K To12 Gabay Pangkurikulum: Araling Panlipunan

Republika ng Pilipinas
Kagawaran ng Edukasyon
DepEd Complex, Meralco Avenue
Lungsod ng Pasig
K to12 Gabay Pangkurikulum

ARALING
PANLIPUNAN
Baitang 10
Disyembre 2013
K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM
Figure 1. The Conceptual Framework of Araling Panlipunan
K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 2 ng 37

BALANGKAS NG ARALING PANLIPUNAN
Deskripsyon
Naging batayan ng K-12 Araling Panlipunan Kurikulum ang mithiin ng “Edukasyon para sa Lahat 2015” (Education for All 2015) at ang K-12 Philippine Basic
Education Curriculum Framework. Layon ng mga ito na magkaroon ng mga kakayahang kinakailangang sa siglo 21 upang makalinang ng “functionally literate and
developed Filipino.” Kaya naman, tiniyak na ang mga binuong nilalaman, pamantayang pangnilalalaman at pamantayan sa pagganap sa bawat baitang ay makapag-aambag
sa pagtatamo ng nasabing mithiin. Sa pag-abot ng nasabing mithiin, tunguhin (goal) ng K-12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang makahubog ng mamamayang mapanuri,
mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa at makatao na may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usaping
pangkasaysayan at panlipunan.
Katuwang sa pagkamit ng layuning ito ay ang pagsunod sa teorya sa pagkatuto na kontruktibismo, magkatuwang na pagkatuto (collaborative learning), at
pagkatutong pangkaranasan at pangkonteksto at ang paggamit ng mga pamaraang tematiko-kronolohikal at paksain/ konseptuwal, pagsisiyat, intregratibo, interdesiplinaryo
at multisiplinaryo. Sa pagkamit ng nasabing adhikain, mithi ng kurikulum na mahubog ang pag-iisip (thinking), perpekstibo at pagpapahalagang pangkasaysayan at sa iba
pang disiplina ng araling panlipunan ng mag-aaral sa pamamagitan ng magkasabay na paglinang sa kanilang kaalaman at kasanayang pang-disiplina.
Mula sa unang baitang hanggang ika-labindalawang baitang, naka-angkla (anchor) ang mga paksain at pamantayang pang-nilalaman at pamantayan sa pagganap
ng bawat yunit sa pitong tema: I) tao, kapaligiran at lipunan 2)panahon, pagpapatuloy at pagbabago, 3) kutlura, pananagutan at pagkabansa, 4) karapatan, pananagutan
at pagkamamamayan 5) kapangyarihan, awtoridad at pamamahala, 6)produksyon, distibusyon at pagkonsumo 7) at ungnayang pangrehiyon at pangmundo Samantala,
ang kasanayan sa iba’t-ibang disiplina ng araling panlipunan tulad pagkamalikhain, mapanuring pag-iisip at matalinong pagpapasya , pagsasaliksik/ pagsisiyasat, kasanayang
pangkasaysayan at Araling Panlipunan, at pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng pandaigdigan pananaw, ay kasabay na nalilinang ayon sa kinakailangang pag-unawa at
pagkatuto ng mag-aaral sa paraang expanding.
Sa ibang salita, layunin ng pagtuturo ng K-12 Araling Panlipunan na malinang sa mag-aaral ang pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at isyung pangkasaysayan,
pangheograpiya, pampulitika, ekonomiks at kaugnay na disiplinang panlipunan upang siya ay makaalam, makagawa, maging ganap at makipamuhay (Pillars of Learning).
Binibigyang diin sa kurikulum ang pag-unawa at hindi pagsasaulo ng mga konsepto at terminolohiya. Bilang pagpapatunay ng malalim na pag-unawa, ang mag-aaral ay
kinakailangang makabuo ng sariling kahulugan at pagpapakahulugan sa bawat paksang pinag-aaralan at ang pagsasalin nito sa ibang konteksto lalo na ang aplikasyon nito
sa tunay na buhay na may kabuluhan mismo sa kanya at sa lipunang kanyang ginagalawan.

Batayan ng K to 12 Araling Panlipunan Kurikulum
Naging batayan ng K-12 Araling Panlipunan Kurikulum ang mithiin ng “Edukasyon para sa Lahat 2015” (Education for All 2015) at ang K-12 Philippine Basic
Education Curriculum Framework. Layon ng mga ito na magkaroon ng mga kakayahang kinakailangang sa siglo 21 upang makalinang ng “functionally literate and
developed Filipino.” Nilalayon din ng batayang edukasyon ang pangmatagalang pagkatuto pagkatapos ng pormal na pag-aaral (lifelong learning). Ang istratehiya sa pagkamit
ng mga pangkalahatang layuning ito ay alinsunod sa ilang teorya sa pagkatuto na konstruktibismo, magkatuwang na pagkatuto (collaborative learning), at pagkatutong
pangkaranasan at pangkonteksto.
Ang sakop at daloy ng AP kurikulum ay nakabatay sa kahulugan nito:
Ang Araling Panlipunan ay pag-aaral ng mga tao at grupo, komunidad at lipunan, kung paano sila namuhay at namumuhay, ang kanilang ugnayan at
interaksyon sa kapaligiran at sa isa’t isa, ang kanilang mga paniniwala at kultura, upang makabuo ng pagkakakilanlan bilang Pilipino, tao at miyembro ng lipunan at mundo at
maunawaan ang sariling lipunan at ang daigidig, gamit ang mga kasanayan sa pagsasaliksik, pagsisiyasat, mapanuri at malikhaing pag-iisip, matalinong pagpapasya, likas-
kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman, at mabisang komunikasyon. Layunin ng Araling Panlipunan ang paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni,
responsable, produktibo, makakalikasan, makabansa, at makatao, na may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usapin sa lipunan sa
nakaraan at kasalukuyan, tungo sa pagpanday ng kinabukasan.
Layunin ng AP Kurikulum
Nilalayon ng AP kurikulum na makalinang ng kabataan na may tiyak na pagkakakilanlan at papel bilang Pilipinong lumalahok sa buhay ng lipunan, bansa at
daigdig. Kasabay sa paglinang ng identidad at kakayanang pansibiko ay ang pag-unawa sa nakaraan at kasalukuyan at sa ugnayan sa loob ng lipunan, sa pagitan ng lipunan
at kalikasan, at sa mundo, kung paano nagbago at nagbabago ang mga ito, upang makahubog ng indibiduwal at kolektibong kinabukasan. Upang makamit ang mga
layuning ito, mahalagang bigyang diin ang mga magkakaugnay na kakayahan sa Araling Panlipunan: (i) pagsisiyasat; (ii) pagsusuri at interpretasyon ng
impormasyon; (iii) pananaliksik; (iv) komunikasyon, lalo na ang pagsulat ng sanaysay; at (v) pagtupad sa mga pamantayang pang-etika.

Tema ng AP Kurikulum
Upang tuhugin ang napakalawak at napakaraming mga paksa na nakapaloob sa Araling Panlipunan, ito ang magkakaugnay na temang gagabay sa buong AP
kurikulum, na hango sa mga temang binuo ng National Council for Social Studies (Estados Unidos).1 Hindi inaasahan na lahat ng tema ay gagamitin sa bawat baitang ng
edukasyon dahil ilan sa mga ito, katulad, halimbawa, ng ika-anim na tema, Produksyon, Distribusyon at Pagkonsumo, ay mas angkop sa partikular na kurso (Ekonomiks)
kaysa sa iba, bagamat tatalakayin din ang ilang mga konsepto nito sa kasaysayan ng Pilipinas, ng Asya at ng mundo. Iaangkop ang bawat tema sa bawat baitang ngunit sa
kabuuan, nasasakop ng kurikulum ang lahat ng mga tema.
1. Tao, Lipunan at Kapaligiran

Ang ugnayan ng tao sa lipunan at kapaligiran ay pundamental na konsepto sa Araling Panlipunan. Binibigyang diin ng temang ito ang pagiging bahagi ng tao hindi
lamang sa kanyang kinabibilangang komunidad at kapaligiran kundi sa mas malawak na lipunan at sa kalikasan. Sa ganitong paraan, mauunawaan ng mag-aaral ang mga
sumusunod:
1.1 Ang mga batayang konsepto ng heograpiya, gamit ang mapa, atlas at simpleng teknolohikal na instrumento, upang mailugar niya ang kanyang sarili at ang
kinabibilangan niyang komunidad;
1.2 Ang impluwensiya ng pisikal na kapaligiran sa tao at lipunan at ang epekto ng mga gawaing pantao sa kalikasan;
1.3 Ang mobilidad (pag-usad) ng tao at populasyon, at mga dahilan at epekto ng mobilidad na ito; at
1.4 Ang pananagutan ng indibidwal bilang miyembro ng lipunan at taga-pangalaga ng kapaligiran at tapagpanatili ng likas kayang pag-unlad
2. Panahon, Pagpapatuloy at Pagbabago
Mahalagang makita ng mag-aaral ang pag-unlad ng lipunan mula sa sinaunang panahon hanggang sa kasalukuyan upang lalo niyang maunawaan ang kanyang sarili at
bansa at sa ganoong paraan ay makapagbuo ng identidad (pagkakakilanlan) bilang indibiduwal at miyembro ng lipunan, bansa at mundo. Sentral sa pag-aaral ng
tao, lipunan at kapaligiran ang konsepto ngpanahon (time), na nagsisilbing batayang konteksto at pundasyon ng pag-uunawa ng mga pagbabago sa buhay ng bawat isa, ng
lipunang kanyang kinabibilangan, at ng kanyang kapaligiran. Ang kaisipang kronolohikal ay hindi nangangahulugan ng pagsasaulo ng mga petsa o pangalan ng tao at
lugar, bagamat mayroong mga mahahalagang historikal fact ( katotohan/ impormasyon) na dapat matutunan ng mag-aaral, kundi ang pagkilala sa pagkakaiba ng
nakaraan sa kasalukuyan, ang pagpapatuloy ng mga paniniwala, istruktura at iba pa sa paglipas ng panahon, ang pag-unawa ng konsepto ng kahalagahang
pangkasaysayan (historical significance), pagpahalaga sa konstekto ng pangyayari sa nakaraan man o sa kasalukuyan, at ang mga kaugnay na kakayahan upang maunawaan
nang buo ang naganap at nagaganap.
3. Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa

Kaugnay sa dalawang naunang tema ang konsepto ng kultura, na tumutukoy sa kabuuan ng mga paniniwala, pagpapahalaga, tradisyon, at paraan ng
pamumuhay ng isang grupo o lipunan, kasama ang mga produkto nito katulad ng wika, sining, at iba pa. Nakaangkla sa kultura ang identidad ng grupo at ng mga
miyembro nito, na sa bansang Pilipinas at sa ibang bahagi ng mundo ay napakarami at iba-iba. May mga aspeto ng kultura na nagbabago samantala ang iba naman ay
patuloy na umiiral sa kasalukuyan. Sa pag-aaral ng temang ito, inaasahan na makabubuo ang mag-aaral ng sariing pagkakakilanlan bilang kabataan, indibidwal
at Pilipino, at maunawaan at mabigyang galang ang iba’t ibang kultura sa Pilipinas. Ang pagkakakilanlan bilang Pilipino ay magiging basehan ng makabansang
pananaw, na siya namang tutulong sa pagbuo ng mas malawak na pananaw ukol sa mundo.
4. Karapatan, Pananagutan at Pagkamamamayan

