Перайсьці да зьместу

Натальля Арсеньнева: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьмена
Зьмест выдалены Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразьметка
д →Творы: - дададзеная спасылка на артыкул пра Магутны Божа
KastusK (гутаркі | унёсак)
711 правак
 
(не паказаныя 30 прамежных вэрсіяў аўтарства 8 удзельнікаў)
Радок 1: Радок 1:
{{Пісьменьніца
{{Пісьменьнік
|Імя = Натальля Арсеньнева
|Імя = Натальля Арсеньнева
|Арыгінал імя =
|Лацінка = Natalla Arsieńnieva
|Жанчына = так
|Жанчына = так
|Партрэт = Natalla Arsieńnieva. Натальля Арсеньнева (1936).jpg
|Партрэт = Natalla Arsieńnieva. Натальля Арсеньнева (1936).jpg
Радок 28: Радок 28:
|ВікіКрыніца пераклады на беларускую =
|ВікіКрыніца пераклады на беларускую =
|commons =
|commons =
|Палічка =
|Палічка = https://knihi.com/Natalla_Arsiennieva/
|Камунікат = https://kamunikat.org/search/?q=%D0%90%D1%80%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D0%B0%20%D0%9D%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BB%D1%8F
|Камунікат =
|Сайт =
|Сайт =
}}
}}
'''Ната́льля Арсе́ньнева''' (20 верасьня 1903, [[Баку]] — 25 ліпеня 1997, [[Рочэстэр (Нью-Ёрк)|Рочэстэр]], [[ЗША]]) — [[Беларусь|беларуская]] [[паэт]]ка, перакладніца, [[драматург]].
'''Ната́льля Арсе́ньнева''' (20 верасьня 1903, [[Баку]] — 25 ліпеня 1997, [[Рочэстэр (Нью-Ёрк)|Рочэстэр]], [[ЗША]]) — [[Беларусь|беларуская]] [[паэт]]ка, перакладніца, [[драматург|драматургіня]].


== Біяграфія ==
== Біяграфія ==


=== Паходжаньне ===
=== Паходжаньне ===
Натальля Арсеньнева нарадзілася 20 верасьня 1903 году ў сям’і начальніка Бакінскай мытнай акругі й былой настаўніцы ў [[Баку]]. У 1905 бацьку Натальлі перавялі спачатку на [[Валынь]], а пасьля ў [[Вільня|Вільню]]. Радавод яе бацькі ўзыходзіць да роду маці [[Міхаіл Лермантаў|Міхаіла Лермантава]]<ref name=marakou>[http://www.marakou.by/by/davedniki/represavanyya-litaratary/tom-i?id=19230 Арсеннева (Кушаль) Наталля] // {{Літаратура/Даведнік Маракова|РЛ|1|0|РЛ1-3|РЛ1-3}}</ref>. Паводле М. Мішчанчука, род Арсеньневых — генэалягічная лінія бабулі расейскага клясыка<ref>{{Кніга|аўтар = Мішчанчук, М. І.|частка = «…Між берагамі…» Лёс і творчасць Наталлі Арсенневай|загаловак = Як жыць — дык жыць для Беларусі.|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Мінск|выдавецтва = Народная асвета|год = 1995|том = |старонкі = 130|старонак = 334|сэрыя = |isbn = 985-03-0204-6|наклад = }}</ref>, Лізаветы Аляксееўны Арсеньневай (1773—1845).
Натальля Арсеньнева нарадзілася 20 верасьня 1903 году ў сям’і начальніка Бакінскай мытнай акругі й былой настаўніцы ў [[Баку]]. У 1905 бацьку Натальлі перавялі спачатку на [[Валынь]], а пасьля ў [[Вільня|Вільню]]. Радавод яе бацькі ўзыходзіць да роду маці [[Міхаіл Лермантаў|Міхаіла Лермантава]]<ref name=marakou>[https://web.archive.org/web/20210615074304/https://www.marakou.by/by/davedniki/represavanyya-litaratary/tom-i?id=19230 Арсеннева (Кушаль) Наталля] // {{Літаратура/Даведнік Маракова|РЛ|1|0|РЛ1-3|РЛ1-3}}</ref>. Паводле М. Мішчанчука, род Арсеньневых — генэалягічная лінія бабулі расейскага клясыка<ref>{{Кніга|аўтар = Мішчанчук, М. І.|частка = «…Між берагамі…» Лёс і творчасць Наталлі Арсенневай|загаловак = Як жыць — дык жыць для Беларусі.|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Мінск|выдавецтва = Народная асвета|год = 1995|том = |старонкі = 130|старонак = 334|сэрыя = |isbn = 985-03-0204-6|наклад = }}</ref>, Лізаветы Аляксееўны Арсеньневай (1773—1845).


=== Дзяцінства ===
=== Дзяцінства ===
Радок 46: Радок 46:
У 1920 сям’я вярнулася ў [[Вільня|Вільню]]. За час бежанства ўся віленская маёмасьць Арсеньневых была раскрадзеная, а ў іхнай кватэры жылі чужыя людзі. У Вільні 16-гадовая Натальля давала ўрокі францускай і нямецкай моваў, каб дапамагчы сям’і. Тут будучая паэтка паступіла ў [[Віленская беларуская гімназія|Віленскую беларускую гімназію]], дзе настаўнічалі [[Максім Гарэцкі]], [[Браніслаў Тарашкевіч]], [[Антон Луцкевіч]], [[Аркадзь Смоліч]] і іншыя дзеячы беларускага нацыянальнага ўздыму<ref name=mishch131>{{Кніга|аўтар = Мішчанчук, М. І.|частка = «…Між берагамі…» Лёс і творчасць Наталлі Арсенневай|загаловак = Як жыць — дык жыць для Беларусі… |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Мінск|выдавецтва = Народная асвета|год = 1995|том = |старонкі = 131|старонак = 334|сэрыя = |isbn = 985-03-0204-6|наклад = }}</ref>. Натальля Арсеньнева пазьней адзначала: «па праўдзе, я сталася беларускай паэткай толькі ўвосень 1920 году»<ref>{{Кніга|аўтар = Арсеннева, Н.|частка = Аўтабіяграфічная нататка|загаловак = Арсеннева Н. Выбраныя творы|арыгінал = |спасылка = |адказны = Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год = |том = |старонкі = 465|старонак = 592|сэрыя = Беларускі кнігазбор|isbn = |наклад = }}</ref>. У гімназіі прымала ўдзел у пастаноўцы «Паўлінкі» [[Янка Купала|Янкі Купалы]].
У 1920 сям’я вярнулася ў [[Вільня|Вільню]]. За час бежанства ўся віленская маёмасьць Арсеньневых была раскрадзеная, а ў іхнай кватэры жылі чужыя людзі. У Вільні 16-гадовая Натальля давала ўрокі францускай і нямецкай моваў, каб дапамагчы сям’і. Тут будучая паэтка паступіла ў [[Віленская беларуская гімназія|Віленскую беларускую гімназію]], дзе настаўнічалі [[Максім Гарэцкі]], [[Браніслаў Тарашкевіч]], [[Антон Луцкевіч]], [[Аркадзь Смоліч]] і іншыя дзеячы беларускага нацыянальнага ўздыму<ref name=mishch131>{{Кніга|аўтар = Мішчанчук, М. І.|частка = «…Між берагамі…» Лёс і творчасць Наталлі Арсенневай|загаловак = Як жыць — дык жыць для Беларусі… |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Мінск|выдавецтва = Народная асвета|год = 1995|том = |старонкі = 131|старонак = 334|сэрыя = |isbn = 985-03-0204-6|наклад = }}</ref>. Натальля Арсеньнева пазьней адзначала: «па праўдзе, я сталася беларускай паэткай толькі ўвосень 1920 году»<ref>{{Кніга|аўтар = Арсеннева, Н.|частка = Аўтабіяграфічная нататка|загаловак = Арсеннева Н. Выбраныя творы|арыгінал = |спасылка = |адказны = Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год = |том = |старонкі = 465|старонак = 592|сэрыя = Беларускі кнігазбор|isbn = |наклад = }}</ref>. У гімназіі прымала ўдзел у пастаноўцы «Паўлінкі» [[Янка Купала|Янкі Купалы]].


У чэрвені 1921 атрымала атэстат аб сярэдняй адукацыі — «матуру». Ужо ў верасьні пачала настаўнічаць у адной зь сямі беларускіх школаў у Вільні. Адначасова паступіла на гуманістычны факультэт [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]] й друкавалася ў розных заходнебеларускіх часопісах і газэтах<ref name=knih7>{{Кніга|аўтар = Сямёнава, А.|частка = На шляху сусветаў|загаловак = Арсеннева Н. Выбраныя творы|арыгінал = |спасылка = |адказны = Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год = |том = |старонкі = 7|старонак = 592|сэрыя = Беларускі кнігазбор|isbn = |наклад = }}</ref>. На яе паэтычныя здольнасьці зьвярнуў увагу асабіста [[Максім Гарэцкі]]<ref name=marakou/>.
У чэрвені 1921 атрымала атэстат аб сярэдняй адукацыі — «матуру»<ref>{{Артыкул| аўтар = | загаловак = Хроніка. Выпускныя экзамены.| спасылка = https://elibrary.mab.lt/bitstream/handle/1/2412/229232-1921-3.pdf?sequence=3&isAllowed=y | мова = | выданьне =[[Маладое жыцьцё]] | тып =часопіс | год = 1921, 25 чэрвеня | том = | нумар = 3| старонкі = 8 | issn = }}</ref>. Ужо ў верасьні пачала настаўнічаць у адной зь сямі беларускіх школаў у Вільні. Адначасова паступіла на гуманістычны факультэт [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]] й друкавалася ў розных заходнебеларускіх часопісах і газэтах<ref name=knih7>{{Кніга|аўтар = Сямёнава, А.|частка = На шляху сусветаў|загаловак = Арсеннева Н. Выбраныя творы|арыгінал = |спасылка = |адказны = Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год = |том = |старонкі = 7|старонак = 592|сэрыя = Беларускі кнігазбор|isbn = |наклад = }}</ref>. На яе паэтычныя здольнасьці зьвярнуў увагу асабіста [[Максім Гарэцкі]]<ref name=marakou/>.


