Wołczków
 Dniestr w okolicach Wołczkowa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Hromada | |
| Nr kierunkowy |
+3803431 |
| Kod pocztowy |
77181 |
Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
 49°02′41,5″N 24°51′33,4″E/49,044861 24,859278
| |
Wołczków (ukr. Вовчків) – osada na prawie ruskim[1], następnie osada na prawach miejskich, potem samodzielna gmina wiejska[2][3], później wieś w gminie Mariampol[4][5], obecnie w granicach gminy Dubowce (ukr. Дубівці[6]).
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Wołczków leży na południowo-zachodnim krańcu części Wyżyny Podolskiej, na lewym brzegu rzeki Dniestr, 14 km na południowy wschód od Halicza oraz 15 km na północny wschód od Stanisławowa, bezpośrednio przylega do Mariampola.
Klimat i przyroda
[edytuj | edytuj kod]W Wołczkowie i okolicach panuje klimat umiarkowany ciepły kontynentalny. Najwyższe wzniesienie po wschodniej stronie dochodzi do 284 m n.p.m[7].
Rzeka: Dniestr i jej lewy dopływ - potok Woronica.
Około 1 km na północ od Wołczkowa przy "potoku Zgniłym" (potok Woronica) występują złoża kredy z krzemieniami.[8]
Archeologia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze badania archeologiczne tych okolic przeprowadził Stanisław Krzyżanowski w 1869, następne wykonała Karpacka Ekspedycja Archeologiczna. Najstarsze znaleziska datowane są na okres kultury mustierskiej (150–35 tys. lat p.n.e.).
Historia
[edytuj | edytuj kod]1386–1795
[edytuj | edytuj kod]_XVII_w.jpg)
W okresie Korony Królestwa Polskiego miejscowość leżąca w prowincji małopolskiej, województwie ruskim, powiecie halickim. Wołczków (podobnie jak wsie: Volkowa, Vołkow, Wołczkowice) może być owocem pracy kolonizatorskiej celnika[9], Żyda Wołczka, pracującego dla króla Władysława Jagiełły jako nadworny urzędnik mający m.in. przywilej lokowania wsi na prawie niemieckim ex radice nova.
W 1452 Piotr ze Szczawina (Petrus de Szczawino)[10], sprzedał Wołczków (lat. Volczkow) i Łuka (lat. Luka) Panu Andrzejowi Bilinie z Rzepniowa[11] (Andree de Rzepinow)[12].
W tym okresie w Wołczkowie pracował pop Ihnat (1463 i 1464), co świadczy o funkcjonowaniu cerkwi[13].
Jan Bylinka w 1469 przedstawił nadanie Władysława księcia opolskiego na wieś Wołczków z monasterem Ostrów[14] okazując potwierdzenie Kazimierza Jagiellończyka.
Zapisy z 1470 mówią o tym, że z Halicza do Wołczkowa dowiodła lokalna droga (prywatna) groblą stawu bybelskiego[15]. Zachodnią część obszaru przepływa dopływ Dniestru. Zabudowania leżą po obu stronach potoku. W księdze podatkowej z 1515 odnotowano we wsi 4 łany (ok. 100 ha) ziemi uprawnej i kolejne 3 łany ziemi przejściowo wolnej[16].
W XVI wieku Wołczków przeżywał okres rozrostu. Zbudowano drewniany kościół w Wołczkowie – należący do dziekanii uścieńskiej w archidiecezji lwowskiej, w późniejszej parafii mariampolskiej. Świątynia została zniszczona przez Tatarów w czasie najazdów turecko-tatarskich w 1594[17].
Począwszy od 1630, osada należała do książęcej (szlacheckiej) rodziny Bełżeckich, którzy w latach trzydziestych XVII wieku otrzymał od króla polskiego Zygmunta III Wazy przywilej na budowę miasta na terenie Wołczkowa. Bełżecki zbudował drewniany zamek-rezydencję, który stał się cytadelą miasta. Po śmierci Jana Bełżeckiego, w 1643 jeden z jego czterech synów - Teodor Andrzej Bełżecki dostał w spadku klucz wołczkowski[18]. Bratobójcza wojna była smutnym epilogiem historii bardzo możnego i świetnego niegdyś rodu. Odtąd głucho o Bełżeckich w ziemi halickiej.