Nakabatay ang kakayahang pansibiko sa pag-unawa sa papel na ginagampanan ng bawat isa bilang mamamayan at kasapi ng lipunan at sa pagkilala at pagtupad ng
mga karapatan at tungkulin bilang tao at mamamayan. Pananagutan ng mamamayan na igalang ang karapatan ng iba, anuman ang kanilang pananampalataya,
paniniwalang pampulitika, kultural, kasarian, etnisidad, kulay ng balat, pananamit at personal na pagpili. Kasama rito ang paggalang sa opinyon ng iba kahit hindi ito sang-
ayon o katulad ng sariling pag-iisip, at respeto sa pagkatao ng sinuman sa bansa at mundo. Ang pag-unawa sa karapatang pantao at ang pananagutang kaakibat dito
ay mahalagang bahagi ng AP kurikulum upang makalahok ang magaaral nang ganap at sa makabuluhang paraan sa buhay ng komunidad, bansa at mundo.
5. Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala

Bahagi ng pagkamamamayan ay ang pag-unawa sa konsepto ng kapangyarihan, ang paggamit nito sa bansa at sa pang-araw-araw na buhay, ang kahulugan at
kahalagahan ng demokratikong pamamalakad, at ang uri ng pamahalaan sa Pilipinas. Sakop din ng temang ito ang Saligang Batas, na nagsasaad ng mga karapatan at
pananagutan ng mamamayan at ng sambayanang Pilipino. Ang pag-unawa sa konsepto ng awtoridad at liderato sa iba-ibang antas at aspeto ng pamahalaan, kasama ang
mabigat na tungkulin sa pagiging isang lider, ay tatalakayin sa AP kurikulum. Ang karanasan din ng mga bansa sa Asya at sa ibang bahagi ng daigidig ngayon at sa
nakaraan ay pinagmulan ng maraming halimbawa at aralin ukol sa temang ito.
6. Produksyon, Distribusyon at Pagkonsumo

Paano gagastusin ang sariling allowance o kita ng magulang? Paano palalaguin ang naipong pondo ng pamilya? Ang sagot sa mga simpleng tanong na ito ay may
kinalaman sa batayang konsepto ng pagpili (choice), pangangailangan, paggastos (expenditure), halaga at pakinabang (cost and benefit) na sakop unang-una ng
Ekonomiks, ngunit ginagamit din sa pag-aaral ng kasaysayan ng Pilipinas at mga lipunan sa rehiyon ng Asya at daigidig. Sa pag-aaral ng temang Produksyon, Distribusyon
at Pagkonsumo, magagamit ng mag-aaral ang mga konseptong ito sa sariilng buhay at mauunawaan ang ibang konsepto katulad ng inflation, GDP, deficit, na karaniwang
nababasa sa dyaryo o naririnig sa balita sa radyo. Mahalaga ring maunawaan ng mag-aaral ang panlipunang epekto ng desisyon ng indibidwal na konsyumer at ng mga
kumpanya, katulad ng epekto ng kanilang pagpapasya sa presyo ng bilihin o ang epekto ng patakaran ng pamahalaan sa pagdebelop ng ekonomiya, gamit ang pamamaraang
matematikal. (Consumer Ed. Financial Literacy, Pag-iimpok)
7. Ugnayang Panrehiyon at Pangmundo

Sinusuportahan ng temang ito ang layunin ng AP kurikulum na makabuo ang mag-aaral ng pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga
pangunahing usapin sa lipunan at mundo. Araling Asyano sa baitang 7, Kasaysayan ng Daigdig sa baitang 8, Ekonomiks sa baitang 9 at Mga Kontemporaryong Isyu
sa baitang 10. Makatutulong ang kaalaman tungkol sa ibang bansa sa pag-unawa ng lugar at papel ng Pilipinas sa rehiyon at mundo, at kung paano maaaring kumilos ang
Pilipino at ang bansa sa paglutas ng mga suliranin bilang kasapi ng pandaigdigang komunidad.
Inaasahan na sa ika-11 at ika-12 na baitang ay magkakaroon ng mga elektib na kursong tatalakay sa iba’t ibang isyu (lokal, pambansa, panrehiyon, at pandaigidig)
upang lumawak ang kaalaman ng mga mag-aaral at malinang ang kanilang mga mapanuring kakayahan. Sa ganitong paraan din ay lalong mahahasa ang
pagkakadalubhasa ng bawat AP na guro sa pagdisenyo ng nilalaman ng kurso at sa istratehiya ng pagturo nito alinsunod sa pangkalahatang balangkas ng AP. Ilang
halimbawa ng mga paksa ng elektib na kurso ay:
1. Mga panganib sa kapaligiran at kalikasan, ang pangangalaga nito at mga hakbang na maaaring gawin ng mga mag-aaral at ng komunidad upang matugunan ang mga
panganib na ito;
2. Ang layunin at pilosopiya ng isang batas o patakarang opisyal, ang epekto nito sa tao at lipunan (at kalikasan), ang mga problema sa implementasyon at posibleng
solusyon sa problema
3. Ang ugnayan ng kultura sa pagsulong ng lipunan (komunidad, bansa) at mga isyung kaugnay sa kaunlaran ng lipunan
4. Mga pandaigdigang problema sa klima, kalamidad (natural at likha ng tao), at ang paglutas ng mga suliraning ito

Mga Kakayahan
Ang mga kakayahan ng bagong AP kurikulum ay nakaugat sa mga layunin ng batayang edukasyon: ang kapaki- pakinabang (functional) na literasi ng lahat;
ang paglinang ng “functionally literate and developed Filipino;” at ang pangmatagalang pagkatuto pagkatapos ng pormal na pag-aaral (lifelong learning). Makikita ang
mga pangkalahatang layuning ito sa mga partikular na kakayahan ng AP katulad halimbawa, ng pagsisiyasat at pagsusuri. Samakatuwid, ang AP kurikulum ay di lamang base
sa nilalaman (content-based) kundi rin sa mga kakayahan (competence-based). Sadyang inisa-isa ang mga kakayahan ng AP upang: (a) ipakita ang ugnayan nito sa mga
layunin ng batayang edukasyon, at (b) bigyang diin ang mga mapanuring kakayahan na hindi malilinang sa pamamagitan ng pagsasaulo ng impormasyon.
Sa ibaba ang kabuuan ng mga pangkalahatang kakayahan sa AP kurikulum at sa bawat kakayahan, ang mga partikular na kasanayan. Magkakaugnay ang
mga kakayahan at kapwa nagpapatibay ang mga ito sa isa’t isa. Nilalayong linangin ang mga kakahayan sa debelopmental na pamamaraan na angkop sa bawat antas ng
batayang edukasyon at sa proseso ng scaffolding, upang maitatag ang pundasyon ng mga kasanayan para sa mas malalim (at mas komplex) na kakayahan.
Kakayahan Partikular na Kasanayan

1. Natutukoy ang mga sanggunian o pinagmulan ng impormasyon
2. Nakagagamit ng mapa at atlas upang matukoy ang iba’t ibang lugar, lokasyon at ibang impormasyong
Pagsisiyasat
pangheograpiya
3. Nakagagamit ng mga kasangkapang teknolohikal upang makakita o makahanap ng mga sanggunian ng impormasyon
1. Nakababasa ng istatistikal na datos
2. Nakagagamit ng pamamaraang istatistikal o matematikal sa pagsuri ng kwantitatibong impormasyon at ng datos penomenong pang-
Pagsusuri at
ekonomiya
interpretasyon ng datos
3. Nakababasa sa mapanuring pamamaraan upang maunawaan ang historikal na konteksto ng
sanggunian at ang motibo at pananaw ng may-akda
1. Nakauunawa ng kahulugan, uri at kahalagahan ng primaryang sanggunian at ang kaibahan nito sa sekundaryang sanggunian
2. Nakabubuo ng kamalayan sa mga pagpapahalaga, gawi at kaugalian ng panahon at nakikilala ang impormasyon pagkakaiba at/o
pagkakatulad ng mga iyon sa kasalukuyan
3. Nakikilala ang historikal na perspektibo ng awtor o manlilikha
4. Natutukoy ang pagkakaiba ng opinyon at fact
5. Nakatataya ng impormasyon sa pamamagitan ng pagkilala sa bias o punto de bista ng awtor/manlilikha
6. Nakakukuha ng datos mula sa iba’t ibang primaryang sanggunian
7. Nakahihinuha mula sa datos o ebidensya
Pagsusuri at
8. Nakapag-aayos at nakagagawa ng buod ng impormasyon—pangunahing katotohanan at ideya sa sariling salita
interpretasyon ng
9. Nakauunawa ng ugnayang sanhi at epekto (cause and effect)
impormasyon
10. Nakapaghahambing ng impormasyon mula sa mga magkaugnay na sanggunian at nakikilala ang mga punto ng pagkakasundo at di
pagkakasundo
11. Nakabubuo ng interpretasyon tungkol sa magkaiba at posibleng magkasalungat na paliwanag ng isang pangyayari
12. Nakapagbibigay ng historikal na kahalagahan sa mga tao, grupo, pangyayari, proseso o kilusan at institusyon
13. Napag-iisipan ang sariling ideya o pagtingin tungkol sa pinag-uusapan at mga natutuhan mula sa sanggunian
14. Nakapaghahambing ng sariling kaisipan sa kaisipan ng awtor/manlilikha at naipaliliwanag kung saan at bakit sumasang-ayon o hindi
ang dalawang kaisipanNakauunawa ng mobilidad at migrasyon ng populasyon, ang distribusyon nito, dahilan at epekto
15. Nakauunawa ng papel at epekto ng heograpiya sa pagbabagong panlipunan at pangkalikasan
Kakayahan Partikular na Kasanayan
16. Nakagagamit ng pamamaraang matematikal sa pag-unawa ng mga batayang konsepto ng Ekonomiks at sa pagsusuri ng kwantitatibong
datos
17. Nakabubuo ng konklusyon base sa interpretasyon ng impormasyon
1. Nakasasagot ng tanong base sa angkop at sapat na ebidensya
2. Nakapag-aayos ang resulta ng pagsasaliksik sa lohikal na paraan
Pagsasaliksik
3. Nakagagamit ng teknolohikal na instrumento sa pagsasaliksik, pagsusuri ng datos, pagsulat ng sanaysay o papel, at paghanda
ng presentasyon ng pananaliksik
1. Nakapag-uugnay ng sari-saring impormasyon mula sa mga angkop na sanggunian
2. Naipakikilala ang sipi mula sa sanggunian at nagagamit ito nang tama
3. Naipararating sa malinaw at maayos na paraan ang sariling kaisipan tungkol sa kaganapan o isyung pinag-aaralan
na pinatitibay ng nararapat na ebidensya o datos
Komunikasyon
4. Nakabubuo ng maikli ngunit malinaw na introduksyon at konklusyon kapag nagpapaliwanag
5. Nakasusulat ng sanaysay (na may habang 3-5 pahina sa mataas na baitang) na nagpapaliwanag ng isang
pangyayari, isyu o penomeno, gamit ang nararapat at sapat na impormasyon o ebidensiya sa angkop na
pamamaraan
1. Nakauunawa ng karapatan at tungkulin bilang mamamayan upang makalahok sa makabuluhang paraan sa buhay ng pamayanan,
bansa at dagidig
2. Naigagalang at nabibigyang kahalagahan ang pagkakaiba ng mga tao, komunidad, kultura, at paniniwala, at ang kanilang
karapatang pantao
Pagtupad sa
3. Nagiging maingat sa sariling naisin, paniniwala, punto de bista o posisyon
pamantayang pang-etika
4. Nakapagpapakita ng pantay na pakikitungo at paggalang sa mga may ibang pag-iisip kahit hindi ito sumasang-ayon sa sariling ideya,
posisyon o pagtingin
5. Natutukoy ang sangguniang ginamit sa papel (reaksyon, maikling sanaysay) bilang pagkilala sa karapatan sa pag-aaring
intelektuwal ng awtor/manlilikha
Pamantayan sa Programa (Core learning Area Standard):
Naipamamalas ang pag-unawa sa mga konsepto at isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pang-ekonomiya, pangkultura, pampamahalaan,
pansibiko, at panlipunan gamit ang mga kasanayang nalinang sa pag-aaral ng iba’t ibang disiplina at larangan ng araling panlipunan kabilang ang
pananaliksik, pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, pagkamalikhain, pakikipagkapwa, likas-kayang paggamit ng
pinagkukunang-yaman, pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng pandaigdigang pananaw upang maging isang mapanuri, mapagnilay,
mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa at makatao na papanday sa kinabukasan ng mamamayan ng bansa at daigdig.

