocado.
m) Es recomendable pinzar o “clipar” el tubo endotraqueal mientras se insufla el balón y se
conecta al circuito anestésico.
n) Para la aspiración de secreciones orofaríngeas o vómitos, se recomienda de preferencia
el uso de Yankauer (evitar sondas flexibles por el mayor riesgo de contaminación por
contacto).
o) Una vez finalizado el procedimiento, se depositará la hoja en el contenedor
correspondiente a los deshechos bioinfecciosos o se entregará el laringoscopio al
profesional 2, para su posterior desinfección.
p) A continuación, se retirará el segundo par de guantes depositándolos en el contenedor,
luego de lo cual realizará una adecuada higiene de manos con solución hidroalcohólica.
q) Finalmente se colocará un nuevo par de guantes quirúrgicos que le proporcionará el
profesional 2 o la enfermera, quien además se mantendrá atenta y avisará si detecta alguna
anormalidad o fallo en la actuación.
Mantenimiento Anestésico

Dependerá de la técnica elegida.

a) Se recomienda profilaxis antiemética doble en todos los pacientes para evitar riesgo de
contaminación por vómito en el postoperatorio inmediato. 20

b) Cualquier medicación extra que sea requerida durante el acto quirúrgico debe ser
facilitada por el profesional número 3 desde el exterior de quirófano y por la puerta asignada
para su entrada.

c) Si el paciente no está intubado, deberá permanecer con mascarilla quirúrgica. En caso


de ser necesario, se colocará cánula nasal con flujo de oxígeno bajo y sobre la misma, se
colocará la mascarilla quirúrgica.

d) Si se mantiene intubado, deberá conectarse a la máquina de anestesia, alguna


extracción de gases anestésicos.

Emersión Anestésica

a) Paciente con criterio de ingreso en UCI: Se procederá al traslado del paciente intubado,
evitando en lo posible la desconexión del sistema.

b) Paciente sin criterio de ingreso en UCI:

• Se realizará la extubación en el quirófano, recordando que también se trata de una


maniobra de alto riesgo de contagio.

• Puede valorarse la administración de medicamentos para reducir la probabilidad de


tos durante esta maniobra (ej.: Lidocaína intravenosa, aunque esto podría prolongar
el tiempo de extubación).

• Es recomendable el uso de cubierta plástica o caja de acrílico para la extubación.

• Preferentemente debe extubarse al paciente sin desconectar el circuito anestésico


e inmediatamente se coloca la mascarilla quirúrgica al paciente.

• Únicamente los profesionales de la anestesia responsables y la enfermera circular


permanecerán en el quirófano, durante esta fase. Antes y después de cualquier
maniobra de riesgo, debe hacerse limpieza de los guantes con solución
hidroalcohólica y cambio de los guantes externos por unos nuevos en caso de
contacto con secreciones del paciente.

Recuperación Anestésica
El paciente extubado no pasará a Sala de Recuperación, sino que permanecerá en el
quirófano bajo monitoreo y la vigilancia de la enfermera circulante y los profesionales de
anestesia durante el postoperatorio inmediato, hasta estar apto para su traslado al servicio.
Traslado del paciente desde sala de operaciones

Cuando el paciente reúna las condiciones para su alta desde sala de operaciones, será
trasladado directamente al servicio de hospitalización, acompañado únicamente por el
trabajador de servicio, médico y/o enfermera, según sea el caso. (Ver Anexo 4, Pag. 29-30)
21
Previo al traslado, debe comunicarse a la unidad receptora para que prepare
anticipadamente todo lo necesario. De igual modo el operativo del traslado y recepción debe
ser planificado.

a) Traslado a UCI:

• El trasporte del paciente será realizado por la enfermera circulante, un miembro del
personal de anestesia (profesional 3) y de ser necesario un trabajador de servicio.

• Antes del transporte, el personal sanitario vestido con EPP nivel 2 debe realizar la
higiene de las manos y ponerse una bata y guantes nuevos, para reducir la posible
contaminación de las superficies ambientales (puertas, botones de ascensores).
Éste deberá mantener idealmente una distancia de 2 metros de separación con el
paciente en todo momento.
• Los pacientes intubados deben tener un filtro HEPA insertado entre el tubo
endotraqueal y el dispositivo de ventilación (Ambu o respirador de transporte).

b) Traslado a servicio de hospitalización:

• Los pacientes no intubados deben permanecer en todo momento con mascarilla


quirúrgica.

• El traslado del paciente será realizado por la enfermera, quien podrá ir acompañada
del ayudante de servicio si fuera necesario, siendo éste quien interactuará con el
medio ambiente. Deberá mantener en todo momento la distancia indicada del
paciente.

• Se cumplirá una estricta higiene de manos antes y después del contacto con el
paciente y de la retirada del equipo de protección individual (bata de protección,
mascarilla, guantes y protección ocular).

Manejo de residuos, desinfección y limpieza (Ver Anexo 13, Pag. 41-43)

a) Cada institución deberá establecer un protocolo de limpieza y desinfección que incluya


horario y personas que lo realizarán.
b) El personal de limpieza realizará una limpieza TERMINAL del quirófano y lavabo según
protocolo habitual. El mismo solamente podrá ingresar al quirófano luego de que hayan
pasado 30 minutos de la salida del paciente y de todo el personal.
c) Se recogerá el quirófano desechando todo lo posiblemente contaminado, incluyendo el
circuito anestésico junto con filtros utilizados y cal sodada.
d) Posteriormente se realizará lavado del canister con adecuada desinfección.
e) En caso de haberse usado un laringoscopio convencional, se retirarán las pilas (las
cuales se desecharán) y se realizará un proceso completo de desinfección, tanto de la hoja
como del mango, se colocará dentro de una doble bolsa identificada como material biológico
de riesgo, siguiendo un protocolo similar al de las gafas de protección. 22

f) Se desechará en bolsa roja identificada con tal fin, todo el material descartable ́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́ (jeringas,
compresas y gasas, hayan sido usadas o no). Todo material cortopunzante ́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́ se depositará
́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́
en el contenedor correspondiente. ́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́
́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́
g) A la salida del paciente de quirófano, el auxiliar de limpieza se pondrá́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́ el EPP nivel 3 y
pasará al interior para limpieza y desinfección de la sala.
h) El ayudante de servicio o en su defecto, el profesional de anestesia 2 se encargará de lá́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́
desinfección del material de anestesia: cables, monitor, máquina de anestesia etc. Laś́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́
hojas deĺ́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́ laringoscopio, mascarillas, cánulas y otros materiales no desechables sé́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́
sumergirá́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́ durante 15 minutos en solución desinfectante, se lavarán, secarán y se meterá́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́
en papel grado médico para su esterilización.
i) Todo el instrumental quirúrgico (se haya sacado o no de la caja), se colocará abierto en
las bandejas. A su vez, cada bandeja se colocará en una bolsa que se cerrará con un nudo,
introduciéndose nuevamente en una segunda bolsa que se anudará igualmente.

j) Si las bolsas no tienen el signo de “desecho bioinfeccioso”, se colocará una viñeta que lo
indique de forma visible (sin tocar el nudo con el papel identificativo del nombre del
instrumental).
k) Se procederá de la misma manera con el resto de los contenedores (doble bolsa anudada
y con indicativo de riesgo biológico).
l) Se avisará al servicio de esterilización del envío de instrumental contaminado, lo más
rápido posible.

