Bước tới nội dung

Wikipedia:Bài viết chọn lọc/2005/12

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024
Bài viết chọn lọc
tháng năm 2005
Tháng
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Cờ vua

Các quân cờ vua
Các quân cờ vua

Cờ vua, trước kia gọi là cờ quốc tế, là một trò chơi trên bảng và là một môn thể thao trí tuệ cho 2 người chơi. Trò chơi này diễn ra trên một bảng hình vuông gọi là bàn cờ gồm 8 hàng (đánh số từ 1 đến 8) và 8 cột (đánh số từ a đến h), tạo ra 64 ô hình vuông với các màu đậm và nhạt xen kẽ nhau, với mỗi người chơi sẽ có ô màu nhạt ở hàng cuối cùng bên tay phải của mình khi ngồi vào bàn chơi cờ. Mỗi người sẽ bắt đầu ván cờ với 16 quân cờ và sẽ lần lượt đi các quân của mình sau khi đối phương đã đi một nước. Các quân cờ của mỗi bên bao gồm 8 tốt, 2 , 2 tượng, 2 xe, 1 hậu và 1 vua. Một người cầm quân trắng luôn là người đi đầu tiên; người kia cầm quân đen. Các quân hậu và xe được coi là "quân nặng", còn tượng và mã coi là "quân nhẹ".

Ung thư

Ung thư là một nhóm các bệnh liên quan đến việc phân chia tế bào một cách vô tổ chức và những tế bào đó có khả năng xâm lấn những khác bằng cách phát triển trực tiếp vào mô lân cận hoặc di chuyển đến nơi xa (di căn). Nguyên nhân gây ung thư là sự sai hỏng của DNA, tạo nên các đột biến ở các gene thiết yếu điều khiển quá trình phân bào cũng như các cơ chế quan trọng khác. Một hoặc nhiều đột biến được tích lũy lại sẽ gây ra sự tăng sinh không kiểm soát và tạo thành khối u. Khối u (tiếng Latin: tumor) là một khối mô bất thường, có thể ác tính (ung thư) hoặc lành tính (không ung thư). Chỉ những khối u ác tính thì mới xâm lấn mô khác và di căn.

Tam Quốc

Nơi diễn ra trận Xích Bích
Nơi diễn ra trận Xích Bích

Thời kỳ Tam Quốc (Hoa phồn thể: 三國, Hoa giản thể: 三国, Pinyin: Sānguó) là một thời kỳ trong lịch sử Trung Quốc. Một cách chính xác theo khoa học thì nó bắt đầu vào năm 220 khi nhà Ngụy được thành lập và kết thúc năm 280 khi nhà Ngô sụp đổ và nhà Hậu Tấn thống nhất Trung Hoa. Tuy nhiên, nhiều nhà sử học Trung Quốc cũng như nhiều người dân khác cho rằng thời kỳ này bắt đầu năm 190 khi liên minh chống Đổng Trác được thành lập cuối thời nhà Đông Hán.

Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa

Quốc kỳ CHNDTH
Quốc kỳ CHNDTH

Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (viết tắt: CHNDTH), gọi tắt là Trung Quốc, là nước ở khu vực Đông Á. Đây là nước đông dân nhất trên thế giới với hơn 1,3 tỷ người, phần nhiều thuộc sắc tộc Hán. Tính theo diện tích thì Trung Quốc là nước lớn nhất trong khu vực Đông Á và lớn thứ tư trên thế giới, sau Nga, CanadaHoa Kỳ. Trung Quốc nằm bên cạnh 14 nước khác: Afghanistan, Ấn Độ, Bhutan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Lào, Myanmar, Mông Cổ, Nepal, Nga, Pakistan, Tajikistan, Triều TiênViệt Nam. Từ khi thành lập vào năm 1949, nước này được Đảng Cộng sản Trung Quốc lãnh đạo. Mặc dù phương Tây coi Trung Quốc là nhà nước cộng sản, CHNDTH đã tư hữu hóa đáng kể nền kinh tế từ ba thập kỷ nay.

Vắc-xin

Chẩn bị vắc-xin cúm để chủng ngừa
Chẩn bị vắc-xin cúm để chủng ngừa

Vắc-xin là chế phẩm có tính kháng nguyên dùng để tạo miễn dịch đặc hiệu chủ động, nhằm tăng sức đề kháng của cơ thể đối với một (số) tác nhân gây bệnh cụ thể. Các nghiên cứu mới còn mở ra hướng dùng vắc-xin để điều trị một số bệnh (vắc-xin liệu pháp, một hướng trong các miễn dịch liệu pháp). Thuật ngữ vắc-xin xuất phát từ vaccinia, loại virus gây bệnh đậu bò nhưng khi đem chủng cho người lại giúp ngừa được bệnh đậu mùa (tiếng Latinh vacca nghĩa là "con bò cái"). Việc dùng vắc-xin để phòng bệnh gọi chung là chủng ngừa hay tiêm phòng hoặc tiêm chủng, mặc dù vắc-xin không những được cấy (chủng), tiêm mà còn có thể được đưa vào cơ thể qua đường miệng.

Hangul

Chữ "Hangul" viết bằng Hangul
Chữ "Hangul" viết bằng Hangul

Hangul – tiếng Triều Tiên: 한글; Latinh cải tiến: Han(-)geul; McCune-Reischauer: Han'gŭl – là bảng chữ cái của người Triều Tiên dùng để viết tiếng Triều Tiên, khác với hệ thống Hanja mượn từ tiếng Trung Quốc.

Thoạt nhìn, Hangul trông có vẻ như kiểu chữ biểu ý (hay có thể xem là tượng hình), thực sự nó là chữ biểu âm. Mỗi đơn vị âm tiết Hangul bao gồm ít nhất hai trong số 24 chữ cái (jamo): 14 phụ âm và 10 nguyên âm. Trong lịch sử, bảng chữ cái tiếng Triều Tiên có một số nguyên âm và phụ âm nữa.