Pangunahing Pamantayan ng Bawat Yugto (Key Stage Standards):
K–3 4–6 7 – 10
Naipamamalas ang panimulang pag-unawa at Naipamamalas ang mga kakayahan bilang Naipamamalas ang mga kakayahan bilang kabataang
pagpapahalaga sa sarili, pamilya, paaralan, at batang produktibo, mapanagutan at mamamayang Pilipino na mapanuri, mapagnilay,
komunidad, at sa mga batayang konsepto ng makabansang mamamayang Pilipino gamit ang malikhain, may matalinong pagpapasya at aktibong
pagpapatuloy at pagbabago, kasanayan sa pagsasaliksik, pagsisiyasat, pakikilahok, makakalikasan, mapanagutan,produktibo,
distansya at direksyon gamit ang mga kasanayan tungo mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, makatao at makabansa, na may pandaigdigang pananaw
sa malalim ng pag-unawa tungkol sa sarili at pagkamalikhain, pakikipagkapwa, likas-kayang gamit ang mga kasanayan sa pagsisiyasat, pagsusuri ng
kapaligirang pisikal at sosyo-kultural , bilang kasapi ng paggamit ng pinagkukunang-yaman at datos at iba’t ibang sanggunian, pagsasaliksik, mabisang
sariling komunidad at ng mas malawak na lipunan pakikipagtalastasan at pag-unawa sa mga komunikasyon at pag-unawa sa mga batayang konsepto ng
batayang konsepto ng heograpiya, kasaysayan, heograpiya, kasaysayan, ekonomiya, politika at kultura
ekonomiya, pamamahala, sibika at kultura tungo tungo sa pagpapanday ng maunlad na kinabukasan para sa
sa pagpapanday ng maunlad na kinabukasan para bansa.
sa bansa.
Pamantayan sa Bawat Baitang/ Antas (Grade Level Standards):
Baitang Pamantayan sa Pagkatuto
Naipamamalas ang panimulang pag-unawa sa pagkilala sa sarili at pakikipag-ugnayan sa kapwa bilang pundasyon sa paglinang ng kamalayan sa kapaligirang
K
sosyal.
Naipamamalas ang kamalayan at pag-unawa sa sarili bilang kasapi ng pamilya at paaralan at pagpapahalaga sa kapaligirang pisikal gamit ang konsepto ng
1
pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon, distansya at direksyon tungo sa pagkakakilanlan bilang indibidwal at kasapi ng pangkat ng lipunan.komunidad.
Naipamamalas ang kamalayan, pag-unawa at pagpapahalaga sa kasalukuyan at nakaraan ng kinabibilangang komunidad, gamit ang konsepto ng
2 pagpapatuloy at pagbabago,kapangyarihan, pamumuno at pananagutan, pangangailangan at kagustuhan, pagkakilanlan, mga simpleng konseptong
heograpikal tulad ng lokasyon at pinagkukunang-yaman at ng mga saksi ng kasaysayan tulad ng tradisyong oral at mga labi ng kasaysayan.
Naipamamalas ang malawak na pag-unawa at pagpapahalaga ng mga komunidad ng Pilipinas bilang bahagi ng mga lalawigan at rehiyon ng bansa batay sa
3 (a) katangiang pisikal (b) kultura; (c) kabuhayan; at (d) pulitikal, gamit ang malalim na konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon ng tao at
kapaligirang pisikal at sosyal.

Baitang Pamantayan sa Pagkatuto
Naipagmamalaki ang pagka- Pilipino at ang bansang Pilipinas na may pagpapahalaga sa pagkakaiba-iba ng mga kulturang Pilipino batay sa paggamit ng mga
4
kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa pamamahala at pagpapahalaga sa mga mithiin ng bansang Pilipinas.
Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa pagkakabuo ng kapuluan ng Pilipinas at mga sinaunang lipunan hanggang sa mga malalaking
pagbabagong pang-ekonomiya at ang implikasyon nito sa lipunan sa simula ng ika-labing siyam na siglo, gamit ang batayang konsepto katulad ng
5 kahalagahang pangkasaysayan (historical significance), pagpapatuloy at pagbabago, ugnayang sanhi at epekto tungo sa paglinang ng isang batang
mamamayang mapanuri, mapagmuni, responsable, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa at may pagpapahalaga sa mga usapin sa lipunan sa
nakaraan at kasalukuyan tungo sa pagpanday ng maunlad na kinabukasan para sa bansa.
Naipamamalas ang patuloy na pag-unawa at pagpapahalaga sa kasaysayan ng Pilipinas mula sa ika-20 siglo hanggang sa kasalukuyan, tungo sa pagbuo
ng tiyak na pagkakakilanlan bilang Pilipino at mamamayan ng Pilipinas Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa kasaysayan ng Pilipinas base sa
6
pagsusuri ng sipi ng mga piling primaryang sangguniang nakasulat, pasalita, awdyo-biswal at kumbinasyon ng mga ito, mula sa iba-ibang panahon,
tungo sa pagbuo ng makabansang kaisipan na siyang magsisilbing basehan ng mas malawak na pananaw tungkol sa mundo
Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa kamalayan sa heograpiya , kasaysayan, kultura, lipunan, pamahalaan at ekonomiya ng
7
mga bansa sa rehiyon tungo sa pagbubuo ng pagkakakilanlang Asyano at magkakatuwang na pag-unlad at pagharap sa mga hamon ng Asya
Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa sama-samang pagkilos at pagtugon sa mga pandaigdigang hamon sa sangkatauhan sa kabila
8 ng malawak na pagkakaiba-iba ng heograpiya, kasaysayan, kultura, lipunan, pamahalaan at ekonomiya tungo sa pagkakaroon ng mapayapa, maunlad at
matatag na kinabukasan
Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa ekonomiks gamit ang mga kasanayan at
9 pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagnilay, mapanagutan, makakalikasan, produktibo,
makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig
Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa mga kontemporaryong isyu at hamong pang-ekonomiya, pangkalikasan, pampolitika,
karapatang pantao, pang-edukasyon at pananagutang sibiko at pagkamamamayan sa kinakaharap ng mga bansa sa kasalukuyang panahon gamit ang mga
10
kasanayan sa pagsisiyasat, pagsusuri ng datos at iba’t ibang sanggunian, pagsasaliksik, mapanuring pag-iisip, mabisang komunikasyon at matalinong
pagpapasya

Saklaw at Daloy ng Kurikulum
Naipamamalas ang kamalayan bilang batang Pilipino sa katangian at bahaging ginagampanan ng tahanan, paaralan at pamayanan tungo sa paghubog ng isang
mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa.
Grado Daloy ng Paksa Deskripsyon Tema

Pagkilala sa sarili at pakikipag-ugnayan sa kapwa bilang pundasyon sa paglinang ng kamalayan
K Ako at ang Aking kapwa 1-2
sa kapaligirang sosyal
Ang sarili bilang kabahagi ng pamilya at paaralan tungo sa pagkakakilanlan bilang indibidwal at
1 Ako, ang Aking Pamilya at Paaralan kasapi ng komunidad, gamit ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon 1-3
distansya at direksyon at ang pagpapahalaga sa kapaligirang pisikal at paaralan
Pag-unawa sa kasalukuyan at nakaraan ng kinabibilangang komunidad, gamit ang konsepto ng
Ang Aking Komundad, Ngayon at pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon, pagkakasunod-sunod ng pangyayari, mga simpleng
2 1-5
Noon konseptong heograpikal tulad ng lokasyon at pinagkukunang yaman, at konsepto ng mga saksi
ng kasaysayan tulad ng tradisyon oral at mga labi ng kasaysayan
Pag-unawa sa pinagmulan at pag-unlad ng sariling lalawigan at rehiyon kasama ang aspektong
3 Ang Mga Lalawigan sa Aking Rehiyon pangkultura, pampulitika, panlipunan at pangkabuhayan gamit ang malalim na konsepto ng 1-6
pagapapatuloy at pagbabago, interaksyon ng tao at kapaligirang pisikal at sosyal
Pagpapahalaga sa pambansang pagkakakilanlan at ang mga kontribosyon ng bawat rehiyon sa
paghubog ng kulturang Pilipino at pambansang pag-unlad gamit ng mga kasanayan sa
4 Ang Bansang Pilipinas 1-6
heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa pamamahala at pagpapahalaga
sa mga mithiin ng bansang Pilipinas.
Pagkakabuo ng kapuluan ng Pilipinas at mga sinaunang lipunan hanggang sa simula ng ika-20
5 Pagbuo ng Pilipinas bilang Nasyon siglo gamit ang batayang konseptong katulad ng kahalagahang pangkasaysayan (historical 1-6
significance), pagbabago, pag-unlad at pagpapatuloy.
Ang Pilipinas sa harap ng mga hamon at tugon ng ika-20 siglo hanggang sa kasalukuyan tungo
6 Mga Hamon at Tugon sa Pagkabansa 1-6
sa pagbuo ng tiyak na pagkakakilanlang Pilipino at matatag na pagkabansa (strong nationhood)
Pag-unawa at pagpapahalaga sa kamalayan sa heograpiya , kasaysayan, kultura,

lipunan, pamahalaan at ekonomiya ng mga bansa sa rehiyon tungo sa pagbubuo ng
7 Araling Asyano 1-7
pagkakakilanlang Asyano at magkakatuwang na pag-unlad at pagharap sa mga hamon ng
Asya

Grado Daloy ng Paksa Deskripsyon Tema
Pag-unawa at pagpapahalaga sa sama-samang pagkilos at pagtugon sa mga pandaigdigang

hamon sa sangkatauhan sa kabila ng malawak na pagkakaiba-iba ng heograpiya, kasaysayan,
8 Kasaysayan ng Daigdig 1-7
kultura, lipunan, pamahalaan at ekonomiya tungo sa pagkakaroon ng mapayapa, maunlad at
matatag na kinabukasan.
Pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa ekonomiks gamit ang mga
kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng
9 Ekonomiks 1-7
mamamayang mapanuri , mapagnilay, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan,
at makataong mamamayan ng bansa at daigdig
Pag-unawa at pagpapahalaga sa mga kontemporaryong isyu at hamong pang-ekonomiya,
pangkalikasan, pampolitika, karapatang pantao, pang-edukasyon at pananagutang sibiko at
10 Mga Kontemporaryong Isyu pagkamamamayan sa kinakaharap ng mga bansa sa kasalukuyang panahon gamit ang mga 1-7
kasanayan sa pagsisiyasat, pagsusuri ng datos at iba’t ibang sanggunian, pagsasaliksik,
mapanuring pag-iisip, mabisang komunikasyon at matalinong pagpapasya
BILANG NG ORAS SA PAGTUTURO: 10 weeks/quarter; 4 quarters/year
Grade Time Allotment
1-2 30 min/day x 5 days
3-6 40 min/day x 5 days
7-10 3 hrs/week

