Roza Otunbajewa

Roza Otunbajewa
Роза Отунбаева
	; Roza Otunbajewa (2011)
Pełne imię i nazwisko	Roza Isakowna Otunbajewa
Data i miejsce urodzenia	23 sierpnia 1950 ; Osz
	3. Prezydent Kirgistanu
Okres	od 15 kwietnia 2010; do 1 grudnia 2011
Przynależność polityczna	Socjaldemokratyczna Partia Kirgistanu
Poprzednik	Kurmanbek Bakijew
Następca	Ałmazbek Atambajew
	Premier Kirgistanu
Okres	od 7 kwietnia 2010; do 17 grudnia 2010
Przynależność polityczna	Socjaldemokratyczna Partia Kirgistanu
Poprzednik	Danijar Üsönow
Następca	Ałmazbek Atambajew
	Multimedia w Wikimedia Commons

Roza Isakowna Otunbajewa (kirg. Роза Исаковна Отунбаева, ur. 23 sierpnia 1950 w Oszu) – kirgiska polityk i dyplomatka, wieloletnia ambasador, minister spraw zagranicznych (luty – maj 1992, kwiecień 1994 – czerwiec 1997, marzec – sierpień 2005). Jedna z liderów tulipanowej rewolucji, a następnie działaczka opozycji i przywódczyni rewolucji w 2010 roku. Od 7 kwietnia do 17 grudnia 2010 premier Kirgistanu, od 15 kwietnia 2010 do 1 grudnia 2011 prezydent Kirgistanu.

Życiorys

Roza Otunbajewa urodziła się w 1950 w mieście Osz. W 1972 ukończyła filozofię na Uniwersytecie Moskiewskim, a następnie przez sześć lat była profesorem i szefem Wydziału Filozofii na Kirgiskim Uniwersytecie Narodowym^[1].

W latach 80. XX w. rozpoczęła karierę polityczną. W 1981 została drugim sekretarzem KPZR w radzie regionalnej Frunze (ob. Biszkek). Następnie zajmowała stanowisko szefa delegacji ZSRR przy UNESCO w Paryżu (1989–1991) oraz ambasadora ZSRR w Malezji. Po uzyskaniu przez Kirgistan niepodległości, od lutego do maja 1992 pełniła funkcję ministra spraw zagranicznych i wicepremiera w czasie rządów prezydenta Askara Akajewa. Jeszcze w tym samym roku objęła stanowisko ambasadora Kirgistanu w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie (1992–1994). Od kwietnia 1994 do czerwca 1997 ponownie była ministrem spraw zagranicznych. Od 1998 do 2001 zajmowała stanowisko ambasadora w Wielkiej Brytanii. W latach 2002–2004 była zastępcą szefa specjalnej misji ONZ w Gruzji^[1]^[2]^[3]^[4].

Po przyjeździe do ojczyzny we wrześniu 2004 powróciła do działalności politycznej. W grudniu 2004 była jednym z założycieli partii Ata-Dżurt (Ojczyzna) przed planowanymi na luty 2005 wyborami parlamentarnymi. Do wyborów nie została jednak dopuszczona z powodu niespełnienia prawnego wymogu 5-letniego domicylu^[1]^[2].

Wzięła aktywny udział w tulipanowej rewolucji w marcu 2005, w wyniku której obalony został prezydent Akajew. W nowym tymczasowym rządzie premiera i p.o. prezydenta Kurmanbeka Bakijewa objęła funkcję ministra spraw zagranicznych. W sierpniu 2005 parlament nie zatwierdził jej kandydatury na stanowisku szefa dyplomacji w nowym rządzie premiera Feliksa Kułowa^[1]^[2].

W późniejszym czasie zdystansowała się od polityki Bakijewa i przeszła w szeregi opozycji. W wyborach parlamentarnych w Kirgistanie w grudniu 2007 dostała się do Rady Najwyższej z ramienia opozycyjnej Socjaldemokratycznej Partii Kirgistanu, zostając jedną z liderek opozycji^[5]^[2].

Prezydent Kirgistanu

Osobny artykuł: Rewolucja w Kirgistanie (2010).

7 kwietnia 2010 w czasie antyrządowej rewolucji w Kirgistanie została ogłoszona przez opozycję nowym szefem rządu tymczasowego, który celem miało być opracowanie nowej konstytucji i zorganizowanie demokratycznych wyborów w ciągu 6 miesięcy. Rząd ogłosił rozwiązanie parlamentu i przejęcie obowiązków prezydenta. Rząd premiera Danijara Usenowa tego samego dnia podał się dymisji. Obalony prezydent Bakijew uciekł ze stolicy na południe kraju, odmówił jednak rezygnacji z urzędu^[6]^[7]. W kolejnych dniach próbował mobilizować swoich zwolenników z południa kraju. Jednak pod wpływem nacisków ze strony OBWE, USA i Rosji oraz zapowiedzi rządu tymczasowego o rozpoczęciu akcji policyjnej skierowanej przeciw niemu, 15 kwietnia 2010 odleciał do sąsiedniego Kazachstanu. Tego samego dnia przesłał do kazachskiej ambasady w Biszkeku oficjalne pismo informujące o rezygnacji ze stanowiska szefa państwa^[8]^[9].

