Kasaysayan ng Alpabetong 

Pilipino

Alibata
 Bago pa man dumating ang mga Kastila, tayo ay mayroon nang kinikilalang isang uri
ng alpabeto. Ito ang tinatawag nating Alibata, isang uri ng palaybaybayang hatid na
atin ng mga Malayo at Polinesyo. Sinasabing ang Alibata ay may impluwensya ng
palatitikang Sanskrito na lumaganap sa India at sa iba pang mga lugar sa Europa at sa
Asya.
 Ang Alibata ay binubuo ng labimpitong titik: 3 patinig at 14 na katinig, gaya ng
makikita sa ibaba.
  Ang bawat titik ng Alibata ay binibigkas na may tunog na a. Nilalagyan ng tuldok (.)
sa ibabaw ng titik kapag bibigkasin ang b ng bi.

             Nilalagyan ng tuldok (.) sa ilalim ng titik kapag bibigkasing bu ang b.

             Nilalagyan ng krus (+) sa tabi ng titik kapag nawawala ang bigkas na a
sa bawat titik.

             Ang // ang nagpapahayag ng tuldok.

            Kakaiba ang pagsusulat ng alibata hindi katulad ng nakasanayan na ng mga
Pilipino. Ang paraan ng pagsulat ng mga katutubo’y patindig, buhat sa itaas pababa at
ang pagkakasunod ng mga talata ay buhat sa kaliwa, pakanan.
            Mapapansin na walang titik na E at O sa matandang Alibata. Tatlo lamang
noon ang mga patinig: A, I at U. Nang dumating ang mga Kastila ay saka lamang
pumasok ang mga tunog na E at O dahil sa mga hiram na salitang Kastila namay
ganitong mga tunog. Ang tunog na R ay sinasabing hiram din sa Kastila.
Ang Abecedario
            Nang dumating ang mga Kastila, binago nila ang ating sistema ng pagsulat.
Sinunog nila ang lahat halos ng ating katutubong panitikang nasusulat sa Alibata,
kasabay ng kanilang pagsunog sa sinasambang mga anito ng ating mga ninuno.
Tinuruan nilang sumulat ang mga Pilipino sa pamamagitan ng palatitikang Romano
upang mabisa nilang mapalaganap ang Doctrina Christiana. Ang mga titik
Romanogaya ng alam na natin, ay iba sa mga simbolong ginagamit sa pagsulat sa
wikang Hapon o sa wikang Intsik.
            Itinuro ng mga Kastila ang kanilang Abecedario. Ang mga titik ng Abecedario
ay ang mga sumusunod:
                        A                     B                      C                     CH                  D
                        /a/                 /be/               /se/               /se-atse/       /de/
                        E                      F                      G                     H                     I
                        /e/                 /efe/              /he/               /atse/           /i/
                        J                       K                     L                      LL                   M
                        /hota/           /ke/               /ete/              /elye/            /eme/           
                        N                     Ñ                     O                     P                      Q
                        /ene/             /enye/           /o/                 /pe/               /ku/
                        R                     RR                   S                      T                      U
                        /ere/              /doble ere/  /ese/             /te/                /u/
                        V                     W                    X                     Y                     Z        
                        /ve/               /doble u/     /ekis/          /ye/               /zeta/
            Pansinin na sa dating 17 katutubong tunog sa matandang Alibata ay
naparagdag ang mga sumusunod upang maging 31 titik lahat.
            Mga Patiniog:           E at O
            Mga Katinig: C, F, LL, Q, V, R, Z, CH, J, Ñ, RR, X
            Sa loob ng halos apat na dantaong pananakop sa atin ng mga Kastila ay
nasanay na ang ating lahi sa mga hiram na salita na sa kasalukuyan ay hindi na halos
napapansin kung ang mga ito ay katutubo o banyaga.
ag-aaral ng wikang Ingles. Itinuro ng mga gurong Thomasites ang alpabetong Ingles
na may 26 na titik, tulad ng mga sumusunod:
                        A                     B                      C                     D                    
E                      F
                        G                     H                     I                       J                      
K                     L         
                        M                    N                     O                     P                     
Q                     R
                        S                      T                      U                     V                    
W                    X
                        Y                     Z
            Mapapansin parehong titik-Romano ang ginagamit ng mga alpabetong Ingles
at Kastila, palibhasa’y kapwa kanluranin ang mga ito. Ngunit may mga tunog sa
Ingles na wala rin sa dila ng mga Pilipino. At sapagkat ang ispeling sa Ingles ay hindi
na konsistent tulad ng sa Kastila, hindi na maaari ang regular na tumabasan ng mga
titik. Halimbawa ng mga sumusunod:
            Football         –           putbol                       sexy                –           seksi  
            violin              –           bayolin                       magazine       –           magasin
            Di kasintagal ng mga Kastila ang panahon ng pananakop ng mga Amerikano,
subalit dahilan sa empasis na ibinigay sa edukasyon, napakalawak ang naging
impluwensya ng wikang Ingles, kaya’t napakarami ang mga bokabularyong Ingles na
humalo sa talasalitaang Filipino.
Ang Abakada
            Noong panahon ng Pangulong Manuel L. Quezon ay binigyan-diin niya ang
kahalagahan ng pagkakaroon ng isang wikang pambansa. Nadama niya ang
pangangailangang ito sapagkat malimit na hindi niya makausap ang karamihan ng mg