BAITANG 10
MGA KONTEMPORARYONG ISYU
Pamantayang Pangnilalaman : Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga isyu at hamong pangkapaligiran, pang-ekonomiya, pampulitika, karapatang pantao,
pang-edukasyon, at pananagutang pansibiko na kinahaharap ng mga bansa sa kasalukuyan, gamit ang mga kasanayan sa pagsisiyasat,
pagsusuri ng datos at iba’t ibang sanggunian, pananaliksik, mapanuring pag-iisip,mabisang komunikasyon, pagiging makatarungan, at
matalinong pagpapasya.
PAMANTAYANG PAMANTAYAN
NILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO LEARNING
PANGNILALAMAN SA PAGGANAP CODE
(Content ) ( Learning Competencies) MATERIALS
(Content Standard) (Performance Standard)
UNANG MARKAHAN - Mga Isyung Pangkapaligiran at Pang-ekonomiya
Ang mga mag-aaral ay may Ang mga mag-aaral ay: Ang mga mag-aaral ay:
A. Kahalagahan ng Pag-aaral ng pag-unawa:
mga Kontemporaryong Isyu AP10IPE-Ia-1
sa sanhi at implikasyon ng nakabubuo ng 1. Naipaliliwanag ang konsepto
mga lokal at pandaigdigang programang ng Konteporaryong Isyu
isyung pang-ekonomiya pangkabuhayan 2. Nasusuri ang kahalagahan ng
tungo sa pagkamit ng (livelihood project) batay pagiging mulat sa mga
AP10IPE-Ia-2
pambansang kaunlaran sa mga pinagkukunang kontemporaryong isyu sa
yaman na matatagpuan lipunan at daigdig
A. Mga Suliraning sa pamayanan upang 3. Naipaliliwanag ang iba’t ibang
Pangkapaligiran makatulong sa paglutas uri ng kalamidad na
AP10IPE-Ib-3
1. Disaster Risk Mitigation sa mga suliraning nararanasan sa komunidad at
2. Climate Change pangkabuhayan na sa bansa
(Aspektong Politikal, kinakaharap ng mga 4. Naiuugnay ang gawain at
Pang-ekonomiya, at mamamayan desisyon ng tao sa
AP10IPE-Ib-4
Panlipunan) pagkakaroon ng mga
3. Mga Suliraning kalamidad
Pangkapaligiran sa
Sariling Pamayanan 4. Natutukoy ang mga
paghahanda na nararapat AP10IPE-Ib-5
Halimbawa: gawin sa harap ng mga
waste management, kalamidad
mining, quarrying, 5. Natutukoy ang mga ahensiya
deforestation, at ng pamahalaan na
flashflood responsable sa kaligtasan ng AP10IPE-Ic-6
mamamayan sa panahon ng
kalamidad

6. Napahahalagahan ang
pagkakaroon ng disiplina at
kooperasyon sa pagitan ng
AP10IPE-Ic-7
mga mamamayan at
pamahalaan sa panahon ng
kalamidad
7. Naipaliliwanag ang aspektong
politikal, pang-ekonomiya, at AP10IPE-Ic-8
panlipunan ng Climate Change
8. Natatalakay ang iba’t ibang
programa, polisiya, at
patakaran ng pamahalaan at AP10IPE-Id-9
ng mga pandaidigang
samahan tungkol sa Climate
Change
9. Natataya ang epekto ng
AP10IPE-Id-
Climate Change sa kapaligiran,
10
lipunan, at kabuhayan ng tao
sa bansa at sa daigdig
10. Natutukoy ang mga suliraning
AP10IPE-Ie-
pangkapaligiran na
11
nararanasan sa sariling
pamayanan
11. Natatalakay ang mga hakbang
ng pamahalaan sa pagharap AP10IPE-Ie-
sa mga sulliraning 12
pangkapaligiran sa sariling
pamayanan
12. Nakagagawa ng case study
tungkol sa sanhi at epekto ng
AP10IPE-If-
mga suliraning
13
pangkapaligiran na
nararanasan sa sariling
pamayanan
C. Mga Isyung Pang-Ekonomiya 13. Naipaliliwanag ang mga
AP10IPE-If-
dahilan ng pagkakaroon ng
14
1. Unemployment unemployment

2. Globalisasyon
3. Sustainable 14. Natataya ang implikasyon ng
AP10IPE-Ig-
Development unemployment sa pamumuhay
15
at sa pag-unlad ng ekonomiya
ng bansa
15. Nakabubuo ng mga mungkahi
AP10IPE-Ig-
upang malutas ang sulliranin
16
ng unemployment
16. Naipaliliwanag ang konsepto AP10IPE-Ig-
ng globalisasyon 17
17. Naipaliliwanag ang
pangkasaysayan, pampulitikal,
AP10IPE-Ih-
pang-ekonomiya, at sosyo-
18
kultural na pinagmulan ng
globalisasyon
18. Nasusuri ang mga
pangunahing institusyon na
may bahaging ginagampanan
sa globalisasyon (pamahalaan, AP10IPE-Ih-
paaralan, mass media, 19
multinational na korporasyon,
NGO at mga internasyonal na
organisasyon)
AP10IPE-Ih-
19. Naipaliliwanag ang konsepto
20
ng sustainable development
20. Natatalakay ang kasaysayan
AP10IPP-Ii-
ng pagkabuo ng konsepto ng
21
sustainable development
21. Naipaliliwanag ang kaugnayan

ng mga gawain at desisyon ng AP10IPE-Ii-
tao sa pagbabagong 22
pangkapaligiran
22. Nasusuri ang mga
AP10IPE-Ii-
kasalukuyang hamon sa
23
pagtamo ng sustainable

development (hal.:
consumerism, energy
sustainability, poverty, at
health inequalities)
23. Napaghahambing ang iba’t
ibang istratehiya at polisiya na
may kaugnayan sa pagtamo AP10IPE-Ij-
ng sustaibale development na 24
ipinatutupad sa loob at labas
ng bansa
24. Nakasusulat ng isang case
study na nakatuon sa pagtamo
AP10IPE-Ij-
ng sustainable development
25
ng kinabibilangang
pamayanan
IKALAWANG MARKAHAN - Mga Isyung Politikal at Pangkapayapaan
B.Mga Isyung Politikal Ang mga mag-aaral ay may Ang mga mag-aaral ay: Ang mga mag-aaral ay:
1. Migration (Migrasyon) pag-unawa:
2. Territorial and border nakapagpapanukala ng
AP10IPP-IIa-
conflicts sa sanhi at epekto ng mga mga paraan na 1. Natutukoy ang mga dahilan ng
1
3. Political dynasties isyung pampulitikal sa nagpapakita ng aktibong migrasyon sa loob at labas ng
4. Graft and corruption pagpapanatili ng katatagan pakikilahok sa mga bansa
ng pamahalaan at maayos na isyung pampulitikal na
ugnayan ng mga bansa sa nararanasan sa 2. Naipaliliwanag ang epekto ng
AP10IPP-Iib-
daigdig pamayanan at sa bansa migrasyon sa aspektong
-2
panlipunan, pampulitika, at
pangkabuhayan
2. Natatalakay ang mga dahilan
AP10IPP-IIb-
ng mga suliraning teritoryal at
3
hangganan (territorial and
border conflicts)
3. Nasusuri ang epekto mga
suliraning teritoryal at
AP10IPP-IIc-
hangganan (territorial and
4
border conflicts) sa aspektong
panlipunan, pampulitika,
pangkabuhayan, at

pangkapayapaan ng mga
mamayan
4. Naipaliliwanag ang konsepto AP10IPP-IIc-
ng political dynasties 5
5. Nasusuri ang sanhi at epekto

AP10IPP-IId-
ng political dynasties sa
6
pagpapanatili ng malinis at
matatag na pamahalaan
AP10IPP-Iid-
6. Naipaliliwanag ang konsepto,
7
uri at pamamaraan ng graft
and corruption
7. Natataya ang epekto ng graft
and corruption sa pagtitiwala
AP10IPP-IIe-
at partisipasyon ng mga
8
mamayan sa mga programa
ng pamahalaan
8. Nasusuri ang kaugnayan ng

AP10IPP-IIe-
graft and corruption sa
9
aspektong pangkabuhayan at
panlipunan
9. Nakapagmumungkahi ng mga
AP10IPP-
paraan upang maiwasan ang
Iif-10
graft and corruption sa lipunan
IKATLONG MARKAHAN - Mga Isyu sa Karapang Pantao at Gender
A. Mga Isyu sa Ang mga mag-aaral ay may Ang mga mag-aaral ay: Ang mga mag-aaral ay:
Karapatang Pantao pag-unawa:
nakapagpaplano ng 1. Nakapagpaplano ng symposium
1. Anyo ng paglabag sa sa kahalagahan ng symposium na na tumatalakay sa kaugnayan
karapatang pantao karapatang pantao sa tumatalakay sa ng karapatang pantao at AP10IKP-
2. Epekto ng paglabag sa pagsusulong ng kaugnayan ng pagtugon sa responsibilidad IIIa-1
karapatang pantao pagkapantay-pantay at karapatang pantao at bilang mamamayan tungo sa
3. Mga halimbawa ng respeto sa tao bilang kasapi pagtugon sa pagpapanatili ng isang
paglabag sa karapatang ng pamayanan, bansa, at responsibilidad bilang pamayanan at bansa na
pantao sa pamayanan, daidig mamamayan tungo sa kumikilala sa karapatang

bansa, at daigdig pagpapanatili ng isang pantao
pamayanan at bansa na 2. Nasusuri ang epekto ng AP10IKP-
kumikilala sa karapatang paglabag sa karapatang pantao IIIa-2
pantao 3. Nasusuri ang mga halimbawa
ng paglabag sa karapatang AP10IKP-
pantao sa pamayanan, bansa, IIIb-3
at daigdig
4. Nakapagmumungkahi ng ng
mga pamamaraan sa AP10IKP-
pangangalaga ng karapatang IIIb-4
pantao
AP10IKP-
paran ng paglutas sa mga
IIIc-5
paglabag ng karapatang pantao
B. Mga Isyu na may Ang mga mag-aaral ay may Ang mga mag-aaral ay: Ang mga mag-aaral ay:
Kaugnayan sa Kasarian pag-unawa:
(Gender)
1. Gender & Sexuality sa kahalagahan ng nakabubuo ng 1. Nakabubuo ng dokyumentaryo AP10IKP-
2. Reproductive Health pagtanggap at paggalang sa dokyumentaryo na na nagsusulong ng paggalang IIIc-6
Law iba’t ibang perspektibo na nagsusulong ng sa karapatan ng mga
3. Same-sex Marriage may kaugnayan sa samu’t paggalang sa karapatan mamamayan sa pagpili ng
4. Prostitusyon at Pang- saring isyu sa gender ng mga mamamayan sa kasarian at sekswalidad
aabuso pagpili ng 2. Nasusuri ang iba’t ibang salik
AP10IKP-
kasarian at sekswalidad na nagiging dahilan ng
IIId-7
pagkakaroon ng diskriminasyon
sa kasarian
3. Natataya ang bahaging
ginagampanan ng
kasarian(gender roles) sa iba’t AP10IKP-
bang larangan at institusyong IIId-8
panlipunan (trabaho,
edukasyon, pamilya,
pamahalaan, at relihiyon)
AP10IKP-
4. Napaghahambing ang
IIIe-9
katatayuan ng kababaihan,
lesbians, gays, bisexuals, at
transgendern sa iba’t ibang
bansa at rehiyon
5. Naipapaliwanag ang
AP10IKP-
mahahalagang probisyon ng
IIIg-10
Reproductive Health Law
6. Naipapahayag ang sariling
AP10IKP-
saloobin sa Reproductive
IIIh-11
Health Law
3. Nasusuri ang epekto ng same-
AP10IKP-IIIi-
sex marriage sa mga bansang
12
pinahihintulutan ito
4. Naipapahayag ang pananaw
AP10IKP-
sa pagpapahintulot ng same-
IIIh-13
sex marriage sa bansa
5. Natatalakay ang dahilan ng
AP10IKP-IIIi-
prostitusyon at pang-aabuso
14
6. Nasusuri ang epekto ng
prostitusyon at pang-aabuso
AP10IKP-
sa buhay ng tao sa
IIIj-15
pamayanan at bansa
paraang tungo sa ikalulutas
ang suliranin ng prostitusyon AP10IKP-
at pang-aabuso sa sariling IIIj-16
pamayanan at bansa
IKAAPAT NA MARKAHAN - Mga Isyung Pang-Edukasyon at Pansibiko at Pagkamamamayan (Civics and Citizenship)
A. Mga Isyung Pang- Ang mga mag-aaral ay may Ang mga mag-aaral ay 1. Nasusuri ang sistema ng
AP10ICC-IVa-
edukasyon pag-unawa: edukasyon sa bansa
1
1. Access sa Edukasyon nakagagawa ng case
2. Kalidad ng Edukasyon sa kahalagahan ng study na tumatalakay sa 2. Nasusuri ang mga programa
edukasyon tungo sa mga solusyon tungkol sa ng pamahalaan na
AP10ICC-IVa-
ikabubuti ng kalidad ng mga suliraning nagsusulong ng
1
pamumuhay ng tao, kinakaharap ng sistema pagkakapantay-pantay sa
pagpapanatili ng kaayusang ng edukasyon sa bansa edukasyon
panlipunan, at pag-unlad ng 3. Nasusuri ang mga programa
bansa ng pamahalaan na
AP10ICC-IVa-
nagsusulong ng
2
pagkakapantay-pantay sa
edukasyon
4. Nasusuri ang kalidad ng AP10ICC-
edukasyon sa bansa IVb-3
5. Natatalakay ang mga

