10

Filipino
Unang Markahan – Modyul 4:
Epiko ng Iraq / Sinaunang
Mesopotamia
(Panitikang Mediterranean)

CO_Q1_Filipino10_Module4
Filipino – Ikasampung Baitang
Alternative Delivery Mode
Unang Markahan (Panitikang Mediterranean) – Modyul 4: Epiko mula sa Iraq / Sinaunang Mesopotamia
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito
ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay
ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand
name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito
ay nagtataglay ng karapatang-ari. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang makuha
ang pahintulot sa paggamit ng mga materyal. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga
may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay
kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anomang parte ng materyal na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa

anomang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Alvin D. Mangaoang, Florida P. Picatoste

Editor: Luisito V. Libatique
Tagasuri: Arabella May Z. Soniega, Virgilio C. Boado, Editha T. Giron,
Gina A. Amoyen, Gemma M. Erfelo, Rowena R. Abad, Renato R.
Santillan, Maria Teresita R. Gapate
Tagaguhit: Ernesto F. Ramos Jr., Rodel R. Rimando
Tagalapat: Alvin D. Mangaoang
Tagapamahala: Tolentino G. Aquino, Arlene A. Niro, Gina A. Amoyen,
Editha T. Giron, Atty. Donato D. Balderas Jr., German E. Flora,
Virgilio C. Boado, Alejo R. De Sesto

Inilimbag sa Pilipinas ng ________________________

Department of Education – Region I

Office Address: Flores St., Catbangen, City of San Fernando, La Union
Telefax: (072) 682-2324; (072) 607-8137
E-mail Address: [email protected]
 10

Filipino
Unang Markahan – Modyul 4:
Epiko ng Iraq / Sinaunang
Mesopotamia
(Panitikang Mediterranean)
Paunang Salita

Ang Self-Learning Module o SLM na ito ay maingat na inihanda para sa ating

mag-aaral sa kanilang pag-aaral sa tahanan. Binubuo ito ng iba’t ibang bahagi na
gagabay sa kanila upang maunawaan ang bawat aralin at malinang ang mga
kasanayang itinakda ng kurikulum.
Ang modyul na ito ay may inilaang Gabay sa Guro/Tagapagdaloy na
naglalaman ng mga paalala, pantulong o estratehiyang magagamit ng mga magulang
o kung sinomang gagabay at tutulong sa pag-aaral ng mga mag-aaral sa kani-
kanilang tahanan.
Ito ay may kalakip na paunang pagsusulit upang masukat ang nalalaman ng
mag-aaral na may kinalaman sa inihandang aralin. Ito ang magsasabi kung
kailangan niya ng ibayong tulong mula sa tagapagdaloy o sa guro. Mayroon ding
pagsusulit sa bawat pagtatapos ng aralin upang masukat naman ang natutuhan.
May susi ng pagwawasto upang makita kung tama o mali ang mga sagot sa bawat
gawain at pagsusulit. Inaasahan naming magiging matapat ang bawat isa sa
paggamit nito.
Pinapaalalahanan din ang mga mag-aaral na ingatan ang SLM na ito upang
magamit pa ng ibang mangangailangan. Huwag susulatan o mamarkahan ang
anumang bahagi ng modyul. Gumamit lamang ng hiwalay na papel sa pagsagot sa
mga pagsasanay.
Hinihikayat ang mga mag-aaral na makipag-ugnayan agad sa kanilang guro
kung sila ay makararanas ng suliranin sa pag-unawa sa mga aralin at paggamit ng
SLM na ito.
Sa pamamagitan ng modyul na ito at sa tulong ng ating mga tagapagdaloy,
umaasa kaming matututo ang ating mag-aaral kahit wala sila sa paaralan.

ii
 Alamin

Binabati kita at natapos mo ang pag-aaral sa Modyul 3! Natitiyak kong

marami kang natutuhan sa nakaraang aralin na magagamit mo sa Modyul na ito.
Ipagpatuloy mo ang iyong pag-aaral. Sana kung gaano ka nasabik sa mga nakaraang
aralin ay ganoon pa rin ang iyong kasabikan ngayon. Handa ka na ba? Kung oo, tara
na’t magsimula na.
Ang Modyul 4 ay tatalakay sa kauna-unahang dakilang likha ng panitikan –
Ang Epiko ni Gilgamesh mula sa Sinaunang Sibilisasyon ng Mesopotamia (Iraq na
sa kasalukuyan). Ang Mesopotamia na nagmula sa salitang Greek na
nangangahulugang “sa pagitan ng dalawang ilog”, ay sinaunang rehiyon sa
silangang Mediterranean. Matatagpuan sa hilagang-silangan nito ang Bundok ng
Zagros at sa Timog-silangan ay ang Talampas ng Arabia. Sa kasalukuyan, ang
malaking bahagi nito’y nasa Iraq samantalang ang ilang bahagi nito’y nasa Iran,
Syria at Turkey. Ang dalawang ilog na tinutukoy ng pangalan nito ay ang Ilog Tiris
at Euphrates at ang kalupaan ay kilala bilang ‘Al-Jazirah’ (ang isla) ayon sa
Egyptologist na si J. H. Breasted na sa kalaunan ay tinawag na Fertile Crescent.
Masasalamin sa kanilang panitikan ang sinaunang kultura. Makikilala rin sa
pamamagitan ng pag-aaral ng mga ito ang kanilang mga paniniwala, pilosopiya,
paraan ng pamumuhay, ugali at iba pang mapagkakikilanlan ng kanilang lahi.
Naglalaman ang araling ito ng “Epiko ni Gilgamesh”. Hihimayin ito upang
mapatunayang ang pangunahing tauhan sa epiko ay may pambihirang
kapangyarihan. Huhubugin din ang iyong kasanayan sa paggamit ng mga hudyat sa
pagsusunod-sunod ng mga pangyayari.
Sa pag-aaral sa modyul na ito, inaasahang matatamo mo ang sumusunod:

Mga Pinakamahahalagang Kasanayang Pampagkatuto (MELC)

1. Nahihinuha ang katangian ng tauhan sa napakinggan epiko. (F10PN-Ie-f-65)
2. Naibibigay ang sariling interpretasyon sa mga kinaharap na suliranin ng
tauhan. (F10PB-Ie-f-65)
3. Napapangatuwiranan ang kahalagahan ng epiko bilang akdang pandaigdig na
sumasalamin ng isang bansa. (F10PB-Ie-f-66)
4. Naipaliliwanag ang mga alegoryang ginamit sa binasang akda. (F10PT-Ie-f-65)
5. Natutukoy ang mga bahaging napanood na tiyakang nagpapakita ng ugnayan
ng mga tauhan sa puwersa ng kalikasan. (F10PD-Ie-f-64)
6. Naisusulat nang wasto ang pananaw tungkol sa pagkakaiba-iba at
pagkakatulad ng mga epikong pandaigdig; ang paliwanag tungkol sa isyung
pandaigdig na iniuugnay sa buhay ng mga Pilipino; sariling damdamin at
saloobin tungkol sa sariling kultura kung ihahahambing sa kultura ng ibang
bansa; suring-basa ng nobelang nabasa o napanood. (F10PU-Ie-f-67)
7. Nagagamit ang angkop na mga hudyat sa pagsusunod-sunod ng mga
pangyayari. (F10WG-Ie-f-60)

Kaya halika na’t atin nang alamin ang mga ito.

1 CO_Q1_Filipino10_Module4
 Subukin

Bago natin talakayin ang nilalaman ng epiko, magkakaroon muna tayo ng

paunang pagtataya. Sikapin mong sagutin ang kasunod na gawain para mataya kung
ano ang mga dapat mo pang malaman sa susunod na pag-aaral.

PAUNANG PAGTATAYA
A. Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang buod ng Epikong “Biag ni Lam-ang” at
sagutin ang sumusunod na mga tanong. Isulat sa hiwalay na sagutang papel ang
letra ng tamang sagot.