Pilipinong iba’t iba ang wikang sinasalin. Hindi niya makausap ang mga ito sa wikang
Kastila. At lalong hindi rin sa wikang Ingles. Kayat nang sulatin ang Konstitusyon ng
1935, sinikap niyang magkaroon ito ng probisyon tungkol sa pagbuo ng isang wikang
pambansa.
            Ganito ang sinasabi sa Konstitusyon ng 1935: “Ang Pambansang Asemblea ay
gagawa ng hakbang tungo sa pagkaroon ng isang wikang pambansa na batay sa isa sa
mga umiiral na mga pangunahing wika ng Pilipinas.”
            Upang maitupad ang batas na ito, pinagtibay ng Kongreso ang Batas
Komonwelt 184 na nag-aatas na bumuo ng Institute of National Language o Surian ng
Wikang Pambansa na siyang magsasagawa ng pag-aaral kung alin sa mga
pangunahing katutubong wika ng bansa ang higit na karapat-dapat na maging wikang
pambansa.
            At Tagalog ang napiling maging batayan ng wikang pambansa.
            Ngunit hinihingi rin ng batas na bago ipahayag ang napiling batayan ng
wikang pambansa ay kailangang mayroon na munang magagamit na aklat
panggramatika sa paaralan. Si Lope K. Santos, isa sa mga kagawad noon ng Surian ng
Wikang Pambansa, ang sumulat ng nasabing gramatika na nakilala sa tawag na
Balarila ng Wikang Pambansa.
            Noon isinilang, batay sa Balarila, ang Abakada na binubuo ng 20 titik na
gayang mga sumusunod:
            A         B          K         D         E          G         H         I           L          M       
N         NG
            O         P          R         S          T          U         W        Y        
            Sa dalawampung titik na ito’y lima (5) ang patinig at labinlima (15) ang
katinig. Ang mga katinig ay may tig-iisang tawag at bigkas lamang na laging may
tunog na asa hulihan. Gaya ng pagbaybay nang pabigkas sa mga salitang sumusunod:
            Bote                – /ba-o-ta-e/            titik     –           /ta-i-ta-i-ka/
            Dahilan sa limitadong bilang ng mga titik ng Abakada, naging problema ang
panghihiram ng mga salita, lalo na sa Ingles na hindi konsistent ang palabaybayan.
Komisyon sa Wikang Filipino:
2001 Revisyon ng Alfabeto
at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino
            Bilang bahagi ng pagpapalanong pangwika na may layuning mapaunlad ang
wikang Filipino tungo sa istandardisasyon ng sistema ng pagsulat, nagpalabas ang
Komisyon sa Wikang Filipino noong 2001 ng revisyon sa alfabeto at ispeling ng
wikang Filipino na pinamagatang 2001 Revisyon ng Alfabeto at Patnubay sa Ispeling
ng Wikang Filipino na nakafokus sa gamit ng walong bagong letra ng alfabetong
Filipino (c,f,j,ñ,q,v,x,z).
Ang Alfabetong Filipino
      Ang alfabetong Filipino ay binubuo ng 28 letra. Ang tawag sa mga letra ay ayon
sa bigkas-Ingles ng mga Pilipino maliban sa ñ (enye) na tawag-Kastila. Ang walong
(8) letra na dagdag ay galing sa mga umiiral na wika ng Pilipinas at sa mga iba pang
wika.
           A             B          C        D        E           F          G           H             I            J
K
         /ey/     /bi/    /si/    /di/    /i/       /ef/    /ji/      /eych/     /ay/    /jey/   
/key/
            L              M        N          Ň         NG       O         P        Q        R         S          T
            /el/    /em/  /en/   /enye/   /enji/ /o/     /pi/ /kyu/    /ar/    /es/   /ti/
            U            V              W                X          Y          Z
            /yu/  /vi/    /dobolyu/     /eks/ /way/    /zi/
Pagbaybay
                                    Pasulat                                   Pabigkas
Salita                          boto                                     /bi-o-ti-o/
                                    bote                                    /bi-o-ti-o/
                                    titik                                    /ti-ay-ti-ay-key/
                                    Fajardo                              /kapital ef-ey-jey-ey-ar-di-o/
                                    Roxas                                 /kapital ar-o-eks-ey-es/
Akronim                    PSHS                                /pi-es-ets-es/
                                    ARMM                               /ey-ar-em-em/
                                    LANECO                          /el-ey-en-i-si-o/
                                    FVR                            /ef-vi-ar/
                                    GMA                          /ji-em-ey/
Daglat                        Bb.                              /kapital bi-bi/
                                    Dr.                               /kapital di-ar/
                                    Gng.                            /kapital ji-en-ji/
Simbolong Pang-agham/
      Matematika         Fe                               /ef-i/
                                    H2O                            /eych-tu-o/
                                    Lb.                              /el-bi/
                                    Kg                               /key-ji/
                                    V                                 /vi/
Tuntunin sa Panghihiram at Pagbaybay
Gamitin ang kasalukuyang lesksikon (salita) ng Filipino bilang panumbas sa mga
salitang banyaga. Kung anong mayroong mga salita sa Filipino iyon ang ipanumbas sa
mga salitang hiram.
                  Hiram na Salita                                Filipino
                  attitude                                              ugali
                  rule                                                     tuntunin
                  ability                                                 kakayahan