Salida de Quirófano

a) La salida del personal de quirófano siempre será de uno en uno y por la puerta designada
para la salida.
b) Los cirujanos y la instrumentista se retirarán la bata y los guantes quirúrgicos como lo
hacen habitualmente, dentro del quirófano, evitando tocarla, plegarla con la parte externa
(donde está la contaminación de sangre, salpicaduras, etc.) hacia dentro, y los guantes
envueltos sobre si mismos. Desechar en el contenedor.
c) En la puerta del quirófano se colocará en el suelo una sábana impregnada en lejía o
desinfectante con amonio cuaternario para desinfección de los zapatos.
d) Se retirarán el EPP en el lugar indicado y bajo supervisión de una persona (profesional
3, auxiliar o compañeros de quirófano). Tanto la colocación como el retiro del EPP, deben
ser controlados para evitar posibles fallos y ayudar a disminuir el riesgo de contaminación
del personal.
e) Es fundamental retirar el EPP de una forma calmada, lenta, evitando movimientos
bruscos. Se debe realizar lo más apartado posible del paciente y cerca de la puerta.
f) Debe contarse con una lista de chequeo de la secuencia detallada de la colocación y el
retiro protocolizado el EPP, siendo su aplicación de cumplimiento obligatorio para evitar la
contaminación del usuario. (Ver Anexo 12, Pag. 40) 23

g) Los componentes desechables se depositarán en los cubos preparados para tal fin,
mientras que el equipo de protección ocular se depositará en un contenedor con solución
desinfectante, para su próximo uso.
h) El personal de limpieza será el último en salir del área y la enfermera le esperará para
supervisar su retiro de EPP.
i) Se dispondrá de paquetes de gasas abiertas para activar los dispensadores de solución
hidroalcohólica sin necesidad de tocarlos.

j) A continuación, se dirigirá al vestuario habilitado para ello donde se cambiará el uniforme.


k) Cada profesional colocará su ropa quirúrgica en doble bolsa, sin mezclar con el resto de
ropa. Esta doble bolsa se anudará por el profesional que estará provisto de guantes no
estériles (siempre debe haber una caja en el vestuario) y la dejará en un cubo rotulado “ropa
contaminada” que recogerá el servicio de limpieza.
l) El personal procederá a bañarse, para lo que deberá contarse con un baño provisto de
ducha y jabón suficiente, así como con toallas para que se seque. La toalla usada debe
tirarse también en la doble bolsa, junto con la ropa.

1.3 ANEXO 3. PRIORIZACIÓN DE CIRUGÍAS

PRIORIZACIÓN QUIRÚRGICA

Prioridad Nivel 1a (Emergencia) Requiere cirugía dentro


de las 24 horas

Prioridad Nivel 1b (Urgencia) Requiere cirugía dentro


de las 72 horas

Prioridad Nivel 2 Cirugía que puede ser


diferida hasta 4 semanas

Prioridad Nivel 3 Cirugía que puede ser


diferida hasta 3 meses
Cirugía que puede ser
Prioridad Nivel 4 diferida por más de 3
meses
Fuente: Recomendaciones para realizar procedimientos quirúrgicos en el
marco de la Pandemia por COVID-19. EsSalud – Perú.
Cirugía oral y Cirugía plástica y Cirugía Cirugía
Cirugía general Urología Trauma Cirugía de ORN Neurocirugía Cirugía pediátrica
maxilofacial reconstructiva cardiotorácica vascular
Fra ctura s
Correcci ón de
Quema dura s a bi erta s /
La pa rotomía de Hemorra gi a emergenci a s de
gra ves : ma nejo obs trucci ón rena l compromi s o Injuri a
emergenci a ma xi l a r/ tra uma Obs trucci ón de ma l forma ci ones
de vía s a érea s con i nfecci ón que neurova s cul a r/ TEC no a pto pa ra va s cul a r/
(peri toni ti s / ma ndi bul a r que vía a érea - cá ncer/ Ruptura neona ta l es (con pel i gro
res pi ra tori a s / no res ponde a compromi s o de tra ta mi ento ocl us i ón
perfora ci ón/i s qu no res ponde a cuerpo extra ño/ bronqui a l de muerte)- a tres i a
rea ni ma ci ón/ ma nejo pi el / hues os cons erva dor. (extremi da
emi a / fa s ci ti s ma nejo s eps i s . es ofá gi ca , ga s tros qui s i s ,
a mputa ci ones / cons erva dor. l a rgos / pel vi s / des ).
necroti za nte). cons erva dor. ma l forma ci ones
choque toxi co. col umna
a norecta l es .
vertebra l .
Infecci ones
La pa rotomía de denta l es que no
emergenci a : res ponde a La pa rotomía neona ta l de
Quema dura s Tra uma rena l / Artri ti s s épti ca Tra uma ti s mo Infa rto Hemorra gi
hemorra gi a que ma nejo Condi ci ones de emergenci a –
quími ca s : uréteres que (na tura l o es pi na l , no a pto mi ocá rdi co - a externa
no res ponde a cons erva dor, que oído medi o que enterocol i ti s
es peci a l mente requi ere ci rugía a rti cul a ci ón pa ra tra ta mi ento i nmi nente no
endos copi a a mena za l a a mena za l a vi da . necroti za nte, ma l
ojos . a bi erta . protés i ca ). cons erva dor. muerte. control a da .
/ra di ol ogía vi da /vía s rota ci ón.
i ntervenci oni s ta . res pi ra tori a s /l a
vi s i ón/ cerebro.
Síndrome de Hemorra gi a
comporta mi ento Tra uma de veji ga i ntra cra nea l , que Ruptura de La pa rotomía pa ra
Apendi cetomía Fa s ci ti s Di s l oca ci ón de Empi ema con
orbi ta l / que requi ere Cel ul i ti s orbi ta l . no res ponde a a neuri s ma compl i ca ci ones pos t
compl i ca da necroti za nte. a rti cul a ci ón. s eps i s .
a tra pa mi ento ci rugía a bi erta . ma nejo de a orta . qui rúrgi ca s .
mus cul a r. cons erva dor.

Aumento a gudo
Infecci ón de
de l a pres i ón
Di s l oca ci ón de l a teji do bl a ndo:
i ntra cra nea l /
Tra uma ti s mo a rti cul a ci ón es peci a l mente
Tra uma geni ta l / Hi drocefa l i a Apendi cetomía -
i ntra -a bdomi na l temporoma ndi bu compa rti mi entos
a mputa ci ón / Síndrome (a cci dente compl i ca do o que no
que no res ponde l a r que no cerra dos /a rti cul a Di s ecci ón a orti ca .
pri a pi s mo (24 compa rti menta l . cerebrova s cul a r / res ponde a ma nejo
a ma nejo res ponde a ci ones que no
hora s ). tumor cons erva dor.
cons erva dor ma nejo res ponden a
recupera bl e), no
cons erva dor. ma nejo
a pto pa ra ma nejo
cons erva dor.
cons erva dor.

