ความรู้สึกผิด (อารมณ์)
ประสบการณ์ทางปัญญาหรือทางอารมณ์

สวนพฤกษศาสตร์กลาสโกว์พระราชวังคิบเบิลเอ็ดวิน รอสโก มัลลินส์ – คาอินหรือการลงโทษของฉันนั้นยิ่งใหญ่เกินกว่าที่ฉันจะรับได้ (ปฐมกาล 4:13) ประมาณปี ค.ศ. 1899
ส่วนหนึ่งของซีรีส์เรื่อง
อารมณ์ความรู้สึก
อารมณ์ความรู้สึก

ความรู้สึกผิดเป็นอารมณ์ทางศีลธรรมที่เกิดขึ้นเมื่อบุคคลเชื่อหรือตระหนักได้ - ไม่ว่าจะถูกต้องหรือไม่ก็ตาม - ว่าตนได้ประนีประนอมมาตรฐานความประพฤติของตนเองหรือได้ละเมิด มาตรฐาน ศีลธรรม สากล และต้องรับผิดชอบ อย่างสำคัญ สำหรับการละเมิดนั้น[1] ความรู้สึกผิดมีความเกี่ยวข้องอย่างใกล้ชิดกับแนวคิดของความสำนึกผิดความเสียใจตลอดจนความละอายใจ

ความรู้สึกผิดเป็นปัจจัยสำคัญในการทำให้เกิดอาการของโรคย้ำคิดย้ำทำ[2]

นิรุกติศาสตร์

ที่มาของคำนี้ไม่ชัดเจน และมีการสะกดแบบสมัยใหม่จากคำในภาษาอังกฤษโบราณว่า gyltซึ่งแปลว่า อาชญากรรม บาป ความผิด ค่าปรับ หนี้สิน ซึ่งอาจได้มาจากคำในภาษาอังกฤษโบราณว่าgieldanซึ่งแปลว่า ชำระหนี้ เนื่องจากคำนี้ใช้ในคำอธิษฐานของพระเจ้าเป็นคำแปลของคำในภาษาละตินว่าdebitumและในมัทธิว 18 ข้อ 27 และgyltiȝถูกใช้เพื่อแปลว่าdebetในมัทธิว 23 ข้อ 18 จึงอนุมานได้ว่าคำนี้มีความหมายหลักว่า 'หนี้สิน' แม้ว่าจะไม่มีหลักฐานที่ชัดเจนสำหรับเรื่องนี้ก็ตาม

การพัฒนาเป็น "ความรู้สึกผิด" ได้รับการบันทึกครั้งแรกในปี ค.ศ. 1690 โดยถือเป็นการใช้ความหมายเดิมอย่างไม่ถูกต้อง "ความผิดจากการร่วมมือ" ได้รับการบันทึกครั้งแรกในปี ค.ศ. 1941

คำว่า "Guilty" มีรากศัพท์มาจากภาษาอังกฤษโบราณว่าgyltigซึ่งก็มาจากคำว่า gyltเช่น กัน

จิตวิทยา

ความรู้สึกผิดและสาเหตุ ข้อดีและข้อเสียที่เกี่ยวข้องเป็นหัวข้อทั่วไปในจิตวิทยาและจิตเวชศาสตร์ทั้งในภาษาเฉพาะและภาษาธรรมดา ความรู้สึกผิดเป็นภาวะทางอารมณ์ที่บุคคลประสบกับความขัดแย้งในการทำสิ่งที่เชื่อว่าไม่ควรทำ (หรือในทางกลับกัน ไม่ได้ทำสิ่งที่เชื่อว่าควรทำ) ความรู้สึกผิดก่อให้เกิดความรู้สึกที่ไม่สามารถหายไปได้ง่าย ซึ่งขับเคลื่อนโดย ' จิตสำนึก ' ซิกมันด์ ฟรอยด์อธิบายว่าความรู้สึกผิดเกิดจากการต่อสู้ระหว่างอัตตาและจิตใต้สำนึก  ซึ่งก็คือการประทับรอยของพ่อแม่ ฟรอยด์ปฏิเสธบทบาทของพระเจ้าในฐานะผู้ลงโทษในช่วงเวลาที่เจ็บป่วยหรือผู้ให้รางวัลในช่วงเวลาที่มีสุขภาพดี ในขณะที่ขจัดแหล่งที่มาของความรู้สึกผิดจากผู้ป่วยแหล่งหนึ่ง เขาก็ได้อธิบายถึงแหล่งที่มาอีกแหล่งหนึ่งด้วย ซึ่งก็คือพลังจิตใต้สำนึกภายในบุคคลซึ่งก่อให้เกิดความเจ็บป่วย แท้จริงแล้ว ฟรอยด์ได้พิจารณาถึง "อุปสรรคของความรู้สึกผิดในจิตใต้สำนึก...ว่าเป็นอุปสรรคที่ทรงพลังที่สุดต่อการฟื้นตัว" [3]สำหรับนักอธิบายคนหลังของเขาฌัก ลากองความรู้สึกผิดเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้สำหรับประธานผู้รับรู้ความเป็นปกติในรูปแบบของลำดับสัญลักษณ์[4]

Alice Millerอ้างว่า "ผู้คนจำนวนมากต้องทนทุกข์ทรมานตลอดชีวิตจากความรู้สึกผิดที่กดทับจิตใจ ความรู้สึกว่าตนเองไม่ได้ใช้ชีวิตตามที่พ่อแม่คาดหวัง....ไม่มีเหตุผลใดที่จะเอาชนะความรู้สึกผิดเหล่านี้ได้ เพราะความรู้สึกผิดเหล่านี้เริ่มต้นขึ้นในช่วงแรกของชีวิต และความรู้สึกผิดเหล่านี้ก็ได้รับความรุนแรงจากจุดเริ่มต้นนั้น" [5]ซึ่งอาจเชื่อมโยงกับสิ่งที่ Les Parrott เรียกว่า "โรคแห่งความรู้สึกผิดเทียม....รากฐานของความรู้สึกผิดเทียมคือความคิดที่ว่าสิ่งที่คุณรู้สึกนั้นต้องเป็นจริง" [6]

นักบำบัดพบว่าผู้ที่รอดชีวิตจากเหตุการณ์เลวร้ายที่เกี่ยวข้องกับคนที่ตนรักเสียชีวิตมีความรู้สึกผิดในลักษณะเดียวกัน ซึ่งเรียกว่าความรู้สึกผิดของผู้รอดชีวิต [ 7]

