,

PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS,
SED BIBLIOTHEC UNIVERSALIS, INTEGRA, ONIFORMIS, C O M M O D A . OECONOMICA,

SS. PATRM, DOCTORII SCRIPTORIIQII ECCLESRSTICORII,

m m

8IVB L A T I l f O R O M , SIVB

QUi
ET

AB MVO
APO&FOLICO
AD
ADCONCILII
FLORENTI

JETATBM
TBUPORA

REGUSIO

6 R

J E C O R U M ,

INNOCENTll
(ANN.

1459)

lll
PRO

(ANN.
GRMCIS

1216) PRO
FLORUBRONT

LATINIS,
:

CHRONOLOGICA

OMNIUM WM

E X S T I T E K E MONUMENTORUM CATHOLICiE TRADITIONIS QUINDECIM PRIORA

ECCLESIiE S J E C U L A ,
IOXTA KDlTIONBg ACCURATI88IMA8, WTBR 8R COHQUB N O N N C J L L I S CODICIBU8 MANU8CR1PTI8 COLLATAS, PRRQUAM DlLICKNT B B CA8T1GATA ; DI88BBT4TIOMIBU8, COMMENTARI18 VARHSQUE LECTION1BU6 CONTINENTER 1I.LU8TRATA ; OMNIRU8
OPERlBUS P08T AMPL1S8WA8 BDITIONE8 Q U J E TRIBOS 0818 S J S C I J L I S DEBENTUR ABSOMJTA8, DETECT18
AUCTA; INIHCIBD6 0RDINARH8 VEL ETIAM ANALYTIC18, SINGULOS 81V 08, 8IVE AUCTORES ALICUJUS
M O M B N T I 8UB8EQUENTIBU8, DONATA \ CAPITIILIS 1NTRA IPSOH TKXTUM BITE DISPOSITIS, NECNON E T TtTULlS
81N6ULARUW PAGINARUM MARGINEM SUPBRIOREM DI8TIN6UENTIBU8 8UBJECTAIIQU8 IIATERIAM S16NIF1CAKTIBU8, ADORNATA; OPBRIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTOKITATB 1N
ORDINE AD TRADITIONEN ECGLESIASTICAH P0LLENTIBU8, A N P L I F I C A T A
BUCENTI8 ET QUADRAGIKTA 1NDIC1BUS SUB OMNI RESPECTU, SCILICET, ALPIIABETICO, CIIRONOLOGICO, ANALYTICO,
ANALOCICO, 8TATISTIC0, SYNTHETICO , ETC, R E S E T AUCTORES EXHIBENTIBUS, I T A UT N O N S O L U M STU. DIOSO , 8ED NEGOTIIS IMPMCATO , E T 81 FORTE SINT , PIGRIS ETIAM ET IMPERITIS PATEANT OMNES
68 PATRES, LOCUPLETATA; SED PRJSSERTIM DUOBUS IHUENSIS * T GENERALIBUS 1NDICIBU9, ALTRRO
SCILICET ItEKUM, Q U O C0N8ULT0, QDIDQUID N O N SOLUM TALIS TALISVE P A T B R , VBRUM E T U M
UNIISQUISQUB PATRUM, ABSQUE ULLA EXCEPTIONE, iN QUORLIBET THEMA 8CRIPSERIT, UNO
INTUITU C0N8PICIATUR; ALTERO SCIUPTUUifi S A C U i , E X QUO LECTORl COMPBRIRB 81 OBVltJM QUINAM PATRES BT IN QUIBU6 OPBRUM 8U0RUM LOCIS
SINGULOS 6INGUL0RUII LIBRORUM S C R I P T U R J E VRR8US, PRIMO GRNESEOS
II8QUB AD MOVISSIMUM APOCALYPSlS, COMHENTATI 8IMT I
B 4 I T I 0 ACCURATlSStllA, CATERISQUB O M N I B U S FACILB ANTEPONENDA, 81 PERPENDANTUR CHARACTEBDII NITIDITA8,
CBARTJE QUAMTA8, INTEGR1TA8 TEXTU8, G0RRECTIONI8 PERFECTIO, OPERUM RECUSORUM T U M V A R I E T A B
Tl)M NUIIERUS, FORMA VOLUMfNDIi PERQUAU COHMODA SIBIQUE 1N T O T O PATROLOGIJS D E C U R S U CONBTANTKR
SlMILIS, PRETII EXIGU1TA8, PRA8BRTIMQ0E I8TA C O L L E C T I O UNA, HBTIIODICA E T C H R O N O L O G I C A ,
8EIGENT0RUM FRAGMENTORIW OPUSCULORUMQUB UACTEMUS IIIC ILLlC 8PARS0RUy VEL ETIAM
INBDITOROM, PRIMLM AUTEM IM MOSTRA BIBLIOTBECA, BX OPBRIBOS E T M8S. A D 0MNE8
8, L0C08, LIMGUA8 F0RMA8QUB PERTINKNTIBU8 COADUNATORUM,
ET BXUWCMERIS OPERIBUS TRADITIONEM CATUOLICAM C0NFLA.NT1BUS, O P U S UNICUBI MIRABILITER EFFlCIEMTtOM.
t

SERIES' GRiECA POSTERIOR,

1N OUA PRODRUNT PATRES, DOCTOBES SCBIPTORESQUK ECCI.KSIiB GR/KC-
AB \0
010 USQUE AO CONCJLli FLORENTINI TEBPORA, ET A U P L I U S ;

ACCURANTE J.-P.
Blblloihecee clerl

MIGNE,

onlTeraae,

SIVB CUBSUUM COMPLBTORUM IN SINGULOS SCIENTLK BCCLBSUSTICJt RAMOS BDITORB.

VATROLOGIA.AD IM8TAR 8108 BCCLB8IA, IN DUAS PARTE8 DIYIDITUR, ALIAM MBMPB LATINAH, ALIAll CRifiCO-LATINAM.
AUBiE PARTB8 PENE JAM INTECRE EXARATf SUNT. LATINA, DUCENTIS E T VIGINTI DUOBUS VOLtJWNIDUS UOLE S D A
6TANS, DECEM ET CEtfTUM SUPRA HILLE FRANCI8 VENIT *. GRiECA DUPLICI EDITIONB TYPIS MANDATA E 8 T . P R I O R
GR^CUM TBXTUM UNA COM VBRSIONE LATINA LATERALI COMILECTITUR, NOVEHQUE ETCENTUM VOLUMINA, PRO P R I M A
8ERIB G B J E C A , NOH EXCEDIT. POSTERIOR AUTEU VERSIONEM LATINAM TANTUM EXIIIBET, 1 U E 0 Q U E 1NTRA QUIhQUE E T
QUINQUAGINTA VOLUMINA RBTINETUR. SECONDA 8ERIES GR^CO-LATINA SEXAGINTA \OLDUINA PROBABILITER
RON 6UPERABIT ; DUM UUJUS VERSIO HERE LATINA TRIGINTA \0LUM1NIBUS ABSOLVETUR. UNUMQUuDQUE VOLUMEN
Clt^CO-LATINUM OCTO, UNUMQUODQUE NERE LATINUU QUINQUE FRANCIS 8 0 L D M M 0 D 0 EMITUR : UTROBIQDE V E R O ,
13 PRBTII IIUIUS BENEFICIO F R U A T U R EMPTOR, COLLECTIONEM INTEGRAM, SIVE LATINAM, SIVE GRifiCAU COVPARBT NECE8SB ERIT \ SECUS ENIU CDJUSQUE VOLUMINIS ANPLITUDINEM NECNON E T DIFFICULTATKS V A R U PRETU
iEQUABURT. ATTAMEN, 81 QUIS E U A T 1MTEGRB ET SEORSIM COLLECTIONEM G R J C C O - L A T I N A M , VEL EAUDEM EX
GRiECO LATINB VERSAM, TUM QUODQUE VOLUMEN P R O NOVEU Y E L PRO S E X FRANCIS SOLUM 01. ISTiE CONUIT10BE8 FLTURIS PATROLOGIiE SERIEBUS APPLICANTUR, Sl TEHPU8 EAS TYPIS UANDANDl NON N0BI8 DEEST.

PATROLOGIM

GRMCM

TOMUS

CXXX.

EUTHYMIUS ZIGABENUS.
E X C U D E B A T U R ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,
1N V I A D1CTA THIBAUD.
OLIM VAMBOISE,
PROPE PORTAM LUTETIiE PARISIOUUM VULGO
VMFBR
NOMINATAM, SEU -MONTRUUGE,
NUNC VERO INTHA MCENIA P A R l S l X

1865

TRADITIO
SMCVLVM

CATHOLICA.
XU.

ANNUS

1122.

U 11
ZIGABENI
OPERA

QVM

B E P E R I R I P O T U E R U N T
JUXTA

UPSIENSEM
SEM,

CHRIST.

BONGIOVANNI

VAMAS

FRW.

MATTBJEI,

VENETAM,
ft

ACCURANTE

ED1TIONES

DENUO

B I B L I O T H S G JE

NICOLAI

1
FOGGlNll

TERGORYSTEN
ROMANAM,

REPETITA,
RECOGNOSCENTE
GLBRI

J.-P. MIGNE,

UMIVBRft*,

S1YK
C U B S U U M COMPLETORUM SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICJE RAMOS EDITORE.

TOMUS TERTJUS.

V E N E U N T QUATUOR VOLUMINA 42 FRANCIS G A L L I C I S .

E X C U D E B A T D R VENIT APUD J.-P. M I G N E EDITOREM,

V I A D I C T A THIBAUD.
OLIM VAMBOISE,
PROPE POUTAM ) PARISIORUM VULCO
FtNFER
01, SEU PETIT-MONTROUGE,
NUNC VEKO INTRA PAIUSINA.
1865

TRADITIO
SJECVLUU

CATHOLICA.
XII, ANNDS

1122.

ELENCHUS
AUCTOHUH ET OPEAUM QUI Dl HOO CXXX CONTHfENTUR

: E U T H Y M I U S ZIGABENUS.
Panoplia dogmalica ad Alexium Comnenum , Grwce ex editione Tergobystensi
anni 1610, cum supplementis Chr. Frid. Matthsi et Frid. Sylburgii; Laline
ex interpretatione Francisci Zini, a nobis, ubi opus fuit, supplela.
col.

Pari*iis. Ex Typis J.-P. MIGNE

S


, *
XTHOTO

! , TASIN

xal ^

,
rrjc
,

, ,
,

,
*
. , ' ,
,

$ $ ,
* , *.

,
,

&.
%

" , ,
,
;
05 I m .
1
.
6
, \ "
.
Chr. Frid. MaUhei Proleg. ad Euthymwm inKumg.
* Codices Mosqaenses Panoplia dogmaticm receneuit Cbriiiiitfias Fridericas Matlb&i in Praefatione ad
Eutliymii Commeniarios in Evangelia ei supplemenla quaedam addidit. Haoc receQsionem tubjicimus;
tiipplemenu auiem, indicaio fonie, suo loco reponemus.
Dc codiee 1, $eu typographei $ynodali$ J , mempranaceo, $*c. 111, io-fol.
Indpit codex a e r t i b o s ,
nsque ad ; . H i
versus legantur in edit. Tergobyst. . 7, 8 (col. 18),
Ibique Eaihymio tribuuntur. Hic vero in codice in
margine a roarni prima legitur , ;de
quo infra aaooetur.
Po*l ista legiiur, . Vide edit. . 8. Ui versus iu codice i r i buuniur Euibyinio monacho.
Oeinccps, ut in edilo, legitiir, ;
PAT*OL.

GR, CXXX.

, quae eidem Eulbymio tribuqnlur.

Post isia iu cod. fol. 3 ei 4 legiiur Index Jibri ,
<I
<> reddidi^

.

.
^ %> iu
' 6
itt
.
^
(

,
'*?
u e m

hi

Z1GABENI

TQ ^
KYP1Q
*66
.
\ \ ;,
. ; ,
; , ; , ;
Chr. Frid. Malihtm Proleg. ad Eulhymium in Evang.
,
, xul ,
.
.
. *.

Post isla . 5, . 2, in codice exliibentor piclae

,

imagines varioruui Patrum iu funclo aureo cum

.
inseriplione Pamphili, cujus nomen in mnrgine
. . ,
.
legilur. Lsla autem et reliqua inscripliones, <le
, , ) ,
)
quibus m o i dico, scriptse sunl niinio et lilleris
,
,
qiiadralis.

, rfl
Sanctorum imagines ita deinceps scqtiutiinr :

.
exlremus ad manuin sinistram stal Dainascemis,
.'.


post quem coniinuo stanl Maxinms, Chrysoslomus,
.
Cyrillus, Grcgorius Theologus, Gregoniis Nysae-. '.
.
niis, Basil , Atliannsius, el exlremus in niaigine
. \

ad manuin dexlrnm Dioiiysius, qui quasi dux esi,

. \

proximusque A!e\io imperaiuri, qui in pagiua se. '.

'6:?.
qtieuii picius esi.
. '. ,

Epigranima ita se babet (sermo spcctat ad im ,

peraiorcin) :
,
.
] .
. '.
.

,
Tit. '
.
' , ; ,
Posl butic Indicem legnnliir versns Anonyroi,
; ;
qnos, quia in ediio noo legunlur, bic ascripsr.
Post
isla fol. 6, . , 81 imago Chrisii el Alexii
; ,
Comneiii cum boc lilulo.
; ,
", ,
, \
,
;,
; ,
"* \ ,
,
; ; ,
.
Fol.
6, . 2, exhibetur Alexius stans anle Chri\ ;, .
ftlum sedeuietn in solio. Iuscriplio haec eai:
,
* ,

; ,
; .
; ,
,
\ ,
" (b), , ;.
; ,

Posl ista fol. 7 legilur .

, ,
usque ad
'f \ ,
, ubi prhuus lilulus incipit. Vide edit.
" ,
|ag. 9.
\ ; ; 7^|,
Jam, q u deincep* lcguntur in codioe, quaquc
.
CIIIII ediio conveuiunl, silenlio praeteruiisi, noiaiis
, , ,
lanium iis in quibus eal dissimililudo codicis ei
, , ,
ediiiouis Graecae.
() ,
Fol. , pag. 1, col. b cdilionis, inter,
/. ,
ei \ ;
; &,
:, aildii coilex duoloca, quae desuui eiiam
' /,
in codice ejusdeiu biblioitiecae num. 15 b, de quo
" ,
inox exposui.
";, , ,
Primus locas est Atbana3ii, qucm bic enbjeci.
\ ; .
Incticem habei : "
* /. ;
,
; ,

,

\ ,

,
>., , ,

; ;.
, *
^;,
D
.
* ; .;, ; ,
.
" , .
;< ,
Locus exftat infra (col. 49) e regione imerprtiulio() Andronicnm I intelligit. MemoTatiir eliam Andronici II iilias Micbael. Kutsitiut, qui opiiiareulur Kuthyiitiuiu iie^ujileiu fuis^c ABdlonico JUQIOTI. YuJe Fabric.

Bibl. Gmc. !. VII. p. 473, 476 (supra, , Buthymii

tom. 1 ttnlh).
[b) loioii. .

PAXOPLIA DOGMATICA.

l i
%

, . \
, , & , \ - \
, * \ ,
, \ , , , , ' , . *
, |) ?,\ *1
\ ; * , \ \
, \
' ,
, \ ; ,
, " \
, , ; ,
, \ , \ ;
* '' , \ , \ $ ^
, ; , \
, , \ ,
,
, " \ , ' \, ,
, , , *
] ,
ar , . , \
^ ^ /, \
). $ , / *
, 1
, , \
,
\ , \ ? . , \ *
\ , * 6
\ , \ , p , \ .
' ,
\ , || ; \
, , \
' ,
( , , \
. , '
,
'
Chr. Frid. Mallhmi Proleg. ad Euthymium in Evang.
nis FrancUci Zini, apud quem jam Laline legt-
\
batur.
,
tdr xal

xspi ) xal
,

, .

.

,

.
, ei calera quw vide in lexiu
\ ad tiiuium XIX.
. infra coi. 53.

,

Sequuniur scholia nonnulla ad Greecum texium

.
quce MUO toco addidimu*.
*
De codicel ten bibtiothecw ejutdem XV b, fol., in . Vide ad eumdem lilulum.
charta bombycina.

.
Iu boc codice multa oroissa sunt, qug leguniur
ad
i n Jitione, multa item addita, qns curioeios ira- . Vide ibid.
ciaiida i u n i a fuiuro ediiore. Esi auiem h k codez
\
ideo uoiabilis, qnod tres lilulos babel, qui in plerisque todicibus Craecis desuni, nimirum titulum
.
tilulum X X ei litulitin 11. Honim ulii xr.c oc ad \
miis e 5, <|U. *e|iaraliiu (a) jam \ '. Vid'e m textu ad U*
e*l edtius. l a u l a i t i auiciu X I X ei X X bic
tulnm XX.
i>tripsimui.
9

) YidcFabr. Bibl. Gra>c , ubi sopra.

15

ZIGABENI

16

\ * ,
, , , \
* \ , \ , rfj ,
, \
\
^, ; , \
, \ ; ,
\ , , \ ; , , \ , \
, \ , \
, , \ . '
\ ol , \ * , \ . "
, \ , \ ^
, , \ .
, , ; *
\ ; . , , <: ; , ; ; , ;
, ,
, ; ^
, . ' ,
; . * ; ? \ , \
.
, \, ,
; ; ;,
ol ; , \
* ; * , \ . \ 6 *
\ , \ \ ; \
, \ , ;, \
\ $
; , , \
; * \ \
\ ,
, ^ ,
, ., ,
^ , \ ' ; , \ *
, \ 50, 0$' \ , ' * , * , \ ,
, , ; . , \ ;
, 3 , \ * /
, , \
, \
- . flv , ' \ ,
, \ ' ,
, \
\ . '
, \ . 1 * \ ; , ;
; \ , * ol ,
, , \
, \ . , ; ; ' ^ , , , ,
, , \
, ; , ' \ ,
1

17

P A N O P L U DOGMATICA.

19

8 , \ | , \
, \ ,
\ , \
;, *
, , * , , , *
,
. ^ , *
; , ,
, \
,
, , . '.
.
;.

%* ,

- 6

.

6arcr.
,
*
"* .

\ ' ;,
,
.
,
(5 ;,

,
;
* ,

" *



*
.
* .

^.

.
; ,
.

1
01 .
.
, ,
;
' \
' .
,

*
, ,
"
,

.\

.
p; ,
,
' ,
\ \ .
$ ,
' ,
' ,
" ' ,

R

.
* ,
" .
,
2 "; ;
; ,
^.
,

* t

.
, ; '.

,
\, *

.
.
; * \ ,
>
; ,
,

\
" ^ , , .
, .
,

,
' .
,.
" $

EUTH

,
,
; ,
,

,

" ' ,
,
* ,
,
, ,'
\ ,
\ * .
, \ \ ,
,
.

.
* ^ ,
>.
'
; ; .

I ZIGABENI

20

\ ,
' ,
.
" \

.

, ,
,
.
, ,
; .
* ,
; \
; .

"

nPOAOtOi

PROLOGUS

'

AD

PANOPLIAM

.
,
, ,
; , .
,
; ,
.
* ,
* ,
" ,
.
"
,
\
,
,
, \ ,
,
,
;.

&10

1,
DOGMATICAM,
ALEXII

Eulhymii opos et sofiiarii

Zigadeai Panoptia dogmalum,
Alexio e Comnenorum geote parala :
Regi fldcfi in infidelium confusionem.
Omnia quidem m a x i m i , divinique giibernaloris,
ac rcgie nostri Alexii praeclara , el illuslria , alqtie
admiranda sunt inslituta, qoae ve! ad reipubllcae
rccte adminisirandfle luemteqne perltiam perii*n c n t ; v e l stratagemata, miliiiriaque consilia, ei
ftenienlias, ac precepta complecluntur; vel tcuia
machinarurn iovenla nihilo pleruuiqut Palameilis
Arcbimedisque machtais inferiora corapreleadunl;
vel dicla prudemer aciiteque magnarura genliom
tegalis reaponsa c o a t u t n i ; \cldeuique, ne lon-

; ,
' ; ,
.
Q
' 5 ol
, \
\ .
.
,
, .

CUM ESCOMIO

TUI1

IMPERATORIS

COMNENI.

mft ,
,
' ,
" .
\ r.cA

\ \ *
* \, \ .\
\ *
, , , ; ' ,
\
, :,

21
PANOPLIA DOGMATICA,
22
, \ gior sim , cuncta illa , quibus imperator uadique
, \ *
fulius c l munilus, tum rempublicaixi regere, tum
, \ \ ;
ex diiBcullalibus sesc expcdiie, et rebus atqtic
; temporibus accommodare uliliier scieatcrque polest:

sed boc cjus in primis laudandum ac celebraa
dum cst sludium alque consiliuin, qood orUiodoxae
, ;
fidei decreta colligenda curavit, nec quamvis u m
. ;
niullis mundi molestiis innumcrabilibusque aege ^ ; , \
tiis el gravissi:nis occupalionibus assidue distringa ,
l u r , parlem banc sibi negligcndara d u x i t , ut ex
; ,
superioribus imperatoribus m u l l i , quibus id salis
,
f u i l , quod plerisque vel illius , vel bujuscc lcm \
poris privatis bominibus salis cst, neaipe brevis
\ ;, \
fldei confesMo, religionis cominens elemenla,
.
quod sacrum Syirbolum appellalur. A l ipsc cum
; expcrimcnlo cognilum ac pcrspcctum babcrel,
;
pcslifcras rursum et impias opiuioiics mullis Uo, niani imperii partibus irrepsisse, ac propter lon \ gum forlassc diuturnumque bosliuin domiaatum
, inter bonum triiicum mala luxurianiis baereiico , - ruin d o c l r i n , quae non nisi ad comburendum uli-
, lis cst, zUania fuisse sparsa ac disscminata, eaque
; ol ,
ut vigerent el crescerent, lurbidis scrmoDum
, ; rivulis ab ipsorum doctoribusirrigari , animo coiu , molus, atque ob insignem eoruni audaciam atquc
, \ - dementiam iiiflamraatus, tanto utalo sibi occurren , \ . dnm ac remcdiuui adhibendura exjsiimavii. Iia que cum a publicis negoliis, gravissimis reipublicxe
, muneribus,etcuris supereset alitiuid temporis, id
, Q omne in divinarum Scriplurarum voluniinibusaccu ,
rate pcrlegendis consumebat, deque iis cum viri
,
eximiis, quorum egregiarauUiludine regia scmpcrre\ ,
ferta esse solet, colloquebaiur, approbatos in priniis
, \
sermoncs colens, quorum ingenti quodam amoro
\ .
animus ejus incensus ardebat. Ex quo faclutu est ul
" ;
ialium sermouum consueludine linguam exacuens
\;, \ tanquam ferruro ignitum aqua frigida confirmatum ,
\,
atque adeo gladius ulrinque aculus ad detesu ,
biles opiniones, alque doctrinas exscindendas, vel,
\ , \
xirpar,
ulScripturaverbis utar, Securii petram concidens ,
, \
asperam nimiruiu ac duram , aique omni sensu
, carentem pertinaciaui iuapiorum evaseril. I d , quod
, \ ego testari possum , qui rem animadverti, et ad *
n o u v i , cum ei dispuianti forte foriuna bi& mibi
; \ * D conligerit interesse. Quosdam enim eecum cou \ gredienles bisce armis cominus peccussit e l pro^
&, , fligavit. Afios autem fugitantcs orauonis suavilate
; ; - capiens et alliciens, uiultamque verbis suis pa. " \ ' ol tientiam ac lenitatem iramiscens ad sanitaiem et
| ,
opliiuam fmgem reducera nitebalur. Quod quidem
; ; exemplum ut post se regnaturi possiot iinitari,
, optiraura iniit coasiliuni, ut, queniadmodum illi
; ; , qui res ad militiam perlinentes comparant, eis ac
, subdilis. eorum populis approbatorum armonum
, *apparatura omni macbinarum genere atque i a , * struniento bcllico instructum, liuerarum uioiiu, \ .
meutis coasigaalum reliaqueret. Qua saae re aoa
1

Jcrcm. xxiii, 29.

13

UUTHYMII ZlGABEtfl

sibi pontidcdm monus arrogavit, sed exemplo

suo pontifices excilavit, geque illis socium et adJblorem adjunxit. Neque vero crimini aui viiio
Yertendaro est, si non solum imperalor ipse
fdetaiis stodiosissimug, &< quivis omnino e fi
delium nuiqcro, modo peritus sit dicendique potcstate praedilus, veriiatem in discrimen adductara
laborantemque tueatur atque defendat: nisi forle
qnF immanem et morliferara aiiquam ierain occiderit, eonomine in crfmen vocaridebet, quodcum
non sit indigtna, communi pesie de medio sublata
ihcolas et indigenas ab ejus pernicie perituloque
liberaverit. Beatoram jgiiar Palrum rect*qufc
fidei dcfensorum decreiis per sapientes et periios
faujus taiis viros etecCis , fn onnmque redactis,
banc mihi provinciam demandavit, u l eortim sen-
tentias diligenler in ordines dislribuerem , et sufs
qtrasque locis apte concinneque disponerem ac collocarem. Quamobrem cum ejus mandalis ac jussis
tiefas sit adversari, restat ut ratione Deoque hu]us muneris duce , per quem et mamis instruuntur ad pagnam , e( digiti scribentes ad baereses
profligandas diriguntOr , congrediamur , et manus
conseramns , vel potias religionem t u e r i , el cum
hostibas ejas decerlare voleniibtis afrna comparemus
fidaraantina ac leibalia vereque ccelestia, qtiibus qui

24

" ,
\ , , , \ ^
0 \
, \ , \
\ , >.
, Ott
,
.
, \

,
,
\ , & , .
,
, *
\ , 4
, \ ,
, \ ^ , * ,
, \ , *
.
fcrunt inslructi, cura Iaedi nequeant omnino, tura adversarios ipsi vulnerent, prosternant ac superenU
Appellabilur aulcm bic liber 'jOrthodox* fidei '
*
bogmatica Panoplia, vel Decretorum ArmaroenoxXla, ,
tarittth , * cum pugnaddi lerapus advenerit, ^ , \
oportuerilque spirilales propugnatores armari,
, , \
eo patefacto , armis bello pro tempore con-
gruentibus instruantur. Hoc entm varia tclorum
, \ , \ armoromque genera ad omnia bella gerenda con- .
ficiendaque abunde subministrabit. O l e r u m , cum
, ,
duplex s i i , quemadmodum tradil Gregorius Tlico- ,
logus , oralionis genus , unum quo nostra defen- , dimus , alierom, quo res adversariorum oppu- , gnaraus, sic ilem nos agemus, ut nosiris prius
, \ , *
exposiiis ac constiiuiis, tura demuin aliena atque , ,
hosiilia profligemus. tllrumque autcm praslabi\
inus , 01 diclum est, auxilio munili Palrum sa , pionlissimorum, qui anie bos pro vcrilate Odei
,
dimicarunl, scriptaque sua, ut iirma adversus
.
varios boslium impetus prxsidia , et fortilUdinis
exempla fiobis baerediiaria reliqueruni. txponentut
autem servalo lemporum ordiue aliurum senteutia?,
, \ *
tanquam In malornm explicalione pravas bxreses
^
ita recenseotes , ut slaiim sequantur earurn con\ . ;
rutaliones, et qoi in singulis evertendis optime so , \ *
gesserunt, scripiisque suis cas oppugnarunt et , , ^ , \
,
transflxerunt. Aniiquiorea quidcm velustateque
,
jam aboletaa atque consumptas praetermisimus,
\ . \
Insignioref vero , et quarum lfcet exstiocta sit
Damma , carbones iamen Ecclesiam I x d u n l , nobis, ,
iit signum , pclendas sagitiisque conCigendas pfo- , , \ *
t>osuitDus. Ac sl quae praelerea cx iis excissis, ut
slolones quidam relicli, interim pullularunt, eas .
ijuoque

dejicicndas oppriiucndasque cur4\imu

25

PAXOPLTA DOGMATICA.

o3v -
; \ ; ,
\ , , \ , ,
\ . ftatoVV
,
arartov, *$, \ ;
, \ .
, *
. *
,
.
,
, ,
\

Venrai iradenam hn]mce operis exordSinn nobis

dacendam e r t , nisi ex ft\h verbfs unde magnus
ille in theotogia Gregorias exorditnr, Tres , i n q u i e n i , de Deo sententia snnt, una eorum, qul
itullius; altera, qni multornm; tertia, qai anius
asseraiil fmperio roundam gabernari. Priorcs d u
ptieriles sutit, et a Graecis inventae. Quare u l
puerilcs ccmtemnantur. Nara el quod imperio caret,
confasum est: et quod maltoriim regitur imperio,
sediliosiim, fet idcirco etiam imperio vacans, alqtte
ideo confusum . Iiaquc a m b sentcntise 1n confnsionem incurrunt. Confusionena porro sequilaf
etersio ac dissolnlio. Qurd enim aliud est c o n fusum etse atque ordine vacare , nisi ad exilinm
perniciemque contendere ? Proinde nobis tertia illa

, \ ,
\ . ol
, , ,
, , \
* !
, , , ,
,
(
, .'

sentefttia eomprobatur , qua unias asserilur irope

rio ae principalu cnncta regi alqae adminietrari.
Unias aatem principatem tnielligo , non quem
una persona circuescribii; et q u deinceps 86qtrantor Reliqtuim est igitur, ut pauca conjuncteque dicainut tann contra impiot Epicoreos , qui
a nullo , tum adverwu alioe Graeeos , qui a multis aQlrmanl mtmdum gabernari , dupWctqoe et
contrario istoram erroro breviter confutalo atque

cooTicto, ad nostra veniamus. Reliqui Graeci parlim solem, partim lunam , partim maltitudinem
stellarnm , nonnulli tina cum bis coelum ipsum , quorum qualiute mettis e i qiiantttate agcre tradont orbein nniversum ; quidam elementa, lerram, aqaara , aera , ignem propter utilltatem , cum atne
his vila huraana degi non possit; alii vero aliquid eorum cerauntar venerati sunt, et qvee
potcfaerrima fuerant conspicati ut numina coluerunt.
tispl tov
.
C
De Epicuro, quotuplicitir atomus intelligatur.
At Epicurus, Deo providentiaque rejecta, casum
\
et atomos iniroduxil. Mullis atltem modis alomus
, ^ .
. , 6 intelligiiur. Nam et id signifieat qaod cum diflicultate secari potest, ut adaroas; et qaod nallam ae , \ , ,
\ \ ' - ciionem adioitiil, ut id quod vacat corpore, et quod
a philosopbie iDdWiduuro siugulareque dicitur, quod
, ,
secari qdidem potest, sectum lamen corrumpitur, ur>
, *
lempli gratla, Socrates. Elenim l i eecctur in ca
, \ , \ ,
put, et manus, et ventrem, ti p^des, non erit
, - amplius Socraies. Atomum denique dicunt quod
, 0,
propter exiguttatem dividi nequit, ut pUnclum apud
. ,
geometras, unitas apud atithmeticos, et momcn , \
tum apud pbilosopbos natarales. Tales atomi tuok
,
\ .
,
, . * xaV
,, .

BnLuovp$ wr
xepl .
, \ \ , \
; , \ ; ,
, , \ ,
\ , ' , ; \ , \
.

in aere tolis radiie Ulostnto appareax, tum e solo

paviroentoque lollviitor. Q o ramenta qnadara terrcstria videntur, ipso etiam palvere tepuiora. Ex
bis omnia componi ei consistere affirmat Epicurus,
cam per reftolutionem a magnia corporibos discc*
dens, nibil gimplicius subtiliusqut reperiat
CatUra Epkur$Q$, megni GregorU Thtologi emoru*
iione u ae tlieoioqia.
Quod Deug sil quodque idem rerum $it omnium
caua effeclrix, ei conservatrii, cum oculi nos do*
contipsi, ium lcx naturalia. Oculi, dum illos ad
rea q u prxclare compactse euui etordioe inco*
dunt, immobilique, ut ita dicaoi, ratione mofcc
feruntur, coDtemplandae converiui)ui; nalurae lex
dumex ipso rcrum, quas ccrnimus e( conleiBplamur,

27

EUTHYMII

ZLGABENl

28

ordiue, earom auctorem moderaloreiuque coUigf- \.xa\ 6 , ,

raus. Quomodo eaku orbit conetiiisset a u l periua- ; ; ; ,
neivi, nisi uacla Deus et eJfcciaeel et coaaervarel?
A c , quemadiDodum si qiiis cilbarae pulch^rrime ela- ,
boralae eoaciitoiiateai et composilioaem intuealtir, , , \
aut pjuadem concealum exaudiat, ipsius cilbanaopifi* *,\
con e l moderatorejn coastderabil, ad euinque
$ * .
slatim cogitalione rapielar, lieel ipsuw foriasse
,
iiuaquaio aspcxeril: ita nobts eorum quae facta
\ ,
suai, auclor, et conservator, et laolor esl manife* \ ,
etiis, quamvis aaiiaa uoa comprehendalur. Quod ei
, quis aoa ad b x c usque uliro progredialur, ut
naluralibus demoaslralioaibus acquiescat, is saae
quam improbua ac auillua eet.

.
/ n eotdmn ex eadem oratione.
, xaV
Noa aoiem, qai Dei studfo tenemur, neo addftci
|\ possunaus, u l mimduin arneprmctpe ot gobernatore
,
,
crcdanaus esse, ralioao ipsa hoc impcUimwr, m e a
quae sensibus mint esposala centevpienur, i a \'m- .

que ab inilio repetendta ei exploraad iramoreraer.
- , \
Veruui qnia aon oal coa&onUaattn*, at iili eorum
qtiae, quanluoi ad sonanra pertinet, eumdem ob- * .
,
liiteiti honoris gcadtim, delor priocipaliis, eadom
ratioae duce supra ooasceadinus,. atqtie i u landem * , * ,
ad eum perveauaus, per quem hpc ipsa, ut S H U * , , , ,
; , \ ;
babent; aie enisD ipai nobiacam : Qaie celf>4*btte
,
terrestribusque rei>ue, et Ht qase in acre et aqna
.; ,
versaiHur, prtjscrtpaU hwt o r d i o e n ! Imo vero
. , quis ea quae anliquiora sunt, ncmpe coelum et
r

tcrram, ei aerero, el aqwe naiuram conaliluit ? Q , ; *

Quis ea disjuitxil? Pcr quem mulua imer b c so* \, \
cietas, consensus et coDspiratio? Ego eoim virum ; * ; *
illura, tametsl alienus est, laudo. Quis bacc mo- , \ ;

vet, perpeiuoque ac nuaquaro cessante progressu
" ;
circumagil? Nonne eorura auclor atqae opirex qui
\ , , .
rationem illis inseruit, qua unumquodque feriur
* ;
alque dirigitur ? Quis porro eorum auclor atque
opifex, nonoe is qui ea fabricatus csi, el, ut essent, ;
. ;
perfecit? Neque enim io casu Uoiara esae facultaiem concedendiuu eai, ut causam eorum fateamur exstilisse. Quod si id concesserimus, num
etiain pulcherrimi bujuace rerum ordinis erii causa ? Sed demus id quoque, s l videtur. Ut eadem
autem ratione, qna priadpk) rerum aniversius coa&iitit, conservetur, nonae ad aliud, quaia ad
catum referendum eal? A d aliud profocto. Ecquid aatem erit istuc aliud? Nibil ane, nlsi Deus.

tn $o$dsm GfMorii iVyMo? pontifiel* x libro aui R n f c &

.
imttrfatour tio cymii*B* Dei.
Onod ex simplicium elemeatorum terrae, a q u ,
aens, ignis permistionc, aut ex corpuscolis indirlduis
omnfa, q u in mundo suat, coasieat, u l asserit
Epicurua, qaod geaitom esl non geaito, quodque
faeiun effeeiore aine alla dubitaiione taato pneauatius atque praeclarhw deprehendetur, quanlo
aimpliclbas eleraentis et corpaacalie iilis, q a *
atomos dicuat, homo praeeellft. Pneierea qaoraodo
qase natara iater eoairaria simt, aut siae delrimonto ad nnias orbls perfectionem concorreruai:
aut eine oonsilio raiiooeqae coavenire inter ae et
eoBgroere potoernnt: aot homiiti rationem InoeW W ) qua ipaa careal omniae, qaippc qtuc animi ac

,
, \ (, \ , ,
* , \
,
\ , \
. * \ *
;
* & ,
; *
, \ , \ ; *:
\ -

29

PANOPLTA DOGMATICA,

30

, , MI * , ttMDft expertia sial ? Qaid aoone oporlebat, rjuJ

\
naturae suae plurimum tribuisseat, qualis est ele '
pbas* aut ei quod aaimal elepbaate majos esl, id

minoribus animalibas u i dueem ifgemque prae \ Ure t Nnnc autem boaio, alephaale corporit ma , fiiitudine ac robort aiuliis partibus inferior, impcrat
. * \ clxj)
illi propter rationem, qua ab opiflce suo plane
- dtlatas est. Jam qai fieri potesi, ut ex iis quae casti
;
temereqoe fenialur, consistaat ea quae ordinc
eonelituu sunt ?
'
*
Contrtfreliquo* Crattoi magni Gregoril Theo .
logi ex oratione in Sacra Lumina.
*
Non solum enim id grave fuit, quod qni facti
; \ - eunt ut recte vitcrent, effectorisque sui laudero
,\

' II
4 "R et
. .gloriam quaererent, et Deum, quoad fieri
"posscl,
r^^-l
, , \ " imilireantr, vitioruBi omnium interiorem bomiaenr
,
male depascetuinra et corrompemiurn facti stint
, receptacalum, sed etiam quod Deott sibi viiiis suis
, ,
favemee opitolanteaque coafinxertiiu, u l peccare
non aolitm lieerei imptiae, verum ctiam laudabile
'. dmnuroqae videretur, qaod deorum suoruai excm.
pio flareu
*
In COtdem ex eadtm oratione
! ! ,
Ut si a pieiate declinarenl omnino, et a vero Dei
; , culfu recedercnf, ad siimifacra e1 artii opera ma , \ , ) nunm figmcnta docercntur. Quid cftim illis inimicl
'
eorum, gi saperent, gTatins possent imprecari,
, \ ,
, qtiam ut d*os ejnsmodi colerent et adorareni,
. ; , - qoo rdigione aua dignam, ui Paulus ait, mercedem
, tv , ' (yperciperent, non magis honore eot oflicientei, quam
, * eorum cuhu ignominiam reportnnles , conlem , nendi propter errorem, sed magiti etiam aspcrnandi propter sordos e l dcdecoe Mloruin, quoa
, \
, veneraniur et colant. Ut shnulacris ipsts stopidiores ease videanlur, tantoqtie deiheotioFet^ qvaalo
,
vfliora abjectioraqo^ sunt eoram namtna
.
f

*
,
\ .
.

In eotdem ex oratlon* De theologia.

Cmore, et nldore, et turpibav ctlom faclif
noimmiqaani, faroreqee, ei noetondie hominibus
deos -colendos existhnaniBf. Taiem enim es$e
ejuamodi deorum cullum oportebat.

toi
/tt eo$dem ex oratione itt Sancta Lumbia.
.
Tenebritosa dsHmmQia
teTeM,
ftgmeBUqiie
& , avoV ^
mentis insaiue alqoe infelids, tempore confirmau,
^ , \
^* \>, fabulisqoe como<eia. Qtm enkn ut vora colunt, aa
. , caelant lanquam fictitia. iEqaiot autem eral, ai
, , ^ vera eesent, fabilae non appcllare. S i a flciUk,
* nea admirari. Neqe ica (emere conlrarias de ea , dem re opinkMos rascipere, aon aliier, ac si in
, * foro cum pueris colluderent, non autem cum viri
, \ , eapientibus et ratioae Dtom colefilibtta dlspularent,
qui artificiosa iftte ac sordida ipsDrnm figraefitt
($
.
cemetnnant aiqae despWunt. Yeram quonia alws
\ , na coKfutaYima% age nosira eoostituamus e l
.
confirmeaHM.
1

Rom. iii, 27.


KUTHYMIl ZIGABENI

31

T H S

!.

INDEX
LIBIU PAXOPUA

DOGBATiCA

INSCRIPTI.

Titulus I. Bathcinalio
$ylloyi$tica, qua Diu$ A \
,
7
,

unut e$$e ejutdem nalurat: Verbum,

at Spiritnm iteto, nempe Fiiium et

,
Spirilum tancium haberedemonsir*

tur* Ex oratione catechetica GtigorU

.
Nys$<B potUifids.
Titulus II. De Patre et Filio et Spiritw tauclo \ -r-

distincla timul atque conjuncta divi
.
nitatis ratio.
. .
TiCulift III De Deo $eu Divinitate communiter.
,
,
Qui Deum, aut Dmnitatem aul divi ,

num Numen dicil, communi horum

uppeliatton* tret unius divinitatU

*
kypo$tase* $ive persona* decia
,.
tan.
',

Ttlttlus I V . Dittimm naturam comprehendi non

.
po$$e.
'.
.
Titulus V . De dmna appelUui$n$.
<7'
.
Tilulus V I . De opifuio Dei.
'.
.
TiUilas V H . De divina humanalioM.

'.

Titulus V l l L r Cenira tiebraot, tx libro, *t ftrtur,

,

Nysuni, De cognitione Dei.

-.

T i t n k s I X . ComraSimmemSamaren$em 'ei M*r- 9. ,

,
eionem PonticHm^ el Manetem Per*
, *
em, et Uanichmou
.
t

Titulus X . Advenu* Sabellium ex S. Cyrillo.

.
T**\**\l.--liiArUmD$,m*iM
Aikanam.
, '. '

.
TiluJus X U . Contra Sviritus $mcU impugna- 1\
.
tortu
Tilnlue X4H. PkuiH p*triarokm, contT*Lal%n*i, .

fnod emPahrt ( prooedii Spi~
',

rUus $amdu$, *n tt** Fitio*

, .
Tittihia X I V . Cmtr* ApeUmarmm
1 \
.
Tittrio* X V . Conif* Nmoriatm.
\
*
TitaluftXVI. Conira Monopkg*h*$, qvprum au- ICJ". ,

lor Eutffchts
trchmiwdrila^
,
.
Titulus XVII. Contra AphthartodoceU*.
; *. .

Titelus XVIII. Contra eot qui dicuni Deum Ver- 111'. ^

.
bum imvatibiliter etu va$$um.
{

PANOPLIA DOGMATICA. -

33

. I.

34

'
'

xal opav
, . * ]
.]
I '.- .
{,
', ,

^
,
,

,
1.-
.
\ -
.
' . -

Tilulus X I X . Conlra Agnoetat qni aiunt Filium,

ui Patre minorem, ignorare diem et
horam coiuummatiomt mundi.

Appendix. Pholii palriarchce Comlantinopoilani

ex episiola ad Mkhaelem Bulgariie
principem de uptem tynodii wcumenicii,

Titalus X X . Conlra Origenem.

THulaa X X I . Contra Sergium, Pgrrhum et Panlum, patriarch*i
Contlantinopoiit, qui docebavt unam in Chrhto
esse voluntatem et energiam ; qui et
Monolheiitm dicuntur.
Tilulus XXII Contra Iconomachos.
Tilalus XXIII. Contra Armeniot.
Tilulus XXIV. Contra eos qui dieuntur Pauliciani. ,
\ , Titulus X X V . cruc*?, de stnicto b*pti$mate et
,
*
de trammutatioM Dominici corpori$


el tanguinn.
.
.*.-~-
.
Titulus X X V I . Contra Mat$aiianos*
'.
.
Titulus XXVII. Contra Degomilo$.
[; '.

Tilulue XXVIII. Contra Saracenot.

l o r i u m hie e l in texta sapplemu* ex Cbr. F r i d . Matthsi Prolegomtnis t d Eutbyintl CoraraenUFia in Eratw

gelia.

|. P A T * .

** A b cditore Tergobystensi prae melu Turcarum omissus.

EUTHYMIl MONACHI
ZIGABENI

ORTIIOIMM FIDEI DOGMATICA PANOPLIA.

TITAOS A'.

,

,
,
, ) ,
.

TITULUS I.
Raliocinatio sylloghtica, qna Deus unut , eju$demque nalurai Verbum, ae Spiritum item. nempt
Fiiium, SpirUum tanelum habere demonstralur. Ex oradone caiechelica Gregorii Ny$$eni.

* ,
,
,
;
\
,
, \
*
, ; ; , 6

Quando cum aliquo eorum qui Graeeorum opinioliibus favent, insliluitnr disputalio, commodum est
ut initio' dispuuiionis inierrogelur, utrum Deam
esse faleaiur, an uegei. Si negabii, ex ratioue aapieotiaque, quae in roundi moderaliooe viget, engelur
confiieri, viin quauidain indicari q u rebus ommbug
pneeit. Quod ai essequidem oon dubiubit, aed inultos tamen esse pulabil deos, ita dewceps cum 11
agemus;existiiuetne peiiecium ess numen, an itnperfeclum, eoqne pcrfeclioncm, ut par esU tri-

35

ZJGABENI

36

bnoftte ikum Batur*, r u w i m rogabimus, Bijm , , ;

omnibus illis raliontbi, qu& jn divinitale cefnun
; , , tur, perfectuia dicat, ne e i coaurariis, perfecloque

et imperfecto constel. Quo iiem concesao, non erit ,
4ifficile adversarit ammtiiQ deorain multiijNHfte

dietractum addticere, ut divinitatem tpiaui. esse . :,
falea&ur. Naai si perfeclum omnibus partibus dabit, *
caultaque eodem pacto perfecia dicel, necesse eril,
tti in iis qtwe nulla ratione discrepabunl, sed eadem
. \
prorsus videbunlur, aut proprtum aliquid osien- , &
eaiur, aut si prop ii niliil apparueril, nullain ani-
mus diOerenliam polerii cogilare. Eienim si nec ea
,
re diecritnen coroprebcndeuir, quod roajora miqo- * ,
rave s i n l , quoniam perfeclionis ralio uon admitlit,
, ,
ul uiinor s i l : nec quod detertora sint, aul pivrt- ' , eianliora, quia divinilas non cadit in id quod deic- . \
rius appellari poiest : nec quod anliquiora recen- ,
Ciorave siut, quandoqutdem id quod semper non
est, ab eo qtifod nunea ac Deuro esse m*ft conci- , \ *
pit, al>esl: eum iiaa eademque sit divinilatis ratjo,

nuilaque in ea vere proprieias reperialur, neces- , \ *
eariotn e s i , ul qui opinionis errore mullos sibi
\ ; *
deos Gugebat, unam diviniiaiem esse fatealur. Nara
* ;
si bunuin, et jusium, el sapiens, et potens, et in *
corruplmn, el aternum, ct retiqtue omnes piae
< notiones ila congregeulur, ul omnis omnino tolla \
lur diffierenia, bis onmibus in uno eoderoque
. , \ ,
cuiiclu U , neces&ario auferhir deeriun muliiiudo.
, \ ,
, , . ,
/ ,
.
Vcrum quia religiouis veritas quamdam persona- C
/,
TJJ
rtrtn d.fferenliam pejppicil in uniiaie naturac, ne
, ^ "
dum Grae<os impiignamus, ki Judaeorum labamur
,
errorem, non atiettum oet, itl eiwn quoque oriiSU
\ \
ciosa quadam dislinelione confulcmus ei rofellamus. Nec ilii quidem, qui a nostra religtone ab- ^
borreol, numen ralionis cxpers consiituunt, boc * . '
autetn nobis concessuin satis est ad id quod
\olunnis comprobandom. Quweniia Deum n o i esse .
raiiouis exp^clem coaGtotur ia eunubabere ralio-
. "
n:m coocedil. Atqui eodem nomine dicilur eliam
buroana ratio. Quare si quis ad rationis noslne ,
simi itudinem Dei ralionem cogiubit, mox ad no* . \ ;
* * *
tionem sublimiorum perdoceiur. Necease enira
, , est, ut eodem roodo ratio aea oratio congrual
naturae, quo reliqua item omnia conveniunt. Nam ^ .

licei i a bomioo v i l a , et potenlia, et sapentia
, \ . \ ; ,
f-ernatnr, non tamen ob nominum similitudinera
\ , \ ,
eamdcra in Deo viiam, ant puteniforo, aut sapientiam dicee, sed pro bumUi naturae nostrae condi* * \ \
,
lioae demiltentnr et extenuabuntur harum vocum
Ignifteationea. Rlenim qHODiam mortalie el inabe- , ;
\
illa est natura nostra, idcirco et vita brevis eet,
. \
et potentia infirma, et ratio sive oraiio incerta. At
, ,
qvidqnid de suprenix illius noturse magnitndUie
, ^. \
dieilur, id mngnum eique corigruum esl. Proinde

cura Dei raiio, sivc oraiio verbumve dicimas, id
\ ^.
non inieUigimus lale, ut, queinadfuodum in nobis
1

37

PANOPLTA DOGMATICA. -

. L

38

, t j fit, ad toqoentis impetum consislat, et ad nibilum

, *
tend.1t, i c d ut natnra nostra, cum sit mortalis,
,
morlale quoque vcrbum liabet, sic immorlalis
* ,
sempcrque consistens nalura Ycrbum babet i m , ,
mortale ac scmpilernum. Jam si ex his confici
tur Dei Verbum semper constare, necesse est, i l . , Ind in vita cousisiere confitcri. Ncque enim con ,
scntancum ost, ipsum lapidum instar inanimum
-. arbilrari. Scd si cst, cum inlelligens sit el tncor *
porcum, vivit omnino. Nam si absit a vita, ncuti ' ,
quam consislit. A l diccro Dei Vcrbuin non consi Tt > , .
stere, fuipium esl, ut declaravimus, ex quo se(jui , ;
tur, ut boc Veibum iu vila spectetur. Ejus autem
.
nalura cum simplex sit, nec duplic tatcm ant com
posilionem ullam admitlat, nemo illud sic in vila
sse cogiiabil, quasi natura? sit parliceps. Na-
.
ejusmodi cogitalio a compositione non abcssel,
!> *, \ ,
quippe quae rem unaiu in alia consliiuerel. Ilaque
\ , IV
Yerbi simplicitale concessa necesse est, illud r.on
; .
vitjc parliceps, sed ipsam esse vitam confileri.
^, Quod si vivit Verbiini, alque adco est ipsa viia,
, '
nimirum et propositi, ac volunlalis habet facuha ,
lem. Nihil cnim in eorum quae vivunt esl niuuero,
, . , quod bac careat facultule. Exislimandum est au , \
tem proposilum ac voluntatcm ejus flcri posse. Si
. qitis cnim id quod fieri poiest, non concesserit, id
. \ - quod fleri nequit, nunquam inveniet. A l cum de
. Deo cogitamus, quod fieri non potest procul ab illo
,
removemus; nihil enim diesentaneutn. in natttnmi
. ,^
divinara cadil. Porro taniam necesse eat Verbi
_
r .
r
.
polcstatem confUeri, quantnm ejus est proposilui*

volunlalis, qoa conirarrorum pcrmistio tn co
. - quod simplex e$t repcrbtur, idque quod lieri ne , \ \
quit, et quod fieri polcst in eodem proposito appa-,
reant, siquidera aliud efficere vafet, aliud non
.
vatcl. O l e r u m cuin omnia Yerbi proposho perfici
,
possint, ad uibil lamen quod malom sit, eRlcun , ,
duni movelur. Nain divinac nalur^ molus a nialo
,
alienus est. Quidquid antem bonum est, id eliaiu
v u l l ; qood auietn vult, et plane poiest. Quod vcro

potest, infectum non einit, scd qucunquo bona
*
sibi propcmit, ea perflcil. Mundue autem mundi :\ ,
que partes omnes, quse sapiente.r arlificioseque
, \ * ,
fact cernuntur, sunt boaae. Itaque vivcntis qni,
. , \ ^ dem ac subsistoniis Yerbi suni opera, quoniam Dei
Verbum est; consilio autem proponeniis atque dc \ . ^
liberantis quoniam vivit, valenlisque ad exitum
, , \ '^,
\, , , perdacere quidqwid proposuerit atque decreverit,
sed nibil tamen decernentis nisi quod bonum ac
*
, \ , \ sapiens sit, aul si qaid aliuJ meliorc aliqua signiflcalione declaratur. Quamobrcm qHia bormin eese
.
, . niundum ostendimus, Verbiqne, qod bonom anie
dccernit decrelumque potest elBcere, mundum csse
, \
opus indicavimus, perspicuum est, Ver!)um hoc
, \ ,
aliud ab eo esse cujus est Verbum. Est enim e%
.
\ , hoc quodammodo unum ex iis quse cum aliquo
; - confernntur. Siquidem audilo Vcrbo, Yerbi quoque
parcns inielligaiur, necesse esl. Ncque enim Ycr. , .
bum esset, nisi alicujus esset Yerbum. Cum igiiur

e

40
39
JEUTHYMH Z I G A B B i N l
audhoree cogilatione dislinguant Vcrbum ab eo <5, \
cujus est Vcrbum, non ampjius myslcrium nobis in
\, '
periculo versatur, ne dum Grjecorui opiniones
refrllimus, videamur Juda?oruro sentenliam appro . *
banlibus asscntiri. Nam qucmadaiodum io nobis ,
dicimus verbuin a mente proficisci, oeque idem
, *
pmnino esse quod est mens, nec ab i)la prorsus , *
diversum (etenim qaatenus ab illa provenil, aliud
|*
quiddam quam ipsa est : quatenus aulero mcnlem
* ,
perspicuam facii ei explicat, non aliud jam ab ea
^ *
itiversutn cogilaiur, sed natura, unum, eubjecto *
lanlu.ti diffirens) : sic eiiam Dei Yeibum, qualenus * oy *
per se subsistit, ab eo distinguitur pnde ut sub- \
jsistal bafuel: qualenus aulero ea dcclaral in soipso, ,
qua cernuntur in Deo, idera esl natura cum ipso,
" .
in quo eadcm indicia el nolxe reperiunlur. Nam ^ , , ,
sive boniiaiem, sivc potenliam, $ive sapienliam,
, , , \
sive aclernilatem, sive malilioc, moVlis el corruplio, \ ,
nis vacuitalent, sive aliquod aliud ejusmodi signum

consliluas, quo Palre ipse comprcbendatur, eodem
, ,
signo ct Verbum , quod ex illo subsistil, inve- ^ .
jieris.
De Sphitn tanclo,

' Ac quemadniodum bisce gradibus ascendenlcs

;,
cx nostra siiprcmaiB illam naiurara cognovimus, sic
umbrls, ac siuiulacris quibusdain poiestatis i)lius, \
, , \
qtiae verbis explicari uou poteal, io uatura nosira

' ;*
conspeclis ad Spiritus cogninonem accetJUmus.
Q
.
'^'

Quanquam spirilus qui i n . nobis e s l , ex alieno
reducilur, nerape ex aere, qui ad corporis consli- ,
\
luiiotiem necessario bauritur et effundilur, et cum
,

'verbum pronunlialur, Qt vox quae verbi potesiatem

in seipsa declarai; in divina vero nalura, elsi pium
*
cal, Dei Spirilum cogitare, quenjadmodura et Dei
,
Yerbuin iuferius sil> si noslrum cam spirilu, Uiud
\
$ine spirilu esse credatur, non tamen cpiisenta^
,
ueuua
eet Peoque digpum arbilrari alienum
suiddara, ut in *pirilu aoslro contingil, Deum ,
*
extrinseeus influere, in ipsoque spiriiura eifici. Sed

'
sicut Dei Yerbuiu audientes, non cogitamus illud
^ , \
ejusmodi, quod per ee non subsislat, a u l quod
. ''
doclrina iiigenerelur, voceve proferatur, aut dis
solvalur posleaqutin pronuntiatum est, aut cui
denique aliquid eorum eveniat qiue verbo noslro D , ,
,
videmqs aicidere, sed nalura subsistens, et libe, ,
r<im, el efljcax, et omnipo^ens : eodem modo cum
Dei Spiritum, qui Yerbo tcstimomum afferi, ejuj- \ , *
, ,
que vim perspicuam rcddit, inieiligimus, non
anbeliius spirilum cogitamus (nimis enira abjice- \
relur diviuae p o l e s U i i s magnitudo, ei spirilus ejus , ,
, ; .
nosiro similis pulareiur): sed cum in se subsislcnl e m quae i n pvopria nalura perspicilur, quapque * ) ; nec a Deo in quo est, nec a Dei Yerbo, cui tesii- , ^
\ ,
monium tribuil, separari polcst, aut iu nibilum
redigi, sed ad Ycrbi Dei simililudinem, per se '
,
subsistit, et libera est, et per se roovctur, et eflkax
est, et seuiper bonutn vult, cl^ejus vulunlaii sta- , , ,
lim pcrGciendi poleslas adc^t.
, ,
%

4t

PANOPLIA DOGMATICA.

. I.

42

* * , , , ?, >
, .
" - Quamobrem qui diligenter protundnm mysie,
rium conlemplatur, in animi arcano mediocrem

quamdam divina* cognitionis doctrinam compre; ,
bendit, scd eam tainen mysterii altiiudinem ora5:
lione declarare non potest : quomodo eadem rcs
, \ ,
mnnerabilis sit, ncc tamen enumeralionem adicit , \ ,
l a i ; cernatur divisa, etsimul inlelligatur; personis
\ ,
distincta sit, ei natura non separelur. Alia naraque
, \ .
persona Spirilus esl, alia Ycrbnm, alia is cujus et
, \ , \
Yerbum est et Spirilus. Sed cum iioruin distin&'' , > \ \, \
ctionem cogitaveris, naturae unitas nullam admittet
. *
dtoisionem, ne vel principalus et impcrii robur
, confringatur in diversas dissectum divinitates, v d
: , ;
Judaica opinio coniprobeiur, sed media ipter
utramque opinionem veritas incedens sic ambas
.;., ' baereses toliat, ut ab ulraqae tamen sumat quod
,
uiite est. Nam et Jndscorum profligai opinionem,
,
dum et Yerbum suscipit, et Spiritum credit; et
, \ * .
Gnrcorum errores delet, dum naturae slaluit unilatem, qua plurium confictio perimitur et aboletur.

Rursura aulem ex Judaica senlentia nalnrae unila , ,
tem admittit, cx Gracorum vero opinione solam
*
personarum distinclionem. Atque ifa utruroque
,
impielatis morbura cural. Etenim sicut eorum qui
. na>tv
circa unum peccant, medicina est numerus Trini latis, ei unitaiis ralio medicamenlum illorum, qui
, distrabnnl in plura.
c i i ; : ,
4

. " \ , .


,
,

C Ei*d*

rebu$ Damasceni raliocinatio syUogitiica

aua Deum es$e demonslrat.

Quidquid est, aut creatum cst, aut non creaium.

, . \
Quod auiem crealum est, ab alio creatum cst
, ' ' ,
oinnino. Quod vero non est creatum, id creavit ca
* .
! ^ & .
quse creata sunt. Hoc.auiem quid atiud erit, nisi
: . ;
Deus? Quis ergo res omnes, preler Deum, quae vcl
, \ ;
ratione, vel sensu comprehenduntur, crcatas esse
, \ .
non confitebiiur? Qiiod si creatae sunt, sunt eliam
, ,
mutabilcs. Qua3 enim mutatione, ut cssent, asso ,
cuta sunt, ea profeclo aul mutationi sunt obnoxia,
, -,
et corrumpi queunl, qualia sunt, quae mundo con , \ \ .
linenlur : aut voluntale possunt ita commutari, ut
, \ .
vel honesta et bona, vel quae bis contraria sunt,
flv , ^ coinpleclantur, quales sunt angeli et animi. At
. . Deus, qut creatus non esl, prorsus est immulabilis.
, Quoruin enim essenlia diversa est, eorum et
\ , \ , - essentiaj ratio contraria. Jain non solum res ipsoc
. - quas procrcatas conspicimus, procreatorem opifi, , - cem praedicam suuin, verum eliam earum ordo,
^; ^; \
concenius et conservalio. Quoinodo enim conira * ,
riae elemenlorum natur ad uuius orbis perfectio
;
nem convenissent, nisi quis eae conciliassct, ei
conjooxisset, c l conlinerel ? Aut quomodo pnescriptum sibi ab inilio ordiueui, nisi aliquis esset
eonuu rector ac moderator, tuereniur el conservarenl ?

PATEOIH

G,a. C X X X .

43

EUTIIYMII
ZKUBENl
44
Ejuidem raliodtiatio syUogistka qna Deum unum

etse demomlrat,
.
Deus in omnibus pcrfeclu est. Qiod si plures
. :
dixerimus deos esse, necessc erit discrinien ali- , '
quod in iilis pcrspici. Nam si nuila in cis diflcren- , ;,
lia, non sunt plures, sed unus potius. Sin diffe , .
icnlia inter illos imerccdit, qui in omnibus perfe ; ,
clus est, is soltis est Deus. Qui vero vel bonitale, , , ; ,
vel polenlia, vel sapienlia, vel aliqua alia perfectio- . nc carct, is Deus essenon potest. Prjeterea, si plures ; ,
aunl, qui Oeri potei it, u l non circumscribantur,
. ,
cum ubi unus est, altcr essc non queat, qui autera
, \ .
Deus esl, is nec circuroscribatur, et omnia lum

impleai, tuiu complectalur, t comprebendal ? Ad
\ , baec quonam pacto cunslilualur mundus c i guber;
aetur, oum ea *it differentise naiura, ut parial dis-
sensionem?
%

Ejusdem raiiocmaiio tylbgUlica Verbum et

Filium declaral.
Deus, cum perfectus sit, ralione seu verbo non
carei. Yerbuin auiem ejus non esl ojusmodi, ut
per h nou consisuu, aui esse coaperit, aul flnera
tmquaiu sil babtturutu. Nunquaui enira fuit sine
verbo, sed oum setnpcr sit, semper etiam Verbum
suum habcl, ex se genilum, et in se manens, ct
vivens, el perfeotum, non aulem lale, quale nostrum
v.hi verbuui. Qtiorum enim ualura diversa esf,,
eoruui et verbura esi tiiversum. Quemadmodum
eutem verbuiu noslruo) a mente gigniiur, nec idem
esi uuinino, quod ipsa roens, nec plane diversuin:
paiu ctiai a roenle proiiciscatur, aliud est quaro
niens, c l cum nieniein ipsam indicat, 11011 esl
prorsus ab illa diversnm, sed C U I D sii unum nalura,
aliud lameo subjecto est: sic et Dei Yerbum, qui
Filius esi, qwatenos propfta BtibsisiU pen>ona, ab
60 disiinguilur, a quo geoiium esu Qualenus auiein
illa in ae exprimil, quae ceruuntur in Deo, unuro
naiura cum illo est.
tx

*
.
, , .
, , '
, . ,
\ , ,
, \ ,' , \
, \ .
, \ .
"
,
*
,
' , ' } , *
* <*
, c , *
' ,
, \
.

E/u$dem r*Jiocirwtio$ylhgi$tica qua Spiritum tan*

.]
clum et$e probal.
\
Oporiel ut Verbum babeat Spirilum, cujus
tcslimonio dcclarelur, ct actio ipsius o^tendatur. , \ .
,
Quando nec verbum nostrum spirim vacai, qui in
ipsa pronunliatione verbi nostri vox elbcilur, qua
vis illius declaratur. Yerum in nobis spirilus bic ^ . *
*
ab esscnlia noslra alienus est, cum sil mfluens et
*
ellluens quidain aer. l n l)eo aulem qnemadmodum
, . , *
Yerbum non ad verbi noslri simililudinem, sed
^, \ \ per essenliam subsistit, c l caradem, quam Pater
> , \
naturam babet, sic el Spiritus sanclus per essentiam subsistlt, et ex Patrc procedens, et in ipso , \
cxsislens, et Yerbo ac Filio leslinionium rcddens, \ ,
eumque significans, unam et eamdem cum ipsis , \
, \ .
naluram babet.
Ejusdim admirabilis per ratiocinclio, qtta
Palrem, tt Filiuin, et Spiritutii Vttnclum esse Uemonstrat.
'

, ,

Qutniadmodum afolis radius, Ct ht^ Slc ad nos

usque pervenium, ul nec a sole discedant, nec a

\ \
, <si

45

PANOPLJA DOGMATICA. -

. 1.

4$

\ \ 6 , mulua inter se conjunclione separetilur : sic cf.

Ftlius el Spiritus sancius ad nos usque desccn \ ,
, dunl, ejl nostram saiulem curant, ut nec a Palre,
nec a se vicissim disjungautur. Et quemadmoduui
.
iu illis lu< radium comiiaiur, et nobis pcr radium
'
, \ tribuilur, sic et Spiritus sanctus Filiura corailan*
per Filium dignjscoramunicatur. Insufllayit cnim,
'
ui scriptum esl, > ct dixit : Accipite Spiritum san , c
, , - . > clum *. > Atque ul in illis lux et solis et radiiMicitur : sic et in bis tum Patris, tuin Filii seu Chri& ' ,
&ii Spiritus di^ilur.
, \ \
, \ .

*.

TITULUS II.

, ,
De Patre, et Filio, Spiritu sancto, dislincla simul

atque conjunctu Divinitalis

ralio. Dioriusii



Areopagitce excapileZ de unita disiinclaque iltco

logia.

.
1

" ,
,
, , \ , \ *
, ,
.

faireni quidemesseionlem, utiiadixcriro, Divinilalis, Filium autein el Spirituro fecundae Diviniiaiia,

si ita dicendum e$t, germina divinituspullulanua, ejl
Qores quodammodo, el essenlia piapslanliora Lunuiia
cx sacris Libris accepimus, sed quonam pacto baee
sji.nt neceloqui possumus, nec intelligere.

?.
*


,
., C
,
, *
^
,< .
,

Ex capiU 1 libri de divinis nominibus.

Quamobrem in omai fere iheologica dispuialione
suminam divinitaiem sancic cdcbralam cerniinus,
lura ul njoiiadem et unitalem, propler simplicitar
lem unitateinque impartibilitatis ipsius naturam
exsuperaulis, ex qua Unquam vivilica potesUte
unum efl^cimur, dividuiaque noslri diversitalibus
^upra mundanmii modum copulantis in monadem
deiformem, unionemque Dcum imilantera colligiraur : lum aut Trinitalem propter fecundilatis
easeoUam superanlis in iribus personis expressionem, ex qua in cai|o ct in lerra palernitas oraui
exsislit el nominatur . >
Ex capile 13 de perfedo et uno.
Ipsa, quae ct super omnia divinitas, quqne
ui unius el trinius celebratur, nec uniua, ucc
Irinitas est aut a nobis, aul ab ullo cognita. Sed,ul
unilalem ipsius unitate superiorem, fecuuditatcmque deificam vene laudetnus, Divinitatcm, quse e u
a

'.
\ , \
, ,
, . '*
\ ^,
\ ,
, , , , wiper omne nomen et in tpsis rebus essenlia pra
siamior, divina trinilalis et unitalis appellation
\
nominainus. Caeterum nulla monas, aut IrinitaF,
,
nullqs numerus, aut unilas, aut fecunditas, aiu
, :, *
aliud quidquam exsistenliuni, ullive coguitum
.
aperil arcanum illud diviniialis divinitale superioris, et niodo esscntia praDslaniiore excedcjilis, quod oiuncm et oralionem ct inletUgentiam snpcrat. Neqae vcro ipsiue wMum cst nowen, nec senno, scd in ipso cminet inacccsso.
' '.
capile 5 de mystica theologia.

O J V ^
-.
;
; *
;
1

Joan. , ^2.

Epbes. , .

In co libio, quein de llicologicis instilulionibus

inscripsimus, qua* sint afiirinanlis Ibeologiae praicipua declaravimus : quomodo divina bonaque na-"
tura una dicatur et trina, quse in ipsa P a l m ,
quse Filii noiio, quid signiHcet Spirilus sa DC!,i
F

47

EUTHYMII ZIGABENI

48

tbeologia. Qua ralione ex incorporeo individuoque ; ; \

bono inlima bonilalis lumina polLulenl, ei a coaeier- , *\
na cum ipaa pullulatione in ip&o, et in seipsis, et
, \ , inter se mansione s k exeant, ut ab ea nunquam discedant.
;
Ex capile 2 d$ unita ditlinctaqut theologia.

*
. '.
In unione divina sive naiura illa essenliara supe \ ,
ranie conjuncia quidem suni et communia unicae , , \
principalique Irinitati exsislentia essentiam supe- , ,
rans, dirinitas divinitale superior, bonitas bonitatc ; , ,
prestanlior, eadera raiio lotius proprietatis omnia , , , superanlis oninia superans, unilas principio excel- , , ,
;, , *
lenlior, ineffabile, quod multis yocibus enunliatur,
_
_
iguoratio
quse passim intelligitur
omnium posilio , 4,
omnium ablalio, excellenlia omnem positionem ab!a- ^ , ?' \
, \
tionemque superans, personarum ralione principii
dominantium, si dicere ila licet, mutua inler se nian- \, \ '
8io, aiqne edes atipra modum unita, nullaque tx ,
parte confuea, quemodmodam lumina lampadurn, ut , .
, ,
tensui exposilis et propriis tttamur exemplis, in
domo una cum sim, et lota in totis niuluo sunt, , \
,
et puram absolutamque inter se proprie subsisientem babent distinctionem, discretione quidem con- , ,
juncta, et unione rursum inier &e disoreta. 1D ipsa
quidero domo cum lampadcs accensx sunl mulue, , ,
videmus omaiura lumina ad unum quoddam con- .
,
juncta luoien, unumque splendoreiu individuuua
\ ,
pra?ferejuia. Neque possel, ut arbilror, aliquis lampadis bujus lumen ab altis ex aerc cuncla lumina c
,
.
coalinenle secernere, et ununt ab allero sejuncluin
iulueri, cum lota in lolis sine mistione suit i n - , , , \ \ *
serla. Quod st quis lampadem unam e raedio toU
. \ ; , \
l a i , proprium ejus iuinen iotum abeuntem lampa ,
dem coniilabilur, nec aliorum luminum quidquam
secuiu irabens, neque ex suo caeieris aliquid Jin-
quens. Eral enitn, ut diximus, illie perfecla loto- , \
rum cum loiis conjunctio nec ullo modo mista, , , &

neque ulla ex parle coufusa. Et baec quidem ila
se babent, quaiuvis luoien stt in corpore, aere,

ti cx ipaieria, nempe igne dependeat. Unionem . "
vcro illara essentia superiorera transcendere dici- ,
nius, nou uniooes tanluui, quae iiuoi in corpore.sed
, illas etiam, qux in animis conQciunlur, imo eaa \ quoque, quae efficiuntur in mcntibus, quas quidein D ;, * tola illa diviua c l supercoeleslia lainina, per lola, .
ratione plus quam niundana eiocere admoduin pos- ,
sideul, conuuunione quadam uniutis illius omnibus , anlecellenlis el unicuique pro cujusque modo
aeipsam impartientis. E s l aulera discreuo in au .
ipreiua ibeologia, nori solum, quam luodo dicebam, qjuia in ipaa unilate diviua singul* dominanlcs
personse puram et iinpcrmislain sibi servant proprielalem, scd eliam quoniam quue in illa divina
et esseiuiam supcrante generaiione sunt, vicissim non converlunlur. Solus enim foos esscniiam
eupcrautis divinitalis esl Pater, neque Paler est Filius, neque Filius est Pater. ltaque eacri hyunii
aua uaicuique diviuarum pcrsonarum pie saocieque conservaut.
^ Ex eodem capite.
*
.
Nullus bonus, nisi unus Dcus . > lllud et alibi
\ . \

J i l a l i b . , l ?.

4J

PANOPLIA DOGMATICA. -

TiT. II.

; ; a nobis expensum ac demonstratuin esl, omnos

; ,
scmper denominaiiones Deo dignas non per partes,
\ \ scd in tola, perfecta, intcgra el plena divinilale
\
in sanciis Libris celebrari, et oranes ipsas indivi;, , , )
due, absolute, prscter omnem discrtminis obscr / \ ; - vantiaro, inlegra ralione universae iniegrilati perO^jfljt. \ - fecLe et loiius divinitatis altribui. Jam vcro, quemJIV , \ ; admodum in Iheologicis inslitutionibus admo: ,
nuimus, nisi quis boc de lola divinitaie dictum
| , [
conflicatur, scindere audcl temeritale neianda uni ;, c > talom ipsam superunilam. Dicendum igiiur, dc
, toia divinitate accipi oporlerc verbum boc ipsum,
* > ,
natura bonum. Alquc aliquis cx prophelis divini *
tus aftlalis canil : Spirilus bonus . > lluc
, * ,
lcndil ct illud : c Ego sum, qui suro . > Quod
4

, , \ ,
de tola dictuni divinilale consentiaut, aed uni
lanlum parti concniur ascribere, quonam modo
, > \,
illud accipicnl : c Hec ail qui esl, qui erat, et
; !, > , ,
; qui venturus esl, qui cst omnipolens ; iiem illud :
c Tu autcm idem ipse es ; ncc non ct illud :
,
, ' ;,
c Spirilus crilatis, qui est, qui a Palre proce\ , ; ;
dil ? Alqui nisi totam divinitalem csse vilam
; "0; \
dicaril aique viviQcam, quonam niodo verum esl id,
, \
quod Verbum sacrum ait : c QuemaJmodum, i n : , , ,
quiens, Paler suscilat morluos, c l vivificat, sic et
, \ \
Filius, quos vult vivificat * ? > Jam vero quod tola
, .
; divinilas habeat omnium dominaturo, perspicue
U .
palet. Ac de secunda quidem Palris divinilale, vel
dc divinilale Filii, non fatile narraiu esl, ut arbitror, quam multis Ihcologiae locis de Palrc et
Fiiio dicatur, Dominus. Veruoi et Spiritus Dominus est.
%

, 6

.

, ~

,

.
" ,
, ,
11* , .
';
,
/. , \ , \,
. \ \ , , \ . \ D
.3 ";, , ;
, . > \
* "
* , \
; \ ,
. \ ! 6, \ , \ , \
* Psal. C X L I I , 6-10. Exod. m , 45-14.
S l . * Isa. v i , t gqq.
ibid. 8 sqq.

De Patre Uem, et Filio, et Spirit* tanctoditlinclank

$imul atque conjunttam esse Divinilaiis raliouem*.
el qure dicunt divince ScripturcB de Palre, eadem
timililer illas de Filio, el de Spiritu sancto d i c i r i , unicam in tribus Divinitaiem ottendcnlc**
Magni Aihanaiii (1).
Quae Patcr ail apud Isaiam, ea Joannes Filium.
dixisec assorii. Paiilus aulem eadem ipsa Spirilui
sancto in aposlolorum Actis ascribil. Sic enini,
apud Isaiam scriptum legimus : tYidi Dominuta
scdentem iu solio excelso el elcvalo, el plena ddmu^
gloria ojus, ct serapbim stabant in circuilu ejus.
Scx alae uni, et sex aiae alieri. Duabus quidem velabant faciem suam, duabus vero tegebant pedes
et duibus volabant et clamabanl altcr ad alierum,
el dicebant : Sanclus, sancius, sandus Dominus
Sabaolti, plcna est ouuiis lerra gloria ejus. El idem
paulo p o s t : c E l audivi vocein Douiini diceolis:
Quem luiitara, el quis ibitad populum istum? Et
d i x i : Ecce cgo, miite me. E l dixil : Vade el dic
buic: Auditu audielis el non intelligclis, et
videntes videbilis, et non perspidclis. Crassum
eniui est effectum cor populi bujus. Auribusgra1 0

11

Apoc. , 4.

Psai. G I , 48.

Joan. xv, 26.

Joan. ?,

1 1

(1) Capiluluro boc cum sequenti deest in ediloae Tergobyslcnsi aimi 1710; exslant in versione
Fr. Zini. Primum ^raece edidit Cb. Frid. d

Mattbdei in Proleg. adEuibymii Gommcnt inEvang.

p. 1 scqq. ; allermn exaiat inter Opera S. BaeiiiL

!>!

EUfHYMII ZIGABENI

52

titcr andicrunt, et oculos suos clauserunt, ne- , \ .

qnando oculis videani et auribus audiant, et corde
, \
inteffigant, et converiant s c , ct sanem eos. >
, \ ,
Joannes amem evangelisla d i c i t : Idcirco ndn
,
poierant Jndael credefe irt Jesum, quoniam deillis , , \ ,
dixii Isaias : Kxcaecati sunt oculi ipsorum, et \ . >
obdaratum fest cor eorum, ne vid&mt ocnlis, et
corde mielligant, et sanem eos. Hsfec dtlsaias, , \ * quando vidli gloriaip ejus. Paulus vefo rfefert ora- ol \, \
, ; , \
cnlum ad Spirilum sanctum , < Bene, inquiens,
locutus e$t Spirftus sanctus ad palres nostros pCr , \ , \
, , Isaiam prophelam : Aurc, inquiens, addietis, 6t
non intelligelis, et videntes videbilis, et non per- .
c
Spiciclis, ii>crassatum esl enim cor popoli Inijus,

et leliqua. Pnnerca cum Filius de Patre Petfurii
altoquiiur, Beatus es, inqnit, quia caro et " , \ ,
, \ .
tanguis non revelavit tibi, sed Paifcr meus, qui in
,* . *
Cuelis cst . Haec eadcm de sfe ipso idem Filias
, sp\
loqiiitur: Nullns, i inquiens, i novit Palrem nisi
< !,
Filfus, et ciii voluerit Filius revelare
> Sitniliter
,
' . >
fcl de Spirita Paulus ait : c Nobis antem rcvelavit
\ \,-
Deus per Spiriitirt snum
Rursutn cum dixisset
Paulns : t Multifariani multisque modrs olim lo- , \, , \ )
. ' \ \
CQtus Deus patribus nostris in prophelis , > alibi
f
dlcil Filluin loqui, c Experimentum, inquiens,
qufcritis ejus, quiin me toqtiitur Christus .>Filius . >
c *\
autem Spirham ait iii aposiolis loqai : c Quando, >
, \
inqiiiens,c tfadentvos, nolite .solliciti csse.quortiodo,
, , ,
aut quid loquamini. Dabi.ur enim vobis in illa bora,
quod loquamini. Non enim voS esiis.qui loquiminl, ^ 4 H \
; > '
scd Spiritus Patfis, qai loquitur in vobis . > Ac
.
" , \, ^
do Patre quideni, et de se ipso Servalor d i x i t :

,
.
t Ego et Patcr veniemus, et mansioncm apud eum
$, .
faciemus *, >apud illum utique, qoi temptaui ipso ,
nim eril, et dignud, qui eos suscipial. Ait Paulus

. \
de sancio Spirilu,< An ignoralis,i inquit,< vos esse

\ f
templom Spirittis sancti, qiii babilat in vobis * 1 *
\ \ Praiefea Sefvator ait in Evangelio : Sicul Pater
, > ^/ ) \
&uscilat niortuos ct vivificat, sic el Filius, quos

. \
vull vivificat
Paulus autcm ad CorlnlhioS,
" ,
I SpirituS, inquit, < cst qili vivificat . > Docet
; > -
idem Patilu^, c Divisiones, > inquifens, c gratiarum
i \ *
surit, idem autem Spiritus, ct divisioncs miiiislra. \ <\ tionnm sunt, idcm autem Doutinus, et divisiones
opcraliontim sunt, ideril autem Deus . i Ad bsec D ^ \ *
, , .
Oavid Domimim csde piorum li^rCdilalcm dicit,
Dominus, > iiiquicns, pars Ii;nredilaiis ttieai". > < . I
\
Jcremias aiilem Filiuro,c Qui formavit, > inquiens,
\, \
i omnia, ipse csl ba3rediias Jacob . > Paulus vcro
\ \
Spiritum sanctum, c Qui esl pignus , > inquiens,

\, \ . > \
c barediiatis nostrai . > Jeremias Doininum d i
rcxissc populum ail, < Non dixi, inquiens, c ubi
, > , \
csl Dominus, qui cduxit nos ex j g v p l o , qui rcxit
; > * * < nos in l e s e r i o " ? * Paulus aniem ad Corinibioe
> , >, , '^
kribcus Cbiistum osiendit inis.^c veloris popult
u

iT

le

! 9

1 V

, e

,7

1 3

<

, e

1 8

Joan. , 59, 40.

A r l . xxvin, 2G.
Maitli. xvi, 17.
Mallh. \f, 27.
I Cor. H , 10.
" H br,
}; i .
Cor. xin, 3.
i.nc. , I I , 12.
Joan. xiv, 23. " t Cor. v i , 19. * Jnan. v, 2 1 .
\[
r.or. m . 8:
II Cor. xn, 4 sqq.
" Psal; xv^ b.
Jcr. x.
Ephcs. i , U . ** Jcr^ u 0.
e

1 1

1 J

1 0

I T

P A N O P L I A DUGMATICA. . .

6 ; ,
aoc6Vov .
, , , ,
,
, ,
, *
' *
, , " ,
.* , , \
. \ , \ .

.54

ducen*. Sic enim inquit : t BUttbaal e splrimaU

peira, petta amero erat Cbrisius * . tsaias vero
tribeil boc Spirilui sancto, D u i i i , inqnKeus,
c eos per abyssum, ut eaaum per desecium, et
non stmt defaligaii: ut eves per e*mpum, ti deacendit Spirtlus a Domino, el duxi* eos * . Patilus eum Deo, vocarc ipswn, atUrtbuisset, Qni
me, inquiens, t segregavit ex atero malris mes,
c i vocavh pergraiiam suam , i idem ad Romanos
scribens Cbristo id ascribit, In quibu&esus,
iuquicns, c et vos, Yocalt Jcsu CkrUfci
lii
libro autera, quo rcs ab apostoiis geslae contincittur, hoc ipsum ad S p i r i l H i n ganctum referlur.
f Segregate, inquit, c mibi Paulum, et Barnabam ad opus ad quod vocavi eos . Ex pcrsona
u

- c*0 , ,
; ,
Patris aliquando loquuntur prophets, iu eo k>co ;
> ' *;, \
< Semel loculus sum i Sancto mco, si Davidi men , \, \ , - tiar, seracn luum in aeleriiuni nianebit * \ ot
* , > quae scqmintur. Aliquandocx persona Filii, ut ciini
dicii Isaias : Cognoscel popiiius in illa dks, quia
, , - ego ipse, qui loqucbar adsum
Aliquando ex
6 . \
persona sancii Spiritus, ul cum Pauloi ad Tioio
,
iheum scribil : Spirilt maoifcsle dtcit, quos " . dam in extremis temporibvs discessuros a fidc .
([, .,
E l cum Agabus propheia d i t : c Uacc dicit Spiritus
\ ,
sanctus, c l ca?iera. Omnia replel Deas, c Noune

coelum, inqnit, et lerram ego inpleo? dicit fuomi
, ,
nua . > Sic atitem de Filio Paulus scribit: c Qui
* - dcscendit, idern est, qui eliaoi ascciidit super oai, C es coelos, ul impleat omnia . Quod item de
t ^ , :
Spiritu sancto loquitur David, f Que, > iuquicn*,
> \ " ibo a spiritu luo
Diecns atiten), Qoo ibo
6
spirilu tuo, signilicavii, omnia SpirUum saacluiu
, \ .
Implcre.
0:1 , \, >. ; . \
\ ,
\ \ ;
, t , > \ .

, T

1 1

De Patre ilem, et Filio, el Spiruu $ancto distincla

*
,

pantcr atqiie unita Diviititaiis ralio, maani

,
lii ex oralionede fide.
.
0
, *\
* ,
,
^. , , , ,
, , , &
, , , , ,
, .
\ ,
, .> , , ,
1

1 0

' ' l C o r . x, 4.
Isa. L X I I I , 13.
'* Isa. Lii, 10.
1 T I U K , | .
a ?

Ubi cuitcla percurreris, etomnfa, quae procreaia

sunt, raiione lustraveris, mentemquc super bis
sublimem conslitucris, cogila naluram dtviuani
constautem, immobilem, ineommulabilem, perlurbalionum experlem, simpliceiii, incomposilani, indivisibiiem, lucem inacce^sam, poteuliam inexpltcabilem, gloriam imraensaa, bonilalem oplabilem,
pulchritudiiiem infinitam, quac verbis declarari
non potest pro digniiate. lllic Pater, et Filius, ct
Spiriiussanctus increata natura, princeps dignUas,
naluralis bonilas, Paler rcrum oauiium pi iacipiuin,
eorum quae suot a u c l o r , ul siai, vivewliuiu

1 1

, %

Cal. , i o .
Uom. i , G. " A c l . xiu,43.
Psal. Lxxivni>
" J^r. xxin, 2*. Ej.bes. iv, 6.
Psal. cxxxvm, 7.
M

S5

E L f T H t M I I ZiGABfiNi

56

tvdix , ex qno f<me viue profluit. Sapienlia, po- \ .

testas, imago Dei invisibilis absotulissima, Filius ex
**1 C * % i , ,
Patregenilus, qui vivens esl Yerbum, qui Dcus cst,
, 6
et est apud Palrem. Sic aulero est, ut nunquam
, , ,
non fuerit, cum sit ante saecula, non aulem post
, \ '
ncquisiCiis. Filins; inquam, non possessio; effeclor,
, \ ,
non factus : creator, non crealus, qui babet omnia
\ , \ ?,
quae in Patre sunt, Filium et Palrero dico. 2Ias \ \ ,
raibi proprietales observa. In eo namque manens,
, \ .
t Filius sit, quidquid cst Pater, idem ipse est, . , \ ^
quemadmodum ipscmet Dominus voce sua decla- \ ,
rat, Oimiia , inquiens , quxcunque habet ,

Pater, mea sunt

> Vere enim omnia, quas in
. \ , oxempiaris forma sunt, imago continct. f Vidi . *
,
mus, > inquit fcvangelisla, gloriam cjus gloriam
\ , r\v ,
iit Unigenili a Patre , > hoc est, non res adnw-
, <*
\ , '
rabiles ei munere et gratia tributas, sed qaam

vx societale naturali Filius oblinet paternse divi .
nitalis dignitalem. Accepisse enim cum rebus
\
creatis commune est, nalura auiem obtinerc pro . *; ,
prittm est gcniii. Quamobrera u l Filius possidel
;
quaecunque snnt Palris, ut Unigenitus autem
,
universa in se ipso continet. ct comprebrndil,
.
ndlla re cum alio divisa. Ex ipsa igitur appellatione euni naiur;e socium iiHelligimus, non jussu
, creatum, scd cx essentia cffulgentem, sine inler* \, '
vallo, sine tempore conjunctum Patri, parem in
, \ ,
bonitate, in polentia sequalem, gloriae sociuni. , , .
Qoid cnim est aliud, nisi sigillum, et imago lotum
\ , ' \ \ ,
in se Patrem expfimens? Quae autem postea, in
; "
rorpore conslitulus ad te loquitur, disponens bo- ,
minum saluiem quam in carne nobis apparcns ,
aitulit, se missum esse dicens, ei nibil ex se posse ,
facere, et se mandalum accepisse, c l liis siinilia,
, \ ' ,
cave, ne prxbeanl libi occasionem, u l Unigeniii , \ ,
divinilalem immmuas. Potentis enim ad imbecil-
lilalem tuatn summissio non debcl esse diviniiaiis
. -
ojus imminutio. Naluraiu igilur cogiia Deo con-
gruentcm, cx verbs autero abjcclioribiisdisposilio ,
nein intellige. Verum si de bis vellemus accuratius .
in praescnlia dissercre, longam atque adco infini
tam sermoni noslro dispulalionem imprudeoter , 3 \ insereremus. Quare ad propositum reverlamtir.
.
Animus, qui a nialeriae aflfcclionibus eese polucrit
' \ . " ;expurgarc, et iis qure creata sunt postbabilis, .
ex profundo ad stipcra piscis inslar emergere, \ , \
in ea puriiate, qua conditu3 est, silus, videbit iilic esse Spirituni sancluin, ubi Filius, ct Paler
, (!Sl, babentem c i ipsuni omnia conjuncliui, el cx , ,
nalura, bonitatem, rectiludinem, sanciilalem, v i - , \ , :iam : Spiriius cnim, inquit, tuus ille bonus, el , ,
Spirilus rcctus; ei Spiritus tuus, illum sanctum. E( , , . ,
'
lex Spiriius vilai, Paulus ait. Quoruro nihil ipsi , , \ ,
\ , .
comparalum esi, aut poslerius adjunctum, sed

.
qncmadinodum ncc calefaciendi vis ab igne, nec
, spl ndor a luce scparari potcsl, sic a Spiriiu ncc
*
^anctitas sejungi, nec bouilas, noc rcclitudo. Illic
fcrgo cousistii Spirilus, illic in beata nalura , ncc :, \ \ \
* Joan. xv.| 15:
Joan.
11.
f#

F A N O P L i A D O G M A T X A . - . .
5
-'2 ^, , ?<:, cum mnliituilinc ntimcratur, sed in Trluilatc con. , , epiciiur. S )lus nunlialnr, non cum pluribue com , * prebenditur. Sir.m enim Paler esl unus, et Filius
i v : - unus, 9ic el Spirilus unus est. A l ministranlium
, ; spirituum mtilliludmcm cuumerare vix queas.
, \
Proinde in rebus cro.alis ne qua:ras eutn, qui supcr
illas osU Ne deduxeris illiini, qui sanctos facil, a l
. *
; * eosqui fltml sancti. Hicangelos rcplet, aanclas effi cit pol-slates, oninibtis vilam prxbet. Hic sc rcbus
^ . procrcaiis sic iinparliiur, ut cum ab aliis alilcr
, , * perceplus sit, a nnlla tamen cjus parlicipe minua:, . tur ; omnibus dat graiiam suam, nec lamen in ac, \ ' , cipienles insumilur, scd cum illi, qui accipiuntj
. inipleanlur, ipsc lamen inleger manet. Qucmadmodum sol a corporibus, qu.c ipse illuslral, variis
*
;

; \ , ^ modis excipilur, ncc tamen ab illis imiuinuitur,

; '. - sic et Spiritus gratiam suam omnibus communi , - cans inleger indivisusque pcrmanet. Omncs illu, elral ad cognilionem Dei. iNomine suo propheias
* . aillat, legislatores eificU sapienies, sarerdoics eru, \ . dil, reges corroborat, juslos dirigit, lemporalos
, exorn.it; praestat muncra curalionum, morluos in
, , ,
viiam revocal, vinctos solvit, alienos adoplat in
: ;, , iilios. Hacc pe.r coelestcm agit generationem. Si
, *, publicanum crcdenlcm susccperil, eum declarat
*\, , - cvangelistam : si fuerit in piscalore, ibeologum
. reddit: si persectitorem resipisceulem invencrit,
. , genlium aposlolum faiil, piseconein fidei, vas ele*
^ , - ctionis. Per bunc imbccilli forles fiunl, pauperes
, - ditescunt, rudes infantesque apieniibud cvadual
, , sapienliorcs. ,Hic et in coelo consislil, et leirara
. \ implevil, et ubique est, el nusquam includilur.
15 Tolus in singulis inhabiial, et est totus cum Deo,
. , - non ministrantis more dona distribuil, sed auctori^
laie sua munera dilargilur. Dividil enhn siugulis,
. \ inquit, peculiariter uti vult. Miltitur Hle quidem
, - ut minislcr, sed sua agit polesiale. Hunc animis
noslris ul pra38to sit nulloque nos tempore des^
- ral obsecremus.
%

. \ , * *
. ,
, , , \ .
{ , ' , *
. \ , \ , \ , \ . " , \ \ .
, * . , , / ,

.
, .
, \ >

, D De Patre item, et Filio, et Spiritu tancto distnicta

/

pariter alaue unila divinilatii ralio, magni

Sf/ti epittola ad Gregorium fratrem de estenliw et

personw differcntia.

.
\ ' , \
. \
'* ,
,
.

In sancta Trinitale qui Patreni novii, et Pairenl

ipsum intelligit, el eadem cogiiaiione Filium compre*
bendil. Qui vero Filium accipil, elSpirilum aimulas*
sumit, el consequcnter quidem eecundura ordinemi
conjuncte aulem secundum naiuram, trium in ideai
comroburo in se ipso fidera expressit, ct qui Spi*

59

60

ZIGABENI

riinm lanttim dixit, comprebondil simul hac con- \ / !.

5
fessione illum eliam, cujus eit spiriius : csl cnii
Cliristi : et emn, ex quo; nam est ex Deo, ul in- , . \ \
quit Apostolus. Et quemadmodum in ca*ena qui
; exlreniitalcm unam atlingil, simul oliam alteram
irahit extremitatem, sic qui Spirilttm traxit, ul. , , :
* * \ , \
inquit Prophcta, per ipsuni ct Fiiiuin el Patrem
. ,
siinul aitraxit. Et qui Filium apprebenderit, ba, ,
bcbit ipsum ab aUe^a quiJem parle Palrem smim,
.
ab allcra autem parte Spirilinn propriuin adduecn \ ,
lem. Neque enim a Patre poieril separari, qui
/
soniper csl in Palre, neqne a Spirilu sojungi, qin
.
oiniia per ipsum agit. Quamobrem Biilla seciio,
' , ;
atii divisio ullo modo poicst excogilari, qtia vel
\ ,
Patcr sine Filio, vel Filius sine Spiritu intelliga'
,
ft

*
(*. Scd ea in his est tum unio, lum distinclio,
, \
qu;e nccorationc potost explieari. nec animo com 2 \ ,
prehondi, cu:n ncic personarute disttncto essentias
distrabat conjunctionem nec essenti conjunciio
,
pcrsonarum confundal proprietatcra. Mirabili n a m . \
que raiione in his csi lum conjuncia distinclio,
\ \ , \
tnrn distncta conjnnclio. Verum nt aliqno modo
.
rei obscurilas illnslretur, vel quaedam polius adlii ,
braUir adumbralio vefilalis, coelestis arcus, quem
.
irim appellant, excmptam considereimi*. Omnium
\
enini colorutu ipsius splcndores et disiincli viden , \
tur esso, quonain lucidi suiit, c l conjuneU, quo
iiiam lalent oculos nosiros mi tionom lermini,
, ,
quibus disiingiitinlar colorum diversitales, ut
discernere nequeamws, quoasque pertineat aut i n i ^ , tium sumal vel ruiilus, vel smaragdtnus, vel
,.\ , , ,
glaucus luminis nitor. Qiioquidein naiura excmplo \ lios raiio docet, ue fruslra laboreni insuroainns in
ttspX ;, ,
dogmatis raiionibus exquirendis, cum in difficdem
,
aliquain dispulalionem incidimus, ct ulrum iis, quac .
dicunlur, a^senliendum sif, ha?silamus. Quemad-
modum enim in iis quie oculis ccrnuntur, rationi- , \ \
bus prsstant experinienta, sie iu subUmtbus do-
gmaiibus, cognitioni, quae ralionibus comparalur, .
fidcs anteceilit.

Ejutdem ex decimo oclaro capitum ad AmpkUo*

ctuum.
UIIIIS Deus et Pater, et unus unigenitus F i l i u s ,
ei unus Spiritus eancius. Unamquainquc per*onam
tigillaliui enuntiainus. Cumque oporleat connu- D
tuerare, non id agimus, ui inorudita numeratione
ad mulliplicis divinilatis intelligeutiani adducair.ur. Neque euim componcndo euuineramus,
crcmentum ab uno ad mulliludinem facicnles, diCintcsquc u n u m , ct duo, et iria : aul primuni,
aut sccunduni, aut lerlium. < Ego cnim, inquit,
Ueus primus , et ego deinceps. Dcuni secun
dum ad hunc usquc diem nunquam audivimus.
Bic enim Deum ex Deo adoramus, ul personarum
proprietaieni coiifitentcs, unicum prncipitum
asseramus, nec divinilatis rationcm in muUiludiHcm sobdivieam disiindinius, quoniam una in
l)co, et Patre, el Filiounigcnilo quasi forma spec*
laiur incoiwmilabili conjuncla vinculo divmitatis.
s

.
^ \ , \ ,
. . ,
\
.
* ,
\ , \ ^ , \ *
, \ , , , < *
, .
. '. , \ /*
, \ ,
,
\ \

. \,
:, \ , ,

61

PANOPLTA DOGMATICA. -

f T. .

62

, - Filius cuim in f>atrc, et Phtor iu Fllid. Siquidem

, \ , *
et hic est talis, qualis imago, el ille, qnalis ;st bic,
l v ol . , \ ,
t ex proprielatc pcrso.narum sint unus, ei unus,
(; " \ ex nalura; Riitetn comutunionc ulriqile miiiii) Quo, \ .
modo igilur si unlis, el unus, non (luodiifQniacuiii
, . '
dlcatur rex et iraago cjus, non -lamcn duo sunt
, \
rcges. Ncque enim poiestas scindiiur, aul dividitur
, . tcgnum. Nam sicut csl unius in nds imperium et
\ . " principatus, sic eliam qui a nobis habolur bonor,
, est onus, non ooulii. Honor enim, qui praeslalur
. \ imagtni, pcrvenit ad exciuplar. Quare quod bic fit
^ , \ < ariis iiriitatione. illic natura Filius obliiiet. Et
d ; quemadmodum in iis, qn:e fiunt ab artiiicibus, ex
. " \ , \
forma durilur similitndo, sic in ilta divina inccm * ,
positaque natura cx conununionc divinilalis est
, \ * - * ipsa unitas. Unus aulem est et Spiritus sanctus,
\ ,
qui et ipse singulariler cffertur, et per mtura F i
lidm conjanctus Patri, et per sc complet omnibus
, laudibtis celebrandam ac beatissimani Trinilalem.
. ^ :, *
Giijns cum Patre Filioque conjunctio ex eo salis
\ , \ .
perspicue. patct, qiiod non in rcrum crealarum
*
miillitudine, sed singulariler pronuntiatur. Non
, j enim est uuus e multis, sed unus esl singulari
ti\ . \
quadam ralione. Nam sicutunus est Paier, el anus
, "
Filius, sic unus cst eiiam Spirilus sanctiis. Tanluni
. \
igitur abest a nalura creaia, quanlum abesse par
,
Cst singularem a congrpgaVis el babenlibus mulli, \ , ,
lodinem, Pairi vero et Filio sic unilus est, ut oni' , ^
tas cum unitate conjongitur. Nec solum ex boc
* . natura societas dcclaratur, vArum etiarti ex eo quod
, ,
ex Dco esse dicitur, non quemadmodcmi omnia
,
sunt tx Deo, sed qaod ex Deo procedil, noti at
, ,
Filius generatione, sed ut Spiritus eris ejtis. Hic
; , auiem mihi os non tti membrnm inielligas, nec
;
epirilunt uii flatum, qui dffaolvititr ac dissipatut
%ed os Deo dignum, et Spiritom essemiam vivarm^ sanctiftcaiionis dominam, cujas quidem socielas
cx bis declaralar, esseniiae autem modtis arcanus servatur
1

xal Tlov

*.
* .
* \
'
, , , \
, ^ * ,
. *
.
, , \ .
^ \ , ^
,
( ) , ^ '

De Patre ilem, et Filio ct Spiritu tanclo dtuinela

simul el unita dhimtatis roiio, Magni . Gregorii
Theologi ex oratione prima de Filio.

(1) ln codi.c \ Moaquensi apud Matthsei prapf. nd

tniiiym. in Evang. legitur boc scholion a pr.ma
inantt :
/,
, \
' ^ ^ '

. \ )
*.6"/ , \ :
, , ! . ;
' ,

nobis autem unius Dei colitur principalus,

non quem una circumscribal persona : cum (ieri
possit, m ei unum a seipso dissideat, atque ita
^ u i ^ \
^ quem qualis natura dignilas. idem
consensua, eadem moiio, et omnium, quae inde
fluunt, iD unum concursus consuluat. Quod i n natu*
ra procreata fieri jiequit, Ut et numero differat, et
divi&am non babeal poteslalem. Idcirco unius ab
inilio ad binarium progressa numeriim inlra ternarium consistit. Id nobis esl Paler, Filius, el Spf*
rilus sanctus.Paler quidem genitor, et eroissor (hiu
mibi nec perlurbationem, nec lempus, nec corpu*
iiiteHigas), Filius vero gcnitus, et Spirilus cmissus*
%

s e

67

EUTIIYMII Z i G A B E N l

6S

Spiritum. Nam unus cst Unigcuilus, ut illud divi- . \ , . ,

nilaiis babeanl, quoil sunt singulajcs. Filius qui- , \ , .
deni, quod generaiur, Spiriius aulem, quod pro- . ' ,
xedit, non autein generaiur. Palrem vere Pairein, . , ,
atque adco mullu magis quain iJlos, qui suul apud
, \ <, \ , .
uuspalres, quoniam uniec Paler est proprta ac \ , \ , ' :.
singulari quadaui ralione, q u in corpora non car ,
d i . E i solum; nam sine conjugio. Et eolius Palrem, , ,
nenipe Unigenili. E l lantum Pairem, ut qiii Filiua ', .
anie non iuerit, et toium atque lolius Palrem : .
nostra enim iuceria suni. ab inilio, neque eaim , ,
postea coepit esse. Filium, vere Filium. Nani el , * , \
eximio inodo, cl solius, et solus, el solum Filius : , , .
neque eniui et Paler, el toluoj Filius, el loiius, et ab , ,
initio, quippe qui nunquam esse coeperit. Ncque ve* , \ , \
ro divinitas i u comuiunicalyr, qt conijnumcaiuein
.
unquam pceaiteat; aut ejusinodi, quae pracidalur,
, ,
alque deficiat, utmodo adsit Pairi, roodo adsii Fir . ,
lio. Spiriium sauctutn, vere sanclujn. Npn enim
. , \ alius lalis, aul modo lali. Neque sanclilalcm babct
' , \
cx adjuoctione, sed ipsamet sanctitas est. Neque ;
JUIMC magis, nunc minus esj. : ncc uJlo lempore
, , \
vel coepil esse, vcl desinei. lilud enim Pairi, et F i , ' .
lio, et Sprrhui sancto cominune cst, quod facii non
,
sunt. Diviniias item csl communis. Filio auleni, et
\ ,
Spiritui sancto id esl conumine, quod cx Palre
\ , \ .
sunl. Patris porro proprium est, quod sil ingenilus,
, ,
JFilii autem, quod geuitus, Spiritus vero s>aiicli,
\ . ;,
quod procedat. Haec aulem q:ia ralione iiaiit nibil
, * ,
est, quamobrem quxras. Naia, ul ipsi testaiitur, soli
. . . . .
^ . \
$e mutuo ct cognoscunt elcognoscunlur. lntelligent
,
. .
.
. ,

.

-
. . .
eliam ex nol^is ilb.qui poslca splendore ipsurum ' .
. . .
. J
- ,
, ,
strabunlur. Da igitur operam, ut prius eorum aliquis
\ ,
aut siinilis fias. Nunc aulem hoc doce lanlummo. ,
do : Uiiilatenj in Triniiate, et Triuiialem in uniiato
,
lolendun et adorandam, admirabilem in se lupi
. dialinciioiicro, tum unionem conlinenlem. Aflcciio, \ ^es nc meluas, si gcnerat oneoi fatearis. Deus enim,
, .
eui generai, affeclionibus tamen vacaU tn boc

libi fideni nieam obsiringo. Id enim dtyina, non

bumana ratione fil. Nam alio etiam modo est ipse
>, > .
Dcus, qiiam huinanQ. lllud poilus reformida, nc
*1 , , *
leiupus in ipso cogiles, creatumve putes. Deus
/uv \ , \
eniin nou est, si factus esl. Cave, ne dum inani
. , *
fitudio Deo cona/is opitulari, Deum lolias, c l Hlum

^u.i Deo aequalis est, conservuiu facias, qui te libc-

rura reddel, si principatum ejus vere et cx anhno
, ? ^
i^nrucaris. tie timcas Spiritus eraissionem admiuc.
re, nulia cuim Dcus, qui divcsin omnibus cst, aul cmitlcndi, ut non emiitendi aflicilur ncccssiiate.
Abalienationem potius el minas exlimesce, i.lis, qui de Spiritu sanclo, non Umi ibeolujjice quai^
lonliimeliose disputant, impcndcnles. Nec principaluni iguoipinia aCpce, diviniiaUm vel io una
loiicludcns tantum persona, vel ila dissecans, ut plures coustitvas deos. Nec tiyie, ue t^\)'i ver^aiur
.ciiniini, quod diviniiatcm asscras in tribus esse personis, cuui alius eam ne duabus qMidcm veljl
AUribucre. Hdecautem coutinganl, si quis divinilatis upiiatem ja Trinilaie per&onaruai aul dissplr
^ens, aul dubiians argunientis cpnelur everlere. J u vero illani tuere, quaiuvis uienlis acies ad e.ip
compreljendcndani sil imbecillior. Salius cnim csl te sub auspicio duciuque Spiritus argi^meniis raiiojiibusque dcsliiui, quam irapieiati promple desidiam sequeuieiu inservire.
Ejusdem ex oratione depacc.
llla vcrc Triniias cst, (ratrcs, non ^ua? constate^

ff.
: ; , . ,

63

P A N O P L l A DOGMATLCA. . II.

70

rerum inaequalium numero, alioquin quid p i c b i , xa\ ,

bcal dccoin, aul coiuuin, aui deccm millia, aui his
;
cliain plura, quando mulla sunl, quas nuineianlur,
, *
noiuinaie, ex quibus ipsa compoiialur ? Sed qiue
;,
res aequales el pa/i honore praeslantce ila couipr
, \
beudit, utquas natura unita suni, uuial, ncc sinat
. ,
ea quae dissulvi non possutit, solubili nuincro
\ . "
dissipari. lia sentiinu*, el hanc lueniur sontentiani.
\ ,
Quomodo aulcin ha>c lum habilu tum ordine sese
/ ,
babcant, solaraipsani Trinilalein nosse coniUeniur,
' *
ct menies iiias mundas ac puras, quibus arcauuni
,
boc Triuilas ipsa vel nunc aperil, vel io posierum
, \ , ,
palcfaeiel. Nos aulem scimus, unam ei eaimlcm
, \ ,
esse divinitaiis naiurara, co qui sine principio esl,
, \ .
el eo qui gcneratur, el co qui procedii i U coii Siamem, ut, si cx buiuauis diviiia, ct maxima ex
\ , \ ,
parvislicel conjiccrc, animus noslcr ex uienie,
, , , , (
raiione, et spiritu conslat. Quanquain nulliiiii
, * , \
exemplum adduci polest, quod vcrilaiem illius
, , \ * , . ,
adurobret alque expiimai. Ha?c sibi ipsa convenil,
* , \ , \
semper est cadem, soiuper perfccla, qualilate,
. ", \ . quanliiale, ct tempore caret, creata non esl, com*

prcbendi non poicsl, nunquam a se de&eiilur, st
, ' nunquam doserit. In bac vUas el vitam ; luinina
\ . el lumen ; bona el bonum ; glorias c l gloriaut ;
, . Terum ei veriiatem, ei Spiriium verilalis ; sancia
et saiictitatem ipsam aguosiimus. Unauiquanique
' ,
in ea pcreoiiani, si per se spccielur, Dcum eese
. '
dieimus, animo et cogilalione dislinguenles, quas
/ .
, \ , \ , ^ scparari noa possunt. Trcs ilcm |:ersonas cadem
mulioneiialuraque inLer se conjunclas colnnus ut
, \
unum Deqm. HaVum nullani baec tupra se dcl , \ .
riorem habuit, aul pratslantiorcm, nequeeniiu id
^, \
, \ ; - fieri poluit : nec post se deicriorem, aul pra?Atantioreni esl babitura, neque euim id fieri poteril,
^/,
Nec aliud quidquaui eodera bonoris gradu secum
\ ,
cst acceptura. Ntbil enim eorum quae creata vt
,
. serva sunt, e l lanlum babeni, quaiiluoa illis Cht
imperlilum, quseque suis circunu>cripta sunt t^nni, ; \
, >; nis ad in< realam, ct principem, ct immensam,
' alque jntiuilaui naturaip polesl aspirare, sed parliei ooinino sunt remplisiima, pariim propius abr
\ \
sunt,
aut aberual. Idque non nalura, acd munerc.
, ,
Ecquando baec, cum ita do Trtniiaie seaMDius, ut
, \ .
D el libeuler serviamus? Si lainen recla domipan.
9

Its divinilat e cogniiio, qua menlis ipabecillilale non coinimsceas ea quae inler se dislanl, soiviiua
appelianda est, ac non polius libertas, ct regnum. Quoruni auleui tara praeclara ^ervitus est, q i a i ^
erii eoruin priucipatus? Si lanii referl cognovisse, qua&(4 erit cognito perfrui? Hoc vobis vull magnumipsitfn mysleriinn. Hoc iu Palrcm, el Fdium, et Spirilum sanctum communi nomine bdes, ei
regeneratio, abnegalio iupiclalis, el divinilalis confessio. Nani id per illa verba coroniuni nontine
ioleUigiUir.
*1
.
Ejusdem ex orathne in (Hem natalem Chrisli.
, ; \ }
, $
, ,
, ^ , ,
/; . , .

Cum Deum dicimus, Pairetn, etFilium, ei Spiriium

sanctum intclligimus, ne si supr? lcrnariuni bunc u
merum divinilalis difTundalur, deoruro muUiludiueiM
introducamus; aut, si infra circumscribalur, illam
inopia damncmus, in alteroque Judscos iinitcmur.uni
toluni ascribenlesimpcrium, in altcro aiiteinGnecos sequamur,deorum iurbam roiifingcnles. In utra
que enim opinione similis error deprehcndilur.

EUTIIYMII Z l G A B E N i

72

Ejutdem in sancta Lumina.

$1 .
Cum andilis Deum, simul, et tribus lumini , \ \ ,
bus illuslrainini. Tribus quantum periinel ad pro- \ , .
prieiates, seu mavis byposiases, aul personas. , ,
Ncque enim ht vocibus expendendis digladiabimur, ,
dum ad eamdera nos sentenliam ducant. Uno au- . \ ,
tem quantum ad essemiae ralioncm divinitalemve .
>, W , \
spectat. Indiviso enim, u l i l a dicam.diviclitiir modo,
divisoque conjungitur. Nam divinilas in tribus . , .
esl. Et baec tria, in quibus est divinilas, vel ut ve- , .
rius dicam, quae ipea sunt divinitas, unum sunt.
(|,
Necplura bic adiniliimus nec pauciora. Haec vero , >. *ila s aluhmis., ut neque in uniuie confusio sit,
\ ,
ncque in divisionc dissidium. iEque eiiim et con\ , ,
traciionem Sabellii, et Arii dissectionera delesla . ^
rour, quorum senteniiae licet ex diameiro pugnent, , ;
in eaindem tamen impietalem incurrunl. Quorsum
, \ ^ "
eriim aitinct, Deum vel prave conjungene, vel , * \ ,
inacquales in paries dissecare? Nobis aulcni unus , , c * , > \
esl Deus Paler, cx quo omnia ; c l unus Dominus *
ieaus Cbrislus, per quem oiunia; jet unus Spirilue , eanclus, in quo omnia. Qu quidem verba, < ex quo, , .
ei per qucm, ct, in quo > nalurasnjon secant,ne ,
ic proposil onum quidcin el nominuin ordo com- ;
muleiur : sed dislinctas uuius minime confusae
) , " ,
iiaiursc proprielalcs nolant. ld ex eo perspicue' , . .
paict, quod ad onum rursus omnia referunlur, ut facile aniraadverles, si atlcnU* legeris qua ab eodeai
Apustolo alibi scripta sunl, cum dicit c Ex ipso, el per ipsum, et in ipso sunt omnia . > Add.l
euim : lpsi gloria in sxcuia.> Amen.

4 1

Ex eadcm oratione.
Pater esl Paicr, ei sine principio : Fdius est
Fiiius et non sine principio, a Palre eniin est.
fiuod si tempoi is priucipium intelljgas, ipse quoque cril sine principio, quippe qui tempurum sit
eflecior, non auiem subdilus lempori. Spirilus est
vere Spiriius sanclus a Palre provenicns, non ea
ralione qua Filius, neque enim generaiur, sed
procedit. Quod si novi aliquid in verbis, quo res
dilucidior fial, usurpandunt csl, uec Paier deperdit aliquid ex eo quod ingeoilus est, general enim.
Nec Filius ob ld quod generalur, nam ex ingenito. Nec Spirilus, quia vel ad Pairem, vel ad Filiuin
referalur. Procedit cnim, el Deus esl, licet irapiie
aliur vidcatur. Nam si proprietas est, erit immo-

.
, \ ,
, , ' .
;., '&
. , .
, ^
, , ;, *
, j i l \
, ;
, ,
, ;
/) :,
, , ,
. .
\ ; 01
,

D - | w
, , ,
.~
:
prieias ? Qui auiem mgenilo, genitoque deos ila
, ', \ ,
siatuuni, ulcoimnuni lantum nominc convenianl, , ,
nalura autem diversi xsisiant, i i forlasse et Adam
, -.
e l Seib nainra diversos esse oonlendcnl, ille quod
. '.,
3inecauiis opera et conjuuclione iaclus s i l , hic
\ , .
aulem ab Adain Evaque progenitus. Unus igiiur
Deusjn iribua, c l tria vnum, ut dicluin eM.
r

Ejuidem ex oralioye horjatoria ad bapitmum

tuicipiendum.
Hanc libi tolius v i l x sociain
prdiiejclaiiique
Jlribuo diviniutem unaui, et poieslaiem, qux el
in iribus singulariler inveuilur, el tria parliculaHcni. n, 56.

elr ,.
\
, \ ,
, \

73
RANOPLIA DOGMATICA. - . II.
74
&* , Um coeprebendit. Ifoqtt OMeatia, aot natera
* , \ est inaequatts, neqoe aaperfoione,
, , tv ve aegelur, aet i B i m i n u i l u r , sed undique aqualift,
* undique eadem, quemadmodum uaa eat* pukbri * I * , iudo coeli et magnitado : trium inAnita conjimetto,
\ , qaomm unusquisqae, si per se contideretar, est
, * Dem: sicut Pater,sic etiam Filias; et sicul Fiiius,
* - sk etiam SpirHai oaoctae, proprieiate uniuscujusque
, . conaervata. Sin tree simul considerentar, sonl unus
, . Deas. Id proptcr eamdem nature essentiam, hoc
, \ . " propter Imperium singulare. Unom cogittre non
, , potsom, quin a tribus luminibus illuttrer. Itoc
, . ! intueri distincia nequeo, qiiia ad onum perducar
, splendorem. Gum aliquod eoram nnam contemplor,
. " ^ , iu eo tolam lucem aiiimadverto, ocalosqae
__ meos
. , ita repletos aentio, ut si, quod majus est, illos
. * , effugiat, DOH valeam magnitudinem ejus eompre ; , bendere, * defieienti, id quod alii exeuperat,
auribaere. Cum tria cogiutione conjungo, lampa
, dem onam lic mtueor, ut laeem ejtts copulaiaw
. - atque unilaiB dividere, aut dimeliri non possfoit.
, generationem reformidae, ne Deo affectiontira
, \ experti affeciionem assignes ; ego creationem
. ' ttineo, ne Deum tollam,6i vel Filium a Patre, vei
Spiritue naturam a Filio contameliosa et inxqualt
, \ sectione sejungain. Id enira absurdum est, quod
, \ \ ab istis, qui penrerae Divinitatem examinant, non
.
solum Deo ascribitur, quod creatus sit, verum
eiiaBi quo$ creatos asserunt, runum dissecant. Nam ut a Patre eejunctum Filium in rebue
banUibus et infra posius, nempe creatis locant, sic ruraum procul a Filio dignitatem Spiritug
separatam ponunt, ut I S U nov* theologia ei Deua simul, et res crealae afficiantur ignominia*

, \
. ,
,
, \
.
. , , , .
* .
, .
) , ,.
,, \
*
.
*1 zbr

,
\ , '
, , *
, .
\ .
, , \ , ,
, . , , .
, \ ., , \ PATKOL. GR. C X X X .

Ex eadem oralione.

YoloPairem majorem dicere: ex quo enim apqualet

babenl ul siel aBqualoo, ex eodem babont (id qaod ab
onRibiu coneedeiar) at ftint: sed rereor aeillun,
qi prtacipiiiai est, Biinomm principium con$tituam,
oi<:ai lMMMNren tribnere majorem coaor, ignominiaui
afofara, Ei noqiio deeori e&se son poie&t bvroiUuo
oary, qoi ait ipee amiU Adbc le fore suapicor inaoiiabtleoa, m cvm aM|oram cceperia, iu Aaturaoi
aeoet, m'in ommibttt e a j o r e dicas. Nam aaiura
najor

Boa

estf qaa#avia detor, ut caun siu

Eortim euho, quacjatdem aoat etaentioB, nulluiu

caoonlia maius eot.

ok> iii booore Spirilul Filium

aatefofre, aod ba^iiomin non patitur, quo aum

iBiiiaUM per

Iptam ttpirkuiii.

Ejutdem

oratione ad epi$eopo$ qui navi

advenerant ** Agypto.

tx

D U M In relMM naxiraat cogQooce diffeMnliaa

dooBioaUoaoj , M B apnd noa

vel tyranats aocait, tol pauperut divisii sed

quas ipsa oalura pmecripait , &4 uraen Cas eat
Ua loqui, cum prior til tutm ipoa namra superior.
Harum aoa et4 effeclrix, priaco^t, iniobilU;

attera facta, ei svbiedm comBvtalMlts* Alque, ul

brevias dloan, na aupra teinpua eoi, aliera aub
lempore. Prior vocater Devs , licM ia iribua
consisut, causa, opifice, ei perficienle, hoc eat
3

75
EUTHYMI1 ZHJABtfNI
76
Ptre, Filie, et Sptfit* sanei, Qui nec tla die- , \, ,, x*\
.
i r M t i atmt, ut diruaanler iialura : pec ita cpmr , & ,
preui, una coDcludauiur persona : id ^ , ,
Ariaftam sapit iaeaniam ; koc SobeUianaro impie- .
tatem : eed et plane disiractis conjtinctior eet, , . *
t penitu* soiUariis copioeior. Posterior nobiecum ,
e*i, et qom creaia sont, unWersa compleciiiur, . * *
quoruro, ut unamquodqiie magis, auirainusaccedit \ ,
ad Deuw, eic iirter csetora magis, aul miniie exceHii.
.
,
lisceum ita ee habeam, quibus Doroious cordi
eei, ii accedant ad nos, ut unam in tribus Divini- , * , \
lalem adoremus, nibil abjecmm, aut huirile \ ,
subliuii illi inaccesssque glorise ascribenlea, sed ,
exeelsam unius Dei majestatem in tribus personis \
perpetuis latidibus, el uno ore e e k b r a D t e * . Quo- ^ .
wodo eim ei n&lurse, cujus amplitudinera, ,
quoniam immensa ioOnilaque tsl, explicare non ; "
peswimus, quidquam abjectum, aut buwile tribue- , \ \
M H I S ? Quisquis autem aliler senlit de Deo, et idcirco ,
presuutieeioiam ejue esseniiam in naturas sciudit , \
ioaquales, is si divino gladio dissecabiiur, et pars ,
ipsius ppneiur cum inGdelibus, et nunc ei in \ , > .
posternro acerbos pravae opinionis frucius percipiat,
ntiuUne erii admirandiim.
\ \ ;
Ac de Palre quidem nibil atlinct dicere, cujus
ab omnibus qui iialurali cognitione et communi \ ,
sensu predili aunt, ajnpliludo concedilur, quan- ,
quani ignominia; primas ipse lulit, cum a veteribus. , \

illis novarum rerum sludiosis in bonum et

opificcm divisus esU De Filio aulem el
sancto videte, quam simplici et brevi
disseramus, si qnis poteril aKqoid in bis

malum
Spirtlu
ralione
depre-

\ -

\ \ "
, .
, ,
bendere, quod invtrli comnwtartoc queat; qiiod , , , tmitporis, aul loci, atit peieslalis, ant aulioitit , , ^ ,
allquo fine, ant meRMira eoniprebendaiar, ntei , , , ,
ipsttm natura bontttn, nisi poiite
mobilea, , *
nisi cjesdem essenti, ntvi adorandr, nii cotbtw ,
dandi, nisi vfenerandi, nmi etdem naiacrd baJwndi , \ ^
plane vjdebontor, id eofaprobeior Aiqae mim^ , dainr, nee verfram factan, qoin eenleoiia vealm , ,
ftcqtrieeeentes eoe coaftBrvoruoi boaore tolaBdo
,
esse faieamttr, Hcet ea n M i p e io bta iadenda ,
*il Dirinilalis {acnm, skn oaraia, q u a Patcr inbet, ,
Fitii , exceplo, quoa Fflies a t a f t faifiaitiuo: ^
et q u o a n q 6 sant FilH, eani eikmu ^ptriiiw,
. ' , :>
p w t e r unura id, quod Spiritut mm ooi ^oniUu.
, \ /Quidquid aiuem 4e Filio dicitur, quod ad corpns , , '
speciet, id ad JMemnpMim porlinei hominem et ;
a l o l e m nosftram, euoi id, qued oootrem erat, aasvmpeerii, ul nova coDJunciione nobis, quod
^umn eral t a r g m t u r . Dvtmile tandeoi aliqoaAdo debrare, hianiiim verboruw et nos ab ip$o depe!tomium infeniorea ttt q i d deptritio, domus Lsraelis ut Scripttira verbis vicem vesiram
9

deplowm t
1e*er*r e q l d e m FHH appeliaiMwei tana nmluo
iamqae

MbHuiQi t

qiioqiie

poninieOMmt.

magnae,

qmas

damNmet

Veneror tiem

oiqwileoi

epiriUM sa&di dionitaleai,

4t4o,

sed

miaM

adversm

Spiritum ipstro exaeeraiUur, refurmido^

u e c r a l i o tm\m est, non tbevlocU, qiue Spiritum
qoi

, \
, -
*
pou
, t%r
t

77

PANOPLIA DOGMATICA. -

. .

73

, \ & , *- a dnrhiitafe tenetnm statuit, l l e d aotetn hic eet

, * * obamaQduai^ quod cuna Dominiis tit is, cui mata , , diekar Spiritiis, lanquam Dominus ullor exsistit,
, ,
forre noa posaua), u4 veraer in lenebris, pootea , quam tum iUustrauis, ei ex tribua, in quorum n o , ' * mine baptizaiue eum, aliquem mtDorem dicam, ut
.
vero in aqua aepuluis sim, non ad regeneracioaem
wlUaiua, sed ad mortem.
, , \
Audacter dteam, Trinitae aaneta, Ui arrogan - \ . \ tiae igooscas roo: nam de animae periculo agiiur.
, \ . Egoquoque imago sum bti coelesttsque glori*,
., Mcet in terria dogam. Quamobrem addui non pos , , *um, utcredam, roe per iUum qui ejusdem sit c o n . , diiionig, qua cgo Mtm, gatutem aesequt. St Spiriiug
, ^ sanclos non est Deoa, etadal priue, meqiie, qui
eodem cum illo auoi ordine, tuuc divinum efficiau
, ; " Nunc autem qwe fraus, qui dolus esi gratiae, imo
, \ . ; ,
\ * , \ vero eorum, qui gratiam tribuunt? Egone credam
; ! in Deum, m impioe reddar? Aliud confltebor, ut
aliod discam ? Qucnam isise fallaciae verborum et
frandes, quae 8uig{me ialerrogationibus ad baec
eonntenda perducwtt, at ad ilia deveniamf Mite 6*" , \
. , \ ram alque obscuram splendorem menm, sordi . damque m u R d i l i e m , ai baptismo sic aWuor, u i n i grior flam; si nitidiorea atqde mundiores aspicio,
; ;
qui
non suntabluti; simala baptizaniisopluionejdelu ;
$ , , ; t i epiritum meliorem quxro, et noa invenio.
, " \ , Da,mibi baptismum alterum, et de priore maJe
; " , - teniito. Quid mibi perfectam invides regencraiio, , , 6<, Q n e m ? C u r m e e x templo Spiritus, qui Deua est,
,
creali spirilu habUaculum reddie? Cur eomra, qtwe
.
roca
sunt, allud hoBoras, aliud afficis ignomiiii; j
lnaequales in Diviniiate panes conslilete, ut nrtlH graliam ssces et imminuas, vel potius u l g r a i i * nie
subducas e l snbirahas ? Aut loium bonora,vane teeologe, aut loium despice ; u4quam\is Uiipie seiitias,
libi lamen ipse consles, nec naturaro aque bonoratam iiiique judices.
,

, \
,
. 6\
, < ,
, oC
;
, \ , jy
, , \ ,
, , ,
, \
, *
, \ ,
, .
, c \ , , *
, c , *
,
, ,
, .
1

Psal. xxxv, 50.

Joan. x^ 50.

* Joan. xiv, 25.

Fa vero noslrse sH orationis summa, Dei laudee

cum serapbiois decanla, qui nnum principalum
tres conferunt sanctitalcs,et essentiae illius prtms
lantumoslcndunt.quantum ipsorura alstadiosis patcfaciunt. IUustrare simul cum Davide lumen ipsun
sic alloquente: < In lumineluo videbimus himeii",t
Filium nimirura in Spiritu, quo quid fleri potestitlHtrius?Cum Joanne tonilrus Olio l o n i l r u m emitle,
n i l l i l

hwmile, nihiiUerreiiuiii, scd exceleum

atque subiime aliquid aonans, utpoiequi cognoscas,
in principio esse Yerbum, el Verbum esee apud
Deum, et Deuiu esse Vcrlniro, et Deum verum ex
vero Paire, non autem conservum booum, sola F i lii appellalione decoratum, ei alitiin Consolatorem,
alium nimiruro ab eo, qui toquitur, quod est Dei
Verbum. Et cura iegis : 1 Ego et Pater unum sumus
, > naturae conjunciioiiem conlemplare.
Quando illud a u d i i : < A d enm veniemus, ei mansionem apud eum f a c i e m u s personarum disliaclioqem intellige.
k i

EUTHTMII ZIGABENt

79

80

At cumPatris, etFilii, et SpiHtoseanli'Domcn, I

IpffvtueOqte '
trcs utiqae proprietates , utta cum Luca in rebos
. ( *( , xa\
at apostolis gcsiis versanstiifenie, -cur cura Ana, , tlft
nlaet Saphira novis furibus inis goeietatem ? Yre ; enim novum 'farandi gemis est, cmn qais ea quse , ' \
propria sunt subripit, presertim si non argenttim,
, , , i)
aut aliud quidpiam quod vile parvmnque s i l , a l l i n , , *'
guam aufeam, aut tenuem,aut didrachma, nt miles
, \ ,
ille quondam insatiabflie, sed Divinitatem ipeam
, .
hireiur, menlialurqne quetnadmoduni audivisti, noa
, ' , \ , \
homlni, &ed Deo. ^enerandam Spirilus cole poie- ; ' \
siatem, quibus vuit, et quando v e l l , et quafiioio ,
yult, aspiranlis. Descendtt enim super Cornelium
. " ei domesticos ejtis, anie baptismum ; super aliot
| , * ,
aotem per apostolos post baplismura, ot et ex iia,

qux, non m servus, eed tanquam dominus geril, et ^
ex illis, quae in o , qui initiandui est, reqairit, d i viniialem lestetur suara.

Cum Paulo, qoi in tertiiim aublatas esl coelam,
,
tracu theofogtam, qui ntinc tres p e r t o M a , ordi, \ ,
rie commulato Ka confiwnerai, ut nunc prkBO,
, , ,
nonc sccundo, nunc tertio loeo eamdem personam
* ;
noitiinans nature declaret ttqualitatem : nojie
<hia8,~aut unam eanim aliqoam tantum ponil, laa- -
, ,
quam reliquae conseqeantur-omnino. Allae Sptritui
* \
assignal actionera Dei, quasi nibil referat, bunc aa
, ,
illuni dical. Alias ftOtemproSpirilu Chrisuim afferU
E l aliquando qnidetn persona* dtelinguii*: c Unua,*
, , ,
inqniens, Deus, ex qeo otnnia, et nos in ipann :
et. unus Doroinus Jesus Christus, per quem omnia, , , , \ .
el nos per i p s u m * . > Aliquando auiem onam ex- , * , \
* > ,
\.i \m\X divinitatem: Quoniam, > inqutens, c ex
" , \" , ,
ipso, ei per ipsum, et in ipeuro oronia
nimirtim per ipeum Spiriiam, qucmadmodum in muliis , . .
Scripturae locis declaraiur.
1

Ejtudtm ex oratione in Ariano*, in qua et de se

ipso loquilur.
Nos autem adorauaus Palrem, ei Filium, e l S p i r i lum sanclura,Palrcm Deum, Filium Deum, et Spirituiu sanclum, ni*i nioleste fers, Deuuu Naluram
iinaut in tribus .proprietalibus, quae nienle perci.piuiUur, perfecueque sunt, el per se conslanl. Qus
uuutero quidem dislinguunlur.divinitale vero dividi
jiequeunu Has mibi voces conccde tu, qui bodte minilaris, reliqua qui volunt, curenu Non patilur in "
Filio Pater jaciuram fieri, nec Filius, in Sphrilu
sancto. Fieret auleni jactura, si esseni crcati: quod
euim crealum esl, Deus non est. Nou fero, i n quis, perfectionem imminui : neque ego. Unafldes,
uuue Dominus, unum baptisuia. Si ab boc exci^lero, ubi nanciscar allerum ? Ecquid dicitis tos,
qui baplizatis, aul rebaplizatis ? Llcelne esse spiriialem sine Spirilu ? A u l pariiceps Spirilus est
(jui Spirilum colit ? Aut Spirilum colii is, qui
Ui noininc crcati coaservique spiriius baptizalur?
Minime vero. Nunquara dir.es lam muka, ul a \era
eutenUa diacedam. Non fallam te, Paler expers
9

J Cor. , 6.

Col.J, 16.

,
.
, \
, \ . ,
^ , , ,
\ , , * ,
, \ .

, .
,
* ,
. . . ,
, . ,
; ,
; "
;
; ,
; . .
, . ,
. ,

PANOPLIA DOGMATICA. -

. II.

. UUkt , \ ^.
, , \
, \
,
*
,
{ .
, ; , ;
, ;
;
. ; ; ,
. YWv; ,
, . ;
, . ' - *1

fUtnctfrii. Non faflam le, Verbum unigcnitum. Non

fatlain le, sancte Spiriius. Qtiid confessus sim,queui
deseruerim, quem sccutns sim,memiri.Non commiitam, at qui magistri fidelis voces doctus sum, discipulus sim infldelis; qui veritatem confessussum,amplectar mendacium ; qui ut perfcetusevadcrem, veni,
reveriar longe quam veneram imperlectior : qui ut
vitam assequerer, sum baplfzalus, in aqua morlem
inveniam, fnslar eorum, qui in ipso partu moriuatar, et obitum cum ortu conjungunt. Quid nie
eodero -tempore bealum facis et miserum ? lucidum et obscurumf pium ct impium? An ut speni
regenerationis amittam ? Yerum, ul paucisrem concladam : esto confessionis ineroor. In quera bapiizatus es? in Palrem? Bene, sed Judaictim id
, \ ; \ . est adbuc. In Filiam ? Recte, neque enira hoc am; . plius Judaicum, altamen nondum perfectum. Et
, \ , \ .
in Spiritum sancluro ? Optime, perfectum istud
jam est. Caeterum age, num in eos. simpliciier,
, ,
an aliquod est eliam borum commune noinen?
.
fttiidni ? Ecquod ilhid estfDcu*. In hi>c nomen
c o t u e u n e crede, incede,el regna, et aaeendes binc ad coelestera illara fdicilatem, qua3, u i mibi qui

<tem videtiir, nibil atitid est, niei txpresea horom comprebensio.

pr* Ex oralione, quavt habuii in contpectu eenlum auint*

.
quaglnta episcoporum.
" , V ,
Verum ut baec singula breviter percurramus, is,
, \ , , ! .
qui aine principlo est, el isqui princtpium est, et
, - U , qui cum princrpio-est, sunt unns Deus. Nec i l . , , *
liue, qui est gine principio, natura in eo sita est,
. , Q quod sine princtpio, aut ingenilus sit. Nulla naraque naiura eonatiluitur ex eo, quod hoc aut illud
.
. , ' Bon eit, 8ed quod hoc sit. Esl enim positio illius,
. , quodeal, non autem ablatio illius, [quod non est.
Meqoe priocipium ex eo, quod prtncipitim est, ab
. ,
eo, qui sine priBcipio esl, dividilur. Neque enhn
, . "
natura principium est, qnemadmodum nec cjus na , ,
liira, qi principium non babet, est iHud* ipsnm
. \ ,
, , , quod vacat principio. Haec etiim, netnpe, sine prii
cipio esse , ct esee principinm, ad naluram spe , , * , , , clant, non autom nalurae SHHI. Ilhid etiara, nimimm
. - eaee cum illo, qoi prineipio vacat, ei cwn to qui
, , \ principkim itidefD habec. Nomen veao illiut, q*ti
BOB babel principium, est Pater. Ejtis aulem HH
. , \
esi principium, Filius. At Hlius, qui cum prineipte
, .
esl, Spirilus sanclus. Horum irium ui>a natura. Unitas Paler, ex qno sunt, et ad quem rereruntur
reliqui, non ut in una confundanlur persona, sed ul sic inter se vicissim babeant, cum id nec tcm^
pus, nec voltiniaft, nec potesias impediat, q o eolent csse caasae, cur nos in multa distrahamur,
nec aolum ab alits, verum etiam a nobis ipsi distemus. At quorura nalura simplex est, i i el idera
esse, et unum esse proprie dicuaiur. :
D CoiUenliosas vero in alterutram sermonis partem
, \ , declinaliones compensaiionesque valere jubeamus.
\ ^ , \ Ne vel in uno contra tres Sabellium seculi improba
, - contractione distinclionem everlamus : vel in tri\ , \ bus contra unuai favenles divisione prava
. unilatem dissolvamus. Non entm malum malo commutare quaerimus, sed a bona non aberrare. Ulud
,
. , enim ludicrum improbi cujuspiam sit, male res
. nostras expendentis. Itaque nos, per mediam ac
, , regiam iBcedeutes VAW ia qua virlutum eiiam
)

63

EUTHYMII ZIGABENI

04

iTaec quomoilo possiut entinljari, ut quac scnsibus ?, .

vjnt obnoxia, non occurranl, equidem noscLo. El
' \
paulo po$t : Quapropter ut iutra noslros terminos , \
oonsis'amiis, Patrem ingenitum, Filium genilum,
\ ,
Spiriiuin, quemadmodum ipsomet Deus, ct Dei
> \ :. ;
Vcrbum alicubt dicit, a Patrc procedcutcm iuduci- . \ ,
nuis. Quan.lo igilur, inquics, bi ? Aniequam ulla
. : , * .
cssct lemporis ralio : ct, si Ucel juveiiiliter loqui,
, \ .
qaando el Pator. Sin pcrgas quxrcre, ecquando
, \
Patcr ? eum nunqiiam non fuisse respond bo, ut
* "
Mem dc F.Iio eiiam intelltgas,. el Spirilu sanclo.
; "
Quod si riirsum interroges. quando Filius geniius ., \
fucril, audiesa me, tum, cum non esl gentlus Pa- , \
tcr. Quando piooosscrit Sjnrilus, cum ipsc Filius .
m n proccssil, sed sinc lcmpore genitus est ralione , , * , ,
ii.expli, abili. Quanquam diim lcmporis sigiiiiicaiio-

^- n?m cffng mus, licct verbis viin aOeramns, non

possumus lamen aliquid. quod supra lcnipus sit*
^ >, $ consiitucrc. Siquidcm illae voccs : < quando, anle,
\ / \ , .
posl, ctabinitio, leniporis non sunt expcrtcs.
, ; " , \ *
Spalium igilur illud, quod duralione sua respondet
.
scmpilernis, quodque ncc ullus motus, nec solis , ;
cursus dividit auldiroetilur (id quod accidit tem- * . /
pori) saeculum appcIlemus.Quomodo igitur, inqnies,
, -
Filius, el Spirilus, cum sinl, quemadmodum Paler,
; \
seu ptorni, IIOII sunt ctiam.sicut ille, sinc princi, .
dpio ? Qubniaiu ex illo sunt, licct post illt;m non
*> ,
sinl. Quod enim priiicipio carct, a?ternum esi : quod aulein aetemum, non conlimio est cxpcrt
4

<

principii. Ad principiuiii enim, quod csl Palcr, refcruntur, quocirca principii non sunt cxpertes.
Jam iliud conslai, Mon omucm raiisam. iis quorum causa sit antiquiorem esse, neque enim lure
sol cst anliqnior. At si icmpus respicias, Filius et Spirilus sanctus perinde alque Pater principio
vacant, quamvis tu simpliciores perierreiacias. Nam lemporis auctores ipsi tenipori non suM subjecti*
Ejusdem tx vraliont dt dogmate et itatu ephcopo*- C tov ,

.
Adoramus igilur Palrem, et Filiura, ct Spiri , \ , \ tmn sanctum^ et proprietates ita dividimus, ut di , :, ^
>initatem unani esse dicamus. Neque tria iu unum
, \ *
conlrahimus, ne Sabellii morbo laboremus: nec , ,
\ ,
ut\um in iria diversa alienaque scindimus, ne in
A r i i furorem incidamus. Quid enim atlinet, tan- .
^ pia \
qnam planlam in allcram partem inclinalam et
prorsus incurvam vi in pariem conlrariam dislor- , *
querc, et perversilate corrigere perversitatem, ac 0,
;
non potins ad medium sic adducete, ut in divina
, ,
pietaiis tcrminis consislamus ? Cum medinm dico,
, \
vcritatero intelligo, quam quidem solam spectandam
, \ ,
fecte sentiamus, ut et improbam contraciionem, et
divisioncm hac ipsa absurdiorcm cviietnus, ne si ad D
ttnam personam sermo conirahatur, omissa multi^
plici divinitate, noda nobis nomina relinqnamus, \ \ tmmdemqafePairem, et Filium, et sanclumSpiritum
, ,
atbiiremur, nec magis unum onincs, quam unum- ..
quemque nihil esse dcfiniamus. Dcsinanl cnim csse,
\ , *
qaod sunt, si inter se confandanlur et perturben , , \
tor, neve Ires diversas dissimilcsque alque inter se
, \ ^

, \ ,
,
, . tk

\
\
.

PANOPLIA DOGMATICA. -

. .

6*

, ; diseectas naturas distrahamus, ut Arii vull foror et

\ , .,
ifisauia aut sine prinripalu, aiil eine ortline, ft
quasi adversarios, ut ita dicam, deoK constiluentcs,
.-, vel ud Judaicam demissionem declinemus, ui ingc ,
nito lautum diviniiatem ascribamue, \el in con, \ , trariam, sod aeque lnalam opinionem adilucamur, ut
, - trta staiuamus principia, et tres deos, quod oin. \ : n um quoi dicta sunt, cst absurdttsimum. Cavei; \ dura enim e?>t, ne dum Patris niiuium siudiosi eese
\ ; volumus, ipsum aufecamus. Cujus eniin eril Paier,
, /. si nature diver&e Filius, ulpoie ciwi rebus croaiig
numeratus aesignelur ? Aut dum Cbrieli siimiuni
; amantes viileri cupimus, ei oe iilud quidem serve ,
miia, ut Filius sit. Nam cujus eril Filius, nisi ad
. \ > . causam (I), qui Paler est, referaiur? Nuve Pairi
niinuamus priiui; i i dignitatem, quae ad ilium ut
\ ,
Patrem geniloreinque pertinei. Minutaruw eniiu
\ ; , .'
rerum, et q u se baud saiis forent dignaa princi \ ('..
piiim esset, uisi causa essct divittilatis, qua; i i \
FiJio el Spiritu sanclo eonspicilun Sic igilur oportet Dcum unum asscrere, ul ires byposiaies, seu
tres peraotias cuiu sua quaraque proprieiale faleamur.

*Ex
Ejusdem ex oratione in lJeronemphilotophnm.
" \
Religiouetnnosirani itadcfiJiilo,uliiiiumcsse Pcum
* dpceas, ingenUum, ipsum Patrem : unuui gcniluia
, * Dominum, nempc Filium, qui ct ipse. quide.u vocalur Dcue, cum per se dicilur, Dotninus aulcm, cum
, ,
., , nna cum Palre nominatur Deus quidem natura,
minus aulem principalu. Uuum Spirilum saiuimn

qui cx Palre provcnit, sive proccdit. E l Dcus qui , \
* - ' dem cognoscilur ab iis qui eorum, quae propjs la
sunt, nptiliam babcut. Ab impiis auleoi impugiia, , l u r ; el ab aliis quidera tantum inlelligilur ; ab alii*
:
, vero, qui n>agis spirilales sunt, etiatn praedicatnr.
, \ - Ac Pairem quidcin sub pri|icipio non csso slaluendum, ne primo ahquid, unde et ipsuin cxsslal,
,
adjungamus. Filiuiu vero et Spirilum sanclum n o i
, * *
csse bine principio, ne quod proprium est Pairis
, \ *
, , \ adimamus. Qui l u m sine principio non sint, a l i quotamen niodo, qqod niirabile eet, si;nl sinc prin* , 4
cipio. Non sine principio sunl, id est, non sii.c
,
causa ; snnt enim ex Dco, quapivis post ipsum non
, *
sint, ut lux ex sole. Sine prijicipio aulem, quod ad
,
lempus pertinet, ne res fluxa slamibus auliquior
, ,
, - D s i t , et^sscnliis id quod essentia carol. Nec tria
princijiia, ne a Graecis conilcla deorum nailiiiiKlo
, ,
conscqualur. Nec unum eo duniaxat modo, quo
, , \ , Jud;ci putanl angu&lnm quoildam, c l myidiim,
, - validumque principium, ulvel in seipsa Divinitas
consumaiur, id quod placuil iis qui Filium ila
, *
deducunt a Paire, u l eum rurgus cum Palre con ,
fuudani : vcl, quod prubatur ab illis qui se nuno
, ,
sapientcs pulanl, ut Filii Spiritusque naturac d o
, miilanlur ei dejicianlur a Divinitale, vercnie ne
, , \ .
sibi adverseniur, autcerie nullam babente majo , \ *
rem vini, quara ips* habeanl res procreatae. Ncc
, . ,
Filium ingenilum; unius cnim csi Paler.Nec Filium
. \ , (

(1) Vocat Polrem causam, ul solcnt doclores Graeci causam auiucre pro
{uod et in sequenlibus ircquenler jnvcnics.

principio

vcl

origin?,

67

ZIGABENi

63

Spiritum. Nam unusest Unigenitus, ut illud divi- . , . \ ,

nilaiis habeanl, quod suut singularcs. Fdius qui- . , \ .
deni, quod generatur, Spiritus auiem, quod pio- . ' ,
cedit, non autem generaiur. Palrem vere Pairon, . , , \
atque adeo mulla inagis quain illos, qui suul apud
, \ , \ , \ .
nospalres, quoniam uniec Paler cst propria ac \ , \ , * :.
singulari quadaui ratione, q u * in corpora nqii ca- ,
d i . Et solum; nam sine conjugio. Et Eolius Palrein, , ,
nempe Unigenili. lantuni Paireui, ui qtii Filius ', .
aute non fuerit, et lOlum aique lotius Palrem:
. .
noslra enim iucerla suni. E i ab initio, neque enira , ,
poslea coepit esse. Fiiiuoi, vere Filium. Nam el , ' , $ \
eumio modo, ct solius, el solus, et solum Filius : , , .
neque eniui et Paler, et loluoi Filius, el loiius, el ab , },
initio, quippe qui nunquam esse coepcrit. Ncque ver
, \ , \
ro divinitas ila coniuiunicatur, ut communicanlem
.
unquam poenileal; aut ejusmodi, quae praecidalur,
, ,
alque deficial, ulmodo adsit Pairi, roodo adsii Fir
. , -
lio. Spiriium sanclum, vcre sancluin. Non enim
. , \ alius talis, aulmodb lali. Neque sanctilalem babej ' , \
cx adjuDctione, sed ipsamel sanclilas est. Neque ;
JIUDC raagis, nunc minus esj, : ncc u)lo lempore
, ,
vel coepit esse, vel desinel. Illud enim Palri, et F i , ' .
bo, et Sprriiui saucto coinuiune cst, quod facii noo
^ | ,
sunt. Diviniias item csi communis. Filio auteni, et
\ ,
Spirilui sanclo id est coniniune, quod cx Palre
\ , \ .
sunt. Pairis porro proprium est, quod sil ingeniius,
, ,
f i l i i autem, quod genitgs, SpirilU3 vcro s>ancli,
\ . ,
quod procedat. Uaec autein qua ralione liaiu uihil
, * ,
esl, quamobremquxras. Naia, utipsi tesiantur, sob
, , ,
,
_
.
.
.
\
.
^
.
,
...
.
$e mutuo ct cognoscunt eicognoscunlur. lntelligent
...
. 0 , .
eiiam ex nobis illi.qui poslca splendore ipsorum lllu , ,
strabunlur. Da igitur operain, ut prius eorum aliquis
\ ,
aut similis Aas. Nunc autem hoc docc taniunimo. ,
do : Uiiitalem in Triniiale, et Trhiiiatem in uniiale
,
colendim et adorandam, admirabilein in se lupi
. dislinciionem, tuin unionem conlineutem. Aflcctio, \ ^es nc metuas, si g^nerat oneni falearis. Deus euiiu,
, .
eiiii general, affectionibux tamen vacau \n boc

libi fidem nieam obsiringo. Id enlni diyina, nou
*
bumana ratione Qt. Nam alio etiam modo est ipse

>, ay >. .
Dcus, quam humang. lllud polius reformida, D C
"II , , ieiupus in ipsp cogiles, creatumve putes. Deus
^ 0;,
enim non esi, si factus esl. Cave, ne dum inani
. , *
studio Deo conaris opitulari, Dcum lullas, ei illum

t v

tyu Deo aequalis est, conservuui facias, qui te libc-

rum reddel, si priucipalum ejus vere et cx animo
, ^
M>ufUearis. Ne tiineas Spiritus emissionem admitle.
re, nulla cuim Deus, qui divesin omnibus cst, aut cmiucndi, aul non emiilendi afliQitur necessiiate.
Abalicnaiionera polius el minas exlimesce, i l i s , qui de Spiritu sancto, uon tai Ibeologice quani
^contdnieliose dispulanl, impcndenl,es. Nec principaluni iguoiuinia afljce, diviniiat^m vel in una
^oticludcns lanlum persona, vcl ita dissecans, ut plures consiiluas deos. Kec lime, ne Ml> verlaiur
rriniiiii, quod diviniiatem asscras in tribus esse personis, cum alius eam ne duabus qMidem velj^
Allribuere. Haicauiein conlinganl, si qvis diyinitalis upilalera in Trinilale pjersonarum aiil .Usso^*-ens, aut dubilans argumenlis CQnelur everlcre. Ju vero illaui luere, quamvis menlis acics ad e.np
coinprebendcndani sil imbecillior. Satius cnim est le sub auspicio ducluque Spirilus argnmcniis raiio*
liibusque deslitui, quam irapielati promplc desidiam sequeiiieni iuservire.
Ejusdem ex oratjone depace.
IUa vcrc Trinilas cst, tralrcs, non ty&& constatex

ff.
; -., .

63

PANOPLIA DOGMATICA. -

. II.

78

rerum inaequalium numcro, alioquin quid ^ i d i i , \ , \

bcal dccein, aul cciutun, aul deccai tnillia, aul his
[ ;
cliam plura, qnaiido mulla sunt, qux numeianlur,
, \ * *
nominare, cx qnibus ipsa componalur ? Sed quae
;, ^
resxqualcs et pa/i honore praesiantce ila couijr ,
beudil, qtquae natura unila suni, uniat, ncc sinal
. ,
ea qua3 dlssulvi non possuul, solubili numcro
\ . "
dissipari. lta senlimug, et banc tuemur sanletiliant.
\ ,
Quomodu aulcin bacc lum babilu turo ordioe sese
,
babcanl, solam ipsam *Frinitalem nosse conDleniur,
^ \ *
cl menles ilias mundas ac puras, quibus arcanum
,
boc Tiiniias ipsa vel nunc aperit, vel io posterum
, \ , ,
patefaciel. Nos auleai sciinus, uitam ei eamdetu
\ , \ ,
esae divmilalis naiuraru, co qui sine principio est,
, .
ei co qui gcneratur, et co qui procedii i u cmi Sianlem, u l , si cx biiuiauis divina, ct niaxima cx
\ , \ ,
parvislicel conjicere, aniaius noslcr ex mcnte,
, , , , ,
ralione, et splrilu constat. Quaiiquain nullum
, * , \
exemplum adduci polest, quod vcrilalern illiua
, , \ * , \ . ,
aduqibret atque expiiinal. Ilaec sibi ipsa convenit,
, \ , \
semper est cadem, scmper perfccla, qualitale,
. ", \ . *
quanlhate, ct lempore caret, creaia non esl, coiu*

prcbendi non poicsl, nunquam a se deseiitur, sa
, ' nunquam doserit. ln bac vilas et vilam ; luinina
\ .
et lumen ; bona et bonum ; glorias ct gloriam ;
verum ei verilatem, el Spirilum veritatis ; sancia
, .
el saiictilalKiu ipsain agnost inius. Uuamquaniqiie
' ,
in ea pcreoiiani, si pcr se spccielur, Deum esse
. '
djcimus, animo et cogilalione dislinguenles, quas
/ .
, \ , \ , ^ scparari noa possunt. Tivs itcni per^otias cadem
molionenal.uraque inler se coiijunctas colimus ut
, \
unum Deum. HaVuin liullam hxc tupra &e del , \ .
riorem babuit, aut praastantiorcm, nequeenim id
^, \
, ! ; - fieri poiuil : nec posl se deieriurcm, aul prapstanliorem esl babitura, neque enim id fieri poterit
,
Nec aliud quidquaui eodem bonoris gradu sccum
\ ,
csl acceplura. Nibil euiqi eorum quai creata vt
,
. eervasuiU, el tan|.um babcpi, qnantqoa illis e a
impertitum, quaque suis circuuicripla sunt t^n^t, ; \
, ; nis ad i w realam, c l principem, et imuiensaoi,
alque infiuilain nalurara polesi aspirare, sed partini oeiniuo sum remoiissinia, pariiui propius abr
\
aunl, aul aberuot. Idque non nalura, sed muuere.
, \ ,
Ecquando ba3C, cum ila do T r i n i u i e sentioius, ul
, \ .
D et libeuler serviamus? Si tatnen recla domipan
.
f

tis divinilats cogniiio, qua mentis inabecillitale non eoimnisceas ea quae inter se dislant, seiviiua
appellanda est,ac non potius liberlas, c l regnum. Quorum auteuitam praeclara Kervilus esi, q i a
eril eorum priucipatus ? Si lanii referf. coguovisse, quanu eril cognilo perfrui? Hoc vobis vult magDiun ipsmn mysieriutn. Uoc in Palrcm, ei Filium, el Spirilum eanctum communi nornine fides, et
regcneraiio, abnegatio iiHptetalis, et divinitalis confessio. Nam id pcr illa verba communi noudne
inleiligilur.
Ejutdem ex oratkme in (Hem natalem Christi.
*1
.
, ; \
,
, ,
, ^ , ,
.
, .

Cum Deumdicimus, Palrem, elFilium.ei SpiriKim

eanctum intclligimus, nc si supr? lcrnarium liuiic u*
merum divinilatis diffundaUir, deorum muliiuidinpi
iniroducamus; aul, si infra circuinscribatur, illam
inopia damnemus, in alleroquc Judscos imitcmur uni
lolumascnbentcsimperium, in altero aulcinGnecos sequamur,deorumiurbam confingcnles. In ulraque enim opinione similis error deprebcnditur.
t

11

EUTHYMII ZlGABENi

12

Ejutdem in sancta Lumina.

.
, \ \ .
Cwm audilis Deum, iino siuiul, et iribus luminiLms illuslramini. Tribus quanlum pertinet ad pro- \ , ; prieiales, scu inavis hyposiases, aut personas. , ,
Neque enim in vocibus expendendis digladiabimur, ,
dum ad eamdem uos senlentiam ducant. Uno au- * ,
tem quantum ad essentiae ralionem divinitatemve ; .
speclat. Indivisoenim, u l i l a dicam,dividilur modo,
, ' , \
divisoque conjungilur. Nam divinilas in tribus . '. ;,
est. E l baec iria, tn quibus est divinilas, vel ut ve- , . ;
rius dicam, quae ipea sunt divinilas, unum sunt. ^,
Necplura bic adiniltimus nec pauciora. Haec vero , ( ila s atuiiiiiis., ut neque in unitate confusio sil,
\ ,
ncqne iu divisionc dissidiuiu. iEque eniin et con\ " , ,
traciionein Sabellii, rt Arii dissecliouem delesta .
irnir, quorum senlentiae licel ex diameiro pugnenl, ;, ; :
in eaifldem tamen impietalein incui runl. Quorsum
, \
en\m aitincl, Deum vel prave conjuugere, vel , * \ ,
inacquales tti paries dissecarc ? Nobis auleni uuus , , * ,
esl Deus Paler, ex quo omnia; ei unus Dominus *
Je*us Cbrislus, per quein oinnia ; l unus Spirilus , aanctus, in quo omnia. Qu quidcm vcrba, c ex quo,
, .
el c per qucm, c l , c in quo iiaturasiuon secanl, ne ,
ic proposit.onum quidcui el aominum ordjo com- ;
mule.ur : sed disliuclas unius minime confus
, , '
iiaiurac proprielalcs notant. ld ex eo perspicue' , ; , .
patcl, quod ad nnum rursus omnia referunlur, ut facile animadverles, si attcnle legeris quai ab eodetn
AposloJo alibi scripla siuil, cum dicil : ipso, el per ipsum, et in ipso sunt omuia . Add.t
euim : .1 Ipsi gloria in sxcula.> Aroen.

Ex eadcm oratione.
Q

Paier est Paier, el sine principio : Fdius esl
, \ ,
Filius el uon sine principio, a Palre cniin est.
, , ' .
{Quod si tempoi is principium intelljgas, ipse quo ;,
que c n l sine principio, quippe qui temporum sit . , .
eflecior, non aulem subdilus lempori. Spirilus est , ,'
vere Spiriius sanclus a Patre provenicns, noit ea
, , , *
ralione qua Filius, ncque enim generatur, scd
,/.1 \
procedit. Quod si novi aliquid in verbis, quo res
,
dilucidior Oat, usurpandum esl, uec Paler dcper- , ,
dit aliquid ex eo quod ingenilus est, general enim.
, ;
^ec Filius ob id quod generalur, naro ex ingeni- :,
lo. Nec Spiritus, quia vel ad Paireni, vel ad Filium
, , \ ,
referatur. Procedit enim, et Deus esl, licet impiis . . "
a l i u r vidcatur. Nam si proprietas est, erit immo \ ;
biiis. Sin movealur, et concidat, quomodoerit pro- D \ :
prioias?Qui auiem ingenilo, gcniloque deoa ila
, \ *, ,
elatuuni, ulconituuni tantum nomine conveniant,
, ,
natura autem diversi ^xsistant, i i forlasse el Adani
\ , !.
el Setb naiura diversos esse oonlendcnl, ille quod
.. )
^ine.cainis opera et conj.unciione lactus $it, hic
, .
aulem ab Adam Evaque progenilus. l)nus igitur
Deusjn iribus, el tria Mnuni, ut diclum cst.
Ejtudem ex oratwqe horlatoria ad bap.itmum
iuitipiendum.
Hanc libi lotius viUe sociain prjef^ctamque
Iribuo diviiiilateiR unaai, el poieslatein, qux* et
in tribus singulariler invenitur, el iria parlicula

Ucm.

11,

36.

'

.

, \ , ^
\ , \ ^

73

PANOPLIA DOGMATICA. -

. II.

74

* , tim comprebendit. Htqw tttenUa', aot namn

, \
est inxquatts, neqoe taperiailone, dembsio** - , , ve aogelur, aet iDitniftuilur, sed undiqxe squalis,
* undique eadem, quemadmodum una esi* pukbri* * ,
tudo coeli et magnitudo : irium inAnita coBjtmei*,
; \ , qoornm unusqnitque, ai per se wnsideretur, esi
, ;
Dew: sicut Pater, aie eiiam Filias ; et sicut Filius,
sic etiam Spiriteg eaoctoe, proprietate tmiuacujiisque
, .
conservata. Ski trea statal considerentitr, 8ti uuus
, .
Deus. Id propter eamdem naiura essentiam, boc
, . " propter imperium singulare. Unnm cogiure non
, , \
posenm, quin a Iribus luminibus illastrer. Haec
, \ . intueri distincta nequeo, qnia ad onam pcrducar
,
sptendorem. Gum aliquod eorum unnm contemplor,
. " ,
iu eo toiam lucem aiiimadverto, oculosqoe meos

. , iia repletoe aenlio, ut si, quod majus est, illos

. $ ,
effugiat, D O I I valeam magniiudinem ejus eompre ; ,
bendere, et defieienti, id quod alli exsuperat,

aitribuere. Gum tria cogitatione conjungo, lampa
, , dem unam aic miueor, ui lacem ejns copulataro
atque tmiUin dividere, aot dimeliri D O A possim.
generationem reformidae, nt Deo afectiontrai
,
experti affeciionem assignes ; ego creationem
, \
timeo, ne Denm tollam, si vel Filiam a Patre, vei
. "
Spirilus naturam a Filio conlomeliosa et iiuequali
sectione sejungam. Id enim absurdum est, quod
, ).
ab istis, qui penrerse Divinitatem examinant, non
, \
solum Deo ascribitur, quod creatua sit, verum
,
eiian qoos creatos asserunt, rurftum dissecant. Nam ui a Patre sejunctum Filium in rebus
humilibas et iafra posiiis, nempe erealie locaiit, sic raraum procul a Filio dignitaiem Spiritug
separauoi ponunt, ut isu nova tbeologia ei Deus simul, et res crealse afficiantur igooiDinia.

Q
Ex eudem oratiome*
, \
VoloPairem majorem dicere: exquo enim *quatet
, * babent ulaiat aequalea,ex eodem babeut(id qaodab
,
omBibiu coneedetur) ul sint: sed tereor acillum,
, qei piwipiuaiest,fuinomm principium constituam,
. t l coi koMNreia Urtbnare majorem conor, igaoininiam
. - afferaxa. Bi naitu decori ease non poiest buroiliuu
, , , . onm qni ab ipao 8uoi. Adbc te fore suspicor in * .
aaiiabtieax, ot com maiortei acceperia, ita Eaiuraia
, .
aeoet, Q l i n OBXoiboamajoreiB dicas. Namnaiura
,.
major iioa esi, quamvU detar, at eauea siu
1 , , Coraa euho, qua ejotdeai tiuat esseniise, nullam
cweniia majus etU Vok> in bonora ftpkilni Filiaai
.
aoieierca, md bayUamue B O D patiiur, quo aun
t

ixUiaiat per (pavai Bpirkum.

zor
- ' ^ Ejutdem ex oratione ad epi$eopo$ navi
adveturunt t
*&.

.
D U M in relMM naximaa cognosco differenlias,
,
\ , ' - doioatioBen ot ierviUiim, non qmas apud nos
, , * vel iyrannts atcyit, ! pauperua divi&it, aed
qaas ipsa naiara praescriptil , sl Umen faa eat
, .
iia loqui, cum prior a i i e l i a ipaa iMtura auperior.
.
Harum ana eet effectrix, priecepa, ei
teiBobitts;
, \ , \ , ,
allera
facta,
ei
svbjeeta,
comenUMif
Atque,
ut
\ , \ . breviea
dlmn,
vna
supra
tempus
eM,
aliera
aub
, , .
tempore. Prior vocater Deas , licfti ia tribue
, \ !
consistat, causa, opi^ce, ei porficiente, boc est,
, , \ \

PATHOL. G R . C X X X .

71

ZICABJENT

76

Patre, Filio, et Spmt* saqcte, Qui nec tia d i e - , \, ^ *

i n w i i sttfri, ut dirimantor nalura : pec ita com- & , , ?
preaai, mt mia conciudauiur persoua : id eim , * ,
AriaBaoi sapit ieaaniam ; boc SabeUiamam impie . '
t a t e : *ed et plane distracii conjtinctior eet,
, 6 . ''
t peniloe eoiUariis copiosior. Poalerior nobiacum
,
est, et qott creaia sent, uiiiversa eoraplectitur, . *
quarorn, ut nnvmqnodque raagis, aut jninus ascedit \ ,
ad Dottm, eic iirter csetora magis, aul minus ' exceltit.
.
,
H s e eum itaee habeant, qiiibua Dominus cordi
, ' , \
661, i i accedant ad nos, ut unam i n tribus Divtnilatem adoremus, nibil abjectum, aut bumito \ ,
, ^
subliuii illi inacceseaeque gloriae ascribentes, sed
exeelsam unius Dei majestatem in iribus personis \ , \
perpetu& latidibue, ei uno ore celebraDte*. Quo- ^ .
modo enim ei nalurse, cujus amplitudinera, \ ,
quoniam immensa influiiaque est, explicare non
; "
pessumus, quidquam abjeclum, aul buuile tribue- ,
UHIS ? Quisquis auiem aliter senlit de Deo, et idcirco ,
pr&stantieeimam ejue essentiajn i n naiuras scindit
, \
UM&quales, isftidiviiw gladio dissecabilur, et parg ,
ipsius peneiur curo infidelibus, et nunc c i i n
, \ , * .
poslerora acerbos pravae opinionis fructus percipiat,
miuune eril admirandum.
\ ;
Ac de Palre quidem nibil allinel dicere, cujus
\ ,
aJb omnibus qui naturali cognitione et communi
sensu praedili aunl, aropliludo conccditur, quan- ,
quam ignominiai primas ipse tulit, cum a veteribus. , \
illi> novarum rcrum sludiosis i n bonum et malum
\ xatvoTo est. ~De FUio
~ autem et e^s-s...
opiftccin divisus
Spiritu ( \ \
sancio videle, quam siniplici et brevi ralione
, ' .
disseramus, si quis poteril aliquid in bis depre- , ,
hendere, quod invfcrli cemmutarive queai; qik>d , ) , , trmporis, aul loci, anl p^teslatis, aut acftioni , , ^ ,
a^iquo fine, ant mensura eonipreb^ndatar, niai , , , ,
ipsum natura bonmn, nisi eporite aaa mobties , -
nisi cjesdera essenti, nrai adoraodr, n M ooihw- ,
tbndi, nisi venerandi, niei eedem mnMro babndi , \
ptane vldebontfir, id coinprobeiuP Aique mim- -, dainr, nce verbvm fackm, qitio senlemue veaim , ,
aequieseentes eoa cooe^rvoruai honore eoleadoft , \ \
csse faicMiir, Hcet eo noeiiae iu hm ladenda
,
sil IHvinitatU {aciwra, atn oomia, q u a Patcr eabel,
,
Pttii sunl, eicepio, quod Fiies n# atltafieattu*:^ -

*-* qiHeeanq6
aont
F i l i"i , etuu

. , .
praEter unum id, quod Spiritua nom osi ^aniUia.
, Quidquid amem de Filio dicitur, quod ad corpus
, , '
speciet, id ad aaaampMim partinei bominem et
;
^lQlem nestram, CIUB id, quod noatrvm erat, a&s*Bipeerit, u l nova conjunciiune nobis, qqod
<iftm eral eiargimur. t>etmiie tamkoi aiiqoa4o debrare, inaninm verboruw et nos ab ipso depeltemium inventorea IU qmid deparitU, doaaus laraelis, u i Scriplur^ verbis vicem veslram
fleplowm?

f ener*r eqoldemFiltf appeUaUoftet tao mulua
, \
iamqae mbhiaeji t magou, qoaa dsemanet
, -
cpioqne ptfttmeBCom Venror itcm qoalem
*
epiritM eaftcti dignitateet, sed miaae adveriu

4Uo, qoi Spiritum ipsvm exaeeraniur, reformido.
, t^c,
u e c r a i t o eniw eat, nen ihevlogia, quae Spirilum

V i K

PANOPLIA DOGMATICA. -

. II.

7S

, , ( - a dtvimiflte reoMtain slatuiL l l o d jratero bic eet

, * o b a m a o d u n , quod cum Domintta sit is, cui roale , ,
diehar Spiriias, taoqiiam Dominus ullor exsistit,
, , ferre posauBi, u i verter tenebrw, poeiea , qtiam tum ilUiairaius, et ex tribus, in quorum n o ! , * - mine baptizatue aunn, aliquem mtnorem dicam, ut
*.
vere in aqua eepulius sim, non ad regeneratiooem
iaitiaiua, aed ad mortem.
, ,
Audacter dtcan, Trinitae sancta, t arrogan \ . tte ignoecas m m : iiain de anim periculo agitur.
, \ . Egoqooqoe imago sam bt\ coeleslisque gloriae,
.. Mcet in terris dtgam. Quamobrem adduci non posII , , ) uin, utcfedam, meperiUum qul ejusdem sit con . , diifonis, qua cgo Mim, salutena aesequi. S i SpirUus
, sancios non esl Deaa, evadat prius, meque, qui
eodem cum aum ordine, tunc divinum efficiaL
, \ ; Nimc aatem qiue fraus, qui dolus esi graii, hno
, \ >. ; ,
\ * , \ vero eorum, qui gratiam iribuunt? Egone credam
; 1 in Deum, ut impida reddarT Aliud confllebor, ut
* aliud diseain? Qusnam istsa fallaciae verborum et
frandea, quae euisfme ialcrrogatiombus ad ba3C
eonfltenda perducant, ui ad illa devemara! Mieo ,
ram atque obscurtim splendorem menm, eordi. , \ iwpt
; . daraqae muBditieiii, si baptisroo sic abluor, u i n i grior flam; si nitidiorea atqoe mundiores aspicio,
;
; qoi non suntabluli; aimala bapiixamisopluioe;delu ^ , ;, dor; siepiriUimmelioremquaro, el non iavenio.
, , Da^mibi baptismum alterum, et de priore maJe
; , aeniito. Quid mibi perfeclam in\ides regencralio, , , *, nera?Curmeex leraplo Spiriltis, qui Deus est,
,
creati spiritiis babUaculum reddis? Cur eorara, quae
.
n**
* hoooras, aliud afficis ignomini; f
Inaequales in Diviniiaie panes conalimh, e l roilM graitam ^ c e s ei imminuas, vel polius u i graiiae me
subducas et subtrahas ? Aut totum bonora,vane tbeologe, aui loium dcspice ; iHquamvis inipie aentias,
tibi umen ipse consles, nec naturam aque bonoratam inique judices.
%

a , i w

tov , \

,
,
. - , ,
,
;
, , jy
"
, * , \ ,
' , , \ ,
, \
, *
, ,
, .
, , ,
, , '
,
* , \ ,
, . '
Psal. , 50.

** Joan. , 50.

Fa vero nostrae sU orationis summa, Dei hiadee

cum eerapbinis dccanta, qui anum io priiKipatum
tres confenint sanctitates,et essenlise illius primae
lantum oslendunl,quaiilum ipsorum alae studiosis patcfaciunt. Illustrare simul cum Davide lumen ipsnai
s:c alloquente: c In lumineiuo videbimus l n m e n ,
FiJium nimiruno in Sptritu, quo quid fleri pdlestillestrius?Cum Joanne tonilrus filio tonitrum emitie,
humile, nibilUerremmk, aed excelsum
atque sublime aliquid eonans, uipoiequi cognoscas,
in principio esse Verbum, et Verbum esee apud
Deum, ct Deuiu esse Verbum, et Deum verum ex
vero Paire, non auiem conservum bonum, sola F i *
lii appellatione decoralum, et altiim ConsoUtorem,
alium nimiruro ab eo, qui toquitur, quod est Dei
Verbum. Et C4im legis : Ego et Pater unum sunius
, nalurae coiijunctioiiein contemplare.
Uuando illud audis : c Ad eam veniemus, ei m a n sionem apud euui faciejous , personarum dislinctioaem iotellige.
M

n i u i l

Joan. , 25.

79

KUTHYMII ZIGABKNI

80

At cum Patris, ct F i l l l , ti Spirftns sanpti^nomcn, ' tre8 utique proprietates , ima cum Luca in rebus . ' ,
ab apostolis goslis yersansinveme, cur cum Ana- , ,
nla et Saphira novis furibus inis aocietatero ? Vere ;
enim novum furandi gemis est, ctrm qais ea quse , '
propria sunl subripit, presertim si non argentum, , , , aut aliud quidpiam quod vile parvumque sit, ul i i n - , , *
guam aufcam, aut ienuem,aul didrachma, ut miles , ,
ille quondam ihsaliabilis, sed Divmitalem ipeam , 5 .
hireiur, mentiaturque quemadmodum audivisti, noe , ' , \ , \
honrfni, sed Deo. \enerandam Spirilas cole p<Xe ; \
sialem, quibas vuJt, et quando vult, et quaniam ,
vult, aspirantis. DeseendU enim super Cornelium . " et doraesttcos ejus, anie fopiisrnum ; euper alioa $ , ' ,
aotem per apostolos post baplismuro, ut et ex iie,
qux, non servus, sed tanquam dominus gerit, ei ,
illis, quae in , qui initiandus est, reqnirit, d i viniialem lestetur suam.

Cum Paulo, qni in tertiiim sublatus est coelom,
tracta iheotogiatn, qtii niine tres pertoBas, ordi- ,
ne comniutalo Ha connmneral, nt nuc primo, , \ , , , ,
ntmc secundo, nunc lertioloco eamdem personam
nominans natune declaret lequaiitalem : nune , * ;
chias, aut unam earom aliqoam tanium ponil, tan- *
quam reliquae conseqeantur-omnino. AUae Spirilui , ,
assignat actionera Dei, quasi nibil referat, bunc aa * \
illuni dicat. Aliae natem pro Spirita Chrisium afferL , ,

Et aliquando qoidem personaa dtetinguil*: Unus,*
inquiens, c Deus, ex quootnnia, et nos in ipenm : , , ,
et unus Dominus Jesus Cbristus, pet quero omnia, ^ , , \ .
ef nos per ipsum
> Aliquando aulem unan ex- , * , \
* > ,
\i\m\i divinitatem: c Quoniam, inquiens, < ex
ipso et per ipsum, ei in ipeuro omnia
nimi- " , \ * , \ ,
rum per ipsum Spiriium, quemadmodum in multie , .
Scripturae locis declaratitr.
t

Ejuidem tx

oratione in Ariano*, ingua el deu

, 8 .
\p$o loquilur.
,
Nos aulem adorainusPairem, ei Filium, etSpiritum sanciurn.Palrcm Deum, Filium Deuiu, et Sprri- , \ . ,
tuiu sanciwn, \ iuole&le fers, Deuin. Naluram * , , ,
iinaiu in tribus .proprietalibus, quae mente perci- \ ^iuulur, perfeclaeque sunl, ei per se conslant. Quae , , * i ,
nuuiero quideiu dislinguunlur,divinitale vero dividi , \ .
jiequeunU Has mihi voces conccde tu, qui bodiemi- uilaris, reliqua qui voluut, curenl. Noa palilur in D , ? .
Filio Paler jaciuram fieri, nec Filius, in Sphritu ,
sancto. Fieret auteni jactura, si essent crcali: quod * ,
euiia creaiumest, Deus non est. Noti fero, i n - . . quis, perfeclionein imrainui : neque ego. Unafides, . ,
nuue Dominue, unum baplisuia. Si ab hoc exci- , . ,
<dero, ubi nanctecar alterum ? Ecquid dicilis vos, ; ,
qui baplizatie, aul rebaptizatis ? Licelne esse spi- ; "
rilalera sine Spirilu? A u l parxiceps Spiritus eat, ;
; , \
qui Spiritum non colii ? Aut Spirilum colii is, qui
; . .
ui noinine creari cooservique spiritus baptzatur?
, . ,
Minime vero. Nuuquara dices Um mulia, ul a vera
. *,
eentenlia discedam. Non fallam le, Pater expers
1 Cor. V4ti,6.

C o U , 16.

8i

PANOPLIA DOGMATICA. -

..

82

. Otta , xal .
06 , \ 6tfv ( ,
- , \
,
,
,
.
, ; , ;
, \ ;
; *
. ; ; ,
. ; ,
, . ;
, . * -

pttttttpu. Non fali.im te, Verbum unig<*nilum. Non

fallam te, eancie Spirilus.Qtiid confessus sim.quem
deeeruerim, quem sccutus sim,memini. Non commiltam, ot qui magistri fidefis voces doctus sum, discipulus sira infidolis; qui veritatem confessussum,amplectar mendacium ; qui ut pciTectusevaderem, veni,
revertar Ionge quam veneram imperfectior : qui ut
vitam assequerer, sum baplizatus, in aqua morlem
inveniam, rnslar eorum, qui in ipso partu moriuatar, ct obitum ctrm ortu conjungunt. Quid me
eodero -tempore beatuni facis ct miserum ? lucidntn et obscurum? pium ct irapium? An ut speiu
regenerationis amittam ? Terum, ul paucis rem concladam : esto confesstonis meroor. In quem bapiizatus es? in Patrem ? Bene, sed Judaicum id
, ; . est adhuc. In Filiam ? Recte, neque enim hoc am; . plius Jadaicum, aiiamen nondum perfectum. Et
, \ , \ . \
in Spiritum sanclum ? Optime, perfectum istud
* jam est. Caeterum age, num in eos. simplicUer,
, ,
an aliquod est etiam hornm conwiiune nomen?
.
Qtiidni ? Ecquod ittud est? Dct. In hc notnen
couiBUDe crede, incede, e l regna, et agoendes hine ad coelestem illaro feUcilatem, qua3, ut mibi quidw vkieiur, nihil aiiod est, niei expresea horom comprehensio.
1

> pr kxiEx oralione, quattt habuii ttt cotupectu centum auim

quaginta episcoporum.

xapovalar.
Verum ut baec singula breviter percurramus, is
* , V ,
qoi gine principio est, et is qut principium est, et
, \ , .
, ie, qul cum principio- est, sunt unus Deus. Nec i l . , , *
liue, qui est sine principio, natura in eo stta est,
. , Q qood- aine princtpio, aul ingenittts sit. Nulla namque natiira eotulitirittir ex eo quod hoc aat illud
.
. , ' noii sit, sed quod hoc sit. Est entm positio illius,
. , quod est, non aulem ablalio illius, [quod non est.
Neque priocipium ex eo, quod principtum est, ab
. ,
eo, qui eine principio esl, dividitur. Neque enitn
, . "
natura principium est, quemadmodum nec cjtts na , ,
. , iura, qi principium non habet, est iHud ipsttm
, , , \ quod vacat principiov Haec enim, nenipe, sine p r i cipio esse , ct esee principitini, ad naturam spe , , , , , clanl, non auiem naturae snt. Uld etiara, ntmimM
. - eese cum illo, qui prineipio vacat, et cum eo qui
, , \ principkim itidem habeC. Nomen veao illiua,
. , \ BOtt babetr priDcipium, est Pater. Ejus autem <m
est prinoiplum, Fiiiug. At illtus, qui cum prineipM
, \ .
est, Spiritus sanclus. Horuin irium uiva natura. Unitas Pater, ex qno sunt, et ad quem reieriintur
reliqui, non ut in una coiifundantur persona, sed ut sic inter se vicissim babeant, cum id nec lem"
pus, nec volunias, nec poleslas impediat, quae solent csse caosae, cur nos in mulia distrahamur,
nec solum ab aliis, verom eiiam a nobis ipsi disteraus. At quorura nalura simplex est, i i et idem
esse, et unum esse proprie dicuntur. :
D Contenliosas vero in alterutram sermonis partem
, \ ,
declinaliones compensalionesque valere jubeamus.
\ , \ Ne vel in uno contra trea Sabellium seculi improba
, - contractione distinclionem everlamus : vel in tri , \ bus contra unam A r i a faventcs divisione prava
. unitalem dissolvamus. Non enim malum malo com , mutare quaerimus, sed a botia nen aberrare. IHud
. " , eniro ludicrum improbi cujuspiam sit, male res
. nostras expendentis. Ilaque uos, per mediam ac
, , \ regiam incedeutes viaw, in qua virluiuxn ciiam
v

83

EUTHYMIL DfiiXl

84

graditor cborus, ot asserant illi, qui in ejusmodi , ,

xal Ttov \ ,
sludio praestaol, credimua in Patrem, et FiUuu),
ct Spiriium sanctum, eorumque unaro et earadcm \ ,
naturara esse dicimus et dignitalem. In his el ba- .
piisnia perfectionem habct, et in nomkiibus, el m \, , \
rebus. Abnegas enin ut nosli tu, qui inittarig, im- ,
pictatem iHorum, qui Filium, aut Spiritum voluut , esse Deum, quique Patrem, et Filium, et Spixitura , !$ * commiscent atque eonfundunt, et distinctam atque , . \ nnam divinitatem confiieris. Quem igitur nalura
,
tinum agnoacimiis ct adoramus, in tres bypostases, , *
ahre personas, ei coi ea vox roagis placet, ila dis- .
tinguimus. Neque enim qui de ejasmodi vocibus ;
digtadiantur, se, c u m i d e m senliant, Yicissim de- ; *
bent insectari, periude quasi pielaa in verbis, ae .
in rebus ipsis consistal. Quid enim dicilis . ,
, qtri Ires affertis hyposiases? Num tres eesc na
, , turas exislimaiis ? respondete. Scio vps esse recla- ; , ,
maluros, si quis ila de vobis saspicetur. Quid au- ,
fem vos, qui personas adduciiis, unumne quid- ,
piaro eemposilum, el tribus praeditum personis, ; .
el beminis omnino faciem prafcrena conGngilis , * ;
Apage, vos itera valde reclamaluros scio, Nullam
. ?
enin ejusmodi esse personaro Dei. Qoid ergo ve- , ,
eirae vobie volunt bypostascs ? aut rursum veslrac ; '
vobis personae ? Vos enim iterum interrogabo. Non- ,
ne ila ires esse, ut non nalura diviai, sed pro, ;

priclalibos dislincli sint? Oplime. Quomodo pofsinl aliqui magis inler $e convenire, et idem dicere* quam qui ila sentiunl, licel verbis et vocabulis diacrepeol ? cerniiie, qualem jne vobia coeviliatorem praebeam? Quo pacto a verbornin sigiiificatione ad ipeam rem, eumdemque sensam tum
veleraui, lum oovani opioionen dedncam
Sed redeunduiu ad proposilum. Alies ergo et C '' .
dicaiur, et aentialur ingeniUia , alioe f genilus,
, , \ alius procedeus, quis fingeodia vocabnlis defe xa\ ,
cteior. Noo euiui verew, ne qni suni experlee-eor* .
poiia, ralione corporea cogilenlur, ut pulant ii,
, , qui DivHiilalem caluroniantur. Quae aulem creala
. *
auiu, dicantur Ula quidem esae Dei. Nam Ulud \ * . "
eliam magnum a nobia exietimaiur : eed nihil, , creatum sil omnino dicaiur Deus. Aut . ,
IUBC asseotiac,quod creatum sit, ease Deura, cum * ' *
ego qnoque proprie ei vere deus exsiitero. Sic
, . " . "
eeiiii res babek Si Deus eet, non est creatus, bo , .
eoim in noe, qui dii non sumua, cadit. Sia crea- , ,
loa esl, non est Deus: nam tempore aliquo coepit ; ,
esae. Quodesse coepk, aliquando noa fuit. Quod
* ,
autei vere oon esl, id quomodo Deus? Nibil igi- , .
lur, quod creatum est, horum irium ullum esse po- , ,
test; ac multo niinus, quod ab homine faclum est, ,
com non modo creaium sit, sed etiam vilius booii , "
ne, qui iilud fecit. Nam si bonio ad gloriam Dei ,
taclusesl, opusaulem hoininis ad ejus uliliUlem
* .
(exeropli gratia : AmussU ul currus (iat, et serra, ui o&liuut ad comrouoem bominimi ueum), nlmirum bomo superioresl. QuaiUo enim Deua rebus a se proereaus, lanto Uidem homo rebus a secoofeciia est praesunlior.
Ex oralion* de Spiritu sanct*.

.
Equidem cum allentiore aniroi slodio mecum
%* ^<"
^
ip&e muUa copsiderarem, et uadique ralioneia ^- , ,
D

85 ,
PANQPUA DOGMATMTA. - . II.
), *4~, ait^tttfi atiqetm tairta tei thnHtliidiitttJi

86

$ (*m /*
? c n , nibii eoruMi q u lafra aont pooiu, ioverfi,
* . .
. oui merKo poeset diftna natvrra otmparari; ticet
, * | * *mim aliquid ei in aliqaa parle siaaile vMeatiir,
. , \ , \ ttajori lamea ex parie diasimtJe est, nacqt a i m l
. , , | * cim ipoo exonplo deoraum irabit. Goaaidtrabain
, . cttkun (fteeaifoappelio (botk copvt) et foBtem,
,
et fluvium, cogilabamque num primo Pater, alleri
^ , \ - Filiue, tertio Spiritus proportione responderet.
. * Quandoquidem haec nec lemporedistaiu, nec con
tinaum ac raatoum inter se nexom dirimunt, et

tribue quodammodo vfdentvr distingm proprieta. , \ , \ tibns. Sed ilte me timor incessU, primana ne
. quemdam divlnitalie floxtiro admitterem nfttlam In
se flrmitatero continentem; dehide, ne unom na , \ , . , ^ moro introducerem. Oculus enim el fluvius unnm
, , xal
numero cum sint, figuram diveream relinent. Rur . ,
sum coesideravi eplem, radium et lucetn. Verum
, - et bic oborlus est raeitit, primuin, ne, ut solis cf
, .
eorujn, qiua aunt in goJe, aic incoroposit illiys
, , * n a t u w copo$Uio esse aliqua viderelur. Deiade
0, , ne Pairis essexlia comlkuta, Filiuin etSpirjturo nen
, , subefelentos arbiiraremur, sed Dei suspicaremui
, esoo facuUaies , q u non subsisterent, aed inbaere*
.
renU Neque enim radius e l lux esi alhig ol, $ed

a sole quidam veluti manantes rivi, et quacdam Hlius eooeirti quabUles. Praeierea verebar,ne, q v o d lie,
quae dicta sunt, absurdius est, Deo per boc

exemplun oimxl etease, ei non esae trtboer^uiua.

xepl )
ltem de Patris, et Filii. et Spiriius tancto dhthcta

simul et unita dmnitalit ratione Gregtrii Nysste
A6Ud6iov .
Q
pomttfich contra Abtavium.
, ,
CnmetPatrem Deum, et Filium Deuni, ct Spiri ,
tare ooflMtani Deam esse iaicamor, cor non dtd*
, ' ;
n u s tree deoe. sed tntum Deom? Primiim, u\ quod
,
inprompui cst, reopondeamtts, ne mukiplketu
, \ * d e o n w Uitbaai a Gnacis conflciain inlrodacannie.
\ .
Deimie, si quid eleaantius magisqoe reeonditoiii
, dicendum est, quoniam nomen boc, Deus, aclionein
).
gigniAcat; a verbo eniin deduclum est, quod
,
passim currat; vel a verbo , quod cernat
, \
omnia ; rel a verbo , quod improbilalem
, \ *
exarat ac perdat. Quemadraodum igitur unaqu^ ,
qiie peroona talem aclionem perTecum habet, sic
, \ . homen aciioaem i l l a n sigmficans oblinet, ut t ait
%

, \ , - ^
;
,,\ ^
*
. \
*> .
, \
; ,
\0,
, :
* , * ; ,
. ,
. , -

t appelletur Deus. Rwreut quemadmodam nna

tque incomaiatabilie in triboa esl aolio, sic eliam
e9t ona dlvinHao, et nnes Deus in tribue personfe.
At enim, inqules, Pelrtjs, e l Paulus, et Joannea,
ircs pereonte cnra sint, dicunter etiam tre* bomi
nes. Respondeo, priraom ooa et bic abuti bominis
vocabulo, cum eos tres bominee appellamus. Siqeidetn bom* tl humairitas oeifersum quiddan aigntfttant, qnod slngularia cotnplecutur. IMnde illod
adjungo, nomen hec rei naiaram explirare. k i
TViniute t e r o , quae creata non est, nallam invenki
nomen, qeod ejas naluram dochret. At cur, cum
peraonas singtilas appdtemui Dexm, B o n etiara
earutn eingolas di^initalem appeltamtis? QuonitMH
quemadmodtim licetbomo et biimankas pariter de
unltersis dicantur, non tamen aeque dicnniur de

87

ZIGABENI

88

siftftB* : Soeratet eaim hono dlci poteol, kumaiii- . #

Us aoten neqtaaqtam poteat; sic Uaa Deue et
, \ , \
divtidtaa hatant. Beua ekn agentem aigiiiflea*,
,
divinius auiem actioneu. Triuro vero pertontrmn
\ , , \ nulla oat, quaa sit actio, oed agens poiiu* esl vna- .
quaque lUarum. Dtcimas Unen divinitatein Pttris, et divinitolem FUii, et dlvlnitatem eaneti Splrhus, ticut bastanitatcm Socratis, et esaentiafn, et nateraiD, et tf qirid alied est persoaia comimme.
9

Eju$dem ex oraUone ad Evagnum monacnum *

Divinitale.

& ix 6

.

Quemadmodum tater cogiuiionem et roentem, et

aniiDQm nulla divisio, autaeciio poteat mveoiri,
lic nulla inter eancUua Spiriluo), et Filium et
Patrem seciio aot divisio cogitari potest. InteUigibilium enim dmnaruraque rerum natura est iodivisibilis.

'Qamp xa^ ,
\ ,
, \ , \
iv piotp fttaCptotv| . \ QtUiv
.

^
Ex eadem orati$ne.
Sicut in aolis splendore radii natorali quodam
babiiu iia conjuncti eunt otdividi inter se nequeant,
nec ab 2psa tace separari, aed luminU gratiam
ad nos osque deferont : sic Filies, et Spiritvs saaclui, tanquara gemini Patris radii, et cum ipoa
cofijitncii- 8fjnt Patre, et ad nos usque veritalio deniuitnt lumee. Et qaemadmodum ab ano aliqeo
aquarum fonte bina flumina decnrrtint, oi cuai oitu
qoidenfluenUidividant sua, unara lamen, et eamdem bnmorie obiinent qoalilaiem, et neque diajaaguntur afonte, el iater se per ipsum conjuncli
sunt, el propria tatuen utrumque ratiooe defluil :
eedeui modo et prima iila eauaa, nempe Pater, el C
\ i t foo doplicem quamdam Filtt, el aancli Spiriloo i nos gratiani etaiuil, nee ipoe qoidquam estmum s u damni fadl : nolla enia propier eornju ad BOS perfectiooem lUios seqoitur immutiito:
et bi cum ad noo oaqae penreoiaBi, noa Umen a
Poire aeparantor.

, ,
*
\ ,
, ,
, ^
. \
^,
(5,
, ,
* , \
, , ^

, ' ~
6 *
*
,
.

Eiem d$ Paire, ef Fi/, et Spiritu $ancio dutimeta

timul et unila divinitati$ ratw. S. Cyrilli expositio fidei.

"

Credinue ia umim Deum Palrem, qui oec p n cipiam habet, nec geoiUie est, etaemper fuitPater,
noc poaiea id atsecutua eal. Neque oniia fuii unquaro, cum aon easet, sed ex omni leroiuoe Pa- D
ter est. Neqae priuu factua esi Filius, deindo Palor qualisest in corporibua ordo, aed ex quo est
sempef aatev eat, Pater et est et appellatur.
Credimus ei in unum Fitium Genilori casternum,
qui BUDqiuun ccepil eese, eed semper eat el cum
Patre eal. Ex qw> eaiia esi Pater semper aulem
e*t, ex eo et Filiua est, Ibec eniin iam nomiua,
quani i p t x rea Ua copulaiitur inter ae ul separari
HOB posaiot. Quod si Filius non aemper fuit* aed
fuit aliquaBdo cum BOD eaaet, nec Pater fuit semper; ex quo e o i geoeravii, boc babel nomen. Sin
auiem aenaptf est Pater Deus (nefaa eoim e*i, lemporis auctorem ipsl temport gubjicere, et temporis
apaiio posterioreoi proaoiiUare geueraiionem lUam,

, ,
, ,
. , *
. ,
, * * .
' , .

\ , , * \ ,
. *\ ,
. *
. ,
* , . **
, .
*
, \
* \ ^ ,

&

PANOPUA DOGMATICA. -

. II.

\&, < - ftite stne tempore eet, et raptrat orane tentpus),

**>
eemper cet FHios. Ex Paire qaidon ea ration* go
nitus, qnae verbfc explicari noti poteet, cum
aemper eat, et una cum Patre cognosdtur.

Patre

c , > \, c , \
f l n prtncipio, inquU, eral Yerbum, et Yeibum
, .
erartapud Deum, et Deus erat Verbutu. Hoc erat
. *
in principio apud Deum
Quod autem in prin ; , , ',
cipfo est, quando non est? Neque enim dixit: l n
, . ;
principio factoo est; sed : In principio erat. Si ra %
tione cotttmur superare illud, trat; tunc esso non
. ,
polerimae
in principio. Omnia posteriora sunt Hlo,
, \ , ,
. qui esi in principio, et apud Deum esl, et tempus,
\ , el */um, et si quod cogitari potest temporis spa , - tium. Quod si non fuit semper cam Deo et ^atre
. , -
'
*<*
iHH*ssarium erit, ut
tempui et aevum aut altquod spatium inter Pa ,
irem el F i l i o n intercedat. At ei fd coucesseris, ca
, > ,
quae
facla suni, cffectore priora esse reperieniur :
, . >

Omoia
eoim,i inquit EvaitgeKsta,* per Fibum facta
~ , . \
, ' ernit, el sine jpso ne untnii quideoi factiitn eit * .
Unum autera ex omnibus est v u m et tetnpti*. Et
, , c ,
beatusApoiloIos:
cNoviseimis, inquit, diebuslocutus
, * eet
nobif
in
Filio,qoem
constilnil bseredem omnium,
. , . per quem fecit et sociila . Quare sl eaecala
sunt opera F i l i i , non sunt ante effectorem suiim.
, ,
Quod
si etecata non eunt ante, ne tempus quidem
.
illud, quod dies et noctes efflcinnt atque metiun .
tur. Nam diet et noctes locis exortu occasuqne
, \ ,
_
fiant.
Lux vero post ccelam et terram et aera fa . ,
7

^'
^'""^
*
'
4 '
Deus Yerbiim volumaie

Patris fabricalus eel.

.
Quamobrem cum tempora et scecula cum reli ,
, qnis omnibus rebusa Deo Yerbo facla sunt, nihil
\ , * \ eritmedium interPatrem el Filium ; sed semper
Deux Pater, et semper cuin Palre Filius. Itaque :
, .
$, . > In principio, ciamat Evangelista* , erai Ver , buro. Et Paulus apostolus : c Qui cum sit, inquit,
, \ * > - splendor gloriae, el flgura substantiae " . E l alibi :
tQui cum in forma, inquit, Dei essct, nou rapi, c * , . > nam arbitratus est, esse se aequalera Deo . Voces
, , , SUae : Erat, $1t, csset, illum semper esse decla\ , \ * rant. Quocirca paulo post ait Evangelista : Vita e, c , , rat, et vita erat lux hominum \ J&l rursum :
* > \ , < f} < Eral lux vera, quae illuminal omnem hominem
venienlem in lnundtim. Et rursum : lUnigeni,
. \ , , tus Filius qui esl in sinu Patria " . E l in Epislo *\ , l i s : cQui eral, inqnit, ab initio . Ita de unigenilo Dei Yerbo pbilosopbari a divino Spiritu edocti
< , , * ,
sunt illi, qui ab inilio Verbi fuerunt inspeclores

et ministri. Quapropler uon in eorura, q u ereata
* ,
suni numero, creatorem ipsorum, nec in eorum
. nuraero, qua facia sunt, ipsomiu effeciorem eon *
atituerunl,
nec gennanum Dei Filium ullo modo

creaiura appellaverunt. Nec voce illas : Factum
*
ett cum diviniute coniunxeruut. Sed bas: In
> . ** ,
F i h l 1 8

14

d e m

B>

Joan. i , 4. Ibid. . Hebr. i , 2.

, .
Ibid. 9. J o a n u 8.
M

Joan. , I

"

Hebr. , .

Pbilip. , 6.

* Joan.

 ZHJABBIfl

91

eugi
2>> erat Verbam. > E l tttae t
asel splendor gloriae, el figera iib*lMilt&

lumauiem has: c Qui cum in forma Oer e e s e l ,

et alibi : c Qui esl iittago Dei invisibilts . >
Non d i x i l : Qui factus est itnago Dei invisibiiu,
sed, .7111 est.

6 , , *6
, c ,
* \ , *
, ,
* . , t "
^ . > ,
, ',
.
,
Atque ita Diviniutis raiioni passiro conjunctuni
est illud: erat, ei illud cum * i i , et Ulud : cum etsei, \ , , \ .
el illud, est. Quia eliam ipse Deas cuia magno Mo- se loquens iia se appellavit : Ego, > inquiens, , . > \ ,
c sum qui suin . 1 Et.rurgum : c Haec, inqutt O |
.
c dkes fiiiis Israel : Qai est, miait mead vos .
\
Haec auiem eaae F i l i i verba conceduni etiam
impietatis exsecrands propngnalores, qui Pa- , ,
trem quidem inseparabilem statuunt, sed me- ,
dium inler Palrem et res creaias Filium locant,
.
euinque palriarcbis el propbelis apparuisse et
Jocuuim esse dicuni. Sed ipse Deua Verbum pcr
Jeremiam verbis id nos perspicue docet, cum ait : , ,
f l u diebus illis et iu tempore Ulo Xerlam domui
* ,
Israel et domuiJuda lestameniuin uovum, non
aecundutn teslainentum, quod luli patribus eoram

in die, qua apprehendi manam eorura, u l edoce- rem eos de terra iEgypii " * > Quairamus igilur,
. >
quis testamenium nobis bocnovum dederii. Nonne
consut id nobis Dominun Christam attiittsse ? ;
Ipse enim iu sanciis Evangeliis clamat ; Dicmm
$ ^
esl aniiqoie : Non ocddes. |Ego auiem dico vobis: , ,
. . . _ : - qui temere irascitur *fratri. suo, rcus erit
Ouinie
judicii. Diclum c&t anliquis : Noo pejerabis. Ego
. ^ ,
auiem dico vobis : Ne juretis o i p n i n o . > Et
, , . > \
alia horum similia prescribit, bis utens Jvcr- , ^ ,
bis : < Dictum est antiquis, 1 id ego aulera boc
,
dico sic aulem impero, non ut lalas jam leges , '
everiam et abrogeni, sed ut eas slabiliam aique
, .
conGrmem, c i qua ralione observandae sint, doceara.
Nuvum ergo testamenium iribuit nobis Dominus
. *0 , \
Cbristus; qui auteiu hoc Iribuit, is vetus eliam

dedii Israeli post ejus liberalionem ex ^Fgypto.
. ,
Qui vero illud dedh, et populum ab igypiiaca
,,
servi^ule liberavit, ipse nimirum Mosem adPbarao* ,
nem misit, ipse d i x i t : c Uxc dices filiis Israel :
, .
Qui est, misit me ad vos. > Hoc auiem e l alibi Jere- D \
mias planum facit : c Hic, > ioquiens, 1 Deus
. ,> /, , nosier, et non comparabttur altcr cuip eo. Inve .
iiil oinnem viam scientiae, et dedit illam Jacob
, \ ,
puero suo, et Israelidilecto suo. Posl bxc in terra
, ' .
visusest, et cum bominibus conversitus \ >
,
.
Ab eo qeod posteriug est Sndpientes, propheti . \ \,
cum sensum inyestigabimus. Ecquis ille, qui in
^ ; ,
terra visus est, et cum hominibus est versalus?
, ,
Deus profecto Verbum, ut omnibus mente qul
,
dem praediiisDatei, gui naturam noslram assumpsit,
f

e l

61

" H^br. , 5, Pbilip. , 6.

, 12. Bar. , 3 6 3 8 .

Col. 1.15.

Exod. 111.14.

Ibid. 15. Jer. m i , 51.

" Matth.

93

P A N O P M A DUGJflATICA. -

. II.

9i

, * - weu rapinam arbftiratue eec eaae se seqoalem Deo,

, .
seUaeipaam exmanivit, formam servf acciprens.

Hic Blique viani actentia demonatravit Jacob puero
, * ,
uo, e( lsraeii dilecto auo, ditm antiquam per
,
llotem m siAlilndine tegem tnlit. At illam qui lufit,
. idem Mosi loquees: c Haec, inqirit, c dices fi * ,
liis Jsrael: Qui est. mieil me ad vos. Proinde sic
. eiiam clantabat propheia : c Hic Deus noeter, et
* * non comparabiinr alter cum illo. > Quibus verbis
, eum esse talem tostatur, non qui minor sit,
, .
aed cul nuHue comparetur. Cernkts , qnomodd
;
evaflgcUcs doctrinae congruant propbelica lestl*
, fttonia ? Mosee praedieat: < Qui eef. Imo veri*lp .
ae JDeua Ycrbuiu de se ipeo dicit: Qui eet. Paota*
.
sape dioit illud : , nempe qai est. Addit eiiara
. '- iUud : \ qod idem valel. Dicit eliam i l Wid : , quod saperioribug vocibus aequalera viro
*
babet, Easdew voeee Joannes ille Tbeologus cum

spargil atque diaseroinat io tola Evangeliorum hi*
, , , sloria, lum ipsuin prootfniora iilis potissimom
. , , .
Uiuslrau Neque eniin semeU aul bis, aut ter, sed
,
s*piue pronuiHiat Ulod : erel,M ln principio, >
, inquittis, c erai Yerbum, tl Yerbum erat apnd
, , , ,
Deuoi, el Deus erat Yerbum, hoo erat in prinei*
, * pio apud D e u n . Crediniua et in Spiritum sanctum
.
lecium, priDcipem, botioro, coosoialorem, ex
,
J)eo prvcedeniem, oon genilum : umu eniaa eet
. iinigeuiiug. Non creatmn, nusquara eaim in d i v i ,
na Scriplura invenimus, eum in rerum creaiaruai
, Q nuiuero posituoi, sed ordine p^cq Patoce et Filio
.
conslilulum. Aud^vimua ilemilUiD) a Patre procedere. Quomodo aulem procedat, curiosius vesiigando aon laboramus. Sed intra lerminos nobig
tbeologis, ei bealis viris praescriptos acquiescimus.
*
Quin eliam ab ipso Servaiore nostro Jesu

Cbifttto didiciinus, a sancto Spiritu Trinilaiem ex- . t , \, * pleri. i Kunlcs, inquil, doeete otnnes geniee, bapti ,
aates eos in nomine Patris, et Filii, el Spirilue san \
c i i . Qui cum Palre etFilioconnameraler, is uti
. \ \
que rebue crealis omnlbus anlecessil. Qnamobrem
\
Paulus eliam in eo constanler manet, ul Spirilum
6 \
ipsum cumPatre e l Filio siraul pronuntiet. c Gra> , c * , \,
tia, inquit, Domini nostri Jesu Ghribti, et commu ,
nicalio sancti Spiritus cum omnibus vobis " Et
\ , D rursura: c Divisiones , ioquit, gratiarom sunt,
* > , idem auiem Spiriius; et divisiones miniatraiio , *
num suni, idem aulem Dorainus ; et diviaiones
, *
eperalioDum aunt, idem aulem Deus, qoi operatar
,
ouwia \R omnibas. Ejus vero esaeetiam declarana
, .
clainabat; cHscautem operatnr unas
idem Spi * <
rilus, dividens siogulis peculiariler, prout vult.
, - Non enim ul jussus est, sed ut virit, credeiilibaa . , doaa dietribuit. Nam per ipsum veniam peccalo . fuoi accepiqiu ; per ipsum Mberlatem assecoti

aumus; per ipsuni adepu sumus gratiam adopiionisr
* *
Non enim accepimus, inquit Paulus, spiriium
* .
hervitulie iterum ia timorem ; sod accepirous Spi< , 0 - ritum adoptionis filiorum,in quo clamamus : Abba>
6 f

Matib. i x v i i i , !9.

Cor. xxiu, 1?.

95

EUTHYMIl ZIGABENI

Pater E i : Spirilu*, iuquit, vjl liberavit me * lege

poccati et mortis**. E i a i l b i : Domina* autemeftt
Spiriius, ubi aulem Spiritug Domini, ibl Uberlas.
Jam qui alios Kberos reddit, ipsenon servit^".
Quomodo enim censervis dedfeset, quod ipse non
habet, qitod asseqni nequil, quo frni cupit ille
quidem, sed non polest? Qui libertatem credenlibus elargitur, et servientes libero* efficit, is profecto nou servit, sed doraiaatur, et jure dorainatus, quos vuli, liberiate donai. Quamobrem et beaUis Paulus: Haec, inquk, omnia opcraiur unos atque idem Spiritua, dividens unicuique peeuliariter,
uti vuU''. Idcirco et prophela in Veteri Testatnento
poieatatem ipaius signiftaans clamabat : c Doroiuus
xnisil me, et Spirilus ejus . Et Deue Judaeos aecusansrcFeeislis, inquit, consilium, sed non secundum me, eifcedera, sed non per Spirilum meum :
in quo eociura imperii Spiriium sanclum esse declaral. Et alio loco : < Cur ego, i n q u i t , vobiscum
um ? Et Spiritus meos conslitil in medio veslri ?
A l Job effectorem ipsum e i principem, noa autem
minislruin, aul faclum credens: c Spiritus, fnquit,
divinusfecit rae,et flaUsOnieipotentis edocei me .
Quod si buiaanam natnram fabricatcw e*t, eamdem, qoam Pater et FUius, eesentiaan babet. Naw
com bomiuem facerei Deus: c Faciamue, hiqait, borainem ad imaginem et frimiliUidmem noMrara \
Quorum autem una est iiago, eorum profecio
ana csi eiiara essentia.
T1

Y1

96

, c , * , , . \
* c
,
* * <
. , .
.
, ^
, ,
;
, ,
, , ^
.
c
, , .

* ,
. , , , , | ,
, ,
*
* , , '
, .
,
, ' ,
, > , c ,
.
,
.

, ' * . * ,

.
Ilem dePatre, et Filto, et Spiritu sancto distincta C xal Ylov

Mtt/el unita dimnitatit ratio. Sancti Maxlmi.

.
Duus Deus, onius Fitii Paler : el Spiritus nniut
, ,
saucli fons, unilas minime confusa, et miiiime d i - . , visa Triniias. Mens sine piincipio, solius solus per . , , ,
essentiaun Verbi principio carenits Genitor. Et ao* ,
iiuft aeiernae vilaB Spirilus sancti fons.
.
EjntiUm.

.
Unus Dcus, quoniam una dWinilas simplei, et
! , , .
alue principio, et parlitionis et divisionis expers. , , .
Fit tota Trinilas eadem,uniUslo(a secundnm esscn . " ,
tWm cadem. Et Triniias tola secundum personas
. ,
feadem. Pater, et Filitis, et Spirilus aancius ipsa
.
Divinius esi. Et in Patre, et Filio, ei Spiritu sancto , , .
esl ipsa Divinitas. Tota in toto Patre ipsaest; et , ,
tolus in ipsa lota Pater est. E l toia in toto Filio . " ,
est ipsa ; et totus in ipsa l o U Fitius est. t iota .
in toto Spiritu sanclo est ipsa. Et lottig in ipsa . .
toia eat Spiritot sanclus. Non eniin e i parte Divi ,
n i u s esi in Patre, nec Paier ex parte Deue eeU
.
Neqne ex parie in Filio Divinitas est; nec Filius
,
ex parte Deus esl. Neque ex parie in Spiritu eanclo ,
Diviniias est; nec Spiritus sancios ex parie Deus

est. Nam neque Divinilas secari potest; nequePaler
, .
aut Filius, aui Spirilus sanctus Deue est iniper ,
h a . X L V U I , 16. " Job.
Rom. vin, ! 5 . - Rom. vui, 2. II Cor. i n , 17. ' l C o r . , I I .
xxxin, 4. Ccn. i , 26.
T l

W
Xl\

PANOPLIA DOGMATICA - . II.

98
, * fectu*. Sed toia e*l Ipsa. et periecU, porfocte,

tv ,
,
.


.
.

, , ,
, .

in perfecto Patre. Et lota oit ipaa, el perfeeU,

perfecte, periecio in Filio ; el UMa perfeetaque,
ei perfecte, el ipsa perfecto io Spirku gancto.
Nam toius in toto Filiu, et Spiriiu gancto perfecte
egt Patcr. E i totus in loto Patre, el Spirilu gaticto
perfecle est Filius. totug in loto Paire, et
Filio perfccie est Spirilus sanctug. Quaudoqutdem una eademque essentia, et potentia, et aclio
est Paler, et Filius, et Spiritus sanctus, curo nullug
corum ab allero separaius aul sit, aut cogiletur.

.
Ejusdenu
" ,
Unum est, quod principium ei eggentiam exsu , , , perat, bonum, sancta irium p^.rsonaruiu uoitag,
^ , ^ Paier, Filius, et Spiritus aanclug. Trium infini , , ,
torum infinila conjunctio, quae quomodo git, aut
. quid sit, aut qualis s i l , nulla prorsos res creaia
, potesl percipere. Omnem enim intelligentium vin , cit intelligentiam, et a recondila alque inlima
. natura sua non egrediena, omnem omnium cognitionum notitiam guperat.

.
Ejutdem.
*
Unam nosse oportei Diviniialis naluram el vim,
, , , nempe Deum unum, qui in Patre, tt Filio, el Spi ritu ganctogpecieuir, utpolesola siiiecaasa mens,
* * quee per esaenliam subsistit. Et anius per essen " tiam gubsiglenlig principioque carentis Yfcrbi Genitor est: et solius est sternse vitae per esaenliara
*
.
tubsistentii Spirilus sancli fons. In unilale T r i ,
. xfl C
^

1 [

e t

u n i l a g

j n

X r i l l | u t e #

i n

a l l e r a

, * sic est, ut vel in unitate Triuitas, lanquam in essen * .

tia accidens s i t : vel contra in Trinitate unilag.
*
Est enim expers qualitatU. Neque ut alia atqne alia,
* *
siquidem naturae divergitate non diflert a Triniiate
.
unitae, cum gimplex sit aiquc una naiura. Neque
, , ut una sub aliera. Nam poteotiae submissione
, dislinctanon est ab unilaie Trinilag, aol uniiasa
*
TriniUle, nec, ut commune aliquod, aut genus
, ,
uoivcrsuin, el quod sola cogitatione comprehen * * * datur, distat a partibus formisque suis, ita diffcrt
a Trinitate unitac, cum sit esseniia proprie per se,
, *
et polentia per ge vere pollens. Neque ut una per
alteram. Nullo enira habilu medio copulatur, tan. ,
cx , , - ry quam causa cum eo cujus est causa, id, quod omnino idem est, atque babitu carel. Neqne ut una
, ,
, ex allera; non onim per accessioBem praecessio* , ' * nemque Trinitas est ab uniiate, cum sii ingenita
, et per se exsistat. Sed ut quse eadem revera uni* , tas el Trthitas dicitur, et imelligiiur. Unitas qui, , dem raiione esscmiae, Trinitas autem modo, quo
.
exsislii. Tota unitas eadem distincta personig. Et
loiaTriniUg eadem non uniuie confuaa. Ne vel divigione iniroducatur deorum raultitudo, vel confuikme DivinUag evertalur.
4

*
, ,

.
, -

EjutdAn.
Sola aimplex, et uniformis, et nullius egeos, et
immulabilig eat effectrix illa r e r u m oiuniuiD aauctas Trinitalis eggenlia. Omnea aulem regprocreaia
esaentia conslant, et accidentibus, el flivina gem-

99

wd
M G A B E m
per imftgent ptovldentia, quippcqii non s n m a , 9 .
Miatkmibos Itbene. Nec accideiis igHor de Deone* , .
quaJitatem oportet dlcere. Haee enira in res compo . 6
eitas et malabiles cadunt, At omnia qua Deu ;, , \ .
habtt, habet nattira, nec illi inhaerent ot adjuncu
\ \
ei acquisita. In simplici et infinila Trinitatis esscn ,
lia nec babitus, nec aptiiudines quxraa, ne Ulam,
, .
titi res procreatas compositam esse comminiscaris,

.
,

* , ,

, , ..

Eju$dem.
Ex iis, q u sunt, eorum causam auctoremque
cognoscimus. Ex ipsorum atitem differentia disciraus exsisienlem in eo, qui est, sapienliam Filium.
Ex isaturali vero eorumdera rootn exsistenlcm in eo,
qui est, viiam, poiestaiem illam, unde res THam
bauriunt, nempe Spirilum sanctum, intelligiimis.

.
"
Nomen Dei et Palris per essentiara subsislena

est unigenilus Filius. E l rcgnum Dei et Palria pef

essentiani subsistens cst Spirilus saoctus. Quod
.
"
,
eniin boc loco MaUhaioa regnum dicit, alius evangelislaalibi Spiritum sanctum appellavit: lAdveniat,
inquiens, Spiritus sanctus, el noseipurgel. > Ne- , c
que enim Paier habet adjcctivum nomen. Nec re- .
gnum in ipso tanquam dignitatem aliquam altribu- ,
lam cogitamus. Nunquam enim esse coepit, ut .
eliam Pater, aut Rex csse posset incipere. Sed , ,
ciini semper sit, semper eliam est Pater et Rex. * , , *
Nec initium habuit omnino, ut vel essct, vel Pater ,
t Rex esset. Quod si seroper Ua est, ut semper ^ . ,
etPaler sit ei Rex, semper utique et Fiiius, e t ^ , , ,

Spiritus sanctns per essemiam cum Patre simut
,
exsistunt, cum et ex ipso aint , et in ipso naturaltier, et supra causam et rationem, non aulera per
^ * *
causam post ipsnm sinl. Habitus enira, qui babct
. : ,
hanc vim, ut res sfraul ostendalur, uon coticedit, '
ui ea, quonim est babilus, moluo considerentur.
.
Ejusdem.

.
Si Yerbum procreationem rerum antecedit, nec
,
fuil, nec esi, nec ent Verbo quidquam anliquiu*. ,
At Yerburo nec sine menle esl, nec expers vilae, . , ,
sedet menten^cl vilara babet, menlem quidera
' , ,
generantem, c i per esseoliam exsisterueua Pairem, ,
viiam auiem per essendam exsisientem Spiriium
.
sancium.
D
Ejusdem ex tnterprelalione precatiomt Dominicce.

ilem dc Patrg, et Filio, et Spiritu tancto dutincla

simui aique nuita Divinitatit ratio. Danuuceni,
Cap. 8.

"

.
.
. ' .

redimus igitur in unum Deum, principium

iinum, principio carenlem, iacreatum, iogeniuiiu,
oieriius ac mortis oescium, aelernum, immenaum,
incircuinscriplum, nulUs lerminis deiiniUim, inQiiita potenlise, simplex, incomposilum, incorpof eum, a fluxu, passionc, omuique mutalione et
alleraiione liberura, fnvisibilem, omnis bonitatis
ae jtiettttae fontem, Hicem iniellectualem et iiiaceasam, poteniiam nulla mensura coniprehensam.
4|iiamqti6 sola volunUs siia melialnr (polest enim
quidqaid TUII), rerum omnium conditricem, U m

,
, , ,
, , , , , , , ,
, ^ , , , ^
, ,
,
, *
, *
,
, ,

101
PANOPUA DOGMATiA. - . .
lftf
, , , vkibUhnn, q\ta*tirttUibtt$t>fl) Hteetneom; oatiifom
* x a l , : eoasorvHrtteai, omoibHe providentom,omftia ooniittenlem ae rogentem, p e r p e U u m q e e ac iminorioto
2, , ' regnum in omnia o b t i n c n t e n i ; nttiil o o m r a m m
* ,
babentem, o m n i a i m p i o n l e n , a n u l i a rt c o n p r e ,
, ,
bensaiu, hno vero ipgam u n i v e r t a complecteMeni
, ,
et comtneuteia ac pnebabeniem, gubsiantiaa omnea
, , ,
sine pollutioxe penelrantero, u l l r a reo omnee ct
- ,
eaaenClas
longe
provecliorem, u l q n a anper ,
giibfttanlialig ett, ocnnibueque entibns s a b l i m i o r ;
, , , ,
d m n i t a t e , bonitate, plenitudine s u p e r i o r e m ; p r i n , , , *
cipatus omaeg aiquo ordtneg statuentem, super
, *
omotfn p r m c i p a t a m atqoo ordlnem posituro; e * ,
aontia, vita, s e r a o n e , e l cogilain alliorem ; quae l u x
* , ,
i p e a ^ a t , beuiias ipsa, i p s a m e t v i u , ipeamet esaen * - lia ; mipote qese nec ease suuxn, noc quldquam eo
* , , tum quas ott, ab alio babeat; verum ipsa iia qua
, , , ,
guiit, egaenii; ttlig quae virtint, viiae; ei illig qtua
, , , raiioae utmrtur, ratiooig fong exsisutf : bonorum
omniom cunctis parenlem, tnlnenteaa omnia priua $ , quana fiaitl; tinam ubatantiam, unam dWiaiiatom,
, - imam w t o i e n , unara voluniaieai, uaam operaiio *
Dem, u i i u m principatuiu, unam poJeataten, unaai
.
domipaUonem, unuro reguura ; ut tamen in iribtis
, .
-
porfetti* persottis noecatur, oi adoralione uoa ad~

oretur, credaiurqne, et eolaiur ab omnL ralionali

, , creatura ; quippo quod illae cilra permisiionem el

,
.
confusionem uniiae sint, et aine dislanlia (quod
.
cogiiaiionem omnem superat) discreUe : tn Pairem et Filium et Spiritum gancturo, in quorum eiiam nomine baplizati guniug*
Sic enim Domimje
aposlolis baptizare jussit : Baptizantes eos, inquit, in nomim Patri$ Filii Spiriius sancli
, C Quid de Patre credendum* Quid de Filio. I
unum Palrem (credimus) priocipium omnium ei
* * eausam, ex nullo genitum, qui solus causae el gc , neralionis expers eai : omnuim quidem condilo , , r e m ; cselerum uniua duniaxat nalura Palrein
,

unigenili Filii sui Domini nostri Jesu Cbrisli. san. , , clissimique Spiritus productorem. E l ia unum F i * lium Dei unigenitum Dominum nosirum, ex Paire
* , natum ante omnia saecula ; lumen de lumine, Deum
verum de Deo vero; geniium, non facturo, con ,
subslantialem Patri, per qMera omnia facla sunu
, ,
Quem cum ante omnia racula dicimus, ipsius ge
ueratiooeiD, nec tempus, nec inilium pali oatendi
mus. Non enim Dei Filius ex nibilo in orlum pro
, , D duclus est; ille, inquam, gloriae spleudor, paierna?
flgura subslantiae *, viva sapientia, et virtua
sub , , gislens Verbum, substaniialis ipga, perfecta, atque
, , ,
vivens iroago Dei invisibilis, sed semper cum P a * *
, , tre, el in Paire erat, sempilerne et absque ullo initic
. , ex ipgo genitus. Neque euira Pater uuquara fuit,
' , , quando Filius non esget: verum simul Pater, simul
Filiug, qui ex ipgo genitus est. Neque cnim Pater
. , vocari poggit, qui Filio careat. Nam si Filioaliquan , do caruil, Paler certe non erat. E l gi postea F i , , liniu habuit;postea quoque factus esl Pater, cum ante
ex eo quod Pater non
Paier non e$sel, atque
. erai, mutaiug est, eoque progressus ul Paler esset:,
Nefaa
, - id quod omni blagpbemta gravius forei.
Matlb. , 19. Hebr. , . 1 Cor. , 24. ' Coloss. , 15.
4

103

BUTHYMIf ZIGABE&I

104

enin egl dicere,Deu fectmdiUtenaiarali caruigso. . *H , ,

FecundiU* porro iu boc pooita eat, itt quig ex e- , |.
ipge, id est ex propria gubetaniia, prolem iiattira
sLmitem eui edat.
Geiurationi* dinineB m creatione dUerimina.

rroinde cam de Filii generatione agitar, lempus ,
intercesftisse dicere impium est;
aut Filii exsi . ,
glentiam Paire poeleriorem constituere.
ipso
, eiiiin, kioe est ex Palria naiura, esse profitemur
. F i l i i generalioiiem. Ac nigi FHixm a p r i n c i p i o s i - ,
mul cum Paire a quo genitus est, fuigge conceda-
mug, Patenuegubgianiue m u U l i o n e m iiidecemijg:
- ,
quouiam, cuin Paler non esael, poeihac evagit , '
Paler. Res enim crealae, eisi pogtmodum condit
*
, lamen ex Dei substamia exsdteruitt;
\ ,
sed ipsiug volunlate et poienlia fuertint producte .
ul eggenl. Nec propteiva in Dei naturain cadit n M i U t i o : eienim generaiio quidem i n boc congivov * .
s t i l , ex gignenlig gtibglanfia proto* cjotdem
,
cum gignente gubgtanliae producatur: a l oreatio et
,
effeclio hoe tanlom requirlt, ut extra, et non ex
* .
creaniig at offlcieniig gubstantia fiai itlud quod creatur aut eflicitur, omnino^ue quantum ad eagentiam diatimile git.
Quaroobrem in Deo, qui solut a perpessioite
, ,
omni, aherattoife ac mutatione Hber est, aemper , * , \
que eodem modo gehabet, tum generatio, tam , , *
crealio, paggionig expers est. Nam cum nec pa ^ , ,
l i b i l i g , nec fluxae naturae git; quippc gimplex
, , ^,
egl, nec compositeg : certe nec paggionem nec
, ,
fltixum, vel in generando, vel iu creando subire C * * ,
polest, nec cujngquam opem alque adjumen , lom degiderat. At generatio quidem initium non
, ,
habet gempiternaque eat, ut q u * nalurse git
, , opug, exque ipsiug gubstantla prodeat; ne alioqui
. ,

llle qui gignit, mulationem gubeat, ac praeterea

, .
ne Deug prior s i t , Deusqae pogterior, neve acceg gionem recipiat: creatio autem in Deo, cum sit
. "
volimtalis opue , Deo profecto coaelerna non egt.
* *
Haud enim natura comparatum egt, ut qood ex
[]
nihilo producitur,
eamdem cum eo quod i n i - , '
tio caret, el gempilernum eat, seteruiiaiem aut
, , ,
perpeluitatem babeat. Quemadmodum igilur ho%al , )
minis et Dei non cadem est efficiendi ratio; quia
^, bomo nibil nihllo producil ; sed qaod efficit
, , ,
ex prseexsistente et subjecta materia facit; nec , * voluntatem duntaxal adbibel, ged priug etiam co , .
gitat, illudque quod facturug est, animo ellingil,
^. ac poslhac manuum qnoque addila opera, laborem
' , , ,
et molestiam suslinci : nec raro eliam gpe sua
^ , ^ , , >
labitur, ut cui propositum ex animi voluntate non
, , , , >
uccedal: Deug auiem sola voluntate omnia ex n i , ^ ^,
fiilo ( eggent produxit: Ua nec eodeni modo gi *
gnunt Deug el bomo. Deug enim, ut qui tempori
, ,
non subsit, et principio, paggione ae fluxione omni vacet, gitque incorporeas, ac golus ab interitu
libor; ita citra tempus quoque, ol principium, et paggionem, et fluxum, et sine ullo coogregso gtgnit
ac nec initium, nec fiiiem babet Incomprehcnsibilis ipsius generalio.
Ac proinde gempilemug Deug Verbum suum sine
|
principio ac fine gignii; ne alioqui Deus, cujug
, , ,
namra ac exsistenlia tcmpus omne aupcrat, in , *
1

105

PANOPLIA DOOMATiCA, * .

M6

, , , umporc gigual. At vo.ro pcrspicuum csl borainfiu

$ , ,
dispari modo g i g n e r e , qui gcneralioni et c o r r u , , ,
p l i o n i , fluxioni item et mullipHcatioiii stibjectn
.
e i i , ac e^rno vesiitus , maremque el femipain
^ .
iii natura babeat: inas quippe feminae openi desi ''
derat. Veruni propiiius nobis sit ille qni omnia
.
excedit, alquc otnnem menlis acicm et ccuuprchensionem Iranscendil.

D$ Patre et Filio. Sancta i g i l u r et caiholica
, ,
c l aposiolica Ecclesia aiinul el Pairem, simuk|ue
' * , ,
tKtigcnilum ipsius Filium docet, flx eo chra tero^ , * , ,
pus, fluxuin , ct passiomero , incornprebcnsibili
1 * ,
quadani ralionc ac soli universorum Deo perspe * ,
c l a , g e n i l u m : non aecus atque una ctim igne Iti $* *
luen csi quod cx eo o r i l u r ; nec prior esi ignis ,
> , ., p
g lumee seU utruinqae simul : ct quero
admodum Juraen quod ex igne aemper gtgnittir,
*
eemper in eo est, nec ab eo quoqtio modo disjtin, ' . "
g i t u r ; ita et Filius gigmiur ex Pair*, ul nullo
,
modo ab illo sepajelur, sed aempcr in co s i l .
,
Verum boc inlerest, quod lumen quod ex igne
. "
aiitc separaiione gigniuir, semperque in eo manei,
,
aliamab igne propriamqae siibai&leniiam non ba, , ,
bct (est
eniin naluralis iguU quaiiias); at vcro
{ ,
uuigeuiius Dei Filius ex Paire inseparabiliter ac
0 S l e r i l l

sine dirempiione genitus, semperque io ipso manens, peculiarcm aique a Paire dislinciam stitaisleniiam babet.
, '.,
Quare Verbum, $plendor, figura, Filius dicilur.
, , , Cur Unigenilus. Ipse porro c l Verbmn, c l splvn, - C dor idcirco dicituy, quia ciira allcrius cpngrcssum
. , - et passionem et tempus, ei fluxum ullum, ac $e?
Filiqs aqtem,
, , , paralionem a Paire genilus est.
, ac Paternse subsiapliae iigura,, quia pcrfeclus est
,

ac subsistens, exceplaque ipgcniti proprietttc per

Unigenilus
. / omnia patrem referl atque exprimit.
. ilem , quia solus ei solo Palre unice nalus c i t .
. Ncqne cnim alia genejratio cst, qua cuin F i l i i I>ei
, * oQ , ' - gencralione conierri possit : quandoquideip nec
. " , alius quoque Dei Filius est. Quamvig enim elUm
, ,. Spiritus SUDCIUS ex Palre procedal, nou taiuea
, ,
generaiionis ooodo, sed pror.es^ipnis. Alius aulem
,
,
es\ bic ex-islcntiae modqs perimlc incoiupreben&iia
,
, et ignolqs , quemadmodum et Filii gencralio. Quo ' ^ c i r c a omnia qiwe Paler bab^t, Filii 6ml boc uno
'
excegto, quod ingeniUia noii est : quaa quid^m
'
nec naturae discrimen, nec dignilale^i, sed sub sisieqdi modixn i n d i c a l .
Ilaud secus. a^que
/
Adam, qqj geqUug non es(> (ligxnenlMin Dei
*P**yest) ct ^ e i b q u i geiiilus ((iliug euira est Adami) ei
?

Eva quaB ex Adami costa prpdii^ (neque c n i m ipea

nines enim sunt), sed exsisiendi modo.
, r , ,
,
.
, ' , ,
. ,
PATROL. G R . C X X X ,

geaila esl), nat^ira inter $e niinime differunl

( bo-

AUud , et ulittd . Scienduift

enim vocem , cum scribilur cum unico v,
iticreatuia siguificare, seu quod minime faclqm
est: aulcm,cum scribilur ^um duplici w ,
id indicare quod non esl genitum. Priore ergc
significalo csscnlia ab csscntia diiicrt. Alia cniu)
esl essenlia incrcata : quani vox , cam

40:

EUTHYMII

10*

wxieo , oonat; alia creala, quam vox de- *

, *
iwUai. Sccundo aulem signiftcandi gcnerc nullum
^ssenliae ab esscnlia discrimen inducilur. Primura ' ,
rniin eujnsque animanlium speciei individuum . , ,
, seii ingemtum esl; non ilem ,
hoc e$l nriiiinie conditum c l facluir.. Conditore .
quippe rcrum, per ipsius Vcrbunt in orlum prolucta suut. nongeuila; cum anie nnHum allud jusdcm
spcciei siiigulare exslarel, ex quo gigiicreiuur.
Quanlttui ig'tur ad primam aigninraltoiivm
\ ^ atlinet, singulis tribtis sanolae DeilalU diviiiissimis

personis vox eonvenit. Ejuadem enim
.
snbstanttae sunl ct increatee. Qnantutn aatcm ad
,
-ocuilafli,Tion ilora : solue enim Paier mgenitos
!
3L Ncc enim ab *Ua porsona babel tit sit. Solus . eUaui Filiue genilus est : ex Patris enim sabslantia rj
*bsque inilio uUo ac ieinpore genitus est. Solus de- . \
nique SpirKos sanetus ex Palris quideni sabslantia
, , progreditur, non generalione, sed prooessione *.
, ' ita eniin a divina Scriptura edoceinur : lametii
,
alioqui generaikmte ac processionis nwdue miUa
.
ingenti vi comprehendi .possii.
Quin illud quoque nosse taterest, palernitatte, * ,
Heiaiis, el procossionis vocaUila nun a nobie ad
beatam Deitatcui esee iranslata, vcrum contra i i - , ,
lic nobis eommuuicala, quemadniodem Aposlolas ,
ait : 1'ropterea fle*:to genua mea ad Patrem, ex quo Ata

omnh patemilas in ccclo et in terra csl *.

,

.
Quomodo Paler major Filio. Verbum non est in

itrumentum Palris. Quod si Patrem F i l i i prin ,
ripium el mnjorein esse dicimns, baudquaquam bis C
verbis eiim Filio vcl tempore priorem vel nalura
pr^slntitiorem csse indicaiuus ( pcr ipsum eniin
fecil sx*ciila ) , ncc dcnique atia re quam sola cauFa ; h(>c csl qitia ex Patrc genilus c s l , non aulcni
Palcr ex Filio ; ei qia pater naiuralitcr filii causa
oet: quemadmodum ncc igtiem ex luce prodire d i ciuuis, verHni liicem ex ignc Qiiocirca cuui Palrem
FilH priiuipium ac Filii majorem audierimus, id
6 rMione iiitelligamus. igncm eicut non alteritis subslaniia eesc dicimus . ac rursus l u c e n
alierius ; eodem modo nec aYtorhie aubsianlix Pater, alterius Filius dici potest; sed unius ^jusdeinquc.
Pneterea, sicut ignem pcr luccm cx eo
progredicnlem lueere dictmus : nec proinde lainen
luccin illamex e.o manantemorganum quoddamesse
ipsi inscrvieus, sed vitn quamdam nalivam eiatuiiutts : pari modo Patrem omnia quse facii, per
Unigeniluro suuni facere dicimus, non tanquam
>per servile quoddam organum, sed u i per vini
natiiraleui et siibsieiAniem.
Insuper quemad*
moduni igncm illumuiare dicimus, idemque rursui
ipMus luci iribuiuius ; sic omnia quce Pater facit.
FHiu$ eliam similiur {acit . A l vero ixi hoc disriinen siuim e s l , quod lux propriainetdistinctam
ab i^ne subsisltnliam non babel. Filius aiilem perfccla byposlasis cst, a palerna liypostasi inscparabilis, ul superius a nobis osleneum est. Neque
eoini flcii potest u l in rebus crealie imago uila aui
Jom. xv, 2. * Epbca. v, 14.
Joan. xv, 28.
v

,
* ' ,
,
, *

,
. "
, .
,
,
,
.
,

,
,
, *
,
.
,
,
, soiei.

,
, .


. , , , ,
, ,
Hebr. , 26. Joan. , 19.

PANOPtTA B0GMA7ICA. - . II.

JlO

; simWUudo ftperlalur, quse sahctie Triinlatls niodum

: , . \a Seipsa citra ultum dissimililudiitis noiain reprac,
senlot. Quod enim creatum , et coniposilum , c i
.
c a d u c u m , e t mulabile, el circiimscriplum, t fi\ura p r $ d i t n m , et cforrtrplibile cst, qno landem modo superessentialem .cssentiam divinam, ab bis
omnibus fiberam, aperie declarabil? peispLcuum aiitem esl rcs oiuncs crealas plerisquc ejqsmodi
atTectionibus obnoxias esse, sicque a nalura comparatas, r.t corruptioni subjaceaiit.
" ,
Spiritu sancto. Ignotum nobis ul disiinguqntur
, \ - in Deo gaieraiio ei proccsuo, Eodcm eliam inodo
, \ ! credimus in Spiriium sancliioi, Dominum, ct vivi , - ficaniem, qui ex Patre proccdit> el in Fdig cou * ,,
qiricscil; qui cum Patre et Filjo sinml adorafur ?t
, ,
conglorificalur, ulpote coiisubslaulialis et co
jeterriiisjCbrisliSpiriluinj reclum, principaleiw; sa*> , , , ptcnlia?, yilac ct sanclilatis fonlem; Dei cinn patre
, , , et Filio iim rera babenlcm, lum nuncupationem;
, , *
increatum, plrnum, condilorcm, (oulijien^em pm , * - nia ac modcrantem, omnium eiteetorem, Qinnipo, , ^ tcntem, inftniue poicnlia*, crcatis omnibus ifiipcqui
, "/ ranlcm , tiuUiusque niiperio subjaceiilciQ j
deos facit, non dcus (it; qui iniplel, ncc implctur;
^, ' , - qui parlicipatiir, nec parlicipat; saii.ciiii.cal, ncc
sanclificalur; Paraelelum, boc est, consola^rcm,
>, *
ut qui unjjversoram a d m i l l a i obsecralioncs : Pairi
, , ,
et Filio pcr omnia similem; cx Patre procedenlcm;
, ,
qui pcr Filiuin c o n c e d i l u r , et ab oiuni croalura
,
pcrcipiliir; qui per spipsum creat, et rcbua oni , . - C niboe siibsistontiam tribuit el sanclilatem, qui in
prpprfa subsisiil, sivc exsistil, liyposlasij qui a

Patrc cl Fillo nec srparatnr ncc di^rediiur; qiti
8,
-cov ?/; '
\ omnfa babci qunc Pateret Filius, excepla ing^niUit
gcnitl proprietale. Pafer quippe causam non agno . . O .
scir, cslquo tngcniltis. Non eniin ex quoquam csl
,
(a sefpso ciiini babct ut s i i ) . nec quidquam eqruiM
, ' , * . - qtra^ babet, ab aUo b^bct; quiii potius ipse princfpium oniinbirs cst el causa, tinn quod sint, lum

quod naiurajiicr ccrio modo sint. i us aulem cx
, . *
Paire cst gcncralionis modo. Spiriius vero sanctus
, ^.
et ipse quoque ex Patre est, non gignendi lamen inodo, sed proccdendi. E( quidem gcnerationcm inler
e\ processioneni discrimen iniercedere edocti sumus : caeierum quis s i | hujus dislinclionis modus, prorsus nescimus. Simul porro el Filii ex Patre generaliQ, ct Spirilus 6ancli processio est.
, ,
Qmnia igitur qux Filius babcl, Spiritus eiiam a
,
Palre habct; aique adeo hoc ipsum quod est. Quod
, , si Pater cst, sane nec Filius e$t, ncc Spiritus.
,
, ,
|t dcm uisi Palcr aliquid babet, ne pilius qgidein
}
, illud babeal, nec Spiritus : et propler Pairem, id
' ; est, quia Patcr e a l , tura FiliuS, tum Spiritus
> , sancius est. Rursusque propler PaLrena babei
Filius quidquid habet, et Spiritus, boc cst, pro, ,
plerea quod Pater b;ec habel; modo lamen, i n , , .
; - genili, genili, ejL processionis proprietates excipias. In his enim duiUaxat personalibus proprieta ;
tibus tres sancj^e Trinilalis persoqae inler
^ ,
dislinguuntur; non essenlia, scd pcculiari cuju^que

personae no(a indivif>im discrclae.

Porro unpmqueroque ex bis tribu^ perfectam
,
atque iniegrani subsisicnliam babere dicimus, ne
* - ajioqui composiiam unam ex ^ribus impcrfe^lis
4

JSUTHYMH ZitiABKNl.

112

nalurara peifeeiani intelliganHig; eed unaiu sini- 4 , , &.

pliccm eubslanliam et essenliaw onlni perfer lione ,
euperiorem et anlerioreoi, in tribus perfectis . persoiiis noscamus. Quidquid enim ex itnporfeciis . . "
, . ,
cOnftatur, necessario compositum esl. At ex per
fectis bypostasibus compositio fleri non potesl. Quo
. , , ,
IU ut nec spfeciera ex hypostaslbus singulis, sed
in hyposlasibus singtilis dicamus. ImperfccU vero ' ;
diximus, qaae specieto non scrvant ejus rei quae * ,
ex ipsis eC&Vilur. Lapis enim, lignum, ferrum p$r
se qtjidein, si peculiarem cujusque naturlm pe- ' .
ctes, pcrfecla suot : at respeclu doiutis quae ex ipsis exstrucia esl, singuia unperfecia sunt. Neque eaini
quidquam horum, gi privaVim coDsiderelur, doraus est.
Quocirca perfecias quidero pertonas proulerour, g
,
ne in dlxina nalura composilioittm hitelligamus.

Compnsitio enim dissidii maier est. At rutsus trcs
, \ ,
personas in se invicem esse dicimus, ire deortnu , ,
CQpiam el lurbam inducamus. Ila per tres per- .
sonas boc inlelligimus, quod' nullus bic composi- ,
i\on\ ei confusioni Iocu* sii : per id aniem quod \ ,
Ires persouae ejusitera substantiae sunt, el aline i n , ,
aliis; quod etiam eadem voluntas, cadem operalio, \ , ,
eadeui vis ac polenlia, ac deniqoe idem, ui ita , ' , ,
loquar, in illis motus est, boc agnosciiuus; quod
. ; , ,
nimiruni in illis nulla divisio locum babeat, et ,
quod unus sil Dcus. Unus quippe vere Deus esi,
Deus, Yerbum et Spiritus ejus.
IIoc aulem nosse inleresl, quod aliud s i l quoad
,
Tcm, 1 aliud ratione ac cogitalione considerari. C , .
,
Enimrero in omnibus crcaluris discrelio quidem
, .
pcrsonaruin quoad renn ccnsideralur. Re quippe
.
Spsa Pelrum a Paulo separaium consideraiuus;
* , , ,
communiias aulem ct conjunctio alque unilas,
. ,
ratione aique cogtlaiione perspicilur. Per meniem
,
cnhti cancipiiiius Pctriun e l Paulum ejusdem eoae
naiifrae, naiuratnqae nnani coannunein
habere. . . k
Nam iHerque eoriun aninud rationale et morlale *
csl : c l uierque caro est, anima ralionali el iiUclli- ^ ?.
geiHe .prxdila.
ll;uc itaque cO:mnuwis naluca .
raiione considcratur. Neque enim bypostases aliae .
, * , n aliig sunt, verum qa%libet privatim ei sigillat i m , boc esl sejunclim consiatit; babetque per* .
, , |
mulla quibus ab alia persona dirimaliiT. Nam et
loco disjungunttir, et tempore discrepant, senlentia D , , .
qiioquo dWiduntur, et forraa sive figura, el babiui, , , , ,
el lemperamento, et dignilate, el instiiulo vitae *
genere, ac deniqae omnibus aliis proprielalibus, , ,
qnibws lanquam cerlis quibusdam notis digno- . " , .
c u n t u r / l n primis aatem inter se dissident, quod
non alla hi alia, sed quaeque aeparalim exsislunt.
quo etiam efficitur, ut duo, et trce, et rouUi
bomines dicantnr.
.
Unde Mnitas naturm dhina. Per$on<e Trinilalh
, ,
ifttiivhcc. FUius ti Spiritu* tanctus ad unum priu*

clpium reftruntvr. Id quod in omnibus quoque , .
condiiii rebus animadverlere liceal. k) saerosan- , , rta vero, e l subsiantiam omnem exsupcrante, , , ,
, ,
alqiie ullra rcs omnes evecta et incomprehensibili
, ,
Trinilate, coatrarlo modo se rcs babct. lllic eniin
communitas quidem el unilns rcipsa coesidcfalur, . ,
1

113

PANOPLIA DOGMATiCA. - - II.

1U

. lum quia psrsQns coaeiernae saiil, lum q u u illarum eadtnu esi esseulia, faculUg, voluniag, ten, , , ,
leniise conspiraiie , eadetn quoqtte auetorilas,
, , ,
poienlia, bonilas. Non dixi, similitudiiiein, aeJ
'
ideiiiitaieni, atque imam molionis praesullalio . "
,
nena. Uaa eniiu est es&eolia, una boniias, una
, ,
poiestas, una volunlas, una facuUae, uua auciori , ,
las; nna, iaquam, ei eadetn, noa Ires iuler
, * similos, aed una plane eademque iriura pertona. "
rui motio. Unaqusequo enim ipsarum non niinns
, ,
unitatem habet cum alia, quarn ipsa secum. Uauni
,
quippc idemque oinnino suni Patcr ei Filius ei
(1), ,
Spiritus sanctus; nisi quod Pater ingenitus est,
, .
Filius genitus, el Spiriius sanctus processit. Quod
, * ,
autem in ea discrelura est, cogilatione percipi B lur.
Unum quippe Deum cognoscimus: in soll*
, proprielalibus,
,nUfliruni
pateroitalis, filia**
, , tionis, et proeess%onis; atque quaiiliim ad causaiu
^ ir et causalum, ac liyposiasis perfcctionem, boc est
, , , exsistendi modum, disiinclionem
UUeUigimus.
, , , Neque enim distanliam secundum locum, ut apud
. nog, in Deilale quae circumscriplionem omocni
, , , excludit, admilierc licrt (sunl enim per*onae aliic
, in aliis; nen 1 inler se confundanlur, sed nt co,

baercant, juxla earo Domini aenlcnliam : Ego in

, , , Patre et Pater in me ett *) nec voltintalis, aut
, genieniiae; aul eiHcacilaiis, aut poteniiae ; aut
, , * aiterius cujusdam rei, quac realeni ac omnimodam

nobis dislinclionem gignat, discrimen ulhim,

Qitapropler uec Iree deos Palrera ct Filium cl.Spi%

, ' ^ rilum ganclum dicimus; quin polius sanclam T r i . ^ - nitatem unum Dcum asserimus : sfc videlicel ut
, , ,
Filius el Spiritus sancttis ad uniim auclorcm refc , - rantur, non aiilem componantur, aul juxla Sa ,
bellii contraclionein una coalescant. ac periui. " , eceanlur ( u n i u n t u r c n i m , u t dixiiutis, oon iia ut
, , confun-laiilur, sed ut cobaercant; atqHC scse invi , ' ,
cem citra omneni conlradictionem ac commistio , ,
aem pervadant), nec exlra se invicem sigtanlur,
, , , ant qoantun ad esseQtVato juxta Arii divisionem
. " gcindantur.
Indivisa cnim in divigig, ut rem
, , , ,
breviler ennatiem, Divuiilag egi; ac velul in iribMS
,
solibttggibi i n v i c e m cob^ereMlibus, nulla l o c i ioler , - capedine digjunclia, una eademque lucig lempera , - 0 tio alque conjunctio. Quare ciini Deitatem, pri.
mamque illam causain, et monarcbiam , atque
unam eamdemqne diviniuiig ( ui ita dicam) moUonem et volantalein, esseniiara ae poicnliam, eflicaciiaieoique, et domioalionem inluemur, unum dnnlaxal senbui noslro obvereatur. At vero, cum ea, in
qubus Deitas esl, vel, si accuraliue loquendum eai, quae Deius egl, alque ea quae ex principe illa causa
ciira oinne letnporig gpalium, gloriasque digcrimen, ac sepxratienem exgiatuat; boc^ot pcrsoaag, consideramus, tria sunl qu;e a nobig adorantur.
*,
Veraa) id nobio advertendatn est, qnod cum non
^ . dicamus Patrem esse ex aliquo, dlcimus lamen ip , , aum Filii Patrem. Filiutu autcm nec sino causa,
, , . nec Pairero dicimas, sed ex Paire, et Ftliuni Patrtg.
, , At Spiritum sanciom, et ex Patre d'cimus egse, e(
#

(i) Ad verba tchouon goqneng legilur codice 1 Mosqaonsi

UITIUTOT
. .
1

Juaii. ,

EUTHYMII ZIGABENl

)19

116

Patris Spirilun* r.onkinamus. Ex FHio auleni Spiri-

. .
tum noD dicimue, sed Filii Spiriuun apptllaaui*,
, ,
Si quis eniin, iuquit Aposlolus, Spirilum Cbrisli
. , \ &
non babot; Et per Filium nobts esse patefactum, et
impcrtilura couniettiur (1). Nara insufflavit> i n - , . , ,
; , .
quit, et dixit discipulis suis: Acclpite Spimiuu
\
saneium. Queniadmudum enini a sole tua* radios,
lum eplciidor per radiura, sic a Palre Fiiius, e i (3). ; ,
per FiUum Spiriias proQoiacitur. lpse enim Pater *
FUii et Spiritus, ut soi radii et splendoris est foos; *
pcr Fillum aiMein Spiriins, ut perradtom splendor, :. \ ,
nobis imperiiftur, QUI noe illasirat,et a nobisaeci- ' .
, ift
pHur. Fitiunt vero ueque Spirilus, u c q w e x Spirjtu
dictmus.
^
ifi .
Ejnsdem txcap. li.
, ,
Palef esl Deas, qui semper est ingciiiius,
; , .
cum a nullo genitus sit et Filium gignal co.tier , , ,
uutn. Filiusest Deus, quisempi-r cetcum Palre,
, ^; ,
s i n ; tempote, ei seiupilerne. ei sine ftuxu, ei sinc
. ,
perturbatione, etsine sejuncllonc ab ipso genitus.
, Spiriius sanclus estDeus, vinus sanctos eibVicns. in
, ,
sua subsisiens pcrsona, a Paite procedens, aoquie . seens in Filio, et ejusdem esseiUiaecum Palre ct Filio.
. ) Vcrbum est, qiiod per essenliam seinper adest
, * , , ,
Patre. Verbum est eiiam naturalis aniini molus,
; .
quo anin us ipse aiovelur, el inlelligit, el cogilat,
cum bit quasi lux ei splendor ipsius. Praeierea ver- , . ^
. ,
bum esl el illud inlimum, quod in corde loqnilur.
, ^
Al biec verbum est aniroi nunlius. Ve:bum igilur,
4

quod esl Dcus, per essenliam in prOpria consislit Q

persojia. Rcliqua iria sunl snimi faculiales, qute
iioo per se proprie consistunl. Quorum prinium
est aniini gennen naturale, quod sempcr ab ipso
naturaliler manal; alleruai auiem c l intimum dicitur; lerliuDi vero pronunlialur. Spiriius inullis
modis inlelligilur. Nam et Spirilus sancius, ct
virtules ipsius, et angelus bonus, etdtemon, et animus, el nonuuuquam eiiam mens, et aer diciiur
spiritus.
>

; ;,
.,
, :
. .
.
.
. .
' .
, , .

" xal Tiov

Item de Patre, el Fi/io, el Spirilu sancto, dUtinclu

stmul, el unita divinilalis ralio diversorum l'a( .

trum.
: <*
Ficri non potest ex duabus perfcclis personis
compositio. Quauiobtem ncc spccicm dicimus ex . " ,
personis, scd iu personis. Uaque perfectas in saa- D ' . . cla Trinilaie persoms dicirmis, ne in illis uffacoui- ,

positio cogilelur. Ras auiem in se vicUsim singulas
propler inuluuiu earura iuler se babitum relalio , neiuque pioiniiitiarius.
, ,
, .
lu omnibus quidem riebui procrealis sing%)a\ k

(l)Advorle quod in a l e r i a procetaioois Spiritus sancii uiore Gra.coriiin loquiiur, auie deteniunalionem factam in conciiio Ephesina MJU ThQod.
Juniore, et Cuelestino papa, quod prncedcrei etiam
a Filie. Vel d u i polest vdte Uattasc. nou dict
ijpinmsex Fiiio, id e i l , non baberi clarc in Stri
.pluris qtiod proc4i(Jal tx F i l o, non ncgat lamon
'csse ex Filio ve4 proceoere ex Fifco. E l i l a adnolai
'doni. Tbcod. par., q. 3u, artrc. t arguni. 5, el
t

in ejos respoitao, ct boc niodo intelligerc poies

oinuia alia siiuilia dicla si tn aliqua incideris iu
boc opere. ZIMJS. Vide P . Michaclis Le Quieu
notam ad bunc Damasccni lwcun), Valroiogia: lom.
X!,lV,cd.83l.
(1) xai

.
Hcec ul scboliua in margiae
Imbei ood. Mosqtttnsfg i ap. MaMha3fum; el rcvera
tlcbojit ia Daaiabceno iiaprt^o. L*.

11

PANOrUA DOGMATICA. TiT. Ii,

118

rum divisio personarum reipsa pertpiciliir. M i chael a Gabriele reipsa separatusest, totPbtrus a , \ ;
Paulo, ei reliquae eodeoi m*6o. Quod atneni in ip, \ .
sis commune aique unum est, animo ei cogUaiiotie
3
concipilur. Cogiialione enim tantummodo com / .
prehendimus huraanitatem, et si qua vox eodcut
;
modo communem angeiorum notioncm quealexpu ;
care, neque enim angelitaiem ausim dicere. At in
; ,
Triftitate divina conlra ft. Quod e i i i n coinuiune
, , , ,
atque ununi est, reipsa cernilur. Elenim Denin CSSJ
,
unum , et anam eamdcmque nalurani, ei potcsia : .
lcm, el sapiemiam, et virtulcm, ei actionein, ei
,
voluntalem, reipsa cognoecimus. Peraonai uiu vero
},
coiupleclirmir.
, , drstinctionem tenui cogilalione
Neque enim atidenuis ullain ejtisinodi circunifccri. .
, - ^ ptionem, qualein hicin pcraoftis cernimua, tut k x i
,
tnicrvallum, e( alias id genns proprielaies, quibus.
, rea siuguhe lanquam lcrminis suis conclus sepa<:,
raniur a eaeleris, cogiiare, sed eas lanlum aoiio .
nes.fquibus Paier gcnilor, Filius gcnUus, SptrUus
proredens inielligitur. Has quidem Gr#cos fingmdis vocibus feiiciorcs imitaii 11011 inulililer forlasse, barbare qnidem cfcrle paiernilatem, filialioiieui c l processiontm appellatit. Qua ralione n a k i r a
atque essenliam superatite fiunl. Ii;>que Deum unum eos esse dicimns, CIIIU ipsorum persoaa*
sine divisione distinctas, et sine conjunctione copulalas, proptcr divisionis conjiuiclionisque rationcm
nalura simul et essentia prastanliorem, pcrfccie c l reipsa dislinguere nequeamus.
, ,
.
< ,
, ,
, ), '
.

Disiinguunlur bypislases non essenlia, scd pro>

priis pcrsonarum notis. Quare per saacue Trinila-

, , , ,
.
, , ,
, .

,
* , ,
, ;,
.
,
$ . c
, , < ,
rj
.
" *
; .
* ,
. , ,
.
, .



. .
> ,

Esscnlia, el atura, el gfnus, et speifcs, et

forma, ex Palrum senleniia, Idem sunl in f)eo. Ilem
persona, ei nola, ei proprictas, el individuum
idem sunl. Et essentia qitidein alque natura de
omnibus snbjectis parlter dicunlur, quemadmodum
el omnes bomincs unius essemiae naturaqae sunl ,*
hypostasis vero, el persona, ct individuunrsigniflcaut id quod propric, e i p e r s e subsistit, et ab
alio sinc interilti suscipit distinctionem.
Spocies, et forma itlcin sunt in gancta Trinilale,
essenliamque siguificant : tQui viditme, inquit,
cPatrem vidit *. Hic wuWm videre signiftcat cognoscere.
Essentia personas conjungil. Persona) vero proprletaiibus, quasi notis quibuedam separaiuibus,
essenliaro dislinguunt.
Esscnlia nunquam dicilur de iie, qu;e per se
noii constant; naiura vero ssepissime. Uuapropier
ba3 est, inquit ille, iialura mendacii. &i ille, dactus, inquit, aquse fonleinoslendil suum : eerinanis
autem natura cor loquentis indicat.

Joan. xiv, 9.

lisnomina, Patris, c i F H i i , et Sptitus saacii, ROII

iiaturarurn discriroen, sedindiccs pcrsoaaruai propriclatcs edocciuur.

Si ea qu communia, et nniversa, et teta, et

perfecta de subjectis sibi singularibus dicuniur, d i citur et Divinitalis nalura tota et perfocla de
singulis ipsius persotiis. Commune e n i et universum quiddam esl natura el essentia. Singula-

feUTilYMIl ZIOABENl

120

re auicih liyposlasis, ti persoua, non quod nalure -, \

parlem bab&X, sed quod individuum g i i ; ei es / 0 , , '
sentia commune quiddam est, quoniam de pluribug . . ).
dicitur; individuum vero singolare, qnia dicitur de , , *
unotanttim.
.
Ecclesiae deflnitione et lege rion est idem nalura

et hypostasrs. Sed quas inier coraiaune et pro
\ . "
; priunrii inter dniversom et singulare, inier inde, \ ,
finilum et (teftnitum, eadem est tnter naturain
.
atqne byp&stasim differeniia. Bcatum tanien Cyrilluni ei alios Paires bU duobiig noroinibns pro- , \ '
miscue el commui.ittr uti, ubi dc divina humanae \
carnis assumpiionte disserunl, non ignoramus. Abu- , . tuaiur eninr, dum alias quideui hypostasini pro ,
, !*
ess*ntia , alias auleui essenliam pro bypostasi
,
pronunliaiu, non qtiod eas idem esse seiilianl, sed
,
quoniam inilio non solum divina Scriplura, verum
ttiatn Ecclesie doctores mullis in rebuft sine ullo \ ^
diserimine quibusdam vocibus utebantur, scienlcs, , * *
verba nibil afferre itrcomiiiodi, cunt res aliter ba- , ' , :
beanl. Quat quidfem ipsius Cyrilli senienlia est. Et ' / . \
ipse rertim sncrarum demonstralor Dionysius ait, . * \ -
dementis aiqtte htoperiii bominig esee, r.on rei
,
propoeiia, sed verbig animuin adbibfere. L l Crfegorius Tbcologus : iNequc vero,) iuquil, iqui de
,
verbis digladianlur, id lurpe exislimenl, quasi
, * . \
pielas nobig in verbis, non aulem in robus ipsis
, * posita sit.f E l rurstim : Verilas, inquil, nobis uoi\
.
in verbis, sed in rebus est sita.i Quando igilur
verbis abutuntur auctores, proprte ncqne sunt, /, ,
nequfc accipiunliur illae res, quas ea verba vidcniur . " signiQcare, sed quas ipsi volttul i n t d l g i . liaque , \ , \ \
cun> faypoalaseon unionem, et differemiaub, el pro- ,
prielaieni Cyrillus dicit, loco esscmiaa utitiir by- : ;
poslagi, ut ea voce naiuras tinilas per se subsistere :, \
declaret, docealque non similiiudinum c l fonna- ,
. \ ^ \ , \ ^
ruro quarumdam, qua non per se consient, seJ
rerum siibaigientinm unioneni fieri. Qund autrni
,
ila sii, ex verbis ipsius, quibus iu apologia primi
anaiheraalisini adversns Tbeodoreti rcprebensio- \ . * noe ntilur inlelligi potes'* Si exlra byposlases, i u - \ , *
quit, solae per se forni vbcissim convenisecnt, , \ ~
UIH unionis ratione similitudines quasdam et for- ; ' ,
mse per sc non subsieienies convcnissent. Nunc , "
auiem non siroilitudinum, sed rerum convenlus D */\
> '
fuit, ergoet byposlaaeon. Yeruin quod inler na
turam et bypostasim discrioien essc crediderit,

ipsemet dooet in becuuda ad Neslorium epislola :
jServatoris, inquieas, cnoslri vocee i-n Evange- , ; '^.
liis neque ad duas hypostaseei neque ad duas re, < fertmus poraonas.i llein in cpislola, quain ad
Orieniales scribil : cEvange!icas,i inqnii, cet apo-
' ,
alolicas vocea, qua de Domino proauniianlur, gcimag a viris tboologis parlim ita cooHuuniier acci- , ,
pfi, ad anam referaalur persoaam ; parlim iia , < . ;
, .
dividi, i i i dnabng naturis tribuaalur. Ac idcm :
AHbi aon esl, inquit, duplex, sed unus, ci soius . '
'. , Cbrislus. Hoc aulero ait propler unam ejus per , < fonam. Quantum emm ad naiwras speclar, dicilur

121

PANOPLiA DOGMATICA. f l f .