La pa rotomía pa ra
Síndrome de

PRIORIDAD NIVEL 1a. EMERGENCIA (24 HORAS)


compl i ca ci ones Tora cotomía / i ns erci ón de
Reva s cul a ri za ci ón ca uda equi na Enfermeda d
pos t-opera tori a s Ga ngrena de drena je torá ci co/ci rugía
/ rei mpl a nta ci ón/ que no es a pto va l vul a r mi tra l
(fuga s de Fourni er. torá ci ca a s i s ti do por
fa l l a s de col ga jo. pa ra ma nejo a guda .
a na s tomos i s / vi deo por empi ema .
cons erva dor.
hemorra gi a s ).
Drena je de focos
Hema turi a / Compres i ón del
s épti cos /
Heri da s a bi erta s hemorra gi a no cordón es pi na l
necros i s
pa ra l a va do/ control a da de forma a guda La pa rotomía pa ra
l oca l i za da s i no Tra uma torá ci co.
fra ctura ca us a nte de que no es a pto i ntus us cepci ón.
res ponde a
/i nfecta da s . i nes ta bi l i da d pa ra ma nejo
ma nejo
hemodi ná mi ca . cons erva dor.
cons erva dor.
Perfora ci ón
beni gna de Remoci ón de
es ófa go/es toma g prótes i s por Herni a i ngui na l
o con i nfecci ón es tra ngul a da .
medi a s ti ni ti s o ful mi na nte.
peri toni ti s .
Obs trucci ón de Expl ora ci ón es crota l
vía a érea - a guda ( tors i ón
ti roi des . tes ti cul a r).
24
Cirugía oral y Cirugía plástica y Cirugía Cirugía
Cirugía general Urología Trauma Cirugía de ORN Neurocirugía Cirugía pediátrica
maxilofacial reconstructiva cardiotorácica vascular
Ma l forma ci one s
ne ona ta l e s que
Fra ctura s Síndrome re qui e re n corre cci ón
La pa rotomía : a rti cul a re s corona ri o a gudo urge nte (a tre s i a
I s que mi a
obs trucci ón de i ne s ta bl e s que TEC que no s i n e l e va ci ón ST duode na l , obs trucci ón de
Fra ctura fa ci a l , no Que ma dura s , que Obs trucci ón de a guda y
i nte s ti no de l ga do re s ul ta ra n e n una Epi s ta xi s no re s ponde a (Angi na i nte s ti no de l ga do o
a pto pa ra ma ne jo re qui e re n tra cto uri na ri o cróni ca de
que no re s ponde di s ca pa ci da d control a da . ma ne jo i ne s ta bl e ) que no grue s o, he rni a
cons e rva dor. re s uci ta ci ón. a l to mi e mbros
a ma ne jo s e ve ra con cons e rva dor. re s ponde a di a fra gmá ti ca congé ni ta ,
i nfe ri ore s .
cons e rva dor. ma ne jo tra ta mi e nto ma l forma ci one s
cons e rva dor. cons e rva dor. congé ni ta s de l a s vía s
re s pi ra tori a s
pul mona re s ).
La pa rotomía :
Que ma dura s de TEC que no Enfe rme da d de l a
col e ctomi a pa ra
s e gundo o te rce r Ne frol i ti a s i s que Ci rugía de s e nos re s ponde a vá l vul a a orti ca : Enfe rme da La pa rotomía : obs trucci ón
col i ti s ul ce ros a
gra do que no re s ponde n a Fra ctura de pe l vi s pa ra na s a l e s por ma ne jo con de te ri oro d ca roti de a de i nte s ti no de l ga do que
a guda s e ve ra que
re qui e re n ma ne jo i ne s ta bl e . un i nci de nte cons e rva dor, con cl íni co/ s i ntomá ti c no re s ponde a ma ne jo
no re s ponde a
de s bri da mi e nto y cons e rva dor. ca ta s trófi co. compromi s o he modi na mi ca m a. cons e rva dor.
ma ne jo
ci e rre . ne urol ógi co. e nte i ne s ta bl e .
cons e rva dor.
Ma s toi di ti s
Que ma dura s
a guda y otra s
La pa rotomía : dé rmi ca s Enfe rme da d de l a Amputa ci ó
condi ci one s de l He morra gi a La pa rotomía - col e ctomi a
obs trucci ón profunda s con Fra ctura de ti bi a vá l vul a mi tra l : n por
oído me di o que i ntra cra ne a l , que por col i ti s (col i ti s
i nte s ti na l no e xpos i ci ón de de a l ta e ne rgía , con de te ri oro i s que mi a
Fra ctura de pe ne . no re s ponde n a ya no re s ponde a ul ce ra ti va / Hi rs chs prung,
a pta pa ra e s tructura s de s pl a za do e cl íni co / de
ma ne jo ma ne jo que no re s ponde n a
col oca ci ón de profunda s / i ne s ta bl e . he modi na mi ca m e xtre mi da d
cons e rva dor (Ejm: cons e rva dor. ma ne jo cons e rva dor).
s te nt. proba bl e e nte i ne s ta bl e . es.
col e s te a toma
i nfe cci ón.
compl i ca da )

Aume nto a gudo


de l a pre s i ón
i ntra cra ne a l /
Re tra s o de ci e rre Hi droce fa l i a Mi xoma : I nfe cci ón de te ji do
Abs ce s o pe ri a na l Pa rá l i s i s de l
pri ma ri o (fra ctura (a cci de nte fe nóme no bl a ndo- de di fe re nte
que no re s ponde Próte s i s Fra ctura ne rvi o fa ci a l por
a bi e rta ce re brova s cul a r / e mbol i co/ l oca l i za ci ón que no
a ma ne jo i nfe cta da . pa tol ógi ca . tra uma /
(cua l qui e r tumor he modi na mi ca m re s ponde a ma ne jo
cons e rva dor. col e s te a toma .
l oca l i za ci ón). re cupe ra bl e ), que e nte i ne s ta bl e . cons e rva dor.
ya no re s ponde a
ma ne jo
cons e rva dor.

Fra ctura por


fra gi l i da d de

PRIORIDAD NIVEL 1b. URGENCIA (72 HORAS)


Re pa ra ci ón Síndrome de
mi e mbros
pri ma ri a de ca uda e qui na I ns e rci ón de l íne a ve nos a
Acce s o urge nte i nfe ri ore s (no Le s i ón tra umá ti ca
te ndone s y que ya no ce ntra l pa ra oncol ogía /
pa ra nutri ci ón ca de ra ), que de l pa be l l ón
ne rvi os re s ponde a nutri ci ón e nte ra l /a cce s o
e nte ra l . re qui e re n fi ja ci ón a uri cul a r.
(cua l qui e r ma ne jo a a nti bi óti cos / di á l i s i s .
pa ra l a
l oca l i za ci ón). cons e rva dor.
movi l i za ci ón
te mpra na .
Fra ctura s
Compre s i ón de l
Fra ca s o de ce rra da s Bi ops i a de
cordón e s pi na l
tra ta mi e nto i ne s ta bl e s o nódul o l i nfá ti co:
de forma a guda
cons e rva dor pa ra l e s i one s de e n l i nfoma Dre na je de tra cto re na l
que ya no
i nfe cci ón a rti cul a ci one s , no cua ndo l a obs trui do.
re s ponde a
i ntra pe ri tone a l a pta s pa ra bi ops i a ce ntra l
ma ne jo
l oca l i za da . ma ne jo e s i na de cua da .
cons e rva dor.
cons e rva dor.

Se ps i s de ori ge n Re cons trucci ón


Se ps i s de ca be za
ma ma ri o: s i n de mi e mbros por Ca mbi o de
y cue l l o que no
ne cros i s que no tra uma ti s mo ba te ría pa ra l os Tumor ma l i gno o bi ops i a
re s ponde a
re s ponde a ma yor, que no e s e s ti mul a dore s de nódul os l i nfá ti cos .
ma ne jo
ma ne jo a pto pa ra ma ne jo pa ra e pi l e ps i a .
cons e rva dor.
cons e rva dor. cons e rva dor.