นักปรัชญามาร์ติน บูเบอร์เน้นย้ำถึงความแตกต่างระหว่าง แนวคิดของ ฟรอยด์เกี่ยวกับความผิดที่เกิดขึ้นจากความขัดแย้งภายใน และความผิดที่เกิดขึ้นจากการดำรงอยู่ซึ่งเกิดจากการทำร้ายผู้อื่นที่เกิดขึ้นจริง[8]

ความรู้สึกผิดมักเกี่ยวข้องกับความวิตกกังวลในอาการคลั่งไคล้ ตามที่ Otto Fenichelกล่าวไว้ผู้ป่วยประสบความสำเร็จในการใช้ "กลไกการป้องกันการปฏิเสธโดยการชดเชยมากเกินไป...แสดงตัวตนของคนที่ไม่มีความรู้สึกผิด" [9]

ในการวิจัยทางจิตวิทยา ความรู้สึกผิดสามารถวัดได้โดยใช้แบบสอบถาม เช่นDifferential Emotions Scale (Izard's DES) หรือ Dutch Guilt Measurement Instrument [10]

การป้องกัน

ตามทฤษฎีจิตวิเคราะห์ การป้องกันความรู้สึกผิดอาจกลายเป็นองค์ประกอบที่สำคัญที่สุดของบุคลิกภาพ[11]มีหลายวิธีที่ใช้เพื่อหลีกเลี่ยงความรู้สึกผิด ได้แก่:

  1. การระงับความรู้สึกมักใช้โดยซูเปอร์อีโก้และอีโก้เพื่อต่อต้านแรงกระตุ้นตามสัญชาตญาณ แต่ในบางครั้งจะใช้กับซูเปอร์อีโก้หรือมโนธรรมเอง[12]หากการป้องกันตัวเองล้มเหลว (ในการตอบโต้การระงับความรู้สึก) เราอาจเริ่มรู้สึกผิดในหลายปีต่อมาสำหรับการกระทำเล็กๆ น้อยๆ ที่กระทำในขณะนั้น[13]
  2. การฉายภาพเป็นเครื่องมือป้องกันตัวอีกประเภทหนึ่งที่มีการใช้งานอย่างกว้างขวาง อาจใช้รูปแบบการกล่าวโทษเหยื่อเหยื่อของอุบัติเหตุหรือโชคร้ายของคนอื่นอาจได้รับการวิพากษ์วิจารณ์ โดยทฤษฎีนี้ระบุว่าเหยื่ออาจมีความผิดที่ดึงดูดความรู้สึกเป็นปฏิปักษ์จากบุคคลอื่น[14]อีกทางหนึ่ง ไม่ใช่ความผิด แต่เป็นการกระทำที่กล่าวโทษผู้อื่น โดยอาจฉายภาพไปที่บุคคลอื่น โดยหวังว่าพวกเขาจะมองการกระทำของบุคคลอื่นในแง่ดีมากกว่าจิตสำนึกของตนเอง (กระบวนการที่เกือบจะกลายเป็นการอ้างอิง ) [15]
  3. การแบ่งปันความรู้สึกผิดและไม่ต้องรู้สึกโดดเดี่ยวกับมัน ถือเป็นแรงผลักดันทั้งในงานศิลปะและการเล่าเรื่องตลก ในขณะเดียวกัน ยังสามารถ "ยืม" ความรู้สึกผิดจากคนที่มองว่าผิดมาได้ และด้วยเหตุนี้จึงช่วยบรรเทาความรู้สึกผิดของตัวเองได้[16]
  4. การทำร้ายตัวเองอาจใช้เป็นทางเลือกแทนการชดเชยสิ่งที่ตนเองทำผิด – อาจเป็นในรูปแบบของการไม่ยอมให้ตัวเองได้รับโอกาสที่เปิดกว้าง หรือผลประโยชน์ที่ควรได้รับอันเป็นผลจากความรู้สึกผิดที่ไม่ได้รับการชดเชย[17]

การตอบสนองทางพฤติกรรม

ความรู้สึกผิดมักจะสัมพันธ์กับลักษณะนิสัยทางศีลธรรม[18]ในทำนองเดียวกัน ความรู้สึกผิดสามารถกระตุ้นให้เกิดพฤติกรรมที่ดี ตามมา ผู้ที่รู้สึกผิดอาจมีแนวโน้มที่จะควบคุมตนเอง [19]หลีกเลี่ยงการเอาแต่ใจตัวเอง[20]และแสดงอคติน้อยลง[21]ความรู้สึกผิดดูเหมือนจะกระตุ้นให้เกิดพฤติกรรมชดเชยเพื่อบรรเทาอารมณ์เชิงลบที่เกิดขึ้น ผู้คนดูเหมือนจะมีพฤติกรรมชดเชยที่กำหนดเป้าหมายและเฉพาะเจาะจงต่อบุคคลที่พวกเขาทำผิดหรือทำให้ขุ่นเคือง[22]

การขาดความรู้สึกผิดในโรคจิต

บุคคลที่มี อาการทางจิตเวชสูงขาดความรู้สึกผิดหรือสำนึกผิด อย่างแท้จริง สำหรับอันตรายที่ตนอาจก่อขึ้นแก่ผู้อื่น แทนที่จะเป็นเช่นนั้น พวกเขาหาเหตุผลให้กับพฤติกรรมของตนโทษคนอื่น หรือปฏิเสธการกระทำนั้นโดยตรง[23]บุคคลที่มีอาการทางจิตเวชมีแนวโน้มที่จะทำร้ายตนเองและผู้อื่น พวกเขามีความสามารถน้อยมากในการวางแผนล่วงหน้าสำหรับอนาคต บุคคลที่มีอาการทางจิตเวชจะไม่มีวันพบว่าตนเองมีความผิด เพราะพวกเขาจะทำทุกวิถีทางเพื่อประโยชน์ของตนเองโดยไม่มีข้อสงวน บุคคลที่ไม่รู้สึกผิดหรือสำนึกผิดจะไม่มีเหตุผลที่จะพบว่าตนเองมีความผิดสำหรับสิ่งที่ตนทำไปด้วยความตั้งใจที่จะทำร้ายผู้อื่น บุคคลที่มีอาการทางจิตเวชสูง การกระทำของพวกเขาสามารถหาเหตุผลมาอ้างได้ว่าเป็นความผิดของผู้อื่นเสมอ[24]นักจิตวิทยาถือว่าสิ่งนี้เป็นส่วนหนึ่งของการขาดเหตุผลทางศีลธรรม (เมื่อเทียบกับมนุษย์ส่วนใหญ่) ไม่สามารถประเมินสถานการณ์ในกรอบทางศีลธรรมได้ และไม่สามารถพัฒนาความผูกพันทางอารมณ์กับผู้อื่นได้เนื่องจากขาดความเห็นอกเห็นใจ