1*

* ). eliam duplex. Quando igilur oraiio siuipiicitcr, vi

sine conlrovcrsia
conslMuitur, animadvcriimtis,
, non solum Palres, sed divinam Scripturam liboro
snupHciterque \ocabuiis u l i . Nam D. Apostolus rt
, , id quod in bomine inlrinserus est, boniincm, vl
, ;
id quod exirinsecus, bominem iteni appellat, alque
* ,
ita nomen lotius partibue tribuil. A l e conUario
. ^. propbeiae modo carnem, modo animam VOCAMICS

bomineni, parlium vocabulis lolnm indicant. Vcruin,
, > \ quando lempus id postulal, propriis vocibus uluntur.
* \ . a vero ralione, quato anle dixiiuus, et TVologus
:1; . Joannes: <Yerbum, inquit, itaro factum cst,cum
, ; , vellet dicere, faclum esl boiho. Ca^terum bac de re
-, ,
ne digladiemur, aul contcndamus. Ait cnim ma ;,
gnus Dionysius, id eorunc esse prbprium, qui on
, ' ,
res divinas cupiunl inlelligere, sed ihanes aucu ,
pantes sonos in liuerarura elcmentis, t syllatis, et
verbis ad intelligendum difficilibus, qiiae ad animi ipsorum cognilioueui non perveniunt, sied laoioruni
atque aurium tenus circumsonant, iinmoranlur.
Duplex esl bypostasis. Nain modo signiDcat id,
.
quod simplicitcr esl in essentia, quoniam subsistit,
\ , : el est, et sine propriis signis ac notis consideralur :
' \ . ' modo personam indicat per se cuiu ipsis propriis
, nolis subsLlentem Etenim quae Peripateticis ap pellare placuit individua, ad quae cum genera et
, $ species divisione pcrvenerint, consislunt, quol
dividi amplius non possint; hominis enim in corpus
, *
animaroque divisio inlerilum afferre solei, ca

doctorcs Ecclesia? personas et hyposiases nomi - narunl. Ilyposlases aulem dictae sunt, quia genera
et species, quce tommiiiiia suni, ei non circimi. , ,
scripta, in his exsislunt et circumscribunlur.
,
Quamvis enim animal el homo, quorum unum csi
:. .
7

, > ;, C genus, aUerum species, propriani cliam rationeni

, , ' ; ,
babeanl qua* sini, lamen in ipsis individuis, ex , /, \ empli gratia in Pelro et Paulo, habent hysposiasim,
, * ; sine qttibus subsistere nequeunt. E l haec quideni
. . bacienus de hyposiasi. Ambiguum ilem esl hoc
, * vvrbum : Enypostaton : significat enim, id quod
, - simpliciler cst, quaquidem significatione non solum
, essentiam, quam qui haec profitentur aul byparcton,
' , aut hyposlalon dicunt, enypostaton vocamus, quod
, simpliciter sit alque subsistat; vcrum eliara acciden , tia, quoniam in alio, nempe in essenlia, non in
, , se habent, uti subsislanl et sint. Enypostaia ap .
pellamus, qiwe lamen magis proprre et heieroypostata
* , , * - drcunlur.<Signiticat etiam id, qnod perse esl etper
, ^ ae proprie consistit, qua quicleta significationc ct
mdividua vocaniur enyposlata, quse quidem proprie.
.
hypostases magis ei sunl, et -cognoscuiilur. Verum
* .
et de voce hao, Enyposlaton. satis diclum s i l . A n > .
yposiatoii quoque est verbum anceps. Diciiar
,
enim anyposlalon non soium id quod nullo mo<lo
' ,
prorsus est> verum euam id, quod in alio subsisli',
, '
qtialia sunt accidentia, quia per se aubsieliiere ne.
quenni. Quod sublilius ei accuraliue pervesligemus,
*.
inveniemus bypostasim etiam alia multa signi
ficare. Nam pra?ti-r illa qux dicta suni, onus
, = ctiam sigaifical byposlaais sive subslantia, ui
ti^v \ >

123

fiUTHYMH

ZIGABEtti

124-

indical illc Deuleronomii locus : Quomodo po- , . ,

lero ego solus onus vcsirum susiinere ? \l\\c
, ,
eniin Gncci habent byposlasim, in flebraioo
,
autem volumine esi maschen, quae vox onus s i <5 .
gnificut. Ad haec signiGcal eliam cibum, sive an , , \, ',
nonam byposlasis, ut vx libro Judiciiin inlelligi
, . '
pole t, ubi Judxi : Quoniam Madiauila?, > i n ,
qiiiunt, diripuerunt friicius lerrae, et subslanliaui
. ,
noslram \ > Quod enim bic est subslantiam, GI\PC
.
autein hyposlasim, apud Hebraeos esl micheia, , , . r
quod victnm significat. Hypostasis ilem ponitnr
,
ioco spci.Nam in libro qui inscribilur Rutb, Noemi
. ,
sic a i i : Nou csl mibi iilius, nec spes ; He , braice aulein sic habct, tliicuiam, qua voce pro .
creandurum libcrorum spes declaratuf. Preiium
' , |.
itera, sive mercedcm significat hypostasis, ut in ^ ,
primo libro Regum, pro mercede fabri : Ad se . , , c
curim, > inquit, et quae sequuntur, merces bacc \
, , < ,-
e r a i . t Quod hic est merces el hyposlasis Graece,
llebraicc dictuni cst ardaban, quo quidcm vcrbo . \ ,
t, \, . *
preiiuiu el nicrecs indicatur. Significat
eliam
^ , ,
castra in eodom primo Regum libro : Yeni
\ , > , c ,
inquit Juiia b is ad armiserum suum, c asccndamus
( . ,
ad castra advers riorum . Hic est hypostasim,
, \,
aptid llebraeos aul*m mataam, quod caslra, sive
,
lentorium s-gnifical. Valet eiiam byposlasis quod
, c " , *
in rebus liqtiidis subsislit, qua siguiGcalione dici , ' , ^
nms urimc byposlasiro et faculiatem, ul illud :
. >
E l substantia mea, lanquam nibilum ante le. >
1

E l firmaniciiluui, ut illud : * Fixus sum in limo profundi, et non cst subslantia . > Et negotfum, ut
JcrcmiiB : < Cocgit, inquil, sine luo negolio. Et arcanu.n, ut iJem Jeremias de falsis pro
phetis: Et si stcterunt, > inquil, t in substautia mca, boc est, in arcano meo. EtOrraamcnlum, ul Ezetihieldecoelifabrica: cDesciibcns, inquit, fdonium,i elqu?esequunlur,ubi bypostasim ponilprofirmamenio.
E t laudcm, ut Aposudus : Quod loouor. > inquil, non louuor sccundura Dcuui, sed instullkia, in bac
subslamia glorialionis. >
10 .
TITULUS III.
C
, .
De Deo, seu de Divinilute comniuniter. Pertpicuum
, ,

e&t, qui Dcum, aut Divtnitatcm. ant divinnm

,

^
Jiumen dicit, communi horum appetluiione tre*
(
uniu$ DhinUaiis hyposlases, $ ve penonasdeclarare*
^.
.

Areopayilcn. Ucec dilucidiora ui essent, paraplirasi

[ .

ouadam sunt paulo latiu* explicata.

(1).]
Divinum Numcn causa quidem est, ut res sint.
.
Ipsum vero nou eHl, quippe quod nulla rerum sit,
, ^ , '
aed omnibus anlecellat. At licel Deus euam dica- . ,
Hir esse, ut eo loco: c Ego sum, qui sum % non
, * , *
lameit est, quo res ipsa^ sunt aul quovis nudo, , ; ,
<qui enini fieri queat, uteffector ita sit, utsunt ea,
* , ,
q\i.e ab ipso facta sunt ?) sed est simplici, et p r o - ; .
I ria, et excellenii ratione, quam ipsc solus cogni* ,
lam habei. Cujus eitim nalura ignola est omnibus, D ,
quu3 posl ipsum exsiiierunt, hujus et essenlia e&i
, >
prorsus ignota. Eodem pacto Deum et esse UUUDI,
.
et unuin non esee dicimus ; unum qoidera, qaod
; , -
nullas alius ejiismodi s i t : non unum autem, quod
, , * ,
omncm unitatis notionem cognilioncipque soperet.
,
Unum practerea, quia dividi nequil et sioiplex est .
, , *

* l>eut. i , 10. Jud. vi, 5.

Ruih. i , 3. 1 Reg. xm.
(1) lnclusa addunt C0i!d. Mosqucnses 1 ei 15.

I Reg. , 1.

Exod. m , 15.

125

PANOPLIA DOGHATiCA. -

. l l l .

126

, : , - unun autem, quoniam earum, qux non divi . , \

dunlur, quaeque simplicia sunt, nulluro est, sed
, , omnibus quae unum sunt, praestat, omnemque
siippliciiatem
, . divisionis experlem rationem et
* - anteil, et eurum quoque aucior exsisiil. Essen^
tiaro item c i non essenliam dicimus Deum : es, ' , sentiam, quoniam vere per se est; non essentiam,
,
uia esseniiae pfsecellit, et ejus effeclor est. Ad h c unilatem el non umlalem ; uniialein quidcm,
qnia est ipsa unius : non dnitAtero vero, quoniam est omni prapstantior unitate, et omnis unilalis
eunstUulor. Haec et alia multa de Deo, npn deficienti, sed exsuperanti ratione dicuntur, ut illud
liam, quod sensus non habeat, et lumen sit non aspeclabile.

Ejusdem.
,
Oeus et esl omnia qu;e sunt, quatenus eslomnium
, * principtum et causa, ct omnia in se complectiiur.
\, .
Et nullum esl eoruni quae sunt, quatenus cssenliam
, , ^ exsuperat. Quaiuobrem dc ipso et omnia ei siuinl
, , , ,
omnia dicunlur, et esl omniuin nullum. Omncm

formam flguraraque conlinet, ideraquc omnis forma*
, *
atque figurac est expcrs. Prxterea de Deo dicuniur
.
etiam ejusniodi: rcruin priucipia, el media, et fliies,
anteqaara res ipsae sint, immenso et eximio modo Deusin se compleclilur. Elomnibus exsistendi lumeii
per causam unitatem conjunctiorein elargilur
.
Ejusdem.
" ,
De Deo et alBrmamus omnia, ut de tllo, qui csl
, ;., oninium causa : et negamus omnia, ut de illo, qui
. . - sitomnibus excellentior. Deus enimel esl omniara, .
tione quadam ip^odigna; et nullum ex oinnibns esi,

quoniam essentiam superat. Porro alfinnatioiios
,
in Deo negalionibus non sunt conlraria*, quoniain
, et omui posilione et ablalione, omni babitu pri*
.
vationeque superwr.
Ejusdem.
.
^
Saepe contrario modo privanlia dicuntur de Deo.

, , ' Ut i l l u d : Posuit tenebras lalibulum suum *,
quod apostolus Paulus lumen inaccessum appellai;
,
Lucem, inquit, < babitans inactessibitem '>
. >> \, > , Nam lux, ad quani accedi non polest, alque idoo
, , non cernitur, aequalis est lenebris, q u non vi*
. denlur, in eo duntaxat, quod illa periftde> atqiw
hae, videri non polest. Lumen enim omnibus par*
, tibus splendidissimum non possumus iulucri, quo*
,
niam splendore suo praslringit aeiem ocuh>rum%
.
c

Ei ignoranlia Dei est praestanlissiina cognitio, ct stultitiaDei ouinem supcrat sapienliam>

.
Ejusdem.
, , - D Deus neque lux est, neque tenebrae, neqne cogni
, , , , tio, ncque ignoralio, neque verilas, neque men
, , - dacium : et ut breviter omnia compleclar, nec pu*. ' sitio est, nec ablatio. Prsecellil euim oronibus, qu%
. a nobis et supra nos cogitantur. Quando el Paler,
, , el Filius, et Spirilas non suot, ut aos iutelligimus,
, * aui ut illi intelligunl, qui nebis sunt sapientiores ;
, * sed omnem et mentem, et raiionem supcrant.
Posilioues enim et ablaliones, et habitus el p r i .
vationes numerantur in iis quai sunt post Deum.
Ejuadem.

Deus estrcrum esscnlia,ul earum principium et
,
causa. S&culum ssculprum ut qui sempcr es(,
, .
%

Psa!. t v . i , 12.

i Tirn. v i , 10.

127

ZIGABENI

128

inagis proprie, quam ipsa saecula. Tcropus, ul re- \ . ,

rum mensura, qua quidem ratione csi eliam ler , *
ininus rerum, ut qui ipsas terniinat. Quandoqui- ,
dem ct saecula, el iniinila sxculorum series infini- . , tale lerminalur illius, qui inflnitus infiniltes infinitc
ipsa complectitur. Generalio, ut qui ad orluin de- - , .
.
ducit ea, quae quoquomodo fiunl. Locus, u l qui
omnia conlinet. Omnia denique superior omnibus.
,
Ejusdem.
\ ,
Deus el termlhus rerum dicitur, et infinitas : ter * , * ,
minus, ut ipsas lerminans ; iniinitas ut super ipsas

exlensus: nam ejus inGnilas oitmia Iransiliens i n fitoite palet.
.
Ejusdem.

.
Qui Deutt) modo ipsam essenliam, ipsam vit;oi, R
ipsam polenliani, ipsam paeem ct alia ejusniodi
, , \ ,
esscdicunt, modo ipsius essenliae, ipsius viiae, ipsius
,
poientia?, ipsiuspacis, etaliorum id genus auclo , , \
rem eflccloreraque conslilunnt , non loquuntur
, 5, ,
inler se pugnanlia. Nam lum nominatur ex rebus,

t l maxhue ex iis, quse primo sunt, ut eanim cau* , - ,
sa : lum excellcntiori quadam ralione, ut praestan * , ,
lior omnibus illis eliam, quaj priino suul. Diciiuus
* , ,
auiem ipsam essenliam, seu ipsum esse, ut ipsain
, , ,
vilaui, c l ipsam potenliam, el ipsam pacem, el alia
,
ejusdem generis, nunc quidcm co modo, qui d i *
gnus esl DvO, ncinpe unum rerum omnium omni
* ,
principio excdlentius priucipium et causam :
, , ,
nunc ut iribuunlur et cominunicantur a Dco. Ac
, , primo quidem modo sic ea pronunliant Graci : ^ ^, ,
, , ,
* ;
, , altero aulem modo
,
s c , , , , ,
, ;. Et baec quidcm
absolula, et prxcipua, el prima raikme a Deo sub: .
sUlere dicimus. Quidam vero sacrorum doctorum ctiam ipsius boniiatis ei divinttalis auctorem dicunl plusquam divinum Deuin. Nam ipsam bouhatein e l diviuiiateni asscruul esse communioiiem,
et graiiara bonos divinosque facienlem.
Ejutdem.
.
E l magnum etparvum Deo qui r e m i n e s l oiu \
uiumcausa, Iribuunlur in nvullis Scripiurai locis.
*
, /
Parvus osleudlftir, quoniam in aura l-enui. Ma . , gnus dicilur ut inagnktidmis elargilor, et inflnila
prxdilus magniindine, et onoDem magniludinem D , \ , ,
superans : cujus n&gniuido quanlitaiein, ct men , *
suram, el tcnmnum nun habet. Parvum seu tenue
. \
dicilur in Deo, quod nullain babet moleni, nulluni
, \
apalium occupat, el sine ullo impedimeiiio per
,
omuia iransit, t penetrans usqiie ad divisionem
,
animae, et spirims, et cogilaiiones, intenlionesque
,
cordis *. lino vero omnia discernens, milla enitn
. *
res i5t procreata, quae obtulutn ejus efltrgiai.
, ,
parvuni boc ilem quantilalcm non babei el inttui * ,
tum est, ei invisibilc, et eum nequeal ipsuiu coiu .
prebendi. omnia coinprebendii. Idem prseierea,
, * ,
ct diversum de Deo dicitur. Illud quidcm in eo
' , 4 , , , oot;
1

Hebr.

, 12.

PANOPLIA DOGMATICA. -

123

. III.

13

, loco : c Tu aulem idem ipse es \ Roc autem in
, , \ , illo : t Doraine, Dominc, quis stmilis tui '?> Ideni
, , , - ergo dicilur, quoniam immulabili* esi, ct in cia ,
dem, alque eodein inodo semper babet, et quia
* *
non commiscelur, non indigct, non augetur, non
, ,
imminuilur, ct rebus tribuit, ul eadem dicanlur.
Diveisus vcro dicilur, quod nulla res sii, qualis
\ . " ipse est. Oinnes enim res ab eo, qui vere est, crea .
t* snnt, el ipse summis omnibus superior es%
, , t , ,
el ab oinnibus ila divereus, ut in nullo earuin or ,
dine possit consiilui, el quia diversiUiuin el dis , \ criminum est effector. Diciiur eitam simtlis: cEgo,i
: .
ifiquit, < ooulos iinplevi,ei in manibus propbclaruru
'. ,
sirailis fui, qooniam bac aut illa forma se illis
, c * , \
eonspiciendum prabebat, el eis aspetiu similis
. > ,

*
n

- efficiebalur, ad bsec quia aimililudinis esl largitor.

Nam
;
c
Faciainus,
> inquit, c bomiueiu ad imagi *
nem el aimilitudinein nostram *. > Scienduni esl
, . \ , auiem, eadem esse Deo et aimiba ei d ssiindia :
similia quidero quatenus imilanlui eum, qui nulla

polest exprimi ioiilalioiie; dtasimilia vero, qtaie, , \
nus ea, quae a causa proficiscuntar, absant ab ipaa
, ^
cauta. Slalus etiam et motus dicunlui de Deo:
, , ,
staius quiilein, quia iirmus et siabilis in codem
., ,
perstai ac pcrmanet , et quia a se pao dimoveri
, ,
non polest, elquia supra omiiia exslai; niolns au , teni, non propter meitlis, aul aitinii, aul iiaiura,
, : . :
aut qtiae in loco fil, aul ejusmodi aliam moiionem,
.
1

aed propier immensum rerurn oinniuin ccmplcxuro, ct propler immobiles provklentiae ad res ipsas progressus, e l ailiones onini aciione prxsianuurew
Ejusdem.
.
C
Dominator oinnium diciiur IKus,"hon solumulqu!
TU*Voninibus iinpcral et omuibus juga su.e uoniina ,
tidiiis imponil, ei atnoris sui vinculis omuia devin ,
c i l ; vermn cliam quia. ut sedes omnia lirmai, et
,
fundal, ei essenlia superantis esscnliic sua? coni
, ,

.
^ , *, ,
, .
, *
, , , ,
* , :,
'
*

Ti
,
, , .
^ , .

,.
,
; . , ,
. ,
, , .

, .'
r

* Psal. , 28.

plexu sic o m n i a contiiiet, ul ea a se non sinat a c c i -

dcre.

Ejmdem.
Polentia Deus el eai et djcitur Ut infinilaB potentiai, ul oninipolcns, ut qui polenlia ad pfium deduc i l omnia, el polenliam omnibui largitur. Niliil enim
est eorum, qua* sunl, cui non ab eu sil comrounicata poientia vel nuDtis vel ralionis, \el vilae, vel
sensus, vel essenliae. Quin etiam ipsuin e^se, si fas

Psal. , 10.

Gen. , 2G.

esl ita loqui, ab ipsa potentia esseniiam essentia

prasianiiorcm oblincnte habet, ul
et qui cun<::a corroboral, ut possinl sijas qu;tque moioues, el
vires, et aciiones exercere. Quod entm nullam ptane
potentiam habei, non esi. Illa eniin ppientia oinnium domina a<) ex|rcinos us jue rertsiu lerminos
permcat. Hsc suni quae cum vila et snsn penilus
carcanl, potentiam tamen babenl, ul sint. Haec igilur poieiUiap. potentia, polentix largitrix, el ipsa
polenlia poientior, confirinat eliam el corroborat
quai sunl ini^ccilla tl impolcntia aique invalida,
cujusmodi sunl culices et couopcs, ct inuscre, ei ai
qua sunt liis cliatn imbecilliora. Oixil eniin Deus de
Lrucbo et locusla, quonLam < Polcnua mea magnai >

131

ZIGABENI

Ejutdem.
* :,
Commuaicare se dicitur Deus, propler munera sua
quifi rebus universis distribuit : non communicare
, , ,
aulei, quia nulla res est parilceps essentbe, aut

, * vifcr, aul sapieniia*., aut ullius eorum, qux babei

ipsc ralione quadam prastanlissima et sipgulari. .
Ejusdem.
.
v

Ex quo Gt, ui a singults rebus lotus habeatur, et

nulla res ullam ejus partem babeat, ut centrum ip
medio circulo a rectis omnibus lineis lotum, et nulla
ojus pars ab ulla habetur. Velul sigillum, quodomnibus ex se sumpiis exempHs ita se loium atque
idem comimimcat, ut a nullo laraen eorum ulla
ipsius babeatur pars. Hoc taraen prestat illa Djvilulatis, quae esl rerum omnium causa, oon inipar- g
liendi se ralio, qood nulla atlactus mislionisve societaie com illis conjungitur, quibus communicatur.
Quod si quisobjicial, non in omnibus exemplis tolum
aique idem signuin eflingi, respondebo, non illius
inlpa, quod se lotum atque ideni singulis accominodat, sed excipientium diversilalc contingere, ut
onius, el totiue, et ejusdem exemplaris imagiuee
dissimilcs sint. Exeinpli gralia, si simplicia, facilia,
letia ei tractabilia, nou resistetuia, non aapera,
nou fragilia, non instabilia sint, puram, et expressam, et ftrmara eflfigiem percipient. Sin aliquid eoruiu defecerit, quae dicta sunt, ideoque minus ad
formam suscipiendam apia alque idonea fucrim,
id eril causa dissimililudinis, el dcformilatis, et
aliorum iucoinmodoniui, qua materia; ad forroam G
txcipiemlam mfnus accommodata: coniinguni.
Ejusdem.
Unus csi rerum oronium essentia, ct pulcbritutlo,
et bonitas, et sapientia Deus, quem expelunt oimies,
qui uuius sunt f o r m ; participes autem illius fiunt,
non uno omnos modo, quamvis ipse onus et idem
exsislal, sed alius alia aique alia ratione, ut cuique
divina libra distribuil pro cujusque babiltlaie.
Ejusdem,
Quoniam Deus et esi, el rebus largiens ui siut,
ihulias parat esseniias, muitiplicare dicitur unum
iilud quod est, ex ipso mullarum reruin orium deducens. Manet autem et sic unam in muhiplica.
lione, et plcnum in divisione, quia propter essenliam omni essenlia superior est, eximio ct iis,
quai sunt, antecellenti quodam uiodo. Quin etiaui
cum unum sit, et uni, et muldiudini, el toli, ctparti
unum communicans, unum rursus essentia prxcellcnti cst singulariter, id est, proprie, c l eximie, cum
nec unum sii ex iis qiiae sunt, ncc maitiiudo, ncc
loliim cx pariibus, nec pars ex toto. Aique ita
ncquc unum cst, neque unius parliceps, sed procul
ab bis unum est, ulpoie unum, eo quod esi in
rcbus uuo longe praeslanlius. Piaeterea proptcr
niulloruiu dcorum ab ipso profici>cenlein effeclio*
nem cx divina cujusque pro viribus spccie, et videlur el esse dicitur unius Dei progressus, el divisio,
&i multiplicaiio; atlamen unus eit deorum princeps

" *
, \ ' \ ,

.
, *\ \
, \ * . *
, ,
,
, *
. \
, '
\ \
. , .
, , \ ,
, , , \ ,
, \ *
,
, ,

" , \ , \ ,
\ , * ,
, '
.

.
, \
, \

. ,

^
^

%7

4 v

5 t a x p i w l f

e T v a t

. \ ,
\ \, \ \, \ , , *1
, \,
\ , , ;,
, , ,
, \ ,
, ^ ,
.

, \ ,
,
, , ^.
, ; ,
, , \ ?

133

PANOPLIA DOGMATICA.-. III.

.
* \
, ,
, , *
, ,
, * . >
,
.

1)4

effectorque Dcos, in divisis non divisus, unum in

tmikis, non coromislus^ nec multipticaius, ot qui
eximia eseentia singulariter est, et plusquam diviua
ratione summus Deus. Quae quidem cogiians magnua
Paulus : 1 Quamvis enim,i inquii, mulli sint, quL
dicunlur dii, sive in coclo, sive in lcrra, siquidem
multi sunt dii, et domini niulti, laracn unus nobis
esl Dcus Pater, ex quo oninia, ct unus Dominus
Jesus Cbrislus, perquem ouinia . > Naiu iu divinis
etiani unitatcs divisionibus antecellunl.
1

,
" ,
' , , \
, * ,
, ,
,
, , *
, ,
, ,
, , , ,
, 7
, 1^
,
, ,
*PX3
,

Ejnsdem.
Quemadmodum unuin quidcin esl unilas el omni-
bus nuiuoris antecedit, c l omnium nuiuerorum est
causa, ne.c tamen numerus, sed principium numerorum : tt otnnis numerus e&t parlicepa unilat i i ; dicimus enim binarium unum, el leroarrum
unum, ac reliqua deiuceps eodein niodo, iiemque dimidium imutn, bipartiium uuuin, ct Iripaniiuin unum, atque ita deinceps ; nec soluiu
Bumcri, sed numerorum parles, el pariicuLe uaitalis, sive unius participcs sunt, c l nulla est
lDullitudo, nullum totuni, nulla Qars, nulla particula, quae sil uuius cxpers ; sed quod pariibus multiplex est, unum ex tolo; et quod esl accidcnlibus
ntulliplex, est uuura subjeclo; et quod est multiplex numero, aut poientia, esl unum specte; ei
quod spccie mulliplex esl, unum est geiicre; vt

quod progressibus est muhiplcx, esl unum princi
pio; el si quis oninibus omuia coiijunciim accumiH
, , ,
, , lel, tota unura erunt omnia : sic etiam Deus dicltuc
, .
unus, non modo, ut solus et rerum omnium in om , , !nibus excelleniissimus, neque ul simplcx est, et qu}
, , ,
nec in paries secari, nec dividi, nec aflici ulio niodo
* , : polest; verum eliam, ut qui anle omnia exsislil, et
.
est omniuin causa: unum enim est causa rerum om
niuin, ot singulariler seu proprie, et exrellenlor
.
esl unum, et ante omnia. Omnia autem ex ipso, et
, " , *
post ipsum, ut se rebus omnibus pro cujusque habi , ,
lilale communicai. Quod enim prorMis esl illius
. ;
expers, oronino non est. Et eo, quod esl unum, est
, | ,
omnia.. E l quod est linum, omniiim oatisa, non est
.
eorum omnium unuin, sed est supra omne quod
, , * cst unuin. Et omnis tum unius, tum niullUudinia
, .
tam effector est, quam definitor. 1 sine uno mullitudo oon est. Sine muliUudine autem unum erit, sicut et unitas ante oinnem numerum muliiplicalura. E l omnia eiiam quae sunt inter se contraria in seipso unum illud una specie et sine confusione
conjuncta raiione quadam essenliam euperante prxocpupavit alque complexus esl.
e

.
, , ,
,

,
, .
, *
,
1

1 Cor. iii, 5, 6.

Ejusdem.
Divina pax et in seipsa est, et intra selpsam, ct
ad re$ bronea progreditur, seque illis familiariler
comniunicat. E l omnium est conciliairix, ac divi-r
duain earum mullitudinem ad lotam unitaicm copveriit. Et omnia sine coniusione muluo commiscel,
omniaque vicissim contrabtt. sibi, et oranibus
proprietaicm cujugque conscrvat, per quam ona
et indissolubds omnium conjunciio coustal, et
consensio acconc< mu q idam cliicilur, cum unum-

135

ZIGABENI

quodque mislum aut turbidum, sed purum el , , , ,

sincerum in propria specie iia raaneal, et conjuno ^
tione quidem copuletar, nature autem proprictaie
,
dividatur. Ipsa igitur pracfpua concilialrix pax me- . diis extrema devincit. Quamobrem el anliquissiinae >; ."
illae conciliatriccs poleslates turo ips* inter sc, et

cum una omnium principali pace copolanlur; lum
ea, quae sibi subjecla suni niuuo intcr ipsa, f.l sc , \ * ,
cnm et oum uno rerum omnium paels principlo e l \ , ;
caus conjungunt. Nibil est igilur omiiino, quod
.
pacem non amet. Ac tamelsi illi, qui inimicitiis,
.
rixis et sediiionibus gaudent, a pace et pacis com ,
modie videntui abborrere, et ipsi umen obectiris , \ ^,
quibusdam paois simulacris capiuntup, el cuin vari * \
perturbationum motibus concutiantur, eos imperite
,
cohibere eedareque concupiacunt, et sporant, se >, ,
voluptatum, quarum inordinato viclricium tumiritu
, \
promuntur, expletione pacem adepturos.

.
Ejusdem*

ca causa, quae cuncta fn uno compleciitur, pulcbruro et pulchritudo dislinguenda non sunt. Itac .
, ^enim omnibus in rebus in parlicipes et commwiio, ,
ncs dividcnlcs, putcfirum dicimus quod eet pulcbri tudinis parliceps; pulchritudinem vero communioncin illius rerum causae, quae pulcbras res oinnes . ,
efficit. Deum autem et pulcbrum dicimus, ul qui et , , ,
, *
totus, et semper, et excellemi ratione pulcher est,
'

c l pulcbrorum oranium natura, et fons, et causa;
pulchriludinem vero appellamus, quoniam ab eo ,
rebus omnibus pro suo cu|u*que modo pulcbriludo , > /communicalur, et quia omnium concinnitalis et
,
niloris est auctor, omnibus instar lucis conimu- ' . ,
nicans radiorum omnia pulcbra facieptium quasi fonlis rivulos, et ad seipsum omnia vocans: at
irabendi enim vim habet pulcbritudo [(l)ejueque nomen apud Graecos a vepbo, quod pocare signiOcaU
videlur esse deduclum].
.
Ejusdem.
.
In Deo idem est pulchrum ei bonum. Pulcbri
namque et boni cupidilate flagrant omnia, ad illud- ,
qne valde currunt. Et nibil est omnino, quod non sit * , ,
.
pulcbri bonique particeps. Siquidem et omnia, quae
,
sunt, ab ipso pulcbro bonoque habent, u l sint: et
, , .,
a pulcbro et bono mqvenlur, et reguntur, et coniinentur, et proptef pulchrum et bonum exsistunt, et j ) ,
, ,
ab omnibue pulcbrum et bonum expetcndura,
amandum, diligendum et admirandum videlur. , .
,
Ausim dicere, et id, quod non est, esse pulchri
bonique particepa. Tunc enim el ipsum est pul- . ,
ebrum et bonum, cum per oegationem de Deo , , , , ,
dicliur. U i cum Deum increatum principium ter . "
minumque non babeat, et alta ejusmodi, qua? non
esse sigaiiicani, asscrimus. Appetil enim ei ip$um, ,
.
quod non est, quodam modo Depni, e i quadam
ralione in eo conaiur esse.
.
Ejusdem.
Omnee roentium, animoraDi et corporiwn staias,
*,
ct mottift ex pulcbro bonoque sunt. Oninibus enim
., , ,
gtatus ei nioius est id, quod supra omncm mq . ?,

(|) Inclusa addidit Zinus inlerpres

PANOPLIA D06MATI0A. - . III.

% , ,

13

- lura unuBiquodque raiiooe propria coftfinnat, et

, .
, ,
, ,
. ,
, , \ .
\ ;
,
. \
* ' ,
, .

,'
- '
, , * . , , \
. ,
.
*
.
%
.


.

ad proprium excilat molum.

EjutdeU.
Deo, e l Deo, 684 etiam ipatim 6886, et r e r u m
o m n i u m p r i n c i p i a , et qtue auat, o r o n i a , etiam q u

inier 86 sunl c o n t r a r i a . Sunt autem in Deo i m menee, et e x i m i e , el conjunctim, et unice. Nam et

i n unitate o m n i s numerus ante singolariter e x s i i t i l .
Et u n i i a s , u4 o m n i s nuraeri c a u s a , unice i u se n u m e r u m onmera

habel. E i o n m i s n u m e r u s

unilate

unus efflcitur. Q u a n t u m a u l e m p r o g r e d i i u r ab

uni-

taie, d i v i d i t u r et m u l t i p l i c a t u r . In centro i l e m

om-

nes c i r c u l i lineaB una c o p u l a i i o n e conjuncias s u n t .

Et c e n t r u m i n eeipso reclas omnes lineas tuni ipaas
* inter se, t u m etiam c u m uno

i l l o p r i n c i p i o , a quo

progressae s u n t , una ratione coojunctas babet. Ac

iii

ipao

quidem

centro

penitus

conjuoguntur.

Parum a u i e m ab eo distantee, p a r u m e i i n t e r

ae

diftlanL l l a g i g vero ab illo recedentes, magis etiaiu

a se vicissim receriunt. Praeterea in t o u rerum universilatis n a i u r a omnes singularis nalurse rationes

s i m u l deviociae s u n u A d haec moderatrices s i n g u l o rooi t o i i o s eorporis viree i n a n i m o unico c o p u l a n t u r .
Quamobrem a b s u r d u m non 684, u i per obecurag ac
teouts imaginee ad i p s a m rerum o m n i u m c a u s a m
aacendeDtes, oculis m u n d o subUmioribus o m n i a in
ipaa rerura

causa g i n g u l a r i v i a c u l o c o n j u n c u

et

copulata coniemplea>ur.

'
,
, ,
, , , ,
, , ,
. , , ,
, ,
,

, *
$

.
-

Ejuidem.
Si noetor bic sol, quaravis uoue a i i , et uakam
lucera e m i t i a t , tam muUas Unaen, ac varias r c r u m
casenliae,

64 qualKalea ? i u d o n a i , 64 n u l r i l ,

ei

auget, e i p6rucit 64 t u e l u r , 64 d i v i d i i , et copulat, 64

fo?6t, 64 fecimdat,

64 i m m u t a t , 64 corroborat, 64

gignil, e4 a g i U l , 64 res omnea p r o MJO quaeque

m o d o unios e4 ejusdem s o l i s p a n i c i p e s s u n t ; ct
m u l i a s c o e i a M i n i c a u o n i i r a cauaas UDUS ipse sol i n
aeipao

aiogulariter a n l o

poseidet, atque comple-

c\ti*r : muUo magie in ipaa 4um aolU, 4um reruut

omoiua) ausa per unaoi 6886iUiam p r s 4 a n l i o r e D
conjunclioBem
6iemplaria

prius inesse

coocedendum

appeUauiiis raitones

rerum

univeraaruui

684. Exemplaria

nune

illas ante in Deo s b g u l a r i t e r

, , D ex8i84e468,64 rerom effettricee eeseniiarum. Qaaa

,
, , *
,
. ,
,
,
*
.
.
"
, , > ,
*
1

qnidem ralionee Paulas vocat praedeeiiaalionea,

divinasque volunUiee, quibus res definiumur, e4
flunl. Per foas omnta, q u aua4, is, qui eaeenlia
prsesianlior 684, pweinivil, ad ortamque prodaxit.
Quapropler iniiniuio sua wperextensa omnia prius
singulari4er babet, e4 eomprebendi4, 64 gingulariter
omnibaa communicator, qn6madmodum una vox a ,
roollis auribos o i una p6rcipi4iir.
Ejusdem.
U i viri boni dicustur domua Dei :t HabUabo
enim, > inquit, c in iptia, 64 inambulabo : ita
boaorum ?itorum domua es4 >8. c Eoto BHki,
1

Cor. v i , 17.
PATROL. G B . C X X X .

1$9

BUTHYMII ZIOABENI

UO

inquit David, c in Deum protcciorem metjm, et in

domuQi rcfugii mei, ui saltum me facias . Et ipso
Dominusait: c Yos in me, et ego in vobis \ > Et
quemadmodum Deus eto est -in ipsis, ut non includatur nec chrcumseribatQr, sie et ipsi In eo 4n*l
sine uHa ctwi ipso mfotlone per esscnliam, et eine
confusfone.

Ejniitem.

. < , 6
, c ,
.
, .
;, \
,
* , .
.
\
,
,
.
.
^ j xoirv ^
\ , ,
,
,
. *

.

Oivina Dei qiialitatem qoanliiaiemque non habentis

latilu.lo pulanda est ampla et provida illius ad omnia
progressio. LongHudo anlem ejus potentia, qnae su.
pra ostenditur. Profunditas vero arcanaiHlus occutta*
Iropropler quam percipi, cognoscique non potest.
Ejusdem.
Deus in sacris arcanorum visionura oraculis lum
-canas, Jtum javenis fingftur. Canus,' ut esse rerum
principium inteliigatur : juvenis antem, ui nunquam
enescere, et ftnem habrre sfgnifioetur. Yel juvenis
etiam ob rationem arltbtficticam, ut dirrnum rerirm
Irtitiuni oslendalur. Utiitas enim, et qui sunt onilali proximr numeri priores sunt UHe, qui ab unitate lorrgius recesserunt.
Rju$dem.
Nequ res eognosooni fteum, ut Deus esi :
nee Deue cognoseit res, ut ipwe siini. Res autem
iron cognoscunt Deum, ml L>eus est, quta #44
rcs id assequi possuirt; ut Deum cogooscani, ut eat
Deu9, hoc est, quotnodo naiura-sese babeai.Hocenim
raodo solus ipse se novit. Deus vero non cognoscit
res, m ipsae suot, quontai eae ralione essentiani
sopcrante cogaiias habec
Ej*$dem.
Doue quidom rebos omnlbes adest: neque enim tn
loco est, u l aliqua absit, eed omnia compteciitur.
Ipsa? aulem res non crmites adsunt Deo, sed illae duniaxat, quaa divrna sml proptnquitate dignee. Noe au*
tera lunc ad illunv app>pfnquamue, oum tovocatnue
eiim votis precibusqve eaneiiesiiiHS) et anraiis puris
mininie coinquinaiia, praebeeiosqne nos aptos, et
idoneoe, qni ad Ipsam acceaaraoa. Ac quemadmodttin, si eaiena multie eentexta luminjbua, et e s u n o Mispensa clo Uuc uaque perveniat, noa aaiem
aHemis eam manibus appitatoadentea oltarius aemper leodaraus, ipsam quideoa delrabese nobis videa*
raur, revera aotem non tam sopra infraqoa pra> ^
senlem dedaccmii^, eed nos potiugad sablimiores
ipsiue tplendores tollemur; aui ai conacenga navi,
fonea ex aliqup saxo ad nof protenaos, U qnasi de^
dita opera eic oobis exbibitos ut eos ex akera parte
prebendereinoa, contpieatea oontra atiaaanr, non
saxom aduos, sed uostimui, einaviai ad saium
promveMMis; aicetiain precaates et obeecrantea, nen
Deum ad nos, qui ubiqne prseslo esl, trabiiuas, sed
nos ad ipaum divina commemoraiione obsecratioiieqve pronovemiis, eique Dot commeJidaiiMis.
EjMidem*
Apud B08 q u i d e b t t a a s totuUt ad ^kterlora, e i
est immodica vini repleiio, qua mens loco dimovelar.
1

Psal. xxx, 3.

Joan. xv, 4.

.
" lj
, * .
*3 ,

,

. { , .
.
^
, ' , , ' ^
.
,
, * ,
. "
, ?
,

,
, '
*
,
,
, '
, ' rfjv

* , ,
'- ; ,
.

*
** <>
, , * **JC\

141

PANOPLIA DOGMATICA. -

. III.

142

Apud Deum aulem spectat ad m&iora, et est immo * \ .

dica omnis boni replelio, qua roens ab intelligentia
, .
dimovetur. Ab inlelligentia enim eximitur, dum aupra intelligentiam collocatur.
' ; .
Item communiter de Deo, mncti Maximu

Putelur igltur eoram quae cogilaniur, quaeque d i ,
cnnlor Deus, mens intelligeniium et inteUectomm,
, uTcentlaiti, diclorumque verbum, vita viventium, ei

praebeniium vitam: omnibus denique omniaexsistens,
,
el factus per ipsa, quae sunt,alque flunl. Nam per se
6V * nibll ulla ptorsus ralione aui est, aut fit, eorumqux
* ,
sunt aliquid ex bis, quae sunl ct fiunl, quippe qui dum
, , illorum nullo naluraliter conjungatur. luque magis
, admlltit, ut dc sc potius dicalurnon esse*qui prac , '
startllori qdadam raiione esl. Oporiet enim, si co . , ^ gnoscenda est Intcr beum el ea, quae creaia sunl,
diflferentia, ut Deum exccllenti prxdiluni essenlia
dicamus esse id, quod illa non sunt; et qnod illa
, 6
, sunt, id Deurti excellenli praedilum csseniia nege , mus ess; et utrumque de Deo pie sic alfirmemus,
, ut fteutrufn tatnen asseramus de illo proprie dici pos , , se. Utrutt.que niniirum, ct esse, quoniam sil eorum
, causa; et non esse, qnod onini corum causa sit cx ' , ' - cellenlior. Neutrum rursus propric. Neulro enim id
, cohsthni, quod qucesitum est, nenipc, quid per essentiam, naturanwiue sit. Cui onim nibil ;omnino
, '
quod sit, aut quod non sit, naturaliler conjungitur,
ad bunc <5orum vel quai sunt, aut dicuntur, vel q u
. Q
fion sunt, aut non dicuntur, nibil aspirare consen , , ,
T

, , , C
. ,
, ,
, *
.
.
,

,
.
!,
^
, , ,
. ^
, .

.
, ,
, ,
, , .
,
,
,

,
, , ,
, ,
, ,

taneum est, Simplicem enim habet essenliani, et

omnibus incognitam, el inaccessam, el quae nec verbis explicari potest, et est omni afQrmalione, negatroneque auperior.
Ejusdem
XJnus et solus per nalufam proprie scmper esl
D6us, tolum, quod proprie est, omtii ralione in se
ipsd includens, ul qui etessenlia proprie pra3Slanlior
exsistil. Quodsi ila esl, nibil omnino eorum, q u
ufta rationc dicunlur essc, plane id habct, ut pro.
prle sil. Quaie nibil csscntia diversum cum illo
prorsus abselcrno poiesl considerari, non sa?culum,
rion leropus, non aliquid ebrum, quac sccculo et
tempore conlinentur. Nara proprie, et noii proprief
eese nunquam inler se conveniunt.
Ejusdem.
Solns Deus simpl6x estproprie, et proprie unum,
ci unitasr, eimonas. Omnia vero, qure posl Deum sunt,
duplida sunt, et composila, licet non pari ralione.
Nam quae mentc et intelligcnlia continentnr, ex essemia conslant, et dliTerentia, qua un\imquodque cotnim conslltuiiur, etab aliis separatur. Quidquid autfeih babet allquid, quo ipsius cssentia dcclarelur,
non esl slmplex : quae vero scnsibus percipiunlur,
conslant ex niateria et forma.
Ejusdem.
In Dco el qni esf, et bonus, et Beus, et opifex,
c l essenlia prsesiamior, et infinitus, et immortalis,
ct qusc bis similia sunt, non dicimus esse diCfereu-

513

EUTHYMil ZIGABENI

144

lias

essentiam constitaenles, -ne ipsum ex bis ,

compoftilum aaeeramus, sed appellaliones quasdam,
,
quitas aliqua eorum, quae circa ipsum spectanlur,
, ,
paiefhint, cum nolla laraen ex ipsis, ea, quae ad
.
essentiam ox naluram ejus periinent, ostendat. ,
Quxdam enim divinae natura congruentia aignifi ,
cam, non autem indicant ipsam naturam, quod
.
qoideni differentiamm esseniiam consiituemium
proprium est.
Ejusdem.
fn paries dividi non potest Deu*, quia non habet
quantkatem. Quantus non esi, qeoniaiu et qualitalig
expers. Non est qualis, quia et simplex. Simplex
est, quia el interminaius. lnterniiuatus, quia et
infinitus. InOnilos, quia et immobilia. Iroraoblle,
qtiia et sine principio. Nihil enim babel ante se,
H majus. "Nihil secum, et aequale. Nibil pot te.
Vacat autem principio, juoniam et ingenitus eet.
Ingenitus porro, qwoniara etU UDHS, e l maxime
slngularis. Uaus ?ero maximequo singularia, quoniam iminensus omnino, ideoqoe nec explicari, nec
cognosci poiest, et eola h c vera illius habelur
cognitio, quod cognosci non potesl.
Ejutdem.
Infinitos est Deus, non ea re solum, qaod principlo vacat ei flne, Terumeiiam quantum ad egsentiam, et poteniiam, actionemque pertinei. Neque
enimper essenliam percipi, nec per polenliaiii,acitoncmqoe cognosci poteet. Atque I U veriua loquar.
n i r a i o i i e e t m o d o e b l i D d e n n i t u s . H a ^ e a i m est infl- Q
niti pioprium. Naro eicut unilas, neque numerut est,
neque numerabilis, neque iolum,neque pars.neque
babitus numeri, sed omnis noroeri principium et
causa, sine principio aulem, qoia nullum habei nuinerum anliquiorem, ei causam, ut ipsa ait: siceiiam
Deus, u l partura exemplum afferatur, omnem ei
quanlitalem, et qualiialom, etbabilmn superans et
eifuplex est, et aine principio, et rerum principium.
Ejutdem.
Simplicera Deus, cura simplex s i l , unain, bonam,
oronibus oinnia conficientem aclionem babel, Inslar radii aolis, qui omnia fovena agit in aingulis
pro Jiaiurati cujusque, et ad suacipienduin apU
poleelale.
Ejusdem.
Deus, qui st ipsa essentia, et ipga bonitas, et
ipsa^sapienlia, iroo vcro, qui his omnibus sublimior est, nihil habel omnino contrarinm. Quaa
autem creaue snM rea, graiia ei munere sunt omnes
cssentiae participes. Eiqtue raiione menleque con<
atanl, ac naiuram ad bonilatein sapienllamque
suscipiendam idoneam obtinent, conlrariam babeni
essentia?
qtiidem ipsum non esse, nalurae vero ad

boniiatem, et sapientiara accipiendam accommodalae, maliiiara et ignorantiam. Porro semper ut aint,

aui non sint, in ptiesiaie est effectoris. Ut auiem
boniuiis et aapieDlue fiantparticipet, aul non ftaat,
iu ipsarum, quae raiione aaut praediue, aitum e&t
volunlale.

.
' ,
, , ,
, , ,
* , j
gi .
~ , , ,
,
' . ,
,
, ,
0 ,
.

V T

t 0 V

.
"
, * ,
, . " ' ,
, .
, ,

.
, ,
, , , ' ,
, ,

,
, , ,
, , ,
.
.
, ,
, ,
,
,
.
t>
.
, , , , ,
* ,
, ,
, , ,
,
, $ ,

. ,
,
,
, { -

PANOPLIA DOGMATJCA. - .

145

EJmsdtm.
Graeci, qei dicttnl rerum essefltiam ab OHHM
Ot
seternilalo ftimul fuiase cera Deo, qaalilates
,
, ) ab eo poet acoepisae, essendje nibil esse c o M r a , - riora aseertifit, aed in qualilatibi eolie eoncraria
reperiri. Noe afjlem, qui eotam divinaro eaeentiam

( - quia sola proprie eit infloita, nihil babere eoniiarium tradimus, rerum eesentiae conlrarium esso
,
, \ ipeum non esae dieimos. Qoippo q * ex nihilo facia
. eal. In ejus autem, qui iliam creavit, esse poiestaie,
m ipsa vei eit vel DOB sit. Verum , nempe boaot
, , , , - placere, ut sit, raaneatque omnipotenli ipsiua vir

.
,
,
.
,
*

* .
, ,
.
, "
. , ,
. ,
* ,

luie coDservau.

EJHidem.
Omnig eseenlta proprio termino eiraimscripisr,
et deitaita, principiom est ejue moius, qui polcniia
in ipsa consideratur. Otnnia aulem esaentia? motus
medfum quiddam est. Nam et esstntiam sequitur,
etactkmem antecedit. Et omnisactio propria ipaias
rationo naturaliter circamscripta fints est illttis
motos, q u i ab eesenlia proftciacitur. Verura Deas
nec principium, nec medium, nec finis est. Hi n a m que SUDI earum r e r o m t e r m i n i , qwt lempore d i v i -

duntur, et quas simul cum sseculo, ot aliquis dicatt

cernantur. Tempas eatra, cujn ejut raensura s k
motoa, numero circumscribhur. Saeculum auien^
quoniaro cum ejut esaeoiia, calegoriea, sive (m
trila et vulgala jara voce nlar) praedicamefilUM,
, . Q quando simul inielligitur subit divisionem, et exsi ,
atendi principium eumit. Quod gi tempos, et-sflecu. , lum non carent principio, multo mioiu ea, qua
, , ,
tempore et saeculo continentur. Detu igilur ueque
, , , - eesenlia est, ne priacipiuia dicatur ; nec poientia,
, , ne mediuiD vocelur; nec aclio^ ne fluia nomioeuir.
, ,
Sed effector esseniiae, eesenliaque prasunlior ; e l
. effector paienti*, potealiaque valenlior; ei omxis
, , , , actionis babitus naoquam deainens. Atque, ut bre,
viter dicam, omnis esseDiue, et poteniiac, e l actionis, ti principii, et medii, et flnis auctor.
.
Ejutdem.
, ,
Omno principium et medium, et finis habUua
' . *0 Oranino categoriam non effugiunt. Deas aulem.

omni plane babitu cum siisuperior, nec principiuai
, , , - D est, nec medium, nec finis, nec aliud quidquam.
, eorum, in babitus categoria consideraatur, vel cuiu
.
aliquo conferuntur.
.
Ejutdein.
, ,
Rerum principium e l finis dicitur Dcus, sed non
, * , , ut agens, aut patiens, id, quod inielligendum est in
, * . * omnibus norainibue, qu# ipsi Iribuuniur; sed prin , , , erpiam est n l oflector , mcdtum u l moderator,
, , , c
ftnis ut eireumscripiio : ex ipso eiiim, ct pcr ipsum,
, , * , et in ipsnm omnia.
*. >
Ejusdem.
.
Nihil eorum, qua? sunt, seipsum facil. Ouo*i au ( tem a se nonestfacium,causa non carei. Qood cau * . 6e ' %
* - sa noD carct, noo $si tamobile, Quod immobile noa
1

148

e>i, propter causam nevetat omnino. Moveri igitur

, & , .
naiuraliter pendet a oausa, per quara ftf, et ad
quaa) dirigitur ipse motue. Nibil enim eorum, qe* niwentur, siite causa moveri nalura paiitur. P r i a - .
cipium aulem omm motus naturalis, et eoruin qw : '
jaoventur, generatio. Prwcipiuna voro ilbrum qus , generata sunt, geaeratioius, esl Deus, ut auclor go- \
neratkmis. finis molui naturalis est eorum quae
generata sunt, atams, quera poat transitun eorum , , ,
quas traosieruDt, efficit infiMta? ilia in qua, qno*- .
Jiiam nulhim est spatium, ces&at moius rerum, q u 4 \ , ,
, \ , ,
moventur naturaljler. Omnis ergo genecafionis, et
, * ,
molus, et status rerura principium, et nedium^ et

finis est Deus. Quoniam et ex ipso genii sunt, e.i
per ipsum moventur, et in ipsum sunl desilurae, ^ .
qui ip$auiquqqye molus onanes dffinieiUcra ac fcerraimantem orapleciitwinaniiaiem.
, Ejusd&m*

Eorum, quacGuat, quaeque movealur, motiouisei
" ,
principium, et fini$ e&t Peue, et eorutn quae i n i p - ,
wioi feruntur stabile, atque iamnobile Qrmapiepluip.
,
t omnium deniqye rermn terroiaus interminatiia, , ,
ei iiifiniiua Hnif.

601

.
01
, ,
, ,
, , , ,
, .
, ,
.

Ejusdem.
"
Q
Deus, qai cognitio per essenliam est, solam boni
rognitionem babct, iH qui solius boni nalura est.
Omnis autem secundum Deura natura ratione praedita shnplici mentis motu non polest eodeni lempore boni et mali noliliani habere, cum unius contrarii cogritio, alierius conlrarii naturaliter ignorantiam afferat. Sic etiam oculi non pussunt eodem
tcmpore sursum deorsumque, aul dexlrorsum simul
ac sinislrorSum contucri.

.
*
,


.

. '
,
.

Ejusdem.
se ipsum Deus, ct quae suni iufra se cognoscit.
ISatura iicm raiione uicnleque predita et Deum, et
qux iufra Dcum sunt, cognoscil; sed non eodcm
modo, quo Deus. Hic enim ex essenlis suae conlemplalione scipsum per semelipsum iotelligil. Et
quae sub ipso sunt, ex sapicnlia cognoscit sua, per
quam, el in qua condidit oninia. Illa vero el Dejqm
cognoscil, dum illius, qui nullius rei pariiceps esl,
particeps fit, lum ex eo, quod est; tum cx eo, quod
bcne,per grauam esu Quae aytem sub Deq sunt, percipit, dum arlificiosam in iliis sapientiaia ejus, et
naturales ipsorum rationes comprchendit. Angcli
lamen, ut qui menles sunt purce, sublimius inlelliguni, demissius bomiucs, ut qui corporis pondere
dcpriniunlur.

*
,, zdt
' .
, '
* , ;
. ' *
' , , !
, . %
. &
,
, .
* $
,

, *
, ,
.

Ejmsdem.
Hommea eerto quodam termino, boni, saprentes,
ei jusli vocanlnr : Dem auleta absoluie dicilur bonua, et eapiens, ei jostus, et bonilas, ct sapiemia,
et jusiitia, qoippe qui est omnis viriulis eseentia.
(iuamoferem qui viNutis est pariiceps, Dei pariloeps est, qui virtutis, ut diximus, essentia el fons

PANOPLU D06MATICA. . III.

Ejvtdem.
\
.
Deus proprie nec InteHigerfc dicinir~nee inteHtgi,
*0 ,
ne composiuis existirueiur. Nara quod intelligit, .
, . *
conjunclam faabei inlelligeodi poteetatem. E l q w d
,
intelligilur, potestatem Iiabet conjunciait ul in . * *
lelligatur. JNec intelligenlia proprie dicitur, stqoidem
*
inteUigcntia naturaliter eseeniiam subjeclam bafeet
. ,
, * , ipsius uilclligentiae suscepiricem. Reliquum igitar
esi. iti, posl hsec oamia, cura non posaimas Deutti
, ,
hoc modo inteJligeiUiam dicere, dicamus eum ipsara .
per csscnuam iiUelligentiam, et lolam inteltigentiam, et inielligemiaro solam, atque o n n i intelligentia
prestaniiorejn.
,
Ejusdem.
,
Deug nee intelligentia cognoecit inlelligibilia,
.
iec sensu sensibilia. Neqfte enim Qeri polest, ui qut
.
rebus cal excellentior, res percipial i?a ralkute, qua se
,
vicissim ipsae percipiunl : resiai igilur, ea tan .
quara proprias volunialc inlclligal, quamtoqmdent
el voleas fecii omnia.
Ejtudem.
Tov .
Rauooes omniilm reroie ante asecola babens in ee

Deus, ex ilbe omnia, qu* ?cl mente, Vel sensn per , *
, ,
cipiuatur, protnavit, opporiuno tenipore la*neni
versa, ivm ainguta couaiiluens. SinguHs enim rebus
. - pracesail ratio, quaita eunt fact&.Quamobrem ratio, * . nes omnium, in Deo erant fix*, quibus eas ex
oi , ' nihito fecil. Afcque bis quidem ralronifais cognocit
, Oumia prtns, qoani fiani. Hae vero a Dionysto Ateo .
pagiia praeOiiiiiouea et divin tolutitates appei (*5) - Q laulur. Quapropter si ex propria qoieqe ralione
i Beo exstatente aaoveator, in Deo st. Ex quo
,
, illud dicUur : t Novit Dominus,fquf nui sunt *. Siu
* , c pffioter ilhm moveater, a Deo excidit. Ex quo
* ilhid : Non RO^vi vOi*.
-
, < .
.
Ejus&erH
, *
Betrs troii qnaUtatum, &ed esscntiat-um quas factc
&* *
suiil, effcclor cst.
.
Ejutdem.

Ilomines ea, qua; ccrnuntur, in quibus veritas
, k * oninino non cst, spectanles judicant. Dcus auiem

occullum animi inotum agenlis inlucns, el ratio, , < nerr., qua ad a^cndmn ailductus est, rcclc et. juslc
judicat ea qux ab hominibus liuni.
.
Ejusdem.
.
,
Mon onmia, qnae cogitatiombus Yiostris imbecillis
. , octurrunl, drgne decoreque possunl explicari. Nul , . " lum babei Dcum Deus, nec aliura colit, nec in
, ^, . aRqnem credit. Nam rgilur aut sine Deo DeusT*
, - aet lmpius? anl infldelis ? Minime vero. Hc igitur
.
et borum similia suggcrit cogHaiio, sed pietas
etoqtu noti permittit.
4

(5) Mbate vev*oa, '. , Mosqyensis 1 boc scholium babel :

^
. .

151

EUTHYHH ZIGABBNI

Item communUer de Deo, Joannii Damaueni ex 'Ett

eapiu 11.
*
Quoniam

aotem p l u r i m a de

Deo,

corporibus

afflni q u a d a m ratione in eacrie Lilteris s y m b o l i c c

i nc per figuram dicta r e p e r i m n s ; i l l u d noscamus
! p o r t e l , ileri non posse, irt nos qui hominea s u m u s , erassaque c a r n o i n v o l v i i n u r ,
r l excolsas;

divinas

illas,

immalerialesque Divinitatis actiones

i n l e l l i g a m u s ac sermone c o m p l e c i a i m i r , n i s i figuris et

i m a g i n i b u a , signisqite natura nostrae c o n -

oenlaneis u t a m u r .
porea

Q u o c i r c a ea oninia quae cor-

v e l paululum

ralione

de

Deo

enuntiata

s u n l , figurate dicta sunt, altioremque sensum i n c l u d u n t : quippe cum

Deus s i m p l e x

omnisqtie

i i g u r * expers e x s i s l a i . Igilur per oculos, et p a l -

158

xepl xetrdc
Jator '.

*?-

\ itp\ {
,
, ";, \
, , ,

,
* . " > , *

ov ,
, ,
,
, '
. ,
, .
,
,
. , , *

. ,
. ,
,
. " ,
, '
,
C . , * , . , .
. ,
,
, ,
. , , ,
, , '
.
, , , ,

pebrae, v/ieumqtte Dei, v i m ipstus rerum omnium

i n e p e c l r i c e m , atque ejusmedi c o g n i l i o n e m i n l e l l i gamus, quam res n u l l a f u g i a t : ut nimtrtim sensas
n.inisterio perfeciior nobis atque c e r l i o r cegnitio
accedal. Per aures et auditum ipsius ad ignoscend u m propensionem
aique
in
excipiendis
precibus nostris b e n i g n i l a t e m . Solemne e n i i n p e r
b u n c sensum i i s q u i nobis supplices s u u t , mites
1108 facilesque p r e b e r e ; benigitius videlicet aurem ipsis adraoventes. Per os ac locuiionero, binlaxis ipsius declarationcm accipimtts. Qutppe
n o * quoque a b d i l a c o r d i s gensa per oe et i e r m o nem p r o m i m u s . Per c i b a m et p o t u m , prompttHn
u o s i r u m ad Toluniatem a c c e s s u m . Etenim DOS
quoqao necessariuui nalurae appelitum explemas
per guelus sensura. Per o l f a c l o m , fim eam, qua
cogiutionem
ac benevolentiam gratara
accep i a m q u e babet. b i q u i d e m et nos o d o r u m f r a g r a n t i a m p c r b u n c sensara e x c i p i n r t s . Per faciem,
ipsiue p c r opera d e m o n s l r a l i o n e m ac o s t e n e i o n o i .
Quando quidero nos quoque ex v u l l u oreque pal a m d i g n o s c i m u r . Per m a n u s , actiooem i l l a m ,
q u a opera sua a b s o l v i t . Nara nos etiam u l i l i s s i m a
quaeque et praeslanlissima opera n o s l r i s m a n i b u s
effieimus. Per d e x l e r a m , ipsius i n rebus secundis
opem et a u x i l i u m ; ex eo uempe q u o d noe iu rebua i n s i g n i o r i b u s , quaeque p l u r i m u m
roborie
r e q u i r u n t , d e x t r a potius u t i n i u r m a n u . Per u c t u n i , c e r t i s s i m a m ipsius m i n u l i s s i m a r u m ac oc- D
c u l i i s s i m a r u m r e r u m e x p l o r a i i o n e m et e x a c t i o nem : ob id s c i l i c e l , quod i l l i q u o q u e , quos
c o n l r e c t a m u s , nibil in ae occulure q u e a i H . Per
pedes e l inceasionem, a d v c n l o m ipsius et preaenl i a m , v e l ad opem egenlibus ferendani, ad
hostes ulciscendos, v e l ad rem aliam gereadam :
quod n i m i r u m nobis quoque boc p e d t s praeatenl,
t i l ad l o c u m a l i q u e m p e r v e n i a m u t . Per j u s j u r a n d u m , c o n s i l i i ejua i i n i n u t a b l l i t a l e m : q u o d a p u d
1103 i n l e r p o s i t o j u r e j u r a n d o mutua p a c u
firment u r . Per i r a m et furorem, infensam ejne erga
m a l i l i a m v o l u o l a l e r a ac o d i u m , Nam et noe ca
quaa c u m Y o l u n U t e ot sententia nosira pugnant
odio habentee, i n i r a m p r o r u m p i m u s .
Per o b l i -

, , '
^ . "
, , *
* . * ,
.
.
, , ,

*
, , '
,
.
*

Va

PANOPLIA DOGMATICA. -

. III.

154

, , , \ - , sommim et dormUattonent, animadvtr , stonis in hostes dilationeiD, tctxiporisque moras in

.
auxilto consoelo ferendo iis qoos charos ac neeessarioa babeU Denique, ut nno verbo dicam, in iis omnibtra qua de Deo corporco modo enuniiantur,
abalrusus quidaro aensQS inest, q u o per illa quae nobis congrnunt, ea qnae supra nos sunt edocemnr :
nisi forie quidpiam de eorporeo Dei adveniu dictutn est. Nam ipse tolum hominem salutis nostrae causa
susctpit; hoc est aniinam inielligenlem, el corpus, atque humanx nalurae proprielales, necnon naturiles, nullique reprebcnsioni obnoxias passiones.
,
.
if
Ejutdem de loco, ex capAo.
,
Locus corporcus est tenoinus conlinentis, qua* . tenus continet id, qiiod conlinelur. Exempli grMia,
, . acr continet hocce corpus. Yerum non folas, qui
, comprubendii acr, comprebcnsi corporis locus esl,
sed acris ambienlis extremiias, qu^e corpus com . \ ,
prehensum altingit. Quod aotem conliiiel, omniiio
, \ jj, non el, quod conlinelur. Esl eliam locus
* ,
inlelligibilis, ubi inlelligilar et est nalnra intelli, . , gibilis, cl incorporea. Ubi adest, et agh, et ratione
. , uon corporea, sed inlelligibili continetur. Neque
. eoim flguram habet, ul ratione corporea com , prehendatur. Quare Deus, cum materiae aii expers,
, \ * et circum&cribt nequeat, in loco non cst. Ipse
, enim sui ipsius esl locus, qui omnia implel, el
, .'. sopra omnia esi, et complectiiur omiiia. Diciiur
, lamen et in loco esae, et Dei locus dicilur, ubi
aclio ejus perspkua fil. lpee enim per omna
,
tranail sine misiione, t aclionem suam otnnibus
.
communicat pro apta cujnsque ad auscipiendun
, - faculiate. Puritatem dko, et naitiralem, ei vohin(.
tariam. Puriora autem suni, quae matoria carent,
. qnam quae in niateria depressa eont : et quae vir . Inte sunt praedita, quara ea, quae sont cum vitifs
oi , conjuncta. Dicilur igitur Dei locu, qui phis habet
. , adionis djoo et gratta. Idcirco sedea ipsins appel . latar ccBlom, qttod fin eo tuni angeli, qni ejuo
. obtemperani volunlati, el eum semper collattdam.
. Hc enira ipei quies eot. fic terra actbdtum dkitar
. pedam Iptioo. In bac enhn per carnem oum homi
,* , nibut versatae esl. Pes autem Dei eancta ejos caro
. muUifariam esl appellata. Dicilor el efcleea>
., , locm Bei. Hanc enim ad ejua gtoriam, a( tem-
, , plttm, coeatimimos, ta quo preces etiam ad eiint
. , fundiniut. Similiier et ea loca, in quibus ejvs
, - opera manifeeta snnt, quse vel in earne egii, rel
, * , afoe corpore, loca dkuntur Dei. ScieDdum esr
. - autem, Deam in partes non dividi, sed esse ubique , - tolom omnino, et non partem in parte, quo pacto>
, , oorpora dWidaiitur. Sed totom in omnibns, et
, , toium iuper omnit. Angelus vero raiione quidenv
, * - corporea in loco non eootineiiir, qwsi formaiA^
. flgvrainqio aoscipiat; attamon in loco esoe diciiiir
. propterea quod intelligentia pnesto est, ei agit,
. ut coagpait nalarae ipsius, et n o eaae aiibi, sed
ifrfic, wbi agit, intelligentia continen. Neqirii enim
, ,
, , eodem tempore diveraia HI locit esse. Nam soliini
, , cst Doi abiqoo agere eodem lempore. Angelut
enim naiurali celeritale, qua prompie, ciloqne
.
, cx nno m aUum loeuui pertramiii, in diverais U*cU
agit. Dcus aulera cuni sil ubiquc, et super omoift.
, ' ,

155

EUTHYMII ZIGABENl

15

ubique eodem leniporg ?awe agit una c l siniplJci , . \

actione. At aaionus corpori devincius esi, el lotus
,
loti conjunclus, auieiu pars parii copulaius, nec continetur a corpore, sed ipsum coiuinet
ut ignis ferrum. Et in ipso inanens aciiones proprias exsequiiur.
Ejusdem.
.
l d , quod circumscriplum est, aut loco, aut
tempore, aut comprebensione continetur. Quod
.
autem non est circumscriptum borura nullo comprehenditur. Sotus igitur Deus iron esi circum- , ,
\ ,
srriptus, quippe qui principium finemque non
,
habet, et omnia continet, ei nulla coroprehensione
' ,
continetur. Solus enim nec comprebendi, nec
definiri, nec ab ullo cognosci potest, sed ipse se
,
solus novil. Angelus vero et Jenipore circum , , ,
scribiiur, nam esse cospit, ei loco, licet, ut dixi,
mus, intelligibili, et comprebensione. Nam et se
,
mutuo angeli aliqua ex parle naluraliler cogno * , ,
gcunt, el a procreaLore perfecte comprehenduntur.
, .
Corpora aulem et principio, el fine, ei loco corporeo, ol comprebeasione sunl circumscripU.
'.
T i T U U J S IV.
Divinam naturam comprehendi non potse. Maani
)
jrt\r

.
Gregorii Theoloqi, ex oraiione in diem Nalalem
,
RvploV
Domini nostri Jesu Christi.

.
Deue, ei eral semper, et esJ, ei erit : vei,
, , *
ut reclhia loquar, sfctnper e$t. Naro erat, el erit, . , , (
ooelri lemporia, fluxaeque naiorae segpieuta sunl , (4 "
Ule auteni eemper eti, atque boc modo seipsum not , ,
minal, cutn w monte Moysi oraculuni edit
Uoi- . "
ver&um eniat id, quod est, in so contplecliiur, neo , , , principium babons, oec
(inem babilMfuiu, v d - C ,
u l peJagus quoddaiu euseniioo imm^sum el inter- , ,
tninaluin, ouinem, lum lemporU, luro nalwre oo- * ,

giiaiionew soperans; menie sola adutnbraius is, ct , *

quidem perexigue ac perobscure, eon ex bis quae ia , ' ,
ipso sunl, sed qusc circa ipaum : alia ex alip icolteeU , ,
lecie ad uouin quoddoiji ve^UaUs s*iBMibcrum> , , jioA ^, priuiupjam leiieauir, effugtepe, c i priuequam i n ^ l - * ,
teOu percipiiaiur, so ip$um fuga prowpiew : ianuira
,
priiicipem noisiri pariem, eawque a vitiorum labc : ,
yiirgalajii, coliusirans, q^uaniuqi QiiIoruiO acieoi
(
,
fulguri^ celeriU ndniine coiisistentis. Iloc au^n), , ), iuea quideoj seateoiia, ioVirco fi.t, m qua^eui^s coin- , ,
prebeodi poiest, nps ad se irahai (quod eiiiiu per- , . cipi nequiA, i i | nec spcral quisqnam, neaD ,
, ,
as&eqxii Gonaiiir); quaienu* ameu.i qapi OOA pole*t,
, ,
adnyalionem sui excifcet, aique ex ipsa adwiraiioflo , ,
vehemeutius oxpeiatur, expeliiue yurget, purgan* . "
auleni divino^ ^fliciat, talesque cvax reddiii suot,
ciim i U jam, velut cum fainilioribus, coasiuitydiueiu
,
babeal (nieiuo ue hoc audaciu^ a me dklum videri,
, ,
possii), Deua diis uailus etcpgnUue, ac ta^lum for- . ( ,
uaae, quanium jam qui ipfrj noii giint, cogoo- .
acit. IinmeDsug igUoJ* W infijMiua oei Peuii, et ad , ^oiiieiwplaudum diflicili^ : alque boc soluin omniuo
.
de ipeo comprebendi poleel, nouipeqiH>d immeeaua, et inCniius, s i t : etsi qulspiam exisilme., eum, quia
iimplicis nalura ait, ralionem banc babere, u i , vel prorsus incojnprebensibilis ait, vel proraus ac perfecte
coinprebeodi queal. Quid eoi^) ille sit, qui ualuraiu simpbcem babei, exquiramus. Ncquie enim simpbciias
Uli naiura esx : quaodoquidem QOC cowpositis sola compositio.
Exod. m . 14.
(

PANOPLIA DOOMATiCA - . IV.

18
Jam vero, cum imraeBSUaabiforiaaa ooaaide & ,
\ ( * relur, nempe et priucjpii, ei fiuis ratbmo (naiii
, ),

quod supra b*c est, ae non in hjs, inimensum esl);

,
cum lii superias profundum montaepexii, noo ba ,
beua ubi coneisiat, formisque iilis, quaa de Deo con,
cipit innilalur, imroensuin boc et inexiricabile,

,
anarchum, hoc es*. principio carens, appellavii :
, . ,
cum autem ad infcnora ei posleriora, immoriale
, *
aique interilus cxpers; cum vero utmmque con , $ ,
traxii et collegil, selernum. jEierniias enim, nec
, , ,
lerapus, nec lemporis pars ulla esl (nec cnim iu
, \ .
mensuram cadit); sed quod nobis tempus. est, solis motu definitum, hoc aelernis aevum esl, niiiiirum ille quasi temporalis quidam motus, el inlcrrallum, quod simul cum aelernis extendilur.
Ejutdem, ex oralione de theolouta.
.
g
Deum inlclleclu pcreipere diiScile esl : eloqui
, ,
* , auiem impossibile, ut profanorura tbeologorum qui , dam docuit, meoquidemjudicio, non ijjcallide, nenipe
, - u i ox eo qood ialellectu diflicilem aflirmat, opiniopeni boppioibus afferat, se eum cognitione perce. , , piase; exeoaulon* quod uullis verbis euoi explicari
. ,
, , * posse ait, boc agat, no inscili^ sua prodi aique
, - 90uvinci queal. Ego vero ita poiius diceodum cenaeo, Dei qaluram nullis quidem verbis explicari
.
poase ; aaimo auiem aique intelleciu coraprebeudt
, ,
multo minqs po*&. Nam quod quis aniino el ratione

,
coraplexue fuerii, id quoque foriasse serinone de . ,
clarare queat, si qe mediocriter quidem, ai saliem

, ,
obecure,
qiodo audilorero nactus s i i non omnino , (
* , $uri)uin, tardique et slupidi ingenii. At rem taniam
a^iipo comprebenriere, omnino imppssibile esl, non
, ,
modo ignavis ei languidis deorsumque vergenii ,
J3U8, sed maguis eiiam el excelsis viris Qeique
, , * ajuoro praedilis, ac mortaiibus peraeque omnibus,
,
qyibuj; ad veri cognitionem caligo hfC et carnis
, , .
:

crassiiies tenebra^ offiindit. Alque baud scio an ho^ qupque sublimioribqs illis ct inielligef)Ubus naluris, negalum non $it; quae quia Deo propiujs juncias sunt, ac loto illo splendof^ colhicent, cer~
nere ulique fortasae queanl, si non prorsua, ac cerle plenius quam nos ei solidius, atque aljxaliis
pro cojusqae ordino, ?el ubecius, vel parcius.
" ' ,
e j do bac re hio sil Oois. Quod autem ad no*
^ . [) auipef^ DOR pax 4 Dei. exaMperat Qpinem
, - jpenieip et cognitioneqi *, pqe quajtrunque iis , qui
,
,
ju$lilian) coluer}n(, in divinis pollicitationibu^
, ,
recopdita ^unt, qus nec oculis cerqi, nec auribq
,
excipi, uec animo cogilari ac perspici *, uisi tenuis(
sjme, poa$unt, nec exacta ei absoluta rerum crea, * ,

tarura co^nitio (naru barum quoque le eolas u m brast^n^re baud dubite^, cum Scripluram ad bunc
, ,

ipodum loqueplem audh?ri3 : Videbo cadoi, opera di ,

gUorwtx tnorum, lunarn et ttellas , eamque, quae
) ,
ipsU inest, firmam ei slabilera ralionem , perinde
, , * sciUcet atque in bac vila ea minime videns, sed ali , , * .
quando perspecturus) : sed mullo magis nalura

, iDa bis sublimlor, ei ex qua haec prigineoi iraxe , (
runt, caplura onmcm el coniprehensipueip suporat.

Nec vero baec verba ila accipi velim, quasi percipi
,

Pbilip, , 7.

I Cor. , q.

Ps. vui, 4.

159

EUTUYMII ZH3ABENI

WO

non pootedfcara, qwod sit Detia, ted qnid el qnale ). sk. Neque enim ittani* esl pratdicatio nostra, nec
, .
ana fiJcs nosira ; nec id ett, qood asiniimna (ne rursus id quod probe candideqne dixtmtjo, m
itnpieiatis et calumni* argumontum irahas, ac nobis, ui ignoranliam conflientibas, arrogmier insultea). PlurinMiin namque tntcreai, cerlo tibi pereuadeau aliquid etse, an, quid landetniUud sii. com
perltim baf>eas.
Ejusdem ex eadem oratione.

.
Ecquis enim eo sapientiae pervenil ? ecquis on; ;
quatn tantam gratiain divinilus conseeutus estTec ;
quis os menlis iia aperuit, acSpirilum attraxil , u l ., \ ,
Spiritui omnia perscrutanlis, alque etiam Dci pro
funda cognoscenlis ope atque adjumcnlo, Dei * , , ,
naiuram comprehenderit, nec jaro ulterius pro , , \
gredi necesse habeat, utpote qui exlremum illud
,
appeiendum jam babeat, ad quod omnia subliiniuro
virorum et vila et cogilatio contendit t

,
Quid eniin tandera Deum esse cenaebis, !
argumentis a raltone petitie fidem omnino babee ? ;
Aui quo tandem te subvehei baec dispulalio, si ac- , ,
curatius examinclur? T<% inquam, appello, qni phi- \ , ;
losopbiae ac theologiac principaium libi v#ndicas, ; , ,
aique in immensum gloriaris. An corpus eam esie , , ;
dices? Quonani ergo modo immensus, inflnituf, fi- ; *Q 1
gnra expers est, ac dentque ejusmodi, ul nec taitgi, . , ;
.
nec oculis cerni queat? An ha?c quoqtie in corpora I
cadunt? 0 licentiam 1 Mon enim haec corporum na- , ; tura esl. An corpus quidem esee staiues, immcnsum ,
vero, aique infinilum, cxleraque hujus generis esse , ; , r.egabis? crassitiem ! nulla re Deus nobis prae- Q , * , * Met. Quid enim afferri polest, cur colalur alqae ado- ,
rciur, si circumscriptus est? Aut quid cauaae esse . , * ,
diceinus, qutu ex elemenlis conflatus s i l , alque in * , '
cadem denoo redigattjr , aut etiam prorsue inler- , .
eaif Composilio quippe pugnae inilium esl, pugna , auiem dissidii, dissidium aolutionia: tolatio ponro .
modo in Deum ac primam illam naloram cadit. Quocirca nullum diteidiani adtnitlondum e*i, ne aoluiio
consequatur : nec pugna, ne dissidium oriator : nec composiiio, ae pogna exaUtat. Ac proinde ne corpus
quidemesi, ne alioqui composiiam quidem eom necesse sh. Sic.ab exlremisad prima reeorrens oratio inaisiit.
Jam vero qooraodo illud luerf poterimus,
,
quod ail Scriplura, Deam omnia pervadere aique , , tmplere, juxta illud : Nonne ccelum et terrem eg* ; * ,
impleo ? dicil Dominut ; el, Spiritus Domini rt .
plevit orbem Urrarum ; si Deus parlim circom- D , ; *
scribat, partim circumscribalur? Aut enim per ?a , ruam uuivertiiatem grasaabitur, ree omnea nobia , , ,
pcribunt, ut sic Deus contumelia afflcialor, nimi
* ,
rum et qui corpus sil, eiiis quae procreavit careat: * aul corpug in corporibus eril, id qned fleri non po- ,
*
icst: aut implicabilur, ei opponelar, queroadmo- , , dum ea, quae liquidilale praedita
sunt,
inter se misceniur; aique alia aecabii, et ab atiia rurtus se- ,
cabiltir, quod ipsis eiiam Epiouri alomig absardiut ,
.
et aniliui e s i ; sicque nobis collabetur, nec corptig, 1 , ,
uec solidi qiiidqtiam babcbit baec dispulatio, qua ,
*
corpas Deo iribaere cooamur. Quod si eum
, ,
corpue maieriae expert esae conlenderini, ti qui- ,
dem qnifitam illod, ut nonnulli clnsueruiil, et in
* I Cor. xv, U . . cxn?i, 151. I Cor. n , 10. J c r . , . S a p . , 7.
1

161

PANOPLIA DOGMATICA. - IV.

If

- orbem volubile : ait tan* corpug qooddam qaintom,

.
, , el ei a materia gerootum, atqoe etiara, ai ips*8 ita col , \ - liboerit, iiKorporetim ; quandoquidem ita aerinone
, \ ; romparati sunt, ot pro arbitrio in omnera parleiii

; ; gese veraent, ae qaidvia fflngant; nibil enim bae

; \ ; de re in praegentia ciro iilig altercabor. Cseiertifo
, ; qtio tandem in genere eril earum rernro, qux I I M H U
, - cientur et agttaniur, ot interim taceam, quam gra*
, vig sil contumelto, aggerere, Creatorein oodetii, quo
;
, - res ab eo creaias, molu iucitari, atqoe eum, cujws
; , Ti ac numiiie reg conditae volvuotor, si lamen boc
, , - eiiam daturi gunt, eodem roodo cum iie volvi ae
.
circumferri ? Quero etiam, quidnam gii quod oiversara boc moveai? Quidnam vero quod ficissim illud rooveat, ac ruraum a quo illud movealur? Eodemqae modo in infinitoin progrediar. Qiii eliain fieri polest, ut oronino noo sit in leco, t i quidem
fertur, ac moia incitalur? Jam ai aliud quoddam corptig, praeier quinlum illod, Deom eaee gtatnaitl,
ai quideui angelicum : unde probabunt angeloa corpore comlare, el quo tandem eorpore? Quanium
aoiem, si res i u se babeat, Deus angelum, quo ministro ulitur, antecellel ? Si corpus quoddam bis aublimiua esse dixerini, rursug corporom examen ralionit expers inducetur, ac nogarum gurgea adeo
profundua, n nosquam pes figi possiu


Atque hinc conatat, Detnn corpug non esse.
, ,Neque euiiu adbuc quisquaui eorum, qui difititttis
afflali aiiitt, hoc ve! dixit, ve! ab alii dicluin com,
.
probavit, nec nostri ovilis eat baec doclrina. Soper . * eat igiiur, ut incorporeuin egge Deum existimemug.
, Verum, utcunque iucorporeum dicamug, nondum
,

tamen boc naiuram illiag egsentiamque complecli, , ,
lur et declarat; qaemadmodum nec ingeniitiin, nec
, ,
anarchum, id eat, priocipii experg, nec immutabib,
.

, , C nec incorropllbile, caeleraque omnia,
q do
, ; * Deo, vel cirea Deura, prxdkantur. Quid enira proil6 egt ad indicandam ipsius nainram et guboigien
, - tiam qua exgislit, si tlicas eum inilium habere,
nec agemnqnam desciscere, nec ullis tenniuis Inclu .
, , , di? Verum lotam ejug esseniiam edisserendam et
, , inquirendam buic relinquimug, qui vere Dei notitiam babet, atque in conlemplando perfeciior est.
,

U l enim non gaiig est corpug dicere, aui procrea (
, , , - tum esse, ad hoc vel illud, cui haec adjacent, expri.)* mendum et indicandum, ged quid ipga quoque ret
, ubjecla sit, dicendum egt, si modo voluniug, in quod
cogiiamus, plene atque abunde reprsesentare (po
,
tegt enim vel homo, vel bos, vel equug egse, boe
* 0 ,
* ,
D quod corporeum ac procreatum et corruptibile ease
proQunliamug ) : ad eumdem modum qui Dei natu , ,
ram curiotiug ioquirendam duxerit, non bic conquie . ,
Bcet, ul dicat, quid non sit Deos, sed boc quoque
*, , ,
ipgi adjiciendum erit, ut, quid s i i , exponat; idquo

,
eo magig, quod minug difficile esl unum quidpiam
,
, ,
animo complecli, quam omnia gigillalim inficiando
, , , ,
remoTere, u l rejeciis iis, quae nou est, et consli , , tulo eo, quod sit, comprebcDdatur id quod cogha3 ,
mus. Qui vero ita, quid reg aliqua non ait, p r o n u n . (Jqtev
liat, ut interim, quid ail, taceal, non absimilis est ei

qui fogatug, bia quinque quol gini, regpondeat qui, , dem ea nec duo esse, nec tria, nec quaiuor, nee
. " .
quioqu?, nec figinii, nec triginta, nec, ulbrevi complectar, ulbim numerum citra vel ulira denariumi
caateron quod decem sint, non dicai, noc meniein ejut, a quo inierrogaiur, ad id quod quaesitum esu
aiigat. Mulio enio iacilius et compendiosius egt, ex co, quod, qwidgil, dixeris, qaidqiiidnon sil declarare.

161

ZIGABENI

164

quam e i eorwrt, qekl n $ i otl, iblatione aique inflciaUoue, qua gil, demoDStrare; qneiiidmoduni
cuivig perspjcuung esse atbitror*
Quouiam igilur Deuat corpore vaeare nobU eat
I w v ,
oxploratunt, aliquanto iHleiiufc iu inquirendo pro- . ,
grediaraur. Nuaquamne ille esi, aa alicubi? S i enira ; EJ ,
. ,
usqHam, quserei forlagge aliquis ex iig qui inqui- ,
rendi ac djaptiiandi gubiiliiale iinpensius gaudent, , , . ( ,
quomodo esse quoque posaii. Nam gi idquodnonest, , ,
nugquam eot : id quoque quod nusquam est, ne . * , , .
quidem fortagge esi. Quod si alicubi esse dixeris, , '

proculdabio, quandoquidem esl, vel in uoWergo esi, * ,
vel supra uuivorgiun. Si in universo; vel iaquadan , , .
*
jug parie egl, vel
ubique. Si quadam ia parie
ergo a minori bac parte circuro&cribetur Sin ubi- .
. , ;
que, ab ampltore alioque inulio niajore, id e*l, a ,
conlieeiue cominobitur. ILec si dederirous, futuruin .
eot, ul miivergum universi coinplexu tenealur, ncc , ' ;
ultag a circuniscriptione liber exgiet locus. In has ;
absurdiiales incidaol necesse esl, qui eum io uni- , vcrso esse dixerinl. Ac praeierea, ubinam erat, an- ; "
lequam universa bxc rerum macbiiia exsulissel? , ,
Nam boc quoqne non levem diflictdtaletn afferi. Quod ; , si eum supra universum esse dixeriut, quid? Nibil- ;
,
*
ueeral, quod euro ab universo dirimerel? Ubinain
.
porro eral, qtiod supra universum eral? A u l quomodo iaiernosci polerat id, quod sublimius eral, ab eo, quod inferius, cum nullus tiines cgget, qui liaec
socernerei ac disliuguerel? Annon omnino necesse est medium quoddam esse, qno, velut lermlno, dirimalur universura ab eo, quod supra universum e&i ? Quid aulein aliud

boc

fueril, quam locus, qucm jam

ante exclusimus? Monduia enim couiroemoro. fieri omnino non posse, quhi circumscriptus sit Deus, si
aoimo ei cogiialione comprebondi poiest. Unum quippecircumscriptionis genus comprebensio quoque ipsa esi.
Ex eadem orttione.

tov

Quorsum autem ba?c disserui, Curiosiusque G

, jpA forlasse, qtiam vulgi aures feranl, ac pro ea, quai ,
(
bac lempestale viget, dispulandi ratione (quae, sim-
plici atque ingenua rerum dmnarum perlracialione ,
^
coniempta et pro nibilo babila, subdolum atque inwoluium dkendi genus invexil; ul mmirum ex fru- ,
ctibus arbor
boc est, aier ifle ac lenebrosus spi- );
rilos, biijusmodl dogmaium aillalor, ex bacdispula- , ,
lionia caligme agnoscaiur)? Non enim boc eo a me ,
,
iaclura esl, ut ipse quoque nova et ab bominuin
cneibus aliena proferre, atque eximia quadam et * ' ,
' .

;
4'xcdlenli sapienlia ornalus esse
videar, nodos
nectens, atque asiricia dissolvens ; quod quidem ma- D ,
gnum Danielisimraculum fuil; vcrumut Hludoslen- *
( ,
jdam , ^quod oralionis principio dicere instilucbam ,
iiiniirum Deum extra bumani ingenif caplum esse , , , ,
j]ec totum, quanlus est, cogiiari atque anhrTo inTor- .

tiiari posse; idque non ob invidiam (longe enim abest
a divina natura invidiae livor, utpole quaB onuii per- ),
lurbatiobe vacat, solaque bona el domina esi, ac ,
.
praeserlim erga id, quod ex oinuibue rebusa se con , , '
diiis maximo in pretio babel. Quid enim apud Ver-
bum prii>re loco ac numero esi, quara quac raiio- ,
nem ac sermouis
faculiatem acceperum? , .
Qiiaudoquidem boc quoque ipsum, quod procreaia
, summae cujusdam diviuac bonitaiis argumciilum csl), nec ul inde ipsiua, qni plenug est, bonori
*Mauh. v i i , 20.
Dan. v, H .
1

165

PANOPLIA DOSMATICA. - . IV.

166

gfarbrque qtiidqnam acoederci, oi videlicct ex eo qtiod ad ejus cognitionem mortales pervenfre neqneunl, major ad ipsiim honor ac veneratio redeat. Sopbtslictnn enim plane, atque alieiium est, non
dicam a Deo, sed ab homine, niediocri satlem probiiaie candoreque prjcdilo, atquo ingenure ctijtisdam
bonestatis sibi consuo, probibendre aKis principatom slbi arrogare.
* ' , Verum aliasoe etiam quasdam ob caitgag, v i , \ derinl , qui Deo propinquioree conjunctioresque
\ \,
sunl, alque impervesligabilium ipsius judiciorum
, \ ^,
inspeclores el contemplalores, si qul lamen sunt ad
" 3 ,
cam viriutis magnitudiuem evecti, atque in abysgi
*
vesiigiis dean.lwlanies *, ut proverblo dici solet.
, 0 , (5
Quairtum lamen nos, qui exiguis modulis ea quae ad
\ .
contemplnnchiitt dlflkifia sunt, metimnr, conjecltira

as9fqu'ipoftsink)iis,tves htijas rei caasae afferri queant.
,
, Prima forsan, ne, ob adipi&endt facHflnlem, iacilis


qooqoe rei qeaeeil jaetur sU. Ffc eiiir feve, ut
qnod non gfiie labore atqne iiidustria pofUii ^at,
, .
, arciiue quoqrtt leiieator : quod autem noifto fwgotto
oempnrtUiii est, ctilseime vltaecat, et abjtatatur,
,

, uipoteqaod rocoperari poesit ; alqae i i t in feeneil, . , * etom cedit non obvta illa bcneiteetnia, apnd eos anl Wm, qui prifdentes sunt. Ahora, xe ideni uobis,
, \
qttod Lecifero ilti prokpso S acetdai; boc eat, ne
.
colo ttto Ailgore perfagi cervicem advergttg Domi , > num omnfpofentom auolloinva, atque ob elationem

.
oorruamas, easu omnium miserrimo et catatmtogla , fdmo. Pesirema, ut pro lndtigtri SIKB illusirtaque
, , *
vita pr*fniaberlu6 aliquid b.^eanl, quf hlc eeee a
. viiiomifo labe perpurgarint, ac tew a^aintlam el
, expeiieam palienrtbes animis exspeetarini. Idcirco
- '
media inler nos ac Detim corporea bsec ealrgo inler , , }cta eaf; nofi seco ac wibee iHa * oHm iiifer i f i t j
ptios ei HebMeos. A c iertasee KBC spectai Mlud Scri
, pturae, Posuii lenebras latibukim sibl *, boc est, cras ( ,
sitfem nostram, qua Ht, ut< pnuci omnino, iiqiie pa), , C roni admodtnn tranepkfaot. Sed de bac re accuraiiu9 pbitosopbentur, altiisimeque consideraikme
,
provehanlur, quibes id 9ludio canre fHerii. Nobia

otiqve, qui lerrse vinctjlw aetrlcti tenemur , ul Je
, .
. ' romite verbis olar, craeaaqu^ hae carne obtegimar,
boc perspicuum est, quod qiiemadmodum nulta ra,
fieri
poiesi, ni quiepiam, quamlibet gres5 , * , - tione
^ . som tirgeal, umbram suam praetereal ( qnantum
enira eam assequeris, lantara etiam illa semper a i u
.
levertii ) , aul oculus rebus in aspectum cadenlibus cilra iniermediam lucem et aerem conjungaiur, aol
pisces exira aquas natent; ita eliam impossibilc est iis, qui oorporibua inclusi aiint, aine corporearutn
ae seneibilium rerum admioiculo, rebua iia, qiue animo ac ralione hUelUguniur, oninino Gonjungi.
Semper eotm obitcr aeosibtie aliquid rerum nostraram incidH, quantumvfa maxhne nostra mens ab lis
rebus, q u tn aspecium cadunl, abatracia, aiqoe Ia seipeam ccdlecla, res cognalas, et oculorum acieta
ftigieales aasequi ac perdpere cOHlenderii.
I)

.
eadem oratione.
1

,
, ,
. * ,
, *
, ,
,
, ,
1

Rom. , 53. Job xxxvni, 16.

Isa. xiv, 12.

Quid tandera Deus naiura sua et essenlia a i l ,

nec bominum quiaquara unquam inxeoii, nco
iavonire potest. An vero aliquando sil inveniurus,
quaerat bocqui volet, ac perscrutetur. Mea quideui
seuteniia, lum demum boc inveniet, cum deifonne
boc atque diviiium, id est, mens nosira et raiio
cum natura cognata conjuacla iuerii, ei iniago ad
* Exod. xiv, 20.

P a a l . x v n , 12.

Threo. IU, 54.

167

ZlGABENl

16*

exemplar illudauum, cujus noncdesiderio tangilor, , .

ascenderit. Atque illud milii esse videtur, quod pri- , , .
marium pbil03opbbe caput esi, nempe nos aliquan, ,
do tanium cogniluros, quanlum cognUisumus.' A l
. " )
in hac mortali viia oaidqoid ad nos usque per , ,
lingii, aliud nihil e&4, quam exiguoa quidain ri , vulue, ac velut parvus magnae lucis radius.
,
Quamobrem si quis Deum c o g n o v i l , aul, Scriptura
, ,
lesie, cognovisse d i c i i u r , ealenus cognovisse cen .
sendufi e s l , quaienus uberiori aplendorig pariiceps
sil, quam qui ininus luminis divhiitus accepiu Ita exauperaulia haer, perfeita cogniiio exialiinata eal,
non ad rei ipaius verhaiem, sed ad ajiorum moduluai et faculuiem perpenta.
Quocirca
Eooa quidem apeiu babuit fore
*
ut Domiimm invocarel : ubi vidos epem dantaxal
,
in eo laudari, eamque non cogwtionit, aed tuvoca, * . ,
liouts. Enoch auiem, quamvis iranskliie Cueril ,
, , nonduai Uaien conslal, an Dei naloram ompre- . , ,
benderil, aul comprebeiieurus git. Jaai Noe, cni ,
orbis HHiverai ab aquarera periculo cooeerfaodl ,
. ,
cora credita eal , ?el potias orbis gemina ooromiesa, exiguo ligno oiluvium fugienlia *, hinceoltHn , ,
laodemcongecuiue est, qood Deo gratua el accepUia , *
fuiasel. liagoug porro iUe pairiarcha Abraban, -ex , ,
fido quidom jogtfflcatug ett , ac novam ei inandi- . , l a n iciiniam, magnaeque illius flguram gereotem, , ,
(
obiulii : a i Deam noa a i Deam conspexit, ed t
),
bouiiAOiu aluit * ; ac proinde laudalug ett, qued,
quanluai percepii, lanUim quoqtie voaeraius esi. , , Nam qoid do Jacob dfcan, qui licel sublinieiA ,
qiianridam scalam, et aeceodeotee angelos in somuls , ooospicatua sii , ac eolunnam DOO siue myslerio C ,
quodam unxerit (fbrlaage u i JapUtem salolit noeina ,
cauaa uncium significarei), aique in ejue, quem
, ^
couspexerat, booopem, loeo cuidam domas Dei
, ,
coguomeoiuiB impooyerii, ac cum Deo quasi cum , ,
bomiDe luciani ioierit, quaecunque Undeui illa Dei * , ,
cum homine lucta ease queat. Hie enira verbia ,
uaae nibil aliud indieauir, qnam hunians* viriutis , euin diviaa omparatio, luclaeque signa, quae crea.
tam natnram vicUtn aee oeleiulerem, io corpore tuleril, ac dcnique pro pietalia premio Dommlf
couunuiaiionem acceperit, pro Jacob nimirum, magno illo e l eximio Israeiis nomine nuncupaiue;
hoc lameii nec ipae, nec quisquam eo aublimior, ad biinc uaquo diem iii omnibua duodecim iribubua,
qiiaruin pater exsiiiil, gloriari magoiiiceque pradicare potuil, se totam Dei naiuraui aolmo pereepi^se.
D
1

Nec vera Eli, ?el spiriuie vebemens, v i l

ignig, vel ierrx ^oncusiio,
t
hietoriae sacre
tiioiuimenlis prodilum si, sed aura quedam leatris
ilei prssenuam, non auiem naluram ipsam, adnmlN*^vii* . Ipsum Eliani dico, quem igneue quoque
mrriis in c-oelum e v c x i t , signiiicans, ut opiiior,
6!i>giilarem qaamdam bominis virtutem, atque buiiiatnrai fasttgimn excedentem. QuSdf Non te jtidcx
Hle Mantie, ac Petms apogtohis, admiratiotie afiiritinlt Quorum aller *\t conspcctum qiridem Dei,
p^r imaginein ipsi obveraantie, ferre poterat, ac
#

, , ,
, , *
, ,
. ;
,
. ,
, ;
,
, &, , , &, ,
,

1 Cor. 12. Cen. , 46. C ^ n . , 2 . * Gen. , 15 seqq. Gen. i x , 1 seqq. Gen. xv,

* G*n. xvii!, 2 scqq. Cen. xxvm, 42.

III Reg. xix, 11
i^rqq.
I V Reg, , 11.
;

1 4

G e n

1 X 1 !

<

PAixOi'LlA I X X J M A T I C A .

10

IV.

170

, \ proinde diccbal : Periimns, uxor, Deum vidiinus

. tanquam vitielicet homines, ue divini quidein io
iiqagiue conspeclus, nedum naiura? ipsius, capaces
,
sint : aller conspiouum eiiam Clnistum iu navicu, .
lara adtniltererectisabal, aiqueablcgibal *. Quodeo
* ,
quoque mirabilius viileri debel, quod i.lcni ad Cbrisii
, ;
agniiionem animi ardorealiosaulcibai,eoque noinine


bealuspradicalus esl , rcsque maxiuias iafidem ac , ccpil. Quid leaiam et Ezecbielcm rertnn niaxiinarum
, \ , speclatorein reliquosqiie propbolas commemorenw
,
,
Quorum aller Domiuum Sabbaoib in gloria* Ibro
no sedenlem vidil \ eumque a scraphim scnis ali
/ ,
praedilis in orbem citicluui ac laudalum vi lecium, se
,
que ipsum carbone perptirgaluin,afque ad obeundum
, ,
prophclix munusadornalum. Alier vcbiculiim qiioquc
, ,
3

ei

, I 0 C

sl

c l i e r u l

i n

, , ' P . *'
f >
> s describil, tbrontimqu*.
ipsis cxoelsiorem, eoque subliiuius Ormameiiium,
, , !
aique insuper eum, qui in firmamento sese uieun
que
conspicandum prxbebat, vocesque eliara quas/ ,
dain, et impclus, alque acliojies; idque, sive diur, *
ntim qnoddam lioc speclrum, solis eanclissiuiis
, .
viris spcciabile, sive iuiuime f.dlax noclis visio,
: ;, '
sivc
prxvia qtiaulam mcnlis impressio, futura tan,


quani prapsenlia exliibcns, sivc arcamiui quoddam
, ,
aliud propbciisc genus, dicere nequeo; novii boc
.
prophelarum Deus, el qui biijusmodi afllalibus agiianiur. Cxlerum ncque bi, de quibus loquor, neque
quisquain alius ejusdem ordinis, in subslantia c l essenlia Doimni, ul Scriplura loquilur , stelit, ncc
Dei nalurara aut vidii, aut aliis prodidit el pai fcciu
,
C
Quod si Paulo eik, qux lerlitim COBIIIUI ,

, /
alque ad illitd usque progressio, vel ascensio, vel
assumplio cxbibuil, morlalibus evulgare iictiisscl,
, , ,
amplius quiddam
iorlasse de Deo cognovishC
,
nuis, si modo arcaua liar*c causa eral, cur in coclim ^ ,
rapcrclur. Qnoniain autem hxc ei in vulgtis oflerre
. *
nefas erat, faciamus nos qtiuque, ul ea silenlio
, , ^
rommciideinus. Atquc boc dunlaxat Paulum dieon.
,
lo<n aiidiainus : Ex parte cognoscimus, et ex parte
,
prophelamus \ Uxc, aique ejiisiiiodi faleri non
,
dubilal ille scieniia nequaquaiii hnpcritus, ille
, .

oxperiincnlum sc dahiruni
iuimtuiis loqueotis

iu sc Cbristi, magiius, inquam, iile veriiaiis
,
proptignalor c l docior. Eoque nominc onineni
.
quoque bumanam ac lerrenain Scienliam nibil supra
,
, - D spccula el arnigmala esse slaluil, ulpole qiiic
ultra cxigua vcrilaiis simulacra minime sesc porri , ,

gal. Qnod nisi nic qui^piam in bujus gencris rebus
cxquiiendis nimis curiose et supervacanec versari
*
,
exisiimcl, diccrc qnoque non verear, necalia qui ,

dem forlasse, quaiu b:r.c, ea essc, quae Chrislud
, .
ip e portari iu bac vita pos. e ne avit , vclut aliquando portanda, c l declaranda; el qnoc ille Vcrbi
prxcursor Joannes, c l magna verilaiis vox, nc a muudo quidem capi possc pronunliavit .
T

1 0

Ex eadem oralione.
Verum enim vero cum verilas omnis el dispulatio plurimiim difficuliaiis atque obscuritntis
babeal, ac nos velul parvo quodam inetrumenlo
res magnas cfflccrc moliamur, buman.c videlicet

.
, ,
, 1

Jiidic. x i i i . .
Luc. v, 8. * Mauh. , 17.
Isa. , I.
* 11 Cor. , 2. 1 Cor. x m , 9. ibid. 12.
Joan. xvi, 12.
l f

PATBOL. G B . C X X X .

e
1 1

Exorb. i . 4 Foqq.
Joan. x x i , 25.

Jorcm. X X H I , *8.
6

171

E U T H Y M I I ZIGABENI

172

sapientiae adjumcnto rcrum cognhionem aucupan-

tes, nc res, qua? animi tanlum inlelligenlia compre
, ' *
hcndunlur, per srnsus eogtosccre aggredimur; aul , vot
cerle non sine sensibtis, quibus undique jaciamtir ,
et in errorein pertrabimur, ncc nuda menle cum , .
nudis rebus vcrsari, atquc indead verilalem propius *0 , , acceitere, rebusque pcrceplis ac comprebensig nien- , \
lem informare possumus. Tum vero dispuialio ea, . ,
qise dc Deo guscipilur, quo perfeclior, co quoque ,
diflicilior est, pluribusqtie objeclalionibns patet, in -., \
iisque dilueudis ac dissolvendis plus negolii faccssit. ^ Nibil cnim lam levis exigtitque ponderis ncbis adver- ,
sari potesf, quodnondispulationiscursum iniernim;.
pal aique
comprimal, impedialque quominua ,
ulira progrediamur. Quemadmodum qui equos ad , \ * ,
cursum incilalos rcpenle freno rcirabunl, ac por , ,
inopiuatam c l repentinam excussioncm reirorsum ,
.
.
R

agunt. Sic nimirum Salomon, qui oirmibiig, cum ,

gaoe, tunt superioris mcmoriae bominibus sapienlix
,
laudc praesliiil , c l cordis lalitstdinem Doi benc- ,
ficio
acceptt, nc laniam ronlcmpla(ion*s ,
copiam el ubcrtatem , ut areiix numcrum excede- . , ret, quo aliius in bas profmuliialcs penelrai, boc ,
iT>agis %8tual, ac finem qncmdam sapieniice consti ,
tuii, nimirum quod invenisset, quantum ca a se * (
fngcrel . Gonsimili quoque modo Paulus, non di )!
cain Doi naturam, boc cniin prorsussupra humanas
, , ,
vires esse perspeclum babtd>at, seJ Dei solum judi ,
cta oognilione asscqui fotialur. Quoniam aulctu nec
,
exilinn ullum, nec quo ascensum ligere ac siabilire
,
posset, reperiebal, nec pmpictio fine curiosa C ) ,
ipsius animi perscrulatio claudebalur, quod videli - ,
ccl subindc gempcr atiquid reliqui esae pcrspicerel:

, rem miram ac sUipendam! (utipse quoque codem
aflectti commovear) oraiionem admiratione cr.
eumscribii, idqtie Dei opes ac profuiidum appe!Ia(,ac Dei Judicia niillias ingenio percipi et coinprebeudi
posse ingenue falohir *, iisdem propemodum vcrbis cum Davide iiicns, qui nuuc judicia Dei abyssutn
multam vocat , cujos fundum, nec mensora, nec sensn capi queai; nunc imrabilem factam esse scicnliam cx seipso suique ipsius eonsittutioiie pronuuiiai V aique adeo robustam, ul viribus noslris cam
capcre et complccti ucqueamus.
,
, ,
Ut enim missa alia faciens, inquit, me, ipsum omnemquc bumanam naturam el compagcni
; ;
inluear, qnse baic mislio nostra esi? Qtiis motus? ,
Qaomodo id qod immoriale esi, cum morlali copu- ; , >
' ; ;

lalum esi? Quomodo deorsum fluo, ct gursum fc~

ror? Quomodo anima
circumfcrtur? Quoniodo D , ;
,
vilam iniperliior, el affeciuum iit pariiccpg? Qtio- ,
modo mens simul c i circumscripta cst, ct nullis ;

terminig inclusa, in nobis mancl, ct motus fluxio , *

nisqne cclerilale omnia pcrlustrat? Quomodo scr- , ;
monis opcra percfpiliir vicisstm, c l communicalur, ,
ac per acrcin gras3.;tur, et cum rcbus ipsis ingrc; ,
dilur? Quomodo cum sensibug consueiudincm ba- , bct, ac rursus scorsim a gcnsibug gese colligii? ;
Jllqite, ui qucc priora gunl dicam, qux prima noW ;
&lri cfficiio el constilulio in n a i u r oiBcina ? Quaj , - etiam poslrcma formaiio ac pcrfcciio? Qu;c cibi
; ,
u

ff

111 Reg. , 12.

* Psal. C X X X V I I I , 6 .

Par. , 12.

Eoclc. vn, 24; TIII, 17.

Rom. x i , 53.

Psal. xxxv, 7.

173
P A N O P U A DOGMATICA. - . IV.
J7I
; , appelilio ac distributio? QtiU nos eponte a l primos
, fonies ac viiae causas duxit? Quomodo corpus
; , cibis, animus conlra sermoue ac doclrina p a ^ i i u i ?
, , Quac esl illa nalurae vig nuuuaquc intcr paienie* et
; liberos affectio, ut qua&i quodam pbiliro coniincan, ,
tur? Quomodo finnae ac stabilee sunt species, m
; , , inleriin notis inter ae disliuclne,
quariim * . prieialeg, cum lanlo numerosiiif,ns^qui pos'
, sumus? Quomo.lo idem animal moriale siiniil oi
, immoilale est; morlale quidnn ralione migratio \ \ >, nis, iinmorla!e autcm rationc procrcaiionis? Ut
, enim aliud n orle subducilur, ita nirsus ipsi aliuil
, gubrogalur, 11011 sccus aiquc in nuiiiiiiis Iraciu,
. > quod simul fluxum est ct s l i b l \ Mulia dc iio , ininig niembris ei parltbus adlnc commcmorarc
,
pogsis, ac de nuiliia earum concinittlule; qnippe
. qux naturx lcgc ac ralionc, nou niinus ad elogan ^ . tiam, qiiam ad nliliialom, conjimganliir siinul et
, ,
distiiiguantur, prscccll.int ci digniiaic iufcriorca
< vot . , sint, uiiianiiir dislralianltir, coutiiicanl el conti , ncaiilur. Multa eliam do vocibus ct amliiu : iiiiniriini
. , - quomodo illx per vocalia tnslrtimcnia diferaiilnr,
, *
bic vcro tas excipiat, ac per intcrmedii arris pcr. ,
ctigsionem aiquc imprcssioncm inter sc juuganlur.
* , Mulla ilcm de oculls, qni modo quodam inciTabili
, , ,
ctim iis rebus, qtias cemiimis, toinnicrcium babcnl,
,
ac sola voluntate, sinuil eiiam cum ea moventur.
, .
foJeipque moilo ctim mcnlc aniciuniur. Pari enim
celerilale, e( hxc inielJetlilibtis, ei illi visibilibus rebus junguntur. Mulia praclcrca dcrciiquig sensibus, qui
velut admillendig exicrnis rcbus destinali sunl, nec raiionc percipiuniiir. Mulia deoiquc dc ea, qtia in somMS fruimur, quicte atque insomniorum HgmeiiliF, dc memoria el rcminiscoiiiin, de rationc, ei ira, et cupiditale, reliquisque, ut uno rerbo compleclar, quibus parvus dtic iuiindus, id csl, boino, gubernalur.
Q Ejuidem oralione de modeslxa in di&pulationibus

,
observnnda^
., ;
Quid in coclum provolas, cum pcdes sis ? Qu d
^, ;
Hirrim exsiruis, cum iis rebus eareas, qux ad
, ',
ram pcrGciendam requiruntur ? Qubl ipso quo , ,
quc manu aqnam metirig, ei cflBlum paluio \ tcr, ;
ramque omtiem pugiilo, elementa magna, et ejus ,
modi, ui ca Creaior solus dimeiiri possii? Priinuiu
, , *
teipsuni cognoscc : qua in manibug sunt, inlcllccui
, ,
asseqiiftix : qnis sis, ct quomodo cinclus, iia m
, simul ei imago Dei sis, ct deieriori nsiringaris;
,
,
qnid illud sil, quod tibi motum allulil, qnsc in tc
* *
^apicntia cluceat, quod nalimc arcanuin : quomodo
, , loco circumscriberis, ac mcns nullo liintle inoludi , - D lur, SH! in oodem loco manens, oinnia luslral ac
,
,
piTvagatur. Quoniodo, cum tanlillus sit ocnlus,

inm longe prriingit; ulnim qnod rem visam admii ,
lal, ati poiius quod ad cam iranseat: quomodo

,
idom c l movet c l movcltir, ac per volunlatem gu
bernniur : qnae motus qnics, qunc scnsuum partilio,
,
quomodo mcns eornni opera cnm rxtcrnig vcrsatnr,
,
atque extcrna cxcipit : quomodo formas recipit *
, ,
qu:e assumplae rci conscrvalio, vel memoria : quae



clapgic reciipcratio, vsl reminiscentia : quomodo
;,
scrroo mcnlis fclus csi, aique in alia mcnte sermo:

LIIC. xiv, 23.

Tsi. .,

!2,

155

EUTHYBOIZIGABENI

15

ubique eodem leaipore i a n e agit una c l siinplici , . \

aclione. A l auionua coipori devin^ius esi, et totus
,
toli conjunctus, auiem pars parii copulalus, nec continelur a corpore, sed ipsum contiiiet
ut ignis ferrura. Et in ipso inanens acuones proprias exsequiiur,
Ejusdem.
.
l d , quod circumscriplum est, aul h>cn, aut
tempore, aui comprebensione continelur. Qiiod \ .
autem non est circuroscriptum borum nullo comprehenditur. Solus igilur Deus iron est circum- , ,
\ , $ srriptus, quippe qui principium finemque n o n
* \ ,
habei, et omnia continet, ei nulla comprehensione
contineiur. Solus enim nec comprebendi, nec
' ,
dcfiniri, nec ab ullo cognosci potest, sed ipse se
* ,
solus novit. A.ngelus vero et , leinpore circum , , ,
scribilur, nam esse coepit, el loco, licet, ut dixi,
mus, inlelligibili, et comprebensione. Nam et se
, \
mutuo angeli aliqua ex parte naluraHler cogno , , gcunt, et a procreaLore perfecte comprebendunlur.
, .
torpora autem et principio, et Hne, el loco corporeo, ol comprebensione sunt circumscripU.
'.
T i T U U J S IV.
Divinam naluram comprehendi non potse. Maani
) \
^

.
Gregorii Theoloqi, ex oraiione in diem Natalem
,
Domini nostri Jesu Christi.
EvploV
1
.
Deue, ef erat semper, et esJ, et eril : vei,
, ,
u l rectiue loquar, somper e$t. Nam erai> el ertt, . ijr, , *
Boetri lemporia, fluxaeque naturae eegpituia a w i L , (4 * >
Ule auteni seaiper e/, atque boc modo seipHtim noi , ,
minat, cuin io monle Moysi oraeuluni edit
Uni- . "
ver&um eniat id, quod esl, in so complecliuir, nec , , , 1

pruicipium b a b e n s ,
oec
iinem balwUjrin, v d - Q
ut pelagua quoddaiu eweniiae i m m ^ s u m e i intejrw i i i a i i u u , oinnem, l u m lemporia* luro natucie oog i u i i o n e w superans; mente sola aduuibralus i s , c i
quidem perexigue ac perob^CHre, non ex bis quae i a
ipso suul, sed quac circa ipgum : alia ex alip colkcta
lecle ad uoum quoddaip y e r i ^ U s sJDMilacrum
priu&quafn l e i i o a u i r , effugieoe, C4 priuaquam i i i i e l leclu percipiaiur, so ipguqi fuga prpwpiew : ianuim
principem oostri p a r l e m , eamqtie a v k i o r y ^ labc
yjirgaUn), colluetrans, q y a o i u q i pcnloruio aciem

, ,
* ,

6, *
, * ,
, ,
, , . , ,

; ,

(
,
iulgurie c e l e r i u a niiniine consisueaiis. Hoc a u ^ m . , ), iuca quideoj seoteolia, idcirco fii ut q^a>eui4s , ,
prebendi poiest, nps ad se urahai (quod eiiiiu per , cipi omnLno nequiA, id nec spcral quigquaui, nec D ,
, ,
asaeqjui conalur); quaienui aater^i qapi nou ^olest,
, ,
adnoiraiionem sui excitet, aique ^x ipsa adwiraiiofla , ,
vehemeulius expeiatui*, expeUins yurgel, purgao* . "
auieiu divinpg ^fliclat, taleaqne cpoi. reddiii suot,, *
cum i U jam, velui cum fainiliar'i|>ua, coasutiludiaeiu
,
babeat (meiuo ne boc auda/ciu^ a uie dictum videri,
, ,
posaii), Deas diU U ^ U J S et cognUus, ac laluio for- . ( ,
usae, quanUim iam #oa qui }p& norii giint, cogoo.
acu. Immensua igUaJ*
.iufij>iiue esi Peuii, el ad * , Conieiuplaudum difliciU* ; alque boc aoluin ommuo
.
de ipao comprebendi poteel, D^inpequod immeogus, et infiuiius s i t : etsi qiuspiam exisiime., cura, quia
iimpUeis uaiura ait, ralionera banc baber^, u l , vel prorsus incompcebensibilis ait, vei prorsus ac perfecie
comprebendi queat. Quidenirp illeeit, qui naluraro simpiicem babei, exquirarous. Nequc enim simpliciias
Uli natura e a i : quaadoqaidjcm QOC cowposUis sola composiiio.
Exod. m . 14.
t

PANOPLIA DOQUATICA. - . IV.

168{
8fe ,
Jam vero,cura MrnneBaUaftbifariftn ooiieiae-

\ ( ,
, ),

,
,
,

,
, . ,
, * *
! , $ ,
, , ,
, \ .

relur, nempe et principii, et Oais rationo (naui

quod atipra b*cest, ae non in his, iniuiensum esl);
cum in superins profunduoi ment aspexU, noo baben ubi consisiat, formisque UIU, quas de Deo coocipit innilalur, immensum boc et inexiricabile,
anarchiim, boc cs'. prineipio carens, appellavii :
cum autem ad tnfcnora ei posieriora, immoriale
alque interitus cxpers; cum vero utrumque conIraxil el collegil, xlcrnutn. jEternitas enim, nec
terapus, nec temporis pars ulla esl (nec cniin m
mensurani cadil); sed quod nobis lempus, est, soHs moiu definilum, boc aelernis aevum esl, niinirum ille quasi tcmporalis quidam molus, et inlcrrallum, quod simul cum aelernis exlendilur.
g
Ejutdem, ex oralione de theologia.
;

.
Deum intclleciu pereipere diflicile est : eloqui
, ,
* , autem impossibile, ul profanorura ibeologorum qui , dam docuit, meoquidemjudicio, non ijjcallide, ncnipe
, - ui ex eo qood ifltelleau difticilem afiiroiat, opiniotyeoi b ^ i n i b u s afferat, se euxa cogpitione perce. * , ,
piese; exeoa-Men quod nullis verbis eum explicari
. ,
posse ait, boc agat, no inscitia. &ua prodi aique
, ! , *
, - ponvinci queal. Ego vero ita poiius dicendura ceneeo, Dei naluram nullis quidem Verbis explicari
.
posse ; animo auiem alque tntelleclu cooipreliewdi
, ,
muito minqs poage. Nam quod quis animo el ratione

,
coraplcxus fuerH, id quoque foriasse seruione de . ,
clarare queal, si pe niediocriter quidem, at saliem

, ,
, C obecure, uiodo auditoreiu nactus sii non omnino * , fturi)um tardique et slupidi ingenii. At rem laniam
ajBiipo comprebendere, omnino iinpossibile est, non
, ,
mpdo ignavis et languidis, deorsumque vergenii ,
J9U8, sed magnis eliam et excelsi viris Peique
, , * ajuore praedius, ac morlaiibus peraeque omnibus,
,
quibu^ ad veri cogniiionem caligo bfec et carnis
^, , .
crassilies lenebras offuntlit. -que liaud scio an ho<; qupque gublimioribjus jllis ct inteingenlibus naluris, negalum non $it; qua? quia Deo propiujs juncloe sunt, ac lolo illo splendof^ colhicent, cernere uliqne forlasee queanl, si noq prorsua, ac certe plenius quani nos ei splidius, alquo aljas aliis
pro cujusqae ordino, ?$I uberiqs, v^l parcius.
" ,
5ed de bac re hic sit fiiiis. Quod auiem ad no*
4 . D auipel^ non pax lantummodo Dei exs^iperal qpinem
, xpentem el cognjlionem , oqe quaevunque iis , qui
,
,
jusijtian) coluer|nt
in divinis pollicilaiionibus.
, ,
recondita ^unt, qua3 nec oculis cerqi, nec auribus:
,
excipi, nec animo cogiiari ac perspici *, uisi tenuUsjme, $, nec exacta el absoluta rerum crea(
tarum co^nilio (naru harum quoque le eolas u m , * ,

brast^n^re baud dubile$, cum Scripturam ad bunc

, ,

ipodum loqueplem aud^ri3 : Videbo cvLos, opera di , gjtorwn tnorum, lunqm et titila*
eapique, quse
) ,
ipsis ioeit, firmaai ei subilem raiionem , perinde
, , * scilicet alqqe bac vila ea minime videns, aed ali , , * .
quando perspeclurus) : sed mullo magis naiura

, iDa his subliniior , ei ex qua haec qrigineoi traxo , (
runt, caplura omncm el comprehensiouem superat.
.
Nec vero baec verba ila accipi vclim, quasi percipi
,

Pbilip. , 7.

1 Cor. 11, !).

Ps. , 4.

159

ECTHYMU ZIOABENI

WO

non poosedicara, qtiod tlt Detia, ged qnid el qaalo ). e& Neque enim titani* esl praedicatio nogtra, nee
, .
ana fides nosira ; nec id egt, quod aginrfmag (ne rursus id quod probe randideqoe ditiratte i *
impieiaiis ei caltimiii* argutnotitum irahag, ac nobis, ui ignoranliam confiieniibof, arrogniter insullea). PloriiiMiin namque intcresi, cerlo tibi pereuadea* aliquid egge, an quid tandem iilud si(. cmn
perltim baf>eas.
1

Ejusdem ex eadem oratione.

.
Ecquis euim eo sapientiae pervenil ? ecquis un; ^;
qnatn lantam graliam divinilus conseeulus esl?ec ;
quis os mentis ita aperuit, acSpirilum altraxil , u l ., ,
Spiritui omnia perscrmantis, alque etiam Dei pro ^ ,
funda cognosceniis ' opc alque adjumcnlo, Dei " , , ,
naturam comprehenderil, nec jaro ulleriug pro , , 5
gredi necesse babeat, ulpote qui extremum illud
,
appeiendum jam babeat, ad quod omnig sublimiura
virorum et vila et cogilatio contendit t

,
Quid eniin tandera Deum esse cenaebig, ti
argitmeniis a ratiooe petilia fidem omnino babee ? ;
Aui quo tandem le subvehel baec dispulatio, si ac- , ,
coratius examinetur? , inquam, appello, qni phi- , ;
losopbiae ac tbeologiac principatum libi vfiidicag, ; , ,
atque in iromensom gloriarig. An corpus eam esso , , ;
dicts? Qnonam ergo modo immengus, infinitus, fi- ; 1
gurx expere est, ac denique ejusraodi, ot nec tangi, . , ; *
.
nec ocuiis cerni queat? An ha?c quoque in corpora I
cadunlTO iicentiam! Non eoira baec corporum na- , ; tura est. An corpus quidem esee slaiues, immcnsum ,
?ero, alque infinilum, cxleraque hujus generis esse , ; , 1

r.egabis? crassiliem ! nulla re Deus nobia prae- C X*l ^' V^Td

* , Mct. Quid enim afferri potesi, cur colalur atque ado- ,
rciur, si circumscriptng esl? A u l quid cauaae esso . , * ,
dicemus, quiu ex elemenlis conflatug git, atqae in * , *
cadem denuo redigatar , aul etiam prorgug inter- , .
eai? Compositio qutppe pugnas inilium esl, pugna , >
auiem dissidii, dissidium aolutionis: solutio porro .
uullo tiiodo in Deom ac primam illam nalnram cadit. Quocirca nullum dtggtdiam admiuondura e*t, ne goJutio
conseqnatur : nec pugna, ne dissidium orialor : nec composiiio, ae pogna exaitUt. Ac proinde ne corptis
qnidem csi, ne alioqoi compositom quidem enm necesse sil. Sicab extreoiisad prima reeorrens oraiio insisitt.
Jam vero quoraodo illud luerl polerimus.
,
quod ail Scriptura , Deum omnia pervadere aique , , implere, juxta illud : Noniu ccelum et terram eg* pardr ; * ,
impleof dicil Dominui ; el, Spirilui Domini rt
Brsvpa KvpLov ,
plevit orbem lerrarum ; gi Deug parlim circam- D , ; *
scribal, parlim circumgcribatur? Aut eniin per va , riiam univergilalein graggabilur, oi ree omneg nobit , * , ,
peribant, ut gic Deug conlomelia afliciaUir, nimi
,
rum et qui corpus gii, ei iig quae procrea?il careal: * aul in corporibug erit, id qued iieri non po- ,
*
i c s t : aui iiuplicabiiur, ei opponeior, queroadmo- , , dtim ea, quae liquidiiate praedita
sunt,
inter ge migcentur; aique alia aecabii, etab aliig rurgugge- * ,
iabilur, quod ipsis eiiam Epiouri atomig absurdiog ,
.
ei aniliui e s l ; sicque nobis eollabetur, nec corpug, , ,
nec sotidi quidqnam babcbil bxc digpuiatio, qua ,

corpua Deo iriboere conamur. Quod gi eum
, ,
corpug maieriae expers egga conlenderint, gi qui- ,
dem qninlam illad, ut nonnulli c^ngaeruut, ei in
I Cor. xv, U . Pg. cxnfi, . I Cor. n , !0. *Jcr. , 2. S a p . , 7.
4

161

PANOPLIA DOGMATICA. -

IV.

- orbem volubile : tit fanl corpug quoddam qoinlun,

.
, , el a materia geroolum, atque eliara, ai ipsie ita col , \ - liboerit, iocorporenm; quandoquidem ita aerinone
, ; romparati suttt, ot pro arbitrio in omnem partetti

; ; sese versent, ae quidvig ffingant; nibil enim bae

; ; . de re in praeseniia caro illis aliercabor. Cseieruio
, ; qno tandem in genere eril earum rernro, qwe inoiu
, - cientur et agitaniur, ul interim laceam, quam gra-
, vis sii contumeli*, asserere, Creaiorein eodeiu, quo
;
, - res ab eo crealag, molu inciiari, aiqoe euoi, cuju*
; , vi ac numiiie ret conditae volvuntur, si lamon boc
, , etiam daluri sunt, eodem roodo cnm iis volvi ac
.
circumferri ? Qujero eiiam, quidnam ail quod otiiversara hoc moveat? Quidnam vero quod ficistini illud moveat, ac rtirsuro a quo illud moveamr? Eodemque modo in infinUom progrediar. Qui eliam fieri polest, u l omnino noo ait in leco, t i quidem
ferlur, ac mola inctlalur? Jam si aliud quoddam corptig, prseier quinlum illnd, Deom esee gtattiaiil,
si quidem angelicum : uiule probabunt angelos corpore conilare, et quo tandem corpore? Quanium
auieui, si ra ila se habeat, Deug angelum, quo ministro uiitur, anieceltel ? Si corpus qnoddam b u *l>liniiue esse dixerini, rursua corporom examen ralionis expers inducetur, ac nogaruin gurgea adeo
profundus, at nosquam pes figi possit.
Atque hinc constat, Detim corpne non esse.


Neque eniiu adbuc quUquam eoruni, qui diviniius
, ,afflali suol, hoe vel dixii, vel ab aliis dicium com,
.
probavit, nec nosiri ovilis esl baec doctrina. Soper . * est igiiur, ut incorporeum esse Deiim exislimeimis.
,
Verum, utcunque iucorporeum dicamus, nondum
,

tamen boc naturam illiog essemiamque complecti, , ,
tur et declarat; qneroadmodom nec ingenilinn, nec
, ,
aDarchum, id est, principii experg, nec iinmatabib-,
.

, , C nec incorruplibile, caeleraque omnia,
qutt do
Deo, ?el cirea Deura, pradicantur. Quid enim prod, ; \'
egl ad indicandam ipsius naiuram et gtibtigten
, - tiam qua exgislii, si tlicas eum inilium habere,
. nec agemnqnam desciscere, nec ullis lerminig inclu, , , di? Verum totain ejug essentiam edisserendam et
, , inquirendam buic relinquiinug, qui vere Dei notitiam babet, atque in conlemplando perfectior eat.
,

Uienim non satis est corpug dicere, aut procrea (
, , , - tuin egge, ad hoc ve! illud, cui haec adjacenl, expri.)* mendum el indicandum, ged quid ipga quoque ret
, subjecla s i l , dicendum egl, si modo voluniug, in quod

, cogilanius, plene alque abunde reprsesentare (potest enim vel homo, vel bos, vel equug egse, boe
* $ ,
' ,
D quod corpoream ac procreatum et corruptibile ease
pronuniiamua ) : ad eumdem modum qui Dei naiu , ,
ram curiogiug iuquirendam duxerit, non bic conquie . ,
scet, ul dicat, quid non sit Deos, ged hoe quoque
, , ,
ipgi adjiciendum erit, ut, quid s i i , exponat; idquo

,
,
, , eo magig, quod minug difficile est uuuni quidpiam
animo complecli, quam omnia gigiilaiim inflciando
, , , ,
removere, ut rejectis iis, quae non est, et congii , , tulo eo, quod sit, comprehendatur id quod cogiia3 ,
mus. Qui vero i l a , quid res aliqua non aii, pronun . 0$
liat, uc iiiterim, quid sit, laccal, non absindiis est ei

qui fegatug, bis quinque quol sinl, respondeat qui, , dem ea nec duo esse, nec tria, nec quaiuor, nee
6. " .
quinque, nec Tiginli, nec iriginta, nec, utbrevi complectar, ulltim numerum citra ?cl ullra denarium
cxteraoi quod decem gint, non dicat, noc mentem ejug, a quo ioterrogaiur, ad id quod quaegitum esu
affigal. Mulio eoiai faciliug el compendiosius est, ex eo, quod, quid git, diieris, qnidquid non sit declarare.

161

ZIGABENI

164

qaam ex ermol, qrakl nota oal ablalione ataue infiaaiioae, qua sU, demonsUrare; qnopadmoduin
cuivU perspjcoum esee orbilror.
,
Quouiam igitur Deuat corpore vacare nobis esi
oxploratmii, aliquanlo uUerws iu inquirendo pro- . ,
grediamur. Niiaqiiamne itle eac, aa alicubi! S i enim ; E i ,
. ,
wisqtiaiJi, querel forlasse aliquis ex iie qui inqui-
rendi ac diapmandi eubiiliiale impensius gaudent, , , . ( ,
quomodo esse quoque possil. Nam ei id quod noo esi, , ,
nuaquam est : id quoque quod nusquam esl, ne . '' , , .
quidem foriaase esU Quod ai alicubi esse dixeris, I , '

|)rouku*bio quaiidoquidem esl, vel in upiverso est,- . ,
vel supra univeratun. Si in iwiverso; vel ioquadaiu , , .
*
jus parie eit, vel
ubique. Si quadam iu parie>
ergo a minori bac parie circuroscribeiur Sin ubi- .
. , ;
que, ab ampliore alioque inulio majore, id e*t, a ,
contioente coaiinebitpr. ILec si dederiroiis, futurum .
est, ul umversuui universi coraplexu lenealur, ncc , ' ;
uUaia a circqmecripiione liber exsiei locus. In has ;
absurditaies iqcidaol necesse esl, qui euui in uni- , vcrso esse dixerinl. Ac prseterea, ubinam erat, an- ; "
lequam universa bxc rerum macbitia exslitissei? , ,
Nam boc quoque non levem diflicnllalein affert. Quod ; , si eum supra umversum esse dixerint, quid? Nibil- ;
iieeratt quod eum ab universo diritnerei? Ubinam
,

porro erat, quod supra universum erai? A u i quo .
modo ioiemosci poieral id, quod sublimius erat, ab eo, quod inferius, cum nullus Iimes csset, qui liaec
aecernerei ac disliugueret? Annon omnino aecesse est medium quoddam esse, qno, velut lermino, diriroaiur universura ab eo, quod supra universum esl ? Quid auiem aliud boc fuerii, quam locus, quem jam
anie exclusiiuus? Nondmn eniro couimemoro, fteri omnino non posse, quhi circumscriptus sh Deus, si
aolmo et eogiiatione coniprebondi polest. Unum quippecircuinecriptionis geaus cooiprebensio quoque ipsa esi.
Ex eadem orttione.
tov

Quorsum aulem ba?c disserui, curiosiusque C

oSv ^, %a\ forlasse, quam vulgi aures feranl, ac pro ea, q u ,
(
bac lempestate viget, disputandi ralione (quae, sim-
plici atque iDgenua rerum divinarum perlraclalione ,

conlcmpia el pro nibilo babila, subdolum alque involulum dicendi genus invexil; ul nimirum ex fru- ,
nibus arbor
boc est, aler ille ac lenebrosus spi- );
ritos, biijnsmodi dogmaium afflaior, ex bac dispula- , ,
tionis caligine agnoscalur)? Non enim boc eo a me ,
,
iaclum eet, ui ipse quoque nova ei ab bominuin
eneibus abena proferre, alque eximia quadam el ' ' ,
' .

;
^xceilenli sapientia ornaius esse
videar, nodos
iiectens, atque asiricia diseolvens; quod quidem ma- D ,
gnum Danielis miraculum fuil; vcrumut Hludoslen-
( ,
idam., qued oralionis principio dicere insiilucbam ,
nniiinjin Deum extra bumani ingenir caplum esse , , , ,
ntc lotum, quanlus est, cogiiari alque animo infor- . Tf

mari posse; idque non ob invidiam (longe enim abest
a divina natura invidiae livor, utpotc quae omni per- ),
iurbalione vacal, solaque bona el domina esl, ac ,
.
praeserlim erga id, quoJ ex oinnibue rebusa se con , , *
ditis maxiroo in pretio habel. Quid enim apud Ver-
buin prii>re loco ac numero est, quam quoc raiio- ,
neiii ac serniouie
facnllalem acceperum? , .
Quaiidoquidem boc quoque ipsum, quod procreaia
suni, summae cujusdam divinac boniiaiis argunicnium cei), nec ul inde ipshia, qui plcnus esi, bonorl
*MaUh. vn, i O . Dan. v, H .
9

165

PANOPLIA DO&MATiCA. ~ . IV.

166

glortoqiie qtiidqttam accederci, Tideltcet ex eo qnod ad e]us co^niiionem moriales pervctifre neqneunt, major ad ipsmn honor ac veneratio redeat. Sopbiglicmn eniin plane, alque alieuum esl, non
dicam a Deo, sed ab lioniine, mediocri saliem probitaie candoreque prxdilo, alquo ingenua cnjusdam
bonestaiis sibi consiio, probibendfe aKis principatam sfbi arrogare.
* * , Verum aliasne eliam quagdam ob caugag, v i al , derint i l , qui Deo propinquioree conjunctioresque
,
stinl, alque impervesligabilium ipsius judiciorum
, ,
inspeclores el conlemplalores, si qui lamen sunt ad
" ,
cam viriutis magniludiuem evecti, aiqne in abysgi
*
vesligiis deanibulanies , ut proverbio dici solet.
, , (
Quairtum lanien nos, qiri exignis modulis ea quae ad
.
contemplnndtira dlfficifia suni, metimur, conjecttjra
^
aggequi poggtni>itt,Ues htijns rei caesee aflerri quoani.
,
, Prima fbrsan, ne, ob adipiScendi facHilnl*m. facilrt


qeoqoe rei qeaeeitfo j a e i u n s i l . F k eiiim. fere, ut
qnod noo otne labare atqvo iiukistria ponaui eat,
, .
apolioe quoqne leiieatur ; quod autem naUb npgotio

cotnpnraiiH est, chteeime vltoscat, e l abjiciaitjr,
,

, ulpoieqood recaperari poesii ; atque ita in feeneli, . , * eivm cedit non obvia Hla bcneitctmia, apnd eos snl1

lem, qui priidentes sunt. Ahora, ne fdeni nobis,

quod Locifero i l l i prolapso
acetdai; boc eet, na
,
folo Uto Ailgore perfwsi cervicem adversttg Dontri*
.
, num omiitpoteitlam aUoltomtja, atqoe ob elationein
corruamns, casu omnium miserrimo et caJatmtogia
.
slmo. Poairema, ut pfO Indwetriaa euo3 illusimque
,
vitae praemiavberiue aliquid hafeeant, qtii Mc seae a
, , *
. vitiorum labe perporgapint, ac w n a4ainotam et
expeiitam paiienubes snhwis exspceiarini. tddrco
,
media inier noe ac DIIITI corporea b c ealrgo inler- *
j*cta esl;
secaa ac mifeesiHa " > iuterifigy , ,
piios ei Uebreos. A c ierusee bec speeiat Mtud Scri

pturae, Posuii lencbras latibtituin eibi , boc esl, e m
, aitim n o s l r a m , qna ftc, uU pauci omnino, iiqne pa ( , ^
), , C mni admodtiiii iranspieiaat. 8ed dft bac re acctiraiius phftosopbentur, alttosimequo conatderatione
,
provehanlur, qnibee id studie et cane fnerit. Nobis

Biique, q a i lerrae vtfictHis aetricii tenemur , ul Je ,
,
rorni verbis utar, eragsaque hae carne obtegimnr,
.
boc perspicunm esi, quod qtiemadmodum nulla ra
,
llene
fieri
potesi, al quiepiam, qnamlibei gres , ' , 6 ^ . gum urgeat, umbram suam praelereal ( quantum
enim eam assequeris, larrtura etiatn illa gemper aru.
.
5

tevenii ) , aut oculas rebug in aspeclum cadeniibug ciira iniermediam lucem et aerem conjungatur, aot
piaces exira aquasnalenl; ita etiam impossibile esl iig, qui cerporibug incluai gmit, sine corporearum
*c aensibiliom renun admiuiculo, rebus iig, qiue animo ac ratfone hiteliiguntur, omnina conjungi.
Semper eoim obtler aeogibUe aliquid rertim nostrarura incidit, quantvmvm maxhtie nostra mens ab lis
rebus, qme tn aspecium cadunt, abftiracia, atqne i a geipaam oolleeia, ree cognatas, et oculorum acieta
fugieotea aggequi ac percipera coRlenderiU
)

.
eadem oratione.
,
, ,
. * ,
, *
, ,
, <
, ,
1

Rom. x i , 53. Job XXXVHI, !6.

U a , xiv, 12.

Quid tandera Deus nalura gua et essetuia gii,

nec bominum quigquara unquam invenil, nco
invonire polest. An vero aliquando git inveniurua,
quxral bocqui volet, ac perscrutelur. Mea quidein
seuteniia, luiu demum boc iimniet, cum deLforme
boc alque diviuuu, id est, mens noslra et ralio
CUIQ natura cognaia conjuncla fuerii, et imago ad
*> Exod. xiv, 20.

Paal. x v n , t2.

Tbren. i u , 34.

167

EUTffiTMU

examplar illudsuum, cujus noncdesiderio tangilur,

atcenderit. Alque illud n.ihi esse videiur, quod prlmarium pbilo3opbte caput est, nempe aliquando tanluin cogniluros, quaiilum cognili tumua. At
in bac mortali vUa oaidqoid ad nos usque pertingit, aliud nibil eai, quam exiguus quidam r i vulug, ac velut parvus magns lucis radius.
Quamobrem si quis Deuin ognovit, aui, Scriptura
legte, cognovisse dieiiur, eaienug cognovisae censendusesi, quaienug uberiori gplendorig parliceps
1

ZIGABENI

16*

, . \
, , .
, ,
" )
, ,
, ; * ,
, ,
.

gii, quam qui roinui lumiflti dmuitug accepit. Ila axsuperantia haeo, perfecta cognitio exislimaia eai,
noo ad rei ipaiug veritaiem, eed ad ajiomm modulun el facullaiem perpenga.
Quocirca Eoot quidetn apem babuit fore
*
ut Domiuum iovocarel : ubi vides apem donlaxat
* ,
in eo laudari, eamque non cogititiofiis, eed kivoca, ' . ,
lioms. Enocb autem, quamvig transkiM foerii *,
, , nofidum laateti constat, an Dei nalttram onipre- . , , \
benderit, aol comprebemurug s i i . J a n Noe, cni
,
orbis niverei ab aquamm periculo coneorfaadi ,
. ,
cnra eredita ett , vel potias orbis semina commiasa, exiguo ligno oiluvium fiigieaiia *, hinceotam , \ ,
laudemconsecuine est, qood Deo gralus et aocepun , *
fatgoet. M a g B u i porro iUo palriarcha Abrahan, -ex , ,
fide quidem juai,ifltatu8 e t i , ac novam el inaitdi- . , lam vicdniam, magnaeque illiug figoram gereotem, , ,
(
obiulii : a i Deum noo ut Deum con&pexil, ed t
),
bouiiaeoi aluit -* ; ac proinda laudatui ett qued,
quaotuio percepit, lanium quoqua veoeralus eai. , , Nam qoid de Jaeob dican, qtii licel Miblimeio ,
qnamdam gcalam, et eceodantea angelot in somnis , ooospicatut s i l , ac coiunnani noo aiue yglerio G ,
quodam u n x e r i l (foriatse lapidem aalulia nostna
,
cauea u o c u i m significarei), a i q n a i n ejus, quem

, ^
c o u a p e x e r a t , h o n o r e m , loco caidam donms Dei
, ,
coguonieiitiuB impoouerU, ac c u m Deo quaai cuin
, ,
bomine l u c t a m i n i e r i t , quaacunque tandeui i l l a Bei
* , ,
cum homina l u e i a aaaa queat. His eniro verbU for ,
laaaa n i h i l a l i u d k i d i e a u i r , q a a m h u m a i m viriutit
, auin d i v i i u l o m p a r a l i o , lucUeque signa, q u * c r e a .
u m nautram victam aasa oatenderant, io corpore lulerit, ac denique pro pielatie pnemio nominli
oouunuiaiionem acceperil, pro Jacob nimirum, magno Ulo e l eximio Israelie nomino nuocopaloa;
boc tameii nac ipee, nec qui&quam eo aublimior, ad bunc uaqae diem ia omnibas duodecim iribubiu,
qiiaruiu pater xaiiiil, gloriari magoUicequa praodicare poluil, se tolam Bei natacaai animo pereapi^se.
D
1

Nec vew E l i a , vel epirims vebemeos, v d

ignit, vel terra concuseio,
t
hisloriae sacras
ikoiuimenlig proditum esi, sed aura quaedam leauis
iXai prseftendam, non auiem naluram ipeain, adntutH-avii**. Ipsum Eliam dico, quem igneus quoque
mrrus in coeium e v e x i l s i g n i l i c a n s , ut opiiior,
6Yi>giilaram quamdam bomitiis virtutem, atqua bu fasttgimn excederrtem. Quld t Non le judex
Hle Marme, ac Peiros apoatohis, admiratwne afiitmm t Qnorum alier ne conspectum qiridem Dei,
per imaginein ipsi obveraantM, ferre poterat, ae
e

LCor. , \1

Gen. , 2 6 . G>n. , U.
*> Gen. , 4 3 seqq. Gen. i x , 1 seqq. Gen. ,
1
Gen
Oen. , 2 sq. COM. XVIJ, 2 scqq.
Gen. xxvm, 1 2 .
III Ri*g. ,
I V R c g , , 1 1 .

6 ; Rom. ,
iv, 3.
5.

tqq.

1 1

, , ,
, , *
, ,
. ;,
,
. ,
, ;
,
, ,
, , &,
,
, *

1C9

PASOlXlA

DCXJMATIUA. .

IV.

170

, \ protade dicebat : Periiimis, uxor, Denm vidiinus

tanquam viddicei bomincs, ne divini qtiidein iu
iioagiue conspeclus, nedum iiaiiira? ipsius, cnpaces
: ,
sint : alter conspiruiim eiiam Clirislum in navicu, .
lam adinillerereciisabal, aique ab!cgabai *. Quodeo
* , \
qnoque mirabilius videri debet, qnod i lcin ad Cbrisii
, ;
agnilionem animi ardorealiosatilcibai,eoque nomiue

\
bealus prsedicatus esl \ rcsque inaxima in fidem ac , cepii. Quid leaiam el Ezecbielcm reriiin maximarum
\ , \ , specialorem reiiquosquc proplicias conimemorem?
,
,
Quorum alier Domiuum Sabbaolb in gloria) tbro
no sedenlem vidit \ eumque a seraphim scnis ali<
,
praedilis in orbem ciiicluui ac laudalum <t ieciutn, se
,
que ipsum carbone perpurga(um,aiquc ad obeiindiim
, ,
propbcliac munusadornaluni. Altrr vcbicultimqnoquc
, ,
ci

, , o c

e s l

c h e r u l

, , P . *'

" s describit, ibromimqu*.

ipsis cxcelsiorem, eoqne sublimitis
firmameiilum,
, ,
aique insuper eum, qui in firmamemo sese iitcun
que conspfcandum prxbebat, vocesque eliam qnas ,
dam,
ei impclus, aique actiones; idque, sive diur, * *
nnm quoddam boc speclrum, solis sanctissimig
, .
viris speciabile, sive miuiiue f.dlax noctis visio,
;, *
sive
praevia quxdani mcntis iutpressio, fnlura tan,


quam prarsentia cxbibens, sivc arcaimin quoddam
, ,
aliud propbclia? genus, dicere neqneo; novit boc
.
propbelarum Deus, el qui bujusmodi afllalibus agilanlur. Cxlcrum ncque bi, de quibus loquor, ncque
quisquam alius ejusdcm ordinis, in substantia et essentia Doimui, ut Scriplura loquitar , stetit, ncc
Dei nalurara aut vidil, aul aliis prodidil el pal> fccil.
,
C
Quod si Panlo ea, qux leilium CODIUIU ,
atque ad illud usque progressio, vel ascensio, vcl

,
assumplio cxbibuil, morialibus evulgare licuissoi,
, , ,
amplius quiddam
forlasse de Deo cogiiovisc
,
imis, si modo arcana banc causa eral, cur in COCIIIIP
^ ,
raperclur. Quoiiiant autem bacc ei in vulgus eflerre
.
ncfas eral, faciamus nos quaque, ut ea silentto
, ,
commeudeimis. Aiqnc boc duniaxat Paulum diecn\.
,
lo>n aiidiamus : Ex parie cognoscimus, ei
,
prophetamus . ll.cc, alque ejusniodi faleri non
, =
dubilal ille scientiu iieqnaquani imperilus, illd
, .

cxperimculum sc dalurum
miiiilans loqueulis

in sc C b r i s i i , magnus, inquam, iile veritaiis
,
prnpugnalor c i docior. Eoque nominc on.ncm
.
quoquc bumanain ac terrenam scienliam nibil supra
,
, - D specula el a^niginala * esse slatuil, ulpole quic
ulira cxigua vcrilaiis simulacra miiiime sesc porri, ,

gal. Quod nisi nic qnispiam in bujtis gencris rebus
cxquirendis nitiiis curiosc el supervacanec versart
*
,
exisiimci, diccrc quoque non verear, necalia qui* ,

dem forlasse, qiiain b:r.c ea essc, quae Clirisdfe
, .
-e portari iu bac vita posse ne^avii , vclul aliquando porianda, ct declaranda; el quoe ille Verbi
praecursor Joanoes, ol magna veriiaiis vox, nc a mmido quidem capi posse pronuuliavil .
T

, e

*Ex
.
, ,
, 1

Ex eadcm oratione.
Verum enim vero cum veritas oinnis et dispulatio plurimum difficullatis atquc obseuritniis
babeat, ac nos velut parvo quodam instrumento
res magnas cfliiccre moliamur, buman.c videlicet

Judic. x i i i . W .
Luc. v, 8. * Mauh. xvi, 17. * Isa. , I.
11 Cor. x n , 2. I Cor. x u i , 9. ibid. 12. Joan. xvi, 12.
P A T R O L . Gn. C X X X .

Ezocb. i , 4 Frqq.
Joan. x x i , 25.
1 1

Jercm. , f8.

171

E U T H Y M I I ZIGABENI

172

sapieniiae adjumcnlo rcrum cognilionem aucupan- tot;

les, ac rcs, qua; aniini tanlum inleHigenlta corapre- , bcnduntur, per srnsus eogioscere aggrediinur; aat , vot
cerle non sine sensibus, quibus undique jaciamur ,
et in errorein portrabimur, nec nuda mente cum , .
nudis rebus vcrsari, atqnc indead verilalem propitis , , accedere, rebusque pcrceptis ac comprebensis nien- ,
lem informare possumus. Tuin vero dispulaiio ea, . ,
qvse de Deo suscipilur, quo perfeciior, co qaoque ,
riiflieilior est, pluribusque objectalionibtis patct, in '., \
iisque diluendis ac dissolvendis plus negotii facessil. ^ Nibil cuim lam levis cxiguique pondoris ncbis adver- ,
sari poicsi, quodnondispulaiioniscursum inierrum.
pal aique
comprimat, impedialquc quominus ,
ulira progrediamur. Quemadmodum qut equos ad , \ ' ,
ciirsum incilalos repenle freno rcirabunl, ac per , ,
inopinatani c l repeniinam excussioncm rcirorsum ,
agunt. Sic nimirum Salomon, qui oinnibus, cum
,
suoe, tum superioris memoriae bominibus sapienltac
,
laudc prasliiii , c l cordis iatitadinem Dci beue- ,
ficio
accepit, nc taniam rontcmplalionis ,
copiam et ubcrtalem *, ut arensa numcrum excede- . ' , rel, quo aliius in bas profundilatcs pcnclrai, boc otv , Tt
wagis iesluat, ac linem qnemdam sapienliai consli ,
luif, itiinirum quod invemsset, quantum ea a se
(
fugercl *. Consimili quoque modo Patilus, non di )!
cam Dci naturam, boc cniui prorsusstipra hitmanas
, \ , ,
vires csse perspeclum babehal, sed Dci solum judi\ ,
cia cogniiione asseqni conatur. Quoniam auloin nec
,
exiltun ullum, nec qtio ascensuin tigere ac stabilire ,
possel, reperiebal, nec perspicuo ullo fine curiosa C ,
ipsius animi pcrscrulaiio claudebalur, qnod videli- ,
ccl subindc sempcr aliquid reliqui esae perspiceret:

, rem miram ac sUipendam! (utipse qiioque codein
afleclu commovear) oraiionem admiralione cr.
cumscribil, idque Dei opes ac profuiwhint appe!lal,ac Dei judicia millius ingenio pcrcipi el comprebendi
posse iitgenue faichir *, iisdem propemodum vcrbis cum Davide tilcns, qui niinc judicia Dei abyssuin
mullam vocai , cujtis fundum, nec mensnra, nec sensu capi queal; nunc imrabilem faclam esse scicnliam cx seipso suique ipsius eonslilutione pronuntiai atque adeo robuslam, ut viribus nostris cam
capere el complccli ncqueamus.
* , ,
Ut enim missa alia iaciens, inquil, me, ipsum omnemquc humanam naluram et compagem
; ;
intuear, qttae \\xc mistio noslra esi? Qnis inotus? ,
Quomodo id quod immortalc est, cum morlali copu* ; , >

latum cst? Quomodo dcorstim fluo, c i sursuin fc- ' ; ;

ror? Quoniodo anima circumfcrlur?
Quomodo D , ;
, >
vitam huperlUur, ct aflectuum IU parliceps? QMO- ,

modo inens simul c i circumscripta csi, c l nullis ^ ;

lerminis incltisa, in nobis manci, ct molus fluxio , *
uisquc cclerilale omuia pcrluslrat? Quomodo ser- , ;
monis opcra pcrcipiltir vicissiin, ct communicaKir, ,
ac per aercm gras3.;lur, el cum rcbus ipsis ingrc; ,
ditur? Quomodo cum eensibus consueluJinem ba- , bci, ac rursus scorsim a aensibua aese colligii?
;
Alqne, ul quie priora suni dicam, qux prima no ; ;
blri cfficiio el consiilulio in natur oflicina? Qiwe
,
ciiam poslrciua formalio ac pcrfcciio? QIKC cibi
; ,
1

111 Rcg. , 12.

* Psal. cxxx?m,G.

II Par. t, 12.

Eodc. vn, 24; v m , 17.

* Rom. x i , 55.

Psal. xxxv, 7.

173

PANOPUA DOGMATICA. - . IV.

17

; , \ appeiilio ac dtslribuiio? Qui nos pponte a I primos

, fonles ac vilie causas duxil? Quomodo <orpus
; , cibis, animus contra sermonc ac doclrina pan iiiu ?
; , , QUJC esl illa nalura? vis muluaquc ialcr pairnie* ei
; liberos affeolio, ut qua&i quodam pbiliro contiucan, ,
lur? Quomodo finnae ac etabiles suut species, tt
; , , inleriin notis inler ee disliucloe,
quarinn p o . prieiaics, cum tanlo nuinero siiit,as*cqui uoi pos'
, sumtis? Quoiuolo idem animal morlale siniul el
, iinmorlale esl; morlalo quidrm ralioue migralio , uis, iinmortale aulcni ralionc proercaiionis? U1
, onim aliud n orle siibducilur, i u rursu.s ipsi aliutl
, subrogaliir, non secus aique iu numiiiis iracui,
. quod sinvul fliixum esl ct s t i b l \ Mulla dc bo , ininis niembris ei parlilxis adbuc rommcmorarc
,
possis, ac de imtttia earum conciuniuic; qnippe
. qiiae naturae lcgc ac ralione, riou rmnus ad elcganr

^ . tiam, quam ad ulililaicm, conjungantur simul et

, ,
distiiignariliir pracecll.inl c i digtiitnic inferiores
siul, uiiianiur el dislrabautur, conliiicniil et conii vot . ,
ncantnr. Multa eliam ito vocibus cl amlitu : niminmi
, . , - qtiomodo iltoc per vocalia inslrtimcnia diTerantur,
,
bic vcro tas cxcipiat, ac per iniermedii arris pr. ,
cussionem aiquc imprcssioncm inier sc jiinganlur.
* , Mulia ilcm de oculis, qtii niodo quodam inciTabili
, , ,
cum iis rcbus, qtias ceruimus, (oninicrcium babcnl,
,
ac sola volunlale, simul eiiam cum ea movenlur.
, .
coJeiqqiift modo ciim mcnlc afliciunmr. Pari enim
releritale, et baec inielleciilibtis, ei i 111 visibilibus rebus junguntur. Multa praclcrea dcrcliqnis seusibus, qui
velut admillendis exlcntis rebus deslinati sunl, nec ralionc percipiuniur. Mulia deoiquc dc ca, qtia in soiniiis fruimur, quicie atque insomniorum (igmenlte, dc mcmoria ei rcminisceuiin, de ralionc, c l ira, el cnpiditate, reliquisque, ul uno verbo compleclar, quibus parvus xliic imindus, id csi, bojno, gubcrnatur.
C Ejtudem ex oraltone de modeslia in dhputationibua
*
.
observnnda^
, ;
Quid iu ccclum pro?olas, cum pwles sis ? Qu J
;, ;
lurrim exslruis, cum iis rebus careas, qiix ad
, ',
ram pcrQcieiidaui rcquiruntur * ? Quid ipsc qno , ,
quc manu aquaro metiris, et CORIUU paltuo , tor, .;
ramque omiiem pugillo, elemenia magna, et cjus ,
modi, ut ea Creator solus dimciiri possil? Primnni
, , *
teipsum cognosce : q u in manibus sunt, intellcciu
, ,
asscquerc : quis si.s, c l quomodo oiHclus, i(a m
, sinuil el imago Dei sis, c l dcleriori nsiringaris;
,
,
quid illud sit, quod tibt inotum alliilit, qnac in ti*
*
^apicntia cluceat, quod nalur.c arcanum : quoniodo
, , loco circiiniscriberis, ac mcns nullo limiie includi , - D lur, s'd in codem loco nianens, oinnia Inslrat ac
6 ,
,
pervagalnr. Quoniodo, cuni lanlillus sit ocnlus.

lam longti prrliiigil; ulriim quod rem vjsam adrnit ,
lai, au poiius quod ad cam transeat: quomodo
6
,
idem ci movel c l movelur, ac per volunlatein gu
bernr.iur : qux molns quios, qu.nc scnsinim parliiio,
, quomodo nicns corum opcra cum cxtcrnis versalur,
,
aique exlerna cxcipil : quomodo formas rccipit
, vot,
qu:e assumptae rei conscrvalio, vel memoria : qtiaa



clapsrc recupcratio, vel reminiscenlia : quomodo
:,
scrroo mciuis fctus csi, aique in alia mente sermo9

Luc. xiv, 23.

i s i . x i 12,
M

EUTHYMII ZlGABENl

176

\
nem procreai, et qnomodo cogUalio scrmone distri , ;
, \ , ,
buitur: quomodo eorpus per animam aliltir, el
\ , quouiorio auima per corpus afTectuum parliecps fil:
, \ * ,
(juon.odo cam tintor conslringil, prafidenlia .solvil,
,
inocror conlrabil, laetilia diffundii, livor labc
afli
t i t , superbia cfferl, spes e r i g i l : quotnodo iracun , \
dia cam in furorcin agit, ei ptidor rubore suffundil;
*
ba?c quidcm, ebullicnie sanguine, bic vero, rcco \ * \
denlc: quomodo pcrlurbalionum signa corporibus
, . ,
iinpriiiiuulur; quomodo ralio prscsidet, quomodo
, -
baec omnia regii ct moderalur, aflecloumqiie mo, , \ , *
lus lenil ac sedat; quomodo a sanguine c l spira , \ , \
lionc, id, qaod corpore vacaf, lenclur; quomodo

\ , \ :
borum defeclio, aniinx discessio csi. Ilaec, aul bo
,
rum aliquid, bomo, cognilione comprcbende
\ * \
(noiidum euim coeli naluram aut molum, ncc sidc , ^ , "
rum ordinem, nec elemenlorum perniisiioiiem, nec
,
atdmanlium discrimina, nec ccelesiimn viriutum
.
infcriores gradtis el sublimiores, atqne omnia, in
qu.r, arlifex ralio dislribuilur, nec denique providenliae gubernationisque rationes commemoro) : ac
lum nondum dicam, Aude; vcrum, Adbuc time ad ea quae sublimiora sunl, viresque luas magts superant, accedere.
,
.
Ejusdem ex oratione apotogetica magna.
, , *
Excelsum esl coelum alque sublinie, terra au (5 , :
lem bumilis et profunda. Ecquis illuc asccndel,
, \
eorum qui propler pcccatum projecli sunt ?
vot ,
Quis lerrenis adhuc lenebris circuinseplus, el
., , orasso
corporis
indumenlo
obvolulus, tola
; inentc tolam menteni pure polerit i n i u e i i , el
imcr liaec, qune suul inslabilia, ct sensrbus ,
obuoxia manens, ad ea, quae sunl inmiobilia, el . <\
oculis cerni non possunt aspirare ? Eorum cerlc C , \ , *
; ,
qni bic puri mundique sunt, vix quisquam poleril
; ,
sirouhcrum illius pulcbritudinis aspicere, non
\ ;
secus, atque illi, qui solem in aqua conlcinplanlur.
Quis csl illc, qui aquain manu, c l caduni palma
, \
dimcnsus est, et pugillo lerram conliitet univcr, ! . \
sam ? Quis niontes in lance posuil, c i valles in
, \ * \
slaiera Ecquis eril locus , in quo ille rcquiescal?
, \ , >.
Cuinam omnibus e rebns dicelur similis ? Quis esl
, * ,
ille, qui verbo fecil omnia? Qui sapienlia fabrica ; ,
,
tus esl hominem ? Qui dissideniia in nnum conlti ,
*
l i l ? Qui spirilui pulvercm adiniscuil ? Qui aniiual, ?Jr, ,
quod cernilur, cmn co, quod cerni non polest,

,
mor(a!e cum immoriali, icrrenum cum coelcsii
, eopulawl, quod Deum ailingit, el non compre- ^ , , , bendii, appropinqual, c l procul abcsl ? Dixi, sapiens ,
fiam, inquil Salomon, ci recessit me longius, quam , prius . Sapicnliam aulcm iiilclligit. 11 pro. , \
feclo qui scientiam addit, addil et dolorem , cum
,
non majorem laeiiliam accipiat ex co, quod didicil,
, ! .
quam dolorem ex eo, quod asscqui non palnii. Id
, , \ , \
qtiod illis solelconlingcre, qui silientes adbuc abs ) ,
trabunlur ab aqua. Aut qui se aliquid tcnerc jam
, ,
.pulant, quod assequi nequeunl. A u l qtios ftilguris , \ 3,
splondor prope cilius iransiliil, quam illusiravil. ; \, . "
llicc me cogiialio dcpressit, aiquc humilem rcddi- , \ ,
1

Eccle. , U.

Eccle. , 18.

177

PANOPLIA DOGMATICA, . IV.

I7S

, \ , \ , - d i l , pmuasilque sairas esse laudationis vocem

'\ , , \ audirc, quam profileri se doclorem eorum qiu
,
vircs huinanas superant. Magniludo, et sublimilas,
>Tov .
el digniias coelestium illarum menliitm, quse sunl
ialune purissinue vix capiunt splendorem Dei, quem abyssus legit, cujus laiibtikim lenebrae sunt,
bix purissima esl, licet pluribus inaccessa. Qui
verduin.' Qui est omnis bonitas ei pulchritudo, el
Qui mentem illusirat, c l rocnlis celcrilatera el
qnantui illa seqiiilur, ul duni fugil, seqnc pene

in universo orbe versalur, el extra orbem est uniomnem bonilatem, el pulcbritudinein Iranscendil.
allUudinem effugil, lantum scmper aniecedens
comprebensurn oslendil, amantem magis inilamuiet

assequendi cupiditate, ct ad superiora ducal et Irabat.

Ilem naturam divinam comprehendi non posse. Clirysostomi ex libro. quo conlinentur oraliones, quibus Deum incomprehensum esse demomlrat.

.


.
,
_

\ _
\ r
**

%
^ ,
. , , \ . : 5,
, , ,
,
.
.
\,
\, ,
.

,
; ,

f l

Magnutn vitium est, non conliuerc se inlra illos

>
;
^
...I.!/.
^.^^*
**m.lw*r*l
fAsin0
><1
an
lermiuos,
quos
nobis
prapscripsil
Deus,
sed
ea
velJe lcntarc, qua? me<item noslram exsuperahl: Ita
qui primus formatus est bomo, duni inajora concupiscit, ei ea, q u babebal perdidit. Quamobrem
ralionibus nostris multam saluleni dicenles ( raliones enim, inquit, hominum vanaj, et faUaccs eorum cogilaiiones), ne velimus mensuram atliibirae
nobis facullatis transilirc.

Ejusdem.
Mirabilh, inquil, facta est scientia lua ex me, exaltata est, et non potero ad eam perlingerc. In pelago divinoe sapienliae non reperil vadom, sed
ha-rel Propbela. Et aliquis audel dicere se Doi
naUiram babere pcrspectam o.i cognilam 1 ldem
C dicit, lncerta, et occuUa tapUnlim tua manifestasii
, mihi*, ei lamen clamat : Sapientia; cjus non e-t
, \ ;
namerus, seu comprehensio, c l non vcretur aliquis.
; , \
dc nalura, quae comprebendi non potesl, ul a se
;
pcrcepla dispulare ?Quid ais? sapienlia pcrcipi noti
, ;
potest, et nalura illius comprebcndelur? Magnili .
ceiilia ejus non habel iiucra, et ejus essculiam
1

circuniscribes ? lloc est per&picua insaivia.

F.ju$dem.
lsaias, Generalionem ejus, inquirns, quis enarrabU, concedel libi, u l tllius essenliam explicos?
Paulus, qui ad lerlium usqne sublatus esl coelum,
ei ad ea tnysleria spectanda, qiiie naturam superaiu
et arcana sunl, admissus est, diini exiguam diviiw
, ^ providcnli* parliculam expeudil, ncinpe qnomodo
, \ ,
Judieos ab|ecerit, exlemasque genlos sasceperit,
,
lanquam in prolundo pclago periclilaretur, slaiim
> *
e x s i l i i l , et magna cum adiuiralionc vebeiuenicr
, , ,
cxclamans : altitudo, iiiquil, diviiiarum, ei &a-
,

pUntiiu, et scientiai Oei, quam tnscrulabilia *unt

. , judicia ejus, et impervesliyabile^ via* illiut * ! Non
* , , \ .
dixit quain incoinprebensibilia, sed quam inscmlaI ^ , \ \
bilia judicia, et quam impervesligabilcs vi;c.
, \ ; \
Deinn ergo, cujus. judicia scrutari el pervesligare
non possumus, coinprehendemus? Quid aulein
*'. \ ;
jndtcia el vias dko, cum pramia sanclorum com. " ,
prebendi nequeaBl? Gculu$, inquit, non vidU, nec
, auris audivii, nec in cor hominis auenderunl, quas
.
.
prwparavit Deus ditigenlibus eum \ Quid? quod do^
;*}.9?. & , ,
.
, Ti\v
;
.
; , \,
\ \ ^ ,
,

Psal. cxxsTin, 6.

P^al. L, 8.

* Kam. x i , 53.

* I Cor. u , 9

179

FiUTHYMil ZIGABENI

num ejus vcrbis explicari non polest ? Gratia enim,

inquit, De'o pro ineffabili dono ejus. Pax ejus ralomnem $<n$um *, c l ipse solus comprehendeUir ?
E l alibi Paulus : Ex parle, inquil, cognoscimus, tu
autemaifirmas, leperfecte cognoscerc? Quanquam et
ille dixil ex parlc, non quod naturaedivinaB auudquidem nosceret, aliud ignorarei; sed ex parie novit,
quoniam scicbai esse Deum, quid autem essct, ignorabai. Sciebat Deum omnia procreassc, sapientem esse,
nibil non posse, omnia continere, quantus autem.
aut quomodo esset, nescicbat.

180

. 4
,
:; ,
,
;
,
, , '
, , , ,
. , ,
, ,
, , .

Ejusdcm.

Angeli (anlummodo collaudanl Deom, alii dicentes : (iloria in excelsis Deo; alii Benedicla gloria
eju* ex bco tanclo ejus \ boc esl, ubicunque ille
esl. Neque enim in loco Deus, qui circumscribi
non polesl, A l i i , Sanctu*, *anclu$, sanclus, Dominus Sabaoth \ Homines aulem naturam illius defmiunl, el circumscribunt. Quantus coeleslibua t i Bior ei reverentia? Quanlus terresiribus eonleiupius, el confidenlia ? l l l i cauie lcquuolur, audaeter bi suol curiosi.

01 , ,
, , ,
f
g ,

Ejusdem.
Ait rursum Isaias : Vidi Dominum tedentem m
solio alto atque excelto *, tali nimirum, ut enarrari non possil. Dei soiiuin bnmana menle subliniius esi, et comprehendetur ipse Deus? Et Seraphin slabant in circuitu ejus. Uni eranl sex alw, et
ala tcx aUcru bini alis tegebant (acies suas, et biuis pedes * Serapbin averlunt ora, el pro duplict

,
. ,
;

,
,

*

uiuro pr.iJendunt alas, quod splendorein cx gloria

solii lerribili ralione fulgenlem, perferre non vaL-ant. E i prae sluporc oblcguul pcdcs. Siquidcm et
nos cum niaxima admiralioiie affecii sutnus, corpus undique eonlrabcre consuevimus. Gorpus
aulem? Imo vero animus ipee ex summo rei cujusp<ani admirandtt obluiu contraclis aclionibus suis
ad intima refugil, seque corporia veluti propugiiacuio uadiqtte circumrounil. Quaternarum alarum
H6'jm inleUexisli, reliquarum nunc usuiu iniellige :
binii, inquit, voiabant. Indicium boc est, perp<'tu rerum sublimiura cupidiialis, quodqae
dearsum nunquaro aspiciant. Nam afoe significant
angelic nalurae levilatem et celerilalcra. Alia
i:em ratio polesi afferri. Binis alis facies, et binis
alis pedca obtegunt suos, ut ostendant Dei nec
principium ncc finem. perspici comprebendive
posse. Mediis autem volant, ut doceant de mediis
posse rebus divinU raliones iatelligi, nempc Deum
et csse, el esse saplcntem, et oranipoleniem, ct
borum similia: El clamabni alter ad alierum : San*
ctus, stnctus, sanclus, Dominut Sabaolh. Quod
adiuirationis ac siuporis signum, praesertim
cum non cernerent luccm, ncc divinam naluram :
spcciaculum enim illud crat demissio quasdam.
Nec lamcn dcmissionis gloriam perferre poicrant.
Deroissio namque efit, cum Deus se, non ut est
1

II Co-. , 15; Pbilip. , 7.

.
, ", , ,
. >
. , ;
,
.

c r

*
> ,
,
,
,

,
. ,
,
. ,
, ,

,
;

. , , .
, *
D * .
.
,
, ,
, . ,
. , ,
, ,

", , ,
. ,
, ,
.
.
c

Ezech. , t l .

Msa.v.,3,

l s a . , l .

ibid. &

181

P A N O P L I A D O G M A T I C A . . IV

1S2

, * natura, conspiciendum pratwt, sed babila ralione

i $ .
conlemplaniium, demiuit se, aique accomniodat
U a \ ,
eorum imbccillitati. Quod aulem ejusroodi dcmis . , \, ,
sie fucrit, ex ipsis verbis colligi p o l c s l ; Vidi,
, , ,
inquii, Domiuum. A l Deum nullus unquam vidii,
. ;
, quippe qui el iormam, et quanliiaiem, ct quali ,
. laiem non babet. Quis hoc dicit? Unigniilus Fi , . ,
/ius, qui sedel in sinu PalrU, ipte enarravit*. Deinde
? * .
subjicil, sedentem. Ncc sedei Ocus, ncc slai. Ila?c
,
cuim cadunt in corpora. Tum a l d i l , in solio. A l
. ; "
in solio Deus non includilur. Quomodo cnim, cum
,
circumscribi non possil? Cuiii igilur Scrapbiit
, ,
slenl, quod on locuui significat, sed corum ex

purilale faiiiiliarilalem, nec possint in demissionis
> gloria oculos dcfigere, bomines eonanlur in subli
miorem cssenlia? ipsius gloriam oculos imenderc?
;
\ ; , xi
E l laiuen quanlum diflerl caecus ab eo, qui cerntm .
di vim babct, laDlum esl iuler nos alqne illus
discrimcn.
.
Ejusdem.
"
Dautel propbela dewissum angeli non tulii as*
, , - peclum, sed aufugil et procidil: esl rcliclunt,
, \,
,
inquil, in me robur, el gloria mea conversa est iu
)
,

corruplionem. Itaque periil orii mei pulcltriludo,

, in mortui pallorem versa est. Tu vero, qui Daniele
- tanlo inferior es, quantum illo cedil angelo,
, , noa vereris os liium lollerc, c l in nalura divina
, \
pcrvesliganda curiosus cssc? Dauiel, qui iu cor ;
pore bun.ano, quae vircs bumanas superanl, pra>
-. slilit, conservi dcniissioncm ntn suslinuir, ei lu
;, \ ,
iialtiram illam apprebendisli, quoe innutuerabilia
,
condidil angelorum millia, quorum non poluii
, . unum Danicl iiuueri, ut ostcnsum csl ? Quis non
, ;
ingemiscal, quis non comniisercatur sltiporcm c l
iiisauiaia boiuiuis?
.
Ejuidcm*
\
Audi quid pbilosophcnlur propbela? de Dco, ot
, . ,
borresc.e pra; limore, ac cuiitrcinisce : Qui aspicii
, ,
suprr tcrram, et fucil eam tremere. Qui langit
,
,
monte$, el funvgani . Mare vidil et fugil, Jordauis
. ,
convenus esl rctrormm \ Qwi cvncuiit calum u
,
fundamentis. Qui comminalur nmri, el exsiccat i / ,
lud. Qui stalut ccelum sicut forniccm, et exten,

dtl illud tanquam suptr . Qui fe~
,,.
" - ty U terram,ut nihil. 0 admirandam superlaiionem !
6 ! \ .
rein lantam ac lalein, ul nibil. lllud cnim nibil
.
indieal procrcandi facilifaleni. n.^cct alia cjusdcm
\
generis loqitenlur propbelse, ut ex eorum, quae a

Doo facia suul magniludine dignam illius polcmia

noliouem aliquam aniino cotnpleciauaur.
.

Ejusdem.
*0 , , ,
Qui conlinet, inquii, orbem lerrar, et habitanlet

,
in ea lanquam locuttas , Et omnes genlis in cons
. peciu ejus, ut gutla ex cado. Attcnde diligcntcr.
. Nam qna* propbeta? dicunl, ca loquilur Ocus
, , ,
Deus aiilem nibit supervacancuin aul yanuiu loqiii

Joan. i , 18.

* Psa.. CIII, 32.

* Psal. cxui, 5.
r

Psa/. cm, 2

lsa. YL, 22.

183

EUTHYMII ZIGABENI

ttir. Considera innunicrabilia gciitium millia, quae

terram incolunl, quaru ne nomlna quidem connuroerare possumus. Si genles universae ui cadi
sanlgutla, liujusce gutla3 quanlubm parlem esso le
arbilraris, qui Deum conaris comprehendere, apud
quem cuncta? gentes sunt uli gutta ex cado
Ejusdem.
Infiniu sunl imllium millia angelorum Deo minislrantium i coctis.el, millia millium, qui asianl illi
tuin Tbroni, tum Domiuaiiones, lum Principalus,
iuin Polestales, et infiiiili popuJi. virtutum corpore vacanlium, el lam mullae tribus, ut nequeant
rccensnri. E l mfinita lamen bacc millium roillia
lam facilc condidit Dcus, ul explicari non possit.
Quemadmoduni enim vclle nobis proraplissimum
est, sic illi con.lere facillimum. ld quod ostendens
Propbela : Deut inquil, uosler omnia quwcHnque
votnit, fecit in coelo el in terra ' . Noiinc pra3 pudore te ipsuin sub terrain deprimes ? An ut aduiirareris solum, elalus lantae desidiae le addixisu ? Si
PaUr eo $*m inquit, ttai honor meu$ ? Si Dominus
8um, ubi Hmor mens ? Qut enim timet, colit lantum et collnudaiet adorat: non autem curiose et
frustra disquiril.
Ejnsdem.
9

Lucem habTtans, inquil, inacceisam *. Domus est

inaccessa, el ad euoi, qui itlam incolii, accedi polerit.
D.xil auleru bocPaulus, non ut domum c l locum
illi essc suspiceris, qui toco contineri uon polest,
sedul ex ea re mutlo niagis inlettigas Dcuin non Q
posse comprcbeudi. Nec domum dixilcomprebendi
non possc, sed inaccessam (quod majus est) eaio
appcliavit. Praelerea : Tu qui$ es inquil, ut retpondeas Deo ? Divinse gubernaliouis ralioaes curiosius
exquirentes coercet, et lu bealam iiaturam ipsani
gubernantem conaris indagare ? Nonne boc exlrem
dcmcntix- c&l ei mulliplici fuhnine vhidicaiiduui ?
t

.
,
, ,
, \ ', ,
, ,

, * . , .
;

. , \ ;
, ,
, ,
;
, , * .

P>al. , 5 9 .

., ,.

* I T i m . , 16.

,
, \ ;; ,
, \ , ' '
. * * 2 , * ,
- . *
; -oheo , ; ;
;

Ejusdem.
Uur&um Paulus : Ego we nondum, iiiquil, avbilr.r
comprehenditse *. QuLd ais, Paule? Cbrislum babes
in te loqueniem,' ot eum le nondura arbilraris comprebendisse? Profeclo, iaquit, sic arbitror quoniam
Uabeo Chrisiuui in me loquenlein ducenteraque me
sic arbitrari. Paulus, qui \n seipso Cbristum lo-
quentcm babet, uondum comprcbeudtsse se arbU
iraiur, ne illa quideni, q u ad lineui perlinent, sed
crcdil soiuiii, nibil auxie quxrena, et tu curiose
l>ei naluraiu aucuparis t Oiceas autem : arbiiror iue coinprcbeudisse, iudical se compreliendisse
quideui, sed non oumia, Et abbi : Si qni$ inquit,videtur sibi aliquid tctre, noudum quidauam novit,
quomodo scire oporJel . Tanium noa dicil : Novit
iUe quidenaL, sed : Noudum plane,
Ejusdeni.
Tu, ut coclum ac terram el ca qnai hUerjecta .unt
laceam, iioudtiiii iolclligis naturam luaoi, et bis p r 4

184

*. ' * ,
.
, ,
,
, > ;

*
.
, ;
: ,
; , , ,
, .
. ,
, ,
,

;
, , .
,
,

, > ,
.
,
, ,

Roni. , 20.

Pbilip. , 15.

l C o r . vnt,

185

PANOPLIA DOGMATICA. -

. IV

186

, &, teritis ad supremam Dei naturam indagaridam

;
accurris? Aniini lui ignoraa essenliara. Esseniiam
, dico? Imo vero nescis quomodo is insit in corpore
, - tuo. Quid ita, inquies, noime ad molem corporis
, exiendilur?Minime vero : nam exlensio corporisest,
^ ; ,
non animi. Saepe enim manibus, aul pedibus ampu , - talis lotus in manco corpore animus manet. Quid,
, . '
inqiries, nonnead omnes corporis partes exlendi . " tur? Atqui vide.lur exlendi oporiere. Aboqui mor , ..
luae essenl illae parles ad quas ariimus non peryc . '
nirel. Quod cnitn animo caret, carel ct vita. Ex
. , - bis colligitur, le scire animum in corpore esse.quo, , .
modoaulem in corporc sit, ignorare. Cum .gitur
, ,
ieipsum plano ignores, naluram cognos< es efleclo ;
,
ris lui ? Quce te difficiliora sunl, itiquil, ne quarat.
9

, xal

, , ,
.
* U , ,
,
, ,

,

et quar fortiora sunl \ explores*.Ca*c, ne curiosius invosliges non modo natu*am D*i, autangclorura, aul borainum, sed ne illarmn quidctn reruin,
quae sunt inanimae. Si enim di&quisilioncm eorum,
qiwe procreaia sunt, aggreasus fueris, in ralioitutn
Euripum, et iluctus magnam tempetitaiem, et
naufragium auimi concitantes teie conjiciene, non
roodonibil ainplitis disces, cum rerum eingulartim
ralionem reperire non queas, verura etiain mentis
imbecillttale lanquam lurbine circumacias, multa
quac libi tunc praeclara videntur, caluxmiiaberis.
%

Ejusdem.

" , ,
Ut wnotescal, inquit, nunc Piincipalibu* et Poles - ^ lalibus in coelisperEcclesiam multiplex sapienlia DeP.

. Audis Paulum diceniem : Nunc una nobisctrn, et
' , per nos, ncc prius ccelesles illas virtutes magni Regis arcana cognovisse. Ac ne Principatus el Pole , ,

^. states, quidaemones sunl, inlelligeres : adjunxit in
' coelis, quo dsmones aspirarc non possuoi. Parles
, , - igitur sapientiae Dei ad divinam bumanae carnis
, . assumptionein, et vocationem genlium perlinentcs
menles anie non perceperunt, ct lu
, - coelestes
nunc ipsum comprebendisli ? E l quae Dei simluemo
, novit nisi Spiriius Dei. E l neino novil Patrero, nisi
; qui ex Deo est, neiupe F i l i u s : illa namque vox .
* Spiriium, et Filium secernit a rebus prociealis,
, qu.bus omnibus, sivesensu, sive animoel cogitalione lanlum percipianlur, taleni adioiit cogiialio ,
, D nem: et l u , quasi bis snpcrior sis, eam tibi viudi
cas?
' , ;
r

'

Item naturam divinam comprehendi non *$. Damasceni. Cap. \.

,
,
,
. ^ , .
1*1,
.
,
.

Deum nemo vidit unqnam : umyenilus Filius, qni

esl in sinu Patru, ipse *. Deus igilur ncc cxplicari, ncc comprehendi potest, Nullus eniin novii Palrem nisi Filius, neque Filium nisi Paler. Et
Spirilussanctus q u Det sunl, u i spirilua bominis
novii, quae sunl in bomine. Secundum illam pri*
loam beatamquc nauram, nullus non ex bomhii-

. .

Eccl. n i , 1%

*.

Epbes. 12.

Joa:i. i , 18.

1S7

EUTHYMII ZIGABKNI

18

bussolum^sedexvirtutibusillisquaimundosiintex. * * ,
, , '
cclstores, aat ex cherubin, aut seraphin Deum novif, fiisi cui Deusipse se patefecil et indicavit. Neque , , ,
lamen in omni prorsus ignoratione sui reliquil nos , .
' 3$.
Deus. Omnibus enimab ipso naluraliter insitum illud
cst, ut cognoscanl esse Deum. Deinde rerum universi- *
lascjusque conservatio el moderalio divinae natu- ,

: magnitudinem praedicat. Pra?terea pcr lcgeni
.
,
et propbelas prius. luro per unigenilum Filium
,
suum, Dominum, el Deum, et S rvatorcm nostrum
, \
Jesuin Cbristum, quanlum capere poieramus,

Dcus cognilionem sui nobis apcruit. Omnia fgilur q u nobis pcr legem, et prophelas, et aposto- .
los, el evangelislas tradtta sunt, ea suscipimus, et , , ,
, , ,
cognoscimus
et veneramur,
nib
J amplius
inqui
\'/* lliua VI
VCIICI UIMUI ,
IIIU
tfilf|WU9
I I I I J U ' - ,
'
' A ' I
*
t - '
7
1
r
W

rentes. Deus cnim, cum bomis sit, omne bonum

elargitnr, nec invidiae, aululti perturbalioni obnoxiusest. Nam a divina illa natura, omnium aflectionum experii, ac sola bona prociil abesl invidia.
Iiaqtie cum omnia sciat, et quid cuiquo conducal
non ignorcl, quae nobis cogivta uiilitatem erant
allalura, ea Toluniate sua dcclaravil : quae vcro
fcrrenon poleramus, ea coitticuit. Ilis ergo contenli simus, in bis maneamus. Nec tcrminos auferauius sempiiernoe, nec a divino prxscripto recedanius.

** . '
, ,
,
,
. * , \
,
, * ' ,
. , , ,
.

Ejusdem. Cap.2.
. *
\
Qporiei igilur, euui, qui de Deo vel dicturus est
, aliquid, vcl audilurus, illud plaiie cognilum babere. , , (5,
Qux ad dmnitatcm cjus, qu eque ad bumanilatem C ^ ,
a Filio ipsius assumptam pcriinent, ncc omnia non . : ,
dici possc, ncc oinnia rursumdici : ncc omnia non .
rognosci, ncc otnnia cognosci possc. Aliud autein (5 , estposse cognosci aliquid, c l aliud posse cxplicarl. . \
Quemadmodum etiaiu aliud eslcloqui, aliud el co, ,
guoscere. Mufia igitur, qu\e ad Dcum speclanl, tc*
nui quadam et obscura cogniiione percipiuulur
* couunode, c l proprie ncqucuiu efferri. haquc lo , \ , \
qucntcs de iis, quaj supra nos sunl, cogimur uti
.

verbis nobis congrueniibus. Ex quo fli, ul Deo t i

dcs, c l alia ejusmodi tribuamus.
Deum igilur esse, principio et fine carerc, esse
pcfpetuum, xlcrnum, non crcalum, iiumobilcm,
inimiitabilem, siinpiicera, incomposilum, corporis ^
cxpcrlcm ; nec cerni, ncc tangi, nec circumscribi
nec cogiialionc, aut ullo modo comprebendi ; bonuni, justum, omnipolentciu ; omnia procrcasse,
oinnia raoderari, omnia ccrncrc, omnibus consuicre
et providere; in omnia habere poteslatem, omnium
ossc judiccro, ct cognoscimus, ct confllemur. Pnclerea unu-.n csse Deum, boc csl unaiu esseuliam,
eamque Iribus pcrsonis, Patre, el Fiiio et Spfritu
sancto ita distinctam, ul Pater, elFiliiis, et Spiriltis
sanctae unum omnino sinl, nisi quod Pater ing< niltis
esl, Fibus gcnituf, Spirilos sanctus procedU. Et
unigenilum, ac Vcrbum Dei ei Dcum per viscera
nuscricordiae gns pro salutc nostra, ex bona Patris
volunlalc, cl opcra Spirilus sancti, sinc scminc
r

somuum, ol irani, et securilatem, et manus, ct pe" , , \ ;, , , ,

;, , , , ,
, , , ,
, ,
, , ,
, , , ,
,
* >
, , , ,

,
,
,
, ^ ,
:, ,

189

PANOPLIA DOGMATICA. . V.

190

\ ; * conceptum, el sinc corniptione ex aaiuMa Virgine

Dei Geniirice Maria geniuim; et perfectuoi esse
'
Deum
siniul, et perfectum liominem ex duabus
, naluris diviaa c l buniana, el in duabus naluris
, ^ \
voluntale, aciione, pote*iate propria utenlibus ; et,
, , ,
ut breviterdicam, pro conveniente utrique deft
nilioue ralioncque perfecte sese babcnlibus, divi , , ,
nilate, inquarn, et bumanilale in una conjunclis
* ,
byposlasi, sive persona. Hunc et esurisse, el silis, , ,
se et defatigalum essc, et cruei fuisse suflixum, ct
', ,
mortem ac sepulluram subiisse,elsurrexase tertia
, , , die, ei in toelum unde ad nos vencrat, ascendiese,
atque inde rursum esse venluram, lunidivina S c i i ,
plura iesialur, tum omnis sanctorutn coctus. At quac
, ,
, (1), ^ sil esseniia Dei, etquoraodo in omnibus sit el qtn
ralione Deus ex Deo geuiiussil, aul procedat: quo
nam paclo Unigenilus Dei et Deus scipsupi cxii a ,
nicns ex virgineis sanguinibus bomo faclus sit,
,
ratione praeter natorara formaius, aut quomodo
\ , siccis pedibus super flucius inccsserit, ncc scimus
, .
nec poesumns explicare. M b i l igilur praelcr ca
,
quae divinitos a divinis oraculis c l Vcieri el Novo
, Tesiamenlo nobis palefacta diclaque sunt, dc Dco
, , .
vel dicere licel TCI cogitare.
9

TITULUS V .

T1TAOS \
,


.
,
*

Dedivina appellatione, Areopayhas ex libro de divinis

nominibui.
Haec inlelligentes tbeologi Deum e i tanquam
oinni nomine carentem, el ex omui nomine cele, $ C brant. Omni quidem carentera nomine, cum sum
mara ipsam Drviiiitatem in una ex arcanis el oc
, ;
culiutn aliquid signilicanlibus visionibus apparen*

tem increpassc dtcunt illum, qui inlerrogaveral
, c ,
Quod esl nonien luum? el ipsum lanquam ab omni
; > " - divinae appellalionis cogriilione detei renlem d i , , ,
xisse: iCurnomen inquirismeum, quod est admi
rabile > ? Nonne idvere admirabilc uomcn eslquod
, ; - esl superomne nomen, quod explicari non poicst
, - quod superat orone nomen expressum vcl ui boc
, c , , ,{ ,
sseculo vel in futuro ? Eum r u i sus ul mulliplici
. >
norainc praediium celebram, ut cum ipsum diviaU

talem ita loqueniem iiiducunt: cEgo sum,
, , ; , , sum, v i i a , lux, Deus, vcrilas'. > Et cum divina
, , , ^ aapicntia p r e s U D l e s v i r i ipsum rcruin omnium
, , , ,
auciorem in rebus omnibus procreatis pluribu*
, , , , nominibus appellanl. ut booum, ut pulchrum, ut
sapieniem et amabilem, ut deoruin Deum, ut
,
Dom nuai dominorum, u l Sancium sanctorum, ut
, , ,
seiernum,uiexsisienleri), ut sxculoruin causani, ui
,
v i l x largilorem, ut sapienlium, utracntem, ul ralio, , , ,
nem, ut cognilorem, ul omnes omnisscicntise tbe '., , ,
sauros superantem, ul p o l e n l i a i n , ul poleutem, u l
,
liegeni reguiu, ut antiquuui dieruni, ut imuiuia. ,
bilem, ut non seucaceniem,ut sahitein ut jusiitiam,
/, , , ,
ui sanciilaiem, ui redemptiouein, ut uiagnUudiue
, 1

\ C e n . x x x i , 2.

Exod. n , 13.

(L) 5* 1.11/ ^. Scbol. in CO;K Mosa. 1.

191

EUTHYMIl ZlGABENl

132

omnibus excellenieifl, ut cum in aura tenui, alque , , , ,

adeo in ineiuibus ipsum esse dicunl, et in animis
, , , , , ,
e i in corporibtis, et in ccelo, e l i n terra, el simul
, , ,
in eoilcm, eumdem in mando, supra ltiandum,
.
rirca mondum , COPIO supcrioreni, praestaiiliorcin esscnlia, solcm, slcllam, ignem, aquam, spiriium,
rorem, nubem, ipsum lapidcm, et peiram, ct omnia quae sunt et nibil eorura qiwe sont.
Item deappellalione divina, Magni Greqorii Thcologi ex
,

oratione 2 De Filio.
.
. \
Nullo nomine Divinitas polest enunliari. ld non
, solum raliones ostendunl, veruro eliam Hcbrseorum
sapientissimi et veiustissiini, quoad fieri poiuit, , , .
declararuM, quippe qui propriis quibusdam notis ,
cum vcnerat! sunt, nec permiserunt, eisdem
, , lilieris ea, quae posl Deum sunt, el ipse Deus indi

Vfltt

>

carciur, quasi oporleal in boc cliam Deum cura

* > ^
rcbus noslris nibil babere commune. Quomodfr igi- ,
liir admisissent talesviri, naturam illam insolubi- .
,
lcm ct sua se proprielaie conlinentem voce solu, , .
bili declarari TNullusunquam profecto lotuin effla * ,
v i i a c r e m ; nec Dei essenliam omnino vel iuens
, \ ' conccpit, vel vox comprebendit. Sed ex iis quae
. \
ciieaipsum sunl, Divinitatem adumbranles, obscu, ,
ram ejus quamdam el leuuem hinc inde imaginem
, ' ,
colligimus. E l ille primus a nobis Ibeologus exisli ,
iraiur, non qui loiam divinilalcm invenit, nullo
, .
cnim vinculo tola slringitur, sfed qui magis quam
alius cogiiationem intendcns, majoreui veriiaiis sivc siiuititudincoa, sive umbraoi, sive id alio modo
vis appellare, animo compleciitur.
Quantum ergo nobis assequi conccseum esl, C
* , ,
, el >, magis quodammodo esseiuiae d , *
*
noinina sunt; ex iisque eliam vox, En$ ad eam
,
indicandam aptior eel; non hoc solum noniine,
quod ipse, cum Moysi in monie oraciiluro edercl, , , .
, *
qa;reretque ille, quo nomine vocarelur, ila seipsum
appellavit, edicens videlicp.l ei, ul ad populum bis \ .
, , ,
vcibis uicrelur : Qui esi, miiil me ; sed eiiam
, quia nomen illud magis propriutn esse comperiimi*.
, Quaiuvis
eniin Dei vox, vcl a verbo , vcl
ab , ut pulaul qui in boc genere sibi sciii aique , '
nrguli videnlur, hoc esl, a currendo, vel ab urendo, \, \
,
raiionem originis suae ducai, proptcr motus perpeluilaieni, el quod viliosos babitns consumat (ir.nn D , , ,

, . . ,
binc quoque ignis consumeus dicimr ) , ex eonini
,
,
lamen nuinero esi, quae ad aliquid referuutur, ncc
,

l.bera ei absolula est; qnemadmodum nec vox isia,
, , , *
Dominui, qnce Dei quoquc notncn esse dicilur.
Etjo enim, inquil, Dominus Deus tuus : hoc meitm , , , nomen ett ; c l , Dominus nomen ipti V A l nos na- .
lnram ojiismodi exquirimus, quae ipsmn esse pcr sebabeal, ac non cum alio quopiam copulelur. s
vero, proprium sane est Dei, ac lolum, ncc priorc aliqua re, nec posleriore (nec eniin erai, aut eriij,
ddbdtum ac circumcisum.
' ,
Alia auiein uoinina parlim polcslatis esse
, ,

constal. parlim oecononiia*, el qnidem duplicis; allerius niiiiirum corporc sublintioris, alierius cutn
* ,
corpore conjuncue. Exeuipli causa, Oinnipolens ,
^, ,
et ttcx, vcl glorbc , vcl sseculorum , vel virlu , , ,

* Aroos i x , 6; Psal. , 5.
Exod. xv, 3
Exod. i i i , .
Dcul. iv, 21. " Isa. ,, 8
Psal. xxin, 10.
I Tiiu. i , 17.
9

1S3
DOGMATKIA. - . V .
194
, , lum , vcl dilecli *, vel regnantium
Iieni Domi
,
, , nus vel Sahnoili , hoc cst, exerntumn, vel viriu . . lum *, vel dominaniium . Ilaic sine tilla dubi*0 , , , , lalione poieniiam Dei ostenJunl. Deu$ riirsus, vel
, , , \ , salvos facicudi , vel ulliouiini , vel pacis , vel

, jusiiita: , vel Abrahae, lsaac, et J a c o b " , univer . sique spiriiualis Israclis, ac Deum viilenlis. Il.vc
, , uliquc oeconomiae sunl nomina. Quoniara enim
, , tribns bis rebus gubernamur, iienipe et supplicii
, mciu, ei saluiis glorixque spe. ei cuhu viriulum,
, quibus baec comparanlur; ullionum quidem nomi , W ne, meius procuralur; salutis auiem, spes; virtu"!* , ,, tum dcnique, probilalis studium : ul qui aliquid
, \
boruni assequilur, pcrindc ac Dcum in seipso ge .
rens, ad pcrfcctioncm el familiariialcm eara aique
. " , ; cognalumcm, qua nos virlus ipsi conciliat, niajori
,
celeritale fc.slincl. A:quc lwec vocabula Deilalt
,
, .
coimnunia sunt. Propriuni autem ejus, qui prin" , cipii cxpors est, nomcn, Pater: ejus aulem, qui
.
l | m principium genilus esi, Filius : illius
denique, qui citra gcneralionc;n proccssii, aul progredilur, Spiritus sanctus. Verum ad Filii nomina,
de quibus nobis dicere proposiium erat, accedamus.
, ,
rrimum ergo Filius
iwibi dici videtur, quia
' ,
cssentia iilem est cuin Palre : neque id solum ,
sed quia eiiam ex illo est. Unigenitus " autem,
-. ,
non quia solus ex solo, el solum, sed eiiam qnia
, ' ,
unico nio lo, ac non ul corpora. Yerbum porro,
* , ,


quia iia se habct ad Palrcm, ul sermo ad menlcin,
, , non niodo propler generatiouem passionis omnia

* , C experlem , vcrum eiiam proplcr conjunclioucm

, : .
ipsitis cum Patre, vimque enunliairicem. Forlasse
, , Yior ( eliam quis dixerit, eodem modo sc ad Pairem ha ),
bcre, quo delinilio ad definilum, qnoniam definilio
,
qnoqiie dicilur. Qui enim Filium cognovit,
, .
ail Cbrisius (lioc eiiim idem signiGcai, ac, vidii),
,
Patrem quoque cognovit : ac brcvis, c l conipcn * , diosa facilisque paiernae nalurae declaratio csi Filiug.
; ,
Oauie enim quod gcniliim est, genhoreiri sumu
- lacila quadam voce definil. Quod si quis ctiam,
, , ;
quia rcbus nibtts insii, vocari roiilciidai,
, ,
a ralioue non aberrabii. Qnid euiin csi, quod uou
^ .
Verbo condilumsii? Sapienlia * vero, ul rerum diti, , ,
naruiu el biiiiiaiiaruiu scienii. Qni eniin iieri polcsl,
,
ul condiiur rertmi a se condilarum ralioncs igno , . D ret ? Polonlia ' , ul reriiin crealarum conservaior,
,
, , *
vimque iis suppcdilans ui conliucautur. Verilas ,
* , ul naiui a unum, nou n.nlla. Vcrum quippe unum c s i ;

,
nieudacium niuliiplex: aiqnceiia; utpuruinPalrissi oxt

, gillum, mijiiincquu mcudax cbaracier. Imago *, ul
' , , ejusdeiu cum Patre sn bsiaiiiiiu , ei quia ex illo ebl, non
.
, '
auteni cx lioc Paier. Ila3o siquideiu imaginis nalura
,
- e$l, ul sil iuiiiatio exemplaris, cujus imago dicilur;
> ,
quanquain bic imago exemplar suum cxpressius
, , '
rcfcri. lllic eniin rei vivae ac molu prxdilx morlua
, , . ,
el molus cxpcrs iinago csi : bic aulem vivi exetn4

10

C l t r a

1 1

15

18

t0

P?al. L X T I I , 4 3 .
lbid. I Tim. vi, io.
* Kom. i x , 29.
Psal. xxii, 10.
* P>al. LXYII, 21. Psal. xr.ni, 1. Rom. xv, 33.
Psal. , 2.
Exod. m , C.
* Joan. i , 18.
" Joan. i , 4.
" Joan.xiv, 7, 9.
1 Cor. , 30.
Ephes. v, 19.
Coloss, , 45. Ilebr. , 3.
i e

11

1 1

1 1

I T

Deut. x , 17.
Mallh.xvu, 5.
"Joan. xiv. 6.

EUTHYMU ZlGABENl

196

plaris viva quoque est efflgtes, raultoque minus a .

E l ,
Patre differens, quam Selh ab Adamo , filiusqtie
,
. , ,
omnis a pnrenie suo. Hujusmodi namque eimpli

rium rernm natura est, ut non pariini inter se
* , , ,
similes sint, partim dissimiles, sed 1013? totas re
,
pracsenlent, cacdemque potius einf, qnam similes.

,
Lux * eiiam dicitur, ul animorum splendor, qui
, , '
ei vila et scrmone purgantur. Nam si ignoramia el
. ,
pcccaium tenebrae sunt, lux profecto eril scieniia,
,
el viia divina. Yiia , quia lux, toliusqiie ralione
pnediiae nalunc coagmentalio, et procreatio: / n
, , ,
ipso enim vivimus, et movemur, et iumu$ *, secun , , dum duplicem illam inspiralionis
faeultalem.
,
Nam et illinc omnes viialem spiriium
accipi " ,
inus, ct Spirifam sanclum, quolquot ipsius capa- , . .
, ,
ccs somus, et quatenus os mentis aperuerimas.
Jnstiiia , quia pro merilo premia et poenas dislri , buit, atquamque judicem se prabet bis, qui sub lege .
sunt, et his, qui sub gratia; corporique iiem et
, ,

animae, nt illud pareat, hspc praesit atque imperel,

praeslanliorque pars principatum adversus inferio
rem leneat, nec id qtiod dclerius esl, adversus id, quod inclius esl, iisurgal, Sanclificaiio \ qnia puritas, tilpurum illud numen per purhatem capiatur. Redemplio , quia nos a peccato detenlos iti liberlatem asserit, seseque pro tiobis, ut orbis lerrarum cxpielur, liberalionis pretiui dai. Resurreclio', u l
nos binc abduclos su;ciians, ei a peccato morie alfecios ari vitam re.luceu*.
Atque bncc adbuc cornmunia sutit, lam ew
,
qui snpra nos cst, quam qui propler QOS. Nunc ad
'
,
ca veniamus, quae proprie nostra sunl, humanila .
" ,
tisque assumptae. Homo iiaque diciuir, non solum Q ,
( per corpus a corporibus capialur, qui alioqui

'
ol) incomprchensibilem naluram suam capi non
" ,

poleral; sed eliam nl per se boininem sar.ctiiale , nfllcial, fermenliquc instar universae massae sit,
, ,
sibique .uniens quod condcmnattim fuerat, lotnm
, ,
illud a condcinnatione liberet, omnia pro nobis, , , , , '

quse nos snmus, excepio pcccato, factus, corpus, , , ,
anima, mens (per quae videlicel mors pervaserat); .
,
et, quod ex his commune est, bomo; visibilis Deus,
, , *
propier id qnod animo alque iniclleclu coroprelien, , ,
,
debalur. Filius hominis
propier Adamum, ac ,
Virginem, ex quibus exsliiit, illo nimirurn ut ge- ,
neris auclore, bac aulem ul malre, juxla mairis
,
legem, et non juxta lege:n generalionis. Gbrislus *, * *
propter divinilaiera : ea enim bumanilalis unctio D
, /
cst, non operaiione, ul in aliis chrisiis, sed loiius
' , ' * ,
ungenlis prxseniia sanclificans : cujus bic eQecius
, ! est, ut id,quod ungit, bomo vocelur, et, quod un, ,
gilur, Deus fial : Via " , ut per se nos ducens;
, *
O s l i u m , u t iniroduclor: P a s l o r " , u l nos in looo
, ,
pascux collocans, el aqua refeclionis educans",
, atque binc nobis ilincris ducem se prabens, r.scnon
,
adversus belluas pro nobis dimicans : tum eliam,
,
ut erranics revocans, et
perditos rcducens,
,
, ei confraetos obligans, el infinnos roborans, el flr- * , ,
nios ac validos cuslodiens, alque ad fulurae viiae '
caulam, per pastoralis scientiae rationes, colligens: * Tr\r * , , !

10

* Gen ?, 25. * Joan. , 42.

Joan. xiv, 6. * A c l . . 28. Gen. , 7* I Cor. , 50.
JW4.
lbid. Joan. , 25.
* Joan. , 41.
Mattb. , 27, 44.
Mailb. i , 40.
Joan. xiv, tf
Joan.x,9.
Joan.x,4l.
P a l . xxn,2.
1 1

i e

l6

1 1

1 3

197

PANOPLIA DOGMATICA. -

. VI.

; , , Ovis porro, ut ticlbna AfiHis \ ul perlecius :

,
\ Pontifex , ul oblator : Mclcbiscdcch *, ut roairis
*
* expers, quod nd naluram illam noslra excclsiorcm
.
aliinet, patre auiem carens, quanlura ad nosiram :
Inni etiam quia sublimitQS absque geneatogia est. (Geiuralionetn illiui, inquil, quis enarrabit ?) Ac
praeterea, n i Rex SaUm , boc esl, pacit, ei Rex jusiuia, ac denique ul a patriarcbis adversus pesiiferae poteslates sireoue rem gerentibus, decimas accipieos.
J

TlTULUS VI.

q\
,

opificio . Greyorii Theoloai ex orattone An

diem natalem Chruti.

.
Ua Saucta sanclorum, qinc ipsis ctiam Scra " , \
, \ \ - pbin occulla sunt, c l triplici nb eis sanciilafs
laude cclebranlur, in unum principatum divini , *
latemquc conveniunl. Vcruai quia bonitali divinac
non erat saiis, sua ipsius conlcnipiaiione inovcri,
, *
sed oportebat, ut bonum ipsum sesc diffunderet,
, ,
et progrcdcrelur, quo se pluribus communiearei.
,
(Hoc cnim summaB bonilaiis proprium erai) idcirco
; ,
potcstalcs angelicas atquc coeleslcs cogilatione
, ,
concepii, el cogilalio reipsa fuit verbo complcia,
. \
et spiritu perfecta. Alque ita sccundi splcndores
, primi splendoris ministri, sive spirilus inleliigen, ,
(es, sive, ignis maleriam el corpus non babcns,
,
sive alia aliqua natura, iis qujc dicta sunt pro .
xima pulandi sunt, exslitcrunl. Equidcm volim
,
dicere
nulla eos propensione ad malum ferti, sed
, \
moveri duntaxai ad bonum, quippe qui propc
, .
9eum sint, prioiique ab ipso Deo effulserint (nam
.
quae bic sunl, secundo loco fulscruni) vcrum t
, ; , ,
iniroobilcs, sed diflkile movcri el senliam,
\ dicam, facit non solum is, qui propler splen, ' , <l Hlualrabatur Lucifer oliin, nunc aulem
, \ - propler superbiam, tenebrarum princcps ct est,
.
'
'
c l appellalur, scd etiam illa3, quae cum ipso defecerani, e l sab ipso suet potesiaies, quae bonum fugicnles, roali eCfectrices evaserunt, ct nos ilcm
ad malum cohorlaniar et impelhim.
oratione.
.
Hoc igitur pacto raundus illi constiiil intelligi \
, \ ^ bilis, si parva oraiione liccl magna pcrpendcnlem
pbilosopbari. At cuni illi prima praeclare se ha . \
berenl, allerum mundum cogiuvil ex materia
,
conslanlem et aspectabileni, qui ex coelo, lcrraque,
\ , \
ct his qua3 in medio sint, concretus est, et con \
* , - D slitutus, laudabilis quidem ex reruin singularum
pnlchritudine, sed laudabilior ob concinnUaiem,
\
ct
concentum, qno (um una cam alia, tum oinnes
, , \
cnm omnibus prceclare conjunctai
vicissimquo
! ,
congruentes ad unius orbis perfeclionem cuncur , \
. rant. Ut ostenderet in sua esse polestalc, non
\ , \ solum ut cognaiam sibi naturam efficcret, sed
, - eliam ul alienam et peregrinam omnino consii, \ ^(, tuerel. Nam ut intelligentes illae naturae, el qujc
sola mentc percipi poesunt, ejos ampliliidiiii quo \ .
C

e o s

n 0 1 1

e l

u0

dammodo sirailes cognata>que suni, sic ab ea prorsus alicnae et rcmoue, qusc scnsibus sunt exposiia),
atque inier bas ilbe potissimum, quae anima motuque carenL
1

Isa. u - i , 7.

* Joan. , 29.

Hebr. YI, 20.

* Hebr. i .

Isa. LIII, 8.

Ilobr. vn, 2

EUTHYMII ZIGABENl

199
eadem oralioue.

Mcns igitar ct seusus ita jam inter se discreta

suis se finibus continebant, effectorisque Verbi
magnificcnliam lanquam laciu qtiidem laudatores
cximiique praicones prae ee ferebant. Nondum aatoin erat ulla ex utrisque concretio, et ex contrariis misiio, quae majorem sapientiam, ei impensam in rebus procreatis, et divinaebonitatis divilias
indtcarel. Quaniobrem bas ut oslenderet opifex Verbum animal unum cx ulraque iiaiura, ea nimirum,
qux ccrnilur, el ilia, quae non cernitur, conipactum
iabrkalus est boniuiein, ex maleria qiiae jam suppeleba, corpus accipiens, aique illi ex se spiritum
inserens, quem quidein animum et imaginero Dei
vocat Scripiura. Hunc quasi alium quemdam mundum, in parvo magnum in lerra constiluil, alium
veluli angeluro mislum, adoralorem, rerum procrealarum, quae cernunlur, inspeclorem, earum,
qua? non cernunlur, conteniplatorem, regem eorum,
qtia? sunt in terra, summo Regi obtemperantem :
raorlalem et imniorlaleni : sensibus et Diente
conslaniem, ut illis cernl ac intelligi possil :
wedium inler magnilndineni et bumilitalem :
eumdem tum spirilum, lum carnem, spirilum
propler graliam, carnem propler superbiam. Illud,
ut maneret, et Deum de se bene meritum laudarct:
boc, u l perlurbalionibus et molestiis esset obnox i u s , ut cum magniiudine sua elatus ftibi
placerct, iis afllictus, et commonitus resipisceret:

260

'
, e

, ;
. , ,
, ,
.
,
, , ,
, . \
,
' , \
, ;

, ,
, ,
, , ,
, .
,
* ,
, ,
, , ,
, *
, , ,
.
,

animal bic collocatum, ut alio migret, el quae my- Q ,

sicrii csi summa, Dei imiialione evadat in Deura.
, ldcirco eniin mediocria baec nobis lux concessa
.
esl, ul ea duce splendorem illum .assequamur, quo digni eimus, qui videamus suscipiamusque
Deuw, qui nos el compegil, et solvel, et multo inagniiicenlius restituit.
Ex oratione tn Sacra Lumina.
" .
Yerum quia oportebat non solum in coeus Deum
Uti
coli et adorari, sed aliquos etiam in lerris esSe , illius cuUores ei adoraiores, ut (quoniam omnia
, ,
sunt Deo plena) omnia Dei gloria complerentur, , ideo manu Dei condilus est bomo, el ejus imagine .
decoralus.
Ex oratione in diem Natalem Chrisli.

.
Hunc in paradiso collocavit (qualiecunque fuerit
,
ille Paradisus) ct liberum volunlalia arbilrium D , ,
argilus est, ut bonum non minus ipsius eligentis

eeset, quam ejus, qui seinina tribuisset. Planiarum
,
imraorialium cultorem conslituit, idesl, divinarum,
,
ut equidem sentio, contemplalionum, tum simpli Tij
cium luro perfectarum. Nudum ob simplicitalera, et
,
vilam ntilla arte instructam, nec ullo tectum indu. '
roenlo, qualera esse decebal primum illum hominem.
. , .
Tamlegein dedit,qua liberam voluntatem exerceret.
,
Lex illa mandatum erat, quo illi prxscribebalur,
, .
quam plantam aitingere, et a qua deberei absti, ' ,
nere. Haec auiem, a qua temperare oporiebat,
.
erat scientiae planta, qua?. quidem ab inkio nec
, *.
roalo sala fuit consiiio, nec ob invidiam probiLita
, *
(ne vibrcnl buc linguas suas impii qui gigantum
, ,
1

201

PANOPLIA DOGMATICA. -

. V I .

202

, * naore cura [Deo ptignanl, nec serpemis virus suis

captionibus imitentur*, sed bona quideiu erat, si
,
quis opportune ad iltam acce&sisset. Planta enim
.
illa (ul ego quidem existirao) erat contemplalio,
ad quam soli tuto accedanl, qui liabiUi perfetti sunt, qui autem cupidiores alque intemperantiorcg
DOD item. Quemadmodum nec perfectus et solidus cibus teoerioribus adbnc et lacte indigeniibue
prodest.
,
"
Item de opificio Dei, ex oraticne calecketica Gregorii

.
Nyt&v pontificis.

Non idoneo probaiur argumento, nunquam in

bonis bominem fuisse, quod nunc in malis verse-,
.
lur bumana vita. Nam cum bomo sit opus Dei,
* qui animal boc propter boniiaiem procreavit,
, ,
nemo illura, cujus procreandi causa boniias fuil,
,
in malis a procrealore fuisse geniium meriio su , spicetur. Itaque alia causa est, quamobrem nunc
'
et molesliis aerumnisque premamur, ct prislinis
, .
cominodis privati simus. Qui enim bominem pro
prionuii bonorum participem fecerai, cjusque
,
natura inseverat virtuium omnium semina, ut
, '
singulis viciasim excolendis ad
siinilitudincm
,
saam incenderetur, pulcberrimi ae prastanfiesinii

muneris, libcrae nimirum el nullius imperio subjet volunlaiis, experiem non reliquisset. Eteniin
, ei qua necessUag bumanae viue fuisset imposiia,
.
fal&ani in ea quidem parte imaginem relulisiei, alie , '
naque ab exemplari propter dissinuliludiaem cx
aihisset. Qui enim necessilatibus obnoxia descr.
vtensque natura reguamia imago nominaretur ?

;
Oporlebal igitur, ut, quod i i i omujbus Dejo siuiil
Cacium o/at, natura libertatem nuilius unpcrio
eubjectam obtineret, ut virluiis pra&mium esset
,
bonorum adeptio. Cur igitur, inquies, qui pul . , ,
iberrimis ornnibus dolibus ornatus erat, inala bonis

anteposuit? Facilis et ad boc responsio est. Nullus
;
mali orius a Dei volunlate principium babet,
. Alioqui vitiam reprehendi non posset, si Deum
*
auctoreai suum e* causam afferrel. Sed cxtrinsc ,
<tus quodammodo malum uuiascilur, cum animus
. '
proposilo ac voluutate sua recedit ab bonesiate.
, ,
Nam ut visus est aciio naturae, caecilas autem
.
privat o naluralis aclionis, eic virius et viiium
, ' inter se coniraria sunt. Neque enim aliler gigni
tur vitium, nisi virtiUis absenlia. Sicut enim
.
D ablato luminc tenebra subsequuatur, co aulem
prssenlc nullae sunl, ita quandiu cst in naiura
. , ,
, * bonum, malum per se nibil est* Bouo aulem
recedente conlrarium ingrodiiur. Cum igilur libe , ,
ra3 volunutis boc propiium s i l , ut arbitralu suo,
* .
quod magis libet, coinpleclatur Deus, q\M liberam
.
libi oalurara tribuit, tuorum non esl malorum
,
auctor, sed lenierilas lua, q u melioribus omissis
' ,
deleriora consequitur.
,
fi

xz
.

' ,

.
" ,
,
PATROL. GR. C X X X .

eadem orationeHominem a bono rccessurum nonignorabat Dcus,

qui scienlia sua cuncla comprebendit, et futura
perinde atque pnvsentia conluclur. Verum ut
7

203

ZfGABENi

*04

-discessmn ipsius ad maium, sic ejasdem reditum ad ' &

bonumprovidebat. Utram tgikur mditis fuh, naturatn
,
nostram, qnam a bono declhtautram prospioiat, w n - . ,
oino nen procreare, an procreaiam alqtiesegroiantem
< ,
ad prfstinamgr&iiam revocare perpoemtentiara? Jam
propier moleetiae et Inconmioda, q u cadtitaa , *
corporis naturae conlingunt necessario, Deum ar- ;
bilrari roalorea e i i a n feciorem, aut bommw , ^
non ease creatorem existimare, ne eimul eiiam
* ,
eorum, quae nos angonl et cruciaitt, auctor judi- ,
cetur, nirais angusti ac demenits anlml est, homi- . , numque malum et bonom sensu dijudicantium,
,
qui nesciunt, id solum esse natara nostre bonum,
quod sensus non percipit, idque rursus malum,
, foaacv,
quod a vero boao aMenum est. Rebus autem mo- ,
lcsiie jueuadisvc bonom a malo diatinguere anima- , ,
lium ^esi rationis expertittm, in quae, quoniam
.
jneiHem cogitationetnqtw babenl, veri boni
^ognitio non cadit.
, * ) ,
,
.
\ ,

.

Mens primnm inftnitam ownibue i n rebtis B e i
magnilttdinem oogttans, et pelagus ilhid in qno
jiollum reperil vadaaa, admtrauir. Debade ebeta- ' ,
pescit, qttomodo rerura omnium eaeentiam ex .
ibilo procrearit. Faceesant hmc Gneoi, qtti ex ^ ,
nihito negant qotdqnam fleri. Nos, qoemadmodum ,
roagnifieeDti* divinse miilee est tcranintis, Ha aa- g , jrienikB poientiaeque m i l l u m eese finem dicHHus
^ Item de ppificio Dei, tancli Maximi*

Ejtndem.
^ormn quae facta sunt a Deo, partlm ratione ct
Tncnle pradiia sunt, i n eaque tum virtus, aut
vitium, lum stfenlia, aut ignorantia cadit; partim
diversa sunt corpora ex contrariis, nempe terra,
aqua, aere, Sgneque compacta. E t alia quidem
sunt corporie maleriaeque prorsus expertia, licet
quaedain ex his sint cura corporibus conjuncta :
alia ex maleria et iorma tamum conslant.
Ejusdem.
Qua de causa Deus renim oniverskalera fabricatus sft, licci invesligare. Nam bonitaie compulsus
cuucta procreavit, qoo benignitas ejus in plura ^
*ese diilunderet, omnibusque pro sno cuique modulo communicaret. Quoraodo autem baec, aat car
non anlea fecerit inquirere nefas esi. Elenim ex rcbus divinis aliae coroprehendi ab hominibas possunt,
aliae minime. Pelulani enino, inquit ilie, ei nullo {reno
cohibita investigatio homlnes (ere ptcecipites agit.
Ejutdem.
Qnaitior cx diviais proprielatibus, per quas
inmia consistunt, reguntar,et conservantnr, saroma
bcnignitaic Deus, cuin csseniiam ralione mcntcque
pnedkam procrearel, couimimicavit, essc, sempcr
esse, bonilaiem, ei sapicnliam. Horum duo tribuil
'sscmiae, nimirum ut esset, ct sempcr o s c t . Duo
rcliqua nempc bonilalem l sapicntiam, apla;

, ,
,
, ,
, , .
,

.
.
AV ' , l*
, ,
. ,
. ,
,
ar

.
e v a

.
; ,
, '
,
, >
, , . xk
,
,

105

PANOPLIA DOGMATICA. -

. VI.

-06

,
' , .
* , \ '
6 * *
, , \ ,
, ' '
5, , ,
*
, *
\

.



,
*
,
.

.
, .
^ .
*
.

animi iargitua est habiludini, ut quac per essentiam ipse est, eorum res procrcal pariicipes
fierent. Quamobrem bomo faclus esse dicilur ad
imaginem et ad similitudinem Dei. Ad imaginem
quidem, quoniam ex eo, qui esi, exsislit : et ex eo
qui semper esl, sexrper cxsislit. Quamvis cnim
Don sine principio sit, nuuquam tamen esse
desinet. Ad simililudinero vero, quoniam a bono
bouus, et a sapieme sapiens, Hcet ille sit ejusmodt
per naturam, ipse autem per graliam. Verum
cum oranes pariter bomines ad imaginem sint, soli
boni sapienlesqae sunt ad similimdinem.
Ejusdem.
Essentia omnis, quae ratione ac mente praediu
est, in aogelicam naturam dividttur el bumauaip.
Angelica rursum in duas veluti classes gregesque
secerniiur, in sanctas Poiestales, et exsecrandos daemones. Humana Uem secatur in duaspartes, in boinines pios et iinpios.

Bj&idem.
Intelligens dteiinr id, quod mente uiitur. Intelligitur id, quod raente comprehendhur. Intelligentis
cibus quodammodo est i d , quod animo meniequc
percipUur.lta quidem proprie; abusive auiem enunliantur ordine mulaio.
Ejmdem.
.
sludiosioribus est invesligandnm, qudcnam

sint illae res, quas facere coepit Deus, et q u rur , ,
. - sum illae quas nunquam coepit. Nam si requicvit
,
ab oronibus, quaa coepit facere, ab iliis profeclo
, . quas Jacere nunquam coepit, quievii nnnquam.

Quibus igitur impertilum est, ut sint, eae (emporis
,
babent iniliutn, quales sunt variae rerum oaluro*,
*
quibus ipsum nibilam st antiquius. Fuit enim
. *
aliquando, cum ipsae non essent. Teroporis auiem
. " ' ,
principium non babent, quae communicanlur,
,
quarum aliac rcs pei graliam pariicipes sunl, qualia
, esl booitas, el quidquid bonilatis ralione comprc ,
hendilur, el omnis viia, et ioimorlalilas, ct sim , , ,
plicitas, et iraniu:abilitas et inGnitas, et qiuc, ,
cunque in Dci essenlia consideraniur, quac nulium
, .
habent iniliuro lemporis. Nunquamenim aut virluic
,
aui ulla carum rerum, quae commemoralje sunt,
. , D ipsum nibiium fuit antiquius. Nunquara ennn fuii.
5, ,
cum ba* non essenl quac, quantum ad tempus per .
linet, sine principio suul, et ab omni aelerniialc
,
solum Deum babenl auclorem, ut sint. Nam quac in
' , .
lemporc coeperunt esse,etsunt, ctdicuntur idipsum
quod sunt, et dicuntur.

Ejuidem.

Nalurae lam i"lclligentes,quara sentienles accepe
ruularerum oinnium procreatore facullales, quibus
,
res ipsas comprcbenderent, intclbgentcs quidcm,
.
mentem et cogitationem, senlientes auiem ipsos
sensus
.
Ejusdem.
,
Procreator Deus largiiur tantummodo. Resautem
, .
omnesprocreatse et accipiunt,ellargiuDiur. Accipiuni
4

*207

EUTHYMII ZIGABENI

enim, ut sirtt, c l bchc sint. Largtuntur autem aliis , , .'

lantum, ut bcne sint. Alque cx liis i l l s , quae sunt
. '
corporis expertes lum dicendo, tum ageudo, tum
, ,
spectando largiuniur aliis, u l bene sint. Qua* vero *
corporeae sunt, dum speciantur dunlaxat. Ac sanctae
.
quidem illae Poleslates splendoris radtos inter se
,
vicissim communicanl el largiuntur. Hominifrus
, ,
\ero lum virlulem suam impartiunt, dum eos Deo

sitnilee rodduni: tum cogniiionis suae faciunt illos
, ,
parlicipes, duiu eos docenl aliquid vel de Deo su , bliraius, vclde rebuscorpore careiitibusprofundius,
, ^.
vel de corporeis exquisitius, vel de providentia
v e i i u s vt-1 de judicio cfarius
Ejusdem.
.
Kebusprocreaiis, ut simpliciter sint, peressentiam
* conressum esl; ut bcnc sini per liberam voiuntalem;
utscmper benesint, per graliam. Quiaulcmabeo
* . :
orcidunt, ut scmper bene sint, in id incnrrunt, ut

eeatper miaere sint.
.

TITULUS VII.
Ve divhia humanm carnis atsumOtiom. Areopagiue,
ex libro de divinis Nominibu$ cnp. 1.

1 '.
,

,
. '.
Siimma illaDivinhas singularller amat humanum
,
genus, qulppe quae in una suarum personarum vcrc
* $
aKjiic iniegre naturam nostram assumpsil, ad se
,
revocans, sibique applicans infimam bominuro bumi, ,
IUateni, ex qua, qoi simplex est, Jesus inexplicabili
, laiionecompositusest : etqui sternn^est, tcmporis
,
cxlcnsionem acccplt : et qui oiunem lotius naluras
* ordincm upramodum essenliae auperat, inlra natunc G
nostra terajinosgenitu3est ita lamen, ut quawpsius
jMiit propria/baudquaqnani muiata, airt coirfusa
.
conscnd.
t

Ejusdem ex cap. 2, de conjuncla ditlinrtaqiw

Divimtalii raiione.
Quinct.am (id quod in omiii iheologia maxiuie pcr$pituum csl) divina Jesu in nalura nostra forn>alio,
necoraiione ulla,explicari,ncc abullamenle, nec ab
ipsoquidem autiquissimorum angelorum primo potesiintciligi.Nam quodhamanain essentiam assumpeerit, cx mysieriis accepimus. Quomodo autem ex
virgineis sanguinibus, alia lege praeter naturam fortiiaius sit, etquomodosuper bumidam et insiabilem
aquae naiuram siccis pedibus moleui corpoream et
uiaieriae pondus babenlibus arabalaveril, et reliqua
oinnia,qua3 nalura prestantiora in ipso Jesuconsidcranlf r, cffeccril, iguorainus.
yjuidem^ex epislola.ad Gaium medicum.
Uuomodo,.ioquies,Jesus, qui omnibus anlecellit,
cuui omnibus per essentiam conslitutus esl ? Neque
eniin, ut csl bominum auctor, sed ui tola ipsa holuiuis cssentia vcre homo exsistit, bomo dicitur. Nos
auiem non huroana raiione iesum definimus. Neque
cnim esl bouio lanluin, neque essenlia prajslantior,
quatetius bomo solum ; sed vere esl bomo, qui cximie bumines diiigens supra bouiines, c l sccuudum
bomines, ex horainum essealia, c u n csscntia supc-

.
,
' ,
, ,
.
:
*
,

^ ',

.

.
, , :
;
, ' '
.
.
, , ,
,
, ,
'- h .

i09

PANOPLIA DOGMATICA. -

. VII.

rior esset, eseentiam assumpsitbumanam, et cssenlia

. ' ,
Umen omnern eeseniiam superante, ut qui sempcr
,
essenlia sit exellenlior, quam plenissimue. Hac n i .
mirumexuberansexcellentia, cum ad noeiram esacn ,
liam vere descenderel, eam raifone ipsftro es9entiani
, superante aseumpsit, ei res bumanas sopra homineni
, ' $ gessit. Indieia suni, Virgoaupranataram concipiens,
, - etaqua instabHis pedum ex materia ronsiaiHium et
,
terrenorum pondus suslinene et nihih cedens, sed
,
potenlia naturam aquae vincente ad sotidam se redi ; ,
gens firmiiatein. Quisca prae multUudine perseqna , ,
lur, ex quibus,qui divinc cernit,supra intelligenliam
, ' ,
inlelligel, illa etiam, quse de bamaniiate Jesn affir ,
inaniur, excellentissimse negationis vira obtinere?
. Atque ut eorum sumraam paucis coinplectamnr.
'

, ,
neque bomo erat, non quod non esset boino, sed
.
quod ex bomiifibus, preetantius, quam botmnes, ct
cupra boiuinem vere bomo factus cat, et deinceps eqae divinam ut Dens, neque bumanam ut boroo,
sed (Deo bomine faclo) novam quarodam ex divina bumanaqde ratione permistam aclionem nobiscum
xersans exhibuiu
.
Ejutdem % tkeelogicU elememis.
Sed quoniam soo erga nos amore incilaius ad
, ,
nostram asque nataram vcnit, et qui aumimis Dcus
(
esl, vere factus et vocaios est bomo (propilia sim,
),
q u meniem etralionem superantia a nobiscele , ,
brantur), in bieqaoque viseju* natara esaentiaqae

sabHroior exsislit. Non solum qnia nibH propier inex. ,
plicabilem exinanilionem in exuberanle sua pteni
tudine perpessus, se nobis sine immutatione et eon , * - fasione commniilcavit, verura eUam(qood reram
, omnium admirabiliQDi estmaxime admirabtte) toiis,
.
quse naluralia e w i l , supra naiufam fuit, in iis, qoaead
essenUam perimeot, super eseenliaiD, omuia qoae nostra sunt, ex nobis, et supra nos exeellenti ratione
1

15.

.

'
, 6 , , ,
,

Ejutdem ex iibro de ccclesiaslica hierarchia.

Infinila divinae booitatis erga genus bumanum
benevoleniia vere q u nostra sunt, assumens sino
peecato, seqoe bumilitati nostrae conjungeoa, etqiue
propria ipsius sunt, sine ulla proraus confuaionc
iuunmuuooeque rclineus, nobis jana ut cognaus ae
communicavit, et nos bonorum suorum panicipes

tccit.

Ejusdem libro de cctlesti hierarchia.

. D
Yerom, ut snmmas item ac divinas sacrae Scrip
lurae demonitrationesconlemplefnar, vtdco ipsum
*
etiam ieaum, qui sublimium esaentiarum est auclor
,
essenlia aublimior, cuca ad nos sine uila sui comniu * ,
tatione venissel, a lege atque ordiae bomini congru ' eute, quem ipee statueratet elcgerat, non recederc,
, '
aed Patris et Dei mandalis, quaeper angelos dederau
' summisse obieniperare.
.
" ^

.
,
,
; ( :!

Uem de divina humanie carnis aisumplione. magni Grcgorii T/icologi oratione in d'um Nalalem Domini
nostri Jesu Clirisli.
Sca posleaquam invidia diaboli et fraudulenia
illius vi,quam mulier ui etimbeciHior perpessa cs(,
et ad pcrsuadcndumaptior oblrusit viro (o indrinu

211

EUTHYMII ZIGABENI

212

Ulemmeamlmeaenimefitprimt ptrealis infirmitas) ),

mandati, qe#d acceperat ipse oblitus eat, et amaro
, ";
pomi gustalu superalus, simul et a ligno vilae, et a
; , ,
paradiso, et a D D tanquam exaul extruditur, et
( ,
pelliceis induitur veslimentis, craaetore uimirum car- , ne q u mortem subiret, el spiritui repugnareu Ac , , .
primum quidem agnoscit turpitudinemsuam,atqe
,
idao ae Dei conspeelum fugiens abscondil. Hic 4a. ,
men luerater moriein, per quam paccatum abscindi t ,
tur, ne miseria sit immortalie, et cum aupplicio be- * .
neficiuiB cpnjuoclum eeroatar. Hac enioi ratione
. Deus, u l m i h i quidem persuadeo, puBit. Oeterum
,
cum variis occaaionibus alque tejnporibus humanum

genus muliorum peccatorura, quttilla nialitiaeradix
, , , ,
proluierat, roullia modis, nempe oratiope, lege, , , , , /
propbeiis, beneQtuU, miiiis, plagte eluvioaibus,
, , , , incendiis, bellie, vjclorue, cladibas, prodigiis ex
, , , ,
euelo, ex aere, ex terra, ex mari, jneperatis bominura, , , ' civUaluei, genliuai everaioBibus, qu.ibus'ralionibus
,
nibil aliud agebatur, nisi ut raalitia conlcrerelur,

frustrapriue essai adroonituai el reprphensum, et
^^, , , ,
majoribuspeceatis, m iBuluishOMWCHiiis, adulteriis,
, ,
perjuriie,Huani8 bn>muoi anwibus et (quod o , ,
utam maloryro gravU&uniH* ^rat) simulacroruoi

culta, qwo boratae egjbeo*o Prpcreaiore ad rcs
,
precroataa aetewtes et adorandae ae qoqver^ebajit,
.
fa*4ri*gereiwr. gravioraqua jam q w u o d l morbi
, , 6
ra*dian>e4icanioiiUque r e q n i w e m , majara gra- , , ,
vioraque eual adbibita* tasuro eaim DeiVecbuin,

f

quod eatante sawmla, q*Od pomprebeadi B O Q p o l e s t ,

quod oarpoe noa b a b t t (et qtt#eq*nlur), ipsa Dei
Hago inOQiniaUbilis, Patsit definitio ral^e,
imaginen, q o a m horoiai impree&erat, ipse euwipit,
et propter carnem, carnem gerft, et aaimo ratione
praedilopro saluteanimi mei commiscetur, u l s i m i l i
sirailera purget, in omnibus deoique, peccato tamen
excepto,fil homo. Ex Yirglne, cujua aniraum et carnem 8|fiiiaae ante pprgaverat, nascUor. Decebat enim,
u t e i bberoruro eoseeptia bonorareiur, ot illi l a m n
in honore virginiias aeteferretur; atqee i u hemana
forroa aBsamptaad B Q S progredtior u n a n ex faebus
eontrariis, carne et spiritu, eonstans, qQorum hic
diviaitalem tribuebat, illa divinilate afiQciebatur ( o

, ^ ,
,
, ,
, , ,
.
,
.
, ,
, , (
, ! ) ,
, ,
,
, '

novam jQialtOBeipt amjuectiOBCaj admiitabilem ! ) * lile, quieaieQeoior,effiiuir; qui craatore8t,creatur;

, *
qui conprebendi noa poteai, vioeolo buroani animi
|
divinitatem et c a n i t craasitndiaem copulaate com- ; ; prebendUur. Qui d i u t alioa, pauper I t . Garnis
, .
enim uese paupertatem anapleciitur, al ego divinilatie
, ,
ejus dtvilias ateequar. Qui plenos eei, exiBaoiiiir,
. paramper eniai glorUm eaam aluit exhauriri, aiego
,
plenitudinis ejus particeps eiReiar.Qasenam amit b
,
bonilatis diviti ? Quodnam circa me mysterium
.
apparet ? Egoimaginem,cju8 pariiceps faclug erani, nonservavi.Illeearnem meam 6ucipit,ni etimagi*
nem servet, et carnem reddat immorlalem. Alteram init societatem priore socielate eo quidem longe
admirabiliorem, quod in priore, praestaulius quod erat, commaoicavii; in posteriore, quod delerius eral
accepit.
n

Ejusdem in Sancta Lumina.

Nam quia malitix invenlor, qui seinvictum exisli-

213

PANOPLIA DOGMATICA. - t l T . VII

814

. ^ 5 *;, mabat, nos spe divinilatis aiHcfaw d^ceperat,; ipse

- ' '
carnis objecla tanqaam esca propoata decipiuir, et
, *
dura se patat Atfam invadere, in Deum incWit: Atque
, Ha n o m Adam veterem servat, et cariris condem^ .
B a t i o M i n earoe dissolvit, et mortem ipsam morle
afficit.

.
& xaV ,
* .', *
, *

#
t

. ,
, .
, .
, ' *,

&*
.

.
,
, ,
.

Ex tadem oratione.
Ftttoe Deifi*etlam hominisfllius, necab co, quod
erat, immulatar, ged accipit,qaod non erat, ut(qua
HMes eat in homitiee benevoleniia) came tanquam
fdo iivterjecto nobiecuih ?ersans, qai comprehendi
ften poterat, eomprehendatar. Purum enim divinitatis cjue eplondorem natura, quae glgnitur atque
cormnpHur, non poteral susiinere.
EJusdem, epittola prima ad Ctedonium.
Ulraque sk eonjtingumnr, ut unam sinl, ctimDeire
bomo fiat, et homo Detw.
Ejusdtan exoratiom 2 de Fitto*
Ulramqae qaidera est unont, mm natora taraeti,
ged conjunciione.
EjiMdem orafrme in Sartcta Lumina.
Et boe deifieatiooe Detra.
Eju$demex oratione In PatcHa.
Bf propter bominem asaamptirm, qoi diviniiate
tnonelus eat, et factua id, a quo l n w t c t u s erat, et

ahaut Dene, eieenim atideo dieere.

efcr j M - Ejutdem, oratione, qua adbaptisma eokottamr.
.
Totum homuttm, ei toiuaa Deun pvo tmo
~ , . g
qfu passiie erat, ui toil ubt aalviem eUrgtreuir, , ' -
tan peccafi olv&s eDs^emnailoiMaav

Ex wden 09aimus.

.
Tanium bomo proptejr le, q^aniUM Ui profter
, . ' >
illum Doua.
.
Ex eadem eralitm^

.
Veoiat
iierum
^ndieatuFiis vivoa e* Hortva, no
" ^
, - jajn amplius oaro, nec a e corpora, cfciviHiore tamit
* $ c o r p o r e , rationibua i l l i s , qoae ipee Btovit ul et ab
iUis cernatur, quieum cruci aifixeruai efc amteat
,
aine crasaiiudine Deua.
.

*& rrfc ,
+ divina t/ kmn*wmrarttiaaaumptiom. riiNy*** poutificu oraliote cateohitica.

.
Per q^em oporiebat ia prisiinum graliaa etatuoi

; f> bominem revocari ? cui poiiseimum conventebal,
, , lapsum excitare? perd^am realituere ? errantemia
; viam reducere? cviaara alii, nisi plane natur
ipsius Domino? Cui enini iniiio vilam largiUia^
;
erat, ei soli et licebai et conveniebal, eamdem amig^

aam recuperare* Uominera in principio factum a
^
, * ^ Deo ^x mysterio veritatis inteUigimus; euradem,
profligatusac perditus esset, a Deo con ,
semlum dicimus. Atque b c quidem, qui vide. '
, rint esse consentanea, ab eaque noiiono, quam
^ habemuH de Deo, minioie abborreniia, forte conee dent, ea vero, quae sequuntur, quibus disposUio , >' - nis mysterium maxime ionitiLur^ noa ita facile :
* nempe bominem esse factum, ex puero ad perfeclain aeiaiem crevisse, cdisse, bibisse, labof,$ow ,

215

EUTHYMII ZIGABENI

216

no, molestiis affectum esse, lacrymasse, calunmias, , , , ,

judicium, cmcem ac moriem fuisse perpessum, in
, , scpulcroque positum. Haec enim, quae mysierio
, \ ,
comprehenduntur, animos eoruro, qui sunt infir- . mioros in fide, ilebilitant infringunlque, ne illa,
, ,
quaedeinceps sequunlur, propier ea, quse dicta sunt, suscipiant. Nara Deo dignam ex inferis exci .
tationcm ideo non eoncedunt, ne morlem Deo in-
digfiam admittant. Ego vero iUud raibi priuefacien- .
dum puto, ut paulisper a crassa carnis hebetudine
recedam, el boncsiurn ipsum per se considerem,
, * ,
ostendamque non csse ejusraodi, itf his notis, qui-
bus earum utraque describaiur. Neminera eorum, .
quisani sunt, negaturum exislimo, unuui iUud

omnino esse dedecus, eamque unara turpiiudinem,
, .
quae vitii foediiale definilur, a qua quidquid alie- ^ ; \ .
mim s i i , id ab ouoni remotum esse dedecore ac
(urpiludine : Deum vero cuncta dtcere, q u in re . gione cernuoiur bonestalis. Quae cum ita sint, aut
, , ,
wiiumesse demonsireni, nasci, nulriri, augeri, , ,
ad naturae perfeclionem progredi, mori, revivis- , ,
cere : aut gi quae dicta sunt, a vitio remola esse ,
concedunt, necessario non esse turpia fateantur. .
Cum igitut declaralum aii, bonesta esse, quae ab \
oroni fcedilale yiiii abborreot, nonne ut ainentes ,
iiriserandi sunt, qui booesta Deo asseruni non con- \ ;
venire ? At bumana, inquient, natura exiguis ter , , \ minis tircumscribitur, Deus autem esl infinitu3.
, .
Quonam igitur pacto quod inilnitum esl, indivl ;
duo corpusculo concludaiur? Eequia dictt, inQni- C , ,
u m divinitatis vim came tanquam va*e altquo , ;
circumscriptam iuisse, cum ne in natura quidem
%
nostra mens ipsacarnis terminis circumscribalur ?
, '
N a n corporis moles propriis partibus definitur,

nnimus autem mentis cogilationisque motibus com, ; '
ineans per omues res procreatas ad^ccelos usque ,
eonseendit, ad inflmas maris partes penetrat, longe , ,
lateque per totum orbem evagaiur, et ad ea, q u ,
sub terra aunt accedit soleriia sua, quinetiam eorum

q u a aupra coelos geruntur, intelligeniiara pleruro-
que consequitur, nec pondere corporis impeditar.
,
Quod si animus bominis, natune necessilaie corpori
, >
t-onjunclus, ubique est, quid cogit nos diccre, car '
nts nalura divinitatem prapediri? cnr non potius
,
eorum exemplo, quae nobis concessa sant, qood ^
divinam deceat dispositionem, conjicimas et cogi
taiuus? Sicut enlm inlucerna materiam circumple ; '
xura ignem aspiciimis, eumque a materia, quae

ipsum attingit, ratione dislinguhnus, qiiae lamen
,
re ipsa disttngui non possunt, ut flamroa per se a
, ,
maieria sejuncta ostendatur, sed utraque unura
'
el ( nullus autem id mihi suroat in boc exemplo,
' ,
quod ignis corrumpatur, scd hi solum accipiens,
' (
quod similitudini convenit, quae ab ea sunt alieua
repudict), quid prohibet, qtiineodcm modo, quo
, '
ecrnimusflammam attingerc subjeciam materiam,
;, *)
necin ea lamen includi, beo dignam .cogilationcm
, ;
sustipamus, crcdamusque naturam divinam ita
, ,
conjungi atquc unum ficri cum bumana nalura,
, ;
9

217
P A N O P L I A DuGMATICA. - . VII.
218
, t in ipsa conjunctione ntque unitale, quamvis in
,
bominc Deussit, nullatamen circumscriptione con ,
cludatur ? Quod si quacris, quomodo Deus cum ho ;
mine commistus sit, prius considera conjunclio , - ncm anirai cum carne lua, qui quidem animns, si
, .
inlelligere non potes, qua ratione cum corpore co , ' puletur, niulto minus existima le posse asscqui,
,
quo pacto Deus cum hominc conjungatur. Veruro,
. '*
qiieniadmodum in te credis aliud quiddam esse ani' - mum, quam corpus sit, quoniam corpus ab animo
.,
dcserluin, cadaver cvadit, atque iners fit, el ad
,
agcndum inutile, licet conjunclionis ralioncra igno
rcs; sic etiam in Dei cum homiue conjunctioue confitemur divinara naluram caducx inorlalique modis

omnibus dignitate praeslare, qua raltone auiem
% ,
^ efliciatur ipsa conjunctio non possumus intelligere,
. - Quod Oeus in hominis natura genilus s i l , ex rebus
| adroirandis, quae visae scriptaeque sunt, non ambi , ' gimus, rationem auiem ac modum, ut majorem,
- quam a nobis percipi possit, omiuimus indagare.
. Neque eniro, cum rcs omnes corporeas, elqua? mente

solum percipiantur a natura incorporea, et qure
, creala non est, procrealas esse credimus, unde
.
aut quouiodo factae sitit, invesligamus; ee.l cum
, ^
mundum fuisse condiium acceperimus, ralionem,
, ^ qua conditus fuerit curiose non exquirimus, quippe
. qui plane sciamus, eain nullo modo posse percipl
aut explicari. Quod autcm Deus in carne nobis ap .
parrrerit, si quis demonstraliones inquirit, is ejus
* opcra conspiciat. Nam el quod Deus ipsc sit nullo
. "
alio
- nisi operum ipsius leslimonio
*:.. .
comprobalur.
, Ut igiiur reruni univcrsilatem iniuentes, earum :,
que moderalionem el ordinem, vitaeque nostr*
eommoda divinitus duta considcranles, vim qnani , dam raundi effectricem conservatricemque cognos * cimus, eic in Deo nobis per carnem paiefaclo ad
miranda illius opera similia iis, quae scripla sunt^
quibus, lanquam nolis natura divina declaralur,.
,
locuples nobis divinitalis ejus teslimonium affe' .
runi. Dei namque esse cognoscimus, boininibu
viUm iribuere ; Dei, ea, quae sunt, provideuliar
*
ttieri ac conservare ; Dei, cibum ei potum iis ,qua&

In carne viiam degunt, elargiri; Dei, de panperi- * - bas el indigeniibus bene mercri ; Dei, naturani quie
/ inlirmitale sua de recta via deflexerat, reducere
ad sanitalem, et in pristinum slatum revocare; Dci,
* cunctis aeque rebus procreatis imperare, lerrae, ma , , , ,
ri, aeri, el iis, q u supra aerem siia sunt; Dei, per*
, petuam in omnia potestalem babere, imprimisquc
. esse morte et corruptione saperiorem. Horum s l
qoid in bistoria, qua vita ipsius describitur, desi
deraretur, illi, qui a religionc sunt alicni, meriia
,
mysterium nostrum repudiarent, Sin omnia, qui * * ,
busDeus cognoscilur, in ea conspiciuntur, quid
,
prohibet, quo minus fidem religioBemqoe susci ;>, , }
pias? At enim, inquies, nasci aique obire propria
. *
^ sunt bujusce carnis. Concedo; verum ea, qua? orlum
ejus- praecesscrunt, quaeque mortem sunt subsc . ;
cuia, communem naiursc Hoslrse condiiionciu supe ,
, !

219

EUTHYMII ZlGABENl

220

rant. Nam si ulrumque lerminum humanae vilae

consideres, vrJebis, unde incipiamus, et quodeducaraur. corruptione cnim principium ducimus,
el in corruplionem desiniraus. Ejus aulem nec orlum, nec mortera excepii corruplio. Hoc libi admiranduui vidctur, c i incredibile? Gaudeo. Q u *
enim supra,quam credi possint, admirabilia putas,
ca supra naluram esse conOleris. Quapropler hoctibi
divinilatis ejus ccrlissimum sit arguinenlum, quod,
quac dc itlo praedicantur, non sequunlnr onmino
ordinero naiuralem. Eteniro si ea, quae de Cbristo
memoria? prodila sunt, nalurac lerminis omnia
conlinerentur, ubi illius essct diviniias? Cura vero
raultorum, quibus fldem non Iiabes, raiio naturam superel, baec ipsa leslimonio sunt, illum, quem
pr.vdicamus Deum eliam esse. Homines eniin generaniur ex parentum conjunclione, et post morlt m ipsam corrumpuniur. Q u si de ipso dicerentur, Deum esse non posses exislimare, queui eamdem, quam nos, habere naturse conditionem intcliigeres. At cum ilium natum quidem esse audis,
sed nasccndi ratione coramunem naiurae nostrae
ordinem superasse, eumdemque mortuuoj quidero,
sed corrupiionem non attigi&se, conseqaeus foret,
ul si alterulrum tibi credendum oon esset, honiioem poiius eum esse non credercs, unum ex iis,
qui in natura consptctuntur, et quem non esse hontinem crederes, eura neceesario Deam arbitrareris. Qui enim eum orium esse memoria* tradidit,
k

, ,
.
, . ; .
, *
, .
, *
.
, ;
,
, \
. "
,
. ,

.
,
,
,
*
, vfj
.
, !
^.

.
, ^
.

.
*
,
.


.

idem ex Virgiue natum testaius est. Quamobrem

si scriploris verba te adducuot, ut natum credas,
eadem scriptoris verba libi illum ita natum esse
persuadeanl. Qui enim ortum ipsius enarravit,
idem eum ex Yirgine adjunxit exstitisse. Et qui
de morte meiitionem fecit, resurreclionem etiam
post mortera est lesiatus. Quod sl ex i i s , quaa
audis, ct mortaum, et genitum esse concedis, ex
eisdem dabis omniDO, et orium, et morlem ejus
a corruplione procul abfuisse. Q u si naturam
auperant, is intra naturani non conlinelur, qui,
propler haec natura superior fuiasedemoaatraUr.
Exeadem oratione.
Quaenam igilur, inquies, causa fuit, cur ad iatam
bumiliutem seae demiueret Deos, ex qua fidea
dubia redderotur, cum ipee ratione, q u nec per- D
cipi, nec coraprebeadi, nec expbeart poiest, quippo
qiua oronem cogiiationeiu omaemque magaitudiuem superai, buman naiane sordibus Smraiscereiur, ob quara abjectam alque bumilem demissioBeiD reliqua eliam ipsius facu sublimia negligerentur? Ad boc eliam quid respondere oporieat,
uon ignoraious. T u . qui causam quaerls, qnaro^
obrem Deu faclus sit homo, si divina beneficia
absluleris cx buraana vtta, unde Deuro agnoscas,
non babebis. Beoemereniem enim de nobis ex muncribus ejus agnoscknus. Ula eoim, q u Cacla sunt,
conspicientes, munificam effectoria naturara intelligiiaus. itaque si benignitaa et buinaailaa divinaa
paturae indicium est, ralionem babes, quam requi-

.
, ,
,
, , ,
, ,

, %
;
.
;
,
; . *
,
. ,

.
,
akiav

221

PANOPLIA DOGMATICA. - . VII.

282

' - rie : causam babes, cur ad homines deacenderit

*
Deus. Egebat medico natara nostra, qui morbos ct

segriuidines curaret seas. Qui lapsas jacebat homo,
* 6
ejus opera, a quo excitaretur, indigebat. Qui a vila
^
discesseral, egebat illius auxilio, qui se in vilam re * vocaret. Egebat iltias ope, a quo reduceretur in p r i ,
stinum bonorum statom qui a perfruendis bonis exci ,
derat. Egebat lucis prseatantia, qui in lenebris eoer .
cebatur. Requirebac semlor^m captivus, vinctus
,
tntorem, liberatorem ille, qui sub servitutis jugo
detinebatur. Parvane erant baec et indigna, quae
; ' , \, Deus ipse susciperet, atque prestaret, ad naluraru , que bumanam visitandam descenderel, quae lam
. ,
miserabiliter atque infeliciter affeela erat? A l l i c e , ' ^ bat, inqutes, Deo, ut nihil ipse paterelur, dc ho
mine bene mereri. Qui enim mundum uuiversum,
, cum nullus essct, consilio et solo voluntaiis motu
ex nihito constilueral, cur non idem, si tam ilN
; ,
id erat cordi, bominem divin$ poteslalis auctoritate
,
ex adversarii dominalu liberatum in pristtnum sta ,
luin restiiuU? Cur taro longas persecutus esi vias,
, ,
dum corporis naturam assuroil ? dam nascens in

vitam ingreditur? dum omnem ordine transigit
, >
aetatcm suam, morlemque tandem degusiat, et pro, ; - prio corpore ad vilam revocato propositum sibi
- flnem assequitur, quasi in excclsa diviuilalis g!oria manens omisso tam longo circuitu hominem
' ,
jussu servare non possei ? Necesse est, eitam tsiis
argumentis refpondere, veritatemque deiendere
. ^
- C elaperire, ne qua vis fldei religionique iiiferalur ab
. * , ,
iis, qui mysterii rationem curiose inquirunt. P r i , ,
mum igimr, quid virtutl e conirario respondeat,
.
consideremus. Ut lucl tencbra?, ut mors v i t , sic
,
viriuti vitfum conlrarium est, ac nihil praelerea
.- , , ,
aliud. Queinadmodum eiiim, ciim multse sinl rcs
, ,
in natura, nulla lamen luci, vitacque econtrario op , ponitur, non lapis, non lignum, aon aqua, non
* homo, nulla denique alia, praeter illas, quas vcrc
cognoscimus ipsis esee contrariae, tenebras nimi
. ,
rum et mors ; sic eliam in virtuie flt,, cui nibtl *
,
contrario quis opposuerit, pneter vitiura. Quare s l
,
in Dei ortu vilium aliquod inesse dicendo concessi
mus,lcmpuserat, u l quicontradicit, fidem nostranx
* invaderet, quod absurda, naturaque divinae. mini, , , ^ meconvenientia tradidissemus. Neque enim fas fuit
,
ipsam sapieuitam, etbonitatem, et immorlalitatem,
. et si quid aliud pr&Qlarmn cogilari dicique potest,
, , asaerere iu contraria decidisse. Qiod si vera virlus
, , ' , est Daus, nalura aulem virluti non est contraria,
, sed vitium, Deqs vero non in vitio, sed in homi , ,
nis naiqra nalus est, nec quidquam indecorum
, ac lurpe, pratter vigi affectioncm, inqua Dens
, nec fuit, nec esse p o l u i t : quid verenlur couftteri,
$ Oeum naluram humanam induisse, curo in bominis
;
conslructione nihil virtuti conlrarium csse cer, , naluri? Neque enhii quod ralionc, cogiiatioHe,
, > \, inente prxditus est, aut ad scicnliam
perci . ' , ,
piendam idoncus, nec quidquam aliud eorum, <IU<B
,
naturie bumana propria sunt, abhoircnt a

2.3
EUTIIYAIII Z I G A B E . X I
224
* deflnitione virluiis. At ipsa, inquics, nostri corpuris i L .
immulalio quid alitul es(, quam aflectio ac perlur- . \ , balio, a qua, qui in corpore eal, abesse noa potesl?

Deusautem omnis perlurbationis eslexpers. Quam- .
obrem Deo alieua est baec opinio, si quidem Deura,
,
qui natura sua vacat oioni pcrlurbalione, ad eain
, .
degustandaro venisse pradicaiis. Ad haec quoque ,
confuianda eamdem ralionem adbibebiinus, dicem , , '
usque affeciionem, seu perlurbalioneoi dupliciler
accipi, proprie el improprie. Q u enim voluntatent
,
ailingit, eamque a virlule deducil ad vilium, vere ,
dicilur perlurbatio. Quae aulein ordine quodain suo , ^
per naturain coiomeat atque progreditur, ca raagis ,
proprie aclio, quara perturbalio possel appdlari,
,
qualis esl orlus, augmeutuni, subjeclique per ac- I .
cessionem secessionemque cibi conservalio, et ad
,
corpus vel consliluendum coilio et concursus , ,
lemenloruin, vel dissolvendum eorumdem distrac- ; lio, ei ad propi iuw cujusque locum rediiua atque ; ;aecesdio. Uiram igilur barum myslerium noslrum , ,
asscrii Deuni aiiigisse? eaiuae, quae proprie pertur-
baiio vocatur, ei viiium est, an illam, quae nibil ,
aliud est, quain aclio, et oiotus quidain naturalis? *
Si enim in inolibus illis pravis ac repudiaodis Deuiu
, esse nalum coniendereinus, doclrinam absurdam ,
cffugere oporlorel, u l quae aibil sani iraderet de
;
uatura divina. Cum autem dicamus, Deum naiuram ,
buinanaiu, cujus idem ipse auctor effeciorque fuit,
.
assunipsisse, quid absurduiu, aut quod Deo minus
^,
cunvenial, predicamus? Nibil eniin de illo creden . '
dum iradiiuus, quod periurbalionem, aul vilium,
, ' aul lurpitudinem signiflcel. Neque enim medicum
. ' , ,
norbo affici dicimus, quando inorbo laborantes
,
curat. Naui licet eos iuvisat el atlingat, ipse tainen

uuilo oiorbi iucoinuiodo afficitur. Quod si nasci
^ . non est lualftm, ne vivere quidem raalum esse
.
dixeris. A l voluptatis aueclio, inquies, quae orlum
, , aulecedit, viveiuiumque ad malum vitiutnque pro ,
peusio, nalura nostra sunt raorbi. Quid luui,? cum
;
ab utroque liberuui ipsuni fuisse mysierium iradai?
, '
Q.iud si ei siae voluptate geuiius est, et viiara a

viiio remolifisimam egil, ecquod reliquuin esi nia . luin, cujus Deum parlicipem* pietaiis mysieriuni
,
dical exslilisse? Sin aliquis aniini a corpore sejunc .
liouem nialum appellat, is sequura erat, ui prius

conjunclionem uiriusque malum appellaret. Nam si
, , "
copulaloruin disjuuctio mala est, ct disjunctorum
,
copulatio est maia. Utrobique enim est quidam
. ,
luolus, ul quemadmodum consequenleni vocas, sic
, , *
etiaiu prjecedenleiu vocare debeas. Quocirca si prior
, ,
iiiolus, quem ortum nominas, non esi malus, ne
, *
poslerior quidcm, quem morleui dicis, qua corporis
animique conjuuclio distrahitur, maliis poterit .
appellari. Nos autem Deum dicimus in uiroque
fuisse molu, tum in illo, quo anhnus et corpus , ' ,
* .
cuncurnint, tuin in eo, per quem animus a corpore
(

acparalur.
Ex eadem oralione.
Cuiu auicui uuus sUoniDibus hominibus ad viiam

.
*

225

PAKOPLIA DOGMATICA. -

. VII.

526

, - \ aditns, unde oportebat accedentem ad nos Deum

; , in viiain ingredi? coelo, rnquiet ille forlassc, qui

pr reationis bumanae ralione ul ingloriani tor . * pcroqqe despicit. A l in coelo non erat humanum
,
genus, nec ullus vitiorum morbus ad sunimas illas
. ,
cobli sedes aspirabat; ubi aulein malum non erat,
,
ibi nec bominum vita versabalur. Quomodo igiiur
,
c coelo quispiam quaerat Deo homincm, vel potius
,
effigicm quamdam, ac simulacrum bominis affingi?
; '
Ecquae nalure noslrae cauiio fuisset adbibita, si
, ,
cum lerrestre animal laboraret, coelesiiam aliquod
;
dmnam admissionem suscepissei? rsequr. eniin
,
grotas curari potesl, nisiparli laboranli proprinni
.
admovcatur medicamenium. Itaque ciim in terra
, esset, qui aegrotabat, si divina polenlia dignitatis
, & babila ralione agrolantem non auigissel,inu ,
tilc fuisset bomini divinae potcnlice sludiuin, itlis
adhibilum, quse nihil ad nos pertinereni. iEque
. \ , enira dmnitate fuissel indignum, si fas cst ilia
quippiaro indignum prxler vitium dicore, remcd urn
*
minus aptum ei appositum excogitare. Quid, quod
, - eum, qui nalurre nostne condilionein bumiliorem
pniat, quam ut divinam magnitudinem dcccal,
, nih.lo magis consolalar, quod coeleste corpus, quam
. quod terrenum Dcus induerit? Ab illo enim qui
,
naturae suae sublimitate tam excelsus est, ui nibil
ad eum aspirare queat, omnes rcs procrcate ex
, . aequo distanf, omnesei pariter cedant. Is onim, ad
- quem prorsus non potest accedi, non est ejtismodi,
, , '
utadeum aliae res aditum habcanl, aliae non ha . " , C beanl, sed omnibusaequaliter praeslalatqueanlecellif.
,
Quamobrem, cum illuc medendi facultaiem acccdere
; faleamur, ubi morbus esl, quid Deo credimas
,
indignum? A l naiuram nosiram insectanlnr, nas , - cendique raodum exagiiant, eaque re se id assecu ,
turos exisiimanl, ut mysterium irrideatur, quod

Deo sit indignum, ejosmodi ingressu ad couimunoiu
. * boniiuum vitam acccssisse. Ad haec anlea quoqao
, respoodimus, nihil esse turpe diviiue nalura, nisi^
, vilium etquae cum vilio conjuncta sunt, naiura
. , aulem ordinem divino consilio et lege consliiutum
, ^
ab oroni vitio remotum esse. Nam si quid in ea ut
. " ' turpe atque indecorura reprebendi possel, id ipsum
,
in ejus recideret auctorcm Deum. Quod si a vitio
1

s u

.
V
t
~T
. .,
'.
_-.._. ^
u
....