W 1670 król Polski Jan III Sobieski nadał osadzie miejskie prawa magdeburskie. Drewniany zameczek zwany Boża Wola[19] w 1676 oblegały wojska osmańskie z ich krymsko-tatarskimi sojusznikami, które doszczętnie spaliły miasto wraz z zamkiem. Kolejny właściciel Stanisław Jan Jabłonowski w południowej części majętności Wołczków[20], na miejscu zwanym Bohowid (Boży widok)[21] w 1691 założył miasteczko Mariampol i zbudował w nim zamek obronny, który stanowił zbrojną placówkę chroniącą okolice przed Turkami. Na zaproszenie Jabłonowskiego do miasta przybyli mazurscy koloniści osiedlając się głównie w Wołczkowie, który stał się przedmieściem nowo utworzonego Mariampola[potrzebny przypis].
1792–1918
[edytuj | edytuj kod]_First_Military_Survey_-_Wolczkow,_Marjampol,_Braniuwka,_Poberese.jpg)
Królestwo Galicji i Lodomerii[22](wchodzące w skład: Monarchii Habsburgów a potem Cesarstwa Austriackiego i Austro-Węgier), Okręg administracyjny Namiestnictwa we Lwowie, obwód stanisławowski, powiat halicki a od 1866 powiat stanisławowski[23].
W 1876 Krajowa Rada Szkolna udzieliła zaliczkę na budowę szkoły ludowej[24] w Wołczkowie[25][26]. Budynek szkoły pospolitej był parterowy, murowany[27] prowadzony przez[28]: Jan Szaniawski, Józefa Grobelna, Marya Nawaryjska[29].
Według Skorowidz miejscowości i dóbr tabularnych Galicji właścicielami Wołczkowa byli kolejno: Józefa z Książąt Jabłonowskich Hrabina Stadnicka[30], Franciszka Pajączkowska, Eleonora Skarbek księżna Jabłonowska (1855, 1868, 1877); Oswald, Karol i Edmund hrabia Potoccy herbu Pilawa (1890); Marya Torosiewicz (od 1895[31]); Marya Błażowska (1914), następnie majątek został rozparcelowany[20].
Prowadzona w Wołczkowie stadnina koni w 1824 została nagrodzona za przychów najpiękniejszych klaczy.[32] Częste pożary[33] niszczyły[34] po kilkadziesiąt zabudowań[35].
Fr. Nikodem Potocki w 1885 tak pisywał folwark Wołczków i Świdowa[36]: "Pierwszy obejmuje około 350 morgów najprzedniejszej gleby i dobrze skomasowanej; drugi obejmuje około morgów 300, ma cały obszar w jednym kompleksie. Dwór w Wołczkowie jest obszerny z oficyną. Budynki gospodarskie w dobrym stanie i w odpowiedniej ilości."
W 1896 funkcjonowały dwa miejsca sprzedaży soli[37] kontrolowane przez Wydział Krajowy.
W 1904 doszło do pożaru folwarku Świdowa (obszar dworski w północno-wschodniej części Wołczkowa), który zniszczył stajnię.[38]
W 1905 gminną akuszerką była Agnieszka Wołoszyn[39].
Spółka Wodna powstała w 1907; należeli do niej właściciele nieruchomości czterech gmin: Wołczków, Marjampol Miasto, Marjampol Wieś i Tumierz[40]. Z funduszu krajowego w 1910 sfinansowano budowę trzech[41] studni wody[42], gdyż woda znajduje się w bardzo głębokich warstwach[43]. W 1912 naczelnikiem gminy był Józef Such[44].
Sprawozdania Komitetu C.K. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego z 1911[45] świadczą o istnieniu w gminie "Kółka rolniczego Wołczków", w którym Oddział Stanisławów prowadził szkolenia[46].
Z rozkazu nr 56 Rady Naczelnej Drużyn Bartoszowych w 1914 utworzona została drużyna w Wołczkowie wchodząca w skład Chorągwi Stanisławowskiej[47], którą dowodził Tadeusz Zagajewski student Politechniki Lwowskiej.
Po inwazji rosyjskiej, ze względu na duże zniszczenia w 1917 Wołczków został zaliczony do zaginionych siedzib ludzkich[48].
