Lod
31°56′55″N 34°53′20″E/31,948611 34,888889
 Miasto Lod | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Dystrykt | |||
| Burmistrz |
Yair Revivo | ||
| Powierzchnia |
12,226 km² | ||
| Wysokość |
88 m n.p.m. | ||
| Populacja (2010) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Nr kierunkowy |
+972 3 | ||
| Kod pocztowy |
60840, 71000, 71100, 71103, 71321, 71362 | ||
Położenie na mapie Izraela  | |||
Położenie na mapie Dystryktu Centralnego  | |||
| 31°56′55″N 34°53′20″E/31,948611 34,888889
| |||
| Strona internetowa | |||
Lod lub Lidda (hebr. לוֹד, arab. اللُّدّ trb. Al-Ludd; w starożytności nazywane też Diospolis, wymowa lokalna Lud) – miasto położone w Dystrykcie Centralnym w Izraelu.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Miasto leży na równinie Szaron, w odległości 14 kilometrów od Morza Śródziemnego. Tworzy wraz z położonym na południu miastem Ramla jedną aglomerację, luźno związaną z obszarem metropolitalnym Gusz Dan. Po wschodniej stronie miasta przepływa rzeka Ajjalon i jej dopływ Gezer.
W jego otoczeniu znajduje się miasto Ramla, moszawy Nir Cewi, Achi’ezer, Zetan, Kefar Truman, Ginnaton, Ben Szemen i Achisamach, wieś Kefar Chabad, strefa przemysłowa Nir Cewi, tereny międzynarodowego portu lotniczego im. Dawida Ben Guriona oraz cementownia Nesher Israel Cement Enterprises Ltd.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Zgodnie z danymi Izraelskiego Centrum Danych Statystycznych w 2008 roku w mieście żyło 67,4 tys. mieszkańców, z czego 67,5% stanowili Żydzi, 24,8% Arabowie (w tym muzułmanie i chrześcijanie), a 7,7% inne narodowości[1].
Zgodnie z danymi Izraelskiego Centrum Danych Statystycznych w Lod w 2000 było 23 032 zatrudnionych pracowników i 1405 pracujących na własny rachunek. Pracownicy otrzymujący stałe pensje zarabiali w 2000 średnio 4754 szekli.
Populacja miasta pod względem wieku:
| Wiek (w latach) | Procent populacji w % |
|---|---|
| 0–4 | 10,4% |
| 5–9 | 10,5% |
| 10–14 | 8,4% |
| 15–19 | 7,1% |
| 20–29 | 15,1% |
| 30–44 | 18,8% |
| 45–59 | 16,1% |
| ponad 60 | 13,4% |
Źródło danych: Central Bureau of Statistics.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Odkrycia archeologiczne wykazały, że w tym miejscu znajdowała się starożytna osada Lydda, która jest wymieniana przez faraona Totmesa III na liście kananejskich miast w Karnak w II tysiącleciu p.n.e.[2] Po zajęciu Ziemi Obiecanej przez Izraelitów miasto Lod zostało założone przez Shemeda z plemienia Benjamina[a]. W VIII wieku p.n.e. miasto zostało zniszczone przez Asyryjczyków, a jego mieszkańcy uprowadzeni w niewolę babilońską[3]. Żydzi z Lod przez cały czas niewoli zachowali swoją tożsamość narodową, o czym świadczy tekst z Księgi Ezdrasza 2:33, który mówi o ludziach z Lod, którzy powrócili z niewoli do swojej ziemi (do Ziemi Izraela)[b]. Następnie Księga Nehemiasza 11:35 informuje, że miasto Lod zostało wówczas ponownie zasiedlone przez Żydów[c]. W okresie hellenistycznym Lod początkowo znajdowało się poza granicami terytoriów Judei. To Grecy zmienili nazwę miasta na Lydda[3]. Podczas powstania Machabeuszów miasto zostało zajęte przez Żydów w 143 p.n.e. i weszło w skład państwa Machabeuszy[3]. W 43 rzymski gubernator Syrii, Kasjusz, sprzedał wszystkich mieszkańców miasta w niewolę. W 66 rzymski legion dowodzony przez prokonsula Syrii, Cestiusa Gallusa, idąc na Jerozolimę zdobył i spalił miasto Lod. Zniszczenia dopełnił w 68 legion dowodzony przez Wespazjana[4].
