بشار بن برد: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده

درخط

نسخهٔ کنونی تا ‏۴ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۴۲

بَشّار پسر بُرد پسر یرجوخ تخارستانی (به عربی: بَشّار بن بُرد بن يرجوخ) (۹۵ - ۱۶۷ یا ۱۶۸ ق.؛ برابر با ۷۱۴ م. - ۷۸۴ م.) شاعر ایرانی دوره‌های امویان و عباسیان بود. وی، به زبان عربی شعر می‌سرود و در این کار درخشندگی بسیاری داشت و سرآمد هماوردان خویش در این زمینه همچون فرزدق بود. وی، نابینا مادرزاد بود.^[۱]

زندگی‌نامه

پدر بشار از تخارستان (واقع در خراسان بزرگ یا افغانستان امروزی) بود که به دست عربها به بند کشیده شده و به بصره آورده شده بود. بشار در نزدیکی همین شهر زاده شد. وی نابینا از مادر زاده شد. از کودکی به سرودن شعر به زبان عربی پرداخت و پس از چندی به شعوبیه پیوست. او همچنین، با خاندان برمکیان در پیوند بوده و خالد برمکی را ستوده بود.

کنیه‌ی بشار ابومُعاذ و لقبش مُرعّث به معنای گوشواره‌دار بود. او در بصره بزرگ شد و در زمان خلافت منصور دوانیقی به بغداد رفت و پله‌های پیشرفت را پیمود.^{^{[نیازمند منبع]}} وی به فرمان المهدی خلیفه عباسی، به علت هجوی که بشار درباره‌ی او گفته بود و به گناه زندیقی در برابر دیدگان مردم بصره، وی را آن قدر تازیانه زدند که بر اثر آن شکنجه، جان سپرد. برخی گزارش کرده‌اند که به فرمان خلیفه، وی را در آب خفه کرده‌اند.^[۲]

شعرهای بشار

شعرهای بشار بیشتر در قالب قصیده و غزل و با موضوعیت ستایش ایرانیان و نکوهش تازیان بوده‌است.^{^{[نیازمند منبع]}} دیوان کوچکی از اشعار او برجای مانده و نمونه‌های شعر شعوبیه او را می‌توان در کتاب‌های وفیات‌الاعیان ابن خلکان و الاغانی ابوالفرج اصفهانی جست.

دربارهٔ برتر دانستن او اایرانیان را و خوار دانستن عرب‌ها از ابوالفرج اصفهانی آمده‌است که روزی عربی بشار را گفت که:

ای بشار! تو ما را کوچک می‌کنی و موالی را با ما می‌شورانی که ترک ولاء ما گویند و به اصل و نسب ایرانی خود بازگردند، در حالی که تو خود نژادی پاک و اصلی معروف نداری.

^{^{[نیازمند منبع]}} بشار از این سخن عرب برآشفته می‌شود و چنین پاسخ می‌دهد:

به خدا سوگند، نژاد من از زر ناب پاکتر و بهتر است و اصلم از کردار نیکان و پرهیزگاران پاکیزه‌تر است. روی زمین سگی نیست که آرزوی پیوستن به نژاد تو را داشته باشد.

^{^{[نیازمند منبع]}}

همچنین، پاره‌ای از شعرهای او بر جستار برتری دادن آتش -عنصر مقدس زرتشتیان- بر خاک -عنصر اسطوره‌ای پدید آمدن آدمیان در نزد مسلمانان- بود. وی همچنین، شیطان را -که از آتش آفریده شده بود- از آدمی -که از خاک آفریده شده بود- برتر می‌دانست.

غزل‌های بشار در روزگار عباسی میان زنان هوا خواهان بسیاری یافت. بسیاری از زنان به خانه او می‌رفتند تا اشعارش را یاد بگیرند. دین‌یارانِ زمان، بر این باور بودند که این غزل‌ها زنان را گمراه می‌کند. در نتیجه، مهدی عباسی او را از غزل گفتن بازداشت.^{^{[نیازمند منبع]}}

سابقهٔ ادبی

وی که پیشرو شعرای محدثین برشمرده می‌شود، در تفاخر به نَسَب خود و تحقیر عرب و وصف جواری و کنیزکان و ایراد تشبیهات و استعارات دقیق و به کار بستن امثال و حکم مشهور است. اهمیت خاص او درآمیختن معانی متغزل با معانی مدحی و پی‌ریزی سبکی خاص در قصیده سرایی است که به زودی مقبول شاعران تازی ‌گوی گردید.