=== Міжваенны пэрыяд ===
=== Міжваенны пэрыяд ===
Радок 58: Радок 58:
[[Файл:Natalla Arsieńnieva1935.jpg|міні|170пкс|Натальля Арсеньнева, 1935]]
[[Файл:Natalla Arsieńnieva1935.jpg|міні|170пкс|Натальля Арсеньнева, 1935]]


У 1927 годзе Натальля Арсеньнева надаўжэй прыехала ў Вільню й падрыхтавала да друку свой першы зборнік «Пад сінім небам». Адначасова яна займалася перакладам «Дзядоў» [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]: пераклала 1-ю, 2-ю й пачала чацьвёртую часткі. Пераклад быў ацэнены станоўча й частка яго была надрукаваная ў адным зь віленскіх беларускіх часопісаў, аднак цэласьць недзе загінула, а ў друкароў ці рэдактараў яе пазьней знайсьці не ўдалося<ref name=auto471>{{Кніга|аўтар = Арсеннева, Н.|частка = Аўтабіяграфічная нататка|загаловак = Арсеннева Н. Выбраныя творы|арыгінал = |спасылка = |адказны = Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год = |том = |старонкі = 471|старонак = 592|сэрыя = Беларускі кнігазбор|isbn = |наклад = }}</ref>. У 1935 годзе ўпершыню наведала Вільню ўзімку, дзе чытала свае вершы й пазнаёмілася з [[Максім Танк|Максімам Танкам]], творчасьць якога зрабіла на яе моцнае ўражаньне<ref name=auto473>{{Кніга|аўтар = Арсеннева, Н.|частка = Аўтабіяграфічная нататка|загаловак = Арсеннева Н. Выбраныя творы|арыгінал = |спасылка = |адказны = Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год = |том = |старонкі = 473|старонак = 592|сэрыя = Беларускі кнігазбор|isbn = |наклад = }}</ref>.
У 1927 годзе Натальля Арсеньнева надаўжэй прыехала ў Вільню й падрыхтавала да друку свой першы зборнік «Пад сінім небам». Адначасова яна займалася перакладам «[[Дзяды (паэма)|Дзядоў]]» [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]: пераклала 1-ю, 2-ю й пачала чацьвёртую часткі. Пераклад быў ацэнены станоўча й частка яго была надрукаваная ў адным зь віленскіх беларускіх часопісаў, аднак цэласьць недзе загінула, а ў друкароў ці рэдактараў яе пазьней знайсьці не ўдалося<ref name=auto471>{{Кніга|аўтар = Арсеннева, Н.|частка = Аўтабіяграфічная нататка|загаловак = Арсеннева Н. Выбраныя творы|арыгінал = |спасылка = |адказны = Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год = |том = |старонкі = 471|старонак = 592|сэрыя = Беларускі кнігазбор|isbn = |наклад = }}</ref>. У 1935 годзе ўпершыню наведала Вільню ўзімку, дзе чытала свае вершы й пазнаёмілася з [[Максім Танк|Максімам Танкам]], творчасьць якога зрабіла на яе моцнае ўражаньне<ref name=auto473>{{Кніга|аўтар = Арсеннева, Н.|частка = Аўтабіяграфічная нататка|загаловак = Арсеннева Н. Выбраныя творы|арыгінал = |спасылка = |адказны = Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год = |том = |старонкі = 473|старонак = 592|сэрыя = Беларускі кнігазбор|isbn = |наклад = }}</ref>.


=== Другая сусьветная ===
=== Другая сусьветная ===
Радок 74: Радок 74:
Па вяртаньні ў [[Менск]] Натальля Арсеньнва распачала працы над перакладамі «Цыганскага барона» [[Ёган Штраўс II|Ёгана Штраўса]], «Разьбітага кубка» Генрыха фон Кляйста, «Зачараванай жалейкі» [[Моцарт]]а й «Вольнага стральца» Карла Марыі фон Вэбэра. 22 чэрвеня 1943 ад міны, што ўзарвалася ў [[Менскі гарадзкі тэатар|Менскім гарадзкім тэатры]] загінуў сын Яраслаў. Ягонае пахаваньне адбылося на [[Вайсковыя могілкі (Менск)|Вайсковых могілках]]. Па сьмерці сына кампазытар Мікола Шчаглоў папрасіў Натальлю напісаць арыю для кнігі Праксэды для 3-а акта опэры «Усяслаў Чарадзей». Калі лібрэта да опэры было скончанае, найлепшыя ўвэртуры й арыі былі выкананыя сьпевакамі й поўным аркестрам у студыі Менскага радыё<ref name=auto491>{{Кніга|аўтар = Арсеннева, Н.|частка = Аўтабіяграфічная нататка|загаловак = Арсеннева Н. Выбраныя творы|арыгінал = |спасылка = |адказны = Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год = |том = |старонкі = 491|старонак = 592|сэрыя = Беларускі кнігазбор|isbn = |наклад = }}</ref>. У гэты час у рэдакцыю «Беларуская газэты» заходзіў вядомы беларускі драматург [[Францішак Аляхновіч]]. Пасьля [[Другі Ўсебеларускі кангрэс|Другога Ўсебеларускага кангрэса]] сустрэлася з [[Ларыса Геніюш|Ларысай Геніюш]], якая прыехала з [[Прага|Прагі]].
Па вяртаньні ў [[Менск]] Натальля Арсеньнва распачала працы над перакладамі «Цыганскага барона» [[Ёган Штраўс II|Ёгана Штраўса]], «Разьбітага кубка» Генрыха фон Кляйста, «Зачараванай жалейкі» [[Моцарт]]а й «Вольнага стральца» Карла Марыі фон Вэбэра. 22 чэрвеня 1943 ад міны, што ўзарвалася ў [[Менскі гарадзкі тэатар|Менскім гарадзкім тэатры]] загінуў сын Яраслаў. Ягонае пахаваньне адбылося на [[Вайсковыя могілкі (Менск)|Вайсковых могілках]]. Па сьмерці сына кампазытар Мікола Шчаглоў папрасіў Натальлю напісаць арыю для кнігі Праксэды для 3-а акта опэры «Усяслаў Чарадзей». Калі лібрэта да опэры было скончанае, найлепшыя ўвэртуры й арыі былі выкананыя сьпевакамі й поўным аркестрам у студыі Менскага радыё<ref name=auto491>{{Кніга|аўтар = Арсеннева, Н.|частка = Аўтабіяграфічная нататка|загаловак = Арсеннева Н. Выбраныя творы|арыгінал = |спасылка = |адказны = Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год = |том = |старонкі = 491|старонак = 592|сэрыя = Беларускі кнігазбор|isbn = |наклад = }}</ref>. У гэты час у рэдакцыю «Беларуская газэты» заходзіў вядомы беларускі драматург [[Францішак Аляхновіч]]. Пасьля [[Другі Ўсебеларускі кангрэс|Другога Ўсебеларускага кангрэса]] сустрэлася з [[Ларыса Геніюш|Ларысай Геніюш]], якая прыехала з [[Прага|Прагі]].


З пачаткам наступленьня савецкага войска на [[Менск]], Натальля Арсеньнева разам зь дзеячам [[Беларуская цэнтральная рада|Цэнтральная беларускай рады]] ўцякалі празь [[Беласток]], [[Варшава|Варшаву]] ў [[Каралявец]], адкуль пераехалі ў [[Бэрлін]]. Тут паэтка ўладкавалася на працу ў газэту «[[Раніца (Бэрлін)|Раніца]]». Тут яна напісала большую частку вершаў, якія пазьней увайшлі ў зборнік «Не астыць нам»<ref name=auto498>{{Кніга|аўтар = Арсеннева, Н.|частка = Аўтабіяграфічная нататка|загаловак = Арсеннева Н. Выбраныя творы|арыгінал = |спасылка = |адказны = Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год = |том = |старонкі = 498|старонак = 592|сэрыя = Беларускі кнігазбор|isbn = |наклад = }}</ref>. 3 лютага 1945 празь несупынныя бамбаваньні Бэрліну Натальля Арсеньнева разам зь сям’ёй Шчагловых і Каханоўскіх пераехала ў мястэчка [[Амбэрг]], непадалёк ад чэскай мяжы, дзе цярпелі моцную харчовую й фінансавую нястачу. Далейшыя гады паэтка са сваім мужам правяла ў лягерах для г. зв. «перамешчаных асобаў». Увосень 1945 Арсеньнева разам з мужам перабралася ў [[Рэгенсбург]], дзе знайшлася магчымасьць весьці культурную працу пры Беларускім камітэце<ref name=auto498/>. Пазьней Натальлю Арсеньневу перавезьлі ў лягер у Міхэльсдорфе, пазьней — у Віндышбэргердоф, дзе Натальля Арсеньнева разам зь беларускай супольнасьцю ставіла канцэрты<ref name=auto500>{{Кніга|аўтар = Арсеннева, Н.|частка = Аўтабіяграфічная нататка|загаловак = Арсеннева Н. Выбраныя творы|арыгінал = |спасылка = |адказны = Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год = |том = |старонкі = 500|старонак = 592|сэрыя = Беларускі кнігазбор|isbn = |наклад = }}</ref>. Да свайго ад’езду ў [[ЗША]] Арсеньнева пасьпела пабываць у Розэнгайме.
З пачаткам наступленьня савецкага войска на [[Менск]] Натальля Арсеньнева разам зь дзеячам [[Беларуская цэнтральная рада|Цэнтральная беларускай рады]] ўцякалі празь [[Беласток]], [[Варшава|Варшаву]] ў [[Каралявец]], адкуль пераехалі ў [[Бэрлін]]. Тут паэтка ўладкавалася на працу ў газэту «[[Раніца (Бэрлін)|Раніца]]». Тут яна напісала большую частку вершаў, якія пазьней увайшлі ў зборнік «Не астыць нам»<ref name=auto498>{{Кніга|аўтар = Арсеннева, Н.|частка = Аўтабіяграфічная нататка|загаловак = Арсеннева Н. Выбраныя творы|арыгінал = |спасылка = |адказны = Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год = |том = |старонкі = 498|старонак = 592|сэрыя = Беларускі кнігазбор|isbn = |наклад = }}</ref>. 3ь лютага 1945 празь несупынныя бамбаваньні Бэрліну Натальля Арсеньнева разам зь сям’ёй Шчагловых і Каханоўскіх пераехала ў мястэчка [[Амбэрг]], непадалёк ад чэскай мяжы, дзе цярпелі моцную харчовую й фінансавую нястачу. Далейшыя гады паэтка са сваім мужам правяла ў лягерах для г. зв. «перамешчаных асобаў». Увосень 1945 Арсеньнева разам з мужам перабралася ў [[Рэгенсбург]], дзе знайшлася магчымасьць весьці культурную працу пры Беларускім камітэце<ref name=auto498/>. Пазьней Натальлю Арсеньневу перавезьлі ў лягер у Міхэльсдорфе, пазьней — у Віндышбэргердоф, дзе Натальля Арсеньнева разам зь беларускай супольнасьцю ставіла канцэрты<ref name=auto500>{{Кніга|аўтар = Арсеннева, Н.|частка = Аўтабіяграфічная нататка|загаловак = Арсеннева Н. Выбраныя творы|арыгінал = |спасылка = |адказны = Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год = |том = |старонкі = 500|старонак = 592|сэрыя = Беларускі кнігазбор|isbn = |наклад = }}</ref>. Да свайго ад’езду ў [[ЗША]] Арсеньнева пасьпела пабываць у Розэнгайме.