Endos copi a de l
tra cto
ga s troi nte s ti na l
s upe ri or pa ra l a
e xtra cci ón de
cue rpo e xtra ño.
25
Cirugía oral y Cirugía plástica y Cirugía Cirugía
Cirugía general Urología Trauma Cirugía de ORN Neurocirugía Cirugía pediátrica
maxilofacial reconstructiva cardiotorácica vascular
Ci rugía de I s que mi a
Enfe rme da d de Re s e cci ón y La pa rotomía o ci e rre de
Ci rugía de tumore s Tra ta mi e nto de cróni ca
Crohn: e s te nos i s / re cons trucci ón de Ci rugía de cá nce r Ci rugía e s toma pa ra control a r l a
Que ma dura s de s a rcoma (de ce re bra l e s cá nce r de pul món s e ve ra de
fi s tul a /opti mi za r cá nce r de te s ti cul a r no na s ofa rínge a por i ns ufi ci e nci a i nte s ti na l
s e gundo gra do. cua l qui e r (i ncl uye bi s turí no mi crocíti co las
me di ca ci ón/ l e ngua /a mígda l a me ta s tá s i co. ma l i gni da d. con compl i ca ci one s
l oca l i za ci ón). ga mma pa ra re s e ca bl e . e xtre mi da d
nutri ci ón. / oro fa rínge o. he pá ti ca s .
me tá s ta s i s ). es.

Cá nce r
Ci rugía de cá nce r
he pa tobi l i a r/pa n Fra ctura s fa ci a l e s Re moci ón de Ci rugía de Ane uri s ma
de pe ne ,
cre á ti co/ ca us a nte de próte s i s , que no me tá s ta s i s Ci rugía oro SI CA ST no de a orta
i ncl uye ndo l a Ci rugía de tumor Atre s i a bi l i a r – e xtrofi a
e s ofa goga s tri co di pl opía / re s ponde a s ol i ta ri a (de fa rínge a por e l e va do a bdomi na l
ci rugía de l os e s pi na l . ve s i ca l .
ca us a nte de probl e ma s ma ne jo cua l qui e r ma l i gni da d. i ne s ta bl e . >7mm
ga ngl i os
obs trucci ón ocl us i vos . cons e rva dor. l oca l i za ci ón). di á me tro.
i ngui na l e s .
(bi l i a r/i nte s ti na l )

Ci rugía
ortogná ti ca Ci rugía
Que ma dura s : Ci rugía e s pi na l :
ma ndi bul a r/ma xi de s tructi va
probl e ma s s índrome s Amputa ci ó
l a r - compromi s o Ci rugía de cá nce r di ri gi da a
s e ve ros pa ra e s pi na l e s n por
de l a vía a é re a no de ve ji ga , que l e s i one s ós e a s I mpl a nta ci ón
Boci o: e s tri dor ci e rre de de ge ne ra ti vos / i s que mi a
re s ponde a i nva de e l con ri e s go de cocl e a r pos t- Es te nos i s a orti ca . He rni a i ngui na l .
l e ve - mode ra do pa rpa dos / progre s i vos con de
ma ne jo mus cul o de l a fra ctura (por me ni ngi ti s .
mi cros tomi a / compromi s o e xtre mi da d
cons e rva dor y no ve ji ga . e je mpl o, tumor
contra ctura de ne urol ógi co es.
e s a pta pa ra l a de cé l ul a s
cue l l o. i nmi ne nte .
tra que otomía - gi ga nte s ).
a dul tos y ni ños .
Fra ctura s Síndrome de
de s pl a za da s , dol or Cua l qui e r
Re s e cci ón de
Cá nce r de cé l ul a s i ntra a rti cul a re s /p a gudo/cróni co condi ci ón Ci rugía por
Ci rugía de cá nce r tumor de te ji dos Fi s tul a pe ri
tra ns i ci ona l e s de e ri proté s i ca s /de f (Ejm: ne ura l gi a ca rdi a ca que ne frobl a s toma /
de ti roi de s / bl a ndos l i nfá ti ca por
tra cto uri na ri o e ctos de l tri gé mi no) ha ya l a Ne urobl a s toma /
pa ra ti roi de s . (di fe re nte s ba rotra uma .
s upe ri or. os te ocondra l e s / que no re s ponde proba bi l i da d de Ra bdomi os a rcoma .
l oca l i za ci one s ).
tobi l l o/pi e / a ma ne jo de te ri oro.
ol e cra non. cons e rva dor.
Re s e cci ón de
cá nce r de pi e l -
toda s l a s
Pa ra toi de ctomi a :
l oca l i za ci one s
ca l ci o >3.0mmol /l La ruptura de l
(me l a noma /
que no re s ponde e xte ns or de l a
ca nce re s poco Ci rugía de cá nce r Ne umotóra x que
a ma ne jo rodi l l a Cue rpo e xtra ño
di fe re nci a dos / de ve ji ga : no re s ponde a
cons e rva dor, (i ncl uye ndo de ori ge n Tra s pl a nte re na l .

PRIORIDAD NIVEL 2. DIFERIR EN 3 SEMANAS


e nfe rme da d ca rci noma de a l to ma ne jo
e s pe ci a l me nte fra ctura s , orgá ni co e n oído.
noda l / ri e s go i n s i tu. cons e rva dor.
en de s pl a za mi e nto
compromi s o de
e mba ra zo/pos t de rótul a ).
e s tructura s
tra ns pl a nte .
vi ta l e s
i ncl uye ndo ojo,
na ri z y oído).
Rotura de te ndón Ma ne jo de
Ci rugía de
Ci rugía de cá nce r (Ejm: te ndón de ca nce re s Extra cci ón/ i nte rca mbi o
s a rcoma
a dre na l . Aqui l e s s a l i va l e s de a l to de s te nt re na l .
i ngui noe s crota l .
de s pl a za da ). gra do.
De s compre ns i ón
Adre na l e ctomía : Re te nci ón
ne rvi os a -
pa tol ogía que no uri na ri a a guda :
cua l qui e r
re s ponde a Es te nos i s de l Ma ne jo de cá nce r
l oca l i za ci ón (e l Tumor ós e o be ni gno
tra ta mi e nto cue l l o de l a de s e nos
dol or no a gre s i vo.
mé di co (Ejm: ve ji ga pos t pa ra na s a l e s .
re s ponde a
Cus hi ng, pros ta te ctomi a
ma ne jo
fe ocromoci toma ). ra di ca l
cons e rva dor).
Re s e cci ón de
cá nce r de ma ma
Artropl a s ti a –
(Re ce ptore s de
mi e mbro i nfe ri or
e s tróge no -/ Ne fre ctomía
(donde e l re tra s o Re pa ra ci ón me ni s ca l .
HER2+/re ce ptore s pa rci a l .
de mora ra e l
de e s tróge no +
re s ul ta do).
pre me nopa us i co)
.
26
Cirugía oral y Cirugía plástica y Cirugía Cirugía
Cirugía general Urología Trauma Cirugía de ORN Neurocirugía Cirugía pediátrica
maxilofacial reconstructiva cardiotorácica vascular
Res ección de Quemaduras :
cáncer de piel de problemas Necros is Aneuris ma
Mucocele
cabeza y cuello, s everos para Cirugía de cáncer avas cular de de aorta
s intomático (Ejm: Reparación de Malformaciones
Res ección de con cierre de de prós tata: cadera (dolor SICA ST no abdominal
diplopía, fis tula congénitas con retras o en
cáncer de colon. diferenciación parpados / ries go nocturno, colaps o elevado es table. >5.5cm y
infección cefalorraquídeo. el tratamiento.
moderada, no micros tomia/ intermedio/alto. de la <7cm
recurrente).
pres enta contractura de articulación). diámetro.
metás tas is . cuello.
Hombro
Tumor de
Extracción/ congelado s evero Cirugía oro
Res ección de glándulas Gas tros tomía- por falta
recambio de que no res ponde faríngea por
cáncer rectal. s alivales (de bajo de crecimiento.
s tent. a manejo malignidad.
grado).
cons ervador.
Cirugía
ortognática
mandibular/maxi
Res ección de lar - compromis o
cáncer de mama- de la vía aérea no
Hematuria Recons trucción Cirugía de cáncer
pre menopáus ica res ponde a Apendicetomía.
micros cópica. de tendones . otológico.
receptor de manejo
es trógeno +. cons ervador y no
es apta para la
traqueotomía -
adultos y niños .
Cirugía de cáncer Implante coclear
Colecis tectomía Cirugía de
de vejiga (no con pérdida
pos t- revis ión (en Colecis tectomía
invade capa auditiva