การศึกษาวิจัยเกี่ยวกับผู้ป่วยโรคจิตพบว่า ในบางสถานการณ์ ผู้ป่วยโรคจิตสามารถแสดงความเห็นอกเห็นใจผู้อื่นโดยสมัครใจ และปฏิกิริยาแสดงความเห็นอกเห็นใจของผู้ป่วยก็เริ่มต้นในลักษณะเดียวกับที่เกิดขึ้นกับกลุ่มควบคุม ผู้ป่วยโรคจิตจะถูกสแกนสมองขณะดูวิดีโอของบุคคลที่ทำร้ายผู้อื่น ปฏิกิริยาแสดงความเห็นอกเห็นใจของผู้ป่วยโรคจิตเริ่มต้นในลักษณะเดียวกับที่เกิดขึ้นกับกลุ่มควบคุม เมื่อพวกเขาได้รับคำสั่งให้แสดงความเห็นอกเห็นใจบุคคลที่ได้รับบาดเจ็บ และบริเวณสมองที่เกี่ยวข้องกับความเจ็บปวดจะถูกกระตุ้นเมื่อผู้ป่วยโรคจิตถูกขอให้จินตนาการว่าบุคคลที่ได้รับบาดเจ็บรู้สึกอย่างไร การวิจัยชี้ให้เห็นว่าผู้ป่วยโรคจิตสามารถเปิดสวิตช์ความเห็นอกเห็นใจได้ตามต้องการ ซึ่งจะทำให้พวกเขาทั้งใจร้ายและมีเสน่ห์ ทีมวิจัยที่ดำเนินการศึกษาวิจัยนี้กล่าวว่าพวกเขาไม่รู้ว่าจะเปลี่ยนความเห็นอกเห็นใจโดยสมัครใจนี้ให้กลายเป็นความเห็นอกเห็นใจโดยธรรมชาติที่คนส่วนใหญ่มีได้อย่างไร แม้ว่าพวกเขาจะเสนอว่าอาจเป็นไปได้ที่จะฟื้นฟูผู้ป่วยโรคจิตได้โดยช่วยให้พวกเขาเปิดใช้งาน "สวิตช์ความเห็นอกเห็นใจ" คนอื่นๆ แนะนำว่ายังไม่ชัดเจนว่าประสบการณ์ความเห็นอกเห็นใจของผู้ป่วยโรคจิตเป็นแบบเดียวกันกับประสบการณ์ของผู้ป่วยกลุ่มควบคุมหรือไม่ และยังตั้งคำถามถึงความเป็นไปได้ในการออกแบบการแทรกแซงทางการรักษาที่จะทำให้ปฏิกิริยาความเห็นอกเห็นใจเกิดขึ้นโดยอัตโนมัติมากขึ้น[25] [26]

นักประสาทวิทยาAntonio R. Damasioและเพื่อนร่วมงานของเขาได้แสดงให้เห็นว่า ผู้ป่วยที่มีความเสียหายต่อคอร์เทกซ์พรีฟรอนทัลเวนโตรมีเดียลขาดความสามารถในการรับรู้ด้วยความเห็นอกเห็นใจเพื่อหาคำตอบทางศีลธรรม และเมื่อเผชิญกับปัญหาทางศีลธรรม ผู้ป่วยที่มีความเสียหายทางสมองเหล่านี้ก็มักจะหาคำตอบแบบ "ผลลัพธ์ย่อมพิสูจน์วิธีการ" อย่างเย็นชา ซึ่งทำให้ Damasio สรุปได้ว่า ประเด็นไม่ได้อยู่ที่ว่าพวกเขาได้ข้อสรุปที่ไม่ถูกต้องทางศีลธรรม แต่เมื่อพวกเขาเผชิญกับปัญหาที่ยากลำบาก – ในกรณีนี้คือการตัดสินใจว่าควรจะยิงเครื่องบินโดยสารที่ถูกผู้ก่อการร้ายจี้ก่อนจะพุ่งชนเมืองใหญ่หรือไม่ – ผู้ป่วยเหล่านี้ดูเหมือนจะตัดสินใจได้โดยไม่ต้องทรมานใจอย่างที่ผู้ที่มีสมองทำงานได้ปกติต้องเผชิญ ตามที่Adrian Raineนักประสาทวิทยาคลินิกจากมหาวิทยาลัยเซาเทิร์นแคลิฟอร์เนีย กล่าว ผลกระทบอย่างหนึ่งของการศึกษานี้คือ สังคมอาจต้องคิดใหม่ว่าควรตัดสินคนผิดศีลธรรมอย่างไร “ผู้ป่วยโรคจิตมักไม่รู้สึกเห็นอกเห็นใจหรือสำนึกผิด หากขาดความตระหนักรู้ดังกล่าว ผู้ที่พึ่งพาเหตุผลเพียงอย่างเดียวจะพบว่ายากที่จะแยกแยะระหว่างปัญหาทางศีลธรรมกับปัญหาที่รุมเร้า นั่นหมายความว่าพวกเขาควรต้องรับโทษตามมาตรฐานที่แตกต่างกันหรือไม่” [27]

สาเหตุ

ทฤษฎีวิวัฒนาการ

นักจิตวิทยาสายวิวัฒนาการบางคนตั้งทฤษฎีว่าความรู้สึกผิดและความอับอายช่วยรักษาความสัมพันธ์ที่ดีได้[28] [29]เช่นการเสียสละเพื่อส่วนรวม [ 30]หากบุคคลรู้สึกผิดเมื่อเขาทำร้ายผู้อื่นหรือไม่สามารถตอบแทนความเมตตากรุณาได้ เขาก็มีแนวโน้มที่จะไม่ทำร้ายผู้อื่นหรือเห็นแก่ตัวเกินไป ด้วยวิธีนี้ เขาจึงลดโอกาสที่สมาชิกในเผ่าของเขาจะถูกแก้แค้น และด้วยเหตุนี้จึงเพิ่มโอกาสในการเอาชีวิตรอดของเขาและของเผ่าหรือกลุ่มนั้น เช่นเดียวกับอารมณ์อื่นๆ ความรู้สึกผิดสามารถถูกบงการเพื่อควบคุมหรือมีอิทธิพลต่อผู้อื่นได้ เนื่องจากมนุษย์เป็นสัตว์สังคมที่อาศัยอยู่รวมกันเป็นกลุ่มใหญ่ที่ค่อนข้างมั่นคง ดังนั้น มนุษย์จึงต้องมีวิธีจัดการกับความขัดแย้งและเหตุการณ์ที่ทำร้ายผู้อื่นโดยไม่ได้ตั้งใจหรือตั้งใจ หากมีใครทำร้ายผู้อื่น แล้วรู้สึกผิดและแสดงความเสียใจและเสียใจ ผู้ที่ถูกทำร้ายก็มักจะให้อภัย ดังนั้น ความรู้สึกผิดจึงทำให้สามารถให้อภัยได้ และช่วยยึดกลุ่มสังคมไว้ด้วยกัน