وفات

او نیز مانند ابوسلمه خلال همدانی، ابومسلم خراسانی، فضل بن سهل و خاندان برمک قربانی سیاست فریبکارانه عباسیان شد^[۳] و به سال ۲۱۶ ه‍.ق به اتهام زندقه (کفر) به ضرب تازیانه کشتند.^[۴]

منابع

↑ Esat Ayyıldız, Abbâsî Dönemi Şairi Beşşâr b. Burd'un Uzun Manzumeleri, Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler, Ankara: Gece Kitaplığı, 2021, v. 2, p.27-58.
↑ قصاید لطیف.
↑ تاریخ ادبیات ایران - ذبیح‌الله صفا - پوشینه نخست.
↑ دو قرن سکوت - عبدالحسین زرین کوب - جنگ عقاید - بشار بن برد - صفحهٔ ۲۷۱

افتخارزاده، محمودرضا. شعوبیه، ناسیونالیسم ایرانی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۶.
ویکی‌پدیای عربی، نسخه ۲۸ ژوئیه ۲۰۰۶
حسینعلی ممتحن، نهضت شعوبیه، جنبش ملی ایرانیان در برابر خلافت اموی و عباسی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
زرین کوب، عبدالحسین. «دو قرن سکوت» ، انتشارات جاویدان، ۱۳۳۶.

پیوند به بیرون

قصایدی از بشار، در وبگاه Adab.wiki (عربی )
دیوان بشار بن برد

[1] Esat Ayyıldız, Abbâsî Dönemi Şairi Beşşâr b. Burd'un Uzun Manzumeleri, Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler, Ankara: Gece Kitaplığı, 2021, v. 2, p.27-58.

[2] قصاید لطیف.

[3] تاریخ ادبیات ایران - ذبیح‌الله صفا - پوشینه نخست.