_02.JPG)
W czasach panowania rzymskiego Lod nosiło nazwę Diospolis (łac. Colonia Lucia Septimia Severia Diospolis)[3]. W Dziejach Apostolskich 9:32–38 Diospolis jest wymieniane jako miasto w którym przebywał Apostoł Piotr, gdy zawołano go do zmarłej w pobliskiej Jafie Tabity. Piotr poszedł i modlitwą wskrzesił zmarłą[d]. Po zniszczeniu w 70 r. Świątyni Jerozolimskiej, wielu Żydów osiedliło się w Lod. To tutaj Rabbi Akiba ben Josef (zwany też Rabbi Akiva) założył słynną jesziwę, w której studiowało pisma 24 tys. Żydów (nauczali w niej: Rabbi Eliezer ben Hyrcanus, Rabbi Tarphon i Rabbi Gamliel). Podczas powstania żydowskiego w 117 Rzymianie otoczyli miasto i wymordowali większość mieszkańców[3].
Pod panowaniem Bizancjum miasto było w przeważającej mierze chrześcijańskie[4]. Według chrześcijańskich legend jest to miejsce śmierci świętego Jerzego, patrona Anglii. To z tego powodu miasto było nazywane Gyorgyopolis. Wybudowano tutaj kościół Świętego Jerzego[2]. W końcu grudnia 415, prymas Eulogiusz z Cezarei zwołał synod w Diospolis. Podczas obrad zastanawiano się nad poglądami Pelagiusza, który przebywał wtedy w Ziemi Świętej. W synodzie wzięło udział trzynastu biskupów, wśród nich bp Jan II z Jerozolimy (386–417) – następca Cyryla Jerozolimskiego (348–386). Broniąc się przed biskupami, Pelagiusz odżegnał się od tez Celestiusza, potępionych na synodzie w Kartaginie w 411. Dalszy ciąg kontrowersji pelagiańskiej pokazał jednak, że Pelagiusz nie był do końca uczciwy wobec greckojęzycznych biskupów, którzy nie w pełni rozumieli wagę problemu nurtującego Kościół łacińskojęzyczny[5].
W 636 miasto zdobyli Arabowie. Przez pewien czas miasto było stolicą prowincji Filastin, jednak później stolicę przeniesiono do sąsiedniej Ramli[4]. Kalif Abd al-Malik ibn Marwan zniszczył miasto i zburzył kościół Świętego Jerzego. W 1099 miasto zdobyli krzyżowcy, następnie odbił je Saladyn i ponownie w 1191 zajęli krzyżowcy. Dla krzyżowców pochodzących z Anglii miasto miało szczególne znaczenie (wierzyli, że zmarł tutaj święty Jerzy). Nazywali je St. George de Lydda. Król Ryszard I Lwie Serce odbudował miasto i kościół Świętego Jerzego[3], a w tutejszej diecezji wprowadzono obrządek łaciński[6]. Gdy w 1170 Lyddę odwiedził żydowski podróżnik Beniamin z Tudeli, był jednym Żydem w mieście[4]. Później przez długie lata cała Palestyna była pod panowaniem arabskim. Arabowie zmienili nazwę miasta na al-Lydda. W XIII wieku Mamelucy użyli kamieni z kościoła Świętego Jerzego do budowy meczetu el-Chodr, który również poświęcono Świętemu Jerzemu, uznawanemu przez islam za świętego człowieka. Później miasto na długi czas podupadło. W 1870 grecki kościół ortodoksyjny zakupił od Arabów pozostałości kościoła i wybudował na tym miejscu nowy kościół Świętego Jerzego[3]. W 1911 miasto ucierpiało od trzęsienia ziemi[7].
W 1918 Palestyna przeszła spod panowania Imperium Osmańskiego pod panowanie brytyjskie. Miasto w tym okresie nazywało się Lydda. Brytyjczycy nie radzili sobie z narastającym konfliktem arabsko-żydowskim w Palestynie i w 1921 doszło tutaj do arabskich rozruchów, podczas których wypędzono wszystkich Żydów z miasta. W 1927 kolejne trzęsienie ziemi zniszczyło miasto. Podczas odbudowy, brytyjska administracja zastąpiła stare gliniane arabskie domy nowoczesnymi budynkami z cegły. Wybudowano wówczas także stację kolejową i Lod stało się ważnym węzłem komunikacyjnym w Mandacie Palestyny[7]. W 1936 kilka kilometrów na północ Brytyjczycy wybudowali bazę lotniczą Lidda.
1 listopada 1945 r. organizacje Irgun Cewai Leumi i Lechi dokonały zamachu terrorystycznego na stację kolejową w Lod[8].