19 maja 2010 rząd tymczasowy w wydanym dekrecie ogłosił Rozę Otunbajewę pełnoprawnym prezydentem Kirgistanu i przedłużył jej mandat do końca 2011. Decyzja ta miała zostać potwierdzona przez obywateli w referendum konstytucyjnym 27 czerwca 2010^[10]^[11]. W referendum tym ponad 90% głosujących zatwierdziło projekt nowej konstytucji, ograniczającej uprawnienia prezydenta i wprowadzającej parlamentarny system rządów oraz poparło wydłużenie mandatu Otunbajewy^[12]. 3 lipca 2010 została uroczyście zaprzysiężona na stanowisku prezydenta Kirgistanu. Zgodnie z prawem nie mogła ubiegać się ponownie o ten urząd w wyborach prezydenckich planowanych przed końcem 2011^[13].

Wybory prezydenckie przeprowadzone zostały 30 października 2011. Zwyciężył w nich premier Ałmazbek Atambajew, który został zaprzysiężony na stanowisku 1 grudnia 2011^[14]^[15].

Roza Otunbajewa była pierwszą i jak dotąd jedyną kobietą piastująca urząd premiera oraz urząd prezydenta w Azji Środkowej. Za rolę jaką odegrała w procesie transformacji ustrojowej Kirgistanu odebrała wiele międzynarodowych nagród jak np. International Women of Courage Award (2011)^[16] i Global Women’s Leadership Award (2012)^[17]. Roza Otunbajewa jest zamężna, na dwoje dzieci. Mówi płynnie w języku angielskim i rosyjskim^[3].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d The new Kyrgyz government will have to do its best not to let the new era of Kyrgyzstan’s history become associated with looting. Pravda.ru, 26 marca 2005. [dostęp 2010-04-07]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Profile: Roza Otunbayeva. BBC News, 8 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-09]. (ang.).
↑ ^a ^b Profile: Roza Otunbayeva, the head of Kyrgyzstan’s interim government. Telegraph.co.uk, 8 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-09]. (ang.).
↑ Profile: Roza Otunbayeva. People’s Daily Online, 4 lipca 2010. [dostęp 2010-07-08]. (ang.).
↑ Kyrgyzstan opposition stage national protests. euronews, 27 marca 2009. [dostęp 2010-04-07]. (ang.).
↑ World Kyrgyz opposition forms government led by ex-FM Otunbayeva. RIA Novosti, 7 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-07]. (ang.).
↑ Q&A: Kyrgyz unrest. BBC News, 9 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-09]. (ang.).
↑ Kyrgyz president formally resigns after turmoil. Reuters, 16 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-16]. (ang.).
↑ Kyrgyzstan extends US lease on Manas air base. BBC News, 16 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-16]. (ang.).
↑ State of emergency in S.Kyrgyzstan after ethnic clash. Reuters, 19 maja 2010. [dostęp 2010-06-12]. (ang.).
↑ Kyrgyzstan ethnic clashes kill two. BBC News, 19 maja 2010. [dostęp 2010-06-12]. (ang.).
↑ Kyrgyz vote wins 90 percent support. Reuters, 28 czerwca 2010. [dostęp 2010-06-28]. (ang.).
↑ Otunbayeva sworn in as Kyrgyz leader in historic first. BBC News, 3 lipca 2010. [dostęp 2010-07-08]. (ang.).
↑ CEC makes Atambayev victory official. universalnewswires.com, 14 listopada 2011. [dostęp 2011-11-17]. (ang.).
↑ New Kyrgyz President Atambayev pledges ‘new page’. BBC News, 1 grudnia 2011. [dostęp 2011-12-04]. (ang.).
↑ International Women of Courage Awards, whitehouse.gov, 2011-03-11.
↑ Global Summit of Women Supports Greece During Difficult Time at 2012 Summit.

[pravda-1] The new Kyrgyz government will have to do its best not to let the new era of Kyrgyzstan’s history become associated with looting. Pravda.ru, 26 marca 2005. [dostęp 2010-04-07]. (ang.).

[bbcbio-2] Profile: Roza Otunbayeva. BBC News, 8 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-09]. (ang.).

[tel-3] Profile: Roza Otunbayeva, the head of Kyrgyzstan’s interim government. Telegraph.co.uk, 8 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-09]. (ang.).

[4] Profile: Roza Otunbayeva. People’s Daily Online, 4 lipca 2010. [dostęp 2010-07-08]. (ang.).

