i

TALAAN NG NILALAMAN

YUNIT I – Retorika 1
Panimula 1
Kahulugan 1
Katuturan 1
Katangian 2
Ang Saklaw ng Retorika 3
Ang Sangkap ng Retorika 3
Fancsyon o Gampanin ng retorika 4
Pangungusap 4
 Karaniwan 5
 Di Karaniwan 5
Uri ng Pangungusap ayon sa Kayarian 5
 Payak 5
 Tambalan 5
 Hugnayan 6
 Langkapan 6
Uri ng Pangungusap Ayon sa Gamit/Tungkulin 6
 Paturol 6
 Pautos 6
 Patanong 6
 Padamdam 7
Pangungusap na Walang Paksa 7
Uri ng Pangungusap na Walang Paksa 7
 Eksistensyal 7
 Sambitla 7
 Penomenal 7
 Pagtawag 7
 Paghanga 8
 Pautos 8
 Pormularyong Panlipunan 8
PAGSASANAY 9

YUNIT II – Istilo 11
Kahulugan at Kalikasan 11
Kakayahan at Kapangyarihan ng Wika 11
Pagtuklas sa Kahulugan ng Salita 11
 Konotasyon 11
 Salawikain 11
 Kawikaan 12
 Kasabihan 12
 Idyomatikong Pahayag 13
 Tayutay 13
 ii

 Pagtutulad/Simili 13
 Pagwawangis/ Metaphor 13
 Personipikasyon 14
 Paurintao 14
 Pagpapalit-saklaw / Synecdoche 14
 Pagsalungat / Oxymoron 14
 Metonimya 14
 Pagtawag/ Apostrophe 15
 Paradoks 15
 Paglumanay / Eupemismo 15
 Pag-uyam / Ironiya 15
 Hiperboli / Eksaherasyon 15
 Paghihimig / Onomatopeia 16
 Aliterasyon 16
 Asonansya 16
 Alusyon 16
 Denotasyon 16
Pananalita 17
 Pampanitikan/panretorika 17
 Pambansa 17
Kaantasan ng wika sa pagpapahayag 17
 Pormal 17
 Di-pormal 17
 Lalawiganin 17
 Balbal 18
 Kolokyal 18
 Di-berbal na komunikasyon 18
 Ekspresyon ng mukhang na naghahayag 18
 Kumpas o Gestures 18
 Kapaligiran 18
PAGSASANAY 20

Komposisyon 23
Organisasyon ng Komposisyon 23
 Kaisahan 23
 Pagkakaugnay-ugnay o Kohirens 23
 Diin o Empasis 23
Kahalagahan ng Komposisyon 23
Larawan ng Komposisyon 24
Komponent ng Komposisyon 24
 Paksang Pangungusap 24
 Panimula 24
 Katawan 24
 Wakas 24
 iii

Pagpaplano ng Introduksyon/ Panimula 25

Pagdebelop ng Kongklusyon 25
Ang pagsulat ng Komposisyon 25
Ang hakbang sa Pagsulat 25
 Paghahanda at Panimulang Pagsulat (pre-writing) 25
 Paggawa ng burador (drafting) 25
 Aktuwal na Pagsulat (writing stage) 26
 Pagrerebisa at Pag-eedit (revising and editing) 26
 Muling pagsulat at Pagsusuring-basa (rewriting stage and proofreading)
 Pagwawakas na Yugto (final stage) 26
Diskurso 27
Kahulugan 27
Konteksto ng Diskurso 27
 Konstekstong Interpersonal 27
 Kontekstong Panggrupo 27
 Kontekstong Pang-organisasyon 27
 Kontekstong Pangmasa 27
 Kontekstong Interkultural 27
 Kontekstong Pangkasarian 27
Kognisyon 30
Komunikasyon 30
Kakayahan 30
Paglinang ng Ideya 30
 Paksa 30
 Layunin 30
 Pagsasawika ng Ideya 30
 Tagatanggap 30
PAGSASANAY 31