[4] دو قرن سکوت - عبدالحسین زرین کوب - جنگ عقاید - بشار بن برد - صفحهٔ ۲۷۱

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{بدون منبع}}
 {{یادکرد نادقیق}}
+[[پرونده:Bashar ibn Burd, sketch, 1967.jpg|بندانگشتی|بشار بن برد]]
-'''بَشّار پسر بُرد پسر یرجوخ تخارستانی''' {{به عربی|بَشّار بن بُرد بن يرجوخ}} ([[۹۵ (قمری)|۹۵]] - [[۱۶۷ (قمری)|۱۶۷]] یا [[۱۶۸ (قمری)|۱۶۸ ق.]]؛ برابر با [[۷۱۴ (میلادی)|۷۱۴ م.]] - [[۷۸۴ (میلادی)|۷۸۴ م.]]) [[شاعر]] [[ایرانی|افغانی تبار]]، دوره‌های [[امویان]] و [[عباسیان]] بود. وی، به [[زبان عربی]] [[شعر]] می‌سرود و در این کار درخشندگی بسیاری داشت و سرآمد هماوردان خویش در این زمینه همچون [[فرزدق]] بود. وی، [[نابینایی|نابینا]] مادرزاد بود.<ref>Esat Ayyıldız, [https://ia601405.us.archive.org/5/items/abbasi-donemi-sairi-bessar-b.-burdun-uzun-manzumeleri/Abb%C3%A2s%C3%AE%20D%C3%B6nemi%20%C5%9Eairi%20Be%C5%9F%C5%9F%C3%A2r%20b.%20Burd%27un%20Uzun%20Manzumeleri.pdf Abbâsî Dönemi Şairi Beşşâr b. Burd'un Uzun Manzumeleri], Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler, Ankara: Gece Kitaplığı, 2021, v. 2, p.27-58.</ref>
+'''بَشّار پسر بُرد پسر یرجوخ تخارستانی''' {{به عربی|بَشّار بن بُرد بن يرجوخ}} ([[۹۵ (قمری)|۹۵]] - [[۱۶۷ (قمری)|۱۶۷]] یا [[۱۶۸ (قمری)|۱۶۸ ق.]]؛ برابر با [[۷۱۴ (میلادی)|۷۱۴ م.]] - [[۷۸۴ (میلادی)|۷۸۴ م.]]) شاعر [[ایرانی]] دوره‌های [[امویان]] و [[عباسیان]] بود. وی، به [[زبان عربی]] [[شعر]] می‌سرود و در این کار درخشندگی بسیاری داشت و سرآمد هماوردان خویش در این زمینه همچون [[فرزدق]] بود. وی، [[نابینایی|نابینا]] مادرزاد بود.<ref>Esat Ayyıldız, [https://ia601405.us.archive.org/5/items/abbasi-donemi-sairi-bessar-b.-burdun-uzun-manzumeleri/Abbâsî%20Dönemi%20Şairi%20Beşşâr%20b.%20Burd%27un%20Uzun%20Manzumeleri.pdf Abbâsî Dönemi Şairi Beşşâr b. Burd'un Uzun Manzumeleri], Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler, Ankara: Gece Kitaplığı, 2021, v. 2, p.27-58.</ref>
 == زندگی‌نامه ==
-پدر بشار از [[تخارستان]] (واقع در [[افغانستان]] امروزی) بود که به دست عربها به بند کشیده شده و به [[بصره]] آورده شده بود. بشار در نزدیکی همین شهر زاده شد. وی نابینا از مادر زاده شد. از کودکی به سرودن شعر به زبان عربی پرداخت و پس از چندی به [[شعوبیه]] پیوست. او همچنین، با خاندان [[برمکیان]] در پیوند بوده و [[خالد بن برمک|خالد برمکی]] را ستوده بود.
+پدر بشار از [[تخارستان]] (واقع در [[خراسان|خراسان بزرگ]] یا [[افغانستان]] امروزی) بود که به دست عربها به بند کشیده شده و به [[بصره]] آورده شده بود. بشار در نزدیکی همین شهر زاده شد. وی نابینا از مادر زاده شد. از کودکی به سرودن شعر به زبان عربی پرداخت و پس از چندی به [[شعوبیه]] پیوست. او همچنین، با خاندان [[برمکیان]] در پیوند بوده و [[خالد بن برمک|خالد برمکی]] را ستوده بود.
-کنیه''‌''ی بشار ا''بومُعاذ'' و لقبش'' مُرعّث'' به معنای ''گوشواره‌‌دار'' بود. او در [[بصره]] بزرگ شد و در زمان خلافت [[منصور دوانیقی]] به [[بغداد]] رفت و پله‌های پیشرفت را پیمود.{{مدرک}} وی به فرمان [[المهدی]] [[خلیفه]] عباسی، به علت هجوی که بشار درباره''‌''ی او گفته بود و به گناه [[زندیق]]ی در برابر دیدگان مردم بصره، وی را آن قدر تازیانه زدند که بر اثر آن شکنجه، جان سپرد. برخی گزارش کرده‌اند که به فرمان خلیفه، وی را در آب خفه کرده‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=قصاید لطیف|زبان=فارسی}}</ref>
+کنیه''‌''ی بشار ا''بومُعاذ'' و لقبش'' مُرعّث'' به معنای ''گوشواره‌دار'' بود. او در [[بصره]] بزرگ شد و در زمان خلافت [[منصور دوانیقی]] به [[بغداد]] رفت و پله‌های پیشرفت را پیمود.{{مدرک}} وی به فرمان [[المهدی]] [[خلیفه]] عباسی، به علت هجوی که بشار درباره''‌''ی او گفته بود و به گناه [[زندیق]]ی در برابر دیدگان مردم بصره، وی را آن قدر تازیانه زدند که بر اثر آن شکنجه، جان سپرد. برخی گزارش کرده‌اند که به فرمان خلیفه، وی را در آب خفه کرده‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=قصاید لطیف|زبان=فارسی}}</ref>
 == شعرهای بشار ==