[5] Kyrgyzstan opposition stage national protests. euronews, 27 marca 2009. [dostęp 2010-04-07]. (ang.).

[6] World Kyrgyz opposition forms government led by ex-FM Otunbayeva. RIA Novosti, 7 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-07]. (ang.).

[7] Q&A: Kyrgyz unrest. BBC News, 9 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-09]. (ang.).

[8] Kyrgyz president formally resigns after turmoil. Reuters, 16 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-16]. (ang.).

[bbcextend-9] Kyrgyzstan extends US lease on Manas air base. BBC News, 16 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-16]. (ang.).

[10] State of emergency in S.Kyrgyzstan after ethnic clash. Reuters, 19 maja 2010. [dostęp 2010-06-12]. (ang.).

[11] Kyrgyzstan ethnic clashes kill two. BBC News, 19 maja 2010. [dostęp 2010-06-12]. (ang.).

[12] Kyrgyz vote wins 90 percent support. Reuters, 28 czerwca 2010. [dostęp 2010-06-28]. (ang.).

[13] Otunbayeva sworn in as Kyrgyz leader in historic first. BBC News, 3 lipca 2010. [dostęp 2010-07-08]. (ang.).

[uni-14] CEC makes Atambayev victory official. universalnewswires.com, 14 listopada 2011. [dostęp 2011-11-17]. (ang.).

[15] New Kyrgyz President Atambayev pledges ‘new page’. BBC News, 1 grudnia 2011. [dostęp 2011-12-04]. (ang.).

[16] International Women of Courage Awards, whitehouse.gov, 2011-03-11.

[17] Global Summit of Women Supports Greece During Difficult Time at 2012 Summit.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Kirgiska ASRR	Jusup Abdrachmanow (1927–1933) Bajały Isakejew (1933–1936)
Kirgiska SRR	Bajały Isakejew (1936–1937) Murat Salichow (1937–1938) Ismaił Abuzjarow (p.o., 1938) Iwan Rebrow (p.o., 1938) Töröbaj Kułatow (1938–1945) Ischak Razzakow (1945–1950) Abdy Sujerkułow (1950–1958) Kazy Dyjkambajew (1958–1961) Bołot Mambetow (1961–1968) Akmatbek Süjümbajew (1968–1978) Sułtan Ibraimow (1978–1980) Piotr Chodos (p.o., 1980–1981) Arstanbek Düjszejew (1981–1986) Apas Dżumagułow (1986–1991)
Republika Kirgiska	Nasirdin Isanow (1991) Andriej Iordan (p.o., 1991–1992) Tursunbek Czyngyszew (1992–1993) Ałmanbet Matubraimow (p.o., 1993) Apas Dżumagułow (1993–1998) Kubanyczbek Dżumalijew (1998) Boris Silajew (p.o., 1998) Dżumabek Ibraimow (1998–1999) Boris Silajew (p.o., 1999) Amangieldy Muralijew (1999–2000) Kurmanbek Bakijew (2000–2002) Nikołaj Tanajew (2002–2005) Kurmanbek Bakijew (2005) Medetbek Kerimkułow (p.o., 2005) Kurmanbek Bakijew (2005) Feliks Kułow (2005–2007) Azim Isabekow (2007) Ałmazbek Atambajew (2007) Iskenderbek Ajdaralijew (p.o., 2007) Igor Czudinow (2007–2009) Danijar Üsönow (2009–2010) Ałmazbek Atambajew (2010–2011) Ömürbek Babanow (p.o., 2011) Ałmazbek Atambajew (2011) Ömürbek Babanow (2011–2012) Aały Karaszew (p.o., 2012) Dżantörö Satybałdijew (2012–2014) Dżoomart Otorbajew (2014–2015) Temir Sarijew (2015–2016) Sooronbaj Dżeenbekow (2016–2017) Muchammedkałyj Abyłgazijew (p.o., 2017) Sapar Isakow (2017–2018) Muchammedkałyj Abyłgazijew (2018–2020) Kubatbek Boronow (2020) Sadyr Dżaparow (2020) Artiom Nowikow (p.o., 2020–2021) Ułukbek Maripow (2021) Akyłbek Dżaparow (od 2021)

Prezydent Kirgiskiej SRR	Askar Akajew (1990–1991)
Prezydenci Republiki Kirgiskiej	Askar Akajew (1991–2005) Iszenbaj Kadyrbiekow (p.o., 2005) Kurmanbek Bakijew (2005–2010) Roza Otunbajewa (2010–2011) Ałmazbek Atambajew (2011–2017) Sooronbaj Dżeenbekow (2017–2020) Sadyr Dżaparow (p.o., 2020) Tałant Mamytow (p.o., 2020–2021) Sadyr Dżaparow (od 2021)