,
,
, '


,
;
,

.
; * -

Deus sejunclus est, et vitio natura caret, et mysle in

! m bomine
1 > ! Deum,
^**
n A A in
i n vilio
rilirv
n n f 11 m
I.Arlil
rium
non
nalum
tradit,
et bominis unns est in vitam ingressus, per quem
quod genitum est, edilur 10 viialem banc lucem,
ecquam aliani isii in vitam introeundi ralionem
Deo praescribunt ? Nam, quod Ueum potentia sua
invisere debuisse naluram in vitio aegrotanteiu
judicant, recte seniiunt : quod autem visendi modum improbant, jgnorani, oiunem corporis fabricam eodem esse bonoris ac pretii loco, et nihil
eorum, quae vilaro assecuta sum, ut despeclum aut
turpe reprehendi; omnia enim humanorum membrorum inslrumeola lendunt ad unum illum Gneio,
ut botuo conscrveiur in viia. Pars igitur eorum
praesentem vitain luetur, quae ad varios usus :la

227

EUTHYMII

ZIGABENI

dislributa sunl, tit bomo per illa seuliendi agendique , 6 ; } (&

.
muneribus fungatur. Pars est ad procreanduw
,
accommodala, quae prospicil in fulurnm, naluneque
, '
successionem subminislral. Quare si consideratur
utilitas, quonam illorura, quae in bonore sunt baec *
inferiera, vel potius si recle loqui volurous, quonam *
.
illoram oon saperiora judicentur? Neque enim pcr
,
oculos, neque per linguam, aeque per aliud senttendi instrumentura geuus nostrum perpetuo conser- ;
valtiiv. Haec enim, ut dicUma est, prseseniis vit ;
commodis consulunt. IUa vero bumani gencris im- , , ,
mortalilaieai oonservant, morlisque vini assidue noa

oppugnantem quodammodo infringunt, debilitant,
. , ,
atque mritani faciunt. Semper eniio quod deficit,
. '
novo partu insiaorat nalura. Quae cum ita sint,
, *
quid absurdi myalerium noslrum ampieclitur, si &
quibus instrumenlis cum morte nalura decerlat, iis
,
ex pura Yirgine Deus humanae vitae coftjnnclus esl?
.
,
, ' *
eadem -oratione.

.
Cur autera cum iniiio peccalum vigeret, non in
, ,
ipso slalim orlu per bumanae carnis assumplionem

oppressum fuil, atque provteum ne latius serperet ; '
* " ,
e% propagaretur ? Facilis re&ponsio esl. Quoniam
is, qui naturae coosulebat, sapienlia et providenua
distulit beneficium erga noe suam. Nam et in cor- . ,
poris morbis cum aliquia bumor corruptus meaius ,
occupavit, medicx facu)tatis perili oon prius adbi
bftiit asiringenlia medicamenla, quani i d , iquod na- ^ ,
ture coiUrarium inlus diffusum
effu
- - - -est,
- - se
- - totum
~

derit, eo aulem ad superQciem exlracto remediis
, *
ntunlur suls. Quoniam igilur maliliaB morbus ,
sem 1 naluram bumanani invaserat, exspeclavii
.
orbis medicus, ut omnia gcnera improbilalis, quae ,
in ipsa naiura lalilabant, eruinperenl. Idcirco non

stathu posl caedeni el fralricidium admissuni a
.
ain bominum generi medicioam fecit. Nondum

enlm eorum, qui temporc Noe corrupti sunt, mor .
bus apparuerat. Nondum gravis Sodomilicae miqui
l a l U aegriludo paiefacU erat. Nondum iEgyplio,
rum pugna cum Deo, nondum superbia Assyrio ,
ruoi, nuudum a Judxis admissae sanclorum bomi, ,
iium cttdcs, nondum alia omnia scelera atque
flagilia, quae vel lilieraruni monurocnlis consignala, D
&1 silenlio pnelerita sunt, exsiiieranl, cum variis
loodie peccaii radix in hominura voluoiaiibus
oerperet. Poeteaquam igiiur maliiia pervenit ad
eummjim, homuiesquenuilum soeleris genus inlenu u i m reliqueruMt, tunc opttmus nksdicue remediuni, quo tolam segritudiuem curaret, adhibuit.
H x c fuit causa, quamobrem oon exorienli, eed
perfecto jam morbo mederi voluit. Quod ai quig
rationibus nostris non acquiescil, quia posl medicamentum adhibilum adbuc peccando grassaiur
horainum vita, is exemploclaro coaimmmus veritaiera agnoacat. Quemadmodum enim in scrpentibus
videmus, ai lethaiem plagam in capite acceperint,
non conlinuo siuiul cum ipso capiu reliquas cor-

, , ,
,
.
,

, ^
, ,
.
.

,
) ^ .
" ,
,

J29

PANOPLIA DOGMATICA. -

. VII.

230

, * , poris partcs inierin, sed ee jjanr mortuo eaudaw

, \ adhuc propria anima muiwfcam vivere, *e vilali
* motn privari : ita matiliam fieet eonsidcraro, qua?
, , com mortiiero vulnere confem sit, i a reliquiis
tamen suis vitam adhuc produciL
'. .
9

Jtem de divina humanw camit #Msmp/t>ne, sanctir

Maximi, ex exposilione oraiioni* retla $oti(e$~
sione.

;, ,
* * ,
, ,
,
' , ^
, ?
* (5 , '
, *
,
, , , , ,
. ,
6,
, .
,
, , , ,
, , , ,

Qui ab initio fuerunl verbi iuspeetore, ae ntinislri, unum e sancta, et ejusdem esaciHise, et bcaia
TrinitateFilium Dei, el Deum Virbum bominem i n duisse propter nos, et carnem binnanawcx sancia,
et omni ex parle gloriosa semperqoe virgine, et
proprie ac vere Dei Genitrice Maria sibi ipsi secunditm personam ejusdem, qua nos suinus, essenlise
aniuiaiam anima, nienie, rationeque prsedila, qeai
non iclu oculi lemporisve momenlo priusexstfoer i i , scd in ipso Deo ei Verbo accepcrit, ut easel
atque subsisteret, assumpsissc tradiderunt. cm
esset perfectus Deus, factum esse perfectu
hoiuinem, nec desiisse esse Deum, propierea qnod
Tacttts asset homo, quod non erat; nec prohibilom
esse fieri, quod non erat bomo, proplerea quod
munsisset id, qaod eral Dens, sed cum Deue esset,
botninera esse facttiin. Verae diviniiatis autem
erae buntaniiaiis documema aique indicia fuisse
ftim divina fniracula, Itrrn cruoiatus et tormenta.
Ati qaatnuni ad ejus naiuram atque essentiam rationc Patris atiinet, nec creatum esse, nec ocabs

, , , , , , ,
, , .
'

, ,

,
, ' ,
, ,
,
,
# , - ^
# , *

, ,
.
, ,
, , %
, .
,

. "

( . !)

p e r e p i d , nee t i r o i i m s c r i b i , nec i m m i i t a r i , Bec m o -

veri, nec pati, nee cormmpi, et immorialem esse,

et reram omnitim procrealorem. Qeantura autcro ad
carnis ejus et nostratn nataram periinet, eurodeiu
et creatum esse, et pati potuisse, et circumscribi,
et comprehcndi, et m o r i ; eumdem, tnquam, non
ki eodettt tamen, propter Hla tx qtiibus, el in quibus habet, ut s i i . Esse ejnsdem esseniiae curo Deo
et Patre, ratione divtnitaiTs, esse cjusdem nobiscom essentiae, ratione humaiHtatis. Natura sru
essentia dupHcem, quoaiam, cum sit medins intcr
Denm atque homines conciliator, sic eum oportebat natoralem inttr lnec extrema intercedentem
proprteutem conservare, ut esset utnimqud, quo
revera in seipso, et per seipsum terrestria coeJcgtibus devtndret et conjongerel, et faominaai naturam ex maiena constantem, qnae a peccato expngnata devictaque fuerat, ad Deum et Patrera,
liberam, et salvam, Deique ainantem, el divinilate
affectam non eadem essemiae ratione, sed sancta
assuroptae a se carnis potestate, qoae expiicari non
potest, divinitaiis factam parlicipem secum adduceret: ut qoi ab iniiio nos etiam procreavrt Deas,
ideni et homo non consilio et vohimate solum,
sed re ipsa csse cognoscatur. Nec tamen esse hypostasi, seu persona duplicem, quandoquidem, ut
unus et idem erat, aniequain carnem assumeret,
s c posl carnem assumptam permansil, cum ex Yerbi bumaniiate nihil accessertt, uihil decesserit
sanclse Trinitali.Carne quidem pro nobis cruciaturo,
:

231

EUTHYMII ZIGABEXI

22

ot roorlom cssc pcrpessum, eumdcm tamen om- nfrio divinitate nullis crucialibus *aut affcclionibus
.
obnoxium permansisse, ut ei salus esset nostra in morte unigeniti Filii Dei ( mirabile mysierium,
et omnem dicendi vim superans! ) c l divinae essenti* ejus apud Palrein gloria et splendor perpetuo
tine ulla inuninulione permaneret.

.
Ejusdem.

Magnum assumptae a Deo carnis mysierium
, ^
semper mystcrium manet, non soluin quia, duin
*
faculiali eorum, qui servaniur, proportione videiur
, '
tespondere, raajus quam pra3 sc fert, aroanum ba
bel reconditum ; vcrurn eliam quia id ipsuin, quod
apparet, niagis occulium et secretum est quam ut .
ulla ralione, quomodo sit, percipi valeat. Deus cnim , *
ssentia sublimior, ralione essenliam supcrantc sumpsil esscnliam, et pro hominibus (lanium ejus ^ ,
,
in hoimncs amor fuil 1) ex bominum essenlia faclus

boino, moJum, quo fatlus e&t, arcanum reikiet,
quippe qui supra morem, et vim, et intelligeniiam
bumanam factus est bomo.

.
Ejusdem.
Ecquis tantum excellit dicendi faculiaie,
ut
audeat, aut possil explicare, quoroodo compreben- , ;
; ;
sussit Deus? quomodo caro sine semine gencrala
;
sii? quoroodo sine corruptione mulieris partua
exsiiieril ? quomodo virgo nullo iniercedenle boiniae ,
mater evaserit ? quoniodo maler parlu virginiialein
; ,
nonsolvente virgo perroanseril? el utextrenio loco,
. ; quod priraum esl, dicam, quomodo Deus factue sit
, *
boroo ? et quod majus mysterium conlinet, quo- * modo per essenliaro secundum personaw in carne C ; ,
,
xsistens, per essenliam secundum personam lotus
, , * seinper in Palre fuerit? Quomodoet totus eitnatu ;
ra Dens, ei totus natura ita factus sit bomo, ut nec

divinam nec bumanam naturam abjiceret, sed am , .
bas sine coafusione conjunclas conservaret? Haec
fidesaola comprebendit, quae jnentem et eogiiationem auperantia verbis nequeunt demoostrari.
Ejusdem.

Adam a divino mandato recedens, in causa fuit,
, ,
u l homiuis prlncipium sit cum voluplate, linis cum ,
dolore. Jiam cum voluptate gignilur, cum dolore . *
moriiur. Cliristus aulem, faclus obediena, alium ex
, * . ,
Spiriiu ortum hominibus largUus est, cujus iniliuui
,
a dolore quidein excolendae virlutis el laboribua
,
nascitur, finis auiem voluplalem et quielem conse ,
*juitur. QuaiDobrem et ipse, cum vellel bomo fieri, D . quamvis aemine noluerit generari, mortcm lamen

perXerre voluit, non ut volupiaiis, quae nulla fue- , ' , ;
jrat, essel poena, sed u l nos damnaios absolverei et
, * ,
worlesua nioriem nosiram interiraeret, ei concilia- *
rei nobis iuioiorialitaiem.
.
Ejusdcm.

JEquuw fult, ut Deus, qui nalura c l bonus, et
. , , ,
saptens, el justus, et potens cst, ncque uli bouus ,
houiiiiis a se procreati despicerei inOrmiiatem , et

uii sapicns ejus curaiidae raiiqnem cognitam babe- .
rei, el uti justus eos, qui volenles serviiuli sese subjeccranl, nulla violeaiia in iiberiaWm vindica *
rct,ei uii potcnsad boc perficiendum vires el facul-
Laiexii ubimcrct.

233

P A N O P L i A DOGMATICA. -

,
.
, ,
,
,
.

.
, ' . ' ,
'
, . *
* ;
4

. V i l .

S34

Ejuukm.
Hlud declarat, a l d k m n i t bonUateat Dei, quod
non teepexU bumanaui iaibeeiUiiaien. Modus iile
nwti menle raiioneqite pnestaalior, qoo nosUani
carnem assuuipeit, ipoiue indkat sapieaiiaip. Nam
qui perfectas est Deos, factoe e&i beoio perfeclu*,
ita manontHRie In uaa bypoaiasi sive porsona duabus naluris, u i aine confmione eofMilateiiluf. Nata*
r96 ad pariendum idooesa ausceptip, ipsiui jutiitiMi
demoMtrat. SuaeepU eaim bamanam Baluratu vic*
U m euffi ofBnibat ejes ifTecticmlbiu, q lamea
eaoent a cmlpa liberat. Nam q e c t m peccatt coajuaclse aonl, non saot nataralea, ted vofemuurfie.
EA per banc, non aotem per aihtd quidqnapi, diabotam, qui de tiobi* victorian repoi laverat, proflt-

- gavit, e i v i c i t , et

r% s i m i l i SMnileia

coaaervavit.

Potentiain ittlue oslendit, qood Deue poluU fcouvo

, , ,
Oeri. Quid enim boc inojus? Deinde, qaod HJis,
,
qnae paasue ett coalraria subntniairaviL Pro^imbe atotov ,

cttlilaie enlm aumarani robar, pro Uboribus quie.
tem pro bnevi naorte vitani largiH est eatpiternaoi. Pro i U den>qa<3 quibue ipte k i cartM sua pnvaius tesi, ea quae natnra nosira aniieoral, recuperatit
Eju$dem.\

.
Dei Vcrbum carno eerutl %tneraiirm spiritn ?o , ,
tentibus semper generaiur.Horea vlrta!sqtie quaet
,
cbrpus ejus eonstitauni, sermenes
spirlia habiti
,
,
lanquam animam, mouiem vero tbeologica eotttfm .
platio.
.
C
Ejmdern.

Qui sine peecato facius esi bonio oraoino niiie

piutalione in divmitatem beminem divinvm efficiei.
*.' ,
Eiimqtte per se lautiHii txlollei quantum pcr illuni
, soae anbeiUU* Ia eatetilia ewim biiuria, <u aii Apo , *

ioitts, paieiieia excellent^s d i y i i i a bouilalis erga

tiooDfi.

.
*
.

Qtwnadtaodutn in lana caodida, si colore piirpa - Me imbaalur, itoii (tuo ahii, acdunua olov, gk ia
* , - menW humaiia a Doo ansuinpta, divioaqno rettdUa,
, non due tunl prhicipes Deua, ei meus, sed UJMM q t i
, , ' , fnent^m dhrtoaat rcddidilDens.
.
,
I
, Item de ajttfui huwum t*tait amwmption* Doixa. ^.
'.
iceai, i p . 66.
Aogelus Dosniui ad aanclatu Vlrginem e Davidicj
,
iribu gmia duceuieui inUsas : , ioquit, gxaiia
, , , pUna, Dominut ttcum. His illa cum esset periur . '11 .
baia, mrauiu a i l augelus ad eain ; Ne iimea$
* . ; iuvewili eidm graiiam apud Deum. Et paries
, ,

/i/iiun, t vocabh noinen ejui Jesum. Ipu enbn ta\r

. imm facki populutn tuum peccaiit eorum. Jesus
. eniiu siguiflcal Scrvatoreni. Illa autem baesilanie,
. ,
dipenl^qae ; Quomodo fiet istud, quoniam virum
,
; non cognouo ? rursiun angelus ad eaiu dixii : Spi
riiut sanclus superreniet in le el virtus Allissimi

obumbrabit libi : ideoque, el quod nu&ceiur ex le

. Aib
\- sanctum vocabiiur Eilius Dei. A l illa, Ecce inquil,
PVTROL. G R . C X X X .
8
t

235
EUTHYMII
ancilla Domini. Fiatmtki tecundum verbum tuum *.
Post aeaeneum ighur aaect Virgbiia, Spirixw sauciws ex aerntoiie Dombri eaem atigelua dixerat
(teseeitdil tn eam, ipaaruque purgavH, ol vim illi ad
gU6C)piet>d*m Yerbi dJviiiiiatem, el ad g*uerantHini
praebuii. E l mnc ei ia aaa tnattens bypottaei Dei
fthiestoi. tapiaatia, et v i r u a , Fibtu Dei, ejutdem essentiae cum Patre lanqaam divn.um toflften obuatbravit, tibique e i caaiia et purbaliiHS
$us aangtialbtia compegit |earneoi a n i n a u n aiiim a , raikme mealeqae pradita, prkniiiae noetre ixassae, aon aenine, sed divino arlifido per
Spbriuua fauetm % ftgura n paulalha per accees4oaee perfecta, sed uno eodemquo memejilo lemporia absolota. Ipsvm aaiem Dei Verbwa iia yta
carae eonjuncium oe* bypoataai, ul MJMII et caro
f w r U , 61 Dei Verbi caro. Stmwl ei caro foeril ayintala ratione meuteque pnediia, ei Dei Verbi care
antmate ratfone menteqiie praedita. iuque oon Uoimnem Deeon esse faettnn, aed Deom CaUim ea*e
iKMrinem dieimae. Nam qui nalura perGacius aai
Deu, idew iialura faetu* eel l*io perfeciua, noa
natura lnutatug, nec dispositiotiis spcciem praeben,
aed assnmpta ex saacia Yirgino carne raiione
uienleque aiiimala, q v c iu ipao babebn, u l esaet, e i ttm ip**erai per bypo&Jasim coujuncia siue
coBfeskme, sme immuiatioae, sine invereioue,
Neque euini diviaiUlii auae naUirain iu carnis naturam converiit, neque carnis suae naturam in suxc
divinilatis naluram comweUTit. Neque ex divina
sua iiaitifa, ei.ex nalura qinin suscepii, bumaaa,
ltaiuram oaro compo*iuuj roddidiu
E / W e m . Cep. 68.
H vocw, divhiitaa ei bwBamtaa, eeteniiam MTO
naturam significanl. I t e w o , Deus ei bmo modo
esaeniiam indicant, ut cam dicitnua : Deus eaaentia
eat, qu comprebendi non polest: et Deua csi
unus ; modo pcrsonasdttlarant, de quibus iia dicitwr, m apedea de svie iadivideits qMemadHHHkini
in eo SfripMirse loeo: Prtpterta nmxit le Deta, />MM
ntui V Eeee otibn bicPalrem eiFiliiH figoiieavM.
I etfin \t%h ln alio loeo: H*mo quidam #rl w r#gione Ausiiide Job esim indiealur. Quoniaia
igitur in Donrino noslro Jesu Ghrislo dtiae naturas
^fpmeiikiiM, ot mam laftkMi peraonaa, ex
uiraque conslat nainra : protnde cum naluras conicmplamur, dnriniiatem el humaiiHem dktmys.
Qnando autera ex natmra coDSttmom peraoaam, s4
ex uiraque naiura constare consideretor, eaat
Cbristum, tum Detim, tum lK>minem ex qno ei
Detim houainem factora nominainus. Sin ex una,
tnm Deum dunlaxai et FUium Del, tom bomhieni
solum appellamus. Et aliquando qoidein ti subH*
iHioribMS rajionibus, aliquaiido autem e i hnailloribus considcratur. Uiius enlm esl sive boc, shre lllo
modo siroiliter exsisut. Jam cum dirinitatem dicimut eam buniaiiitatis proprietatibus non dciiomif

Luc. , 28 s|q.

Psal. xuv, 8.

Job 1, \ .

ZIGABENl
236
i . ; ,
* .
Mtca
& ' ,
, , ,

, .

, ,
, ,

,
, ,
,
9&
, '' .
,
, , ,
. ,
. "&
, 6 ,
, ,
,
'
, , ,

, ;
,
,
,
. '.

, *
* ,
, .
,
* ,
revro %, , (
* ,
"
.
" , ,
/, ,

, ,
, > *
, ,
, *
,
. ,
. , ;

S37

P A N O F L I A DOGM

61
,
. ,
. ,
,
,
. ,
, \
, ,
. \
^ , ., ,
,
, ,
. \ , \
,
, ,
, , ,
* .
;,


.
, ,

.

, , .
. . \
"

TQ
^
. 6 ,


.

/. ,
. ,
) , *
, * ,
. :.
,
.
* ,
,
;, '
.
. "
, '
. ' ,
' . ,
, , '
, $
,

.

, ', ,
. :, 1

Uaruch. i n , 38,

riCA. . VII.
?8
namos. Neque eiihn dfcimtis divinilatem pati, aut
ereaiam esse. Nec rursom do came aut buinaailate divinitatia proprietatee enaniiatiiua. Qnandoqaidein nec caniem, nee htiniaDitaieni increaiatn
appeltamus. persons, aive ex ana, sive ex ntraqne parte nominemus, uiriusqae naiurx proprielaiee aitribuimns. Etenim Christus, quenia iinodum
utruinqae e*t, sic eliam diciiur, lum DQUS ei homo,
tum crealus ei increate, lum paii e4 nofi pati.
Quin eliam cum ex una tanlum parte, vel Deas aul
Filttts Dei noininatur, conjuncl s)bi nature seu
tarnis sescipii propj-ietates. Itemque Deue paasos,
el Dominus gtoriae affixua cruci, nott qnalenu
Dtiiis, sed qnalenua bomo, diciiur : vel bomo, aui
filius bominrs voeaiur, esaenti.* divifite proprietatts
ei digniutes adinhiit, voeaiurquo peerttlas ante
sttcula, et bowe sine prtttcipio, noii quaienn* esi
puerolus aai bomo, sed quaieiius Deus exsisteee
ante saeeala in novisaimis naias eei saculie. Aique
b*c qttidem eet raiio mutux ahenixque atiributionia utriusque n a t u r , qttae aaas utraque proprletites alteri vicrssim prabet, propterea qitod onam
et caindem personam coiMtituunt, seque rouiuo
coTnprebendnai. Ex quo fii, ut de Chrieto poes imia
dicere : Rio Deus noster in terra tisu$ mt et cum
hominibui vcr$at*$ *. E t : Hic homo oec creama
est, nec pattlnr, nec ullo iermino circameeribiUir.
Ejusdem. Cap. 70.
9

Toiam dimnam naturam in una suarum penonarum toti humance natum ccnjunctam non
axiem parUm parti. Qum quidem oralio nectssaria e*t eiiam adversui illos, qui in tancia et
ejutdem etsenihe Trlnitaie tres asserunt esse singutares $*\$.
%

Qu& commune, et universum, ac veluti lolom

quiddam constituum, ea de subjectis sibi paitibus
dicunlur. Iiaque cmn essenlia comniunc el universum quiddam sit, ac toiius raliouein obihieat,
persona autcm pars (pars, inquam, nou quod naturae partem habeat, partem non babeal, sed numero pars, ut individuum; numero enim, uon nalura personx dififeranl) essenlia dicitur de persona, quoniam in unaquaque ejusdcm speciei personaxum est essenua perfecta. QiiaiDobrem perscnac esseniia non differunl iuter se, sed accideplibus, accideuiia voco characteres, ac noias ilbs
proprias, quae personam, non autem essentiam debignant. Sic enim personam definiunt, ul sil essontia cuin accidtniibus conjuncta. Quarc persona
habcl id, quod est commune cum propria nola copulatum. Esseniia aulein non per sc subsislit, sed
in personis consideralur. llaque cuin una palilur
personarum, eninis essenlia, perquam est persona, in uua suarura personarum dicilur passa. Nec
tamcn sequilur necessario, ut omnes ejusdem sneciei person^e simul cnm illa, quae passa est, ipsae
quoquc passx dicanlur. Sic ergo confitemur, l o lam Diviniinlis naturam in singulis personis sulf

139
E U T H Y M I I ZIG.ABENJ
210
esse perfeclam, loiam iu Palre, iotam in Filio, to- , ; .
lain in Spirilu sancto. Quocirca el perfectus Deus

est Pater, et perfeclus Deus esl Filius, et pcr- '
lectu* Deua est Spiriius sanclus. Sic ilem i u $
buinanilaie assumpla ab uno sanclae Triniiaiis ,
Deo Verbo loiam et perfectam divinilalis lia. ,
turam, Ui una suarum personarum, loti biuua- nae nalurac, non autem partem parli fuisse con- .
junclam dicintus. Nam, ul divinus inquit Aposlo- , ,
lus, Jn ipto inhabitat omnis plenitudo diviniialis
$ .
corporaliter *, id est, in carne ejus. E l Pauli disci*
pulus in rebus divinis explicandis exccllenl ssimus , , Dionysius, Se tolam, inquil, in una suarum penona '
rum communicavU. Nec tainen cogemur dicere, . '
seu tres sanctx divinilaUs personas oiuni ,
bus bumaniiaUs persooia secundum personas esse o ^
^
* ^
, ^ .
coujunctas. Nulla enim alia, nisi approbalionis et

volunlalis ralione Paler, ei Spirilus sanclus as- ,
suiiiptse a DeoVerbo buuianilati communicaruul. ,
Totani vero divtmialis esseiiiiam toli buman oa- , , ,
lurae coxijunctam asserimua, quia nihil eorum qwe , .
iiaiurae nostre Deus Verbum inseruil, cuui inilio , .
nos procrearel, dimi&il, sed omnia suscepit, ncua- " , > ,
pe corpus, animain, menle rationeque pracdilam,
* . et corum proprielates (animal enim, quod barum
. "
aliqoa parte caret, non est homo). Tolum enim l o ,
I U S assuinpsit, el tolus toii conjunctus esi, ul loii , .
fcaluicm largirelur. Quod enim non essel assump- , lumforet iocurabile. Conjuncium igilur esl carui . .

TO

Verbum Dei, et Deus per raenlem inier Dei puri- ^

talem, et carnis crassiiudineui inlercedeniem
Nam animse quidcm carnisque princeps est mens,
ulpoie purissiina ipsius animx pars, Deus aulem
ipbius meniis, quae cum cedil praestantiori, principaium osLcndii suum. Sic aulem cum prasianliol i coojungUur, atquc illl obscquitur, ul faciat quaecunque volunlas divina pnescribil. Mens esi divinilali sibi per personam conjunclaB locus, quemadmodum c l caro. Non autem simul inbabilal,
ut opinionis errore decipiunlur b$reliei, qui, Qnomodu, inquiuiu, quod unum tanlum modium cap i l , duos modios conlinebil? Errant imperili, quia
ratione corporca dijudicanl ea, quae a maleria sunt
rcmulibsima. Quomodo eniiu Cbristus diceiur perfeclus Deus, c l bomo pcrfecius, el cjusdeui cum Palre
et nobiscum essenlix, si parieui divinsenalurse ciim
parle naturae huraanai in se ipsoconjungal?Porro dicimus naluram noslram a mortuis surrexisse, ci in
corlum ascendisse, el sedisse ad dexleram Palris, on
quod oniiies omnium bominum personae surrcxerinl, et ad dcxleram Patris consederinl, sed quod
omnis natura noslra liaec in Cbrisli persona sit
consccula. JVoe, inquil divinus Aposlolus, consurgere et consedere fecit in Christo *. Praeterea dicimus conjunclionem banc cx cominunibus esseniiis
confeclam. Nam oninis essentia u l couimune atquc univcrsuni quiddam omnes sibi subjeclas pei!

Cul. , 9.

Ephes. , C.

>

{ ,

, ,
, . '
*
,
. ,
:, .
, ,
,
: .
; : , ,
,
:

6 ; >

>

,
,
.
' , .
. ,
.

,
. .'
.
,

241

P A N O P L U DOGMATICA. -

. VII.

212

, &
. , * .
.
,
,

. "
.
,
.

sonas compleciitur. Nec ticet ntftnram sive esseutiam uilam singularem, privatamquc reperirc. Sic
enim cssct neccssarium, personas ipsas essenli
ei ejusdem esse, et diversae. Et sanclam Trinilatem ejusdem esse, dlversseque essentiae quanlum
pertinel ad divinitatem. Eadem igilur nalura i n
stngulis pcrsonis consideratur. Et quando diciimis,
Verbi naluram carnem assumpsisse, divinitalem
ex bealornm Alhanasit, Cyrillique sentcntia carni
esse conjunclam affirmamus. Quainobrem non possomas dicerc Verbi naluram esse passam, ner oe cnim divinitas in ipso passa esi. Dicentes aulem
naturam humanarn fuisse passam in Cbrislo, non omncs hominum personas significamus, sed in
t

nalura humana Cbrislum esse passum confitemur. Quarc cum Verbi naluram dicimus,. ipsum Verbura
indiramus. Vcrbum

aulem ct

essentiae communilaiem oblincl, ct pcrsonae propriciatem.

'.

Ejusdem. Cap. 71.

Uspl

Dc una Dei Verbi composila penona.

.
Eumdein igiinr eliam posi humanam carnem

assumptain
unum Filium Dci, et Filium boiuinis,
, \
unum Cbrisium, unum Dnminuni,
unigenilnix
- , ,
Filium, et Verbtim Dei, Jesum Dominuni noslniw
\ , ,
, - confilemur, dtios ipsius ortus veneranfes, unnin
quidem ex Patre ante saecuia omni causa el rntiouc
. \
tam temporis, lam nnture superiorem, attenim
\ * ' ,
aulem in novissimis temporibus propler nos, et
' , . ' ,
ex nobls, supra nos. Propter nos, quia proplcr
' ' ,
salulem nostram ; ex nobis, quia ex maticre nalus
, ,
est homo legilimo parlos tempore; supra nos,
, *
quia sine semine, ex Spiritu sanclo, et sancta

* - C Virgine, snpra pariendi legem. Nec Deum solum
ipsum praedicamus a noslra sejunctum bnmanitate,
,
nec solum hominem remotutn a divinitate, nec
, , *
alium atque alium, sed unum et eumdem, simul
\ ,
Deum atque boininem, Deum perfcctum et peife ,
ctum bominem, lotum Denm et totum bominem,
, ,
eumdem lotum Deum eliam cum carne sua, et

tolum bominem etiam cum summa divinitate, ut
, ,
dicentes, perfectum Deam et perfectum bomincm,
.
, absolutam etnulla re deftcienlem naturarirm plenitiidinem ostendamus, dicenlcs aulero, tolum Dcum

ct
lotum bominem, unicam el singularem personam
, . *
deciarcmus. Unam ilein Dei Verbi naluram < arnem
,
. , asstimpsissc confilemur, id est, carnis essentiam,
ppoc. -
%
V _ \ _ _ _ l
J
f

. ,
. " ,
* , .
, .
, .
,
* ,
. , ,
, , '
. ,
, '
.
; , ,
, ' .

bealus Cyrillus inlelligit. Carnem igiiur Verbtmi

Aeanwi w-11
tnm/kn nitntn en VikOAucil mn I <\r
assumpsit,
oec
tamen a natura sua recessit maleri
experte. Et cum totam carnein assumpscrii, lolum
tamen nullo termino circamscribilur.
Corpore
minaitfrr alque contrahitur, et divmitate non
circumacribitur : com ejui caro super diviniiake,
quae circumscribi non polest, non extcndaiur.
Totus ergo perfectus est Deus, non totum autem
Deus; neque enim solum Deee, sed etiatn bonio
E l totus h o o perfeclus, non auiem totum homo ;
neque enim solum bomo, v^rnm etiam Deiis. B i
totura quidem naturam consiituat, lolus aulem
personam, iteroque nalurae sil aliud, alkis auiem
personae. In omnbus erat, et super o m i i M etiaoi
in utero divinaa Genitricis, in boo tamen ea
poiissimum actione, qua caroem iodtiebat. Illud
4

243

E U T H Y M l l ZIGABENI

24

sciendum est, quamvis dicamus Domini naluras *.,

inter se miiluo comroeare, id lamen anatura divina
, \ ,
proficisci. Ipsa enim, ut vull, pcr orania commeai, , transil, ac penetrat, per ipsam vero nibil. Alqoe , ,
ipsa quidem dignilales suas carni sic clargitur, ut
;
nibil patiatur, et carnis affeclionum expers maneat. Nam ei nobts sol acliones impertit suas,
et a nostris nihil accipit, quanlo magis id solis auctor ipse prestabil?
Ejtiidem. Cap. 75.
De natura in tpecie et individuo comideraia. ef
di/ferentia copulalionii, et carnis assumptionis.

. '.
Ilepl &r , kr
* , ,
.
, *
Natura vel cogitatione sola, et nuda considera ,
lar, per se enim non subsis*it, vel communiter

in onmibus ejusdem speciei personis, eas ipsas

cenjungens. Et dicilur in specie, aut communiter
considerala nalura, eadem, q u assumptis acci- , ,
dentibus in una persona. E l dicilur in individuo
. considerata oatura, qua* tamen eadem est ac ea

quae in specie onsideratur. Deus igilur Yerbun
carnem assumens neque ouda ei sola cogitatione *
comprebensam naluram accepit (neqoe eniro id
,
esset carnera assumere, sed decipqre et carnie
a&sumpiionem conftugere), neque naturam illam, , .

quae in specie consideratur; neqoo eDim pcrsonas
omnea accepit, aed naturain in individuo, quae *
eadem esl cura illa, quas e$i in specie (primitias , ' , *
cnim accepit nostrse massae), non per se subsisten- .
tem, et quae prius esset individuum, ut sic ab ipao assumeretur, sed q u * in sua ipsius exsislerei
, ,
persona. Nam ipsa Dei Yerbi byposlasis eive per,
r*

6

~
,

'
sona, carois byposlasis sive persona exslilit. Alquo
, ,
ita Verbum caro factum eet, sine incitatione tamen, ' .
fct caro Verbura sine commulatione. E t Deus , .
bomo, et bomo Deus, ob banc per personan
,
conjuncikmem. Quapropter idem est dicere, na , ,
turaro Yerbi, et naturam in individuo. Neque ? eiiim id individuum, seu personam proprie et . " >singulariler declarat, neque personarum commu- , .
iiiiatem, sed cominunem naturam, qux in una , ,
personarum consideratur et expenditur. Aliud
. ,
igitur est conjunctio, aliud carnis assumplio.
,
Coujunclio enim aolam indicat copulationem,
,
cum quo autem fiat ipea conjunclio non declarat.
.
At carois(sea quod idem eat) buioajiitaiis a$*umpiio cum carne, sive cum bomine conjunctionem
demonsirat, quemadmodum ei ignitio (ut ita dicam) ferri cum igne conjunctionem oslendit.

J T

Ejtiidem. C*p. 84.

J>
De naiuratibui nulli crimini obnoxiis affetlionibut.
Pr*ierea confiieimir, e u n omoes natoraks et
culpa caremoo afiociionea horoinis sotcep^aee.
Totum enim bomiBen , et qtue siinl beminte
assumpeit omnia, pneter peeoaltnn. Hec tuim
neque naturale eal, neque nobU intUani a procrealioiie, sed duiboH aatu i a libero noetro pvopoiiiODobis volenubns aoo aulem iaviUe coaluil,
ct propagatum cat, dominioqve politura. A t
naiurales et vitio culpaque vacanies affeeiioneg
eunt ilbe, q u in ptiestau noetra NOII sant, qtue
luroirum ex admUsi peccali damoatiouo el noxa
\a vitara bomaDam iiruerunt, ut famoa, a i l i i ,

. &

.
, *
. ,
, *
,
,
.
' , , ,
, , , , ,
, , , oi

245

PANOPLIA DOGHATICA. -

1. VII.

2W

, ol , - lassiludo, dolor, lacryrase, interilus, mortis causa

timor, angor, ex quo eudores, saiiguinis guilai,
,
angelorom propler naturae inibccilliialcm subsi ,
. , dium et consolatio, haec el alia id genus, q\i
. ' omnibus naluraliter, omnia susccpit, ut ouinia
prorsus sancta redderel. Naturales autem omnes
.
affectiones, et ex natura, el supra naturam erant
, :
in Cbristo. Ex naiura enim in eo movebantur,
, cum permiltebat carni, ut qux propria illius
,
s u n l , paleretur atquc senliret. Supra naluram
' ,
vcro, quoniam naturalcs in Dommo niotua c l
, , ,
affectlones ejus voluntati uon iinperabant. Nibil
,
euim i n eo coactum, invilum, et necessarium consideralur, sed omnia volantaria Volens eniia
esoriit, volens siiivtt, volens timuil, volcns morluua cst.
. Itf.
Ejvtdem. Cap. 97.
ti
, Cur Filiu$ Dei carnem humanam ouumpteril,
, .
aulem Pater, aut Spritta mnctui.

, . ,
. ,
* .
, ;
,
. ',
, -
, .

Paier est Paler, non Fiiiue. Fiiiueesi Fuia, noa

Pater. Sptritus aanelus eai SpirtaM taacUis, nea
Paier aul FiUus ProprieUa eoitt iwmobitte osl.
Q u si moveatur et concidat, quoaiodo proprtetas permajiebit? Idcirco Ftliita Dei i tttmiait F i litis, ut proprioiaa m a et bomobilis nuuieiX.
N a n x a m ait FHies Dei, facfcie est Filius komims,
ita carnem aesumeoe ex Virgine, nt non recederot
a Filii proprielate.

Item de dhina

.
.

, , - C
,
, . ,
.

humanw carnit aisumptione.

rum Patrum.

AAo

S i ignis in suo loco manens cum ferro conjuivgltur, mundo magis ille, qai est omnipotens,immobilis manens assumpla* cami conjunctus est, ut qut
totus erat in Palre, toius in illa esset aasumplione. Q u * quidem raiio si naturae vim superat, nil
mirum est, quando Filius Ct Verbuia ipsa est r a tura praeslantius.

,
Si mens auimae corpus Incolenti cenjuncla quo , Hbet progreditur ipsam animaa tioii derelinquons,
, W , $ ,
et impenelrabilia (I ha dteatn) per otnfiia cotn , meat et peaetrat,svpertftcaiieum est dubitare, qao ,
modo FUius, et Dees nec Patrem relinqoens, nec
, .
ccelam deaerens in terram descenderit, et cum
, 0 . uequeat comprebendi, s i l ab anima ct corporc
;
comprehensas. Nara si res procreata banc obthict
peteeutom, qoalis e r i i pioerealor tpee, aomirabilis bujes, quae verbis expltcari non potest, elar-

, D Totum Verbum, qui Deiisrsl, camem assumpsil,

et tolum nequit comprehendi. Quamobreui
.
tolum simul in utero divinx Malris, illic, ut nullo
,
termino comprehensuni, hic autem ut indulum
- , bumana rarne.
.

, ,
,

,
. ' ,
' , , -

Garnem asstimens Verbum ei Doug, et in O U I A I bua erai, u l omoia complens, et super omnia, quia
nullo teraiino aut toco circumscribi poieat, aut
lomprebendi, et in utero oHvin Matrts, ^aonlam
assumptionem caruis ila peragebat, ut non c i r cumscriberetur tamen ; et iu ipsa assumpiione
propier carnis conjunctionem, quam nullo Ucm

 TIGABENI

modo CTGamscripias efliciebal. Facius autem est j , xa\ , \

bomopropler nos, et cx nobis, et supra nos, quo
niam etpro salnle noslra, et ex muliere, et ex
vtrgine.

Jam ante mundi constitutioiiem ul Deus bumannm carnem assumeret, praeiinitum eral. Nun- ,
quam autcm anie sanclissimam Mariain divinae . " , .
rarnis assumptione dignum reperluro esi domici
lium. tlbi artem repcrinm ost, bnmanam carneiu
,
assumpsii Deus. Qui idco in desponsa Yirginc con , cipi voluit, ut et raatrimonium ctijus initium
.
apousalia sunt, commendant, et ei virginilatem
anteponeret.
,
Humanitas quae per conjunctonemin una eadem ,
que pcrrona assompia esl ex ipsa conjunciione et
communione effecla di?ina esl, etaUmque ab huma- * ,
naenatura terminis non recedens, excellentes et .
roagnidcas diviniiatis doles accepit, ut et vitara ,
fribuferet, et eeeei omnipotens, et omnta cerneret. , ,
fticttur autem aerva, et fgnara, et atiis ejasmodi , , ,
namtnibtis appeHator, ei quis (ut inquit Gregorius ,
, . Tbeotogus) tola nuda cogilatione sepnret i d , quod
,
videtar, ab eo, quod inteHigitur. In hac autera
Christsol>noxia&fuUiiaUiraHbus et cuipa carenti- , btts afifecikmibus, ut nec a propria nalmra discede- ,
- , ^
ret, et ae yere carnera bvmaaam agamnpstsse *confirmaret, et doloribus suis nostroa euraret, et natu- , , ,
,
ralibus affectionibus eas, quae stinl praeter nataraiu
* .
nboleret, et denique ut eas viacena ipse tanquam
bomo nobis simili nalura secum conjunclis et co- ( , ,
gnitis vicloriam ipsam largiretur. Peecalum enim
.
non est affectio naturalis, etquaecunquead peccatura
pertinent.
"
Ut ignis ferrum ignitum et illusire reddens fri,
giditatis et nigredinia ejus particeps ipse non efficitur, ita divinilas flrtutem suam humanitati com- ^ ,
municans ejus non accepil imbecillhalei.
.
(5,
Puriiae qeidem eom sordibus noetrie versatur,
aed ips taroen sordea paritatera non infictunt. .
lux enira (inquil) in Unebri* lucet, t% tenebraemm
, , er ,
non comprehenderunt. Nam ewn tenebre p r a - 6.
aentiajradiorum expcllanlar/eol Uroen a lenebri* non ,
obecurainr.
.
I3num dicitur in iis quidem, q u wint ejusdem ] I
, essentte, cura eadem est natura, et divers* per , ,
sonae. Ex quo illud, tria unum tunl *. In iis
,
autem, quae diversse eont essentiae. qnum dicitur,
, ,|
cum eadem peraona est, et diversae nalurae, ex quo . , ' , .
Hlud, ettitrumque unum. Unum autem non natura, sed conjunctione duaram naturarum in una p^reona.
1

Quemadmodum unum est ex eorum numero quae

muhiplici ratione dicnnlur; dicilur enim unum vel
numero, nt exempli gratia, Petrns; vel specie, ut
bomo; vel genere, 01 animal; sic etfam duo. Nam
et numero dicaniurduo, ut Petrus et Paulus; et
^pccfe, vx bomo et eqaus; et genere, ut essentia et
1

Joan. , .

I Joan. , 7.

" ,
, ; ,
, , ,
. ,
, ,
, ,

UJ

PANOPLlA DOGMATICA. TJT. VII.

260

. " , color. Quando igitor duo in Chrislo dicirous, DOQ

, numero inlelligimus duo, quoniam esl unica per ; , sona, sed specie duo, boc est, naiura, qu duplex
, { , .
i n i l l o csl. Dicit enim Gregorius Tbeotogua, utruiir - que esse unum non nalura, sed conjunclione, et
, . Arisloleles materiam el formara unum esse dicil
. ,
numero, specie autem duo. Duplicera bunc iisum
. oporlet proponere adversus eos, qui unius quideni
- epeciei mtilli repeiiri concedunt individua, duas
, - aulemspeciesinuno individuonecreperiri nec dici
, .
posse contendunt.
,
Idem dicitur vel esscnlia, seu, quod idero
, nalura, ul Pelrusel Paulus idcui nalura sunt: vel
* , genere; utriusque enim genua cst auimal ralionis
, - expers; vel specie, u l Titus et Timoiheus idem
, *
c i e : n a m sub bouiinesunl ambo; vel nume
, *
, ulquod iuulla babelnomina :gladius enim,ensis
,
mucro idem numero, bis enim uuum subjicilur;
, , , , vcl analogia, seu coovenientia, aul proporlione, u l
* men* el oculus idem snnt proporlione. Qtiod eaim
, est oculus in corpore idem est mens in aniiuo;
, , * vel persotia, ui in Cbristo; ejus enim diversse natu , , rpersona idem suni, sive unum.
,
.

Duas in Christo naturas cogilatione quidera dici , mus esse discreue quantiiatis, ut quae sola cogita , , ,
lione dividanlur, re autem dieitnus eas esse quan.
lilalis continuae, ol quae rc ipsa non dividaniur.
Q .Quae diversa sunt, mullis modis concursu muluo
. . "
possunlita conjungi, ut unum sinl. Vel inislione, ut
, , * in iis, qu& liquida sunt, qualia suut vinum ct aqua.
, , Vel acervo, ut in iis, qiue sunt arida, quale e*t
, ,
triticum et bordeum. Vel irabibilione, ul in burai * , do et sicco, qualis est lerra et aqua. Vel remistione
, , ut in diversis farinis. Vel confueione, ut in iis,
, * , qu* ltqueaunt, qualia sunt aurum et argentum, ei
* , * cera ct pix. Vel congruenlia, ut in lapidibus. Vel
, appositiooe, ut in labulis. Vel conjunclione, ut in
, * , lampade, quse ex igne proOciscitur, el rursum con , , , , jungiiur. Yel essenlia, ui in individuis, qualcs sunt
* , Petrus et Pauius, aut ailqui vel equi, vel boves,
, * - aut alia aoimalla. Vel babilu, ut in amicis c l sen, . * '
lentiis in unam volunutem convenientibus. Vel
1

s e n l

$ p e

D composilione, u t i n anima, et corpore. Vel persona,

id, quod de sola divinitaie el bumaniiate in Cbrislo
. dicilur. Uoc autem conjunctionis genus primus
tradidit sanotua Cyrillus, cum repugnaret Nesiorio,
, qui duarum in Christo nalurarum copulationem
' , babitu fieri docebal, Exsecrand enira illius resi , , stene opinioni, coDJunclionem, quae fu per byposlasim sive personam, ioduxit, qua dua* nalurse in
. " .
una persona, non aulem in duabus, ut nugis suis
.
aseerebat Nestorius, copuiantur. Dicilur autcni ba^c
, ,
et per essentiaraconjunctio, quod vera sii, non au .
lem sola opinioue fingatar.
*
Aliler eiiam ea, quae divcrsaa sunt essenfup, per
,
unam personamsicconjungunlur, ut unum sinlsua
.
cuique vel post conjunctionem scrvata proprielate.
9

231

EUTHYMlI ZlGABENi

552

Qn qnidcm conjunctio qnadrat

eliam animse el
,
corport in unam coeuntibns personam, ut Damasce
.
nus edocuit.

Ejusdem dictlur esse personse i d , quod in una
,
eademque po.rsona cnm alio a quo dtferre es , \ .
sentia conjmigilur, ut in anima qaoque fit et corpore.
Omnibas rebus immistus est Deus per potentiam,

, \
naturain cujusque regentem et conservantem, F i * l i i n atiiem e.t Deus cnm bumanitate assumpla mi.
sius est per personam.
9 , \
Qua ralione Patri conjnnctus est Cbristus, eadem

et nobie conjtinctus est, per naturam nimirum. Et
:,
cjua ratione differt a Patre, eadem a nobis etiam
,
differi, nerope per personam, sibiautcm per perso-
i.am in unum copulatur, per naturam vero dividi* 1 9 Wn
lur. cutii Palre quidem et nobreeum est ejus- ,
, .
dem nattirse, non autem ejusdem persona?, secum
, .
anlem ipse ejusdem per9on, non autem ejusdem
nalura. In eo natnqoe nalure sunt d u , etuna duntaxal persona.
2
Qoando id, quodcompoeitum cst.carum parlium,
, .
cx quibus constat, norainibue appellare non possu
mus, luncipsam nalurara unam absolute dicere
,
consuevimos, ul corpus, quod ex qualuor consial
, , , ,
elementis, terra, aqua, aerc, et igne, cum proprie
, , , ,
nec terram, nec aquam, nec aerem, nec ignrm no, ,
ininare possirous, quod haec siniplicla sint, illud
. ,
compositum, nnam ipsam naturam corporis appellamtis. SIc item hominem, cum proprie nec ani- C , ,
mam, ncc corpus, ex qntbus composilus esl, vocare
, ,
valeatnus, quod alia srt anitnse, alia corporit, alia
, / ,
heminis definilio, unam cx ulroque conslaniem na
turaui dicimus. Quanquam Scripturae mos est, ut

libertale Spirilus ulens ex parte totum denominet.
.
In Gbrisio aulem conjunctio est ejusniodi, u l verbis
*
nequcat explicari, iuio ne hominis quidem mente
. comprehendi. N^que enim aliam sibi personam
*
Terbtim adjunxii, sed naturam bumanam ea ratie, ,
ne, quam ipse notit, assumpsit person sue, et iii
, , ,
se ipso, ut magisproprie dicam, supposuit. Quoniam
.
autem ipsum, qui ex divlflitaie constat et huma
nitate, parlium, quae in ipeo copulatae sant, noroi ,
nibus proprie possumus appellare ; proprie enira
,
illum ct Deum dicimus, et bominem proprie nomi- D ,
namus; merito propter antedictam causam duas
, ipsum natoras, non atjtem unam, ut csiera, qtne
, .
composila sunt, dicimas, nec ires ; neque enrm bo- , ,
minem duas dicimus naluras, licet fin dnabus, nt
.
demonslraitim eet, naturis constet.

Omnis composilio ex panibus proxime compo . "
neniibos nuncupatur. kaque ut doinum, non cx
, *
terra et aqua, aed ex lapidibus ei lignis; homi,
nemque noh ex qvatuor clemcniis, sed ex ankna, et
, *
corpore coniponi dicimue; sic Chrlslum ex divkiitale ei bumaniiatc : non enim partiem partes con-
sideramus, scd eas parles solas, qtwe proximae et , ,
gamm8unt.
.

553

PANOPLIA DOGMATICA. -

. VII.

251

EC 6 tv , , ,
S i hono eoouat ex oorpore el aoima, u l duabas
natnris, Cbflilue uiiqoe ex Iribue naturia consU\ , .
bit. A l unicam babel homo naluram. Nam licel
.
, , alia corporis natura t i i , alia animae ralioue praedilae, borum lamen congressio naiuram unan bomi .
nis eonficit. Et quandiu conjuncla manent, bomo
, ,
dteiivr; posteaquam sejuneia suoi, noa ampliu
, , , .
hoiuo, aed pars una cadaver, aliera aniroa ralione
.
pradila. Unam igUur liabet boino naluram coinpositam.
Si aaeunpta hnmaoiua eal Verbi propria, quat
,
lwimanilatis assuinpta propria aunl, erunt eiiam
,
* Verbi propria, liceteisae ipsum non aubjiciat, sed
illi coflimunicet, qum sua auitt, q u a v nou eo
, ,
modo, quo ea a se poseidentur. Hane autem I B U . ,
t u iribottonM raltoaom vocamue, qua nature ae
,
vicissim capiuirt, ei qiue utrique prupria auot, sibi
. !
mutuo Iribuunt. Ac UraeUi vicissiiH ac nmUio has
, , *
> . inier *e coainoare diefanua, hoc larnoa ex divioa
proprie nalura pendet, quae per omnia tranait, et
,
comroeat el peneirat, uli vult, per illam aulem
.
niliil.
,
H*c mulua tributio vel in noratnibus considcra, ,
tr, ul cum horainere dicimue Deuni, el Deum
* ,
botniDem, vel m rebns, el fisec eet dtipiex. Nam
, ,
atit aequalis eel et diasimilis, ul in Deo bomine
, , faclo, ct in hoinine faclo Deo. Licet enim tantum
asenroptus homo factus eit Deus, quaiUu-n Dens
, ,
beminem assumoi>8 faetos esl hoino; per oorpuo

, , - enim et antmam, et roenteix iitroqiie factum eei;

*., * * .
non similiter lamen : Dfene enta per M t u r a m fac , : .
tus est homo, borao autom per gractani Deiis. Ant
( ,
similis et iiuequalis, ut in anima a Deo bomini
data, u l in carne ab homtno Deo et Verbo tributa.
,
Imago enim Dei est, et qtioad fieri potesf, Dco s i .
mitis anima, qualis auien nullo mudo. Et lunc

*** , . quktoni id dedit, qnod preaUiHins erai, post a*
ieui id, qaod orat delerius, acctpii. Vervm ani , madvertfndura est, qoamvU aliqoando dicamua
.
Deura booiiooni, aliqiiaado bomiueai Bemii, divini , *
) tatotQ iamen boroiaev, aut htimaiiilaietii 5emu noe
Duaquam dicore.
.
E u i nulluoi poteet exempioni excogitari, quod

plane rcto propoettaia exprimat, aoe Unicn aliquod
* ,
, ^ afferre conablmir, quod qwidem, si rei roagnilodiiii
m i n u e r e ^ o o t i i k b i i , appoeiio U t o o n t e u n q n e vo . "
ritalem a d u m b r a b i i . Q o c a a d i n o d o m ai toMw e x a r , ,
deaeat aer vel p o i i o s au letwe i g n i s , exigwam a u ,
tem ferri frusiulam i n Mam conjiciatur, neceaee

qeidem e r i l illod sic afflci, ui n l W i a l i u d , q i u m
,
ignis eese videalinr, a i l a n e n illi eseenUn r a l i o
*
permanebit : eodem modo oattira hemana divin.v
,
conjantta, sic ab illa c o m p r e H a M a eet et supera .
ta, ut noo ampltns natnra hoiWHis eese vklerMBr.

bac de cansa Pairea n o s t r i , qnod exs-jperat
. *)
dominator, intuenles , * iltam Deem esse foetam

d i x e r u n l rKleoqiie propter a n a m h o r o m pereonam *
.
et indiasolubilcm c o n j a n c t k m t m ,
adorationis c a l t u m d c b c r i .

umum itetn

his

255

EUTHYMI1 ZIGABENt

Personarwn in Cbristo differentiam non admitli-

mns, nequarlam personam in sancla Triniiate confingamus. Naturarum autem agnoscimu9 differontiam, ne carnem ejusdem pcr naiuramessentue cum
Christo credamus esse.
Si tres essent are statu, quamm una aoro
aut cera undique ilHnereiur, aliquodne damnum
haec in propria essentia faceret, an duas naturas
veras et itttegras, suam nimirum unam, et aliam
illitam ei adjunctam oonsorvaret, cum tamen ob
id non qaatuor evaderent staluae, sed irea omnino
ul antea permanercnt? Hoc modo, 111 e* parvie
magna conjiciamtie, et obscuris quibusdam simulacris verilatera pervestigemus, duas in Chrislo naluras ei unam pcronam considera, ut nulla T r i n i -

256

,

, *
.
,
,
:,
:, ,
,
;
,
,
,
, ,
tali propter htimanitalis naturain asanmpUiu fiat accessio. Natura euim est agsunopla, non auiem
.
persona. Ilaqtie poslejus eliam a&snmplionem nian- , .
sil una divinilae, et trinilas personarum.
, ,
.
Non per mutaiionem , aut inversionem, aut coii , , fustonem animata Domini caro divina dicilur facla, , ^ et nominaiur Deus, sed propter suimnam personae , ,
conjunclionero. Nam et Deue dicitur facius horoo, *
propterea quod humanftali conjunctus esl, el Deus . *
ipee, e l ejus haioanius divina dicitur propter ve , * ,
risaimam itero Ulins in persona copulationem. ,
Poet bancaulem copulalionem DUurae non confu- '
s cum suis proprielalibus manseront. Aurum enim
. I
illUum ligno idem permanet. Lignum vero et auri ^ ai ,
digniutero lucralur, nec deeinit etse ligmim, nec
.
proprlam naiuram derelinqvil.
.
,
, .
Verbum et Deus aut universum, avt aingularem
,
aasumpait bomtnem. Si universum, oculis non cer . ,
noretur. Nalnra enim universa non esl conspicua. * ;
Preierea multas baberei personas ; plures entm
* .
gentis universum complecliuir. Nec ejusdem esset
* ' . "
nobfecBm essenlise. Noe enim S U I P U S individua. Et
, .
melia ejufcmedi incommoda sequeremur. Sin bo , .
minem assumpsil singularem, duas deprehendetur
,
abere persottas. Reliqutim igilur eal, ui neutriim
, ,
atswnpserit, eed singularis, hoc est, individui
.
*, eujm ipee persona fuit. Singnlaris D , .
aolem bominis natura coauDunis quidem est, sed in
, ,
individuo. SinguUrem vero dicimus homioem, ut , , .
individnun speciei, non aoimam solaro, aut corpue
eolum, sed quod ex uiroqoe conilcilar.

Quse in nalura bumana eunt a vitio reprebensiokeqoe alkna, ea Chrisiue partim supra bomiuea , ,
acccpit, partuo ut botnines, pariim abjectius quam
bomines. Supra hoonues fuii, qnod sine semine . , , *
conceptus eal, quod e i Virgine natus, ei c*lera
faoriim akniUa. tiominum more fuit# quod divinae '
, ,
Geniiricis uleram infanluks tumefecit, quod novem
mensium spatio nalua est, quod haueit lac, quod , ,
.
ploravil, ei id genus alia. Abjectius et btimiliua,
,
quam pro hominum consocludine fuit, qnod ejus

257

PANOPLIA DOGMATICA. - . VIII.

25H

, species cruce turpis apparuit, el cum Ignominia,

el deficiens, ut inquil Isaias, supra filios hominum;
.
quodque prius quam lalrones, qui siniul in crucein
,
acti eram, pra? clavorum dolore morluus esi; adde

et illud, si placel, quod sub humili forma bortulani
,
se posr rcsurreclionem conspiciendum prabuit, e i
aposlolis cicalrices et loca vulnerum osiendit,
, .
quodque cibum cepii. Nam reliqui homines, posiea , quam fuerint in vitaio revocati, fulgebuut u i sof,
nec ullus eorum ejusroodi cicalrices in corpore,
, ,
aul vulnerum loca reiinebil, ncc comedel.
.
Filius Dei alque ideru Deus, et conceplas, et na , , , tus esse dicitur, et docuisae, et res admiraiidas fecisse, et, ut paucisoninia complectar, lum egisse,
, , t,
tum passus esse el moriuus, et surrexisse. Quo , , .
niam assumpla: carnis ipse fuit persona, quaj qui ,
dem caro sine seraine geoita nullam aliam propriam
. personam habuil. Quocirca cum assumentis et as
suroptae humanae nalurae una sit eademque perso, , ,
na, ipse diciluret agoreet pati ex e)us,quod assum *
/ . " psii, natura. Et quae illius propria sunt, sibi asct , - scit ut propria, quippe qut sit ejus byposiasis
aique persona, u l demonstravimus.
, .
,
Deum bumaniialem induisse e t i n carne passum
, , esse dicimus. Diwnitaiem vero nec bumai:i ateiu
, *
assumpsisse, ncc passum esse diciraus, si volumus
, - proprie loqui. Nam et Virgo Deum quidem genuil,
, diviniiatem auteni uon geuuit. A t una diviniialia
, , - persona naiuram assuoipsit buinanam. Hic auiem
. , C esl Fiiius Dei, u l qui m ccelis est Filius, Filius
* . ,
itein esscl iu lerris, ei proprietas imraobilis perma , nerel. Gigni eniin nou naltira fuit, sed pereoiue.
. ,
Etenim si fuissel nalurae, non in eadem naiura e i
, - genitura et ingenituni exslitisset. Verom quia vir . " go genuit Gbri&tum, qui Deus est ct homo, a par , le presianiiori et cxcellentiori Dei Genilrix appellalur, Quaiiquam et assurapta? iiatur persona d i .
vina esl, et assumpia naiura propier ipsain coujuuclionera divina est reddiia.
'.
TITULUS VIII.
** Atfcr- In ilebrpos. Omnia quw sequuntnr capila, vsqve
6
^-ad illa quoe coilegimus ex Chry$oslomo, lumpta

$uni ex libro qui inscribitur De cognilione Dei,

xspaUuia +.
cnjus auctor ase fertur Greyoriui Nyssce pon ^
tifex, excepto quinto, quod esl Basilii Magni.
.
, ,
, , . , , ,
, ,
.
, ' ,


,
, & .

Lex et prophelar, quorum plenitudo Ghrisius

cst, onmia, q u lum ad ipsum Gbristum, lum eiam
ad sanctaiu pertinent Trinitatem, subiiliier persci ipserunt. Sed divina factum est providenlia, ut
niulta fuse sparsa disseminataque sint, et obscure
posiia, ne cum adbuc esaeni infantes Jndaei, n^c
quae sublimiora sunt possent percipere, ad indignas opiniones declinareot, ei quod ab omni affertiune remolissiniuin est, affecti(nilius obnoxium
arbilrareniur. Etenim cum Deus in Uoreb eos alioqui coepisset, ejusniodi oraiione suain imbeciiliutem excusarunl : pergemus, inquienles, audtie
vocem Uomini Dci nostri, nec ignem hunc maqnum

259

EUTHYMIl ZIGABENI

6C

videbimut amplius, ne moriamur. Et dixit Dominus , 6 '

^

ad me (hasc suttt verba Moysis scribeniis ) : Bene *9

omnia $unl locuti. Prophetam suscitabo ei$ de medio , ,
, jratrum suorum similem libi, et ponam verba mea
in ore ejus, loquetur eis omnia, quiv prctcepero , & . *
,
illi *. Haec quidem i U se babenl. Verborum aulem
,
b c esl senteniia : Quoniam ipsi roe nequennt ,
$,
audirc, vrophetam suscitabo eh, (et qiii* sequun ..
tnr) qui nunliabil illis ea; qu.T, ut nonc quidem
,
ITS est, inlelligere non possunt. Quae nimiram ad
,
Palrem, et Filium, et Spiritum sanctum, et ad d i . ,
vinam bumana3 nalurae pertinenl assumplienero,
et alia qua> por Evangelium promulgata sunt. . *
!
Illud enim, similem tibi, similitudinem in legibus
sanctendis poiissimum indical. At Jesus Nave ne- , , , que ad talia visa et oracula. ut Moyses, admissus
, ,
est, neque legislator, ut ille, iuit, neque tantam
iniil gratiam, quanlam ille.

Christus vero cum is fueril, in reliquis, uli
,

Dominus, aniecelluit. Quod autcm 61ins Nave non
. "
sil ille prophela, quem Deus pollicilus est, ila
collige : Dixit Moyscs ad populuin in Deulero- , .
,
nomio : Prophelam fratribus nostris suscitabit
&,
Dominui Dems luus. A l filius Nave maho
. anie por mantis Moysis a Deo fueral declaratus,
ut in Levitico legimas. Alitis ergo prseler hune , ,
erat euscitandtts. Judaet vero q u in Deuteronoraii
. fine post uiortem Moysts scripta surit, videnlor
. ', ,
ignorare. Sic autem babent ; Nondum surrexil

prophela in sicut Moytet, qvemnovit Domhmt Q
,
fftde ad faciem . Consenlaneum quidem erat, u l
,

cum Deus Mcysi dmsset, ae prophetara 9usciiatumro eis, tunc ipee Moyses poputo denunliaret. A l . "
cem k l i n Horeb accepisset, postea ln Deuierono- , ,
mio ad populum refert dedita opera exspectant . *
Jesu fitii Nave declarationem, rte bune essc pro- , :
* ,
phetam illuui similem sibl susplcarenior. Poslea ,
qtjam vero declaraliu est Nave filttis, tam deinom
illud populo exhibuii. E l de boc qitidem hactemie. *
Cnro autero innumerabilia prope loca stnt in sacra
. .
Scriptura, quse vel anle denumiant ea, quae ad
Cbrisium perliaeiit, vel indicant illa, quae ad san- '
,
ciam apectant Trinitatem, nos omrttemus muka,
et ea prarcipue, quae isti maligne delorquentes co- , ,
nanlur aliier interpretari, ne iroprobe contradi- D ,
cendi occaaionem praebeamus : Omtus enim Itrae- ^,
litat, ut inquit Ezecbiel *, tunt conlenliosi duri ^ 17
, corde, pauca tantum caque adeo perspicua, ut
,
refutari nequeanl, proponemua, quae vel persua ,
deant, vel eos pertiiiaces, el obstinaios, aique
.
demenies esse convincant.

L.'6rt Geneuot.
Et dixit Deui : Faciamm hominem ad bnaginem
% iimilUudinem nostram . Patcr ntmirum eot
alloquhur, qiti ex ipsios simt csseniia, quos in
summa procreaiionis mundi digniiale aocios habct.
Neqnc vero referenda senl h c ad Hebra?i ser
1

Exod. .

Deu

18.

.
, "
, & .

.
-

Oeul. xxxiv, 10.

E/ccb. , 7.

Gcn. , 26.

PANOPLIA DOGMATICA. -

. VIII.

, ^ nis proprietalem, qua numerus plura indicans pro

. , '
illo, qui uiMim signilicat, usurpatur, ubi non opor ,
lel, confusionc replebimus contradicenles.
.
libro.

.
Et dixit Deus : Ecce Adam factiu esl; sicui
, "

unus ex nobis , qui sumus nimirura in una divi, $
nilale pcrsonarum. Hoc enim elsi curo ironia
. , '
diclum est, unam lamen dunlaxal pcrsonam signi .
ficare tion polcsl.
Ex eodem libro.

.
El dixit Deus : Venite, descendamug, et confun*
) ,

. damus linguam eorum ' lllud enisn : Venile. duos
, \ signilicat. E l unus est, qui loquitur. Ex quo T r i . , niias perfecla declaralur. Quod aulem eos, qui
^
, , ejusdem polcslalis ct essenliie sunl. all >qualur :
. " , :,
Venite, inquiens, boc faciamus, facile apparet.
.
Q u o l s i angelos ministros allocutura respondetis,
aive omues, quod absurdum est, scd paucos dixeris, CUQI id nullo Scripiune tesliruonio fullum
sit, ot falsum improbabimus.
Quomodo loquilur Dcus ? Eone modo quu loqui ; ;
mur nos ? Impium sit, ila sentire. Nam consilium
* , ,
, - divinuin, el primus ille mentis intdligenlis motus
. csl Sermo Dei, quero sic exponit et exprimit
, ), Srripiura, ul significet, Deum non modo procreare
bominem voluissc, sed alicujus opera id voluisse
,
( . , pnestare. Polerat enim ui ab initio fecit, sic omnia
, . persequi. In principio fecit Dcus caelum et lerram.
Deinde fecit luceni, poslea firmamenluin. Nunc
, .
* , . C autera Deum quasi prjecipienlem et colloquentcm
inducens, cum quocum loquilur, lacile demon ,
siral, noa quod nobis cogniiioncm invitieal, sed
^v , J
ut nos illius arcani incendal cupiditale, cujus
, *
vesligia indical ei semina quxdam subjicit. Et , * .
enlm quae lafqpre parta sunl, cum toetiiia percipi ^ .
, mus, diligenterque conservanius; qiue vero facile
comparamus, despicere et negligeie consuevinius.
^Uv ,
Ilaquevia quadaro et ordine nos ad Unigeniii i n
lelHgentiam ducil et allicil. Atqui sermonis, qui
,
per vocein effertur, usus non erat necessarius

, - natura illi corporis expcrli, cum posset cogilata
bis verbis simul agenll communicare. Vox enim
. "
- propter audiium, et auditus vocis est gralia. Dbi
1

;
, . " ,
, , ,
$ ,
, * ,
, . " ,
,
, .
.
.
*
,
.
( r.tM. J I , 22.

Gen, w, 7.

aulein nec aer est, nec lingua, nec aures, nec

obliquae illae aurium semitae sonos ad sensum,
qui in capile csl, perducenies. ibi verba non sunt
nccessaria, sed ex ipsia cordis, ut iia dicam, aut
animi notionibus cogitaliones palefiunt. Quamobrem Scriplura sapienter et scite, ul diximus,
hanc figuram iisurpat, ut mcntem nostram ad
pcrsonam, cum qua sermo instituitur, invesligandam imueJlat.
Ex eodem Ubro.
Apparuit autem Uli Deus ad quercum ilambra\
udinle ip*o in ostio tiibernacnli sui, in meridie. Su*
Oicien$ autem oculis suis vidil et ecce ire$ tiri
%

1
263
steterunt super eum. Eividem cucurrit in occursuni
, adoravit super terram, et dixil : Domine, $i
ulique inveni gratiam coram te, ne transeas $er~
vum tuum *. Et paulo post: Dixit autem ad eum :
(Jbi Sara uxor tua ? Hle autein respondens d i xil : Ecce in labernacuto. a i l : teverlens veniam
ad te, et quae' sequunlur. Ecce scriplum est,
Deum apparuisse Abraham, tres autem fuisse,
qui apparuerunt. E l cum sint Ires, sermo cum uno
tantum insiiluitur, ul conslel onmino, unam esse
trium persotiaruui divinitatem. Quod si unum
quidem csse dixeris Dcum, angelos autem duos,
quomodo poluerunt cum Doinino considere ?
Ex eodem libro.
Dominus pluit super Sodomam, et Gomorrham

264

ZIGABENl

. ,
,
, ,
,
, . ,
{,(> ; , ,
. ,

, \ . ,
' , ? ,
, , .
Ei ,
, ;

.

.
, ,
,
, .

sulphur ignem Domino de ccelo \ Quae quidem verba et duas indicaitt persunas, e l idem
consilium
aequalemque declarant polestaiem.
Duas aulem consequitur lcrtia, quoniam mutuo
inier se vinculo ita conjunclae sunt, ut separari
non possiot.
Exodi .

.
", , ,
Audi, hrael, Dominus Deut tuu$, Dominut unu$
e$l. Illud : Dominus, et Deus, et Dominus Ires . , , ;
personas osleudit, illud aulem : Unus est, diviiii- ,
.
tatem et naiuram unam.
Davidis [ Zachance, haioe ].
.
ln Deo laudabo verbun; in Domino laudabo $er ,
taonem. ln Deo speravi, non limebo, quid fac.ai
. , .

mihi homo . Et rursum : Immola tacrifiaum . *

iaudit, redde Altissimo vota iua, invoca me , in die iribulationis iua$ . Et rursuro : Vivit 0o- , : .
minus, benedictut Deui, exaltetur Deus talulit
, , ,
mea *. Ilem : In lumine tuo videbimus
lumenboc . ,
est, in Filio luo videbimus Spiritam sancium. Per
, , "
ipsum enim mulio clarius Patrem ei Spiriium
. *
sanctuin coguovimus. Mulla praterca reperiemus,
,
quibus sancia Trioitas indicatur. Uymnus eiiam
.
angeltcus ille : Sanclus, sancius, sanclus Domi- nu$ , lernae sanctilalis celebralione ires personas . ;, ,
,
deiuonsiral, semel autem Dominum nominans,
, unicam'declaral divinitatem. Yerum mullo signifi- , .
cantius David de Patre et Filio loquitur, ex per
. sona Palria ad Filium : Ex utero, inquiens, geuui
,
ie . Per uterum paternam docet essentiam el D , naturam intelligi. Quem autem poteris alium sine
.
lempore genitum invenire ? Ex persooa auiem F i l i i : Dominus, iuquiens, dixii ad me : Filiiu meus es
;

iu, eyo hodie genui te

Illud enim : Hodie genui , , ,
u, orium ejus in tempore ex Yirgine significat.
, .
Genui, pro eo, quod esl, te gigni mibi placuit,
, ,
vel procreavi. Uuic autem personae Filii cougruit
.
etiam illud Solomonis : Dominus creavil , et quae , , .
sequunlnr. Deinde subjicit; Anle omw$ colles gene- .

rat . Ulud eniin, Creavii me, orlum illios i n
tcmpore bumanum signiiicau At illud anie omnes , ;
k

Gen. , \ sqq.
Gen. xix, 24.
lmo Dcut. , 4.
* Psal. L V , i i
xvn. 47. ' P*al. xxxv, 40. Isa. v i , 5. Psal. cix, 3. Psal. u, 7..

1 1

Psal. XLIX, 14.

Prof. VIII, 25.

Psal.

265

DJGMATiCA. -

66

. VIII

, , . , colles, alieruiu iilum coclesiem c l s ne lempore, et

Kvplov ol ,
ante sancula declarat. Ilem David : Ycrbo, inqoii,
Dommi cceli firmati tunt, et Spiriln oris ejus omnis

virtu* eorum ; Dominum appcllat Palrem ; Ver ,

bum auiem Filium ipsius, quoniam ita se habel cuui
, ,
Palre, ut cuin mcnlc verbum el oratio, non solum
, ,
, propter orlum qui sine ulla fuil affectione, veruni
cliam propler conjunclionem cum Palre, et quia
, .
voluntatem ejus enuntiat. Spirilum vero vocatSpi , ' ,
riluin sanclum. Ileni dc Verbo el Filio : Misit \er , ,
. ,
- bum suum, inquil, et sanavit $ . Pater nimirum
nsisii Filium, et sanavil ignorantiae morbu laborar. ,

les. At de Spirilu sancto : Miilet, inquit, Spiritum
,

tuum, et creabuntur , nova ulique crealione; et

THC .
renovabis faciem terrve *, quae conscnuil in peccatis.

Ncque vcro vocalibus instrumentis enunliaiuiu
, \ .
lioc verbum in acra diffundilur atquc dissolvitur.
, ,
Sic enim d i c i t : In sttculum, Domine, Verbum tuum
. '
permanet in ccelo Nec Spirilus ille spirandi i n , ,
Blrumenlis expellilur, aut spargiiur et dissipalur :
\ . . ,
hac enim corporibus conlingunl. Perspicuum igi , , , ,
tut est, Verbum et Spiritum in sua ulrumque ex. , ,
sistcre persona, el essc sclernum, c l creatorem.
, ,

Pnncrea Job dicil : Vivit Deus, qui ita me judica ,

rti, et omnipotem qui amaram reddidit animam

meam, et Spiritus Dei mihi in naribus circumit .E\
, , ,
. , - Zacbarias ex persona Dei el Patris : Ego vobiscum, inquit, sum, el Verbum meum, el Spiritu*
,
.
meu$. Et Isaias : JSunc, inquit, Dominus misit me,
C et Spiritus ejus .

.
Ex Genesi [et haia].
*
Dixil Jacob ad duas uxores suas : El dixil mihi
* ,
nngelus Dei in somnis : Vidi quwcunque fecit libi
, . ,

Laban, etqux scquunlur. Deinde : Ego, inquit, sunt

, .
Deus, qui apparui tibi in loco Dei. Si angelu.
,
crat unus e numero minislranlium
poteslatum.
; , 2
quomodo se ipsum appcllal Deum ? An utique Filiu*
,
crat, qui Dei et Palris est angelus, boc esl nun , ,
lius, u l meniis index est verbum , el sernio
mcnlis et animi sensum indicat ? Post bumaiiam
. , ,
enim carnem assuniptam nuniians nobis Patris
,

.
nomen, Nuntiavi, inquU,~nomin tuum hominibus .
,
Et magni consilii Angelus vocatur ab lsaia, el ma
,

gnus Consiliariu*, et Deus fortis, el potens *. Quis

.
porro consiliariiid Dei, nisi qui ejusdem est esscnlise, ejusdcmque polcstaiis el diguitalis a?qualis F i , , ,
lius ? Consilium voluntasque Palris est bominum
; ,
salus pcr evangelira inandala. Patris vero c l Filii
. , ,
consilio eadem voluntas significalur. Quod aulcm
. " /
Filius bic et Dcus carnem hum.inam induerit,
* , *
oslendit idcm Isaias i^Puer, inquiens, naiu&csl no>

, \ . '
bis et filius daius est nobis . Propler nos eniiu
, .
nalus csl pucr ille Filius, c l nobiscum versaiuscst.
,
Na:n de illo, qui vere Fdius est, non auiem de
, . .
quolibel filio bux pncdixit propheia. Et opus hoc
;
ul admirandum pnedical. Quid aulcin adiuiran
1

; o

10.

rsal.xxxu, 6.
Psal: cvi, 20.
Psal cni, 50.
Psal. cxvm, 80.
Gen. xxxi, I I .
Joan. xvn, 6.
Isa. ix, G.
ha. ix, G.
7

PATIIOL

GR.

GXXX.

Job. XXVM, 2, 3.

Isa. XLTIII,

10

H>7

EUTHYMII ZIGABENI

dum, eum qui simpliciter filius s i l , puerum nasci ?

Onamobrcm et clariora dtfnceps subjecit, ut divinitatem illius et differcntiara inler eum et reliquos* qui simpliciter filii sunt, indicaret.
JeremitB [imo Baruch haia*].
Ilic est Deus nosler : el non wstimabtiur alius
adversus eum . Deiade addit: Po$t ha*c in lerris
visus esl, cum hominibus conveualus est
Et
Isaias : Ecce inquit, Deus nosler. Ipse veniet,el salvabii no$
Aflerens aulem signum adventus ejus
ia carne subjungit : Tunc aperientur oculi ccccoruro, el aures iurdorum audient. Tunc saliel, ut
cervui, claudus, diicrta erit lingua balborum *.
l>ux quidem omnia re ipsa perfecta humanam
rarnem ab illo assuonplam indicio certissimo leslanlur. Idemque rursus ait : Non legatus, non ^
ungelus, ted ip$e Dominut servavii eo$. Legalus
cnim esljnicrcessor, qualis ftiil Moyees, et si qtiis
alius posl Moysem. Ac per legalos quidem aique
angelos mulli saepenumero servati sunt, ut iMi,
quos vel Moyses vel Jcsus Navc filius, et alii ejusmodi rexerunl et gobernarunl. Et qui fueruot
sub Ezechia, quo quidem temporc angclus una
nocte cenium ocioginta quinque millia Assyriorum
dolovil. Haec profecto Dei peregrinalionem c l a rissimc palcfaciunt.
%

268

, -

.
,

. ,
, .


. ,
,
. ,
'

. {

;
,,
d X T . ,
, , *
, '
,
, , .
, , ' *
:$ .
,
.

ltaiie.

.
.
, .
, .
, .
.

.
,
.
;
, , ,
, ,
. , ,
^.
31ic!iccc.
.
, ,

El lu Bcthlccm terra J*ida ncquaquam minima

.
cs in principibm Juda. Ex ie euim milii exibil dux,

qui regal poputum meum hraelem . Vcruin ut os- ,
lcnderct bunc non esse bomiiiem uudum el soluui, D
. ,
bcd cuoi Deo conjunctum, adjecil : Exitus eju$ ab , ' , , A i
initio, diebus taculi \ Aciiones, inquil, ejus ad ' *
divinilalem periinenlcs, vcl orius cjus, ab inilio,
, , , ex sxculi inlcrvallu, hvc csl, ab omni xlcmiUile.
' ,
Zorobabel auleni Babyloiic nalus esl. Yidcs cxqui . ' silissiraesubduclam raiionom ad Iocuni usque, in
. ^ ,
quo natus cst Chrislus.
; ;

Dabit Dominui ipte vobis signum : Ecce virgo

concipiel, pariel /Mum \ Omnis enim, quse feium in uiero gerit, non esl virgo. Ilaic aulem Q
fiituni in ulero gereus eril virgo. Quod quidem u l
admirabile leslimonium alque indicium proponilur.
Ejusdem.
Aniequam scial bonum, aul ma*um, reprobat maliiiam ut eligai bonum . Cuinaro puero bxc
dircs convenirc ? Solus Chrisius peccalum (inquii)
non fccit, nec invenius esl dolus in ore ejus, id cst,
ncqucie, neque vcrbis pcccavil. Aliorum auleiu
omnium nullus (inquil) purus a inacuJa.

Daniel.
.
Videbam in vishne nocth, el fcce cum nubibus
,

cwli quasi filius fiominis veniebat, ad Antiqvum
(,

(ierum $$, el ad ejus conspeclum adductus tf .

1

Bar. , 6, 58.

Isa. , 4.

ibid. , G

* l>n. vif, .

ibid. 15.

Micb. . 2.

263

PANOPLIA DOGMATICA. -

. VIII.

270

, ,
%, el datnt ett illi honor, el imperium. el reonnw,
, xal , xal ,

el omnet populi, lnbu$, linguee serviunt illi. ) ,

$tas ejut potestat lempilerna, non perttamibi:,
. ,
et regnum illius non *. Ecquis est hic
. \ filius horaini^. qui potestaiem accipit absolutam
. ,
in
omnes ac
se mpftemam ? Uomo quidcni
; ";
ouinino nullus, sed ipse Deus el homo C h r i , ,
s l u s . De qno ct David Deum et Patrem sic

alloquitur : Deus, judicium tnum regi da, justi , ,
Utiam luam filioreyW. Clirisius enim el uti LVus
hr
, .
rex esl, IH Glius regis; ei uti homo factus cst rex,
,
ei Giius regis, nempe Davidis. Ex quo postea : Daia
. & , : $, inquil, mihi omnit potestai in cmlo el in
, ,
. Ad quem Pater, poslquam, nl liomo, po\
.
lcsiaiem acctpit : Sede, inquit, dexiris meit.
, ^ Dixit enitn (tit ail David) Dominus Domino meo,
, . ,
Sede dextris meu, donec ponam vihnico* luot
/,d
icabellum pedum luorum \ Quinam aunl hi duo Do mini ipsius Davidis, nisi hot coacesseris ? cum
. ,
dixissel David : Deut, Judicium luum regi da, et
q u * sequuntur, subjeck : Qnoniam anlt suUm
, ; ,
permanet nomen eju* , nonien illud utique qnod
, * , .-,
illura Deum, aui Filiuni :sae demonstrat. Semper

enim ulrumque ftiit. Ecquis igilur ejusmodi
rex,
, , .
nisi hic ? C u i servierunl oranes gentes, nisi C h r i . ,
*lo ? Quem nisi Cbristum collaudarunt, beatum ; ,
, , qoe praedicaverunl ? Sin adbue ipsum exspectas,
quoad praccurrat Elias, secundum Servatoris de ; * , *$
scensum cxspectas, cum adcrit mnndi finis. Nam coui
,
%

, . Q duo siulChristi descensas, unus cura ad naturam

Kumanaji assumendam venit, alter cutn veniet ad ju ,
dicandum orbem universum, prior jaiu fuit, cuju
, ,
praecursor tanquam alter Elias Joannesexsiiiit,posie , ,
lior eril, cl Eliam tanquam alterum Joannem habe
bit pr&cursorem. Aaiboenim sunt ejusdem Spirilos,
.
et ejuftdem graliae aique virlutis, qualenus Ghrbtum
, ,
prtecurrunl.
, .
Uncius illc el Mcssias, quem exspecUlis, cst pu , , rus boiuo, an Deus et bomo ? Natu si purus bomo
> , ; est, non est ille, quem pra?dixeruut propliela.*, qui
,
signa ei divinitatis adjunxerunt, ul ipsum a puris
. ,
et meris hominibus separarem, vos auiem a quibus
.
aliis didicistts notas et sigua illius, quem exspictaUv ;
lis? Sin Deus esi homo, nonne animadveruiis, vo
,
. D aliam diviniiatis personam confiteri? Neque enim
dicelis bunc esse Patreiu. Naoi, Puer, inquit, naius
. , ,
,
eti nobi**. Filiua, non autem Paier. Jam Meesias, et
, * .
, - ChrUtiis, et unclus idem esL Inlelligte, imipUnle*
, . , , in populo, et stulti, aliqtiando sapiie . Et Isaias vos
alloquilor, C#ci, iaquiena, inspicile, et turdi, audi*
.
, 01 , ,
, u . UUronc casci estis? an omnino sensibus caretis? Ecquando igitur oominum ambiguilaies, awl
. " ,
>- verborum signiiicaliones, aut diclionum proprieulos disliuguciis, quibus verilas comprebciidilur ?
, ,
\, * ;
De Christi cruciatibiu el mortc.

.
. David ex persona Cbrisii, Cotuilium, inquil, ma
%

Dau. , 13, 14.

Psal. LXXI, 2.
Psai. xcni, 8. Isa. XLII,

Mal b. xxvu i, 18.

* Psal. cix, 1.

Psal. LXXI, 17.

Isa. ix, tf.

271
EUTIIYMil ZLGAbEXI
272
linantium obsedit me. Foderunl manut meas et pe- .i
.
"
Ues meos; dinumeraverunt omnia ossa mea. Dtvise- , .
runi sibi vesiimenla mea et $uper veilem meam . ,
miserunt tortem *. Haec cum illis, quae narranlur .

,
iu Evangeliis planc congruenlia cuinam alii, nisi
; *1
Cbristo dices convenire ? Eadem per Isaiam dc se

pra.'dixil Cbristus : Dorsum ntevm percutientibus
; -,
pncbui, gena$ vellenlibus, et faciem ab ignominia

conspuenlium non avcrtiEl
rursum Pavid : Dede- ,

ritntt inquil, inescam meam (cl, et in sili mea pota

verunt me aceto . Quod si baec inlelliges de popu- . \6 "
, .
10 in caplivitale conslitulo, cum consiel eum, licel
,
alia mulia pertuleril, bujusmodi tamen non fuisse
, ;
perpcssum, sentenlia ina facile refelleliir. Morlem
, \
ipsius praidixil Isaias: ll ow, inquiens, ad occi~ ,
^ . \ sionem ductus e$iVerum
ut cognosceres eani no- '
'*
bis ftiisse galularem, rursum idem, Livore, inquit,
, ,
ejus sanati omnet $umu$ . Ut inlelligercs aulem
,
.
ob ejus moriem Judseorum genus ad exiliym perve ,
nisse subjecit, Et dabo impios pro ejm sepulli^ra .
, Quid eiiim Jud.vorum impielaie fiagiliosius, qui
,
euin, a quo lam muHa beneficia acceperanl, in.
terfecerunl
;
t

De Chriiti resurreciione.

.
Non relinques, inquil David animam meam in in~
\ \, ,
trjr
ferno^ nec dabis sanclum tuum videre corruptionet*
,
nempecorporis. Deinde, Noios, inquit, fecisii mihi dies , . , '
.
vitai. Oseas multo clarius : Et sanabit no$ po$l duos *
diet, in die tertia, et resurgemus, et vivemus in con- . ,
spectu ejus . Haec aulein dicta sunt cx persona eo- , ,

rum, qui dormieram, quorum corpora cum Chri,

sto siirrexertiAt leriio die, quo surrexilipse, et uppa,
ruerunt multU , ut Evangelium d o c e i . Quineiiain
-. , *
Josephus Hebreus in xvm libro De anliquilate Ju,
^.
dporum deChristo loquiturad bunc moduni : F u i l
\
codem tempore Jesus, virsapiens, si lamen eumap-

pellare virum fas est. Erat enim niirabiiiuui operum
,
effector, cldoclor hominum qui cum voluplaie quae .
vcra swUamp'ectunlur. Ac mulios quidcm lunt ex
,
Judxis, tuin ex aliis gtnlibiisadjunxit sibi. H i c c r a l
\ ,
Christus. Quem itostre geniis principibus accusain
.
libus a Pilaio damnaium cruci allixeruiu Jud&i.
, \ ' *
iSec (auien qui eom prius ddexeranl, doctrinam
, ^
ipsitts promulgare destiieruni. Terlto uamque posl . ' \ die se rursus viventein illis conspiciehduio pra*. .
buit, cum etha?c et aiia de ipso iimuinerabilia
,
divini propheta; pra?dixissent.
\ t

De Ecclesia ex genUbns, juxta haiaw.

Lcvlare, soliludo sitiens. Ex$uliet soliludo, el floreat quasi lilium. loca deserta Jordanis exsultabum el gloria Ubani data ett et, et honor Carme11
H J P C sensu quidem nec facla sunl nnquarn,
neque lient. Quis eniio soliluriinem ei loca deseria
tlcligal ad babitaDduiu , nisi forte Cbrialianos njonacbos dixeris ? Spiritu autem plane cofiligerunt.
t

.


.
, . }
, , ,

.
ai>rj, . , &
. , : ^
; ,

Psal. , 17sqq.
Isa. L , 6.
Psal. Lxvin, 2-f.
* Isa. LIII, 7.
Psal. xv, 10, I I . .Osc. , . Mallb. xxvn, 53.
h,a. X X X T , I, 2.
1 0

ibid. 5.

IbiiU 9.

273

PAXOPLIA DOGMATICA. . V l l i .

<4

. . "; *> Nam gemium Eoclesia nullos anlca fruclus fcrcn ,

lium erat quaedam vcluli solitudo, in qua degcbant
, \
viiiorum fene. Ha;c Oei cognitioncm aaltiiemquc
.
siliens lctaiur, ct exbullat, el floret. frucluum
, ,
pulcbritudinc cl suavilale decorata. Data autom
, .
esl ilJi gloria Libani, t^oc est, anliqui populi,
, ,
quem et Carmelum vocat, cujus gloria c l bonor
.
est pielas, religio et amicilia l)ei, cl ^loriae legis, , ,
que sublimilas, el divinorum inuiierum coph,
'.,
alque graliaruin abundanlia. E l riirstim : Lvlare,
. . ,
tterilis, quas non parii; erumpe et clama, qucv non
,
, ,
parturis. Quoniam nintli sunt filii magis dcsericr,
, ,
quam habentti virum . S t e r i l s c n i m erat Ecclesi;,
, .
quam oslendimns, nec ullos ante ferebal virlulum
,
. p
pjeiatem el religionem aii*.
,
,
|
f i est filiorum maler, Judaicaiu^
,
quc Synagogam, cujusanlea vir erat Deus, qui cani
,
diligebat, et providenlia sua fovcbai ac luebatur,
, - vel ctiam lex, vicil fecundilate. Rursuro ex per , .
sona Dd\ el Patris Filium el Deum alloquens sic
ait Isaias : Ecce dedi le tn fvdus genlium, ut ter - ram conililuas, et solitudinis suscipias hwrcdila ,
tem \ el quae sequuntur. Quod cii.tm por Davidem
, .
Filio pollicitus est, dabo, inquicns, geniei htpre^ , ,
dilatem luam . Ac ipse quidein David Patrem ad

. &
boc boriabatur, Contliliu, &, Domine, Ug
, ,
, latorem $ eos *. Isaias ex hujus legislator.s

.
persona , Lex, inquit, in lucem
* " gentium, et in brachio % gentes tpcrabunl
,,^^
,
^

.
qiue genlea in ignoranliae lenebris aberranics illu
, slravit ? Nam lex quidem Mosaica multis jam annia
; ^
antecesserat.
; .

.
Ejttsdem.
Jam de novo Evangelii tesiamcnlo rurstim

, *
Isaias anle locutus csi : Ex Sion , inquiens , eaibxl iex, et nermo Domini cx Jerusalem . Siqui .

dem Dominus nosicr Jcsus Cbrisius nunc in

monle Sion scdens et docens, uunc in civilatc
, ,
, Jerusalem versans, legem c l dociriiiam cvangelicaoi iradidit. Ncquc enim de Mosaica iege pro .
pliela nunc loquilur. Qui enim id ficri queat,
. , cum ea non in Sion , nec in Jcrusatcm , sed in
, ' , ,
, , D nionle Sion fucrit lala , muito anluquam natus
csset Isaias , queinadmoduni cvangelica niullo
; ,
post ipsum Isaiam lempore promulgaia fuil?
. .
Quapropier apposite dixil : Exibit; quoniam anti ,
qua lex jatn exierat. Hoc autom tcmpus Jeremias
i\jtipai , , ilem pronunliavit bis verbis : Ecce veniunt dics,
,
,
dicit Dominus, et feriam vobiscum foedus novum, non
secundum illud foedus, quod inivi cum putribus ve ,

slrti, qua die manum corum apprehendi, ul ',

rem cos de lerra ASgypli, quoniam illi fa>dit$ menm
.
non observarunt, et ego neglexi cos . Iloec el bis
, .
similia obscurc Iradita sunt", nc delcrenlur libri.
, ,
Naro qui Chrislum .prsesenlcnfk, c l rcs admirabiles
l

f r u c l u 8

0 8 l

e x a >

m u

l 0 P u r a

a c

i a

i | | a

| >

p p j e l e r

e v a n g e U c a i l l |

ha L I V , 1.
xxxi, 52.

lsa. xux, 8.

Psal. , 8.

Psal. , 21.

Ua. L I , \ .

Isa. , 5.

Jcreni.

275
EUTIIYMH ZIGADSXI
m
clEc euiein, ei ceriissima divitiitatis su* affcren- , * , *
tem indicia contucntes non eusccperunt, sed ege , *
runi in cruccnv, bi scilicol propheliis pepercissent
\ ;
de ipso loquenlibus, si eas nulla contectas urobra,
,
sed apertas ac nudas accepisseni ? Jam vero nos
, , , , di Chrisii noinine appellattini iri predixii Isaias :
, Vo, inquicMis, tollet etertetque Dominus. lllh autem,
. ,"
qui servient mihi, novum nomen imponet, quod in
* , cl

iinwrsa terra ctlebrabitur

Idemque rursua: Vide ,

bunl, inquit, gentes gloriam tuam, et omnes reges ,

juitiliam tuam. Elvocabtiur nomen nomim, quod ipse , , , *
Dominui pronuntiabit . Hoc Oseas item predixit :
,

El eril inqiiiens, in novi$simi$ lemporibus nomen

>,
ejus illustre in univer$a terra* Et uominc illius


iv
.
mulii populi appellabunlur. ibunt in viii CJUM,
ei vivent in ipsis.

Ejttsdem.
.
r

Ei in te precabuntur, quoniam in te Dominus esl.

Et non e$t Deus prmer te. Tu enim ei Deus, et non
cognovimus . lllud, Et preeabunlur in le, praeignificat eos, qui crediderunt in Christum. Illud auiem,
Quoniam in te Deu$ csl , in carne assumpta p r a monslral divinitalem. At illud, Tu enim e$ $,
et non cognovimus, cxcusationem indicat Judxorum
in judicio fuiuro, quae slulla atque inanis erU. Si
Christus imposior fuit, quomodo quae p r e d i x i l ,
evenlti comprobala sunt omnia : ut ea, quce ad
templi dcslruciionem, quae ad civitatem HicrosoJymorum cxputrnaudaui evertendamque, et ad
intcrnecioncm Judflborum, quaeqtie ad disripuloe Q
K U O S , et ad res admirandas, quae in nominc suo
erant facturi, pertinentia praenwniiavii 1

,
,
. < ,
. , ,
.
,
. , ,
, ;
, .
,
;
, ,
,
, ,
,
.

Jttm contra Hebricos, magni Joanms Chrgioitomi

capila maxime apposila, et opportuna ex eo
telecta volumme quo oraliones in Jud&os conlinentur.

" , ?

Si virum aliquem venerandutn, atque praeclarum

.
in cauponam, aul latrontim diVersorium adductuin
, : ,
erneres, eutnque deinde coniuniclds et verberi , , ^
bus affcctum gravissima corum debaccbantium
,
probra perpcii animadverlercs, proplereane caupo , ,
nam. aul diversorium illud admiranduro existima ; ,
rcs, quod illuc insignis ille vir adductus esset?
, ;
:ui poiius delestareris ea, qua,- pcrspiceree, ot ab
.{>
\\\\* abborrores, quod talis vir ibi tam indignis ^ . { *
lhodis accepius essel? Similem ejusmodi loco csse
, .
j-uta Synagogam Judaeorum, qni Moysem et pro"
plietas in illam adductos ignoininia poiius aflkiunt,
,
qnam bonore. Elcnim cuni dicant, eos nibil esse
; ,
loculos de Clirislo, deque illius bumanilale, imo
;
voro voces corum boc indicanlcs corrumpanl,
'
noiine manifesla illos aiBciuni ignoniinia ? Narn
,
rt Serapidis lemplum bos bbros a Plolcmxo' de' . -*
^criplos cotiljiiebat, ncqiie tamcn ob id quisquam
, lemplum illud sanclum cxis:iiy;rbil. Ipsi quidom
, ??
l b i i propriam habcbanl saitdiialem, s<>d catn
; . ,
lcinplo non iinperiicbant propter impurilaictu co, ,
' 1 a. L X V >.

Isa. L M I , 2.

L,.i. X L V , l i

277
P A X O P L I A DOGMATICA. . VIII.
278
. " rum, qui illuc ingrediebanlur. Quid Azotii ? nornie
arcam captam in tewplum suum introduxerunt,
/. ;, ,
quod taroen permansit impurum ? iEqntim igilur
\
esl, Jud&os, et corum Synagogam ideo potisUmum
.
exsecrari, quod in Moysem et prop')etas insaniunl
, ,
. ^ , el debaccbantur. Libronim enim lectio, si ftdes
absit, nec locuro, nec legentes sanctos possunt efli *
ccre. Ilaquemerito in eos dicturo est: Homushyarnm
.
factus est mihi locusvester; hyaeme inquam, crndelis
et exsecrandae ferae.
.
Ejutdem.
,
Nisi propbetas baberent, et sacros libros lcge ,
rcnt, non essenl lam dctestibiles el profani. Nunc
. ,
autem niillam merenlur veniani, qui cum praaco , ^ nes habeant veritaiis, adversus illos mitatemquo
, ;
depugnanl.
.
Ejusdem,
,
Judaicts celebrilatibus non solum tempus, sed
. etiaro locum ob&ervandum praescripFil Deus. Exem . ' pli gratia, tempiis ad Pascba celebrandum praeli , ,
nilom erat dies quarlus decimus mcnsis primi ;
. * ;, ,
locus autem Hierosolyraa. At cum celebrilaium
. ,
l< inpora esaeni diver&a, locus eral unus. Cuniquc
. a prxslrtpto tempore el loco rccodcre nefng
* , esset, nccessitati lamen conccdebatur, nt tcmpus
. in observando Pascbate mintta observarclur. L o cum auicm nullo paclo licebal non observare :
, , ir ,
, kr , Non poleris, inqyit, ceiebrare Patcha in ulla
civitatum, quat ttbi tradtt, pmUr illam, qvwi
ar *;
, C Dominu* eleqtrit . Uuid? sibine ipse adver
,
eaiur ? qui cum uno in loco jubeat sacrificare, eum
; . ' ipsiwiiw locum sic everlit, ut ad eum Juda;i ne ,
queant accedere ? Mitiime vero, sed quemadinodum
, , -. 3,
illis ne viclimas quidem initio volebal concedere,
, ,
quas Umen, cum illos insanos, anxios, et ftarum
, ,
ita cupidos inielligeret, ut nisi ioimolaiidi pole .
staiem accepissent, ad simulacrorum cuiluni
, - uliro cssent praecipiles ruituri, eo con>ilio cou.
cossit, ut eos a simulacris ad se colcudum convcr, ,
terel, minore ntalo perinisso, ne in gravius iu , ciirrereut, sic sapieniissima brevissiinaque ratioue
,
illas suslulil, cum in una tantum civilale immo . ,
lare permitteret, hanc atitem evcrlendain ac de
lendam curarcl, ut, cum exlra illam macurc
, viciimas per legem non liccrei, ea sublaia vklima^.
, . " tollereiitur. Totus enicn lerrarutn orbi*, quod qui , , dem mirabile est, Judaeis conceditur, ubi sacriii;, care non licet, a sola autem Jerosalem cxclu , , duntur, in qua uiia illis, ut sacrificent, perraissuM
, est. Nain ut archiiectus, si jaclis fundameulis,
, erectisque parielibua, fastigii tcstudinero ad lapi , - dero uiium in medio pbsilum devinciat, eo lapide
,
sublato lotuxn everlitaediftciain : ila Deu> cum qujddam veluu sacrificiorum vlnculum Jerusalem constiluisset, bac eversa victimas immolandi jus
abrugavii.
1

.
" 1

Deul. r v i , 5v i>.

Ejusdem.
Quod autem Deus sacrificandi tegcs tulit,

non

~9

>

EUTIIYMII ZIGABE.Vl

280

quod ipse viclimis placaretur, setl quia Judacorum * , //

lanquam infantium indtilgeret imbecillilati, pcr

Isaiam ostandit : Non est, inquit, mihi volunlas
, .
in vobis. Plenus sum. Hclocausta arielum, et adipem
,
, )
agnorum,cl sanguinem taurorum, et hircorum nolo. ,
.
Qy\r enim exquisivii Uotc e manibus vetlris ? Si
;
obtulerilh sUiginem, vwne suffimentum, faslidium

,

,
mihi esl \ Et rursum : Aon honorasti me, inquit,
. ,
viethnis nec donis servisii mihi . E l per Jeremiam :
, .
Cur, inquil, thns e Saha ferlis ? el cinnamomum
* " (6 , )
ex terra longinqua V Et ritrsuni : Holocausta ve ;

$tra, inquil, non placuerunl mihi . Et rursum :

. ,

Holocansta vcstra cum vietimi$ vestris odil anima

mea. Ad baec : ' locutus $um, inquit, patri- . , but vettris de victimix, ' de holacauslis tnan- ^ ,

davi itlis. Nam si haec exquisivisset, veleres, qui

. ,
:nte illos fuerunt illustres, primos ad illa com ,
pulisset. Nunc aulem quae ad tempus concessit,
. rursus abrogat. Per Davidem enim, Non susci . ,
piam, inquii, de domo tua viiufas, neque de
,
gregibus tuis hircos; et, Numquid manducabo carnet .
,

taurorum, aut tangninem hircorum potabo * ? et

, ; .
imilla ejusmodi. Deirde sacrifioium ralioni ccn , / E J e c r
gruens introducit: Misericordiam/mqwtns, volo, et
, .
,

tfo sacrificium. El : Eect prwtiat ebedire, quam . , ' .

immolare. E l : Saerificium lattdis honorificabit rne. . ,
E l : Magnificabo nomen Dei mei cum laude*. Et : . ,

Placebit Deo super vitulum nowm . E l : Sacrifi,

,
eium Deo $piritu$ contribulatns *. Et : Sucrificium et
, 4

obiationem notuisti, corpus aulem compegisli mihi , C , ..

corpus Domini ulique, quod a sacerdolibns qnotidie offerlur, el dignis distribuitur, ut ejos parlicipes fiaiii.
. *
Ejusdeni.
' '
Interrogentur ifebraei, qnomodo festos dies
; ' cclebreni. Nonne perspicuum cst, cos, cura cele;
britalis loco careant, si saerificent, a legis prae ,
scripto discedere? Nam si propbelae, qui captivi
olim abdqcti fuerant, amissa Jemsalem sacrifi- , ,
, , ,
c?re non audebant : Non est eniro, dicebant, m
, ,
boc lempore holocaustum, nec sacrificium, nec
. (
oblatio, non locus, ut frucltim feramus] coram te,
.
el inveniamos misericordiam. Quin etiam cnm
, ,

canere cogercnlur, ab iis, a quibus In serviimc

;
detincbantur, aliqucm e canlicis Sion, recasaban^

ilicenles : Quomodo cantabimus canticum Domini D ,

;

terra /iena ? Atque per Zacbariam Dominus aliis
. " , 5 ,
dicit : JejxiniumM jejunatti$ sepluaginia anni$ ?
,
quibus nimirum captivi premebantur serviiute.
:
Quomodo igilur cum sacriflcium non s i l , nequc
, ,
caniicuin, nequc jejunium, et nul!a idcirco cele : "
brilas, siquidem omnis legitima celebritas sarri , ' ,
ficio peragebatur, audent isti, jejunium ant diem
.
feslam agere, atit ullura omnino cultum le^e
,
jpraescriptum exsequi ? Quod autem prophclsc

nequc immolarent Pascba, ncque dicm alium fe
stum ullum pcragerenl, ex Danielis jejunio intel7

Isa. , pa^sim.
* Jer. , 20.
* Psal. XLIX, 9,
Psal. xxxix, 7.
Psal. cxxxvi, 4. / Zacb. vn, 5.
7

\o.

Psal. LXVIII, 31,32.

P s a l . L , 19.

231

DOGMATICA. -

. .

, , ligi potest, qui cuni tcrlio primi mcnsis die joju ', ' ; ', ;
m r e coepissel, iros bebdomadas jcjuHavit, usque
.
|
vicfsimum qirarliim ejnsdcm mcnsis diem. Quo
quidem mense celebritas erat tum Paschaiis, lum Azymornm, Pa&rbalis quidem d c inensis quario
dectmo; Azymorum aulem a quartodecimo usqtie ad vicesiimim primuiii, quibtis diebus jejunare nef.is erat.
Ejttsdew
.

Quod si responderiul, sperare *<t civiiatem re, : ,
cuperaluros, dic illis : fcrgo quusMtue, quoad illaui
.
rectiperelis. Nam et sancii viri, qui anle vos in
; ,
cnptiviialem ducli aunl, nullum egeruni fcacrifi
ciura, antequam illam recuperarunt. Yos autem i l .
los aspernanles aperle discedilis ab ipsa lcgc.
Ejusdem.
.
, Cum absil unctio, non babes sacerdolem, ab , , .
senle sacerdote, nec sacrificium babcs, nec ullum
cnlliini.
.
Ejusdem.

DeHS significans sact ificia iege constilula abro,
gaium i r i , per Davidem, Tu e&. inquil, tacerdos
1* ,

in Mernum secundum ordinem Melclnsedeeh *, qut
; , * , ,
non legis sacrificia,sed prcces, et pancm ac vinum
, .
obtulil. Conslal igilur una cum Aaronis sacerdo
tio sublalam esse legis adminislralionem, in cujus
, ^ - locum adminisirandi rato congruens Melchiscdech
.
adminislrationi successil.
Ejnsdem.
.
Nihil est Judaeis infelicias, qui cum legi parendum
. "
csset, eam aspernabantur ; nunc autem cum Mli
, ,
, ,
pareudum non sit,eam conantur observare, Deum , , - que, non solura violantes lcgem, verum etiam i l .
lana observatiles, irriianl.
.
Ejusdem.
,
Tres serviiutes Judaci graviisimas perulcrunl,
, , '
unam iri iEgyplo , alteram in Babylone, terliam
. ^
snb Aniiocho cognomento illuslri. llarum nu lam
, ' ' ;
inlulil Deus, quam non anle praedixerit. Singulis
, 6
enim prafinUum annorum numerum indicavit,
, , . ,
prim-jp. quadringcnlorum, secundae septuaginta,
, leniae irium cuai dimidio , el paulo amplius. Quo
.
quidcm absoluto temporis spalio liberlatem rocc ,
pluros pranunllaviL Ac de illa quidem, qiKe fuit
(. in iEgypto, siccum Abraham locutus esl : Sciens
, , D jciio, quod semen tuum pereyrinum eril in lcrra
non suu, el eos serviluli subjicienl, et alfligent an~
ni$ quadringenlis. Genlcm aulem, cui senierinl,

. ego judicabo. Quarla atitem generaiione huc revertentnr cum magna copia
Intellexisli jam et an, * ,
norum nuracrum, nempe quadringeiiiorum ; el
serviiutis acerbitatem, Nam Affligcm, inquit; c l
,
supplicium eoruiu a quibus premenlur servituie ;
,
nam Ego, inquil, eos judicabo, iia nimiium, ui
, .
aquis absorbeantur ; ei liberalionis moduia : Cum
,
roagoa, inquit, copia, pecuniarum utique. Dc illa
% & ,
aulem, qua fuit in Babylonc Jeremias propbcla
,
praBdixit ad bunc modum : DM
Dominu*: Cum
,
cceperinl impleri Babyloni septuaginta anni, visUabo
. ft4

Psal. cix, k.

*Gcn.

xv, 13, U .

i83

EUTHYMU ZIGABENI

284

vo$, etitatuam super vo$ verba mea bona, ut leverta-

,
,
,
mini in locum hune, et convertam captivilatem
vctlram, et congreyabo vot omnibus gentibus, in
quas dispeni vos, inquil Dominus, el converiam vot . ;
In locnm unde demigrare vot feci
Vides omnia
vere enumerata ? Itaque Daniel nonante pro illis , ; , ; , ?
supplicavit, quam sepluaginta anni, nt ait ipse,
, ,

completi sunt, ne ipse quoque audirei, quod aodie

rai Jeremiae : Ne oraverit pro populo hoc neque - ,
.
ttulaverit pro illis, quoniam non audiam te . Ac
,
justus quidem orans condemnabat se, Peecammus
.

inquiens, injutte egimus, iniquitatem fecimus. At , ,

illi qui malorum erant pleni, cootra se gerebanl.
,
Servavimus, aiebant, man<lala lua. Et nunc bea /
tos dicimus alienos, ctnunc reaediflcani, qui feccrunt iniqua. Nam ut botii soleot post recte facta \ . " ,
modeste de se sentire, sic improborum mos cst,
ut post admissa peccata se jactilent. De illa vero
. '
qux fuit sub Aniiocbo lllusiri dilucide loculus est
Daniel, qui arietem quidem appellat Darium Per- . , *
sarum regem, bircum aulem regem ftlacedonum
Alexandrum; quatuor vero illius cornua, reges quf ',
, *
Alexandro defuncto imperium ipsius diviserunt,
,
posterius autem comu illum, quem diximus, A n '. ' tiochum. Tum declarans adimiiistrationis Judaictt
'
eversionem, quam bic intulit : Per ip$um, inquil,

**
eonturbatum est sacrificium, et sanctum vaslabilur. ,
Et dalum e$l peccatum tit tacrificium . Simula- .
crum enim in teroplo constituit, cui scelealas bo- ,
stias iramolavit. Et humi dejecla *ti juuiOa.
Le~ { ,
.
gis judicia inlelligit. Et alio propbeiiae eue loco

longius haec repelens latiusque declarans cum ad
Aniiocbuua pei venisset, addidit: Brachia exorientvr, , ' *

^
ei profanabunl sanclum, et iramferent coniinuali-
onem, lroc est solemnes et quolidianas viclimas. ,
^
Et ( in ipsum abominationem, nempe siniu- ,

laerum, et gladio alque igni debilitabuntur (civita- ,

,,
tisincendium imelligii) captivilale, dheplione. ,
Et inle\im dum infirmabuntur, a^xiiio parvo adju- ), *
,

vabuntur (inducias significat), deinde causam, $ ,

calamitatura subjicit :Utignein ipsis probenlur , rl

^ albique fiant, usque ad temporis finem , ,
. *
boc est, ut probentur elecii, et purgeniur illi qui
, ,
pcccaverunt. Tum de maledicto Antiochi in Deuiu
9

locuius, itaprosequitur: aget donec finiatur ira, id est, donec impleatur ira Dei adversus
Judieos. Gumque denuntiasset et alia niulta, et ad
borum commuUtionem pervenisset : consurget,
inqnit, Michael '$ maqnus, qui tlal pro filiis
populi lui. * ', quale non fuit,
quo gns $ super terram usque ad tempus
illtid. Tunc omnis populus servabilur, qui inrewfn*
fuerit descriptus nimirum in libro vivenlium, hoc
esl, i i , qui eruni salutc digni. tempore autem,
inquit, mutaihnu Endelechismi, boc est, solulionis
sacriGcii, dies erunt ducemi nonaginta. Quod
quidem spaiium ires annos, et dimidium, et paulo
* Jcr. x\ix,
D J D . , 1.

10

sqq.

Jer. vu,

16

; ,

14;

, ,

, ,
,

' ,

,

. ' ,
, ' !

, '

, 61
*
, %

, 11.

' D a u , VIII, 11, 12.

*Dan. , 51

sqq.

. DOGMATICA. -

. VII/.

, ,
. , \,
,
; , , \ \
. .
,

. , , , \
. , '
, . ; ,

ampliusconficit. Ecce tibi et lcmporis tongiimlo. Rur*

sumque: Bealus. iwquil, qui$u&tinel,etpervenil ad die$
tnilU irecentot triginta quinque *. Hscc est bona lib^ralionis denunliatio. Adiuni>'t antem dies
quadraginta quinqHe, quja tot dieruro spatio fuiurum era(, ut consilium, et vicloria, et aprumnaruni
dissoluiio constituerelur. Neque vero beatum siraplioiter dixit, qui perveniret ad illud tempus,
sed qui cum patienlia perreniret, quiqoe a
pictatc non deflexissel. Cernis et caplivilalem,
et liberaiionem, non usque ad
an nos, et menscs, sed usque ad diem unum subiiliter explicatas et pneiuintialas. Hasc et Josephus
Hebraus clarissime conscripsit. Insignes igiiur ilUe
caplivilaies ila prenuniiaiae suut, ul et qnandiu
\ , duraturae, el quando essent dissolvendae, praedic , \ tum sit; in bac autem extrema, et nullum flnem
, \ ;
babiiura, quse mulio insignior est, Hierosolyroa
\ quidem a Homanis everlcnda redigendaque in so. ' '
liludinem praedicium est. Qtiod autem sint unquau
\ ,
instauranda, nihil omnino pronuntialum,
, \ \ \ , \
, ' ,
.
Ejusdem.
.
" ,
Daniel venisseGabrieIem,sequesicallocutura dicit:

Septuaginla perfectce sunt super populum

. - tuum, boc est, praefinitae sunt. Nam pro septu <

%

. \ - ^ ginla annis, quibus miscre afflictus est in Babylone,

septuaginta annorum bebdomadas itli praftnit Deus,

ut in cultu legis mancret, deinde propter facinas,
,
quod ausus est admitiere in Gbristum* ab ea ex.
ciuderetur. ldcirco enim dixit populum tuum,
.
tuum, inquaro, non amplius Dei. Septuaginta beb domadae quadringenios et nonaginta annoe con*
, ficiuni. Qui incipientes ab aedifiealione templi

Hierosolymorum facta per Nebemiam illuc usquc
.
pervetiiunt, cum baplizatus eet Christus. Perg't
, ,
enim oslendere et principium eorum, et fi

nem : Ex quo, inquiens, adificabitur Jerusalem

,
, vique ad Christum ducem hebdomades teptem,
^ - hebdomades sexaginta dux
quae eunt sexaginla
.
novem, deflciente una ad perflciendum numerum
, - D septuaginta. Nam septuaginta incipiunt a templi
.
rcaBdificatione. Sexaginta novem autem incipiunt,
,

.
ex quo civitas etiara Hierosolymorum rursum aedi , \
ficalur. Itaque, Platea, inquit, et mmma atdifica, \
buntur . Curoenim baptizatus estChristus, et dis*
' , .
cipulos instiluit, tunc Judaai incipienles in ipsum
ssevire a divina cura exciderunt. Vide autem ora
. ,
, nia aperle ab aogelo declaraia Danieli: dixit enim:
Ui inveterascat peccatum, hoc est, ut extollatur
, *
peccaium. Quale aulera peccalum ? Hlud rnimirum
;

omnium graviseimum in ca?de Doroini perpetratum.

, . \
Ui obsignenmr peccaia, id est, ut compleaniur, adeo
ut nihil majus addi possit. Quamobrem el Cbristus
.
ad e.os, Implete, iuquil, peccata palrum vetirorun
, 9

ibid. \1.

Dan. i x , 2 4 .

M b i d . 25.

Mbid.

K a l l l i . ,

52.

283

287
Nam illi quidem prophclas oceklerunl, vos aul.m \ , ,
, .
prophetaram Dominutn occidere feslinalis.
ob&ignetur visio, et propfielia, hoc esi, cum desinot "
cl .
prophetia. Similiier enim et Cbristus, Lex, inquit,
ct prophela usque ad Joannem *. Kl loiletur unctio, , , ,
regia nirairum, et sacerdolalis. jndicium non * ,
erit, seu judex. El civitatem, et sancium evertel, ,
- '
cxerciuis uliquc Romanorum urbcm et lempltim
,
cvertet; cum Duce venienle, boc e$l, Chrislo
ipsi opilulante, qui Dux esl eorum, qui in sc ,
credunl, venluro iternm secundo advciuu. Et
,
, $uccidentur inquit, diluvio. E l rursum dc cap.

tivitale loquens : Tolletur, iitquil, sacrificium et
,
libatio. vastationis abominaiio erit in lemplo. * \

, :
Sialuam Titi abominalionem appcllal vastationis.
Qnapropter etChrisius ait : Cum videritis abomiiw- .

tionem desolationis, ttanlem in loco sancto, qui legit, ,

inteiligat*. Et usque ad consummattonem sccculx con- , tummatio tradeiur vastationi. ConsummaLionem
. "
lemporis vocat mundi fineni. Aut oslendant ipsi , aliud tempus. Ecce enim millcjam annos perma- ,
nenl in servilule. Appropinquat aulem mundi
.
eonsummalio. Quocirca et Josepbus, dc quo anie ,
diximus, de captivitale Judaeorum scribens ila lo- . "
quilur.

.

Praetereade Romanorum principatu Daniel scripsit,
dicens , Hicrosolyma abillis eversum i r i . Nec aasus , '
, .
est quidquam aliud addere, CUIB probe sciret, nibil
a Daniele de liberalione ab istis niiseriis diclum G ,
.
fuisse. Quinetiam divcrsis postea lemporibus cona
t i , qui dispeiVi eranl, Jud-jei et templum et civila ,
tom instaurare sub Adriano imperalore, innumerabi
,
les calamitaies periulerunt, dirulis fundamenlis, ct
,
civilale vtiia cx iinperatoris cognomlue appellala.
,
ImperanteautemConstantioocum eadem roolirentur,
*
idcm perpessi sum, aropuialis eliani auriculis, uiea
nota cognoscereniur a Cbristi imerdicio recessisse.
, , At Juliano imperatore cumadopus conflcicndum
, ,
illis opitularetur, u l Chrislum ostendcrei falsa
,
pronuntiasse, ignis e fundamentis eflossis exsiliens
,
parlim combussil, parliin diesipavit. Quid? quod in
,
aliis caplivitatibus prophetae cum illis faerunt, in
.
bac autem nullus ?
,
.
9

Ejusdem.
Cur Cbrislum occidisli, Judace? Quoniara, inquU,
impostor erat, et inimicus Dei. Atqui consentaneum erat te, ol qui Dei adversarium sitslulisses, ab
ipso Deo graliam inire, el muncra accipere, Naro si
\estra s#pe dissknulans peccala vos e caplivitatibus
revocavil: Non propUr vos, inquiens, facio, domu$
hrael, ted propter nomen meum \ boc est, ne
vidcar auxilii inopia vos derelinquere : muilo crat
atqtiina, vos ut conservaret, cum praclare vos gerenles adversarium ejns de roedio suetulissclU. Nunc
1

Mattb. ,

13.

* Maltb. , 15.

.
, ; ,
, .
.
,
, ' , ,

, , '
*

. .

Ezccb. , 22.

PANOPLIA DOGMATICA. -

. VIII.

\ - aulcui gens veslra post illius c.odem tantas et tales

, ' , lik
perpessa esl calamitaies, quanias et qoales alia gens
, , posl bominum memoriani nulla. Eienini posteaqnam
, \
liis niiseriis aflccla est quac ad oinnium aures
,
pervenerunt, ad exlmpum in omnes genles
. , \,
dispcrsa dUsipataquc ^ervit abjeciissimam el tuf , ;
pissimam scrviiulem, qtia saiculis omnibus perse. \ -verat. A l hajc, inquit, p r o ; l r nostra peccata nubis
, ,
acciderunt. Q;i# narras-peccaia? Neque enimsunl
\ '
ulla ejusniodi, qualia jam commisislis. Gum et
;, \ ,
adoratis vilulum, el Bcclpbegor iniliali ctis, et
, *
filios, ac filias veslras d&nioniis iinuiolavisiis, ei
.
prophclas jnlerfecislis, el Dei lcges conoulcastis.
, ! Nequc lamen lam graves unquam dedislis poe.ias.
. \ , \
Alio enim pacio captivi eslis in servsluicni adducl',
, - siqnideuV nirsuin conseculi misericordiam prisli ; " num liberlatis statum recuperasiis. Nuuc auteni,
. .
cum c l legibus oblcmperelis, el vos modestius ge .
ralis, nullain supplicii levalionetn invenilis. Qua
nam de causa vobis ha?c accidiiiu? Quia scelere
, \ / nulla venia digno vos obstrinxistis. Nam Dei Filium
, ^\ .
in crucein egislis. Quo quidcm poccalo nuluiu po . \
lest gravius excogitari. Autergo Deum esscjniquuin
;
asscrite, qui sibi fcrenlcs auxiliuni, bostcmqm
, *
suum inlcrimentcs puniat.aul vel inviti confitemini,
: .
vos gravissinuim oninium, qua3 unquam aiimiserilis,
facinus patravissc. Ecquod aulcm islud esl facinus, n si quod moric Vitam affecistis? Quo quidein nefav

r i o scelcre, posl peccuia, quae enumcravimus, non dicam, gravius, scd ue par qnidcin ullum
.
\ \

admisisti*.

Ejusdem.
\ Q

De Serapbin loquens Isaias, Sublalum est.

inquil, stiperliminare noce, qua clamaverunt, et
domus repleia est fumo . Quibus verbis si^iiiiicat,
Judscorum synagogam propler menlis iinbecilliialcm cantu:n iiiuui trina sanclus rcpeiilione sanctani Triniiatem celebrantem, qui el angelicus csl,
el Gbrislianis Lominibus propler ang l <os ipsorum inores congruil, non esse comprclicnsuraiu.
Quamobrem et ejus superiiminaro lolleiur, quod
lapides ex utraque parle oslii posilos, c i fores
conliner. Indicat autcm supciliniinaic virlulcm
ct gratiam Dei. Lapidcs aulem iili alque fores significant saccrdoles el dotiores. Quapropter c l aiibi
scripluin est : Et ponam Jerutalem in vesiibuta
quas cvncutiuniur et nular.i, propterea, quod non

hal ' ,
,
.1\0
,

,

. \ ^
,
, \
, \ ls , , \ . \
0>\

, . "- \
. . ,
\ . - D babeam supciliniinare, quod ea, quse dicla sunt,
continet, ex quo in scrmonibus et cousciliis suis

sunt inslabilcs. Domus aulcm fumo repleia esf,
, , \,

idest, tenebris cl errore. Gloria vero paseim diffu.

sa cst in omnes fidelium Ecclesias, quse cx gcntibus
consianl. Plena emiu, inquU, esi lerra gloria ejus*.
l

.
" ; ,
; ,
\ ^ ;
,
, , .
1

Isai. v i , 4.

ibid. .

Ejusdem.
Cum Judaeus ex te qua?rit, Quoniodo Virgo poperil? tu \icibsim qusere, Quomodo peperil senex el
sterihsSara? In illa eniin unum duntaxat impediinentum est, quod conjugium non experitur. l a
bac aulem duo, quod el stcrilit esi, et sencx. Ob

91

EUTIIYMII

, 2l2

td anlem steriles pepererunt. ut virgiiiero pepe- ' U , \ risse non esset iiicredibile. Et ideo mysierium i l , *
lud uiyalerio huic tempore anlccessit
-...

.
Eju* U m.
' '
(Jbroruin Hebraicoruiii apud Hebra*os sunt l i l , * tcra% apud Cbrisiianos aulem gratia.
.
-.
Ejusdem.
Faciet, tnquU, meretricis facta eit tibi, el nemi*
", \, . ; ,
nem erubuisii *. Et rursum; Agnosco, inquit, quod

\

durut $it et nervus ferreut cervix tua, quae nimirum ,

,
flecti non potcst, ei front tua atrea *, id est iropn- ,
,
dens.Et rursuin : KVCUIO contrivisli jugum tuum, . \ , .*
fregisli vineulum tuum *. Naui cum cervice dura
, ^

jugum detrectarint, ct evangelicae doctrinae ara

,* \ n .

iruui excusserint et ad excolendam viriutem se ,

inutiles exbibuerbit, reliquum est, ut ad cfedera
\
idouei videautur.
, .
%

.
, ,
Ostende mibi (Judneus inquit) signa advcnlus
*
. , Chrisli, ul illud, quod est apud Michaeam : Quia
e*Rf,inquit, contra gentem non tollet ampliut gla- \, {>.
, , ,

dium \ Et illud, quod affert Jeremias : Non do

,
)%).

ecbil, inquiens, amplius unutquisque proximum

suum, dicens : Cognotce DorAtnum, quoniam omnes

\
cognoscent eum parvo usque ad magnum *.
, \,

Et illud, quod csl apud I&aiaru : Quia , i n - -

Iiem advenn Uebraot teonlii Cypr pontificis.

"

8T

quil, simul lupuscum agno, et pardus simul occuba- C M * ^ ,

bii cum ha?do, et vitv.iu*, leo, el laurus simul <, ,

*
patcenlur, et puer parvui ducel eos. bos et ur- ,
,
tui patcentur simui, et timulerunt eorum caluli. El .

Uo sicui bos comvdet paleas. pwrulut infan* in

foraminibut axpidum, in cubiU fetuum aspidum

, .
immittet mar.um, non . Haec enim est
.
celebris et vulgaia illa quxsiio Judaporum. Inlclli .
gant igicur baecomuia coniigisse. Nara cum jani
,
Christus eseel oriturus, slatim exiit edictum a
.
Ca^sire Auguslo, ut describerelur universue orbis.
\
QuMmobrem cum totus orbis esset in d lione Bo, , \
manorum, omnes in pace degebant, et cum mu, ,
tua inler se bella amplius non gererenl, quippc
. qui sub uno omnes iniperio continerentur, ad agri
cullurae studia sese tonvenerant. Quod si genlcs ^ ,
. \
aliquas fuisse rciiquas dixeris, quae armia inter se
dimicarent, respondebo illud esse Scriptorae pro- ,
.
*1 \ , \
prium, ut loturo ponat pro majori parte. Quale
* , \
csl eiiam illud irium puerorora : iVo;i est hoc tem princeps, nec propheta , cum Uinen ct Da, \ . " \ \ niel el Exechiel cum illis cssenl, et Jeremias in
^(. * ,
Jerusalem. Et alia ronlta ejnsmodi posscnt addu- ofpfl, \,

c i . Vel id praedictum est de gemibus, qii33 credi

derunt. Sensuauiem roagis arcano ei subiimi,

Gent, inquit, dasmonum advertui hominum gentem. .

"
idololatria gladium animot ,
, , ia\
eognUiovit oblivionem affereniem non tolUt. Naiu
* , ~Micb. , 3.
Jcr. , 34
Isa. ,
Jor. i i i , 3,
Isai. xxxx. 4, * Jcrem. , 20.'
(j *q<|.
Daii. i i i , 38.
T

293

PANOPLIA DOGMATICA. -

. VIII.

294

. , ubi divulgaluni est Evangelium, omnes unum cor \ , \

pus effscli sunt, el unum babeut caput Chrislum,
.
el forraidandi dxmonibus evaserunt. Quod auiem
, , ,
ipse dixit, se venisse, non ut pacem in tcrrain
, \
afferrel sed gladium, id non mlolligilur de gladio
\ . *
bellico. Gladius enim, quein ipse lulit nihil aliud
* \
est, nisi religionis ejus divulgaiio, c i in eum fides
. \ quae sepaial Iblelem nb infidcli, fonjunciionem e i
, \
consensum coruin in peccando diriinil. Et baec
,
quidem dictasintde prophelia Mich;v;e. Yideamus,
,
qiia! a Jcremia dicia sunt. Cuni nmlla niagti;iquc
, sigua facerel Cbrislus, i l i i , qui concurrebaul ct
* , ,
e xspeciabant, omnes a parvo usque ad inagnum

oculos proprios babebant divina; cognilionis ma, \ '
gislros ct judices, el animadverieitles divinas tl, \ ' " . B lius virlutes, confesttin inieliigebant ipstim esse
\
Deuoi, ut colligi polest non soluin ex monumen . . - tis Evangeliorura, veruni eiiani ex annalibiis He \
brxotuiu e l geniium btstoricis. Rcliquum esi, ut
, signum advemus Chrisli pradict um ab Isaia coti eideremus. Hic animaliuni cicurum c l feraruui
, \ ,
discrimine significat diversos bominuiQ moree,
,
per communeiu illorum vicium, et uiuluam \i
, \ vendi consuciudinem, unuin bominum ovile, el
, . \
Ecclesias ex bis consliluendas osiendit, lupum
, ,
quidem apptllaus eum qui ad rapinas velox esi :
, , \
agnum aulem eum, qui prantae c l direpliom est
, \ exposilus: parduin illum, qui astulus et mente
. , varius tbaedum illuin, qui caudidus et simplex :
& ^ \ . - Q vilulum illum, qui esi uiansuelus : laurum eum,
6 , '
qui esl audax : leonera illuro, qui est supcrbus;
^
quos ducet et pascet bomo pmdenlta quidem sc. \ ,
nex. innoccniia autein tH modestia puerulus; ma .
gnus virlule, sed frugaliiale c l simplicitalc parvus.
\ , Tales stint Ecclesiaruin praefecti, quibus regenii , .
bus c l gubernanlibus, qui diversis moribus sunt,
; .
interse coriveuiunt, el mulua brnevolenlia conjun ota
gunlur. Uem per boveiu bomines inlelligil laborio . sos. Perursuin venlri dedilos. Per leonem, cos,
, , ,
qui prasunt el impcrant. Per bovem, eos, <;ui ser \ ,
vilutis premuulur jugo, et allerius impcrio pa , \
rent. Per paleas frugalem ac tenuem vicluin co \ \
rum, qui subditisunt. Simul auiem pasccnlur il i ,
,
qui reguntur ei parent, ct illi qui gubernant al , . \ D Q
imperaiil, proptor fidei necessiiudincm et
%

u e

Ck. ol ,
xo?:ouiv . "
, .

, \
, \ , ,
4|* -\ , ,
. 3
,
\

Or&ia \ 9

coiijunciioncm, Pueiuli \eio, iiifaiUiili ad malmn,

ul dictumesl, surit Ecctesiarum pnefecti, quonim
inanus t!oclriua cst, propler siimmam quain adhibenl diligeiuiam ; quae quidi IU nianus injicilur in(idelibus, qui sual veluti cavernaB ct foramina, ct
feraruiu cubilia, ei aspidum, seu vcncnaloium ct
pcrnicio^oruni daemonum domicilia, quonim filii
suntauimi perlurbationes el vilia. Aliter eiiam qui
ex Cbrisli sentenlia vivuut, manutn daemonibus injiciunt, et crucis sigmi>n ojipoucuiss i.on
sinunt obside.nles d^oioites obsessos bomiues
laedcrc. Quod auiem Scripiura genies sa*penumero feras vocei, perspiruum cet. Dicit enim
Deus pcr Obcam : Fudam (cedus in iiiu die

295

ETJTHYMII Z I G A B E X I

26

cum feris agri, et volucribus cmli, et serpeniibus

,
terrai *. Liberiore ct laliore quadam raiionc fc- .
.
ras agri saevos et crudeles appellat. Yolucres au* < ), *
tem illos qui sublimiori mente simt praditi. Ser , .
penles vero, eos qui sunl abjectiores. Aut per volu, ,

cres inielligil eos qui astrologiae sludiis incum-

,

buni. E l per Isaiam : Benedicile, inquit, mihi fe.
f(c agri *. Et pefJeremiain : Dedl, inquit, omuem
terram abitchodonozor regi Babylonis, ut terviol et, ei ferat agri laborent illu Et per Ezechieletn :
Helebo, inquit, malas feras terra
IU inlerim oniiltaiu qu$ a Danicle, et merilo. Comparatus e$t
ettim, hi([uit, bestiis insipienlibus, qui mentem habet, homo, et similis fc.ctus est cis.
Ilem advcrsus eosdcm. Aliorum Palrum.
" .
.
i 6 , \
Si Dei figmenium pulclierrimum boiuo ad imaginem et simililudiiwm ejus factus est, quomodo ^ ' \ , res Deo indigna esl, ul tx opere ad iinaginem el
siinililudinem suam a se confecto carnem sumal? ; \ , atPraeierea si Dco.turpe non fuit, bomineui fnigere
at(|iie formare, qiiomodo ilii turpeerit, eum refingeie
;
ac reioruiare t
Si sol, qui corpus csi corruplibile, ionge laleque

radios suos in omncs paries conjiciens, in locis lu- \, \ ^
tulcnlis sordidisque versatur, nec lamen inquinat
, puritatem suam, sed ita nilidos conlrabil ac rur ,
eum dimillit radios, ul ipse quidem nihil cuntami ,
nelur, corporibus auiem illos exeipieniibus mullum
, ' ,
afferat uliliUtis : quanto magis llle jusliliae Sol, qui

rerum omnium, quae \ e l corporeae sunt, vel cor- , ,
poris experles, eiTector est, in camem puram et
, ,
a se formatam ingressus, irec tnaculau) ipse con- ^ ,
iraxil ullam, ei caiu ipsam carnem puriorera san , ,
ctioremque reddidit ?
> .
Damasceni de Sabbato. Cap. 52.

. .

Sabbatum dies septimus vocatus est, eirequicm

significat. Deus euim co die, sicul ail Scriptura,
requievil ab operibus sui$ , ut numerus dicrum ad
beptimum usque progressus, rursus in orbem redcat, alque a primo iniiiura sumat. Hic porro numerus apud Jud;cos in bonore est : quippe quem
Dcus coli pra?eeperit, idque non defunctoric, sed
gravissimis eliam poenis statulis in eos, qui illud
iransgressi cssent . Ntc vero le^ cre id Hlc impcravil, scd cerlis quibusdam rationibus adductus,
quas veri spiriiuales meaiisque perspi^adtaie prae- ^
I
diti inleliigunt.

*
.

,
\
, , . ,
, , \ \
. ,
.

Quanlum aulem ego, alioquin imperiius, assequi possum ( ul ab inferioribirs ac crassioribus incipiam ), cum scirei Deus Isracliiicuin populuin pinguem esse, el carui addictum, iuque res
icrrenas impense pronuni, nec discrelionis ullius,
banc lcgem sanxit : primum, ut servus el jumcnliim requiescerent, sb ul scriplum csl *. Elcnun
nistus miseratur annnas jumenlorum suorum :
deiudc vero, ut ipsi lerrenis occupationibus ferlaii

* * VJ \ / \ ,, \ o).co
^ , \
, ,
*
,
\ \ ) , , .

3
1

Osec , 18.

Dou.. . U .

Isa.

XLIII,

P r o v . , 10.

20.

J Tcm
L

XXVII,

G.

* Gcn. n, 2.

Exod. xm, G; >!um. XV

i97

PANOrLIA DOGMATICA. . VIII.

, \ , ad Denm ae colligereBt; aeplimum nempe diem in

,
psaliuis et lrynuis et canticis spbriuialtbus, divi\ . "

narumqtfte Seripturarum lectione toUim expenden, ,
tes, alque in Dco conquiescenles. Nam, quando
. "
lex iKm erat, ncc Scrtpiura divinilus inapirata, ne
, , Sabbatttm quiden Deo consecratum erat. At posi - quaia Sct'tptiira divtna per Moysefl data cst, Sab, , baiam quoqne Deo dicalum fujt, ui ejus medita , '
tioni vacarent, qui totum viue lempus Deo non
, \
impeudunl, nec Domino tanquam pairi l o i o desi , dorio serviunt: sed velui iiigraii servi, parvera
\ saUem ac perexiguam v i i a pariicularo illi iuiper
* ,
tirent,
idque
pcenaruin el objurgationuin,
\ , \ q e pt-aevaricalores maueRl, iHnore: Non euim lex
;' potita , sed injuste . ArgumeHto esi, quod
, \ - priinue ipee Moysee tolos quadraginla dies, rur , samque toiidem alios jejnnus assUlens Doo ,
. , pfocut dubio ipsis qwoque Sabbatis se&e macera , . bat, cum tameo k x joberet, m quis se die Sab", boti affligeret. Quod si boc ante datam legem ge ; , stum fnisae aianl, quid de Elia Tbeabtle atint d i \ coerf, qni quadragiat* dierum titr, serael duDtaxat
, sumplo eibo eonfctit * ? Elenim ipao non jojuoio
\ , sdlum* M d etiam Itktere, iu borum quadragWua
, , , dteruiB fabbalis sese afflrgens; Sabbaium solvii :
. - neque profterea Des qui legero luleral, ei enc ; \ ; censcui; q t i * poiiua
viriutis praemium, illi se
, , G in Horeb conspicienduro prabuil. Qwid iiem do
ei ; \ - Bairieto dieeni ? Aniron (ree bebdomadas inlegras
, , - j e j u o e egit Qoid vero ? Nonquid non IsraeliMe
:,
; \ - OAaes ififanlem Sabbato eircmncidunl, si quidem
- Utae ociavum viua diera aiHgtrit Nonne ma, \ ; ' f f t a ittnd jr/emum, qnod leg praescripturo e s l ,
ei iii Sabbalo occurrerit, obeunt * ? Annon ilidem
, ,
tacerdoiee et Letiue m laberaaculi opcrie Sabba, ,
.
, \ tHB violant, nec ob W in cutpa sunt ' Q u i n , si
, ,
jmBenlmm die Sabbati in foveam prolabilur, qui
\ ;
itiud exlraxerit, erimioiscu i n i o i i s , routv vero, qui
hoc facere neglexerit. Num cuncti Israelitae per septiduum arcam Dei ferentes, Joricbuiiiina moenia
4

noncircuiere,interquosdies planeSabba(umerat ?
' OJV , , D
, \ , ,
, ,
, , , \ . "Ore

,

, ,
,
, . "
,
,
, ' * , '

.,.
Levii. x x i i i , 27.
Galat. i v , 7.

1
T

Itaqoe, qocmadraodum dixi, ul Deo vaearetar,

et vel minima saltein vitae particula ei Iribuereiur,
DOe non ut srrves junlenlnmque requiescereni,
Sabbati observalio conetrilo invecta illi fuit, qui
eura parvuli adbuc 4 earnatet esMnl, sub
dement s roundi servietilcs ,nibil supra rorpus < t
Ultfram valereai cogilare, Cum autem venit
pUnhiudo ttmporb, mitit Deus Filium $uum uuigcBitum, lkoiniftem jnctum ex mnliert, (aelum
sub Uge, ut cui tub lege crtt
;
ttf adoplionem piivrum retiperemus
Qoolquol
eniin recepmua eum, dedit nobif polestaiem
filios Doi fteri , qoi in ipsvm eredimos.
Quare non }am sumus servi, sed l i b e r i : non
9

l l

1 1

Exod. xxiv, 18 ; xxxiv. 28. III Rcg. u x , 8.

* I)an. x, 2. Lcvit. xxu , 3.
Mallb. XXII, 5. J o i u e m , scqq. (iaiat. iv, 3. " lb;d. 4, 5.
Joan. i , 12.
1 1

m,

P A T R O L . G R . CXXX.

10

m
EUTHYMII
jam sub lcge, sed sub graiia : non jatn ex parte /
joium prx melu Domino servimtis ; *ed ad lomm
temptts ci consecrandum sumus obligaii, adce tit
servo i l l i , i r a , inquam, e l cupidiiaii, quiesecre a
peccaio, Deoque feriatam eese jubeamus; erecia
quideni perpciuo versus Deum cuprdilale, arniata
vero conlra Dei bosles iracundia : ac jumenlum
iteir., corpus nimiruin, a peccati gervittite dalo otio
recreemue, et ad nscrviendum diviais praecepiis
compeUamus.

ZGABENI
S00

, , ,
,
, \
\ ,

\ , , ,
,
.

Ilaec sunt quae spirilualie Cbrtali lex nobta indi

cH, quam, qwi cuslodiunl, Moeaica lege snperioret , \ ,
exsistant. Nam, ex qiio venit quod perfeclura est,
. ,
ovacualum est quod ex parte erat ; ac sciseo per
, \
Salvatoris erocem tegumenlo
aive velo ie- ] , $, sanctoque Spirilu igneis linguis illncesccnle,
( , \
liliera obsolevii, corporalia ceeaarunt, et implela
,
lcge gervituiis, lex liberiati nobisdonaia esl. A i - , , \
que
perfectam huminae nainra requiem celebra- , \ .
, boc est reeorrociionis diew, in qwa Domine \
Jeeiis, v i t * auctor et SaWalor, nos ad promissam ,
illis qni spirUutli oiltu Deo aerviunt, baredilalen , \
introdaxit; in qiiam nimirum ipse pnecursor noaler ,
ingressae e*t, postquam a morle ad viiai rcdiit, ,
et reseratia patefaeiisque sibi cceli januie, t* Pa- , , \
i r i * dcxtcra gecundtim corpue consedit, quo i l l i , $
etiam qiri legi SpirKvs moreoi germnt, deincepa , \ siint iniroiluri.
^ .
Quociwsa ad n o s , qui spirilu, ac n o a
, \
liliera incediuiu*, omoie earaalium rerum afejeclio ) , speclal, culiusque aptritvali*, et cuni Deo conjuft- , \ ,
c4'to. Circumeisio quippe, corpore volupUlit .
remmque ttiperfltiarum ac roinime iteceeeariarui , \ , \ est abjeetio. Prapuliuni vero niliil aliud esl, nist . ,
superflua cutis membri iliiue in quo libido cieUir. , .
Oimii porro voluptas, que nee ex Deo, oec in Deo
rapitur, voluplaiis esi superflua poriio, eujttt ttgtira * . ,
praeputium e s t : Sabbainit) aiuetn e H requiee a . " peccalo. Quamobrem duo hsec unum prortus sunt, , \
atque ita ambo simul, ei ab iis qui epirilu agunt, ,
observentur, ne miniroam quidem Aagitii notaro .
creant.
1

Quio illud quoaoo notandun est, septenario

namero protens omne lempus deeignari, j u x u
atque lapienliseimus SaJomon dixit, dare pariem
$vpUm Alque eliam octo*. E l diviniloquus David *,
ciiiD de oeiava psalmum oderei, de fatura post
resurreciionem instauralione rerum eancbal. Quocirca, quaudoquidem lex die septime a corporeie
rebna ceasare procipiebat, e l epirHaalibns vacare,
vero Igraelitff, eaque menle pnediio qaae Deutn
Yideil, arcana ratioue boc subindicabal, nunquam
id non agendum ease ut seee Deo offerat, el snpra
res corpereas assurgat.
$

1 Cor. , 10.

"
,
, dovrat , .
\ \ ,

. ,
,
,
,
, , ,
\

Eocle. , 2 . * Psal. , 11.

301

PANOPLIA DOGMATICA. -

. VIII.

302

De Judaica circumcuione. Mngni Joannit Chry$o

d.yd

ttumiex imerpretatione in Genesim.

6
.
, , ;
,
, .

,
;
;

;
,

. \
, 0 , '
. \ ,
* ,
, * {,
, \ . " ,
,
, ,

' ,
, ' ,
,

Cur, quaeso, nunc circumcidimini? Nam olim

parenles vesiri jussi sunt circumcidi, negentibus
illis a lege alienis commiscereniur. Nunc aulem,
cum oranes genies per gratiam Dei ad veriiatis
lucem perducue sinl, quaenam est circumcisionfs
ulilitae ? Nura ad animi liberlalera cxpedit carnis
rejectio ? Nonne audivislis Deam aperte dicenlem :
El inler et vos in signum foederis ? Quibus
verbis tantum non indical, vos propter magnam lemerilaiem etingrati animi vitium mdiguisse ejusniodi
signo et nota. Sic enim fit saepe eiiaiu in negoiiij
hunianis. Quolies enim alicui non habemus fldem,

\ , - g

, * , \
.
\ -
,
, ,
,
*. \ , \ ,
, \ ( ,
, ,
, \ . \
, - D
,
) \,

;

, , ^
, ,
, ^ .
, ,
^ ;
, ^ * .
Geu. , *

lalis lumcn adductae, vos temeritatis et stultitift

signum amplius non circumferrelfs, sed ad pristinam
nobilitatis dignitatem reverteremint. Jam
illad mihi considera, admirabilem illom pairikrcbani,
priusquaui circumcisionis mandaium acciperet,
fuisse nonaginla novem annorum, ante quod
teropus ei placueral Deo, et sxpiesiine a Domino
fuerat approbatus, cumque jam iili promissa a
Deo esseni exsolvenda, ul et filro lsaac augeretur, ei progeniem mullipltcaret, e pancis posi
annis esset e viia discessurus, lum demutn fuiaso
jussum ut se circumcideret, ea nirairum dc causa,
ui quae ipse geaserat tanquara lex ei regula qusedam posteris essem proposiia. Nam quod nibil ad
animi virlutem expediat circumdsio, ex iis, q u

pignoris gratia signum aliquod ab eo flagilandum

exislimanuis. lia rerum omnium Dominus cognoscens Judaeos esse animo inslabili, ct facile
aenieniiain muiare, signum boc ab eis accipere
voiuii, non ut perpeluo maneret, sed ut rebus
illis, qua tunc iractabantur, finem habentibus,
sigui eliam usus tolleretur. Quenfadmodum enim
qui arrbam, el pignus aliqnod petunt, el volunt
aic pcre, cum negoiia iransacu ftwint, Sd con
atnplius curant, eodem modo crmtingti in hac re.
Nam quia circuiucisionis pignus a vobis postulatum
est, ut eo signo patriarcliae populus digncsceretur
ab aliis geutibos, consentaueura erat, t, posteaquaro illae partim deletac essent, partim ad veri-

^ c i a sunt, nunc possumns inleiligere. Cur cnim

p.aeceptum est> ut puer octo dierum circuracidatur?
Cur tempus hoc a benigniute diviua fuil praeflnitum, nisi, nt ego sentio, his duabus de causis : ut
circumcisiotiis dolof in illa lenera aetate facilius perferrelur, ei rc ipsa conslaret, factum illud
animo nibil proi)esse,sedsi^ni tanluro vim obtinere
Quam enim utilUalem inde percipiai tenellus ille
puerulus, qn* sensu peoe carens, ea quas fiunt,
peuitus ignoral ? Nam illa sunt proprie recla aniuii
officia, qua3 ex volunlate proficiscuniur. PerfetUnn
animi opus,el ofQciumest, ul viriutem amplectalur,
el vitiuin fugial; ul plura ne concupiscat, scd
ea, quvlubct, egcniibus benigae distribuat ; nc
?

303

EUTHYMII ZIGABENI

rerom pneaentium dcsiderio contabescal, sed Iiis

sprelis atque contemplis, fulirras eipelat, et assidue cogiiet. In circurocisionc vero qoid, ul recte,
ct voluntate faclum laudabilur? Sed amentes
ac sensu expertes Judaei vcritate jam palefacla
in umbra adbuc sedent, cumque sol radios suos
in omoes partes f ffuderif, adbuc exiguae lucernse
lumini inbaerent. poslulante jam tempore ut
solido cibo nulriantur, non possunt a lactc dimovcri, nec bealum Paulum audire volunt ita c!anianiem, el diccntcm de patriarcha : Et signum
accepit circumcisionis signaculum justilicB fidei in
prwpulio
Vides quomodo hic nos utrumque
docticril, nempe patriarcliam et sigtii gralra circumcisionem accepisse, et cum esset in praeputio
jusiiiiam ex iide prae se lulisse ? Nam ne Judaeue *
impudenler assereret, et circumcisionem ipsi jusiitiam attulisse, idcirco beatus bic ad pedes Gamalielis edoctns ea qu# ad exquisitam legis peritiam
pertinet,Ne puletis, iuquit, impudentissinii Juda?i,
circumcisionem quidquam ei ad justitiaai contulisse;
etenim qua lempure praepuiium babebai, eam
lideui prae ae lulit, ut nieruerit illud audire :
Credidil Abraham Deo, reputatum illi e$t ad
jusiiliam *, Cum igiiur jam essel in justitia propter
Jidem, lunc signi causa circuaicisionem accepit.
Uein ejus uomiui Deus elemenium adjungit, et
posiea praecipii, ut circumcidatur, et ostendat se
prupler maguam jusli virluiem sibi illura amicum
adjunxisse, et propler illum posieros eiiam ipsius. Q
Ac, quemadnioduin qui aervum comparavit, et
noinen ipsius et babitum plerumque commulat, et
onmia facit, u l ille cognoscatur seque dominum
cjus esse declaret: sic itein rerura omnium Deus,
cum vellet patriarcbam a reliquis bominibus
distinguere, el iiueram unam cjus nomini adjungcns cum fore muliarum gentiura paireni i n dicavit, et per circumcistonem ostendu sibi po
pulum exiroium, et a reliquis tejunctum populis
ex scmine ejusfuluruu). At illi ignoraniia obcaecaii
carnis circuincisioitem adbuc observantes non
avdiunt Paulum eic eoa iterura alloqueniera :
Si circumcidamini, ClirUlus vobi* nihil proderil;
ob
)d enim nalusest Dominus, ul h*c omnia auferret.

304

, \ .
,
\ 6 .
,
, '
.
; ' *
, , \ ,\ ,
\ , \
,
, \ \ *
,

, \
, \
; ,
. "
, \ ,
, ,
\,
* ,
,

.


"
,

.
,
,
\ , \
, ,
,
* .
,
, \ ,
, ,

,
, ;
, ,
, ,
\
Et idcirco ipse tolam legem implevit, ullegis ob-
servaiionem non sinerel ulterius progredi. Qua
piopter el beatus Paulus cUmabat : Qui iit ^ ,
,
jnquiens./tti/i/icamini, gralia excidittis *.
; ,

. , \ "
, . , \ ,
.
]tem de circumcuione. Damatceno, cap. 34.
Posl lcgem, posl benedictionem, posl promissionem circuuicisio dala Cbl Abraham, uii signum,
quod euin, ei Qlios alque domesticos cjus, a gcntibus, quibuscum versabatur, distinguerct. Hocauleiu
Rom. , i l . Gen. xv, 6 ; Rom. , .

*. ,

.
^*
, ,
, \ < ,
- , '

Gal. , 2.

* ibid. .

306

PANOPLIA DOGMATICA. -

**
*
, 5,
* ,
\ ;. \
.
, \
. *
,
. ,
,

. .
\, \ .
* * ,
. , ^
\ ,
, ,
\ ,
,
, \
, '
.
, \ . "
, \
. ,: ^
. ,
, , \
, \ , ,
. * , \ Q
,
* ',,
, \ ,
.

. I X .

306

ex eo perspieuum est, quod quadraginla annorum

spalio, quo lsrael sccum ipse solus vixit in soliludine, nec cum alia genle commistus est, quicunque
naii sunf, non fueruul circumcisi. Quaiuobrcru
altera lex circumcisionis la(a esl. Nam cum circurocidcndi lex, quae vivenle Abrabam fuerat institula,
quadraginta annis in soliludine cessassel, ilerum
sub Josue confirmaia est a Deo, posleaquam Jordanem trajecerunt, quemadmodum iu libro Josue
scriplum csl. Circumcisionis igilur siguutn, quo
Israel a reliqtiis gcnlibus distitigucbalur, erat baptismi nola. Nam ut circumcisio non meinbrum corporis ulile, sed inuirlc, el supcrvacancum quiddam
ainpulat, sic per baptisma peccatum nobis tircuinciditur, ct amputatur. Pcccalum aulem esse cupiditateni superfluam, et non utilcm, aul neccssariam
nianifesluin est. Nam, ut nibil oinnino cupiamus.
aul omni voluptalis gustu carcamus, id vero fieri
non potest. Quare voluptas inulilis, seu inulilis, et
non nccessaria cupidilas ct vuluplas pcccatum est,
quod amputat sanclum baptisma, nobis imprinicns
honorificum crucis sigmim in frontc ; non scparans
uos ab aliis gcnlibus, cum omnes gcntes baplisma
sinl assecutae, clsigno crucis obsignatae, sed in unaquaque genle dislinguens fidelem ab infideli. Verilaie igilur patefacla signum, el nola, et umbra sunt
inulilia. Ilaque circuincidi supervacaneuni est, ct
sanclo baptismati adversalur. Nam qui circumcidltur, totam legera tcneiur observare, Dominus
aulcm circumcisus est, ct lolam legcfn, el SaCba
tuin obscrvavit, ut legeitf implerel, cique fincni
imponercl. Ex quo eniin baplizalus est, ct Spiritus
sanclus supcr eu:n in columbae specio desccndens
hnminlbus apparuit, spirilalis cullus, ei ralio v i vendi, ct leguum coelorum coepit promulgari.

(7) >.
TITULUS IX.
, ) A<lversu$ Shnonem Samariensem, ei Marcimem Powlicnm, el Uanelem Persam, et Manichocos, magni
, ,
Athanasii.
,

.
Quidara ab ecclesiastica doctrina dcficientes faelo ; ,
, que in flde naufrag'0 mali naturam per be subsis . . - lenieui coinminiscuntur. Et praelcr terum Cbrisii
Palrem,alteram sibi Deum, eumquc ilem ingenUum,
el roali effcctorem, ac malitiae princSpcm, et auc*;, \ , ,
, - D lorem muodi confiagunt. Hos Inra cx divinis Scripturis, tum ex ea, qw in homiuibus ett, cogilatione,
.
qaa ipsi baic eonfingenles insaoitiitt, facilc pos ,
eumus coarguere, ei oonfuiare. Dominus igUur
, * .
noftier Jesus Christus in Evangeiiis ^erba Ifosis
"
\ , confirmaDS : Dominus, inquit, Deus tuus Deminni
unm esl *. , Confitcor, inquit, tibi, Pater, Domine
,
%

* DeuU vi, ; Marc. XII, 29.

(7) Ante tiuilum uonum in cod. Mosqucnsi ^cgitur
boc scbolium :
,
,
,

, .
,

/,
,

. ^,

, , \
, , \ .

307
2lGABENf
308
rasli
Quae cum ita sint, quomodo eril
.
alter praier hunc Deus? Aut ubinam erit coramen
. , titius isiorum Deus, cum solus hic, et verus Deus
,
runcla coaii lerraeque complexu compleat Ant ; \ ' ,
quomodo sit enruni rerura fabricator, quarum ipse
\
Deus el Paler Christi Doroinus est, ul ore suo Cbri \ ; ; \
eius lesialur ? Nisi quae Dei boni sunt, eoruro ex
, \ )
aequo el malum esse posse domiDum dicant? Quod
, ;
si dtxerint, aitende, in quantam impietatem incur ,
rent. In iis enim, quorum sequa poiesias est, uter
. *
pracstantior sit, reperiri non potest. Nam si uno
, jnvito alter est, squalis et par esi utriusque tum
.
Tis, iura imbecillitas. ASqualis enim vis ex eo per . \
,
piiua est, quod se vicissim superanl, cum nolenie
, * , ahero uierque est; par auiem imbecillitas inde c o l Iigiiur, quod res praeier ulriusque genlentiam acci- *
dunt, siquidem el noleute malo bonus est, et malus
,
invito bono. Praelerea, si malus effecil ea quae cer- . " \
niraus, ecquod boni undem erit opus ? Nihii enim
. " \
cornitur praeter iuundum bunc ab opilice pcrfectum.
. " ,
Quo igitur indicio esse cognoscetur ille, qui bonus
, esc, cum nulla exsient opera ipsius, ex quibus ipse
\, ;
digno3ci queal Artifex enim ex operibus cogno .
acitur, Jam quomodo siroul esse poterunl duo iuler
,
ae contraria ? Aut quid ea dividei, ut disjunganiur ?
, ' ;
Nam at simulsint, fieri non poiest, cum uirumque
.
nlierum tollai. Neque ut unum in altero sit, quo- ; "
niam eorum natura dissimilis non palitur conjun\ ) ;
C(ioneo). Teriiuro igitur erit, qnod ea diriinal, quod , . '
que aii ot ipaum Deue. At qualisnam erit et terlii , nalora Bonive aimilis, an mali ? Utriusque enfm
.
ctse Bon poiest. Ergo ctim istornm cominemum
, \
putidum esse convincalur, necessarium est ut ec \ ;
clesiasticse doclrinse verilae eluceat, quae tradit
, ;
malum ncc a Deo profeclum, nec in Deo csse, ncc
.
ab inilio fuisse facluin, neque naturam, aul essen : , tiam ejus ullam exsisiero, sedbomines privafionem
,
boni coghantes, coepisse ea, quae non sunt, quseque
, , ,
ipsi volunt, sibi ipsis confingere, et comminisci.
, Quemadmodum enira s! qui lucenle sole, et radiie
suis terram uuiversam illustrante claueerit oculos,
,
t i b i ipse tenebras, quae n u l l eunl, pariei; ex quo . ** , \
flet, ut errans in lenebris ambolet, et saepe titubet,
\ ,
et cadat, et e locis praruplis praeceps ruat, extsli , ,
mans lucem non adess*, sed tenebras, quas cum D , * ,
biiueri 86 putel, nihil videt: s k et bominum ani , , '
li.us oiaudene mentis oculos, qnibus potest Deum
$ \ ^ cemere, sibi ipse mala excogitavit, io quibus aeae
, * $ ,
nK>Tens, nescit se, dum videtur sibi facere aliquid,
,
nibil facere. Fingit enim quae non sunt, nec talie
^ .
manet, qualis faclus eat, sed qiialem se ipse com , \
miscuit, lalis etiam apparet. Nam qui factus est, ut
\ , '
Deum aspicerct, et illustraretur a Deo, sibi ipse ea,
\ . #
quae eorrumpuniur, et lenebras conqui&ivit. U t
' .
qaodam loco Scriptura significat: Fecit, inquiens,
Veut kotninem Ttctuw *, ac ipse sibi ratioues mullas , ,
[

excogilaviL
, \ .
1

* MaUb, , .

Etcle. v n , 30,

P A N O P L I A D O G M A T I C A . * . I X .

3W

Tvv
, Ejusdem conlra Valeniinum qui in tuuliis consenticbat cum superioribus hwrelicis.

.
Quomodo Chrislum asserilis coelesiem,
- , > , ' aulem buwanam carnem induisse, cum Paulus
* , dicat, Qui sanclificat, ei qui sanctificantur, uno
;
AC , , omnts Quaoiobrem non erubeedi, inquU, fralie*
eos appellare, Nuniiubo, iuquiens, uomen tuutn
, *
.
fralribui meis *. Ex uno auiem cum d i c i l , Adam
nimirum iulelligit, ut Luc gcuealogia declarat.
, .
Lt rur&una : Quoiiiam, inquit, filii earnis et $an *
,

guinis partieipcs tutU, ipu timilUer eorum parli {uit. Alque u l cceiestis carnie adimeret euspi. \
^
cionem, subjecit : enim angeiot a$$ump*it
, "
. sed senun Abrahat\ Quare debuit in oinnibus
eese fralrum similis. Et alia roulla. At Dominus
" ,
* , , ^ in Evangeliis : Nemo, inquit, atcendil in cadum,
nisi qui dacendit de cvlo, Filius kominis, qui est in
, calo . E l Aposlolus rursuut: Primus, ioquit, homo
, . de Urra lerrenu*, tecundus au/tm homo, Domintis
, ulique, de cotio c&lesiis \ Ecce, inquit, ulrobiquc
. cocleslis bomo nominatur. Kespondemus, Cbrislura,
. cum ex duabus constet naturis, e l una laniuni
, \
persona, ea, quae utriusque naturae propria suut,
. , retinere. Ac quemadmodum Paulus, cum dicit, de
. \ ' - i l l i a , qui Cbriaum occiderunt, Si cognovxueni*
, , , nunquam Dominum gloria crucifixissent \ uon s i , gnificat, divinilatem essc passam qux per Domi , num glori iatelligilur, sed huinaniiatem : sic in
, \ \ 0- iis, q u dicta sunt, ipse quidem Filius, el DCKS
1

g
,
%

,

. \

,
. ol, .
;.
;
,

passus ease dicitur per unam divinilalis personain

quae esl eadem naiura huiuanae persona, passus
autem in natura ipsius humana; aique dc coclo
descendisse, et iu coelo esse, quatenus ad peraonam
perlinet diviuitatis Filius aulem esse boininis
babitatione illiua natune, quam e coelo desc-endoiis
posleriuaaseumpsit. Etrursus idem Dominus propicr
unam,quambabet,personam, secundusaulem bonio
propler adjunclam bumaniuicin, ex cado autcm
propterdiviniiaiem. Nisienim unumquodque proprie
consideraveriinus, apostolnruin repuguaniia dicere
suspicabtmur. Qnomodo enim aul per omnfc nobis
siinilis, aut frater nosler, si carnem coeleslcm
induil? Ha?c eoim et alia innumerabilia incomnioda
consequentur.

D
ff .
.
, ,
,
, '
, \ . ,

, \,
' , , xbv, , \ ,
*
1

Hebr. , II.

I Cor. , 8.

Psal. xxi, 25.

Gen , 2 .

i e m

eosd^m Bastl i Magni oratione u

in Hexaemeron.
~ *Et lentbrai erant tuper abyssum . Tenebras non
oti nalura sunt, interpretamar, nempe aerem
qnerodam luce non illustratum, aut locum objeclu
corporis obscuraluro, scd potentiam malam, imo
vero ipsum malnm, quod a se quidem principium
babeat, adverselur autem et contrarium sil bonitali Dei. Naro si Deus, inqaiunt, esl lux, raiioni
consentaneum est ut quae illi ex adverso repugnat
polentia tenebrae sint, uon aliunde principium
babenies, scd per se genilac. Quae quidem nibil
aliud sunt, nisi ipsum nialum, quod animoe oppugnat, mortem parit, virlutein ut bostis insequitur.

Jlebr. , 14.

ontra

Um

*ibid. 16.

J o a n . , ! .

I Cor. xv, 47.

311

EUTHYMJl ZIGABENI

312

Idqne per se consislcre, non aatem a Deo factum .

csse, cx ipsis propbetae verbisi significari dicunt,
\
sed falluntur. Ex hoc verbo quae non pravae, et ;
imprae opmiones conficte sunt? Ex hac prava

Tocula qaam graves lupi occasionem arripuerunt, ; Dei gregem dilacerarent, el animos invaderenl! ; * Nowne Marclones binc eruperunt? nonne hinc ( ;
Yalentini exorii simt? nonne hinc exsecranda
.
Manichaeorum baeresis profecta est? quara si quis
potrem Ecclesiarum eaniem appeliet, non errabtt. , ,
Quod terra esset mvisibilis, cx eo, qitod sequiiur,
.
conflrmatar. Quoniam abyssua, qua rlfi inhaerebat, , ,
cral ipsa quoque tenebris involuta. Quatnobretn abys-
sue non est mullttudo ad?ersantium polestatum, ut
. ' quidam opinati stmt. Nec tencbrae sunt potenlia
^;,
quaedam prmceps, et improba, q u bonum ipsum ;,
tmpugnet. Duo enim, quae sibi vicissim aequis virl- '.
,
bus prxdita adve.rsentur, eeee roatoo corrumpent
omnino, et perpetao bello ste dislrabertur, o l . "
00
negotium nnnquam non habeant, el slbi vicissim
cxbibeant. Quod si viribas nnum prastiterit, alle- , ,
, , \
rum prorsns abolebit. haque si parem mali, et
boni vim esse statuunt, assiduum bellura, et per- ,
petuum interilam intToducunt, cura pariter e l >in- ;
, , , : \ cat utruraque, et vincatur ab altero. Sln boni vis
autecellit, quid obeiat, qaominus natura mali peniius
;
deleatur? Sin contra, quod nefas est dicere, miror,
,
cur non a se ipelmet fugianl, ei abhorreant, qui
.
tam impia et detestanda maledicta comminisctintiir. Nec tamen pium 6St dicere ab ipso Deo ma- ^ , ~ - - - - - - - - nullum
- - contrarium

'. , \ .
lum oriri. Quandoquidem
a
conlrario fit. Neque enim vita nioriem generat. , , ,
Nec tenebrae lucem pariuut. Nec morbus vale, ;
ludinetn eilicit. A l ai malum, inquiunt, nec i n .
genitum est, nec genilum a Deo, unde naluram
; "
babelTNam mala quidem esse nulius negabit, qui ,
vitae munere fungatur. Quid igiiur diccmui? Ma-
!utn non esse naturam vivam, alque animatam,
; . sed affectionem quamdam in aniino, q u quoniam
,
ab boneslo deccdil, esl virluti conlrai ia, et ignavis ' ,
innascilur. Quare non cst, cur malum intrinsecus . ' ! >,
pervestiges, aul priucipem ullam improbiiatis natu- ,
ram opineris, sed SUSP quisque malilioe se auctorem
agnoscat. Proinde qqorum tu doiuinus es, eorum
. , aliunde ne quxras inilia. Sed inlellige, quod pro , * ,
pri<\ et vere malum eet, id ex volunlario lapsu
,
pri.icipium ducere. Nano sl practer volunlatem

accideret, noa tanlus ex legibus limor delinquen .
tibus iropenderet. Nunc aulcm, quoniam a volunuie proficiscilur, cerU judiciorum supplicia, acin(h
rosis hominibus pro cujusque meriiis irrogantur.
Item in eosdem. Ex libro, qui Gregorio Nyssa pon-

,
*hfici ascribitur, De cognitione Dei.
,
Et tenebra, inquil Moses, erant tuper abystnm.
,
\ Ex qiio n>alilio*e isti ratiocinanlcs dicnnt tene. "
bras fuisse, quarum effectrix causa sit malum
, .
principium. Deinde el divisil Deus inter lacfin et
\ '. d
lenebras. Si lux est, c i lenebra sunt, qnas a luce
. ,
sejunclas iniclligis. Ilaec tencbricosi isii, qui in
,
luce cacculiunt. Nos autcni dicimus, icucbras non
.

313

PANOPLIA DOGMATICA. -

; , ,
.
/ ,
, .
.
.
, , .
, , el
, . c i x ; ;, , \ .

.
', ;
, \ B
, \ , .
,

, ' .,
, .
,
, ,
, .
, .
, , . .
, ,
.
Q

, . ,
.
, \ .
, \ ,
.

.
V I , .
, ,
, \ ,
. .

.
*0 \
,
. ;

.
, , ,
,
;, . ,
, ,
, , ,
, , , ,
.

. I X

314

esse naturam ullam, aed accidens, el nihil aliud

nisi lucis abseniiaro. Etenim ciim ccelam inilio
involverelur eorum, quse circvm erant objerto,
lenebrae exsliterunl. Quod eliam nunc in iis, quae
obsirnanlur, evenire consuevit. At barum divisio
tst spatiuui ilkid, qnod lucig absenlia deroelitor.
Qua3 quidem lucis abetntia, et privalio eet habitus
quodamniodo et essentia tenebrarom. Principium
autem malum, hoc est, Deus malus non est. Nara
si beus esl, non esi malus, cum bonitalis sil fons.
Sin malus, non est Deus. Qtiomodo enim Deus
malHia, aut pecratnm esse polest ? Quse quidem
Dees est, omnia pereunt, et evertuntur.
Ex eodem.
Quonam paeto duo possunt esse principia, bonom unum, alteruni maliim? Bonom enim, et
malum contraria sunt, seqne vicistdm intenmDnt,
ct noqucont siiiral consistere. Quare aut in parte
aniversilatis alterum erit, el ab a circnroscribetur, aut sese contingenl, nmtuoque corrumpent,
aul inler illa medinm aliquod intercedel, atque
lla tria jaro cront principia. PraHerea aut paoe
wtonlur, quod malum non poicet : aut pugnabiiiit,
q<iod bonum recusat. Nam illud qnidem, si u u i u r
paee, nen crrt malum; hoc vet o, si btllum gcrit,
non erii bonuin. Qtiamofoem non sum duo princtpia, praeseriiminler se conlraria, et mimicissima,
eed unum, idqne bonun. Maliim enim non ett
principium, sed privaiio et amiasio boni.
Ex eodem.

Si dtio sunt Dei, bonns qnldeiu unos, alter

auiem malus, aliud habebunt principium. Binariut
enim numcrus non polest esse principium, com
ipse ab unitate principio proOciscalur. Quod si
principium non sunt, ne Dei quidem eruntomnino.
Quoniam igitur unitas est rerum omnium prlncipium, umts uliqiie et Deas est rerum auctor,
el effector omnium.
Ex eodem.
Si bonum per se est, malum non cst. Si malum
per se est, non est bonum. Haec est enim contrariorum medio careniium ratio aique condilio :
qualia sunt valetudo, el aegritudo, vita et mors.
Non igiiur Deus inalus.
Ex eodem.
D
Dens bonus esscntia et natura bonitatem babel,
malus bonitatis privalionem ut babitum obtineblt.
Quomodo autcm Deus, qui eo laniom esi, qitod
deficit, caret, non asseqniiur, et nou esl?
Ex eodem.
Si duo, aut tres, pluresve essent Dei, cum allea
alio modo et diversa ratione agerclur, et moverttur, mundus jam pridem inlercidisset. Nanc autem
cum omnia ratione ccrta et stabili sempcr raoveantur, ei disponanlur, flrma haec, atque perpctea
reruin omnium concinnitas, etordo, el moderalio,
et conservatio unaro, eamdemqne clamant
causam, unum auclorem, a quo ot procreata siul
orania, et rcganiur, et eonservcniur.

316
ZIGABENI

.
eodemi
i
; ,
Si malus, et scelestus est b c mundus inferior,
, .
et vos nimirum mali, scelestique, quippe qui pare
.
siti* ipsius, Qciod ei natura fsiis improbi, et mali,

veritas non adest vobie. Veriias cnim bonum plane
.
est. Bonum anlem est alienum a malo^ Jam qui
veritale carent, eorum doctrina falsa nullo solido . ;
, .
innititur fundamenio.
,
.

315

Ex eodem.

.
Si mundum buac bonum ease confitemini, Deum
;
aulem -et patrem malum non hujusce mundi effec ,
torem, erit utique mundus alier malus a Deo i b V ,
confecms roalo. Atqui mundue istiusmodi non . "
est, ne Deus igitur quidem raalus. Nam Deus
. .
principium est, effeclriique causa. Quare cum
*
non exeislant, qtiae a principio effecta et condila
,
eiiu, ne principiura quidem est, nec Deus igitur
.
malus.

.
Ex eodem.
, ,
Veleris, inquiuat Testamenli Deus non ea est pro .
videutia, et acienlia, quaa omnia complectaiur.
$ , ; ,
Interrogat enim, Adam, ubi, inquiens, es t Et
;
,
Caiiiy Ubi , inquiens, frater luu$ ? Et Abra ; .
bam, (Jbi e$t, ioquiens, Sara uxor iwa *? Et alia
. ,
multa ad eumdero moduro. His responderauft, ejusmodi interrogata non ab ignoranua, sed poiius
", ,
a cognitione proficisci. Nisi enim cognovisset qt
Adam, et Cain peccasse, non eos continuo imer- 1 .
',
rogassct. Cognovisse aulem ex iis, quae sequuniur,

,
perspicuum est. Sic enim alloquitur Adam prius,
,
quam ille se comedisse fateretur: Ecquis indicavit
* ;
tibi, it nudum es$e niri quod ligno, de qno solo ,
pr&cepi tibi, ne comederei, comedisti * f Cain vero, ,
qui conabatur ei ipse latitare, compellat his ver- '
bie : Vox sanguinis fratris tui clamat ad me . . ,
Haec non ignorantis sunt, eed plane e l perspicue
cognoscentis, qui ea specie inlerrogaf ionis vuli iis, , . { ;
qui peccaverant, persuadere, ui resipiscant, cum
,
se deprehensos animadvertant. Ea iiem verba : Ubi
.
est Sara uxor tua declarant eum non ignorare
Abrakam uxorem babere, eamque vocari Saram. . ,

Qui autem baec scit, is profecto non erat nescius
, * ; ubi esset Sara. Neque enim, cum Sara posl os .
,
lium staret, ristesetque clam audiens se matrem
, , * ;
fore, dixissel, Cur rhit Sara? risus eiiain causam
.
subjecit, aecum ipsa inquiens, Verene pariam?
; ' ,
Haec enim illius sunt, qui cor eliam atque animum
, ,
novit. Inierrogavit autem, (Jbi etl Sara uxor tua t
eo constlio, c l Abrabam cognoscens, se ante co- , , .
gnoacere, et oninia scire, sibi ut praeaianiiorl vaca^^ ,
ret, et omnibus, quae dcinceps dicercniur, fidem
*
.
adhiberel. Atque etiam illud, quod de Sodoma,
* e l Gomorrba dictum est: Detcendam et videbo, , ,
ulrnm reip$a, quce clawor ipsorum indicat com- , '
. ,
vUvtrini, an non, ut sciam , quid aliud signif

Cen. , 9.

Gci. , 9.

Ccn. xvni. 9.

* Gcn. u i , 11.

Gcn. iv, 10.

Gcn. xvm, 21.

317
PAKOPLIA DOGMATICA. - . I X .
318
flrat, nisi eo consilio Dcuin ita locmnm esse, ut
; , ,

nos erudifet, ne unquam prsccipiles irruamus ad

, . irroganda supplicia, proplerca quod aliqtiorum
,
flagilia prospiciaraus, aed exspeciemus, u l re ipsa
. ,
perfecla sint. Nain si non cognovissel quomodo
/.. "
potuisset dicere : Clamor Sodomorum et Gomor
rhse venit ad ne? Terra, inquii, clamat, eliam an
te res. E l ipsse res vociferanlur el clamant. l l u i isesunt ejasmodi interrogationes non solum in Veteri, sed eliam in Novo Tesiamenlo, quae lamen omnes rayslerium conlinent, et aiiquid aliud agunt. Nam Dei propriuin est cuncla cognoscere,
et qui omnta non babet cognila, non est omnium Dcus.
eodem.

.
Qtiomodo dicitis antiqui Teslamenti legislatorem

justum, novi aulem bouum, atqne ideo unum ab
, , \
;
alio diversum esse contendilis ? Nani si quod ju
stum est, bonum est, justus erit bonus omniDO.
, .
Neque enim contraria sunt juslum, et b o n u m . Seri
\
* . ju>lo rep4gnat injustum et bono malum adversalur : prxierca si malurn tnjuslum, bonum ulique

,
juslum, ei bonus omnino justus. Cum aulem innu .
merabilia sint leelimonia, quibus veleris Tesiamenii Deus esse declaralur bonus, ego unum duu .
laxal in mcdium afferam : Dicat, inquii, hrael,
)
quotiiam bonus c l qui deinceps scquuntur, duo
' "
versiculi. Unum itera, quo novi Tcslainenli Dcus



juslus
ostcnditur : Et judicium, i n q u i l , meum
.
"
justum
est
*. Quod aulem unus, alque idem sit
,
, , veteris ac novi Testamenli Deus, praedixil Jere ,
- inias, ce, inquiens, dies veniunt, dicit Dominus,
constituam vobia Teslamentum novum, non ut
Teslamenlum
quod cum '
palribus veslris con~
'-""* illud, ~
stilui, quo die manum eorum apprehendi, ur educerem eos jEgypto. Quia ipti non mamerunt in
Testamento meo. El ego negUxi illos *. Et ipse
luiu aniiqiii. tum novi Teslamenii auctor
Cbrislus : Non veni, inquit, ut gm $olvenm $ed ut*
eam impteMn ; boc esl, ut illam propier Hebraeorum imperfeciionem imperfeclam majorequadam,
et viris congruenle pbilosophia perflcerein ei absolverem. Ula enim erat paedagogus, qui ad Evangelium suscipiendum inslituebat. Haec aulem est
prxceplor ipse, qui docet perfectiora. E l illa quidem corpora infonnabai, hxc auiem auimos erudit.
\etus ergo est minislra novae, ad novam enim duD cit, et viam ostendil ei parat.
ltem advertus eosdem. Magni Joannis Chrysottomi

,
oraiione in ea verba : Paier, si fieri po ,
*
tesl, trarueat me calix Uie*.
.
EJ , ,
E l curu baec facta sint, improbutn tamen ac sce - leraium os diaboli per Marcionem Ponlicutn, et
, ,
Valenlinum, el Maniciia?um Persam, ei alios plu :
riiuos tentans divinie disposiliouis rationem ever ,
lere, salanicam illam vocem emisil, ut dicerct
, Deuui non as$umpsisse carnem, neque corpus in, , ,
duisse, sed id fuisse specicm quamdam, ct opi, , ,
nioiiem, alque umbram, ei simulationem, recla , 5 ,
nianti!)iis passione, morle, sepuliura. Quod

,

, - ^
MUhpivov
*
,

, .
,
, -

,

,
.
, . ^ , .
,
, .

P*al.

CXVII,

2.

* Jan. w:i, 1G.

Jcr.

XXM,

Z\, 32.

* M . U h . v, 17.

Mallb xxvi, 39.

31

EUTHYMII

32

gi nihil ejuunodi factum cssct, quanto magis im- : probaiu istam iropielatis dociriiiam disseniinas ;
sent?
~
Ejusdem interprelatione in mysticam ccenam.
.
,
Quoniam Marcionis, et Valenlini, et Manicbaei
, fautores erant venturi, qui banc disposilionem
,
negarent, idcirco assiduc mortis suae meuiionem
, , fecit, ctiarn per mysieria, ut nemo falsis ralioni, ,
bus argumenlisque decipi posset, sed per sacram
.
illam mensam siroul et servaret, et insiilueret.

.
Ejusdem ex inUrpretatione in mayot.
,
Erubescat Paulus Samosateosis, erubescat
, ,
Marcio, qui noluerunl videre, quod magi Ecclesi

progenitoresconspcxerunt: neque enim vereor eos
sic appellare. Erubescat Marciun, videns Deum in .
carne adorari. Nara quod in carne stt, panni et . "
prajsepe icslanlur. Quod auiom illuqi non ut , ,
pururo el simpliceui bominem colant, ex eo palet ,
quod in tenera aelate exsislenti raunera oflerunt, ,
quae conveniunt Deo.
.

Ejusdem inlerpretatione in itla verba : In prin
jov , *
cipio (ecit Deus coilum terram >
*-

Quod si Manichaeus accedai, et dicat, maleriam

, , ,
ante exstiiisse, et Marcion, et Valenlinus, et G r a ci, tu illie b c verba oppone : /n principio fecit Deu$ ,
ccelum teiram. At ille Scripturae non credit, et xml . '
tu eum ut insanum, et mente capiutn evita. Qui
0

enim rerum omn.um procreatori fldem non habet,

el mendacii verilatem arguit,
arguit, quam
quam unquam
unquara ve-

***!"
.
4<>v,
,
; ,
,
, *0 , ; ,
.
; ' ,
, , .
; , ,
, , , ,
,
; ' *

niara assequetur ? Sin veritatis bostes pergant

adversari, dicentes fieri non posse, u l ex nihilo
quidquara fiat, cos interroga, utrum priiuus bomo
ex terra, an ex alia re conflalus sit. Ex lerra respondcbirat, et conGiebunlur omnino. Dicaot igitur
nobis quomodo ex terra carnis natura facta sit.
Ex terra enim luium, et laleres, tegulae, atque
ollae fieri solenl. Quomodo igilur carnis nalura
facla est et itervi, et arleriae, et adeps, el cutis,
et ungues, et capilli ? Ad baec illi quod respon*
dcant, nihil babebunt, sed obmutescent. Quid aulem loquor de noslro corpore ? dicant nobis de
pane, queni quolidie comedinius, quomodo, cum
unius generis sit, in sanguinera, piluitamj et bilem, D ^ ^
*

"
et varios bumores commuielur, et cur cura paois , frumenli colorem relineat, sanguis ipse sit rufus, , ,
aul niger. Quod si haec, qii quotidie ante ocolos , ;
babemus, nobis nunquara poleruni explicare, muho , ^ .
minus reliqua Dei opera deelarabunt. At si post '
tantam argnmeulorum copiaro obstinate volenl
*,
repugnare, ct lueri senteniiam suam, nos tamen *
non desistemtis Itaec eadem ipsis ropetere: In prin- . '
cipio fecil Deus ccelum et lerram Hon enim ver- bum unicum potest omnes corum turres, ct propu- ,
gnacula everterc, omniaque bumana argumcnia
'
peniius rcfcllcre, et confutarc, et eos, si laudem

0

Gen. , l .

321

PANOPLIA DOGMATICA. -

. IX.

322

. aMquando Toluerim rc^tpiscere, veritalis vtam

,
adducere.
, \ , .
.
eodem loco.
' ol \
e n t u r oppreesi, non animad- .
, verteniea ea, qutt ex bis verbia consequuutiir,

neque audientes Mosem dieeutem : In principio
, fecit Deu$ ccelum tmam, subjicientemque,
.

aulem ittvUibilU et inornata ; quouiam tene

\ ~
bris, el aquis opertebatur, nondura enim vofamt
! Deus a principio eam educere: dkunt materiam
, ,
ai>le ftiisae, alque itera tenebras. Quid bac demen . .*
lia deterius iieri polest ? Audis Deum in principio
;
feciase coelum et terram, et ex nihilo, ct dicis anle
,
maieriam exstilisse ? Ecquis sapicns mentieque
, ;
coiopos ila deliret? Numborao est, quiagil, m pa ; rata maieria indigeat, quo opera oslendat sua ?
, Deus est, cui omnia parent, qui verbo, et jussa
, cuocia fecii. Ecee eniin dixit solum, ei facia e*t
; , , lux, ei tcnebre disceaseruni.
. " , , ,
.
Ejuuiem, inlerpretalhm in quinqxe panet.
,
.
,
Cur auleiu non eos facitex uihilo, ui obslroat oe
, Marcionie, et Manichxi, qui adtmunt ei renun
, procrealionem ? lmo vero factis eetendit, Ofnaia
, quae cernunlur, a se fuiese condiia, et procreata,
* seque illnm esee, qui fructu olargitur, qui ab i n i ,
tio dixit : Germinel t$rra her+am feni, produc&nl

,
xal
Q aqua repiilia animarum vhentium *. Neque enim
. minns esl ex quinque panibus facere tam multos
,
panes, aut ex duobus piscibu tam inoltos
,
pisces, quod declarat eura esse terrae, marisque
,
Dominm, quam fructuio e terra, et repliHa ani .
mata ex aqiiis ostendisse.
q H

e r r o r e

len

,
<
.

, -

Ejusdem, ex in illa verba; c Omni$

plantatio, quam non plantavit Paler meus ccaleslit,
emdicabUur. ' >

Hoc de lege dlctum esse volont, qoi Manicbaeo- *

. * rani laborant morbo, sed opinioneji eoram refei . , lunt ea, quae superius dicta eunt* Nam si boe de
lege loqukur, cur eam ante defendit?Cnr pro ilk)
,
propugnat? Quid, inquteos, transgredbnini manda

; D tum Dei propter traditionem vettram * ? Gur propbetae
seuieniiain in medium profert, dicentis :

, ; hic labiit me honorat , et quae sequunUir? Non
, . igilur de lege, sed de illis ipsis, eorumqtie doclrina
batc dicla gunt. Naro si Dens d i c i l : Honora patrem
tuum, matrem iuam , qui fteri potest, ut Dei
,
; planlaiio non sit, quod a Deo diclum est ? E l qood
sequiiur, oslendit de ipsts, et doctriua ipsorum
, .
fuisse dicium ; wbjicit eniro : buces CCBC%
* ' .
, ' . cmcorum . Quod si de tcge vobiisset intelligi, d i xisset : Cacca est caecorumque dux. No autem ha
* , * e

' G e n . i , 2 . ibid. H .

M a l l b . X T , 13.

M b i d . 8.

ibid. 6.

* E x o d . xx. 12. . Matlb. xv,

323

E U T H Y M l l ZIGABENI

334

dixit, sed eo polius modo : Ceci tfnnt, el csecorum , ,

duces, ul et illam a reprchensior>e liberaret, et
.
culpam in eos omnem conferrel.
'

.
Ex eodem loco.
'> ,
lnterrogemus igilur eos, qui legem jnsectaittur,
,
ulrum praceplutn illud, quo prohibemur irasci,
, ;
contrarium sit ei, quo velamur occidere, an poiiua
,
hujus id perfectio sit, et confirmatio. Peropicuura
.
esl, illud esse perfeclionem hujus et absolulionem,
* \
ei propierea roajus esse. Qui enim ad iram non

incilalur, a ca?de facilius abstinebil. Et qui animum
. ' .
cohibet suuin, multo magis manus continebit.
0
Nara ira caedis est r a d i i , quam qui evellil, multo
, . roagis concidct ramos, vero ne nasci quidem n - , . , ,
.
- ,
1 x w
...
.
. . . .
, '
illos perniittet. Quamobrem haec non ad legis iiRe^
.
ritura jubebat, sedad majorem illius observantiam.
;
Qoonamque consilio haec sanciebat ipsa lex ? N o n ; ne, ut nemo proximum interficeret ? Legi igitur
. .
adversantia praecepissel, qui jussisset inlerficere.
, ,
Hoc enim, occide, illi, ne occidas, conlrarium est.
.
ltaque si ne irasci quidem concedit, idquod a lege

jubetur multo magis conGrmat. Neque enim
. ^
perinde sibi temperabit a cacde, qui studiose ca. " ,
vei, ne quempiam occidat, u l ille qni ipsam quo* .
que inlerficit iracundiam. Hic enim longiua multo
; o;t ,
abesl ab ipso conatu. Verum ut eos magia eliam
,
cooyincamus, omnia quae ab ipsis dicuntur, in me .
dUioi afferamus. Quaenam aulem ista sunt ? Deuni
.
illum, qui mundum bunc fabricaius est, qui solem
suum oriri facit super malos, et bonos; qui |
C
super jusios et injusios, malura esse affirroant. Qui . " , .
autem ex illis niiiioree sunt, rem ita lemperant, ut
eum juslum esse duntaxat concedaiit, bonum au- ,
icm negenu Alterum autem quemdam, qui non *
sit, quique nibil eorura, qua sunl,' effeccrit, Cbri- , .
sto pairem aesignant. E l eum, qui bonus non est, ,
in suis se terniinis conlinere, et quae soa sunt,
tueri dicunt. Hunc vero, qui bonus est, aliena, et ;
qusB ipse non fecii, appetere. Agnoscis fiJios dia- , ' .
Doli? Quomodo e pairis fonte verba bauriaot, ,
quae loquantur, dum auferuni Deo roundi fabrica- ,
tionem , cum Joannes exclaroet: In propria ve , '
;
ni/, e l , Mundut per eum factus cst *. Jam legem
D

u i l

examinanl el expendunt in Veleri Testamento j u - ^

" '* "
beiitem, ut oculus pro oculo, et dens pro deute .
evellatur. Atque ila iinpie irruentee, Quomodo, , *
*
inquiunt, bonus sh is qui talia pr<ecipit? Quid nos
ad bxc respondebimus ? Maximam id Dei erga . " , (
nos benevoleutiam indicare. Neque enim sanxii
, ^ ), *
hanc legem, ut nobis oculos vicissim effodereraos,
;
sed poiius ut ea delerrili, ne coramilterenius in
alterum, quod nobis ipsi limeremus. Quemadmo
, ,
dum et Ninivilis comminatue est eversionem, non
, .
m eoe exscinderet e l abolerei: lacenduno enim
fuerat, si id omniiio eCBcere decrevisset, eed u i eos poena3 forroidine oicliores redderet, atque i u
iram, q u a i n eoa accensus erat, exslinguiireu Sic et iis, qui prompte ad eruendos aliorura oculos

Joan. 1,10,11.

325

PANOPLIA DOGMATICA. -

. I X .

32

involant, supplicium proposuit, ui ejus acerbilate eoe, si bono aniini proposito non moverenlur, dolerrcret.
, hem adversus eosdem. Sancli Cyrilli ex libro ad
Theodosium tmperatorem tcrtpto.

.
Ea Aposloli verba de Servatore : Jn similitudine

,
hominnm factut, habilu intvntus ui homo *, ar , ripiunt haerelici, ut exsecrandae doctriose euae inen dacia tveantur alque conftrment. Nam Arius qui . ", \ , dem, et Eunomias, et Apollinarius similitodinem
, , 6 et babiltim sic accipiunt, ut naturae nostrae epe ciera duntaxat quamdam signi/icent. Reliquae au lem bxreticorum copiae per similitudineai et fca (8), , bilum umbram quamdam, et imaginem, et for , , mam corpori similem interpretantur. Et postalia :
. ' * Nos aulem in simililudine homiuis factum, et ha , bitu inventum sive cognitura u l hominem, sic in , , B telligimus, ut naturam nosiram assumpserit, et
* aequalis nobis ac similis fuerit. JSqualis, quia senri
/, , , formam, seu naturam humanam accepit. Similis,
, * quia sine semine. Nam quod ex muliere natus sit,
; , . bumanum id est. Quod autera ex virgine, id vero
bumana condilione praestantius. l n similitudine
,
. , igitur dixil, quoniam cum in reliquis par esset nobis et aequalis, quantum ad naturam pertinet, non
,
tamen ex semine conceplus est. Idemque verbie
.


. illis significatur, habitu, seu figura, invenlut ui
. , fiomo. Figuram eniui dixit, quia licet bumanam
, , * epeciem, ei naturam baberet, vereque illaro i n , duisset, homine tamen babebat aliquid excellentius, quia non purus erat et simplex bomo, sed
* . , - Q cum divinilate conjunctus. Quod si specie tanium,
, , - et imagine quadatn, ac siniulatione Servalorem
hominis assunipsisse naturam admittifflus, inanfs
.
fuit labor apostolorum, inanis est Evangelii promulgaiio, inanis denique saluiie epes.

x6t.
Ilem conlra eo$dem. Damasceni 29.
,
.
" , , ,
Duo non esse principia, unumbonum, eialterum
. malum, sic intelligeinus. Bonum et malum con, , , traria sunt, seque vicissim hiterimunt, el eorum
, .
utruinque nec in altero, nec cum ahero poiest
.
consistere. Separatim igitur erunt, in ipsa rerum
,
universitate, et priraum i u circumscribentur, nt
* non solum in mundo eint, scd unum in una mundi
;
parie, allerum in alia. Jain quis ulrique regio , - rj nem descripsit suamTNeque enim inler se couve.
nisse, et fosdus iniisse dicent. Quaudoquideio ma , * lum non esset malum, si amicilia cum bono con .
junctum csset; nec bonum esset bonuni, si illi
*
cum malo convenirei. Sin leriius aliquis suuiu
otrique domicilium preflnivit, ille polius erit
, .
Deus. Allerulruiu aulem est
necessariuni ,
, , . ,
, , ut vel se conlingant mutuoque interimant, vel
, inier ea sit aliquod mediuin, in quo nec
* Pbilipp. , 7.
(3) Ad yerba, 01 ,
legiiur scbolium in codice Mosquensi 1 :
,

*

.

327

EUTHYMII ZfGABEXf

>8

ouoi nec -ualum commoreiur, quodque tanquam . , !#. ,

aeplum uiraque sejungai et dirimat. Et hoc
quidera pacto non duo erunt, scd tria princi- , ,
, *
pia. Praterea necesse est ut vel in pace degant,
*
quod malum non polest: quod enim in pa$e degit, non
, , *
eai roalutn ; tel pugneiil, quod nequit bonuia :
, , quod enim bellum gerit, perfecte bonum non
, .
cst ; vel roatum quidem pugnet, bonum auiem
noa repugnet: qoa sane ralione bonum a inaio dele- . '
reiur autcerie vexarelur et discruciaretur, quod * , ;
bonoalienum est. Unumergo principiuin esl, idque *
,
bonum et ab onini malitia remotissimum. Quod
sj dixeris Unde igitur malun? a bono enim orlum
.
babere non potest; re&pondemus, inaluroniWl aliud
^ , ' .
esse nisi prWalionem'boni, ei commulationero ex
quod secundura naturara est.iu Id quod est conira & , *
,
naluram. JSihil eniiu natura maUim. Nain onmia,
, .
qu% Deue iecil, valde 41 nt boira quatenus facla
,
SUBU Iiaque fet raanent queniadmodum fucrunt
. "
procreaia, valde bona sunt. Sin a proprto n a l u r a
siatu volunlate deflecionl in comrarium, in malo , , .
qoosislunt. Naiqra igitur procreatori cuncta eer , , viunt et pareoc Quando autem aponle aua aliquid
,
eorum, qu& prccreata sunt, iinperiuoi delrecUns
, .
ab auctore suo defecerit, in se ipso nulum conaiiiuit.
OJV ;
Tfalum eniin nec e&aeniia cst, aec aliquid esseniu
. , ?ropriuro, sed accidens, et ab eo, quod secundum
n l u r a n t esi, ia id quod nature adversatur decii-
, , nalio. Hoc autem nibil aliud e&t, nisi pcccatuio
Unde igilur peccalum? a propria voluntate diaboU Q -
jnvenUiio. Ergo diabolttfi lualus 1 Non qttatenua fa , cius est. Lucidissimus enim et preclariasimus ange .
lus fuit procrealus ab opiiice Deo, libera praeditoi
. *
volunlate, quippe qui ratione ornatus sit. Ultro au , , .
lem et voiene a viriuie congi uenii naturse atife disc edens in maliiiae tonebras incidit^ procul amoius a Deo
qui solus esl bonuft et largiior vite. Ab ipso enim quidquid est bonum habet, ut bonum sit, et dum
volunlale recidit ab eo (volunlate euim, non loco, ab illo rcceditur) in malum iiicurrit.
TITULUS

X.

Advirsm Sabellium. Sancli Cyrilli ex interpretatione in Joannit Evangelium.

'.
ir . *

Si idem esi Filius, qui Patcr, q u s e s t dislinclio*

is nominuni ralio ? Nam si aliuro non genuit, cur
vocatur P a l e r ? E t qui a Patre genitue non est,
quomodo prorsos est Filius ? Quoniam igitur genituin esse Filium divinse Scriplur tesuntur, et
veriias ita sese babet, per ae in propria quisque
persona exsi&tunt Paier et Filius. Quandoquidem unus ab allcro dislinguilur ut a gignenl*
genilus.
Beatus Paulus ad Philippenses dc Filio scribens,
Qui rapinam, inqUit, non etl arbilratus, etse se ccquaUm Deo *. Quis igilur ille esl, qui noluii rapinam
arbitrari, se e*ae sequalem Dco ? Nonno dicendum
est necesaario unum quideiu illam esse, qui e&t in forma Dei, alterum autein eum cujus esl forma ? Omnes
boc ui perspicuum conGtenlur. Quare nun unnm

, ,
;
, ;
, ;
,
, &?
* , ,
, .

"
. >
?
, ; '
.
, ', '

Pliilip. n, 6 .

m
PANOPUA DOflMATflCA. - . .
3
^, \ qnHWwn nwnero 8UAl Poier ei Filins, aed io tua
,
! .
.

uterque consietti persofia, el qijamvte anus ab

uno s i l , nempe Filiu* a Paire, qitan tajutn estenliam et naluram iiabent.
Ego Pater (inquil Servator) unum sttmu*, u l
qiii scirei, ei se el Patrcm propria utrumque persona subsiatere. Nam nisi res iia vero se habet, cur
non eervavit uniiaiig decorum, Ego, ioquiene, ei
unum sum. Numero igitur uiens pluribug
congrucnti, eorum qui.aliler eenliunt everlit ooinioncm.

2 d , ,
,
".
, ,
ir ; ,
, .
Seipauni esse ex Dei et Pairia eatenda declaranf

* Filius, Ego, iaquit, exivi . Quooiodo igilur non aller ab illu erit persona duiUaxat, ei nu , .
' , , & niero, cum oranis nos ratio doeeal, td quod ex ali,
quo proiiciscitur ab eo diversum cogilare ? Quare
, '
constai, aliler eeniieniium opinkmeiu essc faisam,
; *
.
Ex ira Dei Sodomitaruai civiiates fuiese inceu
sas atqne conibuslas le&tatur divina Scriptura,qtu!
.
aperle declarans, quomodo Deu.s illis succensuerii,
,
et quomodo eversae deletaeque i u e r i n l , Pluii, \a
, ", ,
quit, Dominus Domino *tiper Sodomam ignem
, ,
iulphur . Uoc enim puoilionis genus flagitioeis illis
. raaxime congruebat. Quis ergo Doqiinus a quo
.
Douiino igneui dcmisil, et Sodomiiarumurbes abo ,
ievit?Paler nimirum omnia p$r Filiuiu agens, qui
; '
1

' , Q virtus est el bracbium ipsius, fecil ut ignem iu

Sodoiuitas plueret. Quamobrem qui fieri poiest, ul
,
cum Dominus a Doroino igneoa in eos conjecerit,
. "
, , non sil distinctus et a Filio Pater, u l propria exsistens persona, etrursum a Paire Filius? Hic eniiu
, ,
unum ab uno significalur.
;
.
Emiite lucem luam verxiatem luam \ Qimiain

, \
illiu* esl lux, et veritas? Audi Filium, qui, Ego ,
. ;
inquit, sum lux, ego tum $. Iiaque si lux et
; ,
veritas Pairis, nempe Filius, ad nos raiuitur, quo, .
modo non est ab illo distinctus, quatenus propria
, ,
subsistil persona, licet cum illo ununi sit, quanlum
' ,
ad unara et eamdem essenliam periioet ? Quod
, ; ,
si, ut quidam opinantur, unus est Pater idem, qui
; , , & el Filius, cur nonea potius precandi raiione usus
estdivino Spiritu aiHatus propbela: Veni, inquiens,
adnos, lux et veritas? Quare cura dixerit, Mitte,
, ,
aUum utique intellexit illum esse, qui mitlit, ei
; , , ,
aliura eum, qui mittitur. Missionis aulcm ratio
,
Oeo conveniens cogitetur.
.
.
'
> ,

,
,
, , ,
1

ioan. x, 30-

Joan. xv:, 28.

PATUOL

liK. C \ X X .

Gen, xvn, 24.

Verum quia cum Sabellio Ariug pagnat: nam illc

ires personas in unuin ita coniraxit, ut tinam U n (um per^onam, et naiuram unaiu esse contenderel;
bic aulem naluram uoam ita divi&il, ui tres natu*
ras, el tres personas assereret: Aibanasius, e i B a silius, el Grogorius, el alii Palres cum exsecran*Psal. ILII, 5.

11

331

EUTHYMIi ZIGABENI
332
dam Arii opinionem imptignarent, simul cliam S a - , ,
>\ /
bdlii doclrinam, ad qiiain reftdlendam, ittpoit>pau ; , \
cis comprelienenm, non tnuliis opus erat argirmon.
lis, cverlerunl.
TlTtLUSXl.
.
In Arianos. Magni Atlianasii, ex quarlo contra eos
',
ipsos llbro.
/
\.
Bcalus Alcxandcr episcopns Ecclesia Arium eje
cit, el extrusil dicenlem basft : Non semper Deus
" *\
Pater, non sempcr Filins fuit. Snl omnia tx
. \ ,
nibilo facla sinl, codcni modo el Fuius exstitit,
, \ 6 .
qui ot ipse ex rcbus prorreatis v.i f;ciis una esl.
\ 3, \ .\
Cumque omnia non esseitt prius, qiiam facta sunl,
. \ , '
sic fuit aliquando, cum et Dej Verbtim 11011 essei.
, ,
Neqire enim eral ante quam g gnerelur, sed exsi , y.a\ \ . '
stcndi rincipium babuit, ciim Deus voluit ipsum * . ,
cfticerc Nam uiitun ox univcrsis operibus etipsum
. "
esi. E l quoniam natura mutabile est, voluniale \ . ,
pormansit bonum, cuni lainen ui reliqua oiunia

mulari possil, quando vull. Idcirco enim Deuscum
, ,
pncvidcrct ipsum fulliruni bonum, banc illi glo- \ .
riam Iribuil, quam ex virtufe drittccp* obtiimit.
WHicuiil igilur, Cbiislum non esse veruni Dciim,
, \
scd comintintone Ocum dici, ul rcliquos omiics. .
Addunl praelirca, ipsuin non ossc iix Palrc natura
, \ ,
cl propriutn esso.ntiae illius Vcrbiim el propriam
, . \ ^
cjus sapieiitiam, qua mundum bunc fcibiicatus ^,
est. Aliud enhn csse Verbum illud propriiim quod
, ,
in Patre esl, aliamque propriam in Pairc sapicn- , '
tiani, q<ta quidcm sapicntia el Verbum boc fecit. ; ,
Hunc unim ipsuni Dominum opinionc Verbum ra ,
tiotiemqiie dici propter illa, quae ralione sunt prac- . :
dila : opinione ilein dici sapienliaui proplcr illa,
* ,
qiii sapientia sunt ornala. Denique cum omnia
* .
siiit aliena el peregrina, et ab essenlia Palris re'
motissima, sic el ipsum asserunt abessenlia Pairis , \
alivnissimuin ac rcmolissimum, quippe qui factus ,
ci ccatus sil, ci untim opus. Ad bacc aiunt Deuni

propler illuin nos procrcasse, sed illum prop- . , ,
ler nos. Erat enim, inquiunt, solus Dcus, el cum
. * illo iioii eral Verbum. Deinde cum vcllel nos eflice- , ' * . , ,
re, tunc ct illud cffecil,ei ex quo faclum esl, Ver- , .
bum, el Filium, cl sapienliam ipsum appcllavil, , .
ul nos per illud procrcarel. E l queroadmodum re * , ,
liqua omnia Dei volunlaie exstilerunl, cum non
' , , ' essept prius sic et ipsum, cum anlea non esset,
.
factum est. Neque eniin, inquiunl, proprius el na ,
luralis Filius Patris est Verbum, sed et ipsum per
.
gratiam exstiltl. Qui enim esi Deus, Fiiium, qui

non eral, fecil ea voluntale, qua fecit el fabrica, .
vit el esse voluil omnia. Nam illud eliam dicunt,
, *
Christuio non esse naluralem el veram Palris vir , , ,
tuiem, sed quemadinodam brnchus, et eruca, sic
. ,
c l ipse Palris, inqtiiunt, virtus dicilur. Ulud item
adjungunl, Palrcm esse Filio invisibilem, Filiuro
, *
enim Palrem ncc videre, nec inlclligere perfecte
,
ei absolute. Nam cura exsislendi principium ba .
beat, non posse eum, qui principio caret, cogni , $,
tum habere. Quodsi cognoscat et videat, pro men .
4

33

P A X O P L I A DOGMATICA -

. XT.

3H

. sura siue ratione cognaseere et videre, quemadmoduro eiiaui nos pro viribus nostris cognoschnus
,
et intuemur. Ac uon solum cxquisitam non babere
. , Pairi&cogitilioncm, scd ne propriam quidein sui
5.
ipsius rssenliam nosse. Quae quidem omnia Scrip ,
luiis divinis advcrsantur. lapriucifio cuim, Joan, * .
. - ^ n e s inquit, erai Verbum ; Uli vcro dicunt : Non
erat piius quam gciicrarelur. aiibi : Sumus in
,
dpxg 7}>" d
vero Filio eju*, Jesu Chrisio. tlic esl verut Deuset vila
, \ .
(viemn . At isii repugnaules duunl, Cbrisluin nou
,
. , esse verum Deum, sed coinmuaione quaJam, ui
sunt reliqui oimies, qui vocaniur d i i . Et Aposto
lus quidem genies accusai, quod res procrealas co ,
lanl, Et $ervierunt, inquicns, creaXuroz poiius quam
, ,
CreatoriIsli
aulem cum Dominum creatum asse. " ^ ",
, ' ^ rant, el illi tamen servianl, quid a genlibus difle

runl ?Cur cuim, si ita senliunl, non eiiam in eos
" judiciuin sit, c i queinadmoduwi genlibus, sic eliani
, ; , ipsis beatus Paulus irascalur ? E l Douiiuus, Ego,
, ' ,
inquil, el Pater uuum sumus ; el : Qui vidit me,
, *
vidit et Patrem^. Apofttolus abeo missns adEvan ;
gelium divulgaudmu ita scribtt : Quicnmtit spUn , , *0 dor gioricv, et figura tub*tanlke ejus *. isti divi
* dere audenf, eutnque ab esenlia oeleriiilaleque

Pairis alienum, e l i u u U b i l c i n dictTc. Nec animad verlunl iinpii se, dum baic dicunt,, iilum non
,
amplius unum cum Palre, sed c u m rebus procrea* ,
lis consliluere. Quis enim nun videl, a luce sepa
,
rari non possc splendorem, cujus propriuiu csi,
Q u l naturali vinculo cum illa semper conjunctus sii,
, .
non aulera postea in illa faclus? Adba?c cum Pa ,
lerdical : Hic esl FUitt* meus dilectut*, et Scri ,
pmrai affirmenl, bunc t>*sc Palris Verbuin, iu quo
; ,
el coeli itrmali Sunt, et oinnia dcnique pcr ipsum
,
condila: isli novae conimentitiseque floclrinaein ,
ventoresaliud inducual Verbum, ct aliam Palris
, *
sapiejiliam comminiscnnlur : bune cnini opioione
,
umum propler illa, quas ralione sunt praedila,
,
Verbum el sapientiam dici. Nec videnl quam ab , *
surduui sit i d , quod ex eorum senlcmia sequilur.
,
Nam st opinione tantum propter nos Verbum,
, . '
sapientia dicilur, quid ipse ait, non polerunt d i ' ,
ccre. Eienim cum Scripturae dicant, eum essc
, .
Yerbuin et sapienliam, ipsi aulem Dominum bsec
1

, D esse negant, ne essequidem illum voluni bomines

, ,
nefarii, et ininiici Scriplurarum. Ac fideles quidem
.
viri possunt hoc discere tum aPatris voce, l u i n a b
angelis ipsum adoranlibus, lum a sanclis scripto * ,
ribus, qui de illo locuti suni. Isii vero, qui men ^ ,
tem habenl impuram, nec res divinas, neo Ibeolo ,
gos viros intelligunt, possuni a daemonibus sallem
,
sui similibus edoceri. Qui clamabanl, non tanquani
,
niultos, sed ut hunc solura videreni, el dicebant:

Tu cssanctus DeieiFilius Dei. Nain ipse quidem,
,
qui beresim anirois eorum injecit, c u m teniaret
, ,
illum in jnonle, non d i x i t : Si el lu Filius Dei ea,
. ,
quasi essentei alii, sed U n q u a m solus ipee eseet,
, ,
1

Joan. , \ .

Joan. v, 20.

* Rom. i , 25.

* Joan. <, 30.

Uebr. , 3.

Mallb. w , 47.

333

EUTHYMlI ZIGABENI

bomiiiibus
Si fe, iiiqnit, e$ FUius DeiSed
tmirandis idcm accidit
quod ipsrs Gracis.
Sicui enim bi cum non possent unum Deum
percipere, deoruui sibi 11 ulliludinem conffnxer u n l : sic ei IHi cum umim Patris Verbum esse
11011 credcrenl, ad multitutlinem confugcntni; e l
cum qui vere Deus est, Vcrbnm esse verum IIPgantes, crealuni fnisse aiident cogilare e l dicere,
uec attendunt, quanta impiolate referta sil ejusmodi senteiUta. Nam si crcatus c s l , quomodo rerum
procrcataruin auclor esse posset ? A u i quomodo
ipse Filius esl et sapicnlia et Verbum? Yeibum
oirim non crealur, sed gignilur. E l quod crealum
est non eet Filius, sed opus confeclum. Quod si
res procrealsB per ipgum effecia sunl, creatus au

33^

, , * ,

*' ,
ol "
,
:
,
, *
, \ ,
, .
\,
; , ; , .
, .
, \
, .
lem cl ipse est, per aliquid omnino faclus eet. Ne j ,
ce&se est enim, ea quae fiunt, per aliquem fieri.
, ,
Non esl aulem c eatus aut faclus, quia non est opus,
. ,
sed Verbum Palii*. Prirlerea si alia preier Domi- \ ,
nuiii est Patris sapieniia, et aapieiitia in sapieniia
. \
facia est. Si auiem fripientia esi Verbum Dei, erii
, .
Vcrbum in Verbofacium. Et si Dei Verbura est
,
Filius, Filiuserit in Fiiio faclus. Quomodo igitur Do- . ,
minus dixil :Ego in , in eil *, cum
Oarp\ ,
111 Patrc sit alhis in quo et ipse Dominus facius

esl ? Cur aulem c l Joannes oniisso illo de boc
;
laiilitm loquilur, Omnia, inqniens, iptum \atia , *
,
iuttf, sine ipto ne unum quidem faclum eit
. ;
Jarasi omnia voluntale Dei facla, per ipsum facla
' ,
sufil, qooniodo elipse unuiu eorum sil ? cum
;
Apostolus d i c a l : Propier owma , * , * oi ta xavri*,
omnia *, iali non proplcr illum nosesse factos as- , , * *
serunt, sed eum propter nos. Si eoim rea sic babc- ; " , ,
ret, dicendum erat, Propler quos facinm est Ver- . * .
buni. Nou aulein id dixit sed, Propter qucui omnia
, , , * ,
el per quem omnia. E i quo isios haereiicos esse .
el sycopbantas declaravil. Jam curo ausi sint dice- ^ -jOv ,
re, aliud quoddam csse Verbum in Deo, quando

nequennt aperlas ex Scripiuris demonsiraiiones , , ~
afferre, opus sallcm osiendaDl abquod isiius a se , fvx
conucti Verbi, ei Pairis opera sifte boc Vorbo facla

6unl, a l stuliili suae caosam abquam babere vide
aniur. Nani veri quidem Verbi opera cunctis per . ;
gpicua suni, ex quibus raiione quadatft e i ipsum
,
cognoscitnr. Quemadmodum enim ree procreatas D ^ iuluenies procrealorem ipsarum Deum irftelligimus, ,
ita cotn nibil i n eis confusara sed oorinia ordine ,
c i providentia moveri consenarique coiispicimus, .
,
Dei Verbum in ommbus exsistens, el omnia regens ac modcraus animadvertimus. Hoc et divins
,
^cripturai tealanlur, quae dicunl ipsum esse Dei , . 6%
Yerbum,et per illud ouinia iuisse confecia, et sine
^ , (&, * *
ipso factum esse nihil. lsiius aviem Verbi, quod
. ,
ipsi efferuul, nec Scriptorae teslinioniiim, uec opus
> ulluin ostendunt. Siquidcm
Pater, Uic , i n - * .
qniei^s, Ftlins metudUeclus, nollam alium esseprae .
ler rpsum significat. Quamobrcm egregii isii homi
nes Manicbscia in hac parle videnlur simiies. l i t
, ,
x

Mallh. , 6

Joan. xiv, 41.

Joaii. , 3 .

1 Cor, , 6 .

337

PANOPLIA

DOGMATICA. -

. ,
, , , \
, .
.
,
, ,
,
. ' * ,
, ,
, . , ^ \ , ^
11, ,

. .

338

enim Deum quomdam nomine dtintaxdl bonuin

appellanl, opus aulem illius, quod attt videatur, aut
non videalur, nequeunl ullum demonstrare; Deum
vero illum, qui reipsa verus esl Deus, coeliqne, tt tcrra, et eorum/qua sub aspeclum non eadunt, effcclor
esi, negant, atque ita fabnlarum confictorcs rsse
dcprebemlunlttr :si<: c l isii declaranl demeiitiam
suaii), qui non illins Yerbi, quod unum in Palre
esl opera conlciuplantur, ei ipsum nogaMt, atiud
ainem sibi ipsi coiifinguiil Vcrbuni, quod nullius nec opcris nec Scripiurac possunl lcstimonio
conipiobare. pautoposl: Dcinde cum Apostolus
dical: Christus Dei virtus, el De\ tapwilia
, isli
cum bruchis illinn et vulgalis c l coimminibus virtuiibus nuineranl. Quid ? cnm Doininiis dical :
1

, Nemonovit Patrem nisifi/tii*\ei

rursum : non quod
; ,
Patrem quispiaui videril, nisi illc, qui est a Palre,
,
nonne isli verc pugnanl cnm Dco, dkenies, Palrom
, -
a Filionec videri, nec cognosci perfocle? Cun enim
, , ,
idein Dominus dical: Sicui cogno$c'n mc Paier, itc
; ,
ego cognosco Patrem *, Paicr amem non cx parlc
I ,
cognoscal FIIMIID, nonne insaniuni, dum ita nnganlur
ul asseranl, Fdium vi parlc et non plene Pa ,
Irem cognosccre ? Ad baec si Verbinn exsislcndi
. * ,
principium habcl, ri!s \w.iu oiunes principium ba /
bent, quo facla; siinl, quid in bh priinutn s i l , d l . atotov
cant. Y e r u m , quid ruspondcanl lioaiincs asluli
. ,
non habebunt. Pairi* cnim csl veruni gcrmcn
, ).
et senipiternuir.. Et in principio crat Verbnm et

, , ^ eral apul Deum, cl Ucus erat Verbttm*.
Nam quod dicuul, Filiuin ncsuam qiiidem naiuraui
,
cognoscere, id vcro nc rcsponsiouc qnidcm digiium
,
csl, c l ipsorum furorom coarguit. Qui cntm se non
,
cognoscal Vcrbmn, quod oiuiitbus lum Palris liim
,
sui ipsius cognilionem elargitur, quodque cis, a quibus non cognoscunlur irascilur ei mdignalur?
Eiusdem ex qninto libro contra Arium$.

.
.

Dco Dens cst Ycrbuni. Deus entm eral Ver. , ,

bum E l rursum : Qnorum paire$, ex qnitus el
, ,

Christus, qui esl omnium Deus benediclus in >mcuia.
. . ,
Amen*.El quoniam ex Dco Deusest,el Dei Vrrlunn
, , : sapientia, ct Fitfus, et virtue Cbristus, idcirco
*>, uuus Deus in divinis Scripluris enuntialur. Un us
).. - ,
eniin Dci Filius cum sil Verbum, ad ipsmn, cnjus
/ , [> ciiam cst, referlur, ut duo qnidem sinl Pater
, ,
el Filius, scd una ulriusque divinitas, quai dUidt
. ' *
secarjque non potcst. Dicemus oiiam boc niodo :
, . "
Divinilaiis uiium est priucipbtm, non nulrm duo
.
principia. Quare propric principatus c*l*. Ex ip^o
, * , auiein principio nalura Filius esl Yerbum. ron ut
/ ,
principium a l l i T u m quod per se subsistat. autexlra
, ipsum sii factum, ne duplex aiilniuliiptex impenum
, , exsislat, sedunius principii proprius Filius, propria
. ,
sapienlia, proprium Yerbuin cx ipso constslens
. $ ,
. principio. N a m , ui Joaunes srribit, in
hoc
, principio eral Verbum,et Verbum crat apud Denm.
. "
Deus enim principium est, et quotiiam ex ipso
Tcv

I Cor. i , 21,

Maiih. x i , 27.

Joan. \ . \o.

Joan. , I.

Kom.

343

EUTHYMII ZIGABENi

344

convinti oportel, quoniaui si Verbtim in Dco esi,

creatura non est, neque factam ex nihilo. Quod ei
iti Oeo aemel conceditur esse Verbum, non alius
ilhid erit, nisi Cliristus, qui, Ego, inquii, in Patre,
et Patet in me ett. Qut el ideo est unigeniius, quia
nullus alius ex ipso genilus est, nisi unus hic

; , .
,
; , \
, \ , .
\ , \
.
lius, qni est Yerbum, et sapienlia, ei virtas : ex quibus tamen non componilur Deiis, sed getiitor
esfte constituitur. Quemadmodum enim Verbo res c r e a l , sic essentbe propriae Filiura per natumm
glgnit ipsum Yerbuni, per qnod et facit, el creat, el regil omnia. Verbo enim et sapiemia facla snnt
umversa, et ejusdem pracscripio ordine conservanlur.
Eodem loco hac iequuniur.

.
Ex Dculcronomio : Vos autem, qui adhceretii
.
Domino beovestro, vivitis univcrti hodierna dic .
Ex his verbie discrimen Filii et rerum creatanint
. ,
licet perspicerc, intelligereqne Filium Dei creatum ; .
, ,

mininie es9t\ Enimvero Filius dicil, Eyo et Pater

xnum sumut *, ei, Ego in , et Paler in etl: ,
, , .
res autem faciae cum proficiunt, Doniino adhacrent.
;, ; ;
Nempo Yerbum, lanquam proprium, est in Palre : at
,
res factae, utpoie quae exlrinsecus exsistunl, ad , .
baereni: nimirum natdra alienae eunt, volunlate

,
autcm adbacrcnt. Eteliim filius qui natara est,
utmrt) esl cum genitore : qui vero exlrinsectis ad-

oplatnr, grtieri adjungilur sive adbaeret. Hrnc sta- . ,

tim stibdil : Quce naiio magna, cui Ueus appropin- ) , ; \ ,
^udt 1 Et alibl : Deus appropinquam ego . Nam

rebus faclis appropinquat, qirippe cum Hlae slnt ipsi , ; ,

extcrnae : at Filio, uipole proprio, non appropin- C , ' -: \ ,
qnat, sod in eo est : nec adbferet Filhts, seu ima
. " \ Cura Paire est. Unde rnrsus Muyses m eode.ui Dcu- ;

ierotiomio sic loquilur : Vocem eju$ audieiis , ti
,
.

tpit vo$ adjungenrini . QIKKI aulem adjungitur, , .
extrinsccus adjangKur.
\
Jam qtiod pertinet ad levem et Iramaiiam Arla,
^",
norum opinalionem, qua nempc Dominum egenum
, , \, \
fuissc ex bis iptius verbis suspicantnr, Data cst
, ,\,
miht , , et ex bis Pauli locis, Jdcireo , \ , ,
altavil itikm , ct, Sedil dexlris
aliisque eitni , , ,
libus; respondcitdtim est Dominum nosttitm, qni
\
'>, , ;
idein Yerbum ei Filins Dei 8l, corpus g*aiaase, et
Filium quoque bominis factum
fiiisse, t , ,
. " ,
medius Deum inter et bomines effecttie, qnae Dei
1

sunt, nobis subminislraret: qnae noslri, Deo offiir- D

rct. Quocirca cuin esurire, flcre, defatigari
claroare E l o i , Etoi, diciiur, quae quidem htimanse
stra sunl affectiones et miseriae, eas a nobis accipit
ac Patri offert, et pro nobis inlcrcedit, ut in ipso
peuilus deieantur. His aulem verbis, Data est mihi
potthtas,
c t , accepi, ct, Idcirco exaltavii eum
Deus , munera iu nos a Deo per illuin collala significanlur. Ncc enim indigeus cral Vcrbum vel
unquam facium est: nec rursus bomincs idomi
erani qui ista sibl compararcnl : sed per Verbum
nobis donala sunt; unde illa lanquam ipsi donala,
uobis impcrliuiilur. SiquiJcin eam ub rem bomo
raclus csi, ul illa velulsibi data, in nostraiisfeirenlur. Nec euini pui u* bomo dignus unquam faisset

\, , , , , * ,
\ \ , ,
,
, \, , \,

,
.


* , ,
*
\ , , , . "

, .
, \ . \
s

Iteut. , l. * Joan. x, 5 0 . ibid. 58. * TVm , 7. J<Tfm. . 2 5 .

IWUI, 18. Joan. x, 18. Pbilipp. n, 9.
Psal cix, 1; ColudS. , 1.
1

1 0

1 1

* Doui. xtti, .
Pbilipp. n, 9.

Mjtih.

J45

PANOPLIA DOGMATICA. -

. X I .

346

.
- qui haec acciperet; nec item purum Yerbum bis pos - sct indigere ; conjunclum igitur nobis est Yerbnm ,
fou, . \ limcque nos poteslalis parlicipcs reddidit et exalla , , v i l . Ycrbum siquidem in bomine exsislens, horoineui
, exaltavil : et Ycrbo item in bomine exsisienic ac' ccpil bomo. Quia ergo Verbo in carne exsislenle, cx . \ allatus bomo est, poteslalemque accepit, idcirco ita
, - ad Vcrbum referunlur, quandoquidem propter ipsuin
. , d ila sunt. Haec enini dona propler Verbuin in bo
, mine exsislens concessa sunl. Undequeinaduiodum
,
Verbum caro faclnm est: ila el bomo quae accepit,
, .
per Verbum accepil. Omnia enim quse bomo acce" >,
pit, Verbum acccpisse dichur : ut videlicct oslen,
,
dcrelur, quoniam bomo pro sune nalune condilione
. \ dignus non esscl, qui illa acciperet, pcr Verbum
, , - carnem factum, ca illiim accepisse. Quocirca ei
, .
qtiid Doinino dalum esse, vel aliquid hujitscemodi
dicitnr, intelligendum est non ei tanquam indigenli fuisse datum, s?d homini per ipsum Verbum. Etenim qoisquis pro alio i-lerccdit, gratiam ipso accipil, non quia indigcal, sed proptcr illum cujus causa
iniercedit.
Nimirum quemadmodnm noslras infirmitates
"

ipse non infirmus suscepil, etesarivii quamvis non
, ,
esariens, ut noslra Palri oflerens delcrct: ila pro

iniirmilatibus, dona a Dco ipse accipit, t i i bomo

, . ipsi conjunclus borum paniceps esse queat. Hinc
ipse ait: Omnia quwcunque dedisli mihi, dedi eh :
,
el ilerum, Pro ei$ rogo . Pro nobis nempe roga8 ,
.
bal, bis quae noslra sunl susceptis, et dabat quae
,
ipse accipiebat. Quoniam igilur Verbo conjuucto cum
. ,
bomine, Pater propler ipsum Ycrbum bomini dabat
, 1

6 , C ot exaltaretur, omnemque poleslaiem baberet, et

,
alia bujusmodi : idcirco omuia ascribuntur ipsi
,
Verbo, cui et vcluli dantur quaecunque nos per
, .
ipsutn accipimus. Utenim propler nos bomo faclus
,
est: ila no3 propier eum exaltamur. Nihil igilur
. , ,
absurdi esl si, quemadmoilum seipsum propter noa
,
bumiliavit, ita et propter nos exaltari dicatur. I u .
, ,
que donavit illi, id esl, nobis propler ipsum , et
, ,
, .
exallavit, id est, nos in ipso. V* rbum porro, cura
, , nos exallamur, acctpimus, el adjuvainur , quasi
", , ,
ipsurn exallaretur, acciperet el a<1juvarelur, graliaa
, , - agit Palri, noslraque in seipsum transfert, el ait ;
,
Omnia qucccunque dedisli milii, dedi eis .
,
.

* .

D eodem Hbro. Otlendit, hominei Arii morbo el

imania laborantes irtter se dissemire. Quas enim

fnlsa twit, ne $ibi qaidem ipsa conyruere:
.

01 /
',

:,
. . *. ,
, *
, .
,
,
,
, , .

Joan. xvn, 7.

ibid. 9.

ibid. 7.

Ariani, Eusebii gregales, cum Filio principtum

cxsistendi Iribuunt, siinulanl se nolle eam regni
principrum babere. Alqui istuJ
ridiculum fuer i l . Siquidem qui Filio dat exsistendi principium,
manife>ie principium quoque regnandi illi dat; ao
proinde falendo quod negant, se caecos ipsi esse
produnl. Qiii ilem aiunt nierum nomen Filii eese,
Filium autem Dei, id est, Yerbum Palris, essentia
ct substantia vacuum esse, finguul se adversus i l los iudignari qui dicunt, F u i l aliquando cuin non

347

EUTIIYMLI Z I G A B E N I

348

cwet. Alqui id eliam ridiculum csl. Nam qui illum \ .

,
ne esse quidem volunt, illis succensenl, qui eum
. ,
saltem in lempore esse conccdunt. Iiaquc hi etiam
, . coiifilentur quod ncgant, cum alios reprebcndunt.
, ,
Praelerea, Eusebiani qui Filium confitc niur, euui na , \
tura Verbiun < sse neganl, solaque cogilaiionc Verbi
, ,
nomen Filio volunl concedi: alii vero qui Vorbum
,
coufltcntur, negant ipsum esse Filium, solaque cogitaiione noraen Filii Vcrbo Iribui volunt : vano , utriqne conatu.
.
. \>
Ego el Pater unum sumus .Vel duo vos unum
csse dicilis, vel unum duplici noniincornalum esse, , , vcl iimini in duo csse divisum. Si unum in duo di- . ,
, ,
visum est, necesse esi corpus esse id quotl divisum
esf, neiitrumqueessepeifecliim, quippe cum ulniin-
quc pars sit, non vero lotum. Seil si uniira esl du- , ,
, ,
plici ornafiim nomine : bacc Sabellii senlcntia cst,
qui Palrctn ct Filium curadem ess<*doccl,Pl tilruni, , , .
que tollit, Palrem quidem, cum Filius est; Filiuni
, ,

vero, cum est Paler. Quod si duo unum sini, ne- ,
cessc esl illos duos quidcm esse, unum vcro sccun- ,
dum diviniialem, et quatenus Filius Palri est con ,
',
sub&iantialis, cl cx ipso Patre Verbiim est : ita ut
, , .
duo quidem sint, quia Pater esl ct Filius, quod est
, , , ,
Vei-buro ; unum auiem, quia Deus unus est. Nam
. , ,

nisi ila sit, dicendum ccrte illi e r a l : Ego sum Pa , ,
ler, vci Ego cl Pater sum. Nunc vero ista voce, Ego,
, ,
Filiuin signiiicat; genilorem aulem, cum subdil, et C .
Paler: denique dicliouc, unum, unam divinitatem
suamqtie dcsignnl consn! sJanlialilalem.
1

Ex eodem libro. Pairem cl Filium non esse duos , " Hathp

,
,
Deos, licet smi duce personoe.
, ,
Cietcrum si quis duos esse Palrem et Fuitim
,
audiens, nos calumnieUir qnasi qui duos dcos inducanius (noniitilli eniin id sibi fingiiiil, slalimque ( , ^
nos bis verbis irridenl, Vos duos dcos asseritis), hu- , ) ;,

Iusmodi boininibus sic respondendum cst : Si i s ,
,
,
qui Patrein ct Filium agnoscil, duos dcos dicit:
necessi csl igilur ut Filio repudiato, a Sabellio , . , ..
s$et qui iinum esse credit. Namque si is, qui duos , >
! '
dicit, gcnlilis est: igilur ille, qui unum dicil, Sa
bcllianus est. Verum non ila se rcs babet; absit ! D ,
gcd quemailmodum is, qui Pairem c( Filium duos
,
esse agnoscit, unura Deum csse confitelur : ita ille ,
qui Deum iinum credit, Palrcmel Filinm duos c r c .
dat csso, sed unum divinilale, et quatenus cx Patre
,
natum Verbura, ab ipso Palre nec soparari nc di- , ,
vidi ncc sejungi polest. Humano, si placet, iiiauiur

*
cxcmplo. Ignis et aplendor ex co ortus, duo quidem
.
euiit quatenus exsistunt et cernuntur : unum vcro suni, qualenus splcmlor ab ignc est, nec ab co dividi polest.
Qttat objiciant Ariani. Ex primo ejnsdem
in eos libro.
Si nunqiiam, iiiquiunt, fuit, cum non esscl Filius,
aeil aiiernus est,et siniul cum Patre cst, non h l i u m
sed fralrem Patris constituilis. Slulti boniines el
liiigiosi, si seternum dunlaxat, non auiein Fdiuin
1

Joan. , 50.

'

.
, , ' ',
, * , * .
,

3 4 9

PANOPLIA DOGMATICA. -

!
~^"\??* **
'.

. XI.

350

e s S

d i c e r e m u s

a I l (

l"

i d

fortassenon incoTisiderate

x , videri possent objecisse, nunc aulem, cutti

lernuin dicentes, ialeaniur ipsum esse a Patrc
;
Filitim, quomodo genitus gignentis frater potegl
, ,
exisiimari
? Et si nos in Patrem, ct Filium cre ; "
dimus,
quid
in bis fralernum esl? aut quomod>
, \ ;
U pot<st VcrbuD! dici frater illias, cujus esi Verbwn ?
, , ' Noque enim ab aliquo alio principio Pater et F i . - M\\< genili sunl, ut fraires putentur csse, sed
ici Filii principium ct genilor est. Et Pater
* , .
rs Pater, non aulem Filius. Et Filius est Filius, non
, .
aulwu frater.

'.
Quid objiciant Ariani. Ex eodem libro.
, ,
Si Filius Paliis est goimen, el in oiunibus si ,
,
niilis Pairi, debel ,, inqtiiunl,
oinnino sicut _gcnitus
, , , \ ^ e&t, sic etiam gignere, ct ficri ipse quoque Palcr
F i l i i , ei bic rursus ab ipsognnitus, ctiam ipse gi ,
gnere, ali|ue ita deinceps in iiifuiiiiiin. Sic enim
,
cousiarel, euni, qui genilus esl, illius, qui gcnuit,
.
esse similem. Respondemus, si Filiusest eo modo,
. -,
, - qno boiuincs filti sunt, fial etiam genitor, ut Filius
, - sit allcr Paler, alque ila deinceps alius ex alio
giguatur, ut corum tuiccessio augealur, et dcoruni
, \ *
consiiiuat mullitudinem, Quod si uon ea ratione,
. ,
qua homines, Filins est, non sunt ei, qu& hoini* , ' .
nura sunl, altriburnda. Nam reliqua quidem ani
malia, alquc ctiam bomines jam htdc ab ipso pro .
creationis inilio muluo quodam succcssionis or ,
dine geiieraniur, el gcnerani, ul qui gcneral, cum
,
i

e x

, . C
generato patre gencratus sit, mcrito ipse quoque fiat allerius paler, cum a suo patre in se id
,
ipsum babcal, ex quo ct lpse fuit generatus. Ex
. ,
, quo l i t , ul nullus inler eos proprie sit paier, aul
proprie iilius, cum idem et paler exsisiat, et filius.
. .
Paier quidem iilius, quom generavit, e*t; fllius
.
aulein ejus a quo ipse gcneralus est. Ia ipsa vero
.
divinilale non ita est. Ncque eniro Deus est, u l
^ ,
boniines suul. Eleniin Paler non esl ab :dio Patre.
.
Quare nec gignit gcnituruni, fuluruniquc Palreru.
. "
Nec Filius ex Palris est semine, neque cx gcnito
,
Patrc genilus esi. Uuamobrem ncc ad gignenduni
; .
esl genitus. Proinde in sola divinilale Patcr pro ,
prie Pater esl, el Filius proprie Filius est. E l in
. /. ,
bis soli9 illud Hrnniin et constans est, ut Patcr
; ), .
semper sit Paler, et Filius semper Filius. Quo ,
" 3 circa qui dicil, Cnr Filius non cst ejusmodi, ui
iiiiuin generei? idem qua:rat, CurPaier nou habuil
, ; ,
. Patrcm?Sed utraque i|iuvstioesl impielalis plenissinia. QuemadiiiodumenimPater ilasemperesl Paier,
,
iu iiimqiiani Fdins flen queal, ila c l F i l i u s i l a eem
, , *
pcr cst Filius ut nunqiiain Patcr iieri queal. In quo
. magis ostenditur esse forina el imago Palris, dum
,
mancl id, quod csi, el nunquam iiuiiiuiatnr,
, ,
tuni camdoiii a Palre rsscntiam babral. Quare si
, ,
imiLaltir Paler, muiotur c l imago. Sin Paier eat
.
inunmabilis, ei sicut cst, sic oliam nianet, liuago qnoquc necossario s cul cst, sic eliain nianet, ei
! )

non imniulabilur.
.
: '. . ,

Ex eodcm lihro.
Si Ycrbuai noa est ab orruii asterniiuic curo Pa-

35?
35|
EUTHYMH ZlGAUENl
tre, Triuilas non esi xlerna. Sed cum e*sei pri- / Effttv otico;, ) ; pottpov,
0 1 1 1 unilas, ex accessione facla Trinitas est, ei , \
progrediento, ui ipsi volunl, teropore auela con- ' , \ .
siilit Praeterra si Filius non eet proprium Patris xfjc
essentiiE germen, sed ex nibilo faclus est, ex n i - , ' ,
b<k>Tnnilas cst conslituta; et fuilaliquando, cum , \ ,
non esset Trtnitas, sed unilas. E l imperfecla fuit , , \ ,
. p r i m o , deinde absolula ; et quod deiude genilum
'., \ \ est, cum iis quoe creata sunl, numeratur; et id,
\ . \ '.
quod aliquando non f u i l , simul cum eo, quod
semper et, divinum exisliinattir ei colilur. Et ,
\ .
quod majus est, ipsa Trinitas sibi ipsa dissimilis
essc reperitur, quippe quae cum peregiiais elabe* , .
nis ualuris el essentii& conjuncla sit. Hoc aulem
quid aliud cst, nisi Trinilaiem esse genilam aflir- ^ , *
^ , \ ,
mare? Quae aulem Trinitatis divinitas sit, qua? sibi
;
ipsa dissiinilis exsislat, et ex accesstone fuerit
, \ , \
leropore complela, et nnnc boc, nunc illo modo se
.
babeat? Noinie verisimile est, eam accessionem
\ .
rursus altam alque aliam perpetuo accepluram,
\
uipote quae iniito semel ex accessioue eousiiiulio.
neni guain oblinuerit Quid porro dubium, fieri
posse, u i imuiiuuaiur ? Q * outm adjuncia sunl,
ct aditui posse perspicutim esU

/
.
Quid objicianl Ariani. Ex eodem libro.
''
,
\,
\

,
Sed ecee, iuqutuiu, semper Deus fuil procrcalor,
?\ .
ei esi, neque illi procreandi facultas acccssit. Num
igilur, quoniam aelernus est procrealor, xiemac ' ,
; \ ,
aiuit liam res procreaiae, ut in illis ilem nefas
^
\ ; .
sit dkere, eas fuisse amequam fierent ? Stulti ac

1,-\ ; ;,
demenles A r i a n i . Quid siniile cum rcbus procrea \ ; 6
tis Fibus habei, ut quae de illo dicunlur, eadem
e l bia cenveuire dicam? Cur autera, <um ante '
deii>on*iralum sit, quanlum inter Filium intersilel \ , ;
.
opug, perslant ia sua dcmeniia? Opus eiiiiti, ut
diximus, extra opiticem est. Filius autew eet pro- , . {
.
priutn easentbe germeii. Quamobrcm opus, ut
. "
aeiuper sit, non est neeeesarium. Nam opifex agii,
. ,
quando vult, germen autem non est voluiUaii
.
aubjeclum, scd est e&sentiae proprtelas. Et upifex
, \ , *
q u i d c m erit, et appelltbitur, eliamsi nondum sinl
, ' , ; .
opera ; non erit aulein, mc vocabilur Paier, uisi
, \
Filius eil. Quod si curiosius pergant iuquircre, cur,
/, \ , .
cum Deus seinper posset facere, q u facia sunt,
) ,

non semper fcccril, quaosiio ipsoruu) erit bomi ; / ,
outn furenliuio et audaciuui. Qui$ enim novit men~
; " ;
iem Domini? aui quis ejus fuil consiliariut (uil ?aut
, *
jfuomodo dicet figmentum et, QUI se finxit, Cur me
, *
fetitti tic ? Verum utaliquam, licei lenuem ei ad . * , \
uuibraUDi ralionem afleramus, nec omnino lacea \ . \ ,
mus, eic babcant: Eisi Deus poleral semper faocrc,
af\ ;
res taincn non poieranl xteruae esse. Ex nibilo
,
enim sunl, nec esse possunt prius, quam fiant.
* ,
Qiue autem prius, quam iiant nou suut, quomodo
. \ \ \
simul cssc possiut cum Deo, q u i semper eai ? Qnam, , o^
ubreui Ueue rebus ipsis consulens, quaudo v i d i l ,
,
eas facus posse perroanere, tunc omnes fccit. E i
#

* . , 34; , i u .

353

PANOPLIA DOGMATICA. -

. X I .

354

* * qnemadniodum , cufti possct, qno tempore Vet

,
Adam, vel Noe, vel Moses fuit, miltere Verbom
, .
suum, non (amen misit, nisi saeculie jam absolutis;
, * ; , .
aic enini bumano gcneri condticere cognoscebat;
,
eodem niodo vt rcs universas fecit, quando voluil,
; , , et novil eis sic expedire. A l Filius, qui non esl
. ,
opus aliquod procrratum, sed proprietas cssentiui
, , - Palrin, semper esl. E t e n m cuni semper sit Pater,
/ * , scmper etiam ejus esse oportel cssenliae proprie , latero. Haec autem est Verbum, el *apieniia i p . " , sius. Jam ut res procreata* nonsint, nihil adiitiitur
, : procreatori. Nam procreare polest, quando vuli.
Filius autem nisi sit semper cuiu Patro, essemi.e
ipsius perfectio diminuilur. l i a res onines per
.
Yerbttm fact sant, quando ipsi libuii opifiei Deo. Filius autem, cuin sit proprium Patris eseenlia?
gmnen, semper est.
.

eodem libro
*
Aiunl ab Apostolo scripium esse : Propter quod
Ato ,

Deus exaltavU illum , et dedit iili nomen, quodett

, ,
tuperomiie nomen *.ElaDavide : Proplerea unxit
rovro
te Dem Deus tuus oleo lcctitia: proe contortibut tuh *.

Dcinde quasi sapienler aliquid dicant, ita colligtint :

.,
;, Si propterea fuit exaliatus, et gratiam accepii, ei
, , ,
idcirco uncius est, proposiii promium oblinuii. Ex
. .
quo patet, eum cum proposilo agat, et ag< ndo <k*~
, .
liberet, raulabili esse natura pradiliim. liaec non
,
solum dicere, sed scribere ausi suni Eusebius el
". *
Arius. Haecqui ab illis acceperunt, ausi sunt in nie . ,
dio foro praedicare. Ex virlule enim, inquiiini , qua
, ,
melior effectus est, oM nuil, ul diceretur Filius et
.
Deus, cuin verus Deue uon sit. Nam ex aliquo naiu-

- *-i

,
, * \
-
4
,
. , , ,
/* -&. ,
,
, * ,

. ! , ,
* , ,
; ;

, * , f)
, , :,
>, , ,
; , ,
,
,
, . *
, ,
; . ,
, , *
; " ,
, ,
4

Pbilio. . 9.

' P s a l . ., 8.

Msa. . 2.

raliier nasci iddemum esl, veruin esse Filium, qualis fuil Isaac ex Abrabam, ct Joscpb ex Jacob, et
splcudor ex sole. Qui auteni ex virtuie el gralia Gl<i
diiunlur Dei, natura loco gratiam habrnt, quam
acceperunt. Suni eliam alii illii, qui illo nondne abuluiUur, dc quibus dictum est: Filio* genui, edueavi, ipti autem tpreveruni . Nil mirum, cum
filii naiura non essent. Quamobrem el cum sese
mutasscnt, Spirilu privati sunt, et abdicati: et rursam si resipiscani, illos suscipiel Deus, ei lumen
infnndel, el lilios appellabit, quiet inilio graliam ipsis est elargitus. Quid igitur fuit aniea, si nunc exalutus ? si nunc adorari < oepil ? si Filius dictus est,
posieaquaui facius est bomo ? Apparei eniin, euui
carni nihil boni allulisse, sed contra poliue ab ea
mullum accepisse,siquidem priiis, quam bomo fieret,
nec Donainus, nec Deus, nec Verbum erat, aui aliud
qnidquam praeter baec, sed postea viriulisergoibmalu
e s i b i s . E l , quod itlis male verlerct, cogentur direre.
ipsum ne fuisse quidem antebac, sed esse lotuin
nalura bominem, et prjrterea nibil. Hoc auicm ab
Ecclesia alienissruium cst et Samosalensis eoruraque
Judaorum, qui nunc sunl sentenliae congruit. Mau*
gi autnon eral, aut erat quidcm, sed melior poslea
faclus esl, quomodo per ipsum facta 8nnt omoia ?
A m qnomodo Pater boc imperfecto Filio Isetabatur

335

EUTHtMlI ZiGAHENI

Si itt, inqnfl, et Fitiut DeiSed

bominibus , , '; ,
Tinirandis idcm accidit quod ipsie Graecls. cb el ' oi 6\,
Sicut enim lii cum non posaent unum Deuni
pcrcipcre, ileorum sibi n uliUudfnem confmxe- , \
runt: sic et IHi cum imum Patris Verbum csse :
non credcreiH, ad mahitudinem confugcrtint; e l , \
cum qui ?cre Deus csi, Vcrbnm esse verum ne- , \
ganles, crealuni fwissc audent cogilare ei dicere, , \ ,
iitiC allendunl, quanta impietate referla sit ejusroo- , *
di sententia. Nam si crcatus est, quoinodo rerum
\^ \
procrcaiaruin auclor esse possei ? A m quomodo ; \ , ipse Filius esl el sapienlia el Verbuni? Yerbum
; , .
entin non crealur, eed gignilur. E l quod creatum
, .
est non est Filias, sed opus ccmfeclum. Quod si
, \
res procreat per ipsum effectae sunt, creatut au, * .
lem ei ipse est, per aliquid oronino factus et. Ne ,
<>e&se est eiiim, fa quae fiant, per aliquem fieri.
, ,
Non esl autem c eates aul faclua, quia non esl opus,
. \ , \
sed Verbum Patris. Pr.vlerea si alia praeier Domi- , \
nuin e*l Patris sapieiUia, et sapieiitia in sapieniia
.
facta est. Si auiem aapienlia esl Verbum Dei, erit
, \ 6 .
Vcrburo iti Verbo facium. Et si Det Verbura esl
,
Filius, Filiuseril in Filio faelus. Quomodo igitur Do- . ,
niinus dixil :Ego in , et Paler in me e$t , cum
*> , * \

in Patrc stl alhis in quo el ipse Dominus factits

*
csl ? Cur autem el Joanncs omiaso illo de boc ;
lanlum loquititr, Omnia, inquiens, iptum facta , 6V
,
$unt, el sine ipso ne unum quidem (aclum e$t . ;
Jarasi omnia voluniaie Dei faola, per ipsum faela
' ,
sunt, qoomodo etipse unuin eorum sil ? Et cum
;
Aposlolus dicat: Propier quem omma et quem ^ , , 6Y oi ta
*,
omnia \ istt non proptcr illum nosesse factoe as
, ' , *
seruni, sed eum proptcr nos. Si enim rea sic babc- ; , ,
ret, dicendutn erat, Propter quos factum est Ver- , * .
buiu. Non aulem id dixil sed, Propter quem oninia
, , , ,
et per qnem oninia. Ex quo tsto* haereticos esse , .
el sycophanias declaravii. iam cum ausi gint dice- ^ ,
re, aliud quoddam csse Verbum in Deo, quando

ltoqueant aperlas ex Scripiuris demonslraiiones , , afferre, opus saltcm osiendanl aliquod igiiua a *e ,
confioti Verbi, si Pairis opera sine hoc Yorbo facla
6uni, ul sluhiii s u cao&am abquam babere vide *> &
anitir Nani veri quidem Yerbi opera cancits per- . xiy
8pic.ua sunt, ex quibus rafione quadart et ipsum
,
cognosciiar. Quemadmodum enim res procreatas D inluenles procreatorem ipsarum Deara irilelligimus, , ).
ita coin nibil in eis confusam sed odr.nia ordsne ,
ct providentia moreri tonsenarlquc coiispicimos, .
Dei Vctbum in omntbus exsistens, et omnia re*
,
gens ac moderaits animadveriimua. Hoc et divinas ,
^criptorae tealantuf, qua dicunl ipsom esse Dei , . %
Ve.rbum, et per iliud omnia iuisse confecla, ei sine. , ^, *
ipgo faclum ease nihil. Isiius airletn Verbi, quod . ,
ipsi efferuut, raec Scriplarafe (esliniOniam, nec opus ,

ulluin ostendunt. Siqutdem et Pater, Hic esi, in * .
qitiens, FiHus meu$ dilectut, nellom alium esseprae- vt ; .
ler rpsuin signiical. Quamobrcm egregii isli homi fteov
nes llanichacis in bac parie videntur similes. Ut , ,
Matlh, i v , 6
Joan. , I I . JFoan. i , 3. * I G
) , 6 .
1

337

PANOPLIA

DOGMATICA. -

. ,
; , , , \
, .
. \
, \
, ,
,
. * ,
, ,
, . , ^ }\ , 0 ;
, ,

. .

338

enim Hli Demn quomdam nomine dunlaxa'1 bonum

appellanl, opus autem illiits, quod atil videalur, nut
non videatur, nequeunl ullum demonstrare; Deum
vero illum, qui reipsa venis est Deus, coeliqne, et tcrr , ei eorum, "quae subaspectum non cadunt,effeclor
esi, negaut, atque ila iabularum conficlorcs rsse
dcprebeudunltir : s i i : el isii declarant denietiliant
guaiu, qui non illins Yerbi, quod unum in Patre
esl opera comemplantur, et ipsutn ncga-H, atiud
amem sibi tpst coiilingiiiil Vcrhum, qtiod nullius nec opcris nec Scripiurac possunl lesiiinonio
corop^obare. Et pauloposl: Dcimle cuni Aposlolus
dical: Chri$tvt Dei virtus, et Dei *ap\eutia , i s l i
cum bruchis illiim et vulgatis c l communibus vir(uiibus iiiniteranl. Quid ? cnm Doiiiinus dical :
1

, flemo' Pairem M$iFiliu$*,ei rursuin : non quod

; ,
Patrem quispiam viderit, nisi ille, qui est a Patre,
,
nonne isli vere pugnanl cum Deo, dk-enles, Patrcm
,
a Filionec videri, nec cogiiosci perfecle? Cum enim
, , ,
idem Dominus dicat: Sicut cognoscit me Pater, *ic
ego cognosco Patrem , Paicr auiem non cx parle
\ ; ,
cognoscat Fil um, nonncinsaniunt, duinila nuganliir
I ,
ul asserant, Filium cx parlc et non plene Pa , \
trem cognosccre ? A*d baec si Verbiiin exsistondi
>. ' ,
principium habcl, res IIIMU onines principiur.i ba /
bent, qno factai sniit, quid in bis priuiuin s i l , d i . \
canl. Y e r u m , quid rrspondcant bomiucs astuli
. ,
non babebunl. Pairi* enim esl vcrum gc-rmcn
, ).
el sempilernuiri. Et tn principio erat Vcrhnm et
\
, , ^ , Verfrftm erat apul Deum, el Ueus erai Vtrbum *.
, ' Nam quod dicunl, Filiiim ncstiam quideiu naturam
cognoscere, id vcro ne rcsponsionc qnidem diguuin
,
cst, c l ipsorum furorein coarguit. Qui cnim se noti
, \
cuguoscat Ycrbmn, quod oiunibns tum Palris itnn
.
sui ipsius cognitionein elargilUr, quodque cis, a quibus non cognosciuilur ira>cilur ei iitdignatur?
;

Eiusdem ex qninlo libro contra Ariano*.

.
Dco Deus csl Ycrbum. Deus enim cral Ver
.

bum Et rursnm : Qnorum palres, ex quitus et

. , > ,
Christu*, qui est omninm Dens benediclm in >atcula.
, ,

Anwi*.E\ quoniam ex DcoDeusest,et Dci Ycrbtim
. . \ ,
sapientia, ci FiJius, et virtus Cbristus, idcirco
, , \ .unus Deus in divinis Scripturis enuntialur. Uo us
^,
eniin Dci FUiuscum s i l Yerbum, ad ipsmn, tiijus
. - ,
\ -.' , [) cliam cst, refertur, ut duo qnidem sinl Pater
el Filius, scd una utriusque divinilas, qua dividi
\ , ,
sccarjque non potcst. Dicemus eiiam boe modo :
. ' *
Divinitaiis iiiuini est principbtm, non :uitm dno
6, . " \
principia. Quare propric prhicipatns e*l*. Ex ipso
. ;
;, ' , autem principio nalura Filius est Verbum, ron ut
!* ' ,
principium allcnim quod per se subsistai. aiitexlra
ipsum sit faclum, neduplex autraulliplex impenuni
\ ,
exsistat, sed unius principii proprius Filius, propria
, ,
sapieniia, proprium Verbuin cx ipso consistens
. ,
* ,
. principio. Nam , ut Joaunes scribh, in h<>c
, principio erat Verbum, et Verbum erat apud Dcnm.
Deus enim principium cst, et quoniam ex ipso
. "
Tcv

ICor. i , 21,

* Malili. x i , 27.

Joan. x, l o .

Joan. i , ! .

Rom. ix, 5.

339

EUTBYMIT ZIGABENJ

340

Verhum esl. idcirco eliam Dens est. Ac qnemad- 6 , ,

inodurn Filius non est alieram prinripiuin, ne duo
<:. ; ,
principia siut, sic Yeibum, quod ex uno esi
, \ , \
princip o, non dissolvitur, neque e&t vox simplic.tcr
, ,
signiGcans, sed esl per essenliam YtVbutn, et per
, , /
essentiam sapientia, qua3 vere est Filius. Nam si
. *,
pcr essenliam non esset, Deus eeset in aera lo ;
qu< ns, et corpus, quori nihii buminibus amplius
. " ,
couiinerel. Yeruin quouiam non esi bomo, noc
, ,
Yerlitim cjus est, ul exigit bominnm imbecilli* , ,
las. Sicul eniin una esscnlia principium e s l ,
\ , ,
bir. unum pcr esscnliam subsislens Yerbum c l sa ,
pienlia. Nam ut ex Deo Deus esi, el ex sapieme
, . \
sapienlia, ei ex raiionem babeute ratio, seu Ver, , ,
bmn, et ex Patre Filius: sic ex eo, qui in propri
, \ , , ;
exsislit porsona, in persona propria cxsislens ; . ,
el ex essentia babcns essentiani, jn essentiaque
* "
constans, el ex eo, qui esl, is qui est. Elenim
, ,
nisi essei sapieniia per essenliam, et Verburn in
' , essenlia constans, el Filius exsisterus, sed simpli- , ,
ciier essel sapienlia, et Verbui, cl Fibus in Patr*,
, , ' , ipse Paler esset ex sapicnlia Verbaque coai- , . ',
positus. Ex quo sequerenliir ea, qux- pradmmus
, inc<unmoda, essclque ipsemet sui ipsius Pater, et
. *
Filius, et seipsum generans, rt a sr genilus, ut
, *
paulo posl osiendemus. A u l nomine laninm csl
, , , . '
Yerbum, el sapientia, clFilius, non autcai subsislit, ; .
isde quo hscc dicunlur, vel potins qui IKTC ipsa est.
.
Si non subsisiil, inania bxc simt nomina el super . ; .
:

vacanea, nisi quis dicat Dcum esse ipsnm sapien- Q , ,

liara, et ipsum Yerbum. hoc pacio ipse sui
\. .
ipsius esset Pater, el Fi!iu* : Paier quidcm quando sapiens; Filius autem quando sapienlia. Verum
bsec noii sunt in Deo, ul qualilas quaedam. Absit. Absurdum cnim boc est. Nam Deus hoc modo cssei
compositus ex essenlia et qualitalc. Siquidem omnis qualiias est in essenlia. Et bc dato diviiiaai
unitatem, quaedividi non poiest, compos lani csseconstarct, quippequre in esscntiam eiaccidens secaretur.
Ex eodem libro.

.
Quemadmodum vere Paler esl, sic sapicnlia vcre
" , .
est. Hac igiiur ralione duo sunt, quoniatn non,
, utSabellius opinatur, idem est Paler et Filius. Sed
, . ' , ;:;.
, Pdter est Paler, et Filius esl Filius. Unum autcm
suiu ; quia Filius per naturam esi essentiai Patris, ', .
.
proprimn ipsius Yerbum exsislens. Hoc Di>minus
, ^
docebat : Ego inquiens, et Pater unum sunis
Neque enim Yerbuin a Palre scparatum esl, i.equc IV , . ,
Paler sine Verbo unquam fuit, aut est. U^are ct
^ .
Yerbum cst Deus, et Pater non sine Verbo.

.
iibro.
. '
CbrisliH est Yerbum Dei. tJtrum igitur sic a sc
, ^
exstiiit ut pcr se subiislens agglulinalus s i l P a l r i :
au Dous ip^um fetit, c l Yerbuui siiuin appellavii ? , ,
; ,
Si primuui delur, ul per se exstilerit, Deusquc sii,
duo crutU priiuipia, utque cr.l vcrc proprius Palris , , ifXi 2: ,
Filius, quij pe qui r.on ipsius sil Pairis. sed sui
, ' . '/)
ipsius : siu conucdalur scouiiduui, uli c.\frinsc< us
^, .
falus fuerii, crit res procrcatn. Rebqiium- igilur
est ul illum cx Deo dic^mus osso. Ut aliud sil id, . \ ,
quod ex auquo est, el alind sit id, ox quo ilSu! , > .
t

Jo.tii. . 5>.

341

PANOPLIA DOGMATICA. -

. X I .