AP10ICC-IVc-
suliraning kinakaharap ng
4
sektor ng edukasyon sa
bansa
pamamaraan na
makakatulong sa AP10ICC-
pagpapataas ng kalidad ng IVd-5
edukasyon sa pamayanan at
bansa
B. Pansibiko at Ang mga mag-aaral ay may Ang mga mag-aaral ay 7. Matutukoy ang mga katangian
Pagkamamamayan pag-unawa: na dapat taglayin ng isang
AP10ICC-IVe-
(Civics and Citizenship) aktibong mamamayan na
6
1. Pakikilahok sa mga sa kahalagahan ng nakagagawa ng nakikilahok sa mga gawain at
gawaing pansibiko pagkamamayan at pananaliksik tungkol sa usaping pansibiko
(Civic Engagement) pakikilahok sa mga gawaing kalagayan ng pakikilahok 8. Natatalakay ang iba’t ibang
2. Pakikilahok sa mga pansibiko tungo sa sa mga gawaing gawaing pansibiko sa AP10ICC-IVf-
Gawaing Politikal pagkakaroon ng isang pansibiko at pulitikal ng pamayanan at bansa 7
(Political Socialization) pamayanan at bansang mga mamamayan sa
maunlad, mapayapa, at may kanilang sariling 9. Nasusuri ang epekto ng
pagkakaisa pamayanan pakikilahok ng mamamayan
AP10ICC-IVg-
sa mga gawaing pansibiko sa
8
kabuhayan, pulitika, at
lipunan
10. Nasusuri ang epekto ng
pakikilahok ng mamamayan AP10ICC-
sa mga gawain at usapin IVh-9
pampulitika

11. Naipapaliwanag ang
kahalagahan ng pagkakaroon
ng kooperasyon ng
mamamayan at pamahalaan
AP10ICC-IVi-
sa paglutas sa mga suliraning
10
panlipunan
12. Naipapahayag ang saloobin

sa mahahalagang isyung
AP10ICC-
pampulitika na kinakaharap
IVj-11
ng sariling pamayanan at
bansa

Talasalitaan
Absolute advantage – ganap na kalamangan ng isang bansa sa isang produkto kapag mas mababa ang halaga ng produksiyon nito kaysa halaga ng produksiyon ng ibang
bansa
Absolute monarchy – Uri ng monarkiya na ang kapangyarihan ng hari ay hindi nalilimitahan ng sinuman
Acid Rain – polusyong dulot ng sulfur dioxide at nitrogen oxide na pumapailanlang sa himpapawid at sumasama sa water vapor at bumabagsak sa anyong ulan, hamog, o
niyebe
Acropolis – ang burol at pinakamataas na lugar sa gitna ng lungsod-estado ng Athens at iba pang lungsod-estado ng Greece
Agham panlipunan – isang sangay ng kaalaman na ang pinag-aaralan ay ang mga pag-uugali ng tao habang siya ay nakikipag-ugnayan sa kanyang kapwa at sa
kapaligiran
Agora – ang gitna ng lungsod-estado ng isang bukas na lugar kung saan maaring magtinda o magtipon-tipon ang mga tao sa Greece
Ahimsa – hango sa relihiyong Jainism na may kahulugan na mapayapang pamamaraan ng pakikibaka o ang hindi paggamit ng dahas
Allied Powers – mga bansang nagsanib-puwersa, kinabibilangan ng United States, Great Britain, at dating Soviet Union, upang labanan ang Axis Powers
Allocative role – tumutukoy sa masinop na paggamit ng mga pinagkukunang-yaman
Alokasyon –isang mekanismo ng pamamahagi ng mga pinagkukunang-yaman sa iba’t ibang gamit upang sagutin ang mga pangunahing katanungan ng isang lipunan sa
suliranin ng kakapusan
Alyansa – pagbubuo ng grupo o lupon ng mga makapangyarihang bansa sa Europe
Akulturasyon – prosesong pinagdaraanan isang lipunan sa pagtanggap ng elemento, katangian, o impluwensiya ng kultura ng iba pang lipunan
Apollo 11 – sasakyang panghimpapawid na mula sa United States, na siyang unang sasakyang nakarating sa buwan
Astrolabe – instrumento sa paglalayag na ginagamit upang malaman ang latitudo layo ng barko
Archipelago / Kapuluan – pangkat ng mga pulo
Armistice – kasunduan na pansamantalang pagtigil ng labanan o digmaan
Axis Powers – mga bansang nagsanib, kabilang ang Germany, Italy, at Japan, upang kalabanin ang Allies noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig
B
Batas ng Demand –batas sa ekonomiya na nagsasaad ng hindi direktang relasyon o ugnayan ang presyo sa quantity demanded.
Batas ng Supply – batas sa ekonomiya na nagsasaad na mayroong direktang relasyon o ugnayan ang presyo sa quantity supplied.

Bayaring nalilipat – bayarin ng pamahalaan sa sambahayan tulad ng pensiyon ng mga nagretiro, benepisyong pangkalusugan, at pangkalahatang kapakanan para sa mga
pamilyang mahihirap
Beleaguered forests – inabusong mga kagubatan

Biodiversity – ang pagkakaiba-iba at pagiging katangi-tangi ng lahat ng anyo ng buhay na bumubuo sa natural na kalikasan
Bourgeoise- mga mangangalakal at banker na bagaman may salapi ay hindi nabibilang sa mga lipi ng maharlika at kaparian
Brain drain – pagkaubos na mga propesyonal na may angkin kasanayan o talento dulot ng kanilang pangingibang-bayan upang maghanap ng mas magandang oportunidad
sa paghahanapbuhay
Bulkan – bundok na may butas sa pinakatuktok na nilalabasan ng maiinit na bato, lava, putik, lahar, at abo
Bulubundukin – hanay ng mga bundok na magkakadikit
Bundok – mataas na anyong lupa na nagtataglay ng mga bato at lupa
C
Calligraphy – Sistema ng pagsulat ng mga Tsino

Caste – pagkakahati-hati ng tao sa lipunang Hindu.
Ceteris Paribus – other things being equal; ang hinuha na walang pagbabago maliban sa salik na pinag-aaralan. Sa paggamit ng ceteris paribus, nagagawang simple ang
pagpapaliwanag sa mga ugnayan na nais suriin.
Climate Change – ito ay ang pagbabago sa klima ng mundo; kinapapalooban ito ng pagbabago sa temparatura, wind pattern, pagbuhos ng ulan, lalo na ang pagbabago sa
temperature ng mundo bunga ng pagtaas ng mga partikular na gas lalo ng carbon dioxide.
Cold War – labanan ng ideolohiya, na hindi ginagamitan ng dahas
Command economy – ang ekonomiya ay nasa ilalim ng komprehensibong kontrol at regulasyon ng pamahalaan
Comparative advantage – ang espesyalisasyon at kalakalan ay makakabuti sa mga bansa kahit na may mga bansang hindi episyente sa paggawa nito
Coniferous – tumutukoy sa mga punong cone bearing
Confucianism – Isang pilosopiya na nakatuon sa pagpapabuti ng ugali sa pamamagitan ng pagtataguyod sa mga virtue ng kagandahang loob, tamang pag-uugali, at
pagkamagalang
Cooperative – kooperatiba; isang samahan na nabuo at pinatatakbo para sa benepisyo ng mga kasapi
Core – pinakamalalim na bahagi ng daigdig; binubuo ng inner core at outer core; halos 1380 milya ang kapal ng outer core
Cost and Benefit Analysis –ang pag-aanalisa ng gastos at pakinabang na makukuha mula sa gagawing pagpapasya

Cross elasticity – ang pagsukat kung papaano tumutugon ang quantity demand ng produkto X sa pagbabago ng presyo ng produkto Y
Crust – pinakaibabaw na bahagi ng daigdig; matigas at mabatong bahagi ng planeta
Cuneiform – unang nabuong sistema ng pagsusulat. Isa itong uri ng pictograph na naglalarawan ng mga bagay na ginagamitan nang may 600 pananda sa pagbubuo ng
mga salita o ideya. Sistema ng pagsulat na imbensiyon ng mga Sumerian.
D
Death March - isang uri ng pagpaparusang ipinataw ng mga Hapon sa Pilipinas laban sa mga sumukong sundalong Pilipino at Amerikano sa Bataan
Deforestation – pagkaubos at pagkawala ng mga punongkahoy sa mga gubat
Demand – tumutukoy sa parehong kakayahan at kagustuhan ng isang taong bumili ng isang produkto at serbisyo
Demand curve – kurba na nagpapakita ng magkasalungat na relasyon sa pagitan ng presyo at quantity demanded
Demand function – matematikong paglalarawan sa ugnayan ng presyo at quantity demanded
Demand schedule – talaan na nagpapakita ng dami ng demand sa iba’t ibang presyo
Demokrasya – uri ng pamahalaang ang kapangyarihan ay nasa kamay ng mga mamamayan upang pumili ng kanilang kinatawan sa pamahalaan
Desertification – ang pagkasira ng lupain sa mga rehiyong bahagyang tuyo o lubhang tuyo
Dinastiya – pamumuno ng isang angkan sa isang imperyo o kaharian sa loob ng mahabang panahon
Disaster risk mitigation – isang sistematikong paraang ng pagtukoy, pagtataya, at pagbabawas ng panganib ng trahedya o kalamidad
Disincentives – ang pagbabayad ng multa o kawalan (losses) na matatamo sa hindi episyenteng pagpapasya
Diskriminasyon – ang hindi pantay na pagtingin sa karapatan, lahi, kulay, o kultura ng isang tao
Disyerto – rehiyong may malawak na tuyong lupa at buhangin
Diverse habitat – Iba-ibang panahanan o tirahan
Divine origin – paniniwala ng mga Hapones sa kabanalan at buhay na simbolo ng panginoon sa kanilang mga hari
Demography – pag-aaral sa antas ng populasyon na nakatuon sa kapanganakan, pag-aasawa, kamatayan, at mga sakit
Downsizing – pagbabawas ng manggagawa ng bahay kalakal sa panahon ng bust perid upang makatipid sa gastusin ng produksyon
E
Ecological balance – balanseng ugnayan sa pagitan ng mga bagay na may buhay at ang kanilang kapaligiran
Ecosystem – masalimuot na sistema ng interaksiyon sa pagitan ng mga bagay na may buhay at ng mga bagay na walang buhay sa pisikal na kapaligiran
Eco-tourism – gawaing pang-turismo gamit ang kalikasan