ความรู้สึกผิดร่วมกัน

ความรู้สึกผิดร่วมกัน (หรือความรู้สึกผิดของกลุ่ม) คือปฏิกิริยาที่ไม่พึงประสงค์และมักเป็นอารมณ์ที่เกิดขึ้นในกลุ่มบุคคล เมื่อรับรู้ได้ว่ากลุ่มดังกล่าวได้ทำร้ายสมาชิกของกลุ่มอื่นโดยไม่ถูกต้อง มักเป็นผลมาจาก "การแบ่งปันอัตลักษณ์ทางสังคมกับผู้อื่นซึ่งการกระทำของพวกเขาถือเป็นภัยคุกคามต่อความเป็นบวกของอัตลักษณ์นั้น" เพื่อให้บุคคลรู้สึกผิดร่วมกัน เขาจะต้องระบุตัวตนว่าเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่ม "สิ่งนี้ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงการรับรู้จากการคิดถึงตัวเองในแง่ของ 'ฉัน' และ 'ฉัน' ไปเป็น 'เรา' หรือ 'พวกเรา'" [31]

การเปรียบเทียบกับความอับอาย

ความรู้สึกผิดและความอับอายเป็นแนวคิดสองประการที่มีความเกี่ยวข้องกันอย่างใกล้ชิด แต่มีความแตกต่างที่สำคัญที่ไม่ควรละเลย[32]นักมานุษยวิทยาทางวัฒนธรรม รูธ เบเนดิกต์ อธิบายว่าความรู้สึกผิดเป็นผลจากการละเมิดค่านิยมทางวัฒนธรรมหรือสังคม ในขณะที่ความรู้สึกผิดจะถูกเรียกขึ้นมาภายในเมื่อศีลธรรมส่วนบุคคลถูกละเมิด พูดให้เข้าใจง่าย ๆ ความแตกต่างหลักระหว่างความรู้สึกผิดและความอับอายคือแหล่งที่มาของอารมณ์ ความรู้สึกผิดเกิดจากการรับรู้เชิงลบที่เกิดขึ้นจริงหรือจินตนาการจากผู้อื่น และความรู้สึกผิดเกิดจากการรับรู้เชิงลบต่อความคิดหรือการกระทำของตนเอง[33]

นักจิตวิเคราะห์Helen Block Lewisกล่าวว่า "ประสบการณ์ของความอับอายเป็นเรื่องของตัวตน โดยตรง ซึ่งเป็นจุดเน้นของการประเมิน ในความรู้สึกผิด ตัวตนไม่ใช่วัตถุหลักของการประเมินเชิงลบ แต่สิ่งที่ทำต่างหากที่เป็นจุดเน้น" [34]บุคคลยังคงสามารถมีการรับรู้ในเชิงบวกเกี่ยวกับตัวเองได้ในขณะที่รู้สึกผิดสำหรับการกระทำหรือความคิดบางอย่างที่ตนมีส่วนร่วม ตรงกันข้ามกับความรู้สึกผิด ความอับอายมีจุดเน้นที่ครอบคลุมมากขึ้นที่บุคคลโดยรวม แนวคิดของ Fossum และ Mason ได้สรุปแนวคิดนี้ไว้อย่างชัดเจนในหนังสือ Facing Shame ของพวกเขา พวกเขากล่าวว่า "ในขณะที่ความรู้สึกผิดเป็นความรู้สึกเสียใจที่เจ็บปวดและความรับผิดชอบสำหรับการกระทำของตนเอง ความอับอายเป็นความรู้สึกเจ็บปวดเกี่ยวกับตัวเองในฐานะบุคคล" [35]

ความอับอายอาจอธิบายได้ว่าเป็นการมองเห็นตัวเองในเชิงลบผ่านสายตาของผู้อื่น จิตแพทย์จูดิธ ลูอิส เฮอร์แมนอธิบายแนวคิดนี้โดยระบุว่า "ความอับอายเป็นภาวะที่รู้ตัวในตนเองอย่างเฉียบพลัน ซึ่งตัวตน 'แตกแยก' โดยจินตนาการถึงตัวตนในสายตาของผู้อื่น ในทางตรงกันข้าม ในความรู้สึกผิด ตัวตนจะรวมเป็นหนึ่ง" [36]ทั้งความอับอายและความรู้สึกผิดสัมพันธ์โดยตรงกับการรับรู้ตนเอง ความอับอายเท่านั้นที่ทำให้บุคคลนั้นต้องรับผิดชอบต่อความเชื่อทางวัฒนธรรมและสังคมของผู้อื่น 

Paul Gilbert พูดถึงอิทธิพลอันทรงพลังที่ความละอายสามารถเข้าครอบงำใครบางคนได้ในบทความเรื่องวิวัฒนาการ บทบาททางสังคม และความแตกต่างระหว่างความละอายและความผิด เขาพูดว่า "ความกลัวต่อความละอายและการถูกเยาะเย้ยอาจรุนแรงมากจนผู้คนยอมเสี่ยงบาดเจ็บทางร่างกายที่ร้ายแรงหรืออาจถึงขั้นเสียชีวิตเพื่อหลีกเลี่ยงมัน เหตุผลประการหนึ่งก็คือ ความละอายสามารถบ่งชี้ถึงความเสียหายร้ายแรงต่อการยอมรับทางสังคมและการล้มเหลวในความสัมพันธ์ทางสังคมต่างๆ รากฐานของความละอายในวิวัฒนาการมาจากระบบการคุกคามทางสังคมที่มุ่งเน้นที่ตัวเองซึ่งเกี่ยวข้องกับพฤติกรรมการแข่งขันและความต้องการที่จะพิสูจน์ว่าตัวเองเป็นที่ยอมรับ/พึงประสงค์สำหรับผู้อื่น" [37]ในทางกลับกัน ความรู้สึกผิดได้วิวัฒนาการมาจากการดูแลเอาใจใส่และการหลีกเลี่ยงการกระทำใดๆ ที่ทำร้ายผู้อื่น