Biag ni Lam-ang

Nagkaroon ng anak sina Don Juan at Namongan. Nilusob ng mga Igorot

ang tribo ni Don Juan na naging sanhi ng pagkamatay ng kaniyang pangkat.
Dahil dito ay dumayo si Don Juan sa kuta ng mga Igorot upang ipaghiganti
ang kaniyang tribo. Gayonman, hindi na nakabalik pa sa kanilang lambak si
Don Juan. Naisilang naman ang anak nilang si Lam-ang na mayroong
pambihirang kakayahan. Nakapagsasalita na agad siya at mayroong kakaibang
lakas.
Nalaman ni Lam-ang nangyari sa kaniyang ama kaya naman ninais niya
maipaghiganti ito. Tutol man ang kaniyang inang si Namongan ay hindi naman
siya napigilan. Nagtungo siya sa kuta ng mga Igorot at nakita ang amang
nakapiit.
Sinabihan siya ng mga Igorot na umuwi na lamang upang hindi matulad
sa kaniyang ama. Ngunit sumigaw si Lam-ang at nayanig ang lupa. Pinaulanan
siya ng sibat ngunit hindi man lamang nagalusan. Hinugot niya ang kaniyang
sibat at dito ay nalupig ang puwersa ng mga Igorot.
Umuwi si Lam-ang sa Nalbuan. Naligo siya sa Ilog Amburayan sa tulong
ng mga dalaga ng tribo. Dahil sa dungis na nanggaling kay Lam-ang, namatay
ang mga isda sa Ilog Amburayan at nagsiahon ang mga igat at alimasag sa
pampang.
Matapos mamahinga ay gumayak na si Lam-ang patungo sa Kalanutian
upang manligaw sa isang dilag na nagngangalang Ines Kannoyan. Kasama ni
Lam-ang ang kanyang mahiwagang tandang at mahiwagang aso.
Sa daan patungo sa Kalanutian ay nakalaban niya ang higanteng si
Sumarang. Pinahipan ni Lam-ang sa hangin si Sumarang at ito ay sinalipadpad
sa ikapitong bundok.
Sa tahanan nina Ines ay maraming tao. Hindi napansin si Lam-ang.
Tumahol ang mahiwagang aso ni Lam-ang. Nabuwal ang bahay. Tumilaok ang
mahiwagang tandang. Muling tumayo ang bahay. Napansin si Lam-ang.
Ipinagtapat ng tandang at aso ang kanilang layunin. Nais pakasalan ni
Lam-ang si Ines. Hindi naman tumutol ang mga magulang ni Ines kung
magbibigay si Lam-ang ng panhik o bigay-kaya na kapantay ng kayamanan
nina Ines. Hindi sila binigo nito at nagdala ng dalawang barkong puno ng ginto
at naikasal ang dalawa.
Nagyakapan sina Lam-ang at Ines. Kanilang niyakap din ang aso at
tandang at namuhay silang maligaya sa mahabang panahon.

2 CO_Q1_Filipino10_Module4
 Batay sa nabasa, magbigay ng limang katangian ng isang epiko
1. ____________________________________________________________________
2. ____________________________________________________________________
3. ____________________________________________________________________
4. ____________________________________________________________________
5. ____________________________________________________________________

Ano-anong mga katangian ang nahinuha sa pangunahing tauhan?

6. ____________________________________________________________________
7. ____________________________________________________________________
8. ____________________________________________________________________
9. ____________________________________________________________________
10. ____________________________________________________________________

Ano-anong kulturang Pilipino ang ipinakita sa binasang epiko?

11. ____________________________________________________________________
12. ____________________________________________________________________
13. ____________________________________________________________________

14. Magbigay ng isang patunay na ang pangunahing tauhan ay may ugnayan

sa puwersa ng kalikasan.
____________________________________________________________________

15. Bakit mahalaga ang epiko sa isang bansa?

____________________________________________________________________

B. Panuto: Punan ng angkop na salitang hudyat ang bawat patlang upang mabuo
ang diwa ng talata. Piliin ang mga salitang hudyat sa loob ng kahon. Isulat sagot
sa iyong sagutang papel.

Bukod sa Kung Dahil

Saka Sa madaling sabi

(1) __________ isang babae, kumikilos siya bilang isang ina. (2) __________ kaya
lumaki ang kanilang mga anak na mulat ang kamalayan sa nangyayari sa
lipunan. (3) __________ dito’y sumali sa kilusang makakaliwa ang kanilang
panganay na si Jules. (4) __________ naging makata at manunulat naman si
Emman at nahilig sa musikang rock ‘n roll si Jason. (5) ___________, nanatiling
matatag ang pamilya Bartolome sa kabila ng napakaraming pagsubok ng
panahon.

Mahusay! Nabuo mo ang mga pahayag sa pamamagitan ng pagpupuno ng

angkop na hudyat sa pagsusunod-sunod ng mga pangyayari. Magpatuloy ka pa.

3 CO_Q1_Filipino10_Module4
 Aralin
Epiko mula sa Iraq /

1.1 Sinaunang Mesopotamia

Panitikan: Epiko ni Gilgamesh

Balikan

Sa nakaraang modyul, tinalakay natin ang sanaysay at ang mga ekspresiyong

ginagamit sa pagbibigay ng pananaw. Nabatid din nating ang sanaysay ay isang
akdang nagpapahayag ng opinyon o kuro-kuro. Gayon din, ang Alegorya ay isang
estilong maaaring gamitin sa pagpapahayag ng mga nakatagong mensahe. Bilang
pagbabalik-tanaw sa kasanayan sa nakaraang modyul, inaasahang maisasagawa
mo ang gawain gamit ang konsepto ng ekspresiyong nagpapahayag ng pananaw.
Kung handa ka na, magsimula ka na.

Gawain 1: Alegorya, Ipaliwanag Mo!

Panuto: Ipaliwanag ang mga alegoryang ginamit sa binasang akda sa nakaraang
modyul. Gumamit ng mga ekspresiyong nagpapahayag ng pananaw sa pagbibigay
ng paliwanag. Isulat ang sagot sa sagutang papel.

1.
“Ang idea ng kabutihan ay mananatili sa huli at
matatagpuan lamang nang may pagpupunyagi”

Paliwanag:
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

“Sinoman ang kumilos nang may katuwiran sa publiko o pribadong

2.
buhay, kailangan na ang kaniyang mga mata ay may matibay na tuon”

Paliwanag:
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

Mahusay! Matagumpay mong naisagawa ang unang gawain. Magpatuloy ka

lang at magagawa mo pang mapalago ang iyong kaalaman.

4 CO_Q1_Filipino10_Module4
 Tuklasin

Sa bahaging ito, subukin mong unawain ang kasunod na epiko para

mapatunayang ang pangunahing tauhan sa epiko ay may pambihirang
kapangyarihan.

Mga paraan kung paano susuriin ang akda:

a. Basahin mong mabuti ang akda;
b. Maaaring ipabasa sa mga magulang o nakatatandang kapatid upang iyong
mapakinggang mabuti ang mensahe nito;
c. Maaaring bisitahin at panoorin sa link na ito
https://www.youtube.com/watch?v=sWppk7-Mti4.

Epiko ni Gilgamesh
Saling-buod sa Filipino ni Cristina S. Chioco

1) Nagsimula ang epiko sa pagpapakilala kay

Gilgamesh, ang hari ng lungsod ng Uruk, na ang
dalawang katlo ng pagkatao ay diyos at ang
sangkatlo ay tao. Matipuno, matapang at
makapangyarihan. Ngunit mayabang siya at
abusado sa kaniyang kapangyarihan. Dahil sa
kaniyang pang-aabuso, patuloy na
nananalangin ang kaniyang mga nasasakupan
na nawa’y makalaya sila sa kaniya.
2) Tinugon ng diyos ang kanilang dasal. Nagpadala
ito ng isang taong kasinlaki ni Gilgamesh, si
Enkido na lumaking kasama ng mga hayop sa
kagubatan. Nagpang-amok ang dalawa nang
sila’y magkita. Nanalo si Gilgamesh, ngunit sa
bandang huli naging matalik na magkaibigan
sila. Di naglaon, naging kasa-kasama na ni
Gilgamesh si Enkido sa kaniyang mga Muling iginuhit ni Rodel R. Rimando
(2020). Larawan ni Gilgamesh
pakikipaglaban. Una, pinatay nila si Humbaba,
ang demonyong nagbabantay sa kagubatan ng Cedar. Pinatag nila ang
kagubatan. Nang tangkain nilang siraan ang diyosang si Ishtar, na
nagpahayag ng pagnanasa kay Gilgamesh, ipinadala nito ang toro ng
kalangitan upang wasakin ang kalupaang pinatag nila bilang parusa. Nagapi
nina Gilgamesh at Enkido ang toro. Hindi pinahintulutan ng mga diyos ang
kanilang kawalang paggalang kaya itinakda nilang dapat mamatay ang isa
sa kanila, at iyon ay si Enkido na mamamatay sa matinding karamdaman.
3) Habang nakaratay si Enkido dahil sa matinding karamdaman, sa sama ng
loob ay nasabi niya sa kaniyang kaibigan ang ganito: “Ako ang pumutol sa
puno ng Cedar, ako ang nagpatag ng kagubatan, ako ang nakapatay kay
Humbaba at ngayon, tignan mo kung ano ang nangyari sa akin. Makinig ka
kaibigan, nanaginip ako noong isang gabi. Nagngangalit ang kalangitan at
sinagot ito ng isang taong ibon. Malungkot ang kaniyang mukha at sinabi
niya sa akin ang kaniyang layon. Mukha siyang bampira, ang kaniyang mga