PRIORIDAD NIVEL 3. DIFERIR EN 3 MESES


pancreatitis . fractura).
mus cular). profunda.
Hernia: pres enta
complicaciones
Cirugía de cáncer Cirugía de Dis plas ia congénita de la
que s e han
de pene (bajo s arcoma primario cadera (es tabilización
res uelto con
grado). más metás tas is . primaria de la cadera).
manejo
cons ervador.
Paratoidectomia:
cálculos renales
s intomáticos /
Rodilla Talino equinovaro
s eps is que no
bloqueada. congénito (pie zambo)
res ponde a
manejo
cons ervador.
27
Cirugía oral y Cirugía plástica y Cirugía Cirugía
Cirugía general Urología Trauma Cirugía de ORN Neurocirugía Cirugía pediátrica
maxilofacial reconstructiva cardiotorácica vascular
Urol ogía
femeni na pa ra
condi ci ones Enfermeda d
Herni a no beni gna s ( es pi na l Ci rugía s
Quema dura s Enfermeda d Anopl a s ti a / Ano-
compl i ca da , Toda s l a s ci rugía s i nconti nenci a /pro Artropl a s ti a / Col es tea toma no degenera ti va : no del
(contra ctura s / corona ri a Rectopl a s ti a Sa gi ta l
i ncl uye herni a ortona gti ca s . l a ps o/es ti mul a d a rtrodes i s . compl i ca do. ha y compromi s o s i s tema
ci ca tri ces ). es ta bl e. Pos teri or.
hi a ta l /i nci s i ona l . or de nervi o neurol ógi co/ venos o.
s a cro/fi s tul a / dol or refra cta ri o.
di vertícul o
uri na ri o).
Androl ogía /
Ci rugía
geni touri na ri a
(ci rugía pa ra l a Síndrome
Recons trucci ón Tumor beni gno Toda s l a s Ci rugía de Oti ti s medi a Orqui dopexi a pa ra
di s funci ón Ci rugía pa ra de l a
de pa red de gl á ndul a s recons trucci ones mi embros s upura ti va tes tícul os no
erécti l / ci rugía de epi l eps i a . s a l i da
a bdomi na l . s a l i va l es . ma ma ri a s . s uperi ores . cróni ca . des cendentes .
ferti l i da d torá ci ca .
ma s cul i na /
es tenos i s
uretra l ).
Endourol ogía :
cá l cul os s i n
Deforma ci ón Toda s l a s ci rugía s
Toda s l a s ci rugía s compl i ca ci ones , Reti ro de Pres i ón
Revers i ón de fa ci a l pos t- os i cul a res / Cl a udi ca ci ó Fundopl i ca tura pa ra
de l a bi o / nefrol i totomía ma teri a l de hi drocefa l i ca
Ha rtma nn tra umá ti ca / i mpl a ntes de n. refl ujo ga s troes ofá gi co.
pa l a da r hendi do. percutá nea , fi ja ci ón. norma l .
cá ncer. oído medi o.
obs trucci ón
pi el ouretera l .
Ca rci noma de Tumores
Ci rugía de l a cél ul a s ba s a l es , cerebra l es de
Ci rugía de cá ncer
Ci erre de l a a rti cul a ci ón que no creci mi ento Es pl ecnotomi a pa ra
pros tá ti ca (ba jo Ti mpa nos pl a s ti a .
i l eos tomía temporo- comprometa n l ento, s i n hemogl obi nopa tía s .
ri es go).

PRIORIDAD NIVEL 4. DIFERIR EN >3 MESES


ma ndi bul a r. es tructura s compromi s o
vi ta l es . neurol ógi co.
Ci rugía de cá ncer Tumores
de veji ga : es pi na l es de
Col eci s tectomía pos teri or
ca rci noma de creci mi ento
Prol a ps o recta l Ci rugía ves ti bul a r. a cól i cos bi l i a res /
cél ul a s l ento, s i n
col eci s ti ti s .
tra ns i ci ona l es compromi s o
s uperfi ci a l es . neurol ógi co.
Otros Cuerpo extra ño
Les i ones rena l es Ma l forma ci ones Repa ra ci ón de
procedi mi entos no orgá ni co
no compl i ca da s . a rteri ovenos a s . hi pos pa di a s .
proctol ógi cos . (excepto pi l a s ).
Res ecci ón
Les i ones Tra ta mi ento de
tra ns a na l de Fra ctura na s a l no
tes ti cul a res no refl ujo ves i co-
pól i pos recta l es compl i ca da .
compl i ca da s . ureteri co
beni gnos .
Col eci s tectomía
(des pués de un Ci rugía beni gna
Ci erre de es toma s .
cól i co bi l i a r/ peno-es crota l .
col eci s ti ti s ).
28
1.4 ANEXO 4. INSTRUCTIVO DE TRASLADO INTRAHOSPITALARIO
1. PROPOSITO:

El propósito del presente documento es que el personal del Hospital optimice el


traslado intrahospitalario en los distintos servicios del establecimiento de salud de
forma segura al paciente con diagnostico positivo para COVID -19.
29
2. ALCANCE:

Todo el personal de la institución

3. OBJETIVOS:

Optimizar de forma segura el correcto traslado intrahospitalario de pacientes con


COVID-19 positivos.

4. DESCRIPCION DE LAS TAREAS

PACIENTES CON VENTILACION ESPONTANEA

a) Se solicitará el traslado del paciente COVID-19 informando al camillero


b) El traslado será realizado por el médico tratante y personal de camilleros.
c) El personal debe vestir el equipo de protección personal mencionado en la
Guía Nacional para el Manejo del COVID-19 (Anexo 7 página 94).

PACIENTES CON VENTILACION MECANICA

a) Se solicitará el traslado del paciente COVID-19 informando al camillero.


b) El traslado será realizado por el médico tratante y personal de camilleros.
c) El personal debe vestir el equipo de protección personal mencionado en la
Guía Nacional para el Manejo del COVID-19 (Anexo 7 página 94)
d) El médico tratante deberá asegurar un adecuado nivel de sedación y en casi
todos los casos bloqueo neuromuscular priorizando el alto riesgo de
aerosolización de virus en caso de que el paciente se desconecte.
e) Lo ideal es trasladar con la menor cantidad de bombas de infusión posible
para seguridad del paciente como del personal y favorecer el menor tiempo
de traslado posible.
f) En caso de estar disponible se utilizará el ventilador mecánico de traslado
como primera elección, en caso de falta de disponibilidad y siempre y cuando
el estado clínico del paciente lo permita se puede utilizar la ventilación con
bolsa, válvula de PEEP y fracción inspirada de oxígeno 100 %.
g) En la terapia intensiva será recepcionado por dos operadores. La auxiliar de
enfermería y el médico de UTI. El médico que está a cargo del traslado con
equipo de protección personal, se hará cargo de la vía aérea al momento del
traspaso. Una vez posicionado sobre la cama de terapia intensiva y
conectado al monitor multiparamétrico se deben retirar los operadores del
traslado intrahospitalario.

