Neidio i'r cynnwys

Yr Ymgiprys am Affrica

Oddi ar Wicipedia
Yr Ymgiprys am Affrica
Enghraifft o'r canlynoltrefedigaethrwydd Edit this on Wikidata
Mathcolonisation of Africa Edit this on Wikidata
Dechreuwyd1885 Edit this on Wikidata
Daeth i ben1914 Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Map yn dangos ceisiadau Ewropeaidd i'r Affrig ar ddechrau'r Rhyfel Byd Cyntaf

Y gwrthdaro rhwng ceisiadau Ewropeaidd i dir yr Affrig, ac ymraniad cynddeiriog y tiroedd hynny, yn ystod cyfnod Imperialaeth Newydd, rhwng yr 1870au a dechrau y Rhyfel Byd Cyntaf, oedd yr Ymgiprys am Affrica. Daeth bron y cyfandir i gyd yn rhannau o ymerodraethau trefedigaethol y gwledydd hynny. Dechreuodd yr Ymgiprys yn araf yn yr 1870au, cyrhaeddodd ei uchafbwynt yn hwyr yr 1880au a'r 1890au, a daeth i ben yn negawd gyntaf yr ugeinfed ganrif. Rhwng 1885 ac 1900, bu grymoedd Ewrop yn rasio'i gilydd i ddatgan eu hawliau yn Affrica. Gwrthwynebodd y mwyafrif o Affricanwyr i gael eu meddiannu a'u rheoli gan Ewropeaid, ac o ganlyniad bu ail ran yr Ymgiprys yn ymwneud â byddinoedd Ewropeaidd yn defnyddio arfau modern i drechu'r gwrthwynebwyr a sefydlu awdurdod dros drigolion y cyfandir.

Gwelwyd yn ail hanner y bedwaredd ganrif ar bymtheg y trawsnewidiad o reolaeth imperialaeth "anffurfiol" drwy ddylanwad milwrol a goruchafiaeth economaidd i reolaeth uniongyrchol. Methodd ymgeision i gyfryngu cystadleuaeth imperialaidd – megis Cynhadledd Berlin (18841885) rhwng Teyrnas Unedig Prydain Fawr ac Iwerddon, y Drydedd Weriniaeth Ffrengig a'r Ymerodraeth Almaenig – i sefydlu, yn derfynol, hawliau y grymoedd oedd yn cystadlu yn erbyn ei gilydd. Anghydfod dros yr Affrig oedd un o'r brif ffactorau ag arweinioddd at y Rhyfel Byd Cyntaf.

Gweler hefyd

[golygu | golygu cod]
Imperialaeth Newyddgw  sg  go )
Codiad Imperialaeth Newydd
Imperialaeth yn Asia
Yr Ymgiprys am Affrica
Diplomyddiaeth y Ddoler
Damcaniaethau ar Imperialaeth Newydd


Eginyn erthygl sydd uchod am hanes Affrica. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.