                  west                                                    kanluran
                  school                                                 paaralan
                  electricity                                           kuryente
                  shoe                                                    sapatos
                  book                                                   aklat
Kumuha ng mga salita mula sa iba’t ibang katutubong wika ng bansa.
Nangangahulugang maaaring gamiting panumbas sa mga salitang banyaga ang mga
salitang magmumula sa iba’t ibang wika at diyalekto sa bansa.
                        Hiram na Salita                                Katutubong Wika
                        hegemony                                         gahum (cebuano)
                        imagery                                             haraya (tagalog)
                        husband                                             bana (cebuano)
                        muslim priest                                   imam (tausug)
                        robber                                                kawatan (cebuano)
                        fast                                                      paspas (cebuano)
                        slowly                                                  hinay-hinay (cebuano)
                        drama                                                 dula (cebuano)
Bigkasin sa orihinal na anyo ang hiniram na salita mula sa Kastila, Ingles at iba pang
wikang banyaga at saka baybayin sa Filipino. Dito ginagamit ang prinsipyo sa
Filipino na kung anong bigkas ay siyang baybay at kung ano ang baybay ay siyang
basa.
                  Kastila                        Filipino                      Ingles               Filipino
                  cheque                        tseke                           centripetal       sentripetal
                  litro                              litro                             commercial      komersyal
                  liquido                        likido                           advertising       advertizing
                  educacion                  edukasyon                economics         ekonomiks
                  coche                          kotse                           radical                radikal
                  esquinita                    eskinita                      baseball             beysbol
                  Iba pang wika                                              Filipino
                  coup d’etat (french)                                     kudeta
                  chinelas (kastila)                                          tsinelas
                  kimono (japanese)                                       kimono
Gamitin ang mga letrang C,N,Q,X,F,J,V,Z, kapag ang salita ay hiniram nang buo
ayon sa mga sumusunod na kondisyon:
Pantanging ngalan
                  Quirino                      Canada                                   ZamboangaCity
                  John                Valenzuela City                   Ozamiz City
                  Ceneza Bldg  Qantas Airline                      El Nino
Salitang Teknikal o siyentifiko
                  Cortex            Marxism        carbohydrate
                  Enzyme          infrared          xenon
                  quartz             calcium          x-ray
Salitang may natatanging kahulugang kultural
                  Cañao (Ifugao) ‘pagdiriwang’
                  Hadji (Maranao) ‘lalaking Muslim na nakapunta sa Mecca’
                  Masjid (Maguindanao) ‘pook dalanginan’
                  Azan (Tausug) ‘unang panawagan sa pagdarasal ng mga Muslim
  Salitang         may irregular na ispeling o gumagamit ng dalawang letra o higit pa na
hindi binibigkas o ang mga letra ay hindi katumbas ng tunog
                  bouquet                     rendezvouz               lazze faire
                  champagne                plateau                                   monsieur
Salitang may international na anyong kinikilala at ginagamit
                  Taxi                exit                  fax                   xerox
Mga Tiyak na Tuntunin sa Gamit ng Walong (8) Letra
Mahahati sa dalawang grupo ang walong dagdag na letra sa alfabetong Filipino:
ang mga letrang F,J,V,Z na may tiyak na fonemik na istatus sapagkat iisa lamang ang
kinakatawang tunog ng bawat isa; at
ang mga letrang C,Ñ,Q,X na itinuturing na redandant dahil maaaring kumakatawan
ang bawat isa sa magkakaibang yunit ng tunog o kaya’y sunuran ng tunog, tulad ng:
                  C         =          /s/     central — sentral
                                          /k/     cabinet           — kabinet
                  Ñ         =          /ny/   baño   — banyo
                  Q         =          /k/     queso — keso
                              =          /kw/  quarter           — kwarter
                  X         =          /ks/   extra   — ekstra
                              =          /s/     xylophone — saylofon
                     Ang mga letrang F,J,V,Z, lamang na may tiyak na fonemik na istatus
ang gagamitin sa ispeling ng mga karaniwang salitang hiram upang hidi masira ang
tuntunin ng isa-isang tumbasan ng tunog at letra na katangian ng umiiral na sistema ng
fonemik na ispeling sa Filipino. Narito ang mga tiyak na tuntunin:
·   Gamitin ang letrang F para sa tunog /f/ sa mga karaniwang salitang hiram.  Hal.  Futbol,
fraterniti, fokus, fasiliteytor, foto
F
·   Gamitin ang letrang F kung hiniram nang buo ang mga salita
    Hal.  French fries,  Francisco,  flourine,  faddul (Iba: maliit na burol)     