YUNIT III – Batayang Uri Ng Diskurso 32

Panimula 32
Pagsasalaysay / Naratib 32
 Sariling Karanasan 32
 Napakinggan at Narinig 32
 Nabasa 32
 Likhang-isip 32
 Panaginip/ Bungang-tulog 32
 Likhang – isip 32
 Panaginip o Pangarap 33
Katangian ng isang epektibo at mahusay na pagsasalaysay 33
Ilan sa mga dapat isaalang-alang sa pagpili ng paksa 33
Kawilihan ng Paksa 33
 Kakayahang Pansarili 33
 Sapat na Kagamitan 33
 iv

 Tiyak na Panahon o Pook 33

 Kilalanin ang Mambabasa 33
Mga Elementong Nakapagpapaganda sa Diwa ng Salaysay 33
 Kaisahan ng Tauhan at Tagpuan 33
 Mahalagang Pangyayari 33
 Tuwirang Pag-uusap at Dayalogo 33
 Tunggalian 33
 Kasukdulan 33
 Kakalasan 33
 Wakas 33
Mga iba’t ibang Uri ng Pagsasalaysay 34
 Maikling Kwento 34
 Tulang Pasalaysay 34
 Dulang Pandulaan 34
 Nobela 34
 Anekdota 34
 Alamat 34
 Talambuhay 34
 Tala ng Paglalakbay 34
 Dyornal 34
Halimbawa: 34
Kasaysayan 34
Ang Mabunying Lahing Pilipino 34
Ang Dugo ng Makasaysayang lahi ng Pilipino 35
Talambuhay 38
Sino si Adolf Hitler? 38
Tala ng Paglalakbay 38
Mga Kuwento ng Paglalakbay 38
Isang Kuwentong Para sa lahat 39
Maikling kwento 40
Ang Manok at Ang Uwak 40
Karanasan 41
Battered Wife 41
PAGSASANAY 43

Paglalarawan/Deskriptib 44
Kahulugan 44
Kahalagahan 44
Katangian ng Paglalarawan 44
Proseso ng Paglalarawan 44
Mga Dapat Isaisip sa Pagsulat ng Talatang Naglalarawan 44
Uri ng Paglalarawan 45
 Karaniwan/ Konkretong paglalarawan 45
 Masining/Abstraktong paglalarawan 45
 v

PAGSASANAY 46

Paglalahad / Ekspositori 50
Kahulugan 50
Anyo ng Paglalahad 50
Katangian ng Mahusay na Paglalahad 50
Paraan ng Paglalahad 50
Iba’t ibang Anyo ng Paglalahad 51
 Pagbibigay ng Katuturan o Depinisyon 51
Pagsunod sa Panuto 51
Ginisang Ampalaya na may Itlog 52
 Pangulong Tudling/Editorial 52
Editoryal - political dynasties ang mamamayani sa 2016 52
 Balita 53
Mga sangkap ng balita 53
 Tunggalian 53
 Kaangkupan sa Panahon 53
 Kalapitan sa Pook 53
 Di- Karaniwan 53
 Katanyagan 53
 Pag-unlad 53
 Kahalagahan 53
 Kaakit-akit sa tao 53
 Romansa at Pakikipagsapalaran 53
 Mga Hayop 53
 Pangalan 53
 Bilang 53
 Seks 53
 Kalibangan 54
Halimbawa:
Halalan sa 2016, matinding bakbakan 54
Tigil Putukan 55
 Suring-basa 55
Mga Dapat Tandaan sa Paggawa ng Suring Basa 55
 Ulat 56
Mga Kailangan sa Mabuting pag-uulat 56
Mga Bunga ng Pag-uulat 56
Halimbawa:
Ulat ng Panahon 56
Maaliwas na panahon mararanasan ngayong araw – PAGASA 56
 Sanaysay 57
May Dalawang Uri ng Pagsulat ng Sanaysay 57
 Maanyo o Pormal na Sanaysay 57
 Malaya o Di pormal na Sanaysay 57
 vi