=== ЗША ===
=== ЗША ===
Радок 100: Радок 100:


Вершы, напісаныя ў акупаваным Менску, склалі зборнік «Сягоньня» (1944). Талент паэткі разьвіўся ў бок філязофскага, гуманістычнага асэнсаваньня гістарычных падзеяў, узмацніліся грамадзянскія трагічна-афарбаваныя ноты. Скразны матыў ваеннай лірыкі — матыў непасільнасьці выказаць і аб’яднаць смуткам і тугою аднаго чалавека, нават калі ён паэт, сусьветны смутак і жаль, што апанаваў чалавецтва на гэтым пэрыядзе гісторыі<ref name=ehb>І. Э. Багдановіч. Арсеннева Наталля // {{Літаратура/ЭГБ|1}}</ref>.
Вершы, напісаныя ў акупаваным Менску, склалі зборнік «Сягоньня» (1944). Талент паэткі разьвіўся ў бок філязофскага, гуманістычнага асэнсаваньня гістарычных падзеяў, узмацніліся грамадзянскія трагічна-афарбаваныя ноты. Скразны матыў ваеннай лірыкі — матыў непасільнасьці выказаць і аб’яднаць смуткам і тугою аднаго чалавека, нават калі ён паэт, сусьветны смутак і жаль, што апанаваў чалавецтва на гэтым пэрыядзе гісторыі<ref name=ehb>І. Э. Багдановіч. Арсеннева Наталля // {{Літаратура/ЭГБ|1}}</ref>.
⚫
[[Файл:Natallia Arseńnieva Vilnia 1919-1921.jpg|міні|зьлева|150пкс| Памятная шыльда у гонар Натальлі Арсеньневай на былым будынку [[Віленская беларуская гімназія|Віленскай беларускай гімназіі ]]]]

У шэрагу з ваеннай тэматыкай, у творах Натальлі Арсеньневай моцна гучала нацыянальна-патрыятычная тэма Бацькаўшчыны (вершы «Песьня каліноўцаў», «Жыве Беларусь», «Прысяга», «Краіне», «Зьняволеным сьцягом»). У творчасьці эміграцыйнага пэрыяду нацыянальныя й гісторыка-патрыятычныя матывы паглыбіліся, набылі настальгічную афарбоўку: (цыклі вершаў «Не астыць нам», «Брамы», «На ростанях»). Асобныя творы прысьвечаныя [[Францішак Скарына|Францішку Скарыне]] («У гасподзе Падуанскай»), [[Дзень Волі|дню абвяшчэньня незалежнасьці Беларусі]] («25 сакавік», «Ён граць ня сьціхне»), [[Слуцкі збройны чын|Слуцкаму збройнаму чыну]] («На Слуцкія ўгодкі», «Косы», «Сыны і маці»)<ref name=ehb/>.
У шэрагу з ваеннай тэматыкай, у творах Натальлі Арсеньневай моцна гучала нацыянальна-патрыятычная тэма Бацькаўшчыны (вершы «Песьня каліноўцаў», «Жыве Беларусь», «Прысяга», «Краіне», «Зьняволеным сьцягом», «[[У гушчарах]]»). У творчасьці эміграцыйнага пэрыяду нацыянальныя й гісторыка-патрыятычныя матывы паглыбіліся, набылі настальгічную афарбоўку: (цыклі вершаў «Не астыць нам», «Брамы», «На ростанях»). Асобныя творы прысьвечаныя [[Францішак Скарына|Францішку Скарыне]] («У гасподзе Падуанскай»), [[Дзень Волі|дню абвяшчэньня незалежнасьці Беларусі]] («25 сакавік», «Ён граць ня сьціхне»), [[Слуцкі збройны чын|Слуцкаму збройнаму чыну]] («На Слуцкія ўгодкі», «Косы», «Сыны і маці»)<ref name=ehb/>.


== Памяць ==
== Памяць ==
⚫
[[Файл:Natallia Arseńnieva Vilnia 1919-1921.jpg|міні|справа|200пкс| Памятная шыльда у гонар Натальлі Арсеньневай на былым будынку [[Віленская беларуская гімназія|Віленскай беларускай гімназіі ]]]]
У [[СССР]] творы Натальлі Арсеньневай былі забароненыя. Дагэтуль творы паэткі не ўключаныя ў школьную праграму па беларускай літаратуры ў сярэдніх школах.
У [[СССР]] творы Натальлі Арсеньневай былі забароненыя. Дагэтуль творы паэткі не ўключаныя ў школьную праграму па беларускай літаратуры ў сярэдніх школах.


Зь сярэдзіны 1980 гадоў творы Натальлі Арсеньневай становяцца вядомымі й папулярнымі, асабліва верш «Малітва», які будучы пакладзеным на музыку кампазытарам [[Мікола Равенскі|Міколам Равенскім]] стаў гімнам «[[Магутны Божа]]», у гонар якога названы фэстываль духоўнай музыкі; у 1995 гэтую песьню прапаноўвалі зрабіць [[Дзяржаўны гімн Беларусі|дзяржаўным гімнам]].
Зь сярэдзіны 1980 гадоў творы Натальлі Арсеньневай становяцца вядомымі й папулярнымі, асабліва верш «Малітва», які будучы пакладзеным на музыку кампазытарам [[Мікола Равенскі|Міколам Равенскім]] стаў гімнам «[[Магутны Божа]]», у гонар якога названы фэстываль духоўнай музыкі; у 1995 гэтую песьню прапаноўвалі зрабіць [[Дзяржаўны гімн Беларусі|дзяржаўным гімнам]].


У 2003 у яе гонар быў усталяваны помнік у мястэчку [[Старыя Дарогі]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] на тэрыторыі музэю-сядзібы.<ref>[http://www.svaboda.org/a/24851491.html У СТАРЫХ ДАРОГАХ УСТАЛЯВАНЫ ПОМНІК НАТАЛЬЛІ АРСЕНЬНЕВАЙ]</ref>
У 2003 у яе гонар быў усталяваны помнік у мястэчку [[Старыя Дарогі]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] на тэрыторыі музэю-сядзібы.<ref>[http://www.svaboda.org/a/24851491.html У СТАРЫХ ДАРОГАХ УСТАЛЯВАНЫ ПОМНІК НАТАЛЬЛІ АРСЕНЬНЕВАЙ]</ref> У лістападзе 2022 года стала вядома, што з мэмарыяльнай зоны перад будынкам музэю быў выдалены партрэт Натальлі Арсеньневай<ref>[https://www.svaboda.org/a/32133583.html Прапагандыстка Бондарава накінулася на музэй Белага ў Старых Дарогах: зьніклі бюсты і барэльефы Арсеньневай, Геніюш, Каліноўскага]</ref>.

=== Дыскаграфія ===
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =З крывіцкай сям'і : паэтычныя песьні й рамансы, вершы Натальлі Арсеньневай. Зьмест: 1) [[Мікола Равенскі]]. Магутны Божа: выконвае [[Аляксандар Растопчын]]. 2) Малітва: верш чытае Натальля Арсеньнева. 3) [[Мікола Равенскі]]. Магутны Божа: выконвае [[Данчык]]. 4) [[Эльза Зубковіч]]. Вясновы вечар: выконвае [[Тацяна Грыневіч-Матафонава]]. 5) [[Уладзімер Зайчанка]]. Шчасьце: выконвае аўтар. 6) Знаю: верш чытае Натальля Арсеньнева. 7) [[Ігар Загумёнаў]]. Ты мой родны край: выконвае «[[ZIGZAG|Zigzag]]». 8) [[Алеся Ўнукоўская]]. Я ішла: выконвае аўтар. 9) [[Тацьцяна Беланогая]]. Сьнежань: выконвае аўтар. 10) Годзе: верш чытае Натальля Арсеньнева. 11) [[Эльза Зубковіч]]. Знае сэрдца: выконвае [[Тацяна Грыневіч-Матафонава]]. 12) [[Андрэй Плясанаў]]. Сонца залатое: выконвае «[[P.L.A.N.]]». 13. [[Аляксандар Памідораў]]. У гушчарах: выконвае «[[Зьміцер Вайцюшкевіч]]». 14) Улюбёныя вершы (1. Ахрысьціў мяне нехта ў зялёнай дуброве; 2. Заміж мяне): чытае Натальля Арсеньнева. 15) [[Эльза Зубковіч]]. Сьпі сыночак: выконвае [[Тацяна Грыневіч-Матафонава]]. 16. [[Яўген Магаліф]]. Толькі ўчора: выконвае [[Данчык]]. 17. Красавік: вершы чытае Натальля Арсеньнева. 18) [[Алеся Ўнукоўская]]. Ноч рассыпала: выконвае аўтар. 19. [[Анастасія Карпоўская]]. Я ішла: выконвае «[[РоСтра]]». 20. [[Фёдар Жывалеўскі]]. У храм незямны: выконвае «[[Голая Манашка]]». 21) Рабіна: верш чытае Натальля Арсеньнева. 22. [[Ян Жанчак]]. Пій да дна: выконвае «[[In search for]]». 23) [[Эльза Зубковіч]]. Мяцеліца: выконвае [[Тацяна Грыневіч-Матафонава]]. 24. Уладзімер Мігуля. Хатка па-над рэчкаю: выконвае [[Данчык]]. 25) О, шыпшына мая, Беларусь: верш чытае Натальля Арсеньнева. 26) [[Мікола Равенскі]]. Магутны Божа: выконвае «[[Зьміцер Вайцюшкевіч]]» |арыгінал = |спасылка = |адказны = Тэкст на ўкладышы [[Янка Запруднік|Янкі Запрудніка]] |выданьне = |месца ={{Менск (Мінск)}}|выдавецтва = БМАgroup |год = 2009 |том = |старонкі = 26 (70 хвіл. 37 сек.) |старонак = |сэрыя =Беларускі музычны архіў |isbn = |наклад = }}