มุมมองทางวัฒนธรรม

สังคมญี่ปุ่นแบบดั้งเดิมสังคมเกาหลีและวัฒนธรรมจีน[38]มักถูกกล่าวว่าเป็น " สังคมที่อิงจาก ความละอาย " มากกว่า "สังคมที่อิงจากความรู้สึกผิด" เนื่องจากผลทางสังคมจากการ "ถูกจับได้" ถือว่าสำคัญกว่าความรู้สึกหรือประสบการณ์ส่วนบุคคลของตัวแทน (ดูผลงานของRuth Benedict ) สังคมกรีกโบราณก็เช่นเดียวกันซึ่งเป็นวัฒนธรรมที่ตามคำพูดของBruno Snell หาก "เกียรติยศถูกทำลาย การดำรงอยู่ทางศีลธรรมของผู้แพ้ก็จะพังทลาย" [39]

สิ่งนี้อาจนำไปสู่การเน้นย้ำถึงมารยาทมากกว่าจริยธรรมตามที่เข้าใจกันในอารยธรรมตะวันตก ซึ่งทำให้บางคน[ ใคร? ] ในอารยธรรมตะวันตกตั้งคำถามว่าเหตุใดจึง ดัดแปลงคำว่าethos จาก ภาษากรีกโบราณซึ่งมีความแตกต่างกันอย่างมากในบรรทัดฐานทางวัฒนธรรมศาสนาคริสต์และศาสนาอิสลามได้รับแนวคิดเรื่องความผิดส่วนใหญ่มาจากศาสนายิว[ ต้องการการอ้างอิง ] [ 40 ] แนวคิดของชาวเปอร์เซียและโรมัน โดยส่วนใหญ่ได้รับการตีความผ่านออ กัสตินซึ่งดัดแปลงแนวคิดของเพลโต ให้เข้ากับศาสนาคริสต์ คำ ภาษาละตินสำหรับความผิดคือculpaซึ่งเป็นคำที่บางครั้งพบเห็นในวรรณกรรมด้านกฎหมาย เช่น ในmea culpaแปลว่า "ความผิดของฉัน (ความผิด)" [41]

ในวรรณคดี

ความรู้สึกผิดเป็นประเด็นหลักในEast of EdenของJohn Steinbeck , Crime and PunishmentของFyodor Dostoyevsky , A Streetcar Named Desire ของ Tennessee Williams , บทละครMacbeth ของ William Shakespeare , The Tell-Tale HeartและThe Black CatของEdgar Allan Poeและงานวรรณกรรมอื่นๆ อีกมากมาย ในThe Flies ของ Sartre Furies (ในรูปแบบของแมลงวัน) เป็นตัวแทนของพลังแห่งความรู้สึกผิดทางจิตที่บีบรัดและน่าสะพรึงกลัวซึ่งผูกมัดเราไว้กับอำนาจเผด็จการและเบ็ดเสร็จเด็ดขาด[42]

ความรู้สึกผิดเป็นธีมหลักในผลงานหลายๆ ชิ้นของNathaniel Hawthorne [ 43]และเป็นปัญหาที่นักเขียนนวนิยายส่วนใหญ่มักให้ความสนใจเมื่อสำรวจชีวิต ภายใน และความลับ

ในปรัชญาเอพิคิวเรียน

ใน Kyriai Doxai ( หลักคำสอน ) 17 และ 35 Epicurusสอนว่าเราสามารถระบุและวินิจฉัยความผิดได้จากสัญญาณและการรบกวน[44]ในระบบจริยธรรมของเขาที่ตั้งอยู่บนพื้นฐานของความสุขและความทุกข์ ความรู้สึกผิดแสดงออกมาในรูปแบบของความกลัวอย่างต่อเนื่องต่อการถูกตรวจพบซึ่งเกิดจาก "การทำบางสิ่งบางอย่างโดยแอบแฝงที่ขัดต่อข้อตกลงที่จะไม่ทำร้ายหรือถูกทำร้ายซึ่งกันและกัน"

เนื่องจากเอพิคิวรัสปฏิเสธการอ้างสิทธิ์เหนือธรรมชาติ วิธีที่ง่ายที่สุดในการหลีกเลี่ยงการรบกวนนี้คือการหลีกเลี่ยงพฤติกรรมต่อต้านสังคมเพื่อที่จะเพลิดเพลินไปกับอะตารักเซีย (สภาวะของการไม่รบกวน) ต่อไป อย่างไรก็ตาม เมื่อความรู้สึกผิดไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้ แนวทางของเอพิคิวรัสแนะนำให้สารภาพความผิดของตนเองเป็นแนวทางปฏิบัติที่ช่วยขจัดนิสัยชั่วร้ายและปรับปรุงนิสัยให้ดีขึ้น ตามที่นอร์แมน เดวิตต์ ผู้เขียน "เซนต์พอลและเอพิคิวรัส" กล่าวไว้ การสารภาพบาปเป็นแนวทางปฏิบัติอย่างหนึ่งของเอพิคิวรัสที่ต่อมาชุมชนคริสเตียนยุคแรกได้นำไปใช้[45]

ในพระคัมภีร์คริสเตียน

ความรู้สึกผิดในพระคัมภีร์ไบเบิล ของคริสเตียน ไม่ได้เป็นเพียงสภาวะทางอารมณ์เท่านั้น แต่ยังเป็นสภาวะทางกฎหมายที่สมควรได้รับการลงโทษอีกด้วย พระคัมภีร์ฮีบรูไม่มีคำเฉพาะสำหรับความรู้สึกผิด แต่ใช้คำเดียวเพื่อแสดงถึง "บาป ความผิดของบาป การลงโทษที่สมควรได้รับ และเครื่องบูชาสำหรับบาป" [46] พันธสัญญาใหม่ภาษากรีกใช้คำว่าความรู้สึกผิด ซึ่งหมายถึง "การถูกพิพากษาสำหรับบาป" (เช่นโรม 3:19 ) ในสิ่งที่คริสเตียนเรียกว่า "พันธสัญญาเดิม " คริสเตียนเชื่อว่าพระคัมภีร์สอนว่าบาปของคนเราสามารถได้รับการอภัยได้โดยการเสียสละ (ศาสนายิวปฏิเสธแนวคิดนี้โดยสิ้นเชิง โดยถือว่าการให้อภัยบาปเกิดขึ้นได้เฉพาะผ่านการกลับใจเท่านั้น และบทบาทของเครื่องบูชาคือเพื่อชดใช้บาปที่กระทำโดยบังเอิญหรือความไม่รู้[47] )