1918–1939
[edytuj | edytuj kod]
II Rzeczpospolita, województwo stanisławowskie, powiat stanisławowski. Ustawą z 3 grudnia 1920 zjednoczono administracyjny ustrój Galicji z tym wprowadzonym w byłym zaborze rosyjskim, tworząc 23 grudnia 1920 województwa: krakowskie, lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie[49].
W 1926 Michał Grobelny, mieszkaniec Wołczkowa rozpoczął starania w Starostwie w Stanisławowie o udzielenie konsensu wodno-prawnego na budowę młyna na potoku Woronica[50]. Północną część Wołczkowa składająca się z grupy domów, młyna i karczmy nazywano "Woronica"[51].
W latach 1930–1939 z ramienia Towarzystwa Szkoły Ludowej była prowadzona biblioteka przez Jana Kostańskiego[52].
W 1934 Wołczków[53] wszedł w skład miejscowego Koła Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej obejmujące 3 pobliskie gminy: Mariampol miasto, Mariampol wieś i Wołczków.
Wg "Przeglądu lniarskiego" z 1939, uprawą konopi zajmował się Józef Biernat[54].
Ostatnim polskim sołtysem Wołczkowa był Kasper Szczygielski[55]. Od 14 lipca 1934 gmina Wołczków została włączona w skład gminy Mariampol Miasto[56].
1939–1941
[edytuj | edytuj kod]Okupacja sowiecka ziem polskich.
1941–1945
[edytuj | edytuj kod]Generalne Gubernatorstwo, dystrykt galicyjski, powiat stanisławowski.
1945–1962
[edytuj | edytuj kod]
ZSRR, Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka, obwód stanisławowski. Na skutek Konferencji jałtańskiej (4–11.02.1945) doszło do wysiedlenia ludności polskiej z Wołczkowa i Mariampola na tereny przyłączone do Polski po 1945.
1962–1991
[edytuj | edytuj kod]ZSRR, Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka, obwód iwanofrankiwski, rejon halicki; w 1983 Wołczków ponownie został włączony do graniczącego z nim Mariampola[57].
1991–2020
[edytuj | edytuj kod]Ukraina, obwód iwanofrankiwski, rejon iwanofrankiwski, część gminy Mariampol (Marinopil).
od 2020
[edytuj | edytuj kod]Ukraina, obwód iwanofrankiwski, rejon iwanofrankiwski, część gminy Dubowce[58].
Zamek
[edytuj | edytuj kod]W 1691 król Polski Jan III Sobieski wydał zrujnowane miasto Wołczków krakowianinowi, kasztelanowi, hetmanowi Stanisławowi Janowi Jabłonowskiemu (1634–1702) z przywilejem budowy fortu w tym miejscu. Fort powstał na wzgórzu w zakolu rzeki, miał cztery wysokie wieże. Były dwa wejścia do zamku poprzez mosty zwodzone. Ściany fortu były wysokie na 10 stóp i grube na 15. Południowo-wschodnie i południowe fragmenty fortu były chronione przez dużą, głęboką fosę[59]. U stóp wzgórza utworzono kwadratowy rynek. Pierwszymi mieszkańcami byli mieszkańcy z dawnego zamku Boży Widok.
Ludność
[edytuj | edytuj kod]Według powszechnych spisów ludności przeprowadzonych w czasach monarchii austrowęgierskiej ludność Wołczkowa liczyła:
- w 1854 – 665[60]
- w 1870 – 804
- w 1880 – 930[61]: 915 (gmina) oraz 15 (obszar dworski)[62]
- w 1890 – 1034: 1012 (gmina) oraz 22 (obszar dworski)[29]
- w 1900 – 1083: 1041 narodowości polskiej i 42 narodowości rusińskiej w 203 domach,
- w 1904 – 1139 (jako wł. Marya Torosiewicz)
- w 1914 – 1184 (gmina Wołczków i folwark Świdowa liczone razem jako wł. M. Błażowska)
Według Spisu Powszechnego przeprowadzonego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej Wołczków zamieszkiwało:
- w 1921 – 1106: 1077 narodowości polskiej i 29 narodowości rusińskiej w 227 budynkach mieszkalnych[63]
- w 1931 – 1154 w 251 budynkach mieszkalnych[64].
Wg spisu niemieckiego[65] w czasie II wojny światowej w 1943 liczba ludności Wołczkowa wynosiła 1178.