-شعرهای بشار بیشتر در قالب [[قصیده]] و [[غزل]] و با موضوعیت ستایش افغانیان و نکوهش [[مردم عرب|تازیان]] بوده‌است.{{مدرک}} دیوان کوچکی از اشعار او برجای مانده و نمونه‌های شعر شعوبیه او را می‌توان در کتاب‌های ''وفیات‌الاعیان'' [[ابن خلکان]] و ''[[الاغانی]]'' [[ابوالفرج اصفهانی]] جست.
+شعرهای بشار بیشتر در قالب [[قصیده]] و [[غزل]] و با موضوعیت ستایش ایرانیان و نکوهش [[مردم عرب|تازیان]] بوده‌است.{{مدرک}} دیوان کوچکی از اشعار او برجای مانده و نمونه‌های شعر شعوبیه او را می‌توان در کتاب‌های ''وفیات‌الاعیان'' [[ابن خلکان]] و ''[[الاغانی]]'' [[ابوالفرج اصفهانی]] جست.
-دربارهٔ برتر دانستن او افغانیان را و خوار دانستن عرب‌ها از ابوالفرج اصفهانی آمده‌است که روزی عربی بشار را گفت که:{{نقل قول|ای بشار! تو ما را کوچک می‌کنی و موالی را با ما می‌شورانی که ترک ولاء ما گویند و به اصل و نسب افغانی خود بازگردند، در حالی که تو خود نژادی پاک و اصلی معروف نداری.}}{{مدرک}}
+دربارهٔ برتر دانستن او اایرانیان را و خوار دانستن عرب‌ها از ابوالفرج اصفهانی آمده‌است که روزی عربی بشار را گفت که:{{نقل قول|ای بشار! تو ما را کوچک می‌کنی و موالی را با ما می‌شورانی که ترک ولاء ما گویند و به اصل و نسب ایرانی خود بازگردند، در حالی که تو خود نژادی پاک و اصلی معروف نداری.}}{{مدرک}}
 بشار از این سخن عرب برآشفته می‌شود و چنین پاسخ می‌دهد:{{نقل قول|به خدا سوگند، نژاد من از زر ناب پاکتر و بهتر است و اصلم از کردار نیکان و پرهیزگاران پاکیزه‌تر است. روی زمین سگی نیست که آرزوی پیوستن به نژاد تو را داشته باشد.}}{{مدرک}}
@@ خط ۱۸: / خط ۱۸: @@
 غزل‌های بشار در روزگار عباسی میان زنان هوا خواهان بسیاری یافت. بسیاری از زنان به خانه او می‌رفتند تا اشعارش را یاد بگیرند. دین‌یارانِ زمان، بر این باور بودند که این غزل‌ها زنان را گمراه می‌کند. در نتیجه، مهدی عباسی او را از غزل گفتن بازداشت.{{مدرک}}
-== سابقه''‌''ی ادبی ==
+== سابقهٔ ادبی ==
-وی که پیشرو شعرای [[محدث]]ین برشمرده می‌شود، در تفاخر به نَسَب خود و تحقیر عرب و وصف جواری و کنیزکان و ایراد تشبیهات و استعارات دقیق و به کار بستن امثال و حکم مشهور است. اهمیت خاص او درآمیختن معانی متغزل با معانی مدحی و پی''‌''ریزی سبکی خاص در [[قصیده]] سرایی است که به زودی مقبول [[شاعران]] تازی ''‌''گوی گردید.
+وی که پیشرو شعرای [[محدث]]ین برشمرده می‌شود، در تفاخر به نَسَب خود و تحقیر عرب و وصف جواری و کنیزکان و ایراد تشبیهات و استعارات دقیق و به کار بستن [[امثال و حکم]] مشهور است. اهمیت خاص او درآمیختن معانی متغزل با معانی مدحی و پی''‌''ریزی سبکی خاص در [[قصیده]] سرایی است که به زودی مقبول [[شاعران]] تازی ''‌''گوی گردید.
 == وفات ==
@@ خط ۳۲: / خط ۳۲: @@
 == پیوند به بیرون ==
-* [https://xn--igbhe1a7h.com/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%AF%D9%8A%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D8%AF قصایدی از بشار]، در وبگاه Adab.wiki {{نشان زبان|ar|عربی}}
+* [https://xn--igbhe1a7h.com/wiki/تصنيف:ديوان_بشار_بن_برد قصایدی از بشار]، در وبگاه Adab.wiki {{نشان زبان|ar|عربی}}
 * [http://www.poetsgate.com/poet_176.html دیوان بشار بن برد]
@@ خط ۳۹: / خط ۳۹: @@
 {{ترتیب‌پیش‌فرض:بشار بن برد}}
 [[رده:اعدام‌شدگان اهل ایران]]
-[[رده:اعدام‌شدگان بدست خلفای عباسی]]
+[[رده:اعدام‌شدگان به‌دست خلفای عباسی]]
 [[رده:اعدام‌شدگان به اتهام بدعت در دین]]
 [[رده:افراد ایرانی عراقی‌تبار]]
-[[رده:شاعران عربی ایرانی در سده‌های میانه]]
 [[رده:اهالی ایران در سده ۸ (میلادی)]]
 [[رده:اهالی بصره]]
@@ خط ۶۰: / خط ۵۹: @@
 [[رده:شاعران دوره عباسیان]]
 [[رده:شاعران شعوبی]]
-[[رده:شاعران عرب]]
 [[رده:شاعران عرب سده ۸ (میلادی)]]
+[[رده:شاعران عرب]]
+[[رده:شاعران عربی ایرانی در سده‌های میانه]]
 [[رده:شاعران عربی سده ۸ (میلادی)]]
 [[رده:شاعران فارسی‌زبان]]
@@ خط ۶۹: / خط ۶۹: @@
 [[رده:عرب‌های ایرانی‌تبار]]
 [[رده:قربانیان شکنجه اهل ایران]]
-[[رده:کشتگان با ضرب و شتم]]
+[[رده:کشته‌شدگان با ضرب و شتم]]
 [[رده:متهمان به زندقه]]
 [[رده:مسلمانان سده ۸ (میلادی)]]
 [[رده:مقاله‌های خرد شاعر خاورمیانه‌ای]]
 [[رده:منتقدان اسلام]]
+[[رده:نابینایان اهل ایران]]
 [[رده:نابینایان]]
 [[رده:نویسندگان عربی سده ۸ (میلادی)]]
-[[رده:نابینایان اهل ایران]]
+[[رده:شاعران نابینا]]
+[[رده:مسلمانان سابق منتقد اسلام]]