5 CO_Q1_Filipino10_Module4
 paa ay parang sa leon, ang kaniyang mga kamay ay kasintalim ng mga kuko
ng agila. Sinunggaban niya ako, sinabunutan at kinubabawan kaya ako ay
nabuwal. Pagkatapos ay ginawa niyang pakpak ang kaniyang mga kamay.
Humarap siya sa akin at inilayo sa palasyo ni Irkalla, ang Reyna ng
Kadiliman, patungo sa bahay na kung sinoman ang mapunta roon ay hindi
na makababalik pa”.
4) Sa bahay, kung saan ang mga tao ay nakaupo sa kadiliman, alikabok ang
kanilang kinakain at luwad ang kanilang karne. Ang damit nila’y parang mga
ibon na ang pakpak ang tumatakip sa kanilang katawan, hindi sila
nakakikita ng liwanag, kundi pawang kadiliman. Pumasok ako sa bahay na
maalikabok at nakita ko ang dating mga hari ng sandaigdigan na inalisan ng
korona habang buhay, mga makapangyarihan, mga prinsipeng naghari sa
mga nagdaang panahon, sila na minsa’y naging mga diyos tulad nina Anu at
Enlil ay mga alipin ngayon na tagadala na lamang ng mga karne at tagasalok
ng tubig sa bahay na maalikabok. Naroon din ang mga nakatataas na pari
at ang kanilang mga sakristan. May mga tagapagsilbi sa templo at naroon si
Etana, ang hari ng Kish, na minsa’y inilipad ng agila sa kalangitan. Nakita
ko rin si Samugan, ang hari ng mga tupa, naroon din si Ereshkigal, ang
reyna ng kalaliman at si Belit-Sheri na nakayuko sa harapan niya, ang
tagatala ng mga diyos at tagapag-ingat ng aklat ng mga patay. Kinuha niya
ang talaan, tumingin sa akin at nagtanong: “Sino ang nagpadala sa iyo rito”
Nagising akong maputlang-maputla, naguguluhan, tila nag-iisang tinatahak
ang kagubatan at takot na takot.
5) Pinunit ni Gilgamesh ang kaniyang damit at pinunasan ang luha ng
kaniyang kaibigan. Umiyak siya nang umiyak. Sinabi niya kay Enkido, “Sino
ang makapangyarihan sa Uruk ang may ganitong karunungan? Maraming
di-panani-paniwalang mga pangyayari ang nahayag. Bakit ganyan ang
nilalaman ng iyong puso? Hindi kapani-paniwala at nakatatakot na
panaginip. Kailangan itong paniwalaan bagaman ito’y nagdudulot ng
katatakutan ay maaring dumating kahit sa isang napakalusog mang tao, na
ang katapusan ng tao ay paghihinagpis.” At nagluksa si Gilgamesh.
“Mananalangin ako sa mga dakilang diyos dahil ginamit niya ang aking
kaibigan upang mahayag ang kasasapitan ng sinoman sa pamamagitan ng
panaginip.”
6) Natapos ang panaginip ni Enkido at nakaratay pa rin siya sa karamdaman.
Araw-araw ay palala nang palala ang kaniyang karamdaman. Sinabi niya
kay Gilgamesh “Minsan ay binigyan mo ako ng buhay, ngayon ay wala na
ako kahit na ano.” Sa ikatlong araw ng kaniyang pagkakaratay ay tinawag
ni Enkido si Gilgamesh upang siya’y itayo. Mahinang-mahina na siya at ang
kaniyang mga mata’y halos ‘di na makakita sa kaiiyak. Inabot pa ng
sampung araw ang kaniyang pagdadalamhati hanggang labindalawang
araw. Tinawag niya si Gilgamesh, “Kaibigan pinarusahan ako ng mga
dakilang diyos at mamamatay akong kahiya-hiya. Hindi ako mamamatay
tulad ng mga namatay sa labanan; natatakot akong mamatay ngunit
maligaya ang taong namatay sa pakikipaglaban, kaysa katulad kong
nakahihiya ang pagkamatay.” Iniyakan ni Gilgamesh ang kaniyang kaibigan.
7) Pinagluksa ni Gilgamesh ang pagkamatay ng kaniyang kaibigan sa loob ng
pitong araw at gabi. Sa huli, pinagpatayo niya ito ng estatwa sa tulong ng
kaniyang mga tao bilang alaala.

Hango sa Department of Education. Filipino Ikasampung Baitang: Modyul para sa Mag-

aaral. DepEd IMCS, Pasig. FirstEdition, 2015

6 CO_Q1_Filipino10_Module4
 Kumusta mahal kong mag-aaral? Naunawaan mo ba ang iyong binasang
epiko? Kung naunawaan mo, maaari ka nang magpatuloy sa sumusunod na gawain
pero kung hindi pa ay maaari mong basahin muli ang epiko.

Gawain 2: Paglinang ng Talasalitaan

Panuto: Ipaliwanag ang mga nagamit na alegorya (nakatagong mensahe) sa epiko sa
pamamagitan ng pag-aanalisa sa mga diyalogo ng mga tauhan. Isulat sa sagutang
papel ang mga ipinahihiwatig nito.
1. “Kaibigan, pinarurusahan ako ng mga dakilang diyos at mamamatay akong
kahiya-hiya. Hindi ako mamamatay tulad ng mga ibang namatay sa labanan;
natatakot akong mamatay, ngunit maligaya ang taong namatay sa
pakikipaglaban, kaysa katulad kong nakahihiya ang pagkamatay.”
___________________________________________________________________________
2. “Ako ang pumutol ng Punong Cedar, ako ang nagpatag ng kagubatan, ako
ang nakapatay kay Humbaba at ngayon tingnan mo ang nangyari sa akin?”
___________________________________________________________________________
3. “Sino sa mga makapangyarihan sa Uruk ang may ganitong karunungan?
Maraming di-kapani-paniwalang pangyayari ang nahayag. Bakit ganyan ang
nilalaman ng iyong puso?”
___________________________________________________________________________
4. Mananalangin ako sa mga dakilang diyos dahil ginamit niya ang aking
kaibigan upang mahayag ang kasasapitan ng sinoman sa pamamagitan ng
panaginip.”
___________________________________________________________________________
5. “Minsan ay binigyan mo ako ng buhay, ngayon ay wala na ako kahit na ano.”
___________________________________________________________________________

Gawain 3: Pag-unawa sa binasang Epiko

Panuto: Suriin ang mga alegoryang nagamit sa epiko sa pamamagitan ng pagsagot
sa mga gabay na tanong. Isulat ang sagot sa sagutang papel.

1. Ipaliwanag ang mensaheng ibinabahagi ng may-akda tungkol sa

pakikipagkaibigan.
___________________________________________________________________________
2. Bakit kaya kahiya-hiya para kay Enkido ang kaniyang kamatayan?
___________________________________________________________________________
3. Anong mahalagang kaalaman tungkol sa buhay ang ipinahihiwatig ng Epiko?
___________________________________________________________________________
4. Ano ang nakitang kababalaghan sa epiko?
___________________________________________________________________________
5. Ano ang kinaharap na suliranin nina Gilgamesh at Enkido? Bigyan ito ng
interpretasyon
___________________________________________________________________________

Gawain 4: Opinyon Ko, Mahalaga!

Panuto: Sagutin ang mga tanong sa iyong sagutang papel.
1. Kung ikaw si Gilgamesh, gusto mo bang maging isang pinuno gaya niya?
Bakit?
___________________________________________________________________________
2. Nanaisin mo rin bang makita ang hinaharap? Bakit?
___________________________________________________________________________

7 CO_Q1_Filipino10_Module4
 3. Ano ang kaya mong gawin para sa isang kaibigan?
___________________________________________________________________________
4. Maituturing bang bayani si Gilgamesh? Pangatuwiranan.
___________________________________________________________________________
5. Anong pambihirang mga katangian ang taglay ng pangunahing tauhan?
Patunayan.
___________________________________________________________________________

Binabati kitang muli mahal kong mag-aaral sa lumalawak mong kaalaman at

pag-unawa sa ating aralin! Magpatuloy ka lang.

Suriin

Basahin at unawain ang kahulugan ng epiko para malaman mo kung paano

nakatulong ang epiko sa pagpapahalaga sa katauhan ng isang tao.

Alam mo bang…
Epiko ang tawag sa tulang pasalaysay na naglalahad ng kabayanihan at
pakikipagsapalaran ng pangunahing tauhang nagtataglay ng katangiang
nakahihigit sa karaniwang tao?
➢ Ang karaniwang paksa nito ay kabayanihan ng pangunahing tauhan sa
kaniyang paglalakbay at pakikidigma.
➢ Ang salitang epiko ay galing sa salitang Greek na “epos” na
nangangahulugang “salawikain o awit” ngunit ngayon ito’y tumutukoy sa
kabayanihang isinasalaysay.
➢ Ang pangkalahatang layunin ng tulang epiko ay gumising sa damdamin
upang hangaan ang pangunahing tauhan.
➢ Dactylic hexameter ang estilo ng pagsulat ng epiko.
➢ Ito’y karaniwang nagsisimula sa isang panalangin o inbokasyon sa isang
musa at naglalaman ng masusing paglalarawan, mga pagtutulad at
talumpati.
➢ Ito ay ipinahahayag nang pasalita, patula o paawit.

Kasaysayan ng Epiko
➢ Ang Epiko ni Gilgamesh, isang epiko mula sa Mesopotamia ay kinikilala bilang
kauna-unahang dakilang likha ng panitikan. Ang kasaysayan ng Gilgamesh
ay nagsimula sa limang tulang Sumerian tungkol kay “Bilgamesh” (salitang
Sumerian para sa ‘Gilgamesh’), hari ng Uruk.
➢ Nagsimula kay Homer ng Greece ang tradisyon ng epiko sa Europa noong 800
BCE. Mahalagang mabasa ng mga mag-aaral ng literaturang Ingles ang The
Iliad and Odyssey.
➢ Si Virgil (70-19 BC) ay lumikha ng mahahalagang epiko ng Imperyong
Romano. Kinuha ang pangalan ng The Aeneid sa isa sa mga tauhan ng Iliad
ni Homer na umalis sa Troy at nagtungo sa Italy upang hanapin ang Rome.
➢ Sa Italy ay hindi lamang si Virgil, mayroon din si Dante. Ang kilalang epiko ni
Dante ay ang The Divine Comedy. Ito’y naging inspirasyon ng maraming
makata at pintor sa loob ng maraming dantaon.