== Творы ==
== Творы ==
{{слупок-пачатак-малы}}
{{слупок-2}}
; Вершы
; Вершы
* {{Артыкул| аўтар =Н. Арсеньнева. | загаловак =Я помню ноч была… Маўчалі ў садзе дрэвы…| спасылка =http://elibrary.mab.lt/bitstream/handle/1/2335/221769-1921-11.pdf?sequence=11&isAllowed=y | мова = | выданьне =[[Беларускі звон (1921)|Беларускі звон]] | тып =газэта | год =1921, 9 верасьня | том = | нумар =11 | старонкі =3 | issn = }}
* {{Артыкул| аўтар = Натальля Арсеньнева. | загаловак =Калі гараць агнём чырвоныя асіны… (Верш)| спасылка = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Bielaruski_zvon_tydniovaja_casopic_Vilnia,_1921-1923.pdf.zip/221769-1922-5.pdf| мова = | выданьне =[[Беларускі звон (1921)|Беларускі звон]] | тып = тыднёвая часопicь | год = 24 лютага 1922| том = | нумар = 5 (30) | старонкі = 3 }}
* {{Артыкул| аўтар = Натальля Арсеньнева. | загаловак =Дрэвы абсыпалісь. Золата й фарбы… (Верш)| спасылка = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Bielaruski_zvon_tydniovaja_casopic_Vilnia,_1921-1923.pdf.zip/221769-1922-4.pdf| мова = | выданьне =[[Беларускі звон (1921)|Беларускі звон]] | тып = тыднёвая часопicь | год = 17 лютага 1922| том = | нумар = 4 (29) | старонкі = 3 }}
* {{Артыкул| аўтар = Н. Арсеньнева. | загаловак = Мэта жыцьця. (Верш)| спасылка = http://elibrary.mab.lt/bitstream/handle/1/2335/221769-1922-15.pdf?sequence=40&isAllowed=y| мова = | выданьне =[[Беларускі звон (1921)|Беларускі звон]] | тып = тыднёвая часопicь | год = 21 ліпеня 1922| том = | нумар = 15 (40) | старонкі = 2 }}
* {{Артыкул| аўтар = Н. Арсеньнева. | загаловак = Сыплюцца з клёнаў лісты. (Верш)| спасылка = http://elibrary.mab.lt/bitstream/handle/1/2335/221769-1922-18.pdf?sequence=43&isAllowed=y| мова = | выданьне =[[Беларускі звон (1921)|Беларускі звон]] | тып = тыднёвая часопicь | год = 8 верасьня 1922| том = | нумар = 18 (43) | старонкі = 3 }}
* {{Артыкул| аўтар = Н. Арсеньнева. | загаловак = Які сягоньня дзень! Якое неба, сонца. (Верш) | спасылка = http://elibrary.mab.lt/bitstream/handle/1/2486/232915-1923-4.pdf?sequence=4&isAllowed=y | мова = | выданьне =[[Новае жыцьцё (газэта)|Новае жыцьцё]] | тып = газэта | год = 1923, 24 сакавіка | том = | нумар = 4 | старонкі = 3 }}
* {{Артыкул| аўтар =| загаловак =Люблю я сонца залатое. Вечар неба фарбуе. (Вершы). | спасылка =http://elibrary.mab.lt/handle/1/2511 | мова = | выданьне =[[Родныя гоні (1927)|Родныя гоні]] | тып =месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі| год =1927, сакавік | том = | нумар = 1| старонкі =3, 4 }}
* {{Артыкул| аўтар =| загаловак =Люблю я сонца залатое. Вечар неба фарбуе. (Вершы). | спасылка =http://elibrary.mab.lt/handle/1/2511 | мова = | выданьне =[[Родныя гоні (1927)|Родныя гоні]] | тып =месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі| год =1927, сакавік | том = | нумар = 1| старонкі =3, 4 }}
* {{Артыкул| аўтар =| загаловак =Сьміялася ў вочы вясна. Вячорная часіна. (Вершы)| спасылка =http://elibrary.mab.lt/handle/1/2511 | мова = | выданьне =[[Родныя гоні (1927)|Родныя гоні]]| тып =месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі| год =1927, красавік | том = | нумар = 2| старонкі =1, 2 }}
* {{Артыкул| аўтар =| загаловак =Сьміялася ў вочы вясна. Вячорная часіна. (Вершы)| спасылка =http://elibrary.mab.lt/handle/1/2511 | мова = | выданьне =[[Родныя гоні (1927)|Родныя гоні]]| тып =месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі| год =1927, красавік | том = | нумар = 2| старонкі =1, 2 }}
* {{Артыкул| аўтар =| загаловак =Паралель. (Верш)| спасылка =http://elibrary.mab.lt/handle/1/2511 | мова = | выданьне =[[Родныя гоні (1927)|Родныя гоні]]| тып =месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі| год =1927, май | том = | нумар = 3| старонкі =4 }}
* {{Артыкул| аўтар =| загаловак =Паралель. (Верш)| спасылка =http://elibrary.mab.lt/handle/1/2511 | мова = | выданьне =[[Родныя гоні (1927)|Родныя гоні]]| тып =месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі| год =1927, май | том = | нумар = 3| старонкі =4 }}
* {{Артыкул| аўтар =| загаловак =Веснавая калыханка. Ішла вясна. ***. (Вершы)| спасылка =http://elibrary.mab.lt/handle/1/2511 | мова = | выданьне =[[Родныя гоні (1927)|Родныя гоні]]| тып =месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі| год =1927, чэрвень | том = | нумар = 4| старонкі =2—5—}}
* {{Артыкул| аўтар =| загаловак =Веснавая калыханка. Ішла вясна. ***. (Вершы)| спасылка =http://elibrary.mab.lt/handle/1/2511 | мова = | выданьне =[[Родныя гоні (1927)|Родныя гоні]]| тып =месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі| год =1927, чэрвень | том = | нумар = 4| старонкі =2—5}}
* {{Артыкул| аўтар =| загаловак =Маячэньні... Калі... Вясёлка. (Вершы)| спасылка =http://elibrary.mab.lt/handle/1/2511 | мова = | выданьне =[[Родныя гоні (1927)|Родныя гоні]]| тып =месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі| год =1927, ліпень—жнівень | том = | нумар = 5| старонкі =1, 2}}
* {{Артыкул| аўтар =| загаловак =Маячэньні... Калі... Вясёлка. (Вершы)| спасылка =http://elibrary.mab.lt/handle/1/2511 | мова = | выданьне =[[Родныя гоні (1927)|Родныя гоні]]| тып =месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі| год =1927, ліпень—жнівень | том = | нумар = 5| старонкі =1, 2}}
* {{Кніга|аўтар =Натальля Арсеньнева.|частка = |загаловак =Пад сінім небам. Вершы (1920—1925) |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Вільня]] |выдавецтва =Выдавецтва Б. Клецкіна|год =1927 |том = |старонкі = |старонак = 144|сэрыя = |isbn = |наклад =}}
* Пад сінім небам: Вершы, 1921—1925. Вільня, 1927.
* «Жоўтая восень» (не надрукаваны)
* «Жоўтая восень» (не надрукаваны)
* Сягоньня: Вершы, 1941—1943. Мн., 1944.
* Сягоньня: Вершы, 1941—1943. Мн., 1944.
* {{Кніга|аўтар = Натальля Арсеньнева.|частка = |загаловак = Між берагамі: Выбар паэзіі, 1920—1970|арыгінал = |спасылка = https://knihi.com/Natalla_Arsiennieva/Miz_bierahami.html|адказны = мастачка Ірэна Рагалевіч|выданьне = |месца =[[Нью-Ёрк]]–[[Таронта]]|выдавецтва =[[Беларускі інстытут навукі і мастацтва (выдавецтва)|БІНІМ]] |год = 1979|том = |старонкі = |старонак = 350|сэрыя = |isbn = |наклад = }}
* Між берагамі: Выбар паэзіі, 1920—1970. Нью-Ёрк, Таронта, 1979.
* {{Кніга|аўтар =Натальля Арсеньнева.|частка = |загаловак =Пад сінім небам. Вершы (1920—1925) |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне =Факсімільнае выданьне|месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|Мастацкая літаратура ]]|год =1992 |том = |старонкі = |старонак = 144|сэрыя =«Бацькаўшчына» |isbn =5-340-01267-0 |наклад =5000 }}
* {{Кніга|аўтар =Натальля Арсеньнева.|частка = |загаловак =Пад сінім небам. Вершы (1920—1925) |арыгінал = |спасылка = https://kamunikat.org/pad-sinim-nebam-arsenneva-natallya|адказны = |выданьне =Факсімільнае выданьне|месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|Мастацкая літаратура ]]|год =1992 |том = |старонкі = |старонак = 144|сэрыя =«Бацькаўшчына» |isbn =5-340-01267-0 |наклад =5000 }}
⚫
* {{Артыкул| аўтар = | загаловак = Між берагамі. (Вершы). | спасылка = | мова = | выданьне = [[Маладосць (часопіс)|Маладосць]] | тып = часопіс | год = 1991 | том = | нумар = 4 (458) | старонкі = 151—156 }}
* {{Артыкул| аўтар =Натальля Арсеньнева. | загаловак =Пад сінім небам (1920—1925). Жоўтая восень (1927—1937). Сягоньня (1941—1943). Не астыць нам (1944—1949). На ростанях.| спасылка = | мова = | аўтар выданьня =Укладаньне, прадмова й біяграфічныя даведкі [[Барыс Іванавіч Сачанка|Барыса Сачанкі]]. | выданьне =Туга па радзіме: паэзія беларускай эміграцыі | тып = | месца =[[Менск|Мінск]] | выдавецтва =[[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|Мастацкая літаратура ]] | год =1992 | том = | старонкі = 10—169| isbn =5-340-01086-6 | issn = }}
* {{Артыкул| аўтар =Натальля Арсеньнева. | загаловак =Пад сінім небам (1920—1925). Жоўтая восень (1927—1937). Сягоньня (1941—1943). Не астыць нам (1944—1949). На ростанях.| спасылка = | мова = | аўтар выданьня =Укладаньне, прадмова й біяграфічныя даведкі [[Барыс Іванавіч Сачанка|Барыса Сачанкі]]. | выданьне =Туга па радзіме: паэзія беларускай эміграцыі | тып = | месца =[[Менск|Мінск]] | выдавецтва =[[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|Мастацкая літаратура ]] | год =1992 | том = | старонкі = 10—169| isbn =5-340-01086-6 | issn = }}
* {{Кніга|аўтар =Наталля Арсеннева.|частка = |загаловак = Яшчэ адна вясна: Выбраныя вершы (Цыклы: Пад сінім небам; Жоўтая восень; Сягоння; Між берагамі) |арыгінал = |спасылка = https://knihi.com/Natalla_Arsiennieva/Jasce_adna_viasna.html |адказны =Укладаньне і прадмова [[Ала Сямёнава|Алы Сямёнавай]]; Фота Клешчука А. В. |выданьне = |месца ={{Менск (Мінск)}}|выдавецтва = [[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|Мастацкая літаратура]] |год =1996 |том = |старонкі = |старонак = 271|сэрыя =Галасы беларускага замежжа |isbn =985-02-0086-3 |наклад = 1000}}
* Яшчэ адна вясна: Выбраныя вершы. Мн., 1996.
* {{Кніга|аўтар =Наталля Арсеннева.|частка = |загаловак = Выбраныя творы |арыгінал = |спасылка = https://kamunikat.org/vybranyya-tvory-arsenneva-natallya |адказны = укладаньне, камэнтары [[Лідзія Савік|Лідзіі Савік]]; прадмова [[Ала Сямёнава|Алы Сямёнавай]] |выданьне = |месца ={{Менск (Мінск)}}|выдавецтва =[[Беларускі кнігазбор]] |год = 2002|том = |старонкі = |старонак = 589|сэрыя =Дзевятнаццаты том сэрыі «Беларускі кнігазбор» |isbn =985-6638-55-0 |наклад = }}
* Выбраныя творы. Мн., 2002.


