د افریقا لپاره هلې ځلې

د افریقا لپاره هلې ځلې، چې د افریقا وېش یا د افریقا سوبه هم ورته ویل کېږي، د یوې لنډې مودې په بهیر کې د اووه لوېدیځو اروپایی ځواکونو لهخوا د افریقا د ډېرو برخو یرغل، الحاق ، وېش او استعمار و چې تاریخ پوهان يې د نوي امپریالیزم په نامه پېژني (۱۸۸۱ او ۱۹۱۴ز). د افریقا لس سلنه برخه چې په ۱۸۷۰ ز کې د اروپا تر رسمي کنټرول لاندې وه ،تر ز۱۹۱۴ پورې نږدې۹۰ سلنې ته لوړه شوه، یوازې ایتوپیا (حبشه) او لایبریا خپلواک پاتې شول، که څه هم ایتوپیا وروسته په ۱۹۳۶ز کې د ایټالیا له خوا یرغل او ونیول شوه.

په ۱۸۸۴ ز کال کې د برلین غونډه، چې په افریقا کې یې د اروپا استعمار او سوداګرۍ تنظیمه کړه، معمولا د افریقا لپاره د هڅو د پیل ټکی بلل کېږي. د نولسمې پیړۍ په وروستۍ ربع کې د اروپا د سترواکۍ ترمنځ د پام وړ سیاسي سیالیو شتون درلود. د افریقا وېش، د اروپایی هېوادونو تر منځ پرته له جنګه پېښ شو.

مخینه

په ۱۸۴۰ ز کال کې، د اروپا سوداګرو د سمندر په اوږدو کې کوچنۍ سوداګریزې پوستې جوړې کړې، خو دوی به کله ناکله د هېواد دننه تلل او له سمندر سره نږدې پاتې کېدل یې غوره ګڼل. دوی په اصل کې، له ځایی خلکو سره سوداګرۍ کوله. د لویې وچې ډېری برخې د اروپایانو لپاره د اوسیدو وړ نه وې، ځکه چې د استوایی ناروغیو له امله، لکه: ملاریا د دوی د مړینې کچه لوړه شوې وه.

ان د ۱۸۷۰ز لسیزې په وروستیو کې، د افریقا لویه وچه یوازې لس سلنه د اروپایانو تر کنټرول لاندې وه، د دوی ټولو سیمو له سمندر سره نږدې ځای ځایګی درلود. تر ټولو مهم ملکیتونه انګولا او موزمبیق وو، چې د پرتګال په لاس کې وو. د کیپ مستعمره، د بریتانیا له خوا نیول شوې وه او الجزایر د فرانسې تر ولکې لاندې و. په ۱۹۱۴ز کې، یوازې ایتوپیا او لایبریا د اروپا له کنټرول نه خپلواک پاتې شول او لایبریا د متحده ایالاتو سره پیاوړې اړیکې درلودې.

له لومړۍ نړیوالې جګړې نه دمخه ناورینونه

د کانګو ښکېلاک

د ډیویډ لیوینسټون سپړنې، چې د هنري مورټن سټینلي لهخوا ترسره شوې، د استعمار لپاره د سټینلي له غوره نظرونو سره په زړه پورې تصورونه رامنځته کړل، خو د ځینو ستونزو او کړنو له امله دوی لږ ملاتړ ترلاسه کړ، پرته له دویم لیوپولډ له بلجیم نه چې په ۱۸۷۶ ز کې یې د افریقا نړیواله ټولنه (د کانګو ټولنه) تنظیم کړې وه.

له ۱۸۶۹ ز نه تر ۱۸۷۴ ز پورې، سټینلي په پټه توګه د دویم لیوپولډ له خوا د کانګو سیمې ته واستول شو، هغه هلته د کانګو سیند په اوږدو کې له ډېرو افریقایي مشرانو سره تړونونه وکړل، چې تر ۱۸۸۲ز پورې یې د کانګو د خپلواک دولت بنسټ جوړولو لپاره کافي ساحه درلوده.

سویز کانال

فرانسوي ډیپلومات فرډینند ډی لیسیپس د سویز کانال د جوړولو لپاره، په ۱۸۵۴-۵۶ز کې له اسماعیل پاشا نه ډېری امتیازات، د مصر خدیو او سوډان نه ترلاسه کړي وو. ځینې ​​سرچینې د کار ځواک ۳۰۰۰۰ تنه اټکل کوي، خو ځینې نور اټکل کوي چې ۱۲۰۰۰۰ کاریګران په لسو کلونو کې د خوارځواکۍ، ستړیا او ناروغیو، په ځانګړې توګه د کولرا له امله مړه شوي دي.

په ۱۸۶۹ ز کې د دې بشپړېدو نه لږ وخت دمخه، خیدیو اسماعیل د بریتانوي او فرانسوي بانکدارانو نه د سود په لوړه کچه ډېرې پیسې پور کړې. په ۱۸۷۵ ز کې، هغه له مالي ستونزو سره مخامخ و او دې ته اړ شو، چې په سویز کانال کې د خپلو ونډو بلاک وپلوري.

د برلین غونډه (۱۸۸۴-۸۵ز)

د مصر اشغال او د کانګو لاس ته راوړل د افریقا د خاورې د نیولو لپاره لومړی لوی خوځون و. په ۱۸۸۴ز کې، اوټو فون بسمارک په ۱۸۸۴-۸۵ زکې د برلین غونډه، د افریقا د ستونزو په اړه د بحث لپاره رابللې وه.