RECOMENDACIONES

a) Durante el traslado ambos operadores deben procurar evitar cualquier


30
contacto con superficies ajenas a paciente, camilla y dispositivos del
traslado (ej. botones, ascensor, puertas). El personal de seguridad
responsable del área debe procurar liberar y mantener el ascensor
despejado para el traslado y será responsable de seleccionar el piso de
acuerdo a la ruta de traslado establecida.
b) Las puertas de la terapia intensiva estarán abiertas previamente para
evitar demoras e interacción con el medio.
c) Una vez finalizado el traslado, el camillero procederá a retirar la camilla
de habitación y luego de retirarse el EPP procederá a la limpieza de la
camilla.
d) El resto del equipo utilizado (monitor, bombas de infusión, caja de
traslado, etc.) se colocará dentro de una bolsa sobre la camilla para ser
higienizado por el personal de limpieza responsable del área del paciente
(ej. Central de Emergencias).

1.5 ANEXO 5. CHECK LIST DE VERIFICACIÓN DE EPP DEL PACIENTE

CHECK LIST DE EPP DEL PACIENTE


SUPERVISOR FECHA:
NOMBRE:
PERSONAL SUPERVISADO
NOMBRE:
N° SECUENCIA DE COLOCACIÓN DEL EPP SI OBSERVACIONES
EL PACIENTE TRASLADADO A UNIDAD QUIRÚRGICA CUENTA CON
NO se evidencian objetos personales (reloj, pendientes, bisutería,
1
etc) antes de la colocación del EPP
2 Botas y gorro quirúrgico (desechables)
3 Bata quirúrgica
4 Mascarilla FPP2 o FPP3
5 Mascarilla quirúrgica por encima de la primera (opcional)
6 Cámara de aislamiento (opcional)
Fuente: Elaboración Propia
1.6 ANEXO 6. INSTRUCTIVO DE USO DE MEDIDAS DE BIOSEGURIDAD
1. PROPOSITO:

El propósito del presente documento es que el personal del Hospital realice sus
actividades en los distintos servicios de forma segura ante los riesgos de exposición al
brindar una atención precisa y oportuna al paciente con diagnostico positivo para
COVID -19, a través de un adecuado uso del equipo de protección personal y de lavado 31

de manos.

2. ALCANCE:

Todo el personal de la institución

3. OBJETIVOS:

Implementar el correcto uso del equipo de protección personal y lavado de manos como
practica segura en la atención de pacientes COVID-19 positivos.

4. DESCRIPCION DE LAS TAREAS

a) Todo el personal de la institución debe realizar las medidas de bioseguridad


antes de ingresar a sus servicios
b) La supervisión de la correcta aplicación de las medidas de bioseguridad será
realizada y registrada por el personal auxiliar de enfermería, para lo cual se
usará el formulario (código) del “Correcto uso de medidas de
bioseguridad”
c) Para el personal de Terapia Intensiva, cuando realice los procedimientos que
generen aerosoles deberán usar equipo de protección personal especial y
adicional mencionado en el cuadro 1.

CUADRO 1. RECOMENDACIONES DE LA OMS (EPP)

Fuente: OMS, tabla modificada de uso racional de EPP 27 feb 2020. Extractado de la “Guía para la atención del
paciente crítico con infección por COVID 19 – COMMEC”
El cuadro 2 describe los pasos establecidos por la OMS para vestir adecuadamente el
equipo de protección personal

Cuadro 2. Pasos para vestir adecuadamente el equipo de protección personal

32

Fuente: OMS
El cuadro 3 describe los pasos establecidos por la OMS para desvestir adecuadamente el
equipo de protección personal

Cuadro 3. Pasos para desvestir adecuadamente el equipo de protección personal

33

Fuente: OMS
El cuadro 4 describe los pasos establecidos por la OMS para realizar el adecuado lavado
de manos

Cuadro 4. Pasos para lavarse adecuadamente las manos

34

Fuente OPS
El cuadro 5 describe los pasos establecidos por la OMS para realizar la adecuado
desinfección o higienización de manos con el alcohol en gel.

Cuadro 5. Pasos para lavarse adecuadamente las manos

35

Fuente: OMS
1.7 ANEXO 7. ACTUACIÓN DEL PERSONAL DE QUIRÓFANO

36

Fuente: Manejo quirúrgico de pacientes con infección por COVI-19. Recomendaciones de la Asociación
Española de Cirujanos. www.elsevier.es/cirugia
1.8 ANEXO 8. CHECK LIST PASOS SECUENCIALES PARA VESTIR EL EPP

PASOS SECUENCIALES PARA VESTIR EL EPP


SUPERVISOR FECHA:
NOMBRE: 37

PERSONAL SUPERVISADO
NOMBRE:
N° SECUENCIA DE COLOCACIÓN DEL EPP
SI OBSERVACIONES
Instrucciones paso a paso para la colocación del EPP
Retirar TODOS los objetos personales y accesorios de los bolsillos
1 del pijama (reloj, pendientes, bisutería, etc) antes de la
colocación del EPP
2 Higiene estándar de manos
3 Colocación de calzas y primer gorro (desechable)
4 Enfundar un primer par de guantes de nitrilo
5 Colocar la bata impermeable
6 Colocar mascarilla FPP2 o FPP3
7 Colocar mascarilla quirúrgica por encima de la primera
8 Colocar gafas protectoras cerradas

9 Colocar un gorro quirúrgico desechable (sobre el que se ha


colocado previamente)
10 Colocar pantalla facial

11 Higiene quirúrgica de manos por encima de los guantes con


producto a base de alcohol
12 Entrada a quirófano
13 Colocación de bata quirúrgica habitual (con ayuda para atarla)
14 Colocación de guantes estériles habituales
Fuente: Elaboración Propia
1.9 ANEXO 9. CHECK LIST CIRUGIA SEGURA OMS

38

Fuente: OMS
1.10 ANEXO 10. CLASIFICACIÓN DE RIESGOS EN PROCEDIMIENTOS

CLASIFICACIÓN DE RIESGO EN PROCEDIMIENTOS


Procedimientos de BAJO RIESGO de Procedimientos de ALTO RIESGO de
transmisión vírica transmisión vírica 39
Colocación de cánula de Guedel Aerosoloterapia, nebulización
Colocación de mascarilla facial de
oxigenoterapia con filtro espiratorio Gafas nasales de alto flujo
Compresión torácica Ventilación manual con mascarilla
Desfibrilación, cardioversión, colocación de
marcapasos transcutáneo Ventilación no invasiva CPAP/BiPAP
Inserción de vía venosa o arterial Intubación orotraqueal
Traqueotomía quirúrgica y percutánea
Administración de fármacos o fluidos Broncoscopía, gastroscopía
intravenosos Aspiración de secreciones
Resucitación cardiopulmonar
Fuente: Protocolo de Atención del Paciente COVID (+) o sospechoso en sala de operaciones – Asociación de Médicos
Anestesiólogos de El Salvador (AMAES)