Wołczków należał do tych miejsc, w których mówiło się wyłącznie po polsku[66].
Miała tutaj miejsce zbrodnia nacjonalistów ukraińskich na polskiej ludności cywilnej[67] w okresie II wojny światowej. Wołczków był wsią, w której znaczną większość stanowili Polacy. Z 380 gospodarstw jedynie 12 należało do Ukraińców. W nocy z 29 na 30 marca 1944 przez oddział Ukraińskiej Powstańczej Armii dokonane zostało ludobójstwo na polskich mieszkańcach wsi Wołczków[68]. W wyniku dokonanego napadu zginęły nie mniej niż 74 osoby.
W czerwcu 1944 na każdym polskim domu zostały rozlepione na imienne wezwania[69] w jęz. ukraińskim o treści: "wzywa się niniejszym /podane nazwisko/ do przeniesienia się na rdzennie polską ziemię do dni 5ciu. W razie niespełnienia wezwania będzie zlikwidowany, a gospodarka spalona", Podpisano Rewolucvjny Prowid".
W dniu 27 grudnia 1944 w okolicach Krzywej Góry nacjonaliści ukraińscy dokonali zabójstwa kolejnych 13 osób z Wołczkowa.
Instytut Pamięci Narodowej we Wrocławiu prowadził śledztwo w tej sprawie. Od 2000 przesłuchano w tej sprawie kilkuset poszkodowanych Polaków i Ukraińców lub ich rodziny[70].
Urodzeni w Wołczkowie
[edytuj | edytuj kod]- Genowefa Wójcik[71] SM (1911-1974)
- Andrzej Kostański[52] SL, Bataliony Chłopskie okręg Stanisławów, 2 Armia WP, ZSL (1912–1984)
- ppk Józef Grochalski[72] JS (1912–1993)[73]
- Franciszek Grochalski[74] (1912-1967)
- prof. dr hab. Ryszard Łużny (1927–1998)
- Jan Bochenek[75] (1931-2011)
- Jan Gorczyca[76] EC (1932)
- Józef Obacz[77] artysta (1934-2021)
Pobliskie miejscowości
[edytuj | edytuj kod]Mariampol, Pobereże, Jezupol, Dubowce, Wodniki, Łany, Tumierz, Uście Zielone, Dołhe, Stryhańce, Pobereże
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego. T. 12, [Najdawniejsze zapiski sądów halickich 1435-1475] [online], polona.pl, 409, *4100 (pol.).
- ↑ Dziennik Rządowy dla Kraju Koronnego Galicyi i Lodomeryi [...] = Landes-Regierungs-Blatt für das Kronland Galizien und Lodomerien [...]. 1854, oddział 1, cz. 28, „Biblioteka Jagiellońska, 100245 III”, 5 sierpnia 1854, s. 339.
- ↑ Podział administracyjny państwa na województwa, powiaty, gminy wiejskie i gminy miejskie [online], polona2.pl, s. 95.
- ↑ Stanisławowski Dziennik Wojewódzki. 1936, nr 8, „Biblioteka Jagiellońska, 102191 III”, 1 maja 1936, s. 116.
- ↑ Stanisławowski Dziennik Wojewódzki. 1939, nr 6, „Biblioteka Jagiellońska, 102191 III”, 1 kwietnia 1939, s. 83.
- ↑ Дубовецька територіальна громада - вітаємо на офіційному веб-сайті [online], dubovecka-gromada.gov.ua (urdu).
- ↑ Habsburg Empire (1869-1887) – Third Military Survey (1:25000) | Arcanum Maps [online], maps.arcanum.com (ang. • pol.).
- ↑ Jan Nowak, O kredzie zachodniej części Podola i Wołynia, polona2.pl, 1913, s. 774 (pol.).
- ↑ Majer (1877-1942?) Bałaban, Majer (1877-1942?) Bałaban, Z historii Żydów w Polsce, „IBL PAN, sygn. F.21.770”, 1920, s. 8.
- ↑ Przemysław (1877–1950) Dąbkowski, Podział administracyjny województwa ruskiego i bełzkiego w XV wieku: z mapą, Miejska Biblioteka Publiczna w Sanoku, 1939, 41, l.p. 227 (pol.).
- ↑ Herbarz polski : wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1 t. 1 [online], polona2.pl, s. 284.