8 CO_Q1_Filipino10_Module4
 ➢ Isa sa mga kilalang epikong Espanyol ng Middle Ages ay ang El Cid o El Cantar
Mio Cid na sinulat noong 1207 ni Per Abbat.
➢ Isa sa mga kilalang epikong French noong Middle Ages ay ang Chanson de
Roland.
➢ Ang dalawang kilalang epikong German ay ang The Heliad, ika-19 siglong
bersyon ng Gospels sa Lumang Saxon; at ang “The Nibelungenlid”. Ang huli
ay kuwento ni Seigfried, Brunhild, Dietrich, Gunther, Hagen at Attila the Hun.
Ito ay nagbigay ng kakaibang impluwensiya sa literaturang German.
➢ Ang Epikong Ingles ay nagsimula sa Beowulf.
➢ Sa Pilipinas, tinatayang umaabot sa 28 ang kilalang epiko. Ito ay
kumakatawan sa mga paniniwala, kaugalian at mabubuting aral ng
mamamayan. Ilan sa mga ito ay ang Ibalon ng Bikol, Hudhud ni Aliguyon ng
mga Ifugao, Biag ni Lam-Ang ng mga Ilocono, Tuwaang ng mga Bagobo at
marami pang iba.

Kahalagahan ng Epiko
➢ Ang mga epiko ay mayroon pa ring lugar sa buhay ng mga katutubong
minorya at kinakanta sa panahon ng pagtitipon, tulad ng kasalan at lamayan.
➢ Umaaliw sa komunidad ng kapuri-puring gawain ng kanilang mga ninuno.
➢ Naghahatid sa mga kaugalian at paniniwala ng mga nakaraang henerasyon,
madalas ay nagbibigay ng halimbawa para sa mga susunod na henerasyon.
➢ Ang mga epikong Pilipino ay binibigyan ng diin ang tema katulad ng matibay
na bigkis sa relasyon, palitan at pagtutulungan, isang malalim na kahulugan
ng komunidad, etnikong pagpapahalaga, at pagmamahal sa kalayaan.
➢ Sa pamamagitan ng epiko, ang sambayanan ay naghahatid ng alaala ng mga
ninuno, isang lubos at malayang daigdig at ang tunay na anyo nito sa mundo.

Mga Elemento ng Epiko

1. Sukat at Indayog – Tumutukoy ang sukat sa bilang ng pantig sa bawat
taludtod na bumubuo sa isang saknong samantalang ang indayog ay ang diwa
ng tula.
2. Tugma – sinasabing may tugma ang tula kapag ang huling pantig ng huling
salita ng bawat taludtod ay magkakasingtunog.
3. Saknong – Ito ay ang pagpapangkat ng mga taludtod ng isang tula. Tinatawag
din itong taludturan.
4. Matatalinghagang salita – ito ay tinatawag ring idyomang may kahulugan
taglay na naiiba sa karaniwan. Di-tuwirang nagbibigay ng kahulugan ang mga
ito.
5. Banghay – Ito ay ang pagkakaugnay-ugnay ng mga pangyayaring maaaring
maging payak o komplikado. Binubuo ito ng simula, saglit na kasiglahan,
kasukdulan, kakalasan at wakas.
6. Tagpuan – lugar o panahong kung kailan ginanap ang mga pangyayari.
Nakatutulong ito sa pagbibigay ng linaw sa paksa, banghay at mga tauhan.
Kadalasang sa sinaunang kapanahunan ito naganap at puno ng misteryo.
7. Tauhan – Ang tauhan ang siyang kumikilos sa epiko. Siya ang gumagawa ng
desisyong nagpapatakbo ng epiko. Mapapansing ang tauhan sa epiko ay
nagtataglay ng pambihira o di-pangkaraniwang kapangyarihan.

Nasundan mo ba ang katuturan at kasaysayan ng Epiko? Kung oo, mahusay

ka. Bagaman mahaba ngunit napuno naman ng impormasyon ang iyong kaisipan.
Upang mailapat ang napag-aralan mo, isagawa mo na ang kasunod na gawain.

9 CO_Q1_Filipino10_Module4
Gawain 5: Mahalaga Ka Epiko!
Panuto: Batay sa tinalakay na impormasyon hinggil sa epiko, ibigay/isulat ang iyong
sariling pananaw tungkol sa kahalagahan ng pag-aaral ng epiko bilang akdang
pandaigdig. Gayahin ang pormat ng grapikong presentasyon sa sagutang papel.

EPIKO

Pagyamanin

Sa bahaging ito, pagyayamin pa natin ang iyong kaalaman sa epiko.

Babasahin mo ang epikong mula sa Mindanao para magkaroon ka ng paghahambing
sa epiko ng Iraq/Sinaunang Mesopotamia. Basahin at unawain mo ito para matukoy
mo ang bahaging nagpapakita ng ugnayan ng mga tauhan sa puwersa ng kalikasan.

Maaaring panoorin ang cartoon ng mito ng Mindanao sa link na ito:

https://www.youtube.com/watch?v=9zRDLJGT0W0

Bidasari
Ang epikong Bidasari ng Kamindanaoan ay nababatay sa isang romansang
Malay. Ayon sa kanilang paniniwala, upang tumagal ang buhay ng tao, ito'y
pinaalagaan at iniingatan ng isang isda, hayop, halaman o ng punongkahoy.
Ang kaharian ng Kembayat ay naliligalig dahil sa isang dambuhalang ibon.
Ang ibong ito ay mapaminsala sa mga pananim at maging sa buhay ng tao. Ang
ibong ito ay ang ibong garuda. Kapag dumarating na ang garuda, mabilis na
nagtatakbuhan ang mga tao upang magtago sa mga yungib. Takot na takot sila sa
ibong garuda pagka't ito'y kumakain ng tao.
Sa pagtatakbuhan ng mga tao, nagkahiwalay sa pagtakbo ang sultan at
sultana ng Kembayat. Ang sultana ng Kembayat ay nagdadalantao noon. Sa laki
ng takot ay naisilang niya ang sanggol na babae sa may tabi ng ilog. Dahil sa
malaking takot at pagkalito naiwan niya ang sanggol sa bangka sa ilog.
May nakapulot naman ng sanggol. Siya ay si Diyuhara, isang
mangangalakal mula sa kabilang kaharian. Kaniyang pinagyaman at iniuwi sa
bahay ang sanggol. Itinuring niya itong anak. Pinangalanan nila ang sanggol ng
Bidasari. Habang lumalaki si Bidasari ay lalo pang gumaganda. Maligaya si
Bidasari sa piling ng kaniyang nakikilalang magulang.

10 CO_Q1_Filipino10_Module4
 Sa kaharian ng Indrapura, ang sultang Mongindra ay dalawang taon pa
lamang kasal kay Lila Sari. Mapanibughuin si Lila Sari. Natatakot siyang umibig
pa sa ibang babae ang sultan. Kaya lagi niyang itinatanong sa sultan, kung siya'y
mahal nito na sasagutin naman ng sultan ng “mahal na mahal ka sa akin”. Hindi
pa rin nasisiyahan ang magandang asawa ng sultan. Kaniyang itinanong na
minsan sa sultan “Hindi mo kaya ako malimutan kung may makita kang higit na
maganda kaysa akin?” Ang naging tugon ng Sultan ay “Kung higit na maganda pa
sa iyo, ngunit ikaw ang pinakamaganda sa lahat. Nag-alala ang sultana na baka
may lalo pang maganda sa kaniya at ito ay makita ng sultan. Kaya't karakarakang
inutusan niya ang matapat niyang mga kabig na saliksikin ang kaharian upang
malaman kung may babaeng higit na maganda sa sultana.
Nakita ng mga tauhan ni Lila Sari si Bidasari at siya ay higit na maganda
kaysa kay Lila Sari. Inanyayahan ng Sultana si Bidasari sa palasyo upang
diumano ay gagawing dama ng sultana. Ngunit pagsapit doon, si Bidasari ay lihim
na ikinulong ni Lila Sari sa isang silid at doon pinarurusahan.
Nang hindi na matiis ni Bidasari ang mga pagpaparusa sa kaniya, sinabi
niyang kunin ang isdang ginto sa halamanan ng kaniyang ama. Kapag araw ito'y
ipinakukuwintas kay Lila Sari at sa gabi'y ibinabalik sa tubig at hindi maglalaon
si Bidasari ay mamamatay. Pumayag si Lila Sari. Kinuha niya ang isdang ginto at
pinauwi na niya si Bidasari.
Isinuot nga ni Lila Sari ang kuwintas ng gintong isda sa araw at ibinabalik
sa tubig kung gabi. Kaya't si Bidasari ay nakaburol kung araw at muling
nabubuhay sa gabi. Nag-alala si Diyuhara na baka tuluyang patayin si Bidasari.
Kaya nagpagawa siya ng isang magandang palasyo sa gubat at doon niya itinira
nang mag-isa si Bidasari.
Isang araw, ang Sultan Mongindra ay nangaso sa gubat. Nakita niya ang
isang magandang palasyo. Ito'y nakapinid. Pinilit niyang buksan ang pinto.
Pinasok niya ang mga silid. Nakita niya ang isang napakagandang babae na
natutulog. Ito ay si Bidasari. Hindi niya magising si Bidasari. Umuwi si Sultan
Mongindra na hindi nakausap si Bidasari. Bumalik ang sultan kinabukasan.
Naghintay siya hanggang gabi. Kinagabihan nabuhay si Bidasari. Nakausap siya
ni Sultan Mongindra. Ipinagtapat si Bidasari ang mga ginawa ni Lila Sari. Galit na
galit ang sultan. Iniwan niya si Lila Sari sa palasyo at agad niyang pinakasalan si
Bidasari. Si Bidasari na ang naging reyna.
Samantala, pagkaraan ng maraming taon ang tunay na mga magulang ni
Bidasari ay tahimik nang naninirahang muli sa Kembayat. Nagkaroon pa sila ng
isang supling. Ito'y si Sinapati. Nang pumunta sa Kembayat ang isang anak ni
Diyuhara ay nakita niya si Sinapati, anak ng sultan at sultana ng Kembayat.
Si Sinapati ay kamukhang-kamukha si Bidasari. Kinaibigan nito si Sinapati
at ibinalita ang kapatid niyang si Bidasari sa kamukhang-kamukha ni Sinapati.
Itinanong ni Sinipati sa mga magulang kung wala siyang kapatid na nawawalay
sa kanila. Pinasama ng ama si Sinapati sa Indrapura. Nang magkita si Bidasari at
si Sinapati ay kapwa sila nangilalas dahil sa silang dalawa ay magkamukhang-
magkamukha. Natunton ng Sultan ng Kembayat ang nawawala niyang anak na si
Bidasari. Nalaman ng sultan ng Indrapura na ang kaniyang pinakasalang si
Bidasari ay isa palang tunay na prinsesa.