312

. , ' \ c s l . AtqMC ita crunt d u o . Quod si duo nou sint,

, sed dc eodem dicatur Pater et Filius, idem crii et
, ,
causa cl quod a causa proficUcilur, idcm gigne-ns
. 2 ,
ei genitmn. Quod quidem adsurdum in Sabellio
", \ \ deprebcnsum est. A l si cx ipso sil, sed nou
, ,
alh.d,erit cigignens, c l non gignens; gignens quidcm
. , ' quooiain sc proferl, aon gignons aulem, qiiia nihil
\ .
aliud, quam se profcrL Ex quo scquelur, ut opinione
), ' \
taiiLiim idcm dicatur Pater et Filius. QUJB si
, , * absurda sunl, duo sint Palcr ct Fiiius. Ununi au. ,
tem, quia Filius non exlrinsecus facius cst, sod
, ex Deo gcnilus. Quodsi quis gcniiuiu rccusat dicere
el lanlummodo dicit, Verbuni cssc cuin
Deo,
^ , ,
caveal is, nc dum fugilid quoda Scriplura diciiur,
, '
ii^absurdam aliquam opinioncm incurrat, et ua ,
lura duplici Dcum inlrodiical. Qui eirm non ex
, .
unilate Verbum esse conoedit, scd simpliciter Patri
\ \ ,
Vcrbuiii vtdi cssc conjunclum et agglulinatum,
duplicem inducil cssontiain, quarum neulra sil ahcrius Patcr. idemquc coniingit
de polesiate.
avrvv .
Ex eodem libro.
,.\ ; .;,
Dcus aul sapicns est, nec raiioue, seu oraiione,
^ \ . , aul Verbo carci, aut contra insipiens, ct Yerbo ca- , .
rens. Uoc si ailmiserinl, stalim pcr se ul absurdis, ; /
simuui corruct. Sin illud concesserinl, inlcrrogandi
' , ; )- suut, quoniodo sapicns sit, ne Ycibo carcai. LUruin
, , \ \ exlriusccus, an ex se Yerburn el sapieniiam ha \ ; ,
bucrit. Nam si exlriasecus, Yerbum illt ui add'IUID
; , , . \
el agglulinalum adbaerebil, el ipse prius quam
\ \ , \ .
ce ;., , ;,
, \ , oJ
, ,
,
\ , *
, <V
.
, .
.
, )-
, . \ ,
, * .
, ,
; \ , '
, ,
^ . , -

j | l u d

assequereliir, insipicus crat el sinc VcrLo

Sin ex so, pcrspicuiini e^l, ilhid non ex nibilo consiitisse, ncque fuisse unquain, cum non esscl;
seniper enim fuil, quoniam cl is, cujus imago e$t,
eemper esl. Quoil ai dixcrinl, Deam quidem essc
sapienleui, nec Yerbo vacare, sed propriam in seipso sapieiuiara el proprium Yerbuiu obtinerc,
quod lauicn non siL Clirislus, cuin in eo Cltr.stum
etiam fecerii; respondendum erii, si Gbristus i.n
illo factus cst, et ouiiiiu niiniruin iu illo fuisso f;cta, el essc Ycrbuin illud, dc quo et Joaunes, Omuia, inquii, per ipsum [acla sunt ; et David, Omnia, inquil, in sapieutia (ectsti . Quod si aliud
Verbuin in Paln! s i l , Cbrislns iiiciida\ dcprelinidelur, cum dicit : Ego in Pahe, et Puter in we
' \ ' f)
. \\\
falsum csse ronslabil: Verbum
, ' , \ caro facium esi *. Naiu, s! Yei))!im, in quo facla
. ;
sunt omnia, faciuro est caro, ClirMus an(cm no;i
, ; ,
esl Yerbum illud a PaLre, per quod Miiuia laclu
, . "
suut, Yerbutu utiquc raro lactuni non esl, sed <.;
, \ \ Cbrislus iiomiiiaius esl Ycrbuiu. Ex quo primuni
, \ , sequiiur, ul aliud s i l , quam noinen indical, dein ,
de, ui non per ipsum facta siiii omnia, scd in iilo,
/ , ;
in quo c l Chrislus. Quod si sapieniiam, aul ipsnin
: -, );, }> (),
snpientiitin qualitalein e^sc dixcrinl in Dco Paln,
), \ .
eadciu, quai supra dicla sunt, incommoda con^o .
quenlur, ul el conipobims sil, el ipsc ipsius lum
, , , . "Filius, lum Patcr. Altameu eos iiulc rcdargui c l
1

e i t

Joan. , 3.

Psal. x, 24.

Joan.

xiv, iO.

Joan. i , ! I.

l i v i n

343

E U T H Y M U ZIGABENJ

344

convinci oportet, quoniatn si Yerbtim in Dco est, ; , .

creaium non est, neque factum ex nihilo. Quod si
,
in Oeo semel conceditur esse Yerbtim, non alius
, '
ilhid erit, uisi Cbristus, qui, Ego, Inquil, in Patre,
, , .
,
et Patet in me est. Qui el ideo est uiiigenilus, quia
.
nullus alius ex ipso genitus est, nisi unus bic
lius, qui est Yefbum, et sapienlia, et virtus : ex quibus tamen non componilur Dens, sed gemlor
es*e constituitur. Quemadftodiim enim Yerbo res creat, sic essenlix propriae Filiuro per natumm
glgnit ipsum Yerbum, per qnod et facit, et creat, ei regil omnia. Verbo enim et sapiemia iacla snnt
timversa, et ejusd&n pracscripio ordine conservanlur.
Eodem loco liac tequumur.

.
Dcutcronomio : Vos auiem, qui adhceretit
. Domino beovestro, vivitis universi hodierna die
bis verbis discrimen Filii et renim creatartim
por. , \
licet perspiccrc, inlelligereque Filium Dei crcatum ; .
minime essi. Enimvero Filius dicil, Eyo el Pater
' ,

vnum sumus% el, Ego in in etl: , *

res auteiii faciae cum proficiunt, Domino adhaerent.
, , .
Nempo Verbum, lanquam proprium, esl in Patre : at
;, ; ;
res factae, utpote quse extrinsecus exsistunl, ad ,
baerent: nimirum natttra alien sunt, voluntaie
, .
autcm adb*rcnt. Etetiifn filius qui natura est,
,
umifa est cum genitore : qui vero extrinsecos ad- *
oplalur, gctoeri adjungitur sive adbxrct. Hinc sta- . \ ,
7
Ihn Mibrtit : Quaf natio magna, cui beus appropin- ) , ; \ quat ? E l alibi : Deu* appropinquans ego . Nam
,
rebus faciis appropinquat, qirippe cum ilfoe sint ipsi , ; ,

extcrnaB : al Fiiio, ulpote proprio, non appropin- C , ' ,

. " quat, sod in eo est : nec adfaferei F i l w s , sea una
Cura Palre est. Unde rorsus Moyses m eodein Dcu- *

lerotiomio sic loquitur : Yocem eju audielh , et
,
*\.

ipti vos adjungentini . Quod aulem adjungilur, .
extrinsccus adjungtiur.
\
Jam quod pertinet ad lcvem et frumanatn Arla',
,
norum opinationem, qua nempc Domhium egeniim
, , \,
\
fnissc ex bis ipsius verbis susptcanlHr, Dala est
mihi
accepi* ui et ex bis Pauli locis, Idcirco ex- , ^,,
, \ , ,
altavil ttinm , ct, 3 dexlrit *, aliisque eitni , , ,
libus; respoiideinJum est Domiiitim nostmm, qai
; '>, , ;
idem Yerbum et Filins Dei esl, corpus g^-stasse, el
Filiuni qtioque bominis factum
fuisee, et \ , ,
. " ^,
niedius Deum inter el bomines effedua, qnae Dei
sunt, nobis subminislraret: qaae nostri, Deo offtfr D , , , , , .,
' ,
rct. Quocirca cum esurire, flcre, deialigari
clamareEloi, E l o i , dicitur, quae quidem htimanae uo* , ,
,
strae sunl affectiones et miseriae, eas a nobis accipit

acPatri offert, et pro nobis inlcrceiHl, ut in ipso , , ^, , Auk

,
penilus deleantur. His aulem verbis, Data eit mihi
poiestas ,
et, accepi, ct, Idcirco exallavil cum * .
Deu$
munera iu nosa Deo per illuin collala si-
;
gnificantur. Noc enim indigens eral Yerbum vel
* , ,
imquam factum est: nec rursus homincs idonci

erani qui isla sibi compararent : sed per Yerbum
, , , .
nobis donala sunt; undc illa lanquain ipsi donala,
nobis impertiuulur. SiquiJcm eam ob rcin bomo ;
, .
iaclus csi, i i l illa velul sibi data, in nos Iransferren , .
lur. Ncc euiin purub homo dignus unquam faissct
(

Deul. iv, 4 . Joan. x, 50. ibid. 38. * Heul , 7. J<-rtm. xxiii, 23.
t x v i u . 18. Joan. x, 18.
Pbilipp. u, 0.
P*ai . , 1; CoiuaS. i i i , 1.
a

1 0

1 1

DMII. XIH, . Malih.

Pbilipp. n, 9.

845

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XI.

346

.
- qui haec acciperet; nec item purum Verbuni bis pos - set indigere : conjunctum igitur nobis esl Ycrbum,
fov, . \ tuncque nos potcslatis participes reddidjt et exaha , , vit. Verbum siquidem in bomine exsislens, bomineiu
, exaltavit : et Vcrbo item in bomiue exsislentc ac ccpil bomo, Quia ergo Verbo in carne exsistente, ex . \ altalus bomo est, potestalemque accepit, idcirco i&ta
, - ad Verbum referuntur, quandoquidem propter ipsum
. , <hla sunt. Haec enini dona propter Yerbum in bo
, mine exsistens concessa sunt. Undequemadmoduni
,
Yerbum caro faclum est: ila el bomo quae accepit,
, .
per Yerbunt accepit. Omnia enim qtiae homo acce" ,
pit, Verbiim acccpisse diciiur : ui videlicct oslen,
,
dcretur, quoniam bomo pro sune natura? conditione
. digims non essct, qui illa accipercl, pcr Yerbum
, , - carnem facluro, ca illtini accepisse. Quocirca si
, " .
quid Doinino dalum esse, vel aliquid bujuscemodi
dicilnr, intelligendum est non ei (anquam indigenti futsse dalum, s&l liomini per ipsiim Yerbum. Etenim quisquis pro alio i terccdit, graiiam ipse accipit, non quia indigcat, sed propter illum cujus causa
inlercedil.
Nimirum quemadmodtim noslras iiiiirmitates
"

ipse non infirmus suscepit, ei csurivii qu.mivis non
, $ ,
esuriens, ul nostra Palri offerens delcrct: ita pro

inlirmilatibus, dona a Dco ipse accipil, ul bomo

ipsi conjunctus borui pariiceps esse qucat. flinc
, .
ipse a i l : Omnia qucccunque dedisti mihi, dedi eis :
, el ilerutn, Pro eis rogo . Pro nobis nempe roga ,
.
bal, his quae noslra sunt susceptis, et dabal quae
,
ipse accipiebat. Qnnniatn igitur Yerbo conjunclo cum
& . ,
bomine, Pater propler ipsum Ycrbum bomini dabat
, , C ul exallarelur, oninemque poleslaiem baberet, et
,
alia hujusmodi : idcirco ouinia ascribuntur ipsi
, \
Yerbo, cui et vcluii dantur qua&cunque nos per
, 1 ' .
ipsum accipimus. ULenim propler nos bomo factus
,
est: ita no3 propier eum exaltamur. Nibil igitur
. , ,
absurdi esl si, quemadmodum seipsuni propler nos
,
bumiliavil, Ita el proptor nog exaliari dicatur. Ila*
.
, ,
que donavlt illi, id esi, nobis propler ipsum , et
, ,
, .
, id esl, nos in ipso. V rbum porro, cum
, , nos exallanuir, accipiinus, et adjiivainur , quasi
, , ,
ipsuin exaltaretur, acciperet el aljuvarctur, gralias
, , agil Pairi, noslraque in seipsum iransferl, et ait :
,
Omnia quwcunque dedisti mt/ii, dedi eis .
' ,
.
1

D eodem iibro. Ostendit, homhics Arii morbo ei

insania laborantei inter se dissenlire. Quat

(nUa sunt, ne sibi quidem ipsa conyruere'.
.

/
', -
:,
* . . ,
,
, .
,
,
,
, , .

' Joan. xvii, 7.

ibid. 9.

* ibid. 7.

Ariani, Eusebii gregales, cum Filio principiuin

cxsistendi tribuunt, slmulanl se nolle eum regni
principrum babere. Alqni isluJ
ridiculum fuerit. Siquidem qui Filio dat exsistendi principium ,
uianife.-le principium quoque regnandi illi dat; ao
proinde falendo quod negant, se caBCoe ipsi esse
produnt. Qui item aiunt merum nomen Filii esse,
Filium autem Dei, id esl, Yerbum Palris, essentia
ct subslaniia vacuum esse, fingunt se adversua Ulos iudignari qui dicuiu, Fuit aliquando cum non

347

EUTHYMII ZIGAUENI

U%

Chset. Alqui id cliam ridiculum sl. Nani qui iltum . 01

,
tie esse quiilera volunl, illis succenseul, qui euin
. ,
saltem in icmpore esse ronccdunt. Ilaquc lii eliam
, . confilcnlur quod ncgant, cum alios reprehendunt.
, ,
Praelerea, Eusebiarii qui Filium confiu niur, euni na , *
tura Ycrbuin sse neganl, solaquc cogilaiionc Yerbi
, ,
nomen Filio voluul coucedi: alii vero qui Vorbum
, *
couiitcntur, negaut ipsum esse Filium, solaque cogitaiione noraen Filii Vcrbo iribui volunt : vano , iilriqne conalu.*
.
kricjusr. \>
Ego ei Pater unum sumus V d duo vos unum
cssedicitis, vel ununi duplici nomine ornalum csse, , , . ,
vcl ununi in duo esse divisum. Si unum in duo di , ,
visum est, necesse esi corpus esse id quod divisuni
esf, neiilrumqueessepcrfecltim, quippe cum tilrum-
qncpars sit, non vero totum. Sed si unum esl du- , ,
plici omalura nomine : hxc Sabellii senientia cst,
, ,
qui Palrcm et Filium eumdem ess<vdocei,fH utruni, , , .
quc lollit, Palrexn quidem, cum Filius est; Filium
, ,

vero, cum cst Paler. Quod si duo unum sinl, ne- , '
cesso esl illos duos quidem esse, unum vcro secnn- ,
dum divinilaiem, et qualenus Filius Patri est con ,
&,
sub&lantialis, el cx ipso Palre Yerbum est : ila ul
, , .
duo quidein sint, quia Palcr est et Filius, qnod cst
, , , ,
Verburo ; unum auiem, quia Deus unus est. Nnm
. , ,

nisi ila sit, dicendum certe illi erat: Ego sum Pa , , *
ler, vcl Ego cl Paler sum. Nunc vero isla voce, Ego,
, ,
Filium signiiicat; genilorem autem, cum subdit, l C .
Paler: dcnique diclione, unum, unam divinitatem
suamque dosignat coiisu':-siaiilialilalem.
Ex eodem libro. Pairem ci Filium non esse duos . "
Deos, liccl sim duce personw.
,
.
C;elcrum si quis duos essc Palrom el Filiuni
, ,
audiens, nos calumnfrlm* qnasi qui duos deos in ,
ducamus (nonmilli enim id sibi fingunl, stalimque ( , ^
nos bis verbis irriJcnl, Vos duos dcos asseritis), hu- , ) *
jusraodi boininibus sic respondendum cst : Si is , * ^
qni Pairein ei Filium agnoscil, duos dcos d i c i l :
,
,
neccssi; csi igilur ut Filio repudiato, a Sabellio , . , siei qui uniim esse credit. Namque si is, qui duos ,
.
dicil, gomilis cst: igilur Ule, qui unum dicil, Sa- ! '
C

bclliaiius esl. Yerum non ila se res babet; absit ! D ,

scd quemadmodum is, qui Patrcm cl Filium duos
,
esse agnoscit, unuin Deum csse confitctur : iia ille , qui Dcum mium credit, Paircmel Filium duos cre* .
dat osso, sed unum divinilale, et quatenus cx Patre
,
natum Verbura, ab ipso Palre nec separari nrc di- , ,
vidi ncc sejungi polcst. Humano, si placet, uiaimii-
*
cxcmplo. Ignis el aplendor ex co orius, duo quidcm
.
eunt quatenus exsistunt et cernunlur : uaum vcro sunt, qualenus splcnJor ab ignc est, nec ab co dividi potcst.
Quw objiciant Ariani. Ex primo ejnsdem
iii eoi Hbro.
Sinunqnam, inquiunl, fuit, cum non cs.scl Filins,
aed aeierntis est.et simul cutn Patre cst, non Iiliuni
scd fratrem Patris consliluitis. Slulti boiumcs c l
liiigiosi, 6i aeicrnum dunUxat, non auicm Fdiuin
1

Joan. , 50.

\\

'

.
, , * ,
, * .
, >
9

3 4 9

DOGMATICA.

* --\ ^ ' . ^
**
^

,
;
\1 , ,
; "
, ;

, , '
.
, .
, .

. .

350

e s s e

<*'. aliqtiid forlassenon inconaiderate

videri possenl objecisse, nunc antetn, cum aclernuin dicenies, (aleamur ipsum esse a Patrc
Filiuni, quomodo genitus gignentis fratcr potett
exislimari ? Et si nos in Patrem, ct Filium crftdiinus, quid in liis fralernum esl? aut quomod>
potcst Vcrbum dici frater illias, cujus esl Verbmn ?
Noque enim ab aliquo allo principio Paler et F i ]U\< geniti sunt, nt fnires putenlur esse, sed
ler Filii principtum et genilor esl. Et Pater
o: Pater, non autem Filius. Et Filius est Filius, non
aulwii frater.

*8.
Qtiid objiciant Ariani. Ex eodem libro.
, ,
Si Fuius Paliis est gormen, et in omnibus s i ,
,
, omiiino sicut gcnilus
milis
Pairi, debel , inquiunl,
, , , \ ^ e M , sic eiiam gignere, ot fieri ipse quoque Patcr
F i l i i , ei bic rursus ab ipso gmiilus, etiam ipsegi \ ,
gnere, atque ita deinceps in iufinilmn. Sic enim
,
coiisiarel, eum, qui genilus esl, illius, qui gcnuit,
.
esse similctn. Respondemus, si Filiusest eo modo,
, ,-,
, . quo homincs filii sunt, fial etiam genilor, ut Filius
, - sit allcr Pater, aique ila deinceps alius ex alio
giguatur, ut corum auccessio augeatur, et dcoruni
, *
. , 1 consiiuiat mullitudinem, Quod si uon ea ralione,
qua bomines, Filius est, non sunt ei, qua-. homi , ' .
num sunt, attriburnda. Nam reliqua quidem aui
malia, atquc cliam bominesjam iiidf ab ipso pro .
erealionis imtio muluo quodam successionis or ,
dme goneranlur, el gcneranl, ut qui gcnerat, cum
,
, . C
generato patre generatus sit, mcrilo ipse quoque fiat alterius patcr, cum a suo patre in se id
,
ipsum babcal, ex quo et lpse fuit generatus. Ex
. ,
, quo l i t , ul nullus iuier eos proprie sit paier, aul
proprie iilius, cum idem et pater exsislat, el filius.
. .
Paier quidein illius, quem generavit, e*t; fllius
0 .
aulem cjus a quo ipse gcneralus cst. In ipsa vero
.
divinilale non ila est. Ncque enim Deus est, u l
^ ;,
bomines sunt. Elenim Paler non esl ab :dio Palrc.
.
Quare
uee gignil gcniturum, fulurumqiic Palrero.
. "
Nec Filius ex Patris csl semine, neque ex genito
,
P a l r c genilus esi. Quamobrem ncc ad gignendum
; . >
esi geuilus. Proinde in sola divinitale Patcr pro ,
prie Pater est, el Filius proprie Filius esl. Et in
. /. ,
bis soli9 illud lirnmiu et constans est, ut Pater
; ;, .
e x

.
" 3
, ; ,
.
,
, \ , * '
. 6,
, ,
\ , ,
-.
iiiimmabilis, ei sicut esl, sic cliam manet, imago
non iinmiilabilur.
.
,

semper sit Paler, et Filius semper Filius. Quocirca qui dicil, Our Filius non cst ejusmodi, u l
immn generet? idem quacral, CurPaler nou habuit
Palrcin?Sed ulraque qiuvstioest impielatis plenissima. QiieinadniodumenimPalcr itasemper est Paier,
m titiiiquam Fdius fien queal, ila et Filius ita sem
pcr esl Filius ut nunqiiaiu Patcr fteri queal. In quo
iiiagts ostendilur esse forma et imago Patris, duw
manel id, quod csl, el nunquam iiiiniulatur,
cuni eaindem a Palre csscnliam b;beat. Quare si
nMiiatur Paier, muieiur imago. Sin Paier eat
quoquc neccssario s <ul cst, sic eliain manet, et
eodem lihro.
Si Vcrbuia non esl ab omiii aeicrniiaic cura Pa-

S5I

E U T U Y M H ZIGABENI

tte, Triiiitas non est SBlerna, Setl cum enset pri-

unilus, ex accessiono facia Trinitas est, ei
progrediento, ul ipsi volunt, iempore aueia con8Cilit Prslerra si Filius nou eet proprium Patris
essentira germen, sed ex nibilo faclus est, ex n i b loTrinilas est conslituta; et fuit aliquancio, cum
non esset Trinitas, sed unilas. E l iinperfecta fuit
primo, deinde absoluta ; et quod dciude geniium
est, cum iis quae creata sunl, numeratur; c l id,
quod aliquando non f u i l , siniul cum eo, quod
semper e$t, divinum exislimatur ei colitur. Et
quod majus esl, ipsa Trinitas sibi ipsa dissimilis
essc reperitur, quippe quae cum peregiiais elalienis itaturis el essemii conjuncta sit. Hoc autem
quid aliud csi, nisi Triuilalem esse genitam afBrmare? Quse aulem Trinilalie diviuilas sit, qua? sibi
ipsa dissiinilis exsislat, ei ex accessione fuerit
teropore eomplela, et nunc boc, nunc illo modo se
babeat? Nonne verisiiiiile esl, eam accessionem
rursus aliain atque aliam perpeiuo accepluram,
uipote quae initio semel ex accessioue conethutionem gtiam obtinuerit Quid porro diibium, fiori
posse, u l imminuatur ? Q H ouim adjuncia suul,
ct adimi posse perspicutim est.
Quid objicianl Ariani. Ex eodem libro.
Sed ecoe, inqutunt, semper Deus fuit procrcalor,
el esi, neque illi procreandi faculias acccseit. Num
igilur, quontam aeternus est procrealor, sciernac
siHit 4liam

res procreaiae, ut in illis item nefas

s i t d k e r e , e a s fuisse amequara fierenl ? StuUi ac C

deuienies Ariani. Quid siniile cum rebus procreat Fibue babei , t quse de illo dicunUir, eadem
e i bis convenire dicanl? Cur aulero, <um anle
deiuoiulratum * U , quanium interFiliuro inlergitel
optig, perstanl in sua dcmenlia? Opus enini, ut
dixiraus, extra opiticem est. Filius auldn eet propriuin eaaentije germen. Quatuobrem opus, ut
&4 iuper sit, non est neeessarium. Nam opifex agu,
quando vult, germen aiilem non est votuiUaii
*ubjectum, sed est essentue proprilas. Et opifex
quidcm erit, el appellabilur, eliamsi nondum sinl
opera ; non erit aulein, ncc vocabitur Pater, nisi
Filius eit. Quod si curiosiiis pergant inqukcre, cur,
cum Deus semper posset facere, qius facu sunt,
k

non semper feccril, quseslio ipsoruui erit homi- D

num fur^ntiuin et audaciuui. Quis enim novit meniem Domini? aut quh ejns fuii consiliariut fuil laxrt
quomodo dicel figmeulum ei, aui se finxit, Cnr me
fetisti sic ? Verum utaliquam, licel lenuem ei aduiiibraiaoi raiionem afleramus, nec omnino laceamus, eic babcanl: Elsi Deus poleral semper faccre,
ree lamen hon poleraiu ueieruae esse. Ex nibilo
enim sunl, nec esse possunt prius, quain fiant.
Qtue auleni prius, quain iiant non suut, quomodo
siiiittl csse possiutcum Deo, qui semper esi ? Quamubreiu Ueus rebus ipsis consulens, quaiido vidit,
eaa factaa posse perroanere, tunc omnes fecil. Et
1

ftoiu. , 34; , 20.

35?

, ) ,
,
* , \ .
|
, ' ,
, ,
, , \ ,
. ., \ .
,
.
, .
, *
'' , ,
;
, , \
.
.

.

'Ajeiavar .
* , , ,
X3r\ .
' ,
;
. . ,
. .
% k

* ^ J * *
_
^ , ti^--!J[ 1,-\ ; ,
; (
'
, ;
.
, . ' (
.
. "
. ,
.
, , *
, * , ; .
,
/, , .
r , ; U . ,
; " t
, *
:1 , *
. ,
. ,
;
, !:
,
/ .
, ,
,
m

353

PANOPLIA DOGMATICA. -

. X I .

354

quemadniodum
cufn posset, quo tempore Vel
* , \ Adam, vel Noe, vel Moses fuit, niittere Verburo
;, . *0
suum, non tamen misit, nisi saeculie jam absolutis;
, * , .
aicenim buniano geneii condticere cngnoscebat ;
,
eodem modo c l res universas fecil, quando voluit,
, , et novii eis sic expedire. At Filius, qui non est
. ,
opus aliquod procn aium, sed proprictas cssenlia:
, , - P a l r U , scmper esl. E l e n m cum seinper sit Paler,
/ , s<>mper eliam ejus esse oportet cssenliae proprie , laiero. Haec autem est Verbum, el oapientia i p . ** , aitis. Jam ut res procreatee nonsiut, nihil adiifiilur
, *
procrealori. Nam procreare polesl, quando vnli.
Filius autem nisi sil semper cuni Patre, essenii.e
.
ipsius perfeclio diminuilur. l l a res onines per
f

Yefbnm facue sunt, quando ipsi libuii opiflei Deo. Fiiius autem, cum sit proprium Palris esseDlia;
gmnen, semper est.
Ex eodem libro
,

Aiunt ab Apostolo scripturo esse : Propter quod

Deus exaltavit illum , et dedil Ulinomen, quodeti
,
tuper omwe nomen * Et a Davide : Propterea unxil
, ,
te Deut Deus luus oleo lcutitia! prce contortibus tuii V

Dcinde quasi sapienter aliquiddicant, ita colUgunt :

.
Si propterea fnil exaltalus, el gratiam accepit, ei
/, ;,
ideirco uncius est, proposiii pranuuin oblinuii. Ex
, , ,
quo palet, eum cum proposito agal, el ag< ndo ik* .
liberet, mulabili esse natura praditum. Haec non
, .
solum dicere, sed scribere ausi suni Eusebius el
,
Arius. Haecqui ab illisacceperunt, ausi sunl in me ". '
dio foro praedicare. Ex virtule oniui, inqiiiiint , qna
. ,
melior effeclus est, obl nuit, ul diceretur Filius ei
, ,
Deus, cuin verus Dtus non sit. Nam ex atiquo naiu .
, ** raliier nasci iddemum est. veruin esse Filium, qualis fuii Isaac ex Abrabam, ct Joscpb ex Jacob, et
, ,
splctidor ex sole. Qui auiem ex virtuie el gralia fili

dicunlur Dei, nalura loco gratiam habent, quam
^ !4
acceperuut. Sunl etiam alii lilii, qui illo nomine abu ,
tunlur, dc quibus dictum est: FUiot genui, edu~
. , , ,
eavi, ipsi aulem spreverunt . Nil mirum, cum
/* '&. ,
filii naiura non esaent. Quamobrem ei cum sese
,
mutasscnt, Spiritu privati sunt, et abdicati: el rur , &> sao) si resipiscanl, illos suscipiet Deus, et lumen
,
iafnndet, el iilios appellabii, quiet inilio graiiam ip
sia est elargttus. Quid igitur iuit aniea, si nunc ex. , ,
* , , altalus ? si nunc adorari < oepil ? si Filiue dictus cst,
posieaquam factus est bomo ? Apparet e n i i n , euui
;
, * . D carni uiliil boni atlulisse, sed contra poliue ab ea
mullum accepisse, siquidem priiis, quam bomo fierei,
, , :,
^ , , , nec Dominus, nec Deus, nec Yerbum erat, aut aliud
& , , quidquam praeter baec, sed postea virlutiaergodonalu^
, e s i b i s . E i , quod iilis male verleret, cogentur dbere.
ipsum ne fuisse quidem anlebac, sed esse totuin
,
natura bominem, et pi\rterea nibil, Hoc aulom ab
, . *'
Ecclesia alienUshnum cst et Samosatensis orumque
, ,
Judaorum, qui nunc sunt senleniiae congruil. Mam
. ,
ai autnon eral, aui erat quidem, sed melior poslea
, , '
factus eel, qnomodo per ipsum facta svnt omnia ?
; ,
Aut qnomodo Pater hoc Unpei fecto Filio Isetabatur
, ,
1

Philio. . 9

' P e a l . xi.iv, 8.

M s a . i . 2.

356
EUTIIYMII ZIGABENI
355
Aut quomodo ipse in con$pectu Patris anlea gati(!c ;
,
bat ? Praclerea qnomodo, si post morlem adcplus
est ut adorarciur, ipstini adoravit Abrabam, et Moscs ,
, , ,
in nibo ? (id quod Daniel vidil) quonam paolo
innumerabiHa mittium miltia minislrabant ei ? Quo- ; ':,
nam paclo nuuc, ut isli voluni, assccutus csi iit
* ,
mclior c l pra?stantior ficret, gloriam, quac anle
'
niundum csl cl mundo pwcellil, ipse de sc Inqucus
, , , ,
commemoral, Clarifica me, inquicits, Paier,eagloria
;
quam habui, priusquam mundusfierct, npud te *? Qnas .
cum ila sint, non desccndens ipse melior factus esl,
, ,
scd quac ea re egcbant, meliora fecil, el bomofacius .
bomines Dei iilios ac deos reddblit. Noncrgocuin
, ,
homo esscl prius, dcinde facius csl Dcus ; sed cimi
, ,
Deus esset, deinde facius e^l boiuo, ulnos divinimte .
decorarct. Ad baec qu! possei appellari pritiiogeniliis
, ;
rerum omnium procrcalarum, si anic se baliercl,
;
qui filii el dei vocarenlur ? Aulcur priuii illi non
, )
sunt cjusmodi, ul de illis d i c a u r , ln principio eral
, . '
Verbum,el Verbum eral apud Deuni, et Deus erat .
Verbum , et p r pter nos poslca Yerbum boc fac . H v ,
lum esl caro ? Quare illud, superexaltavii, non signh
,
iical Verbi essctiliam cxaltaiam. Fuit cnim sempcr,
. ,
et est aequalis Deo, sed cxallaiiu illa pertinrt ad
, bumanitalein. ideo non prius baec dicta sunt, quam
,
Verbum caro factuin est, ul perspicuum csset, voces
. , illas, humiiiavit,e[ exaliavil,ad bominera rcferri ; c u .
jus eniin bumilitas esl, ejusdem est el exallalio.E*
/^,
si propler carnis assumptionem scriplum esl liumi ' .
/taw/, manifeslum cst quod propicr ipsa.n scriplum
_
^
^
esteliam, exaltavil. Exallalione eirim egebat homo
. ,
propter carnisei morlis buinllilaiem. Quoniam igtur
, ,
Verbum, cum esset imago Patris, ei immortaleservi
' ,
formam acccpil, etpropiernos in carncsua morlem

pertulit, utita se pro nobis per morlem offerrci
,
Patri, idcirco eiiam ut homo propler nos rt pro nobis
' , , *
dicilur exaltatus, ut sicul nos morle ipsius omnes

inortui sumus in Cbrislo, sic eliam in Cbrislo, a
,
morluisexciiali, c i i n coelum profecti, quo ipsepra, ,
ciirsor nostcr pervenit, exallemur. Quod si nunc pro
,
nobis ila se demisit, quamvis ei nunc, ct ante, et
,
seraper esset Dominus, pro uobis utique exaltatus
, scribitur. Et queiuadmodiim ipse, quamvis omnes
, sanclos cflicial, dicillamen ut sc sanclificei, non quo
Verbum sancdnn fiat, sed ut nos omnes in se ipso D '
* ^ ^
,
sarictus reddat: sic el Hlud, quod dictum est,
, , *
Exaltavit illum, non eo peninel, ui ipse exaltetur,
est enim aliissimu9, sed u l ipse quidera pro nobis *
justitia fial,nos autem in ipso exaliemur, ei in rcelo- , ,
, , '
rum fores ingrediamur, quas pro nobis ipse paie ,
fecit, cum praecurrenles dicant: TotliU porlas, prin-*
,
cipe*, ^$,el elevamini,porla* asternales,iii inlroibit
, ,
Rex gloria; . Neque enim ipsi Domino ei rerum om , ^ , ,
ninni effectori conclusae erant, sed propter nos, qui, , , bus coeli fores erant clausae, sic scriptum esl. Iiaque
.
propicr carncm, quam gestabat, bumano raore dic ,
Uim e s i : Tollite porlas : e i Inlroibit, lanquaro homo
' ,
iiigrcdratur. A l de ipso mrsum, u l qui Deus sit,
Dn. vu, 10. * Joan. xvn, 5. Joan. i , 11. P s d . , 7, 9.
1

0 f

v a i

v G v

t f < t

ffepxi

357
D O G M A T I C A . . .
8
. . dicitur : Etinlroibil Rexghrice. Ac ejusnmdi qnidem
, * ,
de nobisexahalionem Spirilns sanclus prantintiavit
" , , in oclogesimo Psalmo : Et in jiutitia tua, inquiens,
.
exallabuntur. Quod si ipse Fil;us juslilia esi, non
, , ulique tanquant inops esl exaliatus, sed nos pcr
, . jusli iain, quae ipse est, exalt-ili sunus. Nam et

illud , Et donavii illi, non propter Verbum scriptum
,
esl. Jam enim el anle quam fiorel bonio, et ab
.
angelis.ei ab oninibus rebus procreaiis ob palcruam
,
proprietalcm, ul diximus, adoiabalnr : sed propier
, * d
nos, et pro nobis boc itcm (licmm de ipso csl.Eie, . . nim Christus quomadmodum ul bomo et mortuus
,
et exaltatus csl, sic ciiam ul bon.o dicilur accipere
, ;,
id,quod semper babebal Deus, ulgraiia data in
,
nos pervenircl. Non cnini imminuUim e^t Yerbuni
* , D corpus as&umens, sibi gratiam acquireict, sed
. "
potius, 111 quod inducral corpus, divinum redderei.
, - lllud aulem bumano generi douavii, ul qnemadmo, /,
dum Verbuin ei in forma Dri exsislens adorabalur,
. '
sicetiamfaclum bomo, vocaluniqtie Josiis, iiibilominus res omnes procrcalas sub pedibus positas, el co
.
, , roroine genuasibi flectenles, seque coUaudanlcs ba
beret. Ex eo enim, quod Verbum caro faclum e&l
, ,
. " ei mortem in carne pcrtulit, nullum ad divinilatera
, * . dedecua penrenif, sed gloria poiius ad Patrem.Si, .; , quidem gloria Pairis est, ulliomoqui perierat invenlussil, el qui mortuus erat, sil inviiam revocatus
,
et Pci templum evascril.Quod auietu Dominum, quem
,
, , viriuies ilhe coelesiessemper adorabant, nuuc eliam
,
adorent in nomine Jesu, nosiia baec esl gloriaatque
exaltalio, et quod Oei Fil us etiambomo fai luscoliiur
* ,
ei adoratur ab ipsis virtulibus coelestibus, quae nos
* . ,
consorles ejus, eiunum cuin ipsocorpus effectos et
in hca sna introducios non alienos aul peregrinos
. ,
exislimabunt.
.
, ,
, [,
, .
7

eodem libro.

,
S i , qucniam in psalmo scriptum est : Propterea
, unxit te Deus, Deus tuu* , occasionem ad ca, quai
- volunt conftrmanda cx his verbis arripiunl, anj , ^ madverlant homines Scripturarum iroperili, et
, ,'
impietalis inventores, hic rursiun non Veibi pnemium virlutis actionisve, scd descensus illius ad

nos, el unctionis Spirilus in ipso pro nobis faclso
,
causam significari. Non enitn dixil : Propterca
,
unxii l c , ut Dcus, aut Rex , aul Filius, aul Ver
. , ,
, , bum Gas; eral enim ame, el seinpcr est, ul de, , ' claravimus; sed polius, Quia Deus PS, et Rex,
, , idciroo el uncius es. Quoniam non ad alium spec. labal, Spiritu sanclo bominem inlingere, nisi ad tc,
, qui Patris imago es, ad quani qaidem imagincm
, ' . el initio facti sumus. Tuus enim et Spiritus est. Ex
. rcbus enim procrealis nulla erat digna, cui hoc
, - munus coramitteretur, cum el angfli deliquissent,
el bomines non obtempcrassent. Quapropter Dcam
, .
Psal. X L I V , 8,

59

EUTHYMII ZIGABENI

3C0

ea provincla poalulabat; Deus aulem erat Verbum, , ,

ut bomines exsecralionU obnoxios libcraret. Jani
. ,
per quein, el a quo oporiebat nisi per Filium, et
: ,
a Filio Spirilum dan, ium illius Spirilus sil ? E c - 61 ;
. quando aulctn nos Spiriiuin ipsum accipere poiui- , ;
HIUS, nisi cum Verbuui bomo facluin esl? Nam, u*

Apostoli verba significaiir , non fuissemus rcdem ,
pti, nisi qui in forma Dei est, servi foroiam acce- * \ pissel. Et Davki indicat, nos nunqnam fuisse
,
Spiritus participes, aut sanclos fuluros, nisi
,
Yerbum, quod Spiritum elargiiur, dixUset, seip
sum Spiritu pro nobis inungi. Quo quidem in carne
. ,
inunctoci nos illum plane accepiiuus. Carne eniin
.
in ipso primum effecta sancia, cum per ilJain
, '/ ipse ul bomo dicalur accepisse, nos ex ejus pleni ,
ludine accipieni<*s, consequeniein Spiriius gratiain ^
obluicmus.
.

Ex eodcm libro.
Illtid : Dilexisti justitiam, et odhii iniquitatem

*
, , , ,
non, queinadmodiiin vos inlelligilis,naiuram Verbi
,
mutabilem significat. Nam,quia rerum procreataruro
nalura mutabilis |est, ideoque el angeli delique- .
runt, ul dictum est, el hooiincs non obleinperarunt. ,
, , , E l horum aclio non eat lirma c i eubil s, sed sape
,
contingit, ut qui modo erat bonus, paulo post inverlalur, el alius evadat ; e& qui paulo anlc juslus ,
, '
erat, wox injuslus esse deprebeudalur : idcirco
* ,
uno, qui esset imniutabilis, opus erat, cujus immu
tabilem juslitiam bomines lanquam viruilis formaui
et exemplum proposilnm baberent. Neque vero g ,
,
uti legibus obnoxius, et in ulramque pariem babens
$, , ^
propensionero, boc quideni diligit, illud autem
, odit, i i i amiuendi xnelu alierum compleclatur, cum
'' , ,
alioqui mniabilift s i i , sed ul qui Deus etl el
,
Vcrbum Pairis, judex exsistit juslua, et virlutis
amans, vclpotius elargilor. llaque quoniam nalura
. ,
juaius ac pius e9t, idcirco diligere jusiuiam dici , lur, Uiiquilalcm odisse. Quod perinde est, ac si
. ,
dicereiur, bonos ac justos auiare complectique,
$, ,
malos autem el injuslos odio prosequi el iuseclari.
.
Idem eniin et de Palre dicunt Scriptur : Jutiut *
,
Dominus, et jxsiitiam dilexil E l , OdUli omnes, ,

qui operantur iniquitaletu*. Et, Jacob quidem dilexit,

rfyr , ,

Esau aulem odio liabmi.

, '
.

Ex eodem libro.
'

,
Arianorum, ct Valeminl, et Carpocralis confutalh. , , KqpVaicnuni quidem Christum et angelos ejusdem.

generis e**e dicenlis. et illum unum ex iltis esse

,
asserenlis; Carpocratis autem mundum per an- , c V
gelos fuisse facium ajfirmontU; Arianorum vero
,
\Filium cum angelis comparantium.

.
&
De minislerio Yclcris c l Novi Testamenti judiciuiii fercns Aposlulus audacier,ad Judu^os scribens, ^
, ,

Tanto, inquit, melior angelU facius \ etc. ldcirco uli

uoluil absolula tomparalione, ac dicere, major aul
honoraiior, ue quis dc Gbristo ct de angelis id, lan- ,
, ,
qnam de iis qui ejusdem essenl gencris, diclum
,
exisiimarei. Sed dixit melior, ul naturae differenPsal. XLIV, 8.

Psal. , 7.

Rom. , 15.

* Hebr. , .

961

PANOPLIA DOGWATICA. -

. XI.

362

tiam w i t r Filtam e l ret

p r o c r e a U * osienileret. l e

attis dkimm Seripmm lodt inieUigi poteat.

* ,
N*m el David i'a C M I U : Mtlior tti dis* u*a
,
alriti luk tuper tiHHa *. ElSafomon,
AtcipitJ,
\hxkp * ,
inquil, dUcipiinam, non argextum, el cognkv>tut*

&, ,

suptr aurum probuUxm. MeLor emim etl wpientim

lapidibu* preiiosii, el quidquid preliotum e*t> nom

ett illa dignum V Qt j s enim non videl iliveraaia
i T t j c - *
; atque aliaia es&e naluraiu sapieutia3, atque lapidum,
qui suiu e lerra? Qiue verw cognaiio cttleatibu*

atriis cuin tencstnbus domiciliis, aul quae rebui
; "
aeiernis et spiritalibus ctim caducis et inorialibu*
;
simibtudo? EtJsaias iia loquitur : Hmc dicil omi

mut eunuehiw Qui cutlodierinl tabbala nua, eltge+ * * *

riftf, quas ego , sl lenmnnt faidusrntum^dabo

,

- * *
* ***** ** * mei$ iocxm celebrtm.
filiis et filiubus nulius, tt lempilernum dab*
<*
eU, quod non *. Sic nulla prorsus geftcrt*
, ,
coiijuitetio eai Fibo cum angelis. Quamobreiu ea
; .
d 9 m

,
/ ,
,
' .


, , .
' # , , .,
. , ;,
,

. *

VOK, txekor, a o n cofDparationeii! significai, sed differenliaoi, qua

ilbus natora diatat ab

angplorum

naiura. Ac ipaequidem Apostolus voceai i b a o i , melior, iuierprettMS, nibii almd uoiai nisi diflejrealiaia, q u s ett inter Fiiium e l re* procrealaa. Dteii
fiiua iiluui eaae F i l i u n , boe auteui servos. Itlmuuti
FIIIUHI sedere ad dexleram PaiHe, bos uti servos
aslare, ei mitii, et iuinistrare. Quare si eoruoi, q u i
creaii sunl, lllit diversi mmi al> eo, qui ex Patris
esseutia solus ? propnus Fibus, sLulium eal id,
quudAriaiii
colligu.it ex ca VJCC, meliur factus. Nam
*
"
,,

c
C

e l

l u r

i i e r

P
^ v c t i c o g u i i l u r rursum diccrc, ea
vcrba fuisee per com|>aratioiieu) prolala, ei quas
cumparata aunl, eodeui geiiere coaiprebendi, ei F i lium ejus esse aalurse, cujus et angeli su.it, u( priimim illis erubeaceudam s i l , quod Vaieniini, ei
Carpocraiis, ei alioruiu bairelicorutu sen&entias
mulenlur et probent, cum ValenUotia q u i d e
Cbrislum et aBgelos ejusdem esse generie dicat,
Carpocrates autem mundum ab angelis ct>iiduum affirmel. quibusel ipsi forlasae edocii, Dei Ycrbum
cum angelie comparanl. Verum baac epinanies refclieiilur a Davide i u concinente : QuU eril
Domino in jUiis Dei ? Et, Quis timifa libi in dst#,
Domine ? Audiam taroan el iali, ei forte

* ,
^ ,
, ,
, ,
, ), ,
,
. *
,
/' , , ,
. ; ' ,
, - D n ^ i g e r o , quomodo ea, q u * g^uere conjuneia, noa
aulem qi^e geocre divarta aoot, aoleaHt intor se
,
comparari. NuUua enm Deum cmn homiae compa .
rai, nec bominem cum animalibus, quae rationo
, ,
carenl, uec cum lapidibus ligna propier Batnra
.
diasHniltiudinein.
Sed cura Deo quidem nihil com*
,
p-irari poieai. Hoino aulem cum boraine compara ,
lur, ei lignum cuiu ligno, ct lapis cuui lapide. Ac
, ,
de
bis quidem ncrao dieei, meUus, aed magis, et
, ,
p/ui,
u l lo&epb inagis foriDosiis esi, <|uam fra
tres ejus, et Racbel inagis pulcbra, quam L i a , et
, .
slella uon esl melior, quam alia siella, . ed poiiut
,
differi
in clariuie. dc illU, quse geoere diversa
,
4

Psal. L i x x c i i , i l .

Prov. vm. !0, I I .

PATAOL, G R . C X X X .

isa. LVI, 4.

P*al. LXXXVIII, 7.

Pia . L X X X V ,
12

8.

-363

EUTHTIIM ZtGABfiNi
^4
aunt, cum toqftimtir, tvra voee bae, wttua, recte , toic xb xpotTtwv < ib * *.,
B l k i i i i r , qnewatoodem do sapientia, e l lapidtfww .
dictoai e&i. Quare 91 dixwsoi kpostolus : Tantum
,
angelis Filius prasiat, aui lanio major eat, poesnfe , ,
dicere, FiHum cm angebeconferri. Nunc autera cum , ;
dfaat, illuaa tanto aageftf roeliorem, lantumqtie ab *
llite distare qnautiHH a servts
distal, etim ab , ,
angelia natura divtrsum esse demonstrat. Gumqafc
,
ruraus dicat, eum oiunta fimdasse, decfarat, ipsum
.
ab omnibus rebus procreatis diversam naturam
,
babere. Idcirco eniin et Filius non dixit : Pater . ,
metior me est, ne qtiis sc a Palris nalura alicnuro
imir, ;
dicerel, scd dixil, major e$t *, non ulla tamen ,
magniNidme, nec tempore, sedob i d quod ex Patre
, ,
geiiitne est. Quin eliam Apostelus ipse non praecU
.
pue dixii, Tanto metiot engeHi fachti, ni Vcrbi na-
turam a rernm procreatarnm nalora per eompara- ,
$4
tionetf) dietingneret, cum uibil t\ comparari vaieat,
* ,
quae prorsus alta diversaque sit, sed potius, ut
*
Verbi peregrinaiionem in carne, et consifn ejus in
, '
genere bumano serrando dispositionem, respiciens
,
ostenderel, boc non esse tiraile eorum, qui praeces , ~
swsent, ut quamtum ab illts dlfferret, q u i ab ipso
* ,
pritn fturant raissi, taulo eiiam graliain ab ipso
,
e l per ipenm alialam angetortim ministerio melio' . >
rtm esee coimarei. Servorum enim illud lanlem
,
erat* nt frncfua repelereni, ftKi vero, trt q u debe ,
baiHur, condonarct, vineamqtie transfcrrct Tanto
.
vtetioris tettamenti iponsor faclus est Jesus*. Et
. , Nvrl

rursum : Nunc autemprtestantiut ministerium aste

,

*
cu$U$, quanlo melioris etiau teslamenti mediator est, \\ ,

quod quidem melioribut promissis saneitum est. Nihll .
%>
enim ad perfecHonem adduxit lex, ted introductio
,

.
fuU meliorii spei . E l rursitm : Ntceue, inqoit, " oiv

eral sxempiaria quidem caHettium his mundari, ipxa , , &

c&Uiiia metwritusliostils, qnatn iitts*. Melius, .*

ei hic, cMibfqirc ad Etomintim referi, qui et melior,

, ' ,
0 aftus est, cpiam res ipsa* procreal*. MeHor enim
*.
ott ipsivs hostia, melior in ipsniri spes, 4t meliora
* . 4
pr#misea ab ipeo a41ata, non taequatti magna cam
), ' ,
p i r r i comparaia, sed ut alios omnino natitra3
, '
qaandoqwdan e( ls qui Hla ministravU, meiior
> *
eal refeu ipsia procrealis. illud : SpontOr faaut
. etu iwdical spoukmem ab ilk> pro nobts factam. , , *
fttcul eim Verbani exsMiens faeius esl caro, qnod
. * *
ttmen ad carnetn referimus, qus qnidem facta e l
, ereata esl, sto ei bec loco ittud, (aetut, ad lesta- nienti rainiaterium refertyr ab Apoetolo. lllud,
:
Fiai tmlii i* Dmm pMecsorem, et in domtm r$f*gii, . ui talvum me fueiat , ei i l l u d : DominuM faetu$ e$4 ,
+,
reftunum pauveri , et quscunqne hie aimilia in * *
divinie ScriptarU inveniiutlur, si ad F d i a m , quod ,
quideui forlaaee venus e s i , roferri dicunt : ani- .
iiiadveriant bomines aancles non oplare, ut aibi
,
sU adJHlor, et domusreftigii, quatenus crealus eat.
, /
Uuamobram et verba illa, factut, el (edt, e i crea- ^ ,
wi, sic accipianl, ul ad cjns in carue pncsewtiam
! , .
9

Jan. , 28.
ix, 1.

Ilebr. vn, 2 i .

llebr. vni, 6.

Hobr. i x , 2 5 .

Psal.

\\\,

5.

PstL

315

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XI.

346

roferftaUtr. tnlm faettit est arijetor, et do*M

refagti, quaado et*por * poeoxia nottta in U . *
gnun fttslulk, 61 d i x i t : Vem/ ** me omim, qmi
, ,
teooratt*, * i +ner*i etm, et ege* rtfiham vot . S*i
; ,
d Pairem ea r c t e e i r i a dtierial, eam et hic , &

*
p t o m attr: /hu, et \mct*% eil, tairta videntur efttc
,

,
{3 ,
\ ,
,
, <5> \
.

, .

confidefUia

et ftrroganlia, o t ftatm

e b a m factnm

dicam, et qtia de Verbo ipeius a o M r u a t , eadem

ad illuin referant. Id emm ex verbia i p n a conacquitur, s t eadem de Paire cogiient, q a do Yorbo
comroiniscunlur.

Jfa/fif argumentiiosundit, Fttium esse e/usrfem eatffi

Hw cum Patre. E* lecttndo conlra .

,

,
Si Filius non est, quoroodo Dmm crealorem eeae
,
; \ - . KcilU ? Nam si per Verbiim, el in aapienUa fiun
mnia, et ine boc fleri nibil poiesl, uoo babei pcr
, * ,
ves, ia qpo et pejr quod oinnia facii. Quod si tlivi ' , , ' .
B a ipaitto ea&eulia per vos fecUnda non e s l s i d
, *
alerili, inaiar lumiuu non illusirauiis, et fouiis
* ; ,
oridi, CIK um erubebitU, cujn illum vim pro,
creandi babete diciiis? Noone vos pudei, cuin id
; \
aaietaiie ei, quod ad nalturam pertiaet, illnd, qiwd
,
ad veliuHaiem epecial concedere ? Quod ai ea
; ,
quae sunt ^extrinsccee, et quaa non crant priu ,
,
tum vuU iUa esse, facil, ei est eoruia procreaior,
,
multo magie esi F i l i i ex propria esaemia Paur.
.
Namai Deo voluntatem i i i rebus protreandia C O A , ccdiiia, cur in eo illud, quod bac volmiuie supr ;
rius est, nonagnosciiis? PraeeUl ewiiu iptuw naiura
'^ g
case, el esse proprti Verbi Paireui, quani voionlaie
.
mundum eonaiituere. Quod si illi stuhitla vesira
, ,
adjrattur id, quod naturale esl, qoomodo aoppelet
., , \
iilud, quodest volunlariuui ? Prius enim e*l Yer, * ; ,
buin, deiade res proorealae. Qued si rerum proerea .
ior 61, et Yerbum habel Aimiruto non extrinseeus,
,
ed proprium ex se. Hoc enim rursum e u repeien* . '
duin. Si voluntatem habet eam, quac rerum etfec , ,
trix est, et quee ad res condendas satis est, Verbam

aulem ipsiusestefficieosel creana, non eei dubiuiii
, , quin Yerbum ipsum sit viva v<diintaa Patris, t
,
aclioper esseDUamexststens, ei Yerbum illud veruxi,
, ,
qao praclare cuncta conslituil ei moderator. Nul
las aniein ambiget, quin is, qui condnne res dis .
. - D P<>n^ conceolu ipso et rebua ordiue constiimis
prior sit, posteriusque, u l ante dixinras, eil apd
,
Detim nrandum procreare, quaro Filiura gignrre.
. , ,
Quamobrem c o m de fe, quse facla creatave t ,
,
,

e r b a fiunt, lune iilis vocibiis fecit, et facla , et

' , .
,
aot , raele utimor, ut opos ipaum
, ,
demoaslretur; a l cuni ree, de qua toqatmur, et F i ,
,

Iius eet, luac iUa voces non adbibeKMar, a o i eerle
' , , '
adbibenlur i m p r o p r i e . U l cnm patrea a 86 geniles
ftlios appeHant servoe, non Umen veros esse flliea
:.
, - ^ negam ; aut cura d o n i i n i , buaianitaie et bonevol e M i a quadaro adduett servos vocant fliios, non

iaioen
se eorum esse dominos abfiuimt. IHic cnim
,
1

Mailb. , 28.

367

EUTHYMH ZlGABBNi

188

palrea aticloritatc utuntur aoa, htc autem doniini ; .

* ,
beBigftUate* &a*a qnklen Abrabam dommuBi
suum appellabai, quanms non esset serva, 6ed . * ,
conjux.EtAposioiiHPbilemoni doinoervtim uaosi- , .

HHnn at fratren recoociliaviu fforaabee vero, licet maler essel, nlium vocavil servum ; sic enim Davidem * ,
allocuta etl : Sahmontm, iaqaieus, lervum luum. , ,
Deinde ei Naihan propheia ingreseus, eadem qus ., . \
ilia loculue est: Ououiam Salomonem, inquieus, ,
*ervum tuum. Non veriti sunt Filium nominare ser- , ,
. *
vum. Attamenet David audiens, filium proprium
imellexit : et illi qui loquebantur eum esse legili- .
muoi filium noa ignorabant, cum xellent illum, .
quem servuia appellabam, patris haercdem fteri; ,
erat eitim naluralis filius Davidis. Eodem modo , .
ctim de Servatore noslro, quem vere Pilium conti- \ .
. ,
tenlur, boiuines aancti dicunC, eum fidelem esee itti,
qtii ipsum fecit, ant cum ipse de se : Uomffina, ,
*nquil, cwavilme\ et. Ego tervut sum, tnquK, in , , ,

, ,
et filim ancilim lua : haec et alia ejasmodi cum
quidera JHidluni, ne Filli aegeni proprieiaiem cx
Patre. Alioquin eum attdienies Salomonera servum . ,
dici, Oliara tamen cimfltemor, nonite dignt sunt, ^ &
qui miliies pereanl, nisi amdetn de Domkio cogi- , .
; ' ,
laliooem auscipi*nrf pneserlim si, cum aadiuni
gtrmen, et Verbum, et tapientiam, bas voces iia , , ,
conantur detorquere, ut naturam, ct Filium vere
* ;
genitum ex Patre negeni; audienies autem verba,
q n rei facfce eongrunnt, de iilo dici, statirc co ,
, , fereniur, l Filium itaiura faUum opmentur, et

T O t

Verbui negmt, eum tamen possint omnia illa C

^ verbn, quoniaiN faclus esl homo, ad bumaniiatem
. , !> 'flootf
*jue referre. Qaanquaro Ezechias, ot apud Isaiani
hrripkim cst, oplans dicebat: Ex hac die filiot fa- , , , , , .
ciatn^ boc eei, gignam. E i E r a , cum ppperissei Cain, '

Vostedi, inquil, hommem fer Deum

Cuni dicere ,
debuiseet, Pcpeil, quippe quae de pariu mentionem *
.
fecerat. Neque tainca propterea quod dixii, Potsedi,

pularet aliquis, eam emisae a i u , non aulcm pe- , :* .

perisse.El patriarcba Jacob aic altocoiut esl Jostph,
Nuuc igitur, inquiens, duo fitii, oui (aeti $unl tibi , /Oau
in jEgypto priu$ quam ego in jEqyptum venirem ad ,
te, mei 4unt, Ephraim ti liatume*. L l de Job ita
w r i p i u D ! sl, Fucli sunt ei teptem fitii, et filia tret. , ^
Uufiuadmodutn Motes dix.il in lege : i fient ^ut- . ,
,
*
ptam filii, et, Sifilinm fecerit. Ecce quomodo iiliof, D
.
qui genili sunl, faclos iticani, cnm probe sciant
Jore, u l iiilcUigJiilur csac lilii, nec qaidquam refer- , , " A r ^ .
re, vtrom tacere, an gignotc, au posaidere dtcas, , ; quod naltira et veritas cogilaiioneiB .bominie ad ae , !;^ ,
trabii. Qia nobrem qiuareiilibus, uirura DOBHIMIS , , , ,
faclus creaUisque sit, ita ree|ioiideiidiim eei. ul *
ipai prius vieiseitn hiterrogeiUur, an Filiain,ei Ver- . ,
brna, et sapientiam ease faleautur. Uoe enim con- , 6 ,
cessosuiirti oiunU dub Ulio ei ooutrovorea toliiiur. , , , .
Nequeenkn rea facia Filias.anl Verbum esee poteai, , ,
.
neque ruraiun Filiiis, res iacU. Aoiiwadverle n k n
quauins errortMmaeqiiatur, si Filivm dicamus oase ^ ,
Prov. vw,
Psal. cxv, 16. Gi n. iv, i.
%

SB8

PANOPLCA DOGMATICA. -

. X I .

3?

. factum. Cimcia oiw? /**, ul mqU Saloman iit

.
Ecclesiusie, Deu% iu judicium adducel . Quare si


Yerbuni est res facla, nobiscum iu judiciuui addu . cetur. Ecquod aulem judiiiuni erit, si judex
, ' . judicabitw ? Qnod st perturbanlur, quoaiara acri , ;
plum esi, eum fidelem , qui fecit ip$um \
'
, quod exiftiimonl banc vocein, fideUm, ica do illo ut
, de omniLws accipi, cum i * qui HdeUs est, boc est
* ,
qui credit, tuercedcni accipiat, videam, ne boc
, wiinina Moysem eliam in crimen vocttnl, qui, Dcu$+

inquil. fidelis esl*, ei Apostolmn ipsnm illa scri, , ,
b<-mcm: Fidelis Dens, qui nou permiitei vos tenlari
,

tupra id quod poiestis Stiendum csl iglur viros

.
sanclos nou ea, qu* bominibus conveniunt, iu
* Oeui conferro, sed vocem banc, /Edtfon, in Scriplu
dnpliciler accipi. Nam ftdolia dicitur is, qui cre
, dit, et is, qui dignus cst, ut ei credalur. lllud ho ' , . inin bus congruil,boc Deo. Proinde fidelis Abrabam^
, , quiDcoloquenticredidit; fidelis eslDeiu, quouiani,.
. , , ui David cecinit, Fidelh $$t Domhivi m omnibu$
, wbi$ mis *, et dignus, cui ftdes Itabo.Uur, et
, . " raenliri non polest. E l locns igilur ille ubi scri pium est, fidelem esse ei, qui fecit ipsum, non ita
, * esl inteiligen !us, ul ad simUhudinein hominum
, ' credens placuerit, sed quod cuin sit veri Dei Filius,
, , Gdelis cst eliam ipse, boc est dignus, cui fides
, , babeaiur in omnibus. qaae vcl facit, vel d i c i l ; sta , bdis enim et ipse est, el non mutatur, quantum
. ad bumanain disposilionem, et ad ejus in carne
t V j , ' C adventum pertiael* enim ab Aposlolo id di . , etum eat de illo aniequam creatus est, eed postea ;
quam Verbumcaro factum esU Quando enim missus
, eal? Qoane quando carnera nostram induit? Quan ; doprinceps coDfessionis noslr* factus esl?nonno
quando.corpus suum, cum se pro nobis obtuUeset,
, , , a mortuis excitavit? Et nunc accedentes ad Adem
. suam adducit,et offert Patri, cum omnes redemo ,
rit, et omnibus Deura placavcrit. Absit igitur, ut
credamus, Apostolum dixisse, fidelem eum esse 1,
, qui fecit ipsum, u i Verbi essentiam et ortum ex
, Patre signiflcaret, (Yerbum enim facit, non autem
- fit), sed ut ejus ad bomines descensum et ponti , flcalum osteaderel, qnem facile ex lrge et historta
^ Aaron poleris intelligere.
.,
l

r a

" .

Ex

*; ,
*
/isptb-, ,
, , >* , , ,
,
'
-/
6 ,
, ,

nic Aaron non poutifex, &ed homo naltj* est.

Post autim, qaaodo ptacuit Deo,faclus est, sed ila,
ut non ex aolftie vestimefttte agnoeceretur, *ea
gnperbomcrale et rationate el tunieam indaerer,
quse quidem ornamenta mandaio Dei malieres
confecerant. ffig indulng rn sanrla ingredtebaiar,
et pro popob sacrifidum faciebnt. Sic ct Dominus
initio quldem Yerbum erat, ged qnando volort
Pater ilftus sacHflcio pro omnibtis oblato placari,
tunc, ot Aaron tunicam, gic Yerbom carnem huraau

' Eccle. , U.

Uebr. ni, 2 .

Oeut. , 9.

Aaron huloria mysterium ChrisU constituem

arguit illos, qui de ipso minus recte sentiunt, Ex
eodem libro.

1 Cor. x, 13.

Psal. cxuv, 13.

 ZTGABEtf!

375

solum novit Palretn niai proprium tHtus est Ver- . *

bum? Quomodo autem proprium ipsiin ait, si erea- 1 ; * ,
, , ;
tum esi? si verns ejus Filiua, e$ ex ipao noa
,
est? Quod autem Filius sit, et aolua proprtus, non
autem opus faclum erealumve, Paler ipsiue oelea* , ,

.
dit, FUius, inquien*, meu$ es tu *. E t : Hic est Ft- 6 ,
liut meu* diUctus, m quo mihi bene complacui . , '
Quainobrem et angeli ministrabant ei, ut qui ab , ' , $
lis nalnra (Hversiw esset, et ab ipsi& adoratur, , ' ,
* ,
non uiqui gloria prestel, sed qut plane alius sit,
qeam reliquae rea p r o e w t e , et ipsi etiam angeli, ' .
,
utpote solus Patris proprius per eseeDliaoi Filius.
Eteaiat ai, ut gloria excellens, adorarelur, quicua- . * *
que preetareitt et excellerent, ab inferiortbua es- , , \ . *
out adorandi. Hoc aulom non fit. Net res nlla
f

, ,

__ _,
r

creata rem erealani adorat, aed servus domiBuin,

et quse creala sunt adorant Deuin. Peirus quidem
, )* ,
apostolus Cornebum voleiUem ae adorareprobibei,
'
Ei ego, inqoieos> komo **im E l angelus in Apoca- , *lpu *
fypsi ad Joamiem, qui volebat ipsum adorare, Vide, ,
} rnr
ioqult, ne ftcerit. Conservm tuuiego sum, et frairum . Jfp
luorum prophgtarum, el eorum, qui obiervant verbm .

libri huju$, Deum adora \ Quarc Deus solus est . \
adorandiu, id quod norunl eiiam ipsi angeli. Quam- , ,
vis cnim iuter illos alius alii gloria anteceilat, om- , *
nes taHtea creaii stmt, ideoque non adorari, sed , .
adorare Doininum debent. Patrem quideni Samp-
aonis Hanue, qai volebat angelo saerificiuin offerre,
<;
cobibtiit angelu*, Ne mihi inquiens, *ed Deo t o - , .
6 *
crifica ". At Pommu ab angelia adoralur, scri- G , *
pium enim e s l : El adorent eum omnes angeli Dei*;
>
ei ab omibns genkibus : Et adtrabmit te, inqnit
,
Isaiae, et vovebum libi. Qumtiam in te Deus e*4, ti
,
non ul aliu* Deus ormter te . Discipulos quidem < * ,

adoraMea noo aoiuin admiiiit, verum etiam cei lio- . < ,

re& facil, quis ipse s i l , Nonxt vo$, inquiens, vocatis , , ,
me magittrum, et Dominmn? ei bene facitis, sum * * ;
xml enim . E i Tbomam dieeniem Dominu9niem,et Deut
.
. .
m$u* , permillil dieere \ atque adee non probibias , *
probat. Et a u m , quemadmoduni e l alii propbo- . "
Ue dicunt, el David ipse eanit, Domintu virtuium
, .
il Diminus Sabeeth, et Deu* veriu, ei omnipolens
. ,
Cur aulcm non eodem mandalo* qiio fala aoal , .
oiiiiiia, factue sit Filius- a heo, aul cnr par bime,

r

qui factus edi etiam ipse, oumia facu siui, dicaut

ipsi. Quaravis eniin omnia, qiuc dicuni, aintaUurda-et a ratione aliena, audent iamen ila loqui:
Deus, inqaiuut, cuoi vellet rerum ommain universiialem procreare, videret autem eani ease naiuraro ipsaruro, ot noo posset a se, qui iminensiis
est, procrealioneai capere, solus solum uaurn tecii,
e i creavit, ei buoc FUiuna et Verbum appellavit,
ut ejus opera el reiiqua omnia dcincepe Qeri possent. Qui$ non ex verbis iatis absoluUm eorum impietaieui agnoseal, qeam sibi ipsi multa eani i i n peritia ni&eenies non erubescunl tanquam ebru a
vcritale deficere ? Nam si dUeriot, Deum, nein re1

P w l . u , 7.
Mailb. 1
Act. x 6
Iwi. LXV, 14. Joan. , 13. * Joan. xx, 28.
#

, ; "
, ; . *
* ,
,
'
, /
, ' , ,
, '
|. ,
; ,
;
Apoc. , 10. Jud. XMJ, 16
Psal. xxiii, 10.

' PaaU x c n , 8 .
1

7 7

DOGMATICA. -

TiT. XI.

378

> iiquis rebus procreandis defalignretar, oium ipsum

,
Filiuro fecisse, cwn ipea rerrnn procreatarum uni - versitas reclamabit, et voce quoriammodo cla \ , rissima dicet, eos, qirae Deo indigna sunt, loqui,
,
twn scriptie sis illoe cotnpeacet Ysaias, D#*s,
, , ioquif , orternw, qni fecit $ummitote$ , non
. ; esuriet, neqve defatigakitur, neque eit invenlio pru ,
denticc ejus. Sin altirmaverint, Dennn fecisse F i , } , linm soluro, eiqoe rcruiu imivwrsHatem, qnam ipse
.
creare dedtgnarrtur, cofnsnisisse, ei hoc Deoindi , gnum esse consttbil, cani in co nulla sit superbia.
, Et Dominus scnieniiam eorum everlel: Norme duo,
inquicns. *%* & teneunt, el unut illis non
; \ , cedetsuper terram sine Patrevestro, qui in caslis ett'?
, , , g E l rursum : Nolile, inquit, solHeiti e$se animm ve '. ) , ttrit, quid maHducetu, neque corpori vestro, quid in% ;
* - duamini. Nonne anima pius e*t qnam etca , et cor , - pu* piut, quam veitimenium ? Retpieile volaiilia cati,
, , d/7a- quoniamnon serunl, naqiu netu,mque cmgrqanl in
. - horrea, el Paler vcster cctle$ti$ patcit ilta. Noimevo*
; iltis antecelliti* ? Quis autein vestrum cogilani potesl
adjicere ad staturam suam cubitum unum ? Et de
; ; veitimenlo quid MllicUi estii 1 ComxderaU iilia agri
[ >
quomodo cretcutti: non Utboranl, neqw nvnl. DUo
. , $ ' autem vobis, ueque Salomon iu omni gloria ma ve . stiebolur, sicul unum ex his. Si aulem fenum agri,
& , quod hodie *1, \ crai in clibanum miuitur, Deu$
,
sic vesiil, quanlo magis vos, wodiccc fidei' ! Quare
, si Deo est indgnuro,ul lam parva, nempe ca \ ,
,|]
capiUs, i passeres, e l fenum agri curet,
)., \ , , neceadeiu u l facial indignura est Deo. Quibus eufm
\ .
consulit e i prospicit, eorum tiam per Verbum
, proprium efiector est. Quid ? quod roajus eliam
. "; \ incommodum ita loqucntes consequilur ? Dividunt
^. euim res proereatas ab ipsa procreatione, ei banc
\ " \ Dei opos ease volonl, illas auiem opera FiUi esse
, , conienduul.Porepicunm auiem est, aut omnia simul
, euiu Filit a Deo Palre ftert ,aut ei per Filium omnia
, fhint, ipsum Filiura eorum , quae fiunt, non esse
. "
luium.ln boc praeterea smltUia iatomm coarguitur.
. Nam si ipsum quoque Verburo Facl2eestnaiura? quo , , modo, cum ipsa Dei aclionem suslinere non queal,
,
solum Verbura ex omoibus a non facia el puris< siina Dei nalura Ucri potuerit, uli vos agseveratis ?
\ , D Mecesse eniin ut si Verbum potest, et omniapossint,
; ; \
aut s i bscc non possunt, ne VeFbum q u i d e m p o s s i l ,
, ,
siquidein Verbum, u l ipsi s e n l i u n l , est u n u m ex i i ? ,
. . qoae iacta s u n l . Ad ha^c s i propterea quod n a l u r a ,
* . , quae creatur et fil, ipsius Dei procrealioneiu c a pere n o n valet, necesse fuit, ut m e d i u m a l i q u o d

, , , fieret, si e l Verbum procreatum est, utedio fit
aliquo opus ad ejus procreationem. Quod si Ka t i t ,
,
\ \ , et medium boc rursum alio medio, et aliud alio
, ; deiDceps indigebit, Jitque i l a e r i t neceasaria i u f l , n i U m e d i o r m n m u h i l u d o , nec res novo aemper
. egentes medio onquain coiisistent. A t e n i m Deas
, , \ per Mosem eduxil populum ex iCgypto, et per
, \ e u m d e m , qnamvisessct lioino, logein dcdit. Ex quo,
Mallb. , 29.
M i l l b . , 25 *.
Q

u i n

378

EUTHYMIl

380

inquiaiU,eon&Ui siroiiia aiiud simile fteri posse. 0 , , &sl ,

Quse isii CUIB dtatnl, mirer, cur non se in laiebrfe

condant, ne pne pudore coafundantur. Moeee non
, ,
ad crcandum missus est, neque ad vocaftdwm ea,

quenoa suai, ui easeai, nftqeo ad tui siiniles homi , . * , ,
nee coftflatidos et effiageados, sed ad munos hoc
\ ,
obepvandm,4itDetTerba popuio et Pharooit regi
* , wimtiareL Qnit aaten infiaitam in bis diJferefitiam
, \
tton videt, eum legaiioais mnnere fuogi et mini . -'
eirare sit eerum, qua creata el serva sunl, pvpv
, pritma, facere autem et procreare soiius Det, et
. ,
Yerbi ipsios, ei sapieiHi ? Quapropter nullus i n ,
veniet, quemquam urecreare, nist soium Dei Ver ,
buia. Omuta enim in sapientia facla sunl, el sine
, .
Verbo ne uiram quidem factum e s i : ad aiia amem
B , itvmera obeunda non unnaex omntbus deligitar, aed
,
muili, quoa velt ipse Deue. Mwlli euim atJaunt.ar ,
changeli, multi Throni, mulue Pofestates, mulUe
, .
Doniinauonee, inneraerabiba denrque pnesto suni
,
millta mtaistreruin, qi prompti cxspeclanlmitlen
tts imperium. Propbetae praterea muUi, et aposlo,
li duodecim, et Paulus, etMoses tpse, nec solus
, ' tamcn, sed et Aaron cum ipso, et alii itetn ep, .
tuaginta duo discipuli repleti Spiritu sancto, et
, , , Mosi succeeeit Josue filim Nave, et btiic ipsi Ju*
) $ , dires, et bis non unus, sed tintlii reges. Qttodj si
creaiue, ei unus ex iis qui faoii aunt, erat Filius,
. *,
esse roulios ejutraodi filios oportobat, t mul*
, ,
los ejusmodi roinistros baberet Deus,
que

madmodum et in aiiis ordinibus mulli snnt. C

Oiiod si non Wcti boc intueri, sed cum m u l l * res
ereatae sint, unum duittaxat Verbum est, qnis non
animadvercit Filium a rebus ommlxis procrealig
ita differre, nibU aequale com Hlis habeat, eed
oronia cutn Paire pfopria ct paria? Quamobrem
imn multa^unt Yerba; sed utium Palrrs Yofbum,
ct uiia imago Dei. At sol etiam, inqmnnt, 'solus
est, etterrauna.Eadem ratione dicani etiam aqoam
esse unam, et igneirf esse unum, bomines itnperili, qui nesciuntunum(|aodqnecorom,qufacia sunt,
sic unum esse nalura sua, tit non ob id tamen ad ejusniodi munusexsequendum sit tdoneum. Sic enim
slngula unum suni, u l niutua quasi membra
, . sint,. et
urmui quodammodo
quxdam inter se
corpus mu ndum conficiant. Quod si Filiuin etiam ^
lalem existiinant, repellantor ab omnibus, ut
qui
partoro
universilalis Yerbura
asseranl,
et parlem cjusmodi, quae sine aliis parlibus coinmissura sibi munus obirenon possit. Isiucautcrn si
plane constat esse impium, agnoscanl Verbum non
procreatum, sed omnium procreatorem. At enim ita
factum et creatuiu aflirmanl, ut ab effectore s*ib
lanquarn a magistro dUicerit procreare, aique ila
pracceptori Deo inservire. Ha*c onim ei Aslerius
sophisla, ut qui didicit negare Dcum, ausus est
Hllpraruin moDumenUs mandare, nce aniiuatlvcrtit, quam absuida sint, quae ex bis coosequuntur.
^am si creandi ratio doceri polesl, caveant, ne
Dcum otiam ipsum non naiura, sed doctrina nro

l* ^ ? ,
) .
,
, , .
, ,
,
,
. ,
, ,
,
, ,
;
,
, . ' , ,
, .
, , ,
,
, ' ,
, , ,
. , ,
, \

. !
, ,
, . ' , , ,
,.

3W

PANOPLIA DOGMATICA -

. .

$82

* . crcatorcm esse dicanl, ut possit ejiam artem obli * , >

viaci. Praeterea si sapientia Dei discendo assecula
, ,
eat, ut procrearel, quomodo sapientia esl, cum i n .
digeat diiciplina ? Quid porro erat anle quam dis, , ceret ? Sapientia enim dici non poterai, cum scien , * tia ot periua vacaret. Inaois ergo res erat, nec ve, * . re aapienlia, sed progreatu ipso sapieniiaR nomen
, ! - abiiaebat. E t landiu erit sapiemia, quandiu id,
,
quod dkiicii, eonservabit. Quod enim non nalura
; ;
ioeiUitn est, sed doclrina parUim, dedisci aliquando
, .
poiest. Haecauiera de Dei Verbo dicere, non pro , , ' feclo Cbrieiianorum, ged gentijium esu Eienim si
. a c u l u e ereaodi docirina comparari qiieal, invidiam
, , , . " vel etiam irobeeilliiaiem stulte in Deum iudu , , cmU: invidiam quidem, quia non multos docuerit
* creoodi artem, ut queipadnioduro niulii circa illum
, ' auat arcbangeli el angeli, iia et niulti esscnt
.
creatores : imbecillitaiem vero, quia non solus rcs
,
pottterii faccre, sed adjuiore et adminUtro opus
* , babueril : quauquam faclam naiurain a solo Dco
, * , fieri posee oslensum jam est, quandoquidem Filius
* qui, ul pulanl, est faclus, a Deo solo poluil furi.
, , , Yeruoi nulla recerie upus babel Deus : absii. Ipsc
, enim dixtf : Plenus sum . Nec uem Ycrbum dis , cendo factus esl creator : eed cum sil imago ct
. ' sapienlia Palris, ea quae sunt Palris efTicil. Nec
: . ' - euara Filium creavit, reruiu faclarum efficiendarum
, . , causa: namque quamvis exsislal Filius, Pater nibiln . minus agii, ul ipse DODMHUS his verbis docet: Pater
1

<, ' C
.
({< .
, ,
- ,
.
, ' ,
, *
. "
,

; ,
&* \, , ;

, ' D
9

1 1

ut<

^ * l*
operatur, et ego operor*. QuQd
si, ut putalis, idcirco Filius factus est, ut ea quae
post ilium exsislunt, producerel, et ipse lamen
Paler posl edilum Filium operalur : supervacua
sane est bujusmodi Filii procrealio. Quanquam
cum vcllet res procreare, ciir medii cujusquani
operam exquisivii, cuni ejus voluntas, ad ea, quae
illi placeat, conficienda salis sit ? Sic enim Scriplur teslantur liis verbis : Oinnia, qucecunque voluit,
%

ftcil .

et,

Voiuntati ejiu quti realitil ? Quod s*

volunias ejus saiis e&t ad rcrum omnium procrealionem, ex scntentia ipsorum allerius opera medii
supervacanca esl. Nam Mosis,elsotis, ei lunae exemplura, quod affcrunl, nullius esse momcnli declaraluiu est. Jam, ut boc eliam argumemo confuleniur, si Ueus volens rerum uriiversilatcni procreare,
dcque ea re consutens excogilat ct creat Filium,
.
, , ul ipsi dicunt, videant quaniam impielalem au . . deanl pronunliare. Primum videlur ipse Filiug
, . propter ivos factus esse, non auiem nos propler
, illum. Non enim nos propler ipsum creati sumus,
* , sed ipse propier nos faclus est, ut oobis polius ille
graliam debeat, quam nos illi, quemadniodum et
.
roulier viro. iVoa enirn, inquit, vir propter mulierem,
,
, ' . muUer vhrum *. Quaro sicut vir est
' , imago et gloria Dei, mttlier autem tsi gloria viri,
ita nos imago Dei et gloria ipsius facli sumus,
,
, . , Filiue auiem iroago nostra, el ad gloriam uosirara
1

Joan. v, 17.

P s i l . c x u , .

I Ciir. x i , i ! .

385

EUTHYMII ZIGABEXf

factus esl. t nos qnidem factt samife, uf essemns.

Dei aute;n Verbuip propter nos, non u i esset, sed
ut nobis nsui essf t tmqiiam inslnjmenlum faelum
OSJ, ui non c i ipso nos. $ed ipstim ex usu nostro
consisurei. Qni h.vc vel tanlummodo cogilant,
nonne omnem stuhit am superanl Etantin sl propler nos factam cst Verbum, ne prins qaidem,
quam nos, ost apud Dcum. Ncque onim Deua
babens illnO in sc tlc nobis conauluit, sed nos habens in sc consnluit, ut isti dicunt, de ipso Verbo.
IIoc aulcm si ita est, fortasse nc voluil quideto
Filium Paler. Non enim volens ipsom crcavie, sed
volens nos, propter no* illum fecit. Post nos enim
ipsum excngitavit. Qnamobrem ex imp onim acnlentia sequitur, ul snp&rvacatietim eil rerum metin-

381

, , *
. Ap* , tixwv
,
, ,
* \, 4
, ;
, '
, * , , , '
;
\
: , , .
,
' ,
inentum, qnarum causa factus esl. Jaic si F1-
\ . ,
lius, ui qui solus possel a Deo solo flert, ab eo fae ) .
lus eet, nos autrm, ut qui non poesemus a Deo
, ' * fieri, per Verbum factisumus, cnrnon prius eliam
' ,
de ipso, ut qtjod fieri posset, consuluit Deus, sed
,
de nobis? Aut cur non illud,ounVsU ejusmodi, nobis ,
imbecillis praelulit ? Aul cur prius ipsum faciens,
.
non prius eliamde ipso deliberal ? A u l cur priua de
,
nobis consulens, non priores eliam nos fecit, ctim
, ,
ejus voluntas salissitad res consthuondas? sedprius
, \ ,
illud creat,de uobisautcm prius consulil, et illo
;
priores non vult ? Quid? quod volens nos creare,
; ,
el de nobis consulcns res creatas appellat: Vcrbum
;
autem, quod propler nos facit, Filiam,ei haeredeni
, ,
proprimn vocal? yEquius autcm erat,ul nos quo

"

nim
gralia
et
Verbum
facit,
filios
appellaret.
AR
^

,
'

,
perspicuum est Deum prius cogitare ei velle hanc,

qui Filiu5 esl, et propter quem et omnes nos facit?

Quando enim Deasaut Mosem alloquitur autAbra* ;
ham proroittit, lunc audientes illi reapondent, hic , ,
quidem, Quomodo, inquiens, id sciam ? ille aa- , ,
tem : Mitie, inquiens, atium *. Et rurftim : Si me, ; " ,
, . " ,
inquiens, interrogaverint qnod illi e$t nomen, quid
,
illi* reipondebo ? Horum enim uterque Verbum
, . "
lubet medium, etsapientiam Dei, Patris propositam

, cognosccntein. At quando Ycrbum agit et creat,

non est illic intcrrogatio et responsio. In ipso , .
enira Paler est, el Verbum in Palre. Sed salis e&l . ; , aXXor.
, ,
velle, et profmus opus perfectum esl, ul propositi
; "
quidem ac voluniatis indicium sil illa vox, Dixit, ry , .
verbis autem illis, et faetum est %la opus per Ver . " bum ct sapicntiam, in qua el Palris voluntas est,
, , ix*t
picluni oslendatur.
, * ,
* * , .
, . \ , , *
, .
+ Ex eodem libro. Arianoi, inter quo$ et Same- *
satentit comprebenditur, quoniam et ipu ctnsuii,
.
*Fitium Dei nihil aiiud e$$e nni Vtrbum enM

tialum, mandatum dhinum, quo Pater tan , ilafiptt
quam arlifex ul itittrumento meckamco usus est
*
ad rerum unhersilaletn comlituendam.

&
, ,
Qaomodo, iuquiunt, Filius ab oiuni aetcrniute poT

Gcn. xv, 8

E\od. iv, 13.

E i o d , m, >.

185

PANOPLIA BOGMATICA. -

. Xt.

; * lesisinmi c*e ema tfatre? Etenunalfi temptu

-.
hoaiines e i howiiiibue iunt; et eum, verbi causa,
,
paier Urtgiuta atuiorum et, 4unc i l i u s geniius
, \
principiuaa habet; nullusque omniiio bouiinis iilius
. , *
enat anlequaui gignereiur ? Ruvsumque garriunl ad
; ; ;
lwnc nwduni : Filius Ycrbum esse , aui Verbum
,
iiaago Dei, quun lo verbure borainis ex syllabis
, consbms soluin loquenlis cogUntioueoi indical, ct
. ,
simul ac prolatum esl, dissipalur et evauescii?
' Isii qnidem earum rationcm, quibua ante confuUti
, .
suut, obliti, haec iteruni aflerunl, sed veriialis

verbum eos refcllit boc mudo : Si de bomine quo ,
piam ditseruiU, buraano niore de verbo, dcque fiiio
, .
ipsius loquaatur. 8in de Deo, qui bomines pro ,
creavit, oon bumana, sed excellenliore quadara
, ' ralione de Ulo cogitent. Qualia enim genitor esi,
. "
talis est eiiain qui gignllur necessario. Et qualU
, .
eet verhi pater, lalc nimirum est verbum ejus.
,
Quapropier horao in lempore geuUus, in tenw
. "
pore el ipse lilium gignit. qtioniam ex n i , .
hile facius esi homo idcirco vtrbum etiaui illius
,
in nibilum redigitur ei aboleiur. Deus autem,
, .
u l Scriplura leslaiur, no ett, sicul bominee aunt,
* * *
sed est ilte, qui est, e l qui seniper est *. Itaque et
, .
Vefbum ejus vere est, et ab omni aeternilate cum
, , Paire est, tanqnain spkndor lucis. Alque bominuu
.
quidcm verbum ex syllabis conslai, neque vivit,
, ,
neque quidquam agil, sed tantum loquentis sen, leniiam explicat, et solum exit, et praelerit, nec
; , , ^ amplius apparel : quippe quod nec eral anlequain
,
enunliaretur. Quare nec vivit, nec agit quidquam,
. , ,
nec omnino verbum bominis homo esl. Hoc auletu
.. ,
accidil, ut anle dixi, quouiam et bomo, qui vcr ,
bum hoc parii, ex nihilo naluraui babcr. At Dei Ver , . *
bum non, utaliquis dical,ore pronuntiaiur, nec edit
;, , ,
vocis sonum, neque quod mandaiac precipii Deua,
,
id Fibus eet, sed uti iux et splendor, sic esl gerraeii
perfectum ex perfecio. Quainobreni e.i lleus est, el
, ' ,
ijnago Dei. Et Deut enim, inquil, eral Verbum. Ac bo . ,
niinuiD quidem verba re nibil suul. Quocircauou ver . , ,
bis, sed nianibus aguiu bomiuee. Quia mauus exsi / .
stunl, verba aulem nihil bubeol firmamenli. A l Dci
: ,
Verbum, ul Aposiolns ait *, vivit, et cibcax esl, ei
, ,
peneirabilius omni glaiiio aucipiti, et prrlingit us . ,
, , , - D que ad divisionem aniuii et sphitus. Deccial enira,
u l cum unus essel Deus, una item essei imago ip / , sius, et Verbum unum, et una sapientia. Quamob . "
rem miror, cur isti, cum unus sit Dcus, opiuionis
T-*pt , ,
, . errore inultas sibi iin;giues, et sapiemias, el verba
confinxerinU Alque aliud quideui propriuin, ei na . , ,
lura Verbum Palris, quo Filium eliam fecit, esse
,
dicunt. Nam vere Filium opinione dici Vcrbum,
,, .
sicul etian) vitis, ei via dicitur, ei osiium, lignum
,
v i t x , et sapieulia noa.ine dunlaxal. Aliam euiia
> *
esse verara illam Patris sapicntiam, qux non geniia
. , , ,
cum ipso consistit, qua Filium fccileuin, quein quod
, ; .
illius esset sapientiae pariicepu, saoientiam aomi , '
d. i i i , 14.

* liebr. iv, 14.

E U T H t f M l i EIGAKHl

388

n*vil. Ha>c illi diiw ottoqmnittr, aonae o n i odio J i ,

siint digai ?Si enim, ul ipsi piuant,BOQ qnia genUua , i v fj \
esla Patre, n*c propier eeseiuiae terUatein Fpiae . \
,
esi, sed propteriPa, qnce loquendi iaeuUale prse; , <5* \ ,
dita sont Verbiim el, et propier Mla q o eapJeti
tia sunt ornata, sapientfa dickar, Ht virtus ob illa
, , \ q u virtutem babent: Filras item vocalus csl prop , \ ;
ter iios, qui a se filii facti sumus, et propler Hla
, * fortasse, q u sunl, habet, ut sN. Quid igkur erit
; , \
ipse ? neque enim esl borum quidquam, et harc
. ;
sunl dunlaxat ipsuis nomina, quibus propter noe
& , * \
decoralus es, cnm exs slendi speciem tanium ba, \ ,
beai. Verum ista dialiolica e s l , vel detmor
* .
ctiam cogiiatio. Siquidem Verbum Dei nomine
tanlum opinantur esse, cum se ipsi vere pirtent j ,
exsistere. Q n porro verbormn porienla sunt ista, * , ,

ut sapieniiam dicant simul esec eum Palre, hairc
. \ ,
airtem Cbrisfttnn esse ncgenl, sed ctim nmluc sirtt
) \,
w t u l c s , et sapienlia crealae, Chrielum earum
,
unam asserant esse, eumque crnn brucbis et
, , \\
lecnslis comparenl? Quid? nonne plane vafri,
, \
veteraloree, malUiosique sitnt qui aurftentes nos
' ; ,
<Rcere, Verbtim eimul esse cum Palre, calumnian*
lur, ei, Duo ergo, inquiunl, non gerrita constituilis?
, ,
At ipsi dicenles ipsius sapientiam non essc geni ;
lam noti aiiimadvertnnt idem reprebensionis lelum
, * ,
contra se posse relorqueri. Eienim isiliaec ipsa
.
eorum opinio nonne plane slirlla es', dum dicuxt
,
non genitam sapicntiam simul exsislentem cnm Dco

osse Deum? Aliquid enim simut cisse dicilur, non *
; ,
quia s c c u m , eed quia c u m aliquo stL. Quemadmo , dum Evangelistae de Domino dicuftt, Siimil erat
, .
cum discipulis, nonquia secuni ipse, sed qnia cum
,
.
iilis eral. Nisi vero composilum essc Deutn affirma
, verint, baberequc sapicnliatn, quae nec ipsa geni
u s i l , connexam, et complentem ipsius essentiam,
,
qnam quidem sapientiam mundi effeclricem indu ,
cunt, ul ejus procreaiionem adimanl Filio, ct Verbi
. , ac sapienliae abuluntur nomine, aliudque sibi Ver?^ , ^
bum et sapieniiam confingenles, verum Dei Ver ,
bum et veram ac solam Dei sapientiara negant,
)
atque ita bomines impii Manichaeos imitantur.
.
;

Ex eodem libro.
Quemadmodum cum audimus Joannem diceniem :
Verbum caro faclum est *, non
Verbmu ipsum
lolum carnem intelligimns, sed carnem induisse,
atque hominem faclum esse, et cum audimus:
ChrUtus (actus est maUdictum pro nobis , et : Qui
peecatum non novit, pro nobis peccatum fecit \ non
toium esse factuin maledictioiiem, aut pcccalum
inlidHgemus, sed malediclionem noslram, ut ait
Apostolue, suscepisse, u l nos a maledictionc liberaret, peccata vero nostra, ut inqait Isaias , ipsum
talisse, eaque, til Petrus ait *, in corpore suo suslalisse super lignum : sic cum audivcrimus illud
4

Joai. , ! l .

Gaiat. , 13.

Cor. , i l .

.
" ,

, ,
, ,
, > xardpa, \

,

9, '
" , ;
, ,
, , ,
> &
lsa. LIII, 5.

1 Pctr. , 21.

PANOPLIA DOGMATICA. -

38

, ! jet
votlv , *
,
, , ,
, *
. / , ,
' ;
, ; ,
' , .
& ,
,
.

.
,
. , " , ^
.
.
, ,
(2 ,
, , *
. ,
, .
- , Oojza , , .

,

cot, liarep ,
. ' ,
, *
, ,

,
,

, ,
, . 0,
, ,
. , , ,
,
,
. ,
*

. XI.

cx Proverbiis \ creatU, non totmn natura creatum Verbnro debemtis rnielligere, sed corpus creatum stiscepisse. Pro nobis eniin creaxll ipstim Dcus,
creatnm i p s i , ut scriptum esi *, corpus accomrcodans, ot in eo possetuus noa renovari, ifliique fiori.
Quid erge deoepit vos, stulii, ut Crcaiorem creaUiin esse dicereiie ? Aut unde vobis inane istud
figmentnro comparaalis, in quo vobis tantopere
placetis el plaudilis ? ln bbro nim Proverbiornm
legiroua qnldem. treavit, non lamen mrenilnns F i lium creatum d i c i , et esee genitum , sed Hlud,
creavit non referlur ad eju* esarailiam, sed eo, ut
imiltarum viarura iniHwm esse factum ostcndatur.
Ex eodem libro.
Dei Verbum non esiirealum, scdcreator; tuncaulem i n Proverbiis se crcatuin d i c i l , c u m Garnoiu
creaiam induit. Qaod quidem ex eodeni loco pottest inteltigi. Etcniin tum Filius sit, et Deum baLeat
Patrem, est enim proprium germen ipsius, tamen eom Dominum vocat, non quod servus sit,
ecd quia servi formam accepil. Decebat cnim, ut
ex Patre Verbum exsietene Patrem Deura appellaret, veniens auiem ad nosirse salutis opus exsequendum et servi formam sutnens, Palreni voiaret Domium. Aique banc quidem differenliam praedara distinclione docuit ipse Dominus : Confiieor,
inquiens in Evangeliis, tibi Pater, deinde subjiciens,
Domine cmli et terra: *. Ac quemadinoduiu nos.
Patris nomine Dominuin appellanle%, naturalem non
ttegamas senritulem eumus enim ipsius opera,
et ipte fecit nos, non autem ipti no* % sic quando
FHlus servi formam suscipiens dicit: Dominus crcavit rnilium viarum suartim , nullus ausit
divinitalis ejas xternitaiem negare, neque in
prrncipio Verbam esse, et omnia per ipsum fuis e
facta. Nam diclum iltud in libro Proverbiorum, ut
monui, non essentiam Vcrbi, scd bumanitatem
ejus significat. Cnm enim sc ad agcndum crealum
commeiaotet, perspicuum est, ipsuin noii esscmiau
suara, sed curandse salulis bumanae consilioiu
indicare: quod quidera csseniia postorius esi.
Qux enim creanlur el iiunl, ob id primuin creautor et fiunt, ut sinl, deinde vim babem agendi ea
quae fuerint imperala. Hoc aulem in omiiibus bcct
9

, D s p i c e r e . Adam enim creatus est, non nl agerel,

,
sed primum ul essei boino. Tum agendi mandalum
. * , accepit. Noe autem crealus esi, uon propler ar^, ' .
cam, sed ul primuni exsislerel, alque boiuo essei.
.
Post enim jussus est arcani exacdiiicare. E l mag * .
nus ille Hoses primum bomo faclus est, deinde
6 ,
populi dux constitutus. Alque ita sigillatim potes
' . oinnia persequi. Quamobreui idem el bic licet cogi .
tare. Hoc et Spirilus anle significans in Psaluii

loculus est ad bunc modum, Et comtiiuitti eum


mper opera manuum luarum . Quod et de scipso
,
Doiuinus indicans, Ego, inquit, comtiiutus ium Rex

ab eo super Sion montem sanclum ejus \ QuemadProv, i u i , 22, H e b r . 1 , 5 .

* L c . , 2 1 . * Psal. xcxix, 5. Prov. \ m , 22. Peal. v m , 7.
per

367
EUTHYMIIZIGABENI
palre* auctoritate utuniur guo, \\tc atitem domini
; .
benigwUie* S H M qkJem Abrabaai dommuio
* ,
stnwt appellab**, quamvis non easet serva, *ed . {& ,
eonjm.Et ApotioJuaPbilemeni doamweenrtim Oft6d- , .
nMHn at fraireai recoociliaviu Bersab^etero, Ucet m
ler easei, ttiium vocavii servam ; sic enim Davidem
* ,
alloeuta : Salomonem, inqeieiis, arvtun fm.
, ,
Beiode et Nalban propheU ingreseus, eaden q u
, \
illa locuuw est: Salomonem, inquieus,
,
servum tuum. Non veriti sunt Filium nominare ser- , ,
vum. Attamenet David audiens, filiura proprium
.
inlellexit : et illi qui loquebanlur eum esse legili .
muQi filium no*i ignorabant, cum xellent illum,
.
quom serviuo appellabam, patris bseredem fieri;
,
erat enim naluralis filius Davidis. Eodem modo
, .
cum de Servatore noslro, qacm vere Filium conti- \ ,
, & ,
teniur, boutines sancti dicunt, eum fldefom see itti,
qui ipsum fecit, aui cnm ipse de se : Dtminu*, ,
*nquil, creavitme*, et. Eyo $ervu$ sum, inqatt, * ^, , , '.
, ,
et fitiu$ anciltm luat : taarc et alia ejnsBiodi cum

quidem audlant, ite Filii oegent proprieialem ex
. ,
Patre. Alioquto eum attdientes Salomoeem servom
,
dici, flliara tamen cimGtenlnr, nonne digni tuni,
, -
qvi millies pereant, niei eamdem de Domtno cogi; ' ,
laltODera suscipiant-f pr&aerlim s i , c u m aodiunt
germtx, et Vcrbum,. et lapientiam, has voces ita , , ,
conantar detorquere, ut naturam, c l Filium vere
;
genilum ex Palre negeni; audietties autem verba,
qtue rei faet* eongruunl, de iilo dici, stauo, co ,
, , *
fernnioT, t Fibum naiura fJ^luni opmentur, el
9

VerbuB negenL, c u m tanien possint onnia illa C vrba, quoniaw faclus ebl hooio, ad bumanUatem
^ ejue referre. Ouafiquam Ezechias, ot apud Itaiam
. , 'Haotf
Kr.ripUifn est, oplans dicebat: Ex hac die filiot fa~
, *,
riatii, boc eel, gignam. E l E v a , cum peperissci Carn, . , , .
Posiedi, inquit, hominem fer Deum , cum dicere Katv , " .% (
dcbuiseet, Pcperi, quippe ^nae de partu mentionem

fecerat. Neque lainii propterea quod dixii, Potsedi, .
pularei aliquis, eam emisee a i u , uon aatcm p e - , .

perisse. patrtarcba Jacob aic allocQtua cst Joseph,

Nuue igitur, inquiene, d*o fitii, qui (acti $unt iibi , *
t* jEgypto prtKi, quam ego in ASgyptum venirem ad ,
te, mei , Ephraim ei Haiumet* E l de Job ila
acripiniii <est, Fucti sxni ei sepiem fitii, et filia> tre*. ,
tiuemadmoduin Mo^es dixil in lege : Si fient cui- . ,
piam filii, et, Si filium fecerit. Ecce quoinodo Hliof, ' ,
*
qui genili aunt, factos ilicaui, cwna ptobe sciant
.
fore, ut inlclligjnlur csee filii, nec qaidquam refer- vlol, , " .
re, vtreni tacerc, aa gignorc, aii posaidere dicas,
, ; quod natttra t vritas cogiialionem iiominis ad se , ,
irabii. Q*ta uobrem quarealtbus, uirura OOBUIMSS , , , ,
faclns creauisqae s i i , iia reeiondeiidum esi, ui *
ipsi prius vteiasiin interrogeiUur, an FiUoin,ei er- . ,
boiD, et sapieatiam ease fateautur. Uoe enim con, ,
cessoautliD omnia dub.Ulio ei coolroversa tolliiur.
, , , .
Nequcenim res facia Filiug, aol Verbuoi esse polesf,
, ,
neque rufttiun Filiiis, res iacla. ADimadvcrie aaiem
.
qiiaiiiHe crror tojuequatur, si FHiwm dicaiuue ease
,
Prov. ?m, *$ Psal. cxv, 16. G n. , 1.
%

PANOPLIA DOGMATfCA. -

. .

. raclum. Cuncta qwB fiunt, ul inqnii Salomon i n

.
Eccleslasle, Deus in judidum adduttt . Quara si


Verbum esl res facla, nobiscum iu judicium addti .
cetur. Ecquod auiem judiciuin erit, si judex ipse
6 , * . judtcabitur ? Qeod si perturbanlur, quoaiara acri , ;
ptum esi, eum fidelem , qui fecit ipium \
*
,
quod exialimenl bane vocem, fideUm, ica de illo ut
,
de omnibus accipi, cum i * qui fidelis est, boc esl
' ,

qni credii, mercedcni acripiat, videani, B 6 boc

,
iHiiuine Moysem eliam in c r i i w n vocnt, qui, Dcus*

inquiL. fidelu etl* el Apostobim ipsum illa scri, , .
b< mem: Fidelis /)em, qui non permiitel vo$ Uulnri
,

$upra id quod potestu . Stiemlum cst i g l u r viros

. .
sanctos nou ea, q u * bonmiibus cmiveniunt, m
' conferre, sed vocem banc, fidelem, in Scriptu
dupliciier
dupliciier accipi.
accipi. Nam fidclis dicitur is, qui cre,
,
dit, et i s , qui dignus c s l , ut e i c r e d a l u r . lllud ho * , .
min buscongruit,boc Deo. Proiude fidelis Abrabain^
, ,
qui Dcoloquenticredidit; fidelis estOeue, q u o u i a m , .
. , ' , David cecinit, Fidelit $$l Dotuinvs iti omnibus
,
verbis luis
et dignue, cui fldes nabeatur, et
, . * raentiri non potest. Et locns igilur ille ubi scri
pium est, fideiem esse ei, qui fecii ipsum, non ita
, * esi intelligenlus, ut ad siBQiliuidinem hominum
, *
ciedens placuerit, sed quod cum s i l veri Dei Filius,
, ,
fldelis cst eliam ipse, boc esl dignus, cui fides
, ,
b a b e a t u r i n omnibus. qnae vcl facit, vel d i c i l ; sta ,
bilis e n i m et ipse est, et non m u l a t u r , quantum
.
ad bunianatn dispositionem, ei ad ejusin carnc
, , ' C adventum pertiueU enim ab Aposlolo id d i . ,
ctum est de illo antequam crealus esC, sed postea ;
quam Verbumcaro factum est Quando enim missus
,
est? Donne quando carn^ra nostram induit? Quan ;
doprinceps confessionis nostr* factus esl?nonno

quando.corpus suum, cum se pro nobis obiubsset,
, , ,
a morluis excitavit? Et nunc acccdentes ad Adem
.
suara adducit,et offert Patri, cuin omnes redemo* ,
rit, et omnibus Deum placavcrit. Absit igitur, ut
credamus, Apostolum dixisse, fldelem euro esse ilfi,


, qui fecit ipsuro, ut Verbi essentiam et ortum ex
Patre significarei, (Verbum enim facit, non aulem
,
* - fil), sed ut ejas ad hoinines descensum et ponlificatum ostenderel, quem facile ex l*ge et bistorla
,
^ Aaron poleris intelligere.
..
l

r a

" .

Ex

,
ip/ispeb-, ,
' , >* , , ,
,
'(:
. 0
' ,
, ,

ntc Aaron non poiitifci, *ed bomo natos est.

Posl aaum, qnaudo ptaeuit Deo, factus est, sed i u ,
t non ex aolitit resilmentte agnoaeereiur, >ed
snprbiinnera!e et ratlortate el luidcam indaeret,
qus quidem ornamenta mandato Dei mulieres
confecerant. ffls indulns rn sanrla ingrediebator,
et pro popolo sacrincium faciebnt. Sic c l Dominus
initio quiriem Yerbum erat, WH! qoando volwi
Paier Hbus sacriflcio pro ommbus oblato placari,
tunc, o l Aaron tunicam, sic Verbnm camem humau

Eccle. , 14

Uebr. , 1.

OeuL , 9.

Aaron hiUoria mytteriiu* ChrisU conttiluem

arguit illos, qui de ipso minut recte lentiunl. Ex
eodem libro.

* I Cor. , .

Psal. CXLIV, 15.

371

ZIGABENI

aft

nam snmpsil e lcrra. Mariam *nim Virginetn, ttt , * ,

terrara itttaciam sfbi matrem elegtt, ut babens jam,
,
quod immolari posset, tanquam sacerdos se ipsura

oferret Patri, ct proprio sanguine nos omnes ex- ,
piaret a peccatis, et a mortnis excitaret. Et qt^m- ,
admodinn Aaron mm mutabatur , ticet veste
sacra esset tadfftcrs, ila Vcrbtim, manens id qvod
, .
crat, tantummodo tegebatur. Et q*i Aaron eacri ,
ficantetn corwpicatus, dicebat: Ecce babemus bodie
, 6 ,
pontificem Aaron, non eigofficabat enm fonc esse
,
factum hominera (erat enim boroo priuaquam
,
sacerdos fiTet), sed ministerio factum esse poiui , *
fleem, amictumque vestimenils ad eum qui mn- , *
ncre poirt ficio fongerettir eiomandum factis ,
comparatis : eodem modo possumus deDomino rc-
,
ctc cogiiare, etrm assumpta came non alium essc
, *
faclum, sed ea se conlevisse. Et ilftid : Factut e*t
ncfas est sic interpretari, ut eum, quatenus Ver- . , ,
,
, ,
bum est, factum intelligamns; scd iCa acciptendum
, ' ,
est, ut cum esset Verbom et procreator, deindc
,
assumpto corpore facto et procrealo, quod pro
,
nobis offerre posset, pontificem csse factum co. .
gnoscamns. Quando enim factas, ant missus est,
, , nisi cum nostrae slmilem carnem et sangui
r.em sumpsit? Et quando faclus est misericors et
; ~
fidelis poniffex ? nonne tunc, curo per omnia
, ;
fratribus similis evasit ? Tunc autem fnit
, .
ojusmodi, cnm bomo factns est, et imserfcors
,
eJectus cst,cum se pro nobis oflerens raiscrtns est
nostri. Jam fldelisest factus, no*n fldem accipiens, C * - , ,
, ,
aut in aTiquem credens quemadmodum nos, sed
,
digiins cxsistens cui fides in omnibii*, qaae dixerk
, .
snil feccrit, babealur, etqtiod fldelem hostiam illain

iwmarientcm, ct nunquam dcficientem offortrnam
,
qnae legis praescripto immoTabattlur boslia?, Hddes
,
ac firmae non erant, Scrvatoris antem hostb se*
." , '
niel oblaia perfccil omnia et fidelis cst, aeicrnnro, , lliexi
quc permauet. tidelis est igitur ut qui Rot) muta, , .
tur, sed idcmmanct promissaque perftcit, Yideie, in\ , ,

qtiiens, quia ego tum et non muCor Ilaque verba
illa, (actus est el creatus e&i, boroincm illum signifi- .
, Rhpior

cant essc faclum. Quamohrem et Petrns cum d i ,

, ,
xisset, Dominum Chrislum (ecit ipsum, slalim
, ,
subjecit, hunc Jttum, quem vo% crucifixittis
Ne- .
:

(jue enim, ut antf monutmus, dixk, Fecit ipsen ^

Vcrbum, sed Dominum, nec simpTiciler, sed in voi
cl in nudio veslrum fecit, quod perinde esl, ae si
diccrel,> detlaraxiL Id quetl ipac Petrus banc -doCirinam exoriiens cwr\ observaiioue sigQificabaf,
cum ludjw)3 sic alloimcrelur, Viri hraelittc, awlitt
verba hac : Jesum Na&annum virum approbaliim
Deo in vabi$ viriutibus, ei prodigm, et signis quw
fecil Dmi per illum in medio , tkul vo$ iciiis *.
Uuod eniin iu oralionj& fioe dicLum eel ftcit, ditit
bic apprabppit, sfiu dedaraviu Ex signis eiim ei
rcbus admirajidia quas Oaininoa fecil, noasimpli'
tiler declaraiua cai bi>mo, sed in corpore bunuuio
1

Luc. xxiv, 50.

A c l . , 56.

ibid. 91.

* , . .
* , ,
, .
,
, "
,
"^

, , ,

"
, .
,
.
* ,
,
, > , * ^

373

PANOFLIA DOGMATICA. -

t . -
^
/ ,
&,
, .
, ; \
, ' ,
\ xtovg&irte,
;14
****
, .
, -
,
., *
, \
. \
, * j
. ,
* ! ,
. *
,
, ,
, \ ],
^ .

. XI.

*74

DeHS, et Dommis, et CferisttMt Ho* el in Evangelio

a Joanne indrcatwr, qui, , inquit;
perseqnebantur ipsum Judcti, euod m>n ntodo tohe*
bat Sabbatnm, verum etiam Pa'rem preprinm rftcebat deum, seipsum fuciens a*auatem
Noif
enim ffngebat seipsum Dominus Deum, neque cst
ommno factus Deus, sed ipsis faclis oslendfbat,
Etti m/Ai, iuqmens , non credMs* optrtbut mm
credHt, tii cognoscalis e$se in , et P a trem fn me *. Perspicuem igllur esi, qat nunt
Doininus,et Chriitus, ecu r c i dectaratur, tum non
habere prinriptam, ot nunc Docninus fiat, et Rex,
sed potiue ul dominatoim et regnum ostenda! suuni,
cnjus vis ad contumaces et incredulos nsque protendilur. Et ille quidem fnitium non habtiil, nt
esset Dominus noster, sed tios ipsum babere Domi*
num nosirum inceptmus. Nequevero simplicHerip*
eura fecit, sed fecit, ut omn&bos toiperaret, et ouinea
onctione sanctos efflceret. Non enim decebai, titpet
alium nisi per naturalein Dominumgcnushumanum
redtnierelur, ne qoi pcr Filium creati sumos, alinm
OomiiHim appeHaremvs, inctderenrasque in Ariano
rnm Gracoruinque 8tokitiam,qui praier Deumreruin
oronium procreatorem rei procreatae deserviunt.

\ , "

Ex eodcm loco in Arianos, qui dicunt Filium tn*

trumenti paries tgiite, $t propier nos tut (aclum. ,

*0
. ,
. 4 -
,
. ,
, 4 ,
. "
, ,
; *
4 , ,
, "
,
, , ^
. 4V ,
;
, (
, * ;
4, ,
* ,
,
, ,
;
,
* .
, . $}? *, ,
,
,
, *
,
^ ,

Patermeus usque nunc op*rfr,*l . Ulitd

mque nnne, signiilcat ipsum, ut Verbum, tn Patre

Joan. , 17.

e s e e

o n , n i

m V e r b i

* >1*
propriuni eet,
opera Patris operari, e l exlra Paireni non eeso.
Quod si ea, qtue Paier agil, agit e l Fitins, et q a
creantur a Filio, Pairis suni opra. Filius antem
u i i s i i volunt, esl opue Patris, eicreartusa Parre.
aui ipse se facit, ei creat, qnandoqoidem m, q w .
Pater agil, eunl etiam opera F i i i i . Qtiod qutdeHi
abaurdum est, et fieri non polesl. A m faciens et
creans ea, q w Pairis stmt, ipee iiec factus, nec
creatus est, ne, qui eausa efficiens esi, in irbtls
foclis repe*ialBr. Jam qootnodo Pater per Fflinm
ereat, nisi Verbum ipsius est et sapientia Qnomodo autem Ye^bum et sapientia illius s i l , nist
propnum sii ejus essentisc germen, sed ex nibito
eliam Ipse procreatos ? Quomodo autem, cam oror

*i!o facta crealaque e!nt, Filios, si unus

eorum est, soltis ex omnibos illis quondam non
exsislentibos, Patrem declarat, e l nemo allus, nisi
ipse aolns Patrtm cognoscit? Nam si fieri potest,
ot bic sit opna, et cognoscat Patrem, ab otanibu*
ettam pro cnjusque modulo cogiroseatar, quandoquidern sunt (rj)era, queinadmodum et ille. Av si
qua facta sunt, ipsum n6c videre nec cognoscere possunl, quod omnium vlres supcrct aspectus ejas ei cognitio, cum Deus ipse dicat: Nemo
videbii fitciem menm, etvivet *, el F i l i u s : Nimo w.
tfi Pattm nisi FiUnt , Terbuhi utique iTiud e<A
quam ea, quae facla sont, cumab eosolo cognoscatur e l viifealur Paler. Quomodo Igiler Verbuii^

* Joan. , 38. * Exod. xxxin, 20. L u c . x , 22.

375

376

ZfGABEXI

solum P a l r t a n i i i propriuro ttttus esl Ver- . .

sl ; ; ' ,
buroT Quomodo iutem proprium ipsius ait, si erea
tum est? si veres ejus Filius, et ex ipae noa
, \ , ;
esl? Quod aulein Filius sit, et solns proprius, non
\
aultm opus faclum ereatumve, Pater ipsiue oelea- %\ . \
dit, Filius, inquiens, meu$ es tu . E t : Uic eit * .
meu$ dilectut, in quo milti bene compiacui
, , *
Quainobrem et angeli minislrabaat ei, ut qui ab
, * , $
i lis natura diversue essel, et ab ipei* adoratur, } , ' ,
oon uiqui gloria prxstet, sed qm plane alius sit,
' ,
qaam reliqiua rea procrqatae, et ipsi eliam angeli, ' .
ulpote sokis Patris proprius per eaaenliaoi FUiue.
,
Etenim si, ut gloria excellens, adorarelur, quicaa- . **
qee praslarent et excellerent, ab inferioribug eg- , aeiit adorandi. Hoc autera non fit. Nec ree nlla
, \ .
creaia rem creataoa adorat, sed servus domiRtim,

et quae creala sunt, adorant Deuin. Peirus quidem
, *1
apostolus CorneliuiB volenlem aa adorare probibei,
^ Kt cgo, inquiens, homo $um E l angelus in Apoca- / , & *1 *
lypsi ad Joonaero, qui volebat ipsum adorare, Vtde,
,
*
iiiquU, ne feceris. Conservus tuuiego $um, fralrum

*
tuorum propheiarum, et eorum, qui obtervanl verb*
.

iibri hujut, Deum adora Quarc Deus solus est . \
adorandiia, id quod norunl etiaui ipsi angeli. Quam~ , ,
vis cnim iuier illos albis alii gloria anlecellat, om- !\, \ nes tamea creati SH1, ideoque non adorari, sed
, .
adorare Doininum debent. Patrem qnidem Samp- >
aonis Ifanue, qui volebal angelo saerUicium offerre,
<>
cobibuit angelua, Ne mt/ti, inijuiens, $ed Deo $a- }, .

erifica . At Dommug ab angelis adoralur, scri-C ,
pium euim e s l : El advrent eum omnes angeli Dei';

ei ab oimibos genlibus : Et adorabmit U, inqnit ,
Isaiaa, et votebum Ubi. Quoniam tit te D*u$ eaf, I
* *noH $$t aliu Dtu* prmter tt .
Diacipulos quidem * ,
mdoraMea noa soluin admiuii, veram eliam cei lio- . ,
rca facil, quis ipse siu Notmt ve$ inqiiiens, vocatis
, \ , , *
me magistrum, ct Domimun? et bene facitis, $nm
, ; *~
m*m . EK TboJBam dicentem,b\mmu* meu*,et Dem
. . .
m$u* , pernitlii dieere; atque adee non proltibooe
10 , ,
probat. E s l o i m queaaadmodum ei alii propbe . "
lae dicunt, el David ipse canit, Dominut wrtulum,
, , \
el Dominus Sabtolh, et Deu$ verus et omnipoUn* "
, , \
Cur aulem DOH eodem mandalo-. qno taela auat
&, \ . \ oiMiiia, ractue sit F i l i u t a beo.aul cr pcr b u w ,

qui iactu* esi etiam ipse, OJOAI* facla sial. dicaut , ; "
ipsi. Quamvis eaim omnia, qiue dicunt, sintaUur
, da c i a ralioae alteoa, audent Umen i u loqui: ; . * *
Deus, inqaiunt, cum vellei rerum ommain univer- * ,
siiatem procreare, videret autem eani eaae naiu- ,
ram ipsarum, u l non pos&el a se, qui inaraeusns *
es(, procreatioaeoi capere, solus solum unum iec.l,
, ;
et crravil, et buuc Filium et Verbuiu appellavlt,
, > , ,
ut ejus opera et reliqua omnia dcincepe Qeri pos , '
sent. Quit non ex verbis iaiis absolulain eorum im |. pieiaieui agnoacat, q i a m eibi ipai m u l u caiu im~
,

v # ;

peritia niacenies uon erubeacuAi lanquam obru a

veriuie deficere ? Nam &i dixerini, Oenm, ne tn re1

Psal. , 7.
Matlb. i , i 7 . Act. x, 96.
Uai. L X V , U . ' Joan. xiii, 13. Joan. xx, 28.

,
;
Apoc. , 10.
* hid. x w , 1\
PaoU xcv^i,
Psal. xxiii, 10.

i 7 7

PA.WFLIA DOGMATICA. -

!!!!.
.**L ,
* ~
*
6 , ,
,

,
,

. E i
,
, ,
.
^ ,
,

; \ ,
, ,
,
.
) ' ,
;

, ,
,
. ;

; ;
* ,,
. ! ?\
* .
& ,
,

,!

,

l i l

B i e

1. XI.

378

procreandie defaligarelor, *ofum ipsum

Filium fecisae, cum ipea rermn procreatarum wniversitas recbiniabii, et voce quoriammodo clarissima dicet, eos, juat Deo indigna sunt, loqui,
tnm ecripiie suis iltoe compescet Isafias, 0#,
iaquif ns, aternus, qui fecit snmmitaiet , xoit
etvriet, defatigailiur, neque etl inventio prndentia eju$. Sin aftirmaveriitt, Deiim focisse F i liiiM soluto, eiqne rcrmii tntivrsitatcm, qoam ipse
creare dedigtiarciur; comsnisiete, et hoc IHsofndi*
cnum esse constabil, cuin in co utilla s i l superbia.
Et Dominue eenieniiam eorura evcrtet: Norme duo,
inquicns. patterei a$se veneunt , el unut illis non
cadei $uper lerram sine vestro, qui in calis etl'?
Et rursuiu : Notite, inquit, tolticili e$$e animm ve~
tlrte, quid manducetis. nequ* coriwri vestro* quid in~
duamim. Nonne anima plut e$t quam esct, et cor*
pus pius, quam veiiimenium ? Retpicite volaiilia c&li,
quoiiiam uon serunt, neque ftexi, ntque congreganl in
horrea, el Pater vcster calestis patrit illa. Nonnevo*
illit anteceilitis ? Quu autem veitrum cogitan* potett
adjieere ad tlaluram tuam cubitum unum ? Et de
vettinicnlo quid tollkui eslis 1 Considerate lilia agri
quomodo cresctmt: non laboranl, neque neut. Dico
autem vobi$, veque Salomon in omni gloria $ua veUxeboinr, sicut unum ex hu. Si autem fenum agri,
auod hocHe eit et cras tu clibanum miilitur, Deu$
sic vesiil, quanto magit vo$, wodiem fidei' 1 Quare
si Deo noo est ind gnum, ul lam parva, nempo ca\\\
iii
t passeres, a l fenum agri curet,
y

\ , /
, \ , ,
neceadem ul iaciat indignum est Deo. Quibus enfxi
. flv
consulil ei pro&picil, eorum etiam per Verbum
,
proprium effector est. Quid ? quod roajus eliain
. " \ Incomraodum ita loqucnteg consequitur,? Dividunt
$. eaim res proereataa ab ipsa procreatione, et baoc

Dei opos ease volniit, illas auiem opera F i l i i este
, ,
conlendunt. Perepicuura auiere est, aul omnia simul
,
cuiu Filio a Deo Palre fieri ,aut ai per Filium o m n i a
,
ftuni, ipsum Filiura eorum , quae fiunt, non esse
. "
unum.lnhoc praterea stuliitia iatorom coarguitur.
.
Nam si ipsunaquoque Verbum facUEesina(ura?,quo , , laodo, CHm ipsa Dei aclionem suatinere non queal,
,
aolum Verbura ex omnibue a non facta et puris-
sima Dei natura licri potueril, uli vos asseveratis ?
, D Nccesse enim ut si Verbum potest, et omniapossint,
; '
aut si bacc non possunt, ne VeFbum quidem possil,
, ,
eiquidem Yerhum, u l ipsi sentiunt, est unum ex iis,
. .
quse iacta suut. Ad huec si propierea quod nalura,
quae crealtir et A l , ipsius Dei procrealioneni ca * . ,
pere non valet, itecesse fuit, u l medium aliquod

fieret, si et Yerbum procrealum esl, uiedio f>it
, , ,
aliquo opas ad ejus procreationem. Quod ai ha ait,
,
, et medium hoc rursum alio medio, el aliud alio
, deioceps indigebit, *\q*t ila erit necessaria inflnila mediorain aiulliludo, nec res novo aemper
* ,
egentes medio ooquain coueislent. Atenim Deua
. per llosem eduxit populum ex jEgyplo, et per
, * ,
, eumdeni, quamvis esscl bomo, logem dcdii. Ex quo,
c

Matlb. , 20.

* MiUb. \ , 25 sqq.

m n

c a p

s >

379

EUTHYMIl ZiGABENi

380

inquiunl, ConaUi fcimilia par aliud simile fteri poasc. |5 , , ,

Qnse ieii CUID dtatnl, mirer, cur non se in laiebris
condani, oe p r pudore co^fundantur. Moeee non
ad crcandum missus est, neque ad vocandom ea, , ,
quxnon simt, u l ease&t, neqae ad aui eimilea homi-
nes coftflandos et effiagendo, sed ad munos hoc , . * , ,
,
obeervandum.ntOet verba populo et Pharaoii rei
* , Miwliaret. Qeit aotea* infinitam in bis differeiiiiam
,
uon videt, eura legaiionis mancre fuogt e l minietrare sit eerum, quaa creata ei serva sunl, p*e>- . -'
, priura, facere aulem c i procreare soiius Dei, et
Yerbi ipsios, tt sapienlt ? Quapropter nullus i n - . ,
veniet, quemquam procreare, nisi solum Dei Yer- ,
bum. Omnia eitiui in sapientia facta eunt, et eine ,
, .
Ytrbo ne uiram quidem faclum est: ad aiia aotem
" , munera obeuwta non unHsex omnibus deligilur, aed
, irniiti, quoa voUipse Deas. Mnlli etttm adaunt.ar ,
changeli, mulli Throni, mulUe Pofestates, mullae
, .
Dontinaiionee, innumerabilia denique pnesto eunt
niillia minisirerum, qni prompti exspeciaitimitten- ,

tis iroperium. Propltetse prseterea muUi, et aposto,
H duodecim, ct Paulus, elMoses ipse, nec solus
, *
lamcn, eed el Aaron cum ipso, et alii item e<!p, .
luaginla duo discipuli rspleti Spiritu sancto, et
, , ,
Mosi succeasit ionue filius Nave, et buic ipsi Jti t , dires, et bis non unus, sed mulli regee. Qttodj si
creatue, el uttus ex iis qut faoli eunt, erat Filius,
esse mulios ejuunodt filios oporlebat, et mul* . \
, , >
los ejusmodi ministros baberel Deus, qeemadmodum et in aliis ordinibus inulti stinl. C , ,
) .
Quod si non licet hoc inlueri, eed cum mufoe res
,
creatae sint, duntaxat Yerbum est, qnis non
animadvertit Filium a rebus omnibtis proereaiis , , .
, ,
ita differre, nt nihil aequale cem Hlis babeat, eed
,
omnia cutn Paire pfopria c l paria? Quamobirm
,
non muita^unt Yerba; sed wium Pairis Yerbum,
. ,
Cl liiia imago Dei. At so\ etiam, inqmont, solns
, ,
est, etterrauna.Eademralionedicant eiiam aqoam
,
esse unam, et ignen^ esae unum, homines iinperil i . qui nesciantunumquodqneeoram, qusefacta sunt, , ,
Bic unum esse natura sua, ut non ob id tamen ad ejus- ;
,
modi munusexsequendam sit tdoneum. Sic enim
, . ** , ,
filngula unum sunl, tit mutua quasi raembra
, .
quxdam inter se sint, el unum qnoJammodo
corpus mundum conficiant. Quod sf Filium etiam * , , ,
lalem existiinant, repellantar ab omnibus, ui
, qui
parlcra universitatis Verbura
asscr.mt,
et parlem cjusmodi, qua3 sine aliis parlibus com-
, ' ,
missura sibi munus obirenon possit. Isluc aulern si
, , ,
plane constat esse impium, agnoscanl Yerbum non
. procrealum, sed omnium procreatorem. At enim ila
factum et crealuni affirmaiil, ut ab effectore SMO , ,
,
tanquam a magistro diJiceril procreare, aique ita
pracceptori Deo inscrvire. Hac onim ei Asterius
,
sophisla, ut qui didicit negare Dcuiu, ausus est
liUerarum monumentis mandare, nec animailviT- , ,
, . ' l i l , quam absuida sint, qux ex bis consequunlur.
, , ,
Nain si creandi ratio doceri polesl, caveant, ne
/ /,.
Dcum etiam ipsum non nalura, sed doctrina nro-

PANOPilA DOGMATICA -

. .

$82

. crcalorcm esse dteant, t possit eiiam artem obli ' , >

viaci. Praeierea si sapientia Dei discendo assecula
* , tpotyat ,
, ut procrearel, quomodo saptenlia est, cum i n .
digeat disciplina ? Quid porro eral anle quam dis , , ceret? Sapientia enim dici non poterai, cum scien , * tia o l periiia vacaret. Inanis ergo res erat, nec ve, ' . re xapiemia, ted progressu ipso aaplenitaB nomen
, - oUUiebat. E t landiu erit eapiemia, quandiu id,
, qnod dklicii, eonservabit. Quod enim non nalura
; ;
ioeiUiin est, sed doctrina partum, dedisci aliquando
. .
poiest. Haeaulem de Dei Verbo dicere, non pro , , ' fecio CbrieUanoruB, eed gentiliuin esL Eicnim si
. facuUa* ereandi doctrina comparari queal, invidiam
, &, , . " v*l eliam imbeoillilatem slulle in Deum indu , ' ,
ci|dn4: invidiafn quidein, quia oon mullos docuerit
.
1
1
_?
. *
r,.
ffV >
1
,.
,
,
..

\ D creendi
artem, irt quewadmodum
mulii
circa .,_.
illum
, ' simt arcbangeli et angeli, ila et multi esscnt
. creatores : iwbecillitalem vero, quia non solus res
poteerit faccre, sed adjutore et adminUtro opns
,
* , babueril : quanquam factam naiuram a solo Dco
, * , Qeri posee o&leosum jain est, quandoquidem Filius
* qui, ut pulanl, esl factus, a Deo solo poiuii fitri.
, , , Yeriun ouJJa rceerle upus babet Deus : absii. lpsc
, enim d i x i t : Pleuus sum " . Nec item Vorbum dis , - condo factus est crealor ; eed cum sil imago ct
, * sapienlia Patris, ea quae sunt Patris efficit. Nec
: . ' - eliara Filium creavit, reruiu faclarum efficiendarum
, . , causa: namque quamvis exsislal Filius, Pater nibiln.
minus agit, ut ipse Oominus his verbis docet: Pater
m

US(

ue

ra ur

e t

6 , * C
l
P* t >
9 operor . QuQd
5, ut putalis, idcirco Filius factus est, ut ea quae
.
post illuro exsislunl, produceret, et ipse lamen
l f .
Patar posl editun Filiunt operalur : supcrvacua
, ,
- ' &
, sana <tsi bujusmodi Filii prociealio. Quanquam
xajoy * cum vellet res procreare, cur medii cujusquani
, ' , operam exquisivii, cum cjus volunias, ad ea, quae
illi placerU, conficitinda satis sil ? Sic enim Scriplu , '
rse lestantur liis verbis : Omnia, qucecunque voluit,
. "
&, (ecit'. et, Voluntati ejn* quti retiilit ? Quod sf
volunias ejus salis est ad rernm omnium procrea
liouem, ex scnlenlia ipsorum allerius opcra medii
; ,
,
, - aupervacanca est. Nam Mosis,e(solis, c i lunae exem ;
plum, quod affcrunt, nullius essc inomenii declaralum esi. Jam, u l boc eliani argumenio confuten , *

universilatem procreare
deque ea re consuLens excogitat ct creal Filium,
.
, , ut ipsi dicunt, videant quaniam iiupielatem au . . deanl pronuntiare. Primum videlur ipse Filius
, propler IK>S facUis esse, non auiem nos propler
, illum. Non enim nos propler ipsum creali sumus,
' , ' sed ipse propier nos facius est, ut nobis potius ille
graliam debeal, quam nos illi, quemadmodam et
.
, * roulierviro. Nouenim, inquil, vir propUr muiierem,
, ' . ' muUer propter virum *. Quaro skut vir est
, ' ' , imago et gloria Dei, mutier aoiem tsi gloria viri,
ita nos imago Dei et gloria ipsius facti sumus,
> ,
, . , Filiua auiem iroago nosira, ci ad gloriam no&iraiu
D

Juan. v, 17.

* P s i l . c x u , .

" I Cur. x\, l i .

l u r

s i

D e u s

v o ! e n s

EUTHYMU ZIGABEXf

3M

facius osl. Et nos qnidem faofi sumue, ul essemns. , , *

. ** , ^*
Dei auieu Verbunr propter 110, non ut esset, sed
\ ,
ut nobis osui essft tnnqiiam instrumenttim facUim
, , !
ost, t non e i ipso nos, sed ipMitn e i nsu itostro
, 4 #: consisterel. Qui h.rc vel tanlummodo cogilanl,
, ;
nonne omnrm stciliitam superatitTEmnim
prop , '
ler nos factam est Verbnoi, ne prins qnidem,
, ' , quam nos, est apnd Dcum. Neque
, , '
habens illnd in sc dc irobis consuluit, sed nos ha ;
bens in sc constiluit, nl isti dicanl, de ipso Verbo.
\ pdwv
IIoc autcm si tta esi, fortasse nc voluit quidctn
; \ , * Filium Pater. Non enim votens fpsum creavit, sed
, .
volens nos, propier no* illutn fefcit. Post nos enim
\ ,
ipsum eicogitavh. Quamobrem ex imp onim een* ,
leniia sequitur, ut saptmcanenm eit rerimi mstru;

menlum, quarum cansa fartus csl. Jair. gt Ff- . E i ,

lius, qui solus possel a Deo solo fleri, ab eo fae
.
tus esi, nos autrm, ut qui non poesemiie a Deo
, ' ' fleri, per Vcrbum factisnmus, cnrnon prius etiam
* ,
de ipso, ut quod fieri posset, oonsuluit Deus, sed
,
de nobis ? A u l cur non illud, cumVit ejusmodi, oobis ,
imbecillis praUulit ? Aut car prius ipsum faciens,
.
non prins ctiarade ipso deliberat ? A u l cur prius de
, 8
nobis consulens, non priores etiam nos fecit, cum
, ,
ejus vohmlas salissitad res constiiuondas? sedprius
, ,
illud creat,de tiobisautcm prius consulit, el illo
;
priores non vult? Quid? quod volens nos creare,
; ,
et de nobis consulens res creatas appellat: Vcrbnm
\ ;
autem, quod propler nos facit, Filium, ei taieredem , ,
propriuin v o c a l ? ;"Equius autem erat,ut nos quo
rum gralia et Verbum faoit, filioe appellaret. AR ^ , ' ,
perspicuum esl Deum prius cogiiare el velle bitnc,
,
qui Filiu* eat, et propter quem et omnes noe facit ? ;
Quando enim Deas aut Mosem ailoqnitur aul Abra, ,
ham proroillit, lunc audientes Uli respondent, bie , * ,
quidem, Qnomodo, inqniens, id iciam
? ille au- ; " ,
tem : Hitie, inquiens, /inrn *. E l rurruro : S i me
, . " ,
tnquiens. inierrogovennt qnod iUi ett nomen, quid
,
illis respondebo ' ? Horum enim uterque Verbom ., * . "
liabet mediura, etsapienliam Dei, Patris propositura
, Cuguosccnlein. At quando Ycrbuni agit et creat,
, .
non esl illic intcrrogalio et responsio. In ipso
. I ; , aXlor.
cnira Paler est, el Verbumin Patre. Sed salis e*t
,
,
velle, et protinus opus perfectum est, ut propositi
;
"
1

quidem ac voluntatis indicium sit illa vox, Dixit, 0 , .

\erbis autcm illis, el factum est iia, opus per Yer . bum ct sapientiam, in qua ei Palris volunlas est,
, , !
faclum osiendatur.
, * ,
* , ,
)3, . , ,
, .
Ex eodem libro. Arianos, inter quo$ et Samo- ', o?c xal satensis eomprehendilur, quoniam et ipse c*nsui(
.

'

xpo^
Filium Dei nihii aliud es$t nni Vgrbttm enu*~
<poptxov

tiaium, et mandatum dhinum, quo Paier tan , ilaefpk **
quam arlifex ut instrumento mechanico u$ut e$t
dlwnv fOf
ad rerum nniversilatem conttituendam.

.
, , *
Quomodo, inquiunt, Filius ab otuni aetcrnhate po9

Gen. xv, 8

E\od. iv, 13.

E i o d , m , *>.

P A N O P L t t BOGMATlCA. -

. X t .

85

; * -! k s i simiil csae uin iPatre? Etenimnin pott tempus

.
honiines ex bominibue fiunl; et c a m , v e r b i c a u s a .
,
paler irigiuta tauoran et, iunc fibus geniius
,
prineipium babet; nuilusqae omaiiw bominis filiue
. ,
erat anlequam gignereiur ? flursumque garriunl ad
; ; - ;
luinc moduni : Filius Ycrbum esse , aul Yerbum
, iiaago Dei, quun lo verbuiB honainis ex syllabis
, - conskms soluin loquentis cogilatiouem indical, ct
. ,
eimul ac prolatura est, dissipatur el evanescii?
/ ' Isli qnidem earum rationcm, quibus ante confutali
, .
suul, oblili, haec ilerum afleruni, sed veriialis
*
verbum cos refellil boc modo : Si de bomine quo , ;
piam disserunx, huroano ruore de verbo, dcque filio
, . ipsius loquantur. Sin de Deo, qui bomines pro ,
creavit, non huinana, sed exiellenliore quadam
,
ralione dc illo cogitent. QuaiU eiiim genilor eat,
. '
lalis est eiiaun qui gignilur necessario. E i qualie
, .
eet verbi pater, iale niiiiiruni esi verbum jus.
,
Quapropier boiuo in letttpore genUus, in teitw
.
pore et ipse lUium gignil. quoniam ex n i , \ | .
bilo faciue eai bomo, idcirco vtrbum etiaui illius
,
in nibilum redigitur e l aboletur. Deus aulem,
, .
u l Scriplura lestaUir, non est, sicui bominee sunt,
*
sed e&l ilte, qui est, e l qui seniper e s t . Ilaque &
, .
Verbum ejus rere est, e l ab oinni aeterniiate cum
, , Paire est, lanqnaro spknrior lucis. Atque bominiuu
.
quidcm verbura ex syllabis conslal, neque vivil,
, ,
neque quidquam agit, sed lanlum loquentis sen, teniiam explicat, et solum exit, ct praeterit, nec
1

; , , ^
, . , ,
.. ,
,
. .
;, , ,
,
, ' ,
. ,
. , ,
/ .
,
, ,
. ,
e , , , / , , "
, , ,
,
. , ,
, 4
,, .
,
> *
, , ,
/, ; .
, '
1

Ex d. i i i , 14.

ttebr. , l i .

amplius apparet: quippe quod nec crat anlequam

eiuiniiaretur. Quare nec vivit, nec agil quidquam,
nec omnino verbum borainis bomo esl. Hoc aulem
accidit, ul ante dixi, quouiam et bomo, qui vcrbum boc parit, ex nihilo naturaiu habct. At Dei Verbum non, utaliquis dicat, orepronuiitiaiur, nec edit
vocissonum, neque quod mandaiac pracipii Deus,
id Filius est, sed uli lux et splendor, sic esl gcriaeo
perfectum ex perfeclo. Quainobrem e.l beus ett, el
'inago Dei. Deut enim, inquil, erat Verbum. Ac bouiinum quidem verba re nibil suni. Quotircanoii verbis, scd nianibus aguni bomincs. Quia nianus exsiatunl, verba aulem uihil babeol ftrniarueiili. At Oci
Verbum, ut Aposiolus ail \ vivit, e l eflkax esl, e l
peneirabilius omni gladio ancipili, el p m i n g i l usD que ad divisionem aniuii el spirilus. Decei al eniia,
u l cum unus essel Deus, uua ilem essei iinago ipaius, e l Verbum uuum, el una sapienlia. Quamobrem miror, cur isti, cum unus sit Dcus, opiuionis
errore mullas sibi itaagiues, ei sapieniias, ei verba
confinxerinl. Alque aliud quidem propriuin, e i nalura Yerbum Patris, qoo Filium eliatit fecil, esae
dicunl. Nam vere Filiuni opinione dici Vcrbum,
sicut eliani vitis, ei via dicitur, ei ostium, lignuin
vitac, ei sapienlia noa.iae dunlaxal. Aliaui eiiiin
esse veram illam Palris sapicntiam, quai non genita
cum ipso consisiil, quaFilium fcciteuui, quein quod
illias essei sapientiae panicep^ sauientiani oomi-

389
EIGABEKl
n?viU Hc illi d u oMoqeuwtor, aonoe omni odio j i ( , *;
sum digai ?Si enim, ut ipsi putant, neo qnia genuus , \
csla Patre,n*e propier essenuae aatemltateiii F ^ t w $( .
esi, sed propter M'a, qnae loqwendi lacuUate prae , &%
diia sunt Vcrbum ect, et propier Mla q o sapien- ; Et , > \ ,
tia s u n l ornata, sapientia dicitar, Ht virlus ob IUa

quae virtutem babent: Filttis item vocalus eei prop- , , ler U 0 8 , qui a se filii facli sumus, et propter rlla
? , \ fortasse, qua sunl, habet, ut sH. Quid igkur erit , * ipse ? neque enim est borum quidquam, et barc > , \
sunt dunlaxat vpsius nomina, quibtis propter nos . ;
decoratus esl, cum exe"slendi specietn tantuni ba , 4 \
beal. Yefiim isa diabolica e $ l , vel detmor
, *,
ctiam eogilatio. Siquidem Verbum Dei nomine
xaV .
tantui opinanlur esse, cnm se ipsi vere pirtenl j ^ , \
eksistere. Q B porro verborimi ponenta sunt isla,
, ,
ut aapieniiam dicant simul esec eum Patre, hanc

airtem ChrisXum esse negenl, sed cnm irnriue sifli . ,
vtrtulcs, et sapienlia crealae, Christum earum
\,
iinam aseerani esse, eumque cnm bruchis et
, lecnslis comparent? Quid? nonne plane vafri,
, \ ,
veteratoree, maliliosiqiie sunt qui aucftentes nos
, dicere, Verbum eimul csse cum Palre, caliimnian ' ; ,
laf, et, Duo ergo, inquiunt, non geniu canslituitis?
'
A l ipsi dicenles ipsius sapicntiam non essc geni- , ,
tam nou airimadvertunt idem reprebensiouis leluin
;
crnitra $e posse retorqueri. Eienim istliaec ipsa , " ,
eorum opinio nonne plane slulta es', dum dicuxl
.
non gemlam sapientiam simul exsistcntcm cnm Dco
,
osse Deum? Aliquid enim simut esse diciluf, non < I
quia secum, sed quia cum aliquo stt. Quemadmo ; ,
dum Evangelisue de Domino dicunt, Simul eral
, cum disctpulis, nonquia secuui ipse, sed quia cum
, . iilis erat. Nisi vero compositum essc Deum affirma, .
vefint, baberequc sapicnliam, quae nec ipsa geni , ta sil, connexam, et coraplentem ipsius essentiam,

quam quidem sapienliam mundi effcctricero indu ,
cunt, u l ejus procrealionem adimam Filio, et Verbi
, ac sapientiae abutuntur nomtne, aliudque sibi Ver. ,
bum el sapienliam confingenies, verum Dei Ver ,
bum et vcram ac solam Dei sapientiam negant, ,
atque ita bomiues impii Manicbaeos imilanlur.
^

387

.
Ex eodem tibro.

.
Quemadmodum cum audinms Joannem dicentem : ^
" ,
Verbum caro factum etl
non
Yerbum ipsum
, ,
tolom carnenri intelligimus, sed carnem induisse,
, ,
atque bominem factum esse, et cum audimus :
, \
Chriitus (aclus e$t maiedictum pro nobis
et : Qui ,
?
peecatum non notsit pro nobis peccatum fecit
non ,

totum esse factain malediciionem, aut pcccatnm , '
irtbdligeinus, scd inalediciioiiem noslram, ut ait ( , ;
Aposlolus, susccpisse, ul nos a malediciionc libe;, ,
raret, peccata vero noslra, ut inquit Isaias , ipsura , , letisse, eaque, til Petrus a i t i n corpore suo sus- ,
lolisse super lignum : sic cum aodiverimus illud

%

Joa.i. , ! i .

Gaiat. , .

Cor. , i l .

lsa. LIII, 5.

* 1 Pcir. , 21.

381

PATiOPLIA DOGMATICA. . X I .

39

r
<A ? cx ProverbHs , ertmU, non tolmn natura c r e a tum Verbum debemus rnidligere, sed corpus creavoclv , '
tum suscepisse. Pro nobis cnitn creavil ipsnm Deus,
,
creatnm i p s i , ut scriptum est , corpus acconirco , , ,
dans, ut in eo possemus nos renovari, tfliique fteri.
, *
Quid erge iecepil vos, stulti, ut Creatorein crea^
. / ,
Uim esse dktrmia ? Aut unde vobis inane istud
' ;
figmeutnm comparaslis, m quo vobis tantopere
, >
placelis et plaudilis ? In Jibro nim Provcrbioruni
;
,
Ieginius quldem. 4r*aW/, non tamen uirenimns F i ' , .
. iium creatuin d i c i , ei esee genitum , sed Hlud,
creavit non referlttr ad ejue eesreitiam,, sed eo, ut
,
muliaruui viarura ioiiimn esse faclum oslcndatur.
.
*
Ex eodem libro.
,
Dei Terbum non est creatum, scd creator; tuncaii . , ", " lem \tt Proverbiis se crcalum dicit, cum carneui
. creaiam induit. Qaod qnidem eodeni loco poitest inteHigi. Etcnim tum Filius eit, et Deum baLeat
(5 .
Palrem, est enim proprium germen ipsius, ta , ,
, men eom Dominum vocal, non quod servus ait,
, , *
sed quia servi formam accepit. Decebat cnim, ut
. ,
ex Patre Vcrbum exsietene Patrcm Deum appellaret, veniens autem ad nosirae saluiis opus exse , .
, - quendum el servi formam sumens, Palreui vo<aret Domium. Aique baoc quidem differeniiam prae - , Clara dislinctione docuit ipse Dominus : Confiteor,
6*, .
Ihquiens In Evangeliis, libi, Pater, deinde subjiciens,
uomtnt ceeli et *. Ac quemadinoduin nos
,

Patris nomine Dominum appellanle$, naluralem ncui

, ,
7*7?. ** , C Beganras servitulem, eoinus enim ipsius opera.
ef $ fecit nos, non aulem ipsi nos *, sic quando
, *
Frtius servi formam suscipiens dicit Dominus crea*
, ,

vil me tnUiutn viarum suarum , nullus ausit
,
dtvrnitalis ejus seternitatero negare, nequfe in
odtav , principio Verbum esse, et omnia per ipsum fuis e
, ,
facta. Nam dicluni illud in libro Proverbiorum, u l
* , monui, non essentiam Verbi, scd bumanilalem
. /5, *
ejus significat. Cnm enim sc ad agendum creaiuni
, , &
commemoret, perspicuuin est, ipsuin nori esscniiaui
. , , ,
auam, sed curandse saluiis bumanae consiiim
,
indicare: quod quidem cssenlia poslcrius esu
,
Qux enim creaniur et liunl, ob id primum creau . , lur et fiunt, ut sint, deinde vim babem agendi ca
quai fuerint imperala. Hoc autem in omiiibus licel
, D perspicere. Adam enim crealus esl, non nl ageret,
6 ,
&ed primum ut essel bomo. Tum agendi mandatum
. " , accepit. Noe autem creaius esi, nou propier ar, * .
cain, Mid ul primum exsislerel, alque bomo essel.
.
Post enim jussus est arcam eiaidiiicare. E l mag ' .
nus ille Hoses primum bomo faclus est, deinde
,
populi dux constilutus. Alque ita sigillaiim potes
' . oinnia persequl. Quamobretn idem el bic licet cogi .
tare. Uoc et Spiriius anle signiiicans in Psaluiis

loculus est ad bunc modum, Et conttituUli eum

super opera manuum luarumQuod
e l de seipso
,
Doiuinus indicans, Ego, inquit, corutitutus lum Rex

ab eo tuper Sion montem tanclum ejui .

Quemad!

Prov. , 23.
Pal. , 6.

H^br. , 5.

L-ac. , 21.

Psai. xcxix, 5.

Prov. v i u , 12.

*Prrt. v m , 7.

391

ZIGABRtff

inoduin enim euin nionli SioR illuxit form corpo- *

"****
rea, non lunc initiuin suinpsit, eed cum eeeel V*r- ,
bum DeL, et Rex sempilernus, dignalus est in be- , ,

minis forina regoum suuin et moniem Sion U , ,
lustrarc, ul et eas qui lunc eranl, et nosapeccali
\
dominatu liberarel : iia super opera conslilulus,
Don iis quae uondum csbenl, eed jatn exsistentibu*, ,
ei regentis ac moderaniis opera
indigeiiiibus , : ,
' , \
praefeclus esL Decebal enim, ui aliud, quam ipsa
. " ,
opera exsislens, imo vero ipsorum operum aucter
exsistens et procreaJor, eaque iit se propler nos ,
crealos renovanda susoipiens, omnia in se recra- , 5
.
ret. Nain caiu dixisset, creavit, slaiim causana
,

adjecit, opera commemoians, ut se creatum
, , .
ad agendum
dictns,
se
ideo
factum
bomiuein

-,
_ostenderet, ut ea renovaret. Hic auiem esl divinae , Scripiure iuoe, ui cumde cameper Yerbtnn assum- . . "

pia lucBtioiiein facii, causam, cur eaai aseuaipseril,
adjungai; a i ctmi aut de sua diviniuie Yerbum , , '
loqullur, aui minisiri ejus nunliant, sitnplki ei *
soluta oratione, el nullain causain afferenie deda- , ,
, , ranl. Palris finim esi splciidor, ei qiiemadinodum
.
Paler propler nullam causam est, sic nulla spleudoris causa esi requiieitda. Uuamobrem cum ecri- . " ^
plum sil :ln principio eral Verbum, ei Verbum erai ,
apud Deum, et Deu$ erat Verbum, non esl addiium . ijv
propler quid. At cum legis : Verbum earo factum , , b
esi, tunc et eausam audis propier quam, neiupe, El , , .. *(
habilavti in nabis. Rursum Aposlolua dicens, Qui , , *
cum in forma Dei e$set, non addit causam, at cum C , , * hv .
,
d i c i i : Serviformam accepil, tuuc eam subjicil,Hm<liavit, inquiens, semetipsum usgue ad mortem, mor- , ,
tcm autem crucit
Idcirco eniin el factum eet . ,
caro, el servi formam assumpsit. E l ipse Domi- xslvuurev ,
. ,
nus mulu parabolarum involucris legit, | de
.
se aulcm toquens aperie dicit : Ego in Palre, et
Pater in me * ; c t : Ego et Paterunum a x m i u ; e t : * ,
, ,
Qui vidii me vidit Palrem ; et : Ego sum lux mn * ,
'
di ; e i : Ego tum verilas . Nec aiiigulis dictis cau, ,
&ain adjungit, ne posterior illis quorum causa fuit,
, )
es*e videaiur. Necesse enim est, ut causa prae< edal
id, quod nisi propter ipsam,non fuissci faclum. Pau, ' ,
lus quidcin scgregatus in Evangeliuin, quod anie
, ,
promiserat Doniinus per propbelas, babebat EvanX*ptv x * i .
,
gelium ante se, cujus Evangelii minisler esi factus,
,
et Joannes dcleclus, ut prairet ante Dominum, an ,
le se Dominum babuit. Dominus vero, qui nullam
, .
babel ame se caueam, ut Verbura s i i , nisi quod

Patris esi Filiue, et unigenila saptciuia, quando
fil bomo, tunc aflert causam, propier quam esl , .
carnem gesialurus. Anlequam eniin boiuo fiat, ,
precedit bominuni ulililas, sine qua carncm non , , ^
, ,
induissel. Quae aulem fuerii causa, proplcr quam
, ' .
factus esl bomo, declaral ipss : Detcendi, inquiens,
de ccelo, non ul facerem voluntatem meam sed -
, .
tuntalem eju$ qui mUit me, ul omne quod dedil
mihi Pater, twn perdam ex , $ed suscitem illud in , * , / ^

* Pbilipp. , 6-8.

' Joan. , 4.

* Joau. , 50

Joau, , 9.

Joan. !, lim

ioan. xiv, 6

393

PANOPLIA DOGMATICA. -

-
, ,

,
* ,

.
, 71,
,
$ ,

.
- ,

.
)*
,
\

,

.

, # .
,
, ,
>.
.
; ,
. ,
^ ; '

, ,

,

. * ,
, ,
. "

. X I .

394

novisiimo die. Ha>c esi enim vvlhnias Patrh meu

til omnis qui videt Filium. et credit in eurn, Habeal
vitam eetemam, et eg<> suscitem eum in noviuimo
die ' . E t r u r s u m : Ego, inquit, tux in mundum, ut omnit qui ctedil in von maneat in tenebrisEl
rursum in Evangelio Joannis : Ego,
inquit, ad hoe natus tum ad hoc veni, ut te$iimonium perhibeam verilati . Joannes antcm scripsit : Propterca apparuit Filius Dei, ut dissolvat
opera diaboli V Ut tesiimonium igilur perhiberet,
et morlem pro nobis subiret, et solveret opcra
diaboli', venit Servator. Haec est causa adventus
ejus in carne. Resurrectio eniui non fuisset, nihi
fuisset niors, nec mors, riisi corpus mortale suscepisset. ld ab ipso didicerat Apostolus, proplerea
d i x i l : Qttoniam pueri parlicipes erantcarnii et $anguiniB, et ip*e timiliter carnis et sanguinis parti
ceps (acius %1, ut deitrueret euin qui
habebat mortit imperium, id est, diabolum .
Quodsi propter nos, uon aulem proplerse crealur,
ipse crealus non est, sed carnen nostram creatam
indulus hacc dicit. Quemaduaodum enim infirmitates nostras suscipiens, dicitur ipse infirmus, cum
tamcn inOrmus et imbecillus non sit, quippe qu*
virtus est Dei, et peccatum pro nobis faclus esl, et
maledictum, cum lamen ipse non peccaverit, scd
peccata elmalediriionesnoslrasipse lulerit, sic non
in seipsocreansdicit: Dominuicreavit mi,cum lamen
ipse creatus non sit.
t

, ,
, , , , '
,
&
, .
.
Q
eodetn iibro.
,
Si natura atque essentia Verbum essei res pro ,
creaia, et inler rem procrealam et Filium uibil

, '
inleresset, non addidisset illud : Gignit m i ; e e d e i
,
fuisset saiis dixisse : Creavtt me. Siquidem baec
"
vox eliam gignendi signiiicaiionem contineret.
,
Nuncauteui cuui dixerit : Creavit me iniiium viarum
, , ,
tuarutn ad sua, addit : Gignit . Neque id
,
shnpliciler, sed ad uiuuiendam voceui illam : Crea

vit, boc veluii vinculuin subneclit : Ante $

. $ cotles gignit . Hoc enim : Gignit , cum illo,
,
Creavii , conjuncle prolalam banc habcl signifi ,
, cationem, ut el Creavit, propier aliquid dictum s i l ,
/ .
ei Gignit, anteccdalillud : Creavit. Qucmadmodum
, ,
enim si dixissel, Gignii me : deinde subjecisset :
, - ^ Anie omnes colles creavit me. inielligeremus omni
,

no, hoc Cnavit, illi, Gignil, anlecedere; sic cum
, ,

dixeril prius, Cteavil, deinde adjunxerit : Ante
, omnei colles gignit , boc Gignit, illi Creavit prae .
eedere necessario demonslralur, Nam cum dical :
,
Anie omnes gignit , sigiiifical se aliud essequam
* - omnes sint. Alcum dicit : Creavit , subjiciu / m , ,

tium viarum suarum. Quod illi : Gignil me, non
, .
est adjunciuin, sed poiius addiium e s l : omneu
1

Joao. , 38-40.

Joan. xit, 40

PiTRoty. ( i u . C X X X .

Jan.

xvin, 57

l Joan. , 8.

Ilcbr. n, 14.

13

395

3%

EUTflYMlI Z I G A B E M

Quol auiem ante omncs esl, non eet initiuiu om- , ,

nium ila ut ununi ex iilis sit, sed ab oronibus di
. ,
versuin. Quod si ab omnibusdiversum esl, in qui- \ , ,
bus et iniiium omnium inletligitur, perspicuum
. "
est ab omnibus rebus procreatis diversum eese. S i c -
ut enim hominesDfei Spiritum accipienles, per ip- * , ,
sura Spirilum Gunl Qlii Dei,sic Dei Verbum carnera
,
bomiuura induens el creari el fieri dicitur. In quo la- , .
inen primogenilus e nobis vocalur, c l esi. Quando- , ,
quidem omnibus bominibus propler Adaiui pecca-
liim daranalis, el pereumibus, caro illius, ulpote , , Verbi corpus eflecla, prima ex omnibus servata et
,
liberala esu Nos auiera deinceps uli corporis ejus . consorles servamur. Cum illo namquc corpore ei * .
dux nosler Dominus in regauni coelorum ingressus
,
cs., el 3d Palrem suu.n acce,lil, Ego
inquieos,
^

. ,
via, et oitium, tt per oporlei omues inhoire.
nal ,
.
ln eamdem senteniiam.

.
Quoniatn pererat prima illa per Adamum via,
' nee amplius in paradisum tendebamus, sed ad mor,
tem deQexeramus, audieramusque, Terra , el in
, , , terram revertcris ; idcirco clementissimum Dei
,
Verbum, volenie Palre, creatam carnem induit, ut

quam primus horoo, violaia lege, mone aflecerat,
,
eidem, sui corporis sanguine, viiam reddcrel
,
nobiique viam novam viventem per velumen, ut ait
,
Apostolus *, id est per carnem suani, innovarct.
, ,
Quod idcm alibi bis verbis significat : Si qua in
,, .
, Llimionova crealura, vetera tranmrunt, omnia n
- . *
t
*
r
nova facta sunt *. Si ' porro nova creatura facta cst, , , :
, ,
sanc intcr novas bas res creatas priniuin aliquem
.
esse oporluil : atqui merus bomo lanluminodo
, .
lerreslris, quales nos posl violaiam legem facii su" , .
nius, is esse non poteral. Namque in p ima crca ,
lione infideles facli sum homines, ac per eos prior
. via periil. Alio igilur opus erat qui el primam
,
renovaret, et novam faclatn conservarct. Iiaquc
.
non aliquis alius, sed Doniinus mira bcnigui, .
talc principium novae crcaiure crealur v i a ;
, '
unde jure merilo ait: Dominut creavit me princi , . pium viarum sttarum in opera sua \ ut non jam

secondum priorem illam vival bomo, sed ul exsi,

steoie jam principio novae crcalura:, Cbrislumquc

1

| >

E y u

>

cjus viarum principimn habentes, ipsum dcinceps D

v

sequamur dicenlem : Ego $um via . ld ipse bealus

docetAposloliisin Epislola ad Colossenses, dicens :
lpse est caput corporis Eccfaiat, qui ett prtncipium, primogenitut mortuit, ul silinomnibui
$ primatum lenens '.Cum eniin Salvator hac ralione
secundum carnem creatus s i l , eorumque qui recreanlur factus fuerit principium, ac nostrum babeat primilias, bumauam scilicct carnem quam
assunipsit; oonvenienier posl ipsum futurue crealur
populus, de quo ait David : Scribanlur hac in gntadonem alteram, et populus qui cnabitur, laudabit
Dominum *; et rursus psalmo vicesimo prinio,
1

Uenes. 111, 19.

Psal. c i , 19.

Hebr. , 20.

II Cor. , 17.

, ' .
,
.

,

,
. ,
,
, ,
* , ,

* Prov. , .

Joan. xrv, 6.

Coloss. 1, 18.

3C7

PANOPLIA DOGMATICA. -

. .

3 8

,

- Annunliabltur Domino yeneratio venlura, et annunpior. ' , tiabunt jttstitiam ejus populo qui nasceHtr, qnem
,
fecii Dominui . Nec cnim amplius audituri su ,
muf . Quacunque die comederilis ex eo morte mo . '
riemini * ; sed, Ubi sum ego, ei vos eritis : adeo
' ,
- ut jam dicere liceat : Ipsius enim factura sumus,
' " 8\ ,
. creati in operibus bonis *. Praelerea postquam
- , opus Dei, id csi homo, p^rfectas creatus, praeva ' \ .
ricatione inops effecius est, ct peccato morluus;
,
cura item dedeceret opus Dei imperfectum remn, ,
nere, imde flt ut omnes sancti psalmo centesimo
$ ,
irigesiroo septimo Deum hac de rc ila prccenlur, Domine, retribues pro me ; Domine, opera
,
manuum tuarum ne despicias : idcirco per *
fectum Dei Verbum, corpus imperfectum i n d u i l ;
, \ ,

- atquc in opera creari dicitnr, ut pro nobis debho

, ,
soluto, ea quae bomini decrant, per seipsnm exple* *; ret aique perficeret. Deeranlautem bomini iminor * ,
lalilasetvia ad paradisum. Hoc ipsum Salvalor bis
, .
verbis indicat : Ego te glorificati in terra: opus per~
- feci quod faciendum mihi dedisti*. Etiteruro : Opera
, , .
qum Pater mihi perjicxenda dedit : ipsa opera qn<e
, , Jacio, tatimomnm perhibent de mie . Opera porro
, ,

q u sibi Patrem perQcienda dedisfte declarat, ipsa

. "
iUa sont in quae crealar, nt in Proverbiis ait : Do , ,
mimti creuvit principium viarum tuaruni in
*
$ua. Nara idem est dicere, dedit mihi
, . " ,
opera, et, creavil Domintts in . Tunc enim
" .
quod opera iinperfecta e l muttla peccato facta fue
rant, creari eecundum corpas dicitur, ut illis per , , ,
feclis atque in integrum statura rcstitutis, Ecclc , , siam Patri exbiberet nen habntem maeulam, ut ait
, Apostolus, aui rxgam, ani aliquid kujutmodi, ted m
, , ^ ,
sit saneta xmmacuUta . \ In ilto ergo perlcctum
' . ,
est.hominiim genus, qnaleque initio factuin fueral
,
v l potius ampliore cum gralia restitulum aiqtie
,
reparatom est. Siquidem ex mortuis excitaii, mor. ,
tem non amplius perlimescimus, sed in Christo
, *
semper incoelis sumus regnaturi. Quod ideo coase. ,
quiniur, quod ipsum Dei Yerbam proprium atque
, ,
cx parie genitum carnem induit factusque bomo
. ,
est. Nam si creatam cum haberei naturam, facfus
, ,
postea fuisfiet bomo, idcm proiecto quod antca

, . ^ mansisscl hominumgenus, neqiiecum Deo conjunctumfuisset.

Qui
enim res facta per rem factam
; *
*
^
cum Creatore conjungi possei? A u l quid auxibi
' ,
simUibus posseldari a similibus, cum ipsa eodem
; ,
auxilio indigeant? Qni vcro, si Verbum res creaia
,
esst'1, possel Dei sentenliam abrogare, peccatum , ,
que
dimittere, cum hoc Dei proprium esse ecripse , ;
, ,
, rint prophetae ? Nam, Quis, Dtus, timilis , qui
aufers peccala, el traniccndit iniquitate$ * ? Siqui ; ,
fijr . dem Oeus d i x i t : e$,ei trt ierram reveriern
eaque causa est cur bomines facli mortales fucrint:

quoinodo aenlenliam hanc possent res facte
; ,
solvere ? Verum ipse solvii Dominus, ut idem ipse
* 6 ,
, , - a i t : Ni$i FUhu vo* Uberaveril , v e r e q e oslcndil
u

4.

Paal. , 52.
Genes. n . 17. * Joan. , .
Joan. , 36. Ephes. , 27. Mich. , 18.

1 0

Ephcs. , 10.
Gen. 111,29.

11
1 1

Psal.cxxxvn, 8.
8. Joan. x v n ,
Psal.cxxxvn,
Joan. v i u , 36.

c99
E U T H Y M I l ZIGABENI
400
Filius liberator sc ncccreatum nec iacium esse,A , , \
aed natura Patris, qui sententiam iJlam inilio lu- ,
lerat, solusque peccata condonat, proprimn esse .
Verburo et iroaginem. Gum enim in Verbo dictura
. ,
fueril, Terra es et tn terram reverteris, valde con- * \
gruentcr per idem ipsum Yerbura alque in ipso .
liberias et solulio damnationis facla est.
' , \ ,
Atqui , inquiunt , etiarasi Salvator creatus
essel, poterat Deus tantummodo dicere, aique ita ,
* \
sulvere maledictionem. At simili modo ipsis ila
occurri possit: Etiam sine ullo ejus adventu pote- ' ,
.
rat Deus tantummodo dicere, atque ita solvere maledictionem. Veruin allendere oportct quid eit ho-
\
luinibus uliie, non autem quid in omnibus possit
Deus. Naraque eliara anle Noe arcaro, homines qui & \
peccaveranl poteral iiiierimere: laraen id DonnUi * post arcam fecil. Poteral quoque absque Moyse, . ,
soluinmodo dicere, populumque educere ex iEgypio:
al id per Moysem fieri conveniebat. Polerai-item . >

Deus populum sioe judicibus coneervare: verume *

re populi erat judiees pro tcmpore habere. Quin
etiam ipse Salvalor poteral ab iuitio advenire; vel ,
*

poslquam advenit, poteral non iradi Pilato: aUamen
, ,
in fine ueculorum advenil, et quse&itus dixit, Ego
sum . Quod enim iiie facit, id bominibue expedit, ;,
iiec aliter fieri decuii: quod autem et expedil et * ,
deeet, id ipse cural el providei Venil ilaque non ut . * , iili inimairaretur, sed ul ipse rainistrarei , c l no- , ' , fcis realiluerel salulem. Gerte tarootsi legem e c&lo
. *
.
. .!
:.!!. .

J
_ " \ .
_..

-t>_..
9
\
\ .9
V- . .

poierat
enuuliare,
vidii
laaien bomiuibus
conducere
eam e monte Siaa proferri: quod quidera fecit ut , ,
et Moyses pusset ascendcrc, e l illi, verba propius ,

audiendo, facilius credereot. Verumtauten quanta , .

cum raiioue id faclum foerit, ex bis.persptcere l i -
tei. Si Deua pro sua poteniia dixisact, solulaque * ,

esset inalediciio: apparuiseel quidem jubenlis po- icsias, lalisque facius fuisset boino qualis fuit Adam
, ,
auie peccalum, qui niinirum graliam exlriusccus
,
acciperct, nec eara corpori connexaui baberel. ,
Ewimvero cum istiusmodi essel Adain, in paradiso
est colloealus: imo vero forte pejor faclus c s l , ,

quippe qui peccare didicerii. Quod s i , cum Ulis . " ,
fuissct, contigisset quoque ul a aerperite decipcre ,
lur, Deum iterum jubere et malediclionem solvere D
opus fuisset, eoque ioodo millum finem consecuia
,
es6ct necessilas, bomincsque nihilominus rei man*
I , *
sisscul, ac peccalo serviissent. Iia aulcm sempcr
, ,
peccando, semper condonante opus babuissenl, ac
,
'
proinde nunquam fuisseut liberali, cum ex se toti
, sinl carnei, aique ob carnis uiurmilaiciu legi sem- .
per succurobaut.
1

Prseterea si Filkis ies creata esset, homo nibilomiims mortalis remanerei, utpote minime cum
Deo copulatus. Nec enim res aliqua creata res alias
crealas cum Deo polcst conjungere, cum ipsa conjungentera aliqaem quaeral. Neque pare abqua
creauc nalurae galutem ilii posaet afferre ,
cum
1

Joan. , 5.

Matlb. xx, 28.

,
,


, *
,
. "
,

401

PANOPLIA

DOGMATICA. . XI.

402

, - ipga salute quoque indigeat. Quod ne flerct, Dcus

sui ipsius Filium misit, qui creata carne assumpia
, * tv', faciue est fllius homtnie, ut quooiam omnes rei
,
essenl morlis, ille qui alius est ab oranibus, pro ,
, , * prium corpus pro omnibus morli offcrrcl, atque ita
, ; ( otnnibus veluti per tpsuni morluis, <l senteniiaad )
'
vorsutn nos lata compleretur (omnes enim iri
Chrislo morlui sunt), el omncs deinccps a peccate
,
et malcdiclione, quae ex eo sectila est, per ipsum
,
iiercnl liberi, vereque in perpe.iuum pcrroanercnt,
.
immortalitate et incorruplione, posiquam resurre , ,
xissent, induli. Namque poslquam Verbum carnem
' ' ;
induit, ul saepe dictuiu est, ab ea exslincius penitus
, - est serpentis morsus, ei quidquid mali exoriebatur
,
- ex carnis motibus, praecisum omniuo esl, ac deni , " que ipsa mors peccaii comes fuit simul inlcrempla,
, ut ipse Dominus bujusmodi verbis declarat:
hujus mundi, et nihil in invenii . : In

' , ,
, - hoc enim apparuit, uli scripsit Joannes, ut dissolvat
opera diaboli . His autem carne dissolutis, omnes
.
,
- proplcr carnis cognalionem liberali sumus, jamquc
, . - nos etiam cum Verbo copulati futmus. Porro cum
, - Dco conjuncli, non amplius in terra remanebimus,
sed, ut ipse dixil *, ubi ille erit, nos quoque eri ,
' , ,
mue.
.
9

.
,
;
,
, - C
,

,
.
,
,
, ,
.

,
.
^ , , D
* ,
,
,

' ,
.
,

.
, , ^ , ,
*
' ,
,
.
9

ioan. xiv, 50.

1 Joan. n i , 8.

Joan. xiv, 5.

In eumdem locum.
Si igilur sapientia ierram fuudavii, qui lieu
potesl ut i9 qui fundal, fundelur ? Verum ict
ctiam proverbii instar uiclum est, ejosque nobis
qugprenda signiOcaiio cst, ut cognoscamus Patrcm
sapientia creare el fundare lerram, ut firma el slabilis permancat : ipsam vero sapientiam noslri
causa esse fundalam, ut videlicet noslrae iiovae creationis et renovationis principium fieret et iuiiriamenlum. Hincnec eo in loco ait: Ame aevum Vtrbum vel Filiuro me fecit, ne quasi initiuin, quo
fleri crepisset, babere crederclur. Namque id anio
omnia quxrendum est, si nempe Filius ipse e s l ,
eaque de re Scripiune suDt prxcipue scrutandae. ld
enim cum inlerrogarenlur et ipsi apostoli, Pelrns
ila respondil: Tu es Chrislus, Fiiius Dei viventit V
Idcin vero et ipse paler Arianae baereeis in prtmis percunctatus e s l , Si Filius e$ . Hoc eiiim
verilalem et prsecipuum nostrae fidei fundamenlum
esse non ignorabat, e l , si ipse essei Filius, flnem
babituram esse diabolicnm lyrannidem : sin auteni
creatus csset, unum quoque cum esse ex Adae
postctis quem olim decepit, proindeque nihil boc
curaiulum cssc. Ea similiter de causa Judaei indigiabanmr, quod Dominus se Filium D e i , ei Deuin sui
proprium Pairem diceret. Nam si se unam e crealis rebus vel factum esse dixisset, nihil illos perturbassent hujusmodi verba, nec impia essc judicassent, utpote quibus non ialebal angelos olim ad
suos patres accessisse. Verum quia se Filium dioeb;il, id non rei creaUe, sed divinitaiis ac paterna
naiurie noiam cese perspicicbant.
Mat b. xvi, 16.

Matib. iv, 6 .

403

EUHIYMII

ZIGABENI

404

Par iiaque cral Arianos salleni suum irailari

',
,
palremdiabolum,quidqu6 reiesset inquirere, ita ut,
,
,
si dixiseet quidem, Verbum vel Filium mefundavil,
, : ,
idem sentirent atque nuncsentiunt: at si non lisec

. ,
ejus essenl verba, ea quoque quae nou essent non

comminiscerentur. Nec etiim d i x i l , Anle aevum
, , ,
Verbum vel Filiuui nie fundavil, sed tantum, fun, , davitme, ul nimirmn indicaret, quemadmodum

' .
jam observavi, non propler se, sed propter illos qui

super ipsum aedificanlnr, baec, proverbii instar,
ulum esse. Id optime inlolligebat Aposlolus cum
, .
ita scripsit : Fundamentum aliud nemo potest ponere, prceter id quod positum est quod e$t Jesus & ,
.

Chrislus. Unu$quisque auteni videat quomodo &n- ,
peradificet *. Porro necesse est ul (ale sil funda, .
mentum qualia sunl qnae super ipsum aedilicanlur,
. fj , ,
u i inter se possinl apte coiigruere. Aiqui ul Ver ; ,
*
lnira, lales, qualis
et ipse cst, qui sccum
*
conveniant babere non pulesl, quippe, cun> sil
,
.
unigenitus. A l faclus bomo siiniles babel, quorum
,
videlicet similem carnem assumpsil. llaque secun' ,
dum naluram bumanam fundalur, ut el nos lan

quam lapides preliosi super ipsum jediticari possi. " ,
mus , el templum efliciamur sancli Spirilus in no ' *
bis habilanlis. Cxtcrum ut ipse fundamenlum est,
,
,
nos auiem sumus qui super ipsuni aediGcamur : ila

eliatn idcm ipse vilis esl, nos aulem veluti paliui*
*
'

les cobaerentes, non quideni secundum divinitalis

naluram , nam boc fieri nequit, scd secunduni na
"
iiiram bumanam (nccessc enim est vilis similes
, <sse palmites), quia nos scilicct secundum caniein

similcs illius sunius. Quoniain vero baTelici nibil
. ,

nisi bumanuin sapiuiU, baud abs re fueril eos bu- , ,

mauis exemplis eodem ex loco deproiuplis confu- ,
lare. ltaque iton dixit, Fundaraenluin me fecil, ne ' .
inde eum rcm faclam esse alque orlus principium

'
,
babuisse suspicali bxrclici, impielatis slabilicndae
* ,
occasionem impudenter arriperenl; sed d i x i l : Fun . ,
davil . Porro quod fundaiur, lapidibus super
* ,
ipsum projoclis fundalur, quod quidem non quovie
,
'
modo perflcitur, sed cum lapis e monle translatus,
1

in imis terris collocatur. Nam quandiu lapis esl in D , ,

mouie, nondum positusest in fuudamentum. Gum
,
.
vero exigenie causa, iranslalus fuerit, et lerre
,
( ) *
profundo cooperlus, lunc si vox lapidi darelur, baec
, ,
Mique posset dicere: Qui me buc .translulit, nunc
,
* *
fundavil roc. Igilur ipse quoque Dominus, nonlunc
* . *
csse coepii, cum fundaius est (siquidem antea
, ,
eral Verbum), sed poslquam noslrum induit cor
pus , quod ex Maria descclum accepit, lunc d i x i i ,

,
Fundavit me : quod idim est ac si diceret : Me ,
, .
qui SIIIII Yerbum : terreno corpore cooperuil. Sic
enim iilc, qui noslra suscipil, nosiri causa fuudalur, ut nos, qui simile babemus corpus, carms
s:mililudinc in illo aplati c l colligali, in virum perfectum occurramus *, immortalcsque el incorrupli
maiieamus.
Nemo vero bis cliam ioquemii modis couturbcmr : Ante mum, e i , Priusquam ierram /ace1

I Cur. ?, , 10.

Epbes. , 13.

, \,\,

, , ,

405

PANOPLIA DOGMATICA. -

. X L

406

, et, ArHequam montes collocareniur . Ucctc
, , ,
cniin isla conjunxit com verbis, fundavil, cl crea . vii. Namque haee cjus secundum carnem dispcnsa , - tioncm spectant. Etenim gratia quae nobis a Salva , , - tore donata est, modo quidem apparuil, 4lt ait
\ Aposlolus *, exortaque estposlquam ipse advenii:
,
vcnim aniequam nos nasceremur , vcl potius anlc
\ mundi couslilulionem praeparaia fuit, cujus baec
. - causa et recta esl et admiranda. Deuin de nobis
, * . posterius dcliberare minime deeebat, ne res no stras ignorare videretur. Quocirca ctim nos rerum
, , universarum Deusper proprium Verbum crearet, et
, , , ea, quae ad nos perlinent, supra nos prospiceret,
, praenoscerelque nos poslquam boni facti fuissemus,
,
, JJ legem violaiuros, alque idcirco e paradiso expel
, * lendos : ille qui perhunianus et benignus est, in
, , , proprio Yerbo, per quod nos creavit,
nostra
, - salulis dispensalionem praparavit, u l videlicet,
, *
etiarasi contingeret ut a daemone circumvcnli cadc * - remus, ne morlui penitus remaneremus, sed ui
, , , redemptionem et salotem in Yerbo nobis prepara , iain habentes, revivisceremus et immoriales essc ,
mus, postquam ipse pro nobis principium viarum
. est creatus, et qoi creaiurae primogenJtus est, fra
* trum factus fuit primogenitus, et ipse, moriuorum
, , ,
p r i m i t o , revixit. Haec ipsa est beali apostoli Pauli
, ,
doctrina, qui illa Proverbiorum verba, oevum,
et, anUquam terrafierei,ita Epistola ad Timotbe

,
um intcrprelaiur * : Collabora tecundum
*
*
, Q virlutem, qui salvo$ no$ \\ vocavil voca ,

liohe sancla, non secundum opera nostra, sed se eundum proprium propositum el graliam , qnm nobis
,

data esl in Christo Jesu ante wterna tempora,

,
nunc apparuit per advenlum Salvatoris nonri Jetu
,
.
Chmii, qui mortem quidem destruxit, vilam autem
*
illuminavit. Et ad Ephesios : Benediclu* Deus et
, ~
Paler Domini nostri Jesu Ckristi, qui benedixil nobU

7
in omni bcnediclione spirituali, in ccttcsiibus, in

Christo Jesu, ticul elegil nos in ip$o anU mundi

constilulionem, ul eisemus sancii et immaculali in
*
conipectu ejus in charitau, qui prcedeslinavit nos in
,

D adoptwnem per Jesum Clirislmn inipsum *\
.
9

, , ,
, ;
, , ,

,
; , ',
, ,
,
*

,
;
, ,
1

Prov. viii, 23-25.

Ti(. , I I .

Quomodo ergo noe elegit antequam essemus,

iiisi, ut ipse dixil, in ipso fuissemus prasignaii ?
Qui vero lleri poluit, ut nos, priusquam homines
erearenlur, in adoptionem praidestinaverit, nisi
ipse Filius ante aevum fundalus esset, suscepla,
Dostri gralia , dispensalione ? Vel quomodo , iit
subjicit Aposiolus , sorte $umus $' *,
nisi ipse Domiuus ante sevum fundaius fuisset, ila
vt ipsi proposilum fueril omnem judicii adversum
nos lali sortem carne suscipere, quo nos deinceps
in ipso vivificaremur? Quomodaauicm et ante tempora saecularia graliam accepissemus, qni nondum
eramiis, nisi graiia fuisscl in Cbristo reposila quas

II Tiin. i , 8-10.

Epbes. i , 5-5.

ibid. I I .

407

E U J U Y M l l ZIGABENI

408

ad nos erai pervcntura ? Hinc illc In judicio, cum ;

unusquisque pro suis factis mercedeni est acceptu- , *
rus, dicel : Venile, benedicii Patris mei : ponidete ,
\ ^
paratum vobis regnum conuitulione mundi *.
.
Quomodo igitur, vel in quo antequam eseemus,
, f)
paratum est, nisi in Domino, qui ante aftvum eam
cvb causam fundatus est, ut nos super ipsum tan- , * *
quam aBdificali, vitae et gratiae quae ab illo orilur,
'
velut apti lapides, parlicipes essemus ? Ilaque jure
;
merilo Verbum in nostram veniens carnem, in
, \ ea^ue principium viarun in opera sua creatum,
:, ,
bac ralione, erat in ipso Patris volunlas, funda- ,
lur, sicuti commemoratuin est, aiue aevum, et
, ,
aiitequam terra fieret, et montes collocarenlur,
, \ , \
fonie.-que scalurireni*, ne scilicel, cum lerra. . " , \ , \
montcs, rerumque appareniium figurje in fine pra?.- , *
setilis sevi praetenerinl, nos, siinililer, ut illa, ve, \ ,
luFtale conflceremur; sed polius ut etiam postea

\ivere valererous, ulpote qui nobis anle res illas
* \ .
praparalam in ipso Verbo babeamus secundum
eleclionem viiam et bencdictionem spiritualem. ,
.
Sic enim viiam minime fluxam licebil consequi,
,
conslanterque in Chmto vivemus, quoniam anle
\ .
illa omnia vita nostra in Christo Jesu fundaU et

parata fueril. Ncc fniui in alio quam in Domino
, * qui est anie sacula, et per quem fa< ta sunl saecu, * , \
l a , vitam noslram fundari par erai, ut, cuni illa
( .
in ipso veluli essel, nos eliam scierna vitse bxredcs
f

eeee posseinus.
Eju$demexlibrolerlioin Arianos, in ea verba ; \Ego
etPater unum sumus .
<
lllam deinde senteni ani Domini carpere eoeperunl :
Ego tit , Pater in me*. Quoinodo potesl, inquiunt, bic i n i l b e s s e , aulilleab boc comprebendi ?
Quomodo poiesl Patcr, qui major est, in Filio, qui
luinorest, inesse Scilicel mirum est, Filiuro in
Paire ease, cum de nobis eliam scriplura sti : In
pso vivimus, movemur sumut . Merilo tamen
boc illis accidit, pro prava ipsorum mente, quippe
qtti Deum easecorpus exisiiment, nec qui sit verus
Paier, aul verusf Jius,aut lux invisibilis, aul splendor;*temits ipsius invisibilis, autessenlia incorpnrea
et formaincorporea, elimago ipsius, animadvertant.
Non cnim,ut illi opinantur, quia diclutn est : Ego
tn Patre, ei Pater tn me, ila commeant inter se, ul
videnms contingcre, cum vasa inania vicissim, unum
ex alio replenlur. UtFilius id quod in Patre vacuum
est, el Palcr id quod in Filio vicissim est vacuum,
impleal, el neuier eorum plenus, atque perfeclus
sit. Hoc enim esl corporum proprium. Quapropter
haec vel dicerescelus esi impictatis plcnum. Plcnus
^niin atque perfeclus est Pater. Fil\us Diviniialis
*?st pleniludo. Noque Deus, ui vasa, si in illis essct,
4'onfirniaret, eodcm modo confirmal Filium. Filius
enim est Palris virlus et sapieniia . Ac res quideui
procrealae, quatcnus parlicipes illius sunt, spirilu
eanctae iiunl.ipse autcin Filius non particeps, sed
v

,
.
" , ,
, ,
; "
;
, ^ ;
,
,
. ; , 6,
, : , \
, ^ , \
,
, \ , \ .
\
, ,
,
,
,
\ . .
.
\ ,
. '
-. ; ,
\ \
\ . * Ilebr. i , 2. * Joan. , 50.
Joan. , 10. Act. xvn, 28
f

1
v

Maiib. xxv, 54
i , 2S.

COT

Prov. vm, 23 i 3 .

409

P A N O P L I A DOGMATICA. . Xi.

4M

, - propriura esl Pairis gcrnien. Quamobrem cum dixisset : Ego et Pater unum sumus, merilo subjecit:
; ,
EgoinPatre, et Paterinme. U l illis verbis eamdeni
. \
, divinitatis raiionem, his conjiinctionem essenlias
, , declararet. Unum enim dixit, non ul iiiiuni in duas
, parles secetur, quae nonnisi ununi sint, neque ut
unum bis nominctur; neque u l unum luodo Paler
. ,
sit, modo Filius ejus fiat. Sic cnim Sabellius scniiens
, ,
, judicalus est haTeticus. Sed ila duo sunt, ut Paier
, * quideni sil Paler, non auiei idem Filius. E l Fitius,
, non autem idem Paler. Nalura vero una est, quia
, , genilus non eet geniiori dissimilis. Est enim imago
ejos. E l oninia, quaePatris sunl, sunl eiiam F i l i i .
'* , ,
. , Quapropler Filius non est alius Deus. Neque enim
. , exlrinsocus fuit excogitalus, quaquidem exlcrna,et
peregrina, el aPalre aliena divinilale niulti omnino
sunt. Quamvis enim aliud sit qualenus genilus esl
, : ,
\ \, Filius, ideiu Uiuen est, quatenus Deus. Et unum
. sunlFilius el Pater, quoiiiam, uldiximtis, una propria
, \ eadcmquenalura, el diviiiiiasesl. Siquidem elsplcn , dor lux est noo sole pusleriore, neque luce diversus
a sole, neque pariiceps iilius sedproprium gernien.
* , ,
, Qnod quidera germen omniii > lux est, neque lucem
duplicem sed cum duo sint, sol et splendor, unam
, ,
tamen c solo lucem dixeris, aplendore illustrantem
, ' .
omnia. Sicel Filii divinitasPatris est, ideoquedividi
,
, , non poiest. Sic unus esl Deus, et non est alius praeter bunc. Uaque cum unutn sint, el una sil eoruin
, ,
diviuitas, quae dicunlur de Filio, eadem dicunturde
.
Palrc excepio, quod Paler bic, F.lius iile duntaxnl
. " ,
dicitur: Omnia enim, inquil ipse Filius, quce Pater
, .
Jam qui audit ea quae Pairis sunt,
, , habet, mea sunt
de Filiodici, vidcbil et ipsePatrem in Filio. E l c u m
,
, , intelliget ca q u * de Filio dicuutur, de Palre elhm
:,
. dici, Filium in Patre spectabil. Iu Filio eniin ceruilur divinitaa Palrts. Hoc auiem regiaeiiiiaginis exeui * plo facilius intelligi poierit. In imagine enira esi
.
* species, elforma regis. Et in ipso rege species imaginie
. esl. Conslansenimest in imagineregis simiiiludo. Ut
. qui coniemplatur imaginem, in ipsa regem agno - scal et videat. Et rursum qui regem aspicit, eum
esse, agnoscat, qui in imagine ceraebalur. Quam .
obrem ob cerlam et nihil differentem similitudinem
'
ei qui persp cla imagine voluerit regcm inlueri.
.
:, ^ imagine poieril Lla dicere : Egoet rex unum suinus.
,
Ego onim in Ulo suin, el ille in me. E l quod cernis iu
, me, idem in eo conspicies, el quod iu illo conspicis,
.
idem cernes iu uie. Qui ergo adorat imaginem, in ipsa

regem adorai. Nam ejus efligicset forina imago est.
, *
Quoniam igilurFilius est imago Palris, intelligiuius
. , , necessario divinilalem el proprieuicm Pairis esse
, . essenliainFilii. Atque boc illudestquod eaverba signi , . flcant:' Qui cum in forma Dei esset*. Porro divinitatis
forraanon ex Palreest, sed divinilatis Palrisplcnitudo
, ,
estessentia F i l i i , etYerbum Deii3 esi Filius. Quam .
obrena aequalis exaislens non rapinam arbiiratut
, , ,
etl, $e pqualem Deo. E l quia Filii divinitas ct
,
species non alius, nisi Palris esi, idco d i x i t : Eqo
1

Joan. , .

Pbiiipp , 6.

411
E U T H Y M I I ZIGABENJ
in Patre sttm. Sic l)*u% orat in Christo muudum re- * * ir .
conciiiam sibi . Proprium enim Patris essenti
,
Filius esi, in qao muudus Deo reconcilialur. Sic

quaa Filius agii, Patris sunt opera. Sic qui Filium
. \ .
videi, Pairem videl. In paleraa enim divirvlate F i ,
lius est ei speclatur. Et paterna quae in ipso spe. > \
cies est. in eo Palrem ostendit, et sic est Paicr in
,
Filio. propiietasatque divinilas exPatre in Filio
, .
sic ostendil Filiuin in Palre, ul ab eo separari non
, .
possit. Qui vero audii, et videi ea quae dicunlur
,
de Patre, de Filio item dici, non quod per graliain
^ . ;
sit eorum particeps, alque ila habeat illa insita in
, ; .
essentia sua, sed quod ipsius Filii essentia sil pro' ,
priuai essentiae patcrnae germen is, quemadmodura
. $
anle dixi, prseclare inlclligit dictum illud : Ego in
. ,
Paire, et Paterin me; et iilud : Ego et Pater unum .
iumut. Esl enim Filius, quaiis Paier, quoiiiam om- . 6
nia, quas Palris sunt, habet. Quare simul etiam cuiu
.
Patre significalur. Nullus enim, nisi filius exsislat,
,
. ,
pairem appellarii. Nam qui Deum effectorein dicit,
,
non ea lonlinuo quae facla suat, o&lendil. Est eniui
, , eflVctor, et opifex eliam antequam illasint. At qui
, *
Patrem dicit, stalim signiflcal et essenliaiii F i l i i .
, ,
Quare qui credit in Filiuro, eliam in Palrern credit.
Credil enim in Patris essentiae proprietaiem. Alque ,
6
ita una esl fides in unum Deum.Et qui adorat, et , *
colit Filiuni, in Fiiio Patrein eliam adorai et colit. . " , ,
Una eiiim est divinitas,el idcircounus esl bonor,et ,
. ,
una adoratio in Filio, et per Filiuin exbibetur Patri.
Etqui sicaJorant, uuum adorat Deum. Unus enim Q .
. "
Deus e,st, et non est alius praelcr ipsum. Et verba iila:
Ego $um, et prcpler me non est alius Deu$ ; e l : Ego .
primus ' ; et : Ego post hcec , recle dicuntur. Deus
.
e n m unus, el solus, et primus est. Nec lollunt
.
Filium ha?c verba. Absit! E s l enim et ipee Filius in
. ,
uno, et solo, et primo. Ut qui unius, et solius, et
, $
primi solus esi Verbura, et sapientia, et splendor.
. ,
Non tgiltfr ut lollatur Filius, baec dicta sunt, sed ut
, ,
osiendalur, non esse allum, qualis est Paier, ei
.
quale est Yrrbuin. Elenini, qtioniam q i i falsoa
. , ;
alorantdeos, a veroDeo deciscunl, Deus qui beni . ,
gnus est, el homines curat, revocans et avertens
>
jcos aberrore; Ego, inquit, Deu$$olu$; et: Egosum,

.
fit pratter me non ett Deus, et alja ejusmodi. Quas

,
.
quidem omnia loquitur, ut ea quae noii suul, expel- D
Jat, el omnes boinines ad se convertat. Ac quetnad- ,
, , ,
modum si quis cum dies essel, ei sol illucesceret,
, ,
lignum simpliciler pingerel, nec ulla lucis habiia
, * ,
raiione diceret, picluram illam esse lucis causam,
' ,
8ol autem re perspecla clamarel: Ego, inquiens,

, .
Min lux diei, nec aliud ulluw est diei lumen praeler

jneum, si sul ila loqueretur, non eo spectaret, ut
, ,
Bpleudorem suum, eed ut errorem et siuiiitiam
, illius, qui ligni speciem depinxisset, excluderct,
, , ,
h\c Deus : Ego, inquit, $um; et : Ego Deussotus, et
\ ,

non e$t alius prmter tne, ut bomines a falsis deis
(5, ,
to'end.8 averteret et avocaret, et ad se verum
1

I! Cur. , 19.

Isa. XLIV, 6.

ibid.

ibid.

413

PANOPLIA DOGMATICA. . XI.

414

. , - Dcum cognoseeudum et adoraodum adducerei.

, , ,
Verura b c isli rursum nugie quibusdam suis in
,
oofilroversiam vocant. Et Pairem aique Filium, non
,
quemadmodum Eccleaia praedicai, sed 111 ipsi voluni,
*
UBum esse contenduni. Quoniain enim, quae Pater
vuU,ea vuli etiam Filius, necconsiliiset judicits ejus
,
adveiaatur, sed in omnibus cum ipso cmvenii, ea,
demque decrela, et conaentaneam alque congruen,
lem doclrinae Pairis ralionera docel, inde fit, i n , *
, quiunl, ul Paier et Filius unum sinl. Hxc non
aolum dicere, sed scribere quidam ausi suni, quibus
\ ,
niliil magis absurduui, aut a ralione alienum dici
,
polesl. Nam si propter hanc causam Paler et Filiua
.
unum suiu, et si Filius boc modo Patri similis est,

vide, ne qui nobis superiores suni, Angeli, ei Prin \ ,
, ; , * - cipalua, et Poleslales, ei Tbroni et Oominaliones
\ . , siiit, ut ille, filii, et de bis iiem dici | ossil, Ipsi et
, , Paier unum suul, et bnusquisque eoniiu imago el
vcrbum eei Pairis. Nam q u vull Dcus, et ip*i
, '
'-, , \ - Yulunt, nec senleiiiiis, nec judiciis difftrunl, sd
, \ omnibus in rebus suo oblemperanl effeclori. Nou
, eiiim iu gloria uiansiasfiil sua, nisi ea quae Pater
. , - vull el ipsi vdlem. ISon enim in eos qui paruerunl,
, -.. seJ in eum qui lomumax fuil, diclumest : Quo ; modo etcidii cxlo lucifer, qui mane oriebaiur *. Si
, bxc ila babenl, cur eolus Fiiiug unigeuiius, ei
, \ , Verbum, el sapienlia e*l? A u l cur, tuin lain inulli
\, " , , aiiit Patri similea, solus hic imago est? Quin etiam
, ; , ex bominibus mulli Palri aimiles invenicnlur, ut
, \ , , marlyres, ul propbeiae, utaposioli, ul patriarcbs,
eiiam ftempore cSeivaioris
niaudaium
.
. .
11..1: boc
.
. ~
.
\_ _ : ,
. __ ,
\. Mulli
obacrvaniea misericordea exslilerunl, ul Palcr, qui
\ . " ,
\ , , esl i n coclis. Observanles el iilud : Ettote imitalo , * res Dei,sicul fiiii cliarmimi, et ambulate in ddeclio-. , ne, sicul el Christu* diiexitnos *. Et Pauli fuerunl
imitatores mulli, aicul til ille Cbrisli. Auauieu
, . , eorum uullug noque Yerbum, nec unigenilus Fibu*
nec imago esl. Neque illoruiu ullua auRusesl dicere :
Ego et Pater unum sumus; aut, Eyo in Paire, et
, ;
Pater
in me. Sed dc bis oumibus diclum esl : Quit
, , ,
similis
tibi in din, Domine ? Aut quis comparabilur
; " ; .
tibi in filii* Dei *. De ipso auiem, solus iuiago vera
; \
, - el naluralig esl PalrU. Licet enim ad iinaginem
facti aiinus ei iroago el gloria ilei voceoiur, noii
, \ ,
r

, D lauieri propler uoe, sed propler inhabilaute.u ia

nobis iniaguiciii, et veraai gloriam Dei, quae Dei
Verbum esi, quod propter nos facturo est caro,
bu>us nominib gruliain aciepimus. Neies^e auiem
est, ut biiiiilitudo el unitas ad ipsaro Filii easenl am
ducat. Quod nisi fial, nibil ainplius, quam r< a
procreaiae, ut diclum esl, habere videbitur, nequ;
Palri eritsimilis, sed similiserit decrciorum Patiis,
a Pairc auiem differt, quia Paler quidem esl Paler,
decrela autein e.i doctrina sunt Patris. Quare si
quanlum ad inslitula doctrinainqu; perlinel similis
esl Palri Filius, sequilur, ul noroine lanluro Pater
eii, Filius auiem non modo vera, et certa Pairia

\ \ ,
,
, *

, , . 1\
\ \,
, \ ,
, , ,

, ,
. ,
, ;
1

1 a. , 12.

Epbee. , 1, 2.

Psal. LXXXVIII, 7.

415

EUTUYMIl ZIGABENI

416

imago non sit, eed ne proprielalem quidem aul ; , ,

similitudinem Palris ullain habere videatur. Qua . E i *
enim illi, si comniuiabilis esl, cum Palre simtli- , , ,
tudo? Et Paulus docebat eoruin similia, quae docue- * ,
rai Servaior, nec (amen ei sirailis erai essoniia. , ,
Ejusmodi sunl islorum n u g . A l Filius el Pater , * ;
, ,
c unum sunt, ut Filiuin cum Patre, et splcndorem
cum sole uuuin esse cognoacimus. Ex quo fil. ut '
agenlc Filio Pater agal, et venienle Filio atf san- . ,
ctos, Paier in Filia venial. Imagine euim cernitur ,
Pater, et in splendoie ltix est. Quaproptcr, ul paulo , ,
,
.ante diximus, Patre graliam et pacem largiente,
eam largitur Filius, ut Paulus in omnibus Epislolis . , ,
.
suis signilical : Gralla vobh, inquiens, et pax

Deo Patre noiiro et Domino J-em Christo \ Una
enim et eadem est gratia a Palre in Filio, ut una & , *
, ,
lux est solis el splendoris. Rursum ad Thessaloni ,
censcs scribens, precaiur : lpse, inquiens, Ueus
.
nosler, et Dominus noster Jesus Chrisiut dirigat
viam noitram ad vo$ *. In quo quidem loco anim- ; , *
adverlendum eel, ipgum non diccre : Diriganl,
. *
sed, Dirigat, ut non lanquam a duobus duplicem
graiiaro, sed ul ab uno gratiam unam dari de- , ,
,
monstrel. Quoniam Pater illam per Filium dat.
. ^
Quae plane res Patris el Filii indical unitalem.
, , ,
. , .
, , , ,
,
, . , :
, . *

, . ,
, * , ,
, *
Jt . .
libro.
G

.
Bealus Joannes brevius et perfectine quam noe,
<
borum verborum sensutn explanabit, et cohibebit
Arianos, ne amplius se tales, qualts est F i l i u s ,
, '
opinemur. Alioqain ipei quoque illud
au ,
d i e n l : T u es bomo, et non Deu. Et noli, cum
*
panper sis, te cum diviie uli aequalem compara- ,
.
re. Sic igitur Joannes ecribil: ln hoe cognouimM,
quod in ipto manemus ipse in nobis, quoniam ,

,
Spiriiu suo nobis . Uuare propter graliam Spi- , .
ritus oobis iinpertilam, et nos in ipso maiiemue et

ipse in nobis. Et quoniam Spiritus Dei est, eo in
, .
nobig exsisienle, nos item qui illum habemus, in
,
Deo esse exisiimamnr. Et sic esl Deus in nobis,
,
non utest Filiusin Patre.Non enim Filius pariiceps
, .
Spiritus, ut per illum in Patre sit, neque ipse Spi- D ,
rilum accipit, scd Ulum potius omnibus dilargilur.
.
Nec Spirilus conjungii Verbum cum Paire, sed ipse ,
poiiue a Yerbo id accipit. Et Filius quidem in Patre
, ,
est, ul Yerbum proprium, et splendor ipsius. Nos ,
auiein sine Spirilu, ui peregrini et alieni, longc
,
absumus a Deo, Spiritus aulem communiooe cum
.
1

1 Cor. i , 5 c l alibi passiiix,

* I Tbcss. u i , 11.

* I Joan. , 13.

417

PANOPLIA DOGMATICA. -

. .

418

, ; \ - divinilale copularaur : ul quod simtil iu Patre, !d

, ,
non ipsi nobis, sed Spiriioi in nobis exsistenli etin
\ ,
nobis nianenti acceplum referamus. At cum Joanncs
. "
idem dicai : Qui confitetur Jesum esse FUiumDei,
,
Deut in ipso marut, ipse in Deo , quapnam simili ,
tudo, aul tfqualitas nobis cum Filio ? Nonne Ariani
, .
undique, el a Joanne polissimum confutali tndem
,
animadvenuiil aliter esse Filium \n Patre, el aliicr
, nos in ipso, eineque nos unquam uf Verbum fore,
, , ,
neque Yerbum ut nos ? Nisi, ut eorum mos est, nunc
;
etiam audeant dicere communione Spiritus, el vir ,
tuiis progressu Filium etiaui ipsum in Palre esse.
,
Quod quidem in primis impiuui csl vvl cogiare. si
, ;
quidem ipse, ul dictum est, Spir.tum tribuil.et quod
,
habet Spirilus id ab eo habet. Quamobrcm imii
, Scrvator de nobis dicit : Sicul tu, Paier, in me, tt
\ ,
ego in te, ip$i innobis sint *, non Obleiidile.un~
,
dem nos cmn ipsis eesenliam babere. Sed Patrem
.
orai.quemadmodumJoannes tcribii, ut credeniibus
, . ,
Spiritum per se largialur, pcr quem in Deo (sse, et
, ,
ideirco cum ipso conjungi videamur. Etcnim quia
, .
Yerbum est io Patre et 'Spirilus ex Yerbo datur,
, , ,
v u l l ul Spiritum accipiamus, ul posleaquam acce , ,
perioius, habentcs Spirltum Verbi in Paire exsislcn
lis, videamur et nos per Spiritum esse onuni in
, ,
Yerbo, et per Yerbum in Patre. Illudautem, sicul
, *
tiot nihtl aliud significat, nisi ut ea gratia Spir.ius
,
in discipulos distributa nunquam excidai, iiunquaiu
, \ . adimalur. Id quod Aposlolus novit, cum dicoret :
, Q Qttis nos separabit charitate Dei ? Nunquam cnim
, ,
poenilel Deuro munera sua largiium esse, el vocatio, ,
nis graiiam Iribuisse. Spirilus enim est, qui in Deo
,
exsistit, non aaiem nos per nos. E l quemadmodum
,
filii et dii efficimur ob Yerbum qiiod m nobis est, sic
* . ,
per Spiritum in nobis exsisienlem, qui esl in Yerbo,
,
quod esl in Patre, anuro in Filio ct Palre erimus et

esseexistimabimur. Quandoigiiuraliquis per p-cca
tum aliquod excidil a Spiiitu, is non eet autpliu* in

; Deo,quandoquidem ab eo recessii Spirilus sauctus et
, \ consolator, sed erit in illo cui seipsum peccando
. gubjecit. Queroadmodum Sauli coniigil,a qaoreces , ' . sit Spiritus Dci, el vexabal eum spiriliis mahis.
-, - , , ,
. , 6
, * ' ,
, . *
, .
,
D
Ex eodctn libro.

Qui fleri potest, inquit, u l Filius sit nalura ex
* *
Palre, vel Patri secundum naluram similis, cum
ipse d i c a l : Dala est milix omms potettas ; et:
; * ,
PaUr netninem judicat, $ed omne judicium dedit
;
Filio e l , Pater diligit Filium et omnia Iradidit
,
in manu $. t iterum : Omnia tnihi iradiia
;
sunt Valre meo : et rureus : Omni quod dedii
; mihi Pater, ad vcniet . Tum ila ratiocinan . , ,
1

Joan. , 15.
, V.

' Joan. , 21.

Rom. ., 55.

* Malth. xxvm, iS.

Joan. v ,

Joan.

119

EUTHYMII ZIGABENI

tur : Si talis aatura esset Filius, qualem vos affir-

matis, nequaquam illi opus fuisset isla accipere.
Qui iiein naturalis et vera Patris vir.us esse
potest is qui, ubi paliendi lempus advenit, ait:
JSunc anima mea turbata esl : et quid dicam ? Paer lerva me ex hac Iwra : sed proplerea veni in
horam hanc. Paler, glorifica Filium tuum. Veuit
ergo de calo. Et glorificavi, iterum glorifiea bo . Similia rursus alibi profert : Pater, ti fieri
potett, transeat calix islc ; e l : Cum hac dixmet
Jetus turbatut est spirilu, el contestatus est, et dixit :
Amen, omen dico vobis, unus ex vobis me traditurus
est *. Ex quibus ila perversi concludunt : Si
virlus ille sive polentia fuisset, non profcclo t i muissrt, scd ipse polius aliis vim et polenliam praet

420

, , .
*
*
, ; , . ,
. , , . *
, , ' . ,
, \ , ,
)* , .
\ ' , , .
*

buisset. Addunl iiem : Si nalura vera el propria ,

Palris sapieniia erat, cur igitur scriptum esi t

, , El Jeius proficiebat sapieutia, gralia
;
apud Deum el hominet* : idemque cum venisset in
riesCa3sarea?Pliilippi. interrogavitdiscipulosquem . .
se essc dicerenl homines , : cum item in Betbaniam
* , *
advenisset, sciscitatus esl ubinam jaceret Laza- , ; ,
r u s : prelerca discipulis ail : Quot panes habe- ,
; *
lis ? Qui igitur, inquiunt, fleri polest, ut ille sit
aapienlia, qui in eapientia proficit, et ea nescit quae ,
, , \ '
ab aliis optat discere ? Id etiam iidem dicunt : Qul
poiest illc proprium Patris Yerbum esse, sine quo , ,
- , ,
non fuit aliquando Paler, et per quod omnia elfictt,
;
ulesl vestra senlentia, qui in erace clamabat: Dtut
meu$, quare dereliquisti me*1 Sic eliam precatus Q * ' , , ,
erat: Glorifica Filium luum ; et: Glorifiaime, Pafer, ,
,
gloria qiiam habui apud te, priutquam mundus
fxerei " . Precaius item esl in soHtudine : disci- , * ,
pulosque est bortalus ad orandum, ne iuirarent in
, ,
lcntationem. Et : Spiritus quidem, aiebal, promplus
, ;
eti, caro antem in/irma . E l : bt die hora illa
nemo novil, neque angeli, neque Fitius
Ex quibus
,
locia ita improbi argumentanfur : S i , ut vos puta, * * l i i , seraper Filius apud Pairem exstitisset, diem
, ,
illum miniine ignoraret, sed lanquam Verbum co , *
gnoscerel : nec ilem a Patre derelinqaeretur, qui
* *
una cum ipso exsisterei; nec gloriam postularet,
quara in Patre babcret; nec denique prorsus preca- , , ,
. ,
rettir, quippe qui, ut Verbum, nnlla omnino re i n f

1 1

dtgeret. Yerura quia et crealus erat et una e rebus

faclis, hinc ita loqucbatur, bisque indigebat qus
non ipse babebat. Siquidem rerum creatarum proprium est bis indigere quae non habent. Hacc
igitur sunl qua3 impii insaniendo proferunt. Qui
quidem,cura res bujusmodi cogilent, possent etiam
audacius inierrogare : Quare omnino Vcrbnm caro
faclum sit; tumque snbjungcre : Quoroodo enim
ille qui Deus erai, homo polui fierit? Yel quomodo
U l i qoi corporisexpers est, corpus potuit gestare?
lino quin Judaeos potiue imilentur el cum Gaipba

&v . .
;

; :
"
;

,
, . , -

Joan. , 27, 28.

Mattb. , 50.
Joan. , .
* Luc. , 52.
Mattb. , 15.
Joan. , 18.
Marc. , 58.
Maltb. XXVJI, 46. Joan. x n , 28.
ioan. x v n , 5.
Mallh.
xxvi, 41.
Marc. , 52.
1

1 1

1 1

1 1

421

PANOPLIA DOGMATICA. -

, * ^
,
,
# . '
" , ;
,
; , : *
:, ,
.
,
: ;

, ,
,
,

. XI.

422

clamenl: Cur Cbristtis, qui homo est, seipsum Deum

fecil ? his enim et Mmilibus sennonibus Judasi
olim obslrepebanl, cum baec viderent, quae nuuc
Ariani legentes, nolunt credere, sed ad bk*pbemias delapst sunt. Si quis igitur Judaeoruro et
Arianorum verba inter se velit conferre, is facile
perspiciet illos in eamdem oronino intidt litatem i n currere, parcmque eorom impieiatero ti audaciam,
ac commuoem illis contra nos esse pugnam. Nam
Judaei quideni aiebant: Qui fieri polest ut ilie
qui horao est, Dcus sit? Ariani vero : Si Deus verus estex Deo, quo paclo potuit iieri bomo ? J u daei praeterea acandalum paliebanlur, hujuemodique
caTillabantur verbis : Si F i l i u i Dei esset iste, crucem non tolerasset. Ex adversa autem parte A r i a 1

, - ni haec nos interrogant : Quare assevcrare audclis

illum proprium nalurae Palris Verbum csse, qui
corpus qnod pati possit habet? Judaei item Domi .
num necandttm quaerebant, quod Deum, suum esee
,
, ; Patrem diceret, eique ee parero facerel, cum se ea
agcre quae ille agit lestarelur. Eadem quoque est
,
Arianorum docirina, illum nempe neque paren
;

esae Deo, neque Deum propriuin ac naiuraleM
: ,
Verbi Palrem esse : qoin etiam ilios, qui iia sen , ,
tiunt, ad necem perquirunl. Insuper is crat euaiu
; ,
Judseorum sermo : Nonne hic Fitius Joteph,
' ,
cujus no% palrem mtirem novimus? Quomodo
.
iplur dicii, Priutquam Abraham , ego tum, ei de coelo deuendi*. J u d i s consentiunt Ariani, alqac ista pariter decantant: Qui fieri poiest ut ille sit Verbum vel Detts, qui dormit, ut homo, qui
ftet et interrogat? Scilicet ulriqu", bumanas propter affecliones, quibus pro carnis, quam induit,
conditioni se sabjecit S.dvator, Verbi proprielatem et divinitatem rejiciunt.

C libro. Sancias dmnm Scripiurat propo
situm esse, ut dupliciler Servafore loquatur,
,
tum ul de sempitenw Fitio et , lum ul de illo,
,
)\
qvi potiea vere perfecteque factus sil homo.
' ,

.

, ,

*
,
* , *

,
.
,

,
al

, 0 ,
9 , ,
* ,
, TC' .
t .

, * ,
,
*
*,

Hic igitur scopos et cbaraeter est eancis

Scriptura, uti saepe diximus, nempe u( duo de Salvaiore demonstret, illum seilieel Deum scmper
fuisse, et Filium esse, quippe cum sit Patris Yerbum gpkndorque et sapienlia, ipsumque poslea
propler nos, came ex Virgine Dcipara Maria as~
sumpta, bominem factum esse. Alque bunc quidem
scopum per imiversam divinilus inspiratam Scrijy piuram incukari deprehendere est, quemadmodum
tcstatur ipse Dorainus bis verbis : Scrutamini Scripturas, quia illat sunt quce leslimonium perhibenl de
' . Verum ne, oninia loca adducendo, muUus
bac in re probanda videar,ea, quae sequuntur, vice
omniutn afferre satis fueril. Hxc igitur sunl Joannis
verba : In principio erai Verbum, ei Verbum erai
apud Deum, el Deus Verbum : Iwc erat in principio apud Deum. Omnia ipsum facia sunt,
stne ip$o faclum eit nihil \ Deinde : Verbum
caro factum ett, el habilavil in nobi$, ei
gloriam ejus, glonum quasi unigeniti Patre *.
Paulus aulem ita scribit: Qui cum in forma Dei

Joan. x, 55. ioan. vi, 4 2 ; vni, 58. * Joan. v, 59. * Joan. , i 2 . Mbid. 14.

EUTIIYMII ZIGABENI

423

esel non rapinam arbitrniut est esse se cequalem

Deo, $ed semeiipsum exinanivit, forma servi accepta,
in similuudinem hominum factus, et figura invenius
u , homo. HumiHavil semelipsum, factu* obedieiu
usque ad mortem, morlem autem crucis
Ex bis
porro, si quis eadem ralione universam Sciipluram perlustrare voluerit, clare percipiel quarc i n i lio Paler illi d i x i t : Fiat lux % et, Fial jirmamenlum , et, Faciamus hominem : cur item eum in
Gne sseculorum in mundum miserit, non ut mundotn judicaret, sed ut mundus per ipsum salvus
fieret :
Qui igilur divinam Scripluram leyeiil, discal
quidem verba ex Velere Testainenio, sed ex Evangclio allendal Doininum hominem facium esse.
Nam, Verbum, inquil, caro faclum est, et habilavit
tn nobi* . Homo, inqifam, factus est, non autem
iu hominem venit. Id eniin scire cliam necesse est,
ne forte in hnjusmodi senicntiam defleclentes i m pii, aliquos decipianl, illique exisliment, quemadinodum olim Verbum in unumquemque sanclorum
descendit, ita eliam in hominem venisse, ut eum
sanctum redderet, el in ipso apparerel, uli in aliis
eoniigit. Si enim ila se res haberet, et in bomine
lanUimniodo apparuissel: nibil sane eeset quod admiraiiunem possel niuvere, nec qui eum
videbant, obslupefacli dixis&enl: Undenam isteesl ?
et, Cur tu homo cum sis, leipsum facis Deum ? A u diresiquidera illi conucverai>i: Factum esl Verbum
Dotnini ad singulos propbelas. Nunc autem poslquam Dei Verbum, per quod omnia facla sunt,
el am Giius bominis fieri non rcnuit, sequc ipsum
bumiliavit, servi forma accepla : idcirco ci ux Cbristi Judaeis est scandalum, nobis aulcm Christus Dei
virtus et Dei sapieniia esl . Nam Verbum, ut ait
Joannes, caro factum est
Siquiiem mos est
Scriplurae sacrre homincm carnem appellare. Hinc
apad Joclcm propbetam diciiur : Effundam de Spiriiu meo in omnem carnem . Item Daniel Aslyagi
d i x i t : Ego idola manufacta non colo, sed Deum viventem, qui coelum el lerram creavit, et in omnem
carnem dominalum habei
Hic entm, ul ei Joel,
bominum gfiius carnis nomine signiflcat.
t

121

j dJLV kavtbr , dovXov ,

.
'
, ,
.
, ||
,
,
, , \,
- \
, , *
(84) * *
t

Olim igilur ad singulos sancios faclum cst

Verbum, eosque, qui ipsura digne suscepertiDt, effecil sanctos : nec lanien cum illi nasceremur, d i cltim est ipsum hoininem factura esse nec cum
paterentur, passum esse. Cum autem in One saeculorum ad deslruenduro peccalum ex Maria prodiil
(ita enim Palri visura eslsuum miUereFilium faelum
ex muliere, factura sub lege *, luncdictumesl ipsum
carne assumpia bominem factum esse, atque pro
nobis in ea e&se passu n, ul ail Pelrus : Chrislo igitur
pro nobis patto incarne , ui scilicet planum Gerel,
oinnesque credereiuus eum ipsum, qui semper
Deus fuii, el eos, ad quos accessil, sanclos effccit,
t

Pbilip , 6 8. Gcn. , 5.
J:.an. x. 35.
M C i i r . i , 24.
" i P ir. , 1.

,
,

, , ,
. " ,
*
* , ,
, ,
,

, \ ,
. ,
,
,
*
; , , ,
; *

. , , '
, ,
, *

, ,
' , ,

, *

*
,
,
,
*
.

'^
,
, , ,
, , ,
. " )
(
,
), , ,
,

,
, , , ,

* ibid. 0.
ibid. 26. Joan. , 17. Joan. . \ i .
Joan. xix, 9.
Joan. i , 14.
" Joel. n , 24.
Dan. xiv, 4.
" Galal. iv, 4.
1 1

425

PANOPLIA

DOGMATICA. . X I .

426

, oraniaqee juxta Patris voluntalem admimslrai,

pwpter nos bomiuein postea factura fuisse atque,
, *
ul loquitur Apostolus, diviuilalem corporaliler in
, , ,
carne habitasse ' , quod idem est ac ei diceret,
,
Com Deus eeset, proprium babuit corpus, quo ut
, ,
inairumeiilo uiens, bomo propter nos factue est.
, ' .
De eodetn argumento.

.
Hinc ciim caro patereiur, eilra eam noo eral
,
* Verburo, quae cauaa estcur ejus csse pasaio dicaiur. Cuni iiem ipse Palris opera divine efficeret.
*
extta ipsum noo erat oaro, sed in ipso corpore baec
, * *
effictebai Dominus. Idcirco enira factus bomo aie
*
bat: St Palris mei opera non facio, mihi oo *
, Uu : t autem facio, si tnihi credere nolitis, operibta sallem crtdile, ut cognoicatis Palrem in me esie,
, ,
*&et ttu in illo
Cerle cum opus fuit socrum Petri
, * ,
,
febri laborantem curare , humauo quidem more
. * Bniivm extendit, sed morbtim divinUus repressit.
,
Stmiiiier eimi c&cum natum sanavit, huraanuin
, tfrttutn e carne eroisit, sed per lutum oculos ejus
.

divine aperuii. In Lazaro quoque a mortuis exci ,
taado bumanain quidem ?ocem, ut homo, e d i d i l :
*
t*d diviae, ut Deus, Lazarum ad vitam revocavit.
, , *
Heeantem idcirco i i a palain iiebant, quod noc
, , .
specie aed revera corpus babcret. Nempe decebal
>
,
Dominum, bumanam carnem induenlem, totam
*
etm cum propriis affectionibus induere, ut queni , , *
admodun proprium ejua esae corpue dicimus, i i a

eUam corporis affectiones, ejusdem sulum propri*
, ,
esse dioeretttttr, tavetsi ejus non allingebant divi,
nittttem. liaque si allerius eesel eorpus, illius etiam
,

. , ^ e*M affedionea dkerenlur: sed si Verbi caro esi
(y*rttfm enim taro fattum ) , necesse esl car
nis affeciioos ilbus dici cujus ipta caro e s L Cujue
( ),

ptrro dicunUir a&ciionee, quaiet primis sunt,
,
cotxtaaaari, Hagelliu c d i , eiftire, cruci affigi, mo. ,

rti *teqtje oorporia i n f i r - B i U l e s , ejusdein quoquc

, , ,
eunt %um pmelara geaia lum graiia. Eam igitur ob
, ,
wem eonfffraenter et convenienler bujusmodi affe,
eittoaa nou alleriiis, ed Domini essa dicuuiur, ut
. *
etgraiia
ab Ulo s i i , et nullius aiius, sed vere Dti
, *
cnkorea eeftenus, quippe qui nullaro e rebus f a a i s
*
nee vnlgarem aUquem bomiiiem, aed verum et na ,
,
trara ex Deo geoiltuD Fibum invocemus, qui idem
, ,
UrncEUi faclfj est bowo, uibilominus et Domiuus


Dem tl Salvalor
,
k

.
D
;
;

, *
,
,
- * ,
,
,
.
1

Colofts. , 9.

Joan. x, 57,58.

PATROL. G R . C X X X .

t porro bl admirabile non videbiiur, ?el qnia

rem vere dtfinam ttse IM>A congenaerii? Nisi enim
diviiHtatis Y t r b i opera per corpus esaeot facla,
ounqaain liomo divimie efferlitg fuisset: ei v i eissim uiai q u caraia p r ^ r i a gtini, Verbi esae
dicerenlur, ab bia bomo peniiua fuiaaei U*
beralns. Yemm t i aliquod lempus cessasaenl
rttrgua lafnea in bomina peccatiun ct corruplio
remari6i8iel, uti aaiaa coBtigit boroioibus : neqae l d probala t&i dtScile. Mulii nempe sanai c l

IfaUh. v m , 14.

* Joan. l , 14.

EUTHYMil ZIGABENI

427

ab omni peccalo puri exstltere : quineliam Jeremias ab utero sanctus est effectus *, et Joannes
cuin in malris utero adbuc gestaretur, ad Deipar
Marise vocem laetitia exsultayit . Veramtamen Regnavit mors ab Adam u&que ad Mbysen, etlam hi
eos, qui non peccaverunt, In simititudinem pratvaricationii AdtB *, atque ila homines nihilomiuus mortales ct corrtjpti propriisque nalurae affeeiionibtis
sobjecfi permansere. iam vero postquam Verbum
bomo facuis est, et qua carnis sunt, propria eibi
esse voiuit, bee non ampliua corpus atlingunt, eb
Verbura quod in ipso factttm est, eed eongampta
ab illo sunt, nec jaoi homines soas propter a&ctlones peccalores et mortui nianent, sed Yerbi virlute
reviviscentes, immortalee atque incorrupti perpetuo durant. Quocirca cum caro ex Defpara Maria
nascitur, ipee tamen natus esee dicitar, qao donante aiii nascuntur ut sint, t aclHcei nostnruoa
ipse ortum in se transferat, hincque uos noo jam,
ui terra sola, m terram reteruamr, eed taDqaam
cum coelesti Yerbo conjuncti, in coekrt ab ipe#
perducamur. Similiier fgitar baad abaque railone
alias corporis affeciiones In seipsom Iranetvlit, ut
videlicet, non )am ut homines, eed ul proprie ad
ipsum Yerbum pertinentes, eternee vtae participet
redderemur. Nec enim deinceps, ui m priori origine, Sn Adam morimur, sed noetra orlgiae omnibueque carnis infirmitatrbns in Verbum ipeum iranstatie, e terra excilamiir, soluta peceaii maledicttoiie,
ejus merito, qni in nobis, nostri gratia, maledietla
factus est , idque admodunr convenieirter. Nam
quemadmodum nos omues, ut qai ex terra ,
in Adam morimur : ita ex aqua et spiritii awaara
regenerati, eniiies in Cbrielo vita doiiairwr.
Ut atitem aoanati-j oognoaei poesit namram Verbi pati nibit peaee, oaroiaqae ioinnJiaiee
propter carnem ipei attriboi, band abare erji beatmn
Petra.ni andife: dignus sSquidan teatts eal eu de
Salvalore dicetui fides habeaUr. Sfic ergo in fiptatola scribit: Chriilo igilttr pro noM* camt V
Proinde cum esortre diotar et sitire, laborara, igaorare, dormire, fiere, poelulare, fugere, mtctj eaiictm deprecari, ac deniqwe quc9qtte carnia propria
sunt, dcetngidis rededleipossk: Cbriato igUiir earnepro nobis, esurienieel skieste, seque ignorara dicenie, colapbis caeso,et iaboraniepro nobit carne:
cxaltaio itenj, nascenie, crescente, carnc; timente et
htente, carne; ac dioeaieeiniltlter, Si eri
paest,
irtinteat mecniishU ,"#apfitaiite^t aoe^ienl{MH)
nobis came : in coeteria demuf simMibue rlt addi
^nuat, pro nobis . Idotret) tmm ipee Apotlotaedtait, Ckriste igitnr p*$$0, A M difiiHlaie, sed
pro nobit cnrne, m Hfae affeclioAea n#u propris Yecbi
natnrae, sed carnis aatura pwptut etse agimceireiilar. Nemmi igUvr Inee iMunana aioi soandak),
ecd omnea potras agiioeoauifie Yetimm quidem pro
naVirse u eondllloiie nibu pau poaee, eed propder
t

Jereai. , 5.

xatapol ((
'
- \

^ i v \
* \
&
" ,
,

\
,
* .
,
\ ,
*
' '

\ ,
, .
" \

, , 4

,

, '
,

' .
*
, ,
.
'

,
, '

-
. "
,
,
.
%

*

-q ,

*
%

. ,
, , , ,
, , ,
, ,
, *
*
*
, *
, ,
* , *
, , *

,
*

*
* ,
dfrfttfet, ' ,
( , '

Luc. , 44. . * , 14. *> I Feir. , I .

MaUb. , 39.

429

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XI.

430

. carnem qoatn inditii ista illi aUriboi, q*ia BMtape

, bajc eamis propria aoni ipsumque eorpus SolvaW , ris est proprium. Qaocirca ille q n t d e , nullis ex
,
* , ftaiura sua obnexiue afectioi>il>us, aicoii est permaftet, nec ab bis Isediitir, sed eas potius delei el ex ,
, . ierminai : bemines antem, ipsis afleclieiiibus iu
iHrjfn, qui eartira expers esi, velirti irairtlalis ei de , ,

letis, Iis 61 ipai Hberi pariter in pcrpetuum iiuiit,

, ,
quemadmodem hie verbis Joannes docet: Et scilU
* ,

apparuit, no$4ra tolleret, poc

, tatumin non . Quoe cura Ha sini,nullus certe
locu* barctieo reiinqtiiur hec raode obireciandi:
,
, * Quare caro q i s itatura merUlis esi reviviecit ? Quod
revWiedt, emr non ilerum esuril ot aitU, etpali, Tra

tur, raortalisque man6t cumex terra sii facia? Qiio*
kr $. ,
, ttiodo rero qwHi Uli aaftwrata-egt ab ea ditcessit?
;
, Tnftc eftim caro ad bttjntmodr nugacen liatretkuia
$ #, , poese reapotidere: Ego qtiidem ex ierra sum se* ; , eurtdmn naturam merlaKs, sed posUa Verbi earo
* ; fetasum, qnd raeas affectioiiee, tameisi earura ex '
para, porlavit, btsque ipea libera effecta sum, uoe
* , jam deincep* iUls ftervi* 4>b Doaiinam qui me ab
' ,
iisdem liberaviu Naei si ine roprehendr& quod a na
, turali erruptione fuerim Jtberala : vftle ne etiam
,
reprebendas, qod Dei YerbwB meam servUulis fer tnam acceperit. Ut enim Dominus, ioduto cotpere,
. , * - bomo eet facttia; Ha nos bomioesper Verbi carne*
,
, #
assumpti, ditini ab ao ci&cimur, eeienueque vii%
.

bsredee in pasieruai tovMift.

, , ^
, *.
, , Q
Hfte primam exptndero aeoeeae Atit, iti ei Do ' roiaum vidermraa, soi oorporie iwtnimdito, aliquid
, , divine agtnteni autdioenle, meniDisriraus eum cum
, * , Deug s i l , itta efl&cere. Si vero mrsus eumdem videri , , - mus hemano mere loqui et pati,on iguoreraus illunn,
, , earoe mdala, facuiin esse bomineni, eicque illa ei
. - agere ttlequi. Si enim qnod utriueque propchim eH
, peiHieperimo,etutraqiieal) anoagi censideraveriaius
, ,
f n t d t e i e r i m s , reouprofectoerkides Boatra, aae
. . , nnqoan faturara esi ul erremaa. A t s i quis, bisquic
, , a Verbo divine urnnl conapeclia, ejne corpus negavc ,
r i t : vel si ea q u corporis propria guni iDlullua,

, cerporenm
Verbi advonlum ausus fuerit infi
,
ciari, aui ex burtlaois geetis abjecte de Yerbo SCQ , tork, isti non tocus ae iudaico canponi, vinu>n cum

, ", 1> aqua mieccuti *, cmx acandalum eril idemque gen , titi almtlis, praedicaUonem atuliitiain ease censebii S
. quod jam Dei hostilxss Arianis accidit, qui numrum
. ob buraanos Salvatoria actus, crealum eum esse
arbiiraii eunt* Qvidni igitur etiam ob divina illius
,
pera, ejiig corporis rrocreatione aegaverint se, - seque deinteps Hatiktiaeis adjunxeriol? Yerum vel
. ^'
- saliem sero Uti qtiidem diacant Verbum earnem esse
, , faclum *. tioe aoleio fldei acopuM reiinoDles, agoo ,
& scames eontm, qoa maie ilH inielbguaj, recUm eese
^ , . signiOcoiloDein.Nam ha?c dicla, PaUr diligit FUmm
l

1 Joao. iii, 5.

' Isa. i, 12.

* I Cor. i, 23.

ZIGABENi

432

ef ornma dedit m manu eju$ ; et, Ownia miki tra , ,

dHa sunt Patre meo ; el, Non possum ego meipso - ,
fncere quidquam, sed ticut audio, judico *, aliaque
* , *
id genusiteqnnquam dcmousirant Filium aliquando
*

ista non liabaisse.
Qui enim fieri possil, ut ea
, * 0,
qua? Patcr babet, ille non semper babucrit, qdi so- .
bis nalura Verbum et Saptenlia Patris c s t : cujus
, '
item bacc survl verba: Omma quce habei Pater mea ,

$unt, ti, quse mea sunl, Palris etiarc *unt ? Si
* , ' \,
etihn quae Palrte sunl, gaul qtioque F'M, haecque
;
emper Pater babt, perspicnum sane est, ea quae , \ ,

Filias habet, cum eadein siiii Patris, seroper

i U * , ,
esse. Non igilur isla coniroemorabat, quaei ea a l i - .
qtjamlo non babuerR : aed quod Filiue, qui ea quae '

frabel, semptr babei, ipea a Patre habec.

.
" , ,
Ne qois enim Filium emnia quae habei Pater, JJ
frabere inleUigene, ex eunraia iila similitudiiie, quae ,
,
abequenilla est differemia, <ei ex tdenlilate, ut boe
verbo uiar, -eorwm -q babet, eo impietalis cum ,
, ^, , ,
Sabellio errans devenirel, ut ipstwi eaae Paltera ar ,
,
bilraretar : idcirco hts esl usus Tocibns, Dala esl
mihi , accepi *, tradita sunl mihiol
id eolum os- ,
, ,
tentlerel, se videlicet Pairem non esse, sed Pairis

*Vfcrbuni aetcrnumque esse FHium, qutobsuam qui ,

dem cum Palre simililvdinem semper babet quae ab
. " , , ,
co babet; qrria vero Filhis idem ipse eai, idcirco ex
Patre babct qiwe semper babet. Qued enim bac , ,
,
verba, data , traitita $uni, aliaque similia, F i l i i
, *
divinilatem non minuant, sed potius eum vere Fir
. *
lium esseargumetito sint, ex iisdem illis vocabuiis
, , licel discere. Nam si omitia illi tradita sunU primum
aeqirilnr e i m aiiam esee -*b omnibui qure a c c e - ^ ,
pit. Doinde, cnm omnitim sK berea, certe aolus .
ipse qooque Filiue ei preprias est Pa4rU aecun- , . ,
dum natiiram. Si eami c nuHiera ouuiium esset, ,
uon omniom profecto esscl baeres. Quapropier . , ,
,
cum omnia Ipae acciptat, aKus etique eet ab orani- - * ,.
,^ *bu<>, aolusqtie eet proprius Patrie. Quod vero bis
verbl* data ei,et, tradita smt, non eignificelereum * . "
4 ,

hte aliquaudo carais&e, ex siiuilHoco perspicere c a .

teraque inde licet Kitelligere.
Ait nempe SaJvator ipse : Sicut Pater habet vitam in *emeiip$o, sic , ,
dedit el Filio vilam habere in senulipso'. Nam cum * , # ,
.
dicit, dedil, se non eese Patrem d e c l a r a l : particvla
, ,
auiem, etc, ulitur, ui naturalem FiHi cum P a l r e s i Tniutudmem et proprietatem significeL Si igitur fuit D .

aliqaando cum Pater non baberct ea quaa babet:
, .
niritum diibhini est qum eliam fueril aliquando F i , ,
'IIQS, c u m illa non haberet. Nam a l Paler babel, ita
* , ,
ct Fifius. Verum ei id impium diclu esL, e coirtrario
, ,
aulem pium csl affirmare, semperPalrem habuisse,
, ' ;
nn non perabrHirdum est, Filio a^severanie euem , , ,
-admodum Paler babet ila et Filium babere, Ulos
,
*
n i b i l o m m u s coirterxiere non ita aed aliler babere?
,
Uliquc Verbum magis ftd? digoiun eat, proiodeque
. ' ,
omnia quse se a Palre accepisse tesialur, ea semper
*
1

Joun. ui,55. Mattb. x i , 27. * i o a t f v,50.

J u a n . x, 18. Mallb. x i , 7. Joan. v. 26.

' J o a n . x f i , 15.

Joan. xvu, fO. * l i a u h . x x v u t , 18.

PANOPLIA D O G M A T i C A .

4tt

' , ' babens, a Patre babcl. Porro Paler illa a nemine

liabet, sed Filius habct a Patre. Nam ut splendoris
,

exemplo utar, si ipse splendor ita loquerelur : Om , *
nem locum mihi lux ad illuminandum dedit, neque
, .
ex meipso illumino, seJ ut luci placet: sane hisce

.
veibis non indicaret se aiiquando non babuisse,
,
sed polius ea esset sentenlia : Ego lucis sum pro * ,
piiirs, ejiisque omnia mea sunt. Idem eimiliier ct
.

multo inagis de Filio inlcltigendum esl Ohinia enim
*
Pater Filio dedit, et rursus idcra Palcr omnia in
.
Filio habet. Filio ilcm habente, eadem quoque Paier babel. Siquidem Fiiii diviuitas, Pauiscst divinitas,
atque ita Pater in Fiilo res omnes providentia gerit et admihistral.
*
Haec igitur est illorum verborum scnlenlia.

Quse pariter de Salvatore huinano more dicunlur,
, .
corum quoque pia esl signiCcalio. Idcirco enim illa

, prius examinare visum est, ut, si Dominum intcrro, , gantem audierimus, ubi Lazarus jaceat : et cum,
,
ubi in partes Caesareae veuit percunctalur, Quem me
,

$ este dicunl et, Quol panes habeih*! cl
; , ; , Ti Quid vullis ul factatn vobh ? ex liis quae cxplica ; vimus, ista etiam recte posslmus intelligere, mini , - meque, ut Dei boates Ariani, scandalum paliamur.
". Itaque prihinm ab impie sentienlibas rrquirendum

, - est, undenam eum ignorare arbitrentur? Nec enim
; eum, qui interrogal, necessc est ignorare de quibus
' ' interrogat: verum licet ctiam scientem de bis qu.r

. eognoscit sciscilari. Certe ipse Joannes Cbiistum in , , terrogantem, Quoi panes habelis, non nescientcm
, , sed scientem agnoscit, hinc eriim ait : ffoc antem

dieebat tentans PhUippum : ipse enxm uiebal quid

.
{ , C esset facturtts *. Qtiod si noveral quid faceret, non
, $.
' igitur nescicns sed sciens inlerrogabat. Hec auiem
, , $ f x loco alia possumus mielligere. Nec enim igna ,
, , rans Dominus mierrogabat, ubinam jacerel Lazarus,
, $,
neqtie,quetTHpsum homines dicerent, sed hoc ipsuni
, || quod interrogabat cognoecens, sciensque quid esset
- facturu9: alque ita faciliime
aculuro illorum
. "
, sopbisma- diluilar. Quod s i i u eo, qaod iiHerrogare
, * dieitur, v e l i n l insistere, audiant nullam i n divini , ute ignorantiam etee, sed p r o p r i u m esse carnis
. , ignorare, uti diclum eel. Quod qiridem v e r n i

, , eaee comperies, ai observfs quo paclo Dominus qui

, * , interrogavit u b i jacerei Lazarus, ipse noo praesens
. '
sed proeul abaena dixerii Lazaruin mortuum esse,
, - quove in loco morlttus esset. E l tero Hle tpse,quem*
1

, - ^ ignafvm esaeexistinafit, isest qui cogitalioiies prae^

, * ,
uoscii dtecipulorum, et qtue in singulornni eorde
, * gerantttr, quidque eit in bomine accuraie novit: tl
,
.
quadmajus est, solus ipse Patrem cognoscil-eC dieil:
Ego i Paire, el tn eel .
Jtaque omuibus persptcuunrest igtnoraiionem
,
ad carneni perlinere, ipauin aoieni Verbum, quate , ,
DUS Terbum est, omnia priue eiiani quam oriantur
, .
oognoatiere. Nec emm eo quod homo faclus su, L>eua
,
, ,
essedeaut: neque quia Deus est, id quod bwmanunh
* , ,
est fugit: absit; sed polius Deus cum esset, carnem
* ! , assumpeit, ct cum essel iitr carae, carDei ipsam

,
1

Joan. x i , 34.

MaUb. xvi, 13.

Marc. vi, 0 8 .

Alaiib. xx, 32.

* Joan. v i , 6 .

Joai>. xiv, 10.

435

EUTHYMII ZIGABEXI

431

divinam reddidit. Pfain qeinadiuoduin ipsa inter- . ,

* * xal JIV 6 rogabal, i u in eadem mortuum excitavit, oiPiii/ \ ,
bnsque aperlc indicavil eum qui mortuis vitam el

auimam re&liluil, muho magis res ontnes occultas
* *
oplime nosse, Sciebal igUur ubijaceret Laxarus,
, '
sed tamen sciscilaliw eet. Id aulem fecit sancifcsi, ,
muin Dei Vcrbum, quod omnia noslri causa susti
liuit, cum ul boc modo nostram ignoranliam por *
tans, nobis soiius- veri sui Pairis cognilionem iin , .
pertiret, liun utnos docerel seipsqm propter nosad
, , *
oiunium salulem uiissum esse, qua gralia nulla
,
certe major possit esse. A i si Yerbum veuil ut bo , ,
minum genus redimeret atqite ut sancioa illos et
diviiu redderei caro factnra est, cui nondum ex- , ,
* , ;
ploratuiii esl ea qua cum caro facUiia eti, ae acccpisse lestaiur, non propter aeipsum, sed pro- ' , , -.
* . 4) ,
pter carnem se accepi&se signittcare? SiquUJem
, & ,
graii per ipsum a Palrc daiae ad illam periinebant
.
larucm, qoa ille ipse eral qui isia loquebalur.
, - ,
Vidaamoa aulem quamam petebat, e t q o Undem

iJU sunt quae &e accepisw dixil ut saliem
. ' . ,
ita illi erubescanl. Glorian igitor p e t e b a i , aiabatque, Omnia miM tradUa $unl : post auam item re* . * ) ,
' . ,
Mrreciioaem ae omaem accepises poiesULem aflir ,
mai . Atquianiequara dixif iQmnia tnUii iradita$um
,
umiMuin erat Domious: quippe cuna oionia per ipsum

facta &int \ e i unue <&ei Dowlnus, per quem *. ^,

omoia . Sixiiiliier cum gloriam po&lularel, Dooai* , .
uus mique gloriae et erat ei est, uii Pauiua lasta* , ,
1

w r : Si enioi eognoviueni, nmquam Daminum glo- Q fyt , .

tiacrucifixitunt.'. Uabebai siquidem quam bu- , *
jusujodi poecebal verbis: Gloria quamhabui, prius- , '
qmm mundut , apud la
Pole^laiem pariter, ,
qtiajii posv reaurreciiooeai accQpisse dicil, babuit *'6
^liam priuequam eam arciperet, auaiAque aate . * Keaurreclivneui. Etcaion ipee par se ipsuin Sataoam Tjpv , s k iocrepabai: Recede me Satxxa ; euU Uera . ,
diacipuiia poleaUlem advereus illuui dcdii , cum
, , *iUU reversU a i l ; Yidtbam fxilvtuun sbtni fnlgur 4
, ,
*io cadetuem . Yerum i l e r u a i oacodi4itr iUod *,
quod a/ccepisse dicit c i i a m babaiaaa priusquaui ac- * ' .
ciperei. Siquidem daerooraee abig/ebeu ei ajm Hgar
, ,
vera^ Saiauaa, ipse solvebat. ui patet i UU Abr* .
bai blia . Peceala idem cv*utenavk, cuui paraly , * .

l t

Uco e l inulicri quae ipaiias uaxiL padea d i x i i : D , ,

UsmMiuniur libi peccat* V Moriuia pneAere* vuam ,
redilidil, visuuiquv eco nafta r e & i i m i i : qiue quilam
, *
ounia effecit uoa pnaaiolalQ^ donoc ea agendiaeoi
peioi poiealaiem, aed H I bujusiuodi poiesUie

jain praedilus. Ex quibua dilueiduut q u u l
.1
\ e r b u m Uabuit, edem i iacluiu bomhiein et posi .
qnam rovixii se accepisse ibcere : raempe ui bo
, ,
iuiaea HI terris quidem, Uaquam drvirue nalu/e
, ,
parlicipes per ipanin effeeil, paiesUUoo advoraus
* 44
tUnMWKi conaequcroaHir, in ccelia vero, unquam
.
4

8.
im

loaa. , 1.
Joa. , 5.
TIS, 48.

Luc. , 22.
l U u h . , 10.

l l a i i b . M V J I I , 18.
loan. , 5.
1 Cor. viM 6,
I Cor. u
Luc. x, 19.
ihid. 18.
" Lac. , 16.
X*Uk* ix* 5 ;
r

t%

4*7

PANOPLIA DOGMATiCA. -

. X I .

433

curruptione liberati, perpetno regnare possint. Id enim gfeneratim sciendaro est, tiihif eoruro q u * accepisie dicit.quasi ea non baberet accepisse : nam Verbum, uipoie Deiis, illa semper habuit. Veruoj secondura humanato naiuram accepiese ftune diciluf, ut, carne in ipso accipieDte, inde in nobie quae daU
guut constanter permanerent.
xat ravta.

,
; ,
. *

.
, }
, , ,
,
.
, .
.
,
, , ,
%_
*

-. _
.-.
.
c
f\**v
,

, ,.
, ,


,
, * ,
, ^
!, * ,
,
,
.
,
,
.
, , * ^
.
0 .
, ,
,
, , ,
. ,
, * ,
, ,
,
, *
,
,
.

e o d e m

*
et hmc.
Cur autem cognoscens dixerit, ne FiUum quidem
nom
ueminem fidelium arbitror igoorare. Id
enim quoque propler carnern, ut homo, dixit;
ea namque re Verbo nibildetrabilur, cum Juimajua
fialurae proprium sit nescire. Alioqui cum iu
Evangclio de ge ut de homine dicat : Pater,
hora, clanfica Fiitum tuum *, perspicuum egt eum el
mundi finis horam uii Verbum cognoscere, ut
bomineoi autem iguorare. Hoc enim esl bomioig
propriuiu, ut ignorei, et maxime rea jusmodi.
Quo tamen loco et Servatoris benigniiatem aguoscimug, qui cura esset eliam bomo non erubuil d i cere, se neacire, ut dedararet, se, quamvis uti
f

Deus gcirel, ut hominem ignorare. Non dixit autero,

NA
lina iiiijlam
ftai n n v i l
no
riivinilaa
ierivoro v i _
Ne
fP iilius
quidem Dei
novil, ne
diviniias
igtiara
videretur : sed Eimpliciter, Ne Filius quidem, ui Filii
ex komine faeti ignorantiara esse constaret. Idcirco
el de angelis aflirmans non ascendit eo, nt diceret,et
Spirituoi sanctum nescire, sed tacuit, baec d 3
significans, primum si Spiritus novit, multo magt*
^erbuin, ut Verbum nosse, a quu Spiriius accipife
deinde cuin de Spirilu siluisset, verba illa, Ne Filiu*
quidem, de ministerio suo bumano dixigge. Nullua
autera eat, exceptig Arianis, qui non coniiteaiur
e u n v q u i Palrem novit, mullo magig nosae rcuruoi
procreatarum umversiialeiu, in qua el ipsius orbig
fluis conlinetur. Quod si dies el bora praeiiniia
esia patre, perspicuum esl, eatu per Filiura eaae
praftnium. Quod autem per se praefinitum esl,
id ipse niuairum novii. Nibil enim quod non pcr
Filium ait facium et prxfinilum.

Piteterea ai omoia qua? Palria smtt, Ftlii aoat, ui

ipse dixii,PalrisaiitefnSl,seire dieu iilaai perapii*
cnum eat, ean et Frlium nosse, cum ki eliamproprium babeai exPatre. A d becai FilHit in Paire cei,
ei Pateirbi Filio, novit aufcem Paier dim et taoraw*
iion eet dubiundofl^ qum Flliea in Patro exsislefta,
e( sciens q u eont in Paire, M v e r k eHam ipsc
diem et h o r a m . Deniqiie c u n vera Patrie i m *
go ek FHiiift, norH auteiB Pater, paieiin IMC
quofite FHium P M H n m i l e n eme. Arito*
Dei Fiiium IA reram precreacanwn oUo^
D caa*ei, paoWUm medilaiHur qttottod# Pacren

ipsuat rebua procreatig minofem dicam; gi exftu
. qui Patrem novii dlem e i -am illam igftefai,
' , , vereor, tte raajer ait^ v l mtaiheftles iaii dioereni*
, ,
eogftitioy qoa ad res proereatas, vero quai
,
ad minorciB earura parien, quaui qiua ad Pairem
.
pertiuenl. CaeteraiB non ignorans dixit, Non no* , , v i , sed indtcal, *e cafhem rgaatam indaitoe,
. ,
dixit, Ne Filius {uideto novft. homlnttui, qui
,
eram venrpore Noe, igttoramiau conimemorans

Joan. xvii, \ .

43)
EUTHYMII ZIGABENI
440
statim subjecit Vigilate igiiur, quia nacilis, qua ,
hora Dominus vetter venturus sit
E l rursam
; xolq. .
Qua hora non pulali* FtVtm twminis venielQuod \
si uti Dtens ignorasset, dicendum eral: Vigilate i g i . " , , tur, quia nescio, et qua hora non pato. Non autem
, , ,
iiadixit, sed, Quia neuitis r o i , et, Qua hora non . , , c
p*tati$, ut ostenderet bominum esse proprium , , , ,
Ignorare.Quapropler eoram el ipse carnem similem
,
babens, ct bomo factus dicebat, Ne Filius quidem
,
novtt. Nara et de Noe non dixit, Non cognovit, eed,
, .
Nori cognov&runi , diluvium venil . llli
, , ' ; enim non cognoscebant, ipsc autem diluvium in
,
ducens cognoscebat. Quaroobrem el Noe d i x i t :
.
iu, filii tui tui in arcam . Si enim * , ol vlol
ignerasset, non praedixisset Noe : Septimo ab
. ,
hine die inducam pluviam super terram . Quem ,
admodum enim bomo facltis cum hominibus
. "
esuril, el sitit, et patiiur, sic cnm bominibus $ , $, ,
bomo non novit. Divinilas autem in Palre exsistens
,
et Verbum et sapienlla novil, et nibil ignorat. Sic ,
et de Lazaro ul bomo percunctatur, qui veneral,ut
.
euA In viiam revocaret, quique noverat, unde aai ,
mam ejus acciret. Majus aulem est scire, ubi esset
.
anima ejus, quam nosse, ubi cadaver jaceret. Ita
disciputos etiam inlerrogat, cam venisset in partes
.
Caesareat, el eciret anteqaam Pelrus responderet. ,
Nam si ea, de quibus Doroinus percontabatur, Paler .
Petro revelavii, perspicuuin eslid per Filiutn fuisse ,
factom : enim Filium novit nisi , neque , .

Patrem quisquam xovit, ni$i Filius, Cui vo- Q ) ,

' FWus
~'
- . Qaod
~
,
\Merii
revehre
si Paiiis Filiique
cognilio per Filium fit, non esl dubium, quin ipse .
, ,
Dondnus interrogans prius patefecerit Pelro, quae

a Patre acceperat, deinde aulem interrogarit hu
mano more, bic eiiara oslenderet se qui ut
booio interrogat, ot Deum ecire, qase Petrus essel , ,
-voc, .
responsurus. Noverat profeeto Filius, qui Patrent
oognoeeebai, qna quidem cognitione nec majus nec ,
, .
perfeciiua quidquara esse potest.
"
Apostolua in seeunda ad orinthioe Epislola: Scio,
; ,
inqatt, htmintm in Chritto ante anno$ quatttordecim
*, ,
$494 in cotpore neuio, sive extracorpu$netcio ;
. .
$cii . Qtiid dicitis ? Novttne Apostoltie quae In ea
<; . ,
visione 111 aceiderimt, quamvis dicat, Nescio, an
noTit? Si eum negalis nosse, vidote, ne, erro- , *; , ; ,
,
rifeas a M M t i , in Pbrygum impietatem delabamini

qai tum propbeias tum alios Yerbi roinistros nega,
bant soire, qtue vei facereni, vel n u u l i a r e n t . Sin
n o v i l d i c e n s , Non novi, qaia Chriauim i n se omnia , & , . , ,
aibi paiefacientero babebat, nonne per Cbristum
;
impngDantium cor vere e v e r t i t u r , et per se condemnattir, qui cum Apostolam diceniem, Non novi, , eoftfte c o n c e d a n i , Cbristum diceniem, iVon novi, (1) , '
iioese negentt Aposlotas igilur patefaeiente sibi , , ,
v

Matlh. , 4 i .
, 27 ; L u c ,

*
f

Luc. 111 40.

Cor. , 2.

Matib. , 39.

Gen. V M , I .

Ibld. 4.

Maiih.

(\) Edtl. Albanaa (tem. X x ^ I , col. 4 i * ), . Amm perveriM el dmnalwt*

pcr se dtaniMtmtti est Dei hosiium animus qui, etc.

PANOPLIA DOGMATICA. -

, , ;
, ,
. *
. , . ,
\ . ,

,
,
, , -
. ,
; , *
, . )

, ,

. XI.

FiJio novit, quidgibi accideril. E l ideo dSeit : Scio

hominem in Chrhto. Cognoscens aotem bominem,
Bovil ellom quomodo raplua fHerit. Elisapus
sospiciens EHam, vidit quoroodo raptus fuft.
Attamen id srieng cnm Aliis propbetarum, qui
arbilrabantur Eliain in aliquem montem a Spiritn
projectnm esse, persitadere non posset, quin i l lum omnino vellent inqnirere, tacuit, tt acqutevit eerutn consiKo. Nnin igitor qnia tacuit, ideo
non novic? Norat ille quidem, sed tanquam non
nossef, concegsit ut qusererenc, ne de raptu Eli
amplias ambigerenl. Quod qoidem de Paulo, qni
ipse raplns fuii, multo magig asserenduni est. Novit igitur quomodo raplus fuit. Nam et Eliag irovit. Si quistamen, quomodo raplus fuerit, Paulum

. , ! - * inieirogarel, duabus
, , .

, ', , ,
,

de causig, U l ego qutdcm

exfetiffto, novi rfgponderet. Primum ne quil

propler excellentiam revelationum duceret ipgam egge gupra id quod videret. Deindc cfuia
Servatore negante, se nosse, debebat et ipsum d i rere, Nescio, ne cum egset servus e l discipolos,
Domino el praeceptore major viderelur.
t

* , ,
', , ,
,
.

Qoare qui Paulo dcdit, ut eciret, multo magig
. ,
ipsc novil. Cur igitur lunc negavit, ge nosse, qui ut
, ; Doniinus novil? Noslrae nimirum utililalis causa
, ,
id fecit, si (aroen lioet vesligantes aliquid conji, .
cere. Nam et evcntura anie mundi finem significa , , , Q vit, ne cum ea conlingerent, noa ut pcregrinos
, , et imprndenteg opprimerent, ged u l ex illig, quae
.
pogl eliaui fuiiira esacnt, exspectaremus. Dieiii
,
autem et boram noluit u l Deug dicere ac nosse,
, , , sed ut homo ge negavit gcire, ne amplius interro , garent. Sic igiior rem temperavit, ne si vel oninino
taceret, tristilia discipulos afficerel, vel si plane
,
patefaceret, agerel contra quam et iJIis et nobig
. ,
forei uiile. Quoniam igilur propter nog Ycrbmn
,
caro factuin eat, propler nos etiam dixit: Ne Filiug
. *
quidein novit. Neque ila dicens nientitus egt. H u , ,
mano enim more, ut homo, negavit se scire, nec
, ,
permigit, ut discipuli ge amplius urgerent; ne . , ,
gando enim ge acire, fecit inlerrogalionem ipso . , rum consisiere. A t in eo libro, quo reg ab aposlo

, , D lia geslae continenlur, scriptum est, discipulos ileruin intcrrogasse, quando iinis esgol veniurus,
,
, - eumqae clarius illis ad bunc modum respondisse:
Non ett veilrum, notse tempora momenta, qux
)\ . ,
Paier posuil in sua poie&tate . Nou dixit tunc:
OJX ,
. , Ne Filiug quidem novit, ut antea dixerat, tanquani
, ,
bomo. Jam enira surrexerat caro, dcposilaque

mortalitate divina erat reddila. Nec ampHus de , ,
cebat, ut jam in coelnm iturus responderet, ut ho , nio, sed docerel ut Deus, $$, inquieng,
. notu tempora vel momenia, quce posuit in $ua
;
poiestate. Qaae auletn Patris potegia*, nisi Cbristus ?
.
.Cbrislus enim Dei virtug et gapientia *.
l

Act. i , 7. M C o r . i , 24.

443
ZIGAR^I
441
Sciebat uliqge Filiuft, uii Verbum. Siceaim lo j , tdv &px d Xih; Aoro; . iefquens&igaiikavU se cire,sed ad eos non pertiitcre
, ln offcft * ,
cognoscert, ut eliamsi daawnes epeciem aaaumereut . } ,
angeloium, et conarenlur mundi ftnetn deuunlta- **4 < %
re, quo audienlee decipereat, n illis credcreat
* ,
cum vocis Danini teaiimonium baberent. Quait . " tlfiivai
qtiam ne expedit quidom bomtoibu* anem iUum * ,
noese, ne eo cognito negligemes interim fiant. .
Quamobren ntrumque nobis^ fiaem t u n erbia ,
lum suaa cujusque vitaB nolum eaee nolmil. Nam *
e l i n universitaiis fine singulorum fiaie compre- ,
benditur, et singulorum floe cogiiur fliiie univer- , ,
sitatis, ut cum iacertus sit qaoiidie magis ki vir- , ' .
tuiis studie profidaoaue. E l ideo Servator adjun^
git : Vigilate igitur, ouia nescilh, gua kora DQ- * * /^
viintu ve$ter venturut sit *. Propter utUtialein et
I ipxeuu.
I
go provcnienleia ex bac iuacilia i i a loculue e*4. *
Jao) cum io paradiso Dominos glc Adam i i U e r r o - * * , !; get: Adam ubi ' ? el ex Gain quaerat, ubi ait - 6*
fraler ejUis quid b w dicetis ? Eumne ignoraie, ; 11 ;
atque ideo sic percontari ? A l Maaichaeos boc mo- , ,
do vos esse declarabitia. Eorum euun propria ban .
est audacia. Quod si verenles, ne aperte Mani- , cbaei noinineniini, vobis ipsis viui affertis, ot dica- ,
tis, eum cognoscentem percontari, quid absur- , ,
dura aut novum conspiciiis,quamobrem excidatis, , ,
si Filius, in quo lunc Deus perconlabatur, ipse , ).
nunc carnera indulus ut bomo percontalur ? NUi ;
ut c u m Manicbaei sttis, percontaiionem eiiam i l - *
lam carpalis, et caluiDnieuiioi, ut solum in malis ^ ' ,
cogitalionibus veetris vos audacler geratis. At in ' .
omntbus coufutati rursum tumuUuamim propter .
illa verba, quae a Luca scripia s u n l : Et Jctu*
* proficiebattapientia, et wtate,et gratia apud Deum
, , . 'el homines *. Necessarium igilur est, ul vos Uei um
tanquaiu Sadducaeos et Pbarisaeos interrogem, Jesus
Cbristus homo est, ut reliqui erones bowines, an , ,
Deuse&i carnem gerens? Si bomo commuuis esl,
;
utcaeteri bomines, proficiat, ut homo, qmequidem ; ,
est Samosatensis scntentia, quam vos item re se- . quimini, licei bominum verili de vobis exisiima- ^ ,
lionero, dissimulelis. Sin Deus esl carnem gerens, ,
quandoquidem el hoc verura est, quid proficit, cum
. ,
6il aequalis Deo, aut quomodo augetur Filius, qui
,
setuperestinPatre?Si enimsemper io Palre exsi; ,
siens proficil el crescit, aliquid nimirum est supra
; > ,
Pairem, ad quod ille crescens pervenial. Deinde
,
si bomo factus proficiebat, eral ante, quam bomo
; ",
fleret, imperfecius. Et caro polius perfecio ipsius
, <
fuit quam ipse carnis. Deinde si Yerbum exsistens
, ,
proGcii, quid majus assequi polest quam ut sit id,
. , ; quod est, Yerbum niuiirum, et sapientia, et Filius,
, , , *
et Dus cujus ei quis ul radii parliceps fieri polest,
, , ;
is inier homines est pcrfeciissinus, el aequalis an, ,
gelislic? Siquidem et Aogeli et Archangeli, et
, Oominationes, et omnes Potestaies, et Tbroai
. ", ,
Yerbi participes personam ejua eemper coBiem , ,
r

Malth. . 42.

Gen. , .

Luc. , ht.

445

PANOPLIA DOGMATICA, -

. .

44

: - pbiniir. Quoniodo IgUur qui aliie perleotione p r .

bet, ipee poet Ulos proiiciatfAngeli enim e l in orlu
* . ; "
ipsijus humano imnielraba&t. E t quod a Luca <H tjj , cium e*U poat angelorum roinisterhim fuii. Quo $
modo tgitur ia qui ipsa eapientia <*st, saptenua
. proficiebal? Aut qui graliam abis elargilur ( nam
; * ( Paulu* quidem in omnibus Epi9tolis suis graltaM
' per ipsum dari Cacile agjioscil: Gralia, inqniens,
Domiui nostri Jrsu Chritli cum omnibu* vobit*)

)>
ipsegralia proQciebai? Autigiinr Aposlolum dieani
; '
falsa gcripsisse, aul sapientiam esse Filium negenl;
, - aut st sapientia eat, nullum accipiebat incremcu, , .
tum.
Homines cniiu, qai creali sunt, crescere, e i in
" vtrlulis sludio progredi poasunt. Enocb quidein boc
, modo translatus est. Moses crescens proficie, . bat. E l Isaias proQciens roagnns effectus eai. E t
4 * Apostolas ad ea quoiidie, quae aiite sunt, conlendebat. Horum eeira singuii babcbant, quo progre . ,
! . derentur, auperiores gradus intueoies. A l Dei F i , , * lius solus exsisiens in solo Paire eai, a quo non
coAl , ' ulleriiis exleudiiur, sed iu ipso seinper manei.
Humana ergo raltoue dictum est, Proliciebat. Nam
,
boniiuum est profectio et augmemum. Quare
.
magna cuni observalione aualem adjunxit evange ; , lista, Proficiebat, inquiens, sapientia et atatc. Vcrtt , buin auiein el Deus nullam babet a i U i u mensuram.dSlales cnioa ad corpus refrrunlur. Iiaque
.
corpori est bacc progressio. Corpore enim cres. ,
. " Q cenle divinilatrs declaratio videnlibus major effi ,
cfebalur. Quanio auiein aaagis diviniias paietiebat
.
taoto magia gralia augebalur, uempe bominis jaui
,
apud omiies bomines. Puerulus enini gestabaiur.
!:, .
Puer vcro mansil in tempb), et cum sacerdotibus
* , de lege dispuUbal. Paulaliiu deinceps crescenle
, corpore, etYerbum deanonstraule, Petrus priiaunfi,
, ,
deinde reliqui discipuli eum vere Dei Filiunt con .
fileulur. Quod si probabile aliquid cura veriute
-.oj , .
conjunciunn dicendui ebt, ipsein seipso proGcie
, bel. Supientia enim aidificuvil *ibi domum *, et
. .
in eeipsa fecit doinum coosurgere.