- ↑ Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego. T. 12, [Najdawniejsze zapiski sądów halickich 1435-1475] [online], polona.pl, 215, * 2494 (pol.).
- ↑ Dąbkowski Przemysław, Szkice średniowieczne [online], polona2.pl, s. 20 (pol.).
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XV cz.2 – wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl, s. 700.
- ↑ Przemysław (1877–1950) Dąbkowski, Stosunki gospodarcze ziemi halickiej w XV wieku, Lwów 1927, s. 35.
- ↑ Aleksander Jabłonowski (1829–1913), Ziemie ruskie: Ruś Czerwona, Seria: Źródła Dziejowe (Warszawa) ; t. 18,1 ; Seria: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym ; t. 7, cz. 1, Warszawa: skł. gł. u Gebethnera i Wolffa, 1902, s. 170 (pol. • łac.).
- ↑ Encyklopedya do krajoznawstwa Galicyi pod względem historycznym, statystycznym, topograficznym [...]. T. 1 [online], polona.pl, s. 243 (pol.).
- ↑ Władysław Łozińskim Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, 1903, s. 130-133.
- ↑ Prawem i lewem : obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku. T. 1, Czasy i ludzie [online], polona2.pl, s. 98, 133 (pol.).
- ↑ a b Grzegorz Ra̜kowski, Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej. Cz. 2: Podole, Pruszków: Oficyna Wydawn. „Rewasz”, 2006, s. 305-306, ISBN 978-83-89188-46-5 (pol.).
- ↑ Aleksander (1865-1944) Czołowski, Z przeszłości Jezupola i okolicy [online], polona2.pl, s. 125 (pol.).
- ↑ Dziennik Rządowy dla Kraju Koronnego Galicyi i Lodomeryi [...] = Landes-Regierungs-Blatt für das Kronland Galizien und Lodomerien [...]. 1854, oddział 1, cz. 28, „Biblioteka Jagiellońska, 100245 III”, 5 sierpnia 1854, s. 287, 339.
- ↑ [Kadencja I, sesja III, al. 85] Alegaty do Sprawozdań Stenograficznych z Trzeciej Sesyi Sejmu Galicyjskiego z roku 1865–1866. Alegat 85, „Biblioteka Jagiellońska,”, 1865–1866, s. 28.
- ↑ [Kadencja IV, sesja I, al. 13] Alegata do Sprawozdań Stenograficznych z Pierwszej Sesyi Czwartego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1877. Alegat 13, „Biblioteka Jagiellońska, 418423 III”, 1877, s. 88.
- ↑ Wołczków, wś, powiat stanisławowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 864.
- ↑ Wołczków, wś, powiat stanisławowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 700.
- ↑ Маріямпіль з panoramio.com - Маріямпіль [online], com.ua [dostęp 2024-04-26] (ukr.).
- ↑ Spis nauczycieli publicznych szkół powszechnych i państwowych seminarjów nauczycielskich oraz Spis szkół w okręgu szkolnym lwowskim obejmującym województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie [online], polona2.pl, s. 85.
- ↑ a b Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerji z Wielkim Księstwem Krakowskim, Lwów: Prezydyum C.K. Namiestnictwa, 1913, s. 864.
- ↑ Gazeta Lwowska R.30, nr 68 (9 czerwca 1840) + dod. nadzwyczajny + dod. [online], polona2.pl, s. 1293.
- ↑ Platon (1832-1908) Red Kostecki, Aleksander Bronisław Red Vogel, Gazeta Narodowa. 1895, nr 162, „Biblioteka Jagiellońska, 560 V czas.”, 13 czerwca 1895.
- ↑ Gazeta Lwowska 1824, nr 28 (8 marca) + dod., polona2.pl, Lwów, s. 125.
- ↑ [Kadencja VIII, sesja I] Stenograficzne Sprawozdania z Pierwszej Sesyi Ósmego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1902/3. T. 2. Posiedzenie 17-49 [całość], „Biblioteka Jagiellońska, 418421 III”, 1902–1903, s. 2034.
- ↑ Stanisław (1845-1911) Red Stojałowski, Stanisław (1875-?) Red Stohandel, Wieniec - Pszczółka, 1903, R. XXIX, Nr 38, „MF 25”, 1903, s. 599.
- ↑ Gazeta Narodowa, polona2.pl, Lwów 1862, s. 3.