Mula sa https://www.kapitbisig.com/philippines/tagalog-version-of-epics-mga-
epiko-bidasari-epikong-mindanao_606.html

11 CO_Q1_Filipino10_Module4
Gawain 6: Unawain Mo!
Panuto: Sagutin mo ang sumusunod na tanong sa iyong sagutang papel.
1. Sino si Bidasari batay sa epikong Mindanao?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2. Ano-ano ang mga suliraning kinaharap ni Bidasari? Paano ito nasolusyonan?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
3. Ano-ano ang mga pangyayari sa epiko ang tiyakang nagpapakita ng ugnayan
ng mga tauhan sa puwersa ng kalikasan?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

Gawain 7: Bakit Nga Ba?

Panuto: Isulat ang iyong papanaw tungkol sa pagkakaiba-iba at pagkakatulad ng
Epiko ni Gilgamesh sa Epiko ni Bidasari at ang paliwanag tungkol sa isyung
pandaigdig na iniuugnay sa buhay ng mga Pilipino. Gayahin ang grapikong
presentasyon sa inyong sagutang papel.

EPIKO NI EPIKO NI BIDASARI

GILGAMESH PAGKAKAIBA

PAGKAKATULAD

Ano ang iyong damdamin at saloobin tungkol sa sariling

kultura kung ihahambing sa kultura ng ibang bansa?

12 CO_Q1_Filipino10_Module4
 Isaisip

Gawain 8: Punan Mo!

Panuto: Batay sa iyong natutuhan sa kabuoan ng aralin, punan mo ng sagot ang
hinihingi ng bawat kahon. Magbigay lamang ng tig-iisang sagot sa iyong sagutang
papel.
EPIKO

Kahulugan Kasaysayan Kahalagahan Elemento

Isagawa

Gawain 9: Iguhit Mo!

Panuto: Iguhit ang iyong paboritong superhero sa inyong sagutang papel. Ibigay ang
mga pambihirang katangiang hinahangaan mo sa kaniya.
Ang Paborito Kong Superhero

13 CO_Q1_Filipino10_Module4
 Aralin Wika at Gramatika: Mga
Panandang Pandiskurso bilang
1.2 Hudyat sa Pagsusunod-sunod
ng mga Pangyayari

Balikan

Binabati kita sa iyong masigasig na pagsagot sa mga katanungan sa

nakaraang aralin. Sa bahaging ito, malalaman mo kung paano mabisang magagamit
ang angkop na mga hudyat sa pagsusunod-sunod ng mga pangyayari. Bago tayo
magtungo sa talakayan, sagutin muna ang gawain.

Gawain 1: Ibuod Mo!

Panuto: Ibuod mo ang nabasang Epiko ni Gilgamesh gamit ang grapikong
presentasyon. Gamitin ang angkop na mga salita sa pagsusunod-sunod ng mga
pangyayaring nasa kahon.

1.

2.

3
1.

4.

5.

Sa huli Pagkatapos Sumunod

Sa kabilang banda Una

Magaling! Natapos mo ang gawain. Sa bahaging ito iyong tutunghayan ang

isang akda upang malaman kung paano nagagamit nang may kaangkupan ang mga
hudyat sa pagsusunod-sunod ng mga pangyayari.

14 CO_Q1_Filipino10_Module4
 Tuklasin

Ang ating bansa ay mayaman sa iba’t ibang epiko. Patunay na mayaman ang
bawat rehiyon natin ng natatanging kultura. Sa paglipas ng panahon, ang iba sa mga
ito ay naipalabas sa telebisyon o pelikula. Ang ibang palabas nama’y nagkaroon ng
inspirasyong ilapat ang konsepto ng epiko at isa na rito ang Amaya. Tunghayan mo
ang buod nito at pagkatapos ay sagutin ang mga kasunod na katangunan.

Maaaring panoorin ang mga kabanata nito sa link na ito:

https://www.youtube.com/watch?v=oHqCvBi9oX0&list=PLGRhcC_vtOragNy
YUbl3ujCX8p4DNkZwL

Amaya
ni Suzette Doctolero
Ang kuwento ni Amaya ay nagsisimula sa isang puod sa gitnang Visayas,
mga ika-15 dantaon na pinaghaharian ni Rajah Mangubat, isang mabagsik at
kinakatakutang pinuno at walang patawad sa kaniyang mga kaaway. May taglay
siyang anting-anting na nagbibigay sa kaniya ng kakaibang kapangyarihan sa
pakikipaglaban kaya’t iniilagan siya ng kaniyang mga tagasunod. Siya’y marahas
at magaling na mandirigmang may natatanging kakayahan sa mga labanan kaya
wala pang nakatatalo sa kaniya. Ngunit may propesiya ang isang babaylan na ang
magtatapos ng kanyang kadakilaan ay isang babaeng may kambal-ahas.
Sa loob ng bukot, magkasama sina Amaya at ang kaniyang mga kapatid. Si
Marikit na nagseselos sa lahat ng nakukuhang atensiyon ni Amaya sa kanilang
baba. Siya rin ay naging paboritong anak ni Lamitan. Ang isa naman ay si
Binayaan, ang nakababatang kapatid ni Marikit na masaya sa piling ni Amaya
dahil na rin sa ayaw sa kaniya ng kaniyang iloy na si Lamitan sapagkat umaasa
sila ng lalaking anak.
Nang bata pa si Amaya, siya ay ipinapapatay sa isang uripon na binayaran
ni Lamitan ngunit ang kaniyang kambal-ahas ay dumating at pinatay ang uripon.
Pagkatapos nito, nakilala niya si Bagani na hahalili sa trono ni Rajah Mangubat.
Ibinalik siya sa kanilang banwa ni Bagani. Ilang taon ang lumipas at si Amaya ay
lumaking isang napakagandang binukot. Dahil sa kagustuhan ni Lamitan na
mapalayo kay Amaya at dahil sa masamang ang kaniyang loob sa kanyang
asawang si Datu Bugna ay tinalikuran niya ang kaniyang bana. Ipinagsabi niya
kay Rajah Manubat ang tungkol sa plano ni Datu Bugna kasama ang iba pang
mga datu ng rebelyon laban sa kaniyang walang awang pamamahala.
Ipinagtanggol ni Bagani si Amaya sa mga pang-aapi nina Marikit at Lamitan.
Napilitan siyang pakasalan si Marikit para maging malaya si Amaya. Sa tulong ng
kaniyang kambal-ahas, si Amaya ay naging alabay. Nag-aral siya ng panggagamot,
mga relihiyosong ritwal at tradisyon para maging babaylan.
Sa kabilang banda, nagkaroon ng planong patayin si Bagani. Bagaman
hindi nagtagumpay ang planong ito, lubos naman siyang nasugatan. Walang ibang
tao ang nakapagpagaling sa kaniya maliban kay Amaya kaya nakuha niya ang
ranggong Punong Alabay. Nalaman ni Amaya na ang apo ng kasalukuyang Punong
Alabay na si Angaway, ang may pakana sa pagpatay kay Bagani. Binantaan ni
Amaya si Bagani nang malamang may plano silang rebelyon laban sa kanila.

