Ebola virüsü hastalığı
| Ebola virüsü hastalığı | |
|---|---|
 | |
| İki hemşire, salgına yakalanmış iş arkadaşları Mayinga N'Seka'nın yanında. N'Seka bu fotoğraftan birkaç gün sonra öldü. | |
| Uzmanlık | Enfeksiyon hastalıkları  |
Ebola virüsü hastalığı (EVD) veya Ebola kanamalı ateşi (EHF) veya kısaca Ebola, Ebola virüsünün neden olduğu, insanlarda ve diğer primatlarda görülen bir hastalıktır. Belirtiler tipik olarak virüse yakalandıktan sonra ateş, boğaz ağrısı, kas ağrısı ve başağrısı ile iki gün ila üç hafta sonra başlar. Tipik olarak bulantı, kusma ve ishal, karaciğer ve böbrek fonksiyonlarında azalma ile birlikte takip eder. Bu noktada, bazı kişilerde kanama sorunları görülmeye başlar.[1]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ebola ilk olarak 1976 yılında Sudan'ın Nzara ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin Yambuku kentlerinde eş zamanlı 2 salgına yol açmıştır. Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde görülen salgının Ebola Nehri yakınında bir köyde meydana geldiğinden hastalığa bu isim verilmiştir.[2] Daha çok sahra altı batı Afrika ülkelerinde (Gine, Siera Leona, Liberya) son olarak Kongo'da görülmüştür. 22.08.2014 tarihi itibarıyla 2698 vaka görülmüş, bu hastalardan 1428 kişinin ölümüne neden olmuştur.[3]
Salgınların kronolojisi
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllar | Ülke | Ebolavirus | Vaka | Ölüm | Ölüm Oranı | |
| 2020 | Demokratik Kongo Cumhuriyeti | 2 | ||||
| 2012 | Demokratik Kongo Cumhuriyeti | Bundibugyo | 57 | 29 | 51% | |
| 2012 | Uganda | Sudan | 7 | 4 | 57% | |
| 2012 | Uganda | Sudan | 24 | 17 | 71% | |
| 2011 | Uganda | Sudan | 1 | 1 | 100% | |
| 2008 | Demokratik Kongo Cumhuriyeti | Zaire | 32 | 14 | 44% | |
| 2007 | Uganda | Bundibugyo | 149 | 37 | 25% | |
| 2007 | Demokratik Kongo Cumhuriyeti | Zaire | 264 | 187 | 71% | |
| 2005 | Kongo | Zaire | 12 | 10 | 83% | |
| 2004 | Sudan | Sudan | 17 | 7 | 41% | |
| 2003 | Kongo | Zaire | 35 | 29 | 83% | |
| 2003 | Kongo | Zaire | 143 | 128 | 90% | |
| 2001-2002 | Kongo | Zaire | 59 | 44 | 75% | |
| 2001-2002 | Gabon | Zaire | 65 | 53 | 82% | |
| 2000 | Uganda | Sudan | 425 | 224 | 53% | |
| 1996 | Güney Afrika (ex-Gabon) | Zaire | 1 | 1 | 100% | |
| 1996 | Gabon | Zaire | 60 | 45 | 75% | |
| 1996 | Gabon | Zaire | 31 | 21 | 68% | |
| 1995 | Demokratik Kongo Cumhuriyeti | Zaire | 315 | 254 | 81% | |
| 1994 | Fildişi Sahili Cumhuriyeti | Taï Forest | 1 | 0 | 0% | |
| 1994 | Gabon | Zaire | 52 | 31 | 60% | |
| 1979 | Sudan | Sudan | 34 | 22 | 65% | |
| 1977 | Demokratik Kongo Cumhuriyeti | Zaire | 1 | 1 | 100% | |
| 1976 | Sudan | Sudan | 284 | 151 | 53% | |
| 1976 | Demokratik Kongo Cumhuriyeti | Zaire | 318 | 280 | 88% |
Sebep ve tanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Virüs, enfekte olmuş bir hayvanın (genellikle maymunlar veya meyve yarasaları) kan veya vücut sıvıları ile temas sonucunda bulaşabilir.[1] Doğal ortamda hava yoluyla yayıldığı belgelenmemiştir.[7] Meyve yarasalarının virüsü etkilenmeden taşıyıp yaydıklarına inanılmaktadır. İnsan enfekte olduktan sonra hastalık insanlara da yayılabilir. İyileşen erkekler, yaklaşık iki ay boyunca meni yoluyla hastalığı bulaştırabilirler.[1] Tanıyı koymak için, tipik olarak sıtma, kolera ve diğer viral kanamalı ateş gibi benzer belirtileri olan hastalıklar öncelikle kapsamdan çıkarılmalıdır. Tanıyı doğrulamak için kan örneklerinden viral antikorlar, viral RNA veya virüsün kendisi aranır.[1]
Korunma
[değiştir | kaynağı değiştir]Korunma, hastalığı taşıyan maymun ve domuzlardan insanlara hastalığın yayılmasını azaltılmayı içerir. Bu hayvanlarda enfeksiyon olup olmadığını kontrol ederek ve eğer hastalık tespit edilirse bu hayvanları öldürüp cesetlerini düzgün olarak bertaraf ederek yapılabilir. Eti doğru dürüst pişirmek ve eti muamele ederken koruyucu giysiler giymenin yanı sıra, hastalık taşıyan bir kişinin yakınında da korucu giysiler giymek ve elleri yıkamak yardımcı olabilir. Hastalıklı insanların vücut sıvısı ve doku örnekleri de özel itina ile muamele edilmelidir.[1]