- ↑ Platon (1832-1908) Red Kostecki, Gazeta Narodowa. 1885, nr 129, „Biblioteka Jagiellońska, 560 V czas.”, 9 czerwca 1885, s. 4 (pol.).
- ↑ [Kadencja VII, sesja II, al. 32] Alegata do Sprawozdań Stenograficznych z Drugiej Sesyi Siódmego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1896/7. Alegat 32, „Biblioteka Jagiellońska,”, Lwów: Sejm Krajowy Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem, 1896–1897, s. 9.
- ↑ Maria (1856-1942) Siedlecka, Przodownica : pismo dla kobiet wiejskich R. 5, nr 6 (czerwiec 1904) + dod. + dod. ilustrowany [online], polona2.pl, s. 95.
- ↑ Kalendarz Stanisławowski : polski, ruski i żydowski : astronomiczny, gospodarski i domowy : wypracowany na południk stanisławowski : na rok zwyczajny 1905, „Biblioteka Jagiellońska, 6201 II czasop.”, 1904, s. 83 (pol.).
- ↑ Roboty wodne i meljoracyjne w południowej Małopolsce wykonane z inicjatywy Sejmu i Wydziału Krajowego. Cz. 3, Regulacja rzek górskich, zbiorniki wody i zabudowanie potoków górskich [online], polona2.pl, s. 396.
- ↑ [Kadencja IX, sesja I, al. 489] Alegata do Sprawozdań Stenograficznych z Pierwszej Sesyi Dziewiątego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1909/1910. Alegat 489, „Biblioteka Jagiellońska, 418423 III”, 1909, s. 67.
- ↑ Sprawozdanie Wydziału Krajowego o Zamknięciu Rachunków Funduszów Krajowych za r. 1910, polona2.pl, 1911, s. 162.
- ↑ J. Red Szpilman, Przegląd Hygieniczny : organ Towarzystwa Hygienicznego. R.4, 1905, nr 2, „Biblioteka Jagiellońska, 100011 III”, 1 lutego 1905, s. 27.
- ↑ Galicyjskie Towarzystwo Gospodarskie Komitet, Sprawozdanie Komitetu c. k. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego : za rok 1912, „Biblioteka Jagiellońska, 63122 III”, 1913, s. 203.
- ↑ Bronisław (red ) Janowski, Sprawozdanie Komitetu C.K. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego za rok 1911, nakł. Komitetu C.K. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego, 1912, s. 264 (pol.).
- ↑ Galicyjskie Towarzystwo Gospodarskie Komitet, Sprawozdanie Komitetu c. k. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego : za rok 1912, „Biblioteka Jagiellońska, 63122 III”, 1913, s. 203, 253.
- ↑ Komitet Redakcyjny Księgi Pamiątkowej Drużyn Bartoszowych (Lwów) (red.), Drużyny Bartoszowe 1908-1914, „Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu”, 1939, s. 155-158, 275.
- ↑ Michał Red Konopiński, Nowa Reforma (wydanie popołudniowe). 1917, nr 447, „Biblioteka Jagiellońska, 579 V czas.”, 27 września 1917 (pol.).
- ↑ Dz.U. z 1920 r. nr 117, poz. 768.
- ↑ Wł Red Kwaśniewski, Kurjer Stanisławowski : polski organ kresowy. R.39 (1926), nr 328, „Biblioteka Jagiellońska, 7767 IV czasop.”, 14 listopada 1926.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XIII - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl, s. 955 (pol.).
- ↑ a b Kostański Andrzej (1912–1984), Moje wspomnienia, 1970.
- ↑ Władysław (1894-1971) Red Świrski, Jan Red Matyasik, Kurjer Powszechny. 1934, nr 220, „Biblioteka Jagiellońska, 5977 IV czas.”, 12 sierpnia 1934, s. 5.
- ↑ Towarzystwo Lniarskie (Wilno), Towarzystwo Lniarskie (Wilno), Przegląd Lniarski : kwartalnik : organ Towarzystwa Lniarskiego w Wilnie R. 10 z. 1/2 (1939) [.pdf], 1939, s. 24 (pol.).
- ↑ http://www.mariampol-wolczkow.pl/mariampol/images/mariampol/galerie/dokumenty/dok66.jpg
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 564.