15 CO_Q1_Filipino10_Module4
 Sa kabilang banda, naapektuhan ang pamumuhay nina Lamitan at Marikit
kaya pinilit ni Lamitan si Marikit na maging sandal ni Rajah Mangubat para
magkaroon muli siya ng kapangyarihan sa puod ngunit ito ay hindi sang-ayon sa
mga kagustuhan ni Marikit. Naging dahilan ito kaya naging matamlay siya subalit
pinilit ni Lamitan si Marikit na gumamit ng “chandu”. Dahil dito nasira na ang
pag-iisip ni Marikit. Naawa si Amaya kay Marikit kaya pinagaling niya ito. Nakita
ni Marikit ang tunay na katauhan ng kaniyang iloy. Kinuha ni Marikit si Mantal
(ang kapatid ni Lamitan) at dinala sa ibang banwa. Si Mantal ang dating kasama
ni Lamitan ngunit dahil sa pangyayaring ito, nakita niya ang tunay na ugali ng
kaniyang kapatid.
Sila ay nagplano ng rebelyon para maibalik ang puod kay Angaway sa mga
kamay ni Bagani na karapat-dapat maging Rajah. Nagawa nilang patayin si
Angaway ngunit ang buong puod ay hindi napasakanila. Ginamit ni Lamitan ang
pagkakataong ito para isakatuparan ang kaniyang mga inaasam. Ginawa niyang
pinuno ang kaniyang sarili sa buong puod dahil siya ang pumapangalawa sa
kapangyarihan ni Angaway. Hindi talaga ito matanggap sa buong puod. Wala pang
babaeng tinanggap bilang Rajah mula noong sinuhulan ni Lamitan ang kaniyang
mga kawal at binalaan ang konseho na iproklama siya bilang isang ganap na
pinuno. Subalit hindi pa rin siya binigyan ng titulo na maging ganap na Hara. Ang
lahat ng banwa na nasa ilalim ng kaniyang kapangyarihan ay napatawan ng
buwis. Sinindak ni Lamitan ang mga tao sa paggamit ng engkantasyon mula sa
mga babaylan para maging sunod-sunuran sa kaniya sa pamamagitan ng
panlilinlang na siya ay may direktang komunikasyon sa diyos.
Sa kabilang dako, dahil sa mga kamangha-manghang nagawa ni Amaya,
siya ay tinawag na pinakamakapangyarihang tao sa kanilang panahon. Maraming
mga pagbabago ang nangyari sa puod, kagaya ng pagbibigay ng karapatan sa mga
alila na maging timawa o malayang tao pagkatapos nilang mabayaran ang
kanilang utang at ang pantay-pantay na oportunidad sa edukasyon at negosyo. Sa
kabila ng magagandang pangyayaring ito, si Amaya at Bagani ay kinailangan ng
kanilang mga tao kaya ang kanilang pagmamahalan ay muling nahinto. Si Rajah
Bagani ay naging mas wais na pinuno at mandirigma. Si Amaya naman ay pilit na
lumayo kay Bagani sa maraming taon para pagtuonan ang kaniyang pamamahala
gayondin ang ginawa ni Bagani.
Si Amaya ay isa sa mga pinakaunang babaeng namuno ng tunay sa isang
puod, isang totoong Hara. Nang ang nakababatang kapatid ni Bagani na si Banuk
ay lumaki, nakiusap si Banuk na gawin siyang isang Rajah sa pag-aakalang sobra-
sobra na ang isinakripisyo ni Bagani at sa tingin niya ay oras na rin para muling
magkasama sila ng kaniyang irog. Pumunta si Bagani sa banwa ni Amaya at sa
kaniyang pagkagulat ay nalaman niyang mayroon pala siyang anak kay Amaya na
nagngangalang Bugna. Sa wakas, sila ay naging isang buong pamilya.
Magkasabay na namatay sina Amaya at Bagani at magkahawak ang kamay.

Mula sa https://danielledecastro129.wordpress.com/2015/03/11/amaya/

Gawain 2: Sa Iyong Pag-unawa

1. Sino si Amaya? Ano-ano ang kaniyang mga pambihirang katangian?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2. Ano-anong mga ginamit na hudyat sa pagsusunod-sunod ng mga pangyayari?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

16 CO_Q1_Filipino10_Module4
 3. Ano ang paksa ng epikseryeng binasa? Ikumpara ito sa Epiko ni Gilgamesh
at Epiko ni Bidasari.

Amaya Epiko ni Gilgamesh Epiko ni Bidasari

Suriin

Binabati kita sa iyong masigasig na pagsagot sa mga katanungan. Sa bahaging

ito, inaasahang masasagot ang pokus na tanong na – paano nakatutulong ang mga
hudyat sa pagsusunod-sunod ng mga pangyayari sa pagsasalaysay?

Alam mo bang…
Panandang Pandiskurso ang tawag sa mga salita o lipon ng mga salitang nag-
uugnay sa mga pangungusap o bahagi ng teksto. Ito ay nagbibigay-linaw at nag-
uugnay ng mga kaisipang inilahad sa isang teksto o diskurso. Ito ay maaaring
maghudyat ng pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari o maghimaton tungkol
sa pagkakabuo ng diskurso. Karaniwang ito ay kinakatawan ng mga pang-ugnay,
panghalip at iba pang bahagi ng pananalita.

Uri ng Panandang Pandiskurso

1. Mga Panandang Naghuhudyat ng Pagkakasunod-sunod ng mga Pangyayari
Mga Halimbawa:
a. Sa pagsisimula – Una, sa umpisa, noong una, unang-una
b. Sa gitna – ikalawa, ikatlo..., sumunod, pagkatapos
c. Sa pagwawakas – sa dakong huli, sa huli, sa wakas

2. Mga Panandang Naghuhudyat ng Paraan ng Pagkabuo ng Diskurso

Mga Halimbawa:
a. Pagbabagong-lahad – sa ibang salita, sa kabilang dako, sa madaling sabi,
sa ibang pagpapahayag, kung iisipin
• Sa kabilang dako, pinatay nila si Humbaba, pinatag nila ang kagubatan
pati ang pagtangkang siraan ang diyosang si Ishtar ay kanilang ginawa.

b. Pagtitiyak o Pagpapasidhi – siyang tunay, tulad ng, sumusunod, sa kanila,

walang duda
• Walang dudang naging matalik na magkaibigan sina Gilgamesh at
Enkido.

c. Paghahalimbawa – halimbawa, nailalarawan ito sa pamamagitan ng, isang

magandang halimbawa nito ay, gaya ng, tulad ng
• Iba’t ibang pakikipagsapalaran ang ginawa nina Gilgamesh at Enkido
gaya ng pagpatag sa kagubatan, pagpaslang sa halimaw at paggapi sa
toro ng diyosa.

17 CO_Q1_Filipino10_Module4
 d. Paglalahat – bilang paglalahat, bilang pagtatapos, sa kabuoan, sa lahat ng
mga ito
• Sa kabuoan, lubos na naghinagpis si Gilgamesh sa sinapit ng buhay ni
Enkido kaya naman ipinagluksa niya ito nang husto.

e. Pagbibigay-pokus – bigyang-pansin ang, pansinin ang, tungkol sa

• Hindi sana siya maparurusahan kung hindi niya inako ang tungkol sa
kasalanang hindi naman niya ginawa.

f. Pagpupuno o Pagdaragdag – muli, kasunod, din/rin, at, saka, pati

• Sina Gilgamesh at Enkido ay magkaibigan.

g. Pagbubukod o Paghihiwalay – maliban, bukod kay, huwag lang, bukod sa

• Lahat na yata ng katangian ay taglay ni Gilgamesh maliban sa pagiging
abusado sa kapangyarihan.

h. Nagsasaad ng Kinalabasan o Kinahinatnan – tuloy, bunga nito, kaya

naman, kung kaya, kaya nga
• Hindi kasi siya nag-ingat, tuloy nahuli siya.

i. Nagsasaad ng Kondisyon o Pasubali - kapag, sakali, kung

• Sasang-ayon ako sa pakiusap niya kapag napatunayan kong tapat
siya.

Gawain 3: Pagsasanib ng Gramatika at Retorika

Panuto: Isulat sa sagutang papel ang mga panandang pandiskursong ginamit sa
pangungusap at tukuyin kung anong uri ito. (A) Mga Panandang Naghuhudyat ng
pagkakasunod-sunod ng mga Pangyayari o (B) Mga Panandang Naghuhudyat ng
Paraan ng Pagkabuo ng Diskurso. Gayahin ang tsart sa ibaba.

1. Una si Jules, may liberal na pag-iisip.

2. Sumunod si Gani na maagang nag-asawa’t nagkaanak ngunit mabilis din
silang nagkahiwalay ni Evelyn.
3. Bunga nito, si Gani ay nanirahan na sa abroad kapiling ang bagong pamilya.
4. Ikatlo, ang pinakamalambing na si Jason, na ang kakulangan niya bilang
estudyante ay matagumpay na napagtatakpan ng katangian niya bilang anak.
5. Pagkatapos, ang bunsong si Bingo na namulat sa mundong walang katiyakan,
ngayo’y magtatapos na sa kolehiyo.
6. Makikinig ako sa kaniyang sasabihin kung tatahimik siya.
7. Siyang tunay, katiwa-tiwala talaga siyang alagad ng batas.
8. Naging magkaaway muna sina Enkido at Gilgamesh saka naging matalik na
magkaibigan.
9. Bukod sa pagliligtas ni Enkido kay Gilgamesh sa kalupitan ni Ishtar, inako
niya ang kaparusahan.
10. Bigyang-pansin sana ng pamahalaan ang mga naghihirap ngayong mamayan
sa sa gitna ng COVID-19 pandemic.