Ekonomiks – pag-aaral ng pakikipagsapalaran ng tao sa kapaligirang kanyang ginagalawan. Ito ay nauukol sa pagpapasyang ginagawa ng tao at ng lipunan kung paano
gamitin at ipamahagi ang limitadong pinagkukunang-yaman upang matugunan ang kanyang walang hanggang pangangailangan at kagustuhan.
Ekwilibriyo – isang sitwasyon na nagkakasundo ang mga mamimili (sa panig ng demand) at nagbibili (sa panig ng supply)
Enlightenment – kilusang intelektwal na naglalayong gamitin ang agham sa pagsagot sa mga suliraning ekonomikal, pulitikal, at maging kultural
Entreprenyur – indibidwal na nagsasaayos, nangangasiwa, at nakikipagsapalaran sa isang negosyo
Equator – itinatakda bilang zero degree latitude at humahati sa globo sa hilaga at timog na hemisphere o hemispero
Etnisidad – mistulang kamag-anakan; kapag kinikilala ng isang grupo ng tao ang mga sarili at ang isa’t isa bilang kasapi ng isang grupong etnolingguwistiko
Etnolingguwistiko – tumutukoy sa pagkakapareho at pagkakaiba ng mga tao sa isang bansa ayon sa kultura, wika, at etnisidad
Exploitation – pananamantala sa iba para sa sariling kapakanan
Export – pagluluwas ng mga produkto palabas ng isang bansa patungo sa iba’t ibang panig ng mundo
F
Fascism – ideolohiyang ipinalaganap ni Benito Mussolini, na tumututol sa anumang uri ng oposisyon sa pamahalaan
Fief - lupang ipinagkakaloob ng lord sa vassal
Footbinding – Sinaunang tradisyon sa China na kung saan sadyang binabali apagbabali ng arko ng paa upang hindi ito lumaki nang normal, tinatawag ang ganitong klase
ng mga paa na lotus feet o lily feet.
French Revolution- Rebolusyong pinasimulan ng mga Pranses na naglalayong magkaroon ng pagkakapantay-pantay, pagkakaisa, at kalayaan
G
Genocide – malawakang pagpatay na ginawa noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig lalo na laban sa mga Hudyo
Geocentrism- paniniwala noong panahong Medieval na ang Daigdig (Earth) ay ang sentro ng solar system
Glasnost - Isang salitang Ruso na nangangaghulugan ng openness o pagiging bukas kung saan ,may malayang napag-usapan ang mga suliranin ng bansa sa pamamagitan
ng malayang pamamahayag
Global climate change – pagbabago ng pandaigdigan o rehiyonal na klima na maaaring dulot ng likas na pagbabago sa daigdig o ng
mga gawain ng tao
Globalisasyon – ang kaparaanan kung paano nagiging global o pangbuong mundo ang mga lokal o pampook o kaya pambansang mga gawi o paraan sa aspeto ng
ekonomiya at kalakalan, teknolohiya, politika, at kalinangan o kultura

Gross Domestic Product – sumusukat sa kabuuang pampamilihang halaga ng lahat ng tapos na produkto at serbisyo na ginawa sa isang takdang panahon sa loob ng
isang bansa
Gross National Product (Gross National Income) – kabuuang pampamilihang halaga ng mga produkto at serbisyo na nagawa ng mga mamamayan ng isang bansa
Guild- samahan ng mga taong nagtatrabaho sa magkatulad na hanapbuhay
H
Habitat – tirahan ng mga hayop at iba pang mga bagay

Hanging amihan – hilagang-silangang monsoon; umiihip nang salungat sa unang hangin mula Oktubre hanggang Abril mula sa Siberia patungong karagatan
Hanging habagat – timog-kanlurang monsoon; umiihip mula Mayo hanggang Setyembre na may dalang napakalakas na ulan mula sa karagatan
Heliocentrism – paniniwala na ang araw ang sentro ng solar system
Hellenes – tawag ng mga Greek sa kanilang sarili na hango sa salitang Hellas, isang lugar sa hilagang-kanluran ng Greece
Heograpiya – nauukol sa pag-aaral ng mundo at mga taong naninirahan dito, na sumasakop din sa pag-aaral sa katangiang pisikal nito, iba’t ibang anyong lupa, at
anyong tubig, klima, at likas na yaman ng isang pook
Heograpiyang pantao – sangay ng heograpiya na tumutukoy sa pag-aaral ng wika, relihiyon, lahi, at pangkat-etniko sa iba’t ibang bahagi ng daigdig
Hinterlands – malayong lugar, malayo sa mga urbanisadong lugar ngunit apektado ng mga pangyayari sa teritoryong sakop ng lungsod
Hinuha – kaisipang hindi direktang isinasaad; isang konklusyong hango sa impormasyon
Hominid – miyembro ng pamilya ng mga mammal na may kakayahang tumayo sa dalawang paa kabilang ang tao, gorilya, chimpanzee, at orangutan
Humanidades – Kabuuan ng mga kaalaman tungkol sa mga sining na biswal tulad ng musika, arkitektura, pintura, sayaw, dula, at panitikan. Sa pamamagitan ng mga
tekstong ito, naipahahayag ng sumulat ang kaniyang nadarama, adhikain, pangarap, pag-asa, o pangamba.
Humanismo – isang kilusang intelektuwal noong Renaissance na naniniwalang dapat pagtuunan ng pansin ang klasikal na sibilisasyon ng Greece at Rome.Humanista ang
taong tumatangkilik sa ideyang ito.
I
Incentives – maaaring pinansyal o parangal na maaring matamo mula sa pagpupunyagi sa araw-araw

Income elasticity - panukat kung gaano tumutugon ang quantity demand sa pagbabago ng kita
Income per capita – sinusukat ang kalagayang pangkabuhayan ng mga mamamayan ng isang bansa. Makukuha ito kung hahatiin ang Gross Domestic Product sa
kabuuang populasyon ng bansa.
Industriyalisasyon – pagbabagong pang-ekonomiya na unang naranasan sa England na gumamit ng mga makinarya kaya naman nagkaroon ng mabilisang produksyon

Imperyalismo – isang patakaran o paraan ng pamamahala na ang malalaki o makapangyarihang mga bansa ang naghahangad upang palawakin ang kanilang
kapangyarihan sa pamamagitan ng pagsakop o paglulunsad ng mga pagtaban o kontrol na pangkabuhayan at pampulitika sa ibang mga bansa
Impormal na sektor (Underground Economy) – sektor na nagtataglay ng malawak na katangian na binubuo ng mga yunit na nagsasagawa ng pagbuo ng produkto at
serbisyo na ang pangunahing mithiin ay makalikha ng empleyo at kita ang mga taong lumalahok dito. Ang mga gawain ng na yunit ay
naisasakatuparan sa pamamagitan ng mababang antas ng organisasyon na walang pagsunod sa itinatadhanang kapital, pamantayan, at paraan ng
pagsasagawa nito sa napakaliit na antas ng produksiyon. Ang mga katuwang sa pagsasagawa ng gawain ay kadalasang mga kamag-anak at malalapit
na kaibigan na walang pormal na pagsunod sa mga patakarang itinakda ng pamahalaan.
Import – pag-aangkat ng mga produkto mula sa ibang bansa patungo sa loob ng isang bansa
Isolationism –patakaran na ipinatutupad ng isang bansa na inihihiwalay o isinasara nito ang bansa mula sa impluwensiya at pakikipag-ugnayan sa mga dayuhan
K
Kabihasnan – pamumuhay na kinagawian at pinipino ng maraming pangkat

Kagustuhan - ang mga bagay na nakatutulong sa tao upang mapagaan ang kanyang buhay
Khanate – estadong nasa hurisdiksyon ng isang khan (pinunong lokal ng ilang bansa sa gitnang Asya)
Kalakalan – anumang transaksiyon sa pagitan ng dalawang tao o sa pagitan ng mga bansa na kabilang sa isang pamilihan
Kapaligirang pisikal – katangian ng daigdig na binubuo ng anyong lupa, klima, anyong tubig, wildlife, buhay-hayop, vegetation, at mineral
Kapatagan – malawak na lupang pantay o patag
Kapital – mga makinarya, kagamitan, o imprastraktura na ginagamit bilang salik ng produksiyon
Kanluranin – pangkalahatang tawag sa mamamayan ng Europe na nanakop ng lupain sa Asya noong ika-16 hanggang ika-19 na siglo. Ginagamit din ang salitang Europeo
bilang kasingkahulugan ng kanluranin.
Kapapahan – tungkulin, panahon ng panunungkulan, at kapangyarihang panrelihiyon ng Papa bilang pinuno ng simbahang Katoliko, gayundin sa kapangyarihang
pampulitika bilang pinuno ng Estado ng Vatican
Katipunan – isang rebolusyonaryong samahan. Tinatawag din itong KKK o Kataas-taasang Kagalang-galangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan. Isinusulong nito ang
ganap na kalayaan ng Pilipinas mula sa mga Español. Kung anuman ang ating mga nagawa noon ay siyang naghubog kung ano tayo ngayon.
Kartel – tumutukoy sa samahan ng oligopolista na sama-samang kumikilos upang itaas ang presyo ng mga produkto o serbisyo sa pamilihan
Kasunduan sa Versailles – kasunduang opisyal na nagwakas sa Unang Digmaang Pandaigdig, naganap noong Hunyo 28, 1919, sa pagitan ng Allies at Germany
Kaunlaran – ang pagbabago mula sa mababa tungo sa mataas na antas ng pamumuhay

Khyber Pass – landas na matatagpuan sa kabundukan ng Hindu Kush na sa loob ng libu-libong taon ito ay tinahak at ginamit ng mangangalakal at manlalakbay sa
kasaysayan papunta at palabas ng India
Kilusang Propaganda – samahang itinatag ng mga ilustrado sa Pilipinas noong ika-19 na siglo. Layunin nito na maisulong ang reporma sa bansa sa ilalim ng pamahalaang
kolonyal ng Spain.
Klima – ang karaniwang panahon o average weather na nararanasan ng isang lugar sa loob ng ilang buwan, ng isang taon, o mahaba-habang panahon na kinapapalooban
ng mga elemento tulad ng temperatura, ulan, at hangin
Kolonyalismo –ang tuwirang pananakop ng isang bayan sa iba pa upang mapagsamantalahan ang yaman nito o makuha rito ang iba pang pangangailangan ng
mangongolonya
Komplementaryo – mga produktong magkasabay o magkasamang kinukonsumo
Komunismo - ideolohiyang nagsusulong ng pagkakapantay-pantay ng mga mamamayan sa lipunan
Konsepto – ideya o kaisipan
Konsyumer – mamimili; gumagamit ng mga produkto at serbisyo
Kontemporaryong isyu- Isyung may partikular na kahalagahan sa kasalukuyang panahon
Kontinente – pinakamalawak na masa ng lupa sa ibabaw ng daigdig
Kontra-repormasyon – kilusang pangrelihiyon ng Simbahang Katoliko na naglalayong panumbalikin ang tiwala ng mga sa Kristyanismo partikular sa Katolisismo
Kowtow – pagyuko ng mga Tsino sa kanilang Emperador nang tatlong beses na ang noo ay humahalik sa semento
Krusada – ekspedisyong militar na inilunsad ng mga Kristiyanong Europeo laban sa mga Turkong Muslim upang mabawi ang Jerusalem sa kamay ng mga ito
L
Laissez faire – kaisipang nagbibigay-diin sa malayang daloy ng ekonomiya, na hindi nararapat na pakialaman ng pamahalaan
Lambak – lupain patag na makikita sa pagitan ng mga bundok o sa gilid ng mga ilog
Latitude – mga distansyang angular na natutukoy sa hilaga o timog ng equator o ekwador
Lay investiture – isang seremonya kung saan binibigyan ng mga hari ang Obispo ng singsing at tauhan para sa kanyang opisina
Liberalisasyon – patakaran na nagbunsod sa paggiging malaya o pagbubukas ng kalakalan ng bansa sa pandaigdigang kalakalan
Life expectancy – inaasahang haba ng buhay
Liga ng mga Bansa (League of Nations) – itinatag ng 42 bansa noong Enero 10, 1920, na ang pangunahing layunin ay tapusin ang digmaan sa pamamagitan
negosasyon at diplomasya
Literacy rate o Antas ng kamuwangan – bahagdan ng tao sa isang partikular na bansa na may kakayahang bumasa at sumulat