Halimbawa:
Global Warming sa Pilipinas 58
 Paggawa ng tala 58
PAGSASANAY 59

Pangangatwiran / Argumentatib 61
Kahulugan 61
Dahilan ng Pangangatwiran 61
Kasanayang Nalilinang sa Pangangatwiran 61
Uri ng Pangangatwiran 61
 Pangangatwirang Pabuod (Inductive Reasoning) 61
 Pangangatwirang Pasaklaw (Deductive Reasoning) 61
Silohismo 61
Uri ng Silohismo 62
Katangian ng Mahusay na Proposisyon 62
Proposisyon 62
Ang mga Aspeto sa Pagbuo ng Proposisyon 62
Debate/Pagtatalo 62
Pagtatalumpati 62
Kahalagahan 63
Paraan ng Pagtatalumpati 63
Uri ng Talumpati 63
Dapat Bigyang-pansin ng Pagtatalumpati 63
Kahalagahan ng Tinig 63
Talumpati 64
 Ang Bansa Natin Ngayon 64
 Buwan ng wikang pambansa 64
 Pangako Ng Mamumuno 65
 Kabataang Mapusok 65
PAGSASANAY 66

Mga Komposisyong Personal 68

 Talaarawan 68
 Dyornal 68
 Autobayograpiya 68
 Alaala 68
Mga Komposisyong Ekspositori at Argumentatib 68
 Komposisyon mula sa Interbyu 68
 Pagpapakahulugan 68
 Sulating Pamamahayag 68
 Artikulong may Human Interes 69
Halimbawa:
Dyornal
Eleksyon’ at ‘negosyo’ sa boc ‘pareho’ lang 69
 vii

PAGSASANAY 71

YUNIT IV – Workshap sa Pagsulat 1 74

Panimula 74
Bago Sumulat 74
Habang Sumulat 74
Pagkatapos Sumulat 74
Pagkikritik ng Komposisyon 75
Bilang Manunulat 75
Bilang Mambabasasa 75
PAGSASANAY
Filipino time 76
Ang aking Pangarap 78
Walang Panginoon 80

YUNIT V – Workshap sa Pagsusulat 2 86

Panimula 86
Pagsulat ng Kontemporaryong Anyo ng Sulatin 86
 Salaysay 86
 Anekdota 86
 Malikhaing Di-piksiyon 86
 Islogan 86
Popularisasyon ng mga Ulat mula sa ibat ibang Larangan 87
Pagrebyu ng Sulatin na Nagsasaalang-alang sa mga 87
Elemento ng Masining na Pagsulat at Paglinang sa Sariling Estilo 87
PAGSASANAY 88
 Salaysay: 88
 Anekdota: 90
 Malikhaing Di-piksyon 92
 Ulat sa ibat ibang Larangan 94
 viii

BIBLIYOGRAPI

Austero, Cecilia, et. Al.1999. Pagbasa at pagsulat Tungo sa Pananaliksik. Valenzuela City:
Mutya Publishing Inc.

Arrogante, Jose A. 2000. Malikhaing Pagsulat, Quezon City: Great Books Trading.

Badayos, Paquito. 1999-2001. Metodolohiya sa Pagtuturo ng Wika. Makati City: Grand

Water Publications and Research Co.

Bernales, Rolando, et. Al. 2002. Retorika sa Wikang Filipino, Valenzuela City: Mutya
Publishing House.

Mabilin, Edwin. 2012.Transpormatibong Komunikasyon sa Akademikong Filipino. Malabon

City: Mutya Publishing House, Inc.

Bisa, Simpicio P. 1999. Retorika Para sa Mabisa at Masining na Pagsulat, DLSU Press.

Cantre, Merlinda. 2003. Sining ng Komunikasyon. Naga City: AMS Press.

Cruz, Reynaldo J. et.al. 1999. Retorika sa Masining na Pagpapahayag, Caloocan City:

MMRC House

Tumangan, Alcomtiser, et al. 1997. Retorika sa Kolehiyo, Makati City: Grand Water
Publication and Research Co.

Tanawan, Dolores S. et.al.2003. Retorika, Meycauayan, Bulacan: Trinitas Publishing

House.

Lachica, Veneranda S. 1999. Wika at Retorika, Manila: W.K Imprint.