Decyzją rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181 z 29 listopada 1947, miasto Lod miało wejść w skład arabskiego państwa w Palestynie. Brak dobrej woli osiągnięcia pokojowego porozumienia doprowadził do wybuchu wojny domowej w Mandacie Palestyny, podczas której arabskie milicje działające z Liddy paraliżowały żydowską komunikację w całym regionie. Podczas I wojny izraelsko-arabskiej w lipcu 1948 Izraelczycy przeprowadzili operację Danny. W dniu 12 lipca zajęli miasto Lidda. Doszło wówczas do krwawych walk ulicznych, które po wojnie niektórzy nazwali masakrą ludności cywilnej[9]. Raport sporządzony przez oficera wywiadu Jeruham Cohena ocenił liczbę zabitych Arabów na 250 zabitych[10]. Palestyński historyk Aref al-Aref podaje dużo wyższe liczby: 426 zabitych, w tym 179 którzy zginęli w meczecie Dahmash[11]. Rankiem 13 lipca izraelskie dowództwo nakazało przymusową ewakuację mieszkańców miast Lidda i Ramla. Cywile szli pieszo ponad dziewiętnaście kilometrów w bardzo dużym upale, niosąc na rękach swój dobytek i dzieci. Ludzie najpierw porzucali dobytek, następnie umierały osoby starsze, schorowane i dzieci. Zginęło około 350 osób. Dopiero po dotarciu do jordańskich linii, cywile byli przewożeni ciężarówkami do Ramallah. W ciągu dwóch dni w ten sposób wysiedlono około 50 tys. mieszkańców. W Liddzie i Ramli pozostało zaledwie 2,3 tys. Arabów[12]. Izraelski historyk Benny Moris napisał:
Wszyscy Izraelczycy, którzy byli świadkami wydarzeń, zgodzili się by wypędzenie odbyło się pod palącym lipcowym słońcem, co powiększyło cierpienia uchodźców, szczególnie z Lyddy... Wielu było ograbionych z kosztowności przez żołnierzy na posterunkach przy drodze przy wyjeździe z miasta. Sto cywilów zmarło od upału, wyczerpania, odwodnienia...[11]
Władze izraelskie usprawiedliwiały się, że była to strategiczna konieczność wynikająca z potrzeby umocnienia pozycji obronnych i dlatego musiano usunąć z tych miejsc ludność arabską. Wiele lat później Icchak Rabin wyraził żal z powodu tego wydarzenia.
Po tych dramatycznych wydarzeniach pozostałe opuszczone arabskie domy zajęli żydowscy imigranci masowo napływający do Izraela. Większość imigrantów pochodziło z Maroka i Tunezji, a w następnych latach z Etiopii i krajów byłego ZSRR. W 1952 rząd izraelski wywłaszczył Arabów w Lod z ziemi, bez informowania ich o tym (odkryli to w 1955). W następnych latach kilkakrotnie izraelskie firmy budowlane rozpoczynały budowę nowych osiedli na dawnych gruntach arabskich. Arabowie, próbując ratować swoją ziemię, pośpiesznie stawiali swoje domy, bez posiadania wymaganych przez prawo zezwoleń. Nielegalnie wzniesione domy kwalifikowano wówczas do wyburzenia. Doprowadziło to do wybuchu arabskich rozruchów, podczas których policja zabiła w październiku 2000 trzynastu Arabów. Do wyjaśnienia konfliktu żydowsko-arabskiego w Lod powołano wówczas specjalną komisję, na czele której stanął sędzia Theodor Or. W swoim raporcie komisja orzekła, że rząd powinien udzielić pomocy społeczności arabskiej w Lod, która doświadczyła dyskryminacji[13].
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Na przestrzeni swojej długiej historii miasto posiadało wiele nazw: Lod (hebr. לוֹד), Diospolis (gr. Διόσπολις), Gyorgyopolis – w czasach bizantyjskich, St George de Lydda – w okresie krucjat, al-Lydd – czasy arabskie i osmańskie, Liddy – w brytyjski Mandacie Palestyny, i ponownie Lod[7].