; П’еса
; П’еса
Радок 134: Радок 145:


; Тэксты для песень
; Тэксты для песень
* «[[Магутны Божа]]» і іншыя
* «[[Магутны Божа]]», "[[У гушчарах]]" і іншыя
{{слупок-2}}

; Пераклады
; Пераклады
* драма [[Герхарт Гаўптман|Г. Гаўптмана]] «Затонуты звон» (1948—1954, пастаўленая ў 1943 у [[Менск]]у)
* драма [[Герхарт Гаўптман|Г. Гаўптмана]] «Затонуты звон» (1948—1954, пастаўленая ў 1943 у [[Менск]]у)
Радок 144: Радок 155:
* прадслоўе да «Рамэо і Джульеты» [[Ўільям Шэксьпір|Ў. Шэксьпіра]]
* прадслоўе да «Рамэо і Джульеты» [[Ўільям Шэксьпір|Ў. Шэксьпіра]]
* разьдзелы зь «[[Дзяды (паэма)|Дзядоў]]», «[[Пан Тадэвуш|Пана Тадэвуша]]» [[Адам Міцкевіч|А. Міцкевіча]]
* разьдзелы зь «[[Дзяды (паэма)|Дзядоў]]», «[[Пан Тадэвуш|Пана Тадэвуша]]» [[Адам Міцкевіч|А. Міцкевіча]]
* {{Артыкул| аўтар = Мікола Гусавянін. | загаловак = «Песьня пра зубра»| арыгінал = | спасылка = https://kamunikat.org/zapisy-belaruskaga-instytutu-navuki-y-mastatstva-22
* «Песьня пра зубра» [[Мікола Гусоўскі|Міколы Гусоўскага]]
| мова = | адказны = Пераклад Натальлі Арсеньневай| аўтар выданьня = | выданьне = [[Запісы БІНіМ|«Запісы беларускага інстытута навукі й мастацтва»]] | тып = | месца =[[Нью-Ёрк|New York]]| выдавецтва = | год = 1996| выпуск = | том = 22| нумар = | старонкі = 4—37 | isbn = | issn = }}
* {{Артыкул| аўтар =Мікола Гусавянін. | загаловак = «Песьня пра зубра». Пераклад з лацінскай мовы зь беларускім падтэкстам Натальлі Арсеньневай. 1978—1982. | спасылка = https://kamunikat.org/krynitsa-shtomesyachny-kulturalagichny-chasopis-33-7-1997| мова = | выданьне =[[Крыніца (часопіс)|Крыніца]] | тып =часопіс | год = 1997| том = | нумар = 33 (7)| старонкі = 2—32 | issn = }}
* асобныя вершы [[Гётэ|Ё. В. Гётэ]]
* асобныя вершы [[Гётэ|Ё. В. Гётэ]]
* {{Артыкул| аўтар = Натальля Арсеньнева.| загаловак = Пераклады вершаў з «Кнігі джунгляў» Рэдзьярда Кіплінга.| спасылка = https://kamunikat.org/download.php?item=6097-16.pdf&pubref=6097 | мова = | выданьне =[[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]] | тып = Літаратурна-мастацкі часопіс | год = 2003, сьнежань| том = | нумар = 7| старонкі =7—20 | issn = }}
*калядны сьпеў «[[Ціхая ноч|Ціхая Ноч]]»
;Ліставаньне
* {{Артыкул| аўтар = Натальля Арсеньнева.| загаловак = Лісты да Антона Луцкевіча. | спасылка = https://kamunikat.org/download.php?item=6097-16.pdf&pubref=6097 | мова = | выданьне =[[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]] | тып = Літаратурна-мастацкі часопіс | год = 2003, сьнежань| том = | нумар = 7| старонкі = 5, 6 | issn = }}
* {{Артыкул| аўтар = | загаловак =«Геніюш, Ларыса. Лісты да Натальлі Арсеньневай». | арыгінал = | спасылка = https://kamunikat.org/zapisy-belaruskaga-instytutu-navuki-y-mastatstva-35 | мова = | адказны = | аўтар выданьня =публікацыя [[Натальля Гардзіенка |Натальлі Гардзіенкі]] | выданьне =«[[Запісы БІНіМ]]» | тып = | месца = [[Нью-Ёрк]] — [[Менск]]| выдавецтва =[[Беларускі Інстытут Навукі й Мастацтва]] | год =2012 | выпуск = | том = | нумар =35 | старонкі = 231—239 | isbn = | issn = }}

; Успаміны
* {{Артыкул| аўтар = Натальля Арсеньнева.| загаловак = Да 40-гадавога юбілею Натальлі Арсеньневай. Як я сталася паэтам (жменька успамінаў).| спасылка = https://kamunikat.org/batskawshchyna-organ-belaruskay-natsyyanalna-vyzvolnay-dumki-500| мова = | выданьне =[[Бацькаўшчына (1947)|Бацькаўшчына]] | тып =Орган беларускай нацыянальна-вызвольнай думкі | год = 1960| том = | нумар = 16 (500)| старонкі = 4, 5 | issn = }}
* {{Артыкул| аўтар = Натальля Арсеньнева. | загаловак = З майго жыцьцяпісу. | спасылка = | мова = | выданьне = [[Маладосць (часопіс)|Маладосць]] | тып = часопіс | год = 1991 | том = | нумар = 4 (458) | старонкі = 156—159 }}
* {{Артыкул| аўтар =Наталля Арсеннева.| загаловак = Аўтабіяграфічная нататка. | арыгінал = | спасылка = https://kamunikat.org/vybranyya-tvory-arsenneva-natallya | мова = | адказны = укладаньне, камэнтары [[Лідзія Савік|Лідзіі Савік]]; прадмова [[Ала Сямёнава|Алы Сямёнавай]] | аўтар выданьня = | выданьне = Наталля Арсеннева. Выбраныя творы | тып = | месца ={{Менск (Мінск)}}| выдавецтва =[[Беларускі кнігазбор]] | год =2002 | выпуск = | том = | нумар = | старонкі = 463—500| isbn =985-6638-55-0 | issn = }}

; На іншых мовах
* {{Кніга|аўтар = Ferdinand Neureiter |частка = |загаловак = Weißrussische Anthologie. Ein Lesebuch zur weißrussischen Literatur |арыгінал = |спасылка =https://docplayer.org/203836157-Weissrussische-anthologie.html |адказны = |выданьне = |месца =[[Мюнхэн|München]]|выдавецтва = Verlag Otto Sagner |год = 1983 |том = |старонкі = 156—159 |старонак = 230 |сэрыя =Slavistiche Beiträge |isbn =3-87690-252-5 |наклад = }}{{Ref-de}}

; Крытыка, рэцэнзіі
* {{Артыкул| аўтар = Я. Г. | загаловак = Пасьвячаецца Н. А. | спасылка = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Bielaruski_zvon_tydniovaja_casopic_Vilnia,_1921-1923.pdf.zip/221769-1922-8.pdf| мова = | выданьне =[[Беларускі звон (1921)|Беларускі звон]] | тып = тыднёвая часопicь | год = 18 сакавіка 1922| том = | нумар = 8 (33) | старонкі = 2 }}
* {{Артыкул| аўтар =[[Макар Краўцоў|Язэп Сьвятазар]]. | загаловак =Паэтыцкая творчасьць Натальлі Арсеньневай. (Крытычны нарыс).| спасылка =https://kamunikat.org/?pubid=41925 | мова = | выданьне =[[Беларуская хата (1926)|Беларуская хата]] | тып =газэта | год =1926 | том = | нумар =3 | старонкі =6—8 }}
* {{Артыкул| аўтар =[[Мікола Байкоў|Байкоў М.]]. | загаловак =Аб творчасьці Натальлі Арсеньевай. ''Ins hohe Meer werd ich hinaus geniesen... (Gaethe "Faust")''| спасылка =http://digital.nlb.by/files/original/954f7c48449037983d5042f095c88af2.pdf | мова = | выданьне =[[Полымя (часопіс)|Полымя]] | тып =часопіс | год =1927 | том = | нумар =8 | старонкі =187—194 }}
⚫
* {{Артыкул| аўтар =[[Антон Луцкевіч|Ант. Навіна]].| загаловак =«Пад сінім небам».| спасылка =http://elibrary.mab.lt/bitstream/handle/1/2466/232726-1927-35.pdf?sequence=35&isAllowed=y | мова = | выданьне =[[Наша праўда (1927)|Наша праўда]] | тып =газэта | год =3 жніўня 1927 | том = | нумар =35 | старонкі =2—3 }}
⚫
* {{Артыкул| аўтар =[[Уладзімер Самойла|Міх. Чэмер.]]| загаловак = Верная дачка Сонца і «Шчырай Зямелькі», Н. Арсеньева: «Пад сінім небам».| спасылка =http://elibrary.mab.lt/handle/1/2511 | мова = | выданьне =[[Родныя гоні (1927)|Родныя гоні]] | тып =месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі| год =1927, ліпень—жнівень | том = | нумар = 5| старонкі =35—39}}
* {{Артыкул| аўтар =[[Уладзімер Самойла|Міх. Чэмер.]] | загаловак = Верная дачка Сонца і «Шчырай Зямелькі», Н. Арсеньева: «Пад сінім небам».| спасылка =http://elibrary.mab.lt/handle/1/2511 | мова = | выданьне =[[Родныя гоні (1927)|Родныя гоні]] | тып =месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі| год =1927, верасень—кастрычнік | том = | нумар = 6| старонкі =15—27}}
{{слупок-канец}}


== Крыніцы ==
== Крыніцы ==
Радок 151: Радок 186:


== Літаратура ==
== Літаратура ==
⚫
* Берасьнева М. [https://web.archive.org/web/20150618104727/http://www.rh.by/by/73/250/1791/ Творчасць Наталлі Арсенневай — набытак Беларусі] // «[[Рэгіянальная газета]]»
⚫
* {{Артыкул| аўтар =[[Мікола Байкоў|Байкоў М.]]. | загаловак =Аб творчасьці Натальлі Арсеньевай. ''Ins hohe Meer werd ich hinaus geniesen... (Gaethe "Faust")''| спасылка =http://digital.nlb.by/files/original/954f7c48449037983d5042f095c88af2.pdf | мова = | выданьне =[[Полымя (часопіс)|Полымя]] | тып =часопіс | год =1927 | том = | нумар =8 | старонкі =187—194 }}
⚫
* Калеснік У. Наталля Арсеннева // ЛіМ. 1994, 9 снеж.
⚫
* {{Артыкул| аўтар =Міх. Чэмер. | загаловак = Верная дачка Сонца і «Шчырай Зямелькі», Н. Арсеньева: «Пад сінім небам».| спасылка =http://elibrary.mab.lt/handle/1/2511 | мова = | выданьне =[[Родныя гоні (1927)|Родныя гоні]] | тып =месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі| год =1927, ліпень—жнівень | том = | нумар = 5| старонкі =35—39}}
* {{Артыкул| аўтар = [[Мікола Мішчанчук]].| загаловак = «Між берагамі» (Лёс і творчасць Наталлі Арсенневай)| спасылка = https://knihi.com/none/Kultura_bielaruskaha_zamiezza,_kn1.html| мова = | аўтар выданьня =пад рэдакцыяй [[Анатоль Сабалеўскі|Анатоля Сабалеўскага]]| выданьне = Культура беларускага замежжа| тып = Кніга 1| месца ={{Менск (Мінск)}}| выдавецтва =[[Навука і тэхніка (выдавецтва)|Навука і тэхніка]] | год = 1993 | том = | старонкі = 10—29| isbn = 5-343-01337-6| issn = }}
⚫
* {{Артыкул| аўтар =Міх. Чэмер. | загаловак = Верная дачка Сонца і «Шчырай Зямелькі», Н. Арсеньева: «Пад сінім небам».| спасылка =http://elibrary.mab.lt/handle/1/2511 | мова = | выданьне =[[Родныя гоні (1927)|Родныя гоні]] | тып =месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі| год =1927, верасень—кастрычнік | том = | нумар = 6| старонкі =15—27}}
* {{Кніга|аўтар =[[Ала Петрушкевіч|Петрушкевіч, Ала]].|частка = |загаловак = Наталля Арсеннева. Шлях да Беларусі|арыгінал = |спасылка = https://kamunikat.org/natallya-arsenneva-petrushkevich-ala|адказны = Прадмова [[Аляксей Пяткевіч|А. М. Пяткевіча]] |выданьне = |месца ={{Менск (Мінск)}}|выдавецтва =[[Беларускі кнігазбор|Кнігазбор]] |год = 213|том = |старонкі = |старонак = 180|сэрыя = |isbn = 978-985-7057-44-3|наклад = 100}}
* Сачанка Б. Сняцца сны… С. 43—48
*{{Артыкул| аўтар = [[Лідзія Савік]].| загаловак = «Жывём Айчынай мы…» Наталля Арсеннева 1903-1997.| спасылка = https://kamunikat.eu/paklikanyya-savik-lidziya| мова = | аўтар выданьня = | выданьне = Пакліканыя. Літаратура Беларускага Замежжа| тып = | месца ={{Менск (Мінск)}}| выдавецтва =[[ Тэхналогія (выдавецтва)| Тэхналогія]] | год = 2001 | том = | старонкі = 34—113| isbn = 985-458-037-7| issn = }}
* Мішчанчук М. «Між берагамі» // Культура беларускага замежжа. Кн. 1. Мн., 1993
* {{Артыкул| аўтар = [[Барыс Іванавіч Сачанка|Барыс Сачанка]]. | загаловак = Вяртаньне. | спасылка = | мова = | выданьне = [[Маладосць (часопіс)|Маладосць]] | тып = часопіс | год = 1991 | том = | нумар = 4 (458) | старонкі = 149, 150 }}
* {{Артыкул| аўтар = [[Барыс Іванавіч Сачанка|Барыс Сачанка]].| загаловак = Сняцца сны аб Беларусі…| спасылка =https://knihi.com/Barys_Sacanka/Sniacca_sny_ab_Bielarusi.html | мова = | аўтар выданьня = | выданьне = | тып = Літаратурна-крытычныя артыкулы, інтэрв'ю| месца ={{Менск (Мінск)}}| выдавецтва =[[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|Мастацкая літаратура]] | год = 1990| том = | старонкі = 43—48| isbn = 5-340-00602-6| issn = }}
* {{Артыкул| аўтар = [[Анатоль Сідарэвіч]].| загаловак = Вучаніца і настаўнік: супраца.| спасылка = https://kamunikat.org/download.php?item=6097-16.pdf&pubref=6097| мова = | выданьне =[[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]] | тып = Літаратурна-мастацкі часопіс | год = 2003, сьнежань| том = | нумар = 7| старонкі = 1—5 | issn = }}
⚫
* Сямёнава А. Лёс — і над лёсам // Голас Радзімы. 1993, 30 верас.
* Тарасюк Л. Праз акіян забыцця // ЛіМ. 1993, 5 лют.
* Тарасюк Л. Праз акіян забыцця // ЛіМ. 1993, 5 лют.
* Тарасюк Л. Пад небам паэзіі // Полымя. 1995, №6
* Тарасюк Л. Пад небам паэзіі // Полымя. 1995, №6
⚫
* Сямёнава А. Лёс — і над лёсам // Голас Радзімы. 1993, 30 верас.
⚫
* Калеснік У. Наталля Арсеннева // ЛіМ. 1994, 9 снеж.
* [[Лідзія Савік|Савік Л.]] Жывём Айчынай мы… // Пакліканыя. Літаратура Беларускага Замежжа. Мн., 2001.
⚫
* Берасьнева М. [http://www.rh.by/by/73/250/1791/ Творчасць Наталлі Арсенневай — набытак Беларусі] // «[[Рэгіянальная газета]]»


== Вонкавыя спасылкі ==
== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Спасылка | аўтар =[[Андрэй Хадановіч]]. | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 9 ліпеня 2024| url = https://www.youtube.com/watch?v=nRjKsV6dgvw| копія = | дата копіі = | загаловак = Магутны Божа і Жыве Беларусь у 1942-м, Багдановіч, Гарэцкі, акупацыя і эміграцыя — Натальля Арсеньнева| фармат = | назва праекту = | выдавец = | дата доступу = | accessyear = | мова = | камэнтар = }}
* [https://web.archive.org/web/20120314211539/http://rv-blr.com/biography/view/106 Натальля Арсеньнева] на сайце «Родныя вобразы»
* [https://web.archive.org/web/20120314211539/http://rv-blr.com/biography/view/106 Натальля Арсеньнева] на сайце «Родныя вобразы»
* [http://knihi.com/Mikola_Husouski/Piesnia_pra_zubra.html Мікола Гусоўскі. Песьня пра зубра] ў перакладзе Натальлі Арсеньневай
* [http://knihi.com/Mikola_Husouski/Piesnia_pra_zubra.html Мікола Гусоўскі. Песьня пра зубра] ў перакладзе Натальлі Арсеньневай

Цяперашняя вэрсія на 19:40, 10 кастрычніка 2024

Натальля Арсеньнева
лац. Natalla Arsieńnieva
Асабістыя зьвесткі
Нарадзілася 20 верасьня 1903(1903-09-20)
Баку
Памерла 25 ліпеня 1997(1997-07-25) (93 гады)
Рочэстэр, ЗША
Пахаваная
Муж Францішак Кушаль
Дзеці Яраслаў (1923—1943), Уладзімер
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці паэтка, перакладніца, драматург
Жанр верш, ода, элегія
Мова беларуская мова[1] і расейская мова[1]
Дэбют «Пад сінім небам» (1927)
Подпіс
Творы на сайце Knihi.com
Творы на сайце Kamunikat.org

Ната́льля Арсе́ньнева (20 верасьня 1903, Баку — 25 ліпеня 1997, Рочэстэр, ЗША) — беларуская паэтка, перакладніца, драматургіня.

Біяграфія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Паходжаньне

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Натальля Арсеньнева нарадзілася 20 верасьня 1903 году ў сям’і начальніка Бакінскай мытнай акругі й былой настаўніцы ў Баку. У 1905 бацьку Натальлі перавялі спачатку на Валынь, а пасьля ў Вільню. Радавод яе бацькі ўзыходзіць да роду маці Міхаіла Лермантава[2]. Паводле М. Мішчанчука, род Арсеньневых — генэалягічная лінія бабулі расейскага клясыка[3], Лізаветы Аляксееўны Арсеньневай (1773—1845).

Дзяцінства

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Сям’я Арсеньневых складалася з трох сясьцёр і аднаго брата. Іхняя маці, былая настаўніца, дала Натальлі бліскучую хатнюю адукацыю, рыхтуючы дачку адразу ў сярэднюю школу[4]. У дзяцінстве захаплялася маляваньнем. У дзесяць гадоў, будучая паэтка з адзнакаю здала ўступныя экзамэны й паступіла адразу ў другую клясу Віленскай Марыінскай гімназіі. Тут яна правучылася толькі два гады праз пачатак Першай сусьветнай вайны. У 1914 сям’я Арсеньневых эвакуявалася ў Яраслаўль. Юная Натальля працягвала вучобу ў Кацярынінскай жаночай гімназіі, дзе дадаткова наведвала літаратурны гурток. У 1917 рабіла ілюстрацыі мастацка-літаратурнага часопісу, які выдаваўся гуртком. Тут яна ў чатырнаццаць гадоў напісала свой першы верш на расейскай мове «Облако»[5]. З пачаткам антыбальшавіцкага паўстаньня ўлетку 1918, сям’я Арсеньневых пакрысе адпраўляецца ў Вільню, да якой дабіраліся этапамі больш за год празь Вялікія Лукі Пскоўскай губэрні й Дрысу. Падчас пераезду, усе дзеці перахварэлі на «гішпанку». Сястра Натальлі Галіна ў выніку хваробы памерла[6].

Вяртаньне ў Вільню

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 1920 сям’я вярнулася ў Вільню. За час бежанства ўся віленская маёмасьць Арсеньневых была раскрадзеная, а ў іхнай кватэры жылі чужыя людзі. У Вільні 16-гадовая Натальля давала ўрокі францускай і нямецкай моваў, каб дапамагчы сям’і. Тут будучая паэтка паступіла ў Віленскую беларускую гімназію, дзе настаўнічалі Максім Гарэцкі, Браніслаў Тарашкевіч, Антон Луцкевіч, Аркадзь Смоліч і іншыя дзеячы беларускага нацыянальнага ўздыму[7]. Натальля Арсеньнева пазьней адзначала: «па праўдзе, я сталася беларускай паэткай толькі ўвосень 1920 году»[8]. У гімназіі прымала ўдзел у пастаноўцы «Паўлінкі» Янкі Купалы.

У чэрвені 1921 атрымала атэстат аб сярэдняй адукацыі — «матуру»[9]. Ужо ў верасьні пачала настаўнічаць у адной зь сямі беларускіх школаў у Вільні. Адначасова паступіла на гуманістычны факультэт Віленскага ўнівэрсытэту й друкавалася ў розных заходнебеларускіх часопісах і газэтах[6]. На яе паэтычныя здольнасьці зьвярнуў увагу асабіста Максім Гарэцкі[2].