Longitude – mga distansyang angular na natutukoy sa silangan at kanluran ng prime meridian
Lundayan – kinalalagyan o pinagmulan
Lupa – sa ekonomiks, tumutukoy ito sa salik ng produksiyon na yamang likas
M
Makroekonomiks – ang pag-aaral sa kabuuang galaw ng ekonomiya; pinag-aaralan dito ang interaksyon ng sambahayan, kumpanya, pamahalaan, at pandaigdigang
pamilihan.
Makroekonomikong ekilibriyo – kung ang kita sa panig ng sambahayan ay katumbas ng pagkonsumo o kaya sa panig ng bahay- kalakal, ang kita sa produksiyon ay
katumbas ng pagkonsumo
Mandate system – pagpapasailalim sa isang bansang naghahanda na maging isang malaya at nagsasariling bansa sa patnubay ng isang bansang Europeo
Manor – sentrong pangkabuhayan na pinamumunuan ng panginoong nakatira sa kastilyo
Mantle – binubuo ng makakapal at maiinit na tunaw na bato; halos 1800 milya ang kapal
Marginal thinking – pagsaalang-alang ng karagdagang benepisyo o pakinabang na matatamo sa bawat karagdagang gastusin
Market economy – ang mekanismo ng malayang pamilihan na ginagabayan ng isang sistema ng malayang pagtatakda ng halaga
Marxism – teoryang politikal at ekonomiko ni Karl Marx na nagsasaad na ang kilos ng tao ay bunga ng kapaligiran at uri ng kanyang kinabibilangan
Mein Kampf (My Struggle) – akda ni Hitler na pinagbatayan ng ideolohiyang Nazism, unang lumabas noong 1925
Merkantilismo – prinsipyong pang-ekonomiya na ang batayan ng kayamanan ng bansa ay ang dami ng ginto at pilak na mayroon ito
Mesoamerica – nangangahulugan ang katagang meso ng “gitna”; ang Mesoamerica ay rehiyon mula sa gitnang Mexico hanggang Gitnang America
Middle class – tumutukoy sa panggitnang uri ng tao sa lipunan. Sila ay nasa pagitan ng mga pinakamayayaman at mahihirap na grupo ng tao. Kadalasang batayan ng
pagiging middle class ay ang pagkakaroon ng kayamanan at kapangyarihan sa lipunan na kinabibilangan.
Migrasyon – ang pag-alis ng tao mula sa ibang bansa o lokalidad patungo sa iba
Mikroekonomiks – ay ang pag-aaral sa maliliit na yunit ng ekonomiya. Pinag-aaralan nito ang kilos, gawi at ang mga ginagawang pagpapasya ng sambahayan at
kumpanya
Militarismo – pagpapalakas ng pwersang militar
Mine tailing – dumi o mga materyales na latak mula sa proseso ng pagmimina at pagsasala mula sa malalaking minahan
Mixed economy – isang sistema na kinapapalooban ng elemento ng market economy at command economy
Monarchy – uri ng pamahalaan ng pinamumunuan ng hari, reyna, at mga kauri nito

Monopolistikong kumpetisyon – uri ng pamilihan na maraming mamimili at bahay-kalakal subalit may kaunting kapangyarihan dahil sa ibinebentang produkto na similar
but not exactly identical
Monopolyo –isang istraktura ng pamilihan na may malakas na puwersang itinakda ang presyo at dami ng ibebenta nag-iisa lamang ang prodyuser na nagbebenta ng
produkto at serbisyo sa maraming mamimili
Monopsonyo – Isang istraktura ng pamilihan na maraming nais magkaloob ng produkto at serbisyo subalit iisa lamang ang. Ito ay may lubos na kapangyarihan na
kontrolin ang presyo.
Monsoon – mga hanging nagtataglay ng ulan
Multiculturalism – lipunan na binubuo ng iba’t ibang kultura
N
Nagbibili – ang nagbebenta ng mga produkto at serbisyo sa pamilihan

Napoleonic Wars – Digmaang pinangunahan ni Napoleon Bonaparte na naglalayong pag-isahin ang buong Europa
Nasyonalismo – kadalasan, tumutukoy ito sa masidhing pagmamahal sa bayan. Subalit maliban dito, ang nasyonalismo ay nangangahulugan din ng pagkakatanto ng isang
nilalang o lahi na mahalagang ipagtanggol ang kaniyang bansa laban sa panlulupig ng mga banyaga.
Nation-state – terminong pampulitika na tumutukoy sa isang teritoryo na pinananahanan ng mga mamamayan na may magkakatulad na wika, kultura, relihiyon, at
kasaysayan, at napasasailalim sa isang pamahalaan
Natural capital – likas na puhunan
Nazism – ideolohiyang ipinalaganap ni Adolf Hitler na nagsasaad ng pagiging superyor ng lahing Aryan, na siyang kinabibilangan ng mga German
Negosyo – tumutukoy sa anumang gawain na pang-ekonomiya na may layuing kumita o tumubo
Net Factor Income from Abroad – tinatawag ring Net Primary Income. Makukuha ito kapag ibinawas ang gastos ng mga mamamayang nasa ibang bansa sa gastos ng
mga dayuhang nasa loob ng bansa
Nomarch – pinuno ng nome
Nome – malalayang pamayanan ng sinaunang Egypt
Normative economics – paraan ng pagpapahayag na sumasalamin sa pagpapahalaga o value judgment ng isang tao sa isang pangyayaring pangkabuhayan o economic
phenomenon. Ito ay pansariling pananaw/opinyon na naglalahad ng sariling paninindigan.

O
Oasis – lugar sa disyerto na nagtataglay ng matabang lupa at tubig na maaaring makabuhay ng mga halaman at hayop
Obsidian – isang maitim at kristal na baton a nabuo mula sa tumigas na lava na ginamit sa Teotihuacan sa paggawa ng kagamitan, salamin, at talim ng kutsilyo
Oligopolyo – istruktura ng pamilihan kung saan may maliit na bilang ng bahay-kalakal na nagbebenta ng magkakatulad o magkakaugnay na produkto
Olmec – kauna-unahang kabihasnang sa Central America: nangangahulugan ang salitang Olmec na “ rubber people” dahil sila ang kauna-unahang gumamit ng dagta ng
mga punong rubber o goma
Oracle bone – tawag sa mga tortoise shell at cattle bone na ginagamit upang mabatid ang mensahe o saloobin ng mga diyos ng mga Tsino.
Opportunity cost – ang halaga ng bagay na handang isuko o bitawan upang makamit ang isang bagay
Overgrazing – sanhi ng pagkasira ng lupa at vegetation na nagaganap kung ang kapasidad ng damuhan ay hindi sapat sa laki ng kawan ng hayop
Ozone layer – isang suson sa stratosphere na naglalaman ng maraming konsentrasyon ng ozone
P
Pacific Ring of Fire – isang malawak na sona sa Pasipiko na nagtataglay ng maraming hanay ng mga bulkan
Paggawa – oras at lakas na ginagamit ng tao sa produksiyon
Pagkonsumo – paggamit o pagbili ng mga produkto at serbisyo
Pag-iimpok – bahagi ng kita na hindi ginagasta at sa halip ay inilalagak sa bangko para sa pangangailangan sa hinaharap
Paikot na daloy – dayagram na nagpapakita ng kitang tinatanggap at bayaring ginagawa ng bawat sektor sa ekonomiya
Pamilihan – ang lugar/mekanismo para ang mamimili at nagbebenta ay nagkakaroon ng transaksiyon upang magkaroon ng bentahan
Pananaw – saloobin o opinyon ng isang tao batay sa kaniyang paniniwala
Pangangailangan – ang mga bagay na dapat ay mayroon ang tao tulad ng pagkain, damit, at tirahan upang mabuhay
Peninsula / Tangway – bahagi ng pulo o kontinenteng nakaungos sa tubig
Perestroika – tumutukoy sa pagsasaayos ng ekonomiya ng dating USSR upang manaig ang pwersang pampamilihan
Philosophes – grupo ng mga intelektwal sa panahon ng Enlightenment na naniniwala na ang reason o katwiran ay magagamit sa lahat ng aspeto ng buhay
Physiocrats – mga taong naniniwala at nagpalalaganap ng ideyang ang lupa ang tanging pinagmumulan ng yaman o nakatutulong sa pagpapayaman
Pictogram – sistema ng pagsulat na gumagamit ng larawan sa mga sinaunang kabihasnang
Pilosopiya – ang mapagkilatis na pag-aaral sa mga pinakamalalim na katanungan na maaaring itanong ng sangkatauhan. Nagmula ang salitang pilosopiya sa mga salitang
griyego na philo at sophia. Ang philo ay nangangahulugang "pagmamahal" at ang sophia naman ay "karunungan". Kung pagsasamahin, ito ay
"pagmamahal sa karunungan".
Piyudalismo – isang sistemang pulitikal, sosyo-ekonomiko, at militar na nakabase sa pagmamay-ari ng lupa
Political dynasty – ang pananatili sa pamamahala ng isang pamilya sa isang estado sa paglipas ng mga taon
Populasyon – tumutukoy sa kabuuang bilang ng tao sa takdang lugar at panahon
Population boom – biglaang pagdami ng mga taong nakatira sa isang lugar
Population growth rate – antas/bahagdan ng pagdami ng tao
Prairie – lupaing may damuhang mataas na malalim ang ugat o deeply rooted tall grasses
Price index – sumusukat sa average na pagbabago sa presyo ng mga produkto at serbisyo
Presyo – ang halagang ipinambabayad sa isang tiyak na dami at uri ng isang kalakal o paglilingkod
Presyong elastisidad ng demand – sumusukat kung gaano ka sensitibo ang quantity demand sa pagbabago ng presyo
Prime Meridian – itinatalaga bilang zero degree longitude na nasa Greenwich sa England
Protectorate – isang rehiyon na may sariling pamahalaan subalit nasa ilalim ng kontrol ng isang panlabas na kapangyarihan
Pulo – masa ng lupang napapaligiran ng tubig
R
Rebolusyon – ang mabilis, agaran, at radikal na pagbabago sa isang lipunan

Red Tide – sanhi ng dinoflagellates na lumulutang sa ibabaw ng dagat
Reinkarnasyon – paniniwalang ang kaluluwa ay muling mabubuhay sa mas mataas o mababang kalagayan sa lipunan batay sa kabuuang pagkilos ng tao
Renaissance – tumutukoy sa muling pagsilang o rebirth the kulturang klasikal ng Greece na sumibol sa bansang Italya
Repormasyon – kilusang pangrelihiyon na naglalayong manghingi ng reporma sa Simbahang Katoliko. Ito ay katawagan din sa mga kaganapan na yumanig sa
Kakristyanuhan mula ika-14 hanggang ika-17 na dantaon na humantong sa pagkakahati ng simbahang Kristyano.
Responsible Parenthood and Reproductive Health Act of 2012 – batas na nagbibigay garantiya sa pagtamo ng mga pamamaraan tulad ng contraception, fertility
control, sex education, at maternal care
Replenish – muling punuan o tustusan