Symbole
[edytuj | edytuj kod]Oficjalny herb miasta zaprojektował inżynier Wolf Pevzner. Zawiera on kilka symbolicznych motywów. Starożytna brama prowadząca do miasta wskazuje na długą historię Lod. Zaorane pole symbolizuje żyzne okoliczne tereny rolnicze. W tle rośnie duży jawor. Po bokach widnieją dwie gałązki oliwne reprezentujące liczne gaje oliwne, które w przeszłości stanowiły ważny element lokalnej gospodarki. Werset biblijny pochodzi z Księgi Jeremiasza i symbolizuje otwartość miasta na absorpcję nowych imigrantów.
I synowie wrócili do swoich granic[7].
Miasto nie posiada oficjalnej flagi. W razie potrzeby używa się pomarańczowej flagi z herbem.
Polityka
[edytuj | edytuj kod]| Burmistrz | Lata sprawowania urzędu |
|---|---|
| Alexander Camille | 1959–1964 |
| Szraga Schwalb | 1964–1965 |
| Cewi Ickowic | 1965–1978 |
| Mosze Efrat | 1978–1983 |
| Maksim Lewi | 1983–1996 |
| Benny Regev | 1996–1998 |
| Pinhas Idan | 1998–2000 |
| Arje Bibi | 2000–2002 |
| Maksim Lewi | 2002 |
| Benny Regev | 2002–2007 |
| Ilan Harari | 2007–2011 |
| Me’ir Niccan | 2011-nadal |
Od 2011 burmistrzem miasta jest Me’ir Niccan. Z ważnych instytucji międzynarodowych w Lod swoją siedzibę ma Agencja Żydowska (9 David Hamelech St.).
Współpraca międzynarodowa
[edytuj | edytuj kod]Lod posiada dwa miasta partnerskie: Samtredię w Gruzji i Piatra Neamț w Rumunii.
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Pod względem układu urbanistycznego miasto Lod można podzielić na trzy części: (1) Stare Miasto pozostałe po arabskiej Lidzie, do którego powoli powraca ludność arabska; (2) nowe dzielnice żydowskie, które wyrosły wokół Starego Miasta: Neve Jarak, Jasmin, Szabbazi, Ramat Eszkol, Ganei Ja’ar, Neve Nof, Miszmar Nof, Givat HaZeitim, Savjonei Lod, Lud HaTseira, Neve Alon, Bene Beitecha, Ben Gurion, Ne’ot Icchak, Gan Haqal A, Gan Haqal B, Kiriat Menachem Begin, Chabad, Shikun Memshalti, Neve Zajit, Hisachon, Amidar, Rasko, Remet i Szaret; oraz (3) najnowsze i najbardziej ekskluzywne położone na zachód od torów kolejowych osiedla: Dahamasze, Neve Szalom, Snir i Ganei Aviv.
Kultura
[edytuj | edytuj kod]Ważną rolę w lokalnej kulturze odgrywa Centrum Asymilacji Imigrantów, w którym prowadzone są różnorodne kursy i uroczystości kulturalne. Między innymi naucza się tutaj tradycyjnych żydowskich tańców i prowadzi zajęcia teatralne[14]. Szczególną instytucją jest Instytut Badań Literackich Habermanna (ang. The Habermann Institute for Literary Research). Prowadzi on badania nad literaturą i folklorem społeczności żydowskich na całym świecie, z położeniem szczególnego nacisku na Żydów z Afryki Północnej. Biblioteka Instytutu posiada bogate zbiory podań ludowych, zwyczajów, bajek i powiedzeń. Przy Instytucie znajduje się także Muzeum Dziedzictwa Żydowskiego[15].
Od 1999 w Lod działa hiphopowy zespół muzyczny DAM, który w swoich piosenkach opisuje trudności życia Arabów na okupowanych terytoriach[16].
Edukacja
[edytuj | edytuj kod]Zgodnie z danymi Izraelskiego Centrum Danych Statystycznych w Lod znajduje się 39 szkół, w tym 27 podstawowych i 17 średnich. Ogółem do szkół uczęszcza 12 718 uczniów, w tym 8980 do szkół podstawowych i 3738 do szkół średnich. Średnia uczniów w klasie wynosi 25 osób.
Religia
[edytuj | edytuj kod].jpg)
W mieście znajduje się około 70 synagog służących różnym grupom wyznaniowym w ich różnych obrządkach religijnych. W mieście znajduje się także kilka uczelni chasydzkiej grupy Chabad-Lubawicz: Beit Kneset Chabad – Beit Arje, Chabad of Lod, Chabad of Sza’arei Halija, Chabad School, Colel Avreichem for Georgian Refugees, Colel Ner Jishahn, Gan Chabad, Irgun Chabad Lejotzei Gruzja, Kolel Tiferet Menachem, Talmud Tora i Jesziwa Tomchei Tmimim. Około 300 rodzin społeczności Chabad-Lubawicz zamieszkuje w osiedlu Chabad i jego najbliższej okolicy[17].