, ;

, ,
* .
,
,
,
. ,
,
,

. .
, ,
, ,
, ,
, ,
1

Qiueuana auiem est baec progressio secundiiBi ea

qiue diximus ? Gralia scilicet el deificatio homiaibue
a sapientia imperlita, delelo in illis peccaio et corrnplione, propter ipsorum cum carne Verbi eimttiludinein et cognatioaem. Dum igilur corpus spute
crescerel, augcbalur iu ipso diviniutis dedaratio
qua cognoscebanl omnes, ipsumesse terapluiu Dei^
et Deum esse in corpore. Quod si periinacius obsiilerint, dicentes vocatum esse Jesum, cum facJus.
el caro, ct illud proficubat ad illura dixerint
ease referendum, scianl, ne id quidem paternaia
lucem imrainuere. E s l entra Filius. Eaque re ptanoin fit Verbum esse faclum hominem, e l veraia
carnem geslasse. queraadinodum diciaius, L>ominum carne passuio esse, e l caroo. esurilaee, ti
carne defaiigatumesse, siceUamjuredicemQScarDe

Roin. x v i , 20-i4; 1Cor. x m , 13. PrOv. u i .

f

447
EUTHYMII
auclum esee et profacisse. Non igilar Yerbl
Hfcremenlum, neque caro erat saptenlia. Quapropter, t aiiiedixlrou, n>a ipsa per se sapientia,
quatenua sapientia eet, proflctebal. Sed quod bumanum erat, in sapieniia proficiebai. Uumanam
cnitn naturam paalatim exxuperabat,
divinuroque efliciebatur , et divinitatis inslnemenlum liebat ad ejus actiones et splendorem orauibas in rebus efferendum. Quamobrem non
dixit: Verbum proQciebat, sed, Jesus proficieb;U,
quo quidem nomine Dominue facius hoino vocatus
esi. U l progressum illum btimanrc nalune fbiese
conslet, quemadmodum diximus.

448

. 05* ,
,
. , , J ^ , ' , 6
> ,
* , ,
, .
, *0 , , *,
; ,
.
.

Sicui ergo rrcscenle carne dicitur ipse cresceie
,
propter corporisconjtmctfonem, sic ea quae lempore
mortis appeiente dicuntur, ui turbari, et flere, eodem ,
sensu sunl accipieuda. Si igitur ex huinaiiis affeclio- , , $
.
nibus bumifia abjcclaque cogiiandi de Deo sumunt
occasionem, adeo ut hominem ipsara toium ,
,
terra, non autera e ccrio putem, cur ixm etiam ex
divinis operibus in Patre Verbum agnoscunl, e( , ,
propriara repudiant inpietatem? Possmii enim
aoinaadvertereeumdem esse,qui divina opera exsc- ; "
quitur, et qui corpns affecttonibus obnoxiutn os- $,
,
lendit, dum permiuit, ipsum lugere, et esurire, el
idgenus alia perpeti. Ex liis enim omnibus decla- $ ,
ravit se, cum Deus sii impaiibilis, carnem paltbi- .
lem suscepisse. Ex operibus auiem oslendil, se ,
Dei Verbum hoininem esse factum : El$i mihi,
htquiens, noncreditis, operibus credite, ut cognos- ^ ,

caiis, me etu in Palre, et Pairem iti me *. Audienles K&r ijiol

quidero iilum dicciuem : Eyo et Pater unum $u, Ira , ,

mus , unam ex proprielale Patris per esseiuiam
perspicere divinitalem oporlebal ; audientes au- . , , .
, ?
lem eum flevisse, ei reliqua ejusdem generis per

itilisse, ea faieri esse corporis maxime propria.
, ,
Legiiimam euim itacogiiandi causam habent, ut
,
ea quidem de Deo, haec aotem propler biimanura
,
ipsius corpue scripla sim. Uomo auiem faclus esi,
,
et bax tanquam ab bowine dicunlur et flunl, ut
. ,
hae quoquft carnis afleclionee uobis leviores effi , ,
cianlur, et nos ab illis liberi simus. Jam Doiitinus,
;
qui semper in Palre est, non antequaro banc vo . "
cem emilteret, nec posteaquam illam ei&isit, a
^
Patre derelinqui poluit. Neque fas esl dicere, Do- D
,
minum ipsum formidasse, quem inferni cusiodes
. ' mcluentes infernum diiniserunt, propter quem ct
, ;> $ Hionumenta aperta sunt, el niulta corpora san .
ctorum surrexerunl. Ecce enim dicenle Domino :
, / .
Cur deretiquisti me ? Paterseet semper ettunc in
, /
;
ipso fuisse declaral. Nametterra Dominuni suum
, .
loquentem agnoscens statiiu tremoit. Et velum
,
scissum esi, el sol radios suos contexit, et petne
, . confraciac sunt; c i quod adinirandum cst, ilti ipsi,
, /^.
qni aderant el eum ante negaverant, haec conspi, ,
cati vere hunc esse Dei Fitium coiifitcntur.
,

9

ZiGABEXf

Joan. x, 58.

Ibid. 30.

Matlh. xxvi, 40.

PANOPIiA DOGMATICA. -

. .

450

6s i ^ 6 , -
$itu 96 ,
* 00
. "1* , . , .
, '
, \
?(, ^
.
:. " , $ ^^
. 01
' ,
-

Jaro quod pertinet ad UJa verba : 5 i fitri poteu,

tranuai caiix ' animadvertant, quomot!o,
qui baecdixit, Petrura wcrepuerit, iVox capii, iu*
quieps, aiur Dei sunt .
Yolebaisuecipere id, quod
deprecabatur, et idcirco veneral. lacrepavii igilur
Petrum ut Deus, dfprecaius cat moriem u i horno.
Habebai enim carnen pavidam, proplerqnam cum
humana inibeciJlkale voluntatem suam conjunxil, u i
banc iiem affcctioiiem abolerel, boroinemque ad
oppetendam morleiu strenuum el fortera efficeret.
Aueodeenim remnovam et admirabilem. Quem
liintde loqui putanl isii Chrisli bosies, is ea ipsa
affeciione, quarn ipsi forinidinem exisliaiant, homiiies audenies ei impavidoe consliluit. Nam
r
beali post illum aposloti
ei alii sancli marlyrcs

vouv ,
, .
., , *
;
,
, ,
.
"; , \
, | ,

' , \ . ^
*

propler bas vocea adeo mortem coniewpwrunl,

ut per eam ae magis ad viiara iranaire, qwaiu
mertcin aubtre exisiimarent. Quam absurricui igilur eat, com Yarbi iuiaislroruui
forlHudineni
admireris, Verbum ipaum timiduui diccre, prop:er
quod i 11* norlem non tiinueraiU ! Ex fortigsimo igilur sanclorum marlyrum propoaiio virluteque
coaelat divuiiiaUm luinime (ormidttsae, aed iormidioera noatrain Servatorew absiulisse. Queraadoioduni enim moriesua mortem destruxii, et bumaniute soa reliquas bumanas affcciiones, sic c i
bocquimeiua dieilor, melum noetrum aubtulU,
effeciKiue, ne horoines amplius oiortem exliinescereoU Dixit ille quidem, et fecil b*c. Naui sicui

<-vr~-

*
;
Q bomiuis fuit dicere : Transeal calix ; el : Cur de
, reliquUH met&ic Doi fuiieflicerc, ut sol ipse deii. * '
cerel, e{ niortai redirent in Yiiant. Eiqui dixit, u l
,
>.
botao 1 Amma mea lurfata est *, idem uli Dcita
1 - d j t t i : kapo0poneuUi wimam mtam
(.
^ ,
ptlcHaiem habto Uerum atmtnendi *am . Tuibaii
, \ *um eei proprium caroia, liabere auleiM, quando
, ,
vuk, powcudi omeiMlique a n i m poleaialen,
.
fton esi ampliiia bomiftia propriuro, eed ad Verbi
* , * \
poiaaiiaivpertinot. Homoenii n o a potestaicsua,
. , aed natyrae nec*8ilMee4iara nolena moriinr. l)o , '
numiian4m,qii't hniuortaUs esi, elcaroem gestal al
, \ raortaleiB, u l Deus poteaialem babebal ui se, cuiu
.
veUei, 61 a corpore arpararet, etcorpus iicrum su meret. Decebaieniui, <it caro morialig el inleri, ^- ^ tui obnoxia noii jam ex natura sua manerel mor . '
Ulis, eed prupter Verbum,quod illam assumpsi ,
rat, imnaoflalis effecla oullum amplius inlerituin
* .
sentiret. Sicut eaim corpore nostro quae nosira
,
aunt, imiiabatxr, i k nos ipsum suscipienles ab eo
' ~
suoiiaMS iimnorlaUiaieai. luque irustra se dicunt
offeBdt, oum audianl de Verbo iila dici : Anirua
.
Utrbala eal, fteviu Videntur enim huiuano sensu
, \
carere,et natarara boiniaum el affectiones eorura
. ,
ignorare. Magia eos adutirari oporiebat, Verbura
, \ i
carne, quae lalia patilur, ease, nec insidiae
?,
struenKS cobibiitaoe, aeque imerfeclores uliuio
, ,
oe^e, cum tamen poeaet, quippe quod alios a mor, ,
9

Maltb. xxvi, 3.

Maltb. xvi, 23.

Joan. , x7.

Mbid. , 8 .

452
451
E U T H T M l l 2I0ABENI
ic Itberaret, ti }am mortooe in vitain redneerei, j i * /stv .
sed proprium corpuspati pennisfese. Obid enim, tit \ , ; . cva \ ,
ante diximus, venit, ut came palerelur, et carnem , ; ,
redderet immortalem, etqnod asepe jant a nobia \ , cfaopcv,
dietvm est, tit ignommia et reltqtiia* fnimanis , \ ,
affectkmiboe in se Iranslalis, homhiee ab \tth per ,*
ipsum deleiis non vexarentar ampltas, sed Dei ' , *
lemphim iitperpetmn maitereirt.
.
%

Ex endem $erie,

.
Improba profecto sceleelaquc res, ut vfitetur, eat
% , \
bomo taBreiicne, et instar illios feTse, qoam in fa- "
buHs suis Grci hydram appellant, t u priorlbus ,
serpefitibus excisis, serpente* alios parit, eteornm , ,
objecin cam HHs pugnat, qui priores obtruneate / ,
runt. Sic hosles Dei, coufutatia argumentls qttttme
! ,
ee lanquam serpentibus defendabant, Judateas el
, * , smltas atias quaeeiiones ioveoiant, et, Eslo.inqiritnt, * ; , .
qtiando lwec sic interpretamini, et ratioefMcio^ ,
nibns deifionatratioaibttsque siiperatts, dicite, \ ,
utrom consflio et Tofontate genitus sil Fiiios a Pa- ^
tre. ttae si quts eorum qui de rtftgfone Chriatiana . !
recie sefitiuiit, qnaereret, niMl esset anspicaitdtHit, ,
recta emroinens , etsentenlia simpliciorem verbo- ,
rum eipositionem euperaret. None avtem com ab - *
Irtereilcie taee qnxstio proftciseatur, omnia autem ' ,
baereticorum verba suspecta sint, metwendera est,
,
nesuam ipsoram imptetateraitadiaseniiient. Idem ). .
enim dieit, qui quasrit, eoasilionegenitiia ailFilios, , , H v
ac 9l qwereret, B t n i m fuerit aliqeando,cem non eeael, , ,
aoi otram cx ih'rto factus et creatys sk. UndeRam *. ,
enim, qneve ex Scrrpmrsetocehasc pronwmTniai for. , !
te omissa Scriplura, Vatentfot malittain ftnkaiHr.
, ;
Pioleimene enim Valentiaianae, Oeas, inquk, quod
noa e9t geiHtum, lanees babet, cegttattoftem et , - latein. EtprtoocogitatU, deiHdavolwt. Etqiweooft- , .
tovit, eflkerenon potuit, aisicuni v^uftUtispoteslae ,
factit fuil. At b*c diaceateb Arfsoi vokratBteoi et . " ,
consHiirai Verbo votant anteto. feti igimr raotee- ^.
ctir doetrinan Tafentiiii, nos autem eacraa veraaa ,
4es Scripiuras invenimus de ulo did, Ipsum etae,
t solum esse, et esse in Pat% et esae Palria Moa- , 6 *
ginem. De solis aaiem rd>os procrealir, qoea qaon- , .
dam n<>n rani, sed facte suirt, eonglthtm et volmt-
iaiem pnecessisse legimos, com Sii eentesirao ter- , * , (&*
iio decimo psalmo David ita caitat : De*$ no$$er in
1 ,
<:/, et in terra, omnia qumcvnqw votiUl fecit, et * evptxrxp,
in psalmo centesimo decimo : Magna oper* Domkd , * d r r a /.
txquhita fn omnes volttntate* ejm V Et ruraum ift
* ,
^
psalmo cenieeimo iriceslnie qeatioi Otmria q*mc**- . " *
que voluit Dominnt fecit incmU tt in tirra, mmeri, otVet in omnUms abgtm . Quare ai Yerbem eU opa,, , ,
t res facla, ei onuro ex oronibua, dicatvr et ipevm . ,
eonsibo factam. Sic enim oslendil Sertptara, vet ,
omitts esee foetas. Aftteriiw iiem ad bsereaiei eon *
firmandam adjelor accedi, Si indignyio est ia
.
qntena, opiilee0ee ut voJeas Cacial, in omnifet pari- * E9lt
ter tebtts vokmiastoUawr,qoodigtam^m irma * * , ^
r

* Psal. cxn, 3. Psal

cx, *

PaaK c i x x i v , 6

453

PANOPUA DQGMATlCA. -

TJT. XI.

454

wv , rvx oo^pmt o C t iHWgraoonMMttr.Qood ei vdimtasifi ttoofton est

* . - iudccora, ta prtoo otkm goroiite adhibeattir. Neqne
, . eittai fiori potett^ntn uno eodemqtje Deo in rebus fa -
ctatdie, eivotte ttaat doceot et notte. Qnam potest
maximamimpielatetii sopblsia verbiestiis componit.
.
Idomqve vwtltMe qvod geivitomest, et quod faclnm
, , 65t, et UIMMI ex rebae, quie factee aunt, vuH esee F i , lium. Yerim* b e#nmb*e dtvefws eat, qaoiuadnodofft
\ . ,
im foperforibvadomeiisfaraviimw: Ei omnia ptripmm
, feeie wmx ; quare nee dicator oiwilto, ne ipsequo ' , t, am% ito feotae eafemlatiir, * ilta, qmeper ipsuxxr facta
tva , ' Bmt, ooMlteenml. Nam P M I O S qeidem, qai prins
. nen trai, poeica per vokintatem Dei apostobis
, > fectos^st. E l vocatio nostra, ut qnae olim et Ipea
, nmterit, nonc atitem eat, Oei coniiliam esi conse, ^ ctiU, et t ipee Apostohis rtirsam ait : Secundum
1

*. ; JTarA

pr*po*4tnm tBtnntatk txtf . Et flltid, quod a Mose

. ~6 etrtpitim e t : Fiat Ux; ot, Prodncat ; et, Fa , *

oUmm hoxtoHm , afWtror, anle diclam est,

sigmncare facientis voiuntalem. Quas enhn aniea nou
ei^mt, sed extrinaecne facU snnt, ea vult facere
. procrefilor btm. In V e r t anlemproprio, quod ex
, ' ee natora gtgnit, non pfra^edit volnntas. l n hoc
. enim *Pater alia omnia, q o * volt, faclt et creat,
.
ut peetdlva iacobui aoctt, Genuit, inquiens, vos
, Yerbb veritotis tum . P r a pudore igilur con\ *
ftwi, nec atidenles dicere, Oef Yerbam factum c l
. creatinii esse, et ailquandto non fnisse, aliam ra , , ,
tlooena inveniunt; qna crealum esse dicant. Votua , Q taiem eaiin pnefkmuoi, ei, Nfsi voluntaie, i n ,
qmiiit, genftus eat, necessitate ergo et invitus
, , , bobet#HlfB ^. Ect|uis i l l i , homines scelesiis . - ai^ttl, ql ad hereaiin veetran omnia trahitis, ne , , efeeitatem aiioHt ? QnM enktt voluntaii contra ;
f\tm !, videniflt, qofd atttem ea sit ma]os et
5 , non animadverteftint. Sicnt eniifl oppoiii . ' l r vohfntati !d qood praetcr senlentiam volentis
, , eat, i h i l d , qood natara est, voluntatem antecedii.
- . YofoHtxi^ aHqah domutn solficat, natura filium
, $ gfgnfi; Bt qtiod voHiiitate flt, ccepit fieri, et extra
, facientem est. FHhis autem esaentife Patris pro , . p r l m i est germtn, et non esi extra ipsom. Quam , obrem de ipeo non eonsulh sicut nec de se qui .
dem vWetitr consalere. Quanio igitur re pro-

,%{- ,

, . * ^

. ;
.
, ,
,
, :vVrapvf , -, ,

, ;
, ?,
, * %
1

Joaa. , .

Epbes. i , 5 .

* Gen. , 5 , 25, 26.

ereata PRins avperior est, tanto id, quod natura

eat, voJaniatem anteit.
autem, obliii se loqui
de FHfoBei, aadeni humanas ittas oppositidncs
de t>eo dioere, necessitatem, el prytor sentenliam,
vf negent eese ?erom Fllium Dei. Nam et ipsi nobis
reepondeatit, ntrxm Deo adsil ex volunlate u i eil
boiiue ei mtsericor, necne. Si ex voltjntate, eequiuir, co^piese bomim esse, atque ita fierl
poteriluiipie nousii booua. Coneulere eiiim et
eligore licet in uiraraque pariem, et aalurae
tantU et ratiocinaniia propriqm eat. Sin autem,
nec absurdum hoc conscqualur, nonex volanuta
bonus eet, audiant id, quod ipai dixenint Meceer
t

* lac. i , 18.

4>5
EUTHYMII ZIGABENI
#
sitate et iitvUtis esl bonus. Ecquie auteaa i l l i ne- ,
cc&sitateiu injecil ? Quod si absurdiaaimua esl, in

,
Deo esse neceasilalem dicere, propterea confitendum est, eaae natura bonum, nulio magie *
.
ei verius diceadum esl, eum naUura, non voluntale esae Filii Patrem. lllud pneterea nobiampoa* ; :
deant; volo enhn eos pro audaela ipaoriui inlerro- , ,
gare, qua quidem iulorrogaiio licei liberior ait, ,
aJ pielate:n Umen apaciabil. PropUius ealo, Deue* .
Respondeaut igiiur, uirura Paier ipea prhis cenau- .
luerit, deinde volueril, post attftem fuefil, *
, ^ . ,
priusquam cousuiuerU eit. Oportei etiim, utjaiUMJe
Verbo talia audeanl k>qui, sumlia item de Palre . * * ,
, , amliant, ui sciant, istam ipsoruna pomlaaUaia ad
.; Patrera quoque pervenire. Si dixeriui, et ipaiun
Pairem ex coDSultatione et voluulate eege, quid *

erai antequam consuluit, aul quid aatplixi habuU

posleaqaain consuluii? Quod ai ejuemodi iniorrogatio abiurda esi, et nequit conaUlere, e i bee
dicere omnino nefas eet, cum aatii s i i , id nos ao>
dire, et scire, ei imelligere de Deo, nempe ip&um
esee illimi, qui esi, noane abaurdum eat eUan de
Verbo Dei e i i cogilare, el consiUum ei ac voJiwlatem anteponere ? Salia enim est ileiu de Verbo i l lud scire, et inlelligere, oempe ipsum ex consultatione et voluntaie Deum esee, sod naiura
proprium esae Yerbum Palris. Quod quidqn
Yerbum curo sit consiiium et voluolae PalrU ipe ue, quoinodo poleat cooajlio e4 volunlate ejue
gigni ? Qjsi, ut aoie dixi Yerbuca gigai per G
scipsum aut per alieram Yerbum asserant bo*
mines iuaaai. Quod si conflnxeriut, et aUeran iUovd
gigui rursnin per aiiquodaiiud Yerbiua neetaae erit
Atque ila roulticcps impiorum baereeii deprftbcndeliir
slulie fo Uuroeoa^m deoram miiUiUiiiiRen iBcidere
dum p l i u m creaium et e x o i b i b iacuim eaao, ao?U
uteiues vocibu, ciqu^ coosiluun et vp4om4aloai
pra?poiientesconanUiroilendere.Noone inpioia e$l,
ea quae rerum procreatarum aunt, in procuralorein
transfvrre? Noone detesUbileet exsetrandiiai esldicere, cousiliuai et volimtatem esseanle Yerbam
Paire ? Si eoim volunias in Palre praacedit, baud
vera loquilur Filiua,lpo,inquieo8, iu Patre, aut etiaiasi ipse quoque io Palre est, posierior Umen exiaii
mabitur, cum voJuntas ia qua omnia facta suat,
amecedal, et i p s e p o s l , u i vos pulalis, exsisut. Licet euiw gloria praestel, Uinen oum erit
ex iis qu.c voluntate facta sunt. A i hoiuines oefarii
nolunl, Verbum et consilium vivens esse filiaro,
sed prudeiuiamet coiisilium el aapienliam,ui babitas quosdam, qui ineaae abeaseque poagini, humauo
inore Deo inbaerere commiaiseuatur, et omnia
novent, e i Yalenlini noOonem 04 vofontatem Ideo
pnepoirant, nt Filium aPaire dividaiil, eumque non
propriam Pairis Yerbam, sed crealum esscdlcanl.
Apostolus autem non voluntalis, sed essentiai pa~
ternae propriuui splendorem et Ggurara Dominum
esse praidicat, Qui cum , inqaiens,pfafor eior.ar,

, ,
. , ,
, , ,
;
,
(
, , ),

, ; "
,
, .

;
, ,
' , ' .
, .
; , ~
,

, , ,

; ;
;
,
1

' &>
* Oarpl. "
, ,
, ,
' . ,
, *'

, ,
, , , ,
,
,
,
, *
, *
^ .
1

4VJ

P A N O P L U DOGMATICA. -

, "Oc
\
,
.
, ,
, \ , ;
.
,
\ . \
, :
>vfo;, * , ' ,
, , \ ,
, .
tk \ . *
\ , \ ,
\ \, \ , \ ; , \
, ,

. .

4W

Quoil si paterna essenfia

et figura snbstanliw ejn%
atque substanlia, nt anlc diximus, non est a voluulate, constai, ne id quidem, quod csl p a i e r o s u b staniine proprium, a volunlate esae. Qoalis enimeat
beata illa subsiamia, tale ease oportec et~ proprftftn
ipaios germen. Quamobrein et ipse Pater non d i x i t :
Hic est volnntate genilus Filius, nec quem ex bneplaeilo Filium habui, sed siiiiplicter : /*
meu$ elin quo beneplacui*. Qifibus verbis osiendil
eum eese natura Filium,in quo voluntas eortiiu,qu9e
sibi probantur, sila ait. Num igitur qua natura
Filius est, non aulem ex voluntale, idco Patri non
est voluntarius ? aut nolenlis Palris est Filius? Minirae
vero, sed et volenti Patri Filius est, ei Paier, nt
ipse qtitdem ait,diligit Ftlium et omuia ostendilei .
y

Quemadmodum enim bonus sil Deus non ex voluntale ccepil, nec tamen invitus el praeler voluntalem esl bonus. Quod enim illi est, voluniarium est,
sicul ut Filius sit, quanquam a voluntaie non est,
non tamen contra volutiiatem etsententiam ejus est.
Ut eulnVpropriam essenliam habet volens, sic et
Filius, qui esi ejus esseiiibe proprius, ipsi volenti,
non auiem inviio est. Velit igitur ac diligal Fdium
Pater/ita tamen, utpie ipsum vello, etnon invititm
inlerpreieris. Naiii qua voluntatePater Filium vulf,
eadem voluntate Filius vuli, ei diligit, et colil Pa
trcm. Et una est voluntas ex Patre in Filio. Ut rx
bac item perspicuum sit, Filium in Patre esse, r i
Palrein in Filio. Cave tamen, ne ex Valeniini sen
teiilia voluntatem putcs antecedere. Insanii enim
quisquis intor Palrera et Filium voluntalem, ei con
sTium, el consideralionem interponit. Aliud enim
est dicere, voluntategenitus esi, ct alitid Paier Filium
proprium suum natura ftxsisienteni diligii, et vult
Nam illud quidcm voluntate et consilio genituni
esse prtmum signiflcat eum aliquandonon exslitisse.
Deinde, quemadmodum dictum est, in utramque
partem propeusionem ostendil, ut aliquis dicere
queat, Patrero potuisse Filium eliam nolle. Qure
quidem iinpia audacia cum Filinm pomisse non ease
dicatad Patris essontiam pervenit,et idemdePatre
constituii, non aliter acsi dicai.Palrcm potuisse non
essebonum. Qitemadmodum crgo semperet natura
bonusPatcr, ita semper et nalura Filium gignit. Quod
, , - D autem Pater Filium velit, et Verbum vclit Palrem,
. ** \ ,
boc non anleredens consilium aui voluntateni os/3 \ \ .
tendii, sed verani natura? ralionem, etessenlix pro ,
prieialcm snnililudineinque significat.
, , , \ ,
6?; .
,

: , , \
.
, , \
\ , \ \ , \
;, * ,
. "
:\ ,
& . , \
, \ ,
. , ,
, , \ ^ , \ Q
, \
,
.
.
-: \ \ ,
, \ . \
, ,
, .
, ,
\ *
, ,
, .
\ , ,
*6 ,

Excpi$tola,qua res in conciliis tum Arimini, quoi est

ltaliat oppidum, tum Seleucia*, quod est oppidum
hauriat celebralis , qe%UB conlinentur.

\ , \
,
, , * ,
, -

Caeterum, quando ipsi erga sc muluo el erga

niajores suos sic affecu sunt, age jam sciscilcmur
illos, ut ediscamus quam in scripiis illis absurdilalLMii aul quam viiiosam senienliam conspicati,

llebr. , .

Maltb. , 5.

PATKOIV G a .

CXXX,

Joan. ui,55.

4C0

EUTHYMII ZIGABENJ

Palribus inobscqueiiics sunt, cl adveisus t&cutucni- , ,

cam synodum decerlant? Ilae voces, aiunt, t ex sub
;
tianlia, et, coosubsunliale, nobis mimme pla- , , >
cenl, quibusdam enim offeudiculo fuere, plurimos .

coniurbarunt. llli igilur scriptis suis ita sunt lo- .
cuii. Verum sic quispiam illis occurral: Si ergo bsec *
verba per se illis offensionis causa fuere, non soluin
*

, quosdam offendi, ac plurimos lurbari oportuil, sed

ct nos aliosque universos eodem affectos esse modo , ,

par fuil. Quod si universi bas voces ampleclumur :

si qui illa scripsere, non vulgares bomines, sed ex
, , *
lolo orbe coacii sunl ; si qui jam Arimiuum C O Q vcnere cpiscopi plus quadringenlis ea tesliuionio ,
suo comprobnnt; nonne qui adversus synodum haec : cffutiuni binc arguunlur , non verba quideui cul- '
panda esse , scd eorum qui haec prave ioterpre- lantur uialiliam? Quaro mulli s u n l , qui divinis , , *
Seripturis uialigne leclis ac prave inteileciis, san- ; , clos biuc insimulant ! cujusmodi fuere olim Judaei,
qui Dofliinura non receperuol, el jam Manicbaci , !
, ,
qui in legem blasphemaul; cujus sane rei, non
Scripiura, sed ipsorum perversitas causa fuil. Si
Uaque verboruin pravilalem oslendere poteslis , , '
agite, demonstrdndi latio ineatur ; nec objicialis .
, ,

uobis baec nonnullis offensioui esse, ne idcm vobis,
quod tunc Pbari&gis, accidat. Etenim cum illi sese , 4<feiniuLarenl de doclrina Domini offendi, ail Domi. nus illis : Omnis planlalio quain nou plantavit
Patcr meus coeleslis, eradicabitur
His autem ver* ,

bis oslendit, non Pairis verba a se iplaniata,
_ , * t ,
, .
. .
sed pravam suam recie dicloruin intcrprelatio , . >
ncm, oHeodiculo illU fuisse. Naui ii qui olim Apo, c
sloli cpislolas culpabant, non Pauli, sed ipsorum
, *
i^noranliam, el perversum animum palam feccrc.

. * *, ,
,
( , )
Sed jam respondele (operae prelium enim
, , fuciil bOc ab illis quaerere) quinam sunt, quos de
;
illis offendi atque turbari causamini? Certe neuio
,

coruiD qui pie de Cbristo seoliunt, quippe qui ea

. *
dcfendant asscranlque. Quud si Ariani sunl qui
, ,
b:ec indigne ferunt, quid mirum si irascuntur iis
;
qui eorum baeresin de medio lollunl? Non einm ca

,
\crba illis scandalo sunl, sed dolori, quod qua^j j n
cippo insculpla suam bseresin iraducant. De$iitylC D . ,
igilur adversus Patrcs noslros
bac dc causa
obmurmurarc : alioijui teslal, ut crucem quoquc *
Doiuinicam viluperelie, quod ea Judaeis sii scan- ,
) , ,
dalura, genlibus aulem stullilia, ul dixil Apuaiolus.
*. ^
"Verum queniadmodum crux mala non e$l, nobis
enim qui crcdimus, < Cbristtis esl Dci virlus c l Dei ,
sapicntia * , > Clianisi Juda.'i insauianl; ila quoque , > *
Patruni vcrba non pervem, scd uli/ia sunl iis qui , *
a?quo animo ea legunl, ipsaque omnem omniuo ,
destruunt impietalem: quamvis Ariani mulloties , disrumpanlur, quod sese ab illis damnalos videant. , * . "
Demonsiralum ilaque esl illam scandali quam af-

Matlh. xv, 43.

I Cor. , 24.

16)

P A N O P L I A DOOMATICA. -

462

. XI.

,
, ,
< , ;

;
, , , ,
,
* , ' ,
, * ,
) ,

, , '
,
, ,
.
, , \ ,
,
' ,

, ,
.

ferunt rationem nullius esse probabilitatis. Catterum respondete nobis, cur vobis hoc d i & a m , c ex
subslanlia, miniine placet ? Id enira primo inquircndum est: atqui vos ipsi scripsisiis ex Palre genitum Filium eese ? Si igkur cwii Patrem nominaiis, aut banc vocem, c Deusr, pronuntialis, nou
subslanliam signifkatis, neque ipsum qui exsistil,
utoal secundum subsiantiam intelligilis; sed aliud
eirca ipsum, aut aliquid pejus, quod a me diclum
nolini, per baec indicatis : vobis ergo scribomlum
non fuit, ex Patre Filtum esse ; sed ex iis qua* eirca
ipsum vel in ipso suul: ut binc vitames Deuui
vere Patrem dicere, eumque qui vere simplex esl,
composilum corporeuinque imelligcnles, rccentioris blaspheniiae invenlores esselis. Cum porro
sic inlelligatis, necesse est ut Verbuna et Filiuin,
non subsianliam scd merum uomen exisiiiuelis, ac
demum nomine tenus, vesiram retineatis opi.monem : ac quse dicitis nullo modo esse et nusqliam
exsiare sentiatis.

*

.

*
, * ,
. *
.

c * \, c
,
", ,
^
* \,
'
, , '
, , , , ,
, , *
.
,

.
,
,



,
D
, , , ;
,
, *
, .
, * t
, ,
.
, *
,
. > * ,
, , * '
, * '

Haec Sadducaeorum, imo potius eorum qui a

Graecis aihei vocanlur, scelesU esl opinio. Alquc
binc reliquum est u l crealuras t>ei veri opificium
esse inticias ealis, siquidem h c voeabula, Pater,
et, Deue, non ipsatn exsislentis subslanlJai siguifi c a n i , sed aliud quidpiaai quod comroeuti tos
estis. Sed hoc vel solum cogilare, irapium prorsus
atque turpissimum est. Siu aulem cum audimus :
Ego sum qui sum ; > at, < In prinripio fecit
Dcus ccelum el lerram : > et, t Audi, Israel, Doininus Deus tuus Doiuinus unus est * ; el, < IIac
dicitDominus orauipoiens *;> non aliud nisi ipsaui
simplicem, bealam, incomprebensibilcm ejus, qui
esl, subslanliam inlelligimus ; quamvis enimquldnam ille sit comprebendere . iiequeaniu , allameii
cum bas voces audimus, Paler, Deus, Oinnipolens,
nibil aliud quam ejus, qui cst, sublanliaai indicari
concipimus. Dixislis vos cliani ex IXeo Filium esse,
ac coiisequeuler ex Palris substauiia ipsum esse ;
cum ergo el anle vos Scriplura? d k a u l Doimnum
esse Pairis Filium, et ante Scripluras Paler dixerii,
c Hiccst Filius meus dilectus ; > Filius auiem
nibil aliud sit quara PairU felus; qua, quseso, ralione Patres non recte loculi videbunlur, ubi dixcrinl Filium esse ex subslantia Patris, rati seilicet
iucni esse sincera meiite dicere, ex Deo, ac diccrc,
ex substanlia ? Nam creatur* omnes, quainvis ex
Dco exslitisse dicamur, scd non quemadmodum
Filius. ex Deo sunl illae, non enim res genitai, scd
laeix, nalura sua sunt. < In principioigilur cDeus,i
ijun genuil, sed fcciicoulutn clierram, et omnia
quic in eis sunt , ui scriptum et?l. Nec vero dititur, qui gignit, sed c qui facil angelos suos spiliius, et ministros suos flammam ignis
> Qnod
si Apostolus djxit, UnusDeus per qucm onmia \ i
iion co sane illud dixil, quod Filium reliquis omni-

Exod. m , U . Gen. , I .
cm, . I Cor. vin, 6 .

Deul. v i , 4.

Gei). xvn, i.

M;itib. nr, 17.

Gen. i , i.

Peal.

 ZIGADENI

403

464

bu annumcrarel: sed quoniam irniki ex Gnccis \ :

, - exislimant forluilo, ct ex atomoruni
compli ,
calione, ac ex similaribus partibus sponte reruni

, 5ta
lialuram coaluisse, ncque auctorem Irabere. Alii
aulem ab aliqua causa nec lamen per Verbum eam , conditam arbilraulur. Quisque autem ex harelicis ,
arbitratu suo res coninriniscilur et de rerum natura > , <
fabulalur. Quapropter ex necessitate Aposlolus > ),
dixit , t ex Deo , ul factorem nolum faceret, et
omnium crcationcm ex ejus volunlate faclam decla- ,
rarer. Siatim ergo infert: E l unus Dominus Jesus , * " ,
Cbrislus, per quem omnia *, irt ex omnibus F i - ,
^
lium exciperet; quae enimDei esse dicuntur, omnia '
pcr Filium facia sunt : nec fleri potrst creatas res
eamdem, quam crealorem, habere generalioncm ; el , , ,
,
ut doccrct illud, c ex Deo, > quod bic dicilur, alia ra- 5
lione de opiOciis, alia de Filio inlelligi. Nam bic . ,
proles, illa vero, qpificia sunt. Idcoqoe Filius cst .
.
pfoprius subslanli* fetus, illa autero, volunlaiis ,
crealurse.
1

Httc eum ipsa synodus animadvericrel, ac

perspeclum habcret ejusdem vocabuli divcrsas esse
signiUcalioncs; ne qiiidam suspicareirtur Filium
Dci ex Deo dici pcrinde atque crealuras, clarius
scripsere, Filium ex substanlia Dei esse: hinc namque vere germanum Patris esse Filium indicatur.
Ex eo aulem quod simpliciterdicilur, c ex Deo, voluntas creatoris in creando significatur. Sed, aiuni,
baec scripta noa sunt, vocesque illas, quod in Scripturis Don habeantur, rejicimua. Scd banc illi cavillalionem iropudenlissime proferunt. Si enim verba
nen scripta putani rejicienda, quare Ario non obM S t u n l , qui lot sentcniiolarum quae in Scripturis non
habentur colluviem excogiiavit: quales sunt, Ex non
exslanlibue; el, Non eral Filrus amequam g gnereiur ; ct, Erai lempus quo Non crat; et, Mulabilis
e*t; ct, Ineffabilis ei invisibilis esl Paler F i l i o ; c l ,
Filius non novit suam eub^tanliam, et quaslibc l
alias cjus senlenlias, quas in ridicula et impia Tbalia sua evomuit; imo polius eas illi propugnant, q u
causa illis esj ut cum Patribus eliam suis decertent. Aut cur, cum in Encaentis, ut vocant, verbis
ex Scriplura non desumplis usi Acacius ti Eusebius,
dixerint primogenitum crealura esse sine dissitoilitudine imagincm aubslanlfce, poienli, consilii et
gloriae, advcrsus Patres jam obmurmurant, quod
verborum quae in Scriptura non exstant nienlionem fecerint,el subslanliae vocem usurparint ? Par
fuit enim eos aut contra se ipsos obmurmurare,
aut uibil Palres criminari.

,
,


,
..

, *. *
, , .
.
, "
, ,
, , }
, , , ^,
" , &
, ^

' ,
, . '
,
' , ^
, ,
,
,
), ;
* ,'
.

Si igitur quidam alii ex synodi vcrbis occasionem arripereut, suspicio csset eos vel ignorantia
vel rcligione id facerc; neque vero hic sermo habelor de Georgio Gappadoce, qui Alexandria exaclui est, viro qui ncc cx praierita vilae ratione
commendatur, nec ullo modo Christianus est: sed
propter opportuniiatem, Chrisliaai nomen simulale

, *



,
, -

* l Cor. vui, 6 .

ibid.

4(5

PANOPLIA DOGMATICA. -

. X i .

* , sumpsit, et piclatem quaestus loco habuit. Qunpro , pter nemo eum jure arguerit, quod circa fidcin la ,
batur, bominem, qui neque novilquse dicit, nec de
, , ,
quibus aflirmal, scd omnes, uli scripluin est ' ,
,
veluti larus inscquiiur. Cum autem Acacius, Eudo * ' \ , ,
xius et Palropbilus hsec dicant, quomodo non omni
, damnatione digni sunt?Nam, cum ipsi quoque ca
;
\ , scripserint quae in Scripluris non babentur, ei saepc
, subsianlix nomeu ut sanum, maximc propter E u ,
sebii cpistolam, receperint, majores suos nunc cri , - minantur, quod bujusmodi sint usi verbis. fmo
. . \ , cum ipsi quoque dixeiirilFilium esse Deum cx De*,
, - ac Verbura vivens, subslantiae Patris imaginem per
, omnia similem, jam Nicaenos Palres criminantur,
,
, quod dixerint, ex subslanlia, ac consubetanlialem
. esse gcnitoii genilum. Quid mirum autem si cum
, majoribus, et cufti patribus suis pugnant, ubi ipsi
, - secum concertant in seque ipsos impingunl ? Cuni
; - enim Aniiochiae in Encaeniia, ut vocant, declaras * - sent Filium esse substantiae Patris sine u!la dissi ,
inilitudine imaginem, jurassentque se ita sentiro,
, , ac eos qui aliler sentirent anathemale damnassent,
- imoin Isauria scripsisscnt: Non rcfugimus authcnlicam fidem in Encseniis Antiocbia? editam (illic
^
* (
autem substanlinc nomen scriplum esl), veluti eorum
), , immemores, paulo post in ipsa Isauria iis adversan* , lia conscripsere, scilicet, et ,

- boc est, consubslanliale et substantia simile, M , * pote a Scripturis aliena, rcjicimus, et substantix
, - nomen de medio lollimus , quippecum in Scripiuris
.
^ non rcperiatur
Quis igitur viros bujusmodi ulterius Cbri ; " , ' stianos exislimabit? A u l quae (ides, apud quos nec
, , verba, ncc scripta firma sunt, sed omnia pro lem ;
, '- poris raiione mutanluret inverluiitur? Si enim,
, Acaci et Eudoxi, non refugilis exposilara in Encae , , nMs fidem, in eaquc scriplum est, Filium essc sub slantias Palris sine discrepanlia imaginem , cur in
, ;
Isauria scribiiis, rojicimus ? Si namque
* , Filius secundum substanliam Patri stmtlis non est,
; , qui subslanlise imago erit sine discrepantia? Quod
, si vos poenituil scripsisse, eum esse sine discrepan
lia subslantiae imaginein, cur analbemale damnatis
; * , cos qui dicunl Filium csse Patri dissimileni ? Si
. . eniin similis non est secundum subslanliani, planc
* , dissimilis est. Quod aulem disslmile est, nunqiiam
, *
imago fuerit. Sin, uti vos dicitis, ita se res babet,

verum ergo non est qui vidit Filium , Patrem v i . . dissc, cum multa ioter utrumque sit discrcpantla,
, imo poiius hic sit illi oronino dissimilis. Quod au , lem dissimile est, simile nunquam dicatur. Quo'
;
paclo igitur dissimile dicilis simile, et simile dissi* , mile existnnatis, ac simulatione usi dicitis, Filium
, , esse Patris imaginem ? Si enim Filius non est se. , cundum substantiam Patris similis, -aliquid sane

imagini deficit, ncquc est plena imago, non perfe, > ctus splendor. Cur iiaque boc lcgitis : < In ipso in1

Prov, vn, 2.

487

EUTHIMII ZIGABEXi

habilat omnis plenitudo divinitatis corporali-

ler
> ct, < ex plenitudine ejus nos omnes accepimus * ? Cur Arianum Aetium ut bajrelicum
ejicitis, licet ca ipsa quse ille loquamini ? Tibi enim,
Acaci, amicus est, Eudoxioque bujus magister impiclalis fuit, in ciijus gratiam eum Leontius episcopus diaconum ordinavit; u l , quasi ovis vestimcnto
diaconatus nomine usus, blasphemisc verba libere
posset eyomere.
Quid igitur vobis suasit, ut vobis ipsis adversemini, lantumque dedccoris refcratis? Cerle nihil
ralioni consentaneum vobis dicendum suppeiit:
bocque solum intelligendum relinquilur, T O S nulla
non simulatione, nullo non eommento uti propier
Constanlii patrocinium, lucrumque quod hinc vobis
eveoit. Atquein promptu vobis est Patres incusare ;
tcmereque objicitis, non baberi es verba in Scripturis sacris : et ut scriptum est, < crura divaricaslis omni iranseunli ' ; ila ut loties scntenliam
conimuieiis, quoties velint ii qyi vos mercede et
pramio conducunt. Quanquam nibil inlerest, si
quis Don scriplas voces proferat, dum piam servet
senlcniiam. Haereticus aulem vir, licet vcrbis e
Scripiara dcprompiis utalur, nibilo (amen minus,
suspectns ac mente corruptus cum s i l , a Spiritu
sanclo audiet : c Quare tu cnarras jusliiias roeas, ct
assurois tesiamenlum meum per os tuuni * ? > Quare
diabolo licel ex Scripturis loquenti os a Salvatore obturatum est. Beatus autem Paulus, quamvis
ex profanis loquatur : < Crctenses semper mendaces ; > et: < Ipsius enim genus sumus ; et :
c Corrunipunl mores bonos colloquia prava ; C
attamen sanctus cum sit, piam relinet sentenliam :
el cum Cbrisli nicntem babcat, gentibus magister
csi lidei el vcrilaiis, et cum pietaie semper loquititc. Ecquidnam fide dignum inest Arianicis voculis, quibus eruca et locusla Salvatori anleporiilur,
ipsique bajc convicia dicuntur: Aliquando noneras,
cl crealus es, alienusque cs a Deo sccundum subatantiam : nullamque dcmum non proferunl blaspbcmiain? Propalam cerlc faciunl, sc nulla alia dc causa
cum magna synodo pugnare, quam quod Arianana
dainnaverit haeresim. Ea etiam illis causa cst con
substanlialis vocem criipinandi de qua ipsi pravc
aentiuni. Si namqne recle crederent, Palrcm vere

; ' ' ; !1
, ;
, * ,
,
,
?,

, *
.

Patrem confltcremur: Filiura vcro genuinum F i - D

lium, el natura verum crcdereni Yerbuni, cl Sapicutiam Patris. Quod aut^ni dicitur ex Dco Fiiium
essc, si non ut decreaturis dicitur, iia de il!o affirinarent; sed iltum substanti Palris propriam essc
prolem intclligerent, quemadmoduro splendor a luce
ortum bbet, nequaquaro singuli corum Patrcs incuaaaaent, ac polius fidentcr dixisscnt bene synodam scripsisse, el eam rsae reclam de Domino
noatro hsn Cbrislo fidem.

. ,
,
Yibv ,
*
Vtbv, ,
, ,
,

* ,

.

COIOM. , 9.
I Cor. xv, 53.

Joan. , 10.

Ezccb. xvi, t3.

, \
, \ ; '
,
,

, \
. ,
, , c
,
.

, ,
. ,
,
, ,
"

,
; ,
, *
, * ,

> \, c ' , , ,
, *
.

,
, *
, , *

.
. *
, ' .
, -

Psal

XI.IX, 16.

Til. i ,

i-2.

* A c t . XVII, 23-

PANOPLIA DOGMATICA. - . X I
470
'* , , -
Sed, ainnt, obscura nobis cst hornra v e r b v
. rum eentenlia. Ea enim fuit futilis hominum ex, , ,
cusaiio : com non possimus verborum interprela , .
tiooera assequi, illa rejicimus. At si sincero Ioque I , ,
rentur anirao, non diclum oporluil, illa rejicimus;
*

sed
sciscilalori erant u l a peritis cdiscerent:
, ,
alioqui rejicianl quidquid in Scripturis diviois non
, intelligunr, eosque qui illa scripsere criminenlur.

. *
Sed baereticorum potius quam noslrum Cbrisliano' ,
rum fueril audacia ejusmodi. Quae enim in sacris
. " , eloquiis non intelligimus, non ideo rejicimus, sed
,

ab iis quxrinius, ab iis ediscere poslulamus, qui, * .
btis Dominus revelavit. Yerum, quia eam verborum

obscuriiatem pratexunt, faleaniur ergo quac stalim
, ,
inferunlur, ct analhemate damncnl eos qui scn , liunl, ex non exstanlibus esso Filium, et non fuissc
, , ,
antequam gignereUir, el creaturam opificiumque
,
essc Dei Verbum : natura mutabile esse, el ex

,
alia substantia ; demumque Arianam damnent bae *
resim qua? bujusmodi impietalein excogitavil. Nc
,
. dicant deinceps, Ea verba rejiciinus ; eed, Nondum
, ,
illa intelligimus; ut sic verisimilcm ea rccusandi
'
causam afferaut. Probe scio aulem ac exploraium
.
babeo, quod ipsi quoque non ignoranl, eos bi isl?
, ,
conGtcantur et Arianam haeresin anathemale dam ,
nent, synodi vcrba non ncgaturos. Idcirco enim
,
Patres cum dixissent ex substantia Pairis genilum
. , Fiiium essc Patri consubstaulialem, staiim intule
runt: Eos autera qui praedicla illa Arianae haereseos
, verba dicunt, analhemate damnamus ; ut oslcn , ' , .

.
Ex eadem.
C
Viros auteiu qui alia quidemomniaNicaoae scripla
,
recipiuni, de solo autem consubsianlialis vocabulo
,
ambigunt, non ut inimicos speciari par est. Noque
', '
enim velut Ariomanilas, aul Palrum adversarios,
, *
bomines aggredimur ; sed dispulamus veluti fra ,
trcs cum fratribus, qui eadem qua nos siint sen , lenlia, solo nomine in conlroversiam adduclo. Cum
. enim conuteanlur ex subslanlia Palris ei non ex
, , alia substantia esse Filium, ncc creaturam vel opi , , - ficium illum esse : sed genuinam naluralemque

prolem, et ab aelcrno una cum Patre Verbum el Sa , pieniiam exsislere, non longe absuni a rccipienda

. consubstanlialis voce. Talis est Basilius Ancyrae qui
*, de fide scripsit. Nam, si similis lantum dicalur se. * cundum substantiam, id non idem prorsus signifi , B catalque illud : ex subslanlia; quc verbo magis,
, , ul ipsi dixcrc, Patris gcrmanum Filiura ipsum esse
.
signiiicatur. Nam slannum csl argenlo similc, ca
, nis lupo, auricbalcum vero auro, nec taraen slan, ,
num ex argento cst, nec lupus canis lilius babcri
, polesl. Quandoquidem auiem el ex substaniia, et
.
subslanliae similem eum esse dixerunl, qaid aliud

,
his signiOcaul quam eum esse consubslanlialcm?
;
Etenim, sicut qui dicil tanlum, subslanliae similcm,

non prorsus indical cum cx subslanlia esse; sic
,
qni dicil, consubslanlialcm, ulriusquc dicli senlcn, , liara complcclilur, ct, substantiae similis, ct, cx

EUTIIYMII ZIGABENI

471

4?J

<

substanlia. lleruiitque ilios aggressi qui dicunt Ver-

.

num esse crealuram, et neganl gcnitum esse F i , ,
lium, ex humanis cxcmplis filii ac patrie sua ad
versmn illos argumenla muluali sunt, hac lamen
exceplione, quod Deus non sii ut bomo, neque bn- * ,
,
,
mani
parlus stmilis sil Filii generatio, sed
lalis sil qualis Deo conveuit, el a nobis intelligi de- , ,
bet. Nam et Patrem fontem sapientiae dixere atque * , .
\
vitie, Fiiiumvero splendorem aeiernpe lucis, ipsam , ,
que esse fonlis partum, qui a i l : < Kgo sum vila ,
t;t, Ego Sapiontia babito in consilio *. Porro lu- \ *
<
, , c - ;
cis spleiidorem, fontis parluni, Patris Filiura,quomodo apte nominaveris, n i s i , consubstanlialem V . ,*
Ergonc, cum boininura proles ejusdem sit substan- , ,
liae, cavere opoilet, oe is qui Filius dicilur, con- ; *
,
substantialis et ipse nominetur, ut bomimira pro
lcs : absil ! nequaquain se ila res habet. Sed boc
, ,
, \ ;
facile solvftur; Filius quippe Yerbum et Sapienlia
! .
esl Pairis, quibus Patrie generalionem iinpassibi
loin c l indivisaui essc signincamr. Nam ne homi
mim quidem verbum pars eorum esl, neque cum
.
quadam passione abillis procedit; nedum Dei Ver ,
buro, quod Filium esse suum Pater dcclaravit. Ne
autem quispiam audiens duntaxat, \ c r b u m , exisli- , ,
met ejusmodt illud esse quale est bumanum, nem- * ,
pe sine subslanlia ; sed quem audii, F i l i u m , agno- , , ,
, * ,
scat esse Verbum viveus, et Sapientiam suhslaniia
,
,
pradiiam.
.
, ,
Doinde, quemadmodum ubi eum prolem dici- c
, ,
nius, boc non bumano more inlelligimus ; el cum
Patrem esse Deura agnoscimus, non corporalia de \
illo cogitamus : sed dum illa auilimus cxempla bu-
jusmodique verba, ea tamen cotigrueiui modo de ,
Ueo iiilettigitiuis, non enim Deus ul bomo; sic cum

consnbslauiialem audimtis, omneni sensum tmns- , ,
cendere dcbomus, et juxta Proverbium *, spirilua- ,
liter inirlligere quae apponunlur nobis; nl cogno- ,
scamus, non voluntate, eed revcra eum Filium ex
, ,
Palre germanum esse, quast ex fonle vitam, ct ex
, . *
lucc splendorvm. Alioqui cur illas voces, proles,
, , , , ,
filius, mm corporaliter, consubslaiUiale autem , , ,
quasi de corporibus, inlolligimus: cun> polissimum
,
iion de alio aique alio bsec dicantur, sed de quo, $ ,
proles, de eodem, consubslantiale, dictum sit? ;
IV * " < - v r . j ,
"
i '
J
* *

Parque esl eamdem seiilcnliam utriusque dicti

o ,
circa Satvaiorem reliuere, ncque vocem illam, pro-
,
lcs, recte; illam autem, consubstanlialis, aliier in- ,
terpretari ; consequens enim est vos, cum ea mente
dicitis Filium Pattfs Ycrbum el Sapientiam csse, , ,
divcrsam de bis babere sentcnliam, c l alio moJo ,
Vcrbum, alio Sapicnliam intelligere. A l sicul absur. ' *
dum illud est: namque Fiiius esl Veibum et Sa ,
pienlia Palris, unusque eslex Patre fclas, ct ejus , ;
Bubstantiae proprius ; ita una eadcmque signiiicaiio


esl prolis et consubslamialis: et qui cens^l Filium
of-
esse fcium, is recle scnlii eum esso consubsian .
Jalein.
1

X(

Joan. xiv, 6.

Prov. vni, 12.

Prov. xxin, i .

473

DOGMATICA. -

. XI.

474

,
Et satis quidem hsec sont ad comprobaudura
, dilectorum senlenliam non alienam, neque longe
. , ( - esse a consubslantiali. Quoniam autem, ut ipsi d i ) , - cuul (nam epistola penes me non fuit), qui Samo salensem damnarunl episcopi scripio tradidere
,
, Filium Dei non esse Palri consubstaniialem, ac de , mum ipsi, pietalis Woorisque causa erga viros qui
' baec dixerunl, sic pro ea voce sunl aflecti, operae
' .
prelium fueril pie cutn ipsis ea de re disserere. Non

* decet quippe illos cum bis commiltere: omnes enim
* , Patres sunt; ncque*sanclum esset definire bos probe,
, , lllosmale loculos esse: omnes quippe in Clirislo obdor . mieront. Disceptandum porronon est,nequenumerus
, eonferendus virorum qui coacii sunt, ne videaulur
,
ireceoti illi pauciores obscurare, nsque tempoia
' - g nielienda
suut, ne qiii pr&cessere subsequen , ol les exauctorare putentur. Omnes enim , snpra
. 01 ,
diclum esl, Patres sum; neque lamen Irecenti illi
, * aliquam novam scripsere scntentiairi ; ncque, sibi

,
ipsis confisi, verbis uon antea scriplis palrocinati
,
stint; sed exemplo Pairum incitati, eorum verba
,
usurparunt. Diu namque ante illos sepinaginla qui
.
Samosatensem dcposuerunt, duoDionysii exslitcre,


qiiorum alter Romae, allcr Alcxandriae episcopus
' ,
eraL Cura autem quidam ad Romanum episcopum,
. - Alexandrinura dctulissenl, quod Fiiium rem faelam
' el Patri non consubslantialem aftinnarel, syuodus
, ,
RomaR coacla rem indigne l u l i t ; Romanus auiem
, ' - episcopus omriium scnientiam rescripsii ad gontiloin
' suum. ille sni ptirgan Vi causa librum edit boc
.
^ titulo, Elenchus et Apologia, et bis verbis ad Roma, ,
numscripsit cpiscopum :
.
.

c fn alia ilem episiola ea sciipsi, quibus crimi ' ,
nationem adversariorum repuli, niendacemque os ,
tendi qua aiebaut me Cbristum negare esse Deo con . substanlialcni. Tamctbi enim faleor me boc voca, * ,
bulum nusquam Sr-ripturarum sacrarnm vel inve , ,
nisse vel iegissc, atlamen argumenla niea quae sub .
sequuntur, quseque isti lacuerunt, ab hac senleiitia
, ,
non discrepant, Eleniin bumanam prolem in exom

plum attuli, quaro palet ejusdeoi essc gencris ac
, *
gcniiorem. Dixique revcra in hoc solum pareulcs
, .
differre a filiis, quod ipsi oon sint filii: alioqui ne , ,
cessc fore neque parentes exsislere, neque iilios.
* ' ,

Epistolam aulcm, ut ante dixi, ob prascnlem rcrum
, - ^ condilionem penes me non habeo. Aliuquin ipsa
, . tibi quae tunc scripsi verba, IH)0 totius epislolae

excmplar misissem, miltamque si quando mihi ejus
.
,
copia fueril. Scio aulcin atque memini me plurimas
0 , ,
ex rebns inter se cognaiis simililudincs conglohasse.

Eionim planlam, siveex semine, sive ex radicc suc ,
cescentem, aliam esse dixi ab eo uiidc pulltdavil,
* ,
lamclsi ejusdem prorsus est naturaB : fluviiimque a
,
foiilo flueutem, aliam formam et nomen accipere :
,
nrq;ie rnim aut fontem fluvium, ai-t iluvium fontem
.
dici, 8ed ulrumque exsistere : ac fontem quidem

.
quasi patrem esse, fluvium vero, aquam cx fonle
maneniem. Hactenus episcopus ille.
%

EUTIIYMII

475

Si quis igilur eos qui Nicaex convenerunl ar- .

guit, qtiod praeler majorum decreta quxdam protulerinl, is jure sepluaginia episcopos reprebendat,
qiiod majorum suorum decreta non servarint. Prius
quippe erant ambo Diouysii, atque ii qui tuuc leniporis Romae convenerant episcopi. Sed neutros fas
est culparc: oranes quippe rcs Cbrisli curabant,
omnes studia sua convertebanl advcrsus baireticos,
ei alii Samosalensem, alii Arianam damnarunt lueresin. Rcclc aulem ac probc ulrique scripsere, a l que congruenter ad propositum argumentuiu. E i enini qucmadmodum bcalus Aposlolus ad Romanos
liis verbis scripsit: < Lex spiriiualis est ' p e l t L e x
sancta el mandalum sanctum, el justum et bonum *;
el paulo posl, < Nam quod impossibilc erat tegi in
quo infirniabalur ; > ad Hcbneos autom, c Nullum
perfecit
lex * ; ad Galatas, c ln lege nemo
jusiiflcabilur ; > ad Timotlieum autein, c Bona
csl lex, si quis ca lcgilime utatur
neque lamen
quis sanctum virum crimiualus fucril quasi coniraria el pugnanlia scribal; sed potius admiralus
fuerit, quod, ul siogulis consenlaneuro eral, scriberet, ul Romani el alii ex liuera ediscercnt sese ad
Spiiilum converlere ; Hebrai vero et Galalse docerentur, non in lcgein, scd in Dominum qui legcm
dcdit, spem habere: ila quoque etsi ambarum synodorum Palres diveise dc consubstanliali mentionein fecerint, nullatenus tamen ab illis dissidere
debemus, sedillorum perscrulansenieiuiam, et lunc
ainbas iuter se syuodos conscnlire deprehendemus.
Qui enim Samosaiensem dcposuerc, dixere (jbrisium
non esse consubstaniialem : neque cnim Filius ila
sc babct rcspectu Pairis qualitcr illc cogitabaL. Qui
auiem Arianam baeresin anatbeniale damnarunr,
cum Pauli calliditatern animadvertlssent, et cogitarent non ita de incorporeis, et inaxime de Dco,
consubslanlialilatem accipiendam esse, agnoscenlcsque Verbum non creaturam, sed prolem rx
substantia esse; ilcm Patris stibstantiam, F i l i i
principium, radicem el fontem esse, cum ilem sibi
faverenl Dionysii cxempla, fontis scilicet vox,
et consubslaniialis defensio, et ante ista vox Salvaloris index uniialis, c Ego el Pater uuum sumus , et, Qui vidit me vidilet Patrcm
ea,
inquam, dc causa, jure ei ipsi Filium consubstan' lialem dixerunt. Et sicut, ul supra dixi, ncnto Apostolum culpaveril quod de loge Romanis boc modn,
Hebreis alio scripseril, sic nec prsesenlis temporis
bomines priscos illo criimnali fuciint, si eorura
consdcrenl inierpretationem; neqneprisci postcros
reprebenderint si advortant qua senlcntia etquo usu
iia de Doniino scripscrunl. Elcnim uiraque synodtis
ex legilima causa hoc modo alia, alio alia locuta
esl. Cum eiiim Saniosatensis Filium seiilii et non
csse anie Mariam, sed ab illa inilium xsislendi aeeepisse, idcirco episcopi tunc congregali illum dca

Roiii. , 14. ibid. 42.

Joan. x, 30. * Joan. xiv, 9.

Rom. , 5.

ZIGABENI

,

, '
, *
, '
. ^* ,
^ , \
, \ ,
' . \
, \
. \
, ' ,
, ,
\, , \ ,
* ,

- \ , c vopj)
* , t ,


, \
, '

* 'E6pa7ot ,
, '
*
'
,
, , \


*
,
' ,
,
\ , \
,
, '
, \ , \ *,
, \ , \ \
,
c \
, *
\ \ 6
. \ , , , '
, *
, $U*/ *
' ' ,
, \
. \
(44) , ,
.
* Hcbr. vn, 4Q.

Galat. u i I .
f

Tim. i , 8.

4i7

PANOPLIA DOGMATICA. . XI.

, ' ' ; -
,
;,
,
. .
, ,
,
, , ,
, , ,


.
, , , , ,
, '
i _
- . . r.
_v
i
r r
_r
r
\ *

,
, ! ,

,

,

, ,
,
,
,

478

posucnint, et baerelicum dcclararunl: dc Filii au

lem divinilate cuni simplicius scriberent, ad accuratam consubsianlialis inlerprelaliouem non devcinTunl. Tola enini eorum cura in co posita cral,
l quod S imnsalensis commcntus fucral cvcrlerent,
ct anto onmia Filium rssc dcclararent, cumque neqnaquain cx bommc Deum facium essc, sed Dcus
cuin essel, forniam servi induissc, etcnm Verbum
csset, faclum carnein, u l a i l Joar.ncs, aupie iia adversus Pauli Llaspbcmiain aclum est. (!um amc*n
Ensebiani et Ariani, anlc tempora qtiidem Filium
fiiissc dicercnl, faclum lamcn fui-se, ac uuam c
creaturis eum esse docerent, el illud, cx Deo, non
Filium cx Palre genuinum esse crederent; sed sicul
creaturas, ilaeum afllrmarenlcx Deo csse: unilalem
aulem simililudinis Filii cum Palrcdicercnl non esse
,
.
secundum
substanliam, itec secuntlum ualuram, qucmadniodum filius csl patri similis, sed ob
solum dogmatnm doctrinaeque consensum: iixo
cum substantiam Filii a Paire omnino separarcnt
ct alieuarenl, diversum a Palre initium ipsum habcrc eommenti, ad creaiurasque eum deprinacntcs :
ideo qui Nicaeae congregati erant, eoruin qui iia
scntirent vafritiem conspicali, Scripturarumqiic
nieiilc collecla, liquidius scripscre consubslantialem eum esse ; ut hinc vera et genuina Filii naiura
explorata esset, palamque foret opificia nihil cum
eo coniimme babcre. Accurata cnim hujus vocis
raiio, eorum coarguil simulationcm qua hanc pr<>ferunt vocem, ex Deo, omnosque eorum ad shrpliseducendos argutias rcfellit. Cerle cum omnia possint pro Itbidine sopbismatibus eludere ac
dctorquere, hanc solam vocem, uipoie quai suam
baeresin confutel, reformidant; quam Palres, quasi
propugnaculum advers-js tmpiam omnein eorum
cogilationem, conscripsere.

h\i T-P**

,
, , , ,
, ,
. , , ,
, ot
.
,
Os-Pt orgo omnis <*ontonio. noc nlira in nos
,
, mutuo impingamus , discepteimisque num variis
modis synudi coTisubslaiuialis vocem acccperint
.

Ad dcfensionem eniro lcgitimas causas pro iis affc , , ,

rendas babemus, cum supra diclas, tum ctiain
, isiam : iicmpc, iiccl banc vocem , ingcnilum , ex
Sciiplnris non didicerimus, nusquam eniin Scri .
ptura; Deuni ingoniium dixerc; allaincn cum imil, I* li prwclari viri de illo nomine inoiUionein feceriut,
accurate de iilo sciscitati, agnovimus boc noincu
, , diversa signilicare : alii enim aiunl ingcnitum essc
,
." id quod exsislit, ncc laincn gonilum est, neque oin , nino causam babei : alii vcro, id quod crealum noa
, , csl. Si quis igilur baruni significationum priorcm
,
', respiciens, qua inlelligitur ingenitinn cssc qtiod
fiuliani babet causam , dicercl Fiiium non esse i n , '
geniluin ; non ideo si quem conspicalus qui, juxla
seiitcntiam quas ait ipsum noc opificium nec crca, .
luram , scd sclernam prolcm csse, cum ingenilum
,
* , diceret, illum proptorca crimiiiarctnr. Utcrqnc enim
juxla proprium copurn probe locutns easci; iia
; ,
C 1 0 r e s

E U f U Y M U ZIGABfiNl

479

quoque s\ ex Palribus aiii alio modo de cousub- * . ' ' ,

.
siamiali locuti sunl, ne conlendamus : sed pie eorum dicta cxcipiamus, dum maxime lolo stuuio
piclali operam dederunl.
Ignatius cerle, qui )ost apostolos Aniiocbhe
episcopus conslilulus cst, ipsequc marlyr Clirisli
iiiii de Domiuo scribens, dixit :
c Unus inedieus
sl carnaiis ct spirilualis, factus el non faclus, iu
jbominc Deus , in raorte vita vera , et ex Maria et m
Oeo. Qtiidam auteiu post Ignalium el ipsi ex
?iiiagislris nosiris scnbunl: c Umim noa faclum est,
sciltcet Paler : et unus cx ipso Filius g<*rtnauus,
proles vera, Verbum ci SapiciUia Patris. > Si ilaque
illis eliam advcrsamur, sil nobis adversum synodos
quoque certamen. Quod si gnari eorum in Cbrisio

c
t

" ,

,
, ,
t , ,
,
,

, . >
\
"
,
, ,
. \
,
lidei, persuasum babcmus bealum eliara Ignalium . ',
reele sci ipsisso, cum illum carnis causa factuiu d i - , ,
xi! (Chrisius cnim caro faclus esl), et non-faclum, ,
quia non ex opiiiciis ct rebus faclis esl, sed Filius ( ) ,
cxPalre : nec ignoramus eos qm unum non-iactuiu, , '
srilioet
Palrem dixere, non quasi Vcrbum sil . ,
rrs facla aut opilicium ila scripsisse ; scd quia nul-
, lam Paler babeal causam; imo potius, qnia ipse
quidem Paler sit Sapieutiae, opiOcia auiem omnia ,

in sapientia fecerit; cur non eliam Patres, ciun eos ,
qui Samosatenscm dpposuere, tum eos qui Arianam *

bxresim infamia nolaru.nl, in unum piclatis luen- , ,

dae studiuin conjungimus, imo segregamus, et quare ,
non poiius de illis recte senlimus : quandoquidem, , ,
uti jam d i x i , priores illi solum Samosateiisis so- ; phisma, el ejus interpretationem spectantcs, scri- , , , pserc non esse Cbrislum consubsianlialem: bi vcro ,
verba sane inlelligcnles, dixere Filiuni esse con- , , ,
substanlialem? Equidcm cum tali de piis illis erga , .
Cbrislum viris sini senlentia, U&c paucis conscripsi.
Quod si epistolae, quaro illos scripsisse dicunt, mi- * *
bi copia fuisset, exislimo plures deprehensurum nie ,
fnissc causas, cur bcati illi iia scribere coacti sint.
, Par cst enim decelquc nos ita senlire, probumque , *
erga Palres animum servare, si tamen spurii non .
sumus, et si ab illis iradiliones pietalisque doctri- , nam tenemus.
^ , ' , *
.
Taleai igitur Palrum fuisse mentem dicainus, ry
crcdamHsque. Age vero rursum cum illis rem pla- . '
cide et bono animo inquiramus, deque supra dictia ,"
mentionem faciamus : annon revera demonstrari ,
possil episcopos Nicaeae congregalos recie sensisse ?
Si Verbum est rcs facta, et alienum a Patris sub- .
stanlia, ita ut a Patre segregelur, imo ea separatione ,
quae a diversitale nalurae proiiciscatur, Patri cerle , consubstantiale nequaquam fnerit; sed polius ejus- ^ ,
dem nalura?, cujus res factae, etsi iilis gratia ame ,

cellat. Quod si conQteamur eum non esse opificium,
,
sed genuinam ex Patris substantia prolem, conse ,
quetis sane fuerit eum inseparabilern esse a Palre,
,
cum sil ejusdem nalurae, ulpote ab illo genilus.
,
Talis aulem cum sit, jurc consubslanlialis dicalur.
: . ,
1

481

PAXOPLIA DOGMATICA. -

: .

. ": Dci-irJe si non ex 'parlicipalione Filins cst, sod. s-i!> ,

slantia ipsa Vcrbmn esl el Sapicniia Palris: b;i c
,
autem substanlia, palernje subslamiic felus est vi
, ejus simililudo, Vfluli spleudor est siniiliiudo lucis,
, c
Filiusque dicit: Ego ei Paler unum sumus ;
, ,
et: t Qui vidit me, vidit et Palrem ; qnomod
* ;
bai voces iiitelligendae sunt? aul qua mente*as acci ,
pientes, Patrem et Filiura uniim esse luebimur? Nam
; si ob dogmalum consensum , et quod Pater a Filio
, non disseuliat, ul dicunl Ariaui, prava sane esl ba?o
, , intelligendi ratio. Etenim saucti, el iiiullo magis
. ,
augeli el archangeli , hujusmodi babcnl cum D c i
, consensuin, ncc ulla apud ipsos csl dissensio; naiu
, ' qui discors fuit diabolus, e coelo radere visus cst,
. - ul ait Dominns. Si ergo ob consensum Pater c l
, . g l i u s u n u m s u n l , eiiam opiiicia quae ila curo Deo
, consentient, uuum cum co fuerinl, quorum quod qtie dicere possit: < Ego ct Pater unum sumus.
, * Quod si absurdtim boc s i l , ut revcra est, necessc
. deinum fueril Filii el Palris unilaicm secundum
* subslanliam inlelligere. Res facla; enini quanlumvis
. cum opificc suo consensum babeanl : tantuni,
,
parlicipalione, et menle eum babcnl, quem cum
, - ille non servasset, ejeclus ex coelo esi. Fitius aulem

* cum sit ex ftubslauiia felus, substanlia quoquc ipsc

, ct, qui gcnuil eum, Pater unum sunt.

.
Quamobrcm vocibus tinitateni indicanlibus

, icqiialitatem cum Patre habere diciiur, et binc fil
dc Palre dicimtur , eadem de Filio
, , ut q u

. Scriplurae asseranl: ea tamen excepiioac qiiod illo
1

, , Pater dicatur. Ipse enim Filius ait: Omnia quae* * , cunque habei Paler, mea siuit ; Patrique d i x i l :
* , .
c Omnia mea, tua sunt, el tuamea *. Hujusmodi
* , , esl illud, Deus : nam , c Dens eral Verbuin ; et
, * illud, Omnipotens : c Haec dicit qui cst, el qui erai,
c , , c * et qui venturue est Omnipotens ; et quod sii
" * , * lux : Egosum, inquit, lux ; quod sil crea , * irix causa,nam,Omnia per ipsum facta sunt , e i ,
" Quae video Patrem facientcm, baec et cgo facio ;
,
, c , , quod sit aeternus : c Sempiterna enim c quoquc
, ejus virtus et divinitas , et, In pi incipio erat.
* Yerbum ; el, t Erat lux vera quae illuminal om< * nem hominem venientem in mundurn ; > quod sit
c , , Dominus * < Pluit enim Dominus ignem el sulpluir

a Domino ; el Pater quidem ait : Ego Domi et, c Haec dictt Dominus Dcus omnipo D nus
de Filio autera inquit Paulus : Umis
, ' . - l e n s
Dominus
Jesus Christus, per qucm omnia . P a '
t tri ministrant angcli', Filius autcm ab ipsie adora.
tur : Et adorenl eum omnCs angeli D e i . Dioi c * , \- lur etiam esse Dominus angelorum, nam, c Angeli
ministrabant ei '* ; et, c Miltet Filius hominis
* c , , - angelos suos ; quod bonorelur sicut Pater :
, t U l , inquit, c bonoriiiccnl Filium, sicut hono i
*
ficanl Paircm . Quod sit asqualis Dco : Non
Joan. , 30.
* Joan. , 9.
Joan. , 15.
Joan. XVII, 10.
Joan. i , i . *.Apoc. i , 8.
1.
" ibid. 9. " G e n . x i x ,
Joan.
* Joan. , 12.
Joan. . . Joan. , 19.
Rom. 20.
MaUh.
Hebr. i , 6. " Mallh. iv, 11.
i . " M a l a r h . , 6.
Gcn. xvu, 1.
I Cor. vin, 6.
, 31. Joan. , 25.
7

1 0

1 1

1 1

1 1

18

1 1

11

19

, e

17

, 9

EUTlIYMll ZIGABEXI

4S3

481

lapinam arbilialus est cs<c sc a^qualem Deo :

quoil sil ex veio veriias,ex vivcnte vita, ut qui rcvcra
ex Palris fonte emanaveril: quod Filius viviiicet et
suscitel mortuos sicut Pater, ita enim legitur in
Evangclio. E l de Patre quidem scriptum c s t : t Doiniuus Deus tuus, unus Doniinus est ' ; l e t : c Deus
deorum Dominus loculus est, et vocavit lerram ;
de Filio autem, < Deus Domiuuscl illuxit nobis *,
ci, Videbitur Deus deormn in Siou . E l rursum
de Deo quidcm ail Isaias : Quis Deus, ut l u , tollens iniquitaies, et supcrans injuslitias ? > Filiuu
vcro dicebat, quibus placuil ipsi : c DiuiiUuntnr
libi peccata tua : > quo lempore Judaeis murmurantibus, opcre illaui remissionem comprobavit,
dicens paralyiico : c Surge, lolle grabatum luum,
et vade in domum tuain . Dc l>co quoquc dixit
Paulus : < Regi sxculorum ; de Filio autem David cecinil: c Allollite porlas, principes, vcstras, et
elevamini, porloc seternales , el inlroibit Rcx glor i a e ; Daniel vero haec audivit: c Reguum cjus,
regnum sempilernum , c t , Regnum ejus non
corrumpetur
> Dcmum quaecunque de Patre d i cta rcpercris, tot tantaque de Filio dicta deprebendes, ea excepiioue, quod ipse non sit Paier,
ut dicium supcrius est.

> ,
,
,

.

, ,
, \
, , , ,

, , ,
;

, ,
) , ,
\ .

< (

c " , , ,
\ , , \
*
, , < . \
,
, ,
.

50. Si quis igilur aliud principium et aliuin Patrem cxcogilel, eo quod aequalia sint quae dicunlur, iosanum certe illud coramenlum. Si auiem
quia Filius ex Palre est, otnnia quae Patris suni (ut
in imagine et cbaractere) Filii sunt : aequo auimo
cogitemus, num subsianiia aliena a Patris substanlia, istiusmodi rerum capax sit : et s i , qui talis
est, diversx naturae, et alienae substamiae sil, et nou
polius Palri consubstanlialis. Caveudum cjiim, ne
quae Pairis propria sunt Iransferenles ad illud, quod
ei subslanlia dissimile cst, ct ne in eo qui dissirailis natura, et alienus subslantia est, Pairis divinilaiem designantes, exlraneain aliam inducauius
subsUnuam, primae substantia> proprictalum capacero : pudorcquc afficiamur ab ipso Deo dicenle,
Gloriam mcara alteri non d a b o " , el depreheudaniur alienuni adorare, talesque babeamur, quales
olim fuere Judaei, qui aiebant
: Quate tu, bcmo
cum sis, facis leipsum Deum ? cum illi ea quae
Spirilus erant alio transferentes, blaspbcmareut
bis verbis : c In Beelzebulem ejicil dap.monia

Quod si illud indecorum e s l , cerle nou dissimilis

subslauliae fucril Filius, scd consubstantialis PatrL
Eteuiiu si quae Patris sunt, naluralilor Filii sunt,
ipseque Filius ex Patre esl, et propter bujusinoiii
unitalem diviniialis ct naturac, ipsc cl Pater unum
s u n l , et qui vidil Filiuin vidil c l Palrem, merilo a
Palribus diclus cst consubslanlialts : ncque eniru
qui alterius csset substanliai, talia baberc posSCl.

50. ,
,

, ,
pt ,
,

\ \
, \ . \
, \

, , ,
* * c

), ,
* ,
,
; ,
, ,
c ,
, ,

, *
,
,

, ,
* $
.

1 1

Philipp. , 6.
Deut. v i , 4.
Psal. x u x , I.
* Psal. cxvn, 27.
25. * Maith. ix, 5. Marc. , I I . I T i m . i , 17. Psal. , 7.
Isa. XLU, 3. " Joan. x, 53.
Luc. , 15.
M

1 8

Psal. LXXXIII, 8.
Isa. ,
I>an. , 100. " Dan vn, l i .

1 1

4S5

PANOPLIA DOGMVHCA. -

. .

486

, , ftursum si, proui supra diximus, non cx parlic palione sil Filius : sed opificia quidem omnia ex

participuione Dei graliara babeanl, ipse vero Pn ,
lris sapientia ei Verbum sil, quicura commuiiia
, ,
babet omnia : certe cum sil ipse id quo Pater dei \ ,
, - ficat et Uluminat, in quo sciliccl omnia deificanlur
'. , ' . el vivificanlur, non alienas a Patre substanliae esl,
, , sed ccnsubstanLia^s. ilujus cnim parlicipatioue
. " - Pairis parlicipes efliciinur, eo quod ipse proprium
, Patris sit Verbum. L'nde si ipse quoque cx par , licipalione essei, et non ex se subslanlialis diviui . , ' tas ei imago Pairis, non deiGcaret alios, cuin et
, , , * ipse deificalus essct. Causam lamen cur quidam*
ul ferlur, cousubslauliale respuanl, siucere cxauii ,
nemus, an non niagis cx illa ipsa Filius Pairi con . ,
subslanlialis osiendaiur. Aiuut igilur, ul vos scri,
\, , ^ psislis, Filium Palri consubstanlialem dici nniiiine
debere, quia qui dicil consubslamialcm, iria dicil,
, \
substaniiam aliquain, quie prius subjacear, el coi

*
qui cx illa gcniti sunt esse consubsianiialcs : atque
, , , \
biuc concludunt: Si ergo Filius sil Patri consub , , '
siamialis, necesse est prius subjacere eorum sub . slanliam ex qua geniii siul, et non esse illum Pa, '
trcm, buncFiliuui, sed ambos fralres. H;ec lainetsi
, elbnicoruni sunt explicalioncs, nosque nibil corum

,
egcmus raliociniis : nibilominus vidcamus utrum
,
illa consul slanlialia, quae cum ex prius inlellecta
,
subslantia sint, fralrcs dicunlur, sibi muluo, an

Mibstantiae ex qua orla sunl, sint consubslanlialia.

Si eriim sibi niutuo; diversa? ergo substanthe, ac
, ,

dissimilia eruut subslanliae a qua ortum duxeruul:
C opponitur enim consubslanliali, quod est ex diver , ,
sa subslantia. Quod si utruinque consubstanliale
.
sil subslanliae a qua ortnm d u x i l , nam id cerle
,
quod cx alio nascilur ei qui se genuil est consub , , fetanliale; non ullra sunt quaerendae tres substantiac:

sed id solum investigandum, num boc vcre ex illo
sit. Nam etsi conlingat non esse duos fratres, sed
, .
unicum ex illa subslanlia orlum csse : eo quod a l
, , > , ter non sil, nequaquam qui natus est, diversae sub*
slanliae dicatur; sed, licet solus sit, erit lamcn
, ,
el ipse ei qui se genuit consubslanlialis. Alioqui
,
qui I dixeriinus de filia Jepbthe, quae unigcniia erai:
,
c E i non babebat, ait, < alios liberos ; > el de
; ,
filio viduje quein Dominus ex morluis suscilavil,
*
. - qui et ipse fratrem non babebai, sed unigeniius
;

, ^ erat : an uierque ei qui se genueral consubslan. lialis non crat ? Eraiu plane, nam libcri eranl
. - idque proprium liberis esl crga pareates suos, $ c
, cum Palres Dei Filiuin ex ejus subsiantia diierint,
, ihcrito ct consubsiantialci dixeruut. Hinc aulem
, sequitur, neque creatas res cx non exsislenie
factas esse. Ilomines cnim ipsi qui cuiu pas
, , sione aliqua gignunl, in subjacenle niateria operaniur, nec aliler quidquam facerc polueriut. Quod
* , st creandi niodum in Deo non humano more intelligimus, multo rainus gigneudi in ipso inielli ,
Jud. x, 54

Luc. vn, \%

4S7

E U T H Y M I l ZIGABENI

gcre humanft morc debcmus, ncque corporeo modo ,

consubslantiale ac* ipere. Sed recedendwn nobis
.
esl a rebus factis, ac deposilis bumanis imaginibus, omnibusque omnino sensibus, ad Patrem ascendcrc, n6 inscii Filium a Patre auferainus, eumque rebu* a se creatis adjungamns.
ttursum si Patrem et Filium coiifite.ntes, duo
, ,principia , aut duos Dcos dieimus, queraadmo- , , ,
, ,
dum Marcion et Valentinus; aut Filium, querqdam
,
aliuro divinilatis modum habcre, el non esse ima ,
ginem et figuram Patris, quod ex ipso genilus sit
* * csto riissimilis; nam aliense inter se prorsus sunt
* isiiusmodi subsiantiae. Quod si unam agnoscinius
,
et solam Patris divinilatem, bujusque Verburo et
,
Sapieniiam Filium esse, et hoc credentes, duos l a ,
mcn Deos minime dicimus , unUatomque Filii cum
,
Palrc non doclrinae simililudine, sed sccundum

subslantiam, el revera consisiere sentimus , ita ut
, ' .
proptcrea non duos Deos, sed unum dicamue, cum
,
una sil spccies divinitalis, u l cst lux et splendor;
,
illa enim palriarcbae Jacob visa est, ailque Scriptu * ,
ra : < Orlus cst autem illi s o l , postquam iransivit

species Dei
> Hoc cum videreul sancli prophelsc,
,
ac intelligercnt cujusnaro sil illc Filius el iniago,
,
aiebant: Faclum cst Verbum Domini ad me
,
.
>
cumque Pairem in co visum revelalumquo eogno , ^
scercnl, ftdentcr dicebanl: t Visus est mihi Deus pac " ) ,
Irum noslrorum, Deus Abraam, et Isaac et Jacob ,>
,
*.
Cuni igitur ila se res habeat, cur eum qui unus cst
,
cum Patre, et talis apparol~qiialis est Pater, secun , ,

dum simililtidinem atque unam divinitatem, vere ,
mur dicere coitsubstantialcm ? Si enim , quemad
modum saepius diclum est, nullam babet ut Filius C ; , ,
proprielatcm siniilitudinemve cum palcrna subslan , tia, ea voce uii rectc veremur. Sin aulem ille est
,
Patris propria vis Hluminalrix et creatrix, sine qua
^
uoc creat, nec cognoscitur (orania enim per ipsum
, > , t in ipso consisiunt), cur rem intelligenles , recu ( * ) *
samus vocem id significaiuem proferre? Qnid enim
, ,
est cjusdem naturae esse cujus Paler, nisi csse illi
;
consubslantiale? Non enim alienum Deus veluli mi ;
nistro egens Filium assumpsit; neque opificia

Crcatori sunt dignitate paria, ut perinde illa atquc
>, ,
ipse honorcntnr, ant, ut pntandnm sit, ea et Palrem
, ,
unum esse. Alioquin ausit qtrs ba?c diviitere, ac di . " ,
cere solem et splemlorem duo esse lumina, ant di, ,
crsam aliquam subslaniiajn, ant splendorem solis
,
accidens essc, et non simplicom ac punim solis
:/
*
partum; ita ul duo quidem sint sol et splendor,
, ,
una lamen iux, eo quoil illc a sole orialur. Cum
.
hujusmodi sit, imo magis insoparabilis nalura Filii

a Patre, ct cum divinitas Filio non acciderit, sod
patcmia divinilas in Filio s i l : ita u t q u i v i d c l F i - , .
,
lium, in ipso Palrem videat, cur qui hujusmo !i est,
, fci
non dicatur consubslantialis?
;
"

Sat quidcm baec sunt, qune vobis suadoant,
, ,
ut non accusetis os qui dixere Filium osso Palri
* >
consubsianlialem. Attamen ipsam consnbsianualis

- Gcn. , 31.

Isa. xxxvin, 4 ; Jer. , 2. 4, l ! etc.

9

Exod. , 19.

PANOPLIA DOGMATiCA. . X I .

490

* , - vocem tecundom te explancmus, ut comperiaV** * X r t ,

mua n l w m h*c vox, consubslaniialia, usurpand*
, ^ sit, et si propria & dictio, atque eoogruenier dc
. , ' - Filio dicatur. Naiu ipsi scilis , el nemo dubtlaveril,
,
, ' aimile uon de subsiantiis, sed de figuii el qualitali DUS dici. De subatanliis enira, noa similitudo, sed
, . idenlilas dici deltet. Homo ig lur hominig sjrailia
, diciiur, IIOD secundum aubetaiillaro, sed seruodaai
,
babiium et figuram : quod ad subsiantiain eaim
* . ejusdem naturae miut. Rursum bomo caai uequa
, - quam dissimilis dicitur, sed divers natune : erg>
* , quod ejusdera naturae est, eliam consubsiantiale
. * est; et quod divcrsa natarae, diver&e eliam aub . Slanliae. Quapropler qui dicit similem sedHidum
, '. eiibstaniiam, ex participaiioue siinilem d i c i l : s i * mililudo enini est qualitas, quae subsUnlia accidtir*
. c "-1 , , , polcat. Hoc autem opUiciis proprium fuerit; ea
* , cuim ex participaiione Deo similia cfliciunuir. Nani
, ' . t c u m , ait, apparueiit ille, siroilesei eriir.ua - , i
, similes scilicel nou substantia, sed filiorum ado ' .
plione, quam per etim pailicipamug. Si igilur eum
, , ex parlicipalione Fdiujn diciiis, dicatur a vobia
. , substantia similis : sed si ita appelielur, nec veri^' , tas, ncc lumcn ullalenus, nec natura Deus erit.
{, Nam qua* ex parlicipaiioue tuut, non vere, sed s i . mililudine v e r i u t i i siinilia d k u D t u r ; Ua ut quod
. participalur, a pariicipaiuiUis dccidere c i lotli pos, , s i l : boc aulcm creatis rebus alque opiQcHs propriuoi eal. liaqne ei absurdtim iilud est, uequaquauj
, , , .
, ,
* c r i l ex participaiione, sed ex natiira ei veritaie,
1

. " ^ Filius, lum*n, sapientia, Deus : cuni autem iia *

lura lalie sil et participalione, nui.quam pro~
, prie subeUniia similis dici potiier.t, sed consub , ;
stanliaUs. Quod autem de aliia ueino dixcril (denHmstratum cst eniin , simile dc subslantiis non p r a d k a r i ) , qui, quaeso, nou siullum fUerit, e i
fortasae eliam gravissimitm id de Filio proferro, et non polius cum cousubeuntialeiti appellare?
i~
ldcirco probe Nicsna syuodus td scripstt

quod con8efitmneuitf erat, Fjliiun iiempe ex sub , ,
aiantia Patrig genitum , esse conftub*taDiialem.
>> .

Baec eadcm nos cum didicerimua, ne cuui uuibrie

, ,
pugoenaua: gnari maxime eoa, qui baec scripseruoi,
, 8 ,
nou sludio prave explicandi veriiatem, sed eaiM
, '
uua cum pieiale iu Christum asserendi, el Ario , manitarum blaspheinias damiundi, sic iidem pro * ' , . D mulgasse suam. Cousiderandum eniiu est, et accurate animadverteudum , com eum dicimus sub , slanlia dissiinilcni, ct diversse subsianliae, \\o

,
baudquaquam verura Filium signiiicare, sed uiiuoi
, ' ^
ex opificiis, ei ascikiro adopiioneque Filium, quod
,

baerelici scntiunt; qucm si dicamus sine COD(CII ,
tione consubstanlialem, veruro signiiicaraus Filium
,
ex Palre natum : cliamsi hac de causa plurie^
.
disrumpanlur Cbristi bo&ies. Haec quidem, qcae
, ,
nota mihi, ei ex prudentium dispulalionibus expJo , ' ,
rata erant, paucis scripsi. Vos auiem luaneolea au ,

, per fundameitlum apostolorum, Patrumque tradi4

ioan. n i , 2.
PATBOL. G R , C X X X *

101

E U T U Y M U ZIGABENI

tiones rclinenle*, orate ul jara cesset omnis con- ;, *

tentio et zelus, haefeticorumque insanae quaestiones
, *
una omnis verborum contemio damnentur,
ntque nefaria el sanguinaria Arianorura bacresis
, aboleatur, in oinninm vero cordibus veritas eluceat
,
, iia tft omnes ubiqile idem dicant, idem sentiant:
, \ !*
rrc nulla deinceps relicta Ariana blaspbemia, per
*
itniversara Ecclesiain dicatur, atque in confesso
, \
habeatur ilhtd : c Unus Dominue, ana fldcs, unuin
, , ,)
baptisma *, > in Cbiisro Jesu Domino nostro, cui
,
gloria et imperium in ssecula sreculorum. Aroen.
. .
Ejusdem ailversus Armnos pro Dionytio episcopo
AlexandriW opologia.
JudxM oTmi, cuiu ex tam multisrebus admirandis,
qnas Dominus faciebat, agnoscerent ipsum e&se

,

.
, Chrislum Filium Dei viventis, ab eo reprebensi, :, '
ncc reprebensionibus illius valentes obsislere, eo
,
confugiebant, nt dicerent habere se patrcro Abra,
ham, et ejus auctoritate improbilatem suam legere
,
ccmabantar. Yerum qneroadmodum ea re nihil illi
.
proflciebant, sic isti nunc, qui lanquam Juda&i ad
' ,
Dionysium confugiunt, non evitabunl eaiudem, iu
,
quam iTli inciderunt, condemnalioncm. Nam et
. ilios Domimis, ob ea quae conlra legem admittebant,
, * ,
reprehendit, Hoc, inquiens, Abraham non fecit. Et
,, -'
istos impios atque mendaces eadem
rursus
\*eritas reprelrendet, Dionysius, inqnlens, episcopus
,
ncque probavit sententiam A r i i , rteqtte Yeritaiem
, .
ignoravit. Aiunt igitur veritatis inimicf, bealum

Dionjsiutnin epistola quadam gcripsisse Dei Filium

facluin, et creatum esse, neque natura esse C , , *
proprium, sed a Paris essenlia alienuin, instar
,
agrrcolas, aut navium fabricatoris, si ille cum Vite,
, ;
bic cum navigio comparclur. Elenim, quia faclus
. \ ,
est, priusquam fieret, noa fuisso. Hoc cum Dionysius , .:iulellexisseO sollicitudine enim afliciebalur, ut . ' ,
banc, sife alias plurimas scripsit epistolas, quas
, quidem episiolas legere opo.rtebat, ut ex omnibus,
, ,
iion aulem ex una soia.fides hominis agnoscerelur. .
Nam et navium fabricalfiris, qui irireme^ tnultae
,
oxaidlficavit, ars non cx una, sed' ex omnibus ,' .
pcrspicilur et Judlcatur. Si igitur co constiro, at
,
lidcm suam exponerel, quam isli dicunl, epistolam- , ,
scripsit, autsolam haoc scripsil, hoiiftnem accusent,
* u l v o l u n l ; ejusmodi enim opinio vcre esl reprc- jy . bendenda. Sin occasio temporis ei personae; traxit
,
ad illud scribendum, et alias rursum epislolas
scripsit, quibus ejus crimiuis suspicionem diluebat,
, ;
quid miruiirt videtur? Et agricola pro agri qualitate .
Bunc banc/ nunc illam arborem caral, nec ob id
,
coiquam reprehendendus, sed polins ob artem
' ,
multipliccm admirandus exbtimaiar.

.
In supcrioris Lihyae Pentapoli tunc episcopi

quidam opintones Sabellii luebanlur, et fallaciis
6,
suis lantum effecerani, ut propc jara in ecclesiis
,
Dci Filius amptius non pfaedicarctur. Quod cum
6 .
Plonysius accepisset, quoniam c l earum ecclcsia- . , *[ - Epbct. iv, 5.
1

5
M N O P L I A DOGMATICA. - . X I .
49i
\ , , \ - rum curara gerfcbal, tertpsit ad ejus factionis
,
auctores, ut ab improba illa opinione deeisterenL
* ,
lllis aulem non obtemperantibus, sed impiidentiue
, in illa permanentibus, ob impudentiam ipsorora
, \ coactus est, ejusmodi epistolam scribere, et ea
, , quae ad Cbristi pertinent bumanitaiero Evangelio , \ rum lestiraouiis cornprobare, u l , quoitiaoi audacius illi negabanl Filiutn, et bumanitatem ejus ad
, ,
, ' Patrem referebant, ostenderet, non Palrem, scd
, Filinm pro nobis factum esse bominem, alque Ua
, \ * imperilis horainibus PaLrem non esse Filinm
, >. persuaderet, el deinceps paulatim eos ad Filii divi*
. , nitatcm et Patris coguilionem adduceret. Hoc illi
\ , in ea epistola propositum fuit. Ob banc ille causatn
in bauc senteutiara scripsit, ut eot reprimcrei,

qui tam impudenter fidei veritatem opprimere
.
D

, \ conabantur. Quid ergo Arii haeresia cura Dionysii

senlentia simile ei conjiinctum babet? A u l cur
; "
Dionysius Arianue exisliiuatur, cum tanta sii
, ;
inler eum et Arium dtflercnlia? Ule eniin Ecclesi
,
catholicse doclor est, bic vaoae baireseos invenlor.
. \
E l Arius quidem improbaiu suam opiitionem ex"
ponens vcbemenler effeminatis et ridiculis mori \ :
bus, ul Sotales JSgyplius scripsit. Dionysius aulem
.
, \ - et alias scripsit epistolas, et a se depulit ilfois
criminis suspicionsm, ct ostendit se recte senliie.
, \ . *
, Quamobrem cum ea scripserit, quae ab ipsorum
opinione sunt aliena, saorum gregi ne conenlnr

ilium ascribere. Neque enira fidem facieiH. Nam * i
, \
, * ad Amnionafll ecriben swpectu* foil, ei se purgaprobata esi, patet ea quoque,
, ,
v i i , el ejus dcfensio
dc
* . q u suspecta videbaatur, bono animo et consibo
fuisse scripla. Qua; aulem bono aniino atqifc
' , \ ,
consilio scribuntur et finnt, non dobent in malaiu
, .
. \ ! partem accipi, ct ad oujuequeeentemiam accommo , - dari. Medici enim proposiia stbi ejus, quem curant,
valeludine, ianquam aliqtio signo, eo cogitattoncni
, , ,
inienduntf quamvis ea nonnunquani adhibcant
.
vukieribas naedicamenla.qu alicuf minrts saldta
ria viikautur. Quam quidem ralionem observant
, ,
eliam BWgiglri prodentes, ui pro dtseipulorum
;
' , - nioribus loquanlur, et se affectos ostetidant, ut cns
in Tiam perfectionis redncant. Quod si beatiuu
* (
hanc virvm, quia semct ita scripsit, accusandum
* ),
exislimant, est eirim quoddam accusationis genus,
\ (
) \ \ ^ quo ilhim onerant Ariaui, dum ejus aiictoriiah!
\. " ,
pravam opinionem swam defendunt, tempus jaui
.
csl, ut quaedooibil non aiident, naviler sint impudeotes, et dicunt eadem, quaj sensil Arius, apostolos ipaos seusisse, Cbrisium e\\\m hominem u
Nazarelb, et cruciatus ntorlemque perpessum eese pronuniiarunt.
, *
Num igilur, ut isti opinaniur, qia verbis ejus> ^ , - modi usi sunl aposloli, idco Cbrislum lantuinniodi)
, bomineru, et nibil pralerea aliud esse senserunt?
; . Absit. Imo vero ut sapientes arcbilecti ct dispcn
satores mysterioram Dei, se rationc cr pnnlcnicr
, \ ita gesserunt. Nam Juda?i tunc dccepti, Grancos |ue
, \ .
decipientes, Messiam ex semine Davidis ut purutn
, \
bonrinem vcntarum arbitrabantur, et ad aliorum
*,
c

49

EUTHYMIJ ZIGABENI

500

\iem adversus Arianos et Eunomianas. Magni Basi- '

'
lii ex primo libro.

.
9

Reiii cxpendentes iiivenimus, nos ingeniti notioii m\ assequi non ex ea quaestione, qua q u i d sit, sed
ex illa, qua quomodo sit, indagamiu. Aoimus enim
noster exquirens, ulrum Deus, qui supra omniaest,
; Iiquam supra se causam habeat, cuin excogilare
nullam possit, illud ipsius vitae principium non
babens ingenilum appellat. U l enim cura de hominibus loquentes hunc ex illo nalum dicimus,
non quid ille sit, sed imde oftuR sit, exponimus,
FIC cura ingeniuim vocamus Deum , ex voce aon
quid Deus sit, sed eura a nullo esse declaramus,
Sic autem id quod dico planius fiet. Lucas evangelista Dei el Servatoris noslri Jesu Christi genealogiam carnis exponens,et ab ultimis ad prinoos
progrediens inilium sumpsit a Joseph, et bunc EU
filium dicens, E i i autem filiura Maltban, atque ita
deinceps singulos recensensad Adam narratiGnena
deduxit. Sed cum ad supremos perveuisset, Seih,
inquiens, ex Adam, Adam autem ex Deo, fecit numcrandi finetn. ISeque vero io ea cujusque ortus
cxplicalione naiuras eorum qyos reqensuerat, ostondit, sed conjuncta principia, ex quo quisque
natus esset exposuit. Quemadmodum igilur ille
dixit, Adam ex Deo, ila nosmet si a nobisexquiramus, Deus auiero ex quo ? nonne in cujusque
cogiiaiione prompium illud erit, ex nullo ?
nullo autera quid aliud significal, nisi non babere Q
principium, el non habere principium, quid aliud,
nisi ingenilum esse? U i igilur in boniinibus, cum
bic cx illo natus diceretur, non eorum essenlia
declarabalur, sic cum de omnium Deo ingeriiium
dicimus, quod perinde est ac si ex nullo dieeretur,
non ejus essentianioslendimus; jamqui in prinapio
carere, esseniiam esse dicit, similiter facit, ut si
quis interrogatus qua3iiam sit Adam essentia atque
natura, respondeai non ex boininis et feminae
commistione natura essc, scd manu divina formaU i m . Tunc eniro flle, qui interrogavit :
qunLTO, inqui.et, quomodo exstilerit, sed quae subjrcla ipsius niaieria fuerit, quod mullum abest, ut
?x responsioue (ua colligere valeam. Idero nobis
bac voce ingenilus , contingit. Ex ea namque
quomodo sit polius, quam ejus naturam discimus.
Vidco enira nos, queraadniodum si menlis aciem
ad ventura saecula dirigamus, vitam quae nuflo fine
lerminala sit, infinitam dicimus, itasi cogitalione ad
euperiora saecula conscendamus, el iuGnilalem vilae
Oei tanquara immensura quoddam pelagus intuenles, nullum principium, ex quo esse coeperit, rcperire possimus, sed Dei vitam ultra quam cogitari
1 ossit, semper excedentem ammadvertamus, illud
ipsius vit principio vacans ingenitum appellare.
Ka enim ingeniii vis esi, ut ex nullo signiGcet babre principinm exsistendf!

, {
,
.
vouc,
, , , . ' ,
, ,
, ,
,
. , , .

* ,
,
, ',
,
' ,
, \ , ,
, ,
\ ,
, ' , . "
, ,
, ;
\ ,
;
. \
,
,
\ . - ,
,
; *0
, ' , ' ,
, '
, .

. ' ,
,
, ,
,
*
, , ' ,
, , ,
.
,
.
1

501

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XI.

532

.
eodem libro.
*
Inrvtm Ennomius Patris et F i l i i ,nomen silentio
$ , praetermiltft, ac simplicUer de ingenito et genilo
, disserit. Quin etoccuhalis salulifera? fidei noiuini , bns, blaspbemiae dogmata nuda tradit, ut, denudala
' in ipsis rebushnpietaie, ac deinde facto adperso , nas transilu, vidcalur ipsc nibil dixisse blaspbeml,
, sed orationis serie biaspbemiam concinnatam ba , beat. Ingenilus autem cum sii, inquit, effugii uiiqtie
. '- omtiem comparationem ac communionem cum gc , , niio. Non dixit: Pater ei Filius, scd, Ingenilus et
. , genilus. Tale est igitur unum, quod ab eo excogi ', ' .
talum est: allerum vero quale sil considcrate. In* genilus veiO cum sit, inquil, nunquam sane admi, . , , scrit generalionem : el subjungit, adeo ut suam
ipsius naluram cornmunicct cum genito. Illud, nun
,
. , ^ quam sane admherxl general\onem duo signUicat
, * , 8 unum , qood propriae ipsius naiuroe noo congruil.

( gsneratio (quippe fieri non potesi ut naiura inge irlia generelur) : allerum, quod generare non sus ) * ,
. linet. Hic quidem bac toce secundum posieriorcm
- s6nsum usus est: sed ex priore sensu vulgus bo mimim in suam senlenliam Irahit. Eicnim quod boc
. - sh quod aslruilur, manlfesle patel ex eo quod infdrtur.
' Nam poSleaquani dixil : Nunquariu
, .
sane atfmlsurii gciierationem, subjunxit, adeo ui
,
,
- $unm ipsius naluram communicet cum genito. Hoc
.
' namque sensul posleriori convenil, siquidem non
* tusiinel Palcr fieri, ul ne cum geniio nalurain pro, - priam conimunicoi. Impielale bac qnac posiit esse
. - Q perniciosior ? quis unquam laotam iniquiUieai lo; 15 cutus est celsiiudinem?
;
Ego cqnidcrn vereor, ne nos qucque dum
, ,
alienas blaspbemias ore repelimus, menlem nosiram
, , poltuamus, alque condemnalionis eorum Gainus
.
- parlicipes. Sed consolalur me illud in Evangcliis
, prodilum, quod Spiritus sancius quoque Judaeo ruin in Dominuni blaspbemiam scriplam posleris
Iradcre non abslinueril, illoruni blaspbemiam in

^, omnc lempus ita noians, ul nullam (amen inconia , - minalae Unigeniti majeslali blaspbemiam aiTriceU
Iiaqne si minquam generalionem admiserii, adeo
.
Et
, ul proprine naturae pariicipem faciat genilum , non
cst quidem Pater Deus, non est eiiam; sed proesiat
,
' 9 ui blaspbemlarti Imperfectam relinquamus. Ali^r
, *
* - quidem nim admisfr generationem: alter vero geni toris naluratn non parlicipavit. Delnde ipse secum
. ! cenat, novam blaspbemla? mitigaiiouem excogitans,

, non quod quidquam dical quod ad poenilentiaui

, - periineat, sed quod posterioribus priora superare
. coneiur. Quid euim proferre ausus esi?
;
.
E O N . EfTugerllque ulique omnem comparalionem
.
ac communicalionein cum genilo.
.
BAS. At nisi comparalio sit Filii cuin Patre, nisi
, , sit commuuicalio cum genilore, mendaces sunt
, aposloli, mendacia Evangelia, ipsa eliam veriias,

, . Dombius noaler Jesue Cbrislus. Scd ego itarunn
t

ZIGABENI

M4

herreo blaspbemiam, quam cuique facile cst - '

<rjvi&iv ($$tev.
telligere. Nani * i niilbiu babel coinparadtnem cvm
Paire, qtiomodo dicebat Philippo : Tanlo tempore , foaavtobucum t p , et non tiditti me, Phiiippt
? ' , .
, e l , Qui vid$t me, vtrfil tam mtail m* N a n ;
;
eum qni nec comparaiionem suscipit nec tllam cnm
Filio communionem habet, quoraodo fa teipso F i - , ,
tius oelendere potuiseei? Nec enira per disslmile ;
aui alienura comprehendi potest quod iguoraiur:
aed ex afllni affine solel cognosci. Sic in figillo i a .

spiciiur qjns qui se impresaii effigtes, et per imaginan exemplar cogno&ciiur, ei videlicol co^pare- * '
,
mos D0i eam OIMB ta ulroaue eti ideatiiaiero.
.
Quare hac una blaspbemia vocee omnee qtue
" a Spiriiu aancto ad glorificalionem Unigeniti tra*
diiae swu, reprobaiuur. ElquidemEvangeiiuni doeet, ?
quod Bune Pater signavit
Deu$ * : Apostolua , Tovror vero ait : Quiesi imago Dei inmsibilts lroago,
* "
M m Inanimala, neque manu elaborata, neque arlis .
aut indusiria? opus : sed imago vhra, imo tera, Ipsa
, ,

pcr 8 vita, non in iigurc similiiudine, sed q u in ipsa * , ,
subtumia atniilitudinem diseimililudiDiacQJascunqiie , '
cxpertetn semper reiinet. Ego enim illud, in [orma
. ,
Dti e$$e , idem valere dico, quod bot, l* $ub*a** ,
,
tio D$i es$e. Sicul enlm illud, fermem *uump$U*4 ,
. ,
sem , significat Dominum nostrum in eubalaoiia
,
huuianae natura naium etse : i i a eiiam boc, in *
forma Dei e*$e, prursus divinas subaiantiae proprte ,
,

latcra exbtbel. Qui vidit , inquic, vidit Patrtm .
Hic auiem atienaiii a Paire Unigeniium faciena, ac , .
prorws rescindens ab ejus socielate, eognitioitit ,
ascen&um qui per ipsum fii, quanlum in ipso eet, , '
abacindit. Qutetunque habtl Pater, mea iunl, i n - , ' ,

quit Doroinua . At Eunomius communioneiu nul. , ,

lam esse ail Patri cuna eo qui ex ipso eat. E i , Sicut .
Pater tit $ vH*m kabel tu dedil et Fitio vitam
. , "
haber$ in $emetip$6 V Hoc sunw ab ipso Domino
,
tiUwil: ab Eanomio tero quid? Nerape, nullara
. ' esse cotBparationea geiiiii cum genilore. Et nno * ;
verto, ut imaginis rationem hac unica Toce lollit, | ,
ita tpleodorera ac characierem eaae sobsiantiae
,
iiegot. Neqva eaim fieri poteal, ut imaginam io- ,
ulligas rxjoa qal nqllan habet comparationem, ne D . que, ut aplandvr * ejas qni nulla couHnunionem ^ ,
aecuadttfli nalnfam habet. Gateruui in oodem a n i - .
fidi fencffe roraua feraiaiit, dom ait non ease com- ,
parauonem iugeniii eaon gewito: non Pairis, cum * | *
eo qoi ex ipeo eet, ot qqam his vocibas inesae op- , potiiionem oslenderii, eais iu ipaain Pairis et Filii ,
aubalanliam iransferau
' 1

1 #

.
tibro.
Ordine vero, i n q u i l , et temporis praerogativa, ille priinua eat, bic secundus. Quid neeesie tu ea qnoram communis esl esaeniia, ei
ordini eubjici, et esae leropore poaieriora ? Non
s1

11

.
.
.
, ,
, . ' '
, ,
; -

Joan. ,
45.
Joan. . 17. * Colofo. , 19.
Joan. , 9.
Joan.
, 45.
Joa
, 9. * Joan. , 10
, ~16.
'~ * ioan.
*
tiebr. 1, 3.
1

Pbilipp. 11, 6. ibid. 7.

Joan.

505

PANOPLIA DOOMATICA. . XI.

50

,
, ,
. :
, ,
\ , . *; ,
* . ,

,

,
,
*
, , , , , -

cniiR fleri potest, ul unWersofttiB Deus cam aua

ipsius imagine q n * citra temporis acceeeioaem i l lusirata esi, ab alerno non sit, et conJHnetionem
non habeat non eoluin ulira (empora, sed etiam
uitra (Mnnia racula. Nam ideirco eplendor
dicilur, u! conjunclionem inlelligamns : et flgura iubetanti *, ut consabsUntialiiatemperdiectmus. Sed
ct unlo aliua natttralie eel, alius arlificiali. Nalutalisquidem, tu crealurarum, qui ex creaudi ralione
dieposilus esi, et eicut numerabiliotn poeiito, el caesarum ad producla babilus ; eum res confessa gfl,
Deum eliam ipeius nalurae condilorem esse et opificem. Excogitalua
vero et artiflcialis, u( illc,
qui deprebenditur in probatioaibus, in disciplinis,

-
, ,
, ,
.
, ,
, ' ,
' ,
.
,
*
*
, . ,
' ,
, ' ;
; ,

,
, * .
,
,
, ,
,

, ,

.

,

.

, '
.


;


* .
, , .
,
* ;
,
, / I
-

in dignilalibai, in numero el reliquie bujusmodi

Etmomius ilaque beruni priore occullalo, de aeeando ordinit genere focit merrttonem ; aitqne non
oportere dicere in Deo ordinem esse, quonlam ordo
ordtnante potterior est. lllud veroaul non intellel i t , aul ullro occuloh, quoddam ordinis esse genti,
non noslra consliluluni ordiiialione, se^ ipsa neceseitudine naturali conlingens, qno se modo babenl iguia ei lux, qus ex ipso est. Nam in iis canaam priorem eeee dicimus : poslerioe vero id quod
ab ipea est, non inlenralk) baec a se invicem dirlmcniea, ted cogiialione causam anie effecium intelligentea. Quonam igiiur pacto raiioni consentaneuin fuerit, ordineni in iift negare, in quibus est
prius et posierius, non ex nostra disposiiioue, sotl
ex nalurali quadira rerum conseculione? Cur igilur fastidit ordinem \u Deo admklere Arbilraiur,
si ostenderit non aliter prius i n Deo inielligi, rcliquum se habilurum, in ipsa scilicei subslanlia pra>
slanliam demonstrari. Nos aulem, pro habita causariim ad ea quae ex ipsis sunf, Patrero Filio p r poni dicimus : al vero secundum naturae diversilalem, non Ueni, neque secundum temporis excessuin:
alioquin hoc pacto eliam Deum Palrem esse negabiinus ; cum alienalio quae in essenlia reperiiur ,
conjunclionem naluralem aboleat.

Hebr. i, 3.

* lbid.

' Gen. i , 14-19.

Sed quoniam huc illc in omnibtis sapiens progressus est, nobis ut definiret temporis naturam, et
bic quam firma, quam circumspecla sit mens ejus,
vidcamus. Tempusetgo certum quemdam Btellarum
moium esse dicit, solis videlicei ei lunae ac rcliquarum, qoibug inesi qua per se moveantur. lntcrvallum igilur quod ab origiue coeli el leme ad slellarum usque creaiionein intercessit, quidnam esse
decernei eximius illc rcrum sublimtum speculaior?
Nam qui mundi creaiionem virlute Spirilus conscripsit, magna illa lutniiiaria el reliquas slellas die
quarla produclas esse perspicue n a r r a t T f i n p u s
igitur, ut liquet, in prioribus diebus ncquaquaiii
erat: siquidem nondum movebantur siellae. Quoniodo eiiim id fieri potuissel, cum ne condiUB quidem fuissentinitio? E l i i c r u m , cumJcsus Navcadversns Gabaonitas pngnarcl, quoniain sol pracepio

EUTHYMIl ZIGABENI

507

50

ligalus manebal ioimobilis, ac luna in loco slabat , , lempus lunc non eral? Qoodnam igilur noroen illi , 1jv ;
dici spatio imponennis ? quam excogiiabis appel- ;
lationem ? Eienim si temporis deiecerat nalura, ;
aevnm utique ei successil. At aevum exiguam diei , .
pariem
appellare, quem demenliae moduro
non superal ? Sed, quae mulla esl ejus solertia, pu- ; '
lare videlur, diem ac noclem iieri quapiam slella- $
rum motione ad qualiialem perlinenie, alque has ,
esse lemporis paries: unde tempus sialuit quemdam
ip
esse stellarum molum qualilate prseditum, ne id
, . 06
quidem quod dicii inlelligens. Non eaim molum
, ' , ,

qualiiale prxdilura, sed quanlilate donalum, si la- .

men ila loqui fas esl, dicere magis conveniebat. Quie , , , &,
?nim sic omnino puer esl inenle, ul ignorel dies, , ,
,
horae, menses, annos, lemporis mensuras, non par- ;
tes esse ? Tempue autem spaiiura est, quod aeque
* exlenditur aique ipsa mundi conslitutio : quo inolum , , , omnem sive slellarum, sive animalium, sive cujus-
, eunque rei quae movelur, admetiraur, prout dicimus

aliud aliq velocius aut tardius esse : velocius qui- , dem, id qtiod minore lempore plus percurril spatii ; .
tanlius vero, quod minus longiore lempore movetur.
" , ,
Etinomius vero quoniam in lempore siellae moven .

lur, (emporis ipsas esse opifices pronunliat. Proinde ,

ex gapienlissimi illius senieiUia, quoniam scarabet
,
qnoque in lempore movenlur, consliluamus lempus '
ulem quamdam motionem esse scarabeorum: e l ,
eiiim quod dixil, id ab hoc nibil differl, nomiuum
.
digniiate excepia.
(

Ex eodem libro.
Majus vel essenliae ratione, vel virtutis cxcellcntia, vel pnestantia dignitatis, vcl molis ampliludine dicilur. Ampliludine molis majus bic inielligi non potest. Quis enim ea quae nulla magnitudine sunt cireumscripla, vcl polius qua* moleni non
babenl ommno, et quanlilale dimetiatur ? Quis
rursum eorum excelleniiam agnoscat ullo modo,
quae nullain admiltaul diiuensionem ? Jani si Dei
sedes digniiaiisesi nomen, sessio ad dexleram Pairis Filio definiia quid aliud significat, nisi parem
et aequalem dignilalis sialuni? Denunlialur eniin
el Dominus in gloria Pairis esse venlurus. Filiuru
\ero virtute niinoreni dicere, quam Pater sit, cum
Dei virluiem Paulus Ghrislum appellet *, plane D
puerile est, ei coruin qui Domini vucein non exaudianl, dicontis : Ego ei Paier unum sumus \ sic
unum accipientis, ut virtulis aeqiuliiaiem signifuet,
quemadmoduui ex ipsis Evangelii verbis oslendemus. Gum enim de iis qui in e crediderant, loquens dixissot : Nemo rapiet Uos manu mea *
E t : Pater quidedil mihi, major omnibus est . E t :
JSemo potesl rapere manu Palris mei , subjicil :
Ego et Pater unum zumus. Ex quo pcrspicuum est
illud, unum, virlule et' potenlia parem signiftcare.
Reliquum est igitur, ut tnajus hic cansa3 raiionem
deinonslret. Nam quoniam a Palre Filius pnnciK

Jos. x, ii,

15.

H C o r . i , 24.

Joan. x, 50.

,
,
, , .
. , ,
. "
,
;
,

, ; \
.
. , , .
"}
,

,
.
, \ $
, *0
,
,
,

Ibid. 28,

Ibid. 9,

Ibid.

509

P A N O P L I A DOGMATICA. . X I .

510

.. - ium habct, idcirco Pater, ul causa et principtum,

. major esi. Et proplerea Dominus ait : Pater major
me esl \ ncmpe quaienus est Pater. Quid enim
,
illa YOX, Paier, aliud significat, nisi illum causam
, , .
, ei principium esse, ex quo geuilus ipse sil ? Quod
si, quemadmodum ipsc sentis, Eunomi, ingcnitus
. ,
; essenlia esl, cuui vellet Patrem esseniia majorem
, , indicare, dixisset ad bunc modum, ingenitus inajor
me cst. Quidquo sapientia vesira docet, essenliam
, '
essentia majorem, aut minorem non dici? Quam , , obrcm hoc loco non de esseniia majus dicluni est.
. ,
, \ . \
, '
.
Ejusdem ex secundo libro adversus Eunomium.
'
.
Comperimus res procreatas a verbo Fecit,

appellalionem accipere, ut factae dicaniur, eiope

ra vocenlur, id quod non cadil in Filium Dci :
* ,
,

Jn principio enim, inquil, fecit Deus ccelum et terram
E l : In operibtis manuum tuarum meditabar \
\
Et : Invisibilia ipsius creatura mundi per ea, quce
*
faeta sunt intellecla conspiciunlur . Sciiplura igilur

bac v(Ke utens, ubi eral u i i l i s et nccessaria, eaui

. '
, - de Domino et Servaiore nostro Je>u Cbrislo Ioqucns, ut ejus gloria; magniludini miiius congruen
tem nunquain pronuniiavit. Cum lamcn ei secu . ,
rim, el lapidcio angularem, el lapidem oflensionis,
, \ ,
et pelram scandali, el aliis ejusuiodi noiiiinibus,
: , \ ,
.
io quibus noji inullum inesse laudis exislimanl illi
,
qui ad inliiuam eorum signilu ationcm non perveniunt, appellare Dominum gloriae iion erubucril.
,
Eum vero nunquam oinuino vocavit opus. Quod
. *
tamen nomen iste dicit se a sanctis hominibus
,
accepisse, ul non sure tantum aelalis, sed superio *
rum eliam viros aanclos calumniis involvat. Ac
,
praeierquam quod periculosa res audere ejusmodi
. "
vocabulis u l i , et Dontini nomina fingere arbitratu
^,
, 6uo, ne Apostolo quidem proposilum esl, ut Uoi geniti naturam, de qua in presentia loquiraur, nobis
explicel. JNon enim de Verbi essentia in principio
,
apud Deum exsisientis verba fach, sed de illo, ui
.
semetipsum exinanivil, ut servi formam accepit,
,
ui corporis nosiri similUudiiiem bumililalis iuduil.
: %

, - et ex inOrmitate crucis moriem suslinuit, aperie

disserit. Quod autem non diviua? illius nalurae ra
,
lionem nobis tradat, sed disposilionis ejus consi .
lium ostendai, perspicuum est omnibus qui pa
rumper orationis aposiolicse semenliani n o r u n i :
,
Dominum enim, inquil, ipsum el Ckrislum
, "
fecil, hunc Jesum, quem vo$, cruci/ixhlis . In ea
, , ,

voce, quae perapicuam ipsius bumanitalem omni ,
bus significat, immoratur. A l isle verbum illud,
,
fait, ad orlum illum primum Unigeuili refert.
, .
Neque delerret eum ea vox, Dominu$, qae noa es"
sentiam indicat, sed poieslatem. Quare Doroinum,
, \
inquiens, ipsum et Cbrisluin Deusfecit, principatum
, , '
polestalemque illi in oronea a Patre dalam decla . ,
1

Joan. xiv,

28.

Gen. , I .

Psal. cxxxxn, 5.

Rom. i , ^O.

Act. n , 3G.

tiones rciinentcs oraie ul jam cesset oranis con- /

lenlio et zelus, haereticorumque insanae quaestiones
una omnis verborum conientio damnentur,
otque nefaria et sanjguinaria Arianorurn bxresis
aboleatur, in omninm vero cordibus veritaseluceat
iia ut omnes ubiqtto idem dicant, idera sentiant:
rrc nulla delnceps relicta Afiana blaspbemta, per
itniversara Ecclesiam dicatur, alque in confesso
babeatur illud r c Unus DottiinuB, ana fidcs, unum
baptisma
> in Chfisto Jesti Domino noslro, cui
gloria et imperium in saecula sreculorum. Amen.

ZIGABENI
491
. ;,
0,
\ ' , ,
, \

, \ \
; , , ,
,
. .

Ejusdem adversus Artano* pro Dionysio episcopo

' ,
AlexandriW apologia.

.
Judiiii olhu, cuiu ex tam multisrebus admirandis,
01 , * qnas Dominus faciebat, agnoscerent ipsum esse
Cbrislum Filium Dei vivenlis, ab eo reprebensi, I :, *
nec reprebensionibus illias valentes obsistere, eo
, \ confugiebanl, ut dicerent habere se palrera Abra, '
bam, et ejus auctoriiate improbilatem suam tegere
*,
conabantar. Yerum qnercadmodum ea re nibil illi
.
proftciebanl, sic isti nunc, qui tanquam Judaei ad
' ,
Dionysium coufugiuiit, non evitabunl eaiudem, in
,
quam itli iuriderunt, condemnaiioiicii). Nam ct
. ilios Dominiis, ob ea quae conlra legeia admiltcbant,
, ' ,
Tviprehendit, Hoc, inquiens, Abraham non fecit. Et
" , -^
istos iurpios atque mendaces eat!em rursus
\*eritas reprelrendet, Dionysius, inqulens, episcopus
,
ncqde probavit sententiam A r i i , rteqne veritaiem
, .
;#oravit. Aiuiit igilut" veritatis ininiicf, bealum
\
Dionysiutn in epistola quadam ScrlpsTsse Dei Filiuni

faciuin, et creatum esse, ncque natura esse * , , *
proprium, sed a Paris essenlia alienum, instar
, \
agrrcolae, autnavium fabricaloris, si ille cum Vite,
, ;
bic cum navigio comparetur. Elenim, quia faclus
. \ \ , \
est, priusquani fieret, non fuisse. Hoc cum Dionysius , \ iuteilexissef, sollicitudino enim afliciebatur, ut . ' , \
bane, sifc alias plurimas scripslt epistolas, quas
' , \ quidem episiolas legere oportebat, ut ex omnibus,
, ,
non aulem ex una sota,fidcs boniirits agnoscerelur. ; .
Nam et navium fabricaiofris, qui lrireme$ tiiultas
,
exicdlficavit, ars c* u m , aed' ex bmnibuS , * .
perspicitur et Judlcalur. Si igilur co consHio, at
,
fidcro suam exponerel, quam isli dkuirt, epistolam- , ,
scripsit, auisolam hanc scripsH, boirfinem accusent,
* iit volunt; ejusmodi eniin opinio vcre est repre-j I .
bendenda. Sin occasio tenlporis ei personae' traxit
,
ad illud scribendum, et alias rursatn episiolas
scripsit, quibits ejus criminis suspicionem diluebat,
\ , ; \
quid mirunt yidetur? Et agricola pro agri qualitate
.
liunc banc, nunc iltain arborem corat, nec ob id
, \
cuiquam reprehendendus, sed potins ob artem
' ,
multipliccm admirandus existimaiar.

.
In supcrioris L\h\x
Pcntapoli tunc episcopi

quidam opiniones Sabellii luebanfur, et fallaciis
,
suis lantum eflfecerant, ut propc jam in ecclesiis
,
Dci Filius amplius non pfsedicareiifr. Quod cvm
.
Pionysiuf accepisset, qiioniam c l earum ecclcsia- ; , {

Epbcs. iv, 5.

PANOPLIA DOGMATICA. . X I .
, , \ -

' ' ,
, , \
, ,
, \
, ,
, *
,
, \ '
, \
\ . ^.
\ ,

.

, \
\ * '
, ;
,
tl . \
"

>. :
, , \ .
,

, \
, - g
, ,
' .
' , \ ,
, :
. \
, , , ,
.

, ,
; .
' , (
afuat ' ),
\ (

494

rum curara gerebal, ECripsit ad ejus faclionis

auctcres, ut ab improba illa opinione desisteranL
lllis aulem non obleraperantibtis, sed impudcntitm
in illa permanentibus, ob impudenliam ipsorura
coaclus esl, ejusrnodi epistolam scribere, et ea
quae ad Chrisli periinent bumanitalero Evangeliorura lesiimouiis comprobare, u l , quoniam auda*
cius illi negabant Filiuin, et bumanitatem ejus ad
Palrera referebant, oslenderet, non Pairem, scd
Filium pro nobis fao.lum esse bominem, alque iia
imperilis horoinibus Palrem non esse Filium
persuaderet, el deinceps paulatim eos ad Filii d i \ i iiilalcm el Patris cognilionem adduceret. Hoc illi
in ea epistola propositum fuit. Ob banc ille causam
in bauc sententiam scripsit, ut eoa reprimcrei,
qui lam impudenter lldei veritatem opprimere
conabantur. Quid ergo Arii baereeie cum Dionysii
senlenlia simile ei conjuQCtum habet? A u l cur
Dionysius Arianue exisliwatur, eum t a n U sii
imer eum et Arium diHercnlia? IUe eniin Ecclesi
catholicae doclor est, bic v a a bsereseos invenlor.
E l Arius quideiu improbaiu suain opittionem exponens vcbemenler efleininatis et ridiculis moribus, ut Sotales J&gyplius scripsit. Dionysius aulem
et alias scripsil epislolas, et a se depulit ilfois
criminis suspicionem, ct ostendit se recte senlhe.
Quamobrem cum ea scripserit, quae ab ipsorutn
opinione sunt aliena, saorum gregi ne conenlur
ilium ascribere. Neque enim fldem facieirt. Nam
ad Ammonafn ecribem SBapectU*tolK, e l se putgn
vit, el ejus dcfensto
dc
p r o b a U esl* pttet ea quoque,
qu

suspccta videbantur, bono aninto

fuisse

scripta.

Quas autem

consilio scribuntur

bono

et c o n s i l i o

animo

atqtfe

et ftnt, non debent i n malani

parleni accipi, ct ad cujusqueeententiam a c c o m m o -

d a r i . Medici enim proposiia stbi ejus, quem curant,

v a l e l u d i n e , i a i i q u a m aliquo signo, eo cogitatitjncm
inienduntf quamvis

ea

nonnunquani

adhibcam

vukieribQS naedicamenla, q u a l i c u i ininns saldtaria

videautirr. Quam quidem

etiana

aiagislri

ralionem

pradentes, i H pro

observant

discipulorum

nioribua loqaantur, ct se affectos

ostendant, ut cns

in Tiam

Qood si

perfectionis

redncant.

btinc v i r u m , quia semcl

ita scripsit,

beatum

accusandum

existimant, est eirim quoddam accusalionts

gernis.

) \ \ ^ quo ilhim onerant Ariani, dum ejtis aiiciorhau;

* \. " ,
pravam opinionem suam defendunt, lenipus jam
\ .
est, ut quaedooibil non audent, naviler sint iinpudeotes, et dicunl eadem, quaj sensil A r i u s , apostolos ipeos sensieec, Cbrisium tniin homineiu a
Nazarelb, et crucialus morlemque perpessum eese pronuniiarunt.
, *
Num igitur, ut isti opinaniur, qwia verbis ejus> , modi usi sunl aposlob, idco Cbrislum lanluuiiiiodo
, bomiuem, et nibil prselerea aliud esse senserunt?
Absii. Imo vero ut sapientes arcbilecti ct dispcn; .
satores mysterioram Dei, se rationc ct pmdcnier
, ita gesserunt. Nam Juda?i tunc dccepli, Grancos |ue
, .
decipientes, Messiam ex semiiie Davidis ut purutn
, \
bomincra ventorum arbitrabantur, et ad alioruui
",

495

E U T B T M H ZIGABEN1

4?
1

filiorum Davidis simililiidtnem fore, neque eniro ,

\ ,
Deera ipsura, neqne Verbum faclum esse carneni
, ' credebant. Hac dc causa aapienter admodnm apostoli Jadaeis primum ea quae ad Servaloris humani-

talem pertinent expticavernnt, ut cum Messiam Hlis
ex signis, qua; demonstrata factaqua fuerant, ve- , '
,
nisse persuasissent, detnde eos ad ejus divinitatem
,
admiUendam addocerem, dechrantes illhis opera
,
non esse bominie, sed Dei. Pelrue certe,; ti dlxerat
,
Clirietum bominem passum, statim subjccit : Hic
est princeps vita. Et in Evangelio confiteiur : Tu '
et, inqtticns, Clirhtut Filius Dei viventis *. in Epi-
*
slola autem dicil ipsnm esse episcopum anima- .
r u m * ; ct Dominuni &uum, et angeloram, alque
,

' . Paulus uem, qui dixerat Cbristum

hoorinem ex eemine Davidts, ad Hebraeos scribens : , , .
Qui cum $h, inqttil, iplendor oiorioi, el figura sub-
itantim ejus * ; ad Philippenses autent : Qui ntm '^6\ , ,
forma, inquit, Dei 4, non rapinam arbitratus * ,
'
e$t etse $e arqnaUm Deo .Verba illa, vitm princeps.

^
Filiu*, iptendor,figure,wquatii Deo, Deminus, et
tpiscopus animarum, quid aliad significant, nisi . ,
, \ , \
eura in corporc esse, c u n sit Verbora, per qnod
, , \ ,
rnnnia facla sunt, et a Patre, lanqeam splendorem
, , '
a luce, separari non poese?
, \ ,
;
Biony*ius igilur apoetoiortim eiempkin sccotua
\
eau 'Nam COIH Sabelbi toereais vigeret, coaclna eei
.
illam, ut diximas, epiaio.am scribere tt qu*.

, , ,
abjecta et buinana de ipso dicta iuernnt, baereticis
, \
illis opponere, ol cum eos iUa rat one ab ea ^ptnione
\ ' , ,
qua iiiccbaiu Filiune^so Patreui, depulisaM, facilius

cis Fdii divinUatein
persuaderei, ciim in aUie
,
episiolis Ulum Verbam, aapieuliam, virtutem, va
porem spleoderiiinque Patris appeiiarel. Quibus
, ,
enim epislolis seae defendU, Ui iliis his Bteaa vo , , ,
<ibus ae in fide, et pietaie erga Gbriatura COBS, .
untem ei eirenuum facile declarau Itaque eicui
^apostoli non reprebendmiiiir, qood ea verba, ho , .
miai conveaienUa, dt Dottiuo pronuniUrinlp quin
"
tiam propier eonailiutn ei doclrmam lempori
,
prudenter accommodaum videnlur admiralione
\
digni, sic Dionysius ad EnpbranoreDi et Auimonaai
, '
rontra Sabellium scribens ooo esl Arianus. Licei D ^ \ '
enim buiuilibus verbis ct exemplis u*us sit, ea
>. \ ,
tam*n ex EvangtdiU deprompsit, eo quiikm con\ , ' *\,
silio, ul Cbrisii in caroe adveDtum per hao ei
\ ,
alia bis similia comprobarel. Eteaim quemadmoJum
, \ , *\
est Verbiim Dei, sic eliam Verbum caro facturo esl,
. \
, , \
et babilavil in nobis. Et quod id principio erai
, . 1
Verbuiu, Virgo, compleiie jam faacoiis, in utero
^ ,
geauvit, et Domiims botno facUis eal. unus ex
,
ulroque significatur. Yerbam euira caro factuoi
.
esl ei babiuvit 2n nobis. E l q n de ipsb totn
,
divinitate, lum buinaniuta dicla sant, ila pro ,
priaro de illarinu alleruira el de ulraqaa conjun \
lam significationem babenl, ul qui de Verbi scribit
4

Mallh. xvi, 16.

* I Pttr. , 25.

llebr. , 8.

' Pbilipp. u , 6.

497

F A N O F L I A DOGMATICA.

. .

, \ humaniiate ejus divinitatem ignoret, et qui de

, \ \ .
bac dispntat, ea quae ipsius inearue.adventuspropria
[ sunt, sciat, et in ulroque tanquam peritus el pro , '
batus aliquis nummularius judicio suo germanara
\ : ,
piVtatem explorat et agnoscit. Quare cum illura
.' ,
flenlem adducit, novit cum ut bominein flere, ut, ,
Deum tatnen revocare Lazarum in vilam. Quem
, .
humaniiatc esurire sitireque animadvertii, eumdem
, ,
divinhate videt quinque panlbus quinquc bominum
millia saiurare. Qnod in monumento positum ot
. \ , corpus bumanum aspicil, id ut Dei corpus in, '
lelligit excilatum ab ipso Verbo, cujus esl illa caro.
, \ .
*
Agricola quidem a viie divertus est essentla; pal, , \
mites autem eadem essentia cum vite coojuncli
,
sunt,et ab ea separari non postunt, et eumdem ha\ ; . bent ortum cum ipsa vite. Donoinus, ut ipsemet a i l ,
, , , vilis est, nos/autem palmiles, si igilur ejusdem
. , essentiae Bobiscam est Filias, et eumdera nobiscum
, ortum babel, sit ob id etiam Filius ab essentia
' , Patris aiienus, ut vilis ab agricola. Sin aliud est
* Fiiius, quam nos sumos, atque ille quidem
* , Verbum est Patris, nos autem u l Alii Adara e
, ,
lerra facti sumus, diclum illud ad Cbrisli divi , (5
nitaiem referendum noo est, sed ad ejus bumani , latem, quo qaidena et ipse Dominas spectans : Ego
. ttim, inquit, vilis vo$ palmite, Po&er autem
* ,
, agrkola *. Nosenim Domino propter bumanitaleiu
. ejtts cognatione conjuncli aumus. Quamobrem et
"7 , Q ipse : Narrabo, inquil, xomen tuum [ratribut m .
*
- Pater autem agricola est, qui per Yerbura vitem,
. boc est, Domini corpus fecii ei coluit. Nou igilur
, eo sensa, quo praedicant bostes Ghristi, Dionysius
. '' - scribens ea quae ad Domini pertinent liumanilatem,
, dixil, lura esse faclum, alque unuin esse ex
, hominibus. Quod ex aliis ejus cpistolis inuho cla ; - rius polesi inlelligi, in quibus lam aper^e decla ,
ravil, se recte senttre, ut ad?ersusillos clara voce
, * dicere videalur : Ego sententiam vealram non
, , ,
probo, Dei bostes, heque scripla noslra occasionem
,
Ario, ut impie sentiret, pracbuerunt. Sed ad Ammo nain et Euphranorem scribens, ut eos qui Sabellii
, , parlibus favebant, impugnarem, agricolse etvilis et
, \ , ,
sirailium verboruna mentionem fecii quo demonstrata
, D Christi bumanitale persuaderem illis ne Palrem
. '
faclum esee boniinem, crederent. Quemadmodum
,
enini agricola non est in viie, sic nec Pater cst in cor , ' .
pore factus bomo, sed Yerbum. Qaod quidem Verbum
\ in vilefactum homo vocaias est. Filiusergo voca&\ ,
ius esi vitis propter corpoream cognaiionem, qua
, . cum palmitibns, qut uos sumus, devinctus e s l .
, Sic cgo sensi in epistola, quam ad Eupbranoret
,
et Amuonam scripsi. Nam quod ad irapudenliam
' vesiram attinet, cacleras meas proferam, ut ex
, , ,
iis, quomodo purgem me in eo qood conira mt
, \
propter illam epislolam divulgaslis, tmidenles bomi
<.
nes intclligant ei rcciaui meam fldei in Cbristum
sememiam agnoscaiSt.
t

Joan. , .

Psal. , 23.

49$

EUTHYMIJ ZIGABENI

500

\iern adversus Arianos et Eunomianos. Magni Basi- "

'
/ti, ex primo libro.
*

.
Rem expendentes iiivenimus, nos ingeniti notioii*m assequinon ex ea quaestione, qua quid sit, sed
ex illa, qua quomorlo sit, indagamu. Animus enira
wosterexquirens, utruni Deus, qui supra omniaest,
; liquam supra se causam habeat, cum excogilare
nullam possit, illud ipsius vitae principium non
babens ingenitum appellat. Ulenira cura de hominibus loquentes hiiDC ex illo nalum dicimus,
non quid ille sit, sed tmde ONUR sit, exponimus,
H C cura ingeniitim vocamus Dcum , ex voce non
quid Deus sit, sed eum anulloesse declararaus.
Sic aatem id quod dico planius fiet. Lucas eyangelista Dei el Servatoris nostri Jesu Christi genea- ^
logiam carnis exponens,ei ab ullimis ad primos
progrediens inilium sumpsit a Joseph, et hunc E l i
filium dicens, E i i auiern filium Mallban, atque ita
deinceps singulos recensensad Adam narrationena
deduxit. Sed cum ad supremos pervenissel, Seib,
ipquiens, ex Adam, Adam autem ex Deo, fecit numcrandi finem. Neque vero io ea cujusque ortus
cxplicalione naiuras eorum qyos reqensuerat, ostendit, sed conjuncta principia, ex quo quisque
natus essct exposuit. Quemadmodum igiiur ille
dixit, Adam ex Deo, iia nosmet si a nobisexquiramus, Deus autem ex quo ? nonne in cujusque
cogilaiione prompium illud erit, ex nullo ?
nullo autcm quid aliud signiOcat, nisi non babere Q
principium, et non babere principium, quid aliud,
nisi ingenilum esse? U i igilur in hominibus, cum
bic cx illo nalus diccretur, non eorum essenlia
declarabalur, sic cum de omnium Deo ingeniium
dicimus, quod perinde est ac si ex nnllo dieeretur,
non ejus essentiamoslendimus; jamqui in principio
carere, esseniiam esse dicii, similiter facit, ul si
qtiis interrogalus quaeuam sit Adam essenlia atque
natura, rcspondeal non ex boininis et feminae
commistione natum essc, scd manu divina formaIjim. Tunc enira ttle, qul interrogavit : Non
qunLTO, inqui.et, quomodo exsliterit, sed quae subj'cta ipsius maleria fuerit, quod mullum abest, tu
?x responsione lua colligere valeam. Idero nobis
bac voce ingenitus , contingit. Ex ea namque
quomodo sit polius, quam ejus naturarn discimus.
Video enira nos, queroadmodum si meniis aciem
ad venlura saecula dirigamus, vitam quae nullo fine
lerminala sit, infinitam dicimus, itasi cogitalione ad
euperiora saecula con&cendamus, el inGniialem vitae
Oei tanquam immensura quoddam pelagus intuerttes, nullum principium, ex quo esse cceperit, rcperire possimus, sed Dei vitam ultra quam cogitari
) o*sit, semper excedenlem animadvertamus, illud
ipsius vitx principio vacans ingenitum appellare.
Ka enim ingeniti vis esi, ut ex nullo signiGcet habre principinm exsistendf.
D

,
,
.
vouc,
, , ) . ,
, ,
, ,
,
. , , .
\
* ,
\ ,
, \,
,
,
, \ , ,
, ,
\ ,
, ' , . *1
, ,
, ;
\ ,
?

;
. ' \
,
\ ,

. - ,
,
; , ' , ' \ ,
, '
, . \

. ,
,
, \ ,
, \
\ *
, , ' ,
, \, ,
.
,
.

501

PANOPLIA DOGMATICA.

.
*
$ ,
\ ,
,

,
\ ,
,
. , ,
. ,
', ' .

5k
, . ' , \,
,
. ,
^
,
,

(

) ,
.

. , .
,
,
\

.
"

, -

. X L

53*

eodem libro.
Verum fiunomfus Patris et FilH ,nomen silentia
pratermilirt, ac simpliciler deingenilo et geniio
disserit. Quin etoccultatis sahilifera; fidei nominibns, blasphemine dogmata nuda tradit, ut, denudala
in ipsis rebus impielale, ac dcinde faclo ad personas iransitu, videalur ipse nibil dixisse blaspbcml,
sed oraiionis seric blaspbemiam concinnatam liabeat. Ingenitus aatem cum sit, inquit, effugii ulique
omriem comparaiionem ac communionem cum genito. Non dixit: Pater et F i l i u s , scd, Ingenltus et
genitus. Tale esl ighur unum, quod ab eo excogilatum est: alternm vero quale sii considerate. Ingenilus vefo cum sit, inquit, nunquam sane admiserii generallonem : et subjungii, adeo ut suam
ipsfus naluranl communiccl cum genito. Illud, nun*
qvam sane admheril general\onem, duo signiflcat
unum , quod propria* ipsius naturae noo congruit.
generatio (qnlppe fieri non polcsl ut natura ingeirita generelur) : allcrum, quod generare non susllnec. Hic quidem bac voce secundum posieriorcm
stasum V J S U S est: sed ex priore sensu vulgus bonwHim in suam sentenliam irahii. Eicniiu quod boc
sft quod "asiruilur, nianifestc palet ex eo quod infdrtur. ' " Nam poSleaquam dixil : Nunquanu
sane admherit geherationem, subjunxit, adeo ut
suam ipsius naluram commuuicet cum genito. iloc
namque sensuT posleriori conveuil, siquidein non
iustinel Palcr fieri, ut ne cum genilo naturatn propriani communicct. Implelate bac qusc possil esse

. - Q perniciosior ? quis unquam taotam iiiiquitaiew lo; $

culus est in celsiludinem?
j
Ego eqnidcm vereor, ne nos qucque dum
, ,
alienas blaspbeinias ore repelimus, menlem nosiram

polluamus, alque condemnationis eorum tiainus
, ,
parlicipes. Sed consolatur me illud in Evangcliis
.
, prodllum, quod Spiritus sancius quoquc Judaeorum in Dominum blaspbemiam scriplam posleris

(radere non abslinuerit, illorum blasplicmiam in

omnc lempus ita noians, ut nullam tamcn inconta ,
minatae Uuigeniti majeslali blaspbemiam affricel.
, \
Ilaqoe si minquam generaiionem admiscril, adeo
, .

ui proprlx naluraa pariicipem Tacial genitum , non

,
cst quidem Pater Dcus, non est eilam; sed prasiat
,
,
* 9 ui blaspbemiam imperfectam relinquamus. All^r
. - quidero nim admisil generationeiir: alier vero geni toris naturam non parlicipavii. Deinde ipse secum
. ! cenat, novarn blaspbemiae iniiigaiionem excogilans,

, non quod qtiidquam dical quod ad poenitenliain

VJ , - perlineat, sed quod posterioribus priora superare
. coneiur. Quid enim proferre ausus esl?
;
E O N . Effugerllque ulique omnem comparalioneiu
. ac commuiiicalionem cum geniio.
.
B A S . A( nisi comparatio sil F i l i i cum Patre, nisi
.
, , sit communicalio cum geniiore, mendaces suni
, apostoli, niendacia Evangelia , ipsa etiam veritas,

, . Dombius Boater Jesue Cbristus. Scd ego iUrnnt

503

ZIGABRNI

blaspbemfam, quam culque facile est - *

pfim.
lelligere. Nam * nutiaai babet eojaparadown cwm
, # *
Paire, quomodo dicebat Pbilippo : tempore
' , .
9obi$cum $um, et non viditii me, Phtiippt
!
;
\ ,
e l , Qui wd$t me, vidsl euw qui mUU m * ? Wam
;

eum qtii nec comparationeai suscipil nec vllam cnm
, *,
Filio comrounionem habet, quomodo seipso F i ;
tius oetendere potuisset? Nec enim per diastmile
aai alienura comprehendi polest quod iguoralur:
sed ex afltai afllne solet cognosci. Sic in sigillo I I H
.
4
spicitur qui se impressil effigles, ei per imaginetn exemplar cognoscilur, si videlicei eonipare- '
,
nus nos eam ooae ta vtroaue ett ideaiUaieni.
.
Qoare hae una blaspbemia vocee omnee qme
" a Sptritu aancto ad gloriflcaiiouem Unigenid tra-
diiac sunt, reprobaninr. ElquidemEvangelHim doeet, *4
quod Bunc Pater signavil
Deu$ : Aposlolua
,
vero ait : Quietl imago Dei inmtibilts . lroago,

"
m m inanimala, oeque mauu eiaborala, neque arlia .
,
Mit induslria? opus: sed imago viva, iroo vera, ipsa
, ,

per ae viia, non infiguraceiiuiliiudine, aed q u in ipsa * , ,
anbttamia siinilitudinem diaaiiniUiiidloiecajascaoqiie , *
cxperteu semper reiinei. Ego enim Ulud, in forma

. ,
Deie$se
idem valere dieo, quod boc, in inbua*- ,
,
lio e$$e. Sicut enlm Ulud, formam aisnmptiw ,
^. ,
servi , significal Dominum nostrum in aubslanlia
,
humanae uatura naium e$s* : l u etian hoc, in
( 0 , proraus divinas wibelanlia proprle- ,


latcm exbibet. Qui MU , inquil, vidii Patrem
.
Iffc auiem afienuin a Patre Unigenitum facicna, ac , , .
pror^ua rescindens ab ejus 6ocie(ate, e o g n i l i o n i i ,
ascenaum qui per ipsum fii, quantum in ipso est, , '
abecindit. Quacunque habtl , mea $unl, i n - , ' ,

quit Doiornua *. A l Eunomiue commtinioneni nul- . , ,

lam esse ait Palri cura eo qui ex ipso e$t. Et, Sicut
.
in uipso vtUmkabei, %xc dedil
Filiovitam \ . , "
haber$ tn . Hoc sumus ab ipso Domino ,
e d o t l i : ab Eanomio vero quid? Nempe, nallam
. ' esse coropnralione geaili c u n genilore. Et uno * ;
verlio, ul imaginis rationem bae unica voce iol!it
.
ita spleodoreiD ac characlerem esae subslantiae
,
negai. Neqvf enim fieri poteai, ut imaginam io- ,
iclliga ajus
nnlUro babel comparalionena, oe- D . ,
qiie, o i aplendvr i U * q o i n u l l a couMnuiiionem
a e c u o d M nalnfam babet. Caieraia in oodem a n i - .
flcfl fentre reraug perwslil, dmo ail non esse cow- ,
paraiioftem iogeniii eam genito: non Pairis, cum
eo q o i x ipeo eet, u i qqam bis vocibes inesae op- , potiiiooero ostenderit, caro i a ipaain Pairis et Filii ,
aubslaniiam transferau
' ^
Ex etdem Hbro.

Ordine vero, inquit, et teraporie praeroga , \,

t i ? a , ille primus eat, bic secundus. Quid ne , . ' ' eeaae est ea quorona conimunis est eseeniia, ei
, ,
ordini aubjici, et esee lempore pogieriora? Non
; 1

fi

1 9

JoaA. ,, 9. Joan. , 45. * Joan, . 17. * Goloft. 16.

, 9. Joan. , 10 J o a n . , S6.
t i e b r . , 5.
9

PbUipp. , 6.

ibid. 7.

' Joao.

508

P A N O P L I A DOGMATICA. -

,
, ,
. :
, ,
, . *; ,
* . ,



,
,

, , \ , , , . - g
, ,
, ,
.
, ,
, ' ,
* ,
.
,
*
*
, . ,
' ,
, ' ; ; ,

,
, * .
,
,
, ,
,

, ,

.

,

.
,
.
\

;


.
, , .
,
* ;
,
,
r

Hebr. , 3.

* Ibid.

' Gen. i , 14-19.

. XI.

506

cniin fleri polest, ut universorora Deus cnm aua

ipsius imagine qtiae cilra teraporis accesftionein i l liistrata est, ab apierno non ail, et conjnnetioneni
non habeat non eoluin ultra lempora, sed eitam
ultra mnnia racula. Nara idcirco eplendor
dicitur, ui conjunclione.ra intelligamtis : et figtira subeiauli *, ut conswbstantialilatem perdiscamui. Sed
et ordo aliua natnralis est, alius ariificiali. Nateralisquidem, tu creattirarum, qui ex creandi rntione
lispotjilus esl, el sicut numerabiliuin poeilio, ei eausarum ad producla babilus ; cum ret confessa sit,
Deum eliam ipeius naturae condilorem esee et opificem. Excogtlaltis
vero et ariificialis, ul ille,
qtii deprehenditur in probatioeibus, in discfplinis,
1

in dignitalibna, in numero ei reliquie bojusmodf

Eunomius ilaqoe horum priore occtillato, de
euado ordinia genere fecil meniionem ; ailqae non
oporiere dicere in Deo ordinem esse, quoniam ordo
ordiHsiiile posterior osi. lllud vero aut non iniellei t t , aui uhro occtiluit, quoddam ordinis essegeniif,
noo noslra conatiiuluni ordinalionf, ae^ ipsa neceaeiludine naturaU conlingens, qno se modo liabenl ignift et lux, quae ex ipso esl. Nam in iis catisam priorem ease dicimus : posteriua vero id quod
ab ipea etl, non inlervallo baec a se invicem dirimcntes, ted cogtiationo eausam anie effecttim intelligenteft. Quonam igilur pacto rauoiii consejitaneuin foerit, ordinem in iie negare, in qntbus eet
priiis e l poaierius, non ex nostra disposiiione, sod
ex nalurali quadam rerum conseculione ? Cur igitur fasiidit ordinem in Deo admiliere? Arbitraiur,
si ostenderit non aliler prius in Deo inlelligi, reliquum se habiiurura, in ipsa scilicet subslanlia pra>
slanliam demonstrari. Nos aulem, pro habitn causarum ad ea quae ex ipsis sunt*, Patrem Filio praeponi dicimus : at vero secundum naturae diversita(eni, non ilem, neque secundum lemporis excessum:
alioquin hoc pacto etiam Deum Pairem esse negabiuius ; cum alienatio quae in essenlia reperitur ,
conjunclionem naiuralem aboleat.
Sed quouiam buc illc in omnibus sapiens progressus est, nnbis ut definirel temporisnalurain, ei
bic quam firma, quam circumspecla sit mersejus,
vidcamus. Tempusergo certum quemdam stellarum
molum esee dicil, solis videlicel el lunae ac rcliquarum, qoibue inesl qua per se moveanlur. lntcrvallum igitur quod ab origiue coellei lerraa ad stellarum uaque creaiionein intercessit, quidnam esse
decernet eximius illc rcrum sublimium sperulator?
Nam qui mundi creaiionem virlule Spirilus conscripsit, magna Hla lumiuaria el reliquas slellas die
quarla producias esse perspicue n a r r a l ' . Teinpus
igilur, ut liquel, in prioribus diebus nequaquam
erat: siquidein notidum movebanlur siellse. Quoniodo enim id fieri poluisset, cum ne condiue qnidem fuissent inilio ? E l i i e r u m , ciimJesua Navcadversus Gjbaonilas pngnarct, quoiiiain sol praereplo

507

EUTHYMII ZIGABENI
f

ligalus inanebal imaiobilis> ac luna in loco stabat , , lempus tunc non erat? Quodnam igiiur nomen , 1jv ;
dici spatio imponemus ? quam excogiiabis appel- ;
laiionem ? Eienim si lemporis deiecerat nalura, ;
aevnm uiique ei succeesit. A l aevum exiguam diei , .
pariem
appellare, quem demenliae moduiu
non superal ? Sed, quae mulla est ejus solertia, pu- ; '
tare videlur, dieni ac noclem fieri quapiam elella* \
mm motione ad qualiiaiem perlinente, alque has ,
esse temporis paries: unde (empus siaiuit quemdam

esse slellarum moium qnalitaie praeditiiin, ne id
, .
qaidem quod dicii intelligens. Non enim molam
, ' , ,

qualiiaie prsedilum, sed quanlilale donalum, si la- .

men ita loqui fas esl,dicere roagis conveniebai. Quis , , , ,
^nim sic omnino puer est menie, ul ignorel diea, , \ \,
\,
horas, nienses, annos, lemporis mensuras, non par- ;
les esse ? Tempus aulem spaiium est, quod aeque
* exlenditur aique ipsa mundi conslitutio : quo moium , , , omnem sive siellarum, sive animalium, sive cujus-
, *
cunque rei quae movelur, admetiraur, prout dicimus

aliud aliq velocius aut tardius esse ; velocius qui- , dem, id qtiod niinore tempore plus percurril spatii; .
tardius vero, quod minus lorigiore tempore movelur.
, ,
Eunomius vero quoniam in lempore slellae moven

lur, temporis ipsas esee opifices pronunliat. Proinde ,

ex eapientissiim illitis senienlia, quoniam scarabei
,
quoque in tempore movenlur, consiiluamus tempus *
lalem quamdam molionem esse scarabeorum: et ,
enim quod dixil, id ab hoc uibil differt, nomitium
.
digniiate excepia.
<

Ex eodem libro.
Alajus vel essenlise ratione, vel virlutis exccllcntia, vel pnestantia dignitatis, vcl molis amplitudine dicilur. Ampliludine molis majus bic inielligi non potest. Quis enim ea quae nulla magniludine sunt circumscripta, vcl poiius quae moleni non
babent ommno, et quanlilate dimetialur? Quis
rursum eorum excellentiam agnoscat ullo modo,
quae nullain admillanl dimensioiiem ? Jani si Dei
sedes digniiaiisesi nomen, sessio ad dexteram Pairis Filio definiia quid aliud significat, nisi parem
el sequalem dignitalis siatuni? Denunlialur eniin
et Dominus in gloria Pairis csse venturus. Filium
vero virtute minorem dicere, quam Paler sil, cum
Dei virtulem Paulus Cbrislum appcllet *, plane ^
puerile est, el eorum qui Domini vucem non exaudiant, dicnntis : Ego ei Paier unum sumus , sic
unum accipientis, ul virlutis aequaliiaiem signifioet,
quemadruoduiu ex ipsis Evangelii verbis oslendemus. Gum enim de iis qui iu se crediderant, loquensdixissel : Nenio rapiet Uos e manu mea .
E t : Pater quidedit mihi, major omnibus est . E t :
iVemo potest rapere e manu Palris mei % subjicil:
Ego et Pater unum cumus. Ex quo pcrspicuum est
illud, unum, virlule et* potentia parem significare.
Ueliquum est igitur, ut cnajus bic causae rauonem
deiDonstret. Nam quoniam a Patre Filius princi3

Jos. , 12, 13.

11 Cor. , U.

Joan. , 30.

.
,
, , .
. , , \
. "
,
; \
,

, \ \ ; ; \
.
. , , . \
*)
kr ,
\
,
.
,
, \
, \ ,
,
* Ibid. 28,

Ibid. 9.

Ibid.

509

PANOPLIA DOGMATICA. ~

. X I .

510

.. - ium babct, idcirco Pater, ul causa et principium,

. major esi. Et propterea Dominus ait : Pater major
me esl \ nompe quaienus est Pater. Quid enim
,
illa vox, Paler, aliud significai, itisi illum causam
, , . \
, et principium esse, ex quo gcnitus ipse sil ? Quod
si, quemadmodum ipsc senlis, Eunomi, ingenitus
. ,
; essenlia esi, cum vellet Palrem esseniia majorem
, , indicare, dixisset ad bunc modum, ingenilus major
roe est. Quid <juo sapieniia veslra docet, essenliam
, '
essentia majorcm, aut minorem non dici? Quain , , obrem hocloco non de essentia majus diciuni est.
. ,
, . \
, '
.
Ejnsdem ex secundo libro adversus Eunomium.
' Jo)%v
,
Comperimus res procreatas a verbo Fecit,
\

appellalionem accipere, ul faclae dicaniur, ei ope

ra vocenlur, id quod non cadit iu Filium L)ci :
4 ,
ln principio enim, inquit, fecil Deus ccelum et ler,

ram . E l : In operibus manuum tuarum medilabar \

Et : lnvisibilia ipsius creatura mundi per ea, quat
*
\aela tunl intellecla conspiciuutur . Sciiplura igiutr

bac vote utens, ubi eral uiilis et nccessaria, eain

. *
, \ de Domino el Servaiore noslro Je*u Cbrislo loqueDS, ut ejus gloria; niagnitudini niinus congruen
tem nunquam pronunliavit. Cum lamcn ei secu . ,
rim, et lapidcm angularem, el lapidem offeasionis,
, \ ,
et petram scandali, et aliis ejusmodi noininibus,
, ,
/
in quibus non mullum inesse laudis exislimant illi
qui ad iniimam eorum signilii ationem non perve ,
ninnt, appellare Dominum gloriae non erubucrit.
,
Eum vero nunquani omnino vocavit opus. Quod
. '
tamen nomen isle dicit se a sanclis hominibus
,
accepisse, ut aon suae LaiUum aetatis, sed superio
rum eliam viros sanclos caluniniis involvat. Ac
, \
prxlerquam quod periculosa res audere ejusmodi
.
vocabulis u l i , et Domini nomina fingere arbilratu
^, \
' , suo, ne Aposiolo quidem propositum est, ut Uni geuiti naturam, de qua in prasenlia loquimur, nobis
explicet. Non enim de Verbi essenlia in principio
,
apud Deum exsistenlis verba facii, sed de illo, ul
.
semetipsum exinanivit, ut servi formam accepit,
,
ul corporis nosiri similUudinem buiniliiatis iuduit.

, - D et ex infirmitale crucis moriem sustinuit, aperle
disserit. Quod autem non divina? iilius nalurae ra
, \
lionero nobis Iradat, sed disposilionis ejus consi .\ \
lium oslendal, perspicuura esl omnibus qui pa
rumper orationis aposiolicae senienliam n o r u n i :
,
Domiuum enim, inquil, ipsum el Chrislum
, "
fecil, hunc Jesum, quem vo$ crucifixiblis .
In ea
, , ,

voce, quae perspicuam ipsius bumanitalem omni ,
bue significat, immoralur. At iste verbum illud,
,
(ecit, ad ortum illum primum Unigeuili refert.
, .
Neque deterret eum ea vox, Domintn, qnae non es
senliam indicat, sed poieslalem. Quare Doroinum,
,
inquiens, ipsum el Cbrisium Deusfecii, priucipatum
, , '
poleslatemque illi in omoes a Paire dalam decla . " ,
s

Joan. xiv,

28.

Gen. , 1.

Psal. cxxxxu, 5.

* Rom. i , ^O.

Act. n , 36.

EUTHYMII ZIGABBXI
5i2
511
rai, non auiein exslstcndi facultalem eiponit. ,
\ ,
Verum haec paulo post demonsirabimus, cum ipsum
,
contra Spirilus voluntatcm abuti Scripturae testinioniis ostendemus. Nunc in iis quaj inelituto ser- . ,
moni coiijuncta sunt, progrediamur. Quid igitar
sibi vull boc vocabulum, aut cur ornnium rerura
\ .
cffeclurein iste factum conatur appellare? Falso
, commenlo seipsum fallit, arbitralurque simtil cum
nominuni diversitate essentias diversilalem appa-
rerc. Quis autem sapicns ad istam accedat senten- ; *

, tit redat, quorum diversa sunt nnmina,
cormn itcm essenliam diversam esse necessario? .
; "
Petri quidcm et Pauli et alioruin nomina sunl
,
diversa, essentia lamen est omnium una. Itaqoe
. , \ ,
cura rebus plurimis iidem inter nos suraus, proprieialibus solum, quae in unoquoque perspiciuu- ^ !
lur, inlcr nos alius ab alio distaiuus. Quare appl- , .
, (
laliones oon essenlias signiflcant, sed proprielaies,

quibus tanquam notis qnibusdain boraines einguli
ab aliis distinguunlur. Proinde cum Petrum andi- . "
inus, non cx eo nomine essentiam ejus airfmo con- \, ,
cipimus (essentiaro nunc materiain subjectara ap- * . "
pello, quae nullo pacto nomine exprimitur ) sed ,
proprietatee, quae circa ipsum apectanlur cogita- , , ,
mus. Statim eiiim ex bac voce Petrum illum Jona
intelligiiqus, ex Heibsaida, fralreni Andreae, qui , & \ , ex piscatore ad lnunua apostolicura vocatus esi, .
qui propter excellentiam fidei iu aeipso suscepit
, ,
aediflcationem Ecclesiae, quoraro nibil est essenlta.
, llaque nomen boc Petri quidem Qguram nobiseflin- Q , ( gii, essenliam vero neutiquam proponil. Pauli
'
rursos audilo nomine concursum aliarum proprie , . "
l a l u m coroprehendiuius, nempe Tarsensem illum

Hebraeum, lege Pbarisoeum, Gamalielis discipulum,
,
qui zelo incensus Ecclosias Dei persequebatur, qui
, .
terribili commotus viso pervenit ad veritatis co- , , ,
gnilionein, et genlium Aposlolus factus esl. Hac , ,
uua Pauli appellaiione haec omnia describuntur.
,
QuoJ si veruin esset, quoium noinina diflerunt,
eos essenlias babere differenies, Paulus, et PetrusK /, ' .
et catieri bomines iuter se essenlia differrent. Sed
..
nullus est adeo imperitua, et nalurse commuiiis ~ , , ignaras, qai ad hoc aaserendum adduci possit. , ,
Quare consiat mendacem eese, qui ex nominum
,
diecrimiiie cousequi aifirmat essenti differeiuiam. D .
Neque enim noniina sequilur rerum naiura, ted
, ',
rebuaipsie nomina sunt posieriora , al oquin eve' ,
nirei, ul quoruin eadeiu estenl noniiiia , eamdem eosentiam haberent. E l quoniam bomines virtule .
perfeoli, l)ei nomine digni sunt babiti, cum om- , * niam Deo forenl ejusdem essenliae. Verura u l boc . ,
dicere plane insipientis est, sic illud asaerere pe- \,
niius insani. Quamobrem cx iis q u * dkta eunt,
. '
palet, nominibus non essentias, sed proprietnles ,
indicari. Qnapropler oralioni ex nominum diversi- . '*
tale contrjrias esseulias colligenii nuilus estlocus. ,
Sic cniin eeipsam in primia everlil. Si cnini facla
.
ei geuiu inier se differimt, erum e m i i l i * Unigo* , \ \ ,
niii xJiffereules, qua ex nominum differciilia cou ,
t

913

PANOPLIA DOGMATTCA. -

. .

514

, , sequentur. quemadmodam qui hoc dicuni de - lirant, sic insaniunt illi

ilti qui illud asscrunt.
asaenint Sed
.
isle argumenta se fingil habere innnmerabtlia,
. quibus demonstrare possit Filium a sanctis opus
, appellatam fuissc, sed ea se, quoniam ad majora
, .
quaedam festinet, in presentia non commemorare.
, Sed hoc ilem verauti hominis maliliam el arlificitim
. *0 .
arguil, qui ea in quibns baeret, silentto traoeil.
Nam si vel umbram baberet alicujtis testimonii,
, '
qtto Unigenitus facttis, aut opos diceretur, jacla
lione ipsius aurcs noslrae jam obsordeacercui.
. \ .
,
.
.

* eodem tibro.

Sed baec eunt quast praeludia qasedam blas ' pbemiae alqtie apparalus; capui aiiieui mali infert

in sequenlibus, ubi dicit:
f

.
,
} .

E C N . Substanliam F i l i i genitam quidem esse cum

non esset anle propriam conslitulionein, genilam
tamen esse ante omnia volunlate Pairis.

. " .
B A S . lisdem adhuc insistil arlificiis. De substan , (ia Filii nobis verba facii, quasi dicat Filium ease
' ,
\ aliud quid praUer ipsara, alqne boc modo aurea ad
,
blaspbeuiiam audiendain deinulcendo proparstl,
eupi non aperle dical genitum esse ex nibilo F4
,

lium; sed ejus subeiamiam cum non essei, geaiiam

. ; . esse. Dic, anle quas res non erai? Videtis ejus ca ; , $
villaituneiu ? Subslanliam cuin semelipsa couiparai,
, - C t tolerabilia dicere omnibus videalur. Nimiram
, ,
non dicit eam anle saecula nou fuisse, neque linipli . ,
ciier noa fuisse, sed anle suam ipsius cousliiuiio, ;
neiu non fuisse. Sed, dic inibi, aisne lu Pairis sub
eiamiam sua ipsius conslitulione ese anliquiorem ?
Eieulm si lemporibus non subjicil Filii eubslan,
tiau), neque p n m bac ralione inlelligii, inanis et
,
, vana est ejus oratio, quapropter ne responsione
.
quidem digna esl. E l quidem id ipeum nou minua
4 de Deo eiiam universoruin dici poierit, si quis in
.
eum banc inanitatem voluerit iransierre. Nam et
, \
dicere Deum anle suam consiituiionem non fuisse,

.
el dicere eum atite seipsum fuisse, ejusdem demcn
tise esl. Quod si lemporaliter voreiu prins de Filil
,
eubstanlia accipil, diceique geniiam fuisse ex n i ,

D hilo substantiam ejus, imo Filiiiin ipsum; nibil enim
referl, quod ad sentenliam ailiuci, sit vol sic di []
cere : primum quidcm temporibns, aiquc, si ita vis,
, , \ ,
s;vculis condilorera sxculorum conslituil poslerio
vrin : deinde vcro blaspbemiis suis iiisistons diclu,
,
rus est etiam Pairem, cum Paler non esset ab i n i , .
tio, tuin demum facliim fuisse.
\ Atqoi
si
bonestum ac dccorum esi Dei
,
bealiludini Palrem esse; qui i i l ut id quod decebai,
; ,
ei ab inilio non adessel? A u l enim melioris igno
ralioni, aul omnino impoientiae bunc defecluni im, , , putabunl : ignorationi quidem, si deinceps qijod
.
melius esl excogilavii; impoieniiaB vero, si eciens
alque intelligens, qued opliiuuin eral assequi non
( )
, - potuit. Quod si (quod fas non eai dicere) non e*i
u

EUTilYMU ZIGABEM

515

516

ei bonum Patrcm esse, cujus rei gratia coiumula- ;

tus pejus elegil? Sed recidat in suos auclores blas- *
phemia. Nam Oeus universorum Paler esl ex in- , .

iiuilo, nec unquam Pater essc ccepii. Ncque enim
puicniiae defeclu, ne explerel voluntatem, delineba- ,
, , \
lur : neque ullorum s&culorum circuilus exspecia , .
vil, ul siculin boininibus ac reliquis auimalibus, ei
,
generandi facullate posl completam selaiem acce-
(
denle, quod volebai assequerelur. Insauieniium
enim est ba?c et cogitare, ei loqui. Sed, ul ila di- \ ),
(*/
cam, exlentaiu babet cmn sua xierniiale paierni) . ,
laiem. Quaiuobrem el Filius cum ante saecula sit,

, \ \ ,
et scmper sit, nunquam esse incoeph : sed ex quo
, ' * " , ,
Paler esi, et Filius esi, et stalim una cum Pairis
. nolione, Filii quoque noiio subrepil. Mam Pater,
Filii uliquc est'Paler. Palris igilur origo nulla : .
origo vero F i l i i , Paier; inter hos nihil est medii.
, 0
Quomodo igilur a principio non eral (nam illud,
. (
anie suam constilutionem, quod ab bis per cavilla, ,
lionem proferlur, boc sibi vull,) is, qui nibil habel
)
quod anle se intelligalur, nisi illum, a quo eue ha, ,
bet, non inlervallo praecedeniem, sed causae digni, ;

lale prxposilum? Proinde si Filii cum Palrc et

Oeo conjunciio oelensa est aeterna, cum noslra co ,
gilatio a Filio ad Palrem per nullum medium de * ,
venial, imo absque intervallo Palri Filium conjun \ ,
gat; is qui ftullo medio sejungilur, quem jam adi\
iinn pravae blasphomiae relinquit eormn, qui eum
,
riiciint cx non exsislcnlc ad esse productum esse?
;
Ad baec ipsorum quoque dcmenliam mirari c
" \ opera prelium e s i , qiiod dum ex non exstaniibus , , ,
esse dicunl F i l i u m , nequaquam inielligunt qaod
, eum non Patre solum, sed ea etiam re per quam
, ,

FJnigenilum a Patre separanl, posteriorem statuanl.
. ,
ISam necesse est, si quid sit inler Patrem et Filiuni, (76) ,
ni Filii exsistenlia anliquiiis esse. Qnid* igiiur hoc
. ;
essc poierit? Quidnam aliml nisi aut aevum aui tem ; ptis? Qui enim Pairis vitam vita Unigenili inlelligit

anieriorem, qua re alia quam saeculorum aut lern ,
,
porum quoruindam spalio admetiens, excessum
,

iuvenisse se dixerit? quod si hoc verum est, falsa
; ,
Scripiura est,qu:e dirit facia esse per ipsuni sa- '. ,
cula *; quseque doeet facta esse per ipsum omnia *,
, ' *
cuin cerie tn omnium numero saecula etiam com, , .
prebendanlur. Si vero dicturi suiu se non negare ^
F.lium anle sa?cula
gcuitum esse, scianl, quod
, ,
verbis concedunl, id revera ab ipsis lolli. Inlerrogabi- , . mus enim eos, qui ex non exslantibus subslanliam

proilucuni Unigeniti : Qnaudo non eral, ut dicitis, " ,

quideral illud inlervallum? quam ei appellalionem , ; *
excoghabiiis? Nani communis consuetudo spalium
; omne aul lemporibus aut saiculis subjicit. N:un
*
quod in seiisibilibus est lempus, hoc sacculi esi na- , tura in rebus iuundo soperioribus. Isli vero, si quid
. ,
lertium pro sua sapienlia coiniiiiiiiscuntiir, dicant.
, .
Sed duin lacebunl, haud ignorcnt se Fjnigcniii sub" ' ,
staiitiam sxculis posleriorem cousliluere. Eienim
.
1

Hebr. , 2.

Joan. , .

517

PAXOPLIA DOGMATICA. -

,
,
. ' * ,
.

. ,
,
,
,
, '
\

\
. ^
.
. ", , ,
; ' , , ,
,
, / . .

. .

518

si quod spaiiuru fuii Filio amiquius, quod videlicet

se seque ac Patris viia exlenderit, ulique aheriun
ex bis eral. Sed nec e s l , nec eril cogilatio F i l i i
exslaniia anliquior. Nam omni re, quae ordine anliquitalis excogilari poiesl, anierior inveuieiur illa
Dci Verbi quod apud Deuin a principio erai, exsistenlia. Elsi enitn se ipsa decipiens iuens innumeris
imaginalionibus, seque rerum non subsisieuiium
couuuenlis occupans, ea quae non sunl excogiiaverit; millam omnino inveniel arlem, qua seipsam
pos>it ulira Unige.iiti principium exieudere, aut
vilam ejus qui per se viia csi, suo ipsius moiu inferioreui relinquere, aut sua cogilatione origiuem
Dei Yerbi iranscendere, aul saecula Deo saeculorum
destiiuta sibi fingere.
Ex eodem tibro.
E U N . Exsislenieriine, inquit, Filium genuit, an
non exsisleulem ? Alqui si non exsi*ieniem, nullus
me accuset audaciae. Si jam exsisienlem, quid bac
oratione non modo absurdius, sed magis exsecrandum, aul stullum dici polest ? Qnod enim et, cur
gigni oporlel ?
.
BAS. Fallax hoc argumentum vulgarissimunr
. ' ,
ab aliis quidem invenlum fuit, sed perfccie

nunc in istorum inverecnndis et iinpudenlibu
.
linguis est elaboraium. Nos aulcm audilores p r i ,
iiium admonebimus, islum propler mulliludinia

ignoranliam humano more Filii ortum exisii ,
nianiis ad ejusmodi argumenta devenisse, et a
*
corporeis noiionibus ad spiriiales conlemplationes
\ C itnperitorum aninios traduxisse, qui quoniam animalia cum amea non sint, poslea generanlur, et quae
,
bodie sunt, beri nou erant, hauc eamdem ralionem
, ,
ad Unigeniti naluram refert. E l quoniam, inquil,
\ ,
genilus est, non erat aiuequam gignerelur. Tam

magnifice nobis orlum Unigeniu iheologus isle
. , \,
declarat, el isliusmodi verbis fralrum morbos curat,
.
dignus, si quisquara alius, in qucm proverbium i l ,
lud jaclelur : Medice, cura te ipsum
Quodnam
^ ,
medicamentum turpi isti menlis morbo adbibcbi. , 7 mua, nisi aliad, quod a Spiriiu sanclo nobis per
, . \ Joannem exbibilum est bisce verbis : In principio
erat Verbum, et Verbum erat apud Deum ei Deu*
; "
erat Verbum f Neque principio quidquam
est
,

, ^ anliquius. Si quid enira supra se haberct non esset

principium. Neque licel illud, erat, cogiialione iran [ .
* , silire, etquando non erat, intueri. Dum enim cogilamus non erat, tollimus illud, . Nam si pria *
cipiutQ boc esset ex eorum uumcro qua: cum
. '
aliquo conieruntur, ul illud: Principium sapientia>,
2 .
ei, principium vim boiw, et, In principio fecit Ztetu,
,
liceret fortasse ortura illius, qui ex lali principio
, \ ,
conslaret, cogitalione irauscenderc. Cum auiem
,
absoluta sii hic principii ratio, ncc cum alia re
'
conferalur, sed surnmam naiuram indicct, nonne
ridiculus cst, qui supra principium boc aliquid
,
cogitat, aul conatur ipsum raiione supcrare? lllud
, ,
autem, Eral, exlenditur ex sequo cum hujus prin ;
Luc.iv, 23.
1

520
519
E U T H Y M l l ZlGABEiXf
cipii vi, qnae nlhil habet superii. Ncque euim . \ 4vvsep0et>
.
rationem leroporis ostendit, ut eolocot Erat tfrfn
regione Ausitide, Et: Erai vir ex Armathem: Et: Terra , , " ir $ r j
erat invisibilit et incompo$ita\ sed ipse nobisevange- , \ , \ ,
lisla husjusce vocis, erat, significationeni abbl
. * 6 -'
oslendit: Qui esl, inquiens, et qui eral, et qui ven-
turm e$t omnipotem , sictit enim boc: Quid est, - , \ } \ d
sic eliam illud: Qui erat, aetemuro et sine lempore
. , ,
declarat. Qui vero non exsistentem dicit cum, qnl
\ .
in principio est, neque principii vim tuetur, neque
, ;
huic conjonctam essentiam Unigeniti. Nibtl enim
,
principio potest antiqeius excogitari,a quo Dei Verbi
. '
natura sejungi nequit. Quare curioee quantumvis
, * ,
animo recurre, nunquam cogilatione lua illud erai
* iranacendere, el cxira ipsum esse poteris. Sed iste
, , \
icissim a nobis inlerrogetur, ulrum in prinoipio 1 '
erat apud Deum Deus Verbum, an posterius fue ' ,
r i i . Si eral, coerce linguam luam a malo, et a
, ;
voce illa exsecranda qua dicis: Non eral. Sin, quod ,
nefas est dicere, tuis ego adversum tc verbis uiar , ,
aptius, dicamque nihil oralione lua deicstabilius ^,
aut stullius fieri posse, qui homo cum sis, eorura ,
qiLc a Spiritu sancto dicta sunl, ralionem exigere, ,
curaque te discipulura Evangelii profitearis, adver ,
sus ipsum velis consurgere : In principio erai Ver . bum et Verbvm eral apud Denm et Deu$ erat Ver- .
^ u m . i i e r n a m ipsius esseniiam oriumperturbalio- , AdT^C-,
nis experlem, naluralem cum Palre conjunctionem, , \,
n a t u r prsestanliam, omnia paucissimis verbis 0 ,
compledilur, el addens iliud, erat, ad princpium
\ ,
reducit, ut impiorum ora, Non erai, dicenlium
obstrual, el fallacibns ipsorum argumenlis omues
, ^^
aditus iniercludat Deinde per theologiam lanquam
. expressam Unigeniti ualuroe piciurara oculis jam
\
inlelllgentiuui propoait: Hoc inquiens, erat apud
, , ||
Deum. Hic rursuin adjiciens, eral, ortum Unige- .
niti cum Palris selerniiate conjungil. Item : Vita, ,
iuquit, erat : et vttu erat lux hominum, et: Erat lux
.
vera Atlamen quamvis Verbura undique illa vo .
cis, erat, adjunctione comtuuniatur, iste omnia
Hv .
''
spiriius lesiimoiiia respuit, eumque nobis aasidue,
eraiy inclamanlis ne audiendum quidem exislimal,
, *
sed cum non essei, hiquil, geuitus cst; cum non
, essei, post orlus est. Si in principio non erat, tit
, , \, ,
dicitis, qua ralione valeai quisquam apertius os , ,
lendere, vos Evangelii vocibus, quibus credimus,
. ..
adver*ari.
*;

.
Ex eodem libro.
' , , .
Sod si eral, inqtiil, geniius non est. Respondemus
, , /
rgi> quod quoniam genilus est, erat.cum ingenilura
, \, \ , ' 5
Rienon habcat.sed exsisiat semper, et coexsistat
.
Pairiaquoeliamexsisiendi habet catisam. Quando
; * .
igiturad esse a Patre produclus esl ? Ex quo Paieresi?
' , \, c . ''
Sed ab seterno, inquit, Pater : ab seierno igiiur et
,
Filius, per generationem iitgenilas Patris nalura
.
" ;,
conjunctus. Quod atitem non nostra sit h*c oraiio,
,
ipsas sancti Spiritus voceseis ob oculos poneiuus. E l
;

9
l

Apoc. i , 4.

*Joan, i , i , 2 .

ibid. 4, 9.

PANOPLIA DOGMATICA. -

521

. XI.

, e i Evangtdio quWem sumaBHia iliud : IH principio

Verbum ; hoc vero ex Psalino telui e persoiia Patria dielum : Ab uiero wug luciferum genm
,
8~
u ; aique ulrisque inier se cotnpotUt* dkaiuua :
, ,
erat, et geniiu est. Verunei vox Getmi causam a
. ' ,
,
qua principiuin babel euendi, 8igaitieel: vox au
' *
lem, Ermt, indicat ejus exiislealiai lempore ca , \ reiuem ac ^nipiternam. Sed vero pro aua fravde
. , ,
decerians Euoomius, oratiouero ad abaurdnm addu .
1

cere se p u i a L

Eo. cnkn , inquii, anie suam genarationem

. , ,

Filius erat, ingenilus erai.

, .
BAS. A l illud, anle generaiionem, vir vane, aul
. ,
, , nullo raodo subaisiii, meniisque nulli subjecio i n \ * b&reulis commeuium eat. Sed quid aiiiuei slultis
; conlradicere ? boc enim perinde esi alque cum eo
, \ conlendere, cui raiiouU usum phrenesis adeaeril.
; Aul si ad quidpiain eorum qux sunl tendil, ad sae , fulorum quoque noiionem deducelur. Yerum ai sae. ' cula onmta iofra generaiionem Uoigenili imelligun
, ivr, cuui illius ipsius aint crealurae, vanus esl qui
, quid subslanlia Filii antiquius quxrit. Nibil enim
> . alieniua quaerii, quam ai de Palre eiiam perconlare/ $, \ lur, ulriim anle suani con&iituliooeiu fueril,an nou.
quaerere
, , Eieniin ul illic bic quastio slulla est,
, videlicet io eo qui principio caretac ingeniluseslsu perius quiddam: ila bic quoque de eo qui ab acleruo
\ , , esl cum Patre, nibilque habel medii inler $eel ge \ - nilorem, lemporales facere de priore quaestioiies ;
, , sequalis plaue deraeniiae esl. Naiu perinde eril, ac
.
, ai quis interrogei quid fulurum sil posiobiium ejus
, - qui iiumorialis est, quxralque quid exslilerit anle
. C geoeraiionem sempilemi. H i auiem, quia principii
iu Palre privaiio lcrnilas noininaiur, privalionem
, ,
, \ priucipii deccrnuut ideui esec alque xieri>iuiein,ei
quooiam FUius non est ingenilus, ne xteruum qui #, atotov .
. dein esse profiieuiur. Sed tamen haec differuul plurimum signiilcalione. Nam ingeniliun dicitur, quod
,
itcque principiuin sui ipsius, ueque causam ut eit
'
babet: xtcrnum vero, quod lempore omni el aivo
. " ,
secuuduiu eue anliquius csl. Unde ei Filius ul est
, %\ . "
non ingeiiiliis, i u a.leruus est. Jam vero saecula eliam

seierui appellaiione uonnulli dignaulur, quasi ex co

, quod semper sinl, boc uomiuis adepta sinl. Nos au.
lem et creaiuris a:lernilaiis leslinioniuni prxbere,
; : ,
ei creaiurarum Dotuiiiuiu bac confessione privare,
ejusdeiu esse amentiaB aibilramur.
.
)

,
,
\ , | .
, '
,
; ,
\
. \ 1

Joan. , .
Psal. cix, 5.
PkTUOi.. Gw. C X X X .

Ex codem (ibro.
Urjigenituno Filiiim minieiruni appeUav^l, noc ei
maguut atiribuena, quod ad eoruni <piae prxcipiunmr roinislertum idoneus esl. Si eniui IIOII in eo
quqd t>eus perfoclus sit, majestatem possidel, sed
Jn eo quod sedulus sil minister, jaro a inioUlralorifB apiritibus, qui inculpate mtitUlerii opus perflfWiHqua in re differei? Kis decau$is voci gemiut
\omkcrealusconjunxil,
uieliam binc nullani inter
Ftliuiuet creauiraoi diversilaicra esse ostendat.Jam

1,23

EUTHYMII ZIGABENI

524

vero operae prelium fueril illius quoque admonilio- . \, tou \ 3

,
nem audire. oportet, inqeli, cum Patrit ac F i
iri appellationeto audimns, $ generatioiienbimia- ,
; \ >
nam mteHigere : nec bominum generatione addu .
ctos, Deum eommunionis notninibue aut pateioaibus
* .
subjicere. tfooei FUram Patri eeoundam sobetamiam
siinilem intelligt non oporterc. Hoc enhn sibi vult
,
iHa parltcipationis negatio, quasi subslantia Palris
.
cum Btttotaniia F i l i i non qtieal communionetn uttam
,
habere. Eo (endebam graves illae, quarum nos tur ,
batn praelermteimus, nominum dlstinciiones, u l
propter eos qui in terra patres nominanlur, neget
Deum Filii Palrein esse. Ego vero, cum mulia sini . ,
q u Chrisiianismum a geniili errore ac Judaka
,
ignoranlia dirimant, nulbim arbitror in noslrs sa

iutis
EvangeHo
inesae fidem.
poltus Nam
ac majus
quaro
in
Patrem
et Filium
vel iidogma,
qui qtiocunque errore scissi sunt, Deom creatorem ac
opificem esse cotifilemur. Qui vero falso appellat
Patrem, ei Filiuin nuda appellalione praedicat, nibilquedifferrearbilratur, vel Patrera vel creaiorem
prottteri, et aut Filimn aut factaram dicere, ubl anobiscollucabittir, aut qna fn aecta nomerabiiur? Juiheonitvine an gcntiuin? Nec enim Cbrislianis se
adjtingel, qui picuiis robtir et velut religionis
cbaracterem inficiatur. Non enim m opificem
cr^dtdimub, el in facturam : sed in Patrein et F i lium per baplismi gratiam obsignaii sumus. Quainobreiu qui has rejicere voces audet, oiimem fcimul
Evangelioruro facit irritam, com nec Patrem Q
generanlem, nec Filium genkum praedicet. ~Sed
bsc dico, inquii, ul passionis intelligenliam e
Patria voce enascentem fugiam. Vemm oporiebai
cum qui pie agere statuisset, absonum horum vcrborum sensuiu, si qui tanien inerat, respuere, non
lotam simul vocem reprobare; neque iiidecori
obienia, quidquid ab ea accedit utilitaiis, id siraul
rejicere; sed, bumili carnis inielligenlia posthabiia, porani de Deo aenieniiam tueri, et generalioaem sauctitali atque apaibiae Dei conveikientem intelligere : adeo ut modum quidem quo
Deus genuil, tanquaro qui ineffabilis ac incorfprebensibilis sit, praeiermilteret, ad substantia* vero
similitudineni per generandi appellaiionein "deducereiur. Qtianquam perspicnuin est repulanti, ha?c
nomina, Paler et Filius, corporatium affectionum
cogiialionein propric ac primario parcre noit solero, sed cum per se sofci dicuniur, solum babilum muiuum indicare. Pater enim eat, qui alieri
exsistendi principium sectttidum aimilem eibiipsi
naturam coniulit: fllius vero, qui 6x alio per gcnerationem principiuin ui sit babuit. haque, curo
audimua, horainera parrtm ease, lonc inoidit
nobis affeclas cogilaiio : ai vero cutn Deum
Palrem, tum ad rmpassibilein causam menie
ailoHiniur. Eunomios autem banc appeilationem de
subjccia afifeciioibus nalura accipere aeoeetus,
quod rniionis ejus captuin supcrat, id ol impossibile pemegat. . onim par eral eum, corrupli-

"

41

\
.
\

\
'
.
, \
, \
, , ),
, * ;
; ,
;
, \
. , *
.
"
,
^, .
, \,
.

0 ,
\ ,
,
' , '
, , , \
, , '
, ^ ,
ry , '
^ . ,

, , , , '

.
,
{*
& ,
, , ,
.

525

PANOPLIA DOGMATICA. -

. -

, ^ ,
\ .
, ,
* ,
, .
* , ;

,
.
\
, , >,

.
^

,

; \
, . ,
*6 ,
. ,

*,
.
, \ . ,
,
C

,
,
, \
$ . , \,
,

;
" ,
,
,
, .
*
, ,
,
;

.
. , , *

, ;

, ,

,
,
,
, \
.
1

JUatib. xxii, 0.

* Job xxxviu, 28.

. X I .

526

bilium affeclionem altendenlem, atquc sabslantiain immmabilem ac inalierabilem natarx fluxx

et innumeris muiationibus obnoiiae eomparantein,
Deum non credere affeclionibus imiutnieiD. Nec
quoniam inorlalia animatia per affeclum generant,
iia qttoqoe de Deo seniire oportebat, sed hmc
magis dcduci ad veritalem, qnod qnoniam corrupiibitia boc niodo, is qui incorruplibilrs est, modo
contrario generat. Neqtie vero illud dixerit, nomina baec quae propric ac prlmario de hominibus nsurpata sunt, de Deo a nobis dici per ab*uaom. Etenfm Dominus nosier Jeeus Chrisius, ad
omninm principiam et veram rerum caasam uos
reducens : Vot avtem noliU vocare, inquit, palrem
vettrum in terra ; unus enim eil Ptttr veiter cxlettii *. Quoniodo igitur voces bas, lanquam si
praecipue carnales affectu* ftigrriftcarent, repudiandas censet: quas Dominus noster velut Dei
apaihiam decenles ab hominibue ad ipsum iransfert ? Qtiod si et cveaturarum nominaiur Paier, td
buic nostrae sententia neqiiaquam repuguat. Qui
enim genuii glebas roris secuodum verba Job \
non eodem modo glebas ei Filiura genuit. Aut si
boc dicere audebunt, si ut rorie eiiam substautiam Filium pari ordine nominent, ab onnii nos
adversum ipsos oratione liberabunt, cum blaepbemiam ad manifestissimain impudenliaiu provexerint. Neque enim cum Pater omnium itoalrutn diciiur Deue, eodem modo et uobier el Uuigeniti
l > a l e r

C 8 !

v e r o

*
Primogenitue totius crea

primogeiiilue in multis fralribus \ Do
minue appellatus est, id eos ad impietaleui erudit,
discanl ex Evangelio, quod Dominue eos qui sibi
ex viriulis operibus coiijuncti suni, eliam luaircm
ei fratres snos appeilat. Quce enim eti, iuquii,
mea, et qui fralrii met, nhi qui (aciunl voluntalem Palris meiqui in cctlii eit ? Quare Paler
noster Deus, neqoe abusu, neque iranslaiioue, sed
proprie et primario et vere nominalur : qnippe qui
nos per corporeos parentes ex nibilo ad esse produxerit, nobisquc sua in nos provideutla conjungalur. Quod si noslrum, qui per graiiara adopiione
digni effecti suiuas, vere vocatum esse Paireni

t u r

e l

D e
D

^cimua, q u * raUo prohibebit ne ipse eju*

qui ualura Filius est, ei ex substanlia ipsius pr>venii, Paler jure ac merilo vocelur/
Kx etidem libro.

EON. Utrum allod quid signiflcac, inquil, lux in

ingeniio praeter geiihum, an idem utrumqne? Nam,
si aliud alque aliud, palam esl eiiam compositum
id esse, quod cx alio aique alio constat. Quod autem composilum c s i , ingeniium non est. Si vero
idem, quaniuin diversum est getiilum ab ingenito,
tanluin necesse esi lucem a luce diversam esse, et
viiam a viia, el poicnliain a polenlia.

* Coloss. i , 15.

Rom. viu, 29.

Matlb. xu, 48, 50.

^27
EUTilYMU
B i s . Videlc ci inlelligiie borrcndam iinpkalem. ,
Quanlum, inquit, ingonitum a gouilo diffeit, tantum differei lux a lucc, ei vila a viia, ei polcniia
a poientia. Inlerrogemue igitiH- ipsum , Quanlo inlervalio ingeniium a genilo sejunclum esl? ulrum
parvo aliquo, el t a l i , ul queanl landem aliquando
in idem inier se convenire? an boc omnino iinpossibile, el magis, quam etimdein morluum esse simul
e t v i v e r e , quam sanutn siinul esse el agrotare,
quam vigilare simul el donnirc? Talia namquc sunt
qiisecunque sibi iuvicem sutnma opposilione adyersantur, adeo ui prseseme altero alierum abesse necesse s i i : quac ila comparata sunl, iit oinniuo nrc
simul esse, nec inler se conciliari possim.
Iiaqtie cum ad hunc modura genito ingcuitum opponatur, qui Paliein lueem nominat, luccm ]
iiidem Filium, quique banc lucein ab illa luce lanlum distare dicil, quanlum genitum ab ingeniio
distat, ille quanquam bumanioreni se verbo simulat, luceni scilicei Filium qtioque nominans, nonne
sallem vi verboriHii senlemiani in conlrarium aperie
abducii?Consideraie enim quid opponatur ingenito,
aliudne ingenilum, an genilum ? Genitum uiique.
Quid vero opponilur luci? luxne alia, an lenebiae?
Tcnebrae profecto. Iiaque, si quanluin differt genilum ab ingeniio, laututn necesse esl lucem a luce
differre, cui ex omnibus impielas comperu non esl,
quod in appellaiione lucis inlersereus quod luci
opposiium est, Lnigeniti substanliam nalurx lucis
conirariam esse submonet? A u i osiendai nobis
iucem quae luci opponatur, qua?que etiin opposiiionis modum babeat, qui geniio cum ingenito intercedii. Quod si baec nec esi, nec ipse uuquani excogilare poterit; ne
ignoretur ars, qua blasphentiaiii alte adornai. Nam , quoniam putal ingeniium
gcnito ex adverso opponi, earodem luci cum lucc
opposilionem adaplal: ul Palris substanliam oslendat substantiaj Unigenili per omnia conirariam esse
aiqae adversam. Propierea nova haec est dogmalum
aanclio, qua d i c i l : Quantuin diversum esl genitnm
ab ingenito, lantum necesse est lucem a luce diversam esse. A i ingenitam cum genitohabctquamdam,
positione verborum, non natura rerum, opposiiionem, quod (amen bi aifirmant: lucis autem cura luce
nec secunduni prolalionem neceecandura inlelligentiam conlrarieias ulla excogitari poiest. Sed videtur
fucaliscavillationibus se ip&um decipere. Pulal enim,
quae cx contrariis sequtmiur, eamdem inter se pugnam habere, quam babeni el principalia contraria,c l cum conlrarium inesl allcri conlrariorum, ex
i.Uero eliam conlrarium necessario seciilimini.
si ex visu lux sequiiur, ex cxciiale lenebra;: si ex
vita sensus, ex mone privalio sensuuni. Haec auleut obscrvaiio quam debilis sit, quamque evanida,
ciiliiici vol paululuin aucndenii perspicuum est.
Nec eitim qmmiam ex vigiliis vita sequilur, necessario ex somno mors sequitur. Sed nec coniratio modo se babcl gcnituin cuni ingenilo. E l {

ZIGABENl
528
. \ . ", \, ^ ,
,
.
; ,
,
\
; ,

\ , \ ,
\ ;
,
, \

,
, \ ,
,
, \
, ^ , \ ,


;
, , ;
;
, ; .
,
,
, ,
, '
; "
,
, .
,
' ,
'
.
' ,
\ ,

"
,
. > ,
(, ,
, oS-cot
&
. '

.
,
,

, \
. , ,
,
.

\ ,

529

PANOPLIA DOOMATICA. -

. X I .

530

. - enim si contraria sunl, jam muluo se destruent

, (quod in capul blasphemanliuin veriatur), iino
. ' - neque naiura adversa sunt, neque quae consequun .
lur, eamdem necessario liabebunt distantiam, quan*
, el principalia demonstrabantnr babere.
, ' , ,
.
igilur tua ipsius veroa expunge, aut
,
noli impielaiem negare. Esi enhn blaspbemia tua,
.
* "
qui dixisti: Quantum differi genitam ab ingenito,
,
lantum necesse est lucem a luce diflerre. Quare
: . - quemadmodum qui genilus est, nunquam ingene
,
rationis eril paniceps : sic eum lacis pariicipem
.
, ,
nunquam facies. Atque Unigcnili substanlia ex tua
,
senlentia aeque aberil ab eo ul ingenita sit, atqtie
. - abest ab co ul lux esse inlelligatur, et nomiuelur.
,
At Joannes magna Spiritus voce inclamat libi, di *Br \
cens : Erat lux vera
Tibi tamen aures non sunl
, *
ad audieiidiini, neque cor ad inlelligendum. liuo tuis
,
cavillationibus Unigeniii subslanliam ad contra\ ,
riam naiuram, et quaj cum luce esse non possil,
.
,
detrudis. Nec enim profecto validum illud dices,

quod ab Unigeniio appcllationem lucis non abstulc . , '
ris. Non enim iu sono aeris, sed in vi rerum signi .
Ccaiarum pietas est. Hic vcro non in his quievit,
,
\
sed simul el viiam el poieniiam inter se eadem

distauliae mensura contrarias inducit, cum ail :

, " Quanfum differt genilum ab ingenilo, tantiim ne ,
cesse esl Incem a luce differrc, el vilam a vita, el
, \
poieniiam a polenlia.
Ergo Unigenilus secuit , . Q dum le nec vita est, nec polcnlia. A l spernis Domi , , .
uuin ipsnm, qni dicit: Ego sum vila ; spernis i i i dem Paulum, qui dixil : Chriilus Dei potenlia .
' Nam qnaecunque in superioribus demonslrala sunt,
. * - ea bis quoque nunc accomiuodabuntur. Nam neque
, .
vitam, neque poleniiam viiae ac potenllae opponi

qnisquam dixerit : sed moriem et irapoienliam

oppositionem integerrimam explerc. Quibus bic

. " ,
i*ie, per verborum versuliam dolum occulians, alte
,

ai tecie borrendam Impielatem concinnai, atque

ctjqaentix ariibus Unigenili naluram ad contra.,
rium paternae naturae avocans, solam nominmn
; \
commendationem relinquil. Quid igilur nosTquo^,
modo ei ingeniuim Patrem ei genitum Filium con . ; , fiierues , secandum ipsum esie conirarietalem effu

, ' D

;
; "
,
,

'
, ,
, ,
, \
, *.
' ( \

Joan. t, 9.

Joan. xiv, 6.

1 Cor. , 2 i .

gerimus? quid dicluri sumus? Quod ut boni Patris

bonus Filius, ila ex ingenita Kice lux aeterna cffulsit,
exque vera ?ila vivificans fons prodiit, ei ex ipsa
per ee potentia Dei poientia eroersit: lenebrae vero,
mors ei imbecillitas una cum hojns mundi principe
tenebrarumque principibus, et spirilitaltbtis pravilaiis mtnislris el oinni poiestale divinse nalune inimica collocataesunt: quanquamnequidem secundtmi
ipsnm subsianiiartt soriili sunt contrarietatem ad
bonum ullain (sic cntm reprehensio ad Crealorem
redirel), sed sua ipsoram volanlale per boni privationcm in vitium incidcrunl. Ncqnc eiiint D

532
531
EUTIIYMII ZIGABENI
), '
eiseniia coulrarium essc polesl. Quid si q u i s ,

t verum est. genituin et ingenilum sic arce p e r i t , o t in eeseniia proprieiales esse iniclligai,
. ', \ ,
quibus tanquam noiia mena ad veram ac mi
nime confueam Patris a Filio dietinciionem cognos
cendam perdncalur, is et impielatis periculum
\ ,
evitabii, et ralionis ordinem tuebilur. Proprielates
, \
enim suni quaedaro veluli notae aique formae, quae
.
quod commnne est, iia di&linguunt, ul essentiae na , \ \ iurain non dirimanl. Comroune Divinitas est. Pro ,
prietales gunl illae, quibus Pater bic, illc Filius di, cilur. Ex boruin cumplexu, nempe ex eo quod coiri , ,
mune ei ex eo quod proprium est, cognitio veri\ .
latis in nobis innasciiur, u l cuni luceiti ingenilam
\ ,
audiinus, Palrem; cuin Incera genilam , Filium
inielligamus. Qualenos lux ei lux, nibil in se con- ^ , ^
,
irarium admilluiit; quaienus auiem geniius el in' ,
gcniius, accipiuni disiinclionem. IIxc esi euiin na , , \
tura proprieiatum, ut in eadem essenlia diver&ita .
leio oslendanl, el saepe cinn ipsae inier se disiinclae

bint, aique in conirarium lend.int, essentiae tamen
, \
non dislrahant unilatein.
, ,
$.

.
eodem libro.
. , ,
E U N . Si quis enun, tnquit, rero ex ciealurie conaiderang, ope barum ad subslanlias perducatur, ,
,
propierea quod ingenili crealurain Filiuin invenial,
,
Unigenili vero.Paraclelum, iiem proplerea quod ex

Unigenili pracslaulia, operaliouis conflrmel diverailaleni, ejus eiiam diversitatis quae secundum sub- C , '
.
aianliam est, argumentum certissimuin accipii.
B A S . P I iinuni igilur quomodo subslanliae ex crea .
turis aBsiimari possini, ego quidero non video. Enim
,
vero poteuiiam, sapieniiainque ei arl$m, non sub . , , ,
slainiam ipsam indicanl crealurae. Inio ne ipsaui
.
quidciu opiQcis polenliam loiam necessario decla
r a n i ; curo nonnunquam fieri possit, ul arlifex non
, omnes vires suaft in agendo exseral,. sed saepe re
missiorem conalum bi operibug ariis adhibeat. Quod
, ' \
ei toiam eiiam poienliam iransmoverii in opus, ila

.
demuin fuluruni est, ui ejus vires operibua oieiia ,
inur, non autem tiei ul subsianliam, quae landeni
ea ait, inlelligamus. Quod si, quoniam divina na, , ,
lura simplex esi aique incomposiu, subsiantiam
.
exiauwei una cum polestaie concurrere, ei, propier

innalam Deo bonilaiem, dical lolaxn Palris poien- D , \
tiain ad generaliouem F i l i i cosnmoiaut, aique ite

rum lotam Uuigenili ad eubslanliam Spiritus san ,
c i i , adeo ui ex Spiriiu quideiu poleolia Uuigeoiii
,
couspicialnr, aimulque eiiam substanlia : nirsus

vero ex Unigeiiilo, Palria inlelligalur el polenlia et
, ,
aubaiaoiia , advertite qiiid biuc colligaiur. Nam e

quibua conaius eai subhtaoiue dissiiniliiudinem os * .
lendere, ex iis comperiiur similiiudioeiu asiruere.

Elcniw si potesias uibil cum subsianiia babei coin,
roitne, quomodo ex opificus qus effcctus sunt po.
iea*.aiis, ad comprehensionem ipsius deductus esi ?
, , ^coulra, 6i ideai esl subslanlia ei poteslas: quod
: ,

33

PANOPLIA D O G M A T I C A .

. XI.

M4

poieslatem designat, id profecto subslantiam eliam ; ,

designabit. Proinde opiiicia non ad subsiamiae dis-
similiiudinem, ut tu dicis, sed ad perfeciain simi- \ . " ,
liiudinem ducunt. Kursus certe ei bic conatue no- , ,
atram niagis quam ipsiua senienliam slabilit. Aot . \
enim non babetunde ea qnae d i i i i deraonetret; aul,
sf e rebusbumanis eiempla rauluatur, inveniet DOD
. " ,
e i artiOcts operibus intelligi a nobts ejus easeotiam, sed ex geniio genitoris naturam cognosci. Nec ,
enim fieri potesl, ul ejus qui domum conslruxit es-
seniia comprehendatur ex domo: at difficile non , * *
\t& ex gemtura genitoris naturain iotelligere. Qitare .
Unigenilos crealura est, Pairis nobis esaeBliam
noo exbibei: si vero Patrem nobis noium per se- * ^
. " ipsum facit, non crealura esl, sed Filius verua,
Deique imago, et subslanliae cbaracler. Alque haec ,
quidem sunthojosmodi.
* '
, , , ,
.
.
.
Ejuidem ex eodem quarto libro.
,
Si unigenitum constituis non ex eo quod genitua
. .
est, sed ex eo quod nihil ei comparatur, e i Pater,
.
cui oihil coniparari potesi, erii unigenitus.
.
Ex eodem libro.
, '
Si Filius non aimplicker esl Unigenitus, sed F i ,
litts unigeoitns, et a Palre unigenims, est uuigeni , .
%ii8 Filins, non aoiem ree creaia uoigeniia.

.
Ex todem libro.
. , *
Si commanione conceesuqne Palria, noa autem
naiura Filius eat procreator, nihil est ab ipso na- , '
* tura procreaium. QuortMn enim natura procreator
,
iile noo esi, quomodo ea sini nalura procreaia ?
C ;
Ex eodem libro.

.
Si Deras agii raiione ningulari, ratione ilem gi , , \ ,
guit singulari; Deus eiiim nulla in re cum ullo coni- .
parari poiesi.
.
Ex eodem libro.

Quod fti, non ex nalora facientis esi. Quod au : ,

lem gigniltrr, esl ex gignenlis essentia. Non igilur .
Nlem est facere, et gignere.
.
Ex godemlibro.

.
Qttod in iorma Dei est, esl in esseotia Dei. Non
. y i p
cuim aliud esl Dei foruia, aliud ejus essentia. Alio- , , ,.
qoin esaet eomposilus. Quamobrem qui foruia
\ '
aequalU est, et easeniia esi aequalis.
.
|
Ex eodem libro.

.
S i Pater aute Filium erat, alleriue omnino erai ^ ,
F i l i i Paier. Namsine Filio Paier non poluisset dici. * .
Ex eodem libro.
.
'
i ia qui Filium per essenliam novit, Patrem no ' , *
vit : Si me enim, inquil, cognoviuetis, et Patrem * , \, ,
mcrnm ulique cognomsetis \ ejusdeiu prorsus es- dr
sentiae com Palre Filius esl. Nara ex dissiraili es- .
scntia non posset agnosci.
.
Ex eodem libro.
.
S i is, qui credil Cbristum esse Filium Dci, v i u m
,
:

Joan. , 7.

535
EUTIIYMII ZIGABENI
536
tornam habcl, ncoesse est ut quinon crerfii, mpr- , .
lerahabeat xiernam.
eodem libro.

.
Qnoruin actionea eaedem sunl, eorum una essen \ , .
l i * . Aclio auiem Palri cl Filii una esl, ui ex illis
\ , ; , verbis inielligiiur : Faciamut hominem ; et ex
, *
illis: Quce Pater facit, eadem et Filiut simititer facil *. *
Unaigiiur est essentia Palria e i F i l i i .
.

eodem libro.

* Si Patris Filiique cognilio vila aeterna est, ue ,

resse esl ui sint ejusdem essentiaa. Quae cnim es { .
semia diversa sum, nec eadem coguitione compre ,
benduniur, nec viiam possuni elargiri.
.
Ex eodem libro.

.

Si isli, qni Fdiuin crealom dicunl, aliquam ex

,
r4bu.8, quae crealae sunt, esse negant, cur nobis eum
, , ,
genitum esse dicentibtis, similem aliorum, qui ge ; ;
niti sunl, esse cogiiam?

.
Exeodem libro.
, (5 ,
Si Deus non generai, ne fluxum sustineat, ne, . ,
qraecreai, ne subeai laborem. st nulla periurba $ .
lione creat, inulio magis gignitsine periurbaiione.

.
Ex eodem libro.

Si onmia lucis sptendor ab ipsa gigniinr luce,
, , '
N U I I O tamen cerio spatio, sed sine tempore,
ei

perpetuo simul cum ipsa est : non enim sine splen ,
dore lux esl : et Fiiiue, qui splendor esi, nullo cerio
, ,
gignitiir spaiio, sed ab omni aeterniiate splendor
est Dci ct Patrig, qui esi lux. David enim In luce, Q , \
iiiquil, videbimus lucem ; ei Daniel : El inx,
, '
.
iiiquil,tfm ipso est.
eodem libro.

.
Si Deus non gfgnit, fii vel quia nequii vel quia
| , ,
uon vnH. Si nequit; pneterquam quod imbccilJus
. ' ,
e>t, naturae gignenli perfectaeque cedit. Sin potest,
\ setl non vull, quod nalura babet, cohibel voluniaie.
, ,
Quare Iicel nunquam genucrit, gignei lamen a l i , , ,
quando, cum volei.
^ .
Ex eolem libro.

.
Quia ii03 exsUienle Palre Filio-n dicimus exsistcre
, ,
necessario, Isti, Quotiiam igilur, ioquiunft, el Filius
\ \ , ,
semper est procreator, seniper eril ei procreaiio,
, \
, \
atqueiia Jsiraul cura Patre el Filio erit aierna
Afinime vero : nam qoi procreaiorem dteil, non D . '
conlinao dicil etiam procrealionem. Neque eniin s i .
mul cum archiierlo aedificium cxsisiil, neque navia
xaV ,
siinul cura illo qui navium esl aedificator.
. 4 )
. , .
, .
eodem iibro.

.
Ruisum quarunl, ulrum Fillus exsisiens, an non
, *Qv &, ;
exsi>tens geuiltis siU Qua3 sane quaeslio obscura
cl callida esl. Cum enim pude*teos quaerere, uinnn
. aliquando e( in lempore genilus sit, dicunt uiruin
, . ,
exsistens an non exsisiens sh geuilus. Tu igitur ab
, }
;
iilis vicissini quaeie ulrum Dcus Palcr exsiglens, an
, *
1

' 1ien. . 36.

* Joan. , 19.

Psal. xx*v, 10.

PANOPLIA DOGMATICA. -

. X I .

538

, , . -
\, \ , , ,

* \ , . \
, , \, *0
. ,
' * , , ,
.
, *
,
.
,
.

non cxslstens Paler Filium genuerit. Si enim cxsisieue P a i e r , exsislens exsislcntem genuit. Si
non exsisieus, factns eet, non autent ttalura Paier.
Srtd omnes isiorum qttxgiiones fxtludunl divin.H
ScripJursp, cum Moses de Filio clara voce lesietnr :
Qui est, inquieits, misit me *. Joanncs auiem evangelisla : In principio.dicnX.erat Verbum*; qualer ill.im
vocem, erat, repelens. E l a l i b i : Qui est Deo
ei : Qui e$l in tinu Pairis ; et alio loco : Qvi eti in
coela . E l in Apocalypsi : Qui ett, qni , et
qui venlurut esl . E l Paulug : Qui eum til $piendor
gioriw ; el : Qui cumin forma
; el :
Qui etl in omnibut Deus benedictu$ \
eodem libro.

.
Si causa major est eo, cujus asl causa, et ab ipso
. '
, , , per essentiam differl, oronis pater cum filii causa ait,
9

; \ '
, . ' .
*.
, st ; , ,
, \ .
\ . \ .
' , *
, \ ,
,
, \ . '
:. \
$, . ,
\ >, ,

major est filio, ct patres a filiig esseplia divcrsi sunt,

aon aulem ejusdem essentiae; quod faUum esi.
Ex eodem libro.
Quaerunl an Paler qui Filium genuil, ipsum gignere desierit, et si desiisse coucesserimus : Ergo,
inquiunt, gignere eiiam coepil; qoidquid eniin habei
flnem, babet etiam priucipiutii.Filius igilumon fuit
semper. Quxramus ei uos,num quia id, quod desinit,
prmcipium babere necesse esi, el quod priucipium
babei, debinere, angeli el quaecuuque.sunt corpows
experlia quoniam priucipiuui habeot, fuiem quoqua
gini babilura necessario. Quod si absurduui t-st, constai, ei quod toipitesse, posse non desinere: elquod
desinii, non coepisse. Alioquinex ipsorum geulenlia

'. C e s s e csl, ul Filios eiiam, si principiuiu babel

. \ exsisieudi, flnein quoque habeal, siquidem omnia
; \ ,
q ;e babent principium, Qneu ilem babere volunl.
: , .
Quod quidem dictu nefarium esl. Dei cerie praecoU3T2 \ .
gniiio, quae principium non habet, poeieaquam adveiieruui ea qua anie cognoacebantur fuiura, desiuit. Quamobrem paiel, non esse necesearium, ut prilT
cipium babeanl omnia quse fiuem babent.
neC

.
eodem libro, De ingenito.
Si wgeniius, ui a genito disiinguitur, essenua
\,
eei; el increatus, ul a creaio separaiur, essenlia

ett, ei ingenitus erit esseniia, el increatus esseniia,
c , \ .
alque iia non una erii essemia Deus, sed duae.
, \ . \
hemque ul immulabilis, ui priiicipium non babens,
\ .
ut alia mulia, multas babebit esseitlias.

.
Ex eodem libro.
, \ ^
Si is qui Palrem ingeniium, el Filiuiti genitum
, ,
dicil, essentias ostendh, is, qui eorum exsislcndi
- ,
niodum volet declarare, quonam alio paclo loqui
;
poierii ? Ingenilus exsislendi ralionem indicat, non
, .
auictn esi nomen eesenlfc*. Quod ei ea quae divcr \
sam exsisiendi ralionem babeot, diversam obiinertl
, .
eliam essenliain , nec homities rjusdcm esseniiai
. ,
sunl. Alia enim esl exsistendi ralio Adas ox lerra con , ,
flati, alia Evae ex cusla formaup, alia Abelisex maris
,
ei feininae conjunclione nati, alia Donnm ex Maria
.
Yirgineorli. ldero etiam de volalilibus el quadru.
pedibus iniellige.
1

Exod. i i i . 11 * Joan. i 1.
Pbilipp. n, b, ' . ix, 5.
f

ibid. 13.

* ihid 18.

* ioju. iii,

13.

Apoc. i , 8.

Hcbr. , 5*

539

EUTHYMII ZIGABENI
540
eodtm libro.

.
SI id, quod fieri nequit, ei, quod fteri polesi, con , \
trarium est, e l insipiene ingipienti, et quarcunqtie
,
eodem paclo dislinguonlur, inter se comraria sunt
, .
ingenitum etiam genilo contrariuin erit, e i Paler
' ,
Filio. Quod quidem eequerelur, si ingeniluui non
, ' .
exsrstendi jnodtini, aed esseniiam significaret.
Ex eodem libro.
.
Si Filios creatus est, noo aotem geniius, et res
, , \
item omnes creaiaeauoi, frustra Pator vocatur inge , ,
niius, cam genitus non adsit, quicum comparatog
,
ingenitus appelleiur. liaque rectiusincreaius dicere. ,
tur quam ingenitus. Si onitn ingeniius Doroen est,
. , .
uon esseniia. Nomina enim essenlias eignificanf,
, .
non aoiem ipga sunt essentiae. Quod ai ingenitum
, > ,*.
9

dicuni easeniiam esse, ipsius afferanl nomen. Non , '

enim ex esseniia, sed ex nomine aciioneque res \ ,
cognoscimus, eas prsesertim quae corporls sunt
.
expertes.
.
Ex eodem.
,
Siingenilus eet nomen essentiae Dei, aut essenliam
cognoscens suam Deus esseniiae nomcn ignoravit,
aul nomen eiiam sciens audieittes decepit: Domi- , . , ,
nus enim omnipolens, inquil, est nomen meum
.
Mosi qoaerenti noroen tpstus : "Ego, inquit, $um, . \,
qui gum . Et fursum : Deus, iriqoit, Abraham, et , , . ,
nomen aier- , ,
Deus haee, et Deut Jacob, hoc mihi
. , .
num ' . E l David: Dominus, inqtiii, ett nomen eju$ *.
,
Ingenitum auieai esse nomen illiug nec ipse dixit,
nec ullus sanclorum homioum. Quod si neque dece- Q . , ,
,
pit, neque ignoravit (id eniiii nefas e l dccre), in
.
genitus non est nomeii ejus.
.
Ex eodem.
, *.
Ingetiitus ant essenlia, aut accidens esl, nihil enim
aliud eese potest. Esaeniia non esc, quando ne id
. *
qnidem, quod ab eo dietincluro ei ex altera parte *
respondet, nempe genitus, non est esseniia. Genilug , ,
enim dicitur Filius, non quatenus eeientia est, sed
, ,
qnateniis gignitur. Sin est accidene, aut natura
. ' ,
conjonetum, aut ejnsroodi, ut adeaeeposait et abce- \ , *
86 Si natura coujuticluni, necesse est Deo, u l
essentia, c i accidens slt : neceseario cnim haec , \ \
acciduni illis qtiibus accidnnt. Sin ejusmodi, ut
.
adesse possit ei abegse, eril et ingeiiUua aliquando,
eLgenitus.
.
Ex eodem.
, ' ,
Siingenitiis non esi noinen essentiap, sed essentia,
ei Filius est essentia, ingenitus et Filius est, et \ , , \
.
omnig essenlia est ingeniia.
.
Ex eodem.
,
Si ingenitom esse est essentia Dei, et geoitum
esse esl easenlia F i l i i , esseiHia ejus non esi esse , .
erealnm, ne.c faciam. Filius enim est esseniia una, ,
l

non plures.
Ex eodem.
Qni hominon, aui lapidem, aul lignum dixil, essentiai aliquara significat. Qui autem genitum dicit,
iio!i siguifical esseniiam siropliciicr, quoniam
*Exod. , 3. Exod. m , 14.

Ibid. 15.

.
, , ,
. ,
.
* Psal. LXVII, 5.

Mt

PANOPLIA DOGMATICA. -

XI.

Ut

, omne geuittim esl una esaenlia. Quod si cerlaui

.
aliquam essemiam geniius noo significat, ne ingenilus quidem.

.
eodem.
,
Si natura Pater ingenilus est, el Filiue nainra
. , .
esi geuitus. Quod sinainra geniius, uon esi creatus.
' , \
Cum aulem gemius sii nalura, et geiiUorem esee
.
necease est. Nam eine geniiore geniius esse non
. , polest. Dicaut igilur genitorem, gi Paier nou geuuil,
| .

.
Ex eodem.
;, , ,
Si Filiusjnquiunl, ealejusdem essentiae cum Patre,
& , ,
et Pater ingeniiut esl, Filius aulem genitus, eadem
\ . ' . e&seniia e*t ingenUa el geniia. Nos autero non dici ,
mus Filium esse parlem Palris , ut essenlia divisa
ivvov \ , * , - ingeitilus genilusque provenianl, sed loluin ex loio,
, , \
geniluui ex ingenilo, ut duo perfccti siul,jion au .
tem du partes ex uno aliquo.
.
Ex eodem.

Si Filius nomen Palris bominibus patefecil, ipse
;, ,

enira , Manifettavi, inquil, nomen tuum hominibui
,
proprium autem ipsiui essenlia nomen ingeuitus,
, ;ostendant, ubi ipsum iugeniiutn nominaveriu
.
Ex eodem.

.
Ingcnilus neque definitio Dei est, neque pro , .
prium. Haec enim cum iilis, quorum sunl definitio et
,
proprium, converlunlur, et eis ex aequo respondent.
/. , ,
Hoino enim animal est raiione praditum et mor*\ , , .
tale. si quod animal est ralione pracditum ac
,. ' roortale, illud esi boiuo. Hominis aulem proprium
, . ,
eet, esse ad ridendum apium. Quareei quid esl ejus , ,
. , - modi, id est bomo. At ingenilum si quis de aolo
^. , . Deo dici concesserit, non continuo si quid Deus
esl, fd sil iogeniium. Filius cnim cum Deus s i l ,
.
non esl ingenitos. Quamobrera ingenUug nec definitio, nec proprium esl; non cnim cotivertuniur.
eodem.

.
Si Filius a DJO creaius est, ei qui creaius esl,
: ,
servus esi creaioris, gervug ulique esi Chrisius,
, , .
non
auiem Filiue Dei. Non ergo servi formam
, '
assumpsit, cura esset Dotoiuus, ged erat senrua.
.
Ex eodem.
.
.
Si minora a inioore creanittr, et majora a maI ,
(

e r

- , - D * - P nuiUos umversilas creata esl, ei non est

aequalis.
, \ .
eodem.
'
.
Si naiura Oeus crealor est, non uniua est, sed
, ,
>. " , multorum. Alioquin aut impoienlia uon creat aliud,
auliuvideiilia.
.
eodem.
.
Si rertim univcrsilaiem Dcum per se coudere

* , puduisscl, ne landem quidem ejus admillerel. Quae
enim faccre erubuissei, ea sibi ut propria noilet
. ,
attribui.

<
.
Ex eodej/i
.
Si idem est Deuin creare et gigncre, quoniam
\ ,
1

ioan. xvii, 6.


3
EUTIIVMil ZIGABENI
simplcx esl, id^in -liani esl gervare et perdere, vi- , i ,
\ , . , >
tam Urgiri atque interflccre, aiquc ila idem erit
\ , \ .
saltis ei inieriiug, vita ei morg.

.
eodem.
, \ ,
Si Cbrisius Dei virtus rgt, et api*ntin el haj
rrvaise non sunl, sed xtcrn;e simul ciiiu Deo : nun- '., \
qii m enim sapieutia viriuteque caruil : Chrislus \ \
c eatus non est, ei esl simul xlermis cum Deo. . , :,
Q iod si quaienus aciiones guni, dicitur virtus et , \ gapteulia, uos iietn Cbrisli, ut ipse Dei , vtifus , . ' .
v

sapienliaqiie dicemur, quod absurdum esi.

Ex eodem.

.
Si Fslius aelernus Deita non egi, receng esl. Si
, ,*.
verus non esi, falsus. Si nainra non esi, bomimim
, . , . est insiiiuio. lmpium auiem esl deos novos, frlaog,
, \ , non uaturales adorare : A on erit, inquii, tibi deut I ^ * , *
recens . Et Paulus : Sed tunc, inqtih, ignoraWes
. , Deum, $erviebalis illis qui natura dii non sunt *.

.
Ex eodem.

.
Si unigeniuis esl Filiiig, propterea quoj solu? a
solo faciug esl, cur magig proprie unicrcalus non
, ,
dicitur ? Quatidi) non vere creatmn illuin Eunoimus
' ,
aflirmat, el falso genilum appellari?
.
r

Ex eodem.
Si Palri similis esi Filius, uon naiura lamen,
figura igitur, aul aclione. Figura similis dici non
poiesl. Nain res quae uon habent corpus, flguram
non babenl. Sin aciioue, oon csl comuiuiabilis.
Talig eniui illuui egit, qualis ip&e esi. Siquidem a
Palre factus est, non autem geuiius. Quaiiquam ( ;
etiain dicium est aniea, id, quod esi aeiione giuiile,
essentia iiem esse siinile.
Ex eodem.
Si Dei oper, ul David aii \ iii fide, non autem
in demonsiralioue consigumt, quanio magia geiieraiio F i l i i , quae est anie saecuJa, flde, uon auleui
demonstralione percipttur ?

.
, '
, , ' .*

' , *
/ , , ,
, ,
\ \ *
' .

.
, \
, \
,

,
;
Ex eodem.

.
, \
Si ex nibilo Deus Filium fecit, et Filius ex nibilo
, \
fecii omnia, eadem est viriugel aciio eoruin, qui

quod volunl, ex nibilo creare queuni, cum nulla
,
sit inler illa q u creaniur, differenlia, Quandoqui ;. ' dem ei in renim univergitate licei raultiplex varietas sit, non varii tamen eunl conditoreg, sed unus, ) , ,^
nempe Filiug, per quem oinnia facia gunt. At ,' ' .
flv , ,
quorum una virtus et actio est, eorum, ul diximua,
, \ \ .
una esl etiam essentia atque naiura.

.
Ex todem.
\
Si fideg iu Filium nosira esi opus Dei : Uoc
enim, in | u i l . ett oput Dei, ttf credatii in eum, quem , , ,
,

ille misit \ Filtus esse uoii pote*l oplis Dei. Ncque

.
euiin idem esl fides in Filium, el ipse Filius.
, .

.
Ex eodem.
,
Si Filiu*, quatenus esl Deus, gubjicieiur Palri,
, \ .
liiliosubjectus fuil, niroirum ex quo Dtus est. Quod
T

P s a l . L X X X , 10.

* Galal. , 6.

* Psal. , 9

Jo:in. , 29.

PANOPLIA DOGMATICA. -

. X I .

516

, * , - si subjeclus non fuit, 8etl subjtiietifr, nt fcomo

, xal .
euhjicietur pro nobte, non autefn til Deus pro ee.
* ro9
.
eodem.
!
Si PateT Fitio Deo, posttaqtiam factue eei boaift,
propter quod obediens fuii, donavil nomeu stiper
, \ ,
otime nomeu, tH oumis lingoa Dommum conftlere
lur, aiiiequam boitio fieret, non babebai nomen
,
super omne nomeji \ neque illum omnes Dominum
.
conftlebantur. Major i ^ u r evasil poslquam bonio
, , .
facius est, quanr erai priusqiiam homo ficrel.
,

Quod absurdum est. ldeiu argumeiilum sumi po .

l3st ex illis verbis : Data est mihi omnis pateiias
, \ .
inc&loeltn
terra*. Qiiatnobrem baecad liuitiatiitalem ejus, non auieni ad divinitatein rofcrenda simi.

.
Ex eotlem.
,
Si inundi condilor esl Filius, et teirpns Juilirn
, .
Ignoral, quod a se cotidiium est, igitorat. iSYque
,
eniin negavit se judicium scire, scd icmpu. Iloc
\ ,
absr.nl um est.