- ↑ Міста і села Галицького району: історія, пам'ятки, особистості – Івано-Франківськ, Нова Зоря, 2001 – с. 32.
- ↑ Про утворення та ліквідацію районів, Офіційний вебпортал парламенту України, 17 lipca 2020 (ukr.).
- ↑ Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 7: Województwo ruskie, Ziemia Halicka i Lwowska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1995, s. 113–115, ISBN 83-04-04229-0, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Dziennik Rządowy dla Kraju Koronnego Galicyi i Lodomeryi [...] = Landes-Regierungs-Blatt für das Kronland Galizien und Lodomerien [...]. 1854, oddział 2, cz. 7, „Biblioteka Jagiellońska, 100245 III”, 30 czerwca 1854, s. 158.
- ↑ Jan Bigo, Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielk. Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju, z oznaczeniem starostw, sądów powiatowych [...]. Z najnowszą mapą Galicyi i Bukowiny, nakładem autora, 1886, s. 215.
- ↑ Alojzy (1845-1911) Szarłowski, Stanisławów i powiat stanisławowski pod względem historycznym i geograficzno-statystycznym, „178639 I”, 1887.
- ↑ WOJEWÓDZTWO STANISŁAWOWSKIE, [w:] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. XIV, WARSZAWA: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1923, s. 30 (pol.), Opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.
- ↑ Statystyka Polski cz. III, województwa południowe, [w:] Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Skorowidz gmin Rzeczypospolitej Polskiej [.pdf], t. Serja B, zeszyt 8c, ludność i budynki na podstawie tymczasowych wyników Drugiego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 9.XII.1931 r. oraz powierzchnia ogólna i użytki rolne, mbc.cyfrowemazowsze.pl, Warszawa 1933, s. 11 (pol.).
- ↑ Statistischen Amt des Generalgouvernements, Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis für das Generalgouvernement auf Grund der Summarischen Bevölkerungsbestandsaufnahme am 1. März 1943, Burgverlag Krakau, 1943, s. 12 (pol.).
- ↑ Karl Czoernig, Ethnographie der Oesterreichischen monarchie, Wien, K.-K. Hof- und staatsdruckerei, 1857, s. 50 (niem.).
- ↑ Witold Redaktor Listowski, Dawne Kresy Południowo Wschodnie w optyce historycznej i współczesnej. 4., Przedsiębiorstwo Poligraficzno-Papiernicze "Arsgraf", 2012, s. 195, 200, 202, 204 (pol.).
- ↑ Witold Redaktor Listowski, Dawne Kresy Południowo-Wschodnie w optyce historycznej i współczesnej. 5., Przedsiębiorstwo Poligraficzno-Papiernicze "Arsgraf", 2013, s. 39, 42, 56.
- ↑ Komunikat dla Prasy. 1944, nr 7, „Biblioteka Jagiellońska, 404164 III”, 19 marca 1944, s. 7 (pol.).
- ↑ IPN umorzył śledztwo w sprawie ludobójstwa dokonanego na Polakach. Dzieje.pl, 2012-05-15. [dostęp 2017-06-17]. (pol.).
- ↑ Kościół rzymskokatolicki archidiecezji lwowskiej na terenie województwa lwowskiego z wyjątkiem Lwowa w latach 1945–1991. Część 2 [online], Nowy Kurier Galicyjski, 5 stycznia 2022 [dostęp 2023-09-27] (pol.).
- ↑ Instytut Gość Media, Matka Boża Zwycięska w kościele NMP na Piasku. 30. rocznica koronacji [online], Instytut Gość Media, 8 września 2019.
- ↑ https://wydawnictwowam.pl/sites/default/files/88926_skrot.pdf
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej [online], katalog.bip.ipn.gov.pl [dostęp 2023-07-24].
- ↑ Jan Bochenek: Zapomniany medalista olimpijski - WP SportoweFakty [online], web.archive.org, 20 grudnia 2016 [zarchiwizowane z adresu 2016-12-20] (pol.).
- ↑ https://dbc.wroc.pl/Content/109479/Rocznik_1990.pdf
- ↑ Żołnierze Niezłomni Józefa Obacza [online], walbrzych24.com [dostęp 2023-10-02] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Maryampol (1) miasto z Maryampolem wsią, a razczej przedmieściem i z Wołczkowem, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 147.