Tedavi, hastalığın seyri ve epidemiyoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Hastalığın belirli bir tedavisi yoktur; enfekte olmuş kişilere yardımcı olmak için oral rehidrasyon terapisi (hafif tatlı ve tuzlu içme suyu) veya intravenöz sıvılar verilmektedir.[1] Hastalığın ölüm oranı yüksektir: genellikle virüsle enfekte olanların % 50 ila %90 arasında ölümler olmaktadır.[1][8] EVD ilk olarak Sudan ve Kongo Demokratik Cumhuriyetinde belirlenmiştir. Hastalık tipik olarak Sahara altı Afrikası'nın tropikal bölgelerinde salgın olarak görülmektedir.[1] İlk kez belirlendiği 1976 yılından 2013 yılına kadar, yılda en az 1000 kişi enfekte olmuştur.[1][9] 2014 yılında devam etmekte olan en büyük salgın 2014 Batı Afrika Ebola Salgını ise Gine, Sierra Leone, Liberya ve büyük olasılıkla Nijerya'yı etkilemektedir.[10][11] 2014 yılı Ağustos ayı itibarıyla, 1600'ü aşkın vaka belirlenmiştir.[12] Aşı geliştirme çalışmaları sürmektedir ancak henüz mevcut bir aşı bulunmamaktadır.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g h i j "Ebola virus disease Fact sheet N°103". World Health Organization. Mart 2014. 11 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020.
- ^ "2014 Ebola Virus Disease (EVD) outbreak in West Africa". WHO. 21 Nisan 2014. 17 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2014.
- ^ C.M. Fauquet (2005). Virus taxonomy classification and nomenclature of viruses; 8th report of the International Committee on Taxonomy of Viruses. Oxford: Elsevier/Academic Press. s. 648. ISBN 9780080575483. 16 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2014.
- ^ "Ebola Viral Disease Outbreak — West Africa, 2014". CDC. 27 Haziran 2014. 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2014.
- ^ "CDC urges all US residents to avoid nonessential travel to Liberia, Guinea, and Sierra Leone because of an unprecedented outbreak of Ebola". CDC. 31 Temmuz 2014. 21 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2014.
- ^ "Outbreak of Ebola in Guinea, Liberia, and Sierra Leone". CDC. 4 Ağustos 2014. 16 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2014.
- ^ "Ebola virus disease update - West Africa". WHO. 4 Ağustos 2014. 30 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2014.
- Bibliyografi
- Klenk, Hans-Dieter (Ocak 1999). Marburg and Ebola Viruses (Current Topics in Microbiology and Immunology). Berlin: Springer-Verlag Telos. ISBN 978-3-540-64729-4.
- Klenk, Hans-Dieter; Feldmann, Heinz (2004). Ebola and Marburg viruses: molecular and cellular biology (Limited preview). Wymondham, Norfolk, UK: Horizon Bioscience. ISBN 978-0-9545232-3-7.
- Kuhn, Jens H. (2008). Filoviruses: A Compendium of 40 Years of Epidemiological, Clinical, and Laboratory Studies. Archives of Virology Supplement, vol. 20 (Limited preview). Viyana: SpringerWienNewYork. ISBN 978-3-211-20670-6.
- McCormick, Joseph; Fisher-Hoch, Susan (Haziran 1999) [1996]. Level 4: Virus Hunters of the CDC (Limited preview). Horvitz, Leslie Alan (Updated [3.] bas.). Barnes & Noble. ISBN 978-0-7607-1208-5.
- Pattyn, S. R. (1978). Ebola Virus Haemorrhagic Fever (1. bas.). Amsterdam: Elsevier/North-Holland Biomedical Press. ISBN 0-444-80060-3. 11 Aralık 2010 tarihinde kaynağından (Full free text) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2014.
- Ryabchikova, Elena I.; Price, Barbara B. (2004). Ebola and Marburg Viruses: A View of Infection Using Electron Microscopy. Columbus, Ohio: Battelle Press. ISBN 978-1-57477-131-2.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ViralZone: Ebola-like viruses 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Virological repository from the Swiss Institute of Bioinformatics
- CDC: Ebola hemorrhagic fever 19 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Centers for Disease Control and Prevention, Special Pathogens Branch
- WHO: Ebola haemorrhagic fever 19 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – World Health Organization, Global Alert and Response
- Virus Pathogen Database and Analysis Resource (ViPR): Filoviridae[ölü/kırık bağlantı]
- 3D macromolecular structures of the Ebola virus archived in the EM Data Bank(EMDB) 8 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Google Map of Ebola Outbreaks 19 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- WHO recommended infection control measures 16 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Sınıflandırma | |
|---|---|
| Dış kaynaklar |