.
Ex eodem.
,
Si rogiiiiionem omnitim qure Paier babcl, non
, , - babei Filius, mcnlilus est, inqnicus : Omnig, qnas
, \,
, Pater habet, mea suni . E l : Quemadmoaum
. ' '
coynoscit m$ Pater, tic ego cognosco Patr&m . Siu
, ,
aliud cst, Patrem nosse, aliud nosse qtiac Palris sml,
,
et uiajus est nosse Pairem.qtiam ea qti.fi sunt ipsius,
* ,
GUIII unusquisque major ipse sit, quaro ea quae stml
, , \,
ipsiue: quod majus est nosrens Filius, Nullu$ eiiim,
, {,
inquil, novit Patrem nisi Filhis , id quod m i k

. ~ nusesi iguoravit. llocaiiiem fieri polosl. Reticuil

~~~r.
-x..
. . . v . . -~-.
......
LI
. .

x
.

igilur, quouiam bouiinibus judicii leiupus sciro

\
cxpediebat. Nam assidua exspeetaiio itlos ad pie
tatem excoleodam prompiiores reddil. Quol si

longum leinporis spatium intercessurum cognovis
sent, uegligeniiores cffecti essenl, sperantes fore,
.
ul posl etiam, si resipiscereni, placerent. Naii qui
{;
fieri poiesi, ut eum ilia bora lateat, qni usque ad
, &
ipsam liorain noflt omnia? Fnistra pralerea dixis , sel Apostolus : ln quo sunt omne* llieiuuri layiet*
.
tiat et cognitionis recondUi *

.
Ex eodem.
, ,
Si propler Palrem FJius vivii, per alium, i:on
.
per se vivit. Qui auleui per alium vivit, nuu est
. ipsa viia : nain el qui per alium saiiclus esi,
. , D est ipsa sanciilas. Menlitus csl igilur Filius , Ego,
\ , - inqutens, $um vita ; e t : Sic et Filius quot vult, l i r i 8. ,
fical*. Quare dictum iilud non ad diviiutaiein
> .
perlinci, scd ad bumanilaiem.

.
Ex eodem.
, \ , ,
Si viiis est, inquiunt, Scrvaior, nos aulem pal***' ,
miies, Paier auloin agricola
palmites auiem viii
, ;
nalura cunjuncti sunl, vilis aulem agricobe uaiura, ,
liler non est cunjuncla, Films naiura nobiscum
, \,
conjuncius esl, non aulem ejusdeui esi naiurse cuui
. Paire, [sed ab eo penilus alienus. Bespondemoe,
, .
Dominum non divinitaiis, sed carnis sux uos palmiu

* Pbi!i:*|. , 0.
.. xxv, 18. Jostn. xvi, 15.
Juau. i i v , b\ Joaii v. 2J.
Juau. xvj i
9

Ibid.

Maltli. x, 27.

Coloss. n , 3.

 47
EUTHYMII ZlGABENi
518
le* eeae dixiase. Quemadmodum Aposioliig : Noi, , '
inquit, lumtue^rpu* Ckriili, et wumbra parte , .
,
E l altbi : Netcitis, UiquU, eorpora vestra etse , ;
ChrUti membra ? alio looo : Qxalu, mqnit, , , Urreuui, tales etUrreni; quali$ cwltitis, tales el ,
*
cvelestes. E l : Sicut portavimui imaginem ,
.

portemus tt imaginem ootUttii *.
, ^
.

Ex eodem.
.

Si Filius de se ipso loquebatur , Pater, inquiens,

, , )
$ifieripolest, trameat me ealix itie *, non modo
* , ;
liuiorem ei imbecilliiatem suain declarabat, se.d , *
aliquid eliam a Paire fieri on posse arbiirabatur. i.
Nam ilia verba : Si fieri poiest, ambigenlis sunl.
.
Noa igitur pro ae ipso iia loquens poslulabal, &ed
, ' &,
pro illis qui ipsum erani occieuri, ne tanlum ecelus
,
adimiiereni, pro quibus eiiam in cruiem gublatus
. , , .
orabal : Pater, inqtiieiis, dimiile illis .
Ex eodem.
.
Si hominis caput est Chrislue, et Christi caput
;,
esl Deus bomo autem non eal ejusdein essemiae
, *
cum Deo, neque enim Deus est, Chrislus aniem est
, * *
cjusdcfai essenliae cum Deo, nempe Deus, non co
,
deni uiodo capui boiniiiis Cbristus esl, quo Deus
.
esi Cbrisii. Nihira etiitn creata el divinitas in
..
uiuin non concurruni. Ergo Deus, ut Pater, est
,
Chrisii caput, f.hrislus aulein, ul efleclor, capul est
.
hominis.
.
Ex eodem.

,
Si ul Deus, non aulem ut homo peiebat : C/ari/f,

, ,
ea me inquiens, Pater , non babebat id quod poslulabal. Ei.evungelisia, qui, Vidimui,inquit, gloriam ,
eju$ , meniitur; el Apostolus, Dominum, inquirns, ,
gloria non crucifixi$$ent ; el David, Et inlroibit, ,
hiquieus, Rtx gloriasNon
petebai iglUiracces- . , sionem gloria?, sed bumanae salulie consiliom
.
paiefleri.
* .
Ex eodem.

Si gloriam, quam habebat antequam inuudus
fieret, vere flagiiabat a Patre, illam amissam Qagi- ,
Ubal : neque entm id quod habebal,
fligiiasset: . ,
, .
Quod si ila e*t, non gloriam solum, sed divinitalem amiserat. Gloria enim a diviniiale sejungi non .
poteet. Ergo, ui Pbotinus sentiebai, erai bomo . *
, '
purus. Consiat igiiur Itaec ad bumaoitatem ejus, non
.
autem ad divinhatem retorri.
F

Ex eodem.
Si exeo quod primogenilus creaturae dictus esi "
colligilur eum primum creaium eese, Apostolue,
qui dixit, per ipsum ei in ipsum creala esse omuia,
dicere debuit, e i ipsum anie omnia creatum ftiiss e . Nunc aute.n dixit : Et ipte est ante omnia
Ex quo dedaratit, ciillum semper esse, et remm
universiutem esse faciam. Illud enim eit coneonal itlis rerbis : / n principio erat Verbttm.
v

11

.

, Hdrra '
. , ,
. ,
, * &
. , *
, .
9

1 Cor. xn, 27. Cor. v i 15. I C>r. xv, 8, 9.

Mauh. , 59.
5. *< Joan. xvii, 1. ioan. i , 14.
I Cor. n , 8. Psal. x x m , 9.
Mbid.l7.
f

1 1

* Lac. x x m . 5 .
Coloss. i , 15.

I Cor. ,
ibid. 10.

i e

PANOPLIA DOGMATICA. .

, , ,
;, * t
. , , *
.
, ,
.'
. ,
.
' , ,
.

. .

eodem.
Si primogenUus, inquiunt, Filiue, nou eftt v u i genilus, aed est alius propier quem dicilur prin ogenilus. Alqui, sapientes vfri, cum solus eiiam
exMaria genittis bit, dicius est ejus primogeniiaa.
uouec, inquit, FUium suum prinioatnilum *
Ex quo apparet, non esse fratrero necessartnm, u i
quis primogenitus dicatur. Responderi eliam potesl,
quod anle omntiim orlum primogenhue dicebalur.
Praterea primogenitus apptllaius esl propter eoe
qui per Spiriius saucli adoptionem ex Deo geniii
euni: Quos, u l aii Paulus, proiuml, et pranUitinalii, conformesfietiimaginis Filii mi, ut tit ip$e
primogenUu* in multii fralribxs .

.
.
, , St in carne degens d i x i l : Ego sum tia *, et: Nemo
tenk ad Patrem niti *, kUiin eliam d i x i l :
, *
Dormnui cTtavil me imtium tiarim iuarum *. Porro
, ,
eiiam de fMio dicilur, creari et fieri, wl ibi : G>*atu
homitum Dtum ; et rursam: Fecufitiosel filias.
, ,

E i David ; Cor mundum , inquit, trea in me

,

Deui , nil aliud peiens, oisi ut quod jam eral, cor

,

niundum purumque flerei. Dicta e*l eiiam nova

, ,
creaiura, uon quod alia facla esaet creatura, sed
.
habila eorum ralione, qui ad rccte pieque viveiidum
, ,
illustranlur.

.
.
Ex eodem.
[f. ] *
S. Filiumad opera creavit Paier qui aulem pro , Q pter aliud, non ault m propler se fti,aut pars est ejue,
, *
auliuiiioresl eo, cujus causa fil: Filius aui crcatmas
, .
pars esi, aut ca iuinor. Necesse est igilur, ui ad
. '
ejus bumauilalem illa vcrba referauius. Dixcrii
,
aliquis, Salomonem eo loco sapieutiam illaiu i n ; ,
lellexisse, cujus roenliouetn fecit Paulus: Quo
niam juqtiiens, in tapieniia Dei non cognovit mun . "
dui per lapientiam Deum . Quanquam ne proplieta
, *
quidem fuii, qui ita loctitus est, sed proverbiorum
, .
gctiptor. Proverbia auieni sunl lerum imagines, non
ipsae res.
.
Ex eodem.
, ,
Si De! Filins erat, qui dixit : Dominus creavit
me, dixissetpotius : Paier creavit me. Nunquani
, .
enira illum Doiuinum suum, sed Pairem semper
, . \
, D appellat. Reliquum igitur esl, ut de Filio diciuin
. illud genuil accipianius, dc servi aulem forma
, , Hlud creavit. orunibus autetn ejusmodi Scripturaa
, , ' locis non duo sic accipimos, ut Deuui per se, et
. per se bominem intelligaraus, unus enim cst. Sed
cogitaiione separatam uiriusque naturam colligi , .
mus. Eienim ne Petrus quidem duo imelligebat,
cuin diceret: Chriiloigitur pronobh passo canie '
.
Ex eodem.
, , , ,
Si genilus, inqiiiunl, est Filius, \ aulem fa ,

cius, cur scriptuoi esl ad buuc modum : Ceriistinu

,
tcial omnis domus / t r a i / , quod et Dominum ipsum
; ' \
Chmtum Deus fecii ? hic igitur dicendum
f

19

_ M..tib. , 45. Roui. , 29. * Joan. ,

l C r . i 2 1 . M P e i r . i v , i . > . 11, 50.
f

* ibid.

Prov. vut, 32.

Geo. iv, i.

Isal. L , 12.

ttil

E U T U Y M l l ZIGABENI

csi, bacc \P4ba de i)lo inldiigi, quaienus ex Maria .

,
Nalua esi, ei ad humaaitatera illiua pertiiure.

7 ,
Qtiemadmodum ei angelus pasloribus boHiim illuti
nuniium ierens : Natus e$i, inquil, vcpis hodie .
Serraior *, qui esl ChriUtu Dominus, Ea nainque
.
, hodie, ad eum, ul esi ante saecula, relerii non
, ,
.
poiest. Uocaulctn clarius patet ex verbis illis, quae deinceps sequuntur: Banc ipsum, quem vot crucifi*

xistit \
. eodem.
.
Si ctim natus est Filins, tunc sapieniia faelus
*, ,
osi, falsum esl illinl : Chrisiut Dei virtuiet Dei s e
, , .
pieufia Nam l ^ i sapieniia non esl facia, eed sem- , ' .
\
per fuil. Qnaiiqnam fieri de Patre eiiaro diciiur. Da\
vid enim : Fias, iuquit, milit in Deum proteclorem . ,
Et Paulus : Fiat, inquh, Deus verax, omni* au- ,
tem hotno mendax . S k eliam Dominus fa*lus csl .
robisa Dfo sapieniia, el saneiita, el redemplio. S i , , Paier igiiur faelue proteclor et verax, non esi res .
creaia :itn facia, nec FiHus, factue sapieutta e l , , ,
sanciitas, res creaia fuctave imelligHur.
, .
.
Exeodem.
, ,
Sl vcruro cst illud : Unus Deus , verum

.
csl et illud : inus Dominu Jesu$ Cfirittut Serva ' ,
tor . N^quc igi ur, ui isti sentiunt, Servator esl
, ,
Deus, neque Paier esl Doiitimis, u l frustra dictum
. ,
sil : Dixit Dominus Domino meo , et id sit (al~
, , " Kvpicv,
suin: Prupierea unxii te Deus Deus tuus *, ei

"
illtid : Pluil Dominu* Domino , el illud : Fecil
, , ; ,
l)eu$ hominem ad imaginem Dei . Elillud : Ecquis
.

.
.
;
,
Deu$ praler Domwum ? Ecquu Deus pra-ier Demn
\
.
' ,
.
,
, , .
,
. . i i i

r, i / L
.

*
, trum ? ei illud Joainus : Et Verbum erat apud
, .
. , .^., -
. .
x
Devm, Deu$ eral Verbum . E l illud Tlioma: de , , *
. ,
Filio : Dominu meus,el Deus ment . Qu.uuobrcm
iuier res procrealas, f.tlsosque deos, ei qui impro- prie (licuniur dii differenliae sunl excogitandx, non , .

imer Palreni ol Fdium, qui verus dicitur, ut a
falsls sejungatur. Cum itJo autem nibil conipatatur; *
.
quia ameonmia est, et omnibus autecellil.

Ejusdem ex Epiitola ad Maximum philosophuin.
.
Ego, si diccndum esi quod senlio, vocem illara
, ,
, hoc est, simile, * i ita accipialur, ul nullain
' , admiitai diversiiateui, probandam suscipiendam, , qwe censeo. idem enim cum altera illa voce,
,
, si sana illius senlentia capiatur, u i ejus, ,
dem essenliae eeu consubslanliale signtficet, concur, ,
r i i , qremadnioduni Paires Nicseae congregati lumcn
,
de lumine c i Deum verupi de Deo vero iitieliigenies
. ,
induxermil. Neque igiiur inier lumen
,
tt lunien neque inier veriiaiem et verilaiem, ne-
que iuter Unigcnili et Patris easeniiam, discrimen
. ,
iilluin cogitari poteel. Si quis, inquam, boc sensu
, , . 6
vocein illam , boc esi similem, accipial, eam
,
approbo, Si quis autcm non omnem ab illa diversi ,
talem abjungil, ut illi qui Consianlinopoli coacti
, .
sani, vocem suspeclam exislimo, utpoie qua U u i - ,
k

i9

Ka

1 1t

1 S

Luc. , H . A c i . , 56. 1 Cor. i , 24. * Psal. X T X , 5. Rom. , 4. I C o r . ,

' P**l
c x . i . Psal. x u v , 8. Gen. x , 2 4 . * Gen.
I.
Psal. xvn, 52. " J o a n . i , 4 . " i o a n . xx, 2bC
1 1

553

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XI.

554

- genili glorta imminuatur. Sciinos enim verbum

.
hoc, iimilem, soiere in eas etiam res conferri, qnrc
; .
tenuom c l obscuram aliquam prae se ferunt similitudinem, licei ab exemplaribns plarimum dietcnt. Qaamobrem quoniam io bac voce, , minus liroenda fraus eat, idcirco illam ego qooqoe magis amplector etprobo.

,
Ejusdem ex ephtoia ad eanonico$
,
In utroque nobis de flde aentenlia : siqui
dein ei eorumdem
Palriim
baeredes Bumus,
.
qui qtiondaro Nicseae magnum pieiaiis praeco ,
nium promulgarunt : cnjos rclbiuae quidein partes
, calumniae nulli obnoxiae sunt; sed vocem con subslantialis roale a nonuallis acccpiam, sunt qui
, * nondum receperint: qaos quis et jare reprebeuderil, ac nirsus venia dignos judicarit. Nam P a ,
irum vesligiie non insistere, nec eaa sententia
. , - vocem illorum poliorem ducere, res eel reprehcn , ,
slone riigna, ut plena arrogantbe. Rursus auiem
* tlluperalaio ab aliis vocem suspectam babere,
,
videiur id quodam modo mediocrem illis excusa .
tionis veniam conciliare. Nani revera qui in PauR
Samosatensis causa conveneranl, vocem banc quasi
8 ,
. male sonanlem culparuitt. Dixerant enim consub, .
stantialis voce exhiberi notionem snbstanliae et

- eorum quae ex snbstantia; adco tit divisa subsiantia appellalionem consubstantialis conciltet iis in

quaedivisa est. Quae quidem cogitalio locum a l i .
quem babet in aere el in conflaiis ex eo mimfema
tibus: al in Deo Palre ti in Deo Filio substantta
*
non esi antiquior, neqtte utrique soperposita i n , *>'
9

* , c telligitur : boc enira cogitare, aut dicere, omnem

inipietatis modum excedit. Quid enira ingenito
.
anliquius sit? Tollitur etiam hac blaspbemia flder
;
in Patrem et F i U u m : nam inter se fralrum raiio
nem habent quae ex ono subsislunt.
.
Et qiiia Filium ex nibito productum adbuc

lunc erant qui dicerenl; u l hanc quoque praetf , dereni iiopielatem , consubsianliale usurparunt.
, .
Natn siite lempore esl el sine inlervallo F i l i i cura
" .
. Patre conjuaclio. Demonslrant auiem el superiora
. - verba banc illorum esse mentem. Poslquam enim
dixerunt lumen de lumine, atqoe Filtum ex Patris
,
subsCanlia penitum esse, non vero faclumjhis
, ,
consubslanliale subjunxeruiit: indicanles , qiiam
,
quis luminis rationem in Patre reddiderit, eam el
,
Filio aplam el congrucnicm futuram : siquidem
. ,
* , D lumen verum cum vero lumine, secunduiu ipsam
luminis nolioncm , diseimililudinem nullam habe. ,
bit. Cum igitur Paier luinen sit principii expers,
, Filius vcro luroen geniium, ac uterque lumen e.t
,
,
lumen, jure consubslanlialem dixertinl, ut naturao
.

,
aequaleiu digniialeni demonslrarent. Non enim quae
frairum iuter se nlionem babenl, dicunlur eon*
subslanlialia, id quod quidam existimant; sed cuw.
,
et causa, et id quod ex causa exsistenliam babet,
.
ejusdem sunt natiirge, consubetaulialia dicuntur.

Caeteruin vox eadem Sabellii quoque pravi;aien
corrigit : tollit enim byposiasis identitaiem, et
*
perfectam persouarum noiionem inducit. Neque
,
eniiu qiiidquam sibi ipsi Gonsnbslauliale e s i ,
. , '
PATROL.

GR.

C X X X .

18

555

EUTilYMII Z l G A B E N l

sed aUernm a l t c r l : quare pneclare ac ple se babet

illa , et bypostaeeuw proprieiatem defiuiens,
et naturaa sine ullo discrimine sirailiiudinera demonstrans. Cum auiem ex Pairis siibstautia Filiuin
esse dicimus, eumque genituui, non auiem faclum,
ne prolabamur in corporales perpessionum cogilaiionee. Non euim divisa est subslanlia a Patrd in
Filium : neque fluendo dilapsa generavil, neque
proferens, quemadinodum arbores fruclus proferunl : sed iuenarrabilis et indeprebensus cogiiationibus boininum divinae generaiiouis modus. Huniilis enim revera el carnalis esi meulis, caducis
ac temporalibus assimilare auerna, ac exialimare,
quemadmodum corporalia, ita ei Deum generare.

556

; ,
,
( 5 9 ) . "
*, \
, ' , ;
.
(&
, , >
, * - .
\ '
\ , ,
, , $"\ .
%

Ejusdem t% epiilola ad Eustatkinm Armenium, advenus quosdam, qui videbanlur Arianorum opinionibus favere.
Oporlel igitur ut aperie coufiteantur se credere, quemadmoduni verba a j^alribus nostris N i caeae exposita prascrtbuul, st lauien sana ipsorum
vcrborum senientia accipialur. SuiU enim quidam
Snbac eiiam fide, qui verilalis oraliouem depravant, et eorum verborum sensum ad epinioneai
suain conftrmandaui Irabunl. Quandoquidem et
Marcellus impie sentiens de persona Domini nostri
Jesu Cbrisli, eumque puruin esse Verbuiu praedicans, ausus est dicere, se ui ila senliret, adducium
esse propier illam vocem , cujua vim mate
inielligcbal. E l qui Sabellii Libyci defendunl iiupielaiein, personam et essenliam idem exisitmaii-
tes, ad eam confirmandam simulanl se proplerea
compulsos esse, quod in ea (ide iia scr^ium sit :
Si quis Filium ex alia essonlia sive byposiasi esse
dixerii, eum exsecratur et deiealalur catboliea et
aposiolica Eceleeia. Non auiem Palres iHi idem
esse dixerunl essentiam el hyposlasim : si enim bte
dua voces unum ei eumdem sensut haberem, utraque uli non erai opus. Cum tgitur alii Filium esse
negarent ex Patrts essenua, alii ipsum non ex
esseolia, sed ex alia byposta&i constare dicerenl, ut
utramque Uionrtn opruioneni lanquam fal&am reprobarent, ambas illas voees adbibuerunl. Naw
ubi declarannt senleuiiain euam, Filiam ex Patris essemia dixertint, ibiCjue alieram ttlam vocein

&k
&
,
.
,

, \
.
1\ \
, \
*

,

, '
.
,
, ^
,
, , " .
.
\,
;
,
, '
,
.
,
, \
hypoeiasintnon addldenfm, qtiae ^uWera <U ad pra- D , '
yam opinionfcm condemnandam adbibita est, sic ad
,
Palrum sensum explicandutn, e&enfirrm olam
.
promtntiaretalis fdit. Oporifei igiior ConHterf Filirrra
, *
, i d est, ejnedem esaefiti* sVeconsbslan- ,
liaiem, ut ftcripioin est; confiiferi pCaetcrea Pa* , \
ireoi in propria peraona, ct Filium in propria et in
, \ .
propria Spirilum sanclum. Queiuadmodiim ei ipsi
\ , c
Palres per^picwe iradidoruui; dicenles enim : c L i i '
, > ,
inrn deiomine, aanis aperie dedarartiiri, ic afiiid
, , ,
ssetntnengigneiis, >ialrad ewe itlm^ii geiiftum,
.
ui u a laiti^u oademque sit essubtiae ratio.
R

Ejusdem ex capUe sexlo ad AmphUochtum.

Nuucum Patre, inquiuhl, sed posl Palrcm

csl

.
, , , -

657

PANOPLTA DOGMATICA. -

X I .

55*

. ' Filius. Quare consentaneum , H honor cxhibeatur Patri per ipstun, non cam ipso. Cum ip$o euim
, ' ' . *
parem dignhatem e i g n a l ; ip$um amem oeien , * dit fnimsieriiim. Necvero C B H I Palre, inquititil, et
. , ,
Filio Spirilus collocandus est, aed posc Fdium et
, ' ,
, ' - Patrem constimendus, neqne cum illis, eed sub illis
, , * - numerandus. Istiusmodi verborum artiflcio puram
. fidei eieipHriiatem perverluni. Quibus rcsponden - amm est, nos enm amptftudtnem ntturae Untge. , , nili, ei riignttntit ejtts excelieittiam contemplamur,
, gloriam illi smwl cm Patre, et tina cum Palre etse
,
testari: atcnm bonomcn largRionem nobts facianrei
() . * ceaeitiationeu), aique eonjanciionem jw>slram cmn
, 4)eo cogitamus, per ipsvm ot in ipao nos eam graiiam
.
atsecHioscontttert.
, ' . - ^
.

' ^'

3 *
Ylov of .

Item eontra Arinnoset Eunomianot. maani

Tluologi orima Filio.

Qnomodo ergo a paasione immanis e&t baec

generatio? Quia incorpocea. Si eoim corporea geaeraiiQ paaaionem conjuucfam babet, expers utjqvc
pasaionU erii incorporea generandi ratfo. Atqnc
ego cx te vieis&im qnseram : Quomodo Deus erii.
*< crcatura esl? Non enim Deu6 csee potesl, quod
creatnr; ne dicam, qued hic quoque paasio sii, ?i
corporeo modo id accipiator, boc est, teropus, c u plditas, iniormalio, cura, spes, moeror, perfculum,
spei frustratio, eorreclio : qnae oronia, alque bis
plura, circa creaiuram accidere nemo est qui non
, ,
facile perspieiat. Demiror auteni, quin IH eo qo ,
qne audaciaft pronimpas, u l coiitjs qnosdam, et
, *
\ - pra?gnationie tempora, t abortus pericula cogites,
pcrindo ac non alitcr gignere potueril Pater, si non
,
Ha genaerit : anl rursns avhun quarumdam, alio
. \ * ,
$ (
rumque aiiimalium, q u vel in terra, vel in aquig
), \
degunt, generationes enumere?, ac ctiipiam ba *
rum g^neraiionum divinam illam tt ineffabiiem
, , \
subjicias, aul elhm Filium per banc novara bypo.
Ibesim de medio tollas. ne illud qoidem perspicere potes, cnjus diversa sil carnalis generaiio (alicabi enim apud homines Deiparam Virgincm nosii),
hujua diversam quoque alque ab aliis discrepanlem esse spiriiualem generalionem : vel, ul rectius dicam, cojue esse ipsum minime idem sit, cjus divcrsam qudqueesse gencrandi rationem.
; " p
Quisnam ergo esl Paier i!1e principii expers?
,
Is nompe, cujue tie ulla quidem ipsius osseniiai
. ,
origo reperiri poteftt. Qui amem aliquando esse
,
coepil, bic qiioque palemilalis suae principum ba , .
buii. Non igitur Pater poslea exslilit, quando , , quidem nec esso aliqoando ccepil : et Paler pr<> , ,
prie est quia non eliain Filius : quemadrnodum vi, , ' )- cissim Filius proprie fllius, quia non eliam Patcr.
, - Nam quod ad nos atlinet, neutro nomine proprie
, , ,
appellart possumue, quouiain utrumque suinus;
>.
neqoe boc potius, quani i l l u d ; nec ex uno, sed ex
,
, , , uiroque parente iiaacitnur, ac proinde dividimur,
; paulatimqne hominos efficimur; imo ue honiines
, ' ' , quidem forUsse, etquales noluiinus, lum dimillen , tes, (um dimissi, adeo ut solae relationes rebus ipsit
. ; "
,
. $ *
; * ,
, ,
, , , , ^ ,
, , ,, *,&
. ,
. ,
, , , C

559

ZIGABENI

560
orbae ridinquanlur. A i , Ukquiea, iptuiu hoc, genuii /; ' ' ,
et geuitus e*t, quid aliud quaw geueraliouie priuci- ;
piuai iiiducil?Ego vero ita reepondeo: Quid ti ne
"
hocqiiidem dixeriiuue, scd, a principio genittis , ,
erat, iu curiosaeipsas ac temporu amicas objectio ; ,
nes nullo uegoiio fugiamus ? An lu crimeu nobis
,
inferes, quasi Scriplura ac verilalis aliquid adul, ;, ,
tercinur? Noune cuivU perepicuuiu eat, ac prce- & ; ,
seilim iu Scripiura usu pogiluut, ul pleraque ez

' , bis, qiwe teinporaliier dicuitlur, inversa leiuporum
.
ralioiie proferaulur, uec ea aolum, qux prleriii , .

leniporis sunt, aui praeaenlis, ted eliaiu quaefuiuri sigttiilcnlioiieui baiwuYQue in genere illudeii :Q%*re
(remuerunt gentes ? (Monduii) euiin freuiueraiil.) Et, i n flumine p*r**n$ibuni ptde , id eat, perirauaterunt. Nimi longum forei oinoes buju*uodi vocea recensere, q u a sludiosit obtervaia? tum.
Ex eadem oratiom.

.
Alque ad hune iuodum se habei hiec illoruio
. ,
objeclio. Jain quale illud eoraoi esl, cujusque
; , \,rixandi libidiuis ei impudeuliae ? Yel voleiis, i n , . ,
quiunt, Filium genuil, vel noleiis. Ac deinde nexi- , , ,
bus, ut quideiu ipei putanl, utrinque adversarioe
,
illigani, non lamen Arntis, sed perquam etiam im, pwu \ ;;
becillie. Si enim nolens, inquiani, vie ergo ei aHata
, ; ,
esl. Et quisnam eel qui viui tutiilit? rursue,
, * ;
quomodo, cui vis allaia esi, Deus es*e poteu ? Si auiem volens, ergo Filius, volunlaiis e&l Filius. Quo . ,
igiiur modo ex Paire progenilus eet? ita novara , ,
quamdam matrem, volunlaiem, patris ioco cornmi- ,
.
niseuniur. In hoc quidem argumeiilo, prtuium hoc , ,
acilum ac lepiduin otl, qued a paftsione illa, quam .
lantopcre urgebant, abscedenlea, ad voluntaiero ,

confugiunt; non enim passio est volunlas. Detnde C , ;

videamus ,
obsecro, quam vim babcal quod , . !
dicunl. Oplimum aulem fuerii, prius CUIII ipsis ;
pedem propius conferre. Dic ergo ipse, quiequis es, .
qui lemere. quidquid libido lua tuleril, effulis. Ex , '
, ' .
volente paire tuo procrealus es, ait nolenle? Si ex
' ,
nolenle, vis ergo ei allaia est. indignuni facinue!
>>
E i q u i s tandem ei vim atlulii? enim profecto *
, ;
ualurain dixeris. Mam ei quoqne sua conglal caeti-
tas. Si aulem ex volente palre, pater tibi propier ,
paucas syllabas periit: voluntalU eiquidem filius, , ,

ac patris exsliiisii. Sed ad Deum ei crealuras , ,
iranseo, ac luammet quacslioueni sapientiae luas , *

.
admovco. Volensne Deus iunversam banc rerum
,
inolem condidit, an nolene et coaclus ? Si coaclus, ^ '' , ^,
btc quoque vis adbibita, et quidam qui vim adbi- , ,
* ,
.
buil. Si auiem volens, oibantur Deo, lum aliae
(
crealurae, (uin lu prae caleris, qui lales raiiocina- ,

,
*

lioncs, lalesque verborupi captiones excogilas. Inlermedia quippe voluniaie a Creaiore dUjungenlur. , ,
,
. 61
Vemin aliud, ui fallor, esl volens, aliud volunias :

,

aliud gignens, aliud generalio : aliud qui loquitiir,

'

,
aliud scrmo, nisi forte lemulenti simus. Horuu

,
enim alterum e s l , is qui movel, allcruin velul motus ipse. Non ergo volunialis e s l , volitum (neque .
1

cnim boc prorsus sequitur); nec generationis, quod genitum est, nec locutiouis, quod auditum
est, sed voleutis, c l giguentis, el loquentis. qnx in Dco consideraittur, supra haec quoque omnia
1

Psal. , 1.

* Psal. LXV, G.

PANOPLIA DOGMATICA. -

. VI.

'62

stini, uipote ctii generaik) forlaese srt ipta gignendi volunlas; verum nibil est hiiertneduim, 8i modo
boc quoque omnioo admiuimite, ac noa potius staiuimus generaiionem hanc volnniaie sublimiorem
et praeeiantiorem esse.
\ ;
Visne in Patrcm qnoqne ipiiim cavillis
nonuibtl ludam ? Tu mihi ansair. lsilia audendi
, . \ - prabce. Paier itaque vel volens Deus es4, vel no. , ; lens. Ac vide qua landein ralione sciluin illud (UUIII
\ . " et aculnm argumenlum efliigies. Si volens, quando
, ; .
vclle ccepil? Non eitim pritisqnam essei. Neque
, , ;
enim pritis quidquam eral. An pariim in eoquid , ; dam fuil qnod voluit, parttm quiddam quod in vo , el , , hinlaiem cecidit? Divisib lis igilureril. Qnid aulem
; , ,
afferri poterfl, quin juxia tuam argumentandi rn ; , ; lionem, ipse qnoque vobiutatts feius sil? Quod si
. , nolens, qnis eum coegit ut essei? Quo eiiam modo
. ' .
Deus, ei eoactus esi; et coactus quidem non ad

alitid quidquam, quam ad hoc, ut Deus essei ?
; . Quomodo, inqnis, FHius gcnilus esi? Yerum lu
.
quoqoe responde, quomodo creatus esl? siquiJcm,
nt ipse asseris, crcaius est. Nam id quoquc cadem diPficullate laborat. Dices fortasse, voiunlate et scrmone. At nondum rem totam expedis. Quomodo enim operis vim volunias ei sermo babuerim ? IIoc e\.
plicandum adhuc libi superest. Neque enim bomo ita fabricaiur.
;
Quomodo ergo, inquies, genilus esl? Haud
, , raagna esset hc generaiio, si a te percipi posset.
) , , quippe qui ne tuam quidem noris, aul cerle exi ; guam quamdam partem percepisti, quanlumque te
, dicere pudeat. Et poslea eam plene libi cognitain
, , , - esse censcs? Magnus libi labor prius subeundus esi,
, , , , - quam ut rationes eag invenias, quibus coustilulus ,
, , , , , formalus, ac inanifestatus fueris , quibus eiiam
* - aoima cum corpore, iuens cum anima , raliu cmu
, , * , meme quasi vinculis quibusdara aslringaiur: lum
' . - C qoomodo corpus movealur, et augeaiur, alque ali , . menlum ipsi assimiletur : ad baec quae sit sensuum

ralio , quae memoriae, quae reminiscenlia?, rerum . , que cauterarum, ex quibus consias : ac prue * , terea quae conjunclim ulriusque parlis s i n l , qu&
; " - divisa el scparaia, qua; rursus a se invicem acci ,
- piant. Quae eniin temporis progressu perfeclionem
. , suam consequuntur, eorum cerie rationos ipsae
,
siniul cum generalione exstiterunt. Dicas, velim,
, , quae sinl ba$ raiiones; sed ne tum quidem de Dei

^eneralione penracta. Nec enim id periculo vacai.
, !, Si enim luam cognoscis, non prolinus sequilur, Dei
. , qnoque generalionem tibi cognitam el exploratam
, , eese. Si aulem lua tibi ignola est, quo tandcm

modo Dei generatio tibi nola eril? Quanlo enitu

. ' diQlcilius est Dei naluram, quam bominis, indagarc,
; lanto quoque difficilius percipi polest superna illa
.
el diviua generatio, qtiam lua. Quod s i , quia eam
, . , cognilione assequi nequis, idcirco ne genitum qui ,
. dem essc conteodis, lempiis jam libi fuerii, mulia ,
; qux tu iriinme percepisii, atquc anle omnia Deum
, , quoque ipsuni, e rerum natura dclere aique obli , .
lerare. Neque enim, quid landem sit, explicare
p o i e s , quamlibet audax sis, alque*in supervacaneis rebus sirenuu^ ei magnanimug. Tuas illas fluxion e s , e i divisiones, ei seciiones prius ajbjicc, ac de incorporea illa nalura, quasi de corporea, disputare
d e s i n c ; atque ila forlasse digniim aliqtiid generalionc divina concipere aniino queas. Quomodo gea i i u s esi? Idcm enim iiidignabundus repeto.
Dei generaiio silcniii bonorc decorelur. Abuude

563

EUTIiYMIl ZIGABENI

664

magnum tibi etl scire, eum geniinm eese. Quo auient modo geoUut
ne ipsis qtiidein angeus, nedam
libi intclligere conceiserim. Vis deciarem quoruodo? U l seil Paler, qei genuit, e l Filius qui genilusest.
Quod supra baec eet, nube oblegitur, animique lui bebeludinem fugit.
Sed argutari pergutit. Exsistenteu, vel noii ex- " , .
sistemem genuil Paier. iuliles nugas! Haec enim
, ,
, *
milii ac tibi coiiveuiuni, qoi partim eramus, ut
. , ,
Levi ille, iu biuibis Abrabse \ partim procreati
svmus; ae proiude pariim ex emibus, partim ex
,

ion eniibus sumvs : conira quam in prbnigena illa

.
luaieiia accidil, quae baud dubie ex noa ente pro-
,
* .
creata est, ulcunaue eam nonnulli selernam eese

;
coufuiganl. A l bic genoralio cum eesenlia ipsa eon * , *
eurrit, atquo a principio exstiiii. Ubi ergo ancepa
* ; ,
illud Uium, atque uirinque precep? arguuieiuuin
poues? Quid eiiim eo, quod a priucipio e*al, anli- ' , ,
, , quius csse potesl, ut illic tempus colloeenius, vel
, , ,
quo eral Filius, vel quo iien erai? Uiroqiie enim
oiodo illud, principio, dissolveiar e l everielur, g , ,
,
obconisi forte libi quoque Paler, percunclantibus rursus
, .
nobis, ex eniibusne, an ex non eoiibus s i l , bia
,
esse pericliieiur, aller nbnirum praeexsistens, alter
exsistens; aut cerie propler ludicras luas iulerro- , .

gaiiones, aique ex arena censtructae domos, quae

^
ne levibus quidera veniis resistere possuui, ideiu
ei, quod Filio, accidai, boc esl, ex non enle s i i . , *
, ; ,
Ego quidem neulrum borum admillo, qu&siionein*
; ; ;
que banc luam absurditatis muliuin, dilliculialii
, , nibil babere aio. Quod si lu juxta tuas dialeciicas
; , JSvr ,
senieniias in emni argumento allerulram disjun,
, '
ciionum veram esse oporiere existioias, parvam
. ' .
quamdam inierrogaliunculam a me accipe. Tempua
, *
eslne in leinpore, annon? Si in lempore, quo lan. ,
dein? Qtiidque supra boc exsislenle? Ac quomodo
, ,
boe conlinenie? Si autem in lempore, quae
; "
iwec eximta sapieniia, tempus temporis expers i n *
ducere? Age, bujus sermonis, Nunc ego mentior,
; ; ;
da aiierum, aul dunlaxat verum esse, aul falsuiii:
,
, , ;
eiiim utrumque dabiuius. Aiqui iuillo mode
; ,
hoc fieri potest. Yel eniiu ineniiens verum dicel,

; vel metitielur verum dicens. lla^ prorsus iiecesse
; , *

esi. Quid igiiur mirum, si quemadiiiodum hic con

,
.

iraria concurruni, ila eliam illie ulraque pars a

' , . ,
vcro aberret, aique iia sciium illud ei eruditum
, '

tuuin argumenluin slulium alque incptum appa
,

,
.

real? Ae velim iuibi boc eiiam &uigina soivas:

,
Aderasne libi cuni giguereris? Adesne eiiara nunc
tibi ? An nentrum boram ? Si enim aderas, e l ades, quisnam tandem, et cui? Et quoinodo unus duo
effeeius es? Si autein neuirum borum quae diximus, quomodo a leipso disjungeriat E t qtue diajunctionit
bujuece causa ? Sed inepium est, inquiee, cum do uno d i s p u a i n r , adtiine sibi, necne, curioaiue
4

hiquirere. Hac enim de aliis, non de seipso dicuntur. Inepliue, ro bi crede, esl, id, q u o d a principio
eral, ulrum anle generalionem erat, necne, in quaaliaiiem vocare. Hajc eniiu d i a p u u i i o iis deiDine
eoHveiiii, quee teaipore dividi possunt.
* , , At euiin, inquiuni, idem siinl gemlum e l
. E i ,
ingeniium; ac proinde, nec Fdius cum Palre

ideni est. Quid opus esl dicere, boc arguuieulo
, , ;
tel Pairem t e l Fi(min a diviniiate inanifevte sub , *
moveri ? Si enim tugeniluiu Caseniia Dei est, p i o

Hebr. , 10 aqq.

565

PANOPLIA DOGMATICA. . VII.

566

. ; - fecio genilura essenlia eri( : aul st hoc, pro , (80) cul dubio non illud. QuU euim esl qui coulrar.uiu
, . ", djspulando lueri queal ? Quainobrem, ulrain e

duabps impieialibua inalis, elige nove tlieologe,
; , , - sjquidcm injpiam doclrinam onmino amplecli libi
proposilnui est. Deinde, quwuodo iugeuiium ei ge . , - niliiiu idem esse dicis? Si per baec verba vibil
, , . aliud inielligis, quara id quod iucreaium et quod
' oreaium, in eaitom ipse quoque euiM seutenlia.
,
Neque euim natura idem est quod pfincipio caret,

" el quod procrealum est. Sin aulem bis verbis eum,
; qui genuit, et eum, qui genitus est, accipis, liaud
, quaquam recie id abs le dicitiir. tdciu euiiiL

, - omnino esse necesse esl. Uacc quippe genili nalura*
; , , esi, ut idem, si naiucam species, sil cmu eo qui
, - genuil. Vel ad bunc rursus inoduiu aganjus : Quid
, . " per ingenilum ac geuiluqii iutelligis? Si ipsam iiv , , geniti et genili proprietaiem, non idem suul. Siu
; ' , , auieni ea, quibus b&c insunl, quid vcial quominus
- idem sinl? Quandoquidem qupd iusipiens esi, et
, *
aapiens, inter so quidem non idem sunl; veriini
circa eumdem bomiuem considerantur : nec subeianlias scindunl, sed circa eamdem aiifclaniiam
sciiidunlur. Qqid ? Au eiiara iiumorlalitas, el innocentia, el immwtabilitas, essenlia D e i s u u i ? A l i
ita e s l , mullx Dei esseotiae erunt, non una : aut cerle composiius ex bis Deus ent. Neque enim
hasc citra coinposiiionem esse queuni, si modo oaseulia snl.

H.cc qutdem baud dicunt. Communia qtiippe
.
" , . aliorum quoque sunl. Quod aulem solius Dei esi,
ipsique proprie
convenii, boc ipsi essentia
,
, esl. Atqui solius Dei ingeniliim csse, miuime illi
. ^ 0 concesserinl, qui maleriam quoque el furmam, tit
.
. '; ingenilas, induxenml. Mauicbaporum eniro lenebrag

> . ^^ . V

. ..

-...
o r l l m n
trnii/nemne
HaA
nll.io & !
longius adbuc rprojiciamits.
Sed eit CHIA
sane esolius
Det

; ,. .
*

ingeniium. Quid Adani ? Nonne solus a Deo effictus

; . ; "

, esi? Maxime, Snquies. Uiriim ergo solus quoque
homo? Minime. Quare? Quia eificiio bumanilas
. ,
non esi. Nam is quoque, qtii progenitus eet, homo
. '
, . est. Eodeiu niodo nec ingenitum solum Deus esl,
, , elsi solitis Pairis. Verum admitlc eiiaro eum qui
, ; genilus est, Deum esse. Ex Deo quippe esl, quam , , libel lu ingeniio faveas. Ad baec quomodo Dei essenliam dicis, non ejus, quod est, posilionem, sed
, '

ejus, quod non est detraclionem ? Voxenim ingeuiii
. ;
igniflcal, eum quidem generaiionis experlem esse,
,
non autem declarat quidnam naiura sua sit id quod
,

generatione caret. Quacnam ergo est Dei esseulia?

, Tuae est denieniia? boc dicere, qui geneFailonein
,
.
quoque ipsam auxie perscruiaris : nobis autem
,
. ^ - abunde inagnuip atque ampluin fuerit, si in poslervim
,
, quoque discamus, solula videlicel bac caligine et
, , crassilie , ut pollicilus est is, qui non mentiitu- .
. , Ergo boc ab bis, qni ad eam rein sese perpurgatit,
, cogiteiur, ac sperelur. ISos auiem boc duniaxaidicere non dubiiabimus, si magmim Palri sl a nullo
*

profecium esse, non minus illuslre Filio esse, ex
tali Patre prodiisse. Nam pra?ierquam quod gloriae
.

iiiius, qui causam a nullohabet, particeps est, quiaex eo est, accedit eliam generaiionis decus, res laula,
lamque veneranda, iis ulique, qui non omniuo luimi provoluli sunt, crassoque animo pracdili.
i Joan. m , 2.

T i l . i , 2.

EUTllYMll ZiGABENI

567

56g

, , 6 .
Scd si Filius, inqtriunt, esscnlia? iaiione ideiu
, ,
C J i n Paire est, profecto, cum ingenilus sil Pater,
. , , '
ii>geniius quoque Filius erk. Kecie, si ingeiiilum
, (98).
essentia Dei essct, ut sicnova quaodam mistio esset
, , , ;
gcniio-ingenituoi. Cum autein boc discrimen circa
,
essentiam consideretur, quid tn hoc quasi firmum
, * ; , ,
quiddam profers An tu quoqtie patris paler es,

,
ui ntilla re a paire luo upereris, quandoquidem
, , ; "
essentia idem eum eo es? Noime perspicuum esi,
, -
proprielate fixa et stabili permaneule, quaerendum
, , 6,
nobis esse qvse sii Dei essentia, si tamen ea ullo

modo quaerenda esl ? Quod autein ingenilum et bpus
,
idcm sinl, binc fere inielliges. Si enim idem
, .
essent, prorsus
oporierel, quoniam Deas
, ; , .
qiiorumdam Deus est, quorunidain quoque ingeniluin esse : aul contra, quoniam ingenitutn nullius ; , ,
e&i, nec Deum quoque quorunidam esse. Nam q u
, ,
omnino eadem sunt, simililer eliam efferunlur.

, .
tngeniiutn non quorumdam esl (quoruni enim?),
Duus vero quorumdam Deos est, omuium quippe.
, ,
Quo ergo modo idem erunl Deus el ingenilum ? Ac
, rursus, quoniam ingenilum et genilum inler se op ,
ponuntur, ul habilus et privaiio, subsiantias qnoque
,
iater ae opposiias induci oecesse est, quod nemo
.
concesserit. Aut rursus, quoniam babitus privationibus priores sunt, ac privationes habitus ipsos exsiinguunt, aon solum antiquior erit Filii essentia qtiam Patris, sed etiam, juxla bypolbeses luas, a
Paire exstiaguelur, ac de medio toflelur.
Quid adhuc nunc superest ex ineluclabilibus
;
ipsorum, ul pulanl, argumenlis? Foriasse ad iliud < ' , poslreouiin confugieni: Si Deus giguendi finem non
, .
fecit, impeifecta esl generatio. E l quando finem
; , .
faclurus est? Si autem gignere cessavil, omnino
.
,
, ,
quoque coepit. Sic rursus craasi el Corporis rebus
, jis, affixi bomines corporeas ratiocinalionee afferunL

. ,
Ego vero sic respondeo : Sempiternumne sit Filio
. ' ,
uasci, necne, uondum dico, quoadusque illud Scri . p i u r * : AnU omnes colles gignit me , accuralius
, ; Ei
cxpendero. Illud autem non video, quam necessa , * , ,
rium sil boc eorum arguraentum. Si enim, ut ipsi
' . ,
aium, aliquando id coepit, quod finem babiiurum
. '
esi, profeeio id non coepil, quod finem non est babiturum. Quid ergo de anima vel de angelica na- . "
tura pronunliabunl? Si principium babuit, finem , , ,
1

quoque babebil : autem flne carebii, secundum ^ ,

. . _ . . ulique
..
.
. . . . . . . constaL ,
*
eoa
principio quoque hanc
caruisse
A t q i i et prtacipiuni habuit, nec unquam esse desi- , ,
net. Falsum est itaque quod aiunl, id, quod finem , ~
babiturum est, priocipium quoque babuisse. Eniin- ,
vero doetrina nostra baec est : Ut equi, et bovis, ei ,
bomlnis, ac denique uniuscujusque earum reruin, ' ,
quae sub idem genns cadunt, eadem esl deOniiio ; * , ' ac quidqttid defloilionis bujusce pariiceps est, hoc . , ,
etiam proprie dicilur; quidquid aulera particeps ,
non est, boc vel non dicitur, vel certt improprie ,
dicitur : eodero modo unani quoque Dei eesenliam,
*
ei naturam, ei appellaiionem esse, lameUi per co- .
gitaiiones quasdain distincias, nondna quoque simul distinguamur: el quod quiuem proprie dicilor,

Prov. \ i n , 25.

5.9

PANOPLIA DOGMATICA. -

. VII.

570

id etiam Deum esse; et rursus quod natura sua sit , boc quoque proprie nuncupari : siquidcm
non in nudis nominibus, sed in rebus nobis veritas sita est. At isli, porinde ac pertimescant ne quid
adversus veritatem immolum relinquant, Deum quidcm Filium esse falentur, cum Scripiurae ac auctorilatum teslimoniis opprimantur; sed aequivoce Dcum dici, ac nominis solius participem esse conlendunU
" , ; Cum auicm hanc ipsis objectionem subjicimus: Quid ergo? non proprie Deus esi Filius,

, quemadmodum id quod picium est, nonesl animal?,

; , ;
Quomodo ergo Deus, si Deus proprie non esl? Re, , \ ,
spondeni: Quid probibel, quominus, el haec ajqui ; voca sint, et proprie ulrumque dicatur? Ac nobis,
, , \ ,
ei terrestrem, et maiinnm caii^m proferent, qui,
,
(
cum sub eodem nomine diversam significalionem
\ $
babeant, proprie tamen dicunlur. (Est enim bujus
,
modi quoque species quxdatn inter cequivoca; ei si
, ). "* , ,
quid aliud, quod eadem appellaiione utatur, ejusqne
,
pera?qtle pariiceps sit, cum interim naturas raiione
,
dissideat.) A t , vir opiime, cuin illic duas naiuras
, , ,
gub eadcin appcllatione collocas, neuiram altcra
' . praestantiorem iniroducis; nec alteraro prioreni,
.
, , alterara posteriorem ; nec denique alieram qna;
magis, alieram quaj ininus sil id quod esse diciiur.
,
Neque enim quidqiiam conjuncium esl, quod banc
, ; *
ipsis necessitatem afferat. Non enim bic canis ma ,
gis canls esl, quam ille canis, boc est, marinus
.
magis quam terreslris, vel contra, lerrestris magis
, ,
quam iuarinus; cur enim, aut qua ralione? Scd
\ ,
in rebus, diversis qtiidero illis, verum pari bonoro
, pra?ditis, communis est appellatio. Hic vero, cuni
,
Deo veneratiouem adjungas, eumque supra omnem
, ,
essentiam et nalurarn esse dicas (quod Dei solius
,
est, el velut divinilalis nalura), ac deinde Patri
,
quidem boc uibuas, Filium aulem prives, atque
. " ,
,
subjicias, secundasque illi bonoris ei adoratiouis
.
partes assignes, quamvis verboruni syllabis aequa, , C Ijtalem ipsi largiaris, re ipsa tamen divinitatem ei
,

ampuias, ac veteratorieab boc homonymia? gencre,
quod sequalilalem complecliiur, ad genus illud
* ,
Iransis, quod res aequales miniine connectit. Ac
.
proinde, ut quidem argumentari instiluis, pictus
,

ille ac vivus bomo, ad divinilatem adumbrandam
. '
, *
propius accedunt, quam canes, quos exempli causa
, , ?
proposuisli. Alioqui ulrique, u l nomen communc,
. ,
sic eliam parem naiurae dignitalem tribue, eliamsi
, ;
diversas eas inducis; aique ila canes illos tuos deleveris, quos ad probandam Patris ac Filii inaequalilatem
excogitasli. Quis enim bomonymiae fruclus, si digniiale pares sint, qui a le dividuntur?
Nec enim, ut eos bonore aquales, sed ut dispares osienderes, ad homonyiniam illam, el canes confogisii. Quonam modo qoispiam inagis coimnci queal, el secum ipse, et cum divinitate pngnare?
, D
Jam si dicemibus nobis, Pairem, quantum
, ,
ad causam, Filio majorem esse, ipsi banc proposi , , , tionem assuiuanl: causa natura ; posteaqtie con - clusionem hanc subnectant: Ergo major nalura;
, . ,

baud scio, seipsosne potius, an eos, cum qtiibtis

, disputanl, capliosa bac argumcntalione circumve ^ , . niant. Neque enim simpliciler, qusecunque de ali , quo dicnnlur, etiam de eo, quod tpsi subjecium est,
, , - dicunlur ; sed perspicuum esl do quo, ei quaenam
.
dicantur. Alioqui quid probibel, quominus ipsa

quoquc allala bac proposilionc : Paler major na-

571

E U T H Y M I I ZIGABENI

57i

lura e s l ; ac deinde assnmpta altera : Natura au- , . *

, ,
lem DOII omnino major, neque Pater; ita poslremo
cehcludam: Majus igiiur non omnino majus ; vel,
*
6.
Paler non omnino Paier. Aut si mavis, ad liunc
,

modum agam : Deus est essentia: Essenlia non
, .
omnino esl Deus; quod sequitut ipse couclude:
,
Ergo Deus non omnino Deus. Verum, ni fallor, ab

eo, quod secuiidum raiiouem quanuiam diciiur, ad

, ,
id quod simpliciter dicilur, captiose progredilur hxc
.
argumenlalio, quod artis hujus studiosis usilaluni eslet familiare. Nam cum nos banc vocem, majut,
causae naturae tribuamus, inferunl ipsi, causara natura majorem esse. Quod perinde est, ac si dicenlibus
nobis : Hic mortuus bomo; inferrenl ipsi : Ergo homo.
Quomodo autem istud, quod certe nou ini ,
nori admiralione dignum est, quam qua stiperiuag ; , , dicta eunt, prselermillemus? Paler , iaquiunt, vel , essetiiia, vel aclionis nomen est: sic euim noa . , ulrinque ila asfricios puiant, ut nulJa raiione ex * ,
eorum vinculis elabi possimus. Si eniiu essenliac , ,
nomeii esse dixerimus, asseniiemur, ul existiuianl, , , * *
Filium diversam a Paire essenliain babere: quan- , .
doquidem iiua sit Dei essenlia, quam Paier, ut , censeni, jam ante occuparil. Sin aulem aciionie,
.
creatum esse fatebiinur,
DOU geiiitutu. Ubi
, ,
, eutni est agens, illic quoque omuiiio id quod agitur
* , ,
essc necesse cst. Ac mirari se dicent, quo pacto
facium cum factore idem esse queat. Me quoque
ipsum veliemeDler baec disiinctio veslra permove- , . *
rei, si mibi duorum allerulrnm necessario ailmillen- '
dum esset, ac non potius, ulraque disjuncliouis ,
parie vilala, lertiuin aliquid verins dicere licerel. ^ . ,
*
Nec enhn esseiiliae tiomeu esl Paier, vjri acuiis- ,
siim, iiec aciionis; sed relaiionem eara indicat, , ,
.
quamPaier erga Fitiiim habet, vH Filius erga Pa- ,
" ,
irem. Ut enini apud nos baec nomiua germana.m
.


quaiitdaiii eonjunciioncm et necessiiudineia decla ,

rant: ad eumdem moduin Ulic quoque geaitorera
ac genituin eamdein naturam habere signiflcant. . , Sed sii sane, in vestri graiiam, Paier essenliae no- , ;
men : Filium mique simul introducei, non aiitem removebil, et alienabil, ut ei communes notiones
,
ferunl, ei ipsa horum nominuin vis ac facnltas. Sit ,
eliam actionis, si ila videiur: nec sic quidem cau- .
aam oblinebiiis. Eodem enim modo diceuius boc ipsum egisse Patrem, ul tronsubslanlialis ipsl Filiut
essei;elsi alioqui absurditaie non caret biijusmodi aciionis optnio. Videsoe quo paclo, quamltbel improbe ac mabgiie puguare sludealis, capiiones taroen vesiras effugiamus? Quoniam autem inviciun
JUud luuu) iu ratiocinatiouibus et arguiiis robur cognovimus, videamus jam quam vim in diviois
oraeulis po&Uam babeas, si modo binc quoque nobisdogma luum persuadere non graveducas.
Nos qoippe ex magnis et exceisis voci- D

bus F i l i i divinitaiera percepimus, ae pradicamus. ^, ,
. ; , ,
Quibue laadem? Hie niuiirum, Deus, Verbum, quad
in prim-ipio erat, ct oum priucipio, ei pKncipium: * *PXS * * fi ?> ^
4 iu bis locis: In princyjio Verbum, Ver- , ,
bum apud Deum, ei Deus erai Verbum ; ei, * , * , .

Tecum principium ; et, Qui vocal aeneraUoaibuu principium ' . Ad haec Filius uiiigenims di- , *0 , ~
',
c i i u r : Vmaenitut FUius, qui esl in tinu Pairis, ipte , .
enarravit \ Via, Verilas, Vita, Loix: Ego tum , , , , 1

Joan. , 1.

P&ul. cix, 5.

lea. , 4.

* Joan. , 1.

573

PANOPLIA DOGMATICA. ~

TFF. X I .

574

, - , - verita* trff# ; , Ego tum /* muudi . Sapieii. , * ,

Ua, Potttitta; Chrinw Oeipountia el Dei tapienlia \
. , , , Splemior, Cbaraoier, liiiago, SigHlum, ub iu liis

, verbis: Qnicum ih vpUnuor glorim * ; et, C/ui
, 2* rif?
raeur $ub$4enike iptius ; et, Imago bonitalit ;
476\ * ,
et aIio ioco: Quem Paler tignavil Deui \ Douii , , "&v
nus> Rex, Ens, Omuipoieua : Pluii
Dominui
" , 'ignem Domino * ; ei, Virga dirulionn virga regui
,


tui el, Qui ,* **J, qni veulurut esl omni, , ^ , poUm
* \ Quac perapicue de Filiodicunlur, sicul
.
,
et alia plura, q u eamdem vim babenl, quorum
, nibil ascitiiiuiu esl, ncc Filio, aui Spiritui sancto
, , poelerius accessit, queniadraoduni nec Palri. Meque
, *
enim ex accessioue peifeclio ipsis coniparaia est.
^ * .
, Noa aiiim P-rter Verbi uiHjuam expere fuii; oec
* , * , , ufiquarti ftrit qnitt Pater essei; nec deiiiqueunqiiam
, , , ^ verriaie, sapieulia, Viribue, vila, spleiidore, aul bo, .
niute anut<
, >
Tu mibi coulra, illaa ingrati animt lul

, , , , voces enomera, bas videlicel: Deus meua et Deus

, ^ , .
vester , niajor , e r e a t i i f e c i l *\ sanclinca, , * , v i i ; servum
eiiam^ si ita Jubel, et obedicnlcm
, *
, - tdjunge; aique Imc etiaiti, dedit , didicit
' , , - mandaium est , iniaeus e s i : ilbid eliam, quod
, . " *
a seipsa quidquam facere non possil " aui loqoi
, , , ,
aut judieare **, aui d o o a r e " , autvelle . Uuc
, . , ,
adde ignoraifonem^ tubjeciiohem, preeem, inlerro , , , gaiioHem, profeclain coniUDMiiaiionem. Addeet'iam
, ,
. ai ha placei q o bts adbnc abjeoliora auni: Dur * , - mire
esorira "% faiigari "% lacrymart '% morlis
. , pavore affiei , ac dejtclo animo eese. Fortasae
& , - eiiam probri eauea erutMn quoque ipsam et norteai
. ' - objicies% Resurractioneui euim, ipsiueque in cce,
k m aseenaionem, cousulto mibi proclermissurue
, videris : qvoniam in his quidpiam qtiod caus
.

, uostrae faveai, reperiuar. Multa etiain alia conge ,
rere queaa, ai componere veiie a?quivocum illuio de
, lua aenienlia ei ascripiilium Deum, ul aulein ipai
, 6aiatuitiiua, verum, Patrique bonore a qualem. Ho , . , ruin eHiHi unumquodqne sigillaiim per&equi, pioquo
, * sensu explioare miuime dfffici4e eel^ alquo offendi * ruliiBi illtfd, quod in Iklerts exgislii, repurgare ei
, ,
fexiinere, si modo vere offendia, ac uoa potius d#
r e n aummaUm
, , ^ indoslria peccae. U i auiero
coulraham boc iibi facieiickwn el, u i eubliniiorea.
,

, ^ *rooe8 diviMilati, ac itti n a l u r , paaaiombus eicor , - pore praestantiori, altribuas ; buiniliores voro, composiio, el Uia c.aosa taamto aique iDcaroalo, imo
, , eiiam (non onif& minus conmode boc a me dice ,

,
lur) buiuaiiato, ac deinde exaluto, ul tu videlicet,
,
abjecia bac dogmaium btimilitaie et crassilie, sublimior esse, aimulque cuai divinilate ^asceniiore,
non auteoi rebus in aapecluiki cadenlibus inbaerescere coudiscas ; imo polius ctnn intellectibilibus rebus
assurgas, atque intelligas, qnas n a l u r ralio, quae ratio Incariiationis.
8

ff

1 1

I e

17

, e

1 1

t c

1 1

* J o a n . x i v , 6.
Joan. vu, f 2 . 1 Cor. i , 44. * e b r .
Mbid.
Sap n, 26.
Joan. v i ,
*17. Geo. xix, 44. PsaL XLIV, 7. ' Apoc. i , 8.
Joan. xx, i 7 . Joan. , 28.
Prov. YIII,
22 " Act. , 56. " J o a n . x, S6.
Isa. XLII, l .
Pbil. i, 8.
Joan. xvin, " 9 ; ^attb. x \ , 25.
Joan. v i , 45. I Cor. xv,28 " Joan. i x , 4.
Joan. v, 19.
Joiin. , 49.
Joan. viu, 15.
Marc. x, 46. " Maltli. xxvi, 59.
Mallb. v m , 24.
MaUh. iv, 2. Joau. , 6.
Joau, , 55.
* Marc. n v , 35.
1 1

I f

1 8

1 1

1 7

% i

t %

, e

575

EUTHYMII ZIGABENI

576

Hic enim, quem minc aspernaris, quondam erat,

,
et supra te erat : qui nunc homo est, compositio- , .
" , * , .
nis expers erat. Qnod eral, permansil: quod ntfn
;
erai, aseumpsit. In principio sine cauaa erat. Quse
* . , cnim Dei causa afferri queat? At poslea quoque
, ,
certa de causa natns est. Ea atileiu erat, u i l u ,
,
insolens ac proterve, salutem consequereris, qui
\, \
deiiatem idcirco conlemnis, qula crassitiem luam
, ,
suscepit, per interniediam mentem cum carne con ,
junclii8, atque inferior hic bomo Deus effectus,
, ..
posieaquam cum Deo coalnit, prasiatitiorique parte
superanie, unus faclus cst, ul ipse quoque lantuni deiis eflficiar, quanium ille homo.
Ejusdem in eosdem. Ex u oratione de Filio.

.
" Illud quidem unum ipaia fere in promplu cst :
Dominui creavii me principium viarumsuarum ad opero ,
sua *. Cui argiimenlo quo tandem modo occorre- . ; ; ,
imis?Num Salomoriem accusabimus ? Mam pristina
ipsins dicta ob posiremum ipsiua lapsum abrogabi- ;
iniis Num ipsiusmet sapietiliae, ac velul scieati, , ,
, ' artificisque ralionis, secuadum quam omnia condiia
suni, bunc sermonem esse dicemus? Pleraque enini ;
<x bis, qua?. anima carenl, Scriptura per prosopo- , , .
poeiam loqiieniia iuducere consuevit, juxla illuri: , * ,
.
Mare hax atque illadixit * ; et, Abguus dixit: Non 01
est in me ' ; et, Gadi enarrant gloriam Dei ; et ^ ,
rtir&tis, frameae aliquid imperatur , ei raoiiles ac . ,
collcs exsullationis
causam exposcunlur. Horum G . '
nibil proferre libel, eiiamsi alioqui a nonnullis eo- , ,
rum, qui anle nos exsiilerunt, pro firmie el validis . *
allata suni. Sed demus boc saue Snlvaloris ipsius, ; .
boc csl, verae Sapienti*, baec verba esse. Illud vero .
aliquaniisper una considererous. Qiiid esl ex om- , ' , ; . ;
nibusrebusquod causae sit eipers? Biviniias. Nemo
enim e>i, qui Dei causam dicere
queal: alio- , , ,
qni id Deo antiquius esael. Quae autem bumanilaiis , . "
a Deo propier nos suscepia; causa exsliiii ? Pro- ,
fecio ul nobis salus parareuir. Quid enim afiud , . *
caus* afferri possil?Ergo quoniam bic aperte, et ;
" , ,
treavit, el gignil , reperimus, boc simpliciier
dlcium cen&eainua. Quod enim cum causa conjun- . ,
%

CIUQI invenirous, id humanitaii aseignandum e s i : ^ , .

quod aulem simplex caosaeque expers, divhiilali
. , *
ascribeiidura. Age igitur, annon illud , creavit, ad-
. nexam causam babei? Creavit enim , inqail,
, ,
principium viarum tuarum ad sua . Opera , ,
noiem ipsitin, verilas ei judicimn , quorom causa
;
divinilate delibuluaest. Haec enim bumamlaiis unclio et. A l i l l u d , gignit , causam non babet. Alioqui
ostende quidnam ipsi adjtinctum sit. Quis igiliir tuiicias ibit, quin sapienlta, sectuidum inferiorem quidem
generaiionem creata, secandum autem primum illani inagisque iiicomprcbensibilem genita dicatur ?
Huic velm consectarium est, quod eiiam ser ,
vus dicilur , et mullis btine servicns * ; illud . , . ,
que ilcm, quod niagnum atque amplum ipsi sit
, ,
Filium Dei vocari . Haud dubie quippe carni, el
,
generationi, et affectionibus nostris, liberialis no .
sirse causa servivit, ac denique omnibus illis, per
T

Prov. , 22.
Job xxvm, \1. ibid. * Psal. , 1. Z u b . , 1 7 .
. vm, 22. * Psal. cx, 7 . Isa. x u x , 6. Isa. LIII, t i .
Luc. i , 35.
1 1

Paal. cxiH, 4.

577

PANOPLIA DOGMATIGA. . X I .

578

, , > q n i a peccato d e i i n c b a n t u r , i n salntem

,
aseeruit. Qtiid autem iuajns et honoriflcentius ho&
minis baipilitati conlingerequeat, quani Deo copu, lari, alque e i illa mistione Deum elllci, lantumque
; ; abOriente ex alto visitari
uiillud eliam sancium,
, * ,
quod gignebalur, Aliissimi Fitius vocaretur , eo ,
qae nomine donareitir, quod est super oume nomen ? Quod porro atind nomen iilud est, quam
,
Deu$ ? Atque istttd, omne genn ante eum llecta .

ttir *, qui nostra causa exinanilus esi, ac divinam
- , $
imaginem eervili formae conjunxil, sciatque omnis
.
domus hrael, quia et Dominum eum et Christum fecii Deus Ifsc enim facius esi, opera quidem ejus
9

fl

qui genitus est, bona aulem voluntate geniloris.

Qaid secumlo loco, lanquam maximi aique
; , * hivicti cujusdam rohorts, opponuril ? Oporlet eniin
,
illurti regnare buc usqtie, et a C O P I O suscipi usque
ad restilulioriis lenipora , ct a dexiris sedere*,
,
donec bosies tn potestaiein redegerii. Quid vero
. ;
poslea ? Regnandi iinem lacere, aul e coelis ex, ;
; * ;
'
pelli? E l qmsnam, obsecro, eum e regno cjicici?

, !
Aut quatn obcausam? Qitnm nudax enarrator es,
.
nhmumque a rogto jugo abborrens! A l regni illius
, , , ,
liutbitti finem *
fore audis. Yemm baec Ubi
,
erroris causa est, quod non inlelligis banc voceiu,
,

,
(id est, utqne), tion senipcr fuliiro tempori
. " , ,
opponi, sed ita inierjeclnm tempus slaluere, nt iu" '
terim sequcns lempus non excludat. Nam nisi iia
; '
;
rc9 se babeat, quonam modo illud, ul alia pncier-'
; ,
eam, intelllges : Ero vobiscum utque ad contumma . , ^ (ioncm siccuti ? An quasi poslea mininie fiilurua
* , , ,
s i l ? E i quse Iioec ralio esset? Nec vero bac soluin
, ' ,
de causa in errorein incidis, sed eiiam quia sigui

fiealiones ipsas non dislinpuis. Regnare enim du , .
plici modu dicitur, uno, ul Omnipotcris, ao. volenO J V
lium noienliumque Rex : altero, ul subjcclioncm in
, ;

nobis glgnens, el sub imperiiiiti suuiii ac diiioneni
.

nos redigens, ulpote qui lubeuier ipsins regno colta
*; * ,
submillimus. Quod ergo ad priorem significalionem
, * '
atlinel, regni ipsius fiuis nutliis ertl. Quoti aulem ad
, ,
secundam, quis erit finisTUi nus subjccios teneai,
,
servetque. Quid enim optis eril subjeciionem in
.
nobis moliri, cum jain ipsi subjecli fuerimus?Quod
postquam effiecerit, tnrreclaraa est ad judicium de terra fereiidam, et secemendos eoe qui saltitem consequunlnr, ab iis qui pereunl; stabitque Oeus in medio deornm , boc e4t, beatonun bominuni, ut d i j.idicet ac distinguat, quo qnisque bonoris gradu, quaque mauftione dignut sit.
, - D ITuic subjectioneni quoque istaih adjunge, qua
. , Filium Patri subjicie. Qtiid ais, qtiasi jam nunc
; subjccttis non sil ? Aut etiam oniniiio opua est ut
; " , ,
Deo subjiciatur, qui cl ipse Deus est?Ergo quasi
. '
de latroue qiioilam, aul 0 i hosle, verba facis. Ve * , *
rum ita rem expende. Quejnadmodum ealulis meae
, *
causa maludicUiin vocalns esl , qui maledJctioneni
;*
meain solvit ; el peccalum, qtii mundi peccalum
,
delcl ; ac pro veicri Adamo, novus Adamus effici . "
tur
: ad eumdem quoque modum conlumaciain et
, 2 , rebellionom meam sibi asciscit, ul lotius corporia

,e

1 1

1 1

ft

ibid.78. * ibid. 52. Pbilipp. n , 9.

ibid. 1*.
Act. n, 36. Cor. xv,25.
Act. m , 21.
Peal. , 1. Luc. i , 52. Maub. xxvm, 20.
Psal. L X X X I , i . " I C o r . xv, 28. Calal. iii^ 15.
II Cor. v, 21
I Cor. xv, 45.
4 1

579

J E P T M I t l l ZIGARENI

580

caput. Proinde quandiu iuobediensJpae sum ac Mir- , '

btilentns, ium per Dei alwqgaiwiiom, Uiw per vjtio * , sas animi permolioues, landiu inobedieos quoquo,
, \ ,
quantam ad roe autnet, CbrisUsdjoHur.Cumaittam
,
ci omnia subjecla fuerint (subjicieiiiiir auUjm, elpei
. ,
agniiionero, et per immuialioneru), Uim ipse quo ,
que sulijectionem iinpleveril, adducens ine, aaju
. ,
leni consecutuni. Nec enim quidquam aliud est, mea
* pAy , ,
quidcm senlentia, Cbrieti subjeoiio, quain paierna*
*
voluntatisexpletio. Subjicii
aulero, ei Fjlitis
, .
Patri, et vicissioi Filio Paler : ille opera sua, bic
*
beneplaciio, quemadmoduni aute a nobis dicltim
%,
;
csl. Atque iia eos, qui subjecii sunl, Deo sislil ae
&, ,
repraesentat is, qni subjecjl, nostra videlicetaibi
. , ,^
vindicans. Eodem in genere mihii))ud quoqne es*e . ,
videlur: Deus, Deus meu*, retpice tn,M quau wc
* ( dereliquisli ? Neque enim, quod qjuidara.opioafi^
* i
m u i / A u AudArfu
^
\,
,
+;)

tnr, ipse, vol a Paire, vel a sua divinitale, qwpi

, , .
passionem exiimuisset, ac proplerea sese a perpe
tiente corpore collegissel, der$liclus ost. (Qais euiin
,
eum, vel primum liumaiiiiys gigni, vel in cruc^m
*
ascendere coegh?) Vrum in seipso, uldicium eal,
, ,
nosira representavii. Nos euim eramus derelicli ilJi
*
prius aique coniempii; nunc vero per impaiib.Us
,
illius passiones, assumpli ac servali atimus; qiiemadroodum npsiram quoqoe iftsipiefitiam A C peccalum sibi arrogavii, ul ea, qu#deinceps iu psajino scquujiiur, proiuintia.nl. Siauidem vice&imtia primus psalmns manifesie ad Cbrislum referiur.
Ejusdem spectriaJiotiis iiiud eiiam esl, quqd
,
ex bis, quae passus esi, obedjemiam didicil; quod ,
rum claniore el lacrymie supplicarii; quod exau- , , ,

*
&
dilus sil pro sua reverenlia * ;; quae omnia nomine ^

iioslro jnirabiUler efliciiuuiir el coniexuntur. ISam, .
,
iil Vcrbiim, nec olmdieng erat, nec inobediens. Hacc , .
iiainquc iis, qui aliorum imperio lenentur, quiqne , secundse classis suiil, conveniujil; illud scilicei, pro- , . '
bis aique Koneslis, isiud vero, improbis ac suppli- , ,
ciodignis. U l auteni servi forma, ad conservos, ,
i v
imo ad servos seee demillit, aique alienam iormam ,
$ , ,
suscipit, loluni me iuiul, cum iis qnac mea suni, ,
in aeipso ferens, n(, quod deierius est, in seipso ^^ .
abeumaf, et confiQiai, non secus ac ceram ignis, aul $ ^ , .
*
((errse vaporein solis radius, aique ipse ob bujus- ,
modi. conj^pclionem bonorum illiua panicepe fiam. ?,
Quocirca re ipsa obedieniiam bonore afficil, eam- , .
que perpeiiendis doloribus experilur; neque enim , eufliciebai animi aff^clio, quemadmodum ncc nobis, ^ , ?
nisi manum qiioqne operibus adinoveamus : opug * . > , ^
lenim, affeclionis animi declaratio est. Necforiepe- .,, - jus fuerit exialimare, quod obedienliam nosiratu , >,
exploret, passionibusque euis oinnia meiiaiur, arte . -. ,
quadam bumanitaiis et bcnevolertiac erga gcnus ^ j v o , , ' ,
nosirum *. ila ut ex stiis D o s l i a aesiiinare queat, , ,7
quaniumque el a nobis exigi el condonari debeat, \
,
expensa nimirum cum passionibtis virium nosira- .
j u m irobecillitale. Addani illud quoque iis que diqia *ini, locujii bunc mecum repuians: InqvoBtfm poam* t$t ipse lenlafus, poteit
quitfintantur, pysjliari ' , qupd pcr^picue ad cumdem aeQSUDi lendti.
%

Paal. x x i , 4.

Hebr. y, 8, 7.

Ilebr. n, 18.

581

PANOPLIA DOGMATICA. . .
.

582

eadvm oratione.
Sicnt etiatn : Erit auiem Ueus omma m mm>n

, ,
, ,
, *
, ,
, ,
, * ,

,
*
, .
; " ",
,

,
,
, '
$, ' ,
.

illo restiluiionis iciiipore; ou tUii|i P^iier, reeolt

10 videlicet in ipsum Filio, non ^ecus ac si fnx a l i qua ad aliquod tempiis ab iugenii rogo ab&ftracfit,
in eum rur^us (adjuugalur nuqiuenmi ^atalliant lite
verbis abiitauiur), sed lolus Deus; UHII nenipe,
cuni jam non mulii eiinius, sicul nunc aiimus ratioiie moiuura el affeciionuin, nibil omnino Dci
gestanies iu nobis, aul saliem parum, ed loti deiforraes, toiiusque ac solius Dei oapaees : h*c
enim ea perfeclio cst, ail quam oioni celeriiatc
properanui*; quod quideui Paulus ipse maxime
conjicil; quod eiiiin bic de Deo iudeuniteaii, alio
loco apertissinm verbie CbrUio sigillaliin aUribuit.
Qniuiis verbis ? Ubi non est Grtectts, non iudatts,
circunui$io et pratpulium, barbarus et Scyllut, servus
et Itber ; sed emnia in omnibus ChrUluz .

,
,
,
Tertio loco vocein banc , majoT * , nmne .
r a n l : quanoiiein, Ihmi m&tm et Deum vestrum*.
,
,
Saiie, si major qtitdem dieeiviur, non item sequalis,
* , forlaaae viin aliquaiii haberei qwod affernut. Cum
; ; aulem urtiutqNe invenirt ltquido consiet, quid lan ;
dew generoai hoiuines dieeM'> (Juid roboris habe , -,
buo4? Quomotlo convenieiit, qtiae convMiire ne , , ;
qveunl? Idam eiiim teipso majtis, pariierque sibi

ipeixquale, fieri non poiesl. *NouHeefgo*peripieiiuiii
. '
esl majorie vocem ad causajn, <|'ialts anfcern ad

,
.natOcain reterwkdam esee? Ae nos iuiid ingonue
.
, .admodum el camlide eonfiieintir. Forasse aulent
dixeril alius qnispiani, sermoaom
noeliMU
,
,
, _acriori animi conleniUme proseqnene, inferius ba ,
. .bendum non esae, ab bujuwnodi causa, eausse omois expcrle, proftcisci. Nam ei qnia ab eo, quiprin ,
c i p i o c a r e l , Originem irabil, queque glorbi*
,
, * parlem &H>'i vimlicai: et accedii insuper gcnepalio, ;

nis praerogativa, res l;uaa, lamque veneranda, iis

.
q-iidem cene, qui meiiie praeUiii suni. Naw, quod ralione bumanilalis Palcr Filio major inteUigendus
sit, vere quidem dici poiesi, scd non pcrinde iKmorUice : quid euim mirum, Deum bomioe majorem
csse? Alque baec mibi dicia sint advepsus eos, qui majoris vocem insolenlius jactanl.
, , Quod auiem ad alieram partcm allinel,
; "Deus dicilur, noa ralioue Yerbi, sed partis quse in
, , * oculorum sensiun cadil (quo enim modo illius,
- ' qui. proprie Deus esi, Deus dici queal?). Quemad ,
, * .
modum Paler, non bumanilaiis, aed Yerbi respectu;
,
duplici quippe nalura conslabat; quo fit ul alierum
. de eo proprie dicalur, allerum improprie: conlra
, , - quam in nobis se res habet. Deus enim proprieOeus
nosier eat, non auiem proprie Paier. Aiquebocest,
. ,

, - quod baireiicos in errorem indiicil, nempe noini'-.
num borum conjunclio, permulaiis videlicel inte
.
" , ee nominibiis propter utritisqiie natura? conuexionem. Ajgnmeolo est, quod cum naturacanimo c l
. ,
,
'
cogiiaiione disliugtiuniur , simul quoqae nomina
*, , . - dmdiintur. Andi Paulum bis verbis loqiienlem;
;
Ul Deus Domini nostri Jetu Chrisli, gloria* . Viles qtiomodo Cbrili quidein Dens, glorius aulem Paler dicaitir: quamvis eiiim b*c duo unum
efllciaiu, id lamen nmi naltira ht, sed <;onini coilione. Quid bis aperlius el roanifestius esscqueal?
, ,
Quir.luin nmnerelur, quod viiam , aut jifr
1

1 Cor. xv, 28. * Galal.

28. Joan. x(V, 28. * Joan. xx, 47.

Epbes. i , 47. Joan.,v, '26.

 ZIGABENI

683
1

581

tlicium , aui gcnlium bxrcdilatem , aul carnis , ,

omnis potesiatcm , aut gloriam *, aut discipulos, , , , ,
.
,
eaeleraque ejusdem generis, accipere dicitnr; hoc
qtioque ad humanilaiem speclat. Qtianquam ut liaec * , '
etiam Deo iribuamus, nulla inde absurdiias conse- ' ,
,
qtieiar : non enitn velut ascitiiia ei tribuemus, sed
' .
velul quse a principio una cum ipso cxsliterint, non
ralione gratiae, sed naturae.
Sexlo loco ponaiur, quod Non potest Filius


teipio facere quidquam, nisi id viderit Patrem facien- ' ,

fem . Qu33 verba ejusmodi sensu explicanda s u n l : .
Pos$e vel non potse, non uno modo diciiur; variain
' , ,
cuim ac mulliplicem signlflcationem babel. Non.* .
nunquam
eniin secundum virium defectum
, , ,
dicilur, et certi lemporis ac personae ralione ba, ,
bila : ui quod puer luciari non possit, anl catulus ,
cernere, aui cum aliquo dimicare: luclabiiur enim
, , ,
foriasse aliquando, et cernet, el cvim boc dimica . ,
b i i , eliainsi cum altero nequeai. Interdom de eo
, *
dicitur, quod sa?penumero conlingil, nl illud: Non
. , poiesi civitas abtcondx supra montem potita \ Fieri . , ,
cnim polest, ut quaedam civitae abscondatiir , ma-

,
jori nhnirum aliquo monte Ipsius aspeclum Impe-
dienie. fmpossibile eiiam dieiiur, quod minime ( , ' qunro eet, rationiqae coneemaneum; cujus generis
),
esl illud: Nonpouunt filii sponti jejunare, quandiu praaent est spon$us ' ; sWe eiun inielligas, qui
;
, , ,
corporeis oculis cernitnr (n^qne enim rumnie al- ,

qne afflicHonis lempus erat illud lempus, quo Cbri- -

atua curo discipulis versabalur), stveent tit Ver- , ,
bum specles : qttid enim eos corporeo modo jejunare G 0
,
necesse est, qui a Verbo purgaiilur? Quarta sigui .
,
ticalione hoc (ieri non posse dicilur, a quo noslra

volunlas abborret; cujusmodi est illud: Non poterat
.
illie signa facen propter intredulilatem eorum , qui ,

ea excipiebanl: quoniam enim ad morborum de- , 7 ,

pulaiones utrumque accedcre necesse est, nempeui ; ,
eta?groti iidem, el medici vim et facullatem medendi ; " ,
,
affcrant, idcirco alterum, deficiente altero, minime
contingebat. Ilaud scio auicm, an hoc quoque non , ,
adjungendum ait, ad id qtiod rationi consenianeum , (
, ;
e s i : tteque enim iis medicinam afferre conveniebat,
quibus inereduliias dclrimenlum allatura eral. Quo eliam in ordine ponendum esl illud : flion potest
tnundus odisse vot ; e l , Quomodo potetds bona loqui, cum tiiit mali * ? Quo eqim paelo qnidquam
horum impossibile esi, nisi quia volunlas repugnai? Jam illud quoque impossibile dicilur, qnod
nalura quidcm impossibile esl, Deo auiem volenii poseibile; quo in gencre esl illud Euindfin boroh
nem bis nasci non posse , nec acu camelum aduiiili : quid euiui probibeat qiioniiiuis ha?c fiaot,
si Dei volunlas ita tulerit?
Pra?ier bos omnes modos iniposhibile dicilur D
, quod milla omnino ratione fleri potest, ut quod
, . *
nunc exquirimus. U l enim impossibileesse dicimus , ,
Deuin malum esse, aul oninino non esse (boc ,
enim Dei impoienliam polius alqite imbecilli- ,
laiem, quam poleutiam argtterit); aut ut s i l ,
.. , .
qnod non esl, aut ul bis duo simul ei qualuor

sini
cl
dcrem : ila ne.c fieri ullo modo polcsl, ,
ul Filius aliqtiid facial, quod Paier non faciat. Om- _ , . , '
,
wifl cfiim quat Paler habet, tunt Filii
qtirmadMatt'..
Joan. v , 27. P?al. n, 8.
Joan. xvn, 2. *Apoc. v, 12. Joan. , 23. alaltlt. , \.
Joan. , .
" Mattb. x i x , 24.
, 15.
Matib. x n i , 58. * Joau. v i i , 7. " Matlb. x u , 31
Joan. xvi, 15.
9

1 1

1 1

1 1

1 1

1 1

PANOPLIA DOGMATICA. -

^6

. .

. * moduin rursus omma, qnne Filitis Palris. Mliil^rgo

- ' peculiare, qnia coimnimia omiiia, qiiaitdoqnblcm
, , ' tpsum quoque esac, comrmine atqiie apquale es' ipsi
. cnm Palre, ticct alioqui hoc a Patre Filiusbnboat.
, , ; Qno etiam scnsu diclum est: Ego vivo propter P n , , trem ;non quod ali illo ipsius vita nique eswntia
, sustineatur, fontin quotl ex illo ciira (nnpns iillmn
, - aique causam exsisial. Sed qnoiflorio ilhid acci ;
;
pietutom, quod Paircin facietitem videre djcimr,
jj ; atqtte iia facere * ? an ul qui fonnas ac litterae
, ;
pingunl, eo qnod verilalem aliler assequi ncqtieant,
, ,
nisi exemplar suum iniueaniur, alquo, iude vebit
, ,
manu dticanlur? Qoi vero qnadral, ul Sapifemia ma ;

gislro opus liabeal? niliilne efliciel, nisiedocla?
9

, , .
"
,
, ,

, ,
, ,
; " ,
,
, , , '
,
, ; ,
,

,


, ,
, ,
,

Quid , Patern aliquid facil, aul fecilf Ulmm

landeni alium muedum anie bene coagmenlavit, alqoo alium rursus iii posteram coagnieniab i l , quos Filius sibi anie oculos proponen, allerum
quidem jam procreaverU, alierum auiem procreatume sil ? Qualuor trgo bac raliooe nnmdi eruui, U H O
a Palre, tluo a FUio eflecti ? 0 snpinatn vecordiam! Age, cottt lepras pnrgal, dxmonea l morbos profligal, raortuos ad viiam revocai, roare pedibus peragral, aliaque oinnia facif, in qno landem, aut quando Pater faec ante fecir? Nonne perapieuum esi, earumdem rerum fonnat a P.ure quidem vebil desigaari, a Filio autei peragi, nonscrviliier aiquc imlocie, sed periie ei beriliter, aique,
ul aptius loquar, paterne ? Irv bunc qirippc sensuiu

, , ^ vcrba haec accipio : Qnweunque PaUr facit, eadem

el Fxliu* similiter fatil ; uon quod similia siut ulri , ,
usque opera, scd quod par sil ulrittsque poiesias

, aique auciorilas; atque hoc forlasse esse queai,
, , quod c l Pater nsqtie modo operari dicitur, el F i lius * ; non auiera boc duniaxal noinine, sedeliam
.
raiione gubernationis el conservaiionis corum, quae facia sunt, ut indical illud : Qui facil angeio* suo$
ifdritui ; e l , Qui fundat terram tuper stabiliiatem *: cum seroel ei baec Grmaia atque stabiliia
%\i et illi procreati. Quo eiiam perlincl: quod Armare tonilru dicitur \ et venuiin creare : qworam ipsa qtudem ralio semel condila esl, calerum nunc quoqtioperpeiua vis esi ac facullas.
Seplimum proferalur, quod Filius e COBJO

descemlisse dicilur, non nt voluniatcin
siiam
,
iacial, gcd cjus a quo misaiis ost . Sane nUi ab
,
.
illo ipso, qui desccndil, bic scrmo babereiar, dicero
, ,
possenius, ba*c verba velttl ab bomine eiprimi,no
( j> qtii de Salvaiore intelbgalur (illius eniiii vobittias,
( , )
C I I I I I lola deibcala s4t, Deo procul dubio I I O D adver* , '

salur); aed qm nostrae rouditionis sit. Huium.i
, ' ,
qoippe volunlas divinam uon coulinuo sequilur, , .
rum I plurimuw ei reaisiilalquooblucUlur.NaiN illud
,^ *, '
quoqiie eodem modo iiiiclligimus : , si poui h ,
bite fsf, tranteal calix iue; vtrumlameH non
. ,
mea ted tua voiuntas vincal . Neque etiim possi, , , bite essei, necne ipsum igHorasse verkimilo eei,
. ,

ncc volmKaii voluulaiein oppoauiste. Sed quojiiam

( parlis illtus, quje assuuipail (boc enim eel, quod
), ,
descendii), non aulcm parlia assumplai, bic S C F I I K I


esi, ad bunc modtim respondebimus : baec iia
Job x s x r u i , 25,
' Joan. . 58. * Joan. , 19. Ibid. 3. Ibid. 1/. Psal. ciu, 4. Mdd. 5.
Ainos . 15. Joan. , 38.
Malth. xxvi, 39.
9

1 0

PATROL.

GU.

CXXX.

19

87

' ZIGABENI

dici, quaai propuam volanlaicm Fdius babcat, al- * O , ' ;

quc P a l r k voliuuaie aeparalam, sed polius quod

iioo babcal * ui, qtiod eolUgitur, gii liuju&jftodt: iVv iil faciam volunlaiem meam : nec enim voliMUaa
, ,
luca a lua disjuncla csi, ged cominuuia ulriusquo , .
noslrum, quorub, u l una cst deitae, ita uua quo- ,
,
quc voluiuas. Permulia eniro cx bjs, qux iia d i - ,
cunlur, a coaununi duamnr, nec aJftrytiioni6
. ,
niodo, sed iuficiationi, ui iilud; iVon enitn oM mer%- . ).
suram dal Dett* Spiritum
. Neqtie eidm dal, nee } , .
nieasura deiluiluiu : nec oaim Deiie Demii ipelitur.
, ' .
U l Uem illud : Neque iniquilas tvtee, neque peccalnm
,
mtum . eeifn, quod i u eo peccakiuut sh, boc . *
sermoae uiiuir, sod quod naa s|t. Ao rureus: IVon , , ;
preptor ju$iitKu mniraj,anatfecmu$
* Ntqite eutw
,
1

fecimas. Qnod etiam perspieue eolligi poie&l ex UU

'
quae aeqm*lur. Qum ** $nim, faiqml, vohmia% - , ;
im wutl
ownit qui credit in eum talutem con- ;
sequahtr *, ac poalwmaa resurreci 101*13 contpoa -; ,
lial. A n igilur Patria quidem baec esl vohintas, Filii
,
auiera minime? an bwUue Evangeuiu prudicai,
. , ,
ftdeinqae apud bomwie* wuicisei,tur? Quis vero hoc , ,
. (%9) \ credat ? quandoqtiidem ilhid qnoque* quod ailFiuua,
,
,
sermoneip, qui ab auditortbua exctpiatiiy, stMMauoii
, .
csse, sed Pairla , camdem omiiioo vim babet.
f

Quomodo eirm boe eujusqnam propriwn, attt soltus ease queal, qnod cowmuwe cai, ikel am% imiUainqut mecuHi ^oasid rem, pofspideeo nequeo, ac ne alius quidem qiNsquam, msi iwea nve opiaio faj^l.
Si
boc
nwklo
kiia..lem inieU gis, recle iiiielbgis picqne aduM>duin ei ortliodoxe, iU qiddeui
mea esl aeiitciuia, imo eli^im CHJHSVIS, modo judicio prasdiius s i l .
Octavo iltud aflferunl ! Ut cognoscant - C
' *
Inm DeniM verum, qnem misisti letum Chri ,

* ,
sium * ; et, Nemo bomis, nisi $olus Deus . Cuius
.
argumentt perfacilH mibi videiur esse sohilio. S i
.
enitii baec verba, Solum verum, Pavri duntaxai t r i bneris, ubi landem Verilaiem ipsam coUocabis? , .
,
Elenii si Ulmt, Soli $apieuti Deo ; aul illod, Soli

,

immerlalilatem habenii, lucemaue \nauets\bilem ha , ,

biianti ; aut illud deniquu, Regi saculorim /mmortali, inmibili, $oii iapitnti Dto , ad bunc mo- , , , , ,
dum iticeifjexerig, peribk uUqxip ubi F i l i u s , vel
, , , tnorif, vel ieoebcis wubanuv, vel i a boc coodeni .

natug, u l mtc sapkMa s i l , uec rex, nec iuvjsibilis,
, ;
hno uc omuHio Dens, quod capul esl eofuu, qiue
' , " porcr
diximne. Quid auiera afferri poieril, quin siinul cum
s

1 9

1 1

caHerfe relxis, bouitaiis qnoqtie, quai maxJniesobiu ^

, '
, Dei esl, ]acurafii faciaii? Yeriun bac verba: it
ebgnofcani te $olnm vervm Deum, aj corum, qui^ , ,

, , .
quaiiqiiain falso, dii lanien appeUanUir, sublalio . ,
nciti dici exitfimo: neqa eniin adieclwiu fuisset,
,
et quem mishti, Jeinm Chrltium si, ad eum op|K>., , siia distinctione submovemkniv, iHa, tolum rermn,
. ,, ,
,
perliiiftrfnl, ac non de comnjimi iilFiuaqoe divini ,
^,
Uite scrmo cssei. IHa aitlem Cbrisli verba, Nemo
'
bonu$, eo speclrabant, ut leniaiori kgi^periio, qui
- , .
bouilaiem ipsi, lam]naiH boinini, iribuebal, occ.ar
,
&
rerei. Snnnne entui boiwm c\*e, UiquU, solius Dei
9

* Joan. v i , 58. * Joaiu 111,

Joan. X T H 5 . Luc. xvm, iQ.
v

P-al.

5.
27.

LVIII,

JMII. XVI,

4
1 1

1>.

IX,

18^

l T i i n . v i , tG.

. ^. Joaa.
1 Tiui. 1, 47.

1 1

XIY

PANOPLIA DOGMATICA. . X I .
1

, ,
^ esl
: (amelsi hoc quoqtic noinine bomo iiuucupcftvpte, '
lur, ui illud : Bonus homo de bono thesauro profert
, ' ($
bonum *, el Deus ad Saulcm de Davide vcrba Ta , .
ciens : Uabo regnum tunm metiori te *. Tiim illud:

, ,
Benefac, Domine, bonis ; ac deuique ea id gentia
,
omnia, qncc de his dicuulur, qui bomiinim laude
, .
ac praedicalione florenl, ad quos priini illius boni
^;
,
rivus sccuudario ciirsu dimanavit. Hsec si libi pcr
. '
sdasimus, commodissime se rcs babet. Sin mimis,
* ,
qtiiJ dicturus os ad eos, qui ex aliera parte, Jiixia
.
" id, qiiod pro causx luse fundameuio posuisli, Filium
,
, solum Deum diclum esse contendunt. In qnibtis
. aatem verbi*? in istis nimirum : llic Deus iuus,
, ei non uestimabUnr niius prwter eum *. Et patici*
. ,
inlefjeciis : Post hc in terra visus est, cum
, , - Iwmimbus eomenatas esl \ Nam
quod, non
, '
.
de Palre, sed de Filio, scrmo babcattir, adjeclio

lucc aperie declarat. Hlc enim cst, qui ("Ofporcara
;
nobiaeum consueiudtaem babuil, lerrenisqtie rebti*
coiijnnctue esr. tyjod si illud oblinealur, baec verba, non itsiimabifur atius, adversus Palrem dtcf, nonad"
versiseo$ qni falea niortaliiim opimone dii babeittur, qnod ad Pairem attnie, per *a utiqirc vtcli sumus,
qutbus adversus Filium obnixe conlendiintis: Qtia victoria qitid calaniiiosius el penriciositis esse qneai?
' * , ,
Noiio ilbid produccnt : Semper vitem

,
interpetlandum pro nobis \ Oplime aane a<; per .

quain inysiice el beurgrte. Interpeflaiio namque nou,

, , ,
vulgi more, fd sorrat, quod est vindfciam qnaerere
-
'
(hoc eiiMii* btiniililalis quodamniodo esscl) ; sed

idem significafl , qiiod pro nobis, mcdiatioms
*
ratione , supplicare; qn^marhiroduin et Sprri. ,

ttis pro nobi*inlcicetfcre dicilur. Unm enm Dens
, . C nvus eiiam mcdialor Dci el ftominum, homoJetu*
, , Chrkttis . lijlefc<*dit eniin nuiic quoqiie, hoinit,
, , ,
pro mca saliilc ; quoniain cunt eo corpore csf, qiioif
>- assiimpsir, doricO nie, assumpix btiO)ani!atis vir ,
,
in(e, Denin ffecerit, lamelsl noo jam secuiiditm
, , ,
c:rne n cognoscatur, boc esl, sccundtnn carnaks
.

aOocliones, ac, ciira peceaiiiin, i i o s t m . Eodem

,
. modo ndvocalum qtioqne hubtmus Jeium Chrislum *,
, . " ^
non l nosira caus.i Ri-so aJ Palris pcdos advol , , vrnicin, scrviliqne motlo abjicicniem. Procul sil
, ' isia sGi vi!is aaue suspirio, Spiriluque rndigna. N i i ,
^ qu: oitiiii Pati is csi boc cxposccre, aul Filii p a i i :
* , , , ncc de Deo Itoc cogi.are piuni aique xqmtm e u .
^. - Sed cx bis, qux bumanitus perpessus csi, ad to.
ioramiam nu\ iil Veibuni el exborlaior, iuduriu
Sic i'^o advocaiionem banc inlclligendani aibilror.
Dociino loco igiiorauliam pomuii, illiuiqu^,
, xat
, , */ quod exirciiHim diom aique borain iieino C O ^ J O , . scai, ac 110 Fdius quideru ipse, sed solus O.iWr .
. ,
, A l <;HI licii poiesl, 111 Sapicuiia quidquam eoiuiu,
, (j Mini, igoorci, ille, inqiiain, ^eculoram iador,
,
, ille coiisiuiimnior aiqne iiinmilalor, illc corum %
pci
; - la sunl iinis, quiquc oa, qua' Dei sunt,
"^ ^ - ;
in !o n o v i l , ac spirilws boininis ea, quaB in ipM
zpb , s uii " ? Qtiid iMtini bac cogniiione plenius acpei ,
; fctiius ? Qui vero coiiblal, ipsum, ca qutdem, -.
, borain illaui antecedunt, ac quae vclui iu ipso liuis
4

10

Luc. , 19. * Matib. xir, 35.

Ilebr. , 25. j
5. | j
T l I l l >

n >

Psal. cxxiv, 4.
Harurh ni, 3(>.
l Reg. , ! 19.
.
| . u Mar-. , 3
I Cor. 11, 11.
4 1

n >

Kbid. Z$.

BUTRYMII

591

ZIGABENI

arttmlo sunt, rxacilssime scire, ipsam autem lio- .

raiu igtiorare? ^Enigmali quipperes hacc similis esl:
perimle videlicel acsi quis ea, quae anie murum
,
suni, cerlissime se nosse aflirmct, tmirum auiem
,
ipsam ignorare se faleatur : aul dici finem probe . " , ,
sdens, noctie principium minimc rognoseal : ubi
, , , allerius cognilio alierum nccessario sccum ducil.
;
Eccui igiiur dtibium csse poiesi, quin boram qui ,

dem, ui Deus, cogu.lam babeal, ignorei auiein ut ,

bor.o, si quis parlein aspcciabilem ab ea disjungat, ,
quae nicme sola perspici potosl ? Nam quia abso- , ,
luie lioc loco ac sine rclalioue , Filii nomen poni- .
lur, ncc adjtingilur, cujus, idrirco binc nobis ansa porrigilur ita exislimaiiui, ul igiiorauliam batic
sensti iuaxime pio inlerprelcmur, eamqtie humanilali, non divinilaii as< ribamu.
Si igilur baec ralio adversariis salisfacit,
,
bic peJem Ogemus, nec quidquani amplius a nobis Ij ,
*
inquiralur. Sin secus, banc sccundam cxpositionem , , ,
affereiNus; quod quemadinoduiu singula alia, ita
,
rerum quoque maximaruin coguitio in Geoitoris .
bonorem ad causam ipsam referenda esl. Quin ne , ' , '
exiguuin quidein inibi iiuelleclurus videtur, qui sic (56), ,
lcgeril, ut nosira nieniorise vir quidara lilleranim , ,

aiudiosue, nempe Filiuin non aliler diem illum vel . , ;

boram nosse, quam ut Pater. Quid eniin binc colli- , , ,
gilur ? Quoniam Paler cognoscil, ideo eliam Filius : , ,
faiiquam viJelicet neiuo boc cognoscere ac perci- . ,
pcre queal, prxler principeni illam naturam. Super- , .
erat jam de hoc verbo: Mandalum esi, de eo , eiiam, quod Patrie mandala servasse, ct, quae p h , , , ,
cita suiil ei, seinper fccisse dicilur ; ac insuper
, ,
di consuinmaiione et exallatione, ac deeo, quodex

bie, quae passus est, obedicnliam didicisse ecribi , ,
tur *, de sacerdolio * iiem, et oblaiione , ei ira, *
ditione , e l oratione ad euin qui a morle salvum
,
eum facere poierat; ad bac de agonia, el sangui ,
neo suilore, atque oratione , et si quid aliud ejus, .
dem est generis, pcrtraclare : nisi cuivis exploralum csset , bujusmodi noinina perpetienti buinanitaii aitribuemlaes.se, noit aulem immuiabili illi nalurac, aique omni doloreet cruciaiu sublimiori.
1

Ejmdeni de doqmate el ordinatione epitco

porum.

,
Paier quidem sine priucipio est, ci principalus
, , esse intelligitur ac dicUur ; princtpiutn, inquam, ut
( , , causa el fbns lumttiis senipiierni. Filtus auiem non r> , ) - .
est ille qiiide^n omnino sinc principo, sed tanien
, * >>.
egi rerum ouuiium pnncipium ; principiuin porro
, ctnn dico, ne lenipiis inlerjicias, nec inler geniio- ; , '
rem ci genitnm medium aliquid constiluas.nec per \
. ;,
)d, quod inter ea, qua* eamdem acterniiatem ba
bent, c l eoiijuncta aunl, male inlerponis, naluram
; \
dividas. Nam si lempits Filio esl antiquius, itlius
procul dubio prhmim Paier causa ftieril necesse esl. ,
; "
Quod si iia esl, quo landem modo lemporum fac l o r e r i l , qui sub lempnscadii? Quo ilcm modo , ' . ,
,
Dominus oinnittm , si eum lenipiis prxcesscrii,
eiqoe domineiur? Principii igiiurexpers csl Paier :
,
nec enina aliundc, nec a se ipsocsse babei. Filius
.
auteni, si quidem Patrem ut causam accipias, neT

Joan. x 18; xv, 10 ; vm, 29

lal. , 20. * Luc. xxn, 44 scq.
f

llobr. , 9 ei seqq. * Hebr. r n , i seqq.

Ilcbr. i . 2. Ilom. x, 12.

Rom. , 25.

Ga-

PANOPLIA DOGMATiCA. - 1 . X I .

(93

f9i

quaquam principio carel; priucipiuiu enim Filii Paler csl , u l causa; de lempore priucipium
ittlelleieris, principii quoquc oninig est expers. Neque enim temporum Dominus lempori subjeciva
eat.
Quod si, qiiia corpora leinpori eubjacenl,
, ,
idcirco Filium quoque lempori subesse staluas,
, ' lunc rei incorporeae corpus atuibues; ei s i , quouiam ea qua* apud nos gigtiumur, cuin anle 0011
, , ,
essent, poslea oria sunl, ideo Filium quoque neoessario ex nibilo iu reriun naluram prodiisec
,
,
contendis, comparas ea, quas comparationcm oin , \
nem respuunt, Deum ncmpe c l boniinem, corpus,
, >el id qiiod corpore vacat. Ergo el palietur, e l dis.
solvctur, alqtie inieribit, quemadniodiim el iioslra
, * ,
. Qv corpora. Tu qtiidcm idcirco Deum ila generari cenego vero ob
ses, quod corpora iia generciiiur :

, , - iil non iia gigui affirmo, qi:od ea sil corporuui

, , , , gigncndorum ralio (quorum enim natura diversa
. - esl, horutn dispar i|tioc|iic generandi inodus); nisi
* . eum in omnilus aliis quoque rebus corporeac ma , - leriae servire conlendas, boc est, ut paiialur, et iu
.
moerore verselur, ol fame ac siti laborel, ouines
denique eas affecliones, quibus, vel corporis, vel conjuiniiiu uiriusque parlis naiura stibjccia es(,
expcriatur. Ha?c eniin vero mens lua non adinillit. De Deo quippc sernio est. Ne tu i^itur gcneralioficui aliter quam ut divinam admiite.
' , , ;
Verum si gcneralus esl, inquis, quomodo gcno , \ . ralus est? flcsponde m quoque inibi, acule eiiuviote
, ; , sopbisla. Siciealusebt,quOmodo crealus esttAcpost ;
; ea ex nie sciscilare,quomodogcneraiussil? Passio
, est, inquies, cirra gcncralionem? Eslcl passiocliam,
, inquam ego, circa crealionem. (An cniiii pas ; ; sionis ralioncro babel informalio, et cura, et ejus
. ; rei, quai lota simul ac repente cogilaia est, iu par. ; *
exteiisio?)Teiupus, addes, circa gcneralioucm ?
. * lempore eiiam suul quae creamur. Locus illic?
& , Hie quoque locus. Spei fnislialio circa geiiera. , , lionemf Grealio quoquc iulerdum spem fruslrauir.
. ,
Ilaec a vobis dissercnlibus audivi; eienim qiiae
, . " mens dtdineavil, ea plmimqtie manus periiccre
, poinil. dices : verbo et volunlale omnia condi dil : Ipse entui dixii, facla sunt : ipse mandavif,
. , creala sunt \ Atqui, cum ais omnia Dei Vt-rbo
, creala fuisse, non bumanain scilicet creaiionem
* , inducis; nec enim qiilsquam noslrum . ea, qua

" iiiinl, vcrbo efficit. fflbil quippe uobis sublimius
, ac praeslaniius essel, minusqiie laboriosum, si
. - eermone solo aliquid conflcere |>ossemus. Quamob ,
- rem, cisi Dcus, ea, quae creanmr, verbo creat,

, "
buinana est e|us creandi raiio. A m
, eniin fiominein quoque sermone aliquid efficien. , lem oslende : aui milii concede Deum nun bumano
, more creare. Quod st secus cxisiimas, age, volun , .
laie civilatein describe, el eialim civilas reprav
,
sentelur. Opia tibi nasci, el proiintis nbi
; ,
puer exsislal. Yelis aliud qtiidpiam eorum, quc
,
nianibus efliciiiulur, el confcsiini voluulas in opus
prodcal. Quod si quidcm nibil boruiu voliintaiem
. ", ,
noslram sequalur, Oci vero voliintas aclio s i i ;
; , perspicuum uiique csl, alio quidctn medo bomi, ,
r

Psal. cxLvni, 5.

?5

EUTiiYiVSli Z I G A B E K I

505

ncm crearc, alio aulcm rcrum omnimn crealo- . ;- .

rnm Deum. Qu3D igimr est lixc ralio, nt cimi
\ ,
Deus aiio quam bumano more procrecl, hu , {
maiift tamen inore gignere cogatnr? Tu quideni,
, :,
cum prius non esscs, dcinde factus es, poslea
,
gignis; ae proinde, oum qui non erat, in rerum naturam producis. A u i , ul profundius aliquid dicam, foriasse ne ipse quidem ex nihilo produois; quandoquidem ct Levj, ut ille ait, adbuc ia IqmIiis palris erat, anlequam in luccm prodirct *. Nec Tero quigquam buic oratioui calttmniam eonflcl. Non enim Filium ita ex Patrc exststere dico, qua$i in Palre prius quidem fueril, poelea atileo
in cssc prodicril. Neque enlm imperfcclum prit-s, ac posiea perfeclura dico, quemadiuodum forl lei
nosiiae g^neialiojiis.
Haec sunt eorum, qui oblrectaiione et ra
himniis gaiidunl : liaic eorum, qui adversus omnia
.
quae dicunlur prompie iiisiuunt. Nos aulem non
, '
ila eontimus, non ita rcnsemus : verum lioc docc ( ,
mus, profitcmur, quod simul alque Pater inge- ),
modo crat (sempor aulcm eral, nec eniin cum
. "
aliquando non fuisse concipil mens nosira, quan , lumvis se altissime eflcral), et Filius quoque per
, * ,
gencralionem erat; ita ut Patris essentia concur , .
rat ciiiii UnigonHi gcncralione, qttiex 0 quidem
,
esl, non sutem pnsiipsum, aglsaltem sola princi .
pii cogiiaiione. Priucipitim vcro hic pro causa accipla. Identidem eniifl eadein verba repolo, ut aniini tu
bcbetudini el erassilict occurram.
Ejusdem ex oratione u de pace.
ix *
.
ftlagno tibi, atque adeo maximo bonori dncis,

qtiod lilium babeas, eoquc magis, si patris roores , ,
cfligiem ut vera imago omnibiis* exprimat, nec
, ,
8 dciur oplio, malis babere decem servorum
iiiiUia,vquam unius esse filii pater, c l in Dco C ,
majtis aliquid opinaberis, quam quod sil uniiis ge- ,
iiUor F i l i i , qui gtoriam noa adimii, sed ad- , ,
jnngit, quodque ab eo procedal Spiritus sancius?
H; "11 , <.
Nonne aiumadverlis, te, dum rerum creatarimi
* ,
principiuiii statuis, nempe Filii et Spirilus, quos
.,
creatos esse comendis, nec principium bonorare,
, , et ea qua? ex ipso exslant principio, aiDcere cou- { , ,
lumelia? Ulud quidem, quoniam rerura, q u par^, ^,
va?, ncc salis divina majestate sunl digna?, prin , ,
lipium asscris : illos vero, quoniam el pnrvos , *
gis, et non solum crealos, verui^ eiiain reriiin
, ,
omnium, q u crealae sunt, abjeclissimos ? Si ; ;
quidem et earum causa, el in lempore, tanquam
g
, , .
instrumenta arlilici ante |ps qaas ex arie fa- $v 0 , ,
viunis e s l . e u m prins non essenl, ob id exsii- D
, / , ;
i e r u n i t t i per illa crqprcl et faceret, si quid $ ^ , . ,
ellel Deus, lanqnam ad id praislandurn voluntas
^ , #, ,
cjus non essel saiis. Quidquid enim allerius
, .
crauba fil co cujus gratia , vilius et dete , ,
rhis esl. Ego vero, qui divinilaiis principium ila ,
oonsliiuo, iit sine lempore sit, nec scparari, aut
, *
terinino drcumscribi qtieat, et principium, et
,
ea qae ex ipso exsisiunl principio, pariler bono- , re prosequor. lllud, quia taliiun prineipium s i t ;
,
bxc quod iia sint, el talia, ei ex lali, nec ICIH pore, necnalura, necmajeslatedisjuncia, sed(quam .
vie boc ail admirabile) ila unum, ut disiincta sim :
, -. ,

v e X 5 V

M U b i w u , 10.

57

PANOPLIA DOGMATICA. -

. X I .

596

. , - tta dislincia, tit niium sint, nec tninue nwtno lioc

* *1: , inler se liabila simul omnia taudanda, qnam umim*
' . , \
quodque eoruin per se, si sigillaiim cogiuiione at, ,
que nninio coinprebendafittil*. Trinilae perfecta e i
, tribas conslal perfectis, ex uuitaie coinmota pro^
\
pler divitias bonilaiis : ex bhtario stipcrgredieiiu\
, *
propterea quod super materiam et formaw ex qui
bus corpora consistuni* egreditur :*x lernario defi , ;
niio pro|*er perfeciioiifeni ( nuifienis enitn larna , ;
rius binarii composiitonein priinus transcendU ),
, l nequo angusia divinUas matteai, neque in infi ,
nilum diifundalttr : id enim eesel indecorum, hoc
,
aulem coiifusum ; illud Judaeortittt oitmiao, boe
, \ Graecorum imiliiplicem deorum lurbani coniingeii.
tiom. Ad bacc non inorudite fortasap, tiec siulie, aod
, - valdc cousideraie perpendo alque pcrepkio, libi
. /ij . quidem, fti Filium geoiiem adinillas, nuUum pei , culum iuiminerc, 111 qui geueral, iu earun qtia; iu
. corpora el maieriam cadunt, affeclioncin aliquam
t.Sa , incurral, cum non sit corpus. Procu) eniin abece .
danl, cum de Deo loquimur, communcs isiae suspi
ciones, ol tiincamus ubi nullus est timor, c l quod
.
dici solet, fruslra impii shnus. Mihi vero, sl cre-u
IIHH adiiiisero, illud inslare periciilum vidco, ul diviiitiatem offendam. Neque enini Detis eat is qut
creatus est, nec Dominus, qui conservus, licel in eofutn qni creaii el servi sunt namero priutas r a l , e i bac mra re se contuiuelia afler lum demulceil. Narti qui dcbiio bonore aliquem prival, non
magis eum decoral, quodVi aliquid aliud iinparliaiur, qtiain ignominta afficit ex eo quod illi adimit,
IWrei ea res, quain auribuit, honoris speciem prajf rat. Quod sJ libi in generatiOne affecliones occnrr i m i , occurnml etiain mibi in creaiione, sine quibus nihil creaium animadvcrio, si lu rion esae gei i i i u n allirmas ex opinione cua, ei ego non esse rrcaium asserO ex veiitale. Sed jam reliquam orationU
partein accipe io, qui crealum appcllans amles eiun, qui parvus esl, aequalem dicere.
' .
Q
Ejusdem ex oratione in Pascha.
;
Haec objicis Dco? Proptorea pbtas illnm abje, , \
clioreui, quod linieo succingiliir, c l discipulorum
, ptidcs lavat , opliinamquti ad exallationcui c l glo ; " : - riam viam, buuiilitaleni, demisbiutieni esse decla , rai? quod propter animam liiiini dejeclain depriinilur, ul id quod peccalo aOliclum dcorsum len ;
, , \ ilrbat, excitct alque exiolial ? Cur non ci ainiui
eiiam crimini veriis, quod cuin publicanis c i
, \ , \
apud publicanos conaedil, ul ipse quoque iucrctur
] ; ;
aliquid ? Quidnam ? Saiulein peccalorum. Ui si quis
\ ,
, , medicum accusei, quod ad acgrolanlium morboa
, \ ;, el vuluera inspicienda sese demiuit, foclorcinque
pcrfcri, ut eos curct. A u i si quis repreliemiat
,
eiun qui bumaniute coinpiilsug in fossam desceu . ' , '
v

. . \ , & d i i , ul jumenluin prolapsuin, quemadinodun^ lex

, , , prattipii, cxciiel ac sublevet. Missus ille quideni
. , ; e>i, sed ut bomo. Duplex enim erat. Quamobrem
* , * ei esurivit, et siiivit, el moerore affeclus esl, ei
, - lacrymavii corporis lege. Quid si etiaiu ut Deus?
, .
Quid tum? Missionem ac legalionem illam bonara
, - Pairis volunlalein interprelare, cui sua itlc refcrt
, ,
accepta, eumque lciupore carenlem colit, til prbi , ,
cipiuro, ne ab ipso discrepare videalnr. Quando . ,
qutdcm et traditus dicitur, ei se ipse iradidUse
. ,
scribilur e( suscitaius alque as&uinplua a Palre, el
. , ,
se ipse suscitasse, alque in coelnm asccndisse. Illa
,
bon voluniatis eunl, baec poteeiaue. Tu auiem

59)

E U T H Y M I l ZIGADEXI

603

buroilia ct abj(la suni coimnfcinorag ; fiiibli- , ; , .1 xtro nlque praclara prselermiuis. Quod nior- , ,
tttus sU exp**ndia, quod auiem ultro morlem oppe- . , ,
i i c r i l , n< consbieras. Talia Verbum nuticeliam pa- , ; lur, duiu ab aliis u l Deus colitur aique coiifnn- ** ,
, .
ditur, ab aliis ul faro despicilur el separatur.
; . "
Utris Miagis iraecalur, aul poiius ignoscal ? lllisne,
a qtiibus male cotiirabilur, au illis, a quibus di- ; .
fecindihir ? Oporiebat eiiim ut ei illi personas nuine- ; ,
, I
io disiingtterenl, el bi eas divinilate conjuiigcrent.

Carne ipsitis oflenderis? Id Judais etiam acchlebai.
, . Nuni et Samaritanum ( ul quod sequilur laceam )
. ,
iUmii appcllas ? Tu Divinitati credi*. Qod ne
/fl, .
'aemones qaidem faciebant. dastuonibus magis
edulc, ct Judaeis magis ingrnle 1 Hi Fiiii appellationem arqualis bonoris vocem exiatiutabanl illi
tMim, a quo ejuieWantiir, Deiim aghoscobanl : ex
iis enim quae paliebantur, id-tibi persuadebani.
atitem nec aeqnalitalem suscipis, nec ilivinitatem conGteris.
Ilem adversus Arianos et Eunomianos Gregorii Nys- D " 'Apsiarvr
sir pomifieh ex oralione ad Simplichim scripia

de Fiiio.
atpl Ylov.

Dens pcr Propbciam prsccipil ne ullum dcum no , -

TIMI Dcum esse exislimemus, neque deum adore . ,
nins alieniim *. Manifeslum est anlem quod novum

dicilur id quod a sempilcrno non e s i ; ac rursus ex
.
conirario, scmpiternum dicilur quod novum non

est. Igilur qui non ex sempiterno UnigeniLum
,
Deum ex Patre esse credil, novum eum esse non
, ,
iiegal; quod enim non sempilernuuo, novum pror , ,
aus est; quodcunque auietn novum csl, Defls non
, " ,
esi, quemadmodum dicit Scriplura : Non erit in
, . t Deus nuvus* * Ergo qui dicit, quod aliquando
Filius noo crat, is negal ejus deiialem. Rursus ,
alicnum Deum vetat adorare, qui d i c i t : Niinquaiu
.
adorabis deum alieuum * : > alienus autem collala
ciiin nostro proprio Dco distinctione consideraiur. ;
. ;
Quis igiiur nosier prcprius est Deus? Palam esl
quod verus Deus. Quis itein alienus? prorsus is, .
qui a natura Dei reri aiienus est. Si igilur proprius ,
, nosler Detis, Deus verus est, si Unigenitus Deus
, , .
ex nalura veri Dei non sit, quemadmodum bsere
lici dicunt, alienus Deus est, et noster Deus non
. ,
cst. Evangelium aulem dicil quod oves atieno non
.
obedianl . Qui crealum eum esse dicit, alienum a
, ; veri Dei nalura facit. Quid igitur faciunl qui dicunt,
, ;
quod creatus sit? Adorabuninc eum, qui crealus
, ,
sit, annon?Nam si non adoranl, Judaeos sequiiDlur,
ncgnntes adorationcni C b r i s l i ; sin aulem adoranl, D , idololatrae sunl, adorant enim euiVi, qui alicnus sil
. ,
a Oeo vero. Aiqui ajque impium est vel non ad , .
orare Filium, vel adorare Dcum alienum. Oporlel

ergo veri Patris verum Filium dicere, ul adoremus
emn, et non coiidemnemur lanquam Deum alie- , ,
.
num adorantes. Adversus eos autem qui dicunt
, . *
illud ex Proverbio, Domintis creavil m e , et per

boc pulant, se aliquod Ormum aflerre argumcntum
/at ,
ad probaodum quod crealus sil omnium coudiior
ei crcaior, haec convenit dicere, quod multa pro- , ' 4

* Psal.

LXIX,

10.

Exod. xxxiv, i i .

Exod. xx, 5.

* Joan. x, 27.

Prov. vm, 22.

>1

PAKOPLIA DOGMATICA. . X I .

. , 3 pler nos faclus sit Uiiigeiiitiis Dcus. Elenim cuni

, *
Yerbum sit, cnro faclus esi, el cum Deus sit, bomo
,
factus c s l ; et cum incorporalis esscl, corpus
, , , ,
factus est; alque his ctiam amplius ei peccatmn,
, . , ,
et maledictio, et lapis, ct securis, et panis, el ovis,
et via, et oslium, et petra, et ejuemodi mttlia fa , , '
olus est, cum nalura niliil horum sil, sed proplor
' .
nos per dispensalionem el adminislrationem lalie
evascrii.
, '
, ,
, .
, c ,
, >

Qiietnadmodum igilur cum Verbtim s i l . propler

nos caro faclus esi; et Oens cnm s i l , bomo fact'is
est : iia crealor cuni sii, propicr nos creatura faclits cst, quippe cum caro rcs creata s i l . Quemadmodum igitur per propbeiam d i x i l : c Sic dicit
, c - JJ Dominus,qui formaviimecx venlre servmn stium *,
, .
ila eliam dixil illud per Salomonem : < Dominus

creavil me princtpium vtariim suarum ad opcra ' .
, , ,
Oinnis enim
crcatura servil, ulinquit Aposlolns.
, Proinde el is qui in^venlre virginis formalus esl,
,
secundum verbum propheta*, scrvus esl, Do , '
minns : boc est, is qui sccundum carncm hotno
,
est, in quo Dcus manifeslalus esl, ci is, qui illic
. " creatus est in principium viarum ejus, nou Deus
, , esi, sed homo : inquo nobis Oeus uiaiiifestalus esi,
, , ul corrupta ac Iabefaclata via salulis bumanae ile , rum renovarelur. Iiaque quoniam rcs duas de
, - Chrisio slatuiiuus el senliinus, unum quidcm divi] . num, allerum vero bumanum, in nalura quidein
, divinum, in adminisiralione ac diepensaiionc id
, quod secundum hominera esl : consequenler s*m . " , - ^ piternum deilali alteslamur, creatum vero humauas
, , , nalurae assignainus. Quemadinodmn enim secun - dum prophelain in ventre formalusesl scrvus, ila
. - eliara secundum Salomonem, per banc scrvilcm
"
creaturam in carne nianifesiaius est. Porro cum
)& . dicunt : Si erai, non est genitus; et, Si nalus esl,
, , non eral . doceanlur quod non oportcat canialis
> nativitalis proprietates accommodare diviiue na, ' (
turae. Nam corpora quidem qiiae non erant, g i , - gnuntur : Deus aulem elficit ut ea qnse non sunt
), ;, exsislant : non ipse ex eo quod non est exsisl.t.
,
Idcirco Paulus quoquo eum splendoreni glorbe
-
nominal', ut doceamur, quod sicut lumcn de Iti , ccrna et ex natura lumen edcmis esl, et una cir.n
. - ^ illa esl (simul enim atque emicuil lucerna, Itimcn
( quoque quod ab ea exsistit pariier clTulgcl), iia
bic quoque jubet Apostolus inlclligore quod et ex
' Palrc s i l Filius, et absque Filio nuiiquam sil Pater:
), ,
nam fieri non potcst, ul gloria sit absque splendoic,
^,
quemadmoduni fieri non poiesl, til absque spb'n
dore lucerna s i l . Manifestum esl aulem quod siculi
. "
splendorcm esse, testimonium cst ejus quod in
, , , ,
gloria est (si enim non sit gloria, non fuerit is qui
, ,
ab hac cdilur splendor), ila si quis dicat quod
, .
nonquam erat splendor, denionstrat quod neqiie glona essct, cum non esset splendor; fleri enim
non potesl, ut gloria s i l absque splendore. U l igilur de splendore dici uon polest : Si eral, nnn
ediius est, et, Si edilus esi, non crat; iia vanura et absurdum est liccc de Filio dicere, quippe cuni
Filius sit splendor.
1

I^a, XLIX, 5.

Prov. v n i , 22.

IJebr. i , 3.

..

EUTIIYMII ZIGABBXI

603

601

O l e r u m qui minus c l mnjus de Filio et Palrc

dicunl, discanl a Paulo ne melianlur ca quas ncmo ,

polesl meliri ; nam Aposioltis Filium dicil efii .
giem esse Palris subsfanlia?. Planiim cstigilur quod

,
quanta fueril subslanlia Palris, tanla est eliam

effigies substamiae : ficri enim non potesl, u i m.i *
nor sit efiigics quam substantia qua? pcr eam con . .
sideralur. Quineliam magnus Joannes eadem docel
,
cum dicit, In principio eral Vcrbuin, et Verbnm
, .
erat apud Deum *. Ex co namque quod dixii,
, , ,
quod in principio crat, <l non posl principium,
.
ostendit quod nunquam absquc Veibo principium
,
erat. Ex eo vcro quod osiendil, quod Verbum
,
eiiam erat apud Deum, significavit quod hibil desil
Filio in comparaiione Palris; cum lolu itamque .
,
Deo totum sinml consideraiur Verbum. Nam si
,
quid Vcrbo deesset in sua magniludine, ut non
toju .
possel apud totum esse Deum, prorsus neccssc

csset u l cxislimaremus absque Verbo esse eam
.
Dei partem, qua Verbo supcrior ac major esset.

Atqui ctim tola D i majestate Verbi majestas simul
. *
consideralur. Ergo in divinis doctriuis locum nou
, babel, ul \ e l majus vel minus esse dicamus. Nain
6
qui dicunt quod genitum non genilo natura dissi.
niile sit, el siinililudine et exemplo Abelis et.Adami
6
discani haud stultc jitdicarc. Etenim Adam quoquc
. *
sccimdum naturalem hominum naiivilatcm non gc~

nitus fiiii : Abel vero ex Adamo genilus est. Sed
nibil prohibnil Adamum esse bomincm, quod gcni- c 6
, ,
tus non e r a i ; ncqne naliviias Ahelem aliud ac di , .
versumquiddam ab humnna reddidil natura, std
lam bic qnam ille homo fuit, elsi hic quidem ualus
crat, i.le vero absque nativitale exstiierat.
1

Igitur in divinis quoqucdogmatibus nullamnatu*

rai (lifferentianiefficitgenilum vel non geniium esse,
sed quemadmodum in Adamo el Abele una bumanilas, sive natura huinana, eodom modo in Patre
qnoque ac Filio deitas, seu divina natura una est.
Ejusdem oralione de Filii et Spiriius

divinitale.

"

,
, \
.
1

.
Eunomii discipnli, Filius, inquiunt, alfqnando
,
noa crat. Si Filitis non eral, oe Paier quidem om- . , .
nino. Si splendor non erat, nc spleudens quidern. , .
Si figura non erat, ne subsianlia quidem. Sipolen- , .
tia non erat, si sapietiiia non erat, sinequibus non
, ,
esl Deus, ne Deus quidem erat. Neque enhn cogi- D , .
lare pnssumus gloriain sine splendore, aul subslan- , ,
liam sine figura, aut siue sapienlia sapicntcm,
, ,
aui sine polentia polenlem, aul denique sine (ilio ,
patrem. Ex bis igitur, qtise dicia sunt, demonslra- . "
turo est, eum qui Filiuin lollit, et Patrem tollere. , ,
Ubi autem Filius non colitcir, ncc Pater esse cre- .
dilur, tota Divinilas auferiur. Porro Divinilaiem
.
aufcrre nullius esl, nisi Epicurei. Palel ergo isiius *opioionis auciores esse Epicureos.

Ex eadem oratione.
.
ScnieiKias quasdam abscinduni e Scriptura, qtng

jmpcriiioribiis objicianl. Dicunt etiim, ipsum Do , 1

Hom. x i 54.
t

* Joan. i , i .

PANOPLIA DOGMATICA. -

. X f .

603

| , . roiimm sc niissum esse confilcri. Tu ergo illum a

, , ,
Patre missum nosli, el enni a quo missus est, s i ' , ]. *0
inul csse curn illo non accepisti ? Qui misit me in, , ' .
qnil, mecum est\ Ex qnibus verbis poteras intel , ,
ligere tllum iia mitti, ul non disjungalur. Mitlilur
. , eniin pro sua in bomines benevoleniia. Non sepa .
ratur, quia tiaiura secari nonpoicst.

.
Ex eadem oratione.

Aiant nirsus, Filium se Pairi rainorein confiieri.
^
Pater en\m inquil, major me esl \ Alqui idcm ipse
, , .
iilud ciiam dixil : Ego in Patre, el Pater in
. c*i*. Si major esl Filio P a l c r , quomodo quod
,
innjusest, a minore capitur? Si minor Filius Palre,
; ^ ,
qunmodo ab eo qnod minus est majus implotur?
; "
M;ijorenim in minore nimis anguste concluditnr.
, ^ Jtfinor auiem majorem ut compleat non assequilur,

Utnecesse sit deflcere Filium in Palre, et Paircm
. " in Filio redtindare, atque iia ex ecntentia istorum
, ,
mentiri, q u i , Ego, inqtiii, tn Patre, el Paler in me
' , e$t, cum deberei ( si miiior est), Ego in parie Pa, , ,
trie, ei pars Palris in me est. Sin lotus Paier in
, .
toio Filio est, et toius Filius iu toto Paire, ubiuam
,
c&i quod redundal? ubinam id qirod dcftcit? Ve ^, , ;
rum quid iwullis opus esl, ciiui uno verbo possu , - mus onines ipsorum nugas confutare : Qui cum
, *
in forma Dei essef, non rapinam arbitralu e$l esse
$
it aqualem Ueo ? Dic mibi. Tu sequalem audis,
; , , ei cogiias inaequalem ? inanem doclrinam, qiiae
;
quod anquale est, inaequale inlcrpreiatur ! Dixii igi , Q lur : Qui misil me major me *1 Considerenius
.
rujus &il hsec oralio ei quomedo misstts s i i , in
formanc Dei mauens, an servi formain acctpiens;
, \ ,
, in pleniiudine diviikiiatie, an in servi forma semet, ; ipsum exinanicns? Divina profeeto virlus el nalura, q\iae ubique eel, qu% per oiiinia comoteat,
, , ,
qux complcctiiur onmia, merilo miili non dicc*
, ,
rcmr. Nibil enim ipsa vacuum esi, ui si mitlatvr,

alicutn esse possit, ubi antea non fuerit. Nam v i
-.. ,
s"a woderatriee conservatricequa cuneta compre , ,
bcnden^, n#n babet quo lanquamtn vacuum trans ,
accndat, sed implel omnia. Quare Filii ex aenlcnlia
,
Palris ad inibecilJilalcni IoQrmiiaiemqne noslram
- .
deec^nsiia atqee profectk) niisaio dtcilor. Trans ,
iius enioi ab imoioriali nalura ad BDoriatem bano
,
. ' D \iiam Domini motitiu in leco, sed exccis d i vinilalis ad carnein abjeclam atque humikm susci .
, plendam aceessum indical. Descendit igilur non
\erbitin nudum apparens, sed caro faclum. Ila
5. - que liuroaniiails babiia ralione majorem eum qui
non cernimr, illo qui conspkidir, esse confi^tur.
:, . "
cttin ad dWinitaiena cognoecendam ne ducii, ca
,
* majoris ei minorie cessal comparalio. Et pro bis
uuiias prjedicalur: Ego eim, inqwl, PaUr unum
,
tUinus *.

,
, .
t

h*n vni, 20.

Jo;*n. xiv,

ilid. i i .

Pbilip. n G.
t

Joan. ,'.

EUTHYMII

(07

ZIGABENl

Ittm contra Arianos. Magni Joannli Chry*o$tomi *

ex interpretatione illorum verborum,
Faciamut

hominem*.
.

llic ei Arii opinionem approbantibus lethale yjolHU8 infligit. Non eitim imperaulis more dixit: F a cito, lanquam minorem, aul essenlia inferiorem
alloquereiur, sed pareni honoris gradum ostendent : Faciamus, inquii. E l quae deinceps sequunlur uiagnam nobis esseniiae declaraiil sinitliludiiiein.

. ;
,
, , .
\
.

Ejusrlem ex hterpretatione illorum verborum : c El

a$$ump$it Deu$ hominem, quem formaveral * .1

,
' .

1n ipso elathn principio duo posuil. Neque enim

dixii : Dominus, ei lacuil, sed adjccil : Detts, duobus bisce vcrbis : Dominus Deus recondiium ei
arcanuin quiddatn nos docens, ul scire possimus,
sive Domiiiuiii, sive L)eum audiverimus, inter haec
iluo uomina nilril inierisse. Ne igilur audiens
Paulutn ila dicenlem : Unus * Paler, ex quo
omuia, et unus Dominus Je$us Chmlu* per quem
omnia * , puies 111 bis vocibus discrimen aliquod, et uoa quideiu majus, allera minus indicari. Idcirco
ulraque prouiiscue el communitcr utitur Scriptura, ne liceal bominibus pugnacibus rectain doclrinatii contentionibus suis perverlere et contiirbare.

.
, > ,
, >
, ,
, ^, . ", * , ;
, ,
, ,
, \ :
, .
,

.

Ejnsdem interpreta in illa verba : <In pnncipio eral Verbum*.

' c
.
, , , , Illud : In prineipio erat Verbum, non siguificai,
inqtiiunt, seierniiateiii : idem eniin de Cttio ei ter- C . \
ra dicium esl. itieigDem iinpudeniiaiti, ei ma- . "Q
! ,
gnara teoieritaleni I Ego libi de Deo loquor, et lu
iiiihi lerram et homine* e lerra conflaios in me- , \
dium aflere? Ergo quontam bomines flbi Dei d i - ;
cuntiir et dii : Ego enim, inquil, dixi, Dii estis, ei , ; , , , ,
/f/ti ExceUi omnet \ Unigeuili divinitalem in du- ,
'
,

biuro vocabfc, eumque uihil ampJius babere, quam
,
le, dices? Minime vero, inquis. Aiqui sie agis, l i - ; , .
cel vcrbis baud iia loquaris. Gum enim ipsum na- , . .
lura Filiuin neges, quid aliud moliris, nisi ut F i -
liumetseper graliam probes? Sed testimoitia, ' ;
quasnb isiia afferunlur, considercmus. In prin- , . , *,
eipio, inquil, fecil Deut cxlum tcrram. Terra
.
MuUmerat invisibilU el incomposita . E i . Fuit
.
' Hr Ramalhaimsobim . Hiec isti pulam admo- ^ . , duni firma et valida argumenla, ei sunl illa sane . , '
firma et valida ad docirinaut nostraai con.pro- '
baudam. Nain ad confinuandain deleslabdom ipso, .
ruui opinioneui nibil poiesl inOrmius cogitari. Dic
^, , ;
enim, obsecro, quid coiumune babei illud, Fecil, ; cum hoc : Erat? Quid rursum Deus cum bomine? ;, ,
cur commiscee ea qtiae misceri nequeunt ? cur ea ;
quae tuot divisa confundis, et ea quae supeiiora , , . "
sonl, iuferiora conslitnis? Hic cnim non soluin i l oV ,
lud : Erat, indical aeternitatera, sed eliam illud :
, ,
Verbum eral; et illud: in principio erat. Quemad ,
modum enim illud : Qui eil, cum de bomine dici ,
Joau. , 1. Psal. L X X X I , 6. Gcn. , 1,3.
Cen. 1, 6 Gen. 11, 15.
I C o r . v m , 6
I U g . 1, i .
r

603

PANOPLIA DOGMATICA. -

. X I .

610

, mr, iuslatis dunlaxat lcmpus stgtiidrat. nim aulcm

, .
de bto ftternitalem deciarat, sic el illud, Erat, si
ad nataram nostrara referalur, lempos praeleritum idque lerininaium ostendit, sin referatur ad Deum,
aelernitalcm.

.
Exeodem loco.
, , '
Na>, ait, sed Petrusdixit hoc plane etpalam. Ubi
^ . , ; " ; - eiquando? Cum Judaeos alloquens : Dominum i p ,
tum, inquil, et Chrhlum Deus fecil Cur noo et
. \ , id, qtiod ordine slatim sequiiur addidisti, nempc,
;
,
Hunc Jestim quem vos crucifixistis * ? An ignoras
, ea quac dicia sunt pariim ad iinmorialcm na ; , ttiram, partim ad curandac salutis humans consi , \ - lium pertinere? Quae si secns habcnl, et tu simpli . , . ciler omnia refers ad dlvinilalem, Deum eliam pati
/ g vis; sin pali illum negas, ne factum quidem esse
^,
concedis. Si enim ex divina illa natura, qnae vcr , /
bis explicari non poiest, sarigim fluxisset, et ipsa
pro carne clavis in cruce dilaniala et conscissa
.
* , essel, argumeiilum toum hoc loco probabile \idoreior. Quod si haec lam exsecranda ne diabolns
, ,
' ; quidem ipse diceret, cur istam lu nulla venia
gnam flngis ignorantiam, quam ne daemones qui , *
dem ipsi prac se ferrenl? Quanquain verba illa :
. , Dotninus el Chmtus, non esseuliae sunt, sed digni. \ ;
taiis. Domimis enim polcsiatem, Cbrislus unciio ' ,
nem signiflcat. Quid igilur dicea de Fibo Dei ? Si
. ,
, , enitn, qnemadmodum vos sentilis, creaius esset,
boc non baberel locum. eniin cum prius fa . ,
ctus, elegit luuc l)eus. Nec adventilium ille,
, * ,
.
, , - C sed per naturam et essenliam babet imperiuiit.
Inlerrogalus enim , an
esset
rex,
.
Ego, inquit, ad hoc natus tum *. Pelrns aulem de
. ; '; ' , * illo lanquam electo e( coopiato verba faciu Toia
enini illius oratio ad explicandum divinum salulis

humanae consilium perlinet. Jam quid miraris Pe,

,

trum ita loqui, cum Patilus alloquens Aibe , ,
uienses cum bomiuem solutn appellel: In viro,
* , .
. ', , iiiquieus, quem %laluerat (idem omnibus prabens,
cum Ulum moriuis suscilaril \ Nibil aulem dc
, , \
fonna Dei loquiiur, ucc cuui ipsi sequalem, nec
. \ , '
TTJ , . gloriae spleudorcin ipsum csse dicil, ac nierito id
, quidein facil. Ncque euim letupus ejusmodi verbu
posiulabal. cum salis tunc cssei P.tiilo, si illis pei ,
^ suasissct, eum ct bominem esse, et surrexisse. Sic
.
egii el ipse Cbrislus, a quo Paulus edoclus ita reni
gerit. Neque cnim siaiim diviniiaiem suatn nobis
. \
paiefecit; eed primo quidem pulabatur esse pro phela,et Cbristussimpliciler bomo; deinde ex fadis
. \
, \ ei verbis apparuil id quod eral. Idcirco ei Pelms
, principio hac ratione ulilur. Haiic enim primam ad
Judseos conciouem babuil. E l quia nihil de divinl/ . \
laie perspicuum discere polerant, ob id in eo com ,
. nioralur, ui divinum buiuani generis servandi consiliwm cxplicel, quo sibi ad rcliqua docenda adi(uin
,
palef.iciai. Ac si quis totam concionem ipsam a

principio pcilegai, rcperiel id quod dicimus eese
. ,
clarissiraum. Nam ei ipse virum eum vocat, el in

,
ejusmorlc, elresurrectionc,et humanourtuf.xplteau ,
1

A c i . n, 56.

ibid.

Joau. xxm, 37.

A c l . xvn, 51.

Ml

EUTllYMII

ZIGABENI

612

lisimworalur. Et Paulua cum dicerei eum factumei \ , \ seitiiue David secundum carnem \ uibil aliud nos do. *
cuil, nisi verbum illud, Fecit, ad buioaiiilalein ejus
,
esse referendiim. Quod nos item confitemur. Sed , .
lilius loniirui de nalura illius qua? verbis explieari non poiest, qtiaque est ante sarcuto, imnc loquhur.
Quaniobroin verbum illud : Fecit, emiuens, dixit : Erm.
Ex eodem libro.
*
Audivi : In principio erat Verbum. Quid inlelligis
" .
cx boc principio ? Nonne id plaiie, nempc ip.su m ; " ,
esse anle res quae mente soluin coinprebenduulur,
, ;
el ame saecula ? Quod si aliquie d i c a l : Quomodo ,
poiast, si Filitig est, non esse junior Paire ? quod ;
cnitn ex aliquo esi, id illo, ex quo eai, nocessario
* ,
posierius esse diciimis : bacc suni homimini argu- ,
iiieula rcbus bumams conv^ujenlin. qut boc qwae- ,
i U , alia wagia etiainabsurda quaerei. Itaquenos ne
. \

. , . ^ . . . " ....
\ '
1....

audisie quidcm batcoportebat. De Deo enim minc 110

,

bis esl serino, non de hominum nalura, quac islius-
inodi argumenlorum ordini el necessitati obnoxia
. *
est. Yerum ul iiilinnioribus satisQat, ad h&c ilem

respondebimua. Dic i n i b i : Splendor solis ex ipsaue
. ,
solisnalura, an aliunde manai? Necesse prursus et,

ntsi plane sensibns ciiam cares, u l cum ex solis ;
nalura manare fatearis. AUamen cum ex solis na , . *
tura splendor proveniat, 11011 dicemus ilkiin ualura
,
solis esse posleriorem. Nuiiqnain enim sine splen- ,
dore sol exsiitissei. Quod si in corporibu* islis qnae
.
sensibu* percipimus el inluemur, aliquid ex aliquo
sic csse constal, u l eo, ex quo esi, posterius ttou
, ,
sit, non credis in ipsa nalura, quae nec ccrni potesi
* , ;,
nec enarrari, idem esse, ea quidem raliouc, qua> lali C
naturae convenul? Hac cnim de causa el Paulus
;
eura spleudorem appellavif, ui tlluui et ex Paire el ^,
simul cum Paire aclernum demonsVrarel. Quid? noii
, . , ,
saevula per ipsum facia sunt bmnia, et oimie spa- I ' ,
liiim ? Necesse esl le, nis4 dcftipis, id confllcri. Nibil ; *
igilur inedium inler Filium et Paireiu. Quod si nibil
. *
inter eos mediuin intercedit, Filius non est po&te , , .
rior, sed seiernus cum Patre. A l illa verba, anie et
, , .
pott, temporum dtffereiuias indicanl, ei siue sie
cido c l lemporc 11 u!la sunt. Temporibus aulem ct .
saeculis superior esl Deus. Jam si Filii principium ais .
Vniiiino comprcbensum esse, vide ne eadein raliouc ,
el argumeaio cogaris ei Patrem sub prinoipio an.,
liquiorc quidem, sed principio lamen consiimere. , , .
Dic enim mibi, uonne lertniiium qucmdam ei prin- ,
cipium ila prscponis Filio, ut ab eo sursuiu pio- , '
grediaris ad Pairent ? Sic apparel. Dic igilur el illud
; . ,
niibi, quaulo spaiio Paler aniecedat. Nam sive
; " ,
parvum feivc maguum protuleris intcrvallum, sub
,
princpio Patrem collocabis. Perspicmim cnira cst
. , ,
tc spaliuin in mcdro inlerjeclum, seu magnnni seu
, . ,
parvum sir, dimeliri. Quod ficri nequij, nisi cx
. " utraque parie principium abquod si(. QiiaiDobreiu
,
ct*Pa(ri quaulum m le esl, principiuui deJisti.
' .
U l jam per TOS ne Pater quulem sne principiu sit.
Ex eodem libro.

.
Libetiler ab istis qui conlradicunt el illud audircra
; * ;
\ R o i u . 1, 3.
.
0

PANOPLIA DOGMATICA. -

. .

614

" , quid s i l i vclinl ca oplietnc vci! a : Ante mt non

, "

,
/ ttlius Deiii, nec post me *. Num esseiiiiam ue ;
gab-lis Unigeniii ? Necesse enim est u l tel lioc
; "
nndeati*, v d unam snscrpiaiis in personis propriis
,
Pairis ci frilii diviniialem. Qno anteui pacto verum
\ . )
i l l m l : Omnia per ipittm fncla snnl ? Nam si illo
* , ;
saecuhtm esl antiquius, quotnodo qnod aute ipsnm
, * cs(, per etim fteri potuit ? Videte ad quaniatu au ;
daciam scmel a verrlntis ratione dectinantes perve, ,
nerttil. Cur eiriin evangrlista non dixil, eum cuni
; ,
antea non essei, fuisse factum? id quod de oiuni , -\ bus pronunfiat Paulus: Vocans, inqiiiens, ea quasnon
*0
suiit, tanquam $ini* 1 sed quod buie conlrarium e s i :
/ , \\\
, ;
/fi printfipio, inqitil, erat? Quia res iia posccbai.
, \ . - ^ Deus enim nec fil, nec babel quidquam aiuiquiu*.
, -. Sed ha?c Gra?corum sunt verba. Dic igiiur el iilttd
niibi : Nonnc procreator rebus proerealis sic an . ,
leceltil, ul cum illis neqiieal comparari? Ubinan
; "
igilur erit baec excellentia, si quod ex nibilo facluui
,
e a . ci dicatur simile? Si Filius esi ftiernus cum
; \,
Palre, quomodo infinitam esse dices vilam illiua ?
;
Si enim a parte stiperiori principium babet, licel
, ,
. "
non babeal finem, non esl infmiius. Iufiniluni enira
,
ulrinquo tcrmino carcal, necessc csl. Quod quidem
, \
Pauluts dcclaravit, ciim dicercl: Neque initiumdie. " , :
rum neque vilcefinemliabem \ Sic eitim infinilum,
. , quod ci principii et finis expers esset osiendit, cum
. , ;
ueiilra ex parle lermino concludalur, quoiiiam ex
cfoai, , \ altera iine, ex aliera principio carcai. Jain cum vita
, , , C sil, quomodo fbil unquam cuin nou cssel ? Viiam
%

. , ,
;
, ,
; ,
. ,
'
, ;
, . \
. \ .
., , ', ,
.
' , , , .
;
^
\
, ) .
.
"
, .
\ '
,
. " \
.
"
, \
,
1

Isa. L I U , 10.
Joan.
bpp. ,. . , 7.

3.

Hom. iv, 17.

enim ei semper esse, cl priucipio ac iine careie

omnes coniitebuiilur. Qut enim esset aliorum vita,
si ipsa aiiquando uon essciT Cnr igiiur, inqiiis, principiuui siatuil evangclista : In principio erat, dicens ?
Tu voccin illain : In'prmcipio, considens, nec atlendis quid fcequaiur. Inptincipio cuim, inquil, erat
Verbum. Quid? cum de Paire Propbeta d i c i i :
t(Ecuto usque in swculum tu es *, num lerminos Uli
siaiueus iia loquitur? Alinimc vero, sed a?iernuin
gignificai. Sic ciiam boc loco cogila. Nullos cnim
fines prxscribens ita locuius est. Noquc enira d i x i t :
Habcbai principimn, sed : In principio erat, dncens le illuc, sine prinoipio Filium cogues. Sd
ccce, inquis, cum Palrcm dicil Deum, ailicnluni
ad.lit, qu(*m de Filio loqucns pra'tcfiiiillil. ftnid ?
ctim Aposlolus dicit, magni Dei et Servatoris notiri
Jesu Christi ; et rursinn : Qui ett omnibus Deut,
nonne ariicultun adjnngit de Filio loquens ? Contra de Patre vcrba facicns illum omillit, ut cum
ad Pbilippcnses scribit ad huuc niodiim : Qui cum in
forma Dei et*ei, non rapinam arbilratus est esu %t
ccqualem Deo . E l ad Romanos: Cralia tobis, inquil,
ei pax Deo Patre nostro, Domino / Chriiio .
Quanquain et supervacaneum erat, bic articulum
apponere cum anlea semper adjunctus ail verbo.
Qtieinadinodum enim cum de Paire loquene dicil,
Spiriiui < \$, quamvis ad illam vocem, Spiri-

* nebr.

VJI,

3.

' Psa!.

LXXXIX,

2.

Tit. , I I .

Pbi*

6.5

Z I G A B E N I

tui non addat arliculum, Deum tamen non ne-

gaiuus corporis expcriem cg>c, sic eiiam bic, l i cel Filio non adbibeaiur' arliculue, non proplerea
Filiua osiendilur Deus. Cum enim dical Dcum,
et Deum, inter hanc divinilatem nihil medhun nobis
ease siguificai. Quin etfam cum antea dixiasel: Et
Deus erat Verbum, ne quis divinitalem Filii minorcm exisiimaret, stalim verae divinilaiis indicium ac
tioiaui efferi eiiam aeterniialem :Boc enim, inquil,
erat in principio apud Deum, et procreatorem indicai csse, Omnia peripsum, inquiens, facta sunt, et
sine ipso faclum esl ne uttum quiuem, quod facium est. Quam quidem diviniuiis el estenliae s u
nolam et Patcr pcr prophetas ubique adbibei. E l boc
denioiistratioiiis genere semper uluuiur propbeUe
DOII simpliciter, sed simulacrorum gloriam impugnantes: Dii cnim, inquit, qui cotlum ei terram non
fecerunt perdanturK Et rursum, Ego, inquit, manu
mea calum extendiEl
boc divinilatis indicio passi( ulilur. A l evangelisia ne bisqutdeiii verbis conleniu*, Vilam praeicrea, et Lucem ipsum appellav i i . Quaiuobrem t i aemper cuin Palre e r a l ; si
onuiia ipse fabricatus e s l ; si omnia procrea?il, el
oiAnia fovei, id enira J>er .verbtim illud, tiiam,
siiiiiificatur : si omnia illusiral, quisadeo etultm esl,
ut dicai evatigelitlam bis vtrbis voluisse niinorein
Filii diviniiaietn osiendere, quibus maiima poesl
qitalius el similitodo demoiistrari ? Ne confundauuis res procreaias cum ipsarum procrealore, alioquiu illud ilem in nos usurpabilur : Et
crcaturam magis quam Creaiorem '.

fl6

* ,
, ; .
, ^
, .
, ,
,
, . , , h

,
, , "/ ,
, . "

. \
, ,
* , ,
,
. ,

.

.
,
.
, ,
, ,
, * ,
,
:
; .
1

coltmuni Q ,

.

Ejutdem in illa verba ; Omnia ipsum facia

sunt.
. >
Si praepositionein illatn, per, imminulionis no ,
lam exislimas, audi Paulum dicenlem : Tu, Do- ' . ,
, in principio lerram fundasti, et opera ma ,
nuum luarum snnt coeli *. Quod igitur de Palie ut * ,
procreaiore dictum est, id de Filio dicil item ut . , ,
, ' .
procreaiore, autcm cuipiam siibminigirante.
, 5 Porro dicium est liic ilhid, ipsum, nulla alia
de causa uisi ul ne Filium uuigeiiilum essc su.spi- , ' .
,
ccris. Nam quod Filius bit iiiTerior Pairc,
,
quanium pertinet ad nmndi procreaiionem, audi
" , (ipeiini dicentcin: Quemadmodum tuscital
morluos et vivificat, iic e/ Filius quo$ vult riti/f- ^ , .
'
cat . Si igitur de Filio ei iu Veteri TeMamenio
dicturn pulas : Tuin principio, Domine, terram fun- / , , ,
'.
dasli', pcrspicua est ipsiue dignitas procreaiionis. Quod s\ de Pairc vis bac Proplielam diiissc,
,
cum ea Paulus Filio iribual, idein confiviiur. Ne-
queenim illa Filio congruere Paulus eiaiuissci, , .
nisi communcm illiuft diguilatis boiiorem existimas- .
set. Sunuua3 enim iuiseci audacia? quod naiura? ^ , .
illi, cui niliil compaiari poiesi, conveuil, id naiu-
iiiferluri deieriorique iribuere. Yerum infcrior
, non est Filius, neque delerior Patre. Iiaque
*. ' ,
baec solum Paulus ausus esl diccrc, sed alia bis
.

Jerem.x, 11. Msa. XLIV, 24.

> Rom. , 25.

* Psal. c i , 26 ; Hcbr. i , 10. Joan. v, 21. . c, 26.

617

PANOPLIA DCGMATiCA. -

. X I .

618

0 ; , ln*Hia. Nam illud : quo, quod lu soli Patri lan. , , ; quam dignhaiena atquo bxreditalero quamdani
\ , \ , ascribis ipee de Frlio etiain d i c i l : Ex quo, in quiens, totum corput per conjunclionei s*b~
boc

, mininrotum creseii in augrmnium %Neque
11 saiis eet* sed alia quoi|ne ratione obsiruh ora

. \ , - veslra, cum ilbid : Per quern, quod tu diminuiionem sigoiiicare dicis, Iribuit ctintu Pairi : Fidtlit,
.
* inquiens, $, quem vocati estis in iocleialem
, , - Filii e/iu . E l rursum : volunlatem /* .
alibi : Quonxnm ex ipso, per iptum, in ipsum
omnia . Ac nonFilio solam ascribitur ifluJ, Exquo,
* " ,
, . sed eiiaro Spiritui. Siquldem angelus ad Josepb :
, - Ne tbncas, inquit, accipere Mariam eonjugem tuam,
. * quod enhn in ip$a conceplum est, ex Spiritu tanclo
, ^ett .
Quemadraodom igiiur illud : In quo, cum
. Spirttus sit, iion altenam putal Propheta, ut tribtii ; , - tor Deo, ei propterea dicit: In Deo facxemnt H r , tuleik . E l Paului oplam : Si quo modo, inquit,
. jam aliquando protpemm ittr kabeam in votuntale

- *d vo$ . de Cbrtsto item toquens
. eodem utHar verbo, In ChrUlo, inquieas, Je$u.
Denique hac verba aape atque adeo assidoe ab
,
. , - una in aliam personam translata comperies. Quod
quidem non fleret, nisi in oranibus una atque ea
. , dem easet natura atqae esseniia.
.
4

, '
,

Ejuuiem inltrprclaiione illuu senumiv: Qui eti

in sinu Pairii*.

augeliau 4 sino nenlkMMm Mi$ m boc tioo

'
Terbo nobia oelcndai, Diagaaia etaeoiue cognHio nem esse, et propinquilatem* tinileinqaeesse cogui , - tionem et acqualem poieaiaiem. EUID eaim sS aite , '' rhia esaet eaftenlua, aoo tenerat ia sinu Paier. Ac
, ne ipae quidera, ai eeaet eerfus. ei unut e nuillit,
. auderet in Domioi iinu vertari. Hoc %a*m
, ^ germaoi solius Filii proprium eat, qui magoa
, flducia in Patrem uiitur eoque nulla ro miuor cst.
Via el aeterniutem ejus intelligere? Audi quid Uo. ; "
. - ses de Paire dicai. Quarens enhn ai a Judatta
iDterrogareiur, ecquod easet oomen ipsius, quitnam
, , - essei ille qui ae mieieaei qaid illit esaet reapondendum, audivii illud : Dmlo, Qui en, umit m* *.
.
, , jyQui e$i a u i e aibil aliud gigniaeai, niai qoi aem6> , . , per efl, qi sine priucipio eal, qui ?er ei praprie
, . esl. Idean auiein et verbis illis significatur: In prm 0 , cipio . Eodein verbo ei bic ioaunts ulilvr : Qni
, inquiens, tit *in* Patris, u i sine prineipio el ab
oiuni ternitaie detnonatret esae. Ac ne tx nomi . "
uis siiuilUudwo, aliquem ex iis qai graiia fllfi sunt
,
inielligeree, priiuum adjaniit ariiculimi, i eum a
,
flliis per graliain adopuiis tepararel. Deiade, nt
. , *
forie id libi deorsuoi inluenii noa estet atla, io , ,
.
, men adbuc magia proprium addidii, boc est, Unigenitus. Qnod si poal boc oeulos adbuc bumi defixos
, ,
9

10.

Coloss. M, 49. * I Cor. i , 9.

Galat. , 4
* Joan. i , 18. * Exod. m , U .
PATROL. GR.

C X X X .

Roin. xi, 36.

* Maiib. !, 20.

P$a1. LIX,14. R o m . i
20

fi9
EUTHYMII Z i G A B E M
Uabc* : * grarabor, ioquit, altquod eiiam Yerbui* . i ictiv iup\ , ,
hoiuiiuhu* coagruea usurpare, qpainvit de
^ .
Deo. Auaroen, quid bufltita abjectaieqQ* cogUts,
iu siiiu Untam dieam.
/J*m tn Arianos, $ancti Cyrilli Afexandrhii. Ex 'Apeiaribr
ccmmeaUriiujku inlotnm* Eiangelium.
KvpiXXov (
*{
.
Quid ad b c dicilis, qui novum nobis ac re ,
cenlem inducitis Filiuni, tit ae omnuoo quidein jam ,
amplius credatur Deus? c Non enjm e r i l i u leDeus ; > ,
recens, ait Scriptura.
Quomodo aulem uon .
;
erit recens, si novissimis nalus est temporibus?
* c
Quomodo vero non menlilus sit ad Judaeos diceas:
c Ajuen dico vobis, aaiequam Abraham flerei, f , ,
* ,
$um * ? Norobaem enim fugil raullis posi beaimn
"
Abrabam ssecutis Chrisuiei ex aaucta Virgina ge .
QUUOL Quomodo denique Ulu4, ln principio e r a t ,
manebit iocoluroe, et recte quadrabit, si in fine , c , ,

sasculortun naius est Ui}igei#ilu>? Vide e a i n vel ex
iia qu& sequuniur, q u a i ^ sit abaurditatia aelernam " ,
Filii exftiateiiuam muUlare, et itovigsiau* t^napo- atoiov ,
ribqs ipsum naluin suspicari. lUud vere svbtiliiis .
ruxeus expUcandum tyobts v^enU quod di*U bealvs , *
evangeli&ta :
tjr .
In priucipia erat Vetbum*
,
Principio nihil *st anUquiua* sv priacipii dfeJUi .
tionem in se retineat. Principium enim principii
,
iiutquam fuerit: aut ai quiddam aliud ame ipsum
,
inteiltgatur orialanre, vere prmcipitrao esse de sinet. Alioqui, ei fleri poteti ul aliquid anie illud
, *
quod vare. prtacipium eet xsfctat, tn LnfinUuni
, notira de tlk> a b k i m e a l oratto, alio prius aemper
,
exorieftte, et poat se rejlaiente
illud quod q u r e * ^ .
twr. kaqtte prinoipium qukfom principH non eril,
,
t i vere ei exade raiioeiiMtri vetoiiras, sed in m. , "
AuHun ei iftcomprehene&tte procedei Sd qnod de
.
ipte dioalur. Cumque One arcat illa retro acta
,
perpetuo eonver&io, et aceeula percnrrat, nen exai ,
aure in Umpoie FiKus, sed ab aelerno poiras esee
,
cum Patre coroperietnr. Erat entm in principio.
. * .
4j*od si erai io prineipto, q u * mens, amabo, po* . , ,
l e r i l v H n ittiqe w b i , , Ifansvoiare? Quando
;
deni^iie iMnd erai, Telut hi ftfie comistet, cum
, dubxovws
preeeqneatei cogiutionem semper ameeedat,
|) , /
MeMtemqve prttourrat? Qiram ob rem ationitvs
; c
propheta Isaiae ioquU : < GeneraUoneni ejtis qnie
'' ^
anafrabitTQoia tyUiir a ierra v i i a ejua . > Toft; ; .
litur BHD profeoio a terra g M e r t l i o H i s uirigeiiili

ratie, boe tst, e n i a m mertaikii nieniiii exce*
, ' ,
dii, omjfteinqtttt ratienen snperai, adeo u i enarrari
,
oequeat Quod ai mentftm tt mwnem nostram
, *
exjcedit, qu*mo<to oreatua erti, euit> et tempere tt
?, ,
ratioaa circumacriliere res creatag ingenii nostti
,
vires aoa xccdal?
;
4 *
A/ia obtervalio, iu t//d c /it prtMipio
.
'
PriDcipium utique illud quod in (empore iiUel

Psal,

LXXX,

10.

" Joan. , 58.

Isa.

LIII,

8.

PANOPLIA DOGMATICA. -

631

012

. X I .

. igilur imUaiewis capere ltoot tte Unigenilo. Nam

ci*u th aote omne lemptie e l eoali* pnorem
, ,
exsisteniiai habeat, ae pneteroa ilaem aHiifgare
itaiur dhrina neeciat (odem ewim modo Se sern ( ,
pot habefcH, jif*ta iN*d Pealmiat*: Tn aulem
, !,
idem ipae ee, et anw tui iton deftcteirt
>), <fno )
I I M a pmncipio tempore el qaaiHttale eXI nito Filina prodtbit, qui ad flnern tendere ne , ,
scii, utpote seeandam nartucam exetolen* Dens, ac
, \
propierca elamans: Ego sum tifa 7 > P r i n c i ; > *
pium enira i i i se neutiqttam ifHelUgetur esse, ncc
,
ad fieen siumi peepicere* cum prwicipiura respeclu
* ,
ad iinem, rurgus anteai fiate tespeeitj ad prtiiei * .
ptum mmeupetuf. Prk&eipnftro vere bte rureiis lem"
, 1

, \
,
.
, * * t |, .
,
, , , ,
. ,
>, , ,
*
&> ,
. ,
,
, ,
,

porw, 8* qaitti4a4erft fMgrttfieamu*. G H M igHnr

ipaia eiiam sseeulit tntiquior att Fitius, i a tempore
geitttus eese M M I poterii, sed eral scmper jm Pairc
velw* ki foate, c a t i ai> ipeo dietum est: c Ego ex
Patra exivi et veni *. Cum ergo Pater fone ln
leftligatnr, eral Verboai in ipeo, sapienlia, et Y J T tti&, et eharaeter, et aplendor, et image ejns exaistene.
Et si leropua rariluni erat qaainfo abeqtia Verbo, ti oapientta, at cbaraciere^ e i spkendore erai Paler, akmil e l l a n faten necesse esiseternum esee F i l w w i , qni eadeni eti euin aelerno
Paire. Qnomodo
ama^o, ebaracter oet, ant

qtiomodo exaeia imago, nlsl ad-Mtam pulchriUidiBem expressue videataf | etiaei eai imagu?
NibU obslabU porroqnod Fuiirai i a Palre Unqitam
, , * C
hMelH^niwi. Nonen enim liic
. " solum, id ex quo* aigniieat. Ett aotem Filtits in
, , * Patre, el ax Patre, Roa axlrkwecM, awt in tetti , - pere gewiHw, sed in Patria exaietenf iubtiantta,
, l i ipsa effttlgana, veiut ex sole spleador, IMI
, . (aaquam ab igoe innaUia ei calor. k i hie eniai
, exoiAplie unun quidam ex alio prognatu videre
, - est, Yarumtamen teoiper coexeixteiw, et taaepara, , bililer inaiMMB, ila u l abaque altero aHernm per
* , 86*Boqueai ease, et veram sae n a i u r raiionem
& . retinepe. Quomodo enim demum sel erit, si splen ; dore aA dottitatns, aul qnemodo spleador, si mm
; sit sol a quo iUustrelttr ? Quofnodo vero ignis,
, ; , caiefactendi w t u l e careat? Vnde afjteni calor, msi
, , ex igoe, atrt a b aiia quad i re qm a snbstantiali

foete

;
* , ,
,
, *
*
.
, , *
, * ,
, ,
^ . " ,
, ,
,

1

Psal. c i , 58.

Joan. xir, (.

Joan. xvi, 8.

fuatiitle
baud procul absilf Quemadm#dvm
igilttr w bt8, quod stimil essietant ea q u rmm ex
ipai, eoniMft coexsisleiHia non tottiter, aed qiiod
temper concurrtBt citm prodecloribue sitis, palam
fit esse pptducta t unam cm ipsts habere naturam : Ua qnoqut iti FiHo; I k ^ enim Patre ct
ex Palre inteltigoiur ae dicaiur, noft a4iei>s nobis ael ciierae^, aut tanquam ab ipso secundus
prodibit, sed exsistens in ipeo, el semper coexsiM^ns, et ex ipse effttlgens aecundum inefTabilem
divinae generationis raodum. Quod autcro etiam a
aaitctia Deus et Pater lanquam principium soluni
ex qpo Fttii dicaiar, audi Psalmistam secundum

23

HUTHTMl!

ZfGABEXI

624

iiosiri Servatoris adm?iUum preau&tiaolem, el ad ^ , \

tpsum Fiiium dicentem : < Tecom priricipiura in
,
die virtutis tuac, in spleodore sanctorum iuo . , '
mm
> Dies enini virlulis F i l i i ea est, qua noi , \
versuin orbem judicaturue eet, et unrcuique mer '
cedem secuiidum opera sua rcddiiurus. Veniet
,
autem omnino eiiam ipse exaielens in Patre, et
,
babens in saipeo Palrem, suae naturae qaodam, , ,
modo principii expers principiura, sciUcel ex quo
.
duniaxat, propierea quod est ex Paire.
6 .
fn principio erat Ytrbum.

Principii de quo hic quaerinros, moltae ac variae
,
signiiicationes se nobis efferunt imdique quae uiilia

sint investigantibtis, ei camira instar veram divi, nornro dogmaium cemprebeBsionom, el accuratam
mysteriorum ralionemtadaganfctbua: t Scrttlainini ,
cnim c sanclai Scriptnras, > alicubi Salvalor att,
t ^
c quia TOS putatis in ipsis vitam aeternam habere :
, -
et itlae sunl quae teslimonUim perbibent de me *.
,
Yrdetur itaque bealus evangeltsla priecipii noroine . "
bic potestaftem supra omnia poeitam aigrtificare,
,
Patrem ntmiram, u i et eupra onania coiiocata
, ' ,
cialura divraa appareat, quae quodcunqiie creatuin
,
et sub pedibua babei, et rebus a ee in rerum
,
aiurani editis propemodum inatdet. In boc igitar ' .
principto quod est in omnea el aupra omnee, erat
, ,
Verbura, ROR cum omnibue sub pedibus ejae, aed
, >'
extra omnia in ipso naturaliter, ceu fructas c o , .
lernus, looum, ot ita dicam, habens cMninibits

anliquforem, Pairis rviminim naturam. Idcirco ^ .
etiann liber Kbero Palre geoilus, wiriversi impe ,
rium una cum ipeo habet. Quamain ergo sit dein.
cepe boram verbornm struciura, operae pretium
, . eat anlmadvertere. Nomittlli audacter, antea
{ *, ,
diximus, Dei Verbum tum priroimi in rerum nalucv ram ediluiD aseerebant, eum assumpto sanciae
,
Virginw templo propter noe factue eet bomo. Qukl
, .
ergo demum e r i l , %'i aiii creatus aut faclus, ft , *
ejusdem cum aliis omnibue nalurse, de quibus et
,
e nibilo creaiio, ei servimtie nemea et res ipsa
, apayp*
jure dicuolur? Quid enim crealum cvnclipelenli
;
Deo servire iinpune delreciabil? Quid autem cun
ciipoienii priucipte, poteslali, ei dominalioni non
;
eubjacebit, qtiam ipsa alieubi quoqtte sigoifical
, ,
SaJomen dicens-: Cnm jtnlilia enim prfeparalur Q
;
soliuiD poiesiaiis * . Paratue enim est prsclare

ad jualiliam ille throous ajus nimirum quae aupra
, .
omnes est poicstaiia. l quia ille Ibronus aii, de
,
qio bie loquimur, audi Demn per UBUBB sanclorum
, *
diceoiero : Coelam mibi ibronus. > Ilaque pa , * , ouralum esi ad juslitiam coelum, boc est, qui cceloe
.
incolunt sancli epirilus. Quoniam ergo neccese
, **
erat conOleri una cum aliis crealuris] subjici Deo
, >*
ac Pairi F i l i u m , lanquam servili con^litione prac,
ditum, et principii poleelati
period^ ae alia
^ ' subditum, si, ul illi volunt, sero genitus, et eoruui
,
qui in lerapore facti sunt unus est : ncce^ario
1

Psal. cix, 5.

Joan v, 39.

Prov. , I*.

625

P A N O P U A DOGMATICA. -

. X I .

G2ft

- bcalus cvangelisia acrius insullal baerelicis, cl.al

- omni quidem scrvilule Filium vindicat, et ab ou mpoteitte subslanlia ntanare oslendit, in eaquc
, naluraliler ipsum exsistere asscrit, dicens : In
, prinripio eral Verbum.
.
Principii autem vocabulo illud, erai, subjungit,
ul non solum gloriosus, verum ctiam anle sancula
, ,
, genilus iutelligalur. Illud enim, erat, bic posilum
, , ^ est, quo conlemplanlis animus in profundaro
' . quamdam et incomprebensibilem, et ineflabilcm
, , quae cuncla superai tempora generaiioncm inten , dalur. Erat cnim, indefinile prolatum, quonam
, - in loco nos sislet, cum prosequentem nientem
n a l n r a

s u a

, ;
** V** anleverlal, et quam illius quielem esse pulaveris, banc ullerioris cursus faciat
c Hv , > ' ,
iniliuni? c Eral igilur Verbum in principio, >
*8 ^ * ,
boc esl, in potestale quae csl supra omnia, et ex
. ,
, ; " , ipsa cxsislcns natiiraliter, Dominique majeslalc
; praedilum. Quod si ita est, quomodo crcalus dc
mum aul factus erit? Ubi denique illud erat ali ;
quo modo non erat, inibit, aul quem landem loctmi
babebit in Filio?
Ejutdem libro de Trinilate.

.
Si nunquatn fuit, inquiuut, cum non essei, scd
, ,
proprius esl Filius, el simul exsistil cum Palre, cur
, , ,
Filius ac non fratcr poiius appellaiur? Eum cum
* , ,
Patre aeterniim dicenies, Filium etiam dicimu*.
. Si aeternum igitur simul cum Patre diceremtis, non
?, , ^ .
, C autcm FiKum, locum haberei vestra suspicio. Cum
aulem pariter et a?ternum, et Filium faleamur,
;
quomodo Filius genitoris fraler esse queai?
El hccc ex libro.

.
Si
fidcs
nostra
in Palrem ei FUiiim esl, alque iia
,
baplizamur,
quacnam
bic fraternitas, ut Ua dicam,
,
; apparei? Aut quomodo Verbum Traler essc potest
illius, cujus cst Verbuin?
;
T

.

, ,
' , ,
, *
, ,
,
;
.
, .
,
,
, ' ,
,
.

Et hwc
Non ex ullo anlecedenle priiicipio genili sunt
Pater et Filius, ut fraires etiam possitit exislimari.
Sed Pater est Filii principiuin, el FUium paril, et
inauei Paler, ncc ullius esse Filius dicilur. Filius
ilem Filius est, el quod est raauel, nec frater
cujusquam nalura dicilur. Quis igilur in bis fra
lemiiali locus?

.

.
, .
,

Et lia-c.
Argumenla, quibus Filii conantur xlernitaiem
everlerc. falsa suni. Si divina, inquiunl, rtatura
sccari poiest, quia in itlam aflVxiiones nou
cadunt. Quae enim natura aflVctiones admiliujit

El hffc.
Si perfeclus esl Paler, periecluin eril et quod cx
ipso est. S ftterttus prseierea est, aeiernum erit et
id, quod ex Paire aelerao est. Neque gigncnlis
adjuncium essenli, sed cum ipsa simul exsistens,
ncc, ut quidam volunt, in.perfccluin erit, uipote
facium in tempore sed pcrfeclum, quod anie ouine
lempus exsiaiat.

627

EUTIIYMII ZIGABENI

623

tectionem ctiam suscipiitnt, rion debenws diccre, otxstov . ; , *

FrTmm esse ex Palrts essentfa, ire qna aflVclio, airi
. 2
ditisfo in simpuci iHa natura npparcat. Si eniin

jnod ex alio est nuniero, diversum rsi ab Hto, ex
* ,
quo est, et proventt, seclio et partttio quaedam in
,
natiira divina perspicietur. Srn extrinsecns est,
, '
advcntitius accessit, et non est simul xternus cum
. , ,
Patre. Inepte aique imperite fjuae corporuni propria
.
sunt, ea ftalurse corporis eipcrli quadrare volunt.
,
Corpora enim affecliones, el secliones, ct divisio.
nes suscipfunl, in naluram aulein corporis exper ,
lora nibil cadit ejusmodi. Quare cum Deus corpore
.
^areal, sine pariiiione parit, gignit sine seclione.
, , {
Quandoquidcm et ignis ex se lucem parit, nec
.
uilam tamen suscipit divisioncm, licel cogitatione
lux ab eo provenieiis ab ipso scjuncia videaiur. ,
Quod si quis non polest, quod corpore vacat, con- , ;
lemplari, quin illud corporeis necessiiaiibus sub-
,
jiciat, is propria? mentis accuset imbecillitatem,
.
qua impediiue naiure corporis experli congruentia
non potest intelligere. E l rursum, qui Filium aeter-
,
num ex Palre aeierno genitum nequeuut intelligere,
* l idcirco, quod corpore caret, corporum eouditio- , ,
nibus subjiciunl, iidem Pairem eltam negent,
, .
quoniam quid naiura sit, aut quanlus sit invenira
non possum. Quod si ea, quae supra nos sunl, Ode ,
eoiiiprehendunlur, supra nos aulem esi Filii geito* ,
raiio. Generaiionem enim illius, ut inquil Propbela, , . .
quis enarrabtt ? Fide ttem baec pempialur, cessel- , ,
.
que illud : Non eral, quod promitur ex buniana?
ratioois iniirniitaie.
.
Et luvc.
,
Si liimen esi Deus et Paler, iu ipso eral splendor
ipsius. Si flgura subslantiae Palris est Filius, ut Pau- .
lus ail, qui de ipso audenl affirmare illud, Non
erat, dicant, quando sine iigura Patris subslantia , '
fueril. Simul enim cuin subsiantia el flgnra ipsins ,
.
exsistil. Si verilas el sapieuiia Filius esi, quando
.
non fuit cuui Pairc, in qnesemper est veritas et sa
, ; *
pieittia ?
.
Ei hcrc.
.
Si m Fifio cerniturPater, el FSHus esi Pairisessen ,
l! imago ceriissima, ei ideo : Qui vidit mt inquil.
vidit Palrem, necessarium esl ut ftatara babeai D '
omnia qua? Pater babel. Sic enim imago erit abso
lutissima. Patcr autcraest imuionalis, rex, procrea, .
lor, omnipoiens, Deus, eflecior, iiidem c l Films.
, , , ,
Alioquin siiaclua eaett, aut aliquando iton fuissct,
, , ,
id quod aueroitm, et emper esi, in eo non cerue*
.
reiur eipresauin. Iiuagioes aulem semper exem ,
fri*ria simtJiiudincm refrrunt.
;
t .
Ejusdem ex iecundo Thesauri libro, in ea verba
:

,
tConsiderate Apoitoliimtt Pontificem confc$*io- ,
'
tiis vestrat Jesum. >
.*
No* naiaram Verbi declarans Paulus baec dixii,
,
%

PANOPLIA DOGMATICA. -

629

TiT. XI.

, . sed illius incarnalionem. Qtiaiiilo enim factus esi

; ponlifex coniessionis nosuae? quando aposlolus?
quando ildelis ei qui ipsuin fecil? Nonne quamio
;
propter uos et pro nobis factus esi boiuo, et ut
; * \
, , c Joanncs scribil, Yerbum caro faclum esi ?
. , ; Tuuc factori suo, ui bomo, Gdelis facius est, perfi: tunc eliatu
, , cieus opus illius, sicul ipse lesutur
aposiolus faciusesi, pru nobis et propler nos uiissus:
* tunc factus esl poniifex confessioiiis nosira?,oflercns
confessionem fldei noslra* Palri, el corpiis suum,
,
veluti immaculalam quamdam bosiiaiu adducene,
, ,
ui omnes uos pcr ipsum luuudarei. S i ergo de F i ,
lio dicilur, quod facuie sti lidelis, qaod facltts s i i
' . "
, , aposlolus, faclus poniiffex ; non ad esseiitiam ipaius
, g dicluiri referendum esi, sed ad quaHlatem
re, . rum. Siquidem el Paulus boino cum esscl, ei jam
exsisterei, faclus est apostolus : ei Moses eadem ra , ,
tione factus esi fldelis, in tota doiuo ejns *. Simiti
, modo eiiam Aaroo factus est poftiifex, Salratoris
,
typum jam olim in se referens. Qiieniadinoduiti

eniro Aaron non est nalus poniifpi,sed muliisposi. "
, ea lemporibus id facius esi, lalarem vestem indutus, el superbumerale, reliquaque poulificalis babi, , ,
lus ornamenta a mulieribus confecta : ideni plane
,
de Ghrisio eliam censeudum est. Eral enlm Verbuin

in principio : oiultis vero poslea temporibus factus
. ,
est pro nobis poniifex, hoininero ex muliere, veluti
,
talarem vestem, passibilem assuraens, ut proprio
suo sanguine populum mundaret, u l seipsum veJuli
,
agnutn immaculatum Deo offerret: c Neque eniui
c ,
fecit peccatum, neque invcntus esi dolus iu ore
. I
ejusV

, c
.
,

,

,
,
, > ,
, . c
,
.
,
*
.
,
,
,
, .

,
, ,
'Joan. , 14.
i b i d . 57.

Joan,

XVII,

4.

Num. xn, 7.

Ex eodem iibro nt ea verba: c Et Dominum iptum

et Cliritlum feeil Deus. >
Deus ipsum fecil Dominum el uncluni, non ex
non exeislenle ad esse iraducens : erai eniiu setuper, eiiam anle incarnaiionein Dei Verbum, neque
quisquam recie seutiens verbum ilbid, c fecil, eo
loco de essenlia
inlerpretelur, ne impium te
declarei, qui lum primum Verbum Dei esse coepisse
dical, quaudo faclura cst homo : sed c fecii accipiendum esl pro declaravil, vel ostendiL Ila el
Petrus cuni Judads disserens diiit : Jesum Nazarenum, qni declaratus est vir a Deo in vos viriuiibus, et prodigiU, etsignis qtue fecit, sicut ipsi scitis . Quocii ca cutn per opera osiendit digniiatem
Pauis sibi inexsislenicm, DoBiinus fit credentiura
ia ipstini : osiendilur vero quod ipse eliam sil Cbrisius. Nam idcirco Judaaie incredulis d i x i t : c Eliamsi
mibi non crcdaiis, operibus meis cradiie, ut cognoscalis quia ego in Patre, el Paier in me esl *' ; < et
rnrsum : c Si ego uon facio opera Palris inei, non
credaiis milii . > Si ergo, quia poiest facere opera
Paii is, et quia babci i:i se Palrem, ipseque vicissiiu
est in Patre, verus Dcus es.se deciaraiur : bac ratione factus esl Doiuiiius credentium in ipsnm, de8

I Pctr. , 22.

A c l . n, 22.

I e t

Joan. x, 5fc.

632
EUTHYMII ZIGABENI
,
; , .

, : ,
.
,
,
( ), *
, *
.

631

claralusque esl cliam ipse es$e Christus; si vero a

Dco factus csse Dorainus dicitur, etiam hoc rccle
liabel. Gognitus enirn per opera esse >erus Dei F i lius, dominalur iu eos qui olim non crediderunt,
propria sna digitkale e i ^ a l r i s nobilitale ipsi leslimonium perliibente ut Deo. Guro enim oronino
cognilus sil esse Filius Dei, factns eliam esl Doniinus : non quod lunc primum exsislepdi iniiium
accepcrit (semper enim erat ei Deus el Dotuinus),
sed quando a credentijms cognitus est, lum facius
cst eis Doruinus.
Ex eodem libro tit illa verba : < Clarifica
Filium luum. >
Servalor alicubi ad Palrem suum ila ait: c Paler,
vemt hora, glorifica Filium luum *. Si ergo
exacle novit horam, quain venissedicil, quid obslat
quorainus cl illaiu noril, quam, ul bomo, ignorare
ae iiiquil,quod id bumaniiaii convenial, iioril aulem
oninino u l Deus? A l non oponei ob banc vocem
Verbum Dei ineusare, et igooramiain leinere ilii
objicere; sed poiius mirari ainorcro quo erga bumanum genus flagravit, quo impulsus non rccusavii ad
ianlam bumililatem scae deimlierc, utomnia nuslia
susciperet, quonjm eliam unum esl ignorantia.

'

.

c , , .
,
, ,
,
; ^ ,, ^; *
,
,
, .

,
Inlerrogandi $unt bosles C b r i s l i , quamobrcm
,
Servatorcum angelosel Filium norainarit, Spiritus
menlionem nusquam fecerii? Non enim dixil : ( ;
Non novit Spiritus, sed, Noi. norunt angeli, ne- , ' c , *
que novil Filius; >alque boc quidcr*i simpliciler: * >
non enim adjccil, Det. Manifeslum igitur cst quod
, .
angelos ignorasse dixerii, ul creaturas. Cum vero .
discipulis id dicere nollet, ob ineffabilem qiiamdam
, ^ divina adminislralionis el consilii rationom : Quis ,
enim novit meniem Domiiri, aul quis consiliaritis ; > ,
ejos fuit ? ne viderelur iilos boc celare vcl'e
,
eoque nomine illos moprore aiTicere, dixil, ne Filium
, ,
qtiidem boc nosse; bumano more de se loquens, ul

boino : c l omniuin inlerim noiiliam sibi servans, ul .
Deus. ldcirco enim non dixit, Spirilum ignorare.
. $,
Nam si cpiritus omnia scnualur, eiiam occulia Dei,
, ,
til scriplum csl
novii profeclo omniaqune in ipso . ,
suni. Quod si Spirilus qui omnia scit, omniaque I ) ,
inquirere potesl, a Filio accipit : c llle eniin, in* < , , * >
quil,dc meo accipiel*, > quomodo Filius censebitur ,
ignorare, qui Spiritui omnia scienli suppeditat ?
1

Ex eodem Ubro in ea verba: De illa auiem

die aui hora.
Si omnia quae babet Paier, suni F i l i i , ut ipse
te&iatur: al Paler uUimum illum diem et borain
n o t i l : certeeliam Ftlius noril. lta enim vere dixerit : c Omnia qux habel Pater, mea sunl.

-1

. >
/ ,
,
,
. * c
, .

Ex eodem libro tn ea verba: < omuia dedit

tii manu ejus. >
Non ideo dicitur Filius a Patre accepisse, quod
aniea non babuei i l . Habet cniat naiuraliler. cum sit

* c *
.
,
. " ;,
l C-ji. , 10. Jojtii. xvi, 14.
'ibid.

Joan. xvu. 1.

( . xit 13 ; Ilom. , 5 i .
ba

633

PANOPLIA DOGMATICA. . X I .

631

, , / i proprinm ejus Verbum el gplendor, omnia quae Pa . tris : exceplo eo quod neque s i l , neque dicatur Paler.
, Iioil aulem se accepisse a Palre, praeoccupans et
. " > lollcns, ul Deus, Ii;rreticorum suspiciouem. Nam ne
quispiam, Filium coniemplaiisbabentemomnia quaR
' Pater, existimel ob sumiram hanc simililudineni et
, omnimodam ideniiialem ipsum esse Patrem simul
, et Filium, et in Sabellii errorcm incidat, utiliier
, IV admodum se a Palre accepisse dicit, cum natura , , liler id babeat, ul ralio ipsa infcrens uiium qnidem
^ esse qui dat, alieruin qni suscipil, ditalilatem per . sonarum manifeste ostendal non solis nominibus
, , ^ dislinciam. Gum vero sil proprium Patris Verbum,
. ' ei ex essentia ipsius procedat, cerle oinnia quae
, Patris sunl, ab scierno babet. Dicit atitem se ab
.
illo accepisse, quia ex ipso proccdit: cuia alioqai
naturalher habeal omnia qnae Pairi insunt.
.
hoec.
"
Servalor alicubi inquit, c Sicut Paler babet
> , vilam in seipso, sic deJit el Filio habere viiam i n
. seipso : > quod sic intelligi par esi. Nam cum dicit,
, c , >
c dedit, quod cx Palre naturaliter babeat signi , '
ficai, et hypostalice ab eo qui dedit alium esse :
-
alium, inquam, numero solum. Guin vcro dicit,
, , "
Sicul babetPaier, iia habei el Filius, manifesie
, ,
boc significat, quod, quemailmodum Pater babet in
,
se viiam ab seierno, iia et Filius vham ab seierno
?,
in se babet.
.
Q
.
Et hcec.
Si quis splenrlori luminis sermonem Iribuat, et

d i c a l : Lumen milii dedit oninia quae babet : illu,
mino enira pcrinde atjue illud; nnne reciequispiam
, -
. - dixeril splendorem illum aliquando non babuisse
; ; illuminandi facullaleni ? et quomodo splendor eral?
Si vero cum semper illurninandi facullalem babeai,

quia omnia qnse in lumine sunl, babct, ei qui gi, ,
gnitur cx ipso, accepisse ab ipso dicilttr: quomodo
#' ,
; noo absurdura fuerit nolle amplius aliquid de Verbo
Dei, quam de boc exemplo inUdligere ? Gum enitn
,
oimiia naturaliter habeal ex Paire, accepisse seex
,
ipso dicit, quia ex ipso genilus esi, cum omoibui
.
quse babet.
t

"
.

? "
\r\0ivbv

, ,
.
,
, .


; ,
.
;
, oi1

Joan. , 46.

Joan. xvn, 3.

Isa.

XLVII,

10.

Ex eodem libro advenus Arianot responsh ex istis

terbis : Ut coguoscant ( tolum verum Dcum .*
9

Ecce, inqnil, Filius ipse solum esse Terum Deurn

Palreni ipsum couilieiur. Quin etiam Pater ipse ita
locntiis reperiiur : Ego Deus primus; ego et potl
heec, ei non esi Deus praeter me . Quomodo tgitur
vos prirao, et soli, et vero Deo, et Pairi, FiUum,
tanquatn ei ipsc sit Deus, adjungtiis ? Illud primum
sciendum est, Palrem non ideo ita looutum esse, ut
Filium tollcrel. Qua enim raiione queat ad b o c i n ciiari ? Nisi forle bominum morc cuni Filio pugnat,
ui David cum filiis suis. Tunc enim ejusiuodi indignaiio probabilia videatur. Qnod si itulla in naiura
8

635
EUTHTMII ZIGABENI
636
divina tedilio, nulla pugna csse poiest, sed poiius i , , *
apparet, Filium seniper iribuere gloriam Pairi, qtiai
' ,
ralio est, ul Patrem, quo Filium lollerel, ea verba

dixisse suspiceinur, ac non polius, ul falsos deos ,
everleret ita loculum essc fateamur? Quid? Quod
;
Ser?alor, cum dixisset : Ut cognoscant le verum
Beurn. de sesiatim snbjicil: El quem misisli, Jesum . , "
Chri&ium, ut qui nou sit a Palrts essentia separa- ,
lus, quanlum ad divinitatis rationeiu altinet, sed ,

&eiuper cumP.itre conjunclus?
, ,
,
.
Ex eodem libro in illa terba : t Jesus autemprofi* ' .
ciebat.
* ,
Quod in aliqua re profich, ab illa diversura esl.
Quare si iu saptentia proficere dicitur, non ipsa ' . crescebat sapienlia, sed in ea creecebai ejus huraa- , , '
nilas. Cuin enim quoiidie magis in ipso divinhas .
paieflercl el declararetur, ipse aemper admirabilior ,
speciaotibus videbauir. Hoc autem significanl illa .

*.
verba : Proficiebat in iapientia
.
In eadem verba.

In sapienlia proficiebal bumanitas boc modo :
Sapienlia (id est Dei Terbum) hominis naturam in- .
dtita faciis el operibus admirandis templum a se , ,

dclectum, et aasumpium oculis imuenlium divinum
reddens, proficere faciebaU Alque ha bumanitaa ,
.
diviua per sapiemiam effecta proficiebat.
* .
.
Et hoec.
|
Quoniam crescere camis est proprium, in ipsa
,
dicitur crescere, cujus affectiones propriaa acce- ,
peral; nullius enim, nisi ipsiui Verbi, erat caro.
. ,
Quaniobrem ul tpsum dicinius carne passom, licel ' .
caro sola passa sii, quiaquanquam uti Deus passum
,
non esi, caro lanteu, quaepassa est, ipsius fuil; sic , , '
eiiain dicitur crescere, nullum uli Deus accipiens , ,
incremenlum, sed qooniam in ipso proprium cro-
acit corpiis ipsius.
,
.
* , .\
Ex eodem libro, in ea verba,t , clarifica me.
, ,
At quo pacio, inquiunl, non sit absurdum dicere
' ,
Filiuiu se< undum essenliam similem esse Pairi,
' ; ,
cum ipse gloriam aPaire peiat? Dlcil enim : Paier,
glorifica me ea gloria quam babebam apud te anle-
quam mundus essel*. Nam si babens petil, temere . ,
ac supervacanee id facere videiur; si vero non ha- ,
bens, manifeste boc ipso declaral se non tantuia , ^
.
esse alque esl largilor ille a quo sibi dari petii
1

Qui nominum vhiLaccurale inquirunl, ei uniuscujusque signilicationem diligenler excutiunl,

nomen dopliciter accipiunt. Aliqoando eaira id pro
honore accipi debere censent, aliquando pro optnione
sive noiilia : ul si quis rogel quid aliquis ,
boc est, opinelur ac senliat de sole, aul alio qaodara
elemenlo, uirum creata haec sinl neeoe, dicet proiecio, qui recte opinatur ac sentit, esse creata. Ergo
e

L u c . , 5.

01 ,
,
.
,
,
,
, ;
, . -

637

FANOPLIA D O G M A T I C A . - . .

, et cognilto alicujus rei,

ab ifc qoi naminun

pro-

prieiates ac significaiionei lenent, vocaiur.

Quando igilur Filiue dicit: c , ea
qaam haboi apnd te anle censtiluiiofiom miMtd i , dfclem boc ita inlelligendem aat: Qttoniam,
Htquit, Pater, botno per incarnattoneoi Caclus, k l
aolum etse exielimor qtiod appareo, mfrftique nte
Bon ut Filitran tuora ab aeierno exeietentom agnoscuui, , boe at, nMftitirsia mo, taJem bomlnibu* ptntoatm alqee notiUam de me kidens,
q u a t a n tiabererti de me audienfes me eiiam aufte
constHuttonem n m d i ease, nimimm natura Deum,
lnnien ex hmine, vcTiiatem ax vero Patre procedentera. l i a vero iineUigendum tsee seqtteniium
aejrie faeile constabli. Inquit enim .
. glorifiea mt, pro, manifeata ITO, eiqaidem eiego
,
nomen tuum nianifestavi liominibus. Si ergo id quod
, ,
ipsefecH, fieri sibi cupit, gbjrificavit anlem Patrem
.
manifetians eum bomimbus, glorificari etiaiti ipsi
,
eiiptt, Mmiriim a Patre hominibue manifesiatti*. At .
quo ila tnanls ac fatiue esl hsereticorum cavillus,
qai bofiore iv glorfa indigtrisse Ftliiim censenl.

Ex eodtm tibro, Aposlolowm tenunlias texdtcim,


quibnt Filium nalura Deum, non aulew factum
, , .
aut creatum $$ demunilral.

De iis qui nullara de peccatis euis poeiiitentiam
, agunt, sed indissolubili quodain vinculo viiiis $uU
, anuexi sunt, Pauius ila loquilur : < Secaodum au tem duriiiem luam, et cor Uium impoenitena, iram
- G libi lliesaurizas die irae el revelalionis jusli j u , - dicii Dei,
qui reiribuet singulis secundum
, * opera ipsorum *. Rureum aliis: Oinnes oos opor
lel raanifeslari coram Cbrislo, ot unusquiaqne acci , piat proprja corporis, prout gessii, sive bonum,
, , . >
sive malum . Si ergo omnes siglemur ante i r i bunal Chrlsti, c Neque ealin Paler judical quein ( t , quam, aed omne judicium dedit Filio, ei ipse re ) ,
iribuet unicuique secundum opera ipsorum ; %
*
quomodo non erit naturaliier Dcus, cum Paulus
, dicat revefaiionem jusii judicii Dei fuluram, seu , * lentiam nimirum quam ipse de singuloruin faciis
* , est laturus: i u u l malis quidem sit dictiirus : c Dis < ' , - cedile a me, maledicti, in ignem xternutn ; pie, >
latis vero culloribus : c Venile, benedicli Pairis
* ,
niei
eic
, > .
.'
c,
, >
, , ,
,
,
, , ,
, *;,
,
, ,
,
. ,
* , , , ,

. , ; .
,
.
.
, , ,
, , *
. > , -

* joan. xvn, 5.
Rom. i i i , 28-30.

Practerea Paulus iis qui per fldam in Chnalum j u slilicali sunl palrocinans : c Pulannis, inquil, fide
jusiificari homiaein sifie operibus legis : an Judaeorum solum est Deus, non autem etiam gentiura?
cerie el genliura. Siquidem unus Deus qni jusiificabit circurocisionem ex fldc, et pra?puiium per i i dem . > Hoc Gbristum praesiare inveuhmis. Proniitiens enim se juslificaUirum credcnles in sc,
inquit. c Amen dico vobis, qui credil in inc non jndicatur, sed babei vUaoi aaternam . Si verojusii-

Rom. , 5, 6. * II Gor. v, 10.

Joan. , 1 ; v i . 47.

Joau. v, 22.

Matlb. xxv, 41.

ibid.

34.

839

E U T H Y M U ZIGABENI

ficare aoti Deoconvcnii, juslificat autem Gliristus,

quomodo non eril namra Deus? At, * i boc eat, quornodo nou sit creaiura ?
Paulus alicubi de parenie nostro Abraham iia
dicit: c (Jui eat paier omnium noeirum, u l acribiiur : quia Pairem multarum gentium posui le
coram Deo qui vivificat morluo* . Cum igilur
Dtjus dicatur vivibcare raortuos, cumqtie Filius dic a l : c Ego sum vila * ct, Qui credil in me, lial>et
iiam aeiemam,et ego resuscilabo euin in novissimo
die* ; ei rursum : c Ego sum resurreeiio et
vita ; quis non confiieaiur, raodo s a n meutis
t i t , ipsum cx essentia Pairie esse, proprium ac veruin ipaius Filium, omnes Palris proprielales naturaliter in se geslanlem? Quod ei verum esl, ergo ^
Deua ex Deo esi, non vero opus vel creaiura.
1

650
5

, ; , &
, ;

c " ,
,
.
,
c
, , ,
* ,
c * (
, ,
,
; , ,
.

Paulus diviiiorum arcanorm adminislralorem ac

Tninistrum geipsnm esse declaraiis : Audacies, iaquit, scripsi vobis ex parle in memoriara vos reducens per gratiam dalam niibi a Deo, ul essem minisier Jesti Chrisli ad gcnies, ministrans Evangelium Dei, ul fiai oblalio genlium acceplabilis, sanctiflcaia in Spiriiu sapcto . Ecce eiiam bic manifeste se per graiiam aftlrmal a Deo accepisse
qtiod sit miuisler Jesu Cbrisii. Deinde sacri sui minislerii rationem dcclarans, in Evaugelium, inquil,
Dei
. Alqui Cbrislum Jesum praedicans aique

, < ,
, ,
,
,
,

. >

.
, ,
evatigelizaiis,ita novilFilium naiuraliler Deum esse. Q , .
Nequc enim nominaesel Deum, qui id ex uatura
,
sua non essei; neque bac de re taniopere gloriare* .
tur dicens : Beneplacilum fuil Deo revelare * ' '
Filium suum per nie , si creaiura el opus iuis- ,
sei.
' , .
Si inim cognovi$unl \nqn\t,rtunquamDominum glo- , ,
rict crucifixhtent ; si gloriae Dominus esse, qui cruci .
suffixus fuit pro nobis, quomodo non et nalura
,
Deus esl? Aul quomodo crealus, aut factus esi ille,
; ; ,
quem Serapbim decanianl, el celebrani, dicentes
;
plennm esse coelum, ei lerram gloria ejus, eumque
, ,
Dominuin Sabaoih appellanles * . Nam quod ba>c
. , \
de ipso dirant, non esi dubium, siquidem, ut Paulus
,
ail, ett gloria? Dominus.
.
c Iia,inquit, nos existimcl homo ut minislroi k c , ,
, .
Cbrisli, et dispensatores mysleriorum Dei . Si
,
ergo mysterium Filii, mysleriuin Dei Paulus vocat,
, ,
quomodo non eril natura Deus, aut quomodo crea
luris annumerabilur is cui aposioli minislrant?
; ,
Quomodo aulem non verum dicat, Dei myslerium
,
appellans Evangelium Cbrisii, quique magna animi
fidticia d i x i i : c Ego enim non accepi ab bomioe,
npqne doctus sum,sed a D e o ? Gum igitur a Deo , , *
edoeins, Filiiiin Deuin esse agnoscal, qtiis bxrelicos ; " ,
,
amlial?
;
Quocir< a, iitquit, nolile ante tempus aliquid
, , ,
, *>
judicaie, douec venerit Doiniiius, qui elilluminabil
8

18

Gen. xvn, 4.
Rom. , 16.17.
Joan. , 6. * Joan. v i , 40.
Joan. v i , 25. R o m . xf.15, *
Rom, i , 1. Galat. i , 15-16. I Gor. n, 8. Ileb. xn, i ; Isa. vi, 3. " I Gor.iv, I .
Galat. i , l i .
8

1 8

641

PANOPLIA DOGMATICA. -

. X I .

6*2

, , occuha tenebraruin, ei manifeelabil coosilta cor . >

diuni, et lunc uiiKuique laus fiel ab eo
ln
, , Evangeliia aotem ecribilur, quod in novissimo die
, Cbristus oveg ab haedis separaldi, alque ovcs qui, - dem a dexiris, baedos auiem a sinisiris collocabil :
*
m:i(os quidem inissurus ia ignem acternum; a
,
dexlra vero conslitulis laudes una cum praeniiis lar ; , gilurus, dicens: c Yeniie, benedicii Pairis mei,
, , , possidele rcgnum quod paraiuin est vobis a con stitulione mundi * > Si ergo cnm virlulis culiores
, laudibus affociurus esl Deus, Cbrielus esl qui lau dat, qtioniodo sil erealura, el D O I I polius Deus ex
, , ,
Deo, universampaiernae essenlise propriciaiem in
,
ee babens atque idcirco Deus exsislens, periude
, , que ipsePaler?
;
Nolumua, inquit, vos ignorare, fralres, de Iribut , , , ,
lalione nosira facla in Asia, quoniam supra nioduui
,
gravati sumussupra virtutem, iia ul laederel eiiam
' ,
' nog vivorc: sed ipsi in nobismelipsis responsum
, moriis habuimus, ui non simus (idenles in nobis,sed
in Deo qui suscital morluoe . Ecce rursus bic
' , *
vf . > aperle aii Demn esse qui suscilal niorluoe. Id au . lem Cbristus facit, alicubi quidem dicens : Ego
, , * < fium resurreciio ei vila ; > alicubi vero : < Qui
credit in me, babel viiam aetcrnam, ei ego suscitabo euin iu oovissimo die . Filius Uaque est
, ,
, naiura Deus, quippe qui ea faciemli potPSlatem
babei quai soli Oeo couvenil. esi ergo creaiu , ;, &
. , .
^ ra, iieque opus.
Deo ioquit, gratias qui semper triump/ial not in
^
,
Christo Jesu, et odovem nviitice tuat manifeslal

. nos *. Qui apotlolicis et evangeJicis praedicationibus

manifeaiaiur, qui alius esl, nisi Cbrigtus? ipse n i ; miram esl odor uoliliae Dei, ei Palris ; enim,
- inqtiit, venit ad Vairtm, nhi per me\ Elrursuiu:
Qui vidil me, inquit, vidit Patrem Cum igilur sit
*
* . , " odor Paiiis, non esl esseolia diversus ab eo, scd
. quemadmodum bonus odor florura naluraliier ab
ipsis provcniens indicat floris genus, unde lanquatu
,
; - ex paire nalus est, sic el Filius essemiae paiernx
- x qua ipte quidaro veluu odor geoilorem declarai
. aouui. Nan igiiur Ciclaa, oec crealus , quaodo nec
, * , ejnsmodi Paier el.
. , ,
.
< Sigaifico, inquil, vobis, fralres, quod Evange , ,
' , lium, quod a me vobis evangelixatum e s i , non est
. , secundum hominem. Eigo enim non accepi illud ab
, ' botnine, sed per revclationem Jesu Cbristi .
. " Yideawus iiaque quid de Filio dicat, qui a Cbrislo
* myslerium Cbrisli didicit : Jesus, inquit, heri et
, , bodie, ipse etiam in sacula * > Ecce quam aperlc
. > proliieiur, Cbristuro immutabUia natura3 ese;quod
* quidem soli Deo ac Palri proprium est, neque cui , - quam creatura3 congruil. Quocirca, si solus Deus
. - ac Paier esi imiuuiabilis, Filius autem ejuss

fc

ICor. , 5.
Malth. i x ^ , 51 seqq. 1 Thees. iv, 12.
, 14, 15.
Joan. xiv, 6.
ibtJ. 9. Galai. i , 11, 12.
1

1 8

* Joan. x i , 2o.
Hebr. , 8.

Joan. v i , 40.

11 Cor.

6t3

EUTBTMH ZIGABEM

644

dem planc nattira, qtiippe qui aemper idipsttw t*i ; ,

b , ,
quod Paler, quoinodo possit esse creatwa, qui
solus ineffabilis essenti ratione Patri consttnllt ,
,
esi, iilemque secundum naturam feuam eet quotf
, /
Pater, eo solo exccplo quod non sil Pater?
;
r Fratres, obsecro voe, rfibll me I*sistis : eettfe
, , ,
auiera quoniam per infiratiuteivr carnis evaitgeli" ' xaverim vobis jampridem, et lenlalionein ve- ,
siram in cartie mea non sprevistis, neqne respnialis: , ,
eed sicut angelum Dei recepisiis me steut Jeanra * Chrislum
> Paulus exosculana, nmlmmque SM- .
mirans pietatem Galatarum erga Deum, et ameretn ,
erga se, cum dixiaset, c Sicut angolum Dei recepistls , ,
me, > ad aliud longe majus coneceHdit, addendo, , , ~
c sicul Jesum Chrislum. > Qnomodo autem sit ex-, c . >
ceHeniior angelis Gbrisi&s, ipeenwt docet dicene: X , ,
f Quando prtinogeniitim in orbcm terrarum Hitro- r "
duxil, d i c i l : E l adoreni eum oronea angeli Dei *. ,
rursum : Gui uiiqiiam angetoruin d i x l l : Fitiuf . r
meus es tu, ego hodie geimf t* : ei, Sede a dexiris , meis, donec ponam inimicos luos ecabellum pediim * , ,
luorum ? > Scrlplum eiiam est de angeiis : c (Jm ;
facil angelos luos spiriius, el ministros stjoe flani- t *0
mara iguis \ c Cum igitur lantum inter eos ?H ,
differentiae, u l Filius quidem adoretar, atigell vero ,
ei minislrcnl, atque ille instar regis ei
F i l i i , ,
ac Domlni sedeal, hi vero ad mintsteria aHegenlnr,
qiiomodo non erit Deus, qui etlam ab angelis na- ,
1

turaliter Ulis csse eognoscilur ? Nam si creaiura ^

cst, jnxta vesanam btcreiicorum opintonem, oppor-
time dlci poteril nun sohim nos, sed eliam ipsas ; ,
poiestates cceleetes errasse, quippe quee creaiuram ,
pro Creatore cohierunt . At si hoc absnrdum csl , ;
(neque enim qntsqnam sanctos angelos errasst , dicet, imo potitis vera Dei cognilione praedili sunt, . (
c l adorant Ftlhim tanqnatn natura Denm)*, nun eat ,
igilur Fitlus creatura vel opus. Quod eniin factum ,
),
ct>i, Deus natura essc uoh polesi.
, . ; ,
.
Quamokrem, ft*4re$ non t*mu$ anillm ft(U
9
Uktrm, UbtrCte Ckrhtu* nc$ liberavii * , rtate.
. Si Domini eht liberare, Cluistus aaiem liberai iios f) . ^, , ;
a jugo servilutis exiinit, in adopiionem vocaus,
oai ips<aervus sed Filius, el Dominus, et quod ipse , , . :,
per naturain esl, id dlgnis per gratlam elargHur.
', ;, , :
.
Unus Dominus, una ndes, unus bapiismus,
c , , , %
unus Deus et Pater oinnium, qui est super omnia, , , ,
et per oninra, ei in omnibus . > Cura unas sit Do- .
minas Deus Pater, quomodo erit Filius Domiuua , ,
ei est creattira ? Manifesium enim est creata omuia ;
servilis esse naturje. Quomodo autem, cum eit mia .
fldes, qui credil in Filmm credit in Patrem,
, ,
juxla quorumdam insaniam, a nalurali cam Patre
conjunciione sejunctua eit? Alqui, cuin Paier slt
; "
9

* Calai. iv, 13, U . Hebr. , 6.

Epbcs. iv, 5, H.

ibid. 6, 7,13.

* Psa!.

CIII,

4.

Rom. , 25.

GaIai. iv, 31.

645

DOGMATICA. -

. X I .

646

, \ 1, - Dominiis, Filius quoqoe esl Dotnintis, et qui credil

, .
in ipsuin, in Palrem credil. Palre enim mani
fesle et in Patre nataraliier exsislens Filius, ha, , bensque vicissim in se Patrem, simul cum eo Deua
. (
dicitur, et simut glorificaiur. Atque ila credenliuni
.
fides in unam deitaiem lendit. Quomodo igilur an , namerabilur creamris qui omnla babet communia
, , eum Patre, ut vercrs essenli ipsius fructus, non
- autem sicul noa adoptllil 6lii aiqne inseiii sur ;
culi?
,
, ,
,
,. *
.
, ,
,
,
. >
,
, (
; ,
;

c Siiii ergo, inquit, imilaiores Dei, sirut fiui

dilecii, el ambulaie in cbarilaie, sicul ei Glirisins
dilexil nos, et iradidil seipsam pro nobis . Vbta
rursiia quomodo Chrisluiu Deuin ac Dominmn noininet. Cinn enim dixisset debere nos fleri imilaiores Dei, siaiim, Seipsum, adjungif, el quo pacio
iniilandus sit, docet dicens : c Sicut et Cbrisltis d i lexii nos, el iradidit seipsum pro nobis\> Guin itaque Cbristus eil revera et vocetur Deus, ab eo cui
credilum est Deo ac Palre Evangelium, qtiis ferai
eus qui eoutra senliunt? Qui vero eel natura Deus,
quomodo
sit cpus vel creatura?

, , ,

. > , Q
, <
,
, '
, ,
. ,
, , *
-
,
.
;

ejifcfQ,, inqail, acilole, quod oranis (oruieatar aiM immimdue, anl avarus, qui eai idolorum
oalior, noii habel kaereditarieoj in regno Gbrisii ao
Dei . Eeea rursus cum Gbri&ima aominavii,
stalim subjungit ei Deum, utpoie Deo et Palre in
tpao regnante, ipseque rurstsiu i n Patre, jnxta i l bld a se ad Palrem diclinn : > Oiania tuea tua
eunt, et lua mea \ Unun aoiem omnium esi
regiuun : comraune quidena Palri ctmi Filio, commune vero FUio cum Palre, coureguante miuirtim
et Spiritu aanclo : ila enim aancu ei adoranda
Trinitas in uuara deiiaiis naiuram colligiiur. Quoniodo igUut ail croaiiira Deus Yerbuii io Paire ct
cuui Paire regnaus?

.
. ,

;
*, c * , ,
* >
,
;

,
1<

t Nullus, inquft, vos inairibus decipial verbis.

Propler haec enim venitJra Dei in filios iuobedientiae *. Quinam vero sinl filii inobedienliai, nisi
qui per peccata a Servatoris noslri legibus resilierunl? Si vero is qui irani in illos immiuit esl ipse
Gbristus, dicens : c Discedite a me, maledidi, in
ignem iernum ; et l>ealus Paulus Deum ipsum
esse novit, talemque inducit, quisnam cos ferat
qui tpsum creaturam esse dicunt?

KjuuUm commtntarii* in Joannlt Evtntelium

adveTsm Ananot dictnte* diwnum iutimum iXei
Verbum Filio.
AliutD,

, ,
, #
, . 1

Epbcs. ?, 1, 2.

ibid.

ibid. 5>

Joan.

inquit,

efcse

deprebendimug

quam sit iniimum Yerbuu.

Filimo,

ldque nou propriis

nobis opiiiionibus, sed Scriplurae lestimouiis adducti persuaderaua. Gum eiibp Filium aadimus i i a
%

10. Epbes. v , 6.

Mallh. xxv, 41.

647
EUTHYMII ZIGABENI
Ui
P.uretn alloqucntem : Paler, elarifiea Filium luum, ; Yl6r
, \
Patrentque vicissim Ua respondenlem : Et cla , *
rificaoi, et iterum clarificabo
nonne in Verbo res *
pondisse Pairein Filio concedimus? Quomodo igilur
Verbum illud, quo Pater Filio respondel, non diver- ; 6*
; '
suin sit ab ipsoFilio ? Quid istis luiserius esse polesl,
, si proprie, ei vere fuisse Patris putant ilUra vocem
,
quam non Servalor solue, sed ipsa Judaorum inultiiudo, ei discipulorum coetus audivii? iEquius erat, ,
praeslaniiora quaedam, et Deomagisconvenienlia co- , giiare, quam ea quae supra nos sunt, legibus noslris : "
, \ '
subjicere? Nam aures corporeas iclusuo vox corporea
.
verberat; consiliura autem Palris, quod inexplicabili voce lacite et tanquam in mente versatur, solus ,
Filius, qui in ipso naiuraliter, ulpoie sapieniia ipsius ^ \
t

esl, novit. Deuui vero voce.quae cum sirepilu pro-

, .
Duntieiur, uii plane esl incredibile, si lainen volu .
raus, praesianliasimau) iilam naiuram rebus procrea, , tis antecellere. Quanquara ei ipse Dominus nosier
.
Jesus Cbrislus non dixit, eam esse Dei ct Palris,
" \
neque ee, ul Patris consilium iplelligeret, inlerprelis indigere. Iiaque : Non propterme, \nqu\i,hcec vox \ , *
faclaett, $ed proptervot . Aiioquin debuissel dice- *

te : Audivistis niecum vocem Palris ? Nunc autem
,
dicit, se illius vocis non eguisse, sed propter ipsos
faciam csse affirmai, non auieai a Palre prominiia- . ' ,
lant. QUCKI &i onmia per ipeum Deus, el Pater agit, * .
per tpsnm nimirum ct illa facia esi. Ipse enim erat ,
vox non sibi Palria volunialem explicans, quam uti
, Filius noveral, sed auribus circumslantium, ut cre . *
derenl.
C , *
. , , t
, .
Ucec.
Kal .
"
Audi evangclistam diceniem: Hoc erat in prineiph
apud Deum *. Sic enim ea qnae supra dixerai tan .
;
quam in summam quanidam redegit. Addens autem
. ,
Ubid : Hoc, videtur quodam modo clatnare : Quod
esi in priucipio, quod esi apud Patrem Verbum, et , ;,
,
Detis ex Deo, boc illud esl, de quo in pre*enlia
scribere consiiiuimus. Noo frusira mibi videlur . "

baec verba addidisse : lloc erat in principio apud
. '
Veum. Divino enim Spirilu ad eorum qnae futura
crant, cognilionem percipiendain ilbisiralus, non
ignoravil, ul milii quidem vbletur, et ut vere licet D , , .
Joqui, quosdaoi fore perdiiiouis operarics, diabuli , laqneos, filios inorlis, qui dicerenl aliud esse inii- , , ,
mnni illud iu Deo ei Palre Vcrbum, cui similis
adniodum sii Fdius, et Verbum boc, per quod
\ ,
omnia Deusagit, ul verbi verbum, et imago iiuaginis, , &
et splendoris splendor inlelligatur, Proinde qnasi
, jam turj impios htos liommee audirei, exsecrandU , ,
ipsorum opinioiiibos scripiisque meiito coniniolus . " ,
beatus evangelisla, cum deGnissel, ei copiose, m
'
oporlebal, declarassei, unum, el solum, et veruin

ex Deo, el in Deo, el apud Deum esse Verbum,
, , ,
lerribili voce clamat: lloc, fuquiens, in principio
,
9

Joan. , 28.

* Ibid. 50.

' Joan. , 2.

649

PAXOPLfA DOGMATICA. -

. XI.

65Q

, \ , , erat opud Deum, ut Filiwe nim:mm apud Patrenu

yo?yG>; Bedr
ut intimus, et cx ipeiitt tssenlia, D& IJalgtfliitoa.
, ,
, tnqtjam, cum D d nuHumsit allad f e r t a i i .
,

* '
8 , <
.

Ejusdem ex Thesauri Ubro primo in ta verba ; c Sic

dedit et Eiiio vUam habere in temetipto.

* *
; *
, *
,

. , ,
.
, *
, ,
(
, ,
' ,
\ , ,
*

, * , * ,

.
.
, ,
.

Sed quoroodo potest, inquiant, Filiue esse simiiis

Patri, aot poet ipsum non esse, eom ab eo aliquid
accipial sic enim ipsemel loquHur : Quemadm*dum Pater vitam habit in semeiipso, sie ded.t
Filio vUam tit i e m e / r p o E & s e n t i a e VerbC
nihil officit, viri opiirai, quod a Patre aliquid
accipial. Nequo eaim io 60 quod accipit, babet
t eit. Sed eum prioa extiaut et sit, aceipil. Ex
Paire eaim geBitss accipil onnia q u Patrie snnl
propria. Ut l i luz e eol* proveniene aliqaid ab eo
dieaiur accipere, qnooiam qaidquid in ip*a est, Ul
olis earo parientia este constat. Nequo aotex*
aote aplendorem ease concludent necemrio, fuoniam ipee ab illo sine alla diviaiono progredieas
quodaramodo aecipit, ot ipsbit ferat proprieiatem. Somper eulni eam ipco erat lux, et e i ipso
manans, qoe illi adsunt, nataralUar
telit.
Kon igiter et eo qeod accipit atiqiiid a IHtre e oesaarfo aeqoitur, i Patre ait FiHos tempore poslerior. Nam e l , qvi est atque t n s t e i l , dobi*
aliquis, noa el qui nondeiD extisik, nee iiatiis
est.
4

.
,
c ,
; ^
. . >
^ t *0
. '
* ,
.
.
, ,
,
,

JM .
Si FtHus DOH esi v i u sdeundam naturasi
pacto vere d i c i i ; Qui crodii in B M , habel v i tam asltrNam ? tU ryrtus: c Oves tue* voceui
meam audiunt ; > e t : c Ego do ipsin v i u m aeier*
iiam; ei rursua : Qoi credil in me, non gustab i i ittorutn in alornum
Oporie)>a( eniin dicer e : Qui credii ia me, acdpiei v i u m , quam dedit
Biibi Paier. l i e i a : Eum qui credideril in me,
ainel Pater giislare aiortem. Si vero id iion dixisae
c v U u r , sed proiuiuit se daiuruirt i U qui credual ui ipsiMD v i i a m qnaa naUiraliter ei estenlialiler
&ibi ipai inesl, quoiuodo inUlligi poiesi F i l i u n v i UMU non babeiilem eam a Paire accepissc? Uoc
; ^ eoim quavie blaspbemia gravius est. Seti, ul nioda
. '\
dictum csi,procedens ex Paire,OHinia qu* iUiussuwl
, , simul secuudum naluram secum affert, et ea ratione
, , qua accepil, dicilur splendor el imago ipftiitf.
,
uuuai aulein eorum qiue Palri insuwl eliam est
. " viia.
.
& .
/M verba.
. t "
CBIII Fiiiua dtcit, c Sicut enim Pal r babet
,
vilam ia seipso , iia etiaro Filio dedii babere
.
Titam in seip-o", aperte oniDimodam simttitudi, . "
nem oatondit, quam babel cum PaCre. Habel eniro
, , iia vitain, aicnt el Paier, naluraKem niiiiirmw ei ' Joan.

?,

26.

J o a n . v i , 47.

PATROL. G R . C X X X .

J o . i n . x , 27.

Joan. v m , 52.

JoatL v, 26.

21

EUTHYMll

651

ZlGAlifi.M

652

8ettlilmn. Cuiu auteui adduiilud, dedil, uaturalo&i \ . *, , ,

a|fle easeptialem progressum siguiiical. No euim
.
i l t d i l Paier, lauquain oliqtitd ex iis quae sibi insunl,
,
adiinens, e l uon babciui Filio adjirieos, queiuad ;, \
niuduin in seclionibus acdislauliiscorporeis fil, e i
, Jucal^er divisuin aliquid a b a l i o iu aliud irausferlur:
,
&td sicui planla in frucium, qui ex se procedil, ua * ''
^iialcui suain qualiiaieui propagai, i i a e l FiHus a

ftalrc acqepisse quae ipsi iiisuut inlelligilur, omuia
, Yfbg
extd&leus qiiae e i Pater, praner id quod &il
,
x?au?r.
,
.
ln eadetn ttroa.

.
Qui xMH me inquii Gbristtw* 9ia"H Pxtrqn *. *
0oaufioi)rein gi, qoefaadaiodiHn coiligis* per gra<* , ,
ttam, non airtem per eesentiain kabet, u i vka sit, ,
Wem diceiur etiani da *6. Qiiam qaidem ratfe .
HJBIII ai u i absurdotfi V p tUare, ceplrarruBi 4a .
m r i a neceaae eat, xtmpo FIUMB vUam etee pcr
.
natvraoi.
fial .
/ M eadeai verba.
,
Si FiJttW nen, u l Paier, pernamratb <MI viia,
' ,
quoniodo eaiudet*, quatt* jpae Paier, attionem
, ;
babei? Qtttdam eciim luco CbHsiu* aii : Sicul
, '
Fofer, qntos vulL, vhifietf, sic FWw* ** vult,
.
vinficui \ Iteque enim dieeul alker illo* vivificari, ,

qui X Palre vivifieanuir, quaiu eoe qui idein aeei*
,
piuat a Filiow S i c eiitm inquil Patreiu vivifleare,
'
sicut Filius vivilicat, quaiu Paier babet, eamdeui
. ,
babere se aclionem itgittftcaitf. Non igilur ei qui
ae genail, diaiiHiUla c * l , aed ut Paterv sic et FiWus C ,
vita per liaUMraiii dioiiur,
avopou; , * ,
.
.
#* ** lai^o.

Qoae Deo ac Patriinsunl, haturaies et e&seniialei
proprietatee vocans Paulos, altcnW Ha tfit t 0 i , *
. >
sofns babet ifnmortatitatein . B\ vero qtrispfatn
dicena hnmortalHsiem, uiWl aliudper 1d ititeHigai * ,
* ,
quam >itam, vila aittem est Ftlius dictens : Cgotvni
, , *
vita
crgofalerbabei In eeipao vliam, nimiram
F H i u m : neque diversum quid a ae. Ipse etiam ai- * . ,
*
tniHlur exsisiens v i t a , dcdit sfeipsutn Filk); IMMI UHI, * YUo
\\\ corpus corpori coimmitens, neqae tanquam
, '
ccdeiis Filiosuani livposu^m.etxleitreepeease suum
' . |
fn Filio b a b d i s ; tfd xsistena id qttod semper 6 t t
Pafer ac Deiis. Essemiae v3ro ideiilitaie, ei nainrae 9
uniiate int^abiliier cum Yerbo qood ex se proccssii ^
.
copulatus.
.
/n eamdem sentenliam.
"
Qutfcunque nalarxliter a essenlialiter Pairi ine<($ft dicumur, illa omnia esl Filiua. Solus Pator ve- , .
r<i8 Deus C8t, qtifn solns babei Filinin diceiifem : ,
. Ego sum teriias . Sapfcne ae poiope simiHier,
, , *
quiaXbristus Dei potexlb, et Dei lapicntia. Sohis
. *
diciiur inbabiiare ludem iiiaeccaaibileiB : babct
. ^
eniin 111 seipao dicentem : Ego sum lux. Solus i i n t

Joan. \, 9. Joan. , i\.

* I Timotb , 16.

Joan. , 6.

ibid.

I Tiroo&b. , 16.

fc3

PANOPLIA DOGMATICA. -

T i T . XI.

65t

- - morUliiatern habero ditfclar,e*ia liabet in se Filhim

.
dicentem : go swn vit^. Si ergo qnidqwd <*atri
, ,
propritim est, boc ipsuqa el Filitie : QUU) Pa*er dt , ,
caiur habere vitam ia se^pso, FiUupa aigniflcai, OOJ^
%t * .
aliquid a ao divergum. EUsisteus r o
Mim
,
ipse in Filio propler ojnuiinodam *aeeit&&
, .
niilUudinem, cum ftiian oaturaliter *it * i u , dedil
illi seipsum.

,
, fj
,
, .
,
. , , -
, .
, , *
,
,
, ,

.

X8fl
.

/ n eamdem tenlentiam.
Filius vha naturafiter exsislene, eam se a Patre
accipcre dicil, nen qualcniis Yerbnin esf* aui eplen;
dor naturalHer babeiis qua? Pairis propria suut,
sed quatenus faclus est lmrqo, cui onniia a Deo daia
Btint. Quod ipsum in scqucnlibus aperte deClaral,
causam cwr data sU expllcans. Poleslateiu enim,
inquit, dedilei judicium facerc, quia Fdiqs bomjnia
cst
Si vcro quia Filius hoiuiuis est, potesialem
judicandi accepissc dlcitur, codem inodo repeientea
dicemus Quia Fiiius bomiuis factus est, siiuiliuidinero gerens feorum qui quidquid babent, a Deo accipiunt, vilaru quoquc accepisae diciiur ; soli ac
nudaedivinse naturae id reservans, quod nulliuaparlieipalionis capax s i i , quodque ouinia omnibus largiatur atque suppedilet.

Ejusdem ex librf de iwcta

Tmit&e*

Qnod lanuimdem ac Paler Filius pos&il, aliunde

[ ],
discere Iicei. Nunc enim : < P.acr lueus, jttquii, us ,
, , , > Q que modo operalur, et ego qperQr ; > uimc atilem: Sicuii Paler susciiai inortuosel vjvifical, U*
* "
el Filius quos vuh vivifical , Quos vuii
, .
dixit, non quos jubetur; qtioa ipse deliberaj, noo
, ,
quos mandatur; uamqMe iliiid scrviiulig est, \iov
, . * dominaiionis. Et rursus alibi : < Si non facio opera
Pairis mei, niibi non crediic : sin facio, etiaiusi
, *
miiit credereoolueriiis, opcribiw crediie, e|. sciioie
, , ,
, 6 , ' quod Pater in me sit, el ego in illo \ Videie
bbic denuoPalris a c F i l i i aequalitaiem : nam t Pa .
ter, inquit, iu me esi, et ego in illo . Id auiom
, , \,
in rmajore ac miiioro roperiri prorsiis aop | H ) 1 ^ .
.
idque jam deinonstrabo. Univer$am siuiyl crealurain
*
visibileiu alque invisiliilcm iu se circunascribit uui
, ' D
, , % .
,
, *
c ,
, ;
, ,
6
* '
, ,
,
Yiov, ^ ,
.
1

Joau. v, n.
ibiu. l i .

* Jean. v, 17.

* ibh!. 2i.

ver$alis Deus, vel polius manu sua lenci: c Naoiquc

in mauibus ejus sunt, inquii, 8 fiaes \tm
' >
iwsuper : t Qui conliiiei gyrnm lerr,c, iucalasque ejus sicut locusias . E l alibi : c Quis mep.IIS csl manu sua aquas, et ioeluiu palmo, et uitiversani lerrajn pugillo ? Universam iiaque, ut
dix^i, trealojraqi rnanu coutinet iHiivewalw Creator;
ipsura autem a crcatura c o m b i c r i iittpoaaUiiie ett :
ergo fieri neqirit ul insequalia invicem conlineanl.
Quod si verum esl, t reapse cet, Filius autem contbiel Prftrem, ui PaterFiHum : inscfqualiialis asaerlo evrdeiMer explodilur, vi arqr-atitas in Patre F i lioqne gHOscitar.

* Joan. x, 37.

ibi J. 58.

Psal. xcnr, 4 .

Iaa. i t ,

fL

655

EUTHYMll
Ejtudem-el kme.

6S6
)

Quanto laboram iitsairiae morbo, qu'i deiesi.iadje

' ^ , Arii et EiinoiniKdoctrinae sunt b.rredcs? Magna
* pnelerea in eoram stnpore atque insania vigei i m - . 61 $
pvdeniia. Missionem enim, seu legalionem divinaiu
bumanamqae commcinoranl, ei etim qui mish, illo, . qui mfsaas e s l , lionoraitorem esse comeiidunu
, Tanta egt ipsoruin in Scripturig iinpcritia 1 Nec .
aiiimadveriunl Jacob in Mcaopotamiam ab lsaac ! ,
quidein missuin esse, nec tamen ob i d quantmn ad
,
naturam periiuet, niiDorem eo, a quo wiseus fueral,
exslliiese. Joscpb rursum a Jacob ille quideui missus .
csi, ut fralres Inviseret, nec propierea taiiien e<un
quisquam nalura palre inferiorem dicet, quod palrts ,
maiidato obedicna, qao misaus faerat, profectua esi. , .
Atlicet natura ratione mitiemibus inferiorcs.
"* ,
i n q u i e n i , non sinl i l l i , quoe fuisse inissos dicis, patcrna tamru cedtint dignitati. Imo reperiitius, ,
s i u l l l , ei dignitaie preslaiuioreg ab iuferioribus . ' , ,
i n i l l i ; neque tamen idcirco suain amitiuiil dignila- ,
lem. Jonaibas enim regis filius a Duvide missus est, ,
U qni cum palre regnabat, ab co qui nc servuoi .
quldet ]ai audebal se profiteri. Quoniam igilqr ,
bic qufdem misit, ille autem miesus est, nec qui ,
niissus ett, a.lhnc erai rex, ut vos definiiia, nec .
qui misit, adbitc erat ex$al, sed mUei dignitas ad ,
miupiilem se Davidem tbacendil, et niiiieiiiis cala- : *
mhas deecendil ad missum Jonaiham. Sed quid , oportet humana recensere, ctiin iiiveniatnns Deuiu C .
ab boinine milli? Qui enira cum Jacob luctabalur,
Mmiiie me inqitit, euta erepusculum aseendit. Jacob . ' * .
aoiem ad eum, Non dimittam te respondit, niti ; ben$4ixeri$ miftl*. Quid ad baec aapieutes isli fidei , .
, *'
artifices reapondebtini? Quanquam ex Doinini verbis
animadveilimu*, et Patrein ipsum qui miserat, simiil . ,
csse coiu Filio qui missus fuerat. Solus emm i o - , .
quit, xan $um, $ed ego, qui misit m* Paler*. E l : ;
~ Mon dimisit me iolum Pater meus *. Et alio loco :
Paier tit me manens ipse facii opera *. Si igiiur ia
Ipso, el cum Ipao erai, qui itlum miscrat, tibi eal . , , \\ ,
. ,
abjeciior ejus, qui misaus est, conditio? Uude aulem,
. , \
aul quo miltatur is qui implet omnla? .Miiti enim
eigniiical loei inulaUonero. Quod si Pater et Filius , .
omnia continent, nec Pater procul abeet ab illis, ad * ,
;
qiioe missus esl FHius, nec Filius ex uuo in aliuni
; *
locum iranscendil. ReliqUum igitur est, ui per banc
. ,
legationem, seo missionem nibil aliud cogilemua,
^ ,
uisi bumanitatem assumptam indicari
, , .
.
v

Ejuidem kwc
Pater, venii hora, clarifica Filium ixum, ul
Filiui tuut clarificet ". singularem alqie
incrcdibilein hserelicoruni slolidilaleio ! Major, inqniunt, ett qui gloria afficil, quam ille qui afficilur
gloria. Pater auiem afficiit Filius aiBcilar, major
Gen. , 3 6 , 27.

Joan. vin, 16.

Kal

,. ,
. "
\ , ,
, ,
. .

ibid 20. * J.nn. , 10.

Jiian.xvii, I.

PANOPLIA UUOMATICA. -

657

, ^
, ; ,
I ; *
6: , , ,
, .
.
,
.
,
: ,
. * ,
* , .
, , ,

, , ,

.
, ;
.
F- , ,
, ,
. ' , , , ,
, ,
,
, *
\ ,
, ,
. , ,
, , ,
C
.
9

'
.

* ,
. $
,
-. ,
'. ,
, ' ,
.
,
. ,

;
.

, ,
,
Hattpa,
. , ' ,
.
.
, *
,
.
.
, ,
1

Joan. , 5 .

Ibid. 6.

. XI

igititr FiHo Paler. Si Filiue solum affctias

gloria, eed jp*e vfciggim gloria Patrem aflcch,
qnoinodo anus allero major dici poiesl ? Nam si e\
istorubn senlentia gequtittr, ut qui gloria aOicit,
major sit, minor quidem eet Filius, dum altcitiir
gtoria, major aulem tfora Patrem aiDcit. Wrura toeej
diocre summi sinporis alque deuaeiilia; est. E i b*u
enka verbts non Palrem Filio majoretu esie diecimns, aut eontra, eed Palris c l Filii sequalitatom H H
leJligimue. Nam ul Pater gloria afficit Filinm, e
afflcilur a Filio, sic Filius gloria tum afficilnr a.
Patre, twm Patrem afiicit. Quod auieui dum aflkima
gloria, nihil accipiat, quod antea noo haberel,.doeei
hoc loco : Clarifica , inqoiene, , ea gloria.
quam kabui, anlequam mundu* fierel, apud . Si

anlem antequam niundas ieret, banc gtorian babtdi

qoomodo peiil ut accipiat quod seroper babuii?.
Ejusdem hceo.
IK'in<fc se non soluni gloria aflici deelarane, k&&
etiani Patrem afficere, Monufeslavi, inquil, novum
tuum hominibut*. paulo pogt ora obgirueo*
ba?reiicorum, Omnia , iuqiiil, lua $u*4, l4
mea* Commuuein non dividit principamin, ncc alia
Pairi dicit conveoire. Sed quoniam U i i contumciUs
exaecrandU Ibugeiiitum afiicieuies dicuuj. ipsuw
quidem accipere, Palrem auieiu dare, demonalra^
ge uua cuin Paire reruin omnium imperimu oblinerc;
Omnia , inquicns, lua tuni, tua . Qtiibu*
rerbis nou regimm divigum, sed conimuueui significai poiestaieiu.
Ejuidem Thetturt cap. 6 libri primi

Quod paricndi naiurara habet, non asseculus gi*

cnm aSiquando non haberet, oec illam amiilei, et
desinet parere. Ignis quidem nalura sibi iusitam
gigoit calidiiaiem aique splendorom, neque ex
calido ealidus efficiiur, neque cetsal gignere, q u
nalnralUer ipsius aunl propria. Sed gimul aiqua
ignis e*t, et ea cum ipso eunt. Q 0 0 4 I si in rebug
procreatig aDeo talig pergpicilur gignendi raiio,
nonne impium esl non ipsi Deo omuibua pariir
bug majora tribuere ?

EjHtdtm kxe.
Si Filine ex Paire nascene eum ipso per naiuran
ttternug non erat, eed ei contigit, ui easet, el gigneiiii niminim coniigit, ut iieret Pater, aiqne
iia in illo mutatio qiMBdani apparet. Quod tvaxi,
geeundum rw, non eral, id poslea faclueesi. Ai ne*
tura dirina nallam rinmotalionein admittit. N M
tguer Dee contigit, ut flerei Paier, ged Verbom ex
ipso progredtau gempor cum illo fuii, t in igna
caiiditas, qnm ex Igne provenieng oum Ulo 80111per exsiailt.
} el kmt.
Si Deus, iiiqttmnc in ewa aniplimdine perfeotoa
#

659

EUTHYMII ZIGABBNI

660

csi, c l nibil deest nattutje rpsfos, guporvaeaircnfn , xoV .

> 1
cgt, Fillwm lanquam diviaiiati* cjue ptetthudiaem
.
adjimpre.
Eju$dem el kac.
Perfoctus quideto eat Paier m awplUvdm*
propria, nec ultusv gapitf,
boo egabit,
sed porftatug eet, rtorr qiia Deue eolwm est, g*d
etbro Pater. Quod si ilH ademtrig ttt Patci* eft*
dhrine natam lolks feetfiiditatein, nec atuptiwa
perfetfionem liabebit, &i cfesil IHi gignendi v i g ;
fectitirfitag ergo perfectiotiig ittdictam est, et F i Hg a Patre aloe lempore genitus deefertt ipsuiri
ptffeemm.
E)u$dern et hwt.
St Palrtg eseenlias naumi n6n adeal, ut Ftlfaffi
lattqiiam fitjeiom at-bor fcctinda gg*at, atqtie ut
cara iwm ftgftat periecUi lamen est* gifpertacaneum
boe illi addere. Imo vefo boc illa indiguit.
Qttomodo ftrtem perfeetois sit, qoi atiqna eget re ?
Ant qrtomoxto abeardum non em, naturse dmnft,
qtiari iratnra petfeetionem non babeat, qnidquam
idjtitga^?
g icfo ejutdem tibri.
CogKattonem luam, ir optime, paroiripef a corporibtis et cwporetti affectiooibos revoea. De Doo
entni nobis ert getm*. Ne ^pbierh bttsm hominum
more partentem ftuiti diminui, nec posse parere
ine(ktrimcnto, aui \n Verbum ex ee pnrveniens
qnmlammodo dividi. Quid eitim bac exsecranda
ralione probibebilin reliquis eliam, quae ille babel, C
? Si enim ut bomo cum fluxu parii, creabit eiiam
ut bomo com labore. Quod ei aUurdom est: nequc
etiim ut homo creai: nec profccio gignil dt bomo,
aed irt boc ciiam nalitram bomrnis snperat, sine
\0 fcignens ut Dteivs.
EJHtdem
el htiet,
Pattt Fibum ttt seipio absqite divfsibite aiit rntah^rilo pftKluxtt, 4tt6ttia(fci)oitam et eol ^fefidnttln fcx sd emiwuni. Quamtis splendot dolie no
babeai pfopriam liyposlasim, ncque perfecte ipsu
in sdipso esientla sit : habei enim suilm esse fn
sole; divinnm vero genimen hoe lamem ex ho
cxemplo babot quod ex Patre procedal cilra divi-
aionero ullam el absque spaiio, propriamque habel
byposlasim non separaiani a Patre, sed in Patre e i
cum I*atre inteiecl*m alque exsisienlem. ic*re
mtftm teetiootm e\ decisionem h i divioa genera^
iione fadam fuine, imroanlt intanUe A4 docvmen*
loaa. Cftin enim diviaitas loco n o i circamectibatur,
m idqutdem qiiod ox eoprocedit UKO orH.Qnod
w f o Beqne la loeo cet, iieqne esae pooes4 qyoniodo
Ktparari poiett! Qmiton enim ibit qikod etltim e s i l
ut e qoo qoem trftnsferetar! hmc oJ^vkleiii eorporaiu sunt p r o p m > ak facorperea vero Mtnra
prorsot aliena. Ne igiiur impie in divina geaeratione d d k i x o , aeparaliofles^ aiquc hia similia
cotnmtD^scaiiimr. Suprema eniu iUa oumiacD nalora nulli passioni, gcparatioui aui seclioni egl ob(

.
" ,
* * , , ' \
. ! ,
,
' , ( .
,

.
.

,
,
, .
; ; ,
;
tod c* xepaJlalov
.
, & , ,
\ .
.
^ ,
,
,

* 1
;
, 9;>
. ^
,

.

.
, , *
. '*
'
S^ct ;
(
.
, '
.
, *
.
, .
, ,
; ;
!) ;
, .
^ ,
,
. ,
,

Sl

PANOPLIA DOGMATiCA. -

TiT.

66^

. - n>xia, neque corporum proprieiates reclpil. Sed

qucinadmodtim crcal mirabiliicr, longeqne alio
q<iam noslra cansuclmlo feri niodo, ila etiam geuerat ex se alia ratioue quam nos.
Ejuidem et htcc.
.
Scrmo eniimialivtis, quo uiimur, in menlp etcx
,
incnle gignjlur, aKjuc alius, quiilcm vidciur essc ab
,
eo qui ia corde agitajur, qualeuus exvra oa v d u i
,
e tenebris lucen emit^iiur ; est auiem rursns in
(
co, simiJisqiU! ei est per omaia. In ^ermone enim
,
vidctur cpgilaiio cordis, el rur$us in lueiUc scrpio
. "
nonduiQ loquendo expressus. Ila. cliam F.lius l>ci
,
al>sque separatiooe e Paire procedcns, cba-j
. \ ,
raeler esl ei exprcssa fignra proprielntts euac; Yor ,
bum enim esi byposiatice exsisieus et vivens ex
. ,
.
^ vivo Patre.

, '
*
.

Ejusdem el ha:c.
Iia g$nuilex si? Pater Fiiium a!>sque acparatipno,
ac * i aapiens aliquU gignat aliquod inventuiu, *iv$
juccbanicuin, sive georaciricum, sive eju&mgdi aliquid. Yidcnlur enim qtiodammodo sapicnlia? fructus
esse, alque ila nntura sc babenl; atqui nou esl scparala a sapienlia ars quae ex ea esl rxcogUaia ;
ecd esl cx ipsa ct in ipsa gcnttricis suae iiiiaginem
exprimens, el cilra separalionem aliud qtiidpiam
esse videlur. Ua el generaiio F i l i i , rum sii absque
separatione cx Pairc, in stia byposiasi scrvatur .
longe tainen bnjus exempli sjvo s n i i l i : j i d i t i i s vitn
exceilcifs.
' C
.
Ex capite septtmo ejusdem librt.
, - Q
Si consllio dicilis Filium genituni, et vorurilafein

ortum ejns anteoessisse contendiiis, cnr non hjec
aScriplura dici declaratis, qnrc de aKis rebus om ,
nibus procrealis dicunlur ? In bis enim vobmtns
, &
praecedil, ul ex illis Scriptura Terbis colligi po;
l e s l : Faciamus hominem : et: Omnia, qvcecunque
, ,
voluit fecii. In Dei autem Yerbo nec volunlas, nec
, , .
ceesiljmn praecewii. Iiaque de ilie noo dicuntur

ea, aod babc potius : Erat, ci e*t.
, '
.
Ejutdem ti hac.
.
Pautvs ScTfatorem nosirum Jesutn Cbrislw^nDei

virlutem elsapicntiam appcllat . Si igitur sapienlia
, , .
ei \irtusesl Patris VerbRm ex i p i o e i i n ipso exsi
, eiena, i n e o nimirum etperilkid ipse vull el facii

, ,
, ,
.
, *
* , *
. ,
, ,
.

, . ^ omma. QiiomiKtO tgUar consilio et ToJunlaie factwn

, 1 i d , ifi quo P a l r i i coneilmm volinaasqaeoonAietiL

;
, ,
, , '
,
.
#, ,
.
.
,
,
1

Cor. 1, .

A m enfm aiiam verbie espieifiiam coufiagare R O oeaseesi, qwa Paier contokns 64 votona FiJimn
feerN fqu6d iameA voa noii pudot comniniaci):
*ni st aUa aopientia na:i esl, oed ip*e soiut o s i
Palris eapieutia, ipe ninwnjm cal etiam JPaUis
votomae atque eonsilium, In saptenua ehim eiia est
volttfiU 0i. Quamohradi raiieaes veoira fuiles
sunt, et argumenia vea4ra inama emltpqiie N M I I .
Eju$diM et herc.
Si ea, quas vcduotaie fiunt, egem lempore, qno
de illie conmlknn captalor, licei spaliuro i l l u d aii

33

EUTHYMII ZIGABENI

664

perquam extguum, quomodo temporum effector : , IsTat , el

Fsliae erh, cnjus orlum voluntag et conslliam an
; ' ,
iccedii ? Sed lemporum aticlor esi. Erat igimr

et ante orlum illius eat nihil.
.
Ejusdem et hcec.
Si sapienlia Pairis esl Filius, ot vere esl, quo ,
modo tempug esse potnit, cum in ipso non eesel , , :
tapientia ? Quod ai ab omni aeiermtate in Patre esl,
,
Kemper enim sapfena est Pater, quomodo coghari
\ ; !
potest quidqnam antiquius eo, quod sempereef,

aui quoroodo toluntas intercedere, quae Filium ali- '., ,
qnando non exgigtentem adducai, qui simal cum
; $ , .
Gcnilore ipsfus ut ejug sapientia artemus est ? Noo .
oluniate ighur, sed natora Filium gignii. Hoc enim
iltt magis congrult.

.
Ejnsdem et hmc.

Si miHa voluntag in ullo est eine verbo, hoc est,
,
sine raiione illa, qnae taciie in animo fergalor,
,
Fdius autem esi Yerbum Patrig, illiua ergo volon
. ias est. Quomodo igitur roluntae in volunlate eril,
not Yerbum in Yerbo ? Oinnia ergo eet Filius Pairi, ; >;
, ,
ei Yerbam , et volunlae, et saptemia, ei nibil
, ,
antc ipsum in Paire.
.
Ejusdtm et hcec.
" ;
Quemadmodun) ex voluntate babemus nos
, ,
patres simus eorum qui ex nobis suiit, scd ex
,
tiura; sic eliam Dent non voluntate, aed naiura
.
Fater est. Et quemadtnodam filii ex nobif procreati
' ,
iobis natara similes omnino gunl, gfc eiiam Filius
exirinsecus, aed ex eesenlia Patria genitns ei- Q , '
itiilig eal iu omnibus Geniiori. El Iquemaduiodom
,
Paler non ex volunlaie Paler>gt, ita nec Filius
.
c*l ex volunute, ted per naturara, cam sil gpleu ,
dor ei iigiira itJius \ qui se genuit.
,
.

Ejnsdem et h&c.
" , *
Yebemtnier absurdum ci periculosum etl dice, , .
rc Filiuin voluntate genitum esse. Qul enim non

voluniate Pater ct Deus est, is nec volaniate babel

ex easentia sua proveniena Yerbum, sed naiurali, .
lcr. Sicenim esi figura ipekig, ei imago fataa.
, .
* +
sodcm . eap. 20.
David alicobi i u canii : t Sedea Uia, Deua, in ry , ,
sxcnhira ancttli. > Deinde a i l : c Propleroa unxil te . c
Detit. Dew luua, oleo exavllaiionia pne participtbug , , .
iia . Aiqui erat Vorbum eUam ame anciionem
regoans cero Palre. Qaomodo igiiur in regem uogi- .
mr el tanciifieaUir, qui semper regnai sanetsaque ; "
exsistil ? Quemadmodum igilur cum aemper id gil, ,
nUimU uneu temporibng regnagge dieilur : iia ,
oum gii aliiaaiimig, exaluing eaae dicHur, propier .
inrarfiaiiooeiB. Exaltaluraulem, et uogfiiir, ei gan ' , '
rtiicaiar propler oos, ul per ipgum graiia in omneg , ,
derivciur, ut jain nalurs collala lolique geueri .
largtla. Sic enini Servaior ipge iu Evaugelio Joannig *
ait: c Pn> ipsig ego ganciifico meip&uai, ul sini ei
; , .
:

Hebr.i, . . Psal.

XLIT.

7, 8.

665

PANOPLIA DOGMATICA. -

y*a , .
(
), * , ; ;
. .
. ^,
,
.
%

'

'

. X I .

666

ipsi ganctlticaii . Qttaecunqtie enim Cbritto iiiswti,

eadem in nogderivantur. Quippequi tanclHlcationeiii
iNW gibiipsi accepit (ipse eiiiro erat gaacliOcane),
scd ut per se eam bumanae tiaturae conciliaret: via
qiiodamitiodo ei printipitim bonornm quse in nos
fluxerunl effctua. Idcircoetiamail: Egosum vb..
per quam divina gratia quodaiomodo in nos detceudit, exaltang et sanctiflcans et glorificang, atque
adeo edificang naturam humanam in pritno Cfarbrto.
Ex ucundo Thesauri tibro, cap. 29.

,
x#.
Ondique impielatig ocragionem arripiiiMl Cbrisii
-. advsraarii, et wium ilJud sibi tanqtiatn gigmiin pro, |K)iiiml, ul lemere coiivicia jacttnt in Filium Dei.
.
, bt , - ^ Andieiiles enira ipsuin dicentem : Ego unum
*, non credonUel conaniur ea verba in alium
, ;
aensiim lorqnere, noii coucedenleg, u i uiiom CINM
,
Paire s i l , atqne ita quod praeclaro recteque dii i u n
, ;
eai, demoliri stadenl atqtie poivertece. Quac vero
- .
in Evangeliisab eoianqaam bomine vel loterata, vei
dicta, vel facia reperoriiti, m flere, uicerore aifici
, , , ,
. , - ei reliqoa ejuedem generig litiman aaturae conventaHia, ea non
refemnl ad bumaniiaiefn, sed
, ,
Verbo gialim tribuenieg, c i big eolligum, eum mm
'.'
csse Deum, qui lalla perpeasut , aique iia iu
,
rerum qiwe crealse gunl, nujnero locant eartim
etfectorein. A u i igilur Filio concede, ui sil uuum
; . "
CUIII Patre, uec Verbum, quatenug per ge Veibuui
,
' , - esi, ex inaequalUate CUBI Patre lugere aul pavcrp
; , , , - Q deprebendea, aui gi pon credig, le ad Judttormii
Dtimeruiii ascribe. Si enim non credig ei dicenli,
, ,
ge cgse uiiaui cum Palre, nec si moerere se Uixcril
. ,
eredes. Sic igiiur, ut dicium est, in Jud:rorum nu
, ,
nero deprebenderis, nibil euruio omuino, qtrca
.
Senratore dicia gunt, gugcipieus.
, , ' ,
.

,

6
Ejusdem Commenlariis in Joannis,

FUium Pulrc non este minorem.
, , Si minor egi Filiua, major aulem Paier, diverga
,
raiione e l pro sua ulerque mensura s;m(lil lom im
nbig efficiel. Et Paier quidem inagis, Filiug autem
. ,
wiimig, ei pro viribug suig noa gancios reddei. E r i i
' .
igilur el Spiritug duplex, niinor in Filio, iu Patre
, , major. Et aiii perfecie sancli reddentur a Patre, alii
. ol a Filio minus perfecle. Haec ei alia nuilta incom, .
utoda congequeulur. Unug enim esi Spirilus san .
rlug; una perfecta gauciilag, qiue a Paire per Fibuin
,
naturaliler exhibelur. Noo ergo minor, qui eam , doui periectam cum Paire perfecio aciionem babel,
.
euuideinque io seipgo gigiieutis apiriiuin boimin,
,
T i v u m , i n gua gubsisleiiiem persona quein babot
, , ,
Paier.
, .
EJHsrfem h(rc.

Si in fornia c l aquaiiiaio Pairis cral Filins, ul

Paulug a i l \ qiiom;ido minor csi? Neque enim
', ,
buuianx caiuig assuniplio el exiuaiiitio gpoliai
; 1

Jvauii. , 19.

Joan. , 6.

Juau. x, 30.

Pbilip. H , 6.

E U H i Y t t l l ZIGABENI

668

M i m * l i Fifitim tli|(t>iuiie cmu ilkm aecutido w o e ,

osUs o d v M H i eit babiiurus, Veoiet eniu <ii *se- ,
m o i dixil, Ifi gtoria Pairie a o i . Quoinodo igilor * .
, , $
Patro mfoer, qui tii glerta 4 perfoeu Patris?
. |
6 ;
*
Ejusdem *t te*.
.
Si Doratoue eet Paier, ei Fiiius est Doadntia,
,
QMorao<k> Pai^e Fittu* u i i w ? Nou erit perfecie liber
, ;
sl minor si imperio, nec plcnam tu sa obtinet d i - , gniialem. Praelerea si lux esl P a i e r , e i l u x siniililer , .
est Fttiws, qnomodo minor eat Palre? Lux eitiw (ei
, ,
minor est) erii imperfecia, el pmr<e aiiqjia a tene- ;
bria ocrupabtair. Et wendax rH evaagalisia, Et
,
ienebroB, iftquieas, eam mon *&*** . Ad , , ~
hoc %\ Pater ett vila, ei Filius ilem ei viw, quo-
*6*. *
modo ISire minor^sl Filius ? S i u imperfecle viia,
< , ;
t i d e o miftor, pcrleeia m nobis viia MOH crlt, Ikset ,
iii nUvionbomiueCbrietosinhabitet* fiialiqua par* .
le qaodamaiodo eruai inortui, qui iit ipeiim crediuV ,
m a l . Quai quideiu quoaiam a uobia, ui abettrda, aoal .
procol rejieteada, perfeclew esse dieimua FiUum, ^^ ,
t Patri perfeclo xquatem propLer isaoulfee w*Wa
to partc difersam stmMtiudJiietn.
.
t

% {

Ejusdem ei ha>c.
AEqualemee Deo et Pairi decfaransCbriatus quodam loco dieciptitos suos eic altoqiiKur : Qui vidit
metidii PairemQuomodo qui natura talts est l ipsfe
vera dicens aflirmai, Pairo iiiinor erii, nt quidam
temere opinantar t Si enim minor exsistens in seipso Patrem exprimit, cum nnlla intercodat immutaX\o, Ulud ipsuip in Pairem rechlet; qolppe qni ia
ihiagine, nempe iit Filio cemaiar expressns. Sed hoc
absurdum est. Non Igitur Filius ndnor, \a quo Paler
perfectus exprimilur.

.
) ,
,
tbr .*
, , ,
;
,
, ,
.
. ,
.
.
Ejutdem ei kxc.
Qttomodo Fillus ininor, qiiem ea qoxPalris sunt,
,
liabere consiai ? Vere cnini dicit: Omnia qua Paler , ,
habet, mea sunt. E l rursuni Deimi, et Pairem allo- 6 ;
quens, Omnia, inquit, mea lua $unt sl tua mea . Si " ,
,
enim, ut temere quidam seniiuni, ininor eet Filius,
.
cnai vere proiinntfet bfc Patrem alloquens : Omuia ,
wua tua sunt, ei tua mea, cadet et in Pairem, ut i n i - , /
nor bit, el iu FHiom, ul major, cum rerum ordo D , \
diversus sit, et in utroqae ta cemantur, qaae
,
ahorhis sunt, el qttod Pairts esi, id eliam Fiiii s i l , , ei coittra. Nibil igitor probibebk et Pairem Filio ,
piinorem diccre, et Paire majoreiM Filittm. Qu , ,
quidein cuiu vel cogilare s l l absttrdfositmim, sequi- ,
i u r ut equali* Patri sic Filiue, qui omaet cttm P a .
ire communes habei esseutiae dignilales.
, YkW.
* . ,
.
Ejusdem ei nccc.

.
Quodam loco Servaior, sicoi ipse in Paire esi, tic
,
Pairem in ae esse diciu Nullo autem pacio cogi, . '
{

Malib. , 27.

Joan. , 5 .

Joan. , 9.

* Joan. , 10.

06J

FANOPLIA DOGMATICA. -

mvfl w |,

. X I .

70

Undum tt, t corpos in fOfper*, airt vae iii vise,

sic Fitfam Patre ant Patrem in Fitio esse. 8te
igtlnrPaler io Fdio, et Filitts in Patre ett, ut in
ejaedem ea*en4ue ejmleMiqie naiuna certiesiiita
uiibtodi*. 4Jl si qia propmm \n hiiagtne liHtdtoem vere
ekigiilanter cipre*s*tn iniuettt
adoiiratMNieqae plernis aliqaoe alloqiieretitr: H c ,
iqnten*, efllgtat in me eei, et ego tn illa. A o l si
caltditas ex igne natnralher preventens vocem ad
hc iiiooain etnitloret: Kgo iti Igtie, el ignia in me
. Uimmqiie enim eorum qtt* dtcia snnl, cogiUMinee qtridem dlvidi potest, ttatttra tamen uniim
*t, el vnm x altero sine nlta secttoiic proficfcc*mr. Quainvts enfin animus ea vicissifti disiingu.-it,
an&M tameti alqne i<iein iuraqiie esse perspiciunltir,
M

, *,
1> , ,
, ,,
, *
xtot <: /,
,

, ' $ , >
- * ,
,
, (.
,

, tf - quatttnm ad essenifam pertinet. Sf igitur pvopter

, ejiisdem eesentiae perieelissiniam atqm itnmtiiabilein
* * *
imaglne stniUitudinem Pater in Fitio est, quo' , *
modo major Paier, itt isii piitaul, in minore Filio
, easeef peraptci poicsi? Cmn ergo Pater oiiuiiuo
.
sii in Filio, Filius plane perfecttis esi, qui perf* iv 11enm capfiens, flgur* ci tmago est magni Pairis.
, ' , ;
, * 0 ,
.

.
,
* .
, , ,

,
ar
- Q
; , ,
. ' , ' .

;
;
.

.
(
;
C
.

' , - D
.
c
. > ,
,
.
0,
,
*
' .
,
, 1

>Uub. , 27.

Joaiu 28.

* Pbilipp. , 0 .

Ejusdem fibro sancta Trinitate.

Verum ul Patris et Filii demonsiremus a*qualilalem, ad Domini docirinam accedainus : Nemo, i u quil, noril Filium nisi Pnter, uequi Patiem nocil
qui$quam niti Filius, cui voluerit Fiiiut rtvelare
Quid biace verbisclarius? Par, inquil, nobis coguiiio
est, Gognosco Paurem a Palre cogniius; cognoscit
me Paiera nie cognilus. Omnesauteni resprocreaue
ab bac a>ceniur cognilione. Quoroodo enim quae
naturae nosirse non gunl parlicipee, cognilionis
paniclpes sinl? Parvam tainen quidam iiolitiam
assequuniur. Ego enim illis, quoad eorum uatura
capit, lanquam in speculo aique aenigmale Patru
noliiiam imperlio. HSBC ex Domini doclrina didiciiims. Queni igilur bic majus et niiiius locuni hanbei?
1

Kjtude.n ex Thestxri cap. 10 prbui Ubrl.

Chrialus alicubi ait: Paler qui misil me, major
me eal *. Divina eliam Scripiura boc de eo tesialnr, quod c Non rapinaro arbiiraiua eal se esso
aequalein Deo
Quoiiam igitnr paclo iulurus sit
a?quali, et inajorera se babilurus Palrem, accurate
nobis inquirenduni est : piignare eniro baec imer
se videulur. C U I I I auiein nobis propositnm sii pta
baecdicia examinare, neque aeqnalilale cum privabiuius, eo quod roajor sit Patcr; ncque rurgns n>ajorctn eese Palrcm negabiniua ob acqualitatem F i l i i .
Diruiiiqtie eniui lonini habebil.si ea pic considerare
iutclligcrequc vcliinus. Simplex iiaque et nou coiu-

K U T H T M I I .

"2

[Mhi!a deilalie nalufa mitiqiiaiH 11 dttalitatem Pa- , ,

' & , *
trie c l Filii seeta fuUtsel, nisi pritis aliqna diiereii xstpalia fuisse viaa esset, noa eemmlutii eaocitiiam, &ed
,
rurinsecus iulellecla, per quam utriueqoo persona
,
iHilHciUir peculiari quidem bypoelasi constan*, sed
,
iu iitmaieiu diviniiaits per iiauiralcm tdcmitatefti
,
conslricla; ne aliqwa coufuio fl.U Patria e l Filfi,
*
concarreiiie Ui aolam unilalein bypo9tasi, cum raag
na quae inier eos intercedit einiilitudo dualitatem
.
appnrere s i n a l : a<leo ut Uiuc nonixilii iitter
P.ilieui ei Filiiiin nullam plaou dualUaum eonati ,
tuerini.Cum vero oporierei eigeuerantem aaUtram,
, ,
ei eam quae ex ea genila esl cognoscere, eaera Scri ' ptura Pairis et Filii nouihia consiiluil, u l hnneo
.
ex lumine inielligeretur, titrique propriain suaroae
pcculiarem byposiasim Iribuens, servala lameii
' ,
,
iilroque nalurae identiiaie. Noslrae vero consuetu ,
diui scsc acconnnodans, Palri boc tribuil u l major
.
s i l : u l iiiiumim undequaqiie dualilas pereonarum

giguemis ei genilac gignificelur; iribuil auiem &qua ,
litaiem, nc aliqua Palrii a Filio caseiiiiae disshuili ,
mdo htlelligalur. iEqualis iiaque eesentise raiioue
,
exsistens cum Palre Filius, similisque per omnia,
majorem illum vocal, tanquam principio carcnlem, ipse principiuui habens ca lanium ralione quod
ex Paire est, lameisi exsislentia; ralione cum eo couveniai.
Eju$dem et licec.

.
Quae ejusdem subslantise sunt c l natura, niagis

etiam proprie inler se conferri possunt: quae vero
*
iia sese non babcnt, sed iversae nalune aunl, atque , ,
ea de causa diversilaie qoadam inier se distincla, Q ,
comparari sibi invirem non possuul. Ncqtte eim
.
, ,
quisqnam nisi judicii inops, homiuis naluraui inquirens dicai, bovem bomine majorem esse, aui vicis- *
'> ,
siin bovis naiuram nosse volens, dicat hoQiiuem eo
. ,
majorem esse. Qux enim ejusdem naiurse ac spe,
ciei tunl, ut dicium eat, ea commode apieque inler
se conferunlur. Si ilaque confetur, secondum vos, . , *
, : ,
Filins cum Patre, ralioue majoris et ininoris, con .
ubsmnlialis ccrte neque divereus ab eo erit. Conetibianiiale atnem non poiest consubsianliali ma-
jue aul miims esee ralione subslantiae : neqne eniin
bomo bomine major est, quatenut homo est. ASqua- , .
lis igilur est et consubslanliaiis Patri F i l i u s ; ra- "
lione vero incarnaliouia credimus Palrein majorem . "
a Filio vocaium. Quandoenim bueaaniuieiuaxsuinp-
sil, tftm ciian ul homo boc dixil.
.
B

Ex primo Thesauri libro cap. 0.

Qiiod ex causa aliqua est, vel genitum est, inquil,
necessariom esi ut sit secundum ab illo quod ci
causa exaistentbe i u i i . Secundus itaqae eril Filius
a Patre, quippe qui Palrem ut causam babet: alque
idcirco ne consubsiaDlialis quidein ei erit. Aut si
quis coutenliosius urgeal, consubsiantialem eum
esse dicens, una certe deilas seciionem admiucns
in dualitatem divisa e r i l : neque enim aliter consnbstaniialis csse potest.
Debaccbaiur rursum Chrisii boslis, temereque
adversus diviiram esscniiam blaterat. Secari Cflim

6* xspaJUUov d )

.
, , ,
,
.

.
, , ,
,
.

.

PANOPLIA DOGMATICA. . XI.

C73

674
\ , et ditisfonem aliq.iam recipere poae, eof|M>. m
, .
proprtuiu esl. Diviiia auteiu Patrie esaeulia, cum it
, , incorporea, seclionis aut divisionia capax UOJI esi;
, neqtie in loeo exatstU, iieque a quoquam coiujue , * ^ tMr; aed in arcaao aique ineffabili stalu cotisisiens
, Fiuuna ex se itiiatediate prolulit; neque alia raliooe
' perfecu eeee poiesi, oiei Filium geuoeril, c i fecumJa
, , ooleiiea s h , aeqtte ruraum creairix e*se peiesl, u i
geuueril ex *e hidivulse Filiitm, pcr queui ouiuia
, operalur.
Esl igiiur geiiiius ex Palre Filiu*, non
, ' . seclioiie aul defluxti aliquo, sicul vos iiiiagiiiautiui;
, , - sed quemadiiiodutii calidius cx igtie, iudivulse ex
0, ' fS*culia gigtieuli* proccdil.
,
.
*
Ejusdem et luec.
.
S i , Inquil, Filitis esl coiisiihstan!i:i1is Pairi, cur
, , ,
non eliam ipse esi bonue it:i m Paler? Cbrisluseiiim
; ;
alicubi ad qiieuidaiu ita ail : < Cur me dicis bo
nimi? Nemo bonus nisi unus Deus. > Uiitim vcro
; ; .
cum dixil, setpsuiu excepil, quippequi bouus cliam
, ,
ipse sit, non lamen ita bonus ui Paler.
, .
Gnm sacra Scriptura Filium Domiiium vocrl, fa ,
t e b i T t s profecto oliam ipsum Douiinuiii *se, et
, :
quidem vere, aul una CUIII aliis etiam boc negabis.
, .
bi negabia Dominum esse, contrai ium plane
,
scuiis a Scripiurie et a Spiriia hoc loqueuie. 8i
.
, coiiceeserte dixorisipie Domiiuiiii esse, impie agere
deprehetideris, qtiippe qui Oumititiiit voces ei adores
, eum qaem consubslaniialem esse Deo ac Pairi
. gae, el crealuram potius quam verum Denm colig.
, Qtiod enim alierius naiura esi ab eo qni v< re eet
. Deus, id natura Deus esse non poiest. Quod etiam
* , * ipsa aacra Scriptura testatur, dicens : Dominua
. Deiis noster, Domimis unus eat : una enim est
, dehalis nalura. Quod vero bauc solam adorare
, . oporteat, audies rursum : Dominnm Deum iiinm
adorabis, et ei soli scrvies \ Si igiiur quia Deus
, ac Pater solus dicitur bonus, Filius bonus esse non
, poteal sicut Paier, eademque raiione cwm niius Pa , ter dicilur Dontmus el Deus, seqiiilur etiam uecet , ario ex eodem argutnenlo Filiutn neque Doniimim
neque Deum esse : quo paclo igitnr adoraa euui qui
;
\ , iec Dominus, nec peus esi? Si vero, cum Paier sit
D Domiitue ei Deus, eimul eiiam inducitur Filiug,
,
eamdem babens proprielaieni, utpoieex ipso iiaiu ,
paliter procedens, est cuiu Patre Dominus ac

Doue, noeeisark eiiani bonus erit, m Paier, cm
, .
paierna proprietaa eiiam hac in parie in ipso exsiaial, peiinde aique in ilk).
.
Ejusdem
ei hcse.

Multa de Paire et Filio sacra Scriptura praedi , cal, neque tamen dlfferenlia notuinum esaeniiae
,
raiionem in universum dislinguil, ila ul inde dis .
simililudoquaedam eosseparet. Una enim csi deiias
, Patfi* et F i l i i , eiiamai uterque per varia Doiniaa
, ; difftirenler significelur : oon quod alieruter pro * , pthnn aliquid in se babeat, quod alleii ooa
*, * *
insit, scd quod de ulroquc dici possit quidquid de
Deut. , 4 .
l)cut. x, 2 0 ; Maitb. , 10.
H

675

ZiGABEM

iHM dicitur, exeepia solumtnoda PatrU 4 FUti ap- pellaiione ae re. Nam Paler temper eai Paier, e que unquam fuevil F i K u a ; FUiu eoulra aeoiper
et Filws, tuiqaam fuertt Paier. Si q w
vero foiiieril dicero non irtriqoe onvemre
sfppellationein q a uni IrHwratur, in ntarxinMim malum IRCHIOI. QuiJ eaitu facial, dicente Paifle :
Unue Deos Pater cx quo OMifiia, et uiwa DOUIIIHM
Jeeue Chrielus p<r qnem otniria ? Eece qnatn
aperie Pairi trilMml B*Mim csee et tintim esee, FiHo
aulem Dotnimim esee el imutti. Num igitur idcireo
Filius non ewl Deua, qnia Paler vocalnr Deiie el
itnue? aul Puler eril Doiuinus, quia Filius
appollatus esl Dominus ei tinus ? Miuiiue vero, abs i l ! Cum enim Paler sil Deus, Filius eiiam est
Deus : cl rureus, cuin Dominus sit Filius, Dominus esl el Paier. Atqui si quae essel essenti diffcrenlia qux illos in dtio divideret, neque mhirali
iiliniitalc convenire permiilcrel, tiuius appcllatio
allcri proprie iribui nou possel. Quocirca cum oiniiiaqua? Pairis suul FiHo iirsinl, et contra, q u s F i l i i
snui, insint Palri, ila ui uulla raiio idenlilalem
impcdire possil, erii eiiain ipse bonus, quemadmodum Paler, aique ideo etiam consubslanlralis.
1

El

h(BC.

Si discriinen aJiquod uaturale Filium arcet, eumque a Palre essentia alienum esse declarat, quomodo vel ea ipse qu% Palris propria sunl vel
Paterquae Filii sunl, propria gciii? Vera eniin dicit
Filiua Palrem alloqueus ad buuc uiodum : Omnia
Itia mea tuni et mea '. >i omiiia, et unum
omoium eal id, quod esi summe bouutn, Filiua
babebil etfam bac, quod naturae paicwae propriuio
sl, ui qui ex ipso Palre euisiit. Qui auleni ea
qu esseiilic paierne propria aunt, babel, U ejuadein esl prorsiu esscniue.
tk h<rc.

h<et.
Ardua scHicei bogtium Cbristi olijertio nonfllCbn ut Fltfus non sit coneubstantlatig Palri, ideo
quia Pater ingenitns cst, Filius vero geniins. Si
enfm difflerre m alrqoo facit itt tfrrcrsa sit in rebus
nahira, etgcnera a mntua inter ge convenientia na