พันธสัญญาใหม่กล่าวว่าการให้อภัยบาปนั้นเขียนไว้ใน 1 โครินธ์ 15:3–4 ว่า “3 เพราะสิ่งที่ข้าพเจ้ารับไว้ ข้าพเจ้าได้มอบให้แก่พวกท่านก่อนเป็นอันดับแรก คือว่าพระคริสต์สิ้นพระชนม์เพื่อบาปของเราตามที่พระคัมภีร์กล่าวไว้ และทรงถูกฝังไว้ และทรงเป็นขึ้นใหม่ในวันที่สามตามที่พระคัมภีร์กล่าวไว้” ในพันธสัญญาเดิมและพันธสัญญาใหม่ ความรอดได้รับการประทานตามพระคุณและการให้อภัยบาปของพระเจ้า (ปฐมกาล 6:8; 19:19; อพยพ 33:12–17; 34:6–7)

พันธสัญญาใหม่กล่าวว่า ในพระเยซูคริสต์พระเจ้าทรงรับเอาความบาปของโลกไว้กับพระองค์เอง และสิ้นพระชนม์บนไม้กางเขนเพื่อชดใช้หนี้ของมนุษยชาติ (โรม 6:23) ผู้ที่กลับใจและยอมรับการเสียสละของพระคริสต์เพื่อบาปของตน จะได้รับการไถ่จากพระเจ้า และจะไม่มีความผิดต่อพระองค์ พวกเขาจะได้รับชีวิตนิรันดร์ซึ่งจะมีผลหลังจากการเสด็จมาครั้งที่สองของพระคริสต์ (1 ธส 4:13–18)

พระคัมภีร์เห็นด้วยกับวัฒนธรรมนอกรีตที่ว่าความรู้สึกผิดเป็นต้นทุนที่ต้องจ่าย (ฮีบรู 9:22) (สมมติฐานนี้แสดงไว้ในหัวข้อ “การป้องกันตนเอง” ก่อนหน้านี้: “คนผิดจะลงโทษตัวเองหากไม่มีโอกาสชดเชยความผิดที่ทำให้พวกเขารู้สึกผิด พบว่าการลงโทษตัวเองจะไม่เกิดขึ้นหากผู้คนมีโอกาสชดเชยความผิดที่ตนทำ”) ต่างจากเทพเจ้าของนอกรีตที่เรียกร้องให้มนุษย์ชดใช้หนี้บาป พระเจ้าตามพระคัมภีร์ทรงรักมนุษยชาติมากพอที่จะชดใช้ด้วยพระองค์เอง (มัทธิว 5:45)