W starej części miasta znajduje się Kościół Św. Jerzego, należący do Prawosławnego Patriarchatu Jerozolimy.[18]
Sport i rekreacja
[edytuj | edytuj kod]Najważniejszym tutejszym klubem sportowym jest piłkarski Hapoel Bene Lod F.C., który gra w krajowej drugiej lidze (Liga Leumit). Jego siedzibą jest miejski stadion Lod. Klub powstał w 1980 z połączenia dwóch mniejszych klubów Bene Lod i Rakevet Lod. W regionalnej lidze piłkarskiej grają mniejsze kluby Hapoel MS Ortodoxim Lod i Maccabi Lod.
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]W mieście znajdują się dwie strefy przemysłowe, w których działa wiele przedsiębiorstw z branży logistyki, medycyny, produktów papierniczych, substancji chemicznych i hi-tech[19]. Najważniejszą rolę odgrywa północna strefa przemysłowa Lod, która zajmuje powierzchnię 500 ha. Ze względu na bliskość portu lotniczego jest ona jedną z najważniejszych stref przemysłowych całego Dystryktu Centralnego. Do najważniejszych tutejszych zakładów należy firma Telrad produkująca urządzenia telekomunikacyjne, fabryka tektury Cargal, fabryka papierosów i centrum informatyczny Banku Narodowego Izraela. Rozwojowi strefy sprzyja korzystne położenie przy autostradzie, linii szybkiej kolei i lotnisku.
W południowej strefie przemysłowej znajduje się firma Uti Logistics Israel Ltd. prowadząca usługi logistyczne w transporcie morskim[20]. Firma ICON Clinical Research Israel Ltd. jest światowym dostawcą urządzeń służących do rozwoju biotechnologii i farmakologii[21].
Transport
[edytuj | edytuj kod]
Przez centrum miasta Lod przechodzą drogi nr 434 i 443. Jadąc nimi na północ lub północny wschód dojeżdża się do skrzyżowań z drogą ekspresową nr 40 i dalej do węzłów drogowych z autostradą nr 1. Natomiast wyjeżdżając z miasta w kierunku południowym wjeżdża się na drogę ekspresową nr 44, którą jadąc na południowy wschód dojeżdża się do węzła drogowego z autostradą nr 6 i autostradą nr 431.
W mieście znajdują się dwie stacje kolejowe. Główna stacja kolejowa Lod znajduje się w zachodniej części miasta, i przechodzi przez nią pięć linii kolejowych Rakewet Jisra’el do Jerozolimy, Beit Szemesz, Tel Awiwu, Bene Berak, Petach Tikwy, Rosz ha-Ajin, Kefar Sawy, Naharijji, Hajfy, Riszon le-Syjon, Binjamina-Giwat Ada, Netanji, Rechowot, Aszkelonu i Beer Szewy. W północno-zachodniej części miasta, przy osiedlu Ganei Aviv znajduje się druga stacja kolejowa Lod Ganne Awiw.
Na północ od miasta znajduje się międzynarodowy port lotniczy Ben Guriona.
Osoby związane z miastem
[edytuj | edytuj kod]- Święty Jerzy – główny patron Anglii, Gruzji i Litwy, jeden z Czternastu Świętych Wspomożycieli.
- Georges Habasz (1926–2008) – palestyński terrorysta urodzony w Lod.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zobacz: 1 Księga Kronik 8:12 – „Synowie Elpaala: Eber, Miszam i Szemed, on to zbudował Ono, Lod i miejscowości przynależne.” Tłumaczenie według Biblii Tysiąclecia.
- ↑ Zobacz: Księga Ezdrasza 2:33 – „mężów z Lod, Chadid i Ono – siedemset dwudziestu pięciu”; Tłumaczenie według Biblii Tysiąclecia.
- ↑ Zobacz: Księga Nehemiasza 11:35 – „Lod, Ono i w Dolinie Cieśli.” Tłumaczenie według Biblii Tysiąclecia.