1.11 ANEXO 11. CHECK LIST DE PROCEDIMIENTOS DE CONTACTO CON EL


PACIENTE
CHECK LIST DE PROCEDIMIENTOS DE CONTACTO CON EL PACIENTE
Procedimiento Actividad Si No Observación
Procedimiento realizado con doble guante
Uso de caja acrílica de aislamiento
Se realizó preoxigenación con oxígeno al
100% por 5 minutos
Intubación con tubo endotraqueal de balón
Inducción Anestésica,
inflable
Intubación
Entrega de laringoscopio a para su
desinfección
Retiro de segundo par de guantes
Desinfección de primer par de guantes
Calzado de segundo par de guantes
Procedimiento realizado con doble guante
Uso de caja acrílica de aislamiento
Colocación de mascarilla al paciente
Emersión anestésica y inmediatamente
extubación Retiro de segundo par de guantes
Desinfección de primer par de guantes
Calzado de segundo par de guantes (si es
necesario)
Fuente: Elaboración propia
1.12 ANEXO 12. CHECK LIST PASOS SECUENCIALES PARA DESVESTIR EPP
PASOS SECUENCIALES PARA DESVESTIR EL EPP
SUPERVISOR FECHA:
NOMBRE:
PERSONAL SUPERVISADO
NOMBRE:
N° SECUENCIA DE RETIRADA DEL EPP 40
SI OBSERVACIONES
Orden de retirada del EPP
Retirar como habitualmente los guantes quirúrgicos, sin tocarlos por
1
fuera
Lavado de los guantes interiores con solución alcohólica (el observador
2
la irriga sobre los guantes del profesional)
3 Retirar como habitualmente la bata quirúrgica
4 Evitar tocarla por fuera
5 Estirarla desde el frontal rompiendo las cintas
6 Plegarla con la parte externa contaminada hacia dentro
7 Desechar todo en el contenedor (debe estar a corta distancia)
Lavado de los guantes interiores con solución alcohólica (el observador
8
la irriga sobre los guantes del profesional)
9 Retirada de calzas - polainas
10 Lavado de manos con solución alcohólica
11 Retirar la pantalla facial: agachar la cabeza, cerrando ojos y boca
12 Colocar aparte en bandeja con desinfectante si se reutiliza
13 Desechar en contenedor si es material desechable
14 Retirar gorro externo y desechar (cerrando ojos y boca)
15 Lavado de manos con solución alcohólica
16 Retirar gafas: agachar la cabeza, cerrando ojos y boca
17 Lavado de manos con solución alcohólica
Retirada de la mascarilla y del gorro interno, agachar la cabeza hacia
delante, cerrando ojos y boca, sujetar las cintas desde atrás y retirar
18 hacia delante y hacia abajo, NO se debe tocar la parte delantera de la
mascarilla, desechar en el contenedor cogiéndola únicamente por las
cintas
19 Lavado de manos con solución alcohólica
20 Retirada de la bata protectora (secuencia igual a la bata quirúrgica)
21 Desechar en el contenedor (debe estar a corta distancia)
22 Lavado de manos con solución alcohólica
23 Retirar los guantes de nitrilo, sin tocarlos por fuera
24 Salida de quirófano
25 Higiene quirúrgica de manos
26 Retirada de mascarilla FPP2/FPP3
27 Retirada de gorro interno
28 Lavado de manos con solución alcohólica
29 Colocar guantes de nitrilo
30 Rociar zuecos con solución alcohólica y retirarlos
31 Lavado de manos con solución alcohólica
32 Ducha
Fuente: Elaboración propia
1.13 ANEXO 13. INSTRUCTIVO DE MANEJO DE RESIDUOS, LIMPIEZA Y
DESINFECCIÓN DE AMBIENTES Y EQUIPOS PARA LA ATENCIÓN DEL
PACIENTE
1. PROPOSITO:

El propósito del presente documento es que el personal de limpieza destinado


41
(preferentemente exclusivo) al tratamiento y manejo de residuos, desinfección y
limpieza de los ambientes y equipos para la atención del paciente COVID-19 realice
sus funciones de forma segura.

2. ALCANCE:

Personal de limpieza exclusivo de las áreas designadas para la atención de pacientes


COVID-19.

3. OBJETIVOS:

Optimizar de forma segura el correcto manejo de residuos, desinfección y limpieza de


los ambientes y equipos para la atención de pacientes con COVID-19 positivos.

4. DESCRIPCION DE LAS TAREAS


4.1 Manejo de residuos
Usar precauciones estándar al manejar residuos potencialmente contaminados con el virus
del COVID-19 fuera de la sala de aislamiento.
Residuos biocontaminados (infecciosos) incluyen residuos directamente asociados con
sangre, fluidos corporales, secreciones y excreciones, residuos de laboratorio directamente
asociados con procesamiento del espécimen, tejidos humanos y tejidos animales y objetos
punzantes o cortantes descartados.
• Todo residuo generado en la sala de aislamiento se retirará en tachos con
rueda o coches de transporte, los mismos que deben estar contenidos en
bolsa de color rojo según lo establecido en la normativa vigente.
• Los residuos se clasificarán de acuerdo con las normas nacionales.
• Se procurará no contaminar el exterior de la bolsa cuando se depositen en
ella los residuos. Si ocurriera la contaminación del exterior de la bolsa, se
cubrirá ésta con otra bolsa; si ello no es posible, se limpiará y desinfectará
el exterior de la bolsa antes de retirarla de la sala de aislamiento.
• Usar guantes al transportar los residuos fuera de la sala y posteriormente
realizar la higiene de manos.
• Se manipulará las heces de los pacientes con cuidado evitando la
generación de aerosoles (por ejemplo, evitar el uso de “spray” de agua para
retirar las heces de un recipiente o de la ropa).
• La orina y las heces podrán ser eliminadas hacia el desagüe. Tapar el
inodoro antes de correr el agua para eliminar heces y orina.
4.2 Limpieza y desinfección de ambientes

• La limpieza del ambiente precederá a la desinfección. De acuerdo con norma


vigente Guía de limpieza y desinfección de establecimientos de salud y
servicios médicos de apoyo.
• Ver lista de desinfectantes con acción contra el virus del COVID-19 (ver
42
Tabla N° 01).
• Las salas de estos pacientes deberán limpiarse al menos una vez al día y se
hará limpieza terminal luego del alta. Además de la limpieza de pisos, se
limpiarán y desinfectarán otras superficies que se tocan con frecuencia.
• Para evitar la reaerosolización, usar un paño húmedo para la limpieza.
Empezar por las áreas menos contaminadas y cambiar frecuentemente las
soluciones desinfectantes, los paños de limpieza y los trapeadores.
• No usar desinfectantes en aerosol.
• El personal asignado para la limpieza y desinfección es exclusivo, no
debiendo circular por otras áreas del establecimiento de salud.
• El equipo de limpieza como baldes o paños deben ser exclusivos para dicha
área.

Tabla 1. Preparación de soluciones para limpieza y desinfección.

Fuente: Norma Técnica de Procedimientos de Bioseguridad para la prevención


del contagio COVID-19, Ministerio de Salud, Bolivia, Mayo 2020
4.3 Manejo del equipamiento para la atención del paciente

Seguir las precauciones estándar, entre otras recomendaciones, para manipular y


reprocesar el equipamiento para la atención del paciente:
• La limpieza es previa a la desinfección.
• De ser posible, colocar el equipamiento contaminado en bolsas o contenedores 43

adecuados antes de retirarlo de la sala de aislamiento.