Panandang Pandiskurso Uri ng Panandang Pandiskurso

1.
2.
3.
4.
5.

18 CO_Q1_Filipino10_Module4
 6.
7.
8.
9.
10.

Gawain 4: Punan Mo!

Panuto: Piliin sa kahon ang angkop na mga panandang pandiskurso at isulat ang
tamang sagot sa iyong sagutang papel upang mabuo ang diwa ng talata.

Maraming epiko ang kumalat sa buong mundo. Bawat bansa ay may

kaniya-kaniyang epiko. 1. __________________, mababasa sa kasaysayan na ang
Epiko ni Gilgamesh ay nagsimulang umusbong sa Mesopotamia.
2. __________________ naman ang pagsimula ng kasaysayan ng epiko sa
Europe kay Homer ng Greece 3. __________________ 800 BCE. 4. __________________
ang The Iliad and Odyssey. Ang mga kilalang manunulat ng epiko sa Europe ay
sina Hesiod, Apollonius, Ovid, Lucan 5. __________________ Statius.
Ang estilo ng pagsulat ng epiko ay dactylic hexameter. 6. __________________,
hindi madali ang pagsulat nito. Ito’y karaniwang nagsisimula sa isang panalangin
mula sa isang musa at naglalaman ng masusing paglalarawan, mga pagtutulad at
talumpati. 7. __________________ ang mahahalagang pangyayari sa kasaysayan 8.
__________________ The Fall of Troy, The Foundation of Rome, The Fall of Man, at
iba pa. Ang mga tauhan nito ay maharlika.
Sinasabing noong panahon ng Medieval, napakaraming epiko ang naisulat,
9. __________________ ito’y madalas basahin. Ang bawat bansa ay nakalikha ng
kanilang dakilang manunulat ng epiko. Sa Italy, 10. __________________ kay Virgil
ay mayroon din silang Dante. Ang kilalang epiko ni dante ay ang The Divine
Comedy. Ito’y naging inspirasyon ng maraming makata at pintor sa loob ng
maraming dantaon, 11. __________________, si T.S. Eliot naman ay nagdala ng
kopya nito sa bulsa ng kaniyang amerikana. Ang The Divine Comedy ay
dinisenyuhan ni Gustave Dore noong ikalabinsiyam na siglo.
Isa sa mga epikong Espanyol ng Middle Ages ay ang El Cid o El Cantar Mio
Cid na kuwento ng pagsakop sa Valencia ni Rodrigo Diaz de Vivar at sa French
naman ay ang Chanson de Roland na kuwento ni Charlemagne at ang pag-atake
sa kaniyang tropa ni Basques at Roncevaux noong 778. 12. __________________,
ang dalawang epikong ito ay tungkol sa kabayanihan ng mga pangunahing tauhan
sa pakikidigma. 13. __________________, may dalawang epikong German naman
ang nakilala sa buong mundo. Ito ay ang The Heliad, ika-19 na siglong bersyon ng
Gospels sa Lumang saxon; at ang The Nibelungenlid. Ang 14. __________________
ay kuwento ni Seigfried, Brunhild, Dietrich, Gunther, Hagen at Atila the hun.
15. __________________, sa Pilipinas naman, tinatayang umaabot sa 28 ang
kilalang epiko. Karamihan sa mga epiko ay natagpuan sa grupo ng mga tao na
hindi pa nagagalaw ng makabagong proseso ng pagpapaunlad ng kultura tulad ng
mga katutubo at etnikong grupo sa Mountain Province at sa Mindanao, sa grupo
ng mga Muslim.

huli kung kaya samantala noong gayon din

at maliban kaya naman kabiland din sa kabilang dako
tulad ng sumunod una sa dakong huli

19 CO_Q1_Filipino10_Module4
 Pagyamanin

Gawain 5: Ihambing Mo!

Panuto: Muling balikan ang dalawang epikong binasa sa araling ito at bumuo ng
paghahambing gamit ang mga panandang pandiskurso. Gayahin ang pormat ng
tsart sa sagutang papel at punan ito ayon sa hinihingi.

EPIKO NI GILGAMESH AMAYA

Ayon sa Elemento ng Epiko Ayon sa Elemento ng Epiko

Kahinaan: Kahinaan:

Kalakasan: Kalakasan:

Gawain 6: Panoorin Mo!

Panuto: Panoorin ang isang video clip ng Amaya: Unang Pagsubok sa link na ito
https://www.youtube.com/watch?v=vITaAaGLRic&t=21s. Matapos panoorin,
sagutin ang sumusunod na tanong sa iyong sagutang papel.

1. Ano ang supernatural o pambihirang pangyayari ang napanood mo sa video?

__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________

2. Ano ang ipinakikitang ugnayan ng tauhan sa puwersa ng kalikasan?

__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________

20 CO_Q1_Filipino10_Module4
 Isaisip

Gawain 7: Sagutin Natin

Panuto: Sagutin ang sumusunod na tanong sa iyong sagutang papel.
1. Ano ang panandang pandiskurso?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

2. Ano-anong mga bahagi ng pananalita ang ginagamit sa panandang

pandiskurso?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

3. Paano makatutulong ang mga panandang pandiskurso sa pagsusulat ng

isang akda?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

Isagawa

Upang matiyak mo kung talagang naintindihan ang araling ating tinalakay sa

mga nagdaang araw tungkol sa epiko at mga panandang pandiskurso, isagawa ang
paglalapat sa hiwalay na sagutang papel.

Gawain 8: GRASPS

Sumulat ng talata tungkol sa paksang “Bayani ng Buhay Ko”.

Goal
Gumamit ng iba’t ibang mga panandang pandiskuro sa pagsulat.
Role Ikaw ay magiging manunulat.
Audience Guro, mga kapwa mag-aaral.
Ipagpalagay na ikaw ay isang manunulat ng isang pahayagan at ikaw
Situation
ay magsasalaysay ng kuwento sa isang taong katangi-tangi sa iyo.
Product Salaysay tungkol sa bayani ng iyong buhay.
A. Malinaw na nilalaman…………………….……………….… 35 puntos
B. Estruktura ng pagkakasulat……...……………….……......35 puntos
Standards C. Paglalapat ng panandang pandiskurso….…………………20 puntos
D. Dating sa mambabasa.…....…………………..……….….. 10 puntos
Kabuoan.……….…………..………………..…..............….100 puntos

21 CO_Q1_Filipino10_Module4
 Tayahin

Mahusay! Binabati kita dahil nakaabot ka sa parteng ito. Tiyak marami kang
natutuhan sa iba’t ibang mga aralin sa Modyul na ito. Ngayon, ating tatayahin ang
iyong kaalaman sa nakalipas na aralin.

PANGWAKAS NA PAGTATAYA
A. Panuto: Basahin at piliin sa kahon ang tinutukoy ng pahayag sa ibaba. Isulat sa
sagutang papel ang letra ng tamang sagot.

A. Gilgamesh
B. Enkido
C. Anu
D. Humbaba
E. Irkalla
F. Ereshkigal

_____ 1. Reyna ng kadiliman.

_____ 2. Demonyong nagbabantay sa kagubatan ng Cedar
_____ 3. Hari ng Uruk at ang bayani ng Epiko.
_____ 4. Reyna ng kalaliman
_____ 5. Lalaking kasama ng mga hayop sa kagubatan.

B. Panuto: Isulat ang Tsek (✓) sa sagutang papel kung ang ipinahahayag ay Tama
at Ekis (X) naman kung ito’y Mali.

_____ 1. Si Gilgamesh ay kalahating tao at kalahating diyos.

_____ 2. Pinakinggan ng mga diyos ang hiling ng mga tao na makalaya na sila.
_____ 3. Para kay Enkido, lubos na kahiya-hiya ang mamatay sa karamdaman
kaysa sa mamatay sa isang digmaan.
_____ 4. Nanaginip si Gilgamesh sa isang lugar na maaaring puntahan ng mga
namayapa na.
_____ 5. Pinagluksa ni Gilgamesh ang pagkamatay ng kaniyang kaibigan.

C. Panuto: Basahin at unawain mo ang sumusunod na pahayag. Isulat ang letra ng

tamang sagot.

_____ 1. Nagsimula ang kasaysayan ng Gilgamesh sa ________ tulang Sumerian.

A. 2 B. 5 C. 7 D. 9

_____ 2. Ang pinakamatandang epiko sa buong mundo at kinikilala bilang

kauna-unahang dakilang likha ng panitikan.
A. Beuwulf C. Gilgamesh
B. Ibalon D. Iliad at Odyssey

22 CO_Q1_Filipino10_Module4
 _____ 3. Alin sa sumusunod ang HINDI kabilang sa mga katangian ng isang
epiko?
A. Nababasa sa isang upuan lamang
B. Nagsasalaysay ng pakikipagsapalaran ng tauhan
C. Nagpapakita ng kabayanihan ng mga pangunahing tauhan.
D. Nagtataglay ng katangiang nakahihigit sa tao.