·   Gamitin ang letrang J para sa tunog /j/ sa mga karaniwang salitang hiram.   Hal. Sabjek,
jaket, jornal, objek, bajet, jam
J
·   Gamitin ang letrang J kung hiniram nang buo ang mga salita
Hal.  Jose, Japan, joules, majahid, hadji, jantu (Tausug: puso)

·   Gamitin ang letrang V para sa tunog /v/ sa mga karaniwang salitang hiram.  Hal.  Varayti,
volyum, varyant, vertikal, valyu, vertikal
V
·   Gamitin ang letrang V kung hiniram nang buo ang mga salita
Hal.  Valencia City, Victoria, Vector

·   Gamitin ang letrang Z para sa tunog /z/ sa mga karaniwang salitang hiram.  Hal.  Bazar,
bazuka, zu, ziper, magazin, advertayzing
Z
·   Gamitin ang ang Z kung hiniram nang buo ang mga salita
Hal.  Zamboanga, zinc, azan, rendezvouz, laizze faire

Ito naman ang mga tiyak na tuntunin para sa mga letrang C, Q, Ñ, at X

C ·   Panatilihin ang letrang C kung hiniram nang buo ang mga salita
 Hal. Calculus, carbohydrates, champagne, Carlos, chlorophyll

·   Kapag binaybay sa Filipino ang salitang hiram na may C, palitan ang C ng S
kung /s/ ang tunog, at ng letrang K kung /k/ ang tunog

Hal. Partisipant, sentral, sirkular, sensus, keyk, kard, magnetik

·   Panatilihin ang letrang Q kung hiniram nang buo ang mga salita

Hal. Quartz, Quirino, quantum, opaque

Q
·   Kapag binaybay sa Filipino ang salitang hiram na may letrang Q, palitan, ang Q
ng KW kung ang tunog ay /kw/; at ng letrang K kung ang tunog ay /k/

Hal. Kwarter, korum, sekwester, ekwipment, kota, kerida

·   Panatilihin ang letrang Ñ kung hiniram nang buo ang mga salita

Hal. El Nino, La Tondena, Malacanang, La Nina, Sto. Nino

Ñ
·   Kapag binaybay sa Filipino ang salitang hiram na may letrang Ñ, palitan ang  Ñ
ng mga letrang NY

Hal. Pinya, banyo, panyo, karinyosa, kanyon, banyera

·   Panatilihin ang letrang X kung hiniram nang buo ang mga salita

Hal. axiom, xylem, praxis, Marxism, xenophobia, Roxas, fax, exit, taxi

X ·   Kapag binaybay sa Filipino ang hiram na salitang may letrang X, palitan ng KS
kung ang tunog ay /ks/; at ng letrang S kung ang tunog ay /s/

Hal. teksto, eksperimental, taksonomi, eksam, seroks