I Cor. mu 6.
t

ioau. , 10.

- ' , |*\
\ \ .
,
* *,
. !
* ' , . ,
-
'
.
. '
,
;
, ; *
, .
,
, . '
",
, ,
, .
, , ,
,
, , .

.
,
; , *
;
, ,
( ;
, )
. ,
, ,
; .
*
.

' S i idcirco Filias non est s^cundnm esseiiihiiii

aimifis
Palri neque consabstantiali*, quia Pater
ex nulla causa sive principio est, Filitie vero Pairen principium babel, qttid ebelrlerit qnoinhitil
dieamas Cain eUarn patri suo consnbslantialem uon
iiriaeer 8i qoiden Adam a nenwne generams f u i t :
primos eaim Itoailnttm fiiit. Caio yero ipxum anetorem e l prioHpieni h*uk nam ipso genNM
tt. Atqiii si boc raleam m (eonaiibeiamfalie
Adarot eat Cain), erU pro/eeto consaUlantialis PaFiliea, tametai iUnm Mtaain vaigtemU fcabeal,
procedene ex ipso absqite lewpare, el ab l e r a a
cum ipso ex&isiene.
9

676

Et '
*
- ,
, 6
; '' 4 .
. E i ( '
), Iflkt
^ -,
, oiiv .

) ,
4^ ^ ,^
, .
,
, *

677

PANOPLIA DOGVATICA. -

. X f .

678

^ turalfque simililudine separat, dislingaant etiam

* , , Paulwn a Pelro ratione easenito, siquidem parii , cularem quamdam babenl ac veluli in imlividuo
inter *e differenliam, Juxia quam hic quidem est
, ' , . '- Petrus, hic vero Paulua. Yidemus aulem sa*|enuusv ' inero eiiam ea quae alio modo a muiua iiiicr se
, siiuiJiiudine mullum disstdeut, essentto raiione
. convenire. Nam homo niger mulium differt ab albo,
sed baec differenlia eorum subsiantiaiu non facit
, * . diversam. Si ergo etiaui in nobis ipsis differeulia
' sccundum aliquid non immutai esse ipsum sub , stanlise, ex qua constant illi qui a nobis diflerunt,
quid obslal quomiuus eiiam Filius sii consubsian , tialis Patri, eliamsi in eo inter se differaul quod
' , - Pater sil ingeniius, Filius aulem genilust Una enira
; , in ipsis est dciias, ex Patre iugcnilo uaturaliler io
.
D Filiuro proccdens.
.
Et hcec.
; Si Cttipit generare Filium Pater et desiil, jaxia
, , insanam Cbrisli boslium opinionem, alteralio qua>
.
dam et mutatio ei accidil. Nam quod non efal an , .
lequam gcnerarei, faclus esl poslquam generavit.

Atqui si dWinitas nulli alteraitouf muiaHonive ob , , noxia est, non ergo ccfcpll gcnerare, neque eliam
, ' desiit, quftfnadmodum isti optaimur, ged erat
/> .
al)sque lempore in Patre, sattttloram et temporum
, .
omnlum condiiof Fifitis. Ctim vuro coaeierrros sit,
necessario etiam consubstantialis.
Ei hcec.
\ .
Si Pater coepit generarc Filium, accessil oronino
, boc ad osseniiani ipsius, et quod iniiio uon babe { ^ , *
* &PX$t . 6 * C bat, poatea accepit. Quod vero increieuli alicujiis
, , . * ! capax, tmperfeciuiQ cepteri debel, non auleia
.
perfectum. Snd hoc absurdum esl : perfecla
, | oujm eat PaWie esicntia. Generare igiiur noii fuil
ui eq accessorium, e&d ttifuil boc ei ab aeUrno,
. , *
. ucqne unquaia essc coepit. S i aulein noii coepii generare, coaetoriuis ergo est Palri FUIus ex ipso ge ,
uiliw. E t quemadiQodum, &i initium exsigtendi ba, ,
buissel, uon essei consubftlanlialis Palr : iia, qnia

non b>buii iniiium in leii.pore, coueabsilaolialis
oiuntno eril.
Et hcrc,
Ktx.1 .

$ ^,
Qoemadmodtifii illi qjii verttati repttgtiAtit, pri?
3 ^, ^ c^*m olftaeip genertiioui FUii a^cribuilea ipsnia
% *b eimikiiaditM cuia P*lre exeludmti: iia uoa,
, neque principinm nejtie finem generAlioeis Filii
, - agnoteeiiteai oeiniroodam ei aimili^idinem cum
; . 6>6 Polro tribuiiDiie. Qood vero per oninia siiuU esi
^ , ..
coDSffbatantipleMeiian est
Ei A#*.
.

>t

, ,
,
^,-oc ^ ;

. ,

,

CJuo pacto possit servai'1, inqiiit, idevtiian eKaeni'ae in Patre et FiHo, sl Pater qttidem mgetiittis
csi, FiHus aatem genftue? fteceseafhiin enim esi
phane fatei 1 tiulla ex ^arte stnfrri;* esse lirgeiiilum
et genitmn. A l si MmiHa stinl,toWiudbfttkerk qomiiius el Patr<m geuilum, el Filiuui iugeniluiu
appellomus oumiaque ouifundamus.

PANOPLIA DOGMATICA. -

6W

. .

Etkmt.
Qui baec ita iinperite objictt, vicwsim a nobis
audiet: Quo pacto possil servari ideniitas essemiae Palre ei Filio, si Filius esl imago Pairis,
el iii seipso ostendil Pairein? Mauifesiuin euim esl
ei ab oiimibus adinissum, uemiiiein in alia naiura
aliam ceruere; neqne quisquam dicere possh se,
cum equum videril, bominuiu aliquem vidisse. Nam
in iis quae ejusdein ualurae sunl siinilia etiam cerituulur, hi iis quae iuler se dissidenl, ratione
uiodi quo exsislunt. Si ergo Pbilippo cupiemi Patrem videie CbrUtus scipsum osiendii, dicens:
Qui vidil me, vidil ei Patrem ; necesse est
ul ejusdem essentiae dicantut eese Filium
cuiu Palre, u l oinniiuodaui iuiaginem et cbaracle-
rem su$ bypostaseos.
hcec.
S i , qtiemadniodum vos errames, et in errorcm
alios adducentee opioamini, non ex essentia Palris
Filiua prodiii, sed extrinaecus, esi autem ipse
gapientia el polentia PatrU, Pater nalura nec eapiens, nec polena esi, si quideui,ut erronee putalis,
Filium exirinsecus produxit, qui est ejus sapienlia ei poteiitia. A i Paler naiura sapiens, el poiens
eel, Filiuni igiuir cx Palris essentia,ei idcirco ejusdem eliam essentiae cum iilo eaae, uecesse esi conflteri.

.
, *
* &
,
, \
;
, ' ,
.
, , .
,
, ,
,
, .

.
, , ,
,
,
, , *
,
. *
.
.
, .

quatuor gequentia capiia Filium etu detnonziranl eju$dem eiseniiw cum Patre
In lege, inquit, veslra scripium est: Duorum hominum teslimonium es$e verum. Deinde eubjicit : C
Ego mm, qui leslimonlnm perhibeo de me fp*o, el
testimonium perhibet de me qui miiit me, Paler.
lniaginem igitur conluentes agnosceraus exemplar
ejuf. Duorum, inquil, hommum teilimonium verxm
t$i duorum autem bominum ualuram esae unam
omneeconfiientur. Qtiare Patria et Filii easeniiam
esse unam omnes agnoscere posaunt et coiiiheri.
Sicut enim illic duo bomineg, ita bic Deus, ei Deua,
Patcr et Filius> qui ipsis etiam bominibus eamdera
naturam oslendunl. Neque enira verus Deus diVersam a vero Deo naiuraui babeae, neque Filius
ab itlo diflereniem, cum Dei eil Filius. Hie auditia
Judsei quaesiverunt: Ubi esl Patcr iuu$2 Quibus
reepondit Jesas : Neque me noilis, neque Palrem
meum. Si me novittelis, el Patrem ni4um utique
cognoviuetit.
Videie rureus quomodo hinc consiiboiaiitiaiilaf
demoDstralur. Si me, inquii, scirelis, Patreiu quoquo lueuni scirelie. A l vero ex eo quod diversum
etl nalura, alteruw ilem naturaliter diversuiu non
dignosciuir. Namque alieoa inviceui el extranea
iuvicem non demonstrant: aed nalurx comniuiiione
conjuocla, e i alieruiro uoscuutur. E T uuo bouiiiie
univeraam bominuiu naluraiu cognoscere licet; et
ex uoa ove aiaversuoi oviuin gcuua : uou laiucu

,, ,
. ,

'
, . ,
.

.
.
" , ,
, , ,
.

, '
,
. ;
, ,
, .
.
, , , {
*
* ,
* , *
* *
* '
*
, , * -

J>ait. , 9.

6 1

FANOPIIA D06MATICA. -

, ;
(
, *
, ,
;
,
, ,
,


, *
,
,

c , , , - '
*
, c , ,
- ,
, ' * .

11.

, ,
, ,
,
.
.
( , ,
.

x ovibee ieonee, neque ex leonibus oves: nequ*

angelos ex homimbus, neque ex augelis bominee :
nam unumqaoilqiie aniraal propria; naiurae derootiirativom eat. Si ergo nnigenilnm Yerbum Dei
ereainra est, eiex non antea exstaniibus,et ex alia
quadam lratura natam, quomodu in se Patrem demonstrat, si ei credatur? Jam si Pater per
Filium agnoscilur, et qui Filium novit, novii et P a trem, impediatur sane quaevislingua blasphema, ei,
ot ait Propbeta, faucibus adbareal *. Nos autero
Triniiaiisadoratores accuratam liincconsubstaaialliatis notionem adipiscamur; reputaniefi, noa aliter Filinm i n Patre fore agnoscendum, nisi cjusdem esset ftobstantiae ? adorerousque Servatorexi
nostrniii,CQltii9 noatri frucium, prftstolantes, __
cojas
__
dalor Paler est, tecundiim Doinini ificium : c S i
quis enim, Inquit, raihi ministraverit, bouorificabil
pim Pater mtas. Itemque adrairandite Joaones tbeotogus: Qui credit ln Filiura, inquit, habet vitam l e r n a m ; qui autem incredulus eat F i Ho, vilam non vldebit, eed ira Dei manebit super
ipsum .
Si ejtiideiu, inqofunt, esseniiae est Yerbuui
Ctttn Patre, quid prohibol Pairem, tit ejuadeta esaeiHia cum Yerbo, Verbum esse ? Quae suni ejiudew
naturae vicbsfm uuum in aliud non cormnuiamur.
Nequeenim Adam, quod ejasdera oeseulia sii catx
Cain, ideo mutatur in Cain, nec rursus Cain
Adam Iransfertar, n l ex Cain evadat Adan:, M U

* g
, '
.
f, .
, \ ,
, . " ,
,
, , ,
.
.
,
, *

,
, . *0
,
. .
,
.

cutn unura slnl propter ejosdem naiune raiieiieiM,

dtta lamen, in sua utraque bypostasi, iiianenl porgona, setaiidum quam ille quidem genuil, bic autem esi genitus.
IWml, Vho ego propltr Patrem \ non dtvarsae Filium eeseniiae, sed ejusdem potiui in.lieai esfie cum Paire. Ut eniin sl qui* boimuit ttlius diceret, Ego sum ralione praeditoe propi. r
patrem, et patrein ulique ratione pradiiura Ucclararei, sic el Fillus ei Deui, Vho, iaquii, po
propier Patrem, qui vila iiimirum eti, quibus verbii
FiHtts et Yerbam Pairein caueam iiidieavil.
unde Filitie dicttta c t i ejnsdem t t t e u i i * cem
Palre ? Paulua alt : Qul cum in foma Dei uset
non rapxnam arbHratui etf, etu $e atquatim Deo .
Cwn Dei forma, divina intetfigater natura, adjuncia
eliaro qiralilate, merilo diciua esi ejuidem easenQuienimaequalemnacuram baboi,aqnabiu itm
babeieiseiiiiani. EUSpse Cbriaioa, Ego fioqutens, I
unwm txmnt*, eamdem naioram, et ideo
aequalcm item eaeentiam osiendil.

d
xspl

Ejutdent Thesauricap. i , lib. i, Dt ingcnilo

cap. 8.

'.
. , , ,

! . IngCnitum multia modis accfpiiur: signiflcai

eniin el id, quod nondum faclam est, sed tamen fieri
polest, ot ex ligno navigium, aul ex mrt etalua;

P*aL CXXXTI, 6.
x, 50.

Joan. ,

PITROL. G R . C X X X .

Joan. i i i , 36.

* Joon. v i ,

Pbilipp. n , Q.

22

Joan.

EUTHTMil ZHUUKI
.

683

84

id, qood nee faeiam est tmqnam, BOC lUri

potcst. Excmpli graiia, Iriangulura nuoquam factum est quadrangulum, nec poiesi fieri. Siouil
enim et trianguli ligura delettir, el aiiud quiddam
praeier i l l u d , quod erat, fit ei appellatur. Et
Id quod curo sit, a nullo laraen geuUtun est.

,
; , *.
-,
" ,
'
- 4 .
2 Vox h*c, ingeniium, est ex earuin nnmero
\ rcc <* |>
quae muhiplici raliooe pronuntiantur, et iuktr illa * ,
q n snnt ambigua meriio collocaiur. Essenllantrai
.
atiiem deflnilionea non ex verbis ambiguis eC , ^
nnilla significaniibus conficbiHtur. Neque enim ex
,
big perspicmim, et ccrlura, ac deAnilum qnidquam ! . , esse poiest. Proinde cum ingeoilum, u i dixunufi,gjt , .
ejusmodi, non potesL esse ddinilio,
.
. Si Wefinitio esi, qua* quid qoidque nalura
.
fcil, nonauiem quid non i i l expiicat : b*e aulei , " ,
vox, inaenkum, non qtiid Deus aU, aed quid woa sk. ,
aperii. Non enim quod non geoitua eal. ideo ii> . " *, * *
geuitus est: tton est igitur deftaiiia.
.
4. Si vocabulum boc ingemtum eei definitiiv, do*. ,
flnitionis formara, nempe muluam cum definito *
eonvcrsionem suscipiaL Exempli graiia, s i quie tf ,
<
boiuinem deflniat, essc anknal raiione pradkura , % ,
mortique obnoxiiim, oralio ex altera parie c o >
muiata respondei boc raodo : si qnod aoima) . ,
ratione praedimm ert, mortique obooxium, i d , , .
prorsuscst bomo. Si iitgeniuiniigilur, m dix4oiup,es4 , ,
definilio, ne recusei mniuaro bajic conversionem. . * .
Si enim ingenilnm est essenli.i, quidquid esl eo < . *
aentia, erii ingenUum. Quod non esl verum. Noque
. "
enim omnls esseniia ingeniia, sed Deus aolua boc
, ' ,
babet eximium. Non ergo ingeniiajm defiuitia, sed k l taatom signHkal, neinpe Deuin non
gcnitom.
5 Si ingcutluni esl esseniia, esaenliac ^ero raibil
*. ,
contrariura, nibil ingeuiio conlrarittm. A l contca- , . Ei
rium ingenilo geniium, essenliae vero contrariuui ,
* .
nibU,non orga ingeniiiiin essentia.
6. Si ingeniiura es&entiaesl, et genituiu eseeiaia
eril necessario. Qnod si utriHtiqiie csxAatia, wn
eril ingenilp conirariiini geniiuni, aed idein, eaaentia euim esgenua? HOD esi coniraria.
7. Si i n g e n i i B m , ei immoriaje, ei alia ojysu^edl
atint essentia Del bxc au^ui voobus diversa SUML, D
necesse est iilaiii ^sei)Uani c*diversi* illia vocibua
iia coroponi, ul ipsse de illaproprie dicanmr. AoA
sj non coioponitur^ sequiiur u l vpcea
mn
essemiam ejus, sed qua adsuat, e M ^ n i ^ , . *iguiuccul.
8. Si in Dco lanlum, ut aiunt, ingenituin eet
ssentta, iiSius erit eiicm dcfiniiio, cujus solum cst
rcpriym ingeoitum. At eseenlia Dei non potest
dcfiniri : non ergo Dei propriym nomu eat iMud,
iugcnitum.
r

Jtem 4*nira Ariantt Bametetni cap, 89

valde necetsarium.
Sciondura cst, Filium naturam igooranlem ti
servam aisnmpsissse. Hominis namuiie nalura

*. ,
. ,
, .
; .
. , ,
oitta , ,

, * , ,
,
.
'. , ,
, ,
. ; ,
, *
,
9

"

*8

&.

*8*
.
,
.

85

PANOPLIA DOGMATICA. -

. .

686

, serva est Dei effectorii , nec rernm fulurarum

. , notiliam babel. Quanaobrem si (ut scribit Grego, ,
rius itle Theologus) cogilalione sejtmxcria id, qiiod
. vidclur, ab eo quod inlelligiiur, serva el tgnara di , cenda est illa earo. Atlatnen ob indissolubilem

ejusdem personaa conjnnciionem, anima Domiui
, ; . futurorura cogniiionem lucrau e&i, queniadmodum
*
el reUquaa dWina* doiee. Sicul eaun
fomimun
, - caro natnra sua non vWiilcai, Bomiitt atHem caro ipsi
* ,
Deo Verbo per peraenaoi cepalau a naturali qu\ , dem Don recetsit moriairute, sed iaiuea prepler i l * - lam cum Yerbo personae conjunctioneoi vlviDcans
, , reddiia eat, nec powumea negare illain et feissrt, ei
semper esse vivificam : sic humana oalura por es , sentiam noo habet ut futura cogaoscat, sed aniraa
) ^ Domini cum Deo Verbo in eadem persoaa coBJuncta
fuiurorxm, ut dixi, peritiani nna cum reliquis d i , , vinis dotibus est cousecuta. Neque lan&ea igneran . , 3- dum eat, non posae noa illum servum appellare.
> . -fiip Hascenim vocabula aervug t dominaa, ui paler
, 04 filius, oorum sunt propria, qu* cm allero con * , feruntur* uec eeseniiam, aedbabihim eigniGcant.
, 8! , Nam (quemadmodtim etiam de ignoraotU (Hximtw)
~ 1> , ei teoui ac wibtUi qoadam animj cogiiaiione, quod
^ , oreaium est ab eoquod Cfeainm nait est *eparaveris<
4d"kjfi , , aervain invenies carnem, nisi cnin Oeo Yerbo con , * jinigatur. Semel autem ei in persoDa coajuacta,
, ; 6 quomodo ampliua aerva &it Unus emna esiGbristus,
, .
proplereaquo non poiesi idem esse ser?us ei domi , ( ime. H*c enim non simpMciler dici solenl, eed ba. *; ;
b i l a alierius ratione, quocum conferuniur. Cujit*
,
ergo sertus erit ? Palrisne f Non igrtur omnia qone
> , . Pat6r hvibei, Filii suni, si Pairis est aenrus, * H I
* "
attiew ipsiiM wintme. QionkKto fttttem de obrt
, ' , ' ^,
iHcrt ApooioHn : Qbare non ampnxr nrtu$ , ud
aruin x i i t H wine, qtU por iltiam ado ; fiiiui
pUii sxnt, i tpot sorvus eai? Hae i g i u r aervi ap, ,
pollaiioiio aofBinatnr, n#n q#d Ipae aitoenrua
, ' . *^ , , sod quia propier nos aervi forMA auacopti, ei
Dobiseuw servxa voluil appoilati* Cxra onim caoet
* 01
, , affeciiomM expers^ HIU (acmo ett pto I I O M #b*
iiexiue, ei neairae aalmis mltaMi ML Qvi vero
. ,
servura illuia aesertuii, Cbfisleoi wmm fai doot
, , ,
diasecaot, qiMMnadoiodttni NeatorMia fecii. Noe , .
, & lem DOIIHIIUIR ipeom, 6 i renrai M M i i m p r i o c i p o
CbruUum o n n , ewndem Doitm aiftfo bojni o( (V).
nem, omnia Kiemam (in oo * ooaoes Ihoaanri aapieniia u seientiaa *) conflumuc
11*.
TITULU^ X H .
Uepl ,
Spirtiu mncto, nuim Awnkaiii, ta mtm*%*
*
ChrUii advenlu in carne.
$ & *
^ * Cem in Isaia dliiiset DomiuOS : Fitio$ genui,
vn*a. nmi +> ) * , ipri autem tpreterunt m ,
in Evan^
*% , gelh) d l c i l : Qnod genitum eit carne, caro e$t,
*** .
quodgenitum eii ex tpiritu, splritus eU : rursuiir.

'Galai. iv, 7.

Coloss. , 3,

Isa. , 1

Joan. i i i , G.

(9) Hic detinii codex Itosquefisis n. 5. In uliimo lobo csi noia scribx .
.

C87

EUTHYMIl

ZlGABENi

Spiritui ubi vult, spirat, et vocem ejus audii, $ed * ,

tcit veniai, aui quo vadat
Sic est omnis,
,
qtii, genitos est ex Spirita. Et cum Scriptnra Demn
, igoein vocet, Deu$ (inquiens) notter ignis consument
e$t *,eademloqiiensdeSpbrilu sancio : Apparuerunt
, , .
(inquit) diiperliia linguce tanquam ignit, tederunlque
,
super singulot eorum, repleti sunt omnes Spiritu
"
tanclo, catperunl loqui alm linguh proul Spirilus
, '
dabal Ulis eloqui *. A<; Dominus qnidein se, qua- ,
,
tenus homo esl, vocare bonum reCusal, Quid ,
,
Inqutens, bomtm dicis ? nemo bonus, nisi unus Deut \ .

Scriplaraauiem non veretur bonum vocareSpiriium
,
sanclum : Spiritu$, inquiens, luut ille bonus deducet . * ;
iit recta *. Et Ezecbiel propbeta teierem
.
popnluro accusans diocbai : Contriitaverunt in
*
omnibus hi$, dicit Dominut*. Pautos autem ad no- ^ , , <>
\ u m populum scribens : JVo/i/e, inqnii, .
Spiritum tanclum, in quo signati etiit . E( David
*
de Judais, lrrilaverunt, inquil, Deum in deserto .
, . '
haias auiem de eisdem loquens, Non obedierunl, , inquit, irrilaventnl Spiritum $anctum . Ef Domi- . '
nugde se loquens ad Sataitant : Nen teniabis, inqutt,

?$ '
Domimtm Deum luum
Peirus ad Sapbbam t Quid * ,

convenit, inquU, tobh tentare Sptritum DotNiiii"? . $

Atque adeo, quo clarius Inietlfgaa Spifituto
* &
sanctum eaee Deonf, audi Petrum ila loqueniem :
' ;
Anania, curimplevil Satanat cor tuvm, ui meniirerit

;
Spirilvi iancto, el [raudans de agrif Non
,
nuntiiui hominibui, sed Deo . Si is, qui roen * ' A r a W a , tirarl
litnr Spiriiui sancio, inenlitur Deo, Spirilus sau- Q

cius nimirum eat Deus.
,

; ,
. &
, .
y

Ejutdem AtkanoMii ad Serapioitem, episco- ,

putx Thermupolli, de Spiriiu UUKIO.

,

.
Non eine dolore mibi significasii, dikctc vera(ue
optaiiKime, quotdani tmpiani Arianorwm in Dei Filmm
b*reHi deieatauteo. b
iUts qmdem diaeeeaisae, eed eosdem de
Spw
rttti saneto prave eentire, eontender^te i l \um nan laniufn rem crealaio, ted eiiam imum
ex admlnistm spmiikws esae , soloqne grado
ab ange4U diierre. Mlra profecfe tWoaivr Fpeoriuo ameniia, quod *c*ktl i i qui F i Uam Doi rew reatam eese xokiiH, (qna quidem in re rocte aeaOimi,) SpirUwm F l l i i rem
croaiam etoe vet eiiam audire patiantur. Si eirim
propter Verbi entn Patro uiHtatem nolmit
Filiuin esse e rabUe factia; sed, quod
quidem rtfmm c i i , ipsum rerum factarain optflcem esse sentiunt: qoare Spiriiuin sanctum,
qui eamdem babot cum Fiiio uoita^eui q n a F i lius cum Patre, rem creatara esse audem di
cere? Cur ignoraot quod quemadmodum F i lium a Palre non dividendo, Dei uniialem servant, ita dividendo Spiriium a Yerbo, non am1

Joan. , 8. * Deut. , 21.

' Epbes. nr, 30.
Psal. v, 11.

" , \ , ,

,
,
,
, )
.
,
, , ;
,
, '; ,
*

, ,
, , ,
, ,
, )
, ;
4

A c l . , 5, .
Maiili. xix, 17. 1. c x i , i O - Eiecb. xi.SIMsa. L X I I I , 10.
Matib. iv, 7.
" Act. v, 9.
"Ibid. 3,4.
1 0

08}

PANOPLIA DOGMATICA. - . X H .

690

, plius unam in Trinitate scrvant divinitalem, qnam

;
nempe difflnrfnnt, et cui alienam ac diversam natn Sv ,
ram admiscent, quam deirique inter rcs crcatas
, collocant? Id sane probat non jam rem nnam cssc
, Trinilatem, sed ipsam ex duabus ac diversis natu.

ris conslare, ob diversam videlicet Spiritus sub ; "
stamiam, quam Hli srbi ipsis commenli sont. Quse*
, , , ,

nam ergo ista landem est iheologia ex creaiore et

, ,
re creata conflata t Yel enim non est Trlnitas eed
; dualiias, ac deinde res creata : vel si Triniias et,
.
mi vere est, qnomodo cum rcbus crealis qiwe povi
,
Trinitatem exsisiunt, Trinitatis Spiritam arjttoot
,

. collocare? Id enim rursus estdividere ac disselvere
,
Trinitotem. Itaque si male de Splritu sancto sen , liant, benc de
Fitio senlire non queont. Naie
gi recte de Verbo sentirent, recte quoqv* de Spirtta
, , '

sancto qui a Patre pfocedk eeniireirt, qui cum
. ,
Filii sit proprtas, ab illo dtftcipulie omniboeqoe i i i
. 01 eum credentibus datur. Qumelitra qoi i n bo$w, ,
modi errore veraanlur, neque tn Pafrem sanani
. ,
fldem habere possint. Nam qui Hpiritui resistiint,
.
oti insignis mariyr Stepbanus dixit *, iidem et
F i K a m nogant. Filium aotem negantes, neque Patreni profecto habuerint *
, ,

Undanam ergo lanta; vebis lemeriiaite canaa,

, at nee iilud a Salvatore dictum vereamini: c Qui
" * blasphemaverit in Spirilum ganclum, non habebit
,
remissionem neque i n boc sseculo neque in fu , ; > , turo ? Ariani qoidem, etsi corpoream Yerbi p r

sentiam,etquae
I
1
1

9HHlllfVll|Un< ejus
v j u e causadicta
UIVWI suni,
, non
intellige _1
, | , | tamen occasionem stiaf cofnmtnts<*eiidie
,
haeresis improbittime nacii, Boi bosle* esse el vere
de terra
inania loqui onvfeti atjwt. Voe vero
.
;
undenam, quseeo, i n e r r e r e m indticli estis t Quis
,
vos ita doouk, vel quie landem modus vestri erro ; , , ',
rie ?Legimita, inquiuni, in propheta Amos haec Dei
, c " verba : c Qaia ecce ego iirmane K m i i r u , et creana
, , spirilam, el annuntiane ad hominee Chrislum ejna
*
faciens diluculum et nebylam, et gradiene super
, ,
elcelsa lerrse: Dominue Deua omnipotens, nonwn
.
ipsi *. Inde addueti fuimus ut Arianis, qui Spiri
turo saficlom rero creatara eese docent, assentire .
'
mur. An ergo quod aped Anioe oxalat legtslis t
* ,
quod autem in Proverbiia diciiur : Donnnas reo>
t - D
i i U e m vlarum suarum i n opera aua *,
, > , ; ,
i n legietis necne ? Ergone ietwd Proverbioroni ex
, ,
eritate interprelamlni, ne vtdelicet Verbum rcm
,
creatam dicaiis : iilttd aiitem propbetae nvlla inter ,
pretatione expticotis, sed voce c apiricua taiHutn ;
ixodo aiidita, Spiritam sattctam rem creatora dici


existimatts? Atqui i n Proverbiis Sapiemi aporio
, * ,
iVieit : < Creavit me. Vemoitainen tttto voa d i (&,
(Hrnn ilHid Ha excipifis, u i non creatricem Sapiea
.
tiam rebus creotls animmereiia. 8ic igitur v^x ilt*

prophete non Spiritum aancKMii deaoiat, aed Un, * . lo m de epirilo diciCur. Cam ergo maha ak ia Scri,
pturie spirituum diferenlia, ractumqiie aenamn
,

babere possit isie Scripturae loeus, cur voi velut ^
1

r e B t >

* Act. vn, 5!.

. viu, 2 i .

IJoan. , 23.

Matlli. xu,

im

3 2 ; Marc. nt, 29. * Joan. m , 3!.

Amo* iv, 13.

K U T H T I C I I

691

Ijtigiosi aui aerpentia Ariaot mo%m ulcerati, de, 161 lyetv , ,

Spiritu aacto propbelam
Amos loqui arbi- 7 ' ,
'
trainiui, W fccilicel credere desislalig Spirilum
, sancuua rem creatam esse*
;

Dicite, amabo, an iu aftquo divjtiae Seriptura
,
loeo fcpirUom eaactum winpliciter apiriuun dici
Teperiati aiue addita voce vel Dei, vel Pairia, vel ,

4,
ipeins Cbriaii 4*. Fijii, vel * we, quod eei , ,

'
,

aOcov vel Jiiat wn aritcvlo, ila ut nou apiriuis

jojiw dkamr, (sed vel Ule SpirUue, vel Spirilue , { ,
. ,
saaciue, ?ei Paraclaius, VQI verijatis, i<l e*i FHU
,

, ,
di^eoji&tcilieo*.: Ggo sum veri^ae ; atvoe, nuda
c * > ,
veee f^pkims audita, mctnm SpiriUiia esae
litipficftrmmkii ? bftc umen regula eos velim e\- c , >
ttai, 4111 CMM Spiritiw eancfcim jara aocepieeeot, ;
4e iiedeta tit pouea iterun meatio, vej qui cum /, , ,
pariue oxid de gpiritu smrclo eredeadam sit didi- , ,
etrtaA, d * M * ropeiitioiM* et coeunoiuiioDLB ergo
aiera 4 epirMus 1 prolala, quie ille imeUigea- , *
due tit an igjaorani, maxime quia aic eiiam cum , .
articuloexarieaalur. Denique sipe articulo vel prje~ ,

diclo additamento nunquam Spirilon eauctum gi- ,
gmficari iawaertiis. Uajusmodi suat ea quae Pau- * *
fcis ad GaJalas acribit: c Hoc goium a vobis voto ' ,
diseere: Ex operibus legia SpirUypi aieepistis, an , ; >
exaudilu fidei t > Queca y*ro alium aceepei*aiu, ,
quaw fyirUttf* eanctam qui ei*ed*ttiibM el per re~
gentraiioni* lavacrum reeaweaitbtw daiur? Ad ;
TaeMaloaiceaaes mnem seribit: Spirituai eo-< *
Ute exstiaguere . Nentpe eoa, <t*ti aiiqao w>*e- ,
iam queai aaceperaat Seiriiuai, admanebat, ae ae- . teasaai in ipsis 8piritu# gratiaai ex aegVgeaiia ex-
,
eiinguereat. Quod si evaegeUalse m Evwtgeliis da ,
Sahratore bamaao roore, prapter caraeQfi ab ao c , (6) ,
aesumpum b c babeul : % Jesas aatem ptenut * > ,
Spiritu regresavs a Jordaiie *; : c Tuae Jasua *
daclus eai io deaert.iHn a Spiriiu ' ; bJem quo- . *
que sensne ak bservftitdaa eai. Siqiitdeai priu* a &| ,
Laoa didum fuerat: t Faeluai auiem cmii , ,
bapiizareiur p o p u l , e t ieaa bapiixaloel ,
, ' . , ,
araale, aperUim eai mhtm : et deaceadU SpiriUia

,
aaneUM caraoraU epecie icui oolvmba ia ipeum . 1
Quoetrea aaiei ipeiun $piri(ai saaOaei, 8piritus . piv '
voeabad alic signi#eari. Siwiliier apud quos eat
,
SpiriUe aaociae, ucel aiae additaaxeute S p k t e a ' ,

*
iamam diealur aon dabiiandum tamea eai quia S p i k

Hlaa eaaetaa deaeieiur, praBaerftinisl adfkariicahia.

0 aaten aetenalie quvd vofeU prapafiiinMie,
saootpe aiieabi iaa>riptwra dirina Spiriaam aanetoni inveniatia tantaMMnado ^piriliMH appRllari
aiaa prsdieio addkao^nie et ebaerfaiiaae cajas
faarnmUima. Id eerte aimqaaa^praMiiire poltiefKie;
aiqajdett aaaaaam ka scriaioaifobia oeearaet. Naai
ec tatias qaoqaahoatiais tptrHa akttnr, li caait
David ; t Nacie enm corda mao i^eduabar, al i r i fiiis erat bpiritue atens .

, *4 * &*#
,
' ,
. '' *
.
, * c
,

Joa. , 6 .
Ps>aL LXXVI, 7 .

Galal. 111, 2.

l Thess. v, 19.

* Luc. I.

Mailb. , t.

*Luc. iu* 21 22.

P A N O P U A DOGMATICA. . X H .

694

xrmvpaza.

Dicilur etiam nenloruni spiritu*.

* * (58) Qht otiam oi vobig taacua Liueras leaore lo>
, * beai, rpexm divinorum vorborum seoean, ftpiritM
, * quoquc appeUai i reperiotit. Sie eniin Pauius ecrt4 0

b i t : c Qiw et idoneoe noe feeit winistroe No*i Teeta, , . meoti, non titteraa, sod spfiritug. Litlera entm ec
, . dit, opirkue autem vifificat . Siqirfdem dfctufn ,
* Huera e i a r a u m e e i : eenatte vero qaetaa eorHixet,
, gpirfius dicftur. Iia et c lex spirftaatia eet *, ut,
, * W ,
quemadntodtini tdem dixit, non serviamus in Teta-
, ' . gtate littere, eed in noviiate sptriius. Idem qiroque
*^ " ; graiiag agene dicebat * : c Igitur ego ipse mente get # , vio legi O e i : carrte aateni, legi peccali. Nibii ergo

nunc damnalionis esl iig qui sunl in Christo Jesa.
. Lex enim spiritus vitse in Christo Jeso liberavit tne
i v a legepeccali \ Philippus eiiam cunitchora a lit
* , tera ad gpbriuim converiere volens aiebat: hitel , ligis quae legis ? Talem qaoqtie spiritiim Ca * t ' ; > ksb babuisae e i Nameris eonsiat, l k o dkente :


< Servos iiexs Caleb, quia factus est alius spiritua
;, & * c in ee, et eecuios eet nie, indacain ipsum \n terram
, , - quaro iliic ingreaeue est . Mempe qnia Hle
* - alia ab iltis tnente loeatus s l i , Deo fUit accepios.
!
* " T a k kern cor populum babere jussit Dens per Bse , . cbielem .* c Facke
vobis eor Rovum et splri Uim novum
Qn3 cutn i l a sint, et taitta e i i , ut
* otieudinras, ftpintuanr differentta, tvjquius profecto
.> , ageretis, AI, abi de crealo apirilu meatk) faeta fiie , rtt, i d de aliqtt* praediciorura gpirknum intdbgc*.
^ ,
, reiio. Uujvoniodi ille eet de quo apud lsaiaro legi, , tur : c Gousensit Aram cam Epbraiia, et obstapuii
* - anbna ejg, ot aiMioa populi ejus, qoemadmtxUim
' , s i k a ofbor a eptritu ooncuiiiar . fdetn iiem
, ,
ki* vertia iodicaluf : Exciiavil Dominuedpmltnn
. . IB mare ' , ptopter Jonam. Toniiru elquidom oe , c " quaniur gpirilut ventonna, uti contigit *n p4uv4a
> . qy*t coiHra Aebab cecidit, que-nadroodam ocrt , * puim eat : E i fapioa es( asqae boe et usque hut^
, , et coeb obecumi sun t nubibas tl apirllu .
, .
' , ,

Verum qoiaGbrisli, inquiuot, meminit Scrf*

tb , piura, hinc ftt ut spiritas de qoo bic est quaeslto,
.
iraHtte alius inlelligeHdue git praHer Spiriicim gaa
cium. Ilane ergo 8pirttum sanctum una q u i d m
* , - D oum Chriglo nomlnari atleitdisiis? al ubiimm ilhwt
, , naiura a Filk) dividi el separari inlellexietis, qi
,
GbrigHim quideiii rem ereatam non eese, sed Spi ; Httim ganctom rem creatam esee audetis dioere?
, . Absurdum gane fnerK ea qrfae naiura diggimitia
, tmni einul nominare eademqne gtofia celebrare.
; Qae enlm communio vet q gimilUudo rei creaUc
' . c*) Grealore? Profeeto ai ila est, ntbil aliud eu
- pereat quam ui Filio ree quag tpse creavit
, * eaereits et coajungatig. liaque saiis qotden <
^ , videbatur quod apod proplietam scriptura est de
, - apiritu vMUoroit\, a i jam dicftiin eai, bitettigere.

l e

I Cor. i i i , 6. Rom. , 44.

ibid. 6.
* Ezcb. xvni, 31, lsa. t u , 2.
. i , 4.
9

4
10

ibid.
vui, 1, 3
III Htg. XMII, 15.

A c l . vin, 50.

Nuro. xiv, 24.

605

CJUf

EUTHYMII ZfGABBNI

Verum quandoquidem facttm ibidem de Gbristo

.
raeniioneui ebjici&is, accurate res esi nobif expli ,
eaada,. si iorte quid melius de isto spiritu, qui
,
* c
creari dteitinv oaieadere po&simus. QukJ eet igkar
, *
aaaaaUafe iuler homineg GbriaUua ejus \ quana
* ,
ipswn hooMaem fieri, idenqve esea *e illud: c oee
;
viigo. ia uler* habebit, ei pariet filian, et vocabwU nofaea ejus EnxmaBuel , > ei aUa qa* do ejue ,
,

advenm scripta auntt Cura i g k a r eo loei Verbi iu

:
carBem advenlus anauBtieiur, qiiaLera crealuai spi ;
rittim inielUgere debemus, prauer bomiuum epiri
* c ,
IttJB qui efliciiur ei reuovalur, quemadmodura Dcug
pcr Execbielem pollicilus e*t, d k e n e : c Et dabo *
*
YobU cor DOVUID , el spiriium novum dabo vobis :
ei auferam cor lapideuin de carne veslra, ei dabo * .
, vobis cor carncum, et Spirilum metim dabo in
;
vobis . * Quando ergo id impletiim est, nisi cum
adveait Donainus, et sua gratia omnia renovatil? (5
Pouro boc eitaiTi in loco spirituum diflerentia osloa- ditur. Nam spiritus noster, is eac qui renovalur:
,
,
sed Spiriiuin ganctum, non simpliciter spiritum,
sed suum es&e Spiriium Deue declarat, ia quo aci- $
licet gpirilua nosler renovatur, uii P&almista psalmo - c '
ceittesimo lerlio luculenler docet: Auferes spi- , , -
rilum eorum el deficient, et in pulverero suum re- . ,
verteniui*. Eraities Spiriium luum et creabuntur, ,
. el renovabis facicm lerrae . i Quod si in Spiiilu
Dei renovamur : non ergo Spirilus sanclus is egl
qui creari dieilur, sed noster spiritua. Si
item - , . ,
,
quia ouiuia per Yerbum faxla guat, reete senlilis C
*
FUittm BOH esse rera ereataoi : an iioa ilidem
iinpiuiD est vpe Spiritura eaaclum, in quo Pater ,
per Verbuai omnia perficit et reaovat, ceateader* ;
rem eese crealam ? Si igitur quod gimpliciter ecri- , , *
puua git spirUum creari, iUum idctrco SpiriUim
,

taoetujft esse sibiipsis finxere: jam pertuasum i l l u
fceaa debet, nea Spirilum sanctum Ulum eg*e qai ,

crtalur, ged noslrura esse qui iii eo renovatur; qoa *

de re et ipse David boc modo precabalur : c Cor *
, ,
TaHMdttm crea in nn, Deus, et spiritum reclum m .
D.?a in iscerilms nieis *.
1

Gum igilur ita seDtiendura eit de . iilo spiriu
,
qrti creatur, congruenter quoque intelligi polest tonitru, quod flrmari ibldem dicitur, fidelis sermo et ,
immobilis lex spiritus : enjus cum Jacobom et .
,
loanjttm miniatros esse vellei Dominua, illos Boa , , '
iietges nomiDavit, qaod esl, i t o n i i r u i . Hinc
' ^oql- ,
Joanoes vere e coelis clamat: c in principio erat
, .
Xerbum ci Verbum crat apud Deum el Deus erat

Verburo
Lex quippe prius timbram fulurorum
b o a o n i babuil. Gum autem CbrUius bominibui
auauuliatus eet; et ipee adfuit dicco&: c Ipee qui ' * c * , > , <
adsoiB ; tune, y ut dixit Paulua , c ejus
vot terram ^oncossil, cum id prius polticilua , "
,
esset : Adbttc semel ego moveba uoa solom tcr-
.
ram aed et co^bini. Quod auicm adbuc eeroei dU
, . cii, declarai D^obilium Iranslalioncm, u l maneant
6

^Atuos iv, 13. * Isa vu, 44.

Joau. , 1.
Juan. iv, 26.
8

Eaecb. xxxvi, 25.

Psa . CIM, 30, 5&

Paal. L , i .

E a r c . ns 11

697

PANOPLIA DOOMATICA. -

. .

, * , V eo qtwe stiat immobilia kaque regnuro iamokite

ausctpientes, baberoes graiiaw, perquam aervimus

/ . > ptaeentes Deo *. * Quod autem bte immobilc rer
,
guum 4iei(, klom 4ka)aluin, anit David : Domi - c ,
nos r<$ita*it, decorem induii, induil Dominus for* umoinom et ea praecinxit se. Eleoina tirmavit orlrcm
. , l e r r a , qui iton coramovebUujr ' . haque quod a
. ?.
pcopbela dictum ett, Salyaioris adveiUum siguili
cat, in quo et noe renovali sumue, el lex spiriius !
,
*
iiumobtlis perseverat. Sed illi vere tropici seu ver . ' ,

aaUles foBtero cum Ariauis inito, ac inler se i m ', '

P'eiale adveraua Divmitatem divisa, ut videlicei illi
,
FHiuiB, ipei Spirituin rem creatam essepugnenl; Iro, poa, utiidemtoquunUir, effingere, atque illud eiiam
, ,
quod rcclead Timolbeum scripsii Aposlolus, male in Q, I

* - terpralari ausi sunt: c Testor, iuquil Paulus, cco
ram Deo el Cbristo Jesu, el eleclis angelis, ut liaec
, custodias
sine prsejudicio, nibil faciei.s x i i i ,
^
litalione * . i E x quibua illi concludunt, quod cuni
,
Deum ei Chrtstum norainaverit, deindeque angelos,
, , %olc
nocesseeal spiritum inter angelosannumerari, euin ,
quoex illorura esse ordiue, atque angcluro aliis majo

remesse. Priroo, boc iropii Valeniini inventum est,
.
neque lalet ipsoseadem ac illum loqui. Ule siquidem
*
dixil, quod misso Paracleto, una curo illo coacvi

. ejus angeli roissi fuerjnt. Deindc, dum Spirituro ad
, , , , - augebrum naturam deducuut, non adverlunt sc
*
angelos in Trinilaie collocare. Nam ei secundum


illos post Palrem et Filium sequunlur angeli: ceric
.
e Ttinitate swit angeli, nec jam sunt c admini* oi , C stratores spiritus i n ministerium niissi \ nec ipsi

, c

oi

sancti efficiunlur, sed potius alios eanclos efliciuKL

, > , '. .
;
Quauiam tandem haec tam absurda illorum

- dementia est?Quo in loco rursus Scripturae sacr
;
inveuerunt Spiriium angelum dici ? Eadem enim
. ,
quae jam dixi, mibi repetere neceese est. Paracle , ,
tus dictus est et apirilus adoptionis, spiritus san * , * ctimonfee, el Chrisli spiriius. nunquam vel an, ,

gelus aut archangelus, aut spiritus ministerii quales
"
sunl angeli, appellalus est. Quin imo eidem et F i * lio ministrat Gabriel cum Marise ait : c Spiriius
* sanctus supervenict in te, et virtus Altissimi obum . > brabit libi > Cum igitur ScripUirae Spiritum an , ' gelum J J O D appellent, quid excusaiionis habere pos ; - D sint in (anta lamque absurda lemeritaie, maxime
cum ipse Valentinus, qui impiam hanc mcniem illis
* ,
inseruit, illuin quidero, Paraclctum, hos vero, an , gelos nominaverit, licet idem stultissimus Spirituui
. ' angelis coselaneum eodemque duntaxat tempore ac
, ,
illos exnitisse senscrit. Sed ecce, inquiunl, apud
& , . propbelam Zacbariam scripium est: Ha^c dicit
, angelus qui loquiiur in me . Aiqui pcrspicuum
. , - est bic spiritus nomine angelum in ipso loquenlem
. , significari. Verum id mininic dicerenl, si quod le , gunl vellent attendere. Nam Zacbarias in cande
labri visione a i t : c Et respoudit angetys qui loqtie ,
1

Agg. , 7 ; Hjbr. , 26-28.

* l a c b . , 5.

Paal. xcu, 1.

I Tiraolb. v, 21.

* Hcbr. i , 14.

* Lac. i , 55.

6)9

ZIGABENl

batur fo mt, et dlxH Numqold iteadt qtrid tmC Ofe ; t W , *,

tee ? Et d i x i : Non, ^mnfne. Et reopoadk, etak 4 pu* |, p i me, dicens; Hoc est verbwn Domkii ad Zorebafcei, ,
, % *, '
dtcens: Non in virtirte magna, nee fn rebftrt, 9*4
, * , ,
iii Spiriiu meo, dicit ftomtaus omiripaten* .
Ex

quibus Ifqiict angeium qui propbeta toquebtuir,
afiov, * ,
non fuisee Splrilum sanctom, sed Hlum quiderii
*
esse angelum, bunc autem esse SpiHtum Dei omnt ' ,
potenlis, cui et angclus minisirat, qvlqtte divlni , .
laie dividi nequit, acverbi proprttts est. Quod m
^
Aoostoli verba nobis opposuerittt, qni sdttcet pott
^ ,
Chrislum elcctos angelas nomrnavit; dteafct qtrinam


ex illis omnibusTrinitali adjangendas sUTNecenim
omncs unas sunt numero. A a l qais iftormn m co* ;
lumbae speciein Jordanem descendit? Nara millia ^ 6 ({
inillium et decies millies dena millia mhiisttaiit ;
ei *. Yel quarfe coelis apcrtis non dictum est, fit . " ,
descendit aliquis ex electis angelis, sed, SpiriluS , ,
, , ;
sanclus? Yel quare ipse Dominus de flne temporum cum discipulis disserens,
dislincie a i t :
c Mitiet Filius bominis angelos suos ?* Item et an- , * c '
6 ;
tea dictum fuerat: c Angeli minislrabant ei *.
Ilerum quoque dixit : c Exibunt angeli
Cum 01 .
vero discipulis sanctum Spiritum daret, ait: < Ac- * ,
ctpile Spiritum sanctum . > Rursus et cura eos- c
dem ad praedicandura raisit: Euntes, inquit, do- c ,
cete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Pa-
, ,
tris et Filii et Spiritus sancli . Nec enim angelum cura divinitale copulavit, neque nos sibi ipsi .
l

et Patri in re creata conjunxit, sed in Spiritu san G ,

, * ,
clo, quem cum promitteret, non ait se angelutu

mittere, sed t Spiritura veriiaiis qui a Patre pro-
, c ,
cedit, > qui idem ex ipso accipit et datur.
, >
.
Moyses quoque qoi angelos qaidem res erea * ,
las esse, Spiritum autem sanctura Filio et Patri ,
conjmictum noverat, Deo ipsi dicenle: Vade, , c ascende de loco isto tu el populas lims quetn
, ^
,
eduxisti de terra JEgypti, in terram quam jwravi ,
Abraham, Isaac et Jacob, dicens: Semini vestro , , *
dabo eam : et niiitam ante faciem toam angelum

rneum, et ejiciet Chananaeum ; id recusavit, ila
,
respondens : Nisi ipse proficiscaris nobiscum, ne >

8

me ex islo loco educas . Nolebat nerape a re creata duci, ne rei creatae polius quam
l>eo omoium Greatori servire discerent. Gerle ideia
Ule qui angelum ducem babere renuerat, Ocara
ipsum u i sui dux esset rogavit. Quod cura Deus
pollicitus Ipsi responderit ; Et istud rerbum
tuum, quod loculus es, faciam : invenisti enim
graliam coram me, et novi le prac o m n i b a s :
cum iteai inde in Isaia scriptura legamus : Qul
terra eduxit paslorem ovium : ubi est qui posuit 1i
ipeia Spinlum sanclum, qul Moysen dextera ded u x i t ? et paulo post : c Descendit Spirilus a

' , .

,

. ', .
,
.

, ,
,
<$ *
6 , ; * *

11

11

2.
1 1

Zachar. , 5 , 6 * Dan. vn, 10. * Maltb. x m 41.

Malib. , 11. ' Mailb. , 49. Joan. xx
Matlh. vrvni, 19. Joan. xv, 6 ; xvi, 14.
x o d . x i x m , 1, S. " ibid. 1>. ^ i b i d . 17,1,
Ua. L X U I , 11,12.
4

701

P A N O P U A DOGMATICA. . X I .

702

t . Domino et duclor illorum fuil. Sie duxiftU populam

taum, u l facere* tibi nomen gloriae : > quis ex
> ; bis veriiateni non perspicit? Nam cum Deus se du , cero populi fore esset ppllicilus, ecce non jam an , gelura, sed suum Spirilum, qui aiigelis superior esl,
, , ductorero populi se. missuruui promittil. Quare
. , palet Spiritum non ex rebus creatis neque ange, , . lum esse, sed rebus omnibus creaiis superiorein et
,
Palris divinitati conjunaum esse. Namque ipse
. Deus per Verbum in Spiritu populum ducebat;
$0 unde per toiam Scriptur^m lesiaiur: < Ego eduxi
c
YOS de terra i E g y p l i : testcs vos estis, si Deus alie , - nus erat in vobia preter rae . Sancli quoque ita
. - Deo loquuntur : c Deduxisli sicut oves populum
' tuum \> E t : Deduxit co$ Douiinus in spe, eft non
" > , '
, tiwuerunt *. > Huic eidem bymnupi offerunt qui
. - ajunt ; cQui iraduxit populum suum per desertum,
quoniam in saeculura misericordia ejus *. > Ma$ , . gnus vero Moyses idenlidem repetift ; c Domioue
*
Deus qui praait ante faciem vestram . Itaquc
. Dt3i Spiritus non est angelus neque res creata, aed
, ejus divifiiiatis es( proprius. Nam cum Splritus in
, ' . populo esset, Oeu9 per FiJium iu SpirUu \n iisdewi
, ' orat.
.
Yerum b$c ita sint, inquiunt ilU ; cur igilur
' ,
aan Apostolufl posi Cbristum, noo Sptrjium
, $ ; ^ clum, eedelecleeangelos nombiavU ? Alqui idera ab
: Quare non arcbangelos,
' ^- jtJLis
* ' merito quis j&cisciletur
~' '
,
, , neque cberubkn, neque serapbiu, jieque domiuaiio , , , ' pes, peque tbronos, neque quid aliud, sed eolos^le ; ' ,
CAQ$ angeloa Paulits nomioavil ? Num ergo, quia non
, , jtauopainavit,angeli eunt arcbaogeli^aiu aoli angeli
, , , jxsistunt, nullique sunt seraphim ayt cberubim
, , , - B u l l i archangeli et domiuallooes, nulli tbroni e i
, ; ' principatus, nibil denique aliud exsistit? Ycruro
', , ' id inquirere nihil aliud esl, qwam Aposiolo nooea , , fjtatera hoc vel illo modo scribendi impoiiere, ne<j

. pon divinas Scripturaa ignorare, ac proinde a ve * 4 $ riLale aberrare. Eoee enioo apud Isawro scriptum
, * ' legimus : Accedile ad me e4 audile ba&e : Non ab
* , initio in abicondito locatus sum; cura fierei, ibi
, * eram : et uunc Pominus misit ine et Spirima
' * <
, cjus * Et apud Aggxum : $ nunc confortare,
, ', Zorobabel, dicit Domiaus, et confortare, Jesu Oli
, . Josedec, sacerdos noagne, et confortctur omnis
* Viif ^ Y * , ' puius terrae, dicit Dominus, et facite, quoniam
, , ego vobiscum $um, dicit Dominus omnipotens. Et
. * - Spirilua m#ns stelit in medio vestri . Hic
apud Mtrumque propbelara, solius Domini et Spi . rilus G( raentio : quid igilur ad id dicturi sunl?

; , - Nam gi o quod Paulus Gbristi iueutioiiem faciens,

s , de Spiriiu tacuerit, et electorum angelorum memi , nerit; si, inquara, eam ob causam Spiritum inler
, angelos collocare nibil verenlur : resial ut ex his
,
* propheticis verbis, iidem de illo qui ibi silenlio
- omitlitur audacius dispulent. Nam si dicant Domi1

Iaa. Lxm, U .
* r s a l . Lxxvu, ,S5.

1
8

Levil. x i , 45; Deut. xxxu, 59; Isa. xtv, 3 1 ; Oae. x m , 4. Psal. LXXVI, 21
P*ai. cxxxv, 16. UctH. i , 50, 55.
k a . x i v n ^ 16.
Agg- U , 5 6.
T

703

ZFGABENI

num esee, idem esse ac Filium esse : quid de Palre .

dicturi sunt? Si vero illud de Patre inlelligani,
quid dicluri sunt dc Filio? Procul auiem absit vol
a sola cogilalione, ea quae ex illorum sententia consequitur impietas. Nempe illos respoodere necesse
est, vel nullum illum esse, vel, quod silenlio praetermissus sit, eum iuter res crealas annumerare.
Quid iiem diciuri sunt, gi ipsum etiam Dominum dicentem audierint: c Judei quidam erat
in quadam civitate, qui Deum non timebat, et hominem non reverebalur . > Nunquid quia post
Deum bominem nominavit, ille homo est Filius
quem iojustus judex non reveretur? An forte quia
post Deura, bominem subdiderit, tertius est Filius
post hominem, et quartus Spiritus sanctus? Quid,
si Apostoluin eadcm Epistola rursus dicentem audiaitt c Praecipio libi coram Deo, qui vivificat
omnia, et Christo Jesu, qui testimonium reddidit
sub Pontio Pilato bonam confessionem, u l serves
raandatum sine niacula, irreprebensibile * > ? Num
quia hic de angelis et Spiritu siluit, de Spirilu et
de angelis utrum sint dubilanl? I u sane dubilaverint, quandiu haec adeo impia contra Spiritum
roeditabuntur. Si preterea ad baec libri Exodi verba
atiendant, < Timuit autcm populus Dominum, el
crediderunt Deo et Moysi scrvo ejus * , an Moysem Deo annumeraturi sunt, neque post Deum, F8litim sed solum Moysem sunt intellecturi ? Quid si
etiam patriarcbam Jacob Josepho
his verbis benedicere meminerint c Deus qui pascit me ab
adolescentia mea usque in praesenlem diem ; angelos, qui emit me de cunclis malis, benedicat pueris istis ? Nura quia post Deum angelum norainavit, prior est angelus Filio, aut Filius inter angelos annumeratur ? Ita profecto senserint, quippe
quibus cor corruptum sit. Verum non haec esx apostolica fldes, neque ca ferre licet Cbristiano. Nam
sancta et beata Trinitas individua alque ipsa aecum unita est, ita ut ubi Palris mentio fiat, ejusdem slatim Yerbura, ac in Filio Spiritus debeai
intelligi. Quod si Filius nominetur, simililer in
Filioest Paier, nec exlra Verbum est Spiritus sanctus. Siquidem una est Patris gralia quae per Filium
in Spirilu sancto completur. Una pariter divinitas
el unus Deus est qui est super omnia, et per
omnia, atque in omnlbas. Namque ipse eliam Paulus cujus ba?c sunt verba, Testiticor coram Deo et
Jesu Cbristo
> Spiritum a Filio neutiquam dividi,
sedipsum inChrislo esse, quemadniodum Filius in
Palre est, optirae noverat. Convenienter tamen electos angclos una adjurixit, ut, quoniaui haec ad discipulum scribebat, Hle cui minime lafebai ea qaae
a Deo dicia sunt per Ghristum in Spiritu dicta
esse, et angelos res nostras administrare, stngulorumque aclus speculari, magistri exborlationes cuaiodiret, ut cui persuasum esset omnium qu&
diceret ipsos angelos gpeculalores testes habere.
f

Luc. . 2.

I Tim. , 15.

Exod. , 31.

701

. " ,
, ;
, ;
' ,
, .
* ,

,
, . > ,

, , ; " ,
, ;
,
- c
,
,
, ,
, ; , ,
,
,
;
.

, c
, ,
, ,
,
, ; ,

%

; ,
,

, ; ,
, .
' , "
.
,
,

.
, ,
.
'
,

, ,
. , ,
, , , *
, "
,
, ,
,

, ' ,

* Gen. XLVIJI, i 5 .

I I Timoth. , t.

705

PANOPLIAJ)QGMATICA.

Xi.

706

, ;
, An farie angelos qui seroper videal faciem Patris,
,
qui in coelis est, propler Ecdesiae pusillos, (cslea
\
appcllat, ut disoipuius, coguilis populorum cura , , toribus, Apostolt admonilione.s uon negligeret.

, , ,
, .

Ilaque is niihi videtur esse sensus Scriptur
, sacrae, quo plane illorum adversus Spirilum impio \
las validissiune rcfulatur. Verum iidera ilii verilali
, ,
advcrsari pergunl, til scribis, non jam ex Scripturie,
( ) ,
quippc qui nibil ibi inveniant, sed ex proprii cordis
,
redundanlia haec rursus eructanl: Si Spirilus ros
' ,
creaia uon est, neque unus ex angelis, sed ex Pa , "
tre procedii: igilur Filius quoque ipse dicendus
,
B ' P indeque duo sunt fralres, ipse scilicct ei
. , Verbum. Quod si frater est , qui fieri poicsl ut
, , ' unigenitum sit Verbum, vcl ut ajquales non sint,
, ;
sed hic posi Palrem, ille post Filiura noininctur?
, , Si ilem ex Paire est, cur non et fpse geniius, aut
, , ' Filitjs esse, scd simpliciter Spiritus sauctns dicilur?
; ,
Denique, si Filii dicalur esse Spiiiius : Paicr ergo
. - ams esl Spirilus sancti. H;ec. tiirpissimi bomiiies
, - caviflando effuliunt, qui curiosius profuuda Dei
, , acrutari conantur, quai nemo novil nisi Spiritus

. Dci, de quo illi tam impie seniiiinl, quibus nibil
* , amplius respondcre aequum sane essoi; sed secun , - dum Aposloli pnccepium *, post prcediclam adnv - nitionem, tanquara bxretici vilandi essent: vel cerle
, , ut nos inlerrogant, sic eos a nobis inlerrogari opc#

l S t

' ,
' C preliiun iuerit, idemque nos ab illis responsum
. efflagitare, quod illi a nobis exigunl. Re&pondeaut
, , igilur, utrum Paler ex patre sit, et num alius cum
genitus fuerii, sintque ex uno fratres,
, ,
illo
, qualeque nomen illis sit? Quis iiem eorum patcr ei
; . , avus, qui proavi? Atqui nullos esse respondebuni.
,
; Quare ergo Paler ab illis dicilur, qui idem ex Palre
, non sit ortus?Vel qui Filium babere potuit, qui
; , ipse prius Filius non fuit geiiiius? Equidem non
, me fugit ista inquirere nefas omniuo esse. Veruni
baud ab re fuerit ita illudenlibus vicissiin illudere,
. ut saltem ex hujusinodi absurda ct impia interro ! * gaiione propriam insipientiam percipere vuleanl.
. , Nec enim illa ullo modo sunt : absit ! neque haec
de dWioitale sciscitari decet. Siquidem non est

D Deus similis bominum, ut ista huroana de illo pereonlari quis audcat.
, , ,
Itaque, ut jam monui, silentium in bis quav
* elionibus servare, et bujusmoiH illorum argatias
dissiinulare satius cerle fuerit. Vcrumtamen ne no, " slrum silenlium majoris ipsis fiat impudentiaj oc , 5 casio, bajc illis reponere non gravabor. Nerape
. , quemadmodum Patris patrem dicere non poseu , mus, iia nec Filii fratrem. Naraque Pairis, ui antea
dictum est, alius Deus nullus f u i l : nec ullus simi ,
liler alius est filius: unigenitus enim est. Proiode
et solus et unus Paier, solius et unius Filii est Pa . ter, atque adeo in sola divinilale semper et est et
, ' fuit Pater ac Filius. Nam tametsi iuter hominei
1

Tii.ni,

10.

 ZIGABEttl

707

paler aliqnis dicitar, Umcn idem allerius filius fuiu

Tametsi similiier fllius quis dicitur, tamen idem allerius est paler. Unde non pcoprie in hominibus
pairis et fllii nomen servatur. Sic Abraham qui fuit
fllius Thare, idem fuit pater Isaac. Similiter Isaac
qui filius erat Abrabse, fuit pater Jacob, eaque est
bumanie natura* conditio. Nam sibi invicera sunt
partes, et quisquis gignilur, pairis partem babct,
ut et ipse alterius flat pater. At non ita sc res babct
in divinilate. Nec enim hominum similis est Deus,
nec divisam habet naturam. Quapropler neque aui
divisione filiam generat, ut et ipse alterius pater
fiat, cum neque ipse sit ex paire, neque Filius pars
sit Patris. Itaque Filius oon generat, ut ipse genitiis esi, sed lotus est totius imago et splendor : al
que in sola divinitate Paier proprie esl Paler, et
Filius proprie est Filius : qui Paler seniper fuit
Pater, et Filius pariter semper fuit Filius. Queroadinodum item nonquam Paler fulurus esl Filius, sic
nunquam Filius futurus est Pater. Et ut nunquam
Pater desinei soius esse Pater : ila Filius nunquaui
desinel esse solus Filius. Neino igitur nisi roeoie
captus dixerit vel cogitaverit fralrem qgee FUio, ot
nomen avi Patri convenire. Hinc enim nusqaam in
Scripluris sacris Spiritus filius dictus est, nc frater esse exislimaretur : uti nec Glius F i l i i , ne Paler avui crederetur. Sed Filius, Palris est Hlius;

, *
*
. " ,
, * ,
,


,
. \ .
,

$ ,
, "
0

| ,
,

* ,
,
Yibc
. ,
.
,
.
,
.
,
, >

' , >
%

\\

Ex eadtm epistola.

. . ' ,
Fons tt l m dicittir Pater. enim, inqtitt,
,
.
reliquerunt fontem aqwBvivm*. Etrorsum iti Baruch,
* ,
Quht est, inqidt, , quod in terra inimkurum
;

tt ? Rrtiqnitti fontem $apientia>. Et Joannes, Deu$,

* , '

inquit, noster Inxest . Sed Filins ctfam, quo fowil

. , ;
respondeat, flnvras dicitur. Fluvius, inquil, Dei

repletut eu aquig *. Splendor autem. quo respondeat . , ,

,
leci. Qui cum $it, inquit Paulus, tptendor gloriaf,
et figura $ub$tanticc ejut \ Cum igitur Patei* sil lux, , ,
Filius autem splendor ipsius (eadem enim de bfe .
sappius dieere non gravamur), licet etiam in Filio ,
videre Spiriuim, in quo illuminamur. Ut dti, in- *

quH, vobit Spirilum iapientice, et revelalionit in
, . , ,
eognilione ipiiu* Ulnmbtatos oeuhi cordii . Porro
tnm Utamjfiamur Spiritu, Christng est, qai in ipeo D

illuminat. Erat enim, inquil, , quas Uluminat

cmnem Hominem venientem m mundvm*. Praeterea . ,
0 . ffv ,
<sum Paier aii fods, Filius auteiu fluvius dicatur,
, , (
ftoe^diolmur Spirltum biberc ; scripturn enim est:

Quomam omne$ % uno Spiritu potati $umus . Cwti

,
ooiem poumur Spiritu, Ghristum bibimus. Blbt, . ,
tanl tnbn, inquit, ex conaquenti eo$ petra, peira
*
muiem erat Chritim . Ad baec cum Christue vertiA " ,

.
'
eil Filius, nos Spiritom accipientes, efllcimur filil.

,
ifort enitn aceephlh, inquit, Spiritum serviiuiis in
.
tmotem, ttd accepistit Spiritum adoplionit fllio , !m m * Guur autem per Spiriium adoptemur, in

17.

Jerem. , .
J o a n . , .
T

B..rucb , 10, ! 2 . I Joan. , 5.

1 Cor. , 13. I Con x, .

* Peal. LXIV, 10.

Hebr. , 3.

Epbes. h

PANOPtlA DOQMATlCa.-TIT. X I L
110
, *,
C b r i s j o irtotaitt <toebvamr W\ Dst. Qxo^uot
Jielac 9*, .omm aoep****t , poietiulem fUdk m fiUo*
709

-,

JM * . D*inde eum , u i *Jt, stt

* sapten* Daut, FWiw eel aapitntia ipf&hi*. C a n . +** - /ta r a J M viriu* Bei tapinlia \ Jam cnw
* *, *
FBMts> sopiettiia mt, nos aopictitia Spirittira acei- , . *
ptatto* FiHtMn boboiaue, ei irt ipao aaptenttr
^ etot; * xml *& * evodi&iQO. S k enim soriptum ets i * psoimo ceal , atifto* quadrageftiiito quir*lo : Dominu$ soivti compe , *- diiot, Dmknut tapunlet effinit caecos *. Et cuin
. ' - Spiritof dftlas i i t noiMt (naro Servalor, Accrvite,
* , - HtquJt, Spt>t<*** etiMom), Deu* i a nobit e*l; sic
pJetfc. 4 ,
anini Joauao* acripeh : Si chkgimu* intxcsm, Deu
A d & r * , m nokh monet* lm hoc eoguuseimtu, amod in fps
, '
, , tpte in mbu, quod Hpiriix tuo
, *
/ . *<

- ,

4re*Hyr*r ,

- . - , -

d oV4c

&.

'Er

oWli noAii . Sed cnm Deii8 hi nobia ait, erift et

* ~ Filint m nobw, dioente FHIo ; Ego el venU , &u kk idu- MM$ immmtum apud ettm focbmut . Praeter?
e w Fuios ftit vito, > , inqeit, $wn>vita*,
* ,
vUam aocipere dUsnMir In SplHlu. Q*i tu* > , ' *
, * ' **ckawit, iniyii^ Jnmm Ckirhnim mortmii viiifka* ^ , , Ati e* mttlaku vettra hihaHtanum
ipsiu* Spiritum in vobits. At cura per SpiHtom
, {, (
. , \^ vivificcMnur, tpse Gliristus diciior io nobis vivere.
* Vivo autem, inquil, non *mpliu$ ego, ted vivit in
Chrislui . E l rursuin, quemadmoduin Filius
quae quidem faetebai opeta, ea dicebat Pairem
. > ,
faeere. P+H? eeim, iuqwt,
me mtanent %$ facit
.
, , * * > . Crgdiie miki, quod ego in Poire, in
ip* C ** , sm minu$, opera miki
* , * , Sic Paulus, q u * quidera in viriute Spirito facle * , bal, ea dicebat eeae Chriali oper*. Non onkn audeiafttil, teqmi etrxm, qua oper*4*t e*f
* /*>>, bu$U,

Chrislm nu ad obeditniiam goniium in ,

, t* wrtule $ignonm et predigiorum* in
* , , , tkrlaU Spdriiui $ancii . Qui gano ordo atqne con ^ jottclio o u n in TrinHate *it, ecquis postbac F i liom a Paire* aot a Pilio Palris Spiritum separa. ^ bit? A e t quie erit tam audax ut Trtnitatem sibi

Ipaj disalmifem natnraquo diTersam dicat? aut

,
oHam habere Pmrem essoDtiam, alram F i l i u m ,
, ,
TMK a Filio SpiHlttm esse alienttm?
; ,
, . ,
, ^
;

Ex eadem $pt$ioku

* . ,
, , ,
, .
,
,
, .
,
. , ,
1

Joan. i , H . I Cor. , i 4 .
H a U extv, 7.
ibid. 6. Uom. vm, ii.
Galau
!5>, 0
xvi, 7.

Sicul unigena proles est Filius, sie eliaro Spirilus a Filro daius, ei niissus, est uuus^ ip^e quoque
nofi muiii^ aeqtie e iniillis unus, aed solue ipee
Spiritve sanctus. Natn cum unus sit Filius, Verbum
vWens, oporlet, una qtioque sit vila, perfecta^ et
plena, sanctiflcaos. ei illuslrans, qua3 ipsius est
actfo atque muirus. Filius quidem a Patre miititur
sed pse niitlit Spiritum : Si enim, inquil, ego abiero, mittam ParacUium . Ac Filius quideiu clarificat
i%

Joaih XIT. 23
Joan. xx, 29. I Joan. , i% 15
Rom. xv, 18, 19.
Joaii.
Joan. *, 10, 12.
k

1 1

711

712
ZIGABENI
Ptitrem. Poter, tnqutens, le ctariftoni *, Spl* | &, * KcA piv
, ,
ritus aHiiem Filium claHftcat : enim, inquit, me

ciari/kabit*.Et FilNie: Qua, imprit, tMfivi Pa/r, , .

tifa e/iam ioquer i mundo *. Spiriioe autem a FiKo , , . *
accipit: Ex me emm, inqttit, accipiel, et annmntiabU , " ,
& , *
vobu
E l Filiut quidem venit in nomiiie Patri.
De Spiniu saneio auiem, Quem miutt, tarqoit, . , , ,
/flier in nomine tneo *. Ilaqne cura Ulem babeai .
' ,
ordinem et naturam cum Filto Spiriltis, qualewi
.
iiabei curo Patre Filius, qui fleri potott, u l q*i , "
Spiritum creaium dtcit, non idem necesaark) de
Filio genual ? Nam ei Filii Spiriius creatue esi, - , ,

quttur ut Pairis quoque Verbum creaaiiu aaserani.
$uod si cum Ario quidom eeniire ae negant, de ;
,
Spiritu autem talia dieunt, fugtant eiiam ipeioe
verba, nec unpie ck Spirilu seniiant. Quemadmo- ' * . (
<lon enbn Filtug in Patre exgigiena, in quo eat ,
etiam Paier, crealus nen est, aed propriua otseiiiMB ,
Pairig, id euira et vos direre giimilaiig, sie Hem
,
Spirimtn Ui Filjo exsisiemew, k i qu* oi F i i i o t ott,
. " ,
nefaa esl inter res procreaias numarare aFUioque , , * ?
sejungere, aique i a Triniiaieai iraperfecian eongtf-
tuere.
. >,

Ex eadem epistoUu
Spiritus vivifrcare dicitur :Qui stjechavit, inquit,
Jesuin Gbristum a mortuie, vivifioobit el mortalia corpora veslra per inbabitantem ejus Spirilum
IQ vobis . > E i Dominus quidei ipsa eat vita et
c auctor viiae, > ut aU Pelrus . ldem tameti Dominus a U : Aqua quain ego dabo ei, fiet in eo fons
aquae salientis in viiam aeiernam . Hoc atjtem dixit
aeSpiriln quem accepluii eraot crode&lesineum .
Ues autem creatae, uti diclum est, vitan per ipsum
accipiunl. Qui
igitur viu non fit particepe,
sed ipse alios participes facit, et vilam rebus crealis impertii, qualem, quaego, cognationem citm re*
bus factis habere polest ? Aut qua laradeiu ratione
inler res crealas ceusendus sii, cum ips in illo v i lanr a Yerbo accipiant? Unclio quoque Spiritue d i ciiur, et est ilem sigillura; unde Joannes scribit:
c Et vos unctionem quam accepistis ab eo raanet
in vobis. Et nou necesse habetis, ut aliquis docea*
os : sed sicut onciio ejus, > nempe ejus Spiritus,
c (iocet YOS de omnibus
> E i apud Isaiam propbetam legiiur: < Spiritus Domini super me, cujus
causa unxit m e " . Paulus etiam a i t : In quo e i
credenles signati estis in diem redempiionis
> At
res creatae illo signantur ct ungunlur, ac de onuiibus docentur. Si igiiur Spiritus unctio sive uaguentum et sigillura est, in quo omnia ungit et g*tgnat Verbum : quaenam similitudo aut convenientia
7

, , ,
, xoi
.

^
,
, ,
' . >
, 6 *

* c ,
,
. ,
.
,
, *
. *, ' ,
* ;
, *
; , .
;
^ ' , .
, * '
, ,
.
*
' , .
* ,
. >

,
.
,
*

Joan. , 28.
Joam x v i , 4 4 .
Joan. , 2.
* Joan. , 14.
Joaa. , 2.
Kom.
VIII, 11.
A c i . u i , 15.
Joan. , 14.
Joan, v u , 5y.
1 loan. u , 27.
b a . LXI. 1
" Epbes. i , 13.
7

1 0

1 1

713

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XIT.

711

; . ; unguenti etsigilli esse polest cum his rebus quai

unguulur el signanlur? Nequil pioinde fieri ut ipse
.
inter resomnesnumcretur. Necenimaliquisex bisqui
signantur, sigillum ipse dicendus sit : ncc similitcr
, '
aliquis ex bis qui ungunlur, unguentum idern erit.
.
Scd id pn priuni esl ungenlis et sigiianiis Yerbi.

Ungueuluin quidem ungenlis suavilalem et odorem
,
relinel, cujus parlicipes facli qui ungunlur, d i c n n l :
"
Christi bonus odor sumus
> Sigillum vcro s i ,
gnautis Cbristi cfligiem serval, cujus qui signantur
, *
, * , participes effecli, ad eam conformaiilur, ut ait Apostolus : c Filioli mei, quos itcrum parlurio, donec
, . >
formetur Cbristus in vobis \ > Hoc aulem modo
,
signati, convenienler divinae nalurae consorles red , ;,
: alque ita univcrsae res
dimur, uii docct Pelrus
creaiae Verbi in Spirilu fiunt parlicipes.
[ ed. Moldav.]
1

Oinncs similitcr per Spirituni Dei parlicipee

dicimur. c Nepcilis, inquit, quia templum Dci cslis,
t , ,
, ; etSpiritus Dei babilal in vobis? Si quisiemplum Dci
violaverit, disperdcl illum Deus. Templuni enim Dei
, .
sanclum est, quodeslis vos *. > Scd siSpiritussan" ,
ctus res creata csset, nulla sane Uei communicalio
. ,
nobis in ipsoessct; sed rei crealse conjungeremur,


ct divinae nalurealieni essemus, iitpote nuila in parte
* ,
ejus facti parlicipes. Nunc vero cura Gbrisli el Dei
,
parlicipes dicamur, ulique constat tinguenlum et s i
. ,
gillum, quod in nobis est, non ad rerum factarurn,
,
sed ad Filii naluram pertinere, qui nos per Spii i
tum, qui iu ipso cst, Patri cunjuiigit. Idipsuni nos
,
, . Q Joannes, uti supra dictum esl,bis verbis docct: In
, ,
boccognoscirausquiain Deo mancmus, elipsein no* ,
bis; quoniam deSpiritu suo dcditnobis . i Si porro
, ,
Spirilus communicatione divinae nalurae consorlcs
. eflicimur, nemo cerle nisi insanus dixerit Spiriluui
, ' non Dei, sed creaiae csse naiurae. Nec enim alia do
, causa bi in quibus ille et-t, dii efliciuntur. Quod si
. ,
deos efficit, dubium non est, quin ejus nalura Oei

, ,
sit. Quod item cenlesimo lerlio psahno babclur,
.
- clarius adbuc argumenlum ad hancce hxresim cvcr ' iv - tendam Robis suppedilat, ul jam monuinius : c Au , *
fcres spiritum eorum,
et deficient, et in pult , , vcrcm sutim revcrleitlur. Etniltes Spiritum tuum, c i
. creabunlur, et rcnovabis faciem terree . Et Pau , , lus haec Tiio scribit: Pei* lavacruni regeneralionis
e

.
D ct renovalionis Spirilus sancli, quem eiTudil in nos
abundeper Jesum Cbrislum . Si igiiur Pater oni , '
nia per Verbura in Spiritu crcat et renovat : quje
, similitudo aul cognalio creaulis cum rebus crealis?

, *
Vel qui omnino fieri queat ut ille ics sil crcata

in quo omnia croantur ? Sane cum impia bac sen; "II ,
ionlia illa cobaeret qux Filii divinitatem impugnal,
, ; Ha utqui Spiritum rein erealai essc conlenderint,
*
eosdem falcri necesse sit Ycrbum, per quod omuia
, ;, creanlur, rem quoquc crcalam esse. Addam Spiri , . Uira imaginem Filii el diqelcsse. Nam, Quos pra * - scivil et prscdcslinavil couformcs lieri imaginis Filii
7

30.

I I Cor. n, 15. * Galat. iv, 19. II Petr. i , 4. Cor. m , 16,17.

Tit. i i i , 5.
PATROL. G R . C X X X .

1'Joan. iv, 13.

Psal. c , 29,
23

716

ZIGABEXi
4

s u i *.>haqt)e cum ipsi ialeaiUur Fittumreincreatam ^

.
;
esse, nec etiam ejus imago res creaia ceiise&da
,
eti. Qualia enim fuerit imago, talem necesse esl eum
esse cujus imago fuerit. Unde quemadmodum jure . ,
raerilo ac convenicnter Verbum res creata esse ne- , , .
"
gatur, quia esl imago Patris : ila qui Spiritum inter
, *
res erealas collocare non dubitaveril, non potest

qnitt Filium c u iisdnu annuinerei: ac proimle

ad ipsuni Patrem referlur quidqunl impie de htrjus

imagine senserit dixeriive.

.
Itaque mamfeslutn esl Spiritum aliam OIUHUK)
" ,
ease a rebus crealis, euoique oslemlimus proprhim
,
Filii esse, non autero a Deo alienum. Namque qvotl
.
ad baucce aculam illorun* iiuerrogationer specUS: ,
Si Spirilus cx Deo e&i, quare \\on ipse quoque F i ;

lius dicilur ? Hanc, inquam, quaestiunculana auda ,
^em et temerariai esse supra jaro oetensam esi;
.
sed ideui nibilomintts rursus ostendere non grava ,

bimur. Tainetsi enim Spiriius Scriplurte Filius
,
nou dicilur, sed Spuilus Dei, lameja iu ipao Deo,
. ,
vl ex ipso Deo esse diclus esl, uli scripsil Aposio, ,

lus . Poiro si Filius quiaeat ex Patre, proprius
, , iStov '
. ,
idcirco ejusdem subsiauiiae est; necesse est siMtit . c ler Spiriium qui ex Deo cgse diciuir, proprium
' ^
quoque Filii esse secundam subsla*tiaro. Certe
>.
qucmadmodum Dominus csl Filins, iia ipee Spi
r i u s spiriiua adoplionis dtclus est. Non eirim
, - 66, , ;
accopUtis Spirtlum serviiulis ilerum in limeren,
, sed accepislis Spiriium adopiionis * ; el ite fum : c MieitDeui Spirituin F i l i i sui iacorda ve- Q * ; 6
stra, daiuantcm : Abba, Paier. Poirus item scri * . t ;
b i t : ei exprobramini in omme Cbristi, beati,

quoniam gloris et virlulis el Dei Sptrituasuper vos * - :
requievil , Ipse aiilem Dominus Spiritum veriia . '
lis Spiriium cl Paraclelum e&se apcrie te&larur .
:,
Ex quibus palet perfeclam in illo csse Trinitalem. In
.
illo itaqoeYerbum rcs crcalas glorificai, bominesque

deosci filios eliiciens Palri adducit. Atqtti i qui res
, *
crealas cum Vcrbo conjuugit, ipse certe res creau
, v$*e nan pote&i. Qui item res creaias filios eflicil, non . "' .
poieftt a Filio alicnus esse. Alioqnin alium Spiri:um
, * ;
quaercrc nccosae esset, Ulc in illo cum Vcrbo cow;, / .
juugi posscl. Vcrum id perabsurdum esi. Qaapro- ,
plur iaiendum e&i non ex lebuefactts esac Spiriiuiu,
^.
sod diviiutalia Pairis proprbtui csse, in quo el ipsum Verbuin rcs fac*a- divinaj nalura? consories rcd-lii.
AU\m ia in quo natura reala divinilaiis bl paniceps, extra Pairfs dfviniiaicm ipse esse non poia&i.
Caelerum ex bts quoquo pcrciperc Ikel Spiri- D
"Ori &> ,
tuu> rebus crcaiis superiorem aliumqne a rebus
,
factiecsse. Nempe iimmitabilis et varielaiis expcrs
;, /.
esl SfMriius sanclu* : c SpirUus sanctus, iuquit,
"
disciplinai ftigiet dobim, ei aufcret se a cogitaiioni " , ,
bus quie snni sine inlelicciu . EtPctrus ait : c
, .
incorrupiibiliUle quicli el modesii Spiriuis. Et

ilerum in Sapicniia legilur : Tuus cnim i n c o m i ' , ^
pius Spirilus esl in oiniiibus*.> lcetn st ncino

1

Rom. v i u , 20. M C o r . II, 12. Rom. vin, 15.

Sap. i , 15.
I Pelr. m , 4. Sap. , 1.
8

Galat

, 6.

I Petr. ,

14.

Joan. , 19.

117

FANOPLIA DOGMATICA. . X I I .

71S

,
cognovit quae sunl Dei, nisi Spirilos Dei, qui est in
, ipso ; > non cst autem apui Deum, ul docei Ja , * cobus, c iransmutalio nec vicissiludinis obunibra , tio *: jure ac roerilo Spiritus sanctus, qui iu Dco
^. cst, immutabilis et tncorruptus omnisque vicissilu , dinis expers esse censendus est. A l rerum faelaru*n

, ct creaiarum natura muiabilis esl, utpolc quae sit

t , , exlra Dei subfrtantiam. et e niliilo exstitcril. Siqui . , c , - dem omnis bomo, inquit, mendax . t, < om
. "
oes peccaverunt el egcnl gloria Dei \ Angelos vcro
, ' qui non servavernnl suum principalum, sed dereli , querunt suum domicilinm, in judictum magm dici,
. vinculis aelernis sub caliginc reservavil . Et apu.l

, iob : c Si sanclis angelis suis uon fidit, sd contra
"18 pravum quiil cogitavii alellae vero non
Paulus autem
aunl mnnd in ccmspeclu ejus
, , ; scribil : t Nescilis quoniam angelos judicabimus?
, ,
quanto magis saecularia ? > Quin eliam audivimus
, diaboluro, qui in mcdio cherubim stabat, et signa, . culum simililudinis erat, e coelo quasi fulgur ccci ,
disse . Si porro ea est rerum creatarum natura, ct
haec de angelis suripla sunl; si conlra Spirilus idem
, - scroper et omrtis mulationis expers esl, qui ct Filii
, immulabililalis particeps, cum ipso scmper immu ; tabilis manet: quaenam, araabo, similiiudo immula , , bilis cum mulabilibus? Hinc enim pcrspicuum cs(,
, neque rem crealam csse, neque ad angelorum, ul , . pole qui mutabiles sint, uaturain peilincre, sed Verbi
- imaginem el Palris proprium esse. Prxlerea Spiritus
1

D o m i n i

. n o u c
replevit. Ila enim David
; cecinit: Quo ibo a Spiritu tuo ? E l in Sapicn c lia scriplum est: c Tuus enim incorruplus Spiritus
. - cst in omnibus . > Alqui universas rcs faclre in di , , , visis locis exsislunt, verbi gratia. sol, luita c l aslra,
, in ftrmamenlo, einubes in aere. In homimbusquoAngeli simili que nationum lerminos constiluit
- ter in ministeria miUunlur : < Et vcnerunl angeli
, Dei ut assrsicrenl ioram Domino, uii iu Job lcgi , mns . Et, somniavit Jacob palriarcba. Et ccce
ad cocliim
, , acala innixa in terra, cujus cacumen
pervenicbat:
el
angeli
Dci
asccndebant
cl
descenuc ,
t ' . bant per ipsam . Si igilur Spiritusomniainiplet,
, el in Yerbo praesens cst in medio omnium, si con ,
tra angeli hac in re i 11 cediint, alque illic lantum
, , ' D adsunl quo milluniur : dubium ulique non es(,quiu
, , Spiriius nec res facia nec angelus s i l , uli coiicn , , , * dcrc audetis, sed angelorum uatura suporior certe
censendus est.
.
Enimvcro rursus ex bis quac subjicinius S c i i
, ( plurae verbis evidens fueril Spirilum sanctum alios
). < , , siii panicipes facere, non vero pariicipem alionnii
3, iieri (nam cadein rcpelere ne sil moleslum). Nempr,
, c Impossibile esl enim eos qui seinel smit illuniinaii,
, , gusiaveruiii etiani donuru (Oelestc ei pariicipes facii
. , simiSpirilus sancii, gustaverualquc bonurii Dci vcr buin ,>clca:lera.ataiigeli e l c x l e r x res creala; ipsius
1 0

1B

ICor. , il.
Jac. i , 17.
Psal. cxv, 11. * . , 23. Jud. C.
xxv, 5. l C o r . vi, 5.
Ezccli. xxvui, \.
Psai. cxxxvui, 7.
Sap. xn, 1.
,B
i, 0.
Gcues. xxviu, 12.
llrbr. vi, 4.
8

, v

1 0

1 1

Job iv, 18.

Jol
A c i , X M I , 26. " Jb

-719

ZIGABENI

720

Spirilus fiunt participes. Ilaoc enim ipsa est ralio *

eur ab co cujus sunt pariicipes possint exciilere.
.
S/iritus vero itlcui profeclo semper esl.
.
Ex eadem el hoc.

Eunles, inquil, docete omnes gantes, bapihante$

11eo in nomine ftalris, el Fiiii, et Spiriius sancti. ,
, ,
.
Apostoli aulem profecii sk docucrunl. E l bxc iu
; ,
omnem terram, qnae sub ccelo est, promulgaia est
praedicaiio, Itaque cuin fidei fuadameulum boc ha- ; * .

beai Erclesia, dicanl nobis rursum i s l i , atquc respondeant, Eslne Trinitas, an dualilas? si dualitas, , ,
, ^, ;
cuiii rebus procrcatis spirilus a vobis numeretur.
; , *
Sin Trinilas esl, ul vere e s l , ostensuni auiem cst,
4iaii iion cssc distraclain , ncque dissiniilem, nc- . ; , ,
, \ ,
-cessc csi, unam bujus cssc saiicihalem, c i uiiam
htijus aeierniialem , immulabilemque naturatn. ,
Quemadmodum eniin (ides, quae in ipsam ira- , .
dilur, Deo conjungil. Qui vero subirabil aliqtiid
" :
e Triuitate, el qui in solo pairis nomine, aul , ,
in solo filii nomiiie, aul in paliis, et filii no- ,
mine, remolo spiritu baptizatur, nihil accipit,
,
sed inanis et imperfectus tum ips#, lum qui
, , ,
videtur tradere, permanet, siquidem in Trini- , ; ,
tate perfeclio csi, ila qui Filium a Patre segre- .
gat, aui spiriium collocat inier res procreatas, ;,
is nec iilium, ncc patrcm babet, scd inipius est, et ,
infldeli detenor, et quidvis polius, quam Cbrisiia- , , ,
nus, et jure in quidem. Sicul eniin unum est , , ,
baplisina in Palre, et Filio, ct Spiritu sancto tra- .
dituni, ei una iides esi iu ipsam nimirum Trinita \ ,
, ,
teiu, ul ait Apostolus\sio saricta Tiiuitas quae ea
dem in seipsa esi,et secnm ipsa conjnncta est, nihil , ,
in sc rerum factarum babcl; ha?cquc Trinitalis uni - ,
,
tas individua csl, unaquein eamdera fides cst. Quod '*
si nli vos, Tropici, commcnti estis, non ila se res . ;
babel, scd, ul somniastts, Spirilus sanclus rescreala ,

a vobis dicilur : jam non una esl fidcs vestra, non '
,
unum baptisma, S<H! dno: unum scilicet in Palrcm
cl Filium, aliud in angclum qui res creala esi; ui- ,
bilquc jam vobis (irmuir, nibil vrrum superfuerit. *
Qua3 enim comuiunio intnr rcm Tatlam cl ejus ef- . feclorem? A eI quae societas inlcr res inferiorcs \ ; "
crealas ci Verbum a quo producla? sunl? Cerlcbea- ;
lus Paulus, qui isla minime ignorabal, non ul vos, ,
%

Trinilaiem dividit, sed cjus unhatem luculenlcr do-

cet cum de spiritualibus rcbus ad Corinlhios scribil
ct omnia ad uuum Deum Palrcm lanquam ad caput
boc paclo reducit: < Divisiones vero gratiarum sunt,
i.lem aiitem Spiritus : ct divisioncs minislralionum
suiit, idem autcm Dominus : et divisiones opnralionum sunt, idein veio Oous, qui oporalnr omnia in
omnilius
> Qusc enim Sptrilus singulis distribuit,
ra a Palrc pcr Verbum danlur. Nam omnia quasPatris sunl, suut ilcm Filii : irnde ca qua3 a Filio in
Spirilu dariltir, vera sunt Patris muncra. Similiter
ttim Spirilas in nobis cst, Vcrbtim, a quo ilium ac1

Epbes. , 5.

I Cor. xn, 4-0.

, , ,
:
\, *
* \ ,

,
. "
,
'. .
,
.
,

PANOPLIA DOGMATICA. -

721

. XII.

7.

, cipimus, nobis eliara esl, et in Ycrbo cst quoque

* , < Palcr, alque ita fit istud : f Veniemus cgo el Pater,
, , el luansionem apud eura faciemus *, > uli jani di . ,
clum cst. Ubi enim lux esl, illic et splendor qiroquo
* , cst: ubi ilem splendor est, ibi similiteret ejus cfti . cientia el splcndida esl gratia. Quod idcni Paulusin

\ secuoda Epislola ad Corinlhios bis verbis docel:
c c Gratia Domini noslrt Jesa Cbristi, el cbarilas Dei, et
, , communicatio sancli Sptritus sit cum omnibus vo , bis *. Graiia
enim ct donuni quod in Trini. taie dalur, dalur a Patre per Filium in Spirilu san * . cto. Nam quemadmodura ex Patre pcr Filitim dalur
. " '
gratia, ila tn nobis fieri non potesl doni communi , catio nisi in Spiritu sanclo. Hujus siquidem partici , . pes eff. cii, Patris cbarilatem, Filii graliam ct ipsius.
, Spiritns communicationem babcmus.
, ,
.
Ex bis igilur una Trinitatis cificientia esse

. ' oslenditur. Nec cnini divcrsa el divisa dari a singu ' lis signiiicat Apostolus, scd ea quae dantur, in T r i nitaie dari, omniaqnc ex Deo essc. Ille igilur

,
. , ' - qui res creala non est, scd cum Filio non secus
, , - ronjunclus est, ae ipse Filius cum Patre : qni iloni
, cum Patre el Filio bonoralur, et cum Verbo Deus
, agnoscitur, necnon ea ipsa agit quae pcr Vcrbum
, Patcr efficit; qui res creala dici possit, nisi ab ee
; plane qui in Filium ipsum impius fuerit-f Siquidcm
. nibil prorsus csl, quod non per Yerbum fial ct aga $ - mr in Spirilu : quemadmodum eiiam ni Psalniis
, canitur : Verbo Doniini coeli ftrmaii sunt, c l Spi *
riluorisejusoninis virlus eorum *; et in ociitesimo
*
quadragesimo seplimo psalnio : Emillct Verbum
, suum, et liquefaciet ea; flabil Spirilus cjns, elfluent
, {* , ,
aquae *. > Et, ut ait Aposlolus, juslificali sumus
,
in nomine Domini noslri Jesu Cbrislt et in Spi ,
ritu Dei nostri *. Namque Spiritus a Verbo ne
. . quit dividi. Profeclo cum Gbrisius a i l , < Yeniemus
,
ego et Pater , una quoqug inlral Spirilus non
, >
alio modo quam Filius in nobis habilaturus, ut

, Paulus ad Epbesios s c r i b i t : l l i det vobis secun " dum divitias gloriae suae, virtute corroborari pcr
,
Spirilum ejus in inleriorem homiftem , Ghrisluni
, - babilare \ > Porro cum Filius in irobis est, Pater
. , quoque simul esl, o l FHius ipse ila lestalur : t Ego
, c
Palre, et Paler in tne . > Hinc cum Yerbum iu
, . > , prophctis adest, illi in ipso Spiritu sanclo vatici , nanlur. Unde cum Scriplura dicil, E l faclmn est
. ,
Verbumad talem propbetam, illum in Spiritu san
clo vaiiciuari signiiicaL Nam in Zacbaria seripluru
, e s l : c VeruiDlainen verba mea ei legilima mea sur
.
scipile, quae ego mando in Spiritu mco servis roeis
, propbetis . > Paulo posl etiam populum bis vcr bis objurgat: Et.cor suum obslinalum statueiuwl,
' ne audirenl legcm mcam, et verba quse misit Do , minus omnipotens in Spirilu suo in manibus pro1

Joan. xiv, 25.

II Cor. xm, 15.
Psal. xxxu, G
x n , 25.
Epbcs. v, 10.
Joan. xiv, 10. * Zacti. i , u.
1

Paal. CXLVII, 18.

I Cor. vi, 11.

Joan.

E U T H Y M I l ZSGABEXI

7 3

724

pbelarurn ejus priorum Petrus Uem in Acite ;.

iialoquiiur: Viri fralree, oporlebai impleri S i r i piuram quam prajdixh Spniius sanctus *. A l ab- . ; , "
, ,
stmia? Tropicorum fabuljea Scripluris vakie ilissen . ' *
tiunt, consentiunlque omnino cuin Arianoruin

hseresi : unde verisimile sit illos non alia dc causa
, .
ila dissimulare, nisi quo facilius simplices decipe, ;
reut. Sed gratiae Domino babendae, quod, ut scribis,
iiclara euam cum Arianis conlentionem oblegere ^. ,
, ,
poluerim. Siquidem et illorum odium in se
' ) *
ipsos concilaveruui, ul qui solum Spirilum, non
' , aaloiu Verlmm rem creatam ease dicanl: ei ab aliis
. ' ,
oiuoibue reprobantur, quod liqutal vere eos bel . >
lum conlra sancium Spiriium gerere, ac proinde
' ,
brevi fore morluos, utpole Spiritu vaiuos el desti ,
uilos. Neirpe quia sunt auimales homines, uoti poluerunt, nt docct beatus Apostolus \ pcrcipere . ,
* suni Spirilus Dei, uipotequi spititualiler diju' ,
(licareniur. At qui ea q suut verilalis sapiunl,

omnia quidcni dijudicant, ipsi vero a neminedijudicanlur, quandoquidem Dominum in seipsis habent, , * .
* ,
qui illis ei seipsum el per seipsum Patreui in Spi ' ,
ritu palefacil. Scd ipse Doininus Jesus Chiistus
,
per seipsuni quidem Saniaritanam, acnos per illam
, c , , ,
deinde docuii, quarti perfecta et absoluta eil eancia
,
Triiiilas, eamque individuam ac unam Divinilaiem
.
cxsislere. Id, iuquam, ipsa lesiaiur veriias, ubiSa ,
inaritanaB ail ; Crcde inibi, oiulier, quia venii
,
bora, el uunc esl, cum veri adoralores adorabunt
.
Palrem in Spiritu el veritalc. Nam et Pater lales
,
quxrit qui adorenl eum. Spirilus est Deus, et eos
, c .
qui adoranteuro, in Spiritu et veritate oportel adorare Inde eniiji perspicuum esl veritalein ipsuro C , c : . 01
i s s e F i l i u m , ut ipse aii, Ego auin v e r i l a s \
,
quem et propbela David bis verbis invocabat :
' ,
EruiUe liucm Uiam e l veritatem tuam . > Yeh
. '
igilur adoralores Pairem quidem adorabuntj eed
, *
in Spirilu el ver.lale, FHiuni videlicei,el in Filio
,
Spiriium conlilcndo. Nam a Filio separari non , *
u-st Spiriius, uti ncca PalreFilius, queniadmodum
.
ipsa Yerilas bis verbis d o c e l : c Mittam vobis Paracleluin, Spiriium verilaiis, qui a Patre procedit,
<jucm mundus non potesi accipcre >
llem de Spiritu sanclo, Basilii Magni ex oratione
* ,

quarla, qua contra Eunomium disputavit,

&

.
" ,
Quemadmodui Filius Palre posterior est ordine:

in enunieraiione ^qii praepo&iius eal Paier : Beptizanles eos> inqyit, nomine Palrit, et Filii, et D
, ,

,
SpirUus tancti ; digiuiale praeterea, ex Paire enini
Filius, UOD ex Fiiio Paier ; ualura vero aequalis ; ' * ,
Ego enim, ipquU, el Pater unum sumus : sic et , ; ,
, *
Spirilus sancius ordine quidem Filio poslerior esi,
,
ut ex connumeralione declaralum est, dignitaie
,
eiiam profeclo. Spirilus enim Filii dicilur, ut qui
. ,
per Filium praebetur : Misit enim, inqult, Deus
. '
, ,
Spirilum FUii sui in corda nostra . Non autem

Filiua dicilur ipeius Spirilus. Nalura tamen seqtialis
.
esi Pairi el Fiiio. Quibua enim eadem eel aciio, iis
,
adem est cliam naiura. A l EMIWHHUS eura annu . :ineraliouis ordini adjunge6 terliae ipsum naturaa
, .
pntiiumiavii.
s

A c i . i , 16.
I Cor. , 14.
2; , 17.
Malib. xxvm, 19.
T

8
8

Joan. , 21, 22.

* Joan. , 6.
Joan.x, 50. Salal. , 0.

Psal. XLII, 3.

Joan. xv,

PANOPLIA DOGrHATICA. -

725

. .

eadem oreiione.
,
Qiiae creaia sunl, aui eseeiuta, aoi consUiv muia . * ttonem adinUlum. At Spiriie* nec cseeaiia, nee
,
acttone itiatart veriive poie&i. No* ifilur creatus
. .
est.

.
Exeadem oratione.
.
Quse creata suni, ideo sunt sanrta, quia sancla
;,
fiuut. At Spiriuis-sanctus non esiex corum nume. .
ro, quae sanciilaicm accipiunl, sed ipse Iribuit san?
cliiaiem. Non igiiur creams est.

.
Ex eadem oratione.
' . *
Nibil crcaium esi, quod per essentiam sanciunv
. - sil. Quod eniin essenua sanciuin est, exterua
, * .
egel sanciificalione. Hac autein non egel Spirim%
.
qui per esseniiam sanclus esi : non ergo crealu*.
.
JJ
Exeadem oraiione.
,
Quae creata sunl, crealoris suni serva. Sic enitu
^
- Propbcta Deum alloquitur : Omnia $erviuni libi .
. \
Porro qtii servus6l, liberlalem alleri, ei adopiio , ' .
uem quatn ipe nalura nou babet, largiri non po . teei. A l SpirUug ancuis iibertalein el adopiioitem
, elargilur. Quippe qui clamal iu cordibut nottrii .
. " , .
Abba Pater*. Quare jam scrvus, *ed liber,
.
aique ideo creatus non esl.
oraliont.

.
Opus aulcm, inquit. mannum ejn$ annuttlial
,
\,
. \ firmamenium ; et alio loco : manuum
tuaruWtuni cceli \ Quaj vero sinl i>ei corporc
. \
carenlis incorpore iitaiius, quibus (irmaineitiuin
,
coelosque coneiiluit, ipse Propbeta declarai : Ver ,

, bo, inquiens, Domini cozli firmaH sunl, spiritn
_
_
_
.
xai
C j j ^
omnit virius eorum . Ac qittinadiiiodum
. * ^
boc Deo Verbum non prouuntiaiur, sed vivit
, , , \
alque subeistil, ei oiiiuia lacil, sic e iain Spirilus
,
io Deo non cst aer, qui diflundaiur ei dissolyatur,
, , ged virlus sanctificans, quae inesi, ei exeisiil, el in
;, , .
gua consUl persona.

.
Exeadem .
*0 ,
Digitus \\\t Dei, qui in iEgypto pulvcrem in ani ,
malia coiniiuitavit, primam auimalium declarans
, , .
gciierationem, Paraclelus erat, Spiriius iJlo verita tis. Cum enim tres evangelielae scribant, Filium
&, ad Judaeos dixisse *St egoin Spiritu Dti ejkio da ,

monia, [ pervenii in vot rtgnum Dei *, Lucas

, refert eum diiisse : Si ego in digiio Dei ejicio dcc * mon\a [ ptrvemt t/ t>o$ regnum ccelorum .
, ' luque et quae per Mosem in i*)gyplo facla sum
. \ eigna, digilo facla sunt Dei, ei admiranda Dei
, signa Spiritu perfecia suni. Porro Dei digilus in
im sigui quse a Mose et a Douiino sunt confecta,
. dicuis est Spiritus, non quod parva qusedam virius
, sil in Deo, ut in corpore digiius, sed quod in divi,
sione graliarum rjns, una quxdam illartun esi
^, , ' graiia signorum ei curaiionum ; idcirco unain
banc, non autem iiuivcrsas Spirilua gratias appel \ , , \
lal digiuim Dei : Alii enimper Spirilum daturtermo
. Q
iavientice, atii $ermo uicniia* tecundum eumdeni
,
Spirilum; atiigralia curaiionumin uno Spiritu, atH

profhetia, alii dhcreixo spiriluum, alii genera lin *
guarum, alii inlerprelaiio sermonum : ha-c aulem
1

o r

Psal. cxviu, 91.

Ltic. x i , 20,

"Galat. , 6.

Psal. xvni, 2

*Psal. ci,26.

Psal. xxxa, 6.

Maitli. xu, 28.

KUTHYMII ZIGABENI

727

728

omn\a operalur unu$ et idem Spititus, divident

singulii prout vult *. Dixeril aliquis bas oroues, et alias, quaecunque sum Spiriius graii.e, esse
lanquam corpiis ipsius, singulas antem ipsarum
digitum appellari. Alque hunc quidem hujusce
verbi usum ne despexerfs. Nain cum dixissel : Hosc
omnia Spiriius operatur, ul vult, de Deo idem
ait : Dhmones operationum sunt, idem outem
Deus, qui operalur omnia in omnibus \ Quod si
operatur oninia Deus ul vult, et bacr; omuia operamr unus ei idem Spirilus, dividens singulis proal
vnli, quomodo diversims essentia s i l , ubi cadem
aclionis vis ? Diversis enim essentiis ex fcunomii
sentemia diversas esse acliones oporiebai. At
aindem Spiritui aucloritatem ac poiestalem S valor esse testificans, Spiritus, inquil, ubi vult,
spiral *.

*
, ,
.


. , , \
,
, * .
\
, ,

,
, \ !

,
.
, , ,
; , \
.
\
6 , , ,
.
eadem oratione.

.
Dei proprimn esl dimitlere peccaia, cuni ipse
" ,
dical : Ego stiin, qui deleo peeeata lua \ Et : Si ,
[Mrinl peceatavesira ulivermiculus,
dealbabuntur
,

tanquam nix $in (uerint ut coccinum, tauquam

,
,

tana albaeruni*. Domhms vero insufflansaposiolii :

. Accipile, inquit, Spiritum $anctum : quorum remi-
. "
teriin peccala, remiUuntur ci$ . Si nuHitis igitur
, .
cst, remiitcre peccata, ul profecio non osl, nisi so ^ ,
lius Dei, Spirilus auiero sanctus ea per aposlolos
,
d i m i l i i t : Spirilu sanclus niinirum esl Deus, et
, ,
eamdem, qnam Paler c l Filius, aclionem habel.
.
Ex eadem oraiione.
.
\~ Damascum, el ibi dicetur iibi quoniam C
,

va$ eteclionis mihi es
Dominus igilur Paulo com
, 7,
npparuissel, loctilus esl. A l eidem Damascum
.
ingresso Ananias ait : Saute frater, wpice, Deta
,
patrum fagit te . Ac ne vox illa Deas de Cbrislo
,
. \
inteiligainr, subjicil: Ut facias votuntatem ejus, \ ^,
cognosca* jusium ipsius Jesum. Ipse vere vocatiu
,

iiem et elecliouem scriptam rclinquens : Paulus, .
* , \
znqwi, servus Je$u Chrisli, voralusapostolus . Deinde
vocalioni aliud quiddam adjmigii: Segregatm, in- .

quieos, in Evangelium Dei .

Quod autem Hle, a
\ , *

quo eegrcgaius esl, fuerii Spirilus sanctus, Actus

.
aposlolorum ostenderunl, ubi scriplam esl : Jeju *
nanlibus autem apostolis, el oranfibus dixil Spirilus

, \, ,

tanctus : Segngate milii Paulum et Darnabam in

^7 ,
*
opus ad quod vocavi eos
Quod si Paulum elegil ,
Dominus Deus palrum, quem autem hic elegit, ,
.
bunc segregal Spiritus saitclus, iiaiur ulens auc- ,
lorilate, qnomodo e?senliae divershas in Triniiaie, ,
, ,
in qua eadem actionis vis inveniiur ?
,
;
Ex eadem oralione.

.
Isaias propbeui : Vidi, iuqiiii, Dominum Sabaoth
, ,

tedentem in solio alto, el sublimi, waphim sta- ,

banl in circiiilu ejus. Sex alce uni, et sex alle- ,

ri " . E l paulo posl : El aii Dominus ad m* : Va*
,
,

de dic populo huic : Aure audiie, ei nolite

. \ '
inicliigere; et videnles videte, el nolite cognoscere. , ,
Jncranalum enim esl cur populi hujut, c l qu% se,
,

10

! Cor. x i i , 8 - H .
Ibid. .

1
, e

Ibid. 6.
Ibid.

8
1 1

Joan. m . 8.
A c l . , 2

Isa. XLIII,25. Isa. v, 18.

Isa. , 1, 2.
1 8

Joan. , 23

AcUix, 15.

7S9

70

PANOPLIA DOGMATICA. . XI.

, .
xap- quuniur
silu qiiidem alque ordine verborum
8 , \ . "
propbela? conslai ttim qni supcr omnia Pnier est,
\
illi apparuisse, et ipsum fuisse alloculum. At filius
, \ ," ,
lonilrus, qoi sublimia loniiruqne lerribiliora loqui\ .
tur, ciijus proprium csl non illud : Non , sed
,
iltud : In principio erai Verbum, Filium dicil appa , \ , ruisee ct propbolam allocutiim esgo. Sic enim in
, ,
Evangelio a se consoripto dicil : Propterea non
. polerant Judwi credere inJesum, qttia de ipsis dixit

Isaias : Excwcati suiil oculi eontm, et htduralum

, , ett ipsorum cor, jie videant oculis, el corde intelli
,
ganl. converiantur, et sanem *. flicc dixit
, , IsaiaSy quando vidit gloriam ejus *. Paulus vero v i ,, ,
\sionem banc el valicinium iribuil Spiriiui sanclo:
. , Bene, inquiens, Spiritus sanclu$ loculus e$i per
. lsaiam prophetam ad palres vettros : Aure uudie , , - ', et non inlelligetis, el videnies videbilis, et non
, perspicielis. Incrassatum e$i enim cor populi lm

jus *, Ha?c si cognovissenl, el rccte iniellexissenl

,
,

qui in perniciem atiaui sapienles sunl, Spiriium
,
.

sanctum a divinilate noH scjunxisseni.
. , /> * , '/ .
9

.
\
, ,
,
I ,
, ,
,

.

eadem oraiione.
Spiritus sanclus, Cbristus et Dominus appellalur, dicenle Paulo apostolo : Si quis aulem Si>iritum Chriiti non habel, hic non est ejus Si aulein
Gbristus in vobis, Spiriius babilaiioneni Chrisli
dcmohsirat. Dicil auiem rursum : Dominus autcm
Spiritm est, ubi autem Spiritus Donnni, ibi libertas*.
Quare Domini Spirilus Doininus, non igilur servus, ncc creaius.

.
, ,
,
;
. " , .
,
. ,

. "
, ,
, \
, .
"
, ,
,

Ex eadem.
At si Dei quiiiem imago Filius est, iiiqiiiens,
Spirilus autein imago F i l i i , cur uon Filius Filii
Spirilus diclus esl ? lloc enim ul argumento iirraissimo ad impielutem luam couiirmandiiii usus es.
Vis eniin ul aui Filius, aut crealus inlelligaiur.
E l quoniam Filius non esl appellalus, impie creaUIIII asseris reruni procreaiarum auciorem ei procrealorem. Ilespoudcimis igilur, Si Filii Filius
appellarelur, ca loqucudi ratio irinilalem Divinitalis et suspicionem muititudiiiis parerel. Promplum eniin essel suspicari, si Filius ex Filio genilus
essel, aliunt rursus ex lioc, nltjue iia mulios deiuccps Qliosesse gcnitos. Idcirco Spiriluin quideui ex
Deo cssc Paulus aperle prouuiuiavil, diceus, nos

vw

bviv

kvw

~"

, \ , \
, \ .
,
, , \
,
, \ ,
, , ; , \ \
, ,
, .

f\

'

U:\. , 9,10; Malili. , 15.

'

Ex eadem oraiione.

AiSpirituin, inquis, Dcus facil,el fach pcr F i l i t m ,

, , , \ '
f

'

Spirilum qni ex est aeeepisse, et bunc fuisse

per Filium declaratum, planum fecil, dum euin
Filii Spirilum, quemaduiodtim ei Palris appellavit,
etCluisli menlen), quemadniodmn el Dei Spirilum.
A l Filii Filium noir.inare noluit, u i u n u s s i l Paier
Deus, qui semper maneai Paler, el seiuper exsislat
id,quod esl, unus ileiri Filius relerna geniius generaiione, qui sine principio cum Palre est, verus
Dei Filius, semper id qupd cst maiieiis, nempe
Deus, Verbum, el Dominus, mius quoque Spirilus sanctus, vere Spimus sanclus, ul scripuim cs(,
qui cum Palre el Filio collaudauir.

Joan. , 3 0 - .

Acl.xx,25-27.

*Rom. v i n . 9 .

II CoV. m , 17.

731

EUTHYHII ZIGABENi

732
illis verbie : Omnia per ipsum faeta sunlSpiri , xa\ ,
, etiam libi videlur cowtincii, atque ila Triuitas
jot .
(ibi redigitur ad dualilatem. Si enim curn aliis re- .
bus Spirilug numeralur, qnomodo ciiro Patre et
, ;
Fiiio?aul qiwmedoTrinitas est Trinilas, nisi cum
^ ,
Patre ei Fdio Spirila* numeraiur? E i quomodo per
,
Trinilaiein baptiaimie constiluilur ex quo mumtas
; \ eanctilaiefii susripit universus? Quin eiiam cnm aqtia
, , \
numerari Spiritum aescris, quud utaqua, sic iptse quo- . ,

qn creaios sit. Sic enim Dotnimim loqui: qu%% \

* xil
rrnaltu fusrii cx aqua et Spiritu *. E l quasi hoc pa \ ;
rum sit, tu Spirilutti etiam cum gehemise igne collo- ,
cas, pro| lerea quml Joannes dixeril : Jpsevos bapli ,

%abh in Spiritu taucto et igne * Si Jigiiitatcm aqwe

.

Spirilai sancio Iribuis, qaoniam Spirilus advenln
;
aqua eiBciim saiicla,queiii impielaii relinquis locuin?
,
EoderaenimiiumerobabeiiidquodsancUficat,lquo(l ; xh
sancliHcainr. Et quoniam ad nosirortiincorporuni pur

gaionem aquaui adbibcl, eodem quo aqoam preiio
,
iSpirituin x&iimandum pulas. Medendi facutlalem
.
qiianivls rebus ex maieria conelaniibu utalur, non
,
xameti i i i sequalein ducis, sed eartim doininam, et divi- , iuim Spirilum uleiileiii aqua, ad peccaioruin inaculas
cxpurg uulas, in abjectain aquae bumiliiaiem deturbas? , -.
El cumaposloli dicanl : Haicdicil
Spiritus
sanclus;
.
proplieta* dicmit : Ucec dicit Dominus ; el Domiui
, ,
tontationem appellant Spirilus lcnlalioncm : cum
, \
oos, qni lenlabnni, sic alloquilur Petms : Quidcon , \ renit uob t tentare Spiritum sanctum
? el ad eosdcm :
,

Non mentitus e$, inquit, hominibus, $ed Deo . Quod

;
\
si rursus aposloli dieanl : Visum eti Spirilui sanclo,
, ,
ei nobis ,nou auciorilalem Spirilussibi arroganiea,
cl
srd ei sese subjicientes, ul qui ab ipso Spiritu acce- Q ,

,
!|
porint auctoriialem, tu quasi unum judicium el scn , ' , '
8!im siium esse dixcrinl et Spirilus, aiquc unaro
,
auclorilatem, conaris Spirilinti ipsum in reruni crca- \ ,
tarum ordiiiem redigere, quod perinde csi ac si
\
I*eum Mosi diceres aequalem esse, quoniam soriptum
, \
el

esl

: Credidil

populus Deo,

el

Mo&i servo e)u$

At

inagna cst imer dominum et servum diffcrenlia.

Quain quidem el scriptor indicavii subjiciens : Mosi
tervo eju$. Deus enim, ut Dominus esl, el qui Moscm miltit: Hoses vero ul servus, ei qui niiuitur,
sio elia:n Spirilui, taoqnain Doinino visiim esl, leges
Ecclesia? praescribere, aposiolis vero tanquam servis ejus visum esl, ca quse pronunUarunt, inaiidata
dare. Nou aulem Spiriius servus, sed Dominus, inquii, cst; el ubi Spiritui Domini, ibi liberlas . Ac

, ,

)
\ ,
,
.

, \ , , , \
\
,

' , ;,
praceplis quidem in scrvitulem redigilur Israel cuin jy \ , ,
,
liniore commonilus, Fcclesia vero Gbrislianorum
.
\
tidoptalur, saucla por cbariialem effecia. MeoPau- lns : Non enim, inquil, aciephih
spiritum
tervitutii
, '
iterum in limorem, sed accepislh
Spirilum
adoptio . * ^

?>i5, in

is profecio,

qui strvum accipit, filius ipse e servo consiiluidir:

nec quisqiiam ex eoquodservi particcps facttis essel,
Ibium audcrel Paireni appHlare. Necqui servus est,
qttae Dei suni, oinnia farii ut vult. i\ec Spirilus
prxscniiam, si gervus ei crcatus essel, ad omnia
pcrvenire dicerei David, faciein ipswin ac Dcl ma-

niiiu

quo clamamus

nppellans : Quo

facie tua (ugiam ? Si

1

: Abba Patcr*.No\\

ibo Spiriiu

ateeuderoin

luo ? el quo

cotlum, tu illic
8

Joan. , 5. Joan. m , 5.
MaUb. i u , 11.
11 Cor. i i i , 17s . vm, 15.

es,

,
66
.
i&J ,
^ ,
, '
\ *"
,
^

* Acl. v, 9,

Ibid. 4.

A c l . , 28.

Exod. , 31.

FANOPLIA DOGMATiCA. -

. .

734

, *i <!e4ce::dero in infernum, ade%, Si sumpsero *

;
lueat dilncuio, et habilarero in profuudum marU, ofpavdv. . , euim illic manus lue deJucel , deducu me dex. '
teratua . Spiriluseniui e*i, qiijripieiiiiiiYcrsn, s b u l
,

scripUuu e s t : Spiriiui Ijomun repltvil orbem terra,

, rum .
) . , *

,\ .
.
eadem.
, , Sed cur, iiwquif:, cn:u dixi*et : Ut cognotcant
, tOlnm verum Deum.el quem mtsisii JesnmChrUium *,
*** , ;
non arididit: cl Spiriinm sanclum, non acjuiigcns
, euin abipsis duobus, sed polius cutn illis conjuiigens*
, \ osieudensque a Palre ei Filio Spiriiimi
. '" rari ? Quoniam ci qtiando Paultis aii : Quicunque /it
,

, Cliristum baptizali estis, Chriitum induislis \ iitillo

- paclo sine Palre tanciitaieui i u d u x i i , sed iu Filio
, '
Palrem fliam indicavil. E l quando d i x i i : Vobti

euim revelavil Deus Spiritum suum , JIOJI sub ,

I r a x i i Filium diceuleui : Ne*Ptitrem uovit quiiqitaut,
,

nisi Filiu$, tl cui Filiut reveiaverit .Quamvis aiilem
, ' Pairein uon noiuiittl, lameii in Filii appellalione

Geuitoreui eliain iudicat. Et quaimis nou noiniiic
Filium, eum lamen i n Pairis noiuine demonslrai.
,
Ila cui Spirilus non nominaUir, in Chrislo, qui largilur ipsuiH alque i m p e r i i i , inielligilur. An quando

dicinti apogioli : Ilwc dicil Spiritus ganclu*, eolum

Spiriluui eanclum nobis pracipere el fulura pra>
\
, ntiniiare exislimamus, ac noii ex Patre, per Filium
, in Spiriiu sanclo decrela e l valicinia pervenirc?
cum legimus pucrum e i Spiriiu ganclo tialum,
, '
arbiiraiiiurne Spiriiuro sine Verbo ad pueri p e ^
\ ;
!

C oaniconsiilueiubtm accessisee? Alqui Joannesdicil :

, Yerbum caro facium e*t el Verbo carnis assumplio necu ascribit. Uaqueex biscim:ib*is paiel, et inVerbo
; , Spiriium esse, el Verbun in Spiriiu, cum Diviniiaiia
, \ uniias nondislrabalur; Trinilalem enimlriuiu nomi. ,
mim disiinciio numerat alque con&iiluift. Quani , ,
obreni illud, , ei ipsum, et i/ ip$um omnia,

in nno noniine conjunxil, ei Pa:riset Filiiel Spirilug
. sancii proprielatein. Vtuts enim Deu$, ex quo vmniu,
,
el unus Dominus Jesus, per quem omnia, el unu$
/ . ' ;,
Spirilus sanclus, inquo omnia .
*> , ' , , ,
, . , , '
, , .
Exeadem.
.
D
, , , ,
A l spiritiis, inquis, boiuinis dicitur, ui eo loco :
'

,
. Aufere* gpiwum eorum, deficient *, ei Dei Spi , ,

riius tlicilur, u l i b i : Non permanebit Spirilus weus in

* hominibut itln . Elvenlus dkilur spiriius, ui illud :
, ,
, Flabil spiritus eju$, \ flueut aquw . Et alia mulia
rcperies spirilum appcllari. Ad boc igiiur, quod

,

. adversarii objicieiit, rcspondeuius, non lieri nomi, niim simililndine, ul res quoque idein sini. Mitlia
, , euim 6uut, quae eodem nomine appellantur, qnod
lamen uomen noi proprie couvonil. Exempli graiia,
, ;
'. Uoiuiniis, ei vere Deus et, qui dicii : Ego *um qui
c>r; , , zum , iuulii lamen dicwirtur dii cl paires, ei sa*>
, , , pienlcs, c l poteutes, et effcclores, quae Deo soli
uaiura scmpcr adsunt. Ingenita ilcin dicuiiiur, q u
.
, - nonduui siuil g< iiila, sed lamen fuliirum esi, ul
t

10

l i

' J . , 7. * Sap. . 7.
I Cor. , 6.
Psal.cm, 21.

3
9

Joan. xvu, 3. * G.ilai. i i i , 27.

Psal. C X L Y I I , 18.
Gcu.vi,3.

11

I Cor. n , 10.
Exod. , U i

Matlh. , 17.

EUTHYMII ZIGABENI
736
735
gignanlur et sint. Ut moriiioruni resurrectio noudum , , ;
ferro , ,
esl, sed tamen esi fuiura. Eiannulus, qui
ex
,
conficietidtis cst, nonduiu esi. Ingenha rursus d i . , *
ctinlur, quaniullo paclosunl. Yerba ilem muliis
. \ \
accipiunlur modls, sed unum eel Dei Verbum aetn, , \
piiernum, quod el Deus in Evangelio dicitur, per
, ' "
quodomniafacia sunl. E l Dei filii in Scriplura dicunlur mulii, ul : Filio* genui, el educavi . : Fitius . \ ]

meus primogenilus hrael\ qui lamen adoptione el , , ,
, ,
graita per veruin Filiutn dicunlur filii, non lamen
veri naiuraque filii; ex nalura euim et veriiaie res . \
, \ \ .
ipsai censeniur.
\ .

*
.
Ex eadem.
, , xa\
Imago Fdii diclus esl,el digilus Dei, et Dei Spiri. _ ci
_ Verbum,, ct bonus Spirilus,
_
, el
_ reclus,, et
, \ (, , \
lus,
principalis, ef Spirilus virtulis, el Dominus, ei Deus , , ,
, \ ,
diclus esl Dei Spirilus, quemadmodum c i Ycrbum.
.
Si enim cum Deo c l Verbo viriuie*cuelorum firinat
Spiriltis, quomodo alienus, quein qui accipiuul, stint ,
Dei templuig ? Qui el Spirilus oris Dei appellaiur, et , , \
mundicrcationiscausa simul cuin Verbo demonsira 2, \
hir, qui facit omuia lanquam Oeus, queiiiaduiodum
, 6
vull, ul Apoelolusait*. Ille adoplionie Spiriius, ille , ,
libertatia auclor, qui ubi 11, spirat diviuitatem, , ,
qticm quidein el Spiriium verilaiis aperte rerum
, ,
omtiiutn Domiuus voeat. Qiri in columbie specie su- \
pcr ipsum e ccclo descendh. Qtii Doiuini earnem
, '
sauciificavit cumvirtule nunquam a Deo separaius.
,
Qui novii,qux Dei sunioinnia, ul spiriius qui in no ,
bis esl, quaj nostta s u n i ; bumaiius, inquaro, spiri, , ,
ius, qui in nobisesl. Sicet,(iu<H Dei sunl, inquil, ;t*mo , .
twvii, nisi Spiriius Dei \ E l rursum Servalor : i W ^ ' ,
mo, iitquit, novit Filium, niti Paier neque Patrem , , , \
novil quisquam, nisi Filius cui voluerilFiliut rert* , .
/ r e M I o c illi simile esl, ei illud buic par : Nobis
\ \
etiim, inquil, Deus per Spiriium $:.um revelavil. Vide , ei ,
tgilur, quomodo Paler aliquando revclai Filium,
,
aliquando Filius Palrem, aliquaudo Spiriius Paireui
.
,
, , d

eiinul el Filium

. " , &
, , .
eadem .

.
1 niundi procreaiione perspicuum est, Pairem
\
ciiiii Fitioei Spiritu colloqui, queinadmoduiu Moses ,
buuiano more culloquenleiu ipsuui inducil alque ,
dicentem : Faciamus hominem ad imaginem , \ *

militudmem notiram . Cui enim dicil, Faciamus,

" ,
* .

nisi Vcrbo, et unigenito F i l i c , per quem omnia facia
, ' sunt, quemadiuodutn scribit evangelisla, el Spirilui
de quoscriplum est : Spirilus divinus, qui \ 1 :, , ,
Ac quamvis oraiione non deciaraverit, de quibus
; dical, aut quos alioquatur, lamen quod de ipso eolum
, \ , ,
non dical, palet ex eo, quod, Ecce, inquil, Adam ul
, \,
vnus nobis faclut ett . E l rureum ; Vinile, iuquif,
\
et descendentei con(undamus iinguas ipsorum *, ut

cl numerum eorum inielligas. Nemo enitn nudeat
,
.
augelos ctnn Creaiore el Domino coilocare. Neque
.
tursiuii Dei persona una*po(esi inlelligi, cum d i c a l :
, \ , 2*
Tuitquam unus nobit, e l : Venite, eidescendentes con , ,
lundamu$ *. Perspicgum et illudestquod de Sodoiuo . 6

Isa. i , 2.
Joan. , 5.

Exod. iv 22.
* Coloss. i , 10.
*loh. xxxm, 21. Geu. m, 22.

I Cor. , 41.
Gt . , 7.

MaUb. , 27.

Gcn. , 26

37

P A N O P L I A DOGMATICA. -

. X I .

738

; ,
" Kvplov
.
, ,

* . \
,
,
; , ,
.
,

*
**C
, ,

.

rum eversione diclum esi : Pluit Dominut Dcmino

ignem, et sulphur e cozlo *. E l quod his similo Prophcla dixit e persona Pei : Everti eos ut everlit
Deus Sodomam el Gomorrham. aliler huinauo
more loquiiurDeus : Servabo eos in DominoDeo ipsorum. Quod quidem nonesi dissimile verborum Aposloli, cuni ait: Det ipsi Dominus invenire graliam
Dominoin illa die*,

.

, \ ;
.

Quod si Pater d i x i l : Jn ullimis diebus effundam de Spiritu meo super omnem carnem * , quid
dc Filio sumus diciuri ? Ilic enim de eo scriplum
non esl. Si Tero propheta d i c i l : Ibi convenerunt
cervm, viderunt facies aitera aUerius : irntiMrunl

, \ ,

,

,


' ;
' ,

* ;
,

' ;


. ';

- ;

Ejuidem ad eos qui dicunt tcrpe de Filio et

icripium esse, de Spirilu autem in baptiimo lanlum.

mmero, una relicla est, quoniam Do*

minus pratcepit ipsi*, et Spiriins ejus congregavil
cas ; ubi Filius? Si itidem
dicil : Spiritus
exibil & , flntum ownem ego feci ;ubi Filiub?
Si vero David dicil : Et Spiriium luum sanclum ne
aufera* me ; ubi Fiiius? llem si ille ipse dicil :
Cor mundnm crea in me, Deus, et Spiriium reclum
innovM in visceribus meh
; ubi Filius * tiursus
si idein d i c a l : Et Spiritus luus bonus deducet me
in lerra recin ; ubi Filius? Si idem dicil : Spiriiu principali confirma me ; ubi Fiiius ? Quod
si Job d i c i l : Spiriiut divinus qui me fecil , ubi
Filius ? Si mrsiis idem Job d i c i l : Spirilus est in
Q hominibus, flatus autem Ommpotenth etl qui

;
, }\

)
* ;

,
,

;
,
;
;
,

* ,

,
,

'
,

, ,

; -

' , ,

;



. , ,

'
, .

,

1 0

1 1

dvcel ; ubi Filius? Quod si David dicil : Emiltes

Spirilum tuum , et creabuniur, renovabh fac'wm
lerra " ; ubi Filius? llem si dicit : Quo ibo Spiritu luo, quo [acie lua fugiam ? ubi Filius?
Quod si dicil : Vic jHii deierlores, imc dicil Dominus : Feci$li$ consilinm non per me, el pacliones non
per Spiriium meum
ubi Filius? Rursus si d i c i l :
El egredietur virga de radice Jes$e, el flos de radice
ascendel, el requie&cel super , Spirilus sapienliat
et intelleclus, Spiriius consilii ei fortUudtnis, Spirilus cognilionit pielatis, el replebit ipsnm Spirilus
limoris Dei : quomodo separabo Spirilum ? Si i l i dem dicit : Spiriius Domini super me quod
unsil me; misit ul pauperibus evangelizarem :
ut pradicarem captivit remissionem, et ccecis v'\sum
: quomodo separabo Spirilum? E l quaecunque
licel cum sludio ac labore invenire lum e Veleri
Scriplura, lum e Movo Teslamento, de Spirilu et
Filio el Patre. Ave, gratia plena, Dominut Ucum :
enim concipiet in uUro, paries filium . E l
cum Maria dicerel : Quomodo cognoscam islud,
qnandoquxdem virum non cognotco ? dicil ei angelus :
Spiritus sanctus tuperveniel in le, el virlus Allissimi
obumbrnbit libi
E l rursus ideui angolus adJosepb
dicit : Ne timeas accipere Mariam conjugem luam ;
nam quod in ea conceptum esi, Spiritu sancio
1 1

18

1 6

I T

G n. xix, U,
Tim. i , 18. Joel. n, 28. * fsa. xxiv, i 5 , 16.
Isa. LVII, \Q. Psal. L . J 3 .
*ibid. 12. Psal. CXLII, 10. P s a l . L , 14.
Job xxxni, 4.
Jbxxxn 8
** Psal. ciu, 50. " PsaL
cxixvm, 7,
Isa. xxx, 1. " lsa. x i , 1-3. Isa. LXI, 1.
Lur. I, 28, 31.
ibid. 34, 55.
1 0

17

739

EUTIIYMII ZIGABBNI

e$t *. El rursus propbclae vciba exponeits evan-

Relisla ail : Vl adhnplereiur quod scriptum e$t:
Ecce Filius meus eleclu, dilectus meus, tn quo bene
eomplacitum est anlmm mea, ponam Spirilum meum
tuper ipsum . Aique iu Ev.urgelio scripunn e*t :
Spiriius ubi vnll, spirat, el vo:em ejus audis : sed
netcis unde veniat, attl quo vadat. Sic est omnis qui
natus e&l e Spirilu . E l simililer in Evangclio : Si
vero ego in Spirilu Dei ejicio dasmonia, iyitur pervenil in vos regnum Dei . Et rursus svripUim cst :
Omue peccatum el blasphemia reiniitelur hommibus :
al Spirilus blaspltemia non kabet remjsiionem . Et
e

in baplisiiH) descendil Spiriius s a n c i u s , ci mawsk

super eum

; aiigeli vero descetidcntcs m i n i s l r a -

banlei
Quo cognoscas aitgeloa quidem deseen- ^
denies miiiislrare, scrvilulem ul ostendam : S p i r i
luin verosuper ipsmii maugtsse, ul,mansioneaudila,
naturae ejws libei tairni imeJligas. Scriptum anitm
est : El Puler in me manent, ipse facil opera .
E l rursus scriplum e s i : Jeius autem plenus SpiThu
sancto reverius est

, el acim est per

Spiriium in deserlum, diebns qnadraginla lenlaiin
duiboio . E l ilerura : Accipile Spiritum sancium.
Quorumcunque reniheritU peccaia , remiltunlur;
qHorumcunque relinueriLis, retenia sunl
Et rursus : Vcritatem vobis dico, expedil vobis ut ego vadam; elenim si ego non abiero, Paraclelut non veniti ad vos. Sphritu* verimth, qui Patre proC
cedil .
8

l !

7^0

;


,

. \
(\ ,
' \\
.




,

, , .'
. \
, ,
' ,
.

\


,
' .

,

.
!
, 5 '
. " , , ?
' , ,
.

, .
Kat

,

- . " 7 ,
,
.
, * / i ^ ,
, ,
.
^uod 8t dicanl: loqnitur * Spniiw,,
'
sed quvcunque audieril loquelur
ipsis diciuius : ,
Ncqne Filitts a seipso Ioqnilur : Sed qui mt miatt * ' PaUr, inquil, ille mihi dixil quid dtcam quid /ie, \, ,

taquar : omoia cnim qua?cuuque Spiritus et Filius
loquunlur, Dei suL onrcula. E l cain ob causam \ , . /7<MV
Omnis Scriplura divinitn inspiraia, eiiam uiilis

,
esi , quippe quam locuius sii Spiritus. Hoc nain- .
que vere oslendii Spirimm non esse c.rcaiuram, ,
qiiofiiam raiiqnalis onuii creatnra modo a seipsa '
,
loquiinr, modo ea qtiae Det dnnl, nl cuni dicit Pau- , 1 : De virgimbus autetn prajcepium Domini non > ,
hnbeo; contilinm lamen do itinquam misericnrdiam .

conteculiis Domino *. At iis qni mairimonio jnncti

, ' * \
sunl prtccipio non ego, %ed Dominus
Et propbeia : ,
Domine , nihilomnus judicia loquar ad te; quid
;
\
e$l quod impii prospere agunt ? E l rttrsits : , , * ;
Heu me, mater ! qualem me peperisti ! Noimnn* , '
quamaiilcm a i l : HaicdicH Oominns
Et aliquando
.
Moyses : Vracili i*oce tarda tingua ego tum
,
Aliqnainlo vero is ipse : Ha*c dkii Dominm : Emillc .
. 00 ^?
popufam menm, ul milti tervial \ Spirilus aulem , ^
stc. JNon emm modo sua, modo quae Dci sunt . ;
Maltb. , 20. Maitb. i u , 17 ; Isa. X L I I , 1. Joan. , 8.
Malib. x n , 28.
Udd. 31. Matlh. m,
16.
Mattb. , I I . J^an. xiv, 10. Luc. , 1, 2. Joan. xx, 22, 23.
Jnan. xvi, 7. " Joan.
13. Joan. x i i , 49.
II Tim. m , 16.
I Cor. vn, 25. " ibid. 10.
Jrretn. xir, t.
icrcm. xv 1.
Jerem. xxx,
Exod. iv, 10.
Exod. , 1.
, J

1 7

1 1

1 1

17

, s

1 9

1 1

741

DOGMATICA. . XII.

742

* . loqiT.lur ; id namque perliuet adcrcaluram. Verum

, * . yitp
omnia Spiritus verba, Dei oracula stinl : simililei*
, , ,
cl Filii dicia. Quapropter ne Filius qu d m a sdpso
lo]uilur. Qui enimmisit me Vater inqnil, ille miki
\
fiisil quid dicaiti et quid toquar.

Ejns'Jem PX triginta capimm ad Amphilockium cn, .

pite ). SepaTalas de Spirttu *auct<> wnienlia;, Scn \\

plurarum doclrime ccnseniuiua' '.

,.
Jam vero etiam de Spiriln commimes no" |
, Slne noliones cujusmodl s i n l cxpemlamris, tum
, cas qicB nobis de illo e Scripluris eollfctae snnl,
- Inm eas quaa Palmm tradiiionc non scripta accc. , , pimus. Primiti igilur, quis, audilis Spirrtas appcl , , lationibus, animo non erigitur, et ad supreinam
; pDaluram cogtiaiioneui non altollil ? Nam Spiritus
, \ , Dei dictus est, et Spirilus Yerilatts, qut ex Palre
3 - , procedil * : Spiriius rectus, Spirilus principalis .
.
Spirilus sanclus , proprta est illius ac pecultam
appettatio : quod sane nomon oiimiunt maxmie

, rem incerporeain et ab omni niateria puratn cl tn . \ , coraposUam deelarat. Quapropter ct 4)oimnus cuw

, earo, qiwe Deum in loco adorari existitnabaft, edo , , , . cerel, rem iacorpoream comprebendi non possc,
, , - Spiritm$ inquit, est Deus . ProimJe fieri non potest,
, B l qm audil Sptritttm, nalurant loco circuiuscrr , * ptam, aut mutalionibus et aJieralionibus obnoxiam,
, aul omnino crcaturx simile n sibi aniino fingal :
, , sed ad id quod summum est cogitationc progr* , , dicns, inlelHgenleui substantiam cogitci ncccsse csi,
. virtute infinitam, magniludine incircuinscriplam ,
' nec lcmporum nec sxculorum dimensionem rcci , pienlem, ca qua? babel b ua large iniparlicntem.
Ad qucm omnia convertimlur qux egcnl sanctifica. , lione : quem omnia appelunl juxta virluicm viven
, lia, cujus afflatu velut irrigantur c l adjuvanlur, ut
, pcrvcniant ad proprium snum naluralcmque linem.
,
, \ 6. Qui perlicit cxlera, ipse vcro in nullo deficit : qui
, , ) non vivit per inslauralionem, sed vitain suppedila!;
- nec accessionibus augescit, sed slatim plcnus est:
' . qui in seipso Armalur, el nusquam non adesl.
* ' * Origo sanctificalionis, lux inlclligibilis: universae
, , \ po!cnlia3 ralionali ad verilatis invesligaiionem vc , ' lul iiluslraliunem quamdam ex scse prscbons. Na . , D ^ inaccessus, sed qui capi possit ob benignila * , \ tcm; omnia quidcm impicns virtute, sed solis iis
. , ^/ :- qui digni sunl communicabilis, quibus scsc nou
5;
- eadein impcrlil mcnsura, sed juxta propnrlionetu
fidci dispertilur vim suam. Siraplex esscntia, va , , ,
rius polentiis; qui sir.gulis tolus adest, el totus
^- /., \ ubiquc csl. Qui sic dividitur ut ipse nibil palialur;
. \ cujus sic omnes parlicipes sunt, ul ipse maneai
, ,
intcger, radii solaris in morem, cujus beneficium
* ,
frucnti lanquam uni adest, et tainen terram ac
5 *
.
t

t u r

marc illoslrat, inisccturque aeri. Sic c l Spiritus sanclus, unicuique capacium

cura adsit quasi
s o l i ^ sufficieiitcm oiunibus graliam ac inlcgrain infundit : quo fruunlur quacunque de illo particiquantum ipsis fae esl natura, non quantum illc potest.

Spiritus auiem cum anima conjunclio non fit

loci propinquitalc (nam qul fiat ut ad ineorporeuai

Joaii. x i i , 49.

Joan. ,^.

Psal. i , 12, 13.

* Joan. iv. 24

743

E U T B Y M U ZIGABENI

74i

corporaliler accedas?), scd a cnpiditalibus reccssu, ; ;), * ,

qu% post accesserunt aninue proptcr amiciliam erga , carnem, claDei consortio alienaruiil. Ilaque, siquia ,
abeo, quod viiii labe contraxerat, probro purgelur, . ;,
alquead nalivam pulcbriludinem reversus velulre- , \
gia3 imagini formam veierem per purilatem rcddal, ,
hoc uno demum modo pulesl ad Paracletum appro- ,
pinquare. Ille autem, veluli sol, purum nactus \ . \
oculum, oslendet tibi in seipso imaginein illius qui , ,
videri non potesl. ln beala aulcm bujiis iinaginis .
conlemplalione videbis inefiabileni arclictypi pul*
cbriludinem. Per bunc corda suslollunlur in a!(um, ,
manu ducunlur infirmi, proiicicnles pcrficiuntur. , .
Hiceis quiab oimu sorde pur 'ati sunl illucesccns, , per communionern quara cum ipso babenl, spiritua- , les reddil. quemadmodtim corpora nilida, pellu* . \ \

cidaque, conlacta radio, fiunl el ipsa supra modum , ,

splendida, et alium fulgorem ex sese profundunt, , '
ila animaj q u Spiritum ferunt, illuslranlurque a * \, Spiritu, fiunt ct ipsae spiriiuales, el in alios graliam ,
cmillunl. Hinc fulurorum pra?scieulia, inysieriorura \, inlelligenlia, occullorum comprebensio, donorum . ,
dislribuiiones, coelestis conversatio, cum angelis , , cborea : binc gaudium nunquam fiiiiendum, hinc \, , ,
, ,
Dco pcrscveranlia, binc simililudo cuin Deo, et quo
nibil sublimius cxpeli polcsl, binc est ul deus iias. , ,
.
Ejusdem adversus eos quidicunt non oporlere Patri
ei Filio afljtutgere Spiritum sunclum. Cap. 10.
. . '.
Nonoporlet, inquiuni, Palri el Filio adjunge , \, \
re Spintum eanctum : parlim eo quod sil alienai C , ,
naturx, parlim quod dignilate sit infenor. Quibus . *

*
aequum cst ut aposlolorum verbis respondcamns :
Deo oporlet obedne mugis quam hominibus ' . Nam rj .
si Dominus aperle in iradcndo saluiifero baplismate

prajcepit discipulis, ut bapiizarent omnes genles in
\ ,
noinine Palris el Filii ct Spirilus sancli *, baud
dedignaius cum illo consorlium : conlra isti di- ,
cunl, non oporlcre Spirilum Palri
Filioque \ \
conjungere; an non Dei praeceplo palam adversan- \ ;

lur? Eteuiin, si dictint bujusmodi conjunclione non
dcclarari ullain cominnnioneiu aul consoi tium; di- \ , ,
; FJVcanl quidnam conveniat hoc exisliinare , et quam
aliam efferant magis peculiarem consorlii ralionem? ;
\ \
E l quidcm si Dominus sibi cl Palri non adjunxit
Spirilum in baplismo, ncque eliam nobis vitio ver- D

tant quod eos conjungimus. Nihil enim nos diver- .
snni neque senlimtis , ncque loquiniur. Sin autcin
, .
illic conjunctus est Patri c l Filio Spiritus, nec \ ,
quisquam esl adeo impudens, ut aliud quidquain
, ' ,
dicat, ne sic quidcm nos in jus vocent, si Scriptu- .
ras sequimur.
' '
Sed belli adversura nos apparatiis inslructus
\ ,
esl,omnisque cogilalio intenla est in nos, el lingiia* ,
\
maledicorum bic vehcmentius jaculanlur quam i i ,
qui Christum occiderant, oliin lapidibns impciieruni Slepbaniini. \ c r u m ne consequanlur, ut laleat ,
4

Act. , 29.

Mallb. xxvm, 19.

745

FANOPLIA D O G M A T I C A . - T J T .

746

XII.

6 , no* quidein esse belli occasionem, sed quae agun , " ' tur reyera ad excelsum speclare. i u q n c in nos
, - qnidem macbinas el insidias mslruuni, eeque mu , luo exborlaplur ad ferendas suppelias, ut quisque
peritia aut roborc valet. CaHerura id quod oppu. ,
- {piantur, fides est, isque scopus communis est om nibns adversariis, el sana: doctriiue ininiicis, ut soliditalem fidei i i i Christum concutiant, aposlolicam
,
tradilioiiem solo sequatam abolendo. Eapropler, sic . , ul solent qui b o n fidei dcbilores sunt, probalio

ues e Scriplnra clamore exigtint, Pairum testimo ,
nium, quoJ scriplum non est, velut nullius mo menli rejicienles. de tuenda veritale nihil remit. ' ,
temus, neque ignavia a ferendis illi auxiliis desisle .
ry mus. Eienim si Dominus nobis, ut necessariHin ac
salutare dogma, Spiriluecum Palre conjunctionem
,
tradidit; bis atilein non ila videiur, sed dividere ac
, $
dist;abeie Spiriuim et ad servilem naluram de

Irudcre: an non verum est, apud illos blasphemiam
, ipsorum plus babere pondeiie, quani Domini pras ;
scriplum? Agedtim igimr omni conlention* depo , ,
sita, ita de iis quae in manibus etml, inlernos dis .
ceptemus.
t

; ,
. ; .
;

, ; * , C

,

, . "
,
.
, ,
, ,
, ,

,
, ,
.
,
, ,

-
.
, (40)
, ' ,
, , ;
, ,
, ,
,



.

.
; ; ;
; ;
PATIIOL.

C X X X .

Cbrisliani unde nos? Per fidem, difct qnitfbel. Salvi aulem flmus, quomodo? Nimirum regenerali pcr graliam quae coiiferlur in baplismo. Nam
uodc alioqui ? Ergone postquam banc salulem per
Palpem et Filium ei Spiritum sanctum ratam ae
firroatam noverimus, iradilam nobis doclriiuc formam abjtciemue ? Id profeclo imillis dignum snspiriig fueril, t i comperiamur nunc longius abesse a
salute noslra, qttam lum cum credidimus ; si q u
tunc recepimus, nnnc abnegamus. Par el acquale
damnum est,
sive quis baptismatis expers decedat de v i u tive recipial baplisma, cni unum a l i qeod eorum quae tradita sunt desit. Et quisquis professionem, quam in prima instilulione deposuimus, cum liberati a simulacris accessimus ad
Deum v i v H m , in omni tempore non serval, ncc eam
quasi tulissimuro pnegidium per lolani suam viiam
ctraplectitur, seipsum alteoum reddit a proraiseie
Dei, suoipsiuscbirograpbo repugnans, quod io pro
fessione iidei deposuit. Nam si mihi vite initium
est baplismus, ad dierum omnium priraus est dies regenerationis; perspicuum e&ret vocem illain omniiicn pretiosissimam esse, quae in adoptionisgralia
prolata e&t. Itane igilur tradilionero, quse me adducit ad luccm, quse Dei cognitionem largUa cs&, pcr
quam faclus sum filius Dei, qui prius propler peo
catum erara hosiis, deseram, seduclua islorum &peciosis serroonibus? Quin pqiius et iUud itxibi precor,
ut cura bac professionc contingat binc decedere ad
Doroinum : et ipsos borlor, ut inviolataiu servenl
iidem usque ad diem Chrisli, et indivulsum a Patro
ct Filio cuslodiant Spiritum : doclrinam bapligiuatis lum in fidei professione, lum in gloriac persolulionc servanies.
Ejusdem.
Cui V3B? cui afllictio? eui angusth ac tcncbrge? cui sempilcma condemnatio? Nonne prieva-

1k

747

EUTUYMll Z I G A B E N I

ricaloribus? nonnc iis qiri iidem abnegarunl? Sed ;

unde probantur abncgassc ? Nonne binc, quod suas ; ; 'ipsi profcssioncs irrilas fccerunt? Quid aulein pro- , ;
, ,
fessi sunl, aul quando? Profcssi stint credcre sc in
,
Palrent ct Filiuin et Spirilum sanclum, lum CUIH
renunliantes diabolo el angelis jus salulifcram i l - .
;
lain voceiu ediderunl. Quod igilur isli.s digmim
,

vocabulum excogilaliim csl a iiliis lucis? Nonnc

; OJV
pcrfuga ac praevaricalores appcllautur , ut qui sa; ;
lulU suaj pacia violarint? Quo igiltir nominc euin
;
<jui Deum abnegavit, quo eum qui Cbrisluiii abne ; ,
gavit, appellem? Quonam alio, qaam prxvaricato ; ^
ris ac deserloris? A l ei qui ncgavit Spirilum, qnod


me vis nomen imponere? Nonne boc idem, quippc
\ paclum cum Deo inilnm violarii ? Ergo cuni ct ,
fklei in SpirUum professio beatiiudinein pielalis , &\>
iK>b-s couciliet, ct abnegalio crimini abncgati Det

, , ,
facial obnoxios : an non borrcndumcst ipsum nuuc
, , ,
rejieere, non ignem, non gtadiiim, non cnicem, non
, :
flagella-, non rolam, non lormcnla mclucnlcs, scd
; .
solie sopbisinalibus scduclionibusque istorum , qui
,
Spiritai rebellcs sunt, deceplos? Teslificor omui
,
bomini Cbrisluin profilcnli, et Doum negauti, quod
,
,
Cbrislus nihil illi prodcril; aul Deum invocanli,
\
Filium vero spernenli, quod inanis csl fides illius.
,
Ilem ei qui Spiriliun rejieit, lesltftcor quod fides
, ,
ejue qua profilclur Palrem ei Filium, inanis erit :
.
quam
ncc baberc potcsi nisi gimul adsit Spi
rilus. Non eiiim credit in Fiiium, qui non credil

. Oute
Spiiilui; ncc crcdil in Palrem, qui non credil Filio. ^
fiec euhn polesl dicere DominumJetum, ntii in Spi' , ,
rUn sancto ; c l , Deum nemo vidilunquam, ted nnige-
,
nitiis Filiui, qui esi in sinti Patris, liic nobis enar,
.

ravit *. iiisuper lalU expers est vcr;c adoralionie.
.
Nequc euim fieri potest, ui quis Filium adoret, nisi


in Spirilu sanclo, aul nt Patrcm invocet, nisi in
,
adoplionis Spirilu.
.
k

Ejntdetn adverstts eos qui dicuni suffieere bnpthnta

tantuni in notnine Dominu Cap. 12.

)
.
. ".

Nemincm vcro in fnutlem inducal illuil Apo

fioli, qnodPalriscl Spirilus sancti noircn in baptifmo nnMTicniorationrm frequrnter o m i i l i l : neqiic idco puiel indiflcicnlcm ossft nondnmn invocacationcm. Quicunque, inquit, in Chrisntm baptizali 0
eslh, Cttristum indnistis ; cl rursiis : Qnicnnque
in Christo baptizati estis, in mortem Hlins baptizati
eslis Nam Chrisli appcllalio, loiins cst professio:
dcclaral siquidem el Deum qui imxit, et Filiiimqui
unrlus cst, et Spirilum sanclum qiii osl unciio :
quemadmodum a Pelro in Aci*s didiriiuus, Jesum
Nazarenum, quem unxH Dcus Spiritn sanclo . Ilcm
iu Isaia, Spiritus Domini $uper mc, eo qitcd unxit
: rt Psalmicus illc canlor; Proptcrea unxii lc
Deus Dcnslvus clco exsuttalionis prm cousordbu*
tuis *. Yidtfdir lamcn in(crdii:u Apostidus cliain

,


,
. ",
, /,

"*
, ) .

*
! ,
, ,
> ,
,

;
>: , Kvplov ' ,
cv tlrzxc.Y *

' Psal

1 Cor. , 3.
X L I V , 8.

Joan. , 18.

Gal. , 27.

, 3.

Act. x, 58.

LXI,

1.

719

FANOPLIA DOGMATiCA. X I I .

7;0

.^:[
"] solius Spirilus fecisse menlionem in baplismate.

Omnei enim, inquil, in uno corporein unvm Spiri;*. , ,

lum boptizati itimus *. His el illud consonat, Vos

*1 \> .
autem baptizabimini in Spiritu sencto*; et, $
,

vos baptixabit ttt Spirilu sancto. A l uon ideo quis

' , dixerit perfeclum esse baplisma, in quosoium Spi. '
rilus nomen invocalum est. Oporlet enim inviola, - bilem scmpcr manere Iradilionem, quac in viviflca
.

gralia dala csl. Nam vilam nosiraiu dc corruplionc
.
qui liberavil, polestatcm nobis renovalionis dedil:

quae poicstas causam habct incffabilem, ct in my , /
slerio recoudilam, sed magnam animabus salulem
, * conferentem, ut quidquam addcre aut delrabero
- plane sit ab seterna vila excidere. Proinde si m
baptismo separare Spirilum a Palre ct Filio, ut
. pcriculosum cst baptizanli, ila baplismum acci
pienli inutile; quomodo nobis tulum fucrit a Pa , , tre c l Filio distrabcre Spiriluni ? Fides anlcm et
; bapiisma duo sunt modi parandae salulis, inler se
, cogoali el inseparabiics. Nam fides perficilur pcr
. baptisraum,
baplismus vcro fundatur per fi ,
dem, el utraquc rcs per cadem nomina implelur.

, Sicut cnim crcdimus in Patroui ci Filiuin el Spi . ritum sancluui, sic el bapiizamur in nominc Patris
, - et Filii ct Spiritus sancli. Acpracccdil quidem pro
fessio ad salutcm pcrduccns ; scquilur aulem ba .
ptisma consgnans asseusum noslrum.
> *
&.

Quareapud Paulum angeii ttmulcum et liiio
adjungiitttur. Cap. 13.
.
. .
* , ,
Aiqui el alta sunl, inqtiiunt, qux simul Pa , . tri ct Filio annumeranlur, nec lamen conlinuo si , - mul cum illis glorificantur. Vcluti cum Aposlolus

obteslans Timothcum, angclos simul adducit. d i
,
cens : Obtestor le in compectu Dei, el Chri&ti Jesu,
electorum cjus angelorum* : quos lamen non
, - minime separamus a reliqwis crcaluris, neque sus . , - tinemus eos Palri et Filio annuraerarc. Eo vero,
,
tamelsi bic sermo nulla dignus est rcsponsione,
, , - jy lam nianifestam proeferens absurditalcni, lame.n

illud dico, quod conservum etiam testcm forle ali,
quis adducat apnd mansuetum ac placabilem judi ^ cem, quique maxime sua in eos qui judiccnlur lc . ,
nilate niinimc dubiam et controvcrsam jadiciorum
,
aequilatem dcmonslrat. Cxlerum ut aliquis fi.it
, '
ber e scrvo,' alqtie vocelur Filius Dci, et a morle
,
rcvocclur ad vilani, a nullo alio potcsl dari, vi\<\
. ab co qui naturalcm habct sociclalem c l a scrvili
; ,
condilione cst alienus. Quomodo enim sociabit
; " '

Deo, qui ipsc cst alicnus? quomodo liberos red ,

del, qui ipse cst jugo servitutis obnoxius? Itaque
, , *
non ob cadeni lil Spiritns ct angelorum mcntio :
,
sed Spirilus conunemoralur tanqtiam auctor ac
. , Dominus vila, angcli vcro tanquam conscrvormu

aijulores, fidclcsquc verilatis tcsles adbibentur.
' "
Siquidem mos cst sanclis, Dei prxcrpta (cslibio

1 Cor. vn, 13.

A c l . i , 5.

Luc. m , 16

* I Tim. v, 21.

7Si

EUTII1

ZIGABENI

752

adbibHis iraderc; fiical eiiam liic ipse ad Timo- , . *

theum loquitur : Qum acttpitli me coram mmliit
Ustibus, ea depone apud fiMet komine* *. Et aitttc , , *)
angelos allestalur, scient angelos parHer affutv-
ros jtidici, cum venerit in gloria PatHs, ut jodicet . " , , (57)
, ual
orbeni lerrarum in juslilia. QuisqvU enirn, inquit,
tonfessut fuerit me coram hominibus, el Filius ho*

tjftNf* confitebitur eum coram dngelU Dei:qui vero

*
abnegaveritme coram homwibus, abnegabilur in con-

spectuaitgclortm Dei*. Et Paulus alibi dicil, ln re- .

velathne Domini Jisu de ccelo cum angtlit *. Ilanc
*
ob causam liic jam contestalur coram angelis,
(59) ' .
xiraias sibi prccparans probaiionee ad magnHm i l - ,
\ua I r i b u n a l .
:
.
Caput 14.

Veruw, mquiuiit, latuetsi

baptizamnr
in
Spirita, nen i n d * par est u l Spirkus cem Deo numereUir, quando et in Moyscn nonnulli baptitati
sunt in nube et Sn mari
Siaiililer autem et in

' , , , *
.
,
.
confosso est jam foisse e t i a m i n bominee
firitm.
.
'Credidit enim populus Deo et Mogtl famulo ejus . >Quid igUur, Htqttiunt, ex flde ae baplistno Spiri- . , ,
luni sanclum nsqvtt adeo attollis ac magnificas s u -
pra crealuram, cum eadeni jam Scripturamm lesli- ,
moniis Iribuantur etiam bominibne. Quid igitur ;

-diiemus? Ntmirum i l l u d , quod in Spirilum quidem ; "

fidcs est aeque alque in Palrem et F i l i u m ; simili- cr etiam baptisma. Quod si et in Moysen et nn C & * , ,
beni, velut in umbram et figtiram. Neque vcro, . ,
<|uoniam divina rebus buroitibtis
et bumanie
,
prxiigurantiir, ideo ei divinorum bumilis est n a - ,
latca, quam figurarum adumbratio s?npe pracsigni- . "
ficavii. Est eniin figura rcruni, qua? exspeclantur, ,
declaralio per iniiiaijonem, quod fulurum cst i n - . '
dicando prsemonstrans. Vclui Adam figura fuluri %
, 6
et pclra figurale Cbrislus ; el aqua promanana
tr potra , figura vivificae polentiae Verbi. Si qui$ . , , ,

enim, inquil, $Uit, veniat ad me, et bibat . Et , .

inanna lypus vivi panis, q u i de coelo descendit * : ,
c l scrpens auper vcxillo posiius, salutifera paa-
sionis pcr crucem consummata?, coque qui respi- cicbant ad illnm, servabanlur". Simililer et quai 0 . %

de educlie Uraelitis scripia, ad significationem
.
eorum qui baptUmo aalvi Ount, narraia e u n l .
Servala suiit eniin Israolitarum priraogeoita, qucm- ,

admodum et baptizalorum corpora, cum gratia da- ,
tur iit qui sanguine signaii fuerimt. Sanguis enim .
pecudis, figura ianguinis Cbristi; primogeDiia yero
typus hominis, qui prirous conditus est; qui quo-
niain necessario in nobis est, dum successionis
,
setie uaque ad fincm iransrailiilur, idco in Adam
" ,
omnes raorimur , et rognavit mors usque ad le
,
gis consuroinalionem, et Cbrisii adveaium. Cone

, f

M l T i m . , 2. L n c . x i i , 8 , 9. Thess. , 7.
Cor. x, 2. Exod. , 51. Rom.
II.
' I C o r . s , . Exod. ,.
Joa. . 37. " Deut. , 3 ; Joau , 41. " . ,. " .'.
, 13.
I Cor. , 2 2 .
9

1 1

753

PANOPLIA DOGMATICA. -

. X I L

754

.
scrvala autcm suiit a Deo primogemta-, ne a tau , - gerct exslinclor, ut ostenderctur, nos jam non am, pHus mori in Adam, qui in Cbristo vivifieali su *, . mus. CsBlerum mare et nebula, in prescnli quideni,
inducebat ad fideni per admirationem; in fulurum
* aiUcm, tanquam lypus graliam venturam prasi gnabat. Quis sapien*, et intelliget hcec ? quomodo*
. ,
; mare, per figuram baptisroa, separans a Pharaono,
, queraadmodum etlavacruni boc a diaboli lyranuide.
, lllud occidil boslem in sesc, raorilur et bic inimi. * cilia, quae nobis fuil cum l)co. Ab illo populus
. exiit illaesus; ascendimus et nos ab aquia lanquaiOr
' * et mortuis vivi, serVali per graliam ejus qui vo , cavit nos. Nubefl aulem umbra doni Spiritus, q u l
. libidinum Hammam mortiflcando membra rcSri , gorat.
.
Quid igilur ? nttm quia lypicc in Moysen ba ; ptizati
sunt, idco exigua est gratia baptismatis V
, (74)
; * ' Sane hoc pacto nec aliud quidquam in noslris iny , stcriis fuerit magnum, si quod in singulis augu. eluni est, per precedentes flguras deprimaitius. A c
, nc Dei quidem erga homines charitas magnum
* quiddam et exiimum, qui unigenilum Filium dedit
* pro peccalis nostris : quandoquidem et Abraham
* filio suo nou p e p e r c i i . Nec Domini passio glo $ riosa; siquidera arie* loco Isaac viclimae figuram
* explevit . Neque descensus ad inferos horribilis^
-C l

debus, ac lotidem
. noctibus, mortis figuram prius explevit \ Idem
$ , ergo facit el de baptismaie, qui verilatera cuui um ' , bra comparat, et cum figuris confert ea q u figulolanK
ris signiQcantur, ac per Moyscn et mare
. simul evangelicam dispcnsationem elevare aggrc ;
dilur. Nam quac peccaiorum rcmissio, quae vitic
; renovatio in mari, quod donum spiriluale per Moysen ? quae illic peccati inlercmplio? Non illi Gbristo
; ;
* - conimortui sunt, eoquc nec cuin ilio resuscitalfc
sunl *. Non portabanl imaginem illius roelcslis ,
. ,
non mortificalioncm Jcsu in ccrpore circumfere ,

banl , non cxuenint vctercm bomincm, nou m , - duerunl novum, qui renovalur in agniiionem seQuid
, * .
cuudum imagincm illius qui eum condidit
, j) igiiur confers baplisinata, quorum sola comniunis
, , appellalio; rcruni autem tania diflerentia, quania
,
somnii a veritaic, ac unibrae et imaginum, ab bi*
* ;
qusercvcra subsislunl.
1

<

u a n < ,

, ( 1 1

t r i b u s

*

,
.

yifp, , , fajtorri . ,
,
.
'

1

Osc. xiv, 10.

* Gcn. xxiii, 16.
11 Cor. iv, 10. Cobss. i n , 0, 10.

Sed ct ipsa fides in Moysen non fldeni in Spirilum parvae esse dignilalis oslendil; scd eocundum isloruin raliocinalionom, oa polius, quse de
Deo universorum profilcinur, cxtemiat. Credxdxt
enim, inquit, popuiufDeo, el Moysi [amulo ej*t .
Doo itaque copulalus tist Moyses, non S p i r i l u i ;
cratquc typus, non Spirilus, scd Chrisli. Wam Dci ct
bouiinum mcdialorem |>er sc ipsum lunc in ntinisterio lcgis preGgurabat. Ncquc cuim Spiritue
10

ibid. 13.
Jon. 1. Rom. vi, 8.
Exod. xiv, 31. > 1 Tim. n , 5.

1 Cor.

xv,

49

EUTUYMll

(igura erat Moyses, inlcr Dcum el populum inler< cdcns. Dala est cnim lex disposita per angclos,
in manu mediatoris (videlicet Moysis), sccundum
provocalioneni populi diccnlis: Loquere tu nobis, el
non loquatur nobis Deus V Ilaque fides inMoysenad
uoinintnn rcfcilur, mcdiatorem inter Deum el bolnhies, qui dixil : Si crcdereiis Moysi, crederetis
uiique mihi* . An igilur parvi inomenli fidcs in
Dominum, quia per Moysen prasignata esl? Sic s\
quis in Moysen baplizalus est, uon idcirco cxigua
Spirilus graiia in baplismatc. Quanquam alioqui
possuM) diccre consueludinem esse Scriplurx, Moynis nomine eiiara signiGcare legem, vclut illud :
Ilabent Moysen el proplielas *. llaquc de legali baplismate loquens, Baplizali sunt, iiiquit, i Moyse .
lur igitur glorialioncm noslrse spei, c l divcs illud
Dci ac Servaloris nostri donum, qui per rcgencralionem renovat, velut aquilae, juvenlulcm nohlranri, con lemptibile reddcre conautur i i , qui ex
umbra cl iiguris calumniantur Ycrilalcm? Profeclo
aninii omnino infanlilis est, puerique cui revera
lacte est opus, ignorare magnum illud myslerium
noslrae salulis : quod qucniadmodum ad discipliuas disciMidas inlroduci solcrous, ita in exerciiatiane pielalis, dum ad pcrfcclionem inducitnur,
primum rebus quae facilius percipiunlur, et quarum cognilio nobis congruit, ceu primis quibusdam
eteiucnlis insiiiuii sumus; Deo qui noslra guberuaf, quasi oculos in lcnebris enutrilos, ad niagnum
vcritaiis Juincn, paulaiiiu assuefaciendo, subvebente. Dum enim iiifirniiLUi noslra? parcit, in profunda sapicntiae s u opuicnlia, inque imperscruiabilibus inlelligeiiihe sux jitdiciis placidam banc
nobisque acconunodam adliibuit insliiulionem,
piius corpurum umbras inlueri, ct in aquis
solem ccrticre consuefaciens, ne protinus speciactilo pura; Iucis oflensi caligarcnius. Ad consiiiiilcm eniin raiiunem lum b umbram babeiis fulurorum , lum pcr propbetas facta olini delincalio,
quae e&l veriialis aenigma, cxerciiamenla ociiloruin
cordis excogiiata s u n l : quod videlicet ab bis fulurus erat uobis tausilus iacilis ad rcconditain in
inysierio sapicnliam.
1

766

ZIGABE.VI

. ,
.
' ^, \ (
>),
, \, ),
. " \ ,
,
,

.
, ;
,
\ . , \
* , "
.
, , , .
, \
,
, ,
,

;
, \
; ; ,
,
'. ; ,
;, \
" > ,
, '
.
,
; , \

,
, \
, ;
; ;
;, , \
;
,
(5
-.
.

Ejusdem quod in otuni noiione Spir tus sanctus in&e-

parabilis est Patre el Ftlio, sive in crcaliuue

,

inlelligibilium creaturarum, sive in humana ,
d r rum rerum dispensatione, sive in judicio quod ex ,

spectalur. Cap. 16.

\ . . '.
Ad id igilur quod inilio instituium esi ivdeamus, quod videlicet in omnibtis Spirilus
eiinciue inseparabilis et prqrsus indistracius sil a
Patre Filio. Paulus Corintbiis scribens eo itt
loco in quo de dono linguarum tractat, ait: Si
omues prophetis, ingrediatur auiem aliquis iufidelis, aul idwta, arguilur ab omnibus, dijitdicatur

Gal. , 19.

Exod. xx, \%

* Joao. , 40.

\ ; ,
\
. \
; ,
,
\,

,
, '

* Luc, , 29.

Cor. , 2.

l!Lr. , 1.

 DOGMATICA. . X l l .
-
,

,
,
.
,
, / ,
* ,

. \
\

, ' ,
\ .
\ *
\
.

,
, , ;
-.
. , , , .
, .

,
,
.
,
, ,

, .
, , \
\ , . ' ^
,
*

\ .

ab ommbu$ : occuha cordi* ejus manifesta finnl,

atque Ha procidens in factem, adorabit Deum,
nuntians quod Dens sit vere vi vobit
llaqHe, si
cx prophelia, quae juxta distribulionem donorum
Spirilus cditur, agrioecilur Deus in
prophcHs
csse, consultent isti qucm locum allribtituri siut
Spiritui sancto : utrum xquius sit illum cum Deo
jungere, an ad crealuraruni ordinem exlruderc.
Quin et ista Petri ad Sapphiram verba, Quid e*t
quod convenit xnler vos lenlare Spiriium sanctum?
non mentili cstis liominibus, sed Dco ; ostenduns
cadem in Spirilum sanclum, et in Dcum essc pecc i l a . Alque boc eliant pacto dtscere potcrts, Spi~
rilunt sanclum in omni operatione conjuuctimi et
inseparabilcm esse a Patre ct Filio. Cum Dcns
officil dislribtiuones oporationum , nc Dominua
divisioncs ministralionum, shiiitl adesl Spiritus
sanclus, parlilioncm donorum pro cujusque <figitalo proprio arbitrio dispensaiis. Nam, inquii,
divisiones donorum sunt, idem aule n Spirilus. Kt
dhisiones adminislratiomim sintt, idcm auicm
mimts. Et dhisioves operaliouum siiftl, Ulem oulem
$, qui opcralur omtiia in omuibns. tiax aulcm
omnia, iitquil operalur untts ct idem Spirilus, </ividens seorsiin cuique, prout vult ' . Allamcn non
qiioiiiam Aposlolus primo loco nicminit Spiriius,
sccundo F i l i i , lertio Dei ct Pa:ris, proiinr.e oportet
suspirari ordinem omnino invcrsuiii esse. nostra
siquidcm babiludinc sumpsit exordium. Nam cuoi
dona accipimus ; nobis is qui dislribuil, occurrit
primum ; n:ox cogiiamus eum qui misit; postremo cogitationem perdiKimus ad fonlcm auclo>
rcmque Lonoium.

Jam etiam ex rebus iniiio eonditis discas

' \
liccl Spivilus ciim Patrc ct Filio communioncm.
\
*
Nam purx* ct inlelligentes ct superinundana^ vir . \ \ \
tules , sancUe tum simt , lum nominanlur , cx

gratia a Spiritu snncto infusa sancliniouiain con,
seculao. Quare silcntio praelinnrssus est modus
. " crcalionis ccclcslium viituluni ; nain ex scnsibt **
libus tanlum crcalorcm nobis apcruil is qui con diti orbis conscripsit bistoriam. Tu vcro , qui

facullaleni babcs cx visibilibtis invisibilia depre. ,

, beiidendi, glorifica Condilorcni in quo condita
sunt ouinia , sivc visibilin , sive iavisihilia , sive
, , ,
principalus, sive potcstates , sive virlulcs, sive
, , ,
tbroni, sive dominationes , c l si quse alioe sunt
, \ ,
ralionales natune , qnac nominari non possunt.
(5).
ln borum aulcm crealione cogita mibi prima ,
riam eausam eoruin quae fiunl, Palrem; coiidi , *
tricem, F i l i u m ; perfectriccm, Spirilum sanctum :
,
ut voluntatc qutdcm Patris sint administraiorH
,
spiritus , Filii vcro operalione perdncantur ul
,
(int, Spirims aulem prjjsenlia perOcianlur. Porro
. , \
angelorum pcrfeclio est sancliiicaiio , c l in bac
. \ \
pcrsevciantia. Ac ncmo nic crcdat Ircs origina ,
les hyposiascs poncrc, aul Filii opcrationcni diccre
. ,
4

ICor. x i v . 2 i , 23.

A c l . v, 9, 4.

Cor.

\i, 4 I I .

* Col. i , 16.

EUTHYMIl

759

760

ZlGABENl

iuipeifeclam. Principium eiiira coruin qua sutit, V , .

' Spi" '
, 6 ,
unum est, per Filium coodens ei perficiene in
ritu. Ac nec Paler, qui operalur omnia in om- - nibus, imperfeciara babeal operationem : ne ,ue , .
Filius inconsummalaro crealionem nisi a Spintu > ,

perHciaiur. Hocenim pacto nec Paler opus ba- , *
, *
bebit Filio , soia volunlate creans;
aliameii '

vult creare per Filium. Nequc Filius egcbit auxi ol
lio, juxta Palris simililudinem opcrans, sed et F i

lius vult per Spirituoo perficere : nam Do^ ^,

.
tnini coeli firmali sunt, el Spirilu oris ]$ omnU
virtus eorum
Itaque nec Yerbum est signilica- ; ,
tiva acris percussio per vocis instrumenla prolata: ,
nec Spiritus oris halilus partibus respiratoriis
efflatus : sed Yerbura es4 quod in principio eral , *\
apud Deum, ct Deus erat *. Spiritus autem oris ,
. ,
D e i , Spiritus cst verilalis, qui a Patre procedit
, ,
Ilaque Iria inlelligis, mandanlem Dominuin,
. '
creans Yerbum, el confirmaiUem Spiritura. Quse
porro alia possil esse confirmalio, quani in san- , \
ctimonia perfeclio ; coniinnalionis voce signiGcante \
; '
consiantiam, imroulabilitalem el solidilaleni in
bono ? Sanclificaiio autem non est abaque Spi.
ritu. Neque enim toelorum virtules suapie natura *

sanclae sunt ; alioquin nibil diflerrent & Spiritu
sancto ; sed juxta proporlionem qua se iuvicem , superanl, a Spiritu babcnt sanctificaiionis men- . suram. Qucroadmodum enim cauterium non sine , \
igne iiilelHgiitir, cum aliud sit subjecta materia, ,
et aliud ignis : itidem ct in coDlestibus virlulibus, C , ,
subslanlia quidem earum, puta spirilus est aerius, ,
, ,
aut ignis immaterialis, juxla id quod scripium

,
est, Qui facit angelos *uo$ spirilus, minislroi


suos flammam ignis * ; quapropter el in loco \ , \ ,
sunt, el fiunt visibiles, duni iis qui digni sunt,
apparent in specie propriorum corporum. Sed . ,
sanciificalio, quae est extra subatanliam illorum, ,
perfeclionem illis aflert per communioneni Spi- .
ritus. Con&ervant autem digniutem per perseve ,
rantiam in bono, babenles quidem in cligendo ,
liberum arbitrium , nunquarn lamen ab ejus qui
vere bonus est consoriio excidenles : ila u l si ,
,
subduxeris ratione Spiriium , perierint angelo- ,
rum c b o r e , sublai sint quoque arcbangelorum , ,
praefecturae , atque confusa fuerinl omnia : vita .
ipsorum nulli legi , nulli o r d i n i , nulli regulae , .
subjaccat. Quomodo enim dicent angeli : Gloria ;
,
in exceltis Deo* , nisi a Spiritu accepta pote- ,

state ? JSemo siquideui poust dicere Dominum J*~

sum, ni$i in Spirilu sancto, el nullus in Spiritu
,
dixit Jesum analluma * ; quod aane ,
dixerint pravi et adversarii spiritus, quorum la , ^
psus coiuprobat quod dicimua, virtutes , \
biles esse sut a r b i l r i i , aequc ad virtulem alque
. )

ad viiiura vertibiles, et ob id opus habentee
.

auxilio Spiriius. Ego vero ipsum Gabrielem baud
\ alio modo arbitror pncdicere fulura t , quaro pra>
1

Psal. , 6
Luc. u 26.

Joan. , 1.

Joan. xv, i 5 .

* Psal. CIII, 4 .

i.uc. , 1 4 .

1 Cor. i u , 5.

761

P A N O P L I A DOGMATtCA -

T l T . XII.

762

.
> , *
,
;
, ^, '

.
\ , \ \
,

,
;
. " \,
, \ ! , ;,
, \ \ , *
,
*
, . [] , ",
,
, ,
;
,
,


, \


.
\ ,^ ,
$ ,
[] .
-
, ' '
, \
'
.

ftcienlia Spiriius, eo quod unuai e i division*

donortim Spiritu* sit propbelia. Porro qui myeler i a viskHiis viro dtsklerioniin juasus erat annunliare , unde n:ictus erat sapiemiam, nl poseet
docere arcana, nisi pcr Spiritum
sanctum?
cum palciactio mysleriorum pecttliarttcr ad Spiritum sanctum pertineat, juxla id quod scriplum
est : Nobis reseravil Deui per Spiriium . Tlironi
tero et dominaliones, principatus ei potesiales,
quomodo bealam iraducercnt Titam, nisi scmpcr
viderent vultum Palris qui in coelis cst ? At visio
non est absquc Spiritu. Quemadmodum enim si
in nocte lollas lucernam e domo, caeci suut oculi,
facultatcs relinquunlur inerles, ncc agnoscitur
rerum digniias, sed per ignorantiam aurum
pertnde ac ferrum cuneulcalur : sic iu spiriluali
ordine, impossibile esl piara illain ac sanclam
Titam permanere citra Spiritum : nibilo profeclo
magis quam exorcilus in reclo ordine mancre
potest absente duce, aut chorus i n consonaniia,
nisi chori prafectus lemperet barmoniani. Qui
posscnt dicere serapbim, Sanctus, sanclus, tan>
ctu4 , nisi docti pcr Spirilum, quolies pium
fucrit bujus gloriOcationis verba cancre ? Sive
igilur laudant Deum omncs angcli ejus ac omncs
vhtutes ejus, flt Spiritus ope. Sivc astanl millics
mille angcli, ac centies centum millia rointstrantium , ofliciuin suum citra reprcbensionem iti
virtule Spiritue perficiunt, llaqtie lola illa stiperccelestig el ineflabilie bartnonia, tum in culiu
D e i , tum in ultramundaiiarum virtutum inier
ipeas consonantia nequaquam servari posset, nisi
preeBtet Spirims. Sic igitur in creaiione iis, qtue
non proOciendo perveniunt ad perfeciionem,
sed ab ipsa protious creattone perfecta s u n i , adest
Spiritus sanctus; inhoc, utperflcialur complealurquo illorum substanlia, gratiam suam couferens.

; ,
*
..
,
\
;
,
^ , , ,
,
\
.
\ ,
, \
* br
,
* ,
, ,
. "
. \
.
, \,

Caeieruiu dispensationet circa bominem

quae fact suni a magno I)eo, et Servatore noetro Jesu Ghristo juxta bonitalem D e i , quis negabit per Spiritus graliam esse adimplelas ? Sive
Telis prisca speciare, patriarcbaruiu benedictiones, auxilium per icgem daturo, figuras, prophetias, forliier in bellie gesla, miracula per sanctos
edita : sive qtise circa Doroini in carne advenlum
dispensata eunt : per Spirilum gesta sunt. Primo
enim adfuil ipsi carni Domini, duin factus nnciio, et inseparabiliter conjunclus, sicut scriptum est : quem videris Spiritum descenden*
iem, el matunum snper eum, hie est Filiui meus
dilectus ; et, tetum Nazantk, quem unxi{
Deus Spiritu $anclo * Deinceps oronis aclio praaeente Spiritu peragebaiur. Hic pneeent aderar
cum et a diabolo tolarelur. Deductus $ enim,
inquit, Jesus Spiritu in *\ , ut tur . Tum edeuti miracula indivulse aderal. Si
enim ego, inquit, in Spirilu Dei ejicio dcemonia .

ft

* Dan. x, 1 0 . * 1 Cor. n, 1 0 . * Mallb. , 1 0 .

l l a l i b . , 1. Maah. x n , i8

lea. TI, 3 .

Joan. i , 3 3 . * A c i . x,

3a

 ZiGABENi
Nec deecrutt excitalum a morluis. Dominus ciiim .
rcnovans
bominem, ciquc Iterum reddens gra- , ,
tiam, quam ex afflatu Dci acceptam amiserat, . ;,
cuin inspirasset in fa.icm discipuloruin, quid
\
ait ? Accipite Spirilum sanctum. Quorumcunqn
remiserilis peccata , remittuntur ; ei quorumcun- , ;, ;
, ; :
que relinucnlh , relenta sunt . Jam vero Eccle , sia; ordo ct gubernalio nonne palain c l citra . "

conlradii lioiicm per Spirilura saiiclmn peragl- , .
; \ \ ^,l u r ? Jpse enim, inquit, dedit Ecclesia: primum
apostolos , deinde proplietas, terth dcctores : ad ;

,
hac vlrlules, pratoea dona sanaiionum, subsidia, , \,

gubernutiuncs , genera linguarum *. Hic cnim , ,

,

ordo juxla distribuiioncm douoium Spirilus di, ,

.
gcslus esl.

.
l

Quin, si quis accuralius perpendat, eompe , , \

ricl, 110 i u leniporc quideni illo, quo cxspcclaia ;
Poiuini apparilio ttet dc coclo, oliosum forc Spi- ,
rilum *aiicltmi , ul qui.lam arbilranlur : sed si-

mul adcril in illo eliam dic rcvclalionis itlius , '
qiio judicalurus esl oibcm lcrrarum in justilia ; \ ;
illc Lcalus c l solus poicns. Quis cniin ::dco igna- . ; ;
rus csl boiiorum , qua* Dens prseparavil dignis, , , \
ul ncscial justorum coronam cssc Spirilus graiiam, ,
quse largius tunc perfcctiusque dabitur, spiriluali ,
gloria cuiquo pro rectc geslis di&tribula : In splen-
doribus enim sancloruin m a H s i o n c s inullsb suut ; ; apud Palrem , lioc est, diguitalis discritmna. Sicut ^ \ \
slelia slclla di/ferl in cUniaU, iia el resur- , .
,
relio morluorum *. llaque qui consignali sunt
Spirilu sancto in diein redcmplionis, quique Spiri- . 01 ;
tus primilias, quas accepere, puras el inlegras ser- ;, \ \ \averint, i i suni qui audient: Euge, scrve bone el
fidelis , super pauca fuisii fidelit, super mulla tt , ,
conslituam . Simililcr ct qui coiitrislaverini Spi- , ,

rilum saiiclum pravilale studiorum suorum , aut .
qui non icccrinl lu.rum e sorte daia, ab iis auferc- ,
tur id quod acceperunl, beneiicio in alios translalo : ,
aut, sectuidum aliquem ex evangHislis , ciiain , *
pcniltis discindenlur: disseclio siquidem inlclli- , , \ gcnda esl in lioc, quod prorsus a Spirilu sr.ncto ;
alieuabiuiliir. Neque enim corpus dtviditur, ul una .
pars tradaiur supplicio, allera absolvalur. Nam id D ,
quidem fabulosum, ncque juslo dignum judice, c\mi , ,
loluin peccavcrit, dimidium addici poenae. Ncc ani- , ,
ma in duas partes secatur, cuui lota pcr lotum
* xsxty
babucrit pecoandi afleclum, simiilque cuin corpore ,
uialum operclur. Sed disseclio, ul d i x i , perpctua , \ 6 <5.
, ,
est auimae a Spiritu alicnatio. Nunc eniiu, lametsi
non admiscciur indignis, altamen aliquo pacto vi- ; ; ; . .
dclur adesse semcl haptizalis, exspeclans ui salu- \ , * .lem pcr conversionem con9cquantur; tum vcro in ,
6
lotum ab anima, quoe graliam ipsius profauavcril,
rcsecabitur. Eoque non est in infcrno qui confuea-
8

Joan. , 22, 23.

Matlb. , bt.

I Cor. xn, 28.

J.ian. , 2.

1 Cox. , 41, 42.

Maltb. ,

765

6
P A N O P L I A DOGM A T I C A . T i T . X I I .

tur,
itcque
in
raorrte
qui
memor
sil
Dei
,
cum
jain
. $
non adsil sancti Spiritue ailjulorium. Quouiodo
,
igilur intelhgi polcst absque Spiritn sancto fieri j u , dicium, cuin Scriplura
dcclurcl ipsum essc el
.
justorum
praniiutu
'
,
quando
pro arrliabone exbi ,
bebilur quod pcrfectum e s l ; et primam peccaio, ,
rum condcmnaiionem, cuni eo eliam quod babore
^
vidcnlur,
spoliati fuerint? Porro maximum argti , meiilum
conjunctionis
illiue, quain Spiriitis ciun
;
Patrc et Filio babei, illud cst, quod codcm inodo
; ,
dicitur babcre se crga Deuni, quo erga unumqiicin ,
que noslrum se babel spirilus,qui esl in nobis. Quis
. , ,
viini, inquil, hominum novit ea quce sunl hominis,
, ?
nhi spiriius qui est in ipso ? Sic qucc Dei iu.ni,
;
,
mmo novit, nisi Spiritus qui ex Deo etl \

.
Caput 19.
. .
Sit
ita,
inquiunl,
at ea gloria nullo pario
, , '
debetur Spiritui, u l a nobis gloriflcalionibits sit
,
cxlollendus. Unde igilur probaiuri sumus Spiritns
' . digniiatem intellectum oninem supcraniein, si
;
Pairis et F i l i i commumo visa esl islis minime snlTi ,

ciens ad id lestiiicandum ? Sane possumus el ad ea

^
quoR nominibus significanltir respicicntes, et ad
; ;
^ , operalionum ejus roagniludinem , et ad benefieia
q u a in n o s , i m o quae i n oinnem crealtiram c o n ,
; , - fert, pro modulo noslro nalurae illius subltniitatom
,
; ac poientiam incoraprebensibilem percipere. Spi\; ritus vocatus est, ut est illud, Spirilus Deus * ; et,
. ; . * Spiritus vultus nostri, Cltrisius Dominus . Sanclus
, ,
Cdicitur, queiuadinodum sanclus Paler, et sam-his
. ; , . FiJius. Creaturae siquidcm inducta est aliundc sam l i
TiJ raonia; Spiritui vcro sanctiias compleltva csi na ) lurae. Ideoque non sanciifieatur, sed sanclilic.n.
. , ' - Bonus item dicilur hicul Paler bonus est, el sicul
. ; ; , bonus est is qui ex bouo naius cst ; cui bonitas esl
;
ipsa esscnlia. Retlus vocalur, ut recius Domiius
. ; * : Deus , eo quod per se sil ipsa verilas, el ipsa
, , jusiitia, nec in hanc ncc in illam pariem se verlena
, aul flectcns, propler naiuraeimmulabilitaicm. Para. ; * ; clelus nuncupalur velul Unigenilus : sicul ipse a i i ,

, , Ego rogabo Palrem meum, el dabii vobis alium

. Parachium \ iloc paclo coiumunia sunl noaiina
, Palri, Filioet Spiritui sanclo, qui bas appellatio es ex naluiae consoriiu habel. Unde enim aliunde?
. ; , Itursum Spiritus principalis, c l Spiiilus v i r i l a i i s ,
;, et Spirilus sapieiUira diclus est. Spjriius divinus
. . , qui fecit ; et, Beteleel, inquit, implevit Deu$
divino sapienliie inlellecltis el *c;*n, , ,

Spiritu

.
liae . Talia igitur nomina eximia illa quidcm el

magna, ncc tanieii, quod ad gloriam ailinet, exaggeralionem ullam liabemia.
.
At upnrationcs quales sunt? Ineflfabiles qui ;
, . deni ob niaginiudinem, innumerabiies vero ob
mulliludinem. Nam qub pacto inlclligeuius ea qux
;
fuerunt anle saccula? quae erant illius operaiioncs
; ! ;
ante crealuram intelligibilem? quanla aulem ab
' '
;
illo beneficia iu crcaluraiu? ad hxc, qu^poteslas ad
; ;
1

Psa!. v i , 6.
Joan. xiv, IG.

I Pclr. i , 12. * I Cor. , I I .

Jobxxxm, 4.
Evod. xxxi, 3.
9

* Joan. , 24.

Tbrcn. iv, 20.

Psal. x n , \ Q .

EUTHTMII

67

2IGABENI

venltifa i c n l a ? E r M eftii,el aftteeral, et simul \

adcrat cum Patre el FHte anle taecula. Quart
* . , ^
eiiamsf qiiitl cogiiamjanie Mfecula, bot tamen rept
,
rias Spiritu ese posteriue. Quod ai creationem . ,
repuics, consolidatc stini calorum virlule* a B p i - r i t u , ita ut consolidolionem inielligae firmilaiem, < q u non facile bonorum kabiiu excidat. Etefiim .
quod Deo conjuncl* sent, quodque ad tnaliliam , ,
w t i non queunl, quodque in beatiltidine perpetuo ,

perseverant virlutes, id illis a Spiriiu accedit. .
Christi adventus; Spiritus praecurrii. In carne ad- . "
ventus, ei Spiritue inaeparabilis. Operaiionea virtn- . ,
lum, dona sanaiionum; sed per Spiriiuin eanclum. , .
Daemones expulsi in Spirilu Dei. Diaboltls spolia- .
.
tiis est iraperio simul pr&aenie Spiriiu. Peccalorun
facta remissio, sed in gratia Spirilus. Abluti i n t m B "
06ti$ sanetificati in notnine Domini notlri Jesu .
,
Chrisli, iu Spirilu sancto *. Conjunctio cofn Deo
6
iit per Spirilum. Mhil enitn Deut Spiriium Filii .

sui in corda nostra, clamantetn, Abba Palir Re- . '
surreclio a mortuis, Spirilus virlule. Emiiie* $iqui- ,
dem Spirilum tuum, el creabuntur, renovnbii (a- 66 . ,
ciem lerrcc *. Sive quis crealionem accipiat de .

exstinctoram rcvivisceniia; an uoti magna Spiritus , ,

peratio, qui nobis suppedital vitam e i resurre- .
clione, et ad spirilualem iilam vilam anirnas nostras ,
adaplat? Sive creatio dieaiur eese eonim, qui bic , per pcceatum lapsi s u n l , in roeliorem stalum mu> ,
l;lio(nam iia quoquc nontutnquam usurpalur juxla Scriplune consuetudinem, vclut cum Paulus dicii, ;
Si qua in Chritlo nova walura *), renovaiio qiltt C
liic fit, et a yita lerreatri ac lurbuleulis affeclibus (
obnoxia ad ccelesiem conversaiionem transniutaiio, ,
quce fit in nobis per Spirilum, ad sumroam admi- ),
ratioriem deducit animos nosiros. l u hie ulrum me- ,
lucre debcmus, nc dignilalem immodicis bonoribus ,
traitsgrediamur ? an coitlra, ne illiua notionem ad bu- ,
miliadepriiuamus, eliamsi videauiut maximadeeo lo- .
qui, quae quidem bumanamenleconcipi, buioanaque
lingua proierri possuot? Haccdicit Spiriius tanctus, : ,
sicul haic dicil Dominus: Descende, perge cum iili$, ,
nlhil haailans, quoniam ego misi iilotNum
haecsuM '
abjecti ac melu conf ternali verba IScpaTaiemiki Bar- ; 6
vabam el Saulum in opus ad
quod accersivi illos . , ,

Num servus ita loquilur? Et Isaiag : Dominus misil ^ ,

,
, ei Spiriius eju$ ; Ot, Dtscendil Spirilus Do- .

mino, deduxit Ulm . At ne fursus mibi dcdu- ; \
clionem accipiae pro bumili ministerio. Nam boc 1 xftfopus eliam Dei esse lestatur Scriptura. Deduxitti, . ;
inqu.t, sicui oves populum mum ; c l , Qui deducit ,
, *
relul ovem Joseph ; et, Deduxit eos \n $pe, non * \,'6
.
iimuerunt
Proinde cum audieria, Cum venerit
Paraclelm, iUe vobii luggeret, ac vo$ ducet in om- ^. 5
.
^
uem "
: cogiia deduciionem, aicutidocius
, ' , 0 &
es; liecalumuierie cogltatum

1 0

1
7

I Cor. , i l . Galal. , 6.

Isa. XI.VHI, 16.

26; xvi, 13.

Isa.Lxm, U .

Psal. c m , 30.

T s d . LXXVI, 21.

"
9

fa*

Aft. ,
* Cor. ?, 17. A t. x, 20.
Paal. L X X V H , 5 3 .
"Jw^
Psal. L X X I X , 1<

19

11

HO

PANOPLIA DOGMATICA. -

, "

d ,

'

. .

7~0

, , .
,
, * A l , in<|nies, Eliam inlerpellat pro ttobis ;
" , proinde quaittutn is qui supplex est, bcneficii au . 6 ctore inferior est, lanlum quoque Spirilti9 ratione
, dignilatis a Deo remotus. A l lu nondum audisli de
, ; Unigcnilo, quod is est in dextera I>ei, el inlerpellat
pro nobis *? Ilaquc quia Spiritus in le est, si
( ), *
tameii omnino in le est, el quia not exc^calos ad

ligendum quod uiile cst, docet, deducilque, nu
, ,
cam ob causam piam nc sanctain de eo opinioneni

.
amitias. Nam profecto snmmus fuerit ingraii animi
, gradus, benefacienlis bumaniialem ad ingraii aniini
occasionem verlere. Nolile igitur conlristare Spi. .
rilum sancluin . Audite quid dicat martyrum pri ,
roitiae Stepbanus , inobedieniiam ac rebeUionein
.
exprobrans populo. Vos, inquil, seroper Spiritui
,
,

urncto retiitiiis \ Et rtirsum Isaias : ^*

.

Tunt Spinlum sanclum, reretM esl UIU in inimicitiam . Et alibl, Domus Jacob irritavit Spirittim

Domini . Audile, inquam, an non baec summam

*
peicnliam declarenl? Judicio legentium permitto,
;
.
Caput 20.
. \
Neque scrrus, inquit, neque dominus, eed
, J, '
. "Q ,
l ber. mirum siupomn, miserandam an'' !
daciam isia loquenlinm ! Quid amplius deplo; , ;
rcin i . u i r u m insctliam, an btaspbenii.im isio
rum? qui quidem de Deo dogmaia bumauis
, , excmpHs dedecornl; ac bominum consiieiudi
nera, per quain dlspar est diguilalum exccllen, tia, ad divinam el ineffabilem naliiram accommo , .
dare nilunlur : baud reputanles apud bomines
$ . C quidem nullum esse nalura scrvum. Aut enim po ,
-* ientia oppressi, sub jtiguro serviluiis
iiidiicti
,
sunt, velut in bello capli : aut ob pauperaletn ln
^
servilutem adacti sunt, velut ^Egyplii Pbaraoni :
' aut Juxta sapienlem quamdain c l arcanam dispen salioncm, qui inlcr fillos dclcriorcs suiit, parcntam
. , '
voce, sapientioribus ac mclioribus in servilulem
.
addicti sunl; quam baudquaquam condemnalioncm,
'
sed bencficium polius dixeril aequus rerum SBSlima ,
tor. Nam qui ob sensus inopiam, non babet in se, ,
se id quod natura imperat, huic utilius est allerius
, ,
fieri mancipium, ut dum dominantis prudenlia d i .
rigitur, similis sit currui qui aurigam rccepil, aut

navi qua3 nauclerum babct clavo assidcntem. Ilanc

, ^ - D
,
.

, , .
* ,
, . "
, , *
,
(76) , .

nvu

Uom. viii, 34.

ibid.
37. Gen. ix, 25
#

Epbes. iv, 30.

ob causam Jacob dominus Esau ex benediclione

patris
ul stulius a sapiente vel invilus bcneficio
afficcretur, quippe non babens proprium cunlo*
rem, vidclicet meutem. E l Ghanaan Olius servus erit
fralribus suis , quonianj indocilis erat ad v i r l u lem, imprudentem habens patrem, videlicet Cham.
Ad bunc igitur modum bic fiunt servi; liberi vero
sunt, qui effugerunt pauperlatem, aut bellum, aut
qui aliorum cura non egent. Itaque quamvis bic
bcrus, ille servus appelletur, omnee tanien et qua*

* Acl. , .

Ua. u u i ,

10.

Psal. C T , 52.

(ien.

 ZiGABEXl

771

772

;
sunius ejusdem inler nos conditfouis, el tau quam illius qui nos condidit mancipia, conscrvi , \
tumus. lllic porro quid polcs e servilute eximere? . ' .
Nain slalhn ao coudila sunt, simul cum cis condiU *
scrvims. Sibi enim inviccm non imperanl, eoquod , ,
rouleslia plus babendi non (enenUir desiderio. Dco \ ^
autein subjecta omnia, ac lanqnam domino d o . ,
biluiu ibuorem , ac lanqtiaui condilori 'ebi- .

tam gloriam persolvunl. Filius enim gloria afficit . }\ , ,
palrem, et servus dominum mum
*. Et ex bis duo- \, ; \ ,
bus alterum omnino Deus requiril. Nam si Paler, ; *!
inquil, sum cgo, ubi est glofia mea? Si Dominus ,

sum ego, ubi est limor meus * ? Alioqui vita cuslo- \ ,
dia3 ac inspeclioni Doniini non subdila, otnnium ] maxime miserabilis forct. Cujusmodi sunt virtutes * ,
desertrices, quae quod cervicem crexcntnt adversus .
Deum omnipolenlem, servilulem dclreciant, non ; ;
quod alitcr nalura comparataj sint, sed quud sub , diUe esse nolint Crealori. Qucm igiiur appcllas ; ' ,
berum? Eum qui sine rege csi? qui neque in.pe-

raudi allcri poleslale:u babet, neque allerius impe- . " ,
rium adimltil? At neccst isliusmodi nalura in rebus * ,
\, '
condilis, c l lioc dc Spirilu cogitare ajJcrla impielas \, \ cst. Quare si Spiritus creatus est, profeclo servit .
cum otnnibus. Omnia enim, inquit, serviunl tibi * ; sin supra crcaturam eit, regni quoque consors est
ICBUS

Testimonia ex Scripturi* Spiritum appellari DomiMapvvpiai

num. Capul 21.

. . '.
Scd quid opus eslexrcbus bumilibus pugnan\ , ,
les, docirinae turpiler parare vicloiiam, cuin
, /
Hcealilluslriorum appositione, gloriae cxcellenliam, ^ cui coniradici non possit, demonslrarc? Quod si ;
proferemus ea quae nos Scriplura docuit, forsiiau , magno vehemcniique clamore vociferabunlur, ct , ,
auribus obturalis Pneumatoinacbi tollentes lapidcs, , , aul quidquid forle occurreril, in arma quisque ver , '
lonlcs, in nos irruenl. Scd uon esl nobis incoluim- .
las anlcponenda verilali. Invenimus igitur apud
.

Apostobim : Dominus aulem dirigat corda vestra in

diUclioncm Dei, et in patienliam Christi pro tribula ,

lionibus \ Quis csl Oominus dirigcns in dilectio- .

nem Dei, cl in palicntiam Cbrisli pro Iribulalioni- , \
Lus? Bcspondeant nobis, qui Spiritum in servilu- ; tem adigunl. Sive enim dc Deo et Palre fuisset .
ecrmo, omnino dixisscl : Dominus vos dirigat in \
,
dileciionem sui : sive de Filio, addidisset, in suam ^
ipsius patientiam. Quaeranl igilur quaenam sit alia * ,

persoua, quam Domini vocabulo dcceal bonorari.

, .

Huic afiine csl et i l l u d , quod alibi positum est :
,
Domiuus vos impleat et abundare [acial charilate, in
.

vos invicem et in omnct, quemadmodum el nos in vos,
, * ad confirmandum corda ve&tra irreprehenstbilia in


sanctificatione, coram Deo et Patre noslro, in ad , ' ,
ventu Domini nostri Jesn Clirisli cum omnibut san clis suis . Queiu Dominum precalur, coram Dco


ct Paire noslro in advcnlu Oomini noslri irrepre :

bcnsibilia fidelium Thessalonicensium corda, con .

flrmala in sanclilale constabilire? Respondeant no \
8

Malatb. , 6.

ibid.

Psal. cxvi, 91.

* II Thess. , .

1 Tbess. i n , 12, 13.

PAiNOPLlA D O G M A T I C A . -

173

7Ti

. X l i .

bis, qui cum miiiislraloms spiritibns, qui miltuiUtir

ad ininisteriujn , collocanl Spiritum sancluin. At
;
nou babenl qnod rcspondeanl. Quapropler amliam
- ;
ct aliud leslimonium, evideuler Spirilum samlum

appellans Douiinum. Dominus , iiiquit, Spiriius
. *
ett ; et rursum : Tanquam Domino Spiritu * .
. \
Ne vero ulla relinquaUiroccasioconlradiccndi, ipsa
\ .
ApoMoli verba proferam in medium : Usque ad ho , \, * "
dtcrnum enim diem idem velamenin lectione Velcrs
.
" Testamenli mnnet, non revelatum, quod in Chri&to

, abrogatur. Cnm aulem conversus fuerit ad Dominum,

"
totletur telumen. Dominus aatem Spirilus esi . Cur
;
,
, hoc dicil? Quouiain qui nudo intellcclui bllerse as . "
) gidel, ul illic eirca legales observaliones occupalus
est, Judaica lillerm inlerpretalione quasi velo le , /
.

. ; " l i cltuii habel cor : alque id illi accidil, co quod igno , \

ret corporalem legis obscrvationem in adventu
\ ::, (ihrisli abolilam csse, jam figuris ad verilatem irans
lalis. Sunt euim supervacanea? Iuccrna3 solis ad :
\. nlu ; cl cessal lex, ct propbelia? s i l c n l , simnl ut
:,
iliuxil vcritas. At qui polnil ad profunda
li-ga.)
lis scnsus penetrare, ac discussa lcgis obscuritaie,
, ; ceu vclaniento, inlroirc ad arcana, bic Moscn imi. tatusesl, velamen, dum loqtiitur cum Deo, tollen ;, \
lcm *; ipse sc cliam converlens a liltera ad spiri, .
Itim. Quare velaiuini quod impositum estsuper fa ,
cicni Mosi, respoudet legaiium documentorum ob , - scurilas ; convcrsioni autem ad Dominum respon, , /&,
del spirilualis intclligcntia. Ergo qui in leclione
^ Irgis aufert liileram, converlil sese ad Doniinnm
, \ ^ (Dominus aulem nunc Spiritus dicitur), ac similis

. "
rcdditur Mosi, ex apparilione Dei faeiem glorifica \ lam habenli. Sicut cnim quac juxla floridus coloivs
,
posila sunl, e splendore promanantc coloranlur el
ipsa : sic qui evidenter inlendii oculos in Spirilnm,
.
ox illius gloria quodammodo Iransformatitr ul fkii
( i^Iustrior, dum veritale a Spiritu promananle, reu
), \ luce quadam, corde illuminalur. boc esl trans formari a gloria Spirittis ad propriam gloriam,
.
baud parce, neque lenuiter, sed iu lantum, quan

lum par esl illuslrari eum qui a Spiritu illumina
iwr. Non vereris, bomo, Apostolutn diccntcm :
Templum Dei eslis, et Spiritus Dei habitat in vobis ?
, ,
Num potuisset unquam servile domiciliuiu appella - U liotie lempli honorare? Quid qui Scripluram divi. KaV , nilus inspiratam appellat, eo quod aiQalu Spiraus
*, jxiscripia s i l , num conlumeliosis ei Spiritum alic, ' , *
n\ianlibus verbis utitiu?
1

\ . , , ,
, ; /
; ,
, .
;


Ejusdem eonfirmalio naturalh communiotiis Spirirct; , -
/, quod atqw ac Pntsr et Filius mcomprehen*
tibilis e*t. Capul 2 2 .
.
. '.

Non solum aulem cx boc quod casdcm ba

11 Cor. i i i , 17.

ibid. 18.

ibid. U , 16, 17.

* Exod. xxxif, 34.

I Cor. m , (C.

II T\m. m , 16.

775

FUTHYMIl ZiGABENl

"6

h^t
*
, ,
\ *. , ;
, \ & * ' ,

, )-*


,
.
^ " , ,

.

, , ,

surrectionem non credcrenl. Haec aulem eadem
dixit et de Spirilu ; Spirilum, inquit, verilatis, quem .
,
mundui non potest accipere, quod
non videat t7- , ,
ium, nequc cognoscat eum : vos aute.n cognosciii$ it- , ,

,
/um, quod apud vot manei . Carnalis siquidem bo- . ^
' .

mo mcnlem babens ad coiileiiiplalionem baud

, ,
exerciialam, iroo vero lotam in afleclu carnis velut
io coeno defossam gerens, non potc&l ad spirituale , ,
lumen veritatis aitollere oculos. Quapropter mun- (97),
dus, boc est, carnis cupidilalibus addicta vita, vcl- .
itf oculus imbecillis non fcrens radii solaris lumen, , ,
Spiritus gratiara non recipit. At Dominus cum boc ,
,
discipulis leslimoniuna dedisset, quod mundae es
eenl viiae ob doclriuam ipsius, dal cliam, ul jam ad .

bet appellaliones, el io opcralionibus consors esl

Patri et Filio, dihicet naturae illius eicolleniia ; venmi etiam cx co quod pariler iiicomprebe nsibilia
est huellectu. Quae cnim de Palre loquiiur, quod
sit supra cogilaiionera humanam, quaeque dc Filio,
eadem Doimuusel de Spirilu sanclo d i c i l : Paler
juste, et mundui te non cognovii ; muudum appcllans hic non globum e coclo et terra constanlem,
sed caducatn banc inin.-merisque mulatioiiibus obnoxiam vilam. Ac de seipso loquens, Adhuc modicum, inquit, et mundus jam non videt, vos aulem
videtis me *. Rursus bic cos qui iuateriali carnalique
vila devincti suni, el oculis lanlum expendunl veritateni, mundum appcllans, qui non ampliug oculis
cordis visuri eranl Dominum iioslruro, eo quod rc- g

speculationem contemplationemque Spirilus sinl ^

idon^i./amenim, inquit, vos mundi eslis propler monemquemtocutussumvobi* .Vnde mundus quidem
non potesl illum accipere, quandoquidem non videt
illnm : vot aulem nomli* eum, quoniam apud vos
manet . Eadem dicit el Uaias : Qui ttabilivil ferram, el quoe in ea $utU, dedliqw ipirationem popula,
qui est super illam, el Spirilum calcanlibus eam .
Nam qui conculcant lorrena, iisque superiores evaserunt, digni prxdicali sunl dono Spirilus sancli.
Quem ergo iuundug capere non polest, quiquc a
solis sancUs per cordis puritalem videri potesi,
qualcni es&e exislimaaduiu esl, aut quales illi bo
nores compet^re ?

,
. " , ,

.
" '
, *
. ' ,
' ,
.
,
.
,
, ,
;
Et reliquae quidem viriutea singulrc in loco D circumscripto esse creduiaur. Nam angelua qui
u
asubat Cornclio , non in eodem niomento asta
batel Philippo ; neque qui locuius est Zacba- ,
rias ab allari , pcr jdetn lempus eliam in coelo

suam implebal slalionem. A l Spiritus creditur si*
.
m u l el in Abacuc et in Daniele in Babylonia opc r a r i ; ci cum Jeremia in calarrbacla , e t cum Eze *
chieltf super Gbobar versari
Spiritus enim Domini ,
rep/! orbeni terxarw ;
et, Quo ibo Spirilu
. \
luo, et { tua quo [ugiam ? propbeta, Quo ,
niam ego vobucum sum, dicit Dominu$ : et Spiritus
,
%

19

tl

11

Joan. , 25. Joan. , 49.

, . A c l . , 26. Luc. , 14.
" Sap. , 7.
Psal. cxxxvm, 7.
u

1
l 0

ibid. 17 * Joan. xv, 3. Joan. , 47. fsa XLII, 5.

Acu
D a n . xiv, 33. J c r e m . xx, 2, apud L X X . " E z c c b . , 1.
T

777

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XII.

' weus $tal m medio
,
- -, ac uaa cina f)eo adesi, cujos \
. , dere oportet? mlrtafo otbaia dmplcctemia, a* p**liotftlarttMis afefcate taeis, q*afetti4snattira*t * n , ;
gelorum patetex dictis ? Yerum hoc dixerit n r a .
^, , Jgilur qui naiara divious est, qi magnitedtnfc
; ' . o m p r e h e i m s , qai poteas m pemitf0nffciis,
, , bontrs in beneftceiHtit, hunc supra mwtaJto-ef.
, * furemMis ? noa supra modutn glorineafriii*!*?
; ;
;

" *
.
.
xf.
*.,
. *
*

Ejtwdem.XiiOriam Spiritasesse eniinierHtionvm eortcm

aatuut. ilapul 45.
Ego vro nlbil #llnd
gleriaift *elfeft*t tiitfi
rerum,qme iptif adsunl, a d m i r i M i i M i atawer*
4*eem. Quamobrem wti ant non penmttoiH, i
, 1)oitomm, qtlae ab proiictactmttir, memitieri . rtius, 'airt eortim plane illi adstiitt, entimeratio

iftaxitme glorfoe est absobitto. Quandoquidem ntc
, * ;
Detim et Pairem Domlrii nostri Jesti Chtirti, ei
, :
uiiigemlum illius Filiam, aliier possunms glorrflet*
.
re, nisi pro viribus operam demui, ut mira
B

. \ '
. * ".

(6), \

.
" \

, , , .
" \
)
,

.
, ,
*
^ . ,
;
,
/, .
;
.
, * ,
, . 4>5

tula rccenseamus.
Ejusdem. Redargutio abturditatit eorttm tpii fhnficnni Spiriium, collaliotii * ?4<X u m atorto ajieiunlur. epau 24.
Oeinde vero gloiia c i benere eftfftnaUif * *
quilibet bomo, i giork e l booor et pax ouivU 4a
pienli bvJmm * to proimssis repoeita suul. Eai^ait*
et peeuliarie quedam laraeliUci glowa,
qvorum, inquit, esl adopti ti tgtorta c l ciriUifa :
et suam ^psMB gttiriwti quamdam O t t m m r a l
Psaimorum canlor : Dnm eantaverit
glurim
; e4 rursus, Exsurge, aima me& . Eai
tem quedara gioria aolia, luna et slellanttt . Ae
j u x U Apvstolum fit etfam adninisirauo damiialiojftiftcum gtoria . luque cum lam mitlu qtta
gloria potiunlur, vis SpiriUm unum * Oinnibua
inglorittiB esse? Et lameu MmittraJio, Uiquit, 5 p i rkiu est tn glsria . Q * i Ol igitur ut i l l i indigiMis
i i qui gloriticetur? Et nagna qaidem est gteru
jusli juxta Psalmorum canlorem . At gloria Spir i l u s juxta tuara opinionein nulla est. Annom i f i -

' ; E i
D
,
,
. ,
,
, '
.
, ,

,
,
, ,
, ;

1

*gg. 5, 6.
Roin. , iO. ' Rom. ix, 4.
* 1 Cor. i n , 9. ibid. 8. Psal. xx, 6.
PATROL. Gi. C X X X .

(ur eviAcns pericfllum e$t ne Mdilius dielis ineviiabile crimen in nosmeiipeoe a^cersaiiHia ? 6 i JKHMO
qui salvus iat x operibus j u e t i i ^ eliam timeolM
.DaimiHim glorifieat, multo inkwe 6piritum dcbHa
gltria frauciabil. S i i , i r t ^ i u i u , gfcwrificaadus, i * l
uon e w Paire et Fifc*. Ei qni cMtfeftftatteutt t m
raliooi, abum locuw kaagiiMiiona doftgowre Spirilui, eo reliclo, qnem stMuU Domraua; et f l o r i e
coHsortio apoHare eum qui ubique cmi<tw<gW c M
divinilali, m profesaione fidei, i a bapiiinuate M dempiioias, in operaiioaewritiUm, ia i a h a W i l i t i M
sanclorum, i n bencficiie i n ubditoe 0 n f l r t i i 4 i a T
Neoue euim eal ullum oeimad 4Mmm abt* *
cto Spiritu ad crealuraa) pefvenieiia; q u t n d m

*Psal. x x i i , 13.

Psal. cvli, 2 .

I Cor. xv, 4 1 .
25

ZlGABENf

Sim^lex quidem verbura ia defensionibus pro Chri- (* ^ai*quifl poesildicere, nisi adjuvante Spirito, quera-
admodum in Evangeliis a Domino et Servatore no- ,
siro dtdicimus
Porro ut his omnibus negleciie,
.
atqtie ea comraunione, quara in omnibus babel, , oblivioai tradiu, a Patre e l Ftlio ipeuni avellamus, , ,
neecto au quisquam eancli Spiritug particepa as- .
aensurus $U. Ib quo igitur ordine Ulum culloeabi- ;
mus? erealurarum? At univeraa creatura aervit: ; ' *
Spiritus
autem liberum reddit: Ubi enim Spt- . ,
rilus Domini, ibi liberlas *. Atque cum multa sint . ,
quae possim hic coimneoiorare, quam non conve- nial Spiritum eancium annumerare rebus ereatis, ,
.
de bis dicerenuBc snpersedebo. Nam st ineipiam
pro argumenli dignilaie, et qu# pro nobis facjunt, * * ,
probatiooes adducere, et quae ab adversariis obji- ,

citialur, diluere, prolixo eermone erit opus, loqua- ,
cilaieque voluminis deterrebimus leclores. Idcirco, .
Jioc alteri proprio traclatui reeervato, proposiiis ,
adbsereamus.
.
,.
(Jonsideremus igitur singulatim. Nalura bo
nus cst, ut bonus Pater, et bonus Filiua. Crealura , , .
vero per eleclionem ejus quod bonum est, pani
cep eat bonitalU. Profunda Dei novit: sed crea- .

tura per Spirilum accipit arcanorum reserationem. ^
Vtviftcat cnm Deo qui vfvificat omnia, cum FHio . !
qm dat vitam. Qul enim exeilavit, inquit, Chrittum ,

morluhy tivificabil morialia eorpora , . ver ipaius Spiritum qui inhabUai in vobit * ; atque
, ,

Ucrom :Ov*t < vocem tmam audiunt, v t - C & A

iam mHrnam do illh \ Sed Sptritus quoque vivi- *
4teat inquit . Ac rursum : Spirilus autem, inquit, , .
vit* jmttiiiam . Quin et Dominus testatvr , , ."
Spiriltttn esse qui viviftcat. non quid- , , .

qtidm *. Quoroodo igitur Spirilum a viviilcandi >
txrtiesiate stibmorenics eum naturae conjungemus, ^ . ,
f|ii ipsa t i t a egeal? Quis adeo contenliosiis, quia , |
adeo exsors doni coelestis, e l absque gusle bono%
; , ,
Tem Dei vnrborum, quis adeo spei aelernse expers, *k & ,
m Spirilem a Deitale dietractuin c r e a l u r copuletf ,

, )
^
, ;
1 nobie, inquiont, Spiritus esl tanqnam
, , ,
ttottiMi) a Deo. At donum nequaquam iisdem ho- . tmribus affieitur, quibus is qui dedit. Donum qvi- .
dem Dei Spiritut ett, sed donnra vilae. Lex enm , . , <
i i ^ U , Sptritu* liberavit no$ . Et donum po-
tenlbe: AcdpUtis enimvirMem Spiritus tancti f- *pertenknlU in *, Num igiter eb id contemneii * . Ap
ds t s l ? Aimon et Filittm dedit hominibua? Qm, ;
Hiquit, proprio Fith non , ud pro nobiu om ; " , , Wov
titfrN* iredidil iUum, qnomodo etiam non una eum , ' c+omm* nobii donabit"* Et aUbi : (Jl $ciamu$ ,
qnm nobu donat* tunl", de mysterio aa- ; &
Miittpti bominie loquens. kaque qni ieta loquuntur,
annon ludaeorum ingratum aalmum amentiaroque . "
superant, qui ecilicet excelleBtiam divinae bonilalie Matib.x, 1 9 .
IlCor. n i , i 7 . Rom. vui, i i . * Joan. , 27. Joan. v i , C 4 . Rom. wu W.
Joan. , 64. Rom. v m , 2. A c l . i , 8. * Rom. vin, 5 ^
I Cor. u , 12

1 1

781

PANOPLIA D O G M A T I C A . - , XII.

?>;*

vertanl in occasionem blaspbemiae? Accusant enii

Spiritum, quod nobis dal iiduciam Deuin app I
;
landi patrem noslrum. Emisil ' Deut Spitiium
, 0
Filii stii tit corda nostra 'clamantem, Abba, Pa .


, ter , u\ iltius vox propria flat corum qui ipsum
acceperunr.
, *6*6* ,
.
f

' c

<J>
Tfj . . *.
9

, , ,
, ,
; ; "
, '
.
' ,
'
, .

. ,

, '
,

, ,

, .
,
, ,
,
.

Quod Scriptur* hae syilaba f t eum nlatur :

ubi eliam probalur tet> idem pollere quod icum.t
Capul t 5 .
Qui fit igilur, inquiunt, ul Scriplura nus
quam tradat Spiritum glorificari cttm Patre et F i lio, sed studiose vitei ne dicat, cum Spiriiu, ae
ubique malit glorificare in ipso, quasi boc co
gruentius judicet ? A l ego nequaquam dixerira haac
syllabam in exbibere sensum mrnus honorifteum,
imo potius, si sano accipiatur, ad maxtmam celsitudinero erigere mentem, quaBdoquideto observaviinus banc frequeuler usurpari pro cum. Quod
genus est illud, Ingrediar domum tuam iu hofocantomaiibut * : pro hia vocibus, cum ktlocautomuHbus. Et eduxit eoi in el auro *, bec esl,
eum auro. ltem illud, Non * in
virtutibus nostri$ *, pro, eum virlutibus nottris,
aliaque bujus generis inntunerabUia. Omnuio htbens ab i&la nova sapientia didiccro, qualeta glorfficationera Apostolus absolveril per banc dictionem
tn, juxla forroam quam isti nunc tanquam e Scrtptura proferunt. Nusquam enim inveui dictum :

, - C ^ i b i Palri bonor et gloria per unigenituni Filium

luum in Spiritu sanclo : quf scrmo nunc islis na*
talior est ipsa, ui ita loquar, respirattone. iferum
, ,
quidem singuia separaiira invenire licet, coBJun^
.
ctim vero posita in bac conslruclione nusqaaai

poterunt ostendere. llaque si exacle urgent ea q u

) . " in Scripturie babentur, ostewdant unde ista dicant.
,
Quod si concedunl consueludim , Beque iioe ab ea
,
excludanl.
.
Nos enini ambas dtctienes MI Adelium ueu
,
deprehendentes, ambabus ulRnur : glorian qnt
,
dem SpirUui ex ajquo per utraroque persolvi ratf,
* '
eis vero qui depravant veritatem, credkns magie
, os oblurari per eam praeposHiooeni, quao cum S M
sum in Scripluris similem bal>eat, eon ila fadie
, ,
, ^ ab adversariis expugnari poiest (est aulem tpsa
'. ( illa cui nunc ab islis contradiciiur) utpote quae
^ )
pro et conjuBCtione sumatur. Nam idem ett dt. '
cere, Paulus el Silvanut, et Timolheus , atque,
, ,
Paulus cuin Timotbeo et Silvano^ Nomiftwn enkH
cowiexio, utraque prountiatione aimiiiter ser.
vaiur. lUque si ciuu Domines dixerit Patrem et
. ,
Filium et sanctura Spiritum, ipse dicam, Patrem

el Filium cuui Spiritu sanclo; aliydne, qaod
,
ad seotemiae viin aitinel, dixero? Porro p e r m ,
junctionem ti conaecti ooniDa, muJtie t e u i m o ;
mis probari polesl. Gratia $nim, inquit, Domtm
.
;

Galal. , 6.

PiaK t x v , 1 * .

Psal. civ, 37.

* PsaL XLIH, 1 0 .

I Tbcta. i i .
f

EUTHTMH

783

781

ZIGABENI

et com- , <*, ,
nostri Jesu Christi, el charitas Dei
? ,
munic Spiritus sancli ; ac rursus, Obsecro oti
iem vo$ per Dominum noslrum /esum Chri- *
\
stum, per charitalem Spiritus \ Itaque
si
pro conjunclione et voluerimus uli praeposiiione . tum, quid fecerimus diversi ? Ego sane non v i - , ; , -.
d c o , nisi quis ob frigidas grammaiica regulas

ceojttitfuonein lanquam copnlaiivam, ac majo. ,
rem unionem facientem praeferens, pra;positio, , aem rejiciat, quasi non obtineat parem vim. Sed
si de bis a nobis raiio exposceretur, forle muliis . ' \ ,
; *
verins non opus esset nobis ad respondendum.
Nnnc vero neque de syllabis, neque hoc aut illo . ,
diclionis sono dispulant, sed de rebua juxta vim ac verilaletn maxiroo inter se discrimine dissi- ,
dentlbus. Qua de causa , cum indifferens sit s y l - . Qv , > ,
labarttm usus, isti has qtiidem admitiere, illas
,
vero ab Ecclesia sobmovere moliuniur. Ego vero
isi primo stalim auditu prapositio evidentem . , \
, '

tiiililaiem babet, attamen etiam ralionem red *

dam, juxta quam pattes nostri non oliose illius
.
qiioqne vsiim amptexi eint. Nam praelcrquam

quod taec idem valet quod et, ad refellendara
, \
Sabellii natitiam , similiterque alquc illa conjun ^, \
eTio bypostaseon proprietatem declarat , velut,
\ ^\
Ego et tenknm * , e l : Egoet Paler unum i * ' \ mui * ; prailerca eximiuro babet sempitcrnae com
.
xnunionis ac perpetuae conjunclionis lestimonium.
\
Nam qui dixii, cum Patre Filiura esse, simul ct
;
byposiaseon proprietatem ei inseparabtle con. "
oiiinm expressil. fyiod idem etiam in rebus hu

tuanta videre est, in quibus el conjunctio decla
rat eommunem operaiionem : et prapositio cum
. ,
qoodammodo etiam signiOcat communionem.
tjuod genus est, Navigarunt in Macedoniam Pau ,
luft et Tiinotheue, eed e i Tycbicus et Onesi , tBus mitei sunt Goloesensibus : ex bis discimu*
, , xk
illos rem eamdem fectsee. Sed si audierimua, con' narigarunl, et siraul misei eunt, etiam illud ad. ,
diacioaua, alterum cufn aliero actionem abeol ,

vUae. Ua Sabellti errorem destruens bsec vox ut

.
BOH alta mque, addit illis et eos qui directe op~

peailo impietatia genere insaniunt. De his loquor,
, .
qui temporalibus intervallis Filiura a Palrc, et Bpir i l u sanclura a Filio dislrabunt.

Caeierum a eyllaba in eo maxirae diflcrt, )
, evVquod preeposUio cum mutuam conjunctionem
corwn qni eominuniter aliquid agunt exbibet,
, wv
veUu amaavigantium, aul cohabitantium , aui
, , *vwv
quidvi* aliud conimuniier perficieniium : at prx^/
potilio iw deciarat relaiionem ad id in quo sunt
) . 0^
epejraaloa. Siquidem cum audimus , iunavigant,
, ^
aai infiabttant; proiinue cogilamus scapham atit
. xwvV
AoAitim. iiaque juxla communera usura , baram
, , x
syllaiwiruin uMe eat feter ipsas diflerenlia, major '
, w
que inveuiri poteru d eiediosis. Neque enim
*.
mihi vacat de ralione syllabarum exquirerc. Quo < &
1

II Gor. xiu 13.

v

* Hom. , 30.

Joan. , 33.

Joan. , 30.

7
PANOPIM DOGMA'flCA. . XII.
ninui igkiir demonstratum tet pnep#slt}onem c*m

785

, ;,
11 ,
. "
,
,
, . , *, . ,
. ,
.
, ,
, *

< . *
. ,
, ,
.

." & t >

xoX
.
. %<?.

Ej\udem. Quot modis dicitur c , tetidtm moaU 4*

Spirilu accipi. Caput 2b\

,
.
,
, * , . , 0
^ , C
, . ,^
, , ^
,
. vovct ,
,
, ,
, ,
*
, '
*^*5', ^
* -
^-, ! , , , ^
. *, ,
,
, , (30), ,
,
(
),
.
,

Epfccs . i , i ? , i g .

Nuni. , 25, 26.

slgnificamissime reddere conjun&kmis iatclligentiam, inducias a vobis, si videlur, hapetret,

ac desisiite atrox et implacabile beltum cum i)la
gerere. Sed tamen quarovis beec TOX. lam
apia sit ad sigiiilicandum, si cui cerdi fiierit in
glorificalionibus per syllabam nomioa conncctere et gloriftcare , quemadmodum in Evangelii,
ubl de baptismate, didicimus, Patrera e4 Filium eC
Spiriiura sanctum ; eiiam ita fiat, ncmo coniradicturus est. Hac condilione, si videtur, inter noa
consentiamus. Sed isii cilius abjeceriai liuguas,
quam banc vocem recipiant. Hoc igilur est, quod
nobis acerrimum ac irreconciliabile bellnm excilat. In Spirilu sancto , inquiunt, danda esi gloria Deo, non aulem ei Spirilui : atque acerrimc
huic voci tauquam Spirituui deprimenli adba
rescunt. De qua non inutile fuerit prolixius dioere.
Quae cura audieriut rsti, demirabor, si non earo
ul proditricem et ad Spirilus gloriam ultro Irangr
fugam repndiabunt.

Quot modis diciiur tn, totidem modig mvenima

eam syllabam conceptibus de SpiriUi subservire.
Nam forma dicilur esse in maieria, etpoteniia in eo
quod ejus capax est, et babitus in eo qul gecundum iiluru affectus est, aUaqtie hujue generift
DHika. Iiaque quatenus Spmius eaetlus v i
habet periiciendi creatiwain rationatera, abaetvens illius fasligium,. form ratfoneaa obiineU
Nam qui jam non vivit secttadum carnem aed
Spiriiu Dei agitur , ac Fiiius Dei nominaJnr, et
couforinis ioiagini Filii Dci faclus est, spmtualis
dicitur. Et sicut eernendi \ i s ast in oculo sauo,
sic operatio Spiritus in anioia purgata. Eoque
Paulus oplai Epbcsiis, ut ocules habeaol ilUwiinatos in Spiritu sapientiaa . E i queuiadinoikjm
ars est in eo qui illam adeptus est, ita graua
Spirilus in eo qui recepil eam, seatper quidcm
prxsens, at non perpetuo operans. Nam el ara
potcntia quidera e&t in artittce ; aclu vero t u m ,
cum sccundum illam operatur : Hidem Spiritus
cmpcr quideui adest dignis , scd operalur prout
opns est, aut m proplietiis, aut in sauatiouibus
a"i in aliis miraculorura operationibue. Praeierea
siciii in corporibus est sauilas, aut calor, aet in
genere aflectiones facile mobiles ; sie et i n anima
frequenler est Spiritus, in iis qui propier meniia
instabilitatem iacile graiiam accepiam expellunl,
iieqiiaquam permanetis: qwalie erat Saul,
sepiuaginta seniores filioram lerael, pneier E l dad c l Modad (nain apud bo* solos cx ottoibus
SpirUura roansUse apparei), et in geiieie, qia
est isiis anioii prop >silo cousimilis. lleni quews

 ZIGABEM
^idnmAtTj verbnm est i n animo interduin ut , 6 , #
jri corfle cogitaium, hilerdnra ut lingua prola-
tirm : src et Spirilus sanctus, vel
cum tesli- .
monitim praebet spiritui nostro, et clamal in cordi- , *
bus Jiostris, Abba, Pater , vel cum loquitur pro , ,
jwbis, juxta id quod djcium est, JVon vot ettU 7
qui loquimini, sed Spiritus Patris, qui loquilut " ,
in vobis \ Jam vero et ut totum in partibus, Spl- .
ritirs inlelligitur juxta donorum distributionem. ,
ihnnes enim invicem sumus membra, sed ha- .
bentes doua eecundum Bei gratiam nobis datam ,
divcrea. E a propter Non potc&t dicere ocultu ma * ,
nui: Non opus habeo le; aut rursm eaput pe . *
4ibu$: Non ett mihi vobis oput . Sed omnia qui
dem simiri compient corpus Christi i n unitate ^
Spiritus; neecssariam aulem utililatem sibi invi- .
ccm redduni % doitis. Deus enim posuit mem- ,
bra in corpore, unumqoodque illorutn nt volnit. .
Membra airtem eamdem babcnt pro sc mutuo sol* ,
licitudinem, juxla spiritualem mutuae aflectionis .
ipsis insilae communionem. Eoque Siv$ patitur ,
tmuni membrum, um cum eo patiuntur omma , . \
membra : sive gloripcatur unum membrum, ti- , . *
niul gaudent omnia membra \ Rursus quemad , jnodum partes sunt in toto, ha singuli sumus i n ;
Spiritu, eo quod omnes i n uno corpore in unum
Spiritum baplizati sumus.
Porro quod mirum dictti videbitur, nihilo
*0 ,
tfttnen niinua verum eet; etiam vehili locug eo- ,
*
r*m qni ganctificanlur, eaepenumero diciiur Spi- .
l

rties. Et oongtabit ne boc quidem loquendi ge-C

,
pere dimmui Spiritum, scd glorificari potiue. .
Nam nomtoa corporalia eliam ad spirituales i n - \
uHigeirtias, evtdentia gratia, frequenter Scriptura .
transfert. Observavfmus igilur et Psalmodum de
Deo loquentem , Eito mihi \n Dium , ,

et in locvm munilum , ut salvum faeias . . , ,
De Sptritu vero, Ecce locus, i n q u i l , apud , , ' ,
et sia snper : quid aliud appellans lo- ,
finw, nisi visionem in S p i r i t u , in qua cum es- , $t Moysea, poluit videre Deum evidenter ipsi ap- ;
parentem ? Hic est locus verae adorationis pro-
,
priM8. ewim, inquit, ne offerat holocau-*1?1'
tomata tua in quovit Joto, sed w loco quemcun , ,
0

gne Weperil Dommus Deus^ tmu$ \ Qood ^

4 ^ .
ljoiocautoma spiriUiale? Sacriflcium laudis
; .
Qno i n loco boc offeremas, nisi in Splritu san ,

ctt>? Ubi boc didicimus ? Ab ipso Domino d i ; ; '
cenie , Veri adoratoret adorabunt Palrem in Spi~
, 01
rHu . Hunc locum cum vidissel Ja .
cob dixit : Domtnus est in ioeo hoe . Itaque Spi , , Kvpu*
riins Tera loeus est sanctorum. Sanctus itideih,
. "
lociia ett.Spirittii proprias , ac praebel seipsum
.

ut inbabilet cum D e o , ac lemplum Hliua voca
titr. Sieut enim in Chrigto loquitur Paulas,Co, . ' ^ * ^
fam , tuquit, in Ckristo loquimur : el Cbri - ,
**
btus in Paalo , velui ipse a i l , An experimentum ' ,
( 0

11

Rom. vui, 16, 16. ? MaHh. x, 20.

1 Cor , I .
ibid. 26. Paal. , . ExajJ,
f x x i i i , 21. l)cut. x n , 13. p | . X L I X , U . Joan. , 25.
Gee- i x v m , 16. I I Cgr. u i7t
1

8 a

1 1

789

FANOPLIA DOGMATICA. . .

790
1

*
qugsritit qui loquilur m mt CArttlt ? sic et i a
; Spiriiu loquiiur mvsteria, ac Spiritus nirsum ,lo , .
quilur in ee.


\& rebug ergo conditis ad bunc eaodu
* multtfamm variigqiie ratiottibug diciivr Spiritus.
, ineese :
vertim magie pium eei dicere, euui.
. * - esse cum Patro et Fiiio, quam iliie inesse. Nanw
, , graiia ab eo maiians, babitaote i a iis qiii digni
euAt, ac auaa operaiioaea in illis exercente, rectc
, , ' dicitur inesse iis qui sunt illioa capacee. At illius
, gubsiaientia quae fuit anie esecula, ac perpeluiias

.
nunquam deaitura cam FHlio et Palre considcrata,
- sempilernae coajunctionis requirk appellationes.
. Nam couu proprie ac vere dicitur de iis, qu# sibi

invicem inseparabiliter adsuni. Nara caloreiu ferro
. ^ - quidem igaito inease dicimug : at una simul euin
,
ipgo igoe eaae. item corperi aaailatein iaesse dici'
miMi, v i u u i aulem timul cum anima esge. ftuare
, ,
- ubi propria et connaturalig aique inseparabilij
*
comnuuiio est, toc vox cum gigoiiicaniior e*u ,
' quae inseparabilis conjuQCtipoie cogUatioBem aug ,
gerai intellectui. Ubi autem grai^a ab ipao profi,
cigceng, accedere ac rursug decedere potegi, pro '
prie et vere inesge dicHur; etiamgi iiliHS graiia m
). "
iia qui receperunt, saepeniimero propter afleemp
,
bono perseveranliam perpetua permaneai. Proiijde
quotieg propriam Spiritus dignitatera inlelligimug,
,
cum Paire et Filio ipsum contemplamur : ubi vero
.
gratiam in eog, qui illius sunt parlicipes, operait - U m reputamus, in nobig egee Spiriium dicifDua,
, E l q u a nobis defertur gloriOcalio I Spiril^,
,
babet profeasionem diguitatis illiua, ged noalc
,
ipgorum imbecilliutis coniessioneni, dum osiendi , , mps nos ex nobis ipeis ad glorificanduw sufficien,
teg non egge, ged sufficientiam noatram esse i i i
,
Spiritu gaocto, in quo corroboraii, pro beneffciU

acccplis Deo noelro graliaa absolviraus: juxta quod
,
a malitia purgati sumus; quippe alius alio plus
. ' aut minug, auxilio Spiriius adjuli ad oiTerendum

&
hostias laudis Deo. Socnndura uuum igiiur mo. , dum sic pie gratiaruiu actionem in Spirilu persol , , vimug. Quanquam et boc invidia non earel, ut ali
' quig de seipso tesiificetur, dicatque : Spiritus Dei
. * in me esl, et per graliam illiug sapiens faclus rc ' & fero gloriam. Nam haiG vox Paulum d e r e l : Videor
el miAi Spmtum 1) habm ; el rursug, Egre ' gium depositum ferte Spiritum tanctum qui ha~
bitat in nobis . Uem de Daniele legimug *, quod
*
Spiritus Dei sanctus fuerit in eo; et gi quig illis
.
assiuiilis sit virtute.
,
AUer autem inlellectus est, nec ipse reji , ciendus, qiiod sicut io Filio cernilur Paier, sic
. Filius cernilur in Spiritu. Itaque adoratio quae &U
in Spiritu, menlis nosirse operalionem ut in luce

factam indicat, discere licet ex iia quae Samari ,
I . - lanx dicta gunl. Nam cum illa consueludine regio*
nis decepU eiielimaret in loco esse adoratioo^m.^
1

Cor. xiii, 5.

I Cor. vn, 40.

* Tim. i , 1 4 . * Dan. T. 1 1 .

 ZIGABENI

701

IHHiiinus eam dedocens dixit in Spiritu et verUate ,

adorarc oportere : nimirum seffftum appdlans ,
veriuicm. Qoemadroodum Jghtit hn FHid dfcimus . &
adorationera, velut in imagine Dei ac Patrts : sic et , ,
in Spiritu tanquam in selpeo DortiinidHittHalem ,
exprimente. Unde et in adortittotre iftsfparabHie - * eat a Parre et Fftio SpifHus sanctu*. Nam-ai ef* * Ytoo .
cxira tlhim, nutto pact es adoratums: fontra,
at
iir illo Aieris, nullo modo eum separabto a , ,
Deo, niliilo profecta magte qiiam Itimen separabis * ,
ab ils qasc vlsulpaletrt : impossibile siqwdcm' eat
cerwere imaginem Dei tnvisfbiR, n h i in lunfitm ,
Spiritus. Et qoi mtiretur hnagtnem, bnncimposei- .
bile cst Ixrmen ab imagitie separare. Qtiodnim ut . $
vidcas in cansa est, id necesse cst, ut simul cra . "
iis qux ccrnunttrr, vfdeatur. Ilaqtie proprie el ^
congruenter per fllominaltoiiem Spiritit cbnapici- *
nuis splendorem gtarherDef*, pefr charattcrem au-
tem ad eum, cujus est character e t q u * t e slgH- .
1

l u m , siibTeWmuf.

Quart igHur ob c i i m m , inqtifont, cum pro cenvenial b*e syUafa* f, Spirittri, ac nobts
ad exprhaondmn qnemvie deKSpkilii intettecKrm
ufficiat, novam Isfanr syllabtrm fnduxisiie, qui
dicllie, Cum Spiritu, TUH\> ht Sphiru $anefo; aJiequfn iiec neceesarife, nec ab Eceleata probatfe
cibns leniesf

, .
,

, , , ,
, *
;

. * c > ,
UmU MU*m habei syllaba, uum t
elqumvmklh
beat; ubi el deEccUiice legibus nullo $cripto pro *
diti$. Capttt 17.
(
; '6\ . . %.
Qtiod igfttrr hac sytiaba, in Spirftiii
'
* non i a aortem propvie cessit, sed' Pfeiris ,
Fibiqoe commtinfs e&t, in snperiorrbus dfctam est. ,
ArbHfor antcro etillud satis demonsiratum, quod . , ,
tit Bon solera nihft detrahit dignkati Spifitus, ve
nim etiam ad eemmam cel6itudinera errgit cogita,
Uonaa corum, qui non prorsns mente oorropti strat. .
Superesl aulera disserere dc syltaba enm, uade ,
ccfrperii, et qtiam vim habeat, et qaomodo Scri- ,
(,
ptune concordet.
.
Ex asservalis in Ecclesia dogmatibus et prae
dicationibus, alia quidem babemus e doclrina scri-
pio prodita; alia vero nobis in myslerio tradila ,
'
recepimus ex Iradilione apostolorum : quorum
utraque vim eanTdem babent ad pielatera; nec iss quisquam contradicet : nuliqs cerle, qui vel tenui . ,
.
cxperientia noverit quge sint Ecclcsiic inslituta. .Nain si consueludlnes quae scriplo prodilae non
.
annl, tanquam baud muUum babontog momentl ag- grediamur rejicere, imprudentes Evangelium in
,
ipsie rebus.praecipiiis laedeiqus, Imo polius pradi- '
cationem ad nudum noioen contrahcnius. Verbi . , -
gralia, ut ejus quod primum esl et vulgatissimum
,

prnno loco commemorem : ut signo crucis eos qui
ipem collocanl in Cbrisio signeinus, quis scriplo ;
docuii? U i ad orientom versi precemur, quae nos
f

ioan. , 24.

P A N O P L i A DOr.MATICA. -

. .

794

; docuit Scriplura? Invocationis TerbciiOi<ici4ur

panie
Euehariatia) el poeulnR benedktlRmist
quis san*orum in scripto nobis reliquil? Nec enim
; , his cottteiMi suraue, qiue connieinorat Apostolna
, aui Evangelitiiu, verom alia quoque el antc et post
^ , dieimus, taoquam raultum habenlia momenii ad
, mysterium, qua ex traditione non acripta accepft
. mus. Bcaedicimu* autem et aquam baptismalie, el
, , \ uuctionis, imo ipstim eliam qui baptiemuM
. aeoipil. Ex quibtts scriplis ? Nonne a laeita secre ; laqua tradtlioae ? Ipadm vero olei unclioiiein, quis
; ; " * earato scnpio prodiiue docuil ? Jara ler immergi
* bominem, unde bauaiuni? Reliqua autetti quaefluni
; " \ , w baptlgmo, veluii renuntiare Saian el angelis
, ^ ejua, ex qua scriplur babemus ? Noune ex mintme
; publicaia et arcana bac doclrina, quam palres no ^ , glri silentio quieto Diiuimeqiie curioso serfaruiU?

oivfl oi - Qurppe illud probe didteeranl, mysterionim reve, , renlian lileiKia oetiwrvari. Nam q u nec inlneri

6; " faesl non iniiiaiis* qui coavemebai \mrmm do , cirianni scrlpiis volgari? aut quid tanrfetn aibt vc ; luii magnoa ille Moysee, qtri uon omnia qaie erant
, in tofltjtfo pastue si* omnibus esee pervia ?
; * sed profaaos extra sacros eanedlos statuil; ae
, priora qlwdem alria pufioribus permiUens> Levitae
, sotos dignoe oeii&uH n u m i A i s niinisterio ' : roacta ' tkmee a*tiem botocaulomaiumque oblaliones, el
, , reliqua qua? ad retn sacram peninent sacerdolibue
, - aeeigiiavit * ; aiqueunum ex omnibus selectura itf

* G adyta admisit , ei m hunc quidem semper, sed

, uno taniuBi die quolannis: qutii et bujus dtai
, * oertam boram qwa faa eseei ingredi, praeatiluit,
, - quo propler nevilalem et inselefiliam, c eiu & " * pore iirtueveiur SaiicU sanctomm : probe sciena
- pro sua sapteBiia, ree usu irrtae el ex se obviaa,
, exposiiaa eese contenipUii: rebut vero quae sepo - sitae sunt ac rarae quodammodo naturalitar coa. junclam esae gummaii admiralHHicm ac studium.

Ad eumdem profecle modura, el qui inilio cerioe
Ecclesiae.ritus praescripserunt apostoli et Palres,
. ia occulto sileniioqua raysteriis wiatn servavcre
- digidutem. Neque enim omnian mysterium eei,
. qaod ad popularea ac vulgarcs aerce effertiif.
,
Haec esl ratio, cur qusedam citra seripium tradi ^ ta siat, ne dogmatutn nolitia neglocta , propter
. " , aseuetodinem vulgo veniret OMileniplum. Aliud
,

utiqueest dogma, aMud prdicatio. Nam dogmata
. , silentiir, praedicationes vero pubUcautur. E s i au*
lem sileniii species cliam obseurilat qua ulilur
,
Scripiura,
iiitelteclu diflicilem reiklen dogma
. ' tuni 8enteiitiam, idqiw ad legcfitiom ulilHaUsm.
Hae ob causam orones spcciamat ad onentem,
* ,
cam precamur, pauoi laroen tiovimug, qadd id
, ,
facieiitea aaliqaani reifiiirimus palriam , vMelic t
.
paradi8om,quecri planiaivil Dees in Eden a4 orien $
. J tent . Erecli itidem periloimus depreeatlones in
una Sabbaii, std raiionem non omnes rravHHOS
, { ,
4

>uu. iv, 20.

Num. xvm, 21, 22.

ibid. 7.

Exod. xxx, !0.

Levil. xvi. 2.

Cen. u , 8

EUTHYMIl

795

ZfOARENI

7 6

eaim solum quod veluti tjmol cum Cbristo

resuscitati, quae sursum sunt quaerere debeamus,
in die resurreciionis dat nobis graiiae elando * '
precaitJes nosnielipsoe commoBefacimue, sed quod .
dies videatur aliquo modo imago venluri eaeculi.
, \ , Eoqne cum sil principium dierum, non primus a
. , , ,

Mpyse, sed unus appallatus est. Facta est enim, i n - , *

quil, vetpera, el (actum est mam, dies unus :
. , ,
tanquani qui sa?pe recurrai. Igilur unus esl idem
,
el octavus, unum illum singularem ac venim
ectavum, cujue et PaalniisU iu quibusdam Psalmo- , ' , ,
rora inscriptionibus meminit *, per se signiiicans, , , siatuiH videlicel boc tempus seculurum, diem , ,
desilurum, vesperae nescium, successoria ex- . '
pertem, aevum illud nunquam iiniendum nec un- ^
qttam senescens. Nccessario igilur in boc die Ec- ,
clesia suos alutnnos docet, preces suas stando
absolvere, ut assidua commonilione vilae illhis .
nunquam desitura, non negligamus ad eam denii*

graiionem parare vialicum. Quin et toium illud
.
quinquaginla dieruro tempus adraonilio est resur- , ,
rectionia, quara in altero sseculo exspectamus. .
Nam unus ille ei primus diee septies multiplicatus, , , *
aeptem sacrae Pentecoitee bebdomadas absolvit. .
primo enim incipiens, in eumdem desimt, per

,
eimiles, qui in inedio intercedunt, dies qoinqua- ,
gies evolulus. Uode et aeternitalem slmilitudine .
refert, dum velut in motu circulari, ab iisdem or-
6u& glgnis iii eadem desinit. Quo in die, corporis ,
erecio habiiu precari potius nos Ecclesis rilus ^
docuerunt, nirairura per evidentem commonilio- . * nem quasi iransfercniee meniem nostram a prsesen- ,
libus ad fuiura. lnsupcr et quotiee genua flectiraus, ^ ,
et rursus erigimur, ipso facio ostendimus, quod ob peceattim in terram delapsi sumus, et per bu- .
manitalem ejus qui creavit noe in coelum revocati
auuius.
1

Deficiet me dies, ai Ecclesi mysieria c i tra scriplum iradiia pergam recensere. Oiuitlo
ca-lera :
ipsam fidei professionem in Patrem
et Filium et Spiritum sancttim, e qutbus babemus scriptis ? Etenim gi quoniam ex bapttsmi
traditione, joxta pietatis consecuiionein, u l bapiizamur, ita et credere debemus, siinilem baptismo^
professionem exbibemua : concedaut etiam uobis,
ul juxta eaindem consequentiam gloriflcationem
fldei consimilem pereolvamns. Quod si glorificandi
niodum \eluti scripto non traditum rejiciunt, profcrant nobis et professionis fidei et caeterorura
quse commemoravimus probationem e Scripturie.
Adbaec cum tam multa sint quae scripto prodita
non sunt, et lantum babent momenti ad pielaiis
luyaterium , unicam dictiunculam quse a majoribue ad nos devenit, uon concedent, quam nos ts.
inaflectata consuetudine in Ecclesiis, quae perv e r s ei corruplae non sunt, perroanentem invenimus, baud mediocrem rationem habenlem, neque
mediocre adjumenttim ad mystcrii viin alTereiuem?
. Ccn. i , 5. * Psal. vi et xn.
1

.



;
, , ,

,

,

, ,
. ,
, , - .

, ,

;

W7

PANOPLIA DOGMATICA. TIT,

798

, ; Olavotxv -
Diclum et quidein nibil rtferre ad senstJta,
sivedicas, Gloria Pairi ei Ftlio et Spiritui ganclo,
, \ * \
eive dteas, Gloria Pairi ei Filio cum eauclo S p i \ " .
r i l u . Non igitur fas eat cuiquain syllabara el, tx
ore Domini profeclam, rejicere aut expuagere:
, \
nec quidquam vetat alteram quae idera pollet, reci pere; quae quomodo cum illa vei coaveniat v*l
* ;
dlscrepet, wiperius demoustravimue. Conttrmat
, ) .
; autem sententiaro nobie et Apostolus, indifferenler uiraque voce uiens interdum ita loquens:
, ,

,
In nomine Domini Jetu Ctiruii, in Spiriiu D*i
notiri ;
ac ruraus, Cotigregatis vobis tneo Spi
,

riiu cum virluu Domini Jetu * ; nihil inlcresse

ratus, siveconjunclioiic, sive praeposiiione ad uo* ,
timium coiijuncliaoeiB utaris.

.
^
Ejusdem. Quod qum de hominibus dicil Scriptuta
. "
tanquam una cum Ckritio regnaniibus, ea de

,

Spiritu dici non concedunl adversarii. C a

. . '.
pm 28.
Yidearous porro an defeusioncm aliquam
" *
. 01 patribua noslris super bujusmodi usn possimus
excogitare. Nam qui nobis i l a loquendi fuertMit
. auctores, roagis quam nos baerenl in crirotoe*
,
, Paulus igilur Colossensibus scribens : Et vo$,
,
inquit, eum estelii morlui delicti$ ac prirputie,
vmficavil $imul eum ChrUto ' Num igilnr loii
.
\
, populo e l Ecclesia dooavit Deoe vilara q u ett
\ > ; euiu Chrislo, aaocto autem Sphntoi non ett vHti
\
, , caro Cbrislo? Q u o d t i ielud vel aaimo concipew
, C impiera e s t , annon pium fnerit, ut habet na*
; , lora, Ua eiiam prefessfoaem conjunclim persol ( vere? Adhac , aiinon extrci slaporis esi, fa
teri aanctos etse cum Christo (siquidem Paulus
, \ ), peregnnans a corpore praesens eet apud Domi Bttra * ; et ubi nigravit, jam cum Cbriato eel) :
, , *
hos varo Sptriini, quantum quidera iu ipeie est, ne*
; \ qve boc tribuere, ut aque sattem alque bominea

cum Christo sil? Quin et Paalus seipsum Det coo, * } peratoretn appellat i n admiitietratume Evaagelii :
", ,
aed Spirituro &anctum, per quem in omni crealura

' q u sob coe4o eal, fructificat Evangelium, $i coope; ,

ratorem appellemus, bic quoque impktalis nos reoa
peragent? E t u l videtur, vita sperantium in Domino
*
5 , , abscondita esl cum Christo Sa l>eo, cumque C b r i v i U nostra, tam
tum et ipsi cum eo ap i 8 apparuerit vila
parebuat i n gloria : ipee aulem Spiritns vitee, qcri
: ,
liberavit nos a lege peceati , nequaquam est cum
, ,
) ] \ , Christo, neque in vita latente et abscondita cum
, \ illo, neque in manifestatione glorise, quam nos i n
; , \ sanciis patefaciendara esse exspectamus? Haredee
: Spiriius
* - Dei et cohaeredes Christi nos sumus
\ vero exbaeres est, et exsore coromunionis Dei et
; \ Cbristi ejus? Et ipse quidem Spiritua testimonium
, perhibet spiritui nostro, 'quod simus fllii Dei :
* noa vero Spiritui, ne ejas quidem societalis, quam
1

1 Cor. v i , l i .
Rom. VHI, i7.

1
7

I Gor. v, 4.
ibid. i C .

Coloss. u , 13.

I I Cor. r , 8. ^Colosi. i h , 3, 4 .

* Rom. v m , %.

799

EUTHTMTI

ifH cum Deo esse a Btonrrino dfdictnrus, testimonlttm

pnebemtrs? Porroqnod est amentiae caput, nos per
ftdem in Gfrristum quae est in Spiritu, resurrecitiros
can> illo el simul cum illo eesstiros esse in superi-oetesiibws speramns, cirm ivansforrtiaverit corptia
huiriitiiatis ostrae ab anhnali ad spiritnitle; Spiiht/i
vcfra aen conse&stiin, non gloriam, mm aliud quidquam eortim qwe ab ipso habeinlis, nnperlimt)*? sed
quibus J T 0 3
ipsos esse dignos, ex ejus qili proinisit non mewdaci munere, credimus, borum n i hil Spiritui sanclo, quasi superent ilfius dignftaiem
coiicediim*s?El tibi quidem promefito licet semper
cssc cmn Doinino : et exspeclas, ul raplers in nubvbus in occursam in aerem, semper sis cuin Domino : Spintum autcm aunc esse cuia Ghristo
ncgas? Qui scilicet eum, qui ipsum cum Patre ac
Pilio numerat ac locat, expdllis ei ejfcia, veliil qni
iinpielatcm non ferendam admiscrit.
1

ZlGACENi

; ,
*1
\

,

,
, , * , ; ' ,
, ,

;
,
, ^
, *

;

, .

,
Pudel reliqua adjungere; quod tu quidem ex (
specias fore, ul cum Gbristo gloriGceris : slquidem
)*
eiroul affligimur, ut simul quoque gloriOecaiur :
Spirttum aulero sanclificationis nun glorificag eiiuul ,

c u n CbriiUo, quasi ne pari quidem leeum bonore .
* ,
digaum. Et lu qutdem gperag te cnm eo regnaii>
rmn, Spiriumi vero gralia* alFicis contumelia, servl .
fanubqiie locafli illi aesigaang. Alque b%c dico, ,
BOII wl dualaxai oeiendam iaittmdem hoaoris de- ' , '
bari Sptrittti in glorttfcaiioae, sed ut illoruaidenMnttam redargua*, qui ne boc qimkm illi concedaat
aed velul i m p i e l a l e horreot, Spirtlus cura Patre G .
el Filto ii gleria conacwrUain. Quie poieai beec abe* ;

, qoe geaiiiu commemorare? Aaaoa maaifesium est*

Ua ui vel puer iatelligal, ea qua&nanc fiunt piooe-
; " ^ .
inia esse defeetioaie iidei, quanrr miaaUig eet Domiiuie? Quibaa eontradici fag noa erat , ea acta *
.. * .
aoat arabigaa. Crediaius in Spirilum , et noslrii
* i p w K u m profcsstonibus repuguamu*. Bapiixamur,
. e i runjiim pugaamue. Ut vitae aucloreni iavocamu?,
. 01
el ui coaservitia deapkimug Gum Palre el Filio
, ,
Spirilam accepio>us, et eum ut creaturae pariem

,
conleuipiui babeiims Isli aulem , quid orare <le , beaul nescientea *, si eo adducunlur, ul aliquid
.
atiauQ nagni0ce loquanlur dcSpirilu, j>erinde quasi
digwilalQm ipsius aasequanlur; quod in dicli&mo- ^ , .
dum excedjt repriuuint. Quos siwra ijifiimitateiu
, ,
deplorare oportebat : quoiuam idonei non S U H I $


qui pro oeaeficiis, quibus reipsa afficimur, verbis
*
, ,
fralias agamus. Superal enim ouanera intellccium

*
ae sermonis naluram rcdarguil, cum ea ne mini- '
.
*
mam qaidem dignilatis illius parteia adasquet, juxta
\1
verba libri qui inscribilur Sapientia : Exaltate \ .

enim , i a q u i t , quantumcunque potueritis : superal
tnim el adhuci et exallanlei eum multipiicate. NolUe
.
iaborare : non enim assequemini \ Profecto lcri i bilcs vobie isUusmodi scrmonum reddcuda? raiiooes
qui a Dco nientiri ne*cie audistis, irreaussibiitiu
essc blaspbcmiam ia Soiritum sanctum .
f

Sane conira id quod dicunt,

1

1 Tbees. , 16.

glorificalioncm

Kom. , 17.

Ilom. vill, 20.

Eccli. X L H , 33, 34.

Luc. xn, W>.

PANOPLIA DOGMATICA. - . X I I .

801

cuin Spmiu carcre tcstimomo , nec in Scripturis
, , - exsiare, illud dicimus : si
nihil aliud est rece ptum absque Scripluris, ne hoc quidem recipialur ;
, sin plurima arcana citra scriptum recepta sunl no .
' bis, cum aliis pluribus ct hoc recipiemus. Arbitror
.
autem aposlolicum esse, cliam non scriptis tradi, \, , ,
tionibus inbxrcre. Laudo enim, inquit, vos, quod
,
* omnia mea memtnislis, et quemadmodum tradidi vo ,
bis, traditiones lenetis* . Et iltud, Tenele tradiiio , * *

nes quas accepislis sive per sermonem sive per epislo , - lam : qnartim una esl et bac de qua nunc agimus,
, quam qui ab inilio prsescripserunl, tradiderunlque
, posleris, usu semper simul cum lempore progre '. ' , diente, ipsam longa consuetudine in Ecclesiis
- irradiearunt. Ergo si velut in tribunali, probati,
, nibus e scripto dcstiluti, mullos vobis testes pro ; ducamus, noimc senlenliam absolvenlem a vobjs
" conscquemur ? Ego quidem arbitror: Inore tiquidem

. duorum ac trium teslium stabit omne verbum .
Qnod si eliam temporis diulurnStatem pro nobie
, , facienlem vobis evidenter ostendamus, annon
' ; - videbiinur vobis probabilia dicere, non posse litem
, islam jure nobis inlendi? Veneranda enim sunt
$ . - qnodauimodo vetusta dogmata, quxob antiquitatem,
(- ceu caniticm quamdam, habent qutddam reveren dum. Enumerabo itaque vobis bujus dictionis patro

. /

'
,
.* . '.

Ejusdem.

mrorum in EccUiia

iliu-

Blrium, qui in scriptis snis usi sunt hac voct,

t cum. Capul 29.

Enumerabo itaque vobis bujus dictionis patre ( nos vindicesque (simul enim xsiimatur iu eo, quod
) lacetur, eliaro tempus); neque enim ex uobis p r i . ; ,
mum inilinm sumpsit. Qui poluit ? Nimirucn uosre6 , , vera beeterni sumus, quemadmodum dicit J o b , s a l tem si lain lougi lemporis, quod buic consueludini
. &- ,
jequale eat, babeaiur ratio. Equidera t|)se si modo
, par e i l me quod mibi propriuin csl dicere, voceoi
,
haoclanquam paternain qnarodam baurediiaiem C M servo, acceptam a v i r o BDUUIIDI iemporie i n aerviiio
, ' ,
Dei versalo, per quem et baptizaius suro, el Eccle *5 .
eiae ministerio admoliie. Ca?^erum cum apud nie
*
repuio, an quis vaierum ae bealorum virorurn bie,

quibus nanc reelamaiur vocibus, usus &; otu)l#8
,
reperio, ei ob amiquilaiem fide dignoa, ei acuraia,
,
non aecundnm boe horoiNee, ecientii oraaioa ;
* ,
, > quorum atii praepotkion^, aUi oonjunoiiaae i n gtorificaiiene aermonem copulantes, nlb4l divereoai
$>
sanequodad redam aHiHet pkrlaiis ^nle^tgeiilBni,
, .
existimati sunl facere.
k

, ";
",
, ,

^
. , ,
,

1 Cor. x i , 2,

I I Tbess. u , 14.

Irenaens ille, et Clemens Romarws, et Wonysius ftomanus, el Akxandrinua Dioa>ysiua, l d

quod eiiam audrtu roirimi esl, ia eecunda ad sibi
cognominem epistoia De ace%$atume ac ttWfaa, honc in modum finivii sormonem. Xranscribam autem vobis ipsa bomiais verba. Uis omntbus, i u q u i l , (ongmenier #i n o i , forma .etiam ac

Deui. xix, 15. * Job vm, 9.

EUTHYMII ZIGABENI

regula pretbylerii, qui ante nos vixerunt, acccpla ,

concordibus vocibus cum illis gralias agentet, tan- ,

dem nunc vobis tcribere desinimus. Deo autem Patri

et Filio Domino nostro Jesu Christo cum sancto Spi- .
.

ritu gloria et imperium in scecnla saculorum, amen.

.
Nec quisquam
dicere possit baec correcta fuisse ,
ac iromutata. Neque enim tia sermonem confimaa- .
set, dicens videlicet accepisse se formam ac regu- ,

lam, si in Spiriiu dixisset : hujus enim vocis usus ,
ereber est. At illud erat, quod egebat defen&ione* . '
Qui quidera et in medio scripti, sic loquilur ad- tjv 6 . "
versus Sabelliaoos : Si eo quod tres tunt hyposta- , $$, divisas esse dicunt, lre$ txtnt etiamsi nolint: 1 ,
aut divinam TrinUatem prorsus e medio tollant. Ac ' , ,
rursum, Divinissima enim ob id etiam posi unitaUm
Trinitas e$t. Sed et Clemens gimpUcius, Vivit, in- '
,
quit, Detu et Dominus Je$u$ Chrislus Spiritus . '
,
iancius. Irenaeus autero, qui vicinus fuit apostoio- , , ,

rum lemporibus, quomodo faciat mentionem Spiri- . ,
lus, dispulans adversus h&reses, audiamus. Eo$ ,
, inquil, qui effrenes $unt, et feruntur ad $ua$ , .
,
, coneupucentias, nullum habentes divini Spiritut

desiderium, merito Aposlolus carnalei vocat

Et ,
alibi dicit idein . Ne experles faeti divini Splriius, , *

.
fruslremur regno ccelorum, inclamot Apo$tolus \

1
,

quod caro non possit htereditalem capere regni ccelo

,
rum. Quod si cui el Eusebius Palaestinus propter ,

multiplicem experientiaui idoneus videtur, cui ha- ,

.

beamur fides; et ex illo voces easdem ostendimus
in dubilalionibus de priscorum mulliplici conjugio. , ,
Loquilur enim hunc in modum, se ad dicendum ' kr^
.
excilans : Sanctutn prophetarum Deum tucis aucto

rem per Salvatorem nostrum Jesum Christum cum
sanclo Spiritu invocantet.

.
}

am vero et Origenem in mullis Psalmorum

"
expoeiltonibus deprebendimus, cum sancto Spiritu


gloriam deferentem Deo, viruni qui non omnina
,
aanas babet in omnibus de Spiritu opiniones;

- nibilominus et bic multis in locis reveritus eon- ,
saetudiuie robur, pias voces eniisit dc Spiritu :
,
qui quklera in sexto, ni fallor, libro Enarraticnum . " , , ,
* Evangelium Joannis, etiam adoraudum Spiriium
evidenter pronunliai, ita scribens ad verburo: Quo- ) , ,
mam aquee lavacrum significat purgationem anima "
- ab ommbus matiliv sordibui abiutce, nihilo tamen ,

minus et per seipsum ei qui seipsum prctbet divini-

\

tmli adorandw Trinitalii, per virtutem invocalionum, xaff

donorum principium ac fonlem habet. Ac rursus


in comwenlariis, quibus exponic Epistolam ad

ftoiBanos, Sacra, inquit, virlutei capace$ $unt .
' ' , ,
Onigeniii et $ancti Spiritm deilatU. Ad hunc nio,

d u n , opinor, iradilionis vis saepe compulit bomi . , ,
nes etiam ipeorum dogmatibue contradicere.

At nec Africanura bistoricum talia gloriiicandi
. foraaa pnreteriit. Siquidem constat in quinto libro

1 Cor. , .

I 50.
#

PANOPLIA D O G M A T I C A . - . XII.

895

806

. ' de temporibus Epitomes , et ipsura ad hunc loqul

modtim : os enim qui illorum
vertorum
modum didicimus, nec ignoramus fidei gratiam,
gratias agimus Patri, qui nobis suis creaturis prckuil
univenorum Salvalorem ac Dominumnoslrum Jesum
Chrislum, cuigloria, majeftas cum sancto Spirilu m
sacula. At decaeteris forlassis dubiiaripossit, aut
credi possinl iramutala eam rationem habere, u i
fraus aegre deprebendi possit, cum iu unica syllaba
positum sit discrimen. Yerura quae pluribus verbis
dicta ciiavimus, ea nec insidias admitlunt, et ab
ipeis libris paralura babent lestiraonium. Porro
quod alioqui fortassis humilius forel, quam ul in
medium adducatur, sed ei tamen qui de novilate
accusatur, perutile propler lemporis antiquilalem,

,


,

* ,

. ,
,
* , ,
* . "

,

, .
"

, * .
,
,
-
,
, .
,
,
ffii\ ,
.
.

, C
; '
;
,

,

. * H ,
,



, ,
,
.

,

. ,
.
,
,
,
(7).
, ; ,
r

boc quoque nunc adjiciraue. Visum est palribus

nostris, vespertini luininis gratiam baudquaquam
sikntio accipere, $ed mox ut apparuit agere gra-*
tias. Quis aulem fuerit auclor illorura verborum,
quae dicuntur in gratiarum actione ad lucernas,
dicere non possumus. Populus tamen aniiquam
profert vocem, neque cuiquam unquam visi auut
inipietalem coiumiltere, qui dicunt, Laudamus
Palrem Fiiium Spirilum lanclum . Quod
hi quis etiam uovit Albenogenis bymnum, qnem
lanquam aliquod amuietum discipulis suis reliquil,
feslinane jam ad consummationein per ignem; it
novit el marlyruui sententiam de Spirilu. Et bac
quidem baeteuus.
Caeterura Gregorhrm Magnum, el illius voces
quo loco ponam ? aunon cum aposlolis el prophetis? Yirum qui eodem Spiriluquo illi versalus, q*iique eanctorum vestigiis per omneni vilam inbaesil,
quique evangelicae conver&alionis vigorem, quandiu vixit, prestilil. Equidem hoc dixerim : Injuria
affecerimus verilatem, si non aniinam iliaro annumeremus iis qui Deo juncli sunl, qui velui insignis
magnaque lucerna in Ecclesia Dei resplenduil, qoi
e Spiritus ope tremendam babuit adversus daemones poteetalem ; tanlam vero sermonis grafiam
acceperat ad obedientiam fidei inler gentes, ut
acceptis non plus septemdecim Christianis univcrsum populum et urbantim et ruslicanum per
agmtionem adjunxerit Deo. Ille et fluminum aquas
in diversum vertit, praecipiens illis in magno nomine Gbristi, et paludem exsiccavit, belli causam
prabentem fratribus avaris. Caeterum praedictionee
de fuiuris ejuemodi sunt, ut nibilo sit inferior ca>
leris prophetis. Sed omnino perlongum fucrit viri
percensere miracula : qui propler donoruir. excellentiam q u in ipso operabatur Spiritus in omni
virtule el eignis ac prodigiis, ab ipsis verilalis
bosiibus aHer Moees
appellabaiur. In tantum
in iUo in omnibug tom dictis tum factis, quae pct
gratiam peragebantur, veluli lumen quoddam refulgebat, coekealia viituiie indieium, q u ex occulio
assectabatar illum. Hujus adhuc etiamnnm magnt
apud ejus regionis bomines admiratio, novaque

807

PANOPLIA DOGMATICA. -

ac eempcr recens memoria sic infixa csi Ecelcsiis,

ut nullo teropore obsolescat. haque non factum
aliquod, non diclum, non rituiii ullum myslicum,
ultra quam ifle reliquit, Ecclesiae adjeccrunl. Quapropler eliam muiia ex his quae apud illos agunlur,
imperfecta esse videntur, propier insiilulionis
aitliquitatem. Nam qui in Ecclesiarum adminislrationcm successerant, nibil ex his quae post illum
excogilala sunt, loco additamonli voluerunt recipere. Unum itaque ex Gregorii institiUis est, eliani
ille ipse glorificationis raodus, cui nunc conlradicitur, ex illius Iraditione in Ecclesia custoditus.
flec mnltum fueril negotit, ei, qui iter breve susceperil, super his cerlitudinem accipere. Itanc fldem
el Finniliano nosiro fuisse, lestanlur libri quos
reliquit. Insuper et Melettum illum adinirandum
in eadem fuisse sententia, narrom qui oum iHo
Y i x e m i U . Sed quid opus est vetera commemorare?
ged et nonc in Orierrte, nonne faoc uno peiissimum
eos qui pie sentmnt agnoscuat, hac voce velirti
qtiodam signo suos ab alienis dijudicantes ? Ut
avtem ego e quodam Mesopotamio audivi, viro et
lingu periio, et sentcntia ineorrupio, ne fieri quidera poiest ut aliier lingua vernacula loquantur,
etiamsi v e l i n l : sed necesse illis est ut per syllabam e i , vel polius per voces quae idem pollent
qiiod illa, juxia proprielatem linguae regionis illius
gloriikaUonem proferaot. Quin et Cappadoces sic
juxta regionis morem loquimur, jatn tum in ltnguarum divisione, dicliooum utilitatem providente
8f mUi. Quid Occidons totus, propemodum
ab IHyrico usque ad flnes nostri orbis ? nonne banc
vecem uielur?
Qui fit igitur, ui ego aim inuovalor, et recenlioFum verboruiH arcbileetus ? cum loias nationee,
ivilales, et consuetudiuem omiii hominum iricmorta velusiiorem, insuper et viros Ecclesis colnmnas,
omni scientia ac virtute Spiritue cLaros, dnces ac
palronoe bujua vocis exbibeam?
Ejusdem, ex Eptstola ad Euttathium Armenium.
Exsecrari oporiel eos qui SpirituiQ saiiclum crealum essc dicuui, quique sicut natura sancius eai
Pater, ei nalura sauctus eat Filiua, non Uem ip~