_____ 4. Galing sa salitang Greek na ________ ang epiko na nanganaghulugang

salawikain o awit.
A. Epis C. Epix
B. Episo D. Epos

_____ 5. _______________________ ang estilo ng pagsulat ng epiko.

A. Dactylic Hexameter C. Dactylic Pentameter
B. Dactylic Centimeter D. Dactylic Gigameter

D. Panuto: Basahin at unawain mo ang sumusunod na pahayag. Isulat ang letra ng

tamang sagot sa sagutang papel.
_____ 1. Sa maagang pag-aasawa ni Gani, mabilis din silang nagkahiwalay ng
kaniyang asawa, Bunga nito siya’y nanirahan na sa abroad. Anong
panandang pandiskurso ang ginamit sa pangungusap?
A. Bunga nito C. Sa abroad
B. Mabilis din D. Sa maagang

_____ 2. Si Julian ay naging manhid sa asawa at parang walang pakialam. Ang

nasalungguhitan ay nagsasaad ng ______________.
A. Kinalabasan C. Pagdaragdag
B. Pagbubukod D. Pasubali

_____ 3. Maliban sa pagiging ina sa limang anak na pulos lalaki si Amanda ay

isa ring tipikal na maybahay. Ang nasalungguhitan ay nagsasaad ng
____________.
A. Kinalabasan C. Pagdaragdag
B. Pagbubukod D. Pasubali

_____ 4. Ang mga panandang tuloy, bunga nito, kaya ay nagsasaad ng ________.
A. Kinalabasan C. Pagdaragdag
B. Pagbubukod D. Pasubali

_____ 5. Nagsasaad ng kondisyon o pasubali ang sumusunod MALIBAN sa

_______________.
A. Kapag C. Saka
B. Kung D. Sakali

E. Panuto: Bumuo ng mga pangungusap gamit ang mga nabanggit na panandang

pandiskurso sa iba’t ibang sitwasyon.

1. Uri ng Panandang Pandiskurso: Nagsasaad ng Kinalabasan o Kinahinatnan

Sitwasyon: Pagtalima sa Quarantine Protocols.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

23 CO_Q1_Filipino10_Module4
2. Uri ng Panandang Pandiskurso: Pagtitiyak o Pagpapasidhi
Sitwasyon: Panukalang Anti-Terrorism Bill
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

3. Uri ng Panandang Pandiskurso: Nagsasaad ng Kondisyon o Pasubali

Sitwasyon: Panukalang Pagpapalit ng Pangalan ng NAIA sa Paliparang
Pandaigdig ng Pilipinas
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

4. Uri ng Panandang Pandiskurso: Pagbubukod o Paghihiwalay

Sitwasyon: Balik-Probinsya Program
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

5. Uri ng Panandang Pandiskurso: Paglalahat

Sitwasyon: Mass Testing at Vaccination
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

Muling pagbati sa’yo mahal na mag-aaral. Marami

ka na namang nalamang impormasyon tungkol sa
Epikong mula sa Iraq (Sinaunang Mesopotamia) at
ang paggamit ng mga panandang pandiskurso
bilang hudyat sa pagsusunod-sunod ng mga
pangyayari. Nawa’y manatili sa iyong isipan ang
mga aral na ito. Ngayon, ihanda mo ang iyong
sarili sa panibago na namang aralin – Modyul 5
(Maikling Kuwento mula sa France).

24 CO_Q1_Filipino10_Module4
CO_Q1_Filipino10_Module4 25
PAUNANG PAGTATAYA
A. Iba-iba ang sagot. B.
1. Bukod sa
2. Kung
3. Dahil
4. Saka
5. Sa madaling sabi
ARALIN 1.1 (Panitikan: Epiko ni Gilgamesh)
BALIKAN
Gawain 1: Alegorya, Ipaliwanag Mo! Iba-iba ang sagot.
TUKLASIN
Gawain 2: Paglinang ng Talasalitaan Iba-iba ang sagot.
Gawain 3: Pag-unawa sa binasang Epiko Iba-iba ang sagot.
Gawain 4: Opinyon Ko, Mahalaga! Iba-iba ang sagot.
SURIIN
Iba-iba ang sagot.
Gawain 5: Mahalaga Ka Epiko!
PAGYAMANIN
Gawain 6: Unawain Mo! Iba-iba ang sagot.
Gawain 7: Bakit nga ba? Iba-iba ang sagot.
ISAISIP
Iba-iba ang sagot.
Gawain 8: Punan Mo!
ISAGAWA
Gawain 9: Iguhit Mo! Iba-iba ang sagot.
Susi sa Pagwawasto
CO_Q1_Filipino10_Module4 26
ARALIN 1.2 (Wika at Gramatika: Mga Panandang Pandiskurso
bilang Hudyat sa Pagsusunod-sunod ng mga Pangyayari)
BALIKAN
Gawain 1: Ibuod Mo! Iba-iba ang sagot.
TUKLASIN
Gawain 2: Sa Iyong Pag-unawa Iba-iba ang sagot.
SURIIN
Gawain 3: Pagsasanib ng Gramatika at Retorika
Panandang Pandiskurso Uri ng Panandang Pandiskurso
1. Una A
2. Sumunod A
3. Bunga nito B
4. Ikatlo B
5. Pagkatapos B
6. Kung B
7. Siyang tunay B
8. Saka B
9. Bukod sa B
10.Bigyang-pansin B
Gawain 4: Punan Mo!
1. Una 6. kaya naman 11.sa kabilang dako
2. Sumunod 7. kabilang din 12.sa madaling sabi
3. Noong 8. tulad ng 13.samantala
4. Gayon din 9. kung kaya 14.huli
5. at 10.maliban 15.sa dakong huli
PAGYAMANIN
Gawain 5: Ihambing Mo! Iba-iba ang sagot.
Gawain 6: Panoorin Mo!
Iba-iba ang sagot.
ISAISIP
Gawain 7: Sagutin Natin
Iba-iba ang sagot.
ISAGAWA
Gawain 8: GRASPS
PANGWAKAS NA PAGTATAYA
A. B. C. D.
1. E 1. X 1. B 1. A
2. D 2. √ 2. C 2. C
3. A 3. √ 3. A 3. B
4. F 4. X 4. D 4. A
5. B 5. √ 5. A 5. C
E. Iba-iba ang sagot.
Sanggunian
Ambat, V.C., et.al (2015). Filipino 10 Modyul para sa Mag-aaral – Epiko ni Gilgamesh.
Pasig City: Vibal Group, Inc. pa. 100-113.
Kasaysayan ng Epiko. Nahango noong Mayo 17, 2020 mula sa
https://www.facebook.com/notes/ernel-galang-jr/baitang-10-modyul-17-
kasaysayan-ng-epiko-epiko-ni-gilgamesh/10153169289401026/.
Elemento ng Epiko. Nahango noong Mayo 20, 2020 mula sa
https://sigmafourblog.wordpress.com/2016/05/03/epic-blog/amp/.

Panandang Pandiskurso. Nahango noong Mayo 20, 2020 mula sa

https://szhayne.wordpress.com/wika/modyul-3-7-panandang-pandiskurso/.

Epiko ni Gilgamesh. Nahango noong Mayo 20, 2020 mula sa

https://www.youtube.com/watch?v=sWppk7-Mti4.

Amaya: Unang Pagsubok (GMA 7). Nahango noong Mayo 20, 2020 mula sa
https://www.youtube.com/watch?v=vITaAaGLRic&t=21s

Biag ni Lam-ang (Buod). Nahango noong Hunyo 27, 2020 mula sa

https://www.panitikan.com.ph/biag-ni-lam-ang-buod/

Bidasari (Epikong Mindanao). Nahango noong Hunyo 27, 2020 mula sa

https://www.kapitbisig.com/philippines/tagalog-version-of-epics-mga-epiko-
bidasari-epikong-mindanao_606.html

Bidasari Epiko. Nahango noong Hunyo 27, 2020 mula sa

https://www.youtube.com/watch?v=9zRDLJGT0W0

“Amaya”. Nahango noong Hunyo 27, 2020 mula sa

https://danielledecastro129.wordpress.com/2015/03/11/amaya/

Amaya (Full Episodes). Nahango noong Hunyo 27, 2020 mula sa

https://www.youtube.com/watch?v=oHqCvBi9oX0&list=PLGRhcC_vtOragNyYUbl3
ujCX8p4DNkZwL

Rimando, Rodel R. (2020). Larawan ni Gilgamesh. Nahango mula sa

https://www.deviantart.com/guiler-717/art/Gilgamesh-35580702

27 CO_Q1_Filipino10_Module4
Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education - Bureau of Learning Resources (DepEd-BLR)

Ground Floor, Bonifacio Bldg., DepEd Complex

Meralco Avenue, Pasig City, Philippines 1600

Telefax: (632) 8634-1072; 8634-1054; 8631-4985

Email Address: [email protected] * [email protected]