Міжваенны пэрыяд

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Натальля Арсеньнева. З зборніка вершаў «Пад сінім небам», Вільня, 1927

28 верасьня 1922 году Натальля Арсеньнева выйшла замуж за Францішка Кушаля — чальца вайсковай камісіі Беларускай Народнай Рэспублікі. Ад яго яна мела двух сыноў: Яраслава (1923—1943) і Ўладзімера. Паводле зьвестак Б. Сачанкі, Ф. Кушаль прымаў удзел у карных апэрыцыях «супраць свайго народу»[7]. Першыя паўтара году пасьля шлюбу пражылі ў Слоніме. Тут Натальля Арсеньнева моцна пасябравала з Гальяшом Леўчыкам[10]. Улетку 1923 Францішак Кушаль адправіў гасьцяваць Натальлю да свайго дзеда Вінцука Кушаля ў вёску Доры ў Валожынскім павеце. Тут яна правяла амаль тры месяцы й пазьней езьдзіла сюды кожнае лета. Гэтыя гасьцяваньні паэтка апісала наступным чынам:

« Тут, у чыста беларускім сялянскім асяродзьдзі, я цесна зжылася зь Беларусьсю, калі можна так сказаць, ужо не ў тэорыі, а на практыцы, зжылася з найчысьцейшаю беларускаю моваю, зь беларускім жыцьцём і прыродаю. Мужавы бацька — стары Кушаль — быў найшчырэйшым беларускім патрыётам, хоць палітыкай ніколі не займаўся і ў жыцьці сваім ніколі нікуда не выязджаў далей за Валожын, Івянец, Ракаў ці Маладэчна[4]. »
Натальля Арсеньнева і Максім Танк, Вільня, 1936

У 1924 мужа Натальлі Арсеньнева перавялі на Памор’е, дзе яны пражылі 13 гадоў у Хэлмне й год у Равічы, на самой мяжы зь Нямеччынай[11].

Натальля Арсеньнева, 1935

У 1927 годзе Натальля Арсеньнева надаўжэй прыехала ў Вільню й падрыхтавала да друку свой першы зборнік «Пад сінім небам». Адначасова яна займалася перакладам «Дзядоў» Адама Міцкевіча: пераклала 1-ю, 2-ю й пачала чацьвёртую часткі. Пераклад быў ацэнены станоўча й частка яго была надрукаваная ў адным зь віленскіх беларускіх часопісаў, аднак цэласьць недзе загінула, а ў друкароў ці рэдактараў яе пазьней знайсьці не ўдалося[10]. У 1935 годзе ўпершыню наведала Вільню ўзімку, дзе чытала свае вершы й пазнаёмілася з Максімам Танкам, творчасьць якога зрабіла на яе моцнае ўражаньне[12].

Другая сусьветная

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

З пачаткам Другой сусьветнай вайны муж Натальлі Арсеньневай апынуўся ў савецкім палоне — Старабельскім лягеры[13]. Баючыся быць адрэзанаю ад дзяцей (дзеці на пачатак вайны знаходзіліся ў Дорах), паэтка адна ноччу пехатою пайшла туды зь Вільні: ішла празь Ліпаўку на Ашмяны. Пад Вішневам, як падазроная асоба была арыштаваная бальшавікамі, адвезеная ў пастарунак НКВД у Валожыне й празь пяць дзён адпушчаная. Дабраўшыся да Дораў, у сувязі зь цяжкім матэрыяльным становішчам Натальля Арсеньнева вырашыла ехаць зь дзецьмі назад у Вільню, але Беларускі камітэт нічым ёй ня змог дапамагчы[14]. Тады паэтка вырашае падаць заяўку ў бальшавіцкую рэпартацыйную камісію аб дазволе ўезду на тэрыторыю СССР. Дазвол быў атрыманы й яна 31 сьнежня 1939 у чарговы раз пакінула Вільню й асела на гэты раз у Вялейцы, дзе жыў брат яе братавае. Апрача таго, у Вялейцы на той час жыў Максім Танк, які ўладкаваў Натальлю Арсеньневу стылістам у абласную «Сялянскую газэту»[15].

У пачатку сакавіка 1940 году Натальлю Арсеньневу й Максіма Танка запрасілі ў Менск па запрашэньні Саюзу беларускіх пісьменьнікаў. Тут паэтка пазнаёмілася зь Янкам Купалам, Зьмітраком Бядулям і іншымі. Аднаго вечара, калі Танк, Арсеньнева й беларускі крытык ды драматург Алесь Кучар ішлі па Савецкай вуліцы, Танк голасна гаварыў па-беларуску, на што атрымаў спалоханую заўвагу Алеся Кучара:

« Ведаеце, не гаварыце так голасна па-беларуску, у нас гэта ня прынята[15]. »

13 красавіка 1940 году на золку Натальля Арсеньнева разам з сынамі была арыштаваная органамі НКВД і без афіцыйнага абвінавачваньня сасланая ў сталінскі ГУЛАГ у Казахстане. У лютым 1941 году атрымала выклік у Маскву. Дабраўшыся цягніком да Лубянкі, Натальлю Арсеньневу беспасьпяхова пыталіся намовіць падпісаць развод з сваім мужам, які ў той час знаходзіўся побач на Лубянцы. Пасьля чарговага вяртаньня ў Казахстан, паэтцы разам з двума дзецьмі было дазволена вярнуцца на ранейшае месца жыхарства. У траўні 1941 году Натальля Арсеньнева была ўжо ў Дорах. Празь некалькі дзён ёй прыйшоў загад ехаць у Беласток, дзе яна адшукала Максіма Танка й той уладкаваў яе на кватэру й на працу ў рэдакцыю газэты, дзе паэтка працавала да пачатку Вялікай Айчыннай вайны[16].

З пачаткам нямецка-савецкай вайны Натальля Арсеньнева празь Ліду, Багданава й Валожын дабралася зь Беластоку ў Доры, адкуль з малодшым мужавым братам адправілася ў зруйнаваны Менск. Пазьней яна з мужам атрымала кватэру на былой Ленінградзкай вуліцы. Да гэтага часу вызвалены з Лубянкі Францішак Кушаль жыў на адной кватэры з Антонам Адамовічам пасьля пярэбараў з жонкай на Ленінградзкую вуліцу прапанаваў ёй пайсьці на працу ў рэдакцыю «Беларускай газэты»[17]. Перакладала лібрэта да опэры «Кармэн» і «Евгения Онегина». У гэты час да Натальлі Арсеньневай зьвярнуліся па напісаньне лібрэта да новай опэры, за сюжэт якой паэтка ўзяла верш «Лясное возера» з цыклю «Зачараваны кут» са зборніку «Пад сінім небам». Напісаньне музыкі было даручанае кампазытару Міколу Шчаглову. Апрача гэтага, паэтка напявала мэлёдыі шматлікіх песень, пачутых ёю яшчэ ў Дорах. Тэксты іншых народных песень, якія пазьней увайшлі ў опэру Натальля Арсеньнева ўзяла з фальклёрнага зборніка Еўдакіма Раманава[18]. Пасьля прэм’еры «Ляснога возера» паэтка зрабіла пераклад «Затонутага звона» Герхарта Гаўптмана.

У другой палове 1942 году Натальля Арсеньнева атрымала ліст ад свайго брата Сяргея, які ў 1940 уцёк у Нямеччыну й празь цяжкую хваробу прасіў узяць апеку над сваёй сям’ёй. Паэтка парупілася аб атрыманьні дазволу на пераезд і спачатку выехала ў Бэрлін, а затым у Ляйпцыг, дзе ейны брат ляжаў у санаторыі «Reisengebirge». Падчас яе знаходжаньня ў Ляйпцыгу Сяргей Арсеньнеў памёр у санаторыі, і Натальля праз сканчэньне тэрміну пропуска вымушаная была вяртацца ў Менск[19].

Па вяртаньні ў Менск Натальля Арсеньнва распачала працы над перакладамі «Цыганскага барона» Ёгана Штраўса, «Разьбітага кубка» Генрыха фон Кляйста, «Зачараванай жалейкі» Моцарта й «Вольнага стральца» Карла Марыі фон Вэбэра. 22 чэрвеня 1943 ад міны, што ўзарвалася ў Менскім гарадзкім тэатры загінуў сын Яраслаў. Ягонае пахаваньне адбылося на Вайсковых могілках. Па сьмерці сына кампазытар Мікола Шчаглоў папрасіў Натальлю напісаць арыю для кнігі Праксэды для 3-а акта опэры «Усяслаў Чарадзей». Калі лібрэта да опэры было скончанае, найлепшыя ўвэртуры й арыі былі выкананыя сьпевакамі й поўным аркестрам у студыі Менскага радыё[20]. У гэты час у рэдакцыю «Беларуская газэты» заходзіў вядомы беларускі драматург Францішак Аляхновіч. Пасьля Другога Ўсебеларускага кангрэса сустрэлася з Ларысай Геніюш, якая прыехала з Прагі.

З пачаткам наступленьня савецкага войска на Менск Натальля Арсеньнева разам зь дзеячам Цэнтральная беларускай рады ўцякалі празь Беласток, Варшаву ў Каралявец, адкуль пераехалі ў Бэрлін. Тут паэтка ўладкавалася на працу ў газэту «Раніца». Тут яна напісала большую частку вершаў, якія пазьней увайшлі ў зборнік «Не астыць нам»[21]. 3ь лютага 1945 празь несупынныя бамбаваньні Бэрліну Натальля Арсеньнева разам зь сям’ёй Шчагловых і Каханоўскіх пераехала ў мястэчка Амбэрг, непадалёк ад чэскай мяжы, дзе цярпелі моцную харчовую й фінансавую нястачу. Далейшыя гады паэтка са сваім мужам правяла ў лягерах для г. зв. «перамешчаных асобаў». Увосень 1945 Арсеньнева разам з мужам перабралася ў Рэгенсбург, дзе знайшлася магчымасьць весьці культурную працу пры Беларускім камітэце[21]. Пазьней Натальлю Арсеньневу перавезьлі ў лягер у Міхэльсдорфе, пазьней — у Віндышбэргердоф, дзе Натальля Арсеньнева разам зь беларускай супольнасьцю ставіла канцэрты[22]. Да свайго ад’езду ў ЗША Арсеньнева пасьпела пабываць у Розэнгайме.