- ↑ Zobacz: Dzieje Apostolskie 9:32–38 – „Kiedy Piotr odwiedzał wszystkich, przyszedł też do świętych, którzy mieszkali w Liddzie. (33) Znalazł tam pewnego człowieka imieniem Eneasz, który był sparaliżowany i od ośmiu lat leżał w łóżku. (34) Eneaszu – powiedział do niego Piotr – Jezus Chrystus cię uzdrawia, wstań i zaściel swoje łóżko! I natychmiast wstał. (35) Widzieli go wszyscy mieszkańcy Liddy i Saronu i nawrócili się do Pana. (36) Mieszkała też w Jafie pewna uczennica imieniem Tabita, co znaczy Gazela. Czyniła ona dużo dobrego i dawała hojne jałmużny. (37) Wtedy właśnie zachorowała i umarła. Obmyto ją i położono w izbie na piętrze. (38) Lidda leżała blisko Jafy; gdy więc uczniowie dowiedzieli się, że jest tam Piotr, wysłali do niego dwóch posłańców z prośbą: Przyjdź do nas bez zwłoki.” Tłumaczenie według Biblii Tysiąclecia.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Israel Central Bureau of Statistics. [w:] Israel Central Bureau of Statistics [on-line]. [dostęp 2008-05-02]. (ang.).
- ↑ a b Jaffa, Tel Qasileh, Eretz Israel Museum, Ramleh, and Lod. [w:] Studium Biblicum Franciscanum [on-line]. [dostęp 2008-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-26)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Lod, Israel Tourism. [w:] Planet Ware [on-line]. [dostęp 2008-10-05]. (ang.).
- ↑ a b c d Lydda (Lod). [w:] The Jewish Agency for Israel [on-line]. [dostęp 2008-10-04]. (ang.).
- ↑ G. Bonner: St. Augustine of Hippo. Life and Controversies. Norwich: The Canterbury Press, 1986, s. 335–338. ISBN 0-86078-203-4.
- ↑ Catholic Encyclopedia (1913)/Lydda. [w:] Wikisource [on-line]. [dostęp 2008-10-04]. (ang.).
- ↑ a b c d Iriyat Lod. [w:] Flags of the World [on-line]. [dostęp 2011-09-05]. (ang.).
- ↑ Norbert Malec, Ewelina Wojtera, Agnieszka Zarębska, Lista zamachód terorrystycznych w latach 1945–2011, [w:] Brunon Hołyst, Mieczysław Goc (red.), Terroryzm w poglądach społeczeństwa polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Menedżerskiej, 2011, s. 811, ISBN 978-83-7520-073-7, OCLC 911237966.
- ↑ Welcome To al-Lydd. [w:] Palestine Remembered [on-line]. [dostęp 2011-09-06]. (ang.).
- ↑ Benny Morris: Operation Dani and the Palestinian Exodus from Lydda and Ramle in 1948. Middle East Journal, 1986, s. 86–87. [dostęp 2011-09-04]. (ang.).
- ↑ a b Benny Morris: The Birth of the Palestinian Refugee Problem Revisited. Cambridge: Cambridge University Press, 2004, s. 427–428.
- ↑ Haim Yacobi: The Jewish-Arab City: Spatio-politics in a Mixed Community. Routledge, 2009, s. 39. (ang.).
- ↑ Josi Schwartz: Stop Arab homes being destroyed in Lod, Israel!. [dostęp 2008-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-04-20)]. (ang.).
- ↑ Galia Boneh: Galia Boneh. [dostęp 2008-10-05]. (ang.).
- ↑ Jewish Folklore in Israel: Institutions. [dostęp 2008-10-05]. (ang.).
- ↑ Da Arabian MC: Da Arabian MC. [dostęp 2008-10-05]. (ang.).
- ↑ Chabad-Lubavitch Centers in „Lod Israel”. [w:] Chabad Centers [on-line]. [dostęp 2008-10-05]. (ang.).
- ↑ The Tomb of the Holy Great Martyr George from Lodd, Lydda [online], OrthodoxWord [dostęp 2016-01-02].
- ↑ Worldwide Company Directory/Israel/Lod. [w:] Kompass – Worldwide Company Directory [on-line]. [dostęp 2008-10-05]. (ang.).
- ↑ Uti Logistics Israel Ltd. [w:] Manata [on-line]. [dostęp 2008-10-05]. (ang.).
- ↑ ICON Clinical Research Israel Ltd. [w:] Touch Oncology [on-line]. [dostęp 2008-10-05]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcie satelitarne Lod Google Maps
- Mapa Lod Amudanan
- Allstates-Flag
- Pogoda w Lod WeatherBug
| > 500 000 | |
|---|---|
| 100 000 - 499 999 | |
| 50 000 - 99 999 |