ดูเพิ่มเติม

อ้างอิง

  1. ^ เปรียบเทียบ: "ความผิด: สารานุกรมจิตวิทยา" เก็บถาวรจากแหล่งเดิมเมื่อ 2 พฤษภาคม 2551 . สืบค้นเมื่อ 1 มกราคม 2551 .“ในทางจิตวิทยา ความรู้สึกผิดคืออะไร และความรู้สึกผิดมีขั้นตอนอะไรบ้าง” eNotes.com 2006 31 ธันวาคม 2007: “มาเริ่มกันด้วยคำจำกัดความของความรู้สึกผิด ความรู้สึกผิดคือ “ภาวะทางอารมณ์ที่เกิดจากความคิดที่ว่าเราไม่อาจดำเนินชีวิตตามอุดมคติของเราได้และสามารถทำได้ด้วยวิธีอื่น” สืบค้นเมื่อ 2017-12-03
  2. ^ Shapiro, Leslie J.; Stewart, Evelyn S. (กุมภาพันธ์ 2011). "Pathological guilt: A persistent yet ignored treatment factor in obsessive-compulsive disorder". Annals of Clinical Psychiatry . 23 (1). Philadelphia, Pennsylvania: Taylor & Francis : 63–70. PMID  21318197. เก็บถาวรจากแหล่งเดิมเมื่อ 1 ธันวาคม 2012 . สืบค้นเมื่อ 27 พฤศจิกายน 2012 – ผ่าน Aacp.com.
  3. ^ ฟรอยด์, ซิกมันด์ (1991). ดิกสัน, อัลเบิร์ต (บรรณาธิการ). On Metapsychology: The Theory of Psychoanalysis : 'Beyond the Pleasure Principle,' 'The Ego and the Id' and Other Works . เอสเซ็กซ์, อีสต์ซัสเซ็กซ์, อังกฤษ: Gardners Books . หน้า 390–1 ISBN 978-0140138016-
  4. ^ Belsey, Catherine (2008). Shakespeare in Theory and Practice . เอดินบะระ, สกอตแลนด์: Edinburgh University Press . หน้า 25 ISBN 978-0748633012-
  5. ^ มิลเลอร์, อลิซ (1995). The Drama of Being a Child . ลอนดอน, อังกฤษ: Time Warner UK . หน้า 99–100. ISBN 978-1860491016-
  6. ^ พาร์รอตต์, หน้า 158–9
  7. ^ "ความรู้สึกผิดของผู้รอดชีวิต", Wikipedia , 5 กรกฎาคม 2024 , สืบค้นเมื่อ7 กรกฎาคม 2024
  8. ^ Buber, Martin (พฤษภาคม 1957). "ความรู้สึกผิดและความรู้สึกผิด". จิตเวชศาสตร์ . 20 (2): 114–29. doi :10.1080/00332747.1957.11023082. PMID  13441838.
  9. ^ Otto Fenichel, The Psychoanalytic Theory of Neurosis (ลอนดอน 1946) หน้า 409–10
  10. ^ Van Laarhoven, H; et al. (พฤศจิกายน–ธันวาคม 2012). "การเปรียบเทียบทัศนคติของความรู้สึกผิดและการให้อภัยในผู้ป่วยมะเร็งที่ไม่มีหลักฐานของโรคและผู้ป่วยมะเร็งระยะลุกลามในสถานดูแลแบบประคับประคอง" Cancer Nursing . 35 (6): 483–492. doi :10.1097/NCC.0b013e318243fb30. hdl : 2066/101471 . PMID  22336967. S2CID  34898552.
  11. ^ Otto Fenichel ทฤษฎีจิตวิเคราะห์ของโรคประสาท (1946) หน้า 496
  12. ^ ซิกมันด์ ฟรอยด์, On Metapsychology (PFL 11)หน้า 393
  13. ^ Eric Berne, A Layman's Guide to Psychiatry and Psychoanalysis (Penguin 1976) หน้า 191
  14. ^ การแสวงหาสุขภาพ , June Bingham & Norman Tamarkin, MD, Walker Press
  15. ^ Otto Fenichel, The Psychoanalytic Theory of Neurosis (1946) หน้า 165 และหน้า 293
  16. ^ Otto Fenichel, The Psychoanalytic Theory of Neurosis (1946) หน้า 165–6 และหน้า 496
  17. ^ Nelissen, RMA; Zeelenberg, M. (2009). "เมื่อความผิดกระตุ้นให้เกิดการลงโทษตนเอง: หลักฐานที่พิสูจน์การมีอยู่ของเอฟเฟกต์ด็อบบี้" Emotion . 9 (1): 118–122. doi :10.1037/a0014540. PMID  19186924
  18. ^ Cohen, Taya R.; Panter, AT; Turan, Nazli (ตุลาคม 2012). "ความรู้สึกผิดและลักษณะทางศีลธรรม" Current Directions in Psychological Science . 21 (5): 355–359. doi :10.1177/0963721412454874. S2CID  146370931
  19. ^ Giner-Sorolla, Roger (2001). "ความสุขที่ผิดและความจำเป็นที่เลวร้าย: ทัศนคติเชิงอารมณ์ในปัญหาการควบคุมตนเอง" วารสารบุคลิกภาพและจิตวิทยาสังคม . 80 (2): 206–221. doi :10.1037/0022-3514.80.2.206. PMID  11220441
  20. ^ Zemack-Rugar, Yael; Bettman, James R.; Fitzsimons, Gavan J. (2007). "ผลกระทบของแนวคิดเกี่ยวกับอารมณ์ที่เตรียมโดยไม่รู้ตัวต่อพฤติกรรม" วารสารบุคลิกภาพและจิตวิทยาสังคม . 93 (6): 927–939. doi :10.1037/0022-3514.93.6.927. PMID  18072846
  21. ^ Amodio, David M.; Devine, Patricia G.; Harmon-Jones, Eddie (มิถุนายน 2007). "แบบจำลองไดนามิกของความผิด: นัยสำหรับแรงจูงใจและการควบคุมตนเองในบริบทของอคติ" Psychological Science . 18 (6): 524–530. doi :10.1111/j.1467-9280.2007.01933.x. PMID  17576266. S2CID  15468026
  22. ^ Cryder, Cynthia E.; Springer, Stephen; Morewedge, Carey K. (พฤษภาคม 2012). "ความรู้สึกผิด การกระทำที่กำหนดเป้าหมาย" วารสาร Personality and Social Psychology . 38 (5): 607–618. doi :10.1177/0146167211435796 PMC 4886498 . PMID  22337764 
  23. ^ Widiger, Thomas A.; Lynam, Donald R. (2002). "โรคจิตและรูปแบบบุคลิกภาพห้าปัจจัย" ใน Millon, Theodore; Simonsen, Erik; Birket-Smith, Morten; Davis, Roger D. (eds.). โรคจิต: พฤติกรรมต่อต้านสังคม อาชญากร และรุนแรง . Guilford Press. หน้า 171–187 ISBN 978-1-57230-864-0-
  24. ^ Neumann, Craig S.; Kosson, David S.; Forth, Adelle E.; Hare, Robert D. (มิถุนายน 2549). "โครงสร้างปัจจัยของรายการตรวจสอบโรคจิตเภทของ Hare: เวอร์ชันเยาวชน (PCL: YV) ในวัยรุ่นที่ถูกคุมขัง" การประเมินทางจิตวิทยา . 18 (2): 142–154. doi :10.1037/1040-3590.18.2.142. PMID  16768590
  25. ^ Hogenboom M (25 กรกฎาคม 2013). "อาชญากรโรคจิตมีสวิตช์ความเห็นอกเห็นใจ" BBC News . เก็บถาวรจากแหล่งเดิมเมื่อ 27 กรกฎาคม 2013 . สืบค้นเมื่อ28 กรกฎาคม 2013 .
  26. ^ Lewis T (24 กรกฎาคม 2013) "ผู้ป่วยโรคจิตที่ใจเย็นก็มีความเห็นอกเห็นใจเหมือนกัน" Live Science
  27. ^ Vedantam S (28 พฤษภาคม 2550). "If It Feels Good to Be Good, It Might Be Only Natural". The Washington Post สืบค้นเมื่อ23 เมษายน 2553