ЗША

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У Злучаныя Штаты Натальля Арсеньнева пераехала 15 чэрвеня 1950 году (спачатку ў Нью-Ёрк, пазьней — у Рочэстэр), дзе ёй напачатку давялося працаваць упакавальніцай агуркоў на фабрыцы кансэрваў. Празь некалькі тыдняў паэтка разам з мужам ужо займелі сваю невялікую кватэру[4]. Працавала ў эмігранцкай газэце «Беларус», на Радыё Свабода, у Беларускім інстытуце навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку. У 1970—1980-я адышла ад актыўнага ўдзелу ў палітычным жыцьці беларускай эміграцыі.

25 ліпеня 1997 году Натальля Арсеньнева памерла ў горадзе Рочэстэр (ЗША), дзе жыла зь сям’ёй сына Ўладзімера.

Творчасьць

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Перадумовы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Свае першыя вершы Натальля Арсеньнва напісала ў чатырнаццацігадовым узросьце на расейскай мове. Паводле зьвестак паэткі, першы зь іх называўся «Облако», другі — «Юг»[5]. Пра свае паэтычныя густы ў часе навучаньня ў Кацярынінскай жаночай гімназіі пісьменьніца расказала ў сваім «Аўтабіяграфічным нарысе»:

« …Мае старэйшыя сяброўкі (з 7-га і 8-га клясаў) зьмяшчалі ў нашым часопісе свае вершы пад Бальмонта, Гумілёва, Ахматаву… Бальмонта я ня надта любіла, ён выдаваўся мне нейкім няшчырым, штучным. Ахматаву, наадварот, я ў душы лічыла бясстыднай і не любіла таксама. Але Гумілёў мне падабаўся. Падабаліся і вершы маіх сябровак, што насьледвалі яго. Я ім страшэнна зайздросьціла[5]. »

Першае беспасярэдняе знаёмства Натальлі Арсеньневай зь «беларускаю вёскаю і найчысьцейшаю беларускаю моваю» адбылося ў часе прыжываньня ў Дрысе, калі сям’і Арсеньневых недзе каля 1919 кватаравала ў невялікай сялянскай хаце разам з гаспадарамі[23]. Пазьней яна пра гэта напісала:

« Тут я пачула ўпершыню і беларускія песьні, і беларускія казкі. Я вельмі ўсім гэтым зацікавілася, і вёска, і людзі, і песьні, і мова падабаліся мне незвычайна[23]. »

Першаю беларускаю кнігаю для будучай паэткі стала кніжка апавяданьняў Максіма Гарэцкага «Лірныя сьпевы», якая стала для яе «найлепшым лемантаром»[24]. Свае беларускія вершы Натальля Арсеньнева пачала пісаць у Віленскай беларускай гімназіі: першы зь іх называўся «Хай жаўцее, сьціхае сад з кожнай гадзінай», другі — «Сьветлы дзень дагарае над сумнай зямлёю». Рукапісы гэтых вершаў яна пасьля лекцыі аддала Максіму Гарэцкаму, які абмежаваўся адно толькі стрыманым «цікава». Увечары таго ж дня ў суботу, на заўсёднай вечарыне пісьменьнік публічна зачытаў два вершы юнае паэткі — «Восень» і «Сьветлы дзень дагарае над сумнай зямлёю» — без аніводнай праўкі[25]. Вершы Максім Гарэцкі суправадзіў уступнымі словамі:

« Я хачу вас сёньня пацешыць, асабліва тых, хто любіць беларускае слова. Дай Бог, каб я не памыліўся, але мне здаецца, што ў нас сёньня нарадзілася паэтка, большая і за Цётку, і за Буйлянку[25]. »

Зборнікі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Першы зборнік вершаў Натальлі Арсеньневай «Пад сінім небам» выйшаў у Вільні ў 1927 г. Затым яна падрыхтавала да друку другі — «Жоўтая восень» (1937), які з розных прычынаў так і ня ўбачылі чытачы як асобнае выданьне. Зборнік «Сягоньня» выйшаў у 1944 г. Сьледам за ім рыхтаваўся да друку чарговы — «Не астыць нам» (асобнаю кнігаю не друкаваўся). Апошнім творчым набыткам паэткі стаў зборнік выбраных твораў «Між берагамі» (1979)[26].

Тэмы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Раньняя лірыка, якую Арсеньнева зьмяшчала ў пэрыядычных выданьнях Заходняй Беларусі, пераважна прыродаапісальная, інтымная. Яна імкнулася перадаць імгненныя ўражаньні, пачуцьці, адлюстраваць зьменлівы стан душы, плынь унутранага быцьця[27].

Вершы, напісаныя ў акупаваным Менску, склалі зборнік «Сягоньня» (1944). Талент паэткі разьвіўся ў бок філязофскага, гуманістычнага асэнсаваньня гістарычных падзеяў, узмацніліся грамадзянскія трагічна-афарбаваныя ноты. Скразны матыў ваеннай лірыкі — матыў непасільнасьці выказаць і аб’яднаць смуткам і тугою аднаго чалавека, нават калі ён паэт, сусьветны смутак і жаль, што апанаваў чалавецтва на гэтым пэрыядзе гісторыі[27].

Памятная шыльда у гонар Натальлі Арсеньневай на былым будынку Віленскай беларускай гімназіі

У шэрагу з ваеннай тэматыкай, у творах Натальлі Арсеньневай моцна гучала нацыянальна-патрыятычная тэма Бацькаўшчыны (вершы «Песьня каліноўцаў», «Жыве Беларусь», «Прысяга», «Краіне», «Зьняволеным сьцягом», «У гушчарах»). У творчасьці эміграцыйнага пэрыяду нацыянальныя й гісторыка-патрыятычныя матывы паглыбіліся, набылі настальгічную афарбоўку: (цыклі вершаў «Не астыць нам», «Брамы», «На ростанях»). Асобныя творы прысьвечаныя Францішку Скарыне («У гасподзе Падуанскай»), дню абвяшчэньня незалежнасьці Беларусі («25 сакавік», «Ён граць ня сьціхне»), Слуцкаму збройнаму чыну («На Слуцкія ўгодкі», «Косы», «Сыны і маці»)[27].

Памяць

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У СССР творы Натальлі Арсеньневай былі забароненыя. Дагэтуль творы паэткі не ўключаныя ў школьную праграму па беларускай літаратуры ў сярэдніх школах.

Зь сярэдзіны 1980 гадоў творы Натальлі Арсеньневай становяцца вядомымі й папулярнымі, асабліва верш «Малітва», які будучы пакладзеным на музыку кампазытарам Міколам Равенскім стаў гімнам «Магутны Божа», у гонар якога названы фэстываль духоўнай музыкі; у 1995 гэтую песьню прапаноўвалі зрабіць дзяржаўным гімнам.

У 2003 у яе гонар быў усталяваны помнік у мястэчку Старыя Дарогі Менскай вобласьці на тэрыторыі музэю-сядзібы.[28] У лістападзе 2022 года стала вядома, што з мэмарыяльнай зоны перад будынкам музэю быў выдалены партрэт Натальлі Арсеньневай[29].

Дыскаграфія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Творы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вершы
П’еса
  • Сваты (1955)
Лібрэта
Тэксты для песень
Пераклады
Ліставаньне
Успаміны
На іншых мовах
Крытыка, рэцэнзіі

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ а б Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
  2. ^ а б Арсеннева (Кушаль) Наталля // Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т. 1. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9.
  3. ^ Мішчанчук, М. І. «…Між берагамі…» Лёс і творчасць Наталлі Арсенневай // Як жыць — дык жыць для Беларусі.. — Мінск: Народная асвета, 1995. — С. 130. — 334 с. — ISBN 985-03-0204-6
  4. ^ а б в Арсеньнева, Н. «Я не палітык, ніколі ім не была…» // Роднае слова. — Мн.: 1993. — № 1. — С. 17—21.
  5. ^ а б в Арсеннева, Н. Аўтабіяграфічная нататка // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 463. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  6. ^ а б Сямёнава, А. На шляху сусветаў // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 7. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  7. ^ а б Мішчанчук, М. І. «…Між берагамі…» Лёс і творчасць Наталлі Арсенневай // Як жыць — дык жыць для Беларусі…. — Мінск: Народная асвета, 1995. — С. 131. — 334 с. — ISBN 985-03-0204-6
  8. ^ Арсеннева, Н. Аўтабіяграфічная нататка // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 465. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  9. ^ Хроніка. Выпускныя экзамены. // Маладое жыцьцё : часопіс. — 1921, 25 чэрвеня. — № 3. — С. 8.
  10. ^ а б Арсеннева, Н. Аўтабіяграфічная нататка // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 471. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  11. ^ Арсеннева, Н. Аўтабіяграфічная нататка // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 472. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  12. ^ Арсеннева, Н. Аўтабіяграфічная нататка // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 473. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  13. ^ Арсеннева, Н. Аўтабіяграфічная нататка // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 476. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  14. ^ Арсеннева, Н. Аўтабіяграфічная нататка // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 474. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  15. ^ а б Арсеннева, Н. Аўтабіяграфічная нататка // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 475. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  16. ^ Арсеннева, Н. Аўтабіяграфічная нататка // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 483. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  17. ^ Арсеннева, Н. Аўтабіяграфічная нататка // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 486. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  18. ^ Арсеннева, Н. Аўтабіяграфічная нататка // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 488. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  19. ^ Арсеннева, Н. Аўтабіяграфічная нататка // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 489. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  20. ^ Арсеннева, Н. Аўтабіяграфічная нататка // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 491. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  21. ^ а б Арсеннева, Н. Аўтабіяграфічная нататка // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 498. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  22. ^ Арсеннева, Н. Аўтабіяграфічная нататка // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 500. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  23. ^ а б Арсеннева, Н. Аўтабіяграфічная нататка // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 467. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  24. ^ Арсеннева, Н. Аўтабіяграфічная нататка // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 468. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  25. ^ а б Арсеннева, Н. Аўтабіяграфічная нататка // Арсеннева Н. Выбраныя творы / Уклад., камент. Л. Савік; Прадм. А. Сямёнавай. — Мн.: С. 469. — 592 с. — (Беларускі кнігазбор).
  26. ^ Мішчанчук, М. «Між берагамі» Лёс і творчасць Наталлі Арсенневай // Роднае слова. — Мн.: 1993. — № 1. — С. 23—29.
  27. ^ а б в І. Э. Багдановіч. Арсеннева Наталля // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: М. В. Біч і інш.; Прадм. М. Ткачова; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1993. — Т. 1: А — Беліца. — 494 с. — ISBN 5-85700-074-2
  28. ^ У СТАРЫХ ДАРОГАХ УСТАЛЯВАНЫ ПОМНІК НАТАЛЬЛІ АРСЕНЬНЕВАЙ
  29. ^ Прапагандыстка Бондарава накінулася на музэй Белага ў Старых Дарогах: зьніклі бюсты і барэльефы Арсеньневай, Геніюш, Каліноўскага

Літаратура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Натальля_Арсеньнева&oldid=2572130»