• Limpiar el equipamiento sucio y aplicarle un desinfectante efectivo contra el virus del
COVID-19, antes de retirarlo de la sala de aislamiento.
• Al transportar equipamiento contaminado fuera de la sala de aislamiento, usar
guantes y posteriormente realizar la higiene de manos.
• De no estar visiblemente sucio, aplicar un desinfectante apropiado sobre la
superficie externa de los equipos portátiles usados para tomar radiografías u otros
procedimientos antes de retirarlos de la sala.

4.4 Vajilla y utensilios para comer


Aplicar precauciones estándar al manipular vajilla y utensilios usados por los pacientes
(sospechosos, probables o confirmados) para comer:
• Lavar con agua tibia y detergente los artículos reusables usando guantes de goma.
• Posteriormente al lavado se puede utilizar un desinfectante.
• Los artículos descartables se descartarán con los residuos generales.

4.5 Ropa
Usar precauciones estándar al manipular la ropa que pudiera estar contaminada con
sangre, fluidos corporales, secreciones o excreciones de pacientes (sospechosos,
probables o confirmados):
• Colocar la ropa sucia en una bolsa de lavandería en la sala de aislamiento.
• La ropa muy sucia será doblada tratando de colocar en el centro la parte más sucia.
Las heces se retirarán de la ropa usando guantes y papel toalla envolviendo las
heces en papel toalla y eliminándolas al inodoro.
• No sacudir la ropa sucia.
• El personal de lavandería también seguirá las precauciones estándar al manipular
la ropa sucia.
• Lavar y secar la ropa de acuerdo con el procedimiento rutinario.
• De ser posible, descartar la ropa que contenga secreciones o fluidos, colocándolas
en bolsas rojas como residuos biocontaminados.
1.14 ANEXO 14. RECOMENDACIONES PARA REALIZACIÓN DE RCP

NO REALICE SOPORTE VITAL AVANZADO SIN EL EQUIPO DE PROTECCIÓN


PERSONAL ADECUADO.

Hospital (Servicio de Urgencias, hospitalización, traslado de pacientes)


• Se sugiere que el equipo esté compuesto por cuatro personas (médicos y 44

enfermeras), Podría añadirse una persona más para supervisar la colocación y la


retirada del EPP y ayudar en la protección contra la infección, esta persona puede
actuar como "apoyo logístico" en caso de ser necesario puede ser un "miembro del
equipo en reserva" en caso de que se necesite ayuda y todos deben portar un EPP
completo.
• Use un desfibrilador automático (DEA) o monitor desfibrilador, verifique el ritmo y
continúe con la reanimación, si no tiene acceso inmediato al mismo, inicie
únicamente compresiones torácicas siempre y cuando porte al menos un Equipo de
Protección Personal básico.

Paciente que ingresa con enfermedad respiratoria y compromiso vital


• Si el sistema de referencia y contrareferencia, prealerta sobre un paciente en paro
cardíaco, todo el equipo se colocara un EPP completo y realizará una
retroalimentación asignando los roles de cada miembro y el de los procedimientos.

En el caso de un paciente ingresando que sufre una parada cardiorrespiratoria


• Un miembro del equipo con un EPP básico (gafas, máscara, guantes y bata) puede
iniciar compresiones torácicas continuas mientras todos los demás miembros del
equipo se visten con un EPP completo.
• Una vez equipados con el EPP completo, un miembro del equipo releva a su
compañero en las compresiones torácicas para que él pueda retirarse el equipo,
desinfectarse y colocarse un EPP completo.
• Continuar la resucitación según el algoritmo estándar de soporte vital avanzado
(SVA) actual, con la monitorización adecuada, la desfibrilación y el manejo de la vía
aérea tan pronto como sea posible (con casco cefálico para intubación por ser un
PGA).
• Procederá a la intubación orotraqueal del paciente lo antes posible con un
videolaringoscopio con un monitor separado (para permitir la mayor distancia al
paciente). Lo aconsejable es utilizar un casco cefálico y un bougie, estas dos
medidas aumentan considerablemente el éxito de la intubación en el primer intento
y minimizar el riesgo de exposición de aerosoles.
• Si el primer intento fracasa, coloque un Dispositivo Supraglotico (DSG).
• No ventile con balón-máscara (por el riesgo de salpicaduras y generación de
aerososles que conlleva).
• Si el paciente presenta retorno a la circulación espontanea inicie con cuidados
posparada cardiaca y realice los estudios epidemiológicos necesarios.
Paciente COVID-19 confirmado o sospechoso, presenta PC sin retorno a la
circulación espontanea a pesar del RCP.
• Proceda a las disposiciones específicas de manejo de cadáveres.

En todos los casos, una vez que la resucitación ha terminado retire el EPP bajo
45
supervisión para evitar la contaminación y en todo momento aplique los 5
momentos de lavado de manos.

PUNTOS CLAVE:
1. No compruebe la respiración (no oír, ni sentir). Use un desfibrilador automático
(DEA) monitor desfibrilador y verifique el ritmo.
2. No realice ventilación balón-máscara si no tiene un casco cefálico para
procedimientos productores de aerosoles
3. Cualquier paciente en paro cardíaco atendido por el equipo de respuesta rápida
puede estar infectado por el COVID-19
4. Evite iniciar la resucitación sin usar el equipo de protección personal al menos
básico.
5. Evite el abordaje de la vía aérea sin un equipo de protección personal completo.
6. Tenga especial cuidado al retirarse el equipo de protección personal.
7. Al inicio del turno realice una reunión previa para asignar funciones y tareas ante
un paciente en PCR COVID-19, esto reduce los errores, contaminación y la
infección.
8. Ensaye y simule los procedimientos continuamente para disminuir riesgo de
infección.

1.15 ANEXO 15. RECOMENDACIONES PARA RUTA DE TRASLADO DE


PACIENTE COVID-19

RUTA DE TRASLADO DEL PACIENTE SI NO OBSERVACIÓN


Se cuenta con ruta exclusiva de traslado del paciente con COVID-19
EN CASO DE NO CONTAR CON RUTA EXCLUSIVA SI NO OBSERVACIÓN
Activar Protocolo de traslado
Informar a todo el personal del traslado de paciente COVID-19
Despejar ruta para el traslado del paciente
Verificar EPP en paciente a ser trasladado
Verificar EPP del personal a cargo del traslado del paciente
Uso de Cámara de aislamiento
Registro de personal que tuvo contacto con el paciente
Limpieza y desinfección de la ruta de traslado
Fuente: Elaboración propia
BIBLIOGRAFÍA

• Protocolo de Organización Perioperatoria de Pacientes con Nuevo Coronavirus


(SARS-CoV-2), Servicio de Anestesiología, Cuidados Intensivos de Anestesia y
46
Tratamiento del Dolor, Hospital Univesitario de Getafe. Salud Madrid.
• Manejo quirúrgico de pacientes con infección por COVID-19. Recomendaciones de
la Asociación Española de Cirujanos. CIR ESP. 2020;98(5) 251-259.
• Protocolo ante el COVID-19 en el área quirúrgica del H.U.M. VALDECILLA (versión
2.0).
• Consideraciones para el manejo seguro en brote de enfermedad por coronavirus
(COVID-19). ¿Cómo preparar una unidad quirúrgica? Revista Mexicana de
Anestesiología. Abril-Junio 2020. Vol. 43. No. 2. 121-129.
47

También podría gustarte