  28. ^ Sznycer, Daniel; Tooby, John; Cosmides, Leda; Porat, Roni; Shalvi, Shaul; Halperin, Eran (8 มีนาคม 2016). "ความอับอายติดตามภัยคุกคามของการลดค่าเงินโดยผู้อื่นอย่างใกล้ชิด แม้กระทั่งข้ามวัฒนธรรม" Proceedings of the National Academy of Sciences . 113 (10): 2625–2630. Bibcode :2016PNAS..113.2625S. doi : 10.1073/pnas.1514699113 . PMC 4790975 . PMID  26903649 
  29. ↑ ชนีเซอร์, ดาเนียล; ซิกาลาทาส, ดิมิทริส; อาเกย์, เอลิซาเบธ; อลามิ, ซาราห์; อัน, เสี่ยวเฟิน; อนันเยวา, คริสติน่า ไอ.; แอตกินสัน, เควนติน ดี.; บรอยท์แมน, เบอร์นาร์โด อาร์.; คอนเต้, โธมัส เจ.; ฟลอเรส, คาโรลา; ฟุกุชิมะ, ชินทาโร; ฮิโตโคโตะ, ฮิเดฟูมิ; คาริโตนอฟ, อเล็กซานเดอร์ เอ็น.; โอนิชิ การกุศล N.; โอนิชิ, ไอค์ อี.; โรเมโร, เปโดร พี.; ชร็อค, โจชัว เอ็ม.; สน็อดกราสส์, เจ. จอช; สุกิยามะ, ลอว์เรนซ์ เอส.; ทาเคมูระ, โคสุเกะ; ทาวน์เซนด์, แคทรีน; จ้วง, จินหยิง; อัคติปิส, ซี. อาเธน่า; คร็อก, ลี; คอสมิเดส, เลดา; ทูบี, จอห์น (25 กันยายน 2018). "ความไม่แน่นอนข้ามวัฒนธรรมในสถาปัตยกรรมแห่งความอัปยศ" การดำเนินการของสถาบันวิทยาศาสตร์แห่งชาติ . 115 (39): 9702–9707. รหัสบรรณานุกรม : 2018PNAS..115.9702S. doi : 10.1073/pnas.1805016115 . PMC 6166838 . PMID  30201711. S2CID  52183009 
  30. ^ Pallanti, Stefano; Quercioli, Leonardo (สิงหาคม 2000). "ความอับอายและจิตวิทยา". CNS Spectrums . 5 (8): 28–43. doi :10.1017/s1092852900007525. PMID  18192938. S2CID  23493449
  31. ↑ แบรนส์คอมบ์, ไนลา, อาร์.; เบิร์ตยัน ดูสเย (2004) ความรู้สึกผิดโดยรวม: มุมมองระหว่างประเทศ . สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยเคมบริดจ์. ไอเอสบีเอ็น 0-521-52083-5-{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  32. ^ Tangney, June Price; Miller, Rowland S.; Flicker, Laura; Barlow, Deborah Hill (1996). "ความอับอาย ความรู้สึกผิด และความเขินอายเป็นอารมณ์ที่แตกต่างกันหรือไม่" Journal of Personality and Social Psychology . 70 (6): 1256–1269. doi :10.1037/0022-3514.70.6.1256. PMID  8667166
  33. ^ Wong, Ying; Tsai, Jeanne (2007). "Cultural Models of Shame and Guilt". ใน Tracy, Jessica L.; Robins, Richard W.; Tangney, June Price (eds.). The Self-conscious Emotions: Theory and Research . Guilford Press. หน้า 209–223 ISBN 978-1-59385-486-7-
  34. ^ Harrington, John (กรกฎาคม 1972). "ความอับอายและความผิดในโรคประสาท โดย Helen Block Lewis. International Universities Press, นิวยอร์ก. 1971. หน้า 525. ราคา 15.00 เหรียญสหรัฐ". British Journal of Psychiatry . 121 (560): 105. doi :10.1192/s0007125000001483. S2CID  191884047
  35. ^ ฟอสซัม, เมอร์ล เอ. (1989) [1986]. เผชิญหน้ากับความอับอาย: ครอบครัวในการฟื้นตัวนอร์ตันISBN 0-393-30581-3.OCLC 858609300  .
  36. ^ เฮอร์แมน, จูดิธ ลูอิส (14 มิถุนายน 2018), "รัฐแห่งความอับอายที่พังทลายและการซ่อมแซม", รัฐที่พังทลาย , รูทเลดจ์, หน้า 157–170, doi :10.4324/9780429480140-4, ISBN 978-0-429-48014-0, รหัส S2CID  204352687
  37. ^ กิลเบิร์ต, พอล (2003). "วิวัฒนาการ บทบาททางสังคม และความแตกต่างระหว่างความอับอายและความผิด" Social Research . 70 (4): 1205–1230. doi :10.1353/sor.2003.0013. JSTOR  40971967. S2CID  142102686. Gale  A112943741
  38. ↑ บิล บรูกเกอร์, China, Liberation and Transformation (1981) หน้า 18–19
  39. ^ อ้างจาก MI Finley, The World of Odysseus (1967) หน้า 136
  40. ^ อัลมอนด์, ฟิลิป ซี. (6 กันยายน 2017). "แม้จะมีความแตกต่างกัน แต่ชาวยิว คริสเตียน และมุสลิมก็ยังบูชาพระเจ้าองค์เดียวกัน" The Conversation . สืบค้นเมื่อ13 ตุลาคม 2020 .
  41. ^ "คำจำกัดความของ MEA CULPA". www.merriam-webster.com ​สืบค้นเมื่อ13 ตุลาคม 2020 .
  42. ^ โรเบิร์ต แฟกเกิลส์ แปลThe Oresteia (เพนกวิน 1981) หน้า 92
  43. ^ "Nathaniel Hawthorne". americanliterature.com . สืบค้นเมื่อ13 ตุลาคม 2020 .
  44. ^ "Kyriai Doxai". Principal Doctrines.com . สืบค้นเมื่อ29 กรกฎาคม 2022 .
  45. ^ "นักบุญเปาโลและเอพิคิวรัส". archive.org . สืบค้นเมื่อ29 กรกฎาคม 2022 .
  46. ^ โอเวน, เจ. (1850). "บทที่ 8". หลักคำสอนเรื่องการพิสูจน์ความชอบธรรมโดยศรัทธา . ลอนดอน: จอห์นสโตนและฮันเตอร์. หน้า 197.
  47. ^ "คำถามพบบ่อยของ SCJ: ส่วนที่ 11.8.2 การบูชายัญ: อะไรมาแทนที่การบูชายัญสัตว์ในประเพณีของชาวยิว" เก็บถาวรจากแหล่งเดิมเมื่อ 3 กรกฎาคม 2010

อ่านเพิ่มเติม

  • Nina Coltart, 'Sin and the Super-ego' ในSlouching Towards Bethlehem (1992)
  • Adam Phillips, 'Guilt' ในOn Flirtation (1994) หน้า 138–147
วิกิคำคมมีคำคมที่เกี่ยวข้องกับความรู้สึกผิด (อารมณ์ )
  • Tangney, June Price; Miller, Rowland S.; Flicker, Laura; Barlow, Deborah Hill (1996). "ความอับอาย ความรู้สึกผิด และความเขินอายเป็นอารมณ์ที่แตกต่างกันหรือไม่" Journal of Personality and Social Psychology . 70 (6): 1256–1269. doi :10.1037/0022-3514.70.6.1256. PMID  8667166
  • ความรู้สึกผิดโดยไม่รู้ตัว
  • ไมเคิล ไอเกน “ความรู้สึกผิดในยุคของโรคจิต”
  • ความรู้สึกผิด การสนทนาทาง BBC Radio 4 กับ Stephen Mulhall, Miranda Fricker และ Oliver Davies ( In Our Time , 1 พ.ย. 2550)
Retrieved from "https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guilt_(emotion)&oldid=1240151649"