په داسې حال کې چې د غلامانو د پاتې سوداګرۍ د پای ته رسولو او د تبلیغي فعالیتونو د پای ته رسولو په اړه ډیپلوماټیک بحثونه ترسره شو - د حاضرو کسانو لومړنۍ اندېښنه دا وه چې، د اروپایی ځواکونو ترمنځ د جګړې مخه ونیسي، ځکه چې دوی لویه وچه په خپل منځ کې وېشلې وه.

د مراکش ناورین

که څه هم د ۱۸۸۴-۸۵ ز برلین غونډې د افریقا د هڅې لپاره مقررات ټاکلي وو، خو دې سیال امپریالیستان کمزوري نه کړه. په ۱۸۹۸ز کې د فشودا پېښه، چې د لندن او پاریس د یو بل د ادعاوو په اړه په غوصه شوي وو، په پایله کې یې په ۱۹۰۴ز کې د Entente Cordiale لاسلیک کولو لامل شو، چې د دواړو ترمنځ یې د سولې ضمانت وکړ.

په دې توګه، قیصر دویم ویلهلم د ۱۹۰۵ ز کال د مارچ ۳۱ له تانګیر نه لیدنه وکړه او د مراکش د خپلواکۍ په اړه یې وینا وکړه، چې په مراکش کې یې د فرانسې نفوذ وګواښه. په مراکش کې د فرانسې نفوذ په ۱۹۰۴ ز کې د بریتانیې او هسپانیې له خوا بیا تایید شوی و. د قیصر وینا، د فرانسې ملتپالنه پیاوړې کړه او د بریتانیې په ملاتړ یې، د فرانسې د بهرنیو چارو وزیر تیوفیل ډیلکاسي سرغړونه غوره کړه.

درویش مقاومت

د نولسمې پیړۍ په پای کې د برلین له غونډې وروسته، انګلیسانو، ایټالویانو او ایتوپیایانو غوښتل د هغو ځمکو ادعا وکړي چې د سومالیا د اوسیدونکو وې.

د درویش غورځنګ له ۱۸۹۵نه تر ۱۹۲۰ ز کلونو پورې شتون درلود. دې غورځنګ یو امیر، سید محمد عبدالله حسن درلود، چې ترکانو د ۱۹۱۰ ز کلونو په اوږدو کې د سومالیا د امیر په توګه د حسن واک پراخ کړ او جرمنيانو ژمنه وکړه، چې په رسمي ډول به ټولې هغه سیمې چې درویشانو لاسته راوړې وي، په رسمیت وپېژني.

د غلامۍ لغوکول

په لوېدېځې اروپا کې د غلامۍ پر وړاندې د خوځون دوام، د افریقا د سوبې او استعمار لپاره یو دلیل او عذر وګرځېد. دا د بروکسل د غلامۍ ضد غونډې ۱۸۸۹-۹۰ز مرکزي موضوع وه. د افریقا لپاره د هڅو په بهیر کې، د ټولو استعماري رژیمونو لومړنی تمرکز، د غلامۍ او د غلام سوداګرۍ لغوکول و. د فرانسې په لوېدیځه افریقا کې، د فرانسې له خوا د سوبې او لغوکولو وروسته، د ۱۹۰۶ او ۱۹۱۱ ز کلونو ترمنځ له یو میلیون څخه ډېر غلامان له خپلو بادارانو نه پخوانیو کورونو ته وتښتیدل.

ښکېلاک، د لومړۍ نړیوالې جګړې په درشل کې

د نوي امپریالیزم د دورې په بهیر کې، د ۱۹ مې پیړۍ په پای کې، اروپا نږدې ۹۰۰۰۰۰۰ مربع مایله (۲۳۰۰۰۰۰۰ km) - د نړۍ د ځمکې د مساحت پنځمه برخه، خپلو بهرنیو استعماري ملکیتونو ته ورزیاته کړه. د اروپا په رسمي ملکیتونو کې اوس د ایتوپیا، لایبیریا او ساګویا الحمرا پرته ټوله د افریقا لویه وچه شامله ده، چې وروستنۍ به یې د هسپانیې له صحرا سره یوځای شي.

د ۱۸۸۵ او ۱۹۱۴ ز کلونو ترمنځ، انګلستان د افریقا نږدې ۳۰٪ نفوس تر خپل واک لاندې راوست؛ د فرانسې لپاره ۱۵٪، د پرتګال لپاره 11٪، د آلمان لپاره ۹٪، د بلجیم لپاره ۷٪ او ایټالیا لپاره ۱٪.

خپلواک دولتونه

لایبریا د افریقا یوازینی هېواد و چې د متحده ایالاتو تر استعمار او ساتنې لاندې و. لایبیریا د امریکا د استعمار ټولنې له خوا تاسیس، استعمار او کنټرول شوې وه، دا یو خصوصي سازمان و، چې په ۱۸۲۲ ز کې د متحده ایالاتو او کیریبین ټاپوګانو نه د افریقا-امریکا او کرابین غلامانو د بېرته استولو لپاره تاسیس شوی و. لایبیریا د جولای په ۲۶، ۱۸۴۷ ز کې د امریکا د استعمار له ټولنې نه خپله خپلواکي اعلان کړه. لایبریا د افریقا ترټولو زوړ جمهوریت او په نړۍ کې (له هایټي وروسته) دویم زوړ تورپوستی جمهوریت دی.