S
Salinization – proseso ng paglitaw ng asin sa ibabaw ng lupa o kaya naman ay inaanod ng tubig papunta sa lupa
Sambahayan – sektor na binubuo ng lahat ng tao na nagnanais na matugunan ang kanilang walang hanggang pangangailangan at kagustuhan
Satrap – gobernador o pinuno ng satrapy
Satrapy – lalawigan ng Imperyong Persian
Savanna – lupain ng pinagsamang mga damuhan at kagubatan
Satyagraha – ang paglalabas ng katotohanan kasama ang pagdarasal, meditasiyon, at pag-aayuno
Scribe – mga tagatala ng pangyayari at kasaysayan sa panahon ng sinaunang kabihasnan
Shortage – isang sitwasyon na mas malaki ang dami na demanded kaysa sa dami ng produkto na isinusupply
Sibilisasyon – masalimuot na pamumuhay sa lungsod
Siltation – parami at padagdag na deposito ng banlik na dala ng umaagos na tubig sa isang lugar
Sinocentrism – ang pananaw ng mga Tsino na sila ang superiyor sa lahat
Soil degradation – pagkasira ng lupa o pagbaba nang kapakinabangan nito
Son of Heaven o “Anak ng Langit” – ang emperador ay pinili ng langit upang mamuno na may itinakdang kasaganaan at kapayapaan n noong sinaunang kabihasnan
Sputnik – kauna-unahang space satellite sa kasaysayan na inilunsad ng dating USSR
Statistical discrepancy – ang anumang kakulangan o kalabisan sa pagkuwenta na hindi malaman kung saan ibibilang. Ito ay nagaganap sapagkat may mgatransaksiyong
hindi sapat ang mapagkukunan ng datos o impormasyon.
Steppe – malawak na damuhang lupain na may kakaunting puno; matatagpuan sa silangang Europe at Asya
Stewardship – wastong pagkalinga at pangangalaga ng mga bagay tulad ng kalikasan
Strained – sobra o labis na nagamit
Sturgeon – malalaking isdang likas sa Hilagang Asya na pinagkukuhanan ng caviar (itlog) na isa sa mga produktong panluwas ng rehiyon
Surplus – isang sitwasyon na mas malaki ang dami ng produkto na isinusuplay kaysa sa dami na demand
Sustainability – kakayahang magpanatili ng isang estado o kalagayan

T
Taiga – mataas na kagubatang coniferous at mabato na matatagpuan sa Hilagang Asya, partikular na sa Siberia
Talampas – mataas na lupang patag na patag sa ibabaw
Teotihuacan – nangangahulugan ang katagang ito na “tirahan ng diyos” at isa ito sa mga unang kabihasnang nabuo sa Valley of Mexico
Terorismo – sistematiko paggamit ng malaking takot, madalas marahas, lalo na bilang isang paraan ng pagpipigil
Terra-Cotta – anumang bagay (tulad ng banga, pigurin, o estatwa) na yari sa pinainitang luwad
Territorial and border conflict – suliraning dulot ng hindi pagkakaunawaan o pagtatalo ng mga bansa sa teritoryo at hangganan
The White Man’s Burden – tulang isinulat ni Rudyard Kipling, isang British. Una itong nailathala noong 1889. Ipinahayag ni Kipling ang pagsuporta niya sa imperyalismong
kanluranin sa pamamagitan ng tulang ito.
Third Reich – panahon sa Germany mula 1933–1945 na napasailalim ang bansa sa kontrol ng ideolohiyang totalitarian
Third World – mga bansang papaunlad pa lamang tulad ng Pilipinas
Triple Alliance – kilala sa tawag na Central Powers na kinabibilangan ng Germany, Austria, Hungary, at Italy mula 1882- 1915.
Triple Entente – tawag sa alyansang France, Great Britain at Russia, kilala bilang Allies mula 1882- 1915.
Think tank – pangkat ng mga dalubhasa na nagpupulong upang gumawa ng pagsusuri sa isang suliranin at magmungkahi ng pamamaraan sa paglutas nito
Tonle Sap – lawa sa Cambodia na nakararanas ng siltationa at kinikilalang pinakamalaking freshwater lake sa Southe East Asia
Topograpiya – tumutukoy sa mga katangiang pisikal na nasa ibabaw ng daigdig na gaya ng anyong lupa at anyong tubig
Tropikal – uri ng klimang may katamtamang init
Tsar – tawag sa pinuno ng Russia hanggang sa rebolusyon noong 1917
Tundra – lupaing kadalasang walang puno na matatagpuan sa Russia, malapit sa baybayin ng Arctic Ocean
Unemployment rate – bahagdan ng walang hanapbuhay

Urbanisasyon – pagsasa-lungsod ng isang lugar o paglipat ng malaking bahagdan ng populasyon sa mga lungsod upang dito mamuhay at manirahan
Vassal – taong tumatanggap ng lupa mula sa lord

Vedas – sagradong aklat para sa mga Hindu; binubuo ng mga himnong pandigma, ritwal, at mga salaysay

Vegetation – uri o dami ng mga halaman sa isang lugar; uri ng kapaligiran batay sa tumutubong halamanan
Volatile – biglaang nagbabago
Vulnerable – madaling mapinsala
Yamang likas – mga bagay na nagmumula sa kalikasan tulad ng lupa, kabundukan, kagubatan, karagatan, mga ilog, lawa, at mga depositong mineral
Ziggurat – templo ng mga sinaunang Mesopotamia tulad ng Sumerian na pinaniniwalang pinaninirahan ng mga diyos
Zoroastrianismo – ang tawag sa relihiyon ng mga persyano, itinatag at ipinalaganap ni Zoroaster ang kaniyang mga turo, na naniniwalang may dalawang pwersang
naglalaban upang makuha ang kaluluwa ng tao. Ayon sa kaniya, huhusgahan ang tao batay sa kaniyang ginawa at kung kaninong pangkat siya
sumanib.

CODE BOOK LEGEND
Sample: AP5KPK-IIIf-5
LEGEND SAMPLE
Learning Area and Strand/ Subject or

Araling Panlipunan
Specialization
First Entry AP5
Grade Level Baitang 5
Domain/Content/ Pagbabagong Kultural sa Pamamahalang

Uppercase Letter/s KPK
Component/ Topic Kolonyal ng mga Espanyol
Roman Numeral
Quarter Ikatlong Markahan III
*Zero if no specific quarter
Lowercase Letter/s
*Put a hyphen (-) in between letters to indicate Week Ika-anim na linggo f
more than a specific week
-
Nakapagbibigay ng sariling pananaw tungkol

Arabic Number Competency sa naging epekto ng kolonyalismo sa lipunan 5
ng sinaunang Pilipino

DOMAIN/ COMPONENT CODE DOMAIN/ COMPONENT CODE DOMAIN/ COMPONENT CODE
Heograpiya at Mga Sinaunang
Ako ay Natatangi NAT Ang Pinagmulan ng Lahing Pilipino PLP HSK
Kabihasnan sa Daigdig
Ang Daigdig sa Klasiko at Transisyonal
Ang Aking Pamilya PAM Pamunuang Kolonyal ng Espanya PKE DKT
na Panahon
Pagbabagong Kultural sa
Ang Pag-usbong ng Makabagong
Ang Aking Paaralan PAA Pamamahalang Kolonyal ng mga KPK PMD
Daigdig
Espanyol
Mga Pagbabago sa Kolonya at Pag-
Ako at ang Aking Kapaligiran KAP PKB Ang Kontemporanyong Daigdig AKD
usbong ng Pakikibaka ng Bayan
Kinalalagyan Ng Pilipinas At Ang Mga Pangunahing Konsepto ng

Ang Aking Komunidad KOM PMK MKE
Malayang Kaisipan Sa Mundo Ekonomiks
Pagpupunyagi sa Panahon ng
Ang Aking Komunidad Ngayon at Noon KNN Kolonyalismong Amerikano at KDP Maykroekonomiks MYK
Ikalawang Digmaang Pandaigdig
Pagtugon sa mga Suliranin, Isyu at
Pamumuhay sa Komunidad PSK SHK Makroekonomiks MAK
Hamon sa Kasarinlan ng Bansa
Tungo sa Pagkamit ng Tunay na Mga Sektor Pang-Ekonomiya at Mga
Pagiging Kabahagi ng Komunidad PKK TDK MSP
Demokrasya at Kaunlaran Patakarang Pang-Ekonomiya Nito
Mga Isyung Pangkapaligiran at Pang-
Ang Mga Lalawigan Sa Aking Rehiyon LAR Heograpiya ng Asya HAS IPE
ekonomiya
Ang Mga Kwento Ng Mga Lalawigan Sa Sariling Sinaunang Kabihasnan sa
KLR KSA Mga Isyung Politikal at Pangkapayapaan IPP
Rehiyon AsyaHanggang
Ang Pagkakakilanlang Kultural Ng Kinabibilangang Ang Timog at Kanlurang Asya sa Mga Isyu sa Karapang Pantao at
PKR TKA Gender IKP
Rehiyon Transisyonal at Makabagong Panahon
Ang Silangan at Timog-Silangang Asya Mga Isyung Pang-Edukasyon at
Ekonomiya At Pamamahala EAP sa Transisyonal at Makabagong KIS Pansibiko at Pagkamamamayan (Civics CC
Panahon and Citizenship)
Ang Aking Bansa AAB
Lipunan, Kultura at Ekonomiya ng Aking Bansa LKE
Ang Pamamahala Sa Aking Bansa PAB
Kabahagi Ako sa Pag-unlad ng Aking Bansa KPB

K To12 Gabay Pangkurikulum: Araling Panlipunan

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

K To12 Gabay Pangkurikulum: Araling Panlipunan

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

K To12 Gabay Pangkurikulum: Araling Panlipunan

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Republika ng Pilipinas

K to12 Gabay Pangkurikulum

Figure 1. The Conceptual Framework of Araling Panlipunan

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 2 ng 37

BALANGKAS NG ARALING PANLIPUNAN

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 3 ng 37

Batayan ng K to 12 Araling Panlipunan Kurikulum

Ang sakop at daloy ng AP kurikulum ay nakabatay sa kahulugan nito:

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 4 ng 37

1. Tao, Lipunan at Kapaligiran

2. Panahon, Pagpapatuloy at Pagbabago

3. Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa

4. Karapatan, Pananagutan at Pagkamamamayan

5. Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala

6. Produksyon, Distribusyon at Pagkonsumo

7. Ugnayang Panrehiyon at Pangmundo

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 6 ng 37

Kakayahan Partikular na Kasanayan

Pamantayan sa Programa (Core learning Area Standard):

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 8 ng 37

Pangunahing Pamantayan ng Bawat Yugto (Key Stage Standards):

Pamantayan sa Bawat Baitang/ Antas (Grade Level Standards):

Baitang Pamantayan sa Pagkatuto

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 9 ng 37

Baitang Pamantayan sa Pagkatuto

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 10 ng 37

Saklaw at Daloy ng Kurikulum

Grado Daloy ng Paksa Deskripsyon Tema

Pag-unawa at pagpapahalaga sa kamalayan sa heograpiya , kasaysayan, kultura,

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 11 ng 37

Pag-unawa at pagpapahalaga sa sama-samang pagkilos at pagtugon sa mga pandaigdigang

BILANG NG ORAS SA PAGTUTURO: 10 weeks/quarter; 4 quarters/year

Grade Time Allotment

1-2 30 min/day x 5 days

3-6 40 min/day x 5 days

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 12 ng 37

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 13 ng 37

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 14 ng 37

21. Naipaliliwanag ang kaugnayan

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 15 ng 37

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 16 ng 37

5. Nasusuri ang sanhi at epekto

8. Nasusuri ang kaugnayan ng

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 17 ng 37

5. Natatalakay ang mga

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 20 ng 37

12. Naipapahayag ang saloobin

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 21 ng 37

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 22 ng 37

Beleaguered forests – inabusong mga kagubatan

Calligraphy – Sistema ng pagsulat ng mga Tsino

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 23 ng 37

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 24 ng 37

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 25 ng 37

Habitat – tirahan ng mga hayop at iba pang mga bagay

Incentives – maaaring pinansyal o parangal na maaring matamo mula sa pagpupunyagi sa araw-araw

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 26 ng 37

Kabihasnan – pamumuhay na kinagawian at pinipino ng maraming pangkat

K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 27 ng 37