m nalura sancium esse coiilUefitur, sed a divina
beaiaque naiura alienuiu asaeruoU Recie auiem
seniienlis indicium esl, si ipeum a Patrc Filioque
non separes. Oporiel euim no* iia bjaptizari, c u l
instiiuii sumus, M C auiem credere, ut bapAiftaunir;
atque i u gloriQcare, sicui credimue Patrem et
Filium et Spiriiuai sajicuwiu Ab jlUe vero qtii
Spirilutu creaiiuiJ aseeruui, ut ab bomNiibus aperte
uialediceiMibue abborrere, illo cenfeeeo. Neeeeeatia enim eai noiaiio preptetr eaUmjiiaiorce , qu#d
ivec iageoiium diciraas Spifitwiu aanotnui. Dunrn
e i i m i^g^oiuuii neviems ct uaum reruw pi-iaci*
pjuira Pairei DoiiHiii wmri leav Cbrlaci. Meque
iHuUum. Unum eiiini iu fidei mslittttione Unigeiii*

TtT. XII

808

. \
6 , \ \ \
, \ ^
. , ,
, *
,
. \
'
.

'
. "
,
.
*
.
^ .


.
;

,
;
*
,
, , *
, , , ,
, ,
,
. 6
,

. , ,
'
; ;
,
, , &
,
,
,
;

.

,
, -. ,
, '
.
> .
, ,
, , , , , ,
,
, *
. / ^

|Jav

. "/ | , ^,'

809

PANOPLiA DOGMATICA. . XII.

810

' Imn didicimu. Spirimm verilalie a Patre

.
procedere didicerimus, exDeo quidera esse, noii
*1 ;
lamencreaiionis raiionccontitemur. Exsecrari eliaiu
, !
oporiet eos qui Spirilum sancium dicuot etae m i .
iiislralorium, u l eum hoc verbo in reruiu procrea
laruin ordinem redigant. Mioislratortos enim tpi, \
riius creaios esse Scriplura nos docuit
om<
. nes, ioquiens, esse luinislralorioa spirUu* i n i n i u i , ;
stehuui missos. Ac propier eos qui omnia nmeeat,
- nec Evangelii doctrinam observant, nece&*arium
, \ ,
esl el illud explicarc. Fugiendos .fiiinirum e&iam
, , illos qui seriem quam Dominus iradidit, immuUnt,
,
cuin perepicue verilaiem oppugnenl, et Filium
,
quidcm anle Pairem constiloaiil, Filio vero Spiri-.. ,
mm anieponaat. Firraum enim et iiwiolalum ob , ' tervare debemus ordioem, quem ex ipeo Domint
, !,

ore percepiiuus diconlis : Eunles kaptizaU

net genles in nonune Palri$ ei FUii Spiriiu*

, ,
sanai \

*>.
/
.

Ejusdem ex lertia advenus Eunomium oraiioue.

Cura ree duedicaiHur, deitae et cre.ttura, domi

,
ntometservitus, potenliasanctificang, etqtnesancii, ,
Hcaiur, poteoiiapossidens suapte natura viriutem, ei
, ,
quft eam ex arbilrio comparat; qaa tn parte Splri, ;
lumlocabiinne ? Intereesqui 8anciiftcanlur?ai ipse
; * . '
est sanctiQcalio. An inter eos qui praeclaris ac
;; Q egregiia faciuoribat virltttent adepii suirtT at bo*
. '' - nus naiura eel. iuler eos qui mmistraiu? ai
; * alii sunl spiriltie imnislratorii, qui ad niimsteriuiii
. - milluiitur . Nou ergo principalcm naiura Spiri , ^ lum, fas esl nobis conservum dicere, nequ* mia
, , cum creaiuris mtuierare ciim, qui in diviita et
nuuieratur. Principaitte
. '- beataTnnilale parUer
, , enim ei poteslaies, ac rcliqux ejusiuodi crenlura,
, qnai ex aueuiione ae slutlio aancliiicaiioueiu l u , . - beui, dici ualura sancix jure non |>ossuni. Iia enim
, bonuin appetunt, ul pro raiione amoris iu OLMIIII
, - sui, sanctilalis nioiisuratn acripianl. E l sicnii fcr . , riim in m*dio ignc po&iluin, fcrruiu quitlou essc
, - desioii, sed ob vebemciilissimam cam iguc
, - eoujunclioueni iguilura facliim, oinncmque iguis
, - ^
,
: *
*

.
,
, .

, .

, ,
.
* \\'\r

u, U .
PATUOL.

Matlb. xxvin, 49.

UB. CXXX.

Hebr. i , U .

naluram iu se ipsum recipieus, lum colorc, luai

eflicacia iu igneni traasil: sic ct sancuu poieslates
ex communicalione quani liabeut cnm eo qui naiura sauclua esl, ejusinodi aancliinoniam baboni qii;t
jain porvaserii pcr lotam carum subeiautiani, in
eaque coalucril. Ipsac aulem iu eo a sanclo Spiriiu
diffcnint, quod bujus uatura sanciilas eal :
vero ex parlicipauone inest sanclimonia. Quibus
auicm inest bouuniyinstauratiiium el aliunde collaiiini, ca suni mulabilis naiurx. Non euiin excidia*
sci Lucifer, qui inane orilur , ncc esset in lerra
couiritus, si deicrioris condUionis recipieiidte non
Cuissel c-apax nalura. Quomodo igilur pium esi ink

* isa. xtv, 12.

E U T H Y M I l ZIGABENI

811

ler rrealiH-as Spiritinu coMocafe, qni intervalio

lanto a creaturie separaius est? Oealura eniin ila
eoinparaia eel, ul si progressuni aliquem feccrit,
placneril | Deo, pro mercede sanciificatioiiem
acciptal, quaadoquidein libero ulilur arbitrio, potaaiqae in ulratnqtie partem inclinari, ad boni ac
mati electionem; Spiritua autein sanclus fous e.t
aanciiflcatiottis. Et quemadmodum nalura saiirtus
eai Paier, natura itidem sanctut esi Filitis : ita quoq w SpirHoa Ule verilaiis nalura sancins e s l ; ob
i d q M doriaKis est etiam sancii appeUalione, eaqne
^ecubari ac propria.
Itaque, si aaiietkaa ei nalura est, eicuii Patri

812

, )
;

, *
, \
^ ' ,
.
, ,


.

, ^
,

id cniro, opinor, el apod Itaiatn eiiam acripiatn est j , ; , ,
Seraphim ier tancttu exclamare , quod naluralis ,
aanctitas tribus in bypoataeibue perapicitur. Nec
vero hoc sanctiiatig nemen ci aolnm commune ett .
cum Paire et Filio, sed ipsa esl eliam spirilue ap- , \
pellalio. Dett$ enim est spiritui; et eo$ qui ipsum .
xr
adoranl, tit spiritu et veritate adorare oporlet * E i ,

propheta a i l : Spirilus anle faciem notiram Christus .

Dominu$, ubi diximus : ln umbra alarum ip$iu$ w -
"
vemus . Quin el Aposiolus appellationem spirilug ,
in Domiuuin iraosferi, cum d i c i l : Dominus auiem .
spiriiui ett
Ex bis auiem cuilibet comperlum eat
.
ac perspectum, non naiurae alieualioaen, aed c o u , *
cum Palre 61 Filio pw noMiuuiu com-* ,
inunicaliooem commonstrari. Et Deue dicius est
e l Filio, quomodo teritae ac altenae iiMtttrae e s l ? Ob
1

bonut, et est : bonua aulem est et Spiritus sanctos,

. ,
,
, *
. *
,
'
. ,
,

, .
"


.

; , , D ,
. *
,

.
'
, , ' *
. 51
,
, ,
, . &.
'

boniuiem habans non adveniiiiam, aed natura sibi

innaiam. Alioqoi foerit omniam absurdiesimum, si
quig dicai eum
qoi naiura sancius esl, bonila*
I6m natura non babere, sed quamdam deincrpe
supenreuienlem, eique forinsecus accedentem. Quin
cliam cem Dominus dixit : Ego rogabo Pairem,
aiium PuraclelHm dabil vobit
et ipse Paraclettis
noster eese osienditar. Quare paracleti qnoque appellalio iion parum ad deinonstrandam Spiritus
sancti majestatem conferi.
E l nomina qnidein quae majeslalcm naturae
iudicanl, sunl ejusnimli :>operaiionee vero Spiritus
saneti quales? Vtrbo Domini, inquit, eutli firmati
*u*i, SpiHlu ori* ejns omnis virtus eorum *. U l
ii:wr Deus Vorbiini crealor esl ccelonim, ita
Spirilus sanctus slabiiein ac firinam viniileui potestaiibus coefcstibue impertii. Et rursuA Job : Spiritus Domini, qui fecil : non de creatione, ul
arbitror, eed de bnmnna) virtuiis perfeciione disserens. Quin eliam lo |iiens Isaias ex Domint persona, videlictH secundiim ejns Initnanitaiem : Dominvs, inquil, mi$H me, et Spiritus ejttt
Et nirsum
SptrilfM virintem itnivcrsa pervnsisse declarans
psalmus : Q**o ibo, iinjnif, Spirhu tuo, el quo
[ lua fugiam ? BtM!'liceuiia :mtem q ab eo
1

* Isa. v i , 5.
Job xxxiii, 4.

Joan. , 2 i . * Tbrcn. iv, 20.

II Cor. m, 17.
l s a . X L V U I , lb\
Psal. cxxxviu, 7.
8

J j a u . xi?, i 6 \

Psal. xxxi

813

PANUPLIA

, ),

D I H J M A T I C A . .

XU.

8il

sv- ad deveniunt, qtitfles sunt ct quanta?

Siem

, Dominus ipse lis qni ipsum suscepere, isluc dedit

; *
licerel ftlios Dei iieri \ sic et Sprrilus sanctus
; "
Spiritus c i a d o p i i o n i s queniadinodum Domi nus noeter magteler venis est, jnxta idqnod dicliim
,
V* ^utem noliU vocare mngisirum veitrnm
. .
' * < ; enim m.iqisier vester %1 C/iW
** * ; c el Spiriltmt saiicumi omncs, quot

* *
qwoi in nomine Domini erediderinl, docere te
- statue esl Dominas ipse , cum dixtt :
x a \
fl*/em Spirvui $anclu$ qnem Pater mitlet, Ille vot
, ' omnia \ E l sicul Palcr operationes eos
, qi operalionibns suscipiendis dignt sunt, dicitnr

,
dividere, iiemqiie dividere FIIIHS admtnislraiiones
. \ dighilatibus ministerii : sic dividere etinm dona
^
qui doais excipiendis digui eunl, perliibetur
, Spiritus sanclus. DMtiones enim donorum sunl, sed

Spirilu$ : minhteriorum suni, ud

Dominu$ : dhhiones tunl, sed
*** ****** ^
omnia iu omnibv$ . Vides
.
,
VWiDOdo liic quoque Spirilus sancii operatto ope - ,
"** Pairis ac Filit conjnncta s i l ? Deinde cx eo
-
* sequitar, diviniias natune sancii Spi,


declaralur. Quid enim ail ? Sed omnia
.
*$
ffi
Spirim, '* prwaiim
*U*ique, sicuti vull . Nrhil aliad ei ascribit, t\hi

; - aucioritati ac dominio adjunctam poieslateni. Qua
propter in Tesiamenlo prophctas rfamariiut :
, ; ^ H* <ticil
Spiritm sanctus Undeanieinscni profundhaium Dei adosl Spirilui? Quemad , , . MQdum, inquil, nemo hominum novit ea quic /10 - ***** * ' .
*pirilu$ homini$ qui esl i eo : $ic
.

- V** ^emo cognovii, nisi Spirilut
.
*
eniin nullus alienus aul peregrini3 i n ^ , - lernas animse cogitationes potest inspicere : sic
; ", ,
P <>fecU> si arcani aliquid cnm Deo coinmuue babet

Spirilus, cum ab eo neque alienus s i i , neque pere -
grimis, profunda Jtidicioruin Dei pcrscrutar!
sl . - iesf. Praeierea et vita nobis a Deo per Chrisiiiin
- sancto Sphiiu suppeditalur. Viviflcat eiiim Den,
, , - l Paulus : Prwcipio tibi coram , qui vhi ,
, fiwl omnia . Vitam anlem largitur Chrislus : Ove$
, ^
;, uiquit, vocem meam audiunt, el ego vt~
.
oelernam do UU$ . Viviflcamur ilidein per
. ^ Spirilum, quemadmoduni ail Pauhis : Qui excitavit
, * Chritlum morlvh, vivificabii etiam morialia cor -
pora vestra , per ipsim Spirimm inhabUaniem in

, ,
vobh \
, .

, *0

.
' , Vcrum hic iste cum audeat omnia , ncque

perictilum, qnod cuilibet blasphemvm aliquod ?er ($ - bnrn in Spirilum sanctum emittere audenii iiip^n1, ,
del, limeal, experlem eum deilaiis proriuiiliot, sic

de Spiriiu acribens :
e i l

st

i n

i d m

i A e m

e l i a m

r i t u s

104

h a t c

eit

e t

i a , i o

e t

e a

D e

a U 0 B

s u n

c n

Jon. j , \t.
A c l . xxi. I I .

Rom. v n i . 15. Maiih. xxsn, tO.

1 Cor. , 10, 11. I Tim. vi, 13.

4
,tt

Jan. xiv, 20.

Joan x, 27.

11

1 Cor. xn, 4-5,

R.nu. \ , l l .

i b d . 11.

8i5

Z I G A B E M

8!

EUN. Terlius ordine ei naiura, Palrie quidem

E T N .
,
praeccpio, operaiione vero Filii faclus, lerlio loco
, ,
honoraius, lanquain qui sil primtim, omniumqtie
,
maxitntim, el aolum bujtismodi opificiiim Uuige , ,
uiii, deitale ac creandi polcniia carens.
.
BAS. HOC qiii d i c i l , nec deilatem habitare ift no.
hU videlur credere, eisi de Deo Joannes dicil :
,
Ex koc uimus, quod in nobis esi, ex Spiritu, quem . ,
nobii dedil ; el Aposiolus : Nesciti* quod templnm ,

Dei esiis, el SpirUus Dei habilat in vobis ? el rursus :
,
in quo omnis ecdificatio coagmentata crcscil in lem- , ;
plum sanclum in Domino, in quo et .to* coaidifica

mini in habilaculum Dei in Spiriiu ' liaque,

,
Deus in nobis per Spirilum babiiare dicilur, nonue

>
wanifesia impielas esi, ipsum Spirilmn dicere dei.
taiis exsoriem ? , si eos qui virluie perfecti suin, , \
deos nominamus, perfeciio auiem esl per Spiritum;
; ,
quomodo qui alios eiOcil deos, ille ipse dostilumg
, &
deitatc est ? Nec vero pium fucril dicere, ut in bo ,
uunibus, iia el in Spirilu dcitalem quaa parlicipa ;
lione acquisita sil, honorari, uon aulem nalura ei
, , \
competere. Qui eniui dono efficilur Deus, mulabi ,
lig csl nalurae, quae nonnunquam per negligenliam


a bonUaie xcidal. fd aulein aperte salularis ba.
ptismi repugnal tradilioni. Eu/#f, inquit, baptizate
, ^
in nomine Patris, et Filii, et Spirilus sancti * Est . enim baplisroa sigillum fidei, fldes vero assensus
. > ,
esi deilali. Nam credere prius oporiel, deinde
* ,
baplismale obsignari. Esl aulem nosler baplismus ** .
" &
cx Domini iradilione, in nomcn Palris, el
Filii,
,
ei Spirilus sancli, nulla creaiura, neque servo C . ,
Patri ao Filio conjuncto, cuiu deiias in Trinitate
.
compleatiir. Nam quidquid extra bos est, id otnne

,
conservum est, eiiamsi maxime ob diguiialum prx \
stanliam alia aliis anlepouanlur.
, \
, . ) ,

*
Ncc mihi rursus sapienlia illa verba objicias :
. , ,
Eiw. Si crealura non est, igilur geuiiura aut
.
.
ingeniius. Unus aulem Deug est principio caren
aique ingeniius. Ncque vero geniiura esi. Resiai
.
ergo u l ipse crealura faclura<|ue noniiuelur.
.
. ,
BAS. Ego v e r o , i cuucU judicarem,cogniiione
nosira comprchendi posse, mt forlaase puderel ,
ignoranliam confilcri. Nunc aulem innuniera, non


solura ex iis quae nobis in futuro sxculo recondun- D ^ ,
tur, el ex iis quae nunc in ccelis sunt, lalenl nos: , ' &
aed neque ea quae in noslro corpore iusuni, clare ac evidenter eomprebendimus. Exempli causa de ^ . *
visu, ulrum,dum rerum visibiliuin suscepiis ima- , ,
ginibus, iia dewum objecla percipiamus : et qtio-
modo maximorom moniium, iimnensseque terra, , , ,


ei infiniii maris, ac coeli ipsiue imago io exigua

nosirae pupillae roensura coiuineaiur : an cum a
' , ;
nobis quidpiam emilliiuua, idque ad visibilia accedit, sic cadaitl suh scnsum : el quid id sit el quan- , , % ^
lum; adeo ul expansum suflicim lerra^ marique, ac , ^
1

1 Juan. , 21. Cor. , 16.

Epbcs. , 21, 22.

Mauli. xxvm, 49.

FAKOPLIA DOGMATICA. -

817

815

. XIT.

, locuin iuier lcrratn el cceluin iutcrccdeulein pc , nelrei, imo ad ipsuiu cculun perveitiaJ, u u i a q m i
, - inGvealur celeriiate, ut aeqpali leiupore ei corpu*.
, - circuinposilum, el gtelLc quae in coelo suni,.cognu. ;
scauiur. E l quid atiinei reliqua dicere? lino ipso*
, uientis motus creare an generare soleal aniina quis
, ; cerlo dicat ? Quicl igitur miri fueril, si quoque de
Spirilu sanclo citra ruborem ignorauliaiu couuiea ; iuur, e i laiuen glorificalioneui, quae ei leslitnonio.
iuviclo iribuiiur, persolvamus ? Eleitim quuc per.
; " , Scripluras iraduniur, ea ipsuin supra creahi Kam essc salis nobi? dejnonslraul, quaiidoquideuv
,
fieri non potesl, ut id quod sanciiiicai, el ea qua?
, - aancliticaiuur, id qnod docei, el ca qux doceiiuu,
, id quod revelal, el ea quii revelalionc indigeni,
*

*
. " ejusdem sinl naiura. Nemo aulem sic prorsii
, - demens esl, ul alimn pra;ier Deum univcrsorum
, audeal iugeniluin appellare, al neque Filiuiu,
, . quod uuus sil Unigenilus. Qnomodo igilur eum
;
, vocari oportet? Spirilum sanctum , Spiriium Dei,
, , Spirilum verilalis, qui miltiiur a Deo, suppedi , , , ' , latur per Filium : nou servum, sed sancUnu , bo, * , niiin, principalem, Spiriuim vivilteantem, Spirilnm
, . adoplionis, onniium qux Dei sunl guarum. Sic pro
feclo in Trinilaie conscrvabilur uiiiuuis ratio, si
, , , unum Palrein, unuiu Filium, uniifii SpiriuiHi saii .
ctum confiteamur.
, Jamvero affierunl argumcnia , quibus demou , sCreoi Spirilum sanciuiu dictuin fuisee crealuram :
, "
unum quidem ex propbela dicenle: Qui fi*wat tem , - C truum, creaispiritum : allerum vero Evaugclio : Omnia per ipsum (acia sunt *. A l propbe% .
licum dicluin nun ad sanctum Spirilmn, sed ad
, *
, , . commiinem bunc flalum, aeris videlicei spirituui,
. , , ciediunis periiuere. Quod inde palel. Non eniui
' V . dixil, Qui creavil spiriiutn, sed, Quicreat spiritum.
, ' Queinadmodum eniin loniiruum ubi seinel esl crcatuin, in subsiamia quadam corporali non e s i ; sed
, semper volunlale Dei ad lerrendos boniines pro
duclum, fieri ac dissolvi solet : ila e l spiritus nunc
- quidein fil, fluente inslar fluminis aere: rursus vero
( , cessal iutn, cum quod prius movebalur quiescit,
sccundum volunlaiem ejus, qui ad univcrsorum
, incolumiiaieni conservaiioneraque gubernai omnia,
ui per omnem crealuram el lonitruis ei venlis el

. I) rcuqnis operibus conditor anuuniielur. Quapropier
postquam d i x i l : Qui firmal tonitruum et creat i/it*0 ,
,
riinm , nil : El qui annuntiat hominibus Chrhtum

$uum . Sicul eniin coeli enarrani gloriam Dei iis

.
qni cx ipsis possunt conditoris artem aisiiinare : sic

etiam toniirui fragor ac spirilmim motos coiidit )rem.
, ,
snum praBdicant. ForiasseaiHeni hocrpsmn propbeiia
, est, qu;v adDomini incarnationem spectai; siqnidem
. ' ,
ox quaa de coelo facta est, lomtruum esso vide
batur audientrbtis : quam Deus d Patcr emi^U,
,
,
\ti per cam CliHsium boiiHiiibtts antiuiitiaret. Spi ,
nius autem qui cxcioti siiui, ct inare couturba* 4 ^ , ' *
r

Aun>> iv, [7%.

Joan. i , 3.

Vmos iv, 13.

ibi I.

Psil xvni, 2,

Joan.xu,

 Z1GA1S2XI

81!>

820

runt, eed postmodtrm qoictcrunl jossa Domiir, vcl

ipsf ejus Chrisiom bomttribas palam atmuntia, \ ,
bani . At vero illud, Omnfa ptr t>*wm faeta $nnt , ,
n^tiaqvam creaium etse Spirimm sanctwn nohte
.
oatendil, qtiasi Spiritu ona euin oumttHis nmnerc , , mr. Etcnim si ttnus esl Spirilus sancius et aoius,
, . !
quomoilo qui singularis cujusdam nattmu est, una
,
cum omnibus comprebendi poiesl? nemo puiet
, ;
bypostastm aboteri, si Spiriioin creaturam esse
\
Mcgemos. Nant piae mentis est, qua a Scripturis
.
sanctis relicentur, ea vereri de Spiritn aancio d i
cere: crederc vero noihiam ejus, atque arcura ,
lam comprebensionem in fulurnm saeculum nobts
reservari, ctiin, teinpore boc, in quo verius per
,
pecoltim einigma videtur
iraneacio, eam cootemplaiionein qttae ad iaciera eti feenrous conae- ,
,
ruti.
.
f

ilem de Spiritu sancto contra Pneumatomachos,

S. Gregorii Theologi ex oraiione de Spintu sanclo.

Si fuit lempua cuiii non esset P a i e r , fuit

quoque cttra non esset Fiiius. Si fuit lempas
cuin uan essel Filius, fuit quoque cum ne
Spiriius quidein essei. Si UDHOB a principio eral,
nirqueel iria. Si uuum dejicis,audax bocdicaro, ne
loo quidem superwre lococoiloces. Qmeeiiim imperfocu deil&tia trtilttae ? Imo q n c deilas, t i fmperfecta ? Perfccta aiitein quowodo erii, in qua ad per
feciionemaliqnid desideretur? Desideratur euim,si Q

,
. ,
. ' ,
. , , ,
. ;
; , ;
, ;
, . ' , ))

;
, , *
sattctitaie careat. Hanc porro quoinodo habere qoeal
, * ; /
ni Spiriitim babeat ? S: enim alia quaedam praler
, , .
Hlum aanetiias est, quae landem illa inlelligenda
' , ' ,
ail dicat quispiam : aut, si quidem eadem hopccst,
.
quid affcrri poiest, qnamobrem non jam inde a
' , ;
priucipio fueril? ^uasi vero presiiieril Deo, aliquan ;
do impcrfecuiin exsiilisse.acSpiritusexpertem.Si a
principio non erai, me* classis atque ordinis est, eliamsi me nonnihil antecedat. Temporis emm intersliiio a Dco dirimimur. Porro si cjusdem mecum ciaseis e s l , quo pacto me deum efficit? aul qoo
pario riim driiaio conjungil?
Ex eatlet* oralitne.

'

Spii ilum sanclum Sadducaei peiiilug non esse

ceiisuermil; queruadmodum nec angelos, nec resur- , rcctioiiem : quibus haud 3010 qnid accideril, ut tot
'
: ianla de eo in Insirumenlo Yeleri testimoj>iapro
.
niliilo haberenl. Quiautem apud elbnicoa tbeolo, , >
giac laude magis excellueruot, propiuaque ad aog
, * ^
accesserunt, per iinaginem quamdam ipsuin, meo
, , ,
quidciu judicio, conceperuut, lamelai in noniiiie
: . ' ,
dissenserint, Universilalia neiupe oientem, ei ex , ,' U
innsecam menlero,aliisque id geiiU8omiiiibuaeuai
, ,
hppi llantes. Mostratea vero sapieniaa, pariiin vim
; , *quamdam el iacullaleoi ipsum exisliiuaruni, partiiu
. , , ,
r e a i u r a u i , partiin D e u m , pariitn, uiro po , tt *
i> s noiuinc vocandus essel, iiiifiiuie certuui
. ,
1

Maiib , ,

Juan. , 5.

Cor. ,

12.

821

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XII.

, ol
. "
,
' , ,
<*> , *
, ,
,
, , ,
,

fl

ei exploratnm babuerunt, e a , i aiunt, raiiwi*

dufli , quod Scripiura Mutnnn korum pUae*
aperteque dereonelragaeL Ac proinde noc IpauM
veneraniur, nec coniemnwii, sed ttiedio quodam
niotlo, vei poiins mtsere perdileque erga eum affi
ciuntur. Ex bis porro qui Deum ipeum credunt.aiiv
aniino tenua pii atque ertbodoxi t u n l ; alii labilt
qooqne ipeis pietaiem profiieri aon veraolur. Aliaa
etwm qaoadam gaptenliortg audivi, qui divimuiem
nieuunlur, ae iria qnidem, perinde ac nog, imalligi
eonfilentor, sed ca ila interse dfsjungunt, t unum eorum er essenlia et poieaiale, iufiiiiium giaUiant,
mUeruin poleetate, non ilem egsetttia, |K>siremum ulroque eircumscriptam. Sic alio quodam modo eos
Itnttaniar, qui opificem, et cooperarium, el mifiislrtim uouiinant, aique onliiittiu ei graiium, qua
nominibus inest, rerum quoque sericm essc arbitranitir.
-
Not vero, nec cum iis qui no Spiriiuui qui ,
, - demesse censenl, nec cum nugaloribws eibnicis
. verba itla coromuiabimua. Absit enim ul peccato . - rum oleo germonem nostrum impingtiemue OMW

,
caeierig aulem ad hunc moduro dispulabiinug: Spi, , rilus sanclus, vel ex eorum numero, qua? per s<:
* , subsisiunt, omnino staiuendus est, vel inier ea
, , . collocandus, quae in alio consideratuur; qoorunt
, . alierum gubelanttam, alteram accidens vocani, qui
, ; , barum rerum scientiam calbsnl. Ac ei quidem ac . , cidens, vig ulique el facultas cpisedam Dei fueril.

, - Quid enim aliud, aul cujug? Hoc profecto magift

, . . consentanenm, compoeUlonisque expers. Si vis et
, , , - facullas, ageiur haud dubie, iion agei : gimulque,
, , ut actus fuerit, dcsinel. Ejusmodi quippe est ac9

, ; , Q 5 nalura. Qui fit ergo, IH agat ipse , alqoe

, ,
ba* ei illa dicai, et segreget * , et coniiigiemr * ,
, , el ad iram incilelur, ei queconqee rei IHOUI agi ,-* - latae perapicue gtint, iion aetem moiionis ipsinat
. ' , Sin autem gubatantia esl, noii aceideng, ?el creaiwra
, ; ccftsebiiur, vel Deus. Medium eniin altquid inier
, . bc, aul quod nentrius parifcepe gU, t i l exutroqee
atqtia onflatni, M i i quidem,
, . compoeiutm
, ' , , - qui tragelaphos coniinxeranl, ioielllgere qweawl. S i ,
crealura, quomodo in eum credimug, aui in eo pcr, * .
tlcimur? Neque enim idem esl, credere Hi aliquid, et credere de aliquo. llhid enrm dhrinfutftuMivenit,
hoc cuilibel rei. Si autem Deog, cerie nec creatura egl, n^c faclura, nec conaervus, nec deniqne itllnm
aliud bumile atque abjecium nomen.
Jain lingua lua ad diepnlanduiii prosiliat,.
, fundae jacienlur, argtimenta necianiur. A u l iugeni, . "
, . , ' tU9 omnino egl, inquis, aul geniius. Si ingenite^^
ergo duo enini prrneipii experies. Si aulem getti. ,

lue, rurgug gubdividig: aui cx Palre genitua est,
,
aul ex Filio. Si ex Patre, duo igitar S U M Filii a<:
, .
tratrea. Geniellog etiam ttagc, ai lubet, am aliemm
, , ,
iiaiu majorein, aherum miiiorem; um itacorpereis
.
rebug immersvtf ee. St auiein et FiKe, jam nobw,.
, , ,
iiqies, nfpea Deug e u t i i i u Qna qaid abeunttns
; 5
l n g i poesil? Ilaee bomineg ad malefacieedam aa, .
piemeg * et ingenioai, bona atilem scribere recu ,
gamee. Ego ?ero, i divkioneni haec necesgariam
, . ,
viderem, ree Ipgas proiecto eicepigeem, noiHMia^

',
tMhil veriuis. Non eiiiui, qiita aonckua eiceigie ,
1

* Pgal. C X L , 5.

Act. xm,

* Ephcs. iv, 50.

* Jercm. ?, 22.

9>3

E U T H Y M I l ZIGABENf

8t4

rtm qnaindam retelioaem Filius esl F i l i u i (qtiod ,

,
idelicct alUer, qnam boc roodo indicare nequea .
mm id quod ex, Deo est, esaentiaque idern cum
(5 ,
ipeo),idcircoterrena quoqaeomnia cognationisque
, , ;
nostno nomina ad Deura necessario Irausferenda
, ; ,
esee pntandum st. Alioqui, qnid iropedit, quomi ,, ;
nos cadem ratione raasculum, Deum noslrum exi~
,
sttmes, quoniam Deuset Paier nominatur? Ac fe ,
mineum quiddam, Deilatem, quaiilum quidem ex
, ,
vocis genere aeslimart potesi ? E i denique Spiriium,
, ,
nfcwruni, quoniam lubilgtgnii? Quod si juxta ve
.
tercs fabulas ei nngas hoc quoque modo laseris, ut
dicas, Deum cum volaniate euacortgressum Filium genuisse, Marcionis quidem ac Yalentini, qui novoi
aeonas coiumentus est, hermapbrodituro quemdam Deoro induxeris.
Quoniam porro divisionem tuam prirnam, qua inier ingeniium ei geniium uibil mediuiii esse . arbilraris, liaudquaquam adiiiiuiimis, prolinus libi ,
cam praeelara tua divisione fratres ilii el nepotea ,
peribunt, ul qui, prinio illo^lispulalionis lune ca- piie, quasi niuliiplicis cujuedani nexus inilio primo ,
, 3>oliiio,siniul quoque soluli ac dilapai
sinl, atque . , ,
a dmniiaiis docirina sese subduxerint. Ubi euim,
,
qiwso, poucs id, quod procedit, quod quidem icier , ,
duas divieioms luac paries iulerjeclum esse con- ;

stai, atqtie a llieologo, mullo te praesiantiori, ni- , . ,
intruHi a Salvalote nostro, introducilur? ftisi forte, ,
piopter terlium tuuin Te&iamenium, vocem illam ' ,
vx Evatigoliis sustuleris , Spirilu* sanclus, qui ' , '
Palre prvcedit ; qui, quaienus ab illo procedil, , .

oivauira non e x i ; quatcnus rursus genilus non , ,

Filius > est: quajetms autem imer ingeitiluin ei ,

.
mcdiuseel, Deus csl. Alque ila viiaiis syllo- ;
gigiiioriiin tuorum laqoeis, Deus mauifcste appa- , ,
m i l , divUioriibua iwis finttior el valeniior. Qtiac ergo , esi b c proccasio? ijaquies. Dic lu quse Palris ingo-
*
nilHca sit, * i ego Filii generalionem, ei Spiriuis ;
proceseionem expUcare aggrediar, quo Gcl ui ambo , , ,
fhiliremus, iu Dei roysleria oculos injicienles: idquo ,
qui tandem ? Mewpe qui ne ea quidem, quae amc ,
pode<> swtl, scirc, ncc arenam maris, aui pluviae ,
guttas, el dics sxculi enumrr^re possumua. ncduna in Dei profunda peneirare, naturxque adeo arcan^e,
1

alqnc oinucni raiionis farulialcm usquc adoo superanlis raiiones reddere.

Exeadem .

, , ,
Quid ei-go est, inqutuni, quod Spiriiui deeat, ad D
; ,
b#c iit sit Filhis? Nisi enim aliquid deesset, Filius
. eeset. Dee8senibitdieiino8. Non enim Deo qaidquam
* , ' dcesl. Verum manifeetalionis, ut ita dicam, mu , ,
ln.cqaceorunirAlatioiiiadiirereiilJa, diversa quoque
.
ipsis noniiua procreavii. Neque enim Filio aliquid
dettsi, ad lioc ut sii Paier (uec euiinf defeclus est ( IHbiiio), nec propterea (amen Pater esl. Alioquiea- ), * . *

dem ra:tone Patri aliquid deork, ad hoculsitFiiius.
Nee enini Pater Filius esl. Sed ba3C defectom procul . : **
, ' 51
dttbio endequaquc non arguunt, nec eescniwe eub ,
\ ^
inMstonen): quin poliusex his verbia: Quod gtni- , ,
, ',
li M4Hi sif, ei qnod **n\lu$, ei quod procedet, boc ,
1

Joan. , 26.

PANOPLIA DOGMATICA. -

825

. XII.

826

,
' , - Aeffeclum est, ut alitis Paler, aliiis Filies, alius Spi^, lime sanetus appeHelur, atque iia inconftisa irium
\ . pereonarum dislinctio in una diviniialte naiura ei
(! ), * digniiate conservelur. Neque enim Filius esl Paier
,
(unuseoim esl Paler), sed esl id quod Palcr : nec
' ), * Spiritiis est Filius, qnia ex Deo est (unus eniin
, Umgenrtus), sed esl id quod Filius : tria haec
, unum, si diviuilatem
specles, et itniim Iria, si

.
proprietaium raiionem babeas; ui nec utuini Sabellip faveat, nec tria pestiferae divisioni, quac hac
tempesiaie vigei.
; ; . ,
Quid ergo ? Spirilus sancitis csl Deiis? Maxime.
; . , , Consubstaniialis igiiur? Prorsus, siquidem Dcus.
, , , , Da igilur mihi, inquis, ex codcin aliud esse Filium,

, . \ nlitid , quod Filius non sit, el tamen ejusdem ctim
, ,

Deum, et Deum admitlam. Da lu
qnoque mibi Deum alium, Deique naturam, c l tibi
.
eamdem Trinitatem cum iisdeni nominibus ac rebus
, ; " dabo. Cum vero Deas unus, alfjue una stiprema na0)
; tura sit, uude tandem siuiilittidmem libi repraesen , , iabo?An rursus poslulas cx terrents ct bumaiiis
, eam dnci? Valde profecto lurpe esl, nec turpe rnodo,
, sed eiiatn valde siullum el inane, ex bumilibus re , , , bus, superarum coelesiiumqiie siiiiulacruiu sumere,

. " - rerumque ceriarum aique consiamium ex fluxa Fra, , .
gilique nalura, quodque Isaias ail viveniia in mor. , luisrequirere '.Euamen adnitar, quaudo iia visjiinc
, quoque nonnullam oraiion: nosira opein afferre.
, Aiquealia quidem pnsiermiiieiida diico, elsi mulla
. dc antrcalium bisloria conimetnorarc queain, par

g u b s U l I l ! i ; I %

a c

, a o t a C
i
paucis cognita, qriae circa
, ,
animanlium ortus ac generaliones nalura miro ar ,
lilicio edidit. Gigni eienim dicunlur, non iuodo ex
, , iiedem eadem, aique cx diversis diversa; sed eliara
' . eadem ex diversis, ac diversa ex iisdem. Quod si
, eiiatu cuiqnam fldem facil hic sermo, alius esl ge , neralioiiis inodus, ul idera animal a seipso consu . " , iualiir el procreelur. Suntetiam q u , velut quadam
, , naiurae magniltceiilia, a seipsis quodammodo de . " 8 iscatil, alque ex aliis animalibus in alia irauseanl
, , * aique imiuutenUir. Quitietiam idem anitnal, parlim
.
geniiuiu, partiin geititum, et tamen ejusdem
U | | l

| l o 5 i s

n o l a >

snbstanliae reperire est : quod quidem ad praescnlia quaestionia similiiudinem propius accedii. Unwii
quiddain ex nostris ubi cominemoravero, qnod eiiam nemini igDoluia cst, alio poslea trausibu
oralio.
; . Quid tandem Adamus eral? Dci figmentum.
; . ; QuidEva? Figmenli segraenlum. Quid Selli? Uirius . *
que sobolcs. Idemne porroiibi essc videniur, Og, , ; ; meotwn, segmenium, ei soboles ? Quidui ? Age, < jus , ; ' ; ,
detnne baec esaeniiae inler se sunt, an diver
sx? Ejusdem. Inconfesso igilur esl, m, quae van
. ,
exsistunl, eamdem lamen esseuiiam babcaitl. Ne
, ,
vero baec eo a roe dicuntur, quod fictionem, aut
( seciionem, au( aliquid aliud ex bis, quae corporia
), , ,
iialura feri, in divinilaiem coDferam (nec eniiu
.
mibirurtus pognaxqoiapiam arguUlor inaidiose iia .
iniiieai), sed ul in bia rebus ea, velut iq sceaa, ape

Isa. vni, 19.

827

EUTHYMU Z I G A B E N I

ciem, qtue noa niei intellecui percipiuntur. Nequc

cnhn fieri potest, imago ulla et eimilUudo, rei
veriiaiein pJane perfecieque assequaiur. Sed dicunl,
quersum baec? Nec enim unius ejuaderaque, alier
Filius, aller aliud quidquam. Quid igilur ? Eva e l
Seib, noone ex eodem Adamo sunt? Ex quo enim
alio ? Uirum auiem arabo ex eo genili auul ? Minirae.
Quid ergo ? Altera segraenlum eai, aher filius:
aiqui ambo i&ter se idem sunt: bominee e n i m :
nemo est qtii inflcietur. Deainesne igiter 'adveraue

828

* , ; , .
. ; ,
; ; ; . ;
, * * .
,
, , ,
^;

Spirhum diniicare, quasi videlicet aut geniius omnino sit, aul consubftantialie non eit, nec Dew,
prseecniin cum ex bumana quoque simililudine seulentiam noatrani baudquaqeara inipoaaibilem e$se
iniellexeris?

Ex eadem oratione.

'* .

Scd quis, inquies, Spiritum adoravit? Quis,

vel veterum, vel recenlium? Quis eum oravit? Quo
Scripturx loco emn adoramlum am orandum esse
prodiium esi? Unde boc bausisli? Nos bujus rei
pleniorem causani posiea reddeimis, cum de non
scripiis dogmaiibns dis^eremus. Nunc vero hocdicere suffioiet. SpiriLus est, in quo adoramus, c l pcr
quem oramus. Spiritus enim, inquil, est Deus: aique
eos qui ipsum adoranl, in Spiniu et verilate oportei adorare
Ac rursus, Quid enim oremus, quemadmvdum oporlet, nescimus. Sed Spiritus ipse iitterpellat pro nobis gemitibus inenarrabilibus . E l alio
loco : Orabo Spirilu, orabo et mente , id eei, in

, ;
, ; ;
;
fyeif;

,
*
, ' .
, , ,
,
*
,
' ,
,

'

xa

c *>

mcnle et Spiritu. Ergo Spirilo adorare, vel orare,

,

* a i ' * , vot .
milii nihil aliud esse videiur , quam ipsuin sibiipsi
oratioiiem vel adoraiionem offerre. Eamque senlen- , ,
tiam quis esi qui non comprobaiurus s i l , de ma- ,
gnis ac divinis viris loquor, quique probe noruni, . "
unius adoralione*n irium adoraliouem esse, propter , ,
aequaleni trium personaruin dignilatem ae divinita- , , ,
lcin ? Sed ne illtid quidem exliinescam, quod omnia
;
,
perFilium facla esse dicimlur
lanquam in rerum
,
universiiaiem Spirilus qudque sanclns aggregandua
sil. Oinnia enim, quaecunque facla sunl, dicit dicit .
evangelisla , non omnia simpliciter. Nam ne ipse ' , , *
, * .
,
quidem Pater, nec omnia ea, quae facta non suni.
, ,
Proba ergo Spiritum factum ac procreaiam esse, ac
lum Filio eum da, et in creaturarum numero colloca. D
Quandia autem id probare atque osiendere nequiveris, nibil libi ad impietatem adjumenii complexio illa allaiura est. St enim faciue esl, per Chrisium ulique : ne ipse qaidem inficias ivero. Si aufactus non est, quoniodo, aat rerirm aniversaruin numero includelur ao! per Chrisltim facltie
erii? Proinde desine^t Patreni, in Fitii conltimeliam ina$e bonorare ( roabis enim bonor eet, Pa)je:ri Filio privare, alcunque enm praestantiorem
creaiuram esse conceaeem), ct Filram in SpirittiR
tancli ignomiiiiam. Non enim conservi opifex eat,
sed cmn eo, qui pari dignitale esi, gloriftcauir. N i bil Triniiaii ex teipeo Irilme, nea TrSnilate exeidas.
NoHo modo urram iUam naleram ac pemque venes

Joan. , 24.

Rom , 26.

1 Cor. , !5.

. " *
,
.
, .
,
, : xe (
),
.
, * .
#
*
.
6. * , !*B
, . ,
.
* loan.

, 3.

' ibid.

829

P A N O P L I A DOGBIATICA. -

. XII.

830

randam trnnca. AHoqut ei quid ex iribtie everteris, totum everleris, imo a toto exciderig. Prvsiai exignuin quoddam untOQieillius giinulacruin capere, quam profligata qnadam aulauia in oiduem i m p e a tem pporumpere.
flxci ' *
Vfnit jam ad pracipuum dispulationis capul
, , $ oraiio; ac quaesliouem quideui, qnae jampridem op , * pressa esi et exslincla, aique fidei cessit, lioc lein- , pore renovari doleo ei ingeuiisco: adversus rabu , , las latnen siare necesse eat, acprovidere, ne velui
. 1 , ,
, , deserla causa vincamur, qui Verbum habemug, Spi ; - riiusque palrocinium gugcipiinus. Si Deus, inquiuul,
; ;
- et Deus, ei Detts, quid causac esse poiest, quio ires
6,
, sinl dii, aui quin plurium deorum principaium co . lamus? Quinam baec? Hi nenipe, qui perfectiores iu
, impietaie sunt, aui eliam qui aecundae partes le . , . nenl, hoc eat, qui de Filio reeiius seiiiiunu Sermo

, - eiiim mibi, parlim adversua amboa communig eat,
, \ ; paNim adversus bos proprius el peculiaris. Ac cum
;
( - big quidem ad bunc modum ageoius. Quid Iridei , * lis iiobis diciiis, qui Filiimt colilis, elsi a Spiriui
6, desciviexis? Vos auiem non bideita?? Nam si Unige ; , nili quoqtie cuhuin el adoraiionero abjuralis, baud
,
- dubie ab adversariorum pariibus gtalis : ac proinde
, quid esl, quainobreui lenius humaniusque vobibcuin
; , , agamue, lauquam uot\ omuino morluis el exstinbactenus saliem
. ciis? S i autem colitis, atque
, salubriier affecu estie, ex vobis qiweremus , qua ra , lione a bideilaiis crimine vosmei vindicare quealis,
, si qvts eam vobis objicial? Si eai vobis seriuo prudenUsR respoadeie, oobisque eiiain respoudendfau*
;
s a n pnebele. Illae enim ralione*, qoibus bideilatie crimen propulsabilis, eedem quoqoh nobie ad IrU
dcitaiie criraen propellenduin gufficieni. Alque iia caugam obiinebimus, v o s , qui accuaatorea eslis,
patronog habituri. Quo quidforlius et generosiua?
Q Jil vere qnodnaai nobia est cam
utrisque
; ,
eerlaineu, el quasnam oraiio ? Nobis Deus unus esl.
, quoniam una deilas; atqoe ad troom, ea quae ex eo
. , ,

sunt, referuntur, eiiamsi (res pergonaa credarous.
Neque enim hoc magis, illud minus est Deus, nec boc
fjrrov ,
prius, illud posterius. Wec volunlate ecinduntur, nec
, ,
potenlia dividunlur, nec denique quidquam eorum,

,
*
, quae dividuis rebus conlingunt, hic quoque reperw
, Uir. Sed individua in dividuis, utuno verbo dicam,est
, . diviniias, acveliu in iribus solibus inler se cobaererv~ , tihus una lucis comnnstio et temperaiio. Cum ergo
, , - ad divinitalem, primamque illam causam, uniusque
, principaium et imperium respexerimus, iinum esi
* quodmentisnostrae ocultsobversatur. Cum mrsusad
^ ea, in quibus esl divinitas, el quae ex prima HU
, .
causa, ciira ullam temporis intercapedinem, ac
pari gloria sunt, tria sunt qu$ adoranlur.
Qaid autem, dixerinl foriasse, nonne apud
; ' , ,
, * - eibnicos quoque deitas una est, ut docent qui ple , * , ; nius apud Hlos perfectiusque pbilosopbanlur, alque
' , , apud noa genus universum, humanlias uua? Et
; ' tamen plures eunt dii, et non U D U S , sicui eiiam

' mulli homineg? At illic communitas unitaiera ba, , , bet, quae cogilatione aola eonaiderari possil: sin .
gularia aulem, et lempore, et aflectionibus, atque
, , , adoo polcniia et facullaie plurlmum inler ee divisa
, suni. Nam os, non solum composUi aumus, sed

831
E U T H Y M T I
eiiam, luin inler nos muluo, lum nobi eliam ipsis \ ,

gl2

oppositi; ul qui ne uiiiits quidem diei spatio,

iifduui loiutti viiaecurriculu, platie iiuemiiianeamus,
; . , ,
veruin et corporibus, ct aniinis, perpeiuo difflua , ,
nius et iinmiiiemur. Aique haud scio, num idem
, ,
quoque in angclis locuni babeat, ac iu omni illa
.
coelesli nalura, ei Trini.aii proxima; tamclsi alioqui siotplici quadam naiura praediti sint, aique ob viciliilatem eam, quam ad summura bonum babent, in bonom firmius deftxi.
Jam deos illos, quos elbnici colunt, ac dae0? * \
nioues, ul ipsimei vocanl, nibil a nobis accusiri
, ,
necesse est, cum a suisuiel theologis convincamur,
, quam foedis affeciibus obnoxii, quam turbnleuti
, ,
sint, qiroi inalis s<aieaiu, quoi muialiones sut>earii, , *
atqne non mutuo solum inter se, sed eliam primis
,
illis causis adversenlur, quosOceanos, ef Teihidas, ^ *
,
ct Pbanetas, et ncscio quo alio nomine appellanl;
, ,

; c poslrcmo Deum quemdam ob principatus amo *
tt-m liberis suis iufestum, atqtie alios omnes prae ,
iucxplebili cupidilaic devorantem, ul el bominum
,
omniiim Pater s i l , el deoruni, quos misere come- , ^ .
dcril, et evomueril. Quod si baec ipsi, ul sermo , , ,
is turpiludincm fugiant, fabulosa, aique allego- * ,
rico sensu interpretanda esse contenderini, quid
, ,
landem ad illud dicenl, Irifariam omnia dhisa e$te >, ,
aliunique alii cuipiam orbis parti praeesse, atque
; ,
< I maleriis et digniiatibus dislinclos esse ? At no (99), *
sira doclrinae non eadem est ralio; nec pars b*c

Jacob, ut inquil nieus thcologus . Sed borum
, ,
quodlibet unilalem babet, non minus ejus, cum quo
>.
eonjnngitur , qiiam suiipsius respeclu , propler C , '

easentiac et polentiac idenlilalem. Atque hac unio. ,
8 bujus ratio esl, qmntum quidem ipsi percipi * , liius. Ac si quidein ftrma esl haec ratio, Deoob liu- .
9

Ex eadem oratione.

Quoilnam cnim est hoc argumentum ? Ea, qua

; ^jusdem essenliae sunt, connumeranlur, inquis
' ^ (
(connumeralionem videlicel appellans in numerum
) ,
uiium
contractionem), qua; aulcm disparem
"
siibsianliam babenl, minime connumerantur. Unde
*
vos quidcm cx eo elabi non potestis, quin juxta
.
banc ralionem, ires deos asseratis. Nobis auiem
, '
nullum lale periculum imminei. Non cnim ca con subslanlialia esse profilemur. Respondeo : Unica D . ,
voce leipsum negoiio ac moleslia libcrasli, ma , lainque vicioriam adeplus es : idemque libi acci. ,
dil, quod iis, qui nioriis melu, sibiipsis laqueo v i - . , ,
tain adimunt. Elenim, ne in defendendo unius principatu desudes, deitalem negasti, hoslibusque
id, quod quaerebant, prodidisti. Ego vero, eliam si quid laboris subetindum eit, non taroen prodamid
quod adoralur. Quanquam nc bic quidein video, quis labor suscipiendus sit.
Connumeranlur, inquis, ea, quae caindem
,,
subslatiliam babent : qnje aulcm subslantia inter
, .
se diffcrunl, singularcm indicalionem habent. Un,
dc boc, el a quibus doclonbus aul fabulatoribus
; , ,
accepisli ? Illudne te fugil, numcrum omnein banc ,
vim babere, ut subjeclorum quanlilatcm, non itcm
; ,
reruai naluram, explicet.? Ego vero ita simplex,
,
1

Homer. Itiad. xiv, ven, 1S9.

* Jer. x, 1G.

PANOPLIA DOGMATJCA. ,

. XII.

831

, , vel imperiius poiiiis Riim, u l tria qtiidem ea nomi-

, , - nein, qua* loiidem nuinero aunl, eliamsi substatitia

, ,
differani : tinuin aulein, et unuui, el uuiim, lotidt-m
, *
.
uuilatcs, eiiatusi substanlia conjungantur, non ma ,
gis videlicet rcs ipsas intueiis, quam reruin quau ,

liiatem, juxia qicun enumeraiio ipsa s i l . Quouiam
; , aniein mordicus liiieiam retines, elsi alioqui liitera; belliiiu infereus, illinc inibi probaliones basce
,
, ir ,
accipe. Tria in Proverbiis sunt, quae recte incedunl,
; ; leo, hircus, et gallus; el quarlo loco, rex apud po~
, . \ pulares $uot concionem liabens ; ut reliqiias ilias
nalura disiinclas qualcrniiaies, quae illic recen
*. , , - smlur, silenlio praUeream. Duos eliain cberubiin
apuil Moysem inveiiio, qui separaliin numeraiilur
, ^ ;
Quomodo etgo, vcl illa iria sunl, sicul ars luu praefj ,
; , scribii, cum naiura alquc subsianiia adeo inier se
Sv ,
discrepenl : aut baec singularia, qua; nalura inier
, se adeo aiqualia sunl, eicopulata? Nani si domiiios
.
illos duos Deuui et lnammonam* comiiiemoraro
veliui, qui numero uno eflerunlur, cum usqueadeo imer se disjuncli siul, magis quoque fonassc me
ob bauc coiinumeralioiiein ridendum propinarem.
At, inquis, eaconnumerari dicunlur, ejusdem* , ,
que eseeniiae esse, quibus nomiua ipsa respondenl,
, ,
;
ui hoinines ires, c l dii ircs,
, , , cuto efferuntur
, , .
non autem tria haec, aul illa. Qua? enim csi baec relaia responsio? Nimirum hoc jain bomiiiis e>l legcui
;

nominibus pracscribeniis, \\oi\ verum dicere iusii, . ,
luciilis. Alioqui niibi qtioque pari eadem ratione Pe, , , ,
irus, el Paulus, ei Joaunes non tres eruu, nec con , ,
.
*0 C subslanliales, qiiandiu ires Pelri, aut ires
, - Paiili, aul lolidem Jounnes uon dicentur. Quod
|
- enini lu in goneralibus uoininibus retinuisti, boc
, . nos qnoqqe juvia commenluiii luem in specialibui
postulamus. hijuste cuim feceris, nisi, quod acce;
pisii, dederis. Quid Joannes? Cum in Gaibolicis
, , ,
,
%

cpiblolis suis Ires esse ail * , qui leslimoniutu dant,

; ,
, 3
. ( ;)
,
^ , , ,

. ,
, , , , ,
, , ,
,

r " i -

Spiritiim, aquam, ei sanguinem, videlurne libi delirare? Primuni, quia res subslanlia diversas conmimerare ausus est, quod tu consubslaniialibus
lanlum tribuis. Quis euiin baec unius ejusdemque
substanliae esse dixerit ? Alleruin, quia modo mininie congruenli voces sequentes subjuuxeiil; sed
cum ires ma&culino genere proposuissel, Iria neuiro genere subjunxit, conlra quain tuae, atque ip-

; . sius etiam grammaiicx leges ieraiil. Verum qni.l

iuiercst, aul cum ires niasculino genere pra;posuooat , , ,
ris, uiHiiii, el unuiu, el unum sulijicere : aui cuin
; , , ,
unijiu, ei untim, el unuin dixeris, uon ires, sed
;
tria appellare? Id quod lu in deilate admiuere gra ; .
varis. Jam, quid libi cancer, qui el animal esl, el
; ; ,
organum, ei sidus?Quid canis, qui terresiri* esi,

et mariuus, el coileslis? Nonne ties cancri, aui
, ;,
cancs libi dici vidcnlur? Ita proiecio. An ergo
,
proinde quoque consubslani.ales sunt? Quis sanus
, / , * hocdixerii ? Videsne quoiuodo libi boc conuumera, 0 .
lionis argumentum, lot taniisque ralionibus coniutaium, corruerii? Nain cum ncc consubsianlialia
eeniper connamerentur, et quie disparis esscuiia sunl, inlerdom connumereniur, ei lamcn in ulrisque
tioiiiiua simul efferri perspiciamus, ex luis dogmatibus quid libi acccssii?
Prov. xxx, 29, 30. ' E x o d . xxxvn, 7. seqq. * Blaiib. vi, 24. 1 Joan. v, 8.

815

ZIGABENl

Quin

Nltid etiam

expendo, nec

forlassc

V6

te-

, .
mere atque absurde. Unum el iintim, uonne com- , \ , ; ,
, , ; .

posiia <Uio coiislilitiiiil ? Duo rursus, noniic in
,
unnui et tinum resolvunlur ? Iia sane. Si ergo con
, ;
subsianiialia quidein sunt, quae compoiiiiniur, ul
\ . \
ipse argutaris, divers;e autein substanlise siinl, qwn
, ,

sccaniur, quid ex eo coiiscqueiur? Nimiriim res

, ,
easdem,<l ejusdem, eldiversKesseniiaiesse.Nec vero
facere possum,
quin luas praeuumerationea ac . ,
eubiiumerationes rideam, quibus m periude gloriaris,
, \ ac si res ipsae in vocabulorum ordine siiae sini. Nam
, \
,
ai ila esl, quid impedil, quominnscadem ratione,quo- >,
iriam eadem, propler soqualem naiurae pr?esianliam, iu
; ,
sacra Scriptura nunc priori, nunc posieriori loco
, "
numeranlur, sint quoque ipsa seipsis, tum excellen, , \ ' , ,
liora, lum abjecliora? Qnod idem direudiim eiiam
, \
babeo de bis vocibus, Deus el Dominus; atqne insuper , , .
de bis pr.Tposiiionibtis, ex quo, per quem, eiin
,
quo
quibus iti divinum itlud nomen ad artis
,
pra?scrtpiuin exigis, priniani scilicel Pa(ri, alieram
,
Filio, terliam Spirilui sancto assignans. Quid eiiim
, ;
Ocisses, si quaelibel ex bis praeposhionibiis iinicui . *
que personas conslanier iribuerelur; cum , tametsi omnes cum omnibns promiscue cofistruanlar, m
siradioftis ot accuraiis lecioribus perspicuum est, tantam ipse per eas, el digniiaiis, et naliirae diversitatem inducas? Sufliciunt ba?c qtiidem boniinibus non nimis iniquis ac praposleris.
Ex eadem oratione.

^,
Quod si, quia non admodum dilucidc in Scripiura,
nec ssepe noiiiiiiaiini Deus appelletur, qoemadtiioduui , , \
Paler prius, c l poslea Filius, blaspbemiae ac super- C , ;,
vacanea bujusloqiiacilalis el impieiatisansam prae- ^
bel, nos tibi boc incormmodum depellemus, poslea , \
quain de rebus el nominibus, ac polissimum dc
, ]
Scripiurae more alque usti noiinibil dixerimus.
, .
Reruin ergo a l i * non sunl, sed dicunlur;
, , '
alise cum
sinl,
niiniine
dicuntur ; aliae
, * ,
uec sunl, nec d k u n l u r ; aliae denique et sunl e l - , , .
dicuntur. Honim probationes a lueexposcis? Iinpi- ; .
ger exhibebo. Dorinit * io Scriplura Dens, el vigi- , , ,
lal , et irasciiur * , ei proficiscitnr , ei pro , ,
tbrono cberubinos * babel. Quid audio? Fuilne ; ;
iinqiiain ille afieclioiiibus obnoxius? Quando Deuin . ,
esse corpus audisli? Ergoboc, cum non s i l , efficium , . esl. Ex nosiris enim rebus ea, quas Dci surit, ut ' , , '
potiiimus, noiiiinaviflius. Gum seorsim quideni a D , .

nobis quiescil, ac velut noslri curam, ob cas, quas , .

ipse perspeclas habei, causas, abjicii, dormire , dicilur. Nani nos quoque, dmn dor-nimus, omni , , , .
jigcndi facnhaie caremus. Idem, cum repenlina ,
iniilatioiie beneficiis nos afficil, vigilare diciiur. .
,
S o i m i enim depulsio esl vigilia, quetnadmodum , . ' 8tt*
aversalionis visitalio. Jam cum inaliquem animad- , .
*
verlit, irasci eum finxiimis. Sic euira nos iia ad , , ^
puiiietubiin incitamur. Quod aulem nunc bic, nunc , .
iili operalur, incedere dicilur. Ab alio enim ad , .
*
aliud transiius, profeclio csl. Quod vcro in sanctis , , ^
illis et cceleslibus menlibus couquiescat, ac vclul ,
*

ft

Rom. , 36.

Psal.

LXXVU,

65.

' Dan. ix, .

I^a. v. 25.

' Gen x i , 5.

* lea. xxxrn, &

837

PANOPLIA DOGMATICA. -

. X I .

858

libenter immoretur, aedere aique in tbrono esse

.
nuncupavimus; quod ipsum quoque nostrum esl.
Deus eniio nulla in re perinde ut in sanctis, acquiescii. Jam levitaiem ejus motusque celeritaiein,
volatum appellal Scripiura; visiialionem, vuUam, largiiionem eiiam el acceptionem, manum; atque, nt
in summa dicaro, alia qu&dam Oei vis et facultas, aliud quidpiam renim corporearurn nobis depinxii.
,
Rursum undeiiam tu arces illas tuas, ing.
, , ,
niium aut anarchum (boc est principii expers),
; , ,
accepisti, aut nos eliam immorlalis vocem ? Hsec
, . \ nominaiim el expresse ostende, ea vel rejiciemus,
,
quia in Scriptura non exstant, vel expungemus.
, *
Atque ita luismel ipse principiis oppressus inier. " , ,
ibis.eversia iniiiirum libi vocabulis illis, perfugiique
; ;

rmoanibus, in quibns confidebas. Nonne perspicuuin

, * , g est,basc de iissumpta esse, ex-quibus colliguntnr.
tameisi minime dicanlur? Quibus tandcm ? Egosum
, ' . "
primus, ego poil hac . E l , Ante non i%l
, ,
atiu$ Deus, pott non eril *. Tolum enini ib. , , ,
)ud e$l, meum e s l ; nec principiura babens nee
, flnem babiturura. His a Scriplura acceptis, illud
, * , ,
quidem, quod anleeum nibil
nec aniiquioreni
. ,
ullam ipse causam habeat, anarcbum et ingenitum
, ,
appellasti: qnod autem iiunqnain esse desiiuru*
; ,
s i i , immoriale, alque interitus expers. Ac duo
, ;*
prima rerum genera ad bunc modtim se habeni.

Qnaenam auiem, nec sunl,nec dkuntur ? Improbti
, , ,
Deus, quadrata gpbtera, prseteritam teinpuft prsesens
; ,
est, bomo compositu9 non est. Ecqucm enim un* , , , , quam eo stuporis progressum cognovisii, utaliqtiid
, ,
, .
C tale vel cogiiare vel pronuntiare ausu sit ? Re!iqoum eat ut oatendam quae sint ea quae et suni et dicuntur. Deus, bomo, angelus, judicium, vanitns,
ft

qua bujusraodi argumenia conficiuniur, fideiqoe subversio, et myslerii evacualio.

,
, ,
, ;
, * ,
, *
, , , ,
; , ;
,
. "
, *

Cum ergo in nominibus el rebu.s tanlttm

discrimen reperialar, quid causas est cur litlerut
tanlopere servias, Judaicaeque sapienli leipsum
djungas, reliclisqtie rebus syllabas consecleris?
Quod si le bis quinque, aul bU eeplefti dicenle,
decem aut qualuordecim ex verbia luis colligerem;
aul ex ee, quod auiinal ratione praeditum ct morUlediceres, bominem esse coiicluderem, an tibi
nugari viderer? Etquo pacto id flcri possei, cum
lua dicaro ? NeqJ* enim verba roagis suni ejus qui
loquitur, quam illius qui foquendi necessiiaiem

, D afferl. Queroadmodum igitur hic, non ea magis

,
quae dkunlur, quam quse inteUiguntur, respicerem;
,
eodem modo nec, ei quid aliud eorum quae vel
.
modo, vel cerle non saiis aperte dicuniur, ex
Scripiura umen intelligi eolligiqae reperirem, adeo te vocabulorum sycopbantani periime&cereiu,
ui ab eiiuntiaiione ipsa refugerero.
eadem oratione.

.
Velus Teaiamentum Patreui aperie, Filiuin ob*
,
ecnriue pradicavit. Novum auieni eum Filium
. ,
mauiieele ostenderit, Spirilus diviniiatem subindi *
cavit. A l nuuc Spiriliis nobiscuni vereans dario
reui sui ipsius deinoiistratioiieio pratbel. Neque
. ,
enim luluin eral, cum Patris divinilas nondum
, recepla essei, Filium aperia pnodicari, neque Spi, ,
riltis saucii onus, ul audaciua etiam aliquid dicaui,
, ' , n u i l

> ha. x u , 4.

Isa. x u n , 10.

m
839
ZTGABENl
irtiponi, dfviiiitatp Filii noRdum approbata, ne tan- J ^, paptjO^v, \ \
quain cibo gravius, quam ferre possent oneraii,
a u i imbecillain oculorum aciem solis adnoovcmes , \ *
, \{,
tiriemlori, iliud etiam, quod baberenl virlutis, iii
, , *\
pmculiiin adducercut, sed paiilalim per accessio .
ues, el gradus, ul ail David, et ex gloria in gloi-iaiii progredientes el proiicientes, splendidam Trt- . \
xara ?.
niiaiis iiioem illuslriores admittereni. Hanc ob
caasain, ut arbiiror, et ad discipulos per paries , ,
, ,
a c c u d i i , sese pro suscipientium facuilaie dimeiiens,
iu Evangelii principio, posi mortem, post ascensio- , , , \ ' ,
n e i n , dum v i i i u l e s operatur, dtim insufflatur, dnm in
liiiguis ignt-is apparel, el a Jesu paulalim decla-
, \, , raiur, tii ipse quoque, si diligeuiius aiienderis, in 7 [,
Udliges : RogabOj inqiiil, Patrem ct alium cleium mittel vobis, Sinriium vevitatis ' , ne aliquis I^ ,
. ,
Dei advcrsarius essel, a u i ab aliqua alia potesiaie
, . ,
verba faeere videreiur. Deinde, Mittel quidein, sed
. ,
nouiiae meo. Rogabo oiiiillens, illud mittet
. , . $:
servavit. Tuni, mitiam, i i i q u i i , u l dignitatem suani
ositndcrel. Mox ail, veniel, quo quidem verbo ip- ,
, \ ,
siiis Spiriius polesias indicaiur. Ccruis gradatim
, ;
nobis illucenies splendores ? ei ordiiiem Ibeologiae ?
, quem nos ilcm expedii observare, u i ncque siatim
; ,
canctain patefaciamus, neque perpeltio celemtis ;
. *0 \
illud eniro imperiti, hoc impii est; illud alienos
\ ,
lerrere poiesl, boc nostros eliaut alienare. llis quae
, .
dicta sunl adjiciam quod aiiiseliam fortasse in meii , itiiu venil, ego atitem cogitalionis ineae frucium
exisiimo. Habebat Servator quaedam, qnae a disci- , , , ' ,
pulis, licet muliis essenl dociriuis iinbuii, dicebat
. , posse portari, ob eae foriasse causas, quas
,
dixi, el idcirco illa celabat. Praiierea cum fore
dmssel, ul a Spiriiu, cum veuissei, omnia docere-
,
nmr, eorum unam esse puio ct ipsam Spirilus
, \ ,
diviuiiaiein, qu-s posiea esset perspicua futura,
ruin post Servaloris resurrectioitem ejns cognilio
,
lempestiva jam essei, ei percipt possei, et propier
, ;
wiraculuni non amplius lidem superareu Quid emm

bac re majus aul illc polliciitis esi, aut bpiriins
, . *
docuil ? siqtiidem magnuin aliquid pulaiidiim esi,
, ,
el Dei magnificeiilia dignum id, quod unus promi , ,
gii, et alter edocuit. Sic ego de bis seiilio, ei
, , ,
semiam, ei quicunque mibi ainicus est iia sentiel,
colendum Deum Patrera, Oeum F J I H M I , Dcuin 1 )
Spirilum sancluin, tres proprieiates, sed D v i n i - , . " ,
latein unam, quae nec gloria, nec bonore, nec es , ;,
seniia, nec regno dividaiur, m vir quidam divinus
paulo anle disseruit. Qui aliier semil, quive tcm- , ?
pori eerviens alias alins flt, el maximis de rebus , puiide consolit, isluciferum cxorienlem tiec v i - . . ,
deal, ui ail Scripiura, nec splendoris ab illo pro- ;
, ; ,
veniemis decus. Nani si adorandusnon est, qnomodo
per baplismtim me divinum reddit ? Sin adorandus ; " , :.
est, cur non et coleitdus ? Quod si rolendus, cur .
, non el Deus ? Unum enim ex alio peudei, lanquam
(, ;
aurea quaedara catena elsalutaris; ac per Spiriinn
%

Joan. , 1.

841

PANOPLIA DOGMATiCA -

. .

842

,
. "
,

, ' .
, *
, * , *
, " , ,
* , ;
, ; ',
\ .
\, , ,
%f .

qtiidem nobU esl regeneratio, per regenerationem

auleiii reformatio, per reiormationem vero ipsins
qui rcforuiat cogmlio dignhalis. H;cc diceret atiquis, qui nihil de Spirilus divinitate ecriptum e$$e
concederet. Verum jam aderii testimoniorum fcxanien ex qtiibus ii qui non omnino erassi erum, et ah
ipso Spiriiu alieiri, admodum celebrem Spirilns
divinitalem in Scripiuris inlelligcnt. Sic atiietn esve
ila considi^ra. Nasoitur Christus, ille pracciirrit. Bnptiiaiur, ille lesiimoninm affert. Tcnlatur, ille duc i i . Viriutes operatur, ille conteslatar. Ascendit
ad Palrem, ille succedil. Quid enim corum qitaa
inagua sunl, non possil, cum sit Deus ? Aut cum
g i l Deus, quo non appellelur uoinine, p r a t r id quod nec ingenilus, nec genilus dicitar ? Oportebat
enim ul proprietaies Palri Filioque pennanereiit, ne apud Diviniiatem, quas rebns aliig ordincm o:nattuuque iribuii, esset confusio.

eadem oratione.

,
Ego qubtam obiupesco, dum appelialionum di, *
vilias cciisidcro, cl quibus nominibus confundantur,
. ,
qni Spiritui aibersanuir. Spirilus Dei di< iiur, Spiri*
, , ,
tus Chrhli, Spiritus Domini, ip$e Domin\i$ Spiritu$
adoplionis, veriiatis, libertatis, Spirilus sapienii(u
, , ,
inlcllectus, consilii, for iludini$ scieniicc, pietatis
, , , , ,
timori* Domini. Etcnim borum cst omnium aucu>r,
, , , > Qui omnia complct essenlla sua, ouinia cominel,
, ,
cujue esscnlia rcplet orbem lerrarum, cujus poten ,
liam nuindus non capit, qui bonus esi, reclus.
,
, , , , - , Q princepsnatura,non graiia, sanciificat, non sanclilicatur, melilur, sed enm nulla comprehcndil mcn * , * sura, se aliis coimuunicat, sed nibil a quoquc
, ,
accipii, implei, nou implelur, cominel, nnn coniinc, , tnr ; haeredilale percipilur, glorificalur, connumc, , *
raiur, comminaiur, osl digilus Dei, ignis, qtiemad * , ,
modiim el Deus, quo signiiicaniitis, ut arbilror,
* ,
ejusdeai essentiaa declareiur uSpiritns qni facit, qui
, ' pcr bipiismum recreal, per rcsuiTcclionem : Spidxov , ,
riliis qui novil omuia qui docct, qui spiraL ubi
, , , , ci quanluin vuli. Qui dirigil, qui loquiiur, qui m i i , , , tit, qui segregaf, qui {rrilatur, qui lcntalur, q-ii re, , *
\e!at, qui illuminat, qtii vivificat, imo qin ipsc brx
, , , esl ci viia. Qui boinines Dei domicilia iacil, diviuos6 ,
que reddk, qui inilial, ul ei baplismum pr^occu* * : (D
pet, ei posi baplismum reqniraiur. Qui facil oumia
, ,
qn;c Deus. Qtii in liugiiis igneis disperiiiur. Qni
, , ,
niitnera dilargilur, facil aposiolos, proplietas, cvan * , , , ,
gelisias, pastores el doclores. Inlclligibilis, mul, , ,
liplex, sapiens, manifestus, qui nulio poHtst hnpe ,
diineiilo probibfri, nullo inquinamenio inaciilari.
, , , Quod pcrinde esi, ac si dicas, gapieniis&imus, ei
, , ,
actionibus varius, omnia illnslrang ei patefacieos,
, , ,
sui juris, iinn>uiabilis, oinnipoiens, cuncia perspi, ,
ciens, per omnes spirilus imelligibibs, puros ei
, , ,
subiilissimos permeans, nempe angelicos m prn . " ,
pbciicos, aique apostolicos, idquc codcm tenipore,
, ,
et aliis alibi disf rlbutis; quo pcr-|ilciiiiiii Ut, i p e j u i
, ,
y

PATROL. GR.

CXXX.

27

843

EUTHYMIIZIGADENI

nittquam comprebendi nec circtimscribi. Qui hasc

loquuniur, ei dot-eni, eumqiie Paracletum alium
lanqnam alinm Deum appellanl, qui bla&pbeiniam
i n ipsam solaiii non remilii sciunt, qui Ananiam
el . Sapbiram, quod Spirimi aanclo, Oeo nimirtim,
non aulem homini, menliti essent, lam borrendo
reprehensionis el infamiae genere confiienim, tit
inorlui concidercnl, iine libi Spiritum sanclum,
ut Deum, an ut albid quidpiam videntur praedicare ?
JS lu valda rudis ee, et ab ipso Spiritu remolissU
uuis, si bac de re dubilas, aique hidiges pr*ceptore. Tani muluc igilur &unl, alque iia spiranles
appeHalioncs. Quid enim opus est verborum lertimonia proferre ? Cxterum quse bic dicuniur bmniliora,
i i l dari, miiti, dispertiri, donum, munus, insufflaiio,

. . .

'

'

pronnnie, tnlerce$io, ei ( ne singula ennmert m) "

si quid aliud Justnodi esl, ea ad priraam causam
SMil referenda, ul illud, ex quo esl, osiendatur, et
i\e iriadivisa principia, et mulliplex deorum ntimerus
pcrsonasEjusdem
confundere,
cum Ario
nalurasdbidere.
ex vel
oralione
in Epiphaniam.
Qeod ti magniiudinc el gradibus Diviniiaiem
retiris, et idcirco Spiritum parvum exisliinas,
quod in colunibae epccie se conspicuum praebuit,
e pusille maximis de rebtis dispuiator, potes eadem raiione regnum coelorum eiiara coniemnere et
aspernari, quoiiiam sinapis granulo comparaluni
esi, elJesu ampHtudiiii adYersarium anieferre,
quodhic quidem mons magnus, et Leviaiban, et
cortiM quae in aquis sunl, rex appellelur, ille Q
vcro agnus, et margarita, et gutta, et aliis ejusmodi nominibtis parvis vocolur.
Ejusdem ex oralione in Penlecosten.

, oi !;
, !
,
,
,
, ; ' ,
, \ , ,
. ,
\ . \
; "
, , .,
, , ,
, , ,.,
,
, , \

.
\ , *
, , *
suscipialur; par eniin impielasesi, vel cum SaLelli*
.
, , \
,
, ,
, ;
, ,
, \ , ,
, \ , ,
,

1\ \.

, 6'., \ \,
. , ,
, /
. 0 1 , 26
\ . , ti
, ,
, \
, \ ,
\

Qtii Spiritum aanclum in rcrum creatariim

ordmem dejiciunt, conturoeliosi sunt et inali
aervi, alque adeo malorum pessimi. Malorum enim
senromm est, imperium rejicere, et advertus dominalionem insurgere, aique id, quod liberum est,
in eamdeoi secum servilulis classem redigere.
Qni aiitem Deum eum censent, divini profecio viri
sunt, ac splendido animo prasdili. Qtri vero eiiam
appellanl, si quidem apud- viros probos, eiiblitnes
el excelsi sunt: sin aulera apud abjeelos et bumi
provolulos, haud salis prndenter agwit; utpote qul D
**
luio margarilam, el imbecillac anri tonilrui sonuin, , \ , \
et solem infinnis oculis, et lacle adbuc utenlibus , \
solidum cibam committanl; cum eos paulaiimad \

vlleriora promovere, atque ad sublimiora provebere ( ), .
couvenial, lumini ltimen largiendo, ac vertlali verilatem conciliando. Qnocirca nos qtioqne, perfecliori
inierim sermone miseo facto (nouduai enim lempus id poslulal), ad hunc modiun cum ipsis ditiefv
Si qtiidem, viri, nec increatam, nec iem
porie experiem Spirittim sanclam crediiis, spiriiu
adftraario haud dubie afflamini: dabilis enim veniam si zelo coinmotus, aspcnns altqeod verbum
cxtulero. Quod si hacienus sallem rccie sentiiis, ac
belle valclis, ut manifeslam impielaiem fngiaiis,
aiquc cum, qui nos quoquc libcros cfljcit, a servili

, ,
, ,
*
. ,
, \
\

, \ , Hvw-

815

PANOPLIA DOGHATICA. -

, . . -
,
.
" ,
, ' 6 *
, ,
.
,
,
, ,
. .
.
, . ,
,

,

.
, , ,
,
,
, ,


, ,
.

XII.

616

ordine eximatis, qnod ecqtiiliir, rnia cum Spirilu

eaucio ac nobrs, expendilc. Vos quippe qnadamtenue ipsrtis parlicipes esse confido, ac jam vclul
cum noslris simtil rem considcrabo. A u l inihi ali
qnid, qnod inter servilutcm ct douiiualionem iuterjtctam stt, date, illtc SpirituS dignitaiem collocem : aul, cum servilulis nomen fugialis, non
obscurum eril, qno loco atipie ordiiie id, qvod ex(jHiriiur, ponetis. At eylfabas moleste fcrlis, atque
ad vocem impingitis, lapisque offensionis et peira
scandali hoc vobis cfficilur *, nec mirum, cinii
Cbristiis quoque nonnullis scandalo inerii. Htinianu*
is qnidetn affeciua. Yertim epiritttaliler iitter nos
hanc coniroversiani transigamas : fratern potias
ebaritalis sludium, quam noslri amorem prar. nobi*
feramus. Vim divinilaiis ac polentiam nobis dait,
et nos vicissiin dWinilaiis vocem vobis coHcedctmjs.
Naluram aiiis vocibus, ipiibus plus
Iribuitis,
eonflleaniiui; ac vos, ut infirnios cnrabimtts, non
niilla vobis graia et jucunda suffuranies. Eteniui
turpequidem illud est, turpc, inqnam.ao pcrabeurdiiu, mm animo valealis, circa vocis sonum jojnDos et ininulos vos praebere, ac Ibesanruro occuliare, quasi aliis eum invidenles, aut metuentes, i
linguam quoqoe vesiram sanciifrcelis; turpius aniem cobisesl, eodem viiio leneri, quod vobis objiciirnis, aique, cum vestram de minotis rebus conleniionem damnpmns, niinnie eiiam de lilieiis dispulaiv.
, , Trinilalcm, viri, eiiius Deilalis eese falea, , *
m ni, aul, si magift placel, unius nalurx; a(q<m
.
banc vocem, Deu$, a Spirilu vobfs pftstnlabimu*.
, , , , ^ Dabil euim profeclo secundtim, qi primnm dedil,
, ,
idque poliesiwmm, si id de qno ptignalur, spirilua , . * lie qunedam timidiias ftierit, non autem diabolici
*
- conleolio. Aique, ut aperiius et couipendiosias l<t (
quar, sic iaier nos agaiims, ut nec vos, stiblinilorU
), vocis eausa, nos in crimeu vocelis (nec enim invidiu

*
ei reprebensione premidebet hujusmodt ascensus);
. - ,
ncc noa vicissim eam vocein, cujus modo capares
estis, vobis objicjemns, qnandiu alio itinere nd
, idciu bospititiio feremini. Noa enim viclorlatn ambi. , ' inus, sed, fratres,qaomm disjunclione cniciamur,
, *
ad nos rcdeanl, laboramus. Atque bxc ad vos dicl
,

sint, apud quos vitale quidpiam reperimus, quipp;
,
sanc atqu inlcgre de Filio senlinds; quonin:.
, , ,
cmn viiam inirificc probeinus, docirinam lamen
.
, , , omni ex parie laiidamus; qui cum ea, qua* stint

- .

Spiriitis, babcalis, Spiriium quoque insuperassu

mife, ut non sohun cerlelis, sed etiam legtiime, cum hnc quoque corou dccus compareiur. Hoc vobis
xnorum et vitae prarmium delur, ut Spirifum plene perfccleqtio confiicaniini, ac nobiscum, iino cliam
ante nos*, quanlum rcquum csl, prajdicolis.
.
, ,
, , : , * ^\
, , , .
tj , ;") ;. ,

Isa.

V i i i , 14;

Hom.

ix,

^3.

eadem oratione.
Spirilus sanelus semper quidem e r a l e i e s i , cl
c r i i , wec ullo o r l u generalu*, nec finem h a b i i u r u -
8ed semper cum Palre c l Filio c o n j u n c l u s , alque
connuroeralus: nec enim conveHicbal ut vel PaUr
F J i o , vel FUius Spirilu sanclo iinquaro caierei.
Nam alioqui m a x i m u m divinilati dedecus conflarel u r , ul quaB ad pcrfeclioncm lanquam ex poeniicu-

847

ZIGABENI

lia venitsei. Erat igitur scmper pcrceplibilis, non , ,

, ,
parliceps; perficieos,non ab alio perfeclus ; explens,
, iion explelus; sanctiflcans, non sanclificalus; dejfi , , , ,
cans, non deificalus : ipse scinpcr, el eecum, el
, , , , , um iis, quibus adjunclus est, idein et aequalis;
, , ,
invisibilis, lemporis cxpers, nullo loco iaclueos,
( I ,
imniuUbilis; qualitaie, quantitaie, fonna c l lacK
,
carens, setpsum roovene, ac sempiiernuro moiuin
) , , baben, arbilru liber, per se poleos, oninipolens
,
(lameisi ad primam causam, utomnia ea quse U n i
, , , , geuiti swU, iia etiam quae Spirilus sancli snni, rcfo, , ,
ranlur); vila, et viviflcans; lux, el lucis largilor;
, ,
bonitae ipsa, et fons bofiilalis; Spirilue reclus,
, , , , ,
prinoipalis, dominus, miltens, segregans, lemplum
, , ,

sibi exslrueng, viam praemonstrans, arbilratu suo

uperans, graliasqtie dividens; Spirilus adoptionis, ,
,
" , ,
veriiaiis, sapientiae, intelleclus, scienliae, pielatis,
, , , , .
cousilii, foriitudinis , tiinoris, qaemadmodum nu ; , ,
raoranlar; per quern Paler cognoscilur, el FNius

. ,
gloriticaiur, el a qtiibus solis ipse coguoscitur, una
, . <
classis, unus cullus, una adoraiio, poieniia, per , , \
fectin, sanciilas. Quid pluribus vcrbis opus esl?
.
Oinnia, quaecunque Paier habet, sunt F i l i i , praierquam quod ingenitus non esl. Omnia qu.tcunque Filius, Spiritus sancti suut, si generaiionem eiccperis. Haec porro subsiantiam non sccernunt, ut quidem ipse semio , verum circa subetaotiam seccrnuntur.
1

Ex eadem oralione.

.
Primum igitur Spiritus sanciue io apgelicie,
, ;
ei coelestibus virtalibus, iisque, quae posl Deuin

,
primse sunt, eumque circumslant, viin suam exer- , . cebat. Ncque enim aliunde perfeclionem el splen- Q ', dorem babent, idquo prauerea, ut ad malum aegre, , , .
, ,
vel nullo prorsus modo moveri queant, quaro a
Spiritu sancio. Deinde in Pairibus et propbetis, , , \

quoriiin alii Douni per imaglnem viderunt, aul co, . *
gnoverunt, alii aulem eiiam res fuUiras praesciverunt, impressam nimirum per Spirilum sanclufn .
principem auimi partem babentes, ei curo fuiuris ( , ,
, )
tanquam cura pra?senlibus versanies. Hujusmodi
, ' ,
quippe Spirilus vis ac potentia esl. Tum in Christi
discipulis (Cbrislum enim praHerniitlo, cui aderal,
'
!
non ul operans, sed ulsequalem comiung); iisque

.
ir.fariam, proul ipsorum caplus ferebat, iribusque
,
lemporibus: nempe, aniequam Christus per Pasaionero glorificaius esset : postquam per Rcsurre- ,
itionem gloriiicatus f n i l : ac donique post ejus ad D , coelos Ascensionero, sive restiluiionem, sive quo- \ *
')
ctinque alio nonuiie res ea sil appellanda. Hoc , \ .
, ,
auiem perspicue oslendit, lum prima illa morbo , , ,

rum spirituumque dcpulsio, quae scilicetnon absque

Spirilus numfne flebal; lum illa posl confeclum sa- , , , . ,
lulisnostrac
ncgolbim insufllalio, quxdivinioris
proculdubio inspiraiiouis specimcn babcbat; lum ,
postremo prnsens hsec ignearum liDgnarum divi- ,
sio, qnam eliam soleiwii feslo celcbramus. Verum
primo rinidem, obscure; deinde, expressius; nunc , . vero, perfecvius, ulpoic qui non jam opcraiione ,

.
sola pnesens sit, ni prius, scd csseniiali, ut sic lo1

lsa.

12.

84*

PANOPLIA DOGMATICA. . XI .

850

qaar, modo adsit, binuilque versetur. Nam eura Fiiiua corpoream nobiscum consucmdineai habuissei, Spiriium quoque corporeo raodo oerni conveniobat; el cum Chiiaiuin ad ses$ Mversus essel,
euin ad nos deecendere et quidem ita, ui et, lanquam Dominus, venirei, et, taiiquam Deo nequaquam
ppoeitus, mitteretor. Eteoim bujusmodi voces lion minus coocordiam declaram, quanv naiutam
dklrabnni.
, , Idcirco, poet Chrisium quidem aocedk, n* Pa , racletus nobis dcsit : Alius autem, u l tu Hoiioris
. , , ; ,
a?qualitalem cogiies. Quod enim a i l , alius, alium,
. , '
qualis ego sum, constituit. Hoc porro nomen pa . , , ,
rem impcrii gradum indical, non ignorainiam, Vox.
' .
cnim, alius, non de alicnis, sed de iis,quoruni
cadem subslanlia est, usurpatur.

Ejusdem ex altera ad Cledonium epUtoia, quce pr<c

.
longitudine instar esl tibri.
$ ',
Nos fidei, quie iu concilio Nieceno a sanclis Pa , ' ' iribus, iUie ad everiendam lueresim Arianam
congregatie, declarala est, mhil iinquam anlepostti, , *
mus, nec anleponere possumus : sed ex ilta suinus
, , , fide, atque erimus, Deoqiic auxiliante quod ab

illis audila absolme de Spirilu sancio, proplerea
, quod hacquncstio timc non iraclabalur, dictum.
,
est, explicabimus. Cuni onim decrcvissent, oporley , ,
rc credere unius esse diviuitalis Paircm, ei Filhnu.
, .
Spirilum sanclum Deum ulique rt Spiriuii* sanctnm agnoscebanl.
Item adOersumSpiritus oppHgnatores, Cregorii Ngssa*

.
pontificii ex oratione ad Simplicium.
Quod aulem de Domino, idem de Spiritu sanrio
, ,
conlumeliosi homines dicuut, nempe ipsuin quoqur
;. , Q crealnm es&e. Ecclesia vero nl dc Filio, sic etiant
de Spirilu aancto paiiter credii, crealumnon esse;
,
et res oinnes creatas ex supremi boiii rommu, ,
nione fieri bonas, Spirilum sanctum autein nemine, a

quo bonus Oat, indigerc : nalura eniui ese bo.
num, ul Seriplura testatur. Res creatas a Spiritu
. ,
sanclo dirigi, jpsum eis directionem larglri; rcs
.
procreaias duci, Spirilumesse duoiorcm ; res crea , .
las consolationem aecipere, Spiriium esse consola* , .
lorem; re& creatas esse servas, Spiriuirn eas i i i
* , .
liberlatem vindicare; rcs cceaias sapienies flert,
* , . *
Spiritnm sapientiae graiiam elargiri ; res creata*
,
inuncrnm parlicipes eflici, Spiriiuin munera Iribue. ,
re; basc euim omnia agit unus ct idem Spiritus
* .
dividens sigillalim uuicuiquc, uti vult. liuiiHnera ,

, . D bilia poesunl alia ex Sci ipitiris leslunonia depromi,

qutbus pcrspieuum (ii, omnia sublimia diviuaque
,
nomina, qtue Pairi Filioque tribuoiHur, ad Spiri ,
tiufi sanclum eliam perlinere, cujusmodi sunl iu> ,
uiorlaliias, beatiiudo, boniias, sapienlia, poienlia,
, ,
juslilia, sancthas, qiiidquid denique praeclaruin dc
, , , ,
Palre et Filio diciiur, id Hcm de Spirllu sanclo,
, , -
exoeplis iis quibus vere el siiie confosionc disiin, ,
guunlur ipeae personae. Exempli gralia, ncc P a u r
, , * ~
dicilur, nec Filius. Reliqua vcro nomina, quibtio
*
Palcr Filiusque vocantur, a Scriplura- iu. Spiriimu
. ,
sancluin cliain conferuiuur. Ex bU crgo colligiiuiih,
, , ,
Spiriium gaDClum rebiw crealis esse prxsiaullo ,
rein. ^Juapropter ubi Pater el Filius iiilelligil>ir.
.
illic eiiam inlelligiiur Spirilus saaclus. Porro re
5 , !
1

851

ZIGABENI

&!

bti* creaiis prsestaniror est Paier el Filws, ex qno . , \ Iw

scqeiler ot pnesiaiuior item eitSpiiitus sanclus
, \ .
liaqne qul vebus creatts Spinium eantttim ante \ ,
ponil, is rectamet eanam rfoctrmam complexus est.

Unain enim namram increalam in Palre, ei Filio,
.
ci Spiritu sancto couftiebilur. Verura quontam, ul \
jrohent Spiritmn saneuim esge crealum, aflenint
.
vcrba Prophetce dicenlis : Qni firmat toniiruum, et
,
creat tpirilitm, et euuntiat ad hominei Chrittum
. ,
w m s c i e i i J i i m es, alium a Prophela dici epiri- ,
ittm in (ouitruo iirmando creari, nonautem S p i r i - ,
*0 ,
, \
inm sanctunt. Mysiica enim raiionc per lonitrutim
inielbgilitr Evangeliu'. In quibus igilur flriua g i - , ,
guitur el immobilis in EvangoHum fides, ii per fitlem
,
< eo, quod carosunt, spirilus fiunt. Nam, ut Dowinns ail : Quod natum est ex carne, caro ett el * .
qnod natum esi ex Spirilu, ipirilut est. Deus igilur .
fsi, qui vociitn evaiigelicaiu credentibus eonOrmans, ,
enm, qni credil, spinluni eflicil. Qui autem ex Spi-
,
rriu nains esi, per ejusniodi vocem effectus est spiriiua, Cbristum enuntiat: quoiiiam, inqoit Apo- , ,
stolus, nemo poteti dicere Domimm Jesum, nisi in \ .

SpiritH sancto *

\,
.
, ,
\
.
Ejuidem ex Filii el Spiriins dimniluu.

Spirittis oppugnatore?*um in Scriplura Deiiin ap ol *

pfilautmncgatit,aiuntqtie divin latis vo^abwlo na- ^ p v ,
n n a u siguiiicari. Quod qtmlem cuu Spiriuii i r i i M i , -
rtiM sit, colligunl ejiwdein noti esie uaturas C I I I H
, Palre elFilio Spirilura sanciuut. Sed slulii iiiabv
,
tlicii sm scrpemem accusatorem accipiaai. Osten \ .
diifntm diviiiiiatis vocabuk) oon naturamdiviiaiii,

sed spe< l m d i viui significari, ciim primis purenli- $ . ,
IMIS consa!ens, nlarborem veliiam attingcreut: ,
rieniur, iuqu t, ocili m i r t , ucnt dii
/)* ,
*>viuitatt ergo vocabtibr.i non naturaM, se 1 vidcu~

di indical ficultaliii. NogalHinl igilnr *idri Spi- ,
,
.
rttiim sanclutn ei bac de ro decerlabuul? Si igi ,
Itir videi reipsa nominaius esl Deue. Quo I si id
. *' qiiserunt ex Scripiura iulclii^cre, quis Auauiae sa(0

crilegium vidit,qood in oceullo cum conjuge solus xaVrcft

; }
eoroniittt? Quis illud Peiro denunliavil? nonae Spi
,
riius eanciusTQtti el in Peiro eral, el Ananiae ade , '
rat? Idcirco Pelres i Ad quid, inquil, implevil Stanat cor inum Ht nunlirari$ Spirilui tancto ? Nen <ts ,
meniitui hominibus, %td Deo . Qiiemadtnoduin igi- ; ;
tur, qui ralione prxdilum cODUiinelia aflicit, bomi- , 1 *
' ; ti
tiem ailicit conitimclia, ti non in duos illam conlert;
*
ad unam cnim persouam duobus nominibus defitii-
lam id refertttr : sicet Petrus cum et Spiiilui el Deo ; , . " ,
diceret Auaniam esse mcniiliim, iiniiui, non duos
.
pic senlientibus demonstravil.
, , \ , , \ ,
.'; .
%

.1. c x \ x i , 17.

I Cor. , 3.

Geu. , .

Act. , 5> 4.

853

PANOPLIA DOGMATICA. -

854

. XII.

Ejmdem

tx

orauant Lcrtia 4 pruauom.

Advexial,
MaUbaeus inquit % ngnum
Iwum^
:, , , Quoruni verboruni loco: Advenwt, inquiiLucas, Spi , > ' ritut utncliu luui in nos, nos expurgel. Quid ad
qui ore hnpudenti audenl Spiri
. baecrespondebuat

lum sancium impugnare? Qua menic rcgni subli ;
miialeiu in servilutis iransferent bumiliiaiem? Re ; gnum esi, u l Lucas aperle clamat, Spiriius sao , clue, quod quidem regnum omnibus imperat, non aii# 0. ,
Ura imperio sobjeclum est. Quod si Spiritus impfl . ,
rat, quomodo illum demenles isli cun nalura aer - vienie connumerant ?
;

.
j
' ,
, . ,
,

. . , \ , >
,

.
,
,
. ,
.
. , , C
,
;

\
%

)\

Hallb. vi, !0.

aptizante$

Hebr. i , 3.

Malib.

baplimo.
Patrit

in nomine

tl

Fidi

Pairis ? Qui

rerum esiomnium principiuin. C u r i n nomineFilii?

Quiaesl rernm omnium procreaiarum effector. Cur
in nomine Spirilus sancti ?J Quia res perficii universas. Quid igilur tu, cum anam ab oranibus eamdemque gratiam accipias, bas Ires personas in natirras diversas dividis, Iresque rnVer se di9Stfttiles
dcos facis?

oratione.

Spiriliis sanciueper Davidem: HodU, inquit, si

vocemejui

audieritis,

ticut tn exaeerbatione,

in dewrlo,

19.

oralione de

tancti *. Cur

XXVIH,

magnitu-

oratxone.

h\qui\, eo$ innomine

in

Spirhus sancius et ex Deo eet, el Cbrisli S p i riius ett alque dicilur. Filius auiem cnm ex Deo
s i l , non Spiritus eliani est, neque dicilur. Hac
entai ordinis eeriesnon sequilur, ui ex quo \nr
reeolttlionem sibi vicissim ralio rqspondeal, et queiuadmodtim Chrieli Spirilum diciinus, sic eiiam ip~
aius Spiriius Cbrisium appellemus.

lutu

erimen deprehendimus?

^ Spirilu$

;
;
. ;
.
,
,
; *

ealorum n<*lrorum facient tedil in

Ejuidem

tanctu*

di*i$ Dci *. Unum igitor esi opus uirinaque, luro

Spiritus peccata expurgamis, tiiin Cbrieli purgalionem facientis. Quorum aniem una esi aciio, eorum
et vis eadem omnino. Omnia enim aciio faciihali
perfeciio esl. Quamobrem si aciio ei via eat eadem, quomodonaturae diversiias inlelligi polast i i *
illis, in quibus nullum facullatis aciionisque dis-

eadem

oraiione.

no$, el not tmuntUl. Quod si soliue est Dei peccatadimittere, id quod tpat quoqve Jud^ei incredirtl
dixerunl, qui teslimonio suo (ribuit Spiritui sancio
ramittendi peccala faeuUatem, is eidem etiam i l i vinitalem atiribuil. Atqui eamdem facultalem Apoatolus iribult Uuigenilo: Purgationem, inquiena, ptc-

,
, ,
,
, ; * ,
, .

AdvenUU, inquil Lucae, Spiritut

nolite obdurare
ucundum

ubi lentaverunt

P ^ l . xciv, 8, 9.

eorda

vestrn,

tentatioui*

$ ve$tri *. iheo

EUTHYMII ZIGABENI
divus Aposiolvg commemorafis : Sh dkU, tnquil, oi

856

.
Spi.itns sanettii, alqoe ila verba haec rciiial, i r i ,
buens ea Spiritui sancto . Quis-ighur est ille,
. ,
quem teniaveniul patres ipsoram tn deserto, quem
,
irritaveniDt? Accipe ab ipso Propbeta clicente :
. Deum allissimum tentaverunt *. Atqni Apoetohis
; nnu Spirttus sancli personam anie noniinasset, illi
; ' ,
verba basc tribuil: Quapvopter, inquiens, iicut di < . '
cit Spirilus sanctus : Secundum diem uniationh in

dcwtio, ubi tentaverunt me patret vetiri. Quare
,
quem Deum altissimum appeltavii Propbetn, bunc
, ,
D. Apusiolus Spiritnm sanclum essc riicil. ftaque si
, ~
Spiriius sanclus, Tentavenint, inquit, me palres .
vestri in deserto; Propheta vero eum, q u i leiilalus
" ,
tsi in deserlo, Deum altissimum esso teslatur,
.
obstmuiiiur ora Spiritmn oppuguantium, et loquen- ,

lium i n i q a a , cum aperte ( Aposlolua, lum Pro , ,
ttheta, ex iis quae dicta sunl, Spirilus praedteenl , diviuilatem.
f

,
.

Ejnsdem ad Eustalhium, scripta in eo$ .

.
qui Spiritnm sanctum impugnant.
Cum apostolis de bapiismo Dominus mandaia daret, Palri el Filio conjunxit Spirilum. Proinde qni in
fa facuhate, qua vila tribuilur, et per quaui nalura
nostra ex corrupta reddilar incorrupia, conjtuigittir, in omnibusbabebil ctim Paire et Filio coufnnctienem.

Q
Ex eadem oratione.
Si diversas inier se viderimus acliones, quie a
Paire, ei Filio, e l Spiritu sancio proficiscuntur, diversas iiein agenlium naturas ex aciiontim diverVitaiecoiijiciamus. Neque enira fieri poiest, u i quae
Tiaturae diffemnt ralione, actiomim geuere copulenlur. Sinunam Patris e t F i l i i e l Spirtius sautU ae*
lionem esse cognoverimus, iwcessar.o ex eadem aetioninn vi naturae conjunctionem colligemus. Sauciosefficii, consolalur, viiam praebel, *t alia ejus<!em generts sine ullo discrimine praestai tum P a ler, lum Filius, ttim Spiriius sanclue. Uaque quoruniuna alqueeademegt aclio, eorum ileio una esl
eademque iialura.

Exeadem oratione.
Si is, qui ungii, est Paler, ei ille, qui iu<Uur,
Filius, e l ipsa unclio Spiiilus sanctue, regui porro
signum etnota eslunciio, ne a regia quidein aclioue
Spirituseejuncius est.

,
.
, *
,
.

.

, ,
,
?
.

.
* , ,

. ,
, , ,
. ,
.

.
, ,
, ,
^ .

liem adrerium Spirilus oppugnalorei sancli Cyrilli

"

dictomm Scripiura dhersisex libris cotlectio, ex
,
quibus Spirilu* sanclu Deu* este demonsiratur.

. '*
Ex Theiauro autem eoUectio ficec deprompta ,
( ,
\ *ed spnnim, per epilogum.
"
.
Ex Epitlola ad Corinihiot.

.
. "
Qui Doiuiuo eoujungilur, unus Spiritus esl. Ecce
. /
porspkuebic Spiriluai dicit Domiuum. Planius au
lem id facit, dum loquilur de Judceis : Ad fmuc usILebr. , 7 , 8 . Pea!.

LXXVIJ,OO.

857

P A N O P L I A DOGM AT1CA. . .
858
quc iliem, inquif>ti9, idem vetamen in leclione Veterit
Teitamenli manel, non revelatum, quoniam in Chritto desfuitur. Sed ad hunc u$que diem quando legi
tur , velamen tuper cor iptorum positum e$l.
Ubi vero te converterint ad Dominum, velamen an\tmur. Dominut uuiem Spiriiut esi. Ubi auiem Spirilus Domini, ibi libertat . Et rursuin : ISos uutem omnes revelata facie gloriam Domini conlemplantes secundum eamdem imaghiem Iramformumur de gloria in gloriain, Uumiui Spi-

"

,

,
'
,
.
'
,
.
.
, .

,
.

.
*0

.

/ , '
.

,
,

, , .

,


.

;
.

.
, .

, *
,
$,
,
,
.

niu *.
Ex eadem.
Paulus de se ipso scribens in principio Epislobc :
Paulus, inquit, apostolus Jesu Christi *. Aperle v i deshic Apostoli nomen ei mmuis a Christo, el pcr
Filium se illud aflirmat accipere. In Aclibus ameiii
sanctorum apostolonira ila scriptum est : Sacri/icaniibut ilite Domino et jejunanlibtii dixit Spiritu*
tanclus : Scgregate mihi Paulum el Barnabam in
opns ad quod advocavi eoi *. Si igiiur cmn a Spirfin vocalus sil, a Gbrislo ee vocaiuin dicit, perspicwe demonsiiat non alienumab es3enlia Filii Spirit

IIIIII sancium.

Ex eadem.
Quit enttn hominum novit ea qncc tunl hominit,
ni$i tpirum hominis, qui in ipso est ? Sic el q*a\
*tmt , nemo noxnl, niii Spirilui Dei
Nobit
enim revelavil Deu$ per Spiritum $unm, Spiritu
enim omnia tenttatur, etiam profund*. Dei . Si
spirilus bominis neniine patelacicnle novil, qua*.
sunt in bomine, cum naluralis sit, ti proprras
ipsius , ei Spirilus Dei sic omnia scrtiiaiur, et 110v i i eiiam profunda Dei, In l>eo nimiriim ei Palre
est Spiritus saucltis; ei uaturae divinse et, queni
admodum boininis spirilus esl naturae bumaaae.

Ex eadem.

.
Ex Deo Spiritum sanctuin esse dicimas, alque ita
,
credimus. A l ieli qui ad cabnmriandum laiKuinm . * do sunt paratissimi, eiiain aliaomnia ex Dco esse

dicuut, cum Paulus scribat : Unus Deu$ , ex
,
, . - D quo omnia . Aique Ua probare se putani, ex Pa tris cssenlia non esae Spiriiunjsancium, quod illa
, vox : quo, ad res etiam procreaias referattir.
Quoa qaideiu vox cum de Spiritu saucio dicilur, euiu
,
* x ipsius esaentia esse deciaral. Verum sic isli
possuinus respoodere, de Filio itein proprie nomc%
, *
boc Filiue dici, quod lainen improprie da liomiui
, *
buaeliam dicalur. Nec si conceesu et gralia aliqik
, ,
bus iribualur, propterea lolliiur, quominus si

ipeius nalurale. Sic eiiam illud, quo, licet rel>ia
.
quoque procreatis ascribatur, idcirco lamen subl
nvia et diviiia Spirilus dignilas noh auferlur, nec ea

re i i i , quoininus sit ejusdem essentiae. Sed cnm
: ,
T

II Cor. i n , l i - 1 7 .
' 1 Cor. VIII, G.

lbid.

15.

I Cor. , 1.

* Acl. xm, 2

1 Cor. , I I .

Ibid. 10

EUTHYMII ZIGABENI.

863

apostolo*, deinde propketas, tertio doctores, deinde

tpitor
,
*triutes postea gratias curalionnm, opittttationei, , ,
gubernationes, genera linguarum . Quid igllur du- , \
.
biiant, an Spiritus bit Deus per essentiam, qui so- , ,
ad calumniattdum sunt paratissimt, cum Pau- , el *
, ,
lus aperiissime dfcal, Spiriluin esse qui graiiaruro
,
genera dividal, quemadmodum vult , deinde vero
snbjiciat Deuin esse, qui in ecclesiis haec ipsa dis- , ,
,
tribuat? Noune aulem absurdum esl, eos qui recle

seniire, non Pauti verbis, sedstultis aliorum
;
dictis altendere?Dcusergo Spirilusesl, licel ainen ,
tes bomines nolini.
; ,
.
y

Exeadem.
Scribit rursus idem Aposioltts ; Si not, inquieire,
vobit $piritualia seminavimus, magnum
ti car~
nclia vestra metamus ? spiriitialia trimintni appellai divina, eicut carnalia. quse ad carnem pertinent.
Quamobrem si diviua, boc e t, Dei mysteria recie
appeliavit epiritualia, 1><U8 profecto Spiritus est,
cojus mysteria vocavil spirhualia.

,

;
,
,
. ,
,
,
, .
Ex Joannis Evangelio.

.
QuoJam toco de seipso loquens in Evangeliis Ser
a'or : Ego inquil, sum veritas . Beatus autem
, , *0
Joannes, ex Palris ess^nlia alque Filii Spiritiiin

essc demonstraiis, Spiritum, inquit, veritatis, qut
, / *
procedttIn
Epistola aulem : Spiritut, i u ,
quit, esl verita* . Quomodo igilur, cuui ex Paire C *


procedat, ct Spiritus veriiatis sit propier siniililu . dinem et ejusdem essemisenaluram, adeo, u l ipse
,
qtioque verilas appellelur, faclus et crealus sil ? , ,
Absurdutn id quideiu est. IlaqueDeus est Spiritus,
,
siqeidcm veritas est, et a Patre procedit.
; .
, ,
.

Ex eodem.

Beatus Joannes de Yerbo Dei loquens ipsum esse
, ,
dixii lucem veram, quae illuminat omnem bomiuem

>ciiieiiiem in bunc mundum . At sapieiilissimus
.
Panlus Spiritum sanclum splendere in cordibus
nostris affirmavil ad illustralionem gloriae Dei in

persona Cbriaii . Proinde cum Verbuut sil lux

vera, aplendeat aulem Spirilus sanctus, necessario D . '
fatendum est, c senliae Yerbi esse eliam Spiritum
,
eancium, per quem ittumiual oinnem bominem, cum
,
Spirilos sancU splendorem lauquaoi essenlix pro , ' priaeradiuoi quemdam emillat.
,
.

.
Objeclio hmreticorum.
, , ^*
Si sanctorum, inquiunt, animos Spiritu sancio
Deam ungere affirmatis, unguenti locum et ordi , pu>
nem Spiriias obtinebil. Porro qui fieri poiesl, u l
. ;
ejusdem essentiae sit unguentum, et ille qui ungit,
, ' *
cum consueiudo noslra id non patiatur? oniui
;
s i u l i i i a ebrii, ei omnium (urpiesima plcni tcnieriia, !
Joan. xv, 2G. I Joan. , 6.
Joan. *
Epbes, iv, H . | Cor. IX, 11.
Joan. xiv, C
11 . , 6.
1

,J

ffUV

865

PANOPLIA DOGMATICA. -

, -
',
,
, ;
,
,
; " ,
* , ,
,
,
,
.
,
. ^
,
, ,
, '.
' ;
" \ "

,


,/. "

, ,
$
.
1

. XII.

8G6

tcl parumper resipi$ceiie, et corporcas cogiUtiones omiilentes, a<l sublimem iheologiai m.v
gniliidinein conscendelis, el quae de nalura divfoa
dicla suni, licei bumanis vcrbis cnuuiienlur, nosiraeque consuetudinis ralioncm, quod vix iia pnssiut ali audienlibus percipi, superani, rationo
lamen Deo couvenienle inlelligeiis? Verum siuli lia? vestrae congruens aliquid respondeamus. Si per
vos unguenli loeum aique ordinem Spiritus oblincbit, quoitiam iinguenluiu ab eo qui ungil, diversam
babere naluram necesse esi, num eiiam quoniam
nngueutum ab artificibus e i multis conficilur, nocesse eril*vobis el Spiritum sanclum muliis exparlibus esse compositum? Praeterea cum ungucntum
rationissit expers, raiionis expers sil etiam Spiritus sanclus. Quod boc in re male dictuni est, in eorum capita omitinu decurret. Nos aulem contra si:
objiciemus : Si diversa Spiritus essenliacsi a Deo,
qui sancios ungit ipso Spirilu, cur Spirilu in nolns
babiiante Cbrisius habiiare demonslraiur, qui non
cst esscnlia diversus a Paire ? Quod quideth Pawlus inlelligens : Ut det, inquit, 'nob\% secnndum divitias gloriai SUIB vir ute cotroborari per Spiritum
suum, in inlerion homine, habxtare Christum per
fidem in cordibus noslris
Cum igilur Cbrisins
per Spiritum babiiel in bomine inleriore, perspicuum esi, ipsum essenlia non dUTerre ab eo pcr
quem in sauctis videlur b.ibiiare.

Ex Joannis Evangelio.
.
Q
Dominus nosier Jesus Cbristus, divina; naiit ra3 bonorem scrvans, ei qui verbuin adversus F i ,
lium bominis dixerit, veniam aflirmal daluiniri. A l
,
qui in Spiriluni sanclam nialedicta conjccerit, ei m
, . * queinbocsaeculoignotnm iri,neqiiein fuiuro*. Quod
, 8i creaiusestSpiritua sanctus, cui malediclain ipsum
, conjicienii lanlum proponiiur snpplicium, qtiatum Deomalediceniibns esldefinitum ? Consiai igiiur
,
; ' ', Deum ex Deo esse Spirilum sancttirn, qui ut Deus ln> , , noraitir in Scripluria divinis, atque ila nalura esl
Deus.
,
.
Ex eodem.

.
S i , qtiemadmodutu Servalorail : Qui nntusest ex
, ,
- D Spiritu, spiritus etl *, hiijnsmodi aulem non ex K;II., , , ' gitiuibiis neque ex voluntate viri, aut ferainae, sed
* em voliiiitate Oci nalus cst \ Deus ulique oalnra
esl Spirilus sanclus, qui filios regeneral, ut cmii
, Deo conjaiigaiilur, quod quidem praislat, dum i
illis habitaf, naliir:que sux parlicipet facit.
.
Si Spirilus eos in quibus esl deos i*eddil, divinjr ,
, que iiaiuraa parlicipes facit, ex divina nimimm
eeseiuia eal naiuraliler, et rebus procrealis per
Filium datus, eaa tanquam sibi ipsi similes efficii.
, , .
Qiteniadmodum proprium lucipus os esi illuslrarc,
" ,
nec posset quidquam illutrare, nisi eseet lux, iia
,
sancti Spirims opus esl divinos elllcere, a quibus
ipse srtsripitnr, nec eos, qui ipsum habent, divi* , '
Epbcs. , 1G, 17.

Miltb.

xii,

52.

' J-tan. , (i.

J o a n . i . 18.

867

EUTHYMII ZIGABENI

868

n a i n a t u r p a r l i c t p e f d e m o n e t r a r e l p i s i d i v i n a B ipse , !
.
e*ei naiur*.
'
.
Objectio huereiicorum.
' ,
Spiritum, inquiunr, sanctiftcare, vos qiioque con6(cbiminL Verum id facil non per se, quod nalu- , '
ra sit e juemodi, sed ul iiistrumenium ex ferro aliave , * ,
confccium maleria ab igne sumpta calidilatc ignis ,
inanere fungitur, sic ipse accepta a Deo sanciitaie ,
rebus ctiam procreaiis impertilur. Quod quidein de $
,
illius, qui mentiri non polest, teslimonio compro ,
batur, nempe Servaloris nosiri : Qui de meo, i n
.
quil, accipiet.
, , ;,
Non, De meo, inquil, accipiet, et sanclificabit vos
(
(quod latucn si dictum esiel, nibit inde oflensio , nis auditores percipereni), sed : De meo, Servaior
inqtiil, accipiet, et annuntiabit vobis. Quippc qui n i -
) ,
,
hil a se loquelur, sed quae audierit, Ioquelur. Quo- , ,
' , , .
niam peracio in canie bumani generis redimendi

oneilio ad Patrem erat ascensiirue, et discipylis
sais se Paracleltim esse missurum promiseral, ne ,
,
quis Spirilum sanctum aliquid p r c l e r sententiam
ipsius insiiinlurum suspicarecur, aperle demon ,
sirat, eum, cum Spiriius suus sit, ex se ilem verba
ftyiiuiiliatunim : te , inquieiis, non loquetur, sed
qua>cunque andiei, loquciur, quoniam dt meo acci- , , ' ,
, , . "
vitt
Non aiiier, quam si mel de naiurali sua
dulcediue loquens, diceret: Nihil a se ipsa gustan- , *4 , '
libus injiciei, sed de meo accipiei: cuin nalurali, ' , ;
lerqualilas ex esaentiis, ul ita dicam, in ea quae
t

ex ipsis sunt, progredialur, ut dulcedo, queiuad- ^

inoduiu diximus, ex melle, aui ex igne calid las, aut
ex aqua Irigidilas. Non igitur Spiritui sanciitasimperiilur, sed illi esl naluralis ei per essenliaiu.

, ' ,
*
, , , ,, .
, -

Cui saitcliiascoiiiuiunicaiur,eam lanquani vas&us ,

cipil, cuin antea in propria natura consislcret, cu- , *
jusmodisuikl lum liomo, tum angetus, aui ei qua
, ,
8il alia nalura raiiotie prsedila. Dicaul igiiur no ^, .
biq, qui Spiritum ita saneium audenl ailirniare, ul

ei saiictilaa a Patre el Filio fuerii mtperiila, quid ,
nam ipse per se privaliin sit. At nibil aJiud ipsuin
, '
e se ex divinia Scripluris dicimus. Non igicur ex
;'
coiumunione, nequa ex compositione sancius esl; D . , it
sed eet eesentia naiuraque eanciificans, et Dei ac , ' .
Palri*, ul ila dicaio, qualitas, quemadiiioduiu dul- , ' , :4
cedouaellis, ei floria suavius.
, ,
.
Quod ex coiHinunione tuipiam accedit ui do
nuni, auferri eliam poiesi. Ea nauique sola, q u
. :;
per easenliaininbaerenl, ncqueuul separari. Qnain .
obren>, si accestione, ei accideule dicuni iiie.sse

Spirilui sanctilaleoi, cur noo eadem raiione ei sine
,
sauciiiaie Spiriium affinnaot esae posee^ i m , . " \
piuin id siL Noa igiiur ex comiuuttione sancius est

Spirilus, sed ul ex Deo naluraliicr.
, .
. , fo*
.
1

Joau. xvi, 14.

* i b i d . 13.

fANOPLIA DOGMATICA. -

. XI.

870

' .

Fpistola ad Romanos.
, , .
Scimus, inquit, legem esse tpiiitualem
De mle
*
pariiinper progressus subjicil : Consemio legi Dei
secundum komiMm *. rtmura : Lx

enim bpiritus vitw in Chrislo Jetu liberavit ieye
peccati et moriis . Ecce, cum legem appellasstl
. spirilualeiu, hoc esl per Spiriluin, slalim ipsam
, , et Dei legem appelJar. Apertius auieiu ex iis quae
. sequuntur, Deum esse Spiriiuro ostendil : Lex ju, , , quiens, Spirilus vitai, ui Spiriium sancitim non eo , lum legislatorem, terum etiam vitai Spirilum es*e
, ' constei. Quse porro esl viia ? tdii islus uuiiirum, qi
\ . , - diclt : Ego sum verilai el vita *.
; ,
;

.
Ex Episiola ad ^orinlhws.
% ,
\, ,
Std abluti es/ff, inquit, std sauciificati ettii, $td
justificati $1%$, m nomine Domini nottri Jesu Chri*
, , /t, in Spiriiu nostri . liaque si soli Deo l i cere pcccata dtiniltere concedemus, dimiiiit atuain
, , et jusiificai ipse Spjriiue, sanclos derlaraas eos,
, in quibus el, Deus uliquecsl, qui divfiium acfcio .
nem habet in se uaiarajiier.

.
Ex Evangttio.
' , ,
Amen dico vobia, vee eeae serv< s, nisi vos F i , . lius bberaverit . uanc euim res procreaue ROM
, ) habent facullalem, sed solitm Verbum, ui FilinH,
\ . el bsres, el a Dee Patre provenieDS, Si igilur F i )
liu$ aoliis nos iia vocat ad liberiaiem, ut ei Spi ,
^,,^
r i l eaacntiaj ip
. . .qui. . ipsemei omnia. . .iacit
. . . cum potestaie
8iu8,
;
Deoconvenicnte? Quod si ila esi, nec facius, nef.
, . - creaius eal Spirilas Oouiioi. Id euini dicei^ valdc
~ .
impium esu

.
Ex Jacobi Epitlola.
, .
JSolile , [ dileeii, omne datum bt
, num, et donum perfeclum, tursum eu, d*~

. icendens luminum
Si varia divinaruni
- graiiarum largitio a Paire demiliilur : Hmc auiem
, \ , omnia, ul Paulus ail, Spiriius agit, dividtn* iigi . ,
iatim unicuiqiti, ul vull , quomodo Deus non esi,

, , ei ex Deo, ei in Dco Spirhus ipse, qui fait om , nia qua? coiigruiuit Deo, idque euto poieaiaie? Non
, " ; , ergocrealue eet, ut isli ougis 8uis affirinaul.
.
D

.
E% Epistola.
,
,
Eitote Uaque prudeniet, vigilale in oralioni \
bui.Ante omnia autem mutuam in vobitmetipih cha^.

. rilatem continuam habenut, quia charitat operit
,

muliitudinem peccatorum. Hospilales invicem tine

, , - murmuralione : unusquisque licut accepit graliam,

. inter voi illam adminitlranles, ul boni dispensalor- s
" , - mvUiformis gratiai Dei . Hic mibi rursuin aiiimad~>, , vertc, cum Spirilus sanclus potesiaie sua, queiuad
. , niouum vult, divina liiunera largiaiur, aique sanci s

sigilbuiih disiribual, Pelrum adinirabilem affiruiaf

r U u s

e f f i c i a l #

n 0 l l

R o m . v i i , U . * ibid. 2 2 .
* Rom. , 2 .
J a c . i , 4 7 . 1 Cor. x i i , 11. ' IPelr. iv, 7-10.
8

Joan. \ i v , C.

1 Cor. , 11.

Joan. vm, 36.

871

ZfGABENl

8Ti

re variam banc talis gratia? largitionem a Deo pro-

iiciici, quippe qui sciret, Spiritum sanctum a natura divina non esse alieuum. Cuin igilur Petrus
Deum Spiritum sauctum appellei, nonne impius et
temerarius est, qui illum inier res coilocans procrealas, manifestis sanciornm aposlolorum leslimoniis periculose audet adversari ?

\ etvat
^ .
,
:
\,
^ ;

Ex Joannis Ephiola.
Etqui servat mandata eju$ in ipto manet, el ipte
in illo, et in hoc cognoscimus, quod in nobh manet, ex
Spiritn, quem dedit nobit *. Si Spiriiu sancto in
nobls babiianle, Detis est qui in nobis habiiat, quomodo non Dens ex Deo Spfrilus, quem si quis babct, Deum inhabitanlem gerii? qui eiiam per Propbelam : Inhabiiabo, inquit, in , et inambulabo,et
ero ipsorum Deus ' ? si Deus ex Deo Spiriius
esi, quis eum temere crealum dicens supplicium
eviiei senipiiernum ?
Ex eadem.
Ei Spiritus e$t, qui Detim Spirttum veHtatem e$se
iettatur. Quoniam tre$ sunt, qui testimoninm afferunt in coelo, Pater, Verbum et Spiritus, et hi ire*
unum sunl. El tret sunt qui testimonium dant in ler*
, Spiritus, aqua, sanguii. Et hi tres unum $unt.
Si tettimonium hominvm accipimtts, tetlimonium
Dei tnajvi esl . Veriiatie praeco rursutn, \ides,
et Dettm ei ex Deo naltiraliter Spfriium vocat.
C H B * enim dixisset, Spirilum esse, qui tesiatur,
paiiliilitin progrediens : Teslimonium, inquit, Dei
mejns at. Quomodo igitur crealusest, qui una cum
Patre rerum omniiim Deus dicilur, et sanciam explel Tritiilaieru ?

.
,
. , fiti
, .

, , ;
" , , \ :
'
, %\
,
. ,
, ^,
, ;
"
*

Ex Evovgetio secundutn Mallluenm.

Je$u Chrisli autem generatio sic erat: Cum es$el desponsata mnter ipiius Maria Joteph, aniequam
convemrent, iuventa ett in uiero habem de Spiritu
$ancio*.S\ creandi faoultas soli adeet naiur*, ct
hoc ipsius est eximnnn, siimil cmii aliis dignitaiibus diWmsilli coitgrueiilibus, Spirilu* auiem m Y i r gine divimfin templum creal, norine si quis eum
creatum dicii, is impiue eimul alque amens deprebendeiur ?
Ex Evnngelio lecnndum 'Joannetn.
Quotquot autem acceperunt eum, potettatem dedit
ei* ut fiiii Dei fiertnt, qui non ex sangitinibus, neque ex voluntale hominis, neque ex volunlate carnis,,
$ed ex Deo nali sunt * Si Spirilus esf, qui per
lidem in Christum regcnerat uos ad saluiem, adeo
m ejus gralia nos filii declareintir Dei, qtioinodo
Spiriius non erit Deus? Quod antein uos, qui crcdiinus, ex Spiriiu simus, testalur Servaior, sic allotpiens Nicodemum : Spiritui ubi vull spirat, ct
rocem ejut audis, ted nescis unde veniat, aui quo vadat. Sic erit omnit, qui nalus est ex Spiriiu .

"
.
" .

7<, ,
.
, \
,
,

\ ;

* Joan. . 24. Lcvit. , ;

12,13. Joan. , 8.

,

. " , , ,
.

, , ,
- . )\

,

. ,
\
. ,
, ,
.
,
;

.
" ,
, , *

, ,
" .

,
, ;
" \ II ,
> ^ *
,
, * , *
.
^
.

Cor, , 16.

I Joan. , 5-)

* Mattb. , 18.

J*an.'

 DOGIIATICA -

873

** .

,
,

Ejvidem.
Cum a*t*m venerit ParucUiut, quem ego mUlam^
vobis Patre Spiritum veritalit, qui proctdit, ilU lestimonium perkibtbii ds ' Si a t>i*<>
el Palre procedit Spiriltw aaneius, > l Lmqiiam
frucius quidam essenike ipsSue eel, PaUtr aulem
non esl factus nec ereaius, quoniodo crealus d i ceiur Spiriius, qui ab ipso procedil , aui quomodo
D O S Dei templa vocabhtrar, Spiriltim accipientes,
si non est Deus, ui lemerarii qitfdam asseruat?
t

.
,
, ,
,
; . ; ,
;

. XII.

EjuiiUm.

Si Spfritits omuia scruiair eiiam profnnda

l>ei *, perspiruum est, Spmtum aaneium 1100 aese
naturae dfver&e, iicque drverese eaxeiuic, a*d na*

, , ,
\ .
xa\ , turac divinae. Ideo eiiana profwnda Dei cognoscU,
ei ecil q u Dei gwi<, ut aiiimof noeter, qua M O ~
, ,
slr autit. Qiiod ei seruiari ad igiioranliam refers,
,
boc eiiaon de Palre dici comperits : Qui enim, n ,
,
qoil, corda scrutatur, novil quid gpiritut $entitn *.

.
Quod si rerum onminm Deus on ex ignorafttia
,
acruiatur, sed planescit omnia aiueqam fiam, ne
,
Spiriltis aanctus propier ignorantram ecrulaiur pco * $
fnnda Dei. Alioquiu quomodo ignoranii congrnei iUa
.
comparatio: Quemadmoduin novii spirilns iiotniaia


,

ea qtise in ipeo sont, sic et quse trnii Dei nemo

novii nisi Spirilns Dei? Nosseenim et scrMiari con ; ^ . *

iraria sunl. Anitnus autem nou acrutatur qiue aua
$ , '
.
snnt, sed nevii omnino. Quare Spirims eanclu*
" , exquisiiambabelcognilioneui be\.El, Quemadmodum

, ' nemo novit , nni Filiui, iteque Filium ni i

, , ,
\ sie nemo, inqtiit, notil, qxm Dei sunt, tmi
.
Spirilus Dei . Ex bis quas dicta sunl, quid naturos
.
comnwine s i l , iuldliginnte. Vcruiti quoiitaai, qut
3;, , omni impudentia morbo Uboraul ( maledic-e
, \ ,
Arii ct Eunoinii doctriit dUcipulos dko ) ipsuiu
,
Denm esec dicunl Spiriluu), non auien persona
disiinclum, neceasario beaius Paulus persooaui
, ,

Spirilue osleadii: No$ , inquiens, non mundi

,


,
ipiritum accepimui, $ Spiriium, q*i Deo , ui

,
Bciemus, quag Deo donaia $unt nobU, non in d*

eii$ humanos tapxenlice verbit, tedin doclTina Spiri

,
,
tus sancti, spiritualibus spiritualia
*.

Ammalis auiem homo mn , quat $unt Spt . D H/tu, ttuUitia enim eit illi, el non pofeel inWiu
, ,
gere, quia spirilualiler judicalur. Qui$ ertim novil

.
,

sensum Domini, ani quis iniiruxit eum? Nos auiem

~
ttnium Chriiti habemus *. Cum igiiur dicai, nos
.
,
non niundi spiriluin accepieee, sed Spiriuim, qni
, ,
ex Deo esi Spiriium sanclum non buic muiido
, coujunctum, sed easeotia?. docel esse divinae. Docei
praiierea, se non de Deo et Paire loqui, sed de Spi ,
rilu aaocto, ctijus gratiam credeulea aecipiuut.
, , Ilaque, Spiritum, qai ex Deo cst, iuquit, docens
. .

eum a Palre essentiam baberc, ei easeillius iiaiura*,

kit , , ;
nou co niodo quo res facta et procrealae. aed m
y

A C f c

\'!

o i f t :

'

2 6

C o r

"

PATROL. G R . C X X X .

, 0

- .

2 7

Malili. x i , 27.

1 Cor. , \\.

28

u,sd

851

ZIGABENI

bii* crenite prawlantior csi Paler et Filhts, ex qno

scqeilor ol prajstnriior iieiii sit Spis itne sancius.
hnqtie qui vebus creatis Spiriiuni eanttum anlept>nit,ie rectamet aanam doctrinam complexus est.
Ur:ain enim naiuram iucrealam in Palre, ei Filio,
ct Spiritu sancto confliebitur. Verura quoniatn, ut
probenl Spiritum sancUim esse crealum, affernnl
vci ba Propbeta: dieenlis : Qui firmat loniiruum, et
creal spirilum, et euuniial ad hominet Chrhium
mum scieiidnm est, alium a Propheia dici epiriuim in Jonitruo firmanlo creari, nou auiem S p i r i lum sancium. Mysiica enhn ralionc per lonitruum
inielligiliif Evangelimt. In quibus lgilur iiraia g i g:>ilur et iimnobilis in Evangolium fides, ii per fidein
cx eo, quod carositnl, spiritus flunt. Nam, ut Do ail : Quod natum esl ex carne, earo e$t : el ^
qnod nainm esi ex Spirilu, spiritus ei/.Deus igilur
si, qoi vocfiinevangelieain credentibus conflrmans,
emn, qui credit, spihlum efficil. Qui aulem ex Spiriin natnp esl, per ejusitiodi vocemeffeclus esi spiritus, Cbrislum enunltal: quoiiiam , inqtiit Aposiohis, neino poiest dicere Dominum Jesum, nisi m
Spiritu sancto

&!

. , \
, .
" ,

.
\
. -rijv
,
. ,
,
,
,
,

, ,
,
.
.
,

,
, ,
.

. ,
, ,

e\
.
%

Ejuidem ex oratione de Filii

et Spiritns

divinitate.

.
\
ptov ,
,
, ,
\ .

^ . ,
,
* \ ,
*> ,

, .
,
. *' -

Spiritus oppugiiatores*um in Seriplura Deuin apprllaumt ncganf, aiiintque divin latis vo-abu!o u a iuraui siguittcari. Quod qaidem cum Sptrflui iriim &, colliguni ejiiedem esie naturas cum
Palre eiFilio Spiriluro ganciuui. Sed siulii mabv
licti stii scrpentera accusatorem accipiaai. Ostenfliienim divinilalis vocabuk) oon naiuram diviiiaui,
setl spe<l tndi vim significari, cnm primis parenliI)ii8 consuieu^, ularborem velilam altingcreul: Aperieniur, itiqu l , oali veslri, erilti itcut dii *. /> vinilatis ergo vocabubnii non Raluran, sel vidou^
di indicai facultalon. Nogabiinl igiltir viilri Spiritnni sancunn ei bac de ro decerlabum? Si igilur videl reipsa nominaius esi Deua. Quo.l si id
qiiaeruiU ex Scripiura iulelligere, quis Anaiiiae sa-

crilefiuin vidit,quod in occullo cum coujuge solus 9

eomndsit? QoU illud Peiro denuniiavii? nonue Spirilvs sancius? Qoi ei in Peiro eral, el Ananisb aderatTidcirco Pelree : Ad quid, iuquil, implevil Stanas cor fnnm ut menlirerit Spiriiui eanclo f Nen es
menlilut hominibus, led Ueo . Qiiemadinoduiii igilur, qui ralione prjediliim conluinelia afticit, bomiuem aflicit conhimclia, et non in duos illam conlert;
ad unam cnim persouam duobus nominibus definilam id referlttr : sicet Pelrus cum et Spirilui ei Deo
diceret Aiianiam esse mcntitiim, uiuiin, nou duos
pic seniientibus demnnsiravil.
k

, *
; $
,
,
,
; ;
,
; ^

* ; ar, . " ,
.

> , ,
, \ , ,
?; .
1

Pa.il. cxxxi, 17.

I Cor. , 5.

Gen. 111, .

A c l . , > 4.

S53

PANOPLIA DOGMATICA. - . XII.

Ejmdem ex oratitnt

854

tertiu 4 precaiiom.

Advenial, lialibxus tnquit *, regnum tuum.

;, Jteia , 6 \ , < Quorum verborum loco: Aetafttaf, inguiiLucaa, Spi~
rilu$ sanclus tuu* in nos, uoi expurget. Quid ad
, "
kecrespondebuai qui ore impudenli audent Spiri
.
tum sancium impugnare? Qua menic regni subli
miialeiu in servitutis iransferenl bumilitaiem? Re ;
; gnum cat, ul Lucas aperle clamat, Spiritus ean , cUis, quodquidem regnum omnibus imperat, nonau ^ . ,
tem imperio subjeclum esl. Quod si Spiritus impc . ,
ral, quomodo ilhim demenles isli cum natura eer - vieniu connumerani ?
;
cadem oraiione.

.

, inqait Lucae, Spintut tanclus lutu in

" ,
, . Quod ai solius ost Dei pecca , . ta dimittare, id quod rpti quoqne Jndaei incredirtl
,
dixerunt, qui leslimonio suo iribnii Spiritui sancto
,
remitlendi peecaia faculuiem, is eidem eiiam di vinitaiem atlribuil. Atqui eamdem facullalem Apo
aioius iribeit Uoigenilo: Purgationem, inquiena, vtc . catorum wntrorum faciem $edit in dexlera magnitu . , \,
dims Dei *. Utium igitur esl opus ulriit&que, luro
04* ,

Spiritus peeeala expurgaiuis, tiiin Cbrisd purgalio
.
nem
facienih. Qnorum aiiiem una esi aclio, eorum
,
et vis eadem omnino. Omnis enim aciio faculiaii
, 1
perfeciio esl. Quamobrem si actio et vi eel ea. ,
dem, quomodonaturae diversiias iulelligi potesl ii>
.

. , , C illis, in quibiis . facultaiis actioniique dis , crimen deprehendiimis?

;
eadtm oralione.

.
Spiritus
eanclus
el ex Deo eat, et Chrisii S p i
riius
eat
atque
dicilur.
Filips autem cum ex Deo
,
eit,
non
Spiriius
eliam
e&i, neque dicitur. Hac
, ,
, enhnordinis aeriesnon sequilur, ul ex quo prr
, * - repoluiionem sibi vicissim ralio respoudeai, el quem , admodtim Cbriali Spirilum diciinus, sic eliam ipaius Spirittis Cbristum appellemue.
, .
Ejusdem oratione de baplimo.

.
Baptiianlei, inquil, $ in nomine Patris et FU)i
, , ,
, . ^ et Spirilus taneti *. Cur in nomine Patris ? Qnia
; ,
rerum esi omnium principium. Cur in nomineFilii?
;
Quiaest rerum omiiium procreaurum eflector. Cur
. ; in noinine Spirilus sancti ?j Quia res perficit univer .
sas. Quid igiiur tn, cum nnara ab oranibus eam ,
(femque gratiam accipias, bas tres personas in na , lirras diversaa dividis, tresque hiler se diseimiles
;
deos facis?

.
*
,

) , * ^altb. vi, 10.

Hebr. i , 3.

* Aktib.

XXVIM,

19.

.
Spiritus sandusper Davidem : HodU, inquit, l i
vocem ejus audieritis, nolitenbdurere corda vestra,
sicul in exaeerbatioM, secundum 'diem tenlatiomi
in de*nrlo, ubi tentaverunt paires \ IKeo
P^h

xciv, 8, 9.

EUTHYMII ZIGABENI

divos Aposiole* commemorans : Sk dkU, tnquil, ol

.
Spi.itut sanetui, atque iia verba hac m ilat, i r i * , btiens ea Splrilui sancio *. Quis-ighur est itle* . ,
qtiem tenlavennil patres ipsoram in deserto, queni
,
irritavertini? Accipe ab ipso Propbela dicente :
. Deum allmimum tentaverunt
Atqui Apostolus
; nnu Spiritus sancli personam ante nominasset, illi
; ' ,
verba liaec i r i b u i i : Quapropter, inquiens, sicul di c . 6
cil Spiriius saneliis : Secundum diem tentationh in

dcserto, ubi tentaverunt me patres veuri. Quare
,
quem Deiiui srltissimum appeUavit Prophetn, bunc
, ,
D. Apostobis Spintnm sanctum esse dicil. Itaquesi
, Spirilus sanclus, Tentaverunt, inquit, me palres .
vestri in deserlo; Propbela vero eum, qui lenlalus
" ,
esi in deserto, Deum aliissimum esso leslaiur,
.
obsiruumur ora Spirilum oppugnantium, 61 loquen- ,

tiiiminiqna, cum aperle tam Apostolus, lum Pro , , iv
ttheia, ex iis quas dicta sunl, Spirtlws pnedicenl , dmuilatem.
,
.


Ejusdem ad Eutlathium, scripta m eot
qui Spirilum sanclum impugnant.

4.
Cum aposiolis de bapiismo Doroinus mandala daret, Patrt el Filio conjunxii Spirilum. Proindequiin
fa faculiaie, qua vila tribuilur, et per quaiu nauira
nostra ex corrupta reddilur incorrupia, conjmigiltir, in omnibusbabebilcum Patre et Filio conjunctienein.

Ex eadem oralione.
Si diversas inier se videtimus actiones, quae a
Patre, et Filio, et Spiritu sanclo proficiscunlur, diversas item agcnlium naluras ex aciionum diversiiaie coiijiciamus. Neque enim fleri poiest, ul qnae
iiature differwnt ratione, actiomim genere copulenmr. Sinunam Patris e t F i l i i e t Spirilus saueii ao*
tionem esse cognoverimus, necessario ex eadem aetionmn vi naturoe conjunclionem colligemus. Sanctosefficit, consolalur, viiam praebet, *t alia ejus!ein generis sine ullo discrimiue prseslat tum Pater, tum Filius, tum Spiriius sauclue. liaque quorum una aiqueeadeineatactio, eorum ileio una est
eademque naltira.

,
.
, ' *
,
.
"
.

, ,
, \

.

.
* , ,

. ,
,
, ,
. Qv ,
.
T

Exeadem oraiione.
Si is, qui uugil, esi Paler, el ille, qui uii^Uar,
Filitts, el ipsa unciio Spiiims sanclus, regui porro
signum etnota esluoctio, uea regia quidem actione
Spiritussejuncius csi.

.
, ,
, $ , ;
.

liem advertum Spiritus oppugnaloret lancli Cyrilli

dictorum Scripiurce diversiiex librii colleclio, ex
r/uibtis Spirilut sancius Deu* es&e demonsiralur.
Ex Tltesauro autem eolleclio luec deprompta est,
ted spunim, ei per epilogum.
Ex Epulola ad Corinihioi.
Qui Doiniuo eoujungilur, uuua Spiiitus esi. Ecce
porspicuebic Spiriluin dicit Dominum. Plauius aulein id facit, dum loquilur de Judceis : Ad ftunc us-

. *
, \ "
.
"
".
.
.

l k b r . , 7, 8.

Peal. LXXVII, 40.

P A N O P L I A DOGM A T I C A . . .
858

quc tiiem, inquiens, idem velamen in lectione Veteris
Testamenti manel, non tevelatum, quoniam in Chri6\

sto desfuiiur. Sed ad hunc usque diem quando tegi

,

,
turMoses, veiamen super cor ipsorum poiitum
eil.

Ubi vero te converlerinl ad Dominum, velamen n,

.
ferelur. Dominui auiem Spirimt eil. Ubi autem Spi '
,
nius Domini, ibi liberlat
E l rursiim : lS'os uu .

.
tem omncs revelata facie gloriam Domini coiiiem , .

,
- plantes ucundum eamdem imaginem trunsformumur de gloria in gloriam, taiiquam Dumini Spi

ritu *.


857

"

*0 \
&

.

6 * , \ '
.

,
,


, ,
.

,
.

.

; . g

.
, .

, *
,
$,
* ,
,
.

Ex eadem.
Paulus de so ipso scribensin principio Epistohe :
Pauius, inquit, aposlolus Jesu Christi . Aperle v i deshic Aposioli noiuen ei iiuiiuis a Cbrislo, et pcr
Filium se illud aflirmai accipere. In Aclibus nmein
sanctorum aposioloruro ita scriptumesl : Sacriflcautibui illit Domino et jejunanlibm dixil Spiriuu
sanclut : Segregau mihi Pautum tl Barnabam in
opus, ad quod advocavi eos \ Si igitur cum a Spiriiti vocatus sit, a Christo se vocaium dicit, perspicue flemonsirai non alienum ab essenlia Filii Spirittim sanciuin.

Ex eadem.
Quii eniin hominum novit ea qux iw/ hominii,
nisi $piritus homini, qui in ipto eit ? Sic ei q*<e
iwH Dei, nemo noml, niti Spirilus Dei *. iVofrif
enim Deus per Spirilum $umn, Spiritus
enim omnia $trulalur, etiam profunda Dei . Si
spirilus bomiiiis nemine patefacienle novit, qti
suut in homine, cum naluralis s i l , fei proprhis
ipsiua , et Spirilus Dei sic ontitia seruiaiur, et n<>vii eiiam profunda Dei, tn Deo nimirum el Patre
est Spirilue aauctus; ei iiaturae divinae est, quetii
admoduin bomints spiritus est naturae bumaoae.

Ex eadem.

.
Ex Deo Spirhum sanclnm esse dicimas, alqae iia
,
credimus. At isli qui ad cabiinniandum taiitumm . *' do sunt paraliseimi, etiain aliaomnia ex Deo esse

dicunt, cum Paulus scribal : Unus Deus , ex
\,
, . - D quo omnia . Atque iia probare se pmant, ex Pa
tris essenlia non esse Spirilunisanclum, quod ilia

, vox : quo, ad res eliam procrealae referaHir.
Quat qaideiu vox cum de Spiritu sancio dicilur, euiu
,
. '* fix iptius esteittia esse declaral. Verum sic istii
poasuinus respoodere, de Filio item proprie nome%
, '
boc Filius dici, quod lamen improprie de bomiui
, *
busetiara dicalur. Nec si conceesu el gralia aliqu
, ,
bus iribualur, propterea tolliiur, quoniinus si
\
ipeius oalurale. Sic etiam illud, ex quo, licet rebi5
.
quoque proerealis ascribatur, idcirco iaiueii subl
nvis el diviiia Spiritus dignilas noh auferlur, nec ea

rc i i i , quominus s i l ejusdem esseniiae. Sed cnm
\ ,
T

* II Cor. , 14-17.
" I Cor. VIII, 6.

lbid.

15.

* I Cor. i , \ .

* A c l . , 2

I Cor. , 11.

Ibid. 10

859

EUTHYMII Z I G A B E N I

8W

ipsi Spiritui proprie congruat illud ex quo, quoniam o\), elvat . est ex Pairis essentia, refenur tameu cliaui ad res
' ,
procreatas, quoniam cum noir essent, ex Deo ba '
buerint ut siitt, per Filium ulique.
" *
Ex eadem.

RursumscribiladCorinlbiosPauJus: iVos,inquiens,
snmus templum Dei viventis, quemadmodum dixit ,

Deas : Quoniam inhabitabo in ipsis, el inambulabo, , ,

,
et erunt mihiin populum, el ego ero iptis in Deum .
. / /7r*v
l l i u r s u m post ba?c : ISolile conlrinare Spiritum
sancium Dei inhabitantem in vobit *. E i rursum : .
Si qnis lemplum Dei corrumpit, corrumptt hunc Detts. , '
Templum enim Dei sanctum e$l, quod eslis vot *. Si . , dlti . ,
igilur Spirhum accipieutes, et lemplum et domici ,
l u m Dei declaramur, quippe qui Deum babemus iu
uobia jpsis inliabitanlem ei inarabuianteui, ut scri- &
piiim e*i, quomodo esl Deus Spiriius saucius,
, ,
< tiaiu si nollut, qui comra senliuni ?
, ' ;
Ex Episiola ad RomanoB.
"
.
Scribii quibusdam Paulus recte admoduin sen ,
liens et loqueiis : QuicunqM Spiritu Dei aguntur, hi
snnt filiiDei. Non accepislit spiritum senilu- , .
lii ilerum in limorem, sed accepislis Spirilum adop- , " ,
tionis, in quo clamamus : Abba . Si ighur
, , " .
Spiriius sanctuseos Dei iilios esse demonslral, iu

quibiis inbabiiat, et divinse nalura? parlicipes facil,
,
adeo, ul qui propterea coujuncli sunt Deo super
,
orones exsislenti, cuni flducia clament: Abba Paur, 0$, ,
iioa interservos, neque inier res procreaiaa eollo*
, ,
< an<Jus esl, sed illi poiius divinae efc&enliae <UgaUa# Q
irtbuenda, cum el ex ipsa s i l , et ab ipsa sauctU
, '
| Filium pr&beaiur, aique Ua deos Jaciai et fi
* ,
iioa Dei illos iu quibus esl.
, .
"
Ex Aclibui aposlolorum.

.
Prmceps apoeloloruiu, cui divinuu mysleriu,
,
w.i Servalor ait, noncaro, elsanguis retelavil,
ud
, , Paler, quiin catlis e*tAaaiiiain
affereuiem agri , ,
protitun, ex quo partem ftibi reaervaral, sic allo*, , *quitur : Anania, cur implevil Satanas cor tuum, ut
"Avarla,
mentireri Spirilui lanclo, auferres expretio agri ? Ac deiadesubjicrl : tnentilu$ hominibutied
,
Deo . Itaqiie si Spirilui sancio roeniiens, Deo men ; ,
tilur, Deus nimiruiu est Spirilus sauctus, ct in Deo
,

.
ialuialiler.
, , , .

.
Ex eodem Itbro.
Qua* ex Servaiori* nosiri adventu proninlgaia
sunt bona, ea quodam iu loeo de o\ibot aais k>-
, " th
quens Dens ila eommemorai: Sutcitabo illi* **

secundum eor meum, patcenl tat, pascentn

cum tcientia . Paubie aoiem verilalie praco senio- " .
,
,^
res Epheaiorum alloquens : Autndiu, inquil, vobi$
, , , tb
ip$is et univeno gregi, in quo vot Spirilus sanctui
.
"
posuii ephcopot . Quando igiiur quaa ee faciurmii
$ ' ,
pollicitua esl Deus, cum poiestaie Spirilus perflcii,
*et paslores consiiiuit, uC in propbeiU promifwim
, ,
csi, ab essentia divina noo esl alienua, ted laa* Rom. , 14, .
*"*

1 Cor. v i , 16.
Epbee. iv, 50.
* ICor. m , l b , 17.

A c i . v, 3.

Ibid. 4.

Jereiu. x x m , 4.

A c l . xx, 28.

8)

PANOPLIA DOGMATICA. ,

todem

libro.

Paulus ad Alheuienses de religione verba facicns : Quonium tn ipso, uiquit, viwmus, et movemur, *umus
At Doininus noster Jesus CbrUius
banc vim, quae nobis a Deo.esi, ascribii Spiriiui

.
,
, , '
, .

atque

Oipaia f a c i l , quae Dei sunt.

, ,

863
fOOStans,

siibsistens, ei ex ipsaproveniens, ei i n ipsa maiuiiit

, ,
- .

. XII.

- quam vis n a l u r a l i s , ct cx esecnlia

sanclo :

Spiritm,

iuquiens, eit,

qui vmfuat

*.

Deus ergo Spiriiua ille, in'quo vivinius, movemur,

elsumus, ut Paulus dicil, et Servalor nosler leelalur.

Ex

Psalmit.

} ,
*

Canens quodam loco beaius David, verbaque sua

ad Deuin dirigens : Quo, inqtiit, ibo a}Spiritu
tuo,

el quo facie tua fugiam ? Si atcendero in coelum,

stov

'

"

illic e$. Si descendero

ro petiHQt

1.

exireinh

*. Cuin igilur Sptriluiu el facieiu

Pairis noininei, tanquam exprimenlem per diviaaw
acliuneni esseniiain, ex qnaesi, nominel etiani maiitim propier rerum omnium effeclricem, qtise ia
ipso eat, poieelaiem, quoiuodo Deue non c i l , et Pa iri per easeiilisfu conjunclus, cumeiexipst, ei ra
ipsoisii, qiicmadmoduinei inanus ab buroano cor*
pore esl stjoncta, sed inipuo polius vincia c l
nattiraliler hibarel ?

iiluc manus tua deducet

me et
f

bii dexlera ma

ad

Corintkios.

Scribil Panlns adbunc morium :

qnod ncmo in Spiritu

iii

EUnim

Ex Ephtoia

habilaviro

lu

tumpie-

marit.

diluculo,

ades. Si

. "
,
,

, , '
, ,
; ( , , C
^ .

iniafernum,

Jiittm.

7-

loquens

Notum

faciowobit

dicit

analluma

E l ; Nemo poiett dictre Dominnm Jesum, ni$i

, in Spiritu $aneto . Quibus ex verbis facile conssai, eum, qui parliiepe sil Spiritns sancli, nossc
*
/ Domtnum Jesinn; qui auteiu sancti Spiriius expers
, * , stt, enm ignorare. Quomodo igilur, qni Spirittim
. asseculua est, novii Domintim esse Jf&uni? Quemadmodum qui mel degoaiarunl, propler quabta , ,
tem ipsitis, cognoscunt mel esee duice, sic etiam
. ,
qui Spirituspanicipes faett gunt. Ex essenlia i g l , ,
l u r F i l i i Spirilus qualilaa qusedam, til Ua dicam,
.
e\ 8iii Dei, qiii omnilius dominauif. Quod ai ila eat, Detie est, nonautem faclns,ul aliieraemieniibne
vi.kter.
,

Ex eadem.

Divinornm mnrrerum distribtiiionea beaine Paulus sancli Spiritus ascribens aelioiii : Alii, inquii,

per Spiritum

mo scientia

/7

* ,
,
'

Act. xvn, 28. * Joan. vi, 6 i .

datur srmo
secundum

in eodem Spiriiu;

rtiw ;
ratnr

tapienliw,

alii gratia saniiatum

alii qenera linguarum.

unut

alii auUm

enmdem Spirilum

alqve idem

; alii

in umo Spi-

Uate autem omnia

Spiritus,

$fidei

dimdini

tigillalim

prout vull . ldem Apoelolus cum scircl

S iriium esse Deum, iu eadem Epistola : Et aliot
quidem, inqtiit, Densin EccUsia constituit,
primum

unicutque,
(

Psai. cxxxvui, 7>10.

I . , 3.

ibid. 8-11.

863

EUTHYMII ZIGABENi.

apostolo*, deinde prophetat, tertio dociores, deinde

tirtutet, postea graiiat curalionnm, opitulationei,, , ,
, ,
gutHrnatioiieu, genera linguarum *. Qtiid igltur dubiiant, an Spiritus hit Deus per essenliain, qui 80* , , . TC
liim ad calumniaitdum sunt paratissimi, cmn Pau- , \ *
, ,
lus aperlissime dicat, Splrituin esse qui graliarum
genera dividai, qaemadraodum vuit, deinde vero ,
8iilijicial Deuin esse, qui in ecclesiis hatc ipsa dis- , ,
,
tribual? Nomie autem absurdum esi, eoe qui recte

seniire, non Pauli verbis, sedslultis aliorum
;
dlciis aliendere ?Dcus ergo Spiritusest, liceiameu
,
les honiines nolini.
; ,
.
Ex eadem.
.
Scribil rursus idem Aposiolns : Si nos, inquieits,
7
vobis spirilualia seminavimus, magnum %%, $i car ,

nclia vestra metamu* ?spiriuialia ntmirtim appel- ; ' ^, laf divina, eicut carnatia. quae ad carnem pertinent.
,
Quamobretn si divina, boc e t, Dei mysleria recte . ,
appellavii epiriloalia, Dt-ue profeclo Spirilus est, ,
ctjjus mysleria vocavii spiriiualia.
,
, .
Ex Joannii Evangelio.

.
Quodam loco de seipso loquens in Evangeliis Ser *
?aor : Ego, inquit, um veritas . Beatas aulem , .
Joannes, ex Palris ess<*utia alque Filii Spirilnm

esse demonstrans, Spiritum, inquil, veritatis, qui ,
procedtt . In Epistola auiem : Spiritus, h i - ,
quit, esl verilas . Quomodo igilur, cum ex Palre C

procedat, c l Spiritus veriiaiis sil propter siimlitu . diem et ejusdem esseniiaenaturam, adeo, ul ipse
,
quoque veriias appellelur, faclus et creatus ait ? , ,
Absurdura id quidein esi. iiaqueDeus esl Spiritus, , siqaideui veriias esi, et a Palre procedit.
; .
, ,
.
.
.
*
Deaius Joannes de Verbo Dei loquens ipsum esse
, ,
dixii lucem veram, quae illuminat omnem bominem
>euiemein in bunc mundum . sapieulissiinus
Paulus Spirilum sanclum splendere in cordibus .
nostris affirmavit ad illustralionem glori Dei ia
persona Christi . Proinde cum Verbum sit lux

era, splemleat aulem Spirilus eauclus, necessario D .
(aiendum est, e seiiliae Verbi esse eliam Spirilum
,
sancium, per queni itiumiiial oinnem bominem, cuiu
,
Spiritoe sancU eptendorem tatiquam essenlix pro , '
priaeradium quemdam emitlal.
, *
.

.
Objectio hgsrelicorum.
, ,
Si sanctorum, inquiunt, animos Spirilu eancio
, "
Dcum ungere affirmatis, ungaenli locum ei ordincm Spiriios obtiaebil. Porro qui Geri polesi, u l . ;
ejusdem essentiae sit unguenlum, ei ille qui ungil,
, '
cum consuelndo notlra id non palialur ? oiiini
/;
siuUitia ebrii, el omniam lurpiasima plcni tcnierita, I
* Joan. xv, 26.
I Joan. , 6.
Joan. , &
Epbes, iv, U , I Cor. I X , 11.
Joan. xiv, C
11 Cor. iv, 6.
k

S65

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XII.

866

, - l c ! parumper resipisceiig, ct corporeas cogi ,

lationes omillentes, ad siiblimem iheologiac m a ,
gniltidinetn conscendelis, el quse de oatura divi:?a
, dicla sunt, licel buinani.s vcrbis cnuuiienlur, no ,
siraeque consuetudinis raiiouom, quod vix iia pos ,
sint ab audiemibus percipi, superani, ratione
; "
laroen Deo convenienle inlelligeiis ? Verum siuli ,
lia? vestrae congruens aliquid respondeamus. Si per
,
vos ungueuti tocum aique ordinem Spiritus obline ,
bit, quoniain tinguenlum ab eo qui ungil, diversam
,
babere naluram necesse esi, num eiiam quoniam
, \
nnguentum ab arlificibus ex mullis conficilur, nc .
cesse eritjvobis et Spirilum sanclum muhis expar ,
libus esse compositum? Praelerea cum unguentum
. <
ratiowissit expers, rationis expers siletiam Spiri tus sanclns. Quod boc in re male dicluni est, in eo*
,
rum capita omninu decurret. Nos autem contra S ' K
, ,
objiciemus : Si diversa Spiritus essenliacsi a Dco,
,
qni sanclosungit ipso Spirilu, cur Spirilu in nolns
' ;
babilante Chrisius habiiare demonslralur, qni non
* "
est esscntia diversus a Paire ? Quud quidcdi Paw

lus inlelligens : Ut del, inquil, 'nobis secnndum d i r i

,
tias glorias sua; virute cotroborari per Spiritum


suurn, in inleriow homine, habitare Christum ver

. "
fidem in cordibm noslris
Cum igilur Cbristns
*
per Spiriluin babiiet in hoinine inleriore, perspi, ,
cuum esi, ipsum essenlia non dUTcirc ab eu pcr
' ;
quem in sauciis vidctur b.ibiiare.
.
Ex Joannis Evangelio.
.
Q
Dominus nosier Jesus Cbristus, divina naiu*0 r hoiiorem scrvans, ei qui verbuin advcrsus F i ,
lium hominis dixerit, veniam aflirmal dalumiri. A l
,
qui in Spirilum sanclum nialedicta coujccerit, ei n<
, . "'
queinbocsaecnlo ignotum iri,neqnein fuiuro*. Quod
,
si creatusestSpiritua sanctus, cui maledicta in ipsum
,
conjicienii lanlum proponitur supplicium, qtia ,
tura Deo maledkeniibus esldcfinitum ? Consiat igiiur
; ' ',
Deum ex Deo esse Spirilum sanctum, qni ul Deus b , , noraiur in Scripluris divinis, alque ila natura esl
,
Deus.
.
Exeodem.

.
S i , quemadmodum Servatorail : Qni nntu$e$\ ex
, ,
- D Spirilu, spiritus esl , biijtismodiauieinnonex *;gniiiibiis neqne ex voluutate v i r i , aul ferainae, sed
:, , , '
Deus ulique nainra
em vobiiiiate Dci natus cel \
esl Spiritus sanclus, qui filios regeneral, ut cuiti

Deo conjaiigaiilur, quod quidem prseslat, dum ID
,
illis habilai, iiiiluraeque suae participet facil.
>
Si Spiritiis eos in quibus esl deos feddil, divinir ,
que naiurae parlicipes facit, ex divina nimimm
,
- esseniia esl naluraliter, et rebus procrealis per
, , ,
Filium dalus, eas tanquam sibi ipsi similes efllcii.
" ,
QiieiiiadiDodum proprium lueipns os esl jllustrarc,
,
nec possei quidquam illuirare, uisi eseet lux, iia
sancti Spiriius opus est divinos efllcere, a quibus
' , *
ipse soscipitur, nec eos, qin ipsum habenl, diviJoan. i . 18.
Epbcs. n i , 16, 17.
M.iltb. , 52. * J-ian i i i , 6.
1

867

EUTHYMII ZIGABENI

iiainaturparticipefdemonetraret,pisidiviuaB

8C8

ipsc , el

.
Objeetio hoereticorum.
' ,
Spiritum, inquiunf, sanctiflcare, voe qtioque con, *
OicbiminK Verum id facil non per se, quod nalu, * ,
ra sit ejueinodi, eed ut instrunientum ex ferro aliave
,
confecuim maieria ab igne sumpla caliditale ignis
,
inunere fungitur, sic ipse accepta a Deo sanciilate

rebus ciiam pro>Teaiis imperlilur. Quod quidem de
,
illius, qui mentiri potest, lesiimonio comprobaiur, nempe Servaloris nosiri : Qui de meo, i u - ,
.
quil, accipiet .
, , ;,
Nou, De meo, inquil, accipiel, et sanctificabil vos
6 (
(quod laiuon si dictuni esiei, nibil inde oflensio , nis audilores pcrcipereni), sed : De meo, Servaior
inqiiil, accipiet, et annuntiabU vobis. Quippe qui n i - ) , ,
, , hil a se loquelur, sed quae audietii, loquelur. Quo " , , .
niam peracto in cartie bumani generis redimendi

oneilio ad Palrem erat ascensurue, et diecipylis
,
srais se Paraclelitm esse missurdm promiserat, ne
,
quis Spiritum sanctum aliquid prater senlentiam
ipsius insliniturum suspicarelur, aperte demon , ^
sirat, eum, cum Spiritus suus sit, cx se ilem verba
iiuiiliaturiun : se , iiiquieiis, uon loquetur, ted
, , " ,
qucecunque audiel, loqueiur, quoniam de meo acci, , . "
vitt \ Non aliier, quam si mel de naiurali sua
,
dulcediue loquens, diceret: Nibil a se ipsa guslan , *
libus injiciei, sed de meo accipiel: cuin nalurali, * , ;
ler qualius ex essenliis, ut ila dicam, in ea quae
ex ipsie sunt, progrediatur, ut dulcedo, quemad, ' ,

e*el nalura.

inodiiiii diximus, ex melle, aui ex igne calid U s , aut

ex aqua frigiditas. Non igilur Spiritui sanciilas imperiiliir, sed illi et naluralis ei per essenliaui.

*
, , *
, , .
, -

Cui saiicliiascoiiiutuniciUur,eam (anquam vasaus ,

c i p i l , cum aniea i n propria natura consisicrei, c u , *
jusnaodi sunl lum bomo, lum angelus, aui ei qua
, ,
s i i alia n a l u i a raiiotie prsedila. Dicaul i g i i u r u o ?,, .
bis, qui Spiriliim iia sancium audeut aftirmare, u l

ei saiiciilas a Patre et Filio fuerii i m p e r l i u , quid ,
nam ipse perse privaliin &it. A t nihil aliud ipsum
, '
e se ex divinig Scripturis dicimus. Non igitur ex
;'*
coiuniunione, nequa ex compoeitione sancius e s i ; D . , *
sed esi essentia naiuraque saocUficans, e l Dei ac
, * ,
Palria, u l ila dicaio, qualilas, quemadiiiodum dul- , ' , *.4
cedo uiellis, ei floria auaviias.
, , *,
.
Quod ex couiuaunione t-uipiain accedil u i do
num, auferri eliain poiesi. Ea nauique sola, qua*
.
per eaaenliaminbaereiii, ncquennl s.parari. Quam .
obrem, si acceswone, ei accidenle dicunl iue>se
;
Spirtlui sanctilaleai, cur noo eadem ratione et sine
,
sauciilate Spiriiuiu alfirmaDl esae posee^- At i m - , . " xal
pium id siL Non igiiur ex conuuuuione sancius est

Spiriiu, $ed u l ex Deo naturaliier.
, . OV
. ,
.
Juan. xvi, 14. ibid. 13.
1

69

tANOPLIA DOGMATICA. -

870

. XI.

" " ".

Epittolo ad Romanot.
, *:, .
Scimus, inquil, legm e&se ipiiitualem
De ude
*

paruinper progressus subjicii : Conteniio legi Dei

tecundum interionm hominem *. rursum : Lx


enim bpiritus vitw in Clirislo Jem liberavit Ugt

peccaii el moriii \ Ecce, cnm legem appellasstt

. - spirilualem, hoc esl per Spiritum, eiaiim ipsam
, ,
et Dei legem appellai. Aperiius auiem ex iis quse
.
sequunlur, Deuni esse Spiritura ostendil : Lex^ hi, , ,
quieng, Spiritus vitai, ut Spiriium sancuim uon so , lum legislalorem, verum eiiam \U;o Spirituiu esse
, '
constei. Qua? porro esi viia ? Cbrislu* niuiiruin, qai
. ,
diclt : Ego tum verila$ et vila \
; ^ ,

"
.
* ,
,
,

* , ,

, ,
,
.

Ex Episiola ad ilorinihios.
Sed abluti esiit, inquit, sed samiiftcati esti$, ud
juslificati $1, hi nomiae Domini nottrt Jesu C/iris/t, el in Spiriiu Dei notiri *. Jiaque si soli Deo l i cere peccaia dimiuere concedemus, dimiuit auiaiM
et jtialificai ipse Sp/riius, sanctos de< Jaraas eos,
in quibua e*l, Deus uliquecsl, qui difinam acttoeem habet in se uaiaraliier.

.
' , ,
, .
,
.
/

Ex Evangelio.
Amen dico vobis, voe esae ecrv< e, niei vos F i lius Uberaverii . Uanc euioi res procreaise noa
habenl facultaiem, sed soluin Verbuin, u l Filins,
cl bxres, et a Dee Patre provenieus. Si igitur F i lius aoltis nos iia vocal ad libertaiem, ul et Spinon erii eescntia ip-

- ,
o*x
;
, .
.

".
, . 4 ,
.
, ,

* , ,
,
, ; ,
.
"
".

,
,
\\

^^.
.
,

" t ,
.

.
" , ", , ,
)

' R o n i . VII, U . * ibid. 22.

Jac. i , 17. 1 Cor. xit, 11.
8

* Rom. vnt, 2.
I P e l r . iv, 7-lU.

r i l u s

g i u g f

i d e a l

q | l j

e f l i c i a l f

u l

i p s e r o e l

o m f t i a

f a c i l

Deoconvenicnte? Quod si ila esl, nec facius, nc*

creaius eel Spirims Doiuini. ld enim diceie valde
impiutn esk
Ex Jacobi Epitlola.
Noiile errare, [rairei dileeii, omm datum bt
num, el omne donum {\, sursum il, descendem luminum . Si varia divinarum
graliarum largilio a Paire demiliitur : Hasc axttnx
omnia, ul Paulus ail, Spiritus agit, dividen* $igi latim unicuique, ul vull \ quomodo Deus non ei,
ei ex Deo, ei in Deo Spiriuis ipse, qni faeit ownia qua? congruimt Deo, idque eum poieslaie? Nou
ergocreaiua eet, ut U l i nugis &iiis affirmant.
7

E% Petri Epistola.
Ettole itaque prudenies , vigilate in oralionibus.Anle omnia autem mutuam in Dobismetipsu charilalem eontinuam habeniei, quia charitas operit
muUitudinem ptccatorum. Ilospilalet invkein $ine
murmuratione : unuiqui&qM ucul accepit graliam,
inier voi illam adminittranles, ul boni dispen$alor<s
multijoimis gratiai Dei
Hic mibi rursuin animadvertc, cum Spirilus sanclus potesiaie sua, quemad
modum vult, divina inunera largiaiur, aique aanci s
sigilbuiib dislribuat, Pelrum adinirabilem affinua4

Joan. X I T , C.

1 Cor. , 11.

Joan. vm, 36.

871

ZIGABENl

re variam hanc talis gratia largitionem a Deo pro-

licixct, quippe qui scirel, Spiritum sanctum a natura divina non esse alieuum. Cuin igitur Pelrus
Deum Spirilum sancium appellei, nonne impius et
teinerarius est, qui illum inler res coilocans procrealas, inanifestis sanciornm apostolorum leslimoniis pcriculose amtel advers;tri ?
Ex Joannis Epistola.
Etqvi servat mandata ejus in ipto mtwet, el ipte
in ilio, et in hoc cognoscimus, quod in nobh maiiet, ex
Spiritu, quem dedil nohi$
Si Spirilu sancto in
nobls babitanie, Detts est qni in nobis habital, quomorio non Deus ex Deo Spiriltis, quem si quis babet, Deum inbabitaniem gerii? qui etiam per Propbelam : Inhabitabo, inquil, in ti$ et inambulabo,et
ero ipsorum Deu$ * ? si Deus ex Deo Spirilus '
osi, quis eiim temere crealum dicens supplicium
eviiet seinpiteriium ?
Ex eadem.
Et Spiritu$ e$t, qui Deum Spirttum veritatem e$se
tetiaiur. Quomam trc$ sunt, qui te$timonium afferunl in cceio, Pater, Verbum et Spiritui, et lii ires
unum $unl. El tres sunl qui lestimonium dant in ler*
, SpirUus, aqua, sanguis. Et /it ires unum snnt.
Si lettimonium hominum accipimus, letlimontum
Dei majns est . Verilaiie praco rursutn, 111 vides,
et Dettni et ex Deo naluraliter Spiritum vocat.
timn enim dixisaet, Spiriium esse, qui lestatur,
paiilnluin progrediens : Te$timonium inquit, Dei
tnejni eit. Quomodo igiiur creaius est, qui una cum
Paire reruni omnium Dens dicilur, et sanclam explel Trinilaiem ?
f

81
\ , , .
,
:
\,
: ^ ;

".
,
. , fitt
, .

, , ;
, , \

,
,
. ,
, ,
, 6;

.
,

. " , , ,
.

, , ,
* . ti\r

,

. 6 ,
\
. ,
, ,
c . >
,
;

"
.
Ex Evaiigctio secundum Malthamm.
" .
Jesu Chrisli aulem generatio sic erat: Cum e$ 7$el detponsata maler ipsius Maria Joseph, aiUequom
convenirent, invenia est in utero habens de Spiritu \(, ,
$ancio .S\ creandi faoulias soli adeet naitira?, el .
,
boc ipsius esl eximmm, sitmil cuui aliis dignhaii ,
bus dmnisilli congruentibus, Spiritus auieni in V i r ,
gine diviniiin templum crcai, nonne si quis euro
creatum dicii, is impiue simul aique amens depre- ;
;
bendelur ?
Ex Evnngelio secundum 'Joannem,
" "
.
Quoiquot nutem aeceperunt eum, poiettatem dedit
" ,
ei* ul filii Dei ficrtnt, qui non ex languinibus, ne , , U
que ex voluntale hominis, neque ex volunlaie carnii,
,
,
ud ex Deo nati sunl . Si Spiritus ei, qui per
" .

Iblem in Chrislum regcneral nos ad salulem, adeo
>
ejus gralia nos filii declarcinur Dei, quoinodo ,
Spiriius non eril Deus? Quod auiem uos, qui crc- , ;
itiuius, ex Spirilu simus, teslatur Servalor, sic al- " ,
loipiens Nicodemmn : Spiritus ubi vult *p\rat ct

vocem ejus audis, sed nescis unde veniat, aul quo va- , )\
dai. Sic erit omnis qui natu$ e$t ex Spiritu .
, ,
.

.
k

Joan. , . Levit. , 42; II Cor. , 16.

12,15. Joan. , 8.

I Joan. , 5-0

* MaUfa. , 18.

io".',

PANOPLTA DOGIIATICA

87S

.
" ,
,
,
b ,

.
, \
, ,
6 ,
; - O J ,
;
.

, , ,
.
,

. XII.

}4.
Cum auUtn venerit ParacUius, qucm eo mlttam*
vobi$ Patre Spirilum vtritalu, qmi procedii, UU leitimonium perhibtbii 4 *. Si a De.
ei Patre procedit Spiriliw saneUis, *ei tanquam
fructus quidatn essentiae ipeius est, Patur auteni
iion esl faclus ntic croatus, quomodo crealus dicelur Spiriius, qui ab ipso procedil , aut quomodo
iios Dei templa vocabmrar, Spirilum accipientes,
si non esl Deus, ui lemerarii qtridam assertml?
r

Eiusdem.
Si Sptritns omnia scruUrtar eiiam proftinda
Dei *, perepitatim esl, Spifiuiro tancluiit IIOB eese
nature diversse, noqwo divereae efteikii, e*d na*

tura divina. Ideo eliana profunda Dei cognoecit.

ei s c i t q u Dei eutii, u l animiia noaler, qua uo~
, .
str:i siini. Qnod si scroiari ad igncrantiam reter*,
,
boc cliam de Paire tftci comperies : Qui enim, ln * , ,
quit, corua scrutalur, novil quid tpirilu$ sentiai *.

.
Quod si rerum o n m i u m Deus won ex ignoraetia
{ ,
scrtftater, sed plane scit omnla anttqnaui liant, H # C
,
Spirittis sancius propter ignoranltam ecrutatur pro * $
fnnda Dei. AUoquiu quomodo ignorami congruei illa
.
eomparalio: Quemadrnodum wovh spirila* b<m*Mii
,
ea qnas in Ipeo S H H I , sie et qtua auni Dei iienxj
ual

novil nisi Spiriius Dci? Noese eaim et s c m U r i con ; | . *

i r a r i a suni. Aniinus aulem noii scrulalur quas suu
, '
sani, sed novii omniito. Qitare Spiriuis aanclua
.
* " , exquisiiani babet cognitionem Dei. E l , Quemadmoduui
, ' nemo novit , nui Filius, neqw Filium nii
, , ,
Pater , sic *, inqmt, noiit, qua Dei tunt, nisi
.
Spiritus Dei . Ex bis quas dicia suol, quid naluras
.
conmwjne s i l , iuielligiimis. Veriitn quoniam, qui
;, , omni impudenlia' ntorbo laboranl ( ielos maledioe
, ,
Arii et Eunomii doclriiiae discipulos d k o ) ipwm
,
Demii ease dicunl Spirilum, iion aulen persoui
disiincluBQ, neceesario beaius Paulu* persouaiu
, ,
Spirilus oslendil: $nim, inquiens, non mundi
,

,
ipiriium accepimu$, $ Spiriium, qui , m

, tciamui, quw Deo donaia mnt mobit, noa in do

cti$ humanat sapientiat verbis, udin doctrina Spiri ,

,
lus $ancti, $pirituaiibu$ spiritualia comparantet.

Ammalii aniMi homo percipit, qua $unl Spi . D , tluililia iiii, poiest inHlli , , - gere, quia spiritualiter judicatur. Quis enim novil
.
,
$ensum Domini, aul quis inslruxit \? No$ autem

; '
"
sensum Chrisii /lafcmtu *. Cum igilur dicai, nos
. , non niundi spirituiu accepisee, sed Spirilum, qui
, ,
ex Deo e&l, Spiriiuni aanclura non buic mtfndo
, coujunoium, sed eeseolia?. docel esse divinse. Docei
* praierea, ae non de Deo et Patre loqui, sed de Spi ,
rilu sancto, cwjus gratiam credeule* aecipiuut.
, , Itaque, Spiritum, qui Deo e$t, iuqutt, docens
.
eum a Palre essentiam liaberc, ei esseillius naiuru*,
, , ,
nou eo modo quo res facia? ei procreate. eed ui
k

X V

'

C O R

"

PATROL. G R . C X X X .

'

, , ,

'

2 7

C O R

ibbl,

" .

28

BOTHTMH ZIGABENl

novit ille solus, qui FUiiMft eognoscil, el tobis ille,

qii Pairem novli, et U solue qui Patren eiFitium
navU. Iloc ex D* didwimua, NHxtam iiiem edoeti m<m wmm; ttd eoftlentt suimia ea cognitioaia
meitsura qwe dau eti Mbis, aeo toHteiie oiqniriiiujft auai a nobit cqvetiiil cempjrebeudi.

fR

, ( {.
*, | ,
,
, , *
. * ., *
. {
, *
1

Cvndixiaiei Uioae in Actibue: SecW/tcottfttiue**

,
Ifm et jejunentibus fratribus Antiochice,dixil Spiritui
/ + % &
lanctut: Segrtgate mihi Pauhm et Barnabam in opu$
', "
md q*odw)cati eo*; CMUiqufDSulyecbaet ; Mim Spiri- $4
fd* , *2 tor <>6* fJc
A
$M9*i4t+d69em4ru*t &*4e*aam ; eU AUuiUe*frtw,
Gyprvm,
\ *
el Lycutuei Lycatimm, Pampkykatm, *t Bith*iam*
$ pxardicmwumi EmngtUuw* % oddidti: wm* * ,
*<**/ IfcrNafcutf IVnita '^ ftdetrattf ir*> *{*, , *1
drti gralte f)ti in opua, 0*00* #m/i^oeriui/. Cimt ** ,
,
qmaml* feckui Dem c*m illi* Cu*t aniea
mea
,
lioMtu iectesel de Spiriiis ul q*i PaultMY 4 4kr
j xdpm
uabam *egaaael * . ad quod * v#ea , , & *em, peal reiUuw appeUai Dwm* ei bi* Dei
, *
N o m e A p o i i i L ^ i L H i u m , QmutTimtt *, Axiio- *' . ^
, * I
impU9*n*l; deina^Oun ^ , iuquicus, M A M
, +
rf cmiqfe*t**l EccMnmt re4*/tfimi, fKflwia ,
fcu#/ ipati Xtau
, ;
# / ^, * , ^ ,
' ,
t

Ejtud+m*

.
BigittHn Dei Spirilum sauctum vocal tbvina Scrf tafev
plm-a, quemadtiioduiB ei CliristiiaaK: ,* , , *
quiens, m^fplio Deiejkioda>**oxia ; quod a4iua ev-aai- ,
geiitta tw SpiHiai Ziei dixU. l^iUtrai iiem dex(PaiQ
* H
ei ferac4iiiHnappellai u i e loeo: SnltwUtot dexitw ^ , "*
iptlau, trodliitim SOJIC/IIW e/ Quee4a4u*a<Aum
4 , *
ighwf bracbiw tjuedem esteniUe outii illo eU, cu. '
jm eai bracbium, *w cl dgiUs cuw lila, cujue eai
, ;
digiiua. E}(wdei igiuw aaeadua a&l Spifiiua aai^ . Datpt ts
ol cvm PaireeiFilie a ai Miieei qju4ei* eM e*eu- 3. , .
>6
4

TITULUS XJll.
TITAOS .
polrtribar, an*r AOJMU i i M c / ; fod
*% < !^ ^
*4 oio $ $ancim

tem et ex Filio.
D
, d.U' %1 rov
Hunc brexissimum traciauim theologicaj crisi subjectnm nuper Graece el Laiioe recudil J. Bergenroeiber, in Universitale Wirceburgenei professor, posi Pliotii librum d$ SpirUus umcu musUgogia,
quem complectilur loaiua nokter Cll. Vide ad col. 273 qnse praefaius est doctui editor, el coJ. 591
aculi ipsiu texlum cuui kaiina interprelaUone; nain saiis aupcrque esl Pboiii bxretka placiu seineJ cx'
bibuiaee. EQIT.PATR.
TITULUS XIV.
TiTAOS '
Adv$u ApaU**rium. Hmgni AlhaMaiii * ditp**
,
"*
"'
laiiom conira Mactdowianum Apollinamtam ka

.
bila.
%

EAGEDONIANUS.

0.

Non erralis uiitum, quod conaubsUnUalem Pa-

, isw

tri Fdium eaee dicaiis: eed eiiam quod Dominum

' , ' <***

Aci. , 2-4.

ibid, 5 aeqq.

Acl. , 20-25.

Ucxi,20.

Matlb. , 28.

VuLwm l.
9

77

87

PANOPLIA BOGMATICA. - TiT. XIV.

6 . 02, - incaniatum animam qaoque baboigge affirmelu.

&* , ORTHODGXUS. Non roodo religiose senlimus, cuni
. * Pairi ooDSubsiaoiialem egge F i l i u m : sed el cum
eum incarnatuni auiinam babuisee confiteiaur. Ne , .
- que vero magni quid fecerie consubetantialiiatem
negans, si animara eum habere negaveris. Hoc enim
.
eorum egt proprium, qui subetaotiae diversilateu
, ,
. . ' et 6is8imiliiadineitt aeserunt. Ut enim subslaDtiam
, . . - Uiiigenili dicant esse patibilera, iuanimalam eam dicunl, aique inde digsiiniUtudinem substanliae cora,
^, miniecunttir. Maced. Nos vero diggUpililudinem subslanli&nen dicimug, sed aninaa carere dicimug. Orta.
, ,
; . . Vpd. Fatorisne C b m k i m ia mortis agone coapisse coniriH
DKBeiHs esse, ut in Evangelio Maubaeus
, eiari
; . - ^ babel, Coapit eonlrigtari el meesius esse, et ut
. YJpfl. Ytou $
Marcus, Ccepit pavere et taedere? Maced. Etiam.
; . 1 >
Orih. Uirum uresla esi et mortem pavet divinitag,
, m eorpua animalumtJfaced.DivinUas cerie iacar nala. Orik. Filii igilur diviniUs diasiimlig e&t dei , ; U l i Pauria? Macsd. AbsiU Orih.^Si moeaia est ot
. , . pavtt nortere, q u M o d o similU per omnia erii ei
). , %m nec aagitnT, aec ceniristatur, nec turbatur ?
, . . '' Maced. Corpug babuit,et idcirco contristatur. Orlh.
. '. A l corpus gioe anima HOD angilur, non lurbalur, oon
, ; . trieUlur? Mactd. Sed loco animae diviniiatem babuit.
. '. Orih. An corpng d m i t i u t i pavoren incuaau, aut divi , . aitae corpori? . Propter corpug diviniUg expa. t Vpd. veteebal. Ortk. N i n i r u m u i principalus animi nostri,
. . I iia et (Hviatlaft a corpore turbabatur. Maced. Abeit
XJpd. ( ] * bocdieaml Orlh*Concedas igilur oporlet anioiam
* c , fuieso^uailurbaiaest. Maced. A b s i l ! Orih. Quomodo
ergo angeluoa audiea Josepbo d i c e o i e a : Accipe
. * > * c puemm et mairem ejus, et fuge in Agypivm: fu , turumeai enirautHerod^squaeraianiaiaiD pueri ;>
et iieruro : t Surge el accipe Mariam conjugem
* * tuam, el vade in lerraro l a r a e l : defiuicli suni enim,
4 - qni qurebant animam p u e r i ; et Dominua ipsa
' > a i t : Ege sum paaior bonus : bonus pastor ani* c " , , , naro auam ponil proovibug ; etiterum ; c Cum
; > . volo, ponoeam,et cnm volo, rcsuraueam . > Maced.
, c Quando vero elPalreiu audiiaus loqueatem, < Sab , > balaet neoroemas veslras odit aiiima mea , > idecme
; . el ipsum Pairem ammam habere diccraus ? Orth*
. , &# Nonconaideraeii euin,quein adduxisti locum.Neque
. . ; . f enim deinonsirare polcris Patrem esse, qui iaib&c
* loquatur. Mac$d. Cujus ergo est vox ista? Orih.
, F i l i i Dei, qui d i x i l : t Cognovit bos poaeessorem
* , suom, t% aainiig prssepe doreini sui : Israel autem
. > . * me non eogmmt.et populusiueusnon intellexil .
Maced. Hkcine est qjui dicit: < Neomenias vestrae
; > *0. . , et Sabbata odit anima mea?> Orth. Sane quidem.
Tum enim odii ea, quando incarnalug est, et fo& , .
. , ; ". dus noviun iastituit. Maced. Atqui ammain habuit,
*7 , cura bawe viaug est? Orth. Quemadraodum nec manus, nee pedeg corporeos, neque etiam vesliinenta
,
corporea habuil,anle incarnationem, quando dixit,
, c " ,
Foderuni raanus meag et pedce meos : et auper
,

Maub. , 13. > ibbl. 20. ' Joan. , I I .

ibid. ibV * Ua. i , 15.

* ibid. 5.

879

ZIGABENI

Testem meam misenmt sorteni , sed qua fuiura

erant pronnntiavit : stc etde anima loijuensdixk: 4 . > . , *
Odit anima mea. > Maced. Sit sane Filii Y O X haec : " * ^
nunquid el tum Fitius loquitur, cum dicit : cEcce
c , puer meus dilectus, in qtiem complacuit anima ' mea, ponam Spiritum meura super eum' ? Orlh. , ; . 4
Palrem hic, non Filiiim, loqui in confesso esl : at- , ' .
tamen non quod animam habeat sic loquUur Pa- *
ter, sed cujusque sancti animam, euani aniinam
, . "
dicit. Qusecunqtie igitur anima sibi complacuerU
, , ,
in Filio, ista, inquit, esl anima mea. Etenim u l
. ' ,
homo justus, Dei homo d i r i t u r : ila anima justa,
*
Dei anima nuneupatur et est. Maced. Quid igilur
. . ; .
est bencplacitnm? Orlh. Yerbum complacuit, pro- ,
^
pbcta Isaias inlerpretatur suscepit, ubi scribil
, < ,
Jacob servus meus, suscipiam eum : lerael ele * , j}
ctus meus, quem benigne suscepit anima mea. Po * ' . "
aui Spiritum meuro super eum. > Quaecunque igitar , ,
anima hwic, quem ostendo, aervum meum susce , . .
pit, ea est mea anima. Maced. Nos improprie Pa- *
tremista locuium fuisse dicimne. Neque enim quod . *
animam iiabeat, dicit: c In quo sibi complacuil , ,
anima mea: > neque de anima hominum loquitur, . ). ,
uttu quidem existimas. Orth. Improprie animam
Palri tribui conccdamus, nunquid et de Filio Im- ; .
proprie? Maced. Etiam. Orlh. Quidsi autera Patcr . .
bomo dicatur, ct si improprie Pater dicilur, num el ,
Filius impropric bomo dicttttr ? Maeed. Ubt scrr- ,
pium csl Patrem improprie esse bominem? Orth. ; .
FHias
ipse in Evangeliis hominem ipsum vo- ; .
cal. Maced. Locum lcge, qno tpstun "hominetn . . 'cat. Srth. Quando' dicil, c ilomo-quidam fecit nu- . . "
ptias filio suo , qualem horoinero dicil? E l quan- , < "
do dicit, f Homoquidam planlavrt vineam, et lo- , > ; c
cavil eam agrrcolis \ qualem inlelligis bominem? ,
Maced. In parabola Patrem. Orlh. Ergone igilur, , > ; .
cum i n parabolis'Palrem dicai hominein,et in ea- . . ,
dem illa parabola seipsum dical hommem posi ser- . ,
vos niissum, Filium ipsnm improprie bominem fa-
ctum tuisse dixerimus? Maced. Absit. *Orth. St ,
ergo audierimus faciem Patris, quam pueroruru an- ;
geli videnl: si item audierimtis faciem F i H i , quae . I .
in nionte resplenduit, et -quam mintster Pontificis , ,
percussit: itanc propria utrobique signiflcatione fa- *
ciem accrpiemus, aul hanc qutdero corporis faciem, , , ijtyiillam iinproprie appeHabimus faciem,quaeeslhypo- *
slasis ? Maced, Omnium consensu aliter Patri, a l i - ; ,
ter Filio Iribuitur. Orth. Non ergo si improprie , ;
anima Patri, continuo et Filio improprie tribuilur. . " ,
Est hsec Manichaeorum insania , docere Filium Dci . - ,
non fuisse hoininem factum. Maced. Hominem eum ,
faclum confiteimir; sed animam assunipsiese noti * ,
item. Orth. Non hominem solum dic, sed et car- .
netn faclum. Nequc enim honio faclus etf, si cor- . *
pus animatum iion assumpsit. Maced. Quid Ha? . . ,
Orth. Quia corpus exanimc, quod ab aniinae ratio- . /
nalis communione scjunclum esl, non esl co:pns , . . ; $
%

Psal. , 17 19.

Isa. X L H , 1.

Mali. , 2.

* Mattb. , 33.

PANOPLIA DOGMATICA. - . X I V .
0tt , ,
.
, ^,
,
,
;
$ ,
.
,
, ,

.
, . ''
,
, , .
. ,
} ,
, . .
, , ,
, , , , , ,
, , ,
; .
, . .
, ,
, , ,
,
; . ; '
,
; . . . , , ,
$ , .
, , .
. , . *.
; .
. .
. ,
, ,
. ,
( , ,
, ' ,
, ,
* , . . ,
,
; 0. "
,
. .
, . .
, * ,
,
, ,
. . * *

4

Psal. LVII, 5,6.

Act. , ! ; Psal. xv, 10.

882

bumanum. Cur auiein inatar t aspidieaurdaet obturaniis aures suas, quae non exau<jiet vocein incantantis , ita voa et Petvura auditis, iii AcUs apo*
slolerum dicentetn: c Non derelictara esae apud i u feros antmam ejus, neque carnem ejus sensisse corruplionein* ? > et Isaiam clamanlem : t S i dabitie
pro peccato animam vestrao, vidobitis acmen longaevum. vult Dominos in manu ejus auferre do*
lorem aiiimae ejus, ostendere ei lucem, et formare
intelligentiam, innoceniem eflicere juslum, bene
servientein rauliis; ei peccala eorum ipsc porlabit.
Quapropter ipse possblebit inultos, et forlium d i videl spolia. Proeo autein quad tradita estin morlem anima ejus, et inler ioiquos repiitatus est, et
ipse peccata roullorum tulit, et pfopler iuiquitatee
eorura tradilue esl *. Maced. Sciuaus saepe in
Scriplura dici, ipsum babere animatn, sed improprie, non vere, dictum est. Orth. Quaecunqu*
igttur bumana de ipso sunl dicta, quaUa sunt audilus, visus, olfaitus, vox, gusius, concupisceutia,
dolor, alupor, anxietas, obambulalio, figurate, non
proprie, dicta fuerint ? Maud. Imo ea quae modo
recensita sunt, omnia proprie ipsi coinpelunt : scd
anima improprie. Orih. Nimirum qui illi laboranli,
exque ossibus, nervia, venis, arleriis aliisqua
membris et partibus compaclo corpori se unire
dignatite est, is aniraam D O D babuil ? Maced. Quorernn Vita opus babuit auima ? Orlh. E l quid carnc illi
opus fuit, qui patrlbos noslris etiam absque carae
visus e%t1 Maced. Carne opus babuil, ut crucifigi
poeeet. Orth. Sic anima opus babuil, ut, dolere,
conlristari, ut expavegcere, ut apud inferoe esse
poeset. Hoc est enUn, (ormam servi accipiens, nou
in corpore duniaxal apparere, sed serviiuiis etia-n
passiones assumere. Maced. Fonnam servi assumpsit, quando carnem assumpsil. Orth. Forma Dei
eetne perfecta Dei forma ? Maced. Eliam. Orth. Ergo
el fornia servi, perfecla servi fonna est. Hinc enim et
stupor et dolor el angor, quod forma servi periecta sit.
Atque baec est ovis illa quam qui quxrit et invenit, super bumeros fert, non ut rem inanem, sed animal animatum, perinillens illi ut passiones babeat, non Hlas
quidempeccati, sed naturae: ne phaniasia esse existimetur, etinsaniat Manicbaeus. . CoDcedamus
de
anima pulchre te disserere; sed quid cansse est cur consubstanlialem Filium Palri dicatis ?
Orth. Quia quam dixeris esse ralionem substanliae
Patris, eam ipsam et substaniiae Filii esse statuimus. Maced. Sed illud non est consubslanliale, sed
Eubstanlia simile. ^ Orth. Simile substantia est, ut
ita dicam, agrestis sapientla : ut si quis dlxerlt,
quod idem sit unius moris efr similis moris, idemque imius generis el siimlis generis, unius gloriae
et similis glori, unius sententise et similis sentenU. Maced. Nequaquam, sed subslanlia timiU de
incorporeis, consubstantiaU de corporibus dlcitur.
O.ih. Dixiagrestem essc sapicntiam : potiusquippe

isa. LIII, 4 0 - ! i .

EUTIITHII ZIGAKENf
tiicere tos eportail sifvstentki mmtit de corporibu*
. VpO. ETirov, ( #(
In qtiae ca IH siniUUudo, couwubstanimU tero de & ' iit\
Incorporefs d k i , i n quae cadit identnaf : fttia tojt* , ktf ,
substawiiaie esi ejnsdem snbstantim. Mactd. At
eoa- , ' *
.
subslanlialia prajaceiitem babent sabetantiam .
Orth. Neqaaqttam vere dteie : nam coRsnbstantia- . ".
lis esi Eva Adamo, neque tamen habent prajacen*- * ,
letn hommitm subalantfam.lf aced. Sed tcrram habeitf . .
prajacentem. Orxk. Nec tamen idea tunC coasub- . Optf. *
Htantiales, quia ex lerra wmt, scd quia eamdem d* , ,
Tuiltunl subslantiue raiionero. Maced. Veruraegok*- * .
. ,
circo consubstantiales eeee dico* qnia ex eadem
ptane sunl attbsianti, cx terra nempe. Wc igitur et , < . .
, ,
canes, et serponles et cuncta caetera animamia hominibtis esse coiisubsiaiHialta, neque aoluai brola , *
, ,
anintantia , aed etiam plantae et ai quid alkid e i lerra
.
ortam bafeet. Uno quippe notnine omnia terrena
vocantur, sed noti earadem admitmnt tubstanii* ' .
ralionem. Uaced. Ego non sum sectator Aristoutis* . . '.
Orth. Neque ego. Maced. Sed Arislotelea inquil, ho- . .
monymorum, seti quorum commoiie nomen, diver- . *.
^
sam esse snbstanti* ratfonem. Orlh. A l tti dicis
, , , *
eamdem esee rationem snbstantia bowimrra, asi; . . .
nortim, toum, equonini et Uorum antfnanltam ?
Maced. Eilam. Orth. Eamdem ergo sebelanlia? ralio- ; . .
nem habe qttam brata antmftnlia ? Maced. Ktiam. . '.
Orih. Ego qrdem non Arietoletein, t*d vertUrte , * * *
conseclaiw, ROU dieo eortiift qooiwti comnume no*> **,
men, eamdem esse sabstanti* raiiontiii, iioqtit a- . t ,
dem eaee irrationabili q u * ratkmabilia. Omms
C
. . . *$.
aulem tereiieos t comparalua est jutnoniie inei~
A

ptentibue, et simifie facnu est iHia . *M*e$d. A b - ,

stioe a edotumeliis iitter dfopuftaiktaR). Ort*. Bgo eontumclioee ago, sed iUnd dicUs laie coa*
afequitur.
1

J/em a d v m t a A p o ^ ^ r t i i m . mant Gregorii Thtologi " ,
ex epitiola prima ad Cledomum, quoe e$4 libri \

inttar.
Ne boroines isti alios deelpiant, vicissimque ipsi
decipianlur, bominem Dominicum, wt ipsi luquuni w , vel potius Dominum nostrum el Deum, mentts
expenem esse asserenics. Neque enira boralnera a
diviniiate separainus, scd unuin el eumdem proflicmur, prius quklem non hominem, 9ed Ueum et
Filium unicuin, ac saeculis omnibus antlquiorem,
a corpore rebusque omnibus corporeis purum el D
secreium ; iu line autem eiiam bominem, propter
&alutem noslrain assnnptum, came passibllem,
diviaitaie impassibilem, corpore circumscriptam,
^pirilu incircumscriptuui, terrenum euradem et
cajlesicin, visibilem et i n l e l l i g b i k m , comprebensibilem ei iuconiprehcnsibilcm, ut per eumdem,
lotum bomiiiem simul ac Deuui, toius bonio in
peccatuin lapsus reflngatur.

, ,
,
, .
,
* ,
, >
, , ,
, 9th
;, , ,
, ,
, , *

Si quis aaiiclam Mariam Deiparam non credit,

exlra diviiuialcui est. Si quis Cbristum per Yirgi
ncm tanquam per carnalem fluxisse, non autem in
ea divino siioul ei bamauo modo forroalum esae

. , ;. &
^, *
+

Psal. XLvui, 13.

PANOPLIA DOGMATICA. . XIV.

, - dixeril, divino, quia aosque viri opcra; bumano,

, :, ; .
quia humani conceptus lege, acque atheus est. S i
, !'
quis formaium bominem fuisse, Deumque postea
, . fap
subiisse dicat, damnalioni obnoxius est. Hoc enim
, .
non Dei generalio fuerii, sed gencralionis fuga. S i
, ,
quis duos filios, alleruni ex Deo el Palre, alierum
, ' ,
ex tnalre, non autem unum atque eumdtem induxe
rit, is ab ea quoqne filiorujn adoptioue
excidat,
.
quae recte eredenlibus promissa esl. Quamvis enim
,

dtiae natura sint Deus et boaio, quippe qu/ *nima
, . ,
iit et corpus, non tamert dtio filii et dii : quemad ,
aiodum ne hic quidem duo bomines, tametsi Pau . ,
lus ad bunc modum internam et exlernara bominis
(
partem appellaverii . Atque, ul paucis rem coni ,
pleclar, aliud quidem alque aliud sunt ea, ex qui), .
bus Salvator,
(i|tiippe cnm non idem sit quod
,
*
cerni non polest, cum eo quod in aspeclum cadit;
, ,
et quod temporis expers est, cum eo quod tem. ,

pori subest) : non tameti alius atque alius : absit.
.
Ambo eniiu haec connexione unum siint, D6o nimi, *
rum bumaniiatem, aique bomine divinhatem suse* , .
piente, aut quocunque tandem nomine quispiam
1

u l i malit. Porro aliud et aliud dico, contra quam in Trimtale res habet. Iliic enim alius alque 4liue>
ne personas confundamus : non aulem aliud aiqne aliud, quooiam tria quoad divinitatem unum ei
idem sunt.
, , Si quis diviniutem io eo, yelut m propbela, per
, ' - graiiain operatam fuisse, non autera secundttm
, , eeaemiam copulatam fuisse atque copulari dixerit,
. a prestantiori afflatu vacuus s i i , inao contrario
, , Impleatur. St quis cruciflxum non adorat, anaibema

, C sit, atque in eorum qui Deum interemerunt nu , merom a&cribatur. Si quig euni ex operibue perfe , etum fuisse, aut post baptismum, vel resurreciffcnera
,
. a mortuis, ia filium adoptatum d i x e r i l . quemad , , , modum quos Graeci ascriptitios indbeunt, anatbema
, sit. Neque enim i d , quod inilium babuit, aut pro. ficit, aul peificitur, Deus esl : Utnelsi baeedeeo
, , Idcirto dleantur, quod pautaiim sese patefecerit.
, Si quls sauctam carneni mmc depositam eaee,
, . nudamque ac corpore vacttam divinhalem esse,
, ; non autem cuw assampta 6arne, tt esse, e l ven turam esso dixerit, adventu* iltitt* gloriam BOH
, cernat. V b i enitn nunt etrrpus fuofit, itisi ctim ea
natura, a qua assumpttim e*l? Non enim scfticet
,
(5, - D juxla Manichaeorum deliria
8 impositam cst,
. ul per dedecus bonoretur : aut in aerem fusum et
, - dissohitum eel, u l vocis natura, ei oderfe fluxio, et
; * . ' fulguria cnrsns minime conaiaUmiU libi diain
, , illud ponemtta quod ipae poat reamroelioaain
contactus fuiese scribhur , awt ob tfa, a quiboe
, ,
conflxHsest , allqvando videWUir? DWiaitae enim
. "
, per ae oculorun bi|KuHi fvgt4. Yerum cnm corpore qaidom, rat lcntto, vooiei; Uiia auceai, qnor
.
lis diacipal&sin roonte apparuit, atit obitcr osiensus est , divmkale carnem inyeraiilo. QneadraodiB
autern hstc amoliendae susptctonSs eausa dkiraus, ate H1a qiioqve eorrigendi noti trroti* Hodio aoribimos.
k

Enbee. i , 5.
Maiib. xvii, *.

I Cor. xv, 4 5 ; II Cor. iv, 16;

 ZIGABENI

887

'

Si quis carnem a coeto descendisse, non autcm ,

liinc alque a nobie esse dixerit, etiamsi supra nos, \ ' , \
analbcma sit. Illud enim, Secundus homo de coelo , (45), . , V
et, Qualis cvleitis, tales et coelestes ; et, Nemo , , - ,
ascendit m caelum, nisi qui descendit de ccelo Filius \ , ,
hominis
et si quid aliud cjusdem gcneris, pro- , 6
pter unionein cum coelesli dici existimandum e s l :
, , quemadmodum et illud, Per Christirm omnia facta
. ita
esse , et Chrislum in eordxbus vestris habitare ', ,

non secundum id Dei, quod oculis cernitur, sed
,

secundum id, quod intellectu percipiiur, oommistis , t ,

videlicet, ut naluris, ita etiara nominibus, atque , ,

ob arclissimam conjunclionem inter se vici9sim
,
commeanlibus.
. .
Si quis in bominem mente carentein sperat,
,
amens profecto est, nec dignus, cui onmi ex parte ,
.
salus afferatur. Nam quod assumpiinm non est,
, ,
curalionis esl expers : quod auCem Deo uniium .
,
est, hoc quoque salutera consequilur. Si dimidia .
tanlum ex parte Adamus lapsus est, dimidiatum ^ ,
,
quoque sit quod assumplum est, et quod salurem
.

accipit; si autem tolus peccavit, toii qtioque ge- , ,
niio unilus esf, atque omni ex parte sahttem con- .
sequitur. (Juocirca ne perfectam salutem isti nobis , '
Invideanl, aul ossa solum, et nervos, atque homi- , ' ,
nis picluranv Salvalori tribuanl. Nam si ipseinani- ,
.
malus homo esl, hoc etiam Ariani aiunt, \\t pas- , , ^ ;,
sionem divinitati Iribuant,
tanquam videlicet .
quod corpus movei, idem quoque patlatur. Si au- ,
,
tem animatus quidem, verum mentis expers, quo , , .
tandem modo hominia nomen suetinebit ? Neque *
cnira homo animal est mente carens. Atque illird
, , necesse est, ut spocies quidem et larva bumana sif,
. , '
anima autem equi cujuspiam, aut bovis, aut alius
, .
animalis mentem non habcntis. Ac proinde illud quoque erit, cui saliis afieratlir: arque egaabips
Verilale delusus sura, ut qni, alio bonore affeclo, ipse glorier, meque jaclem. Si aulem menlis pariiceps, non auiem menie carena bomo est, desipere
verc ac mentis inopia laborare desinant.
At, iuquit, divinttas mentis loco sufllcicbal.
' , , .
Quid autem hoe ad m e i Divinilas enim cum sola
;
carne boroo non est, imo nec cum sola anima, nec
, ' ,
cum utraque, sl mens absit, quae eiiam magis bomo
, .

censeri debel. Quamobrem loium bomioeni retine,

, , &
ac divinitalera adjnoge, u l me plene ac petfecte
,.
bcneficio afftcias.
f

Ex eadem.

.
'* I , , . ,
At, inquis, due perfecta m>n capiebac. Mon> sane;
; .
aiqmdem corpereo raodo rem expendas. Vas enim
,
omu* m#4ii eapax duee modios inininw continebit,
* ,
*ec corporis uniug locut duo aut plura corpora.
, , ,
Si auiem ut intelHgibilia el incorporea ea conei , ,
dcres, illiid aairaadverle, quod idera tpse, et ani , , &',
antm, I ratiottein, et meiilem, et Spirilum aanctum
.
oofttinui, atque etkm ante me mundus hic (hoc e&l
. , ,
qued ex v k i b libns et kiriwbilibu rebxis ooslal)
, . *>
Palrem, Filium et Spiritum samtuin. Hsec eniin
,
eorun), q u in iDieUectiim cadant, natura est, ut
, ,
incorporeo alque invisibili roodo, et inter se et
' , 4
um corporibns mUeeanlur, quandoqvidem et plu' Juan. , 3.
* Epbes. , 17.
1 Cor. XV, 47.
ibid. 48.
Joao. m , 13.
r

P A N O P L U DOOMATIGA. -

T1T. XIV.

>, rimum vocum auris una capax est, et muliorum ora

* .
iisdem aspeclari oculis possuat, odoresque olfactu
endem percipi, ita ul nec sensus mutuo comprimantur, vel exlrudantur , nee res sensiks ob perceptionia
eopiam imminuantur.
,
Jara vero quonam pacto men bominis, aut a n , , geli, si cum divinitale comparetur, perfecia dici
;
, queai, u l alteruin loco cedere cogaiur raajons prse , - seatia ? Neque enim splendor aliquid, si cum sole
buuior exiguus, si cum fluvio;
|* ,
, , > conferatur, nec
. ut quae parva sunt prkis subuioveamus, e donio
, , splendorem, e terra bumorem, alque ita quae ma , jora sunt el perfectiora eapianlur. Quonara enim
15/ . , modo duo perfecla conlinebunt, binc nempe domus
, splendorem et soleni, binc rursum lerra bumorenv
, , et fluvium, boc consideremus; magna enim pro , fecto cura et animadversione res digna est. A i i i l lud eos fugit, quod res eadem, q u cura aliqua
,
; collala perfecta esi, alterius ralione imperfecta sit,
, , , ut collis cum monte collalus, et granum sinapis

, , cum faba, aul alio quopiam majori semine, eliamsi

, . , iis, quae ejusdem sunt generis, uiajus dicalur : an , , gelus eiiaiu si ita lubet, cum Deo, ct homo cum
,
angelo ? Quocirca mens nostra, perfecia illa quidem
,,, * , est, et principatum tenet, veium i n animam et
corpus; non aulem simpticiter perfecia; Dei vera

serva et subdila est, non principatus socia, nec
, , ,
pari bonore pranlita. Quandoquidero eliam Hoses,
,
* ,
Pharaonis quideni deus \ Dei aulem famulus est
.
t Litteris sacris prodituni babetur; el stellse noctem illuslranl, a sole autem occultantur, ita ut i n terdiu ne eas quidem esse agnosci possit; et exigua lucerna magno accedens accenso rogo, nec
exstingaitur, nec Iucet, nec disjungitur, sed tolnm rogus est ac flamma, guperante nimirum eo quod
praestantius est
, , .
mens noslra, inquit, damnalaest. Quid auiem
; ; - C caro? annon damnata? Quare aut hanc quoque
,

propter peccalum abjice, aul illam eliam proptei

salutem adjuoge. Si quod delerius esl, assumplum
. , *
, - cst, ut per incarnationem sanctilicetur; anoon,
, ' ; quod praestantius eat, assumetur, ul per humanila , tis gusceptionem ganclitate afficiatur? Si lutum
, , - fermentalum est, sapientes viri, ac nova conimago ipsa non fermenlabiiur,
,
; - gpersio exslitit

* ei cum Deo lemperabitur, per divinitatem deificatat
, Quin hoc quoque adjicieraus : si mens, ut pecca , , trix et damnata, omnino spreta el rejecta eel, ob
. eamque caosam omisga mente eorpus assumptum

est, ignosci ulique par est iis, qui circa meiHem
. peccanl. Dei cniro teslimonio, de tua sentenlia,
, , ( - |) aperte demongtralum esl, eam nulla ratione curari
,

posse. Dicamne quod majus esi? Tu quidem, op , , time vir (lanquam sarcolatra, siquideir ego anlhro . polatra sum), idcirco mentem meam conteranis, ut
perinde atque aliler
, ; Dcum c a m carne devincias
vot , , astringi nequeat, ob idque intermedium parietem

- tollis *.Mea autem ratio, hocest, hominis minime gapientis eteruditi, quncnam est? Mensmenli, ut pro.
pinquiori et conjunctiori, jungitur, ac per eam carni,
inier divinitatem et carnis molein , iuterrenientem.
Porro autem, quam bumaiiitatig assumptae, Tei,
.
* Exod. vii, 1.

4us. i, i 5 .

I Gur. v, 7.

Epbcs. nf 14.

EDTHTMIl 10\

85

ilf ipsi loqmmttir, incarfiatipnis, caiisam afferant, , , .

, ,
videamus. Siquidem ut Deus alioqui incomprehensibilis, eomprehendatur, ac sub carne, quasi velo , , t 6
qnodam-, eum hominibus versettir, scila sane haec
ipsts l a m est, et hypocrisis fabula: ut inlerim non
dicam alio quoque modo fteri potuisae, ut nobiscom
,
versaretur, quemadmodtim pritta in igni9 mbo ,

.
ct forma bitmana
Si aulem ut siniitl per simfle
eanctificato peccati damnationem solvat, profecto
,
quemadmodum carne propter carneni datunatam, , ,
ei anima propter animam opus habuil, ita etlana , ,
rnenie propier mentem, utpote qua in Adamo non ,
eolrnn peccaverit, ed et prima affecta fuerit, ^. "
qneinadinodum medici in morbis loqnonlur. Qiiod enira mamlalum accepit, hoc mandalo quoqnerm- g ,
nirae paruil : qtiod autem miwme parwil, hoc
, ;
eliam eo andaci* progressum e9t, ut iilud violaret;
,
quod autem violavil, boc in primis quoque aahite
.
indigebat; quod aulem salute indigebat, hoe etiam aasumptum est; ita fit, ut mens asswnpta sit.
Hoc nonc, telint nolint, demonstralum eat,
, , geometricig, ut ipsi ainut, ac necessariie demon, , atraiionibus. T u vero rinde facis, ac s i , lso . ,
horainis oculo, ac pede insuper offenso, pedi qui-
dem medicinam adhibcres, oculum autem incura- , , tum reltnqueres : aut, cum piclor aliquid mitias *
fecie pinxisset, picturam quidem immutares, p i - , ,
etorem autem, velut raunere suo recle functnm,
.
prxlerires.
f

cadem.

,
Qtiod si, bis raiionibus prohibili eo confngiunt,
,
o l Deum, remota etiam mente, horoini aalutem
, ,
ifferre po99e dicani, utique poieit etiam, remoia
, ,
carne per eoiam volurHaiem, quomadmodum alia
, . '
qaoque omnra citra corporie operatn operatue est,
, '
al operakir. Quare cum mente carnem qooque tolle,
ul plenaei perfecta tibi sit temerilas. Sod scilicei a . '* ,
fiuera decipiunmr, proptereaqne ad caraem accur- ,
ronl, Scripturae consueiudinem ignorantes: nos .
hoc qtioque eos docebimus. Nam qeod Chrislus . "
passim i n Scriplura, bomo, et Filius hominis ap- ,
pelletar, qnid apud eos cotiimemorare atliaei, qui- ;
bus hoc cognilum et>t et etploratum ?
Quod si huic loco inaiUmtor, Verbum cmto f e - | ,
*0
,

,
clum e*i, et hakitamt in nobis , ob idque, u l suLores quae in pellibes crassioraeunt, ita ipsi, qod ,

in boraine praestantiesimum eet, abradunt, ut Deam ,
cuni carne conglulinent : tempys esl ut ipsi d i - ,
, *
cam, carimtm quoque duntaxat Denm esse Deum,
noti aut^m etiam atiimarniu, quoniam scriptnm , ,
,
,
est, Sicut dedisti ei ptlettaiem omnu carnU
;

et, Ad te omnis earo venitt ; tt, Btnedkat omnis
caro twmlni sancto eju$ * ; boc est, omnis homo: , ' '
aut rursum patrcs nostros incorporeos ei invigiWles ,
in ifigyptum desoendisse, solamque Joscpbi anintam ,

a Pbaraone tn vincula conjeclam fuisse, quoniam ,
, "

ecriplum est : In sepluaginta qumque animabus

%

Exod. , .

Cen. xvni, 1 sqq.

Joan. , 1 4 .

ioan. ,2.

Psai.

LXIV,

3.

Psal.

CXLIT,* *

895

PAJfOPLIA D O G M A T l C A . - . X I V .

91
1

, , - descenderunt in jEgyptutn ; ct, Ferrum pertrnmiit

,
.
antma eju$
res profeclo ejiismodi, qaae nullis
,
vinealts astrtngi queat. Ignoranl enim, qui b&c
,
dicnnt, res basce per synecdochen enunliari, lolo
,

nempe per partem indicalo; ut cum ait Scriptura,

. tV ,
Etpuili corvorum Deum invocant *, ut avimn na
tara designetur, et Pteias el Vcsperus el Arciurua
, * memorantur * pro eo, ac si diceret omnia sidera,
*.
Deique circaea providentiam.
Hac accedit, quod non aliter Dei erga nos amor
, teslatue esse poterat, qiiam cx eo quod caro in
,
'
memoria faerit, et qnia nostri causa ipse etiam
. usque ad deteriorem pariem sese demisit. Carnem
,
. enim anima viliorem esse nemo sanaemcntis inflcio , ^ , - g bftnr. Itaqvie hic locns, ^
(actum e$t ,
.
eamdem vim et signiflcationero mibi bafoere vide - tor cum eo, quod peccatum quoque ipsum ei ma/e, ; '
dictum faclus esse dicitur ; non quod DomiDus
, - in baec immutalus sit; qui enim id fieri possel?
.
sed quia per id quod hsec suscepit , iniquitales
nostrat eoslulil, et morbos portavti.
4

Ex eadem.
Hlod scire necesse esl, Apollinariam, qnamvis deitatis nomen Spirilui sanclo dederit, vim tamen deitatis minime custodiisse. Siquidem ex magno, tt
majori, et maiimo, hoc eet. ex Spiritu saneio. et
F i l i o , et Patre, tanqnam ex splendorc, et radio,
et *o!e Trinitaiem consiituere (quod quidem in
IUius libris aperte seriptum esl), deilatis scala est,
noq in coelum eubvehens, sed e C O B I O dejiciens.

'
'
At nos Deum quidem Palrem et Filium et Spiritum
sanctum agnosoinius: bac autem non nuda nomina, dispares dignitates aui pofentias sccanlia >
sed unam eatndemque, nt appcllaiionpm, ila divinitatis naturam, et essentiam, ac potentiam.

.
' ,
| ,
* .
, ,
,
, , ,
,
, '

~ r-' - " " *

n
. ^
, , .
6 , fuctfv ,
, ,
.
*~
,
, ^ ,
& ,
,
<* . "
,
, , j
, , , ,
^, '> ,
, ,
, , *
,
' ,
.

-. , , ,
Act. , 14. * P-al. civ, 18.
i i - , Cai. , 13.
1 Cor. n , IG.
T

Psal, CXLVI, 9.

fe

Ejuidem altera ad eumdem Epistola.

Isii enim, cum apnd fidos suos discipulos et arcanorum conscios, qoemadmodom Manicbaei, npud
eos qaos electos vocant, de dWinitate dtspuiani, lotum suum morbum detegentes, vix eiiam carnem
Salvalori tribuunt. Cum autem eominnnibos de^
bumanitalls assumptione santentiie, quas Scripiura
exhibet, couvincuntur ac premuniur, pias qaidem
diciiones confltentur, verum circa sensum ei inlelligeniiam dolos nectunt, non quidem anime, eec
rationis ac ro<ntis experlem nec imperfectum hominem confllentes: Cietenim aniroc, et ratioais,
ac raentisloco divinilatem indacentcs, perindo alque
ipsa sola cum carne temperata et copulaia fuertt,
at uon etiam hnmanae nostrae res et proprietates ;
etiamsi illi ab omni peccato puritas humana conditione aublimior esset, ac vitiosarum noetraruia
affectiomim cxpiatrix.
Sic quippe illud quoque, JVos auiem meniem>
Christi habemus\ prave ac perqnam eUriide
* Job xxxvni, 31, 5 .

ioan. i , 14.

HUr. V

 ZIGABENf
terpretanlur, iiimirum per Chrisli menlem divi- i L , , ;
nilalem significari conlendenles; non autem liunc ,
loeum nior noslro exponentes, uempe quod i i , ,
qui mentcin suam ad illius menlis, quam Salvalor , , ,
pro nobis assumpsit , imitalioiiein purgaruul,
alque ad eam, quantum fteri poiesl, composuerunl,
, \
menlcm Cbrisli babere dieuntur : qnemadinoduiu
el illi carnem Cbristi babere dici possent, qui car- ,
* , ,
nem domuerunt , alque hac ralione concorporei
.
et comparticipes Christi facli S U J H
e i , Sicut ,
), pvrlavimus imagjnem lerreni, ila, inquit , porla
* bimui imaginem et coele&iis. Eodcm quoque modo
ipsis perfeclus homo, non qui omni ex parte res ', , , ;
iiosiras, exceplo peccalo , expertus est, sed illud .
ex Deo et carne temperamenlum esse sialuiiur. j I
lioc eniin, aiunt, quid perfeciius?
' /
Idem auleui etiam circa vocem
,
improbe ac versule usurpant, lioc verbum - ,
, non ila explicantes, ut idem sil , quod, ,
in homine, quein sibi ipsi aflixii, exsliLU, juxla id , ,
in
, ' ,
quod ait Scriptura, Ipse enim $ciebat quid esset
homine ; verum idem esse dicenles et docentes, , ,
quod, cum bominibus consuetudinem babuit ac ,
\,
vcrsaius e3t, alque ad baec verba confugientes:
,
.
Po$t hoc in terra visus est> et cum hominibus conversalus est \ Quid autem diutius quispiara con- ; 01
cerlet? Sane dum hominem atque inlernam ima- , ,
,
ginem submovenl, id duutaxat nostri, quod deforis
est, per novam hanc larvaro , ei aspeciabilem spe- , ,
ciem mundant, adeo secuin ipsi pugnantes, u l *
nunc quidem propter carnem caetera etiam crasso (
ac carnaii modo exponant (hinc enim illis secun- ,

dus Judaisinus nianavit, el delira raille annorura
in paradiso voluptas, illudque
propemodum , ),
nos eadem rursus post eadem resumere): nunc ,
autem opinionera potius quam veritalem carnis ,
inducant, tanquam nibil buraani passa fuerit, ne , ^
earum quidem rerum, quae peccato vacanl; atquc , ,
ad bujtismodi dogmatis confirraationem, apostoli- ,
cam quamdam vocem adbibeant, nec apostolice in- , ,
lelleclam, nec pronunliatam, nimirum in simililu-
, dinem bominum Salvatorem factum eese, ei ba.
bilu iuvenlum ut hominem: qtiasi bis verbis non
a

bumaua iorma siguiiiceiur, sed fallax quaedam speries et opinio.

*
Ejusdem ex Epistola ad Neeiarium.
I
,
In mamis meas incidit libellus quidam Apollina
r i i , iu quo q u disputantur haereiicatn omnem
.
exhibent improbilatem. Negat enim carnem as>um '
piam ab Uoigenilo ex nature noslra ordine secundnm disposilionem, sed ab initio illam carnis na-
, '
luram in Filio esse, et absurdam istam opinionem
quodam Evangelii tcstimonio prave intellecio cona- ,
lur comprobare : Nemo enim, inquit, atcendil in (5 ,
, *
c&lum, nisi qui desctndil dt coelo, kiliui hominis
.
Ex hig colligii, ct ajilequam descetideret, Filimu bo- ,
miuis exBlilisse, el cum de^ccnderet propriam car- >
1

Enhes. 111,6
u i , 13.

1 Gor. , 49.

* Joan. n , 25.

" B i r u c b . , 38.

. , 7.

*****

*yf

PANOPLIA DOGMATtCA. \ .

Vtoy , nem atfulisse, iUam nirainim, quain In coelis liabebal ante siecula ex propria fpsius esseniia conai , ,
stemem. Pnpterea diclnm quoddam Apostoli ex toto
, .
corporis avellens consensu, seeandnm e coelo bo ^
minem afllrnr.at esae, atqiie iia coiidodfl bominem
,
illom, qui e coelo descendrt, meniem non babere,
.
, sed Unigeniti dmrfitatem meniis natnram explere,
ei tertiam iHios concrcli honrinis partem obtincre,
, ctim diise reliqnae ipsius partes aniina ei corpua
,
exsistnni, mene vero non adsii, sedlocmir rjus ex \
pleat Bei Yerbum. Onae cum gravra absurdaque
, ,
ginl, iflud tamen omnhim gravUsimum et absurdis .
, - -eimum, qnod ipsntn Deuni Unigenilum, judicem
, * , oinnium, vrlae principem, et mortis expulsorem
affirmat >e*e mortalem, etpropria ipsine divinitate
, ,
, . crucialus mortemque subiisse, iriduique illius spa , - lio, quo corpus morliMim maneil, simul cum ipso

corpore mortuam quoque dmnitatem permansissc,
,
ct a Patre rarsum ex morie rn \itam iuiese revo -.
cataro.
"

.

JUm advcrsus Apallinarium Cregorii Nyua> pontifich, oratlone ad Thcophilnm Alexandriw pon*
tifxc$m.

01 \ ,
, , 1 *

Qui Apottinarft placilis favent, Yerbum dicunt ex

carne coustare, et saeculorum auciorem essebouiiai
F i l i u m , etDomini bumaoilaiem menlie xperiew,
ct Filii morlalem esse divimtaiem.

- .
eadem
.
g
Nos atjtem naturam quidem humaoam Yerto

conjunctam eervatam esse ex myslerio didiciiNtix
, . el ctvdiume. Dei autem Filium ex carne con&uro,
et privaiim in seipso vivere neque didicimus. oe& ^* ,
que unde id colligi poseil intclligimus.
.
Ejusdem exoratione, qua confutal Apollinarii opi' *
niones.
%

/5
Si Apollinarius verbis illis innitiiur : Nenio os?
?
cendil in c&lum, nisi qui dtscendit de calo, Filiu*
/ 6
hominis, et idcirco illum a terreoi homiuis con, jtinctione sejnngii, et e coelo traxisse dicit buma , niiaiem, dabit aliquem prorsus in coclo boiniueia
,
patrem illius bominis, qui ad nos descendil: Filtos
enim, inquit, hominxi. Praelereo quomodo diebus
, c , , <
exnemis ex Yirgine carnem aseuinpsit, et natus
. ' D est ? ul taceam incommoda, quae ex absurdia islis
, ;
ntigie cousequunCur.
,
:':.
Ex eadem .
.
Si caro fuit anie sacula, nou cxinaiiila eel divi , ,
nilas, Filius nou erai in forma Dei, servi formam
*
,
non accepit, sed quod erat naiura, id nunc appa, ' ,
ruit.
.
Ex eadem oratione.
.
Si antequam ad nos deecenderet, carnem habebat in

coelo, babebat prorsus in coelo etiam omnia quae car ,
nis 8QIH propria, nempe famem,silira, soiunora, las , , , ,
situdinem, tristiiiam, iacrymas. Qualia aoiem erat
, , .
aiialis, cum desccndit in lerram ? Puer enim, ut In, ; ,
%

899
EUTHYMII ZIGABENI
9M
quil laatag, natnt ml nobis, et filitis dttut tu nobis \ et,
i
, , nm\ ,
pcr omncoi transiil statem, quoad in lerra versans
\ /,
mortuui esu Sin perfeciam bominem ox Virgiiie
\ . &
naliiin dicunt, qttoinodo in roalris mero contraciua
,
e*i<! Qnnwidi neAta i f m t f M mati aic eat iaa- & ; m i M i U , ut termimg tiguis ciFCUtntcrifeereiur ? * ;
Quomodo paulaiim credccos io komiiiem perfe- ;
cliioi evasit ? Eamne, quaui prius habebal carneui
,
i i e r i u n uumena, an aliam i n aeipso per c i b u m a d - ; '
jungens ? S i prigiinan dixerinl, ogteadoni plaae,
,
supartacaneoni UU fuiase luiiriimenlut ; si* Domi- ^ a m nutrimeuti parifcipetn firiieo eoncesierini, , ) <quid diconi de carne io ccrio relieta ? Itagnun ;
iin, ut par est, panem reliquii et i a a i u i n ex , ' ,
illa sibi diiRiaxa* g e m v i i , quautam Yifgims^iema
apiebat.
I
Ex eudenu

*
9

,
Si canieiB circa telpsum seinper babait i n ccriQ,
Demn autein caruem esse dicunt, qui geqannuir oi , %
Apollinarium : oinnig aatem caro lacmi resislil;
quod autem reeis4il ex materia censlai et compo- *
itum est, et quod compoailum etl, digsoiviiur:
,
necesse est ipsum et ex materia couatitiis* aaie, .
quam e coek) degcenderot, et diversis % reboa esee
compoeituiB, el digeolulloaem naturaliier exapectare.
Ex eadem oratione.

.
Ut probet UnJgenUum anle saecuia carnein aggum i^
pgisge, affiert tegtiinoma quae de ipgius diviniiaie ,
d i c i a M i n l , ei ea conatur ad ejus humanitatem re- * ierre, ut illud : Antequam Abraham (ieret ego $um;
>| , , Uplr 6
et illud Praecursoris diclum : Prior me trat \

,
et illud Apostoii : Et unus Dominu$ perquem om- , , ,
nia; el ipte eU ante omnia \ Si igiUir, ut ipse cen- , dC
eet, ame gaecula est illius caro, exiremig aulem
.
* ,
diebus e Virgme naium faletur, aule gjecula nimi- *
rum fliit et Virgo qua?. ipsuro peperit, naluque
,
major qnam itle qui ex ipgaonug est. Ut laceam
,
dt exiremis diebus, qui ipsi quoque ante saecufa
, ,
congiderabuniar.
.
%

Exeadem oratione.
Si Palrem asserit incorporeuin, et Eilii divinitatem ex carne consiare, diyeraas ulique dicet eorum essentias; sin horum communem, el eamdem
esse naiuram confiieiur, cogciur dicere Palram
item ex carne conaurc.
Ex eadem oratione.
Qui vere ex aliquo est, illud plane gecandura
essentiam egt, quod est ille qui geauiu Atqui Paier
caro non egt, nec ille proraus, qui ex ipso est, trit
caro. Quod enim naium est ex spiritu, noii caro
aed gpiritua eaae dicitur Quod autem cx carue
naluro est, caro egt. Dei igilur patreni isliug Dei
ex carne conaianiis.
Ex eadem orationt.
Dicit prewrea, ccelestem illuni bomiuem esse
paterna gloriae gplendorem^ ei figuraui gub^Uuliae
t

Maa. , 6.

Joan. ,58.

Joan, , 27.

,
,
* tl ;
,

, . '
, *
. *
. ix

.

, * V

MCor. ,6,7.

0 1 DOeMAWCA.-. X I V .

902

** . ipsiue. Quatnobrem s i k i x & sole sptatdens ogtta , Jtonem babet eui eote, ei homtttis ftgura tubataii*
- Aiam doelarai bumauain, ex ielios raiione sequiiur,
, ' , 4 Paler eiiam ex earoo eonalct. Qualis enim esl
, . gtorift, talis eti et spleodor ipsins. qualis est fi , -gura, taJis utique e l 8tibJaiiiia. Jtaqtie ai boc
, , corpus 8 l ne iUud qutdeui incorporeuiii.
. , .
.
*(uUm otatioHt*
CbN&iug, cui c i b u m ei poium objiciebaiU ludm,
| , ; cibo ei poiu esceliatur, an noo UOJI veseob* ^
lur, iuaois et siiuulaia speciea iliud e r a i ; sin vesce.baiur, baud ctEleste corpu* babebat; cuiu ipse
^, *
cibus ct pouis e lerra cou&larei.
, .
Ex cadem oraiione.
.
Si qua fuil divina caro, ea uimirum el iinmala ; *
bilis : n a m si motabilis, difina non esi. Quis lueri
.I , .
qiieat confnsam illam baerciicaruiu opinlonuui, qiwe
,
alias alias ipsie somnis videiur, inconsiauliam ?
,
Hunc Verbi caritom difinam, aique una cam illo
-> ;
seinpitefiiam asserunl : nunc aseitam atque assinn , , ,
, plani d i c u n l : nunc a naiitra nosira differemem :
nwic rectoris egenlem, ei muiaiionibu* obno ,
*iai.
jcxl .
f

.
Ex eadem oratioue.
,
Si lunc Verbum caro faciuui est, cum babilavit
,
in nobis, caro profecto non erai, antequani aoge
- lus Virgini evangelicuna afferrel uuntiuni. t ille qui
, dicil bominem ad nos e COBIO descendisse, ei aa , , * C (equam bumana esset naiura procreaia, exsiiiisse,
^ .
et per ilhim;bumanae nalura Diviniiaiem fuisse conjunciara, mendax eal.
.
Ex eadem oratione.
H , , , *
Caro, iuquil, Domini adoraiur, quatenus esl una
, ' . "
persona, atque nuum animal cum ipso. absurdam
I "
oraiionem! Quemadmodum nosdicinQus,hominem ex
anima ratione prjedita ei corpore cvnsiare, sic c i
,
ipsum Dominum componit, ui auiiuaB ioco divinita'. ,
(em accipiat, ei carnem cadesicui pro corpore,
, ,
aique ita ipsum appellal animal.
.
Ex tadem oratione.
.
Ab ieiis ergo, qui animani meuiis experleu cm\
;
carne assumpia conjuuguot, quxsiverim, ecquam

auimam Dominuin babere dicaal ? Si ratione ca. ,
rentein responderint, Cbrisio noo bouiinem, sed
etvai , {
, ; jumenium adjungem, sm uienlem raiione, raiiouew
- soquilur cogilaiio. Qtiarc qui auiiaaiii ralione praediiam dicit, et cogilalionis (compoicm confiiebiiur.
. ,
Cogilatio vero meniis esl moius, et aciio. Iiaque si
. " ,
, Pominue auiinam babet ratione prasdiiaiu, eam
utique et niente praeditam babel, el nuila in rc a
.
naiura bominia dtscrepaniem.
*
.
Ex eadem oratione.
, , Haud deeet, inquil, meniem bumanam cum Uei .
geniii carno conjunctara exiaiimare. Et cauaaiu
, , .
aubjick : Quoniam, iflqmt, mene hominis esl inu .
ubiHa. (jaid igiiur Doo earnem concedii t Nam quod
*
caro mBtabilia eit, ne ipse quidem, qoi istas con, fiogil nogas, negahii, C*MD ab adolese$nlia usaue ad

EUTHYMII ZKSABMII

*K

perfectum augmentum variaa atlatea indual, ut

reliquaa iuutotioDee omitlaraus. Aique ila sequetur
ut faUuui sit Evangelimn, 61 inaiiie predicalio, e l
slulia tides. Quemadiuodum igtlur caniera aseumens mutains non esl, sie jneiUeni suscipiene uon
esl iiumutalus.

,
, *
, ,
. * , .

Ex eadem oratiow.
Si divinae bmnaiiilaiis assumpiioni mentem futese
puiat impedimeuio, et libeniius eam sine menie
Deum exiaiiinai asaumpsis&e, ergo atae inente ewe
Hbealitit arJiiiratur.

.
"
,
, :

Ex eudem oratione.
JJira magis ppopria, quae Deo conjungereiur, i n *enla est, crassane lerrenaque caro, an mens, quae
nec taclum nec figuram admillil ?

.
, * ;

Ex eudem oralione.
Si noe honunes sumus, ovis illa qiue a b e r r a w a i ,
et is qui eain invcnit, esi Filius D e i ; quoniam lolam
reduxit, lot?m eiiam aasumpsil. Nec quod inlra Hlam erat, rcliquii, quod auiem foris geetavil, id,
quod vuU Apollinatii deinentia. Quod auiein pialoris buineria geslalum, boc est, Domiiii Divinilaii adbibitum est, id umitn cuin ipso per ajwnuuipiioncw effeclum es4.

.
,
, ,
" ,
,
.
,
,
.

Ex eadem oralione.
Ooiriiuum in servili figura apparuissc conoedit.
Servus igitur, cujus Ogurani Doniinus induit, inleger erat, an imiiilaius ?id est, corpusne, ei animam
ralionis, $eu nteulLs conipotem babcbai ? si aliqua C
barum parlium manciis erat, id osleudanl, neque
ttmn animain ralionis experiem babuit, qui peccaverat, cujus ipse fonnam suscepii. Sin eral iuteger,
et iniegrum iliud fuii, quod aesumplum esl. homo, iiiquil, non eral, sed quasi bomo, quia non
erat ejusdem cuin bomioe essenlis, quanlnm ad
menlem periinel. Si ejusdem non erai esaeulia, ergo
diverra. Quorum aulem essenlia raiio diveraa, borum nec eadem naiura uec nomcn. Qnare si aliud
quid per essenliam erat, noti auiem homo, nisi qualeniu speciem el Oguram bominis praferebai, re
auiem vera secundum naluram diversus eral, ex
his colligiiur, ficta simulalaqne iuisse, quae ad Unigeniti vitam humanilaiemque assumpiam speclant, jv

.
.
, ,
, ,
, ;

ab ortu ejus, usque ad sepuliuram el esurrectionem.

Ex eadem oraiione.
Qiti quod maxime proprium est bominis, id est
mentem, auferi, id quod reliquum est, jumenium
osieadit; junicntum autem non est bomo
Ex eadem oratione.
S i , quemadmodum tuquii Apollinarius, meue
bominie divina naiura lacia esset, magoitudino
aequales el paree inier ae e&sent di?initas ei meas
bumana. Quod enim locum explei alieriue, aequale
illi esl. Sin dmniiaie mens efl iufenor, td quod ia
eam conversuoi eat in deterius esi c o m m u u luiu.

,
,
,
. ' , , , '
,
. ,
. flv ,
, .
, ,
' , )
,
, ,


^ ^
,
r

.
,
, .
.
.
, ,
,
, ,
. .
.
,
.

95

PANOPLIA DOGMATICA. -

. X I V .

eadem orttione.
.*>, , ;
Mors, iiiqtrii, bominis mortem non deetruil. QnM
. ; ,
auiem colligens kioc as&eruil? illtidne , Utitgeniti
^ ;
divinitatem occidisse ? Sed quonam pacio vita qtieat
, .
inierire el mori,dicant, qui neseiunt qu.d loquantur.

.
Ex eadem orutione.
, ',
,
\ , , ,
, , ,
. "
ota ,
, ,
,
.

S i , quemadraodtim seniit ApoHinartae, Unigcniti divinilas ocddil, cum illa nimHruiB occidil et
vita, et verilas, ct justiiia, ct boniias, el lux, tt
potenlia, el uno veriio, qnidqutd est Fiiins et
norainaiur. Quando igiier h c cum Filii diviniiate
per mortem exstincta sunc, non erat apad P&irem
eapitntia, aui potentia, aut vita, aul aliud eoruin
qttidquam, q e Filius ti est el appellalur.

Ex eadem oratione.
,
Si polenlia Pairis, seu Filius, aut Verbum occidit,

quaenam alia potentia potemiam morluam in vitaoi
,
revocavit, ut alia incommoda praelereamus ?
;
Ex eadem oratione.

.
Si
omnia,
qoe
Paier habei, Filii sunt,qui Patria
,
babei omnia, ipsius niinirtim babet etiam immoria
litatem. Quiauiem mori poiuit immortalitas?
. ;
Ex eadem oratione.
.
Quemadmodum Chrisiut mortuut tif, et resurrexit,
, ,
sicemos, inquil Aposlolus *. Q u i i n o s ? Qui na, .
lura propria sumus divina potenlia, an caro et
, , , ,
sanguif, ul scriplum esl ? Quod ergo nos sumus
; ?
per esseniiam, id erat ei is qni pro nobis itioriuus
* , ,
. C egl, cujus siniililudo nobis, qui ejusdem generis
;
cum illo sumus, proposita est ad imitandum. Quid
*>U , est illud, quod moritur, et corrumpitur ? Nonne
,
caro quidem in tcrram resoWilur , mens auiem
; ,
cum anima permanet, neque corporis muiatione,
,
quantum ad essenliam perlinet, laedilur ? ld argu . ,
mento silquodeorum quae in lerra gerunhir, dives
,
ilie memiuii, etprecalur Abrabam pro fralribuseuis.
.
Hoc auiem aineniisc nemo ascripserit, quod ne cessariorum curam gerat, eisque prospiciat, ne ei
ipsis similia conlingam. Quemadmodum si mens
, 'nosira permanet etiam posl moriem, nullis obnoxia
;
mulalionibus, quoniodo consentaneum s i i , illum Apollinarii irium pariiura Deum carnis moriem oppeiiisse*
.
eadem oraiione.
(I) D
Filium ait, qui carne pradila racns erai, ex Virgiiie
, ,
geniiuro fuisse,non autem in ipsa ficlum essecarncm,
sed per ipsam tanquam per viam aliquam perirans .
isse. Ecce quomodo saluiis nostrae mysterium op * .
pngnat. Sed islius oralio adeo est iinpia, et absurda,
> , ,
et omnibus, qui pic recteque seiuiunl, exsecranda
,
ul ne rcsponsione quidem el coufutalione dignatn
. 7
existimeinus. Nihil enim ex illa coUigitur, nisi ut
.
omnia non vere, sed simulale acla videanlur.
Item adver$us Apollinarium. Sancti Cyrilli ex ora

kr Kulione de humanitate Verbo atsumpls.

.
Qui
nugas
magis quam veritalem aesiimat Apol"

1 Cor. xv, 20.

(1) Zious bgebat
verlit enim : Nunc ail Vtrginem Fdium pejxrisse cumjam eswt caro. A l in edit. Tergob>st nsi el in opere Nysseoi adv. Apollioarium quod edidil Laur. Zacagui (apud nos tom. XLV, col. 1173 B) legitur
isouv, utedimus el inierpretamor. EDIT. PATB
PATROL. GR. C X X X .

29

EUTilYMll

10

linaris, reclisque ac piis dogmatibiissuaii) anteponil Atvdptoc,

,
garruHlatem,caruem quidem a i)eo Verbo assumpiam
aii, alque hac ceu velo quodam esse usum ; iitcnle , ,
uiem uon indiguisse, sed ipsum vice menlis cor . '*, ,
pori exsiilisse. Sed, sodes, dicci ei aliquis , ne
,
orpore quidem Deus Verbmn egabal; uibil ciiim
, \
jMoraiis lequirit : poleral aulera solo mandaio 110
siram operari salutem. Sed laineu voluil nos quoque
*
communionem aliquaoi recle faclorura babere: quod
,
ui efficerei, pcccalricem assumptam naluram, eain, ?,
quc suislaboribus jusliiicatain, acerbis expedivil ly~
,
launis pcccato el diabolo ac tnorie, el coelesiibus
, , ,
scdibus donavii : ei per eatn quatn ipse sumpsit

bumanilaiein, universo gcneri liberiatein commui ) i c ; i T i l . Sedenim uibil borum reputans hic sapien- ^ ' *
issimus~ , vocalissitmim
" ~ ilieologise praeconem Joan
,
iwiu ovangelislam, ameulia* siue lesletn habere se
,
judicai. c Verbuin enim, i n q u i l , caro faclum e&t,
* , , ,
t i babiiavii in nobis
* Alqui omnino sciebai, alibi
* > , 5
qnoque parlcm pro tolo diviuam Scripluram appel- ,
f. e solcre : quae modo quideui ex anima loluiii
,
i.ininera nuucupat, modo auiem ex carne loimii
*
'M,'UMS\ ileuolat: < Oumes euim, inquit, aninue q u
, ., ,
ingrc.<>8* sunt cum Jacobo in iEgyplum , aepiua- .

l i n i a quinque fuete \ Conslal autem non foisse ,
tiicorporeos Jacobifilios alque nepoies; sedexparie ).
lotum bisioricus demonsiravii. Et rursus : c Anima * , q.ia- pcccaverii, ipsamorieitir* .iNemovero unquam . >
soiviianimam absque corpore in culpam incidisse.
- , . denuo: t Non permanebil Spirilus nicus in bomi ,
fiibus islis, quia
caro suni* . > Et alibi pro
. ,
plitjia: tOiniiis caro pulvis, elomnis bomiiium gloria
c [ila rod., ],
mifcuiQos \ Healus quoque David : t Kecordalus * > ,
osi, iuquil, quod caro sunl, spirilus vadcns el noo
, , , i\uliens . > Esi aulem unicuique exploralum, non
, . > fnishe bos iiianimes quos reprebendil, vel qui, ,
buslegem consliiuit, vel quorum naluram describil.
, .
IScquc soluin dc viluperalis ita loquilur S c r i [ pitira, vcrum eiiam de laudaiissimis. Tcslis Paulus,
], *
cpi ia Epistola ad Galalas a i i : < Curo aulcm placuil

r i , qui mc segrcgavrt ex uiero mairis mca?, ct vo * " <;nii per graliam suam, ut revelaret Filiuin suum
,
in mo, coniinuo non acqoievi carni c i sanguini,
,
^e<! ad pnccessores meos aposiolos accessi
Si
,

cigo lauium de carnali affeclu, el de morlali- D .

t:se, carnls sensus inlelligilur, verum etiain de
innvcrsa bominis nalura, paffel diclionem, c Yer, ,
bntn caro facium est, non quod visibile aiiiniaiiiis
, ,
esi latiluinmodo, sed tolum boininem signiiicaro.
, >
Neque conversionem quamdam divinaa siibstaniiaB
, ' *
in (arnem cvcnisse dicii, sed assuinpiatu a Dvo
Vcrbu biitnanam naluram praidical. Sicul enim
oCzv, '.
I x u i i o , Christus redemit nosdc maledicto legis,
* , fariuspro nobis maledicliim , neqiiaquatu innui
; vopxw.
,
imilalionrm fontis boiiormn in malcdictiiin , snd
,
pi!ii:s f;.ciam per ipstim pcccali sivc maledicii do|

JOAII. , . Gcn. XLVI, 27.

i G a l a i . . 45. " Galat. , 13.

Ezi-ch. , 4.

Gen. , , 4 1 .

Isa

XL, 6.

Pal. \,5-

903

910

P A N O P L I A DOGMATICA. . XIV.

' pulsionem ; et siculi verba, faclum esse peecalum

; , , pro nobis eiim qui peccatum no?eral , > ne ,
quaquam jiistitiae muialionem sigaiticawi (est enim
( ,
inveriibilis Detis ct immutabilis, siculi per propbe , (io$
lam clamat: Ego sum, elnon motor *, )sedpec, \ , )
caiorum noSirorum assampiionem : < Ecce e n i m ,
c " ^ ,
ait, Agmis Dei, ecce qni tollil peccalum mnndi * ;
, *
sic, inqiiam, dictfo, Vcrbum caro facluin esi, >
, < , >
uon miilalionem dicil Deitatis, sed humanae naiunu
,
assumpimnem. Namqtie ineflabilem Dei erga bo * mhies cbarilatem praedicare volens evangelisla ,
,
poslquamdocuit,
euiu qui ab initio eral, et
,
, \ ,
qui Deus erat, ci qui apud Deum erat, ct qui nun , ; ,
quam non fuerat, qui oiuuia crcaveral, qui non
, , , exsisienlia ad exsisiendum traxerai, qui tiia erai
, - lux vera; bic, aU, bomimtm suas fecil passiones,
, dam hominam salule-n operarelur. Cumqne adhuc
. wagis beneficiorum illias luagiiiliidinem demon' , strare veHet, nequaqtjam de immortali aiiitna verbu
, , fecit, sed de passlbili carne, moriaH et corruptibili
, , cx limo facla ; atque a parle loiam nalnrain de , claravii, ut eequentia teeiauiur : Verbum e m m ,
< , \, itiquil, caro facinm est , et habilavit in no , .
b*>.
1

"
Alius vero is eral, qui niodo naturali inbabila, . bai, aliud vero leroplum. Quare e.i Judacis aiebat:
, c SoWite lemplum boc, et ego Iribus diebus exci , , tabo ittud.
> Templi vcro soluiio erat animae a
- ^ corpore dissoluifo: nam mors esl animse a corpore
'





recessue. 1Ergo leinpli solulionem operatur anitnae
a corpore separatio. Igitur si Judael lemplum sol , verunl, cnici mortiqtie iradentes , solutio vefo
, templi cunjunclorum separalio f u i l , Dcus atitem
, Yerbum boc dissolulum resuscttavit, exploraium
, , arbitror esse prudetitibtis, non inanimein neqtie
nienie carentem, sed perfeclum booiincm a Deu
, Yerbo assumpiuni fuisse. Nam si pro immortali
, , anima, in assumplo corpore Deus Ycrbum exsti * lisset, uiique Judaeis dixissel : Dissolvite roe, ei
, , triduo resurgam. Nunc vero cum doceat, et templi
, c , <, illius morlaliutcm,et inbabitanlis Deiialis poieniiaai,
c Solvite, iwquit, templun boc, ei ego iridno exei ,
tabo iUud. Non enUn ego, a i i , a vobia diasoltar,
, , ' , '
' * , D sed asauniptum a me templutn; el taoc quidem ip ,
guiH ila dtaaolvilvr , meliore resorrectione post ,
ea Truaiur, ul morulem depouai naiuram, ut cor^ , ruplionem exuat et indual inorruplionem , ut
, , morlie impcrUini desiruat, u l fiat dormientium

primilia?, u l corrupiionis doloribus aolulis ap, pareal raortuorun) primogenilus, ei propcia resur .
reciione oninium bominum resurreclionem pertcndal.
"
Ex eadem oraiione.
'* *
Quod aulein bsec ita se habeant, teslatur apo" ,
sioloruin princeps iu Aciibus dicens, non fuisse dc ,
reliciam animam ejus in inferno, neque carneni
$,
ejus vidisse corrupiionem V Tempii ergo solutio est
. ,
M l C o r . v, 21.

* Malacb, m , C.

Joan. i , 29.

* Joau. i . U .

'Joan.u.iO.

Act. u , 27.

E U T H Y M H ZIGABENI

912

animae a corpore separaiio

vicigsimqtie resurre- \ ,
ciio est ad propriam canieni redilns. S i ergo, ui
,
bsereteee aniesigflani aiunt, animae duas unus- ,
quisque boino habei, viialem sciiiceiet ralionalem, , , .
ol ne earo quider absqtie vitali aukna cogilari un,
quam polest; nam corpua, non caro, inquit, quod egl
( , ' , ,
) ,
biijusmodi, appellaiur ; elsi Petrus ait, non eorpus
, Domfni, sed Domini carnem baud vidisse corru,
piioncm, neque animam ejus in iaferno dereliciam,
$ , '
aane conslal vilalem (quam quomodo aslruanl ne, ,
scio) cxstilisse in carne corrupla aninaam , sine
, ,
qua no caro qnidem, ut aiitnt, appeJlaretur. Im ,
morialig aulem et raftonalte, cui animanue regimen esl commissmn, non est tn ieferno dere- , licia, ed ad suain rediil carnem : Ideoque fru- , r)
sira miganlur b i , qui inauime et raliouia expcja &.
,
fuisae dicuul Dei Verbi templum. Nos aulem Pelro
nsaeuiiemur qui et caruem praedicat corruptione ,
cxperte*), el aniinam iu iijferno non derelictam, , '
*
sod redtjeeni aique ad corpus stium recolieciam.

.
Oediaws eiiaei Domiuo ipsi dicenii : Trielis esl
auiuva mea osqiie ad moriera * ; nam trisiitise
sonsum pars nostra rationalis excipit. Quod si ia ,
inciitis loco Deus Verbum exsistens, raemis pae- , ,
, , ,
sioneaexcipiebat, uiique ipsum Yerbiim iristabatur,
Mieiuebal, ignorabal, agonizabat, el angelica ope ^
conforlabalur. Jam si haec quoque dicanl Apollina- ,
"
rianx glultiliai baeredes, ii profecto cum Cbrisli ho ,
slibus Ario atque
Eunoini colIocenlur.Nam
quoruni par cst blaspheinia , horutn unam esse C
-j
,

. ,
, \
,
,
.

sodalitaiein aequum esi. Nos vero Domirium dicenlein audiatmis : Poieslalem babeo pouendi
aniwam mcam, c l poicstaicm habeo iterum sumendi eam ; nemo tollii eain a me . > Namque ex
sermonibus bis discimus aliuiu esse qui ponit,
aliud quod eslposilum ; Deumqne csse qui ponil, el
qui s u m i l ; animam aulem ei positam ei sumpiam ;
ei Dei quidem esse potesiaiem, animam autem sub
ea poleslaie locaiam.

Ejntdem ex oraiione quam Theodoth imperatori

\ .
nuncupavit.
Sitnt qui carnem Verbo uni^am aiMma raiionis
pariicipe detiHuiam arbitrati, Yerbnm c a m e , quae
v i u l e untum e4 sensilero molionera sortiu eit,
indulum introducunt: lotam vero Baentts e l iolelligentis aninKe vim energiamque Unigeniio a l iribuunt; futeri e n i m , nescio quomodo verentur,
Verbum carni bumanse, anima intelligenle pcrfif tc
et informate secundum naluraui unittun esse.
Verum, dum ita pbilosopbantur, antiqusc et olitu
tradil fidei rationein omnino negligunt, et volunlalis SU33 judicio male sano ( u i quod Immanas
tanium rationcs ei conjecturas sequi soleai) pravc
innixi, secus quam revera oporlncrat, sapiimt ct
eeniitint. Et qnseuam, obsecro, dogmatis hnjus est
ratioT Dicam. Mcdiatorem Dei et bominum*, boc

tfatih. , 58.

Joan. r , i 8 .

l T i m . u, 5.

.
, ,
? oviov'^ .
, ' ,
^
'.* , xa*
, ;
, ' *.
6 ,
. , *:
, ^ ' ^ -

913

PAiNOPLIA D O G M A T I C A . . X I V .

. ,
,
.
, ,
/ '
, ,
,
, .
'. , ,
,
,
' , ,
." ,
, *
, * , , ,
.

914

esl Cbrislum, cx bumanilale numeris omnibus scnindtim pmpriain ralioneni perfecia ct absoluta
naiuralique Dei Filio, boc esi Unigenito, lonslimlum, Scripiuris convenienier prxdicamns. Aflinmimus aulem naiuras disparcs, ac inler sc dissimilcs,
quadarn coilione el concursu qui vcrbis explicari
noii polesl, in unum convenisse. Agnoscimus lamou
uiuim
Chrislutn, et Dominum Jesum, et Filiiiru
vocalum ; quippc cum simul Deus el bomo exsistai
menlique se offerat. Eleniin uuio illa naiurarum
tisqtie adeo individua indivulsaque esl ut unum
eumdenique unigenilum siiuul et priniogenilum
credamtis: unigeniluiu quideni, taiiquam Dei Patris
Verbum, ex illius subslanLia natum ; priinogeniium
f-ero, quatenus inler mullos fratres homo e x s l i l i l :
quandoquidem ul unus esl Deus Palcr, ex quo
omnia; ila unus qnoque cst Dominus Jesus Cbrislus, per quem omnia *. Nam Verbuia ilbnl, pcr

quod omuia consisluul, secundum naluram Deum esse noviinus, eiiamsi caro, boc esl bomo facfum
esl.
'
Cselerum, eorum dicia cum nosiris non
.
saiis congruuni. Naiu el ipsi quoque uuum soliim

Clirislum apene consliluaiii, ei unnm Emina, , ')
nuelem in duos divellere, lanquam rem summa
, .
cum impieiaie conjunclam, suinmopere exsecran*
lur : sed Yerbum inlerim carni, quae bumana, boc
,
est, ralione prasdita anima exula deslitulaque sii,

uuitum praedicanl; el cur istud praidicarc dubeanl,
, , . ,
raliouem admodum plausibilem comperissese auiu, Q nianl. Aiunl eoim,qua3 ad unius perfecli conslilu,
lionem per composilionem concurrunt, ea partes
* * ,
esseel imperfectorum ralionem obtinere ; nam quod
, .
pcrfeclum est per se, atque ul in propria naiura,
, , ,
non opus babet, ul ad parlialem compositionem
, , venial: atque ideo cavendum esse sedulo ne lcm , , plum, quod Verbo unilum est, perfeclum bomiiiet
' exsiiiisse concedentes, exactam illam unius ratio. , nem, qusc in Cbristo accidisse dignoscitnr, meiii;e
, . , , cahnnninc exponamus. Quin el ilbid quoqtie buc

adjecturos suspicor; nempe, si ex bomine pcrfeclo,
, ,
ci Dei Pu*ris Yerbo Emmanuelero coaluisse dira ,
imis, in illud uos el inagnuni, ei plane ineviiabile
, * periculutn venluros csse, ut vet inviii duos Cbrisios,
. cl duos ilidein filios lenere et profiieri cogamur.
; - , - D Cedo, quid nos ad baec respoiidebimust Appriiue
indignum esse nos anliquissiniam fidel iradiiionem
, ,
(ui quae ab ipsis sanctts apostulis profecta ad nos
,
, usque perveuit) propler curiosas quasdam ac super , ' vacaneas raliones ac disceptaliones dcserere, vel
, (5 uimiis inquisilionibus humana? meniis capuitn excevel in mediuni exsilire veluti
, , * deniia subjicere;
. , , Judices, ut nosiro seneu, comcmpto pciiculo, quid vis metiemes, dicamus : lloc recle se babei, illud
, ' vero sccus. Qnanlo satius, quantoquc tiiiltus forei,
, . gapietiiissimo Deo consilioruin suorum raliones in legrc perniittere, ei ea qure ipsi prohaiissima siitii,
, impie non reprebeiidere, praeseriitn cum illum aperio
1

1 Cor. , 6.

915

EUTHYMll ZlGABEiVI

0.0
1

dicentem,Cl quasi exposlulanlcm audiamus: Nou * ,*,

suni consilia mea sicul cousilia vesira, nec vise nieas ,
ut viac vestra : sed sicul dislal coelum a lerra, iia
. >
vix nieaa a viis \esiris, et cogilaliones meae a cogitaiionibus vesiris . >
, *
Quare licel lemplum, quod Verbo uuitum
esl anima bumana perieclum el iiiforinalum corlo * ; , ^credamus, uon duos lamen filios adoramus, nec . "
duos Cbrisios agnoecimus. U i eniin lamelsi Emma- , , /.

, , ;;
nuelem ex sola carne et Dei Palris Verbo, juxia
, ,
opinionein quam illi complectuntur, composilum
slaluani, uulia adbuc lameu raiione buc illi adigi ,
se paterenlur, ut came seorsum, et Unigeniio rur- ,
sum seorsum posilo, duos Cbrisios profilerentur; ' ; ), *
ita nos quoque, quamvis Dei Verbura, huiuanilali , *
jiosirae seciindum proprix naturae raiioueui omnino ^ voGv
pcrfccte uniiuiu, inoffabilique ac incomprcbenso , , '
, ,
plane modo socialum affirmamus, nou dnos lameu
iilios mente concipitnus, sed unum etnudcmquc,
,
qui quidein nalura Deus cxsistcns, utpoic ex l)ci

ei Palris subslanlia orius, c l in exltcmis saculi
,
lcmporibus boino iactus *, el ex sacra deipara
Yirgine nalus, cuin a nobis, tum ab ipsis quoque , .
sanciis angelis, secundum Scripluras , coliiur el
adoraiur.
Quod si dixerinl genus noslrutn solo Uni , '
genili adveiilu indiguisse aique ideo illuin, quod
;>b iis qui in lerris degunt, cemi, amiceque cum , bominibus conversari, ei vitae evangelicx viam no- ,
bis pmnonslrare vellel, dispensaloria quadam ra- ^ ,
lioncsohni carneni nobis shnilcm induisse (Deus ( painque secundum suain naiuramsub aspeclum nou
)*
<:adii), illi incarnalionis scopum se ignorare, ma, :
gnumque illud pieiaiis mysieriuro * prorsus non
.
inielligere, apcrlc osiendunt. Naui si Unigentlus ea
,
solum de causa incarnalus, boc esl, bomo faclus
,
esi,quoab iisqui in tcrris aetatcm agimt, conspici * ;
possct, nibilque aliud praterea commodi illitis in- , \
carnatio bumanw nalurae attulil : cur illoruni sen ,
lcnlia? subscribcrc
non pigoal, qui phaniasiica
,
lanlum carnc ei corpore Verbum imlutum, ueque
; ^
\i\ bominis nalura, sed in bominis (anlum siniililu- .
diue iit lerris apparuisse fabulanlur? Veruin quan- ,
iiun bi iniseri a verilaiis scopo aberrenl, iacili ne- ^ . , , golio osiendi polcsl. Si, itiquam, Dei Verbum, , : ['] OJV
cliamsi caro facium esl, nullum aliud bumanw na- ,
luraj coiumoJum atlulil, an non reciius stauierciur ;
a carnis quidein immuiidiiia oimiino absiinulsse, ,
terrcuo iiibilominus corporc uli visum cssc, alquc , ,
bac ralione quod decreveral perfecisso? Cajieuiin , * *
quis advenlus illius fucril usus, el qualis incarna- ." , ,
liouis modus,si quis iorlea nobis sciscilclMr, cujus- , ; ,*
que rei gratia pairala bit; ille responsi loco boc ,
pancis babeal: Age, islqd divina Scriptura tibi . " ?^ |
patcfaciel. Yade ergQ ei sacras Litteras constdc, , /
mculisque oculiun sancloruni aposudoruiu vocibus ;
infer; el quodquxrilur,dilucide bic mux inlueberc. ,
f

Isa. L V , 8.

Hebr. 1, 2.
%

Psal. xcvi, 8.

I Tim. , 10.

PAXOPLIA DOGMATiCA. -

. XIV.

918

Ighur sapienlissiiiMis apostolus Paulus, qui C b i i , ,

sliuiiin se loqueiiieui babebal, ad buuc 'iiodiiut o m ,
wuiiaiiir: Quia ergo pueri communieavenn;i
,
canii el sanguini, c l ipse similitcr parlicipuvit <> , ,
deni, iil per inortem denruerel eum qui bab^S.ai
, ;,
inoriis imperium, id csi diaboliini, ei htx-rarci C>H
,
qui per loinm vilain ohnoxii eraiil s t T v i l u i i '. a
,
Alibi idem aliam quoque bujus rei catisam apevii.
\, ,
Scribil enim : c Qnod iiopossibilc cral bai, in q>m
,
intirmabatur per carnem , llcns Filium suum M H I . >
lens in siniititudineni cariiis pcccali, et de pe<< a <)
damnavrl pcccalum in carite, ul jtisliUcaiio legis iinplerciur in nobis, qni non secundnm carnem
bulamus, sed secundum *piriuim
>
' , \ ,
aperlissiinum esl, obaecro, ;* , * niiutn Dei Filiutn similem nobis, boc esl, perfectnm
boniiiiem faclurn esse, quo iiimimm ternnum Uw.
*, , noslrnm corpus, viia propria per oucoiiomicam umio ,
tieni illi immissa, ab inducla corruplioue liberarci;
'
animaui rursum btimanam, poaieaqtiam illaut pro ,
, - priam sibi reddidieecl, suaeque natura finuiiale nc
iinir.uiabilitate perinde ac vellus colore imbuissei,
, , peccato superiorem dcclararei ?Arbilror enimcxem ;
plis, quae rem pcrsc obscuram n o n n i b i i ilbisireni,
, *
in bac doctrina optis esse : siquidcm
mysieria

divina, lanquam bumaux iiiemis seiisuin cxcediMi . '
lia, vix in speculo el acuigmatice videmus . Esi
, , *
auiein exempbim allaium ad rcm ptTopporUimi!,
, ." ,
quippe quodverum poiius, quam verisimtle rei, d<}
,
qua sermo esi, syinboliuti prse se fcrai. Que^a.i \ -
3

, , , C modimi ergo caro, posteaquam Verbi oumia viv.fi ,

canlis caroeffecia esl, ti.oriis etcormptioiiisii . J C ' ,
rio superiorevasii: sic aiiiiua, olegoqiiiikii aentio,

posleaquam illius eflecta esl qui peccaiuiu non no .
vit, e vcsligio statuin iirmum, ac in oiiiiiibus bonia

slabilem, pcccaloque quod olini lyraiiiiidein exerco
, ,
bat, nnillU parlibus poteniiorem nacta cs(. Cbrr
sius nanique priinus el solus ex omuibus in l c i c i
,
c peccalum non fecil, nec dolus iiivenms esl inote
,
illius . Qui tmus proinde positus laiiquain ra
, ,
dix 0 1 initium qtioddam cunctorum, qtii in Sphi(u
.
ad viue noviiaiem insiauranlur, el corporis im * "
niorlalilalem, et eam quse ex diviniutcproficisciiur,
,
sccnrilatera ac Ormitatem, secundum quamdam
.
gratiae commuiiicalionem in universum hoinii.u^
, ,
genus transmiltei.Cujns qnidem rei divinin Pa!::s
^ * ^ non ignarus, ita s c r i b i l : t Sicut puriavtinns im
, ,
ginem lerreni, portemus ct imaginpm coclestis . >
, Imaginem terrcni, pcccandi propeitsioncm, ei m<>r .
leni quae hinc orilur, vocai : al vcro pt?r bagineiii
coelestis, boc est, Christi, constaniiam in sanciilale, rcdilumque et instauralioncirj ex morle ei c^rnipiione ad vilam ct immortalitalem designat.
;
Totuiu itaque Dei Verbuni loli naliinK nosir.t*
.
humauae uniiuin asserimus. Nnila enitti raiij::<:
: , , pulandnm cst, principe nostri parie , boc e>t.
,
aniina ncgleca, pcregrinalionis s u niok^tiascarni
. *
largiri voluisse. Pulcbre aulcin per iilramque par ,
tcm dispcnsationis sacra:r.cntiini poff<cil
canv:
1

llebr. n, U , 15.

Kom. vni, 3, 4.

* I Cor. sm, 12.

l Pclr. , 22.

\ Cor. xv, A'J.

919

EUTHYAJII Z I G A B E N I

sua lanquam organo ad carnis opera, muuralesque i

acgriludines, ac exiera oflicia vituperalioois expcrtsa; auima rursum ad bumanas inculpa4asque alfeciiones ulebatur. Naiu el esuriem, ei longioris
Uineris laborein, et pavorem ac inetum, ei tristiliaui, et angorem, ei ipeam denique in cruce tem perlulisse tradilur. Etenim nullo cogenle, animam suam Dostri causa posnii , quo miuirum ei
vivis el rooriuis dominarelur \ Et quidem
carnem suani citra conlrovcrsiam liberaliouis preiium
pro omnium carne dependii; animam vero jusium
pro niortalium omniuai anhnabus preliuui exbib u i i , lainelsi viiani quam posuerat (nam vita eral
u i Deus secundum naiuran^ dcnuo resumpseril.
Hinc divinus Petrus : c Viri, inquil, fraires, liceal ]
audenler dicere ad vos dc pairiarcba David, quoitiam el defunctus esl, et sepulius esi, ei sepulcruui
ejus esl apud nos usque hi bodiernura diem. Propbeta igtlur cuin essel, el eciret quia jurejurando
jurassei illi Deus, de fruclu lumbi ejus sedere
etiper sedem ejus, providens locuius eei de resuridciioue Cbrisli, quia neque dereliclus esl iu i n ferno, neque caro ejus vidil corrupiionem . > Nec
enim fas est dicere, carnem Verbo unilaut abqtiando potuisse corrumpi, aul diviuam illam aniinaiii inlra irtfernl portas detineri. Nam, ui divtnus Peirus aii, anima ejus in inferno relicia non
fuil. Neque vcro naiurara illam, quae nec meiue
omprebendi, neque per luorleni ullateuus capi
potesl, boc eei Unigcniii divinitatem, e subierraneis *
jllis pecubus rursum eracrsisse dicemus : quandoquideui nulla adiuiralione dignum esset, si Dei
"Verbuni diviniiaiis vi ejusdemque eflicacia nixune,
apud iwferos non niansisset, cum admirabililer oinitibus adsil, implealque omnia. Deiias namque
omni loco ei circunriscripiione, ei mensurabili maguiludiae soperior, a nulio capi comprebendive
polesl.

, , []
\ ^^ , \
* ' ,
. ,
,
, \ , , xa\
.
, *
, *
, ,
* ,
, , $|
.
, " , ,
^ ,
,
.
, ,
, \
,
,
, ' .
, # , *
$,
. " ;,
, , *
, $
, ,
*
, /

, .

Mirum vero videri debei, qnod corpu*

buapte oalura iuteritui ei morii obiioxium ad vitam deouo redieril : id enim immorialis Yerbi
proprium eral. Sic quoque anima, quas cum illo
ionjuncu copulaiaque fueral, ad iuferosdesc.endii,
Itvinaque viriule ac poleniia ulens, spirilibus quoque ibidem capiivis sese exbibuit \ Eienim iis qui
\inculis ibi conslricli detiuebanlur : c Exile, ail :
iis vcro qui lenebris operiebanlur: Revelamini .>
Alque buc mihi magnus ille Peirus respexisse
videiur, cum de Dei Verbo, rjusdemque secundum
dispensaioriam unionem auima, bunc in raodum
ondonalur : Melius esl euim benefacienles (si
volunias Dei velii) pati, quam inalefacicnies : quia
ei Clirislus semel pro peccaiis noslris niorluus esl,
jushis pro injustis,
ul oos offerrel Deo ; morlillcaius qtiidem carne, vivificattis auiem jpiritu % in quo et bis qui in carcere eranl spirilibus venieus pracdicavil, qui increduli fuerant
a l i q u a n d o Nec vcro dicent divinitalem per se solaui
ad inferos desccndisse, spiriiibusque ibidem cun* Joan. i n , 16. Rom. , 9. * Act. n, 29-31.

,
. ,
,
$,
,
. < - '.
,
' ; *
,
, , ,
, ' ,
, * ,
,
, . , ,
, *
^,
, ;
I P c i r . , 19. Isa. .- * IPcir. n u f i . l S .

P A N O P U A DOGMATICA. . X I V .

92 i

. ' - clusis pradicasse; cuni ipsa omiiiuo sub oculoe

cadal, pracslanitorque sil, quam ul ab ullo
cerni queal. Nec eliam concedenduin est iptam in
. '
appareniem animae speciem Itausfurmatam esse :
, - siquidem exlernse islius apparemia; comineiitui
, ,
oinaino repudiari debet. Sed queniadmodum Uni.
genilus cuui i i s , qui in corporibus suis adbuc
tiegebant, versalus esl in corpore; iia spiritibus, qui apud inferos leuebaniur, antinam memc ei
ratione pradiiain sibi coujuiiulam babens, coucioualus esl.
^
Est sane isicarnationis modus admodum

sublilis, vereque inexplicabilis; lalis demum, qui
. * cogitaiionis capiusque noslri aiigusiias niukis par * ' - tibua excedai. Quaproplcr illud iierum iieruinque
,
expendcre uos decei : ncnipc, ui periculo non
,
vacat curiosi-us in ca inquirere, qtia humana nou
. , sunl: ita exlremac denienli vidcii ea qn memis
, ,
nostrae aciem excedunl, bumani judicii i r u i i n a
; - aubjicere inoliri : vel ad ooruiu riirsuui cogniiio , ; - nem enili, quae nullo pacto noslra iutelligeniia
' , comprebendi possunl. Nescis profundum lioc n y sleriuin, omnique humano sensu siibliinius. fidc b
,
otnni curiosa indagine aliena bonorari a nobis?
* , , Quaiuobreai slullam illam qua?*t.ioneiii: < Qnoiuodo
, , , . >
potsunl Iiaec fieri ? Nicodemo ejusque similibus
, ,
relinquenles, cilra ullam haebilaliouem Spirilus
, - saticli oractila snscipiamus, ipsique Cbristo de se
* loquenli fidem babeauius : Ameu, tnquil, amen
, , dico vobis, quia qua3 sciinus, loquimur; el quaj
' vidimus, teslamur *. Yaleanl igiiur deliria, faces
. "
saul omnes infirmae ad persuadendum fahukc, opi** , ' ^ tiioncsque falsae, ac pbaleralarum vocularuin iuipo.
siura: nibil eiiim quod delriraenliim affcrre sol i ,
adiuiuinius; eiiamsi adversarii exercitaiissimis acerrimisque rationibus nos puUaverini. Esi eniui
divinuMi boc nostrum sacramenlum, uou in persuasibilibus humanse sapicnliae verbis : sed io Spiritus
eteosione posiium.
Uuigenilus igilur, qui el Deus, et univer , ,
sorum secundum Scripluras Dominus esl, nobis
, ,
, , apparuil : visus est in lerra *, el liomo factus, bis
, , ! qui iu lenebris versabantur, illuxil, non pbania , * smate, aut exierno lanlum scbemale, absitl boo
, * enim seniire, aul dicere, esl aperie iusanire. Negue
rursum per sui muiaiionem, aui conversionem, iu
e s l : Dei eniin YerbiiAi
. ' - earnein transformatus
* fap . orouie muialionis expers, uno semper eodemqne
, ^ modo se babet. Neque coacvam cum carne sub * D slatiliam sorliiue e s l : ipse nauique saeculorum con , dilor esl. Neque byposlaeeos exsors, ut sermo aui
, midum tanlum simplexque verbum, quod iu hoiniue
, iubabitavil: nam qui ea quae non sunl, evocal ui
* . ' sini el exsislaiii, is necessario praeexsislii : ipse
* eiiim est vila ex vita Deo Patre procedens, qui
, , quidem aecondum propriam bypostasin et esl et
, inielligilur. Sed neque carnem qnoque, qu& anima
, ratione prxdila vacarei, iaduit: quandoquidem vi>
, vum illud subaiatensque, ac Deo Palri coxlernum
* Deus Verbum servili foruia suscepia, vere ex imi , ' liore naium, ei bomo iactum est, esique perinde
1

Joan. m , 9.

' IbiJ. 11.

* Barucb m, 58.

923

EUTQYMU Z I G A B E N I

924

pi?rfcc(um in bumanilalc ac in deiute. Non cnim , ,

ex sola carne el dcilaie, setl cx perfc< ta lumai>i ** ,
late el diviniiaio in UUIIIII ctiiudcmque Doininum ei Ediuiu ei Chrietum admirabili quodam moilo concrevil coaluiique.
&
?;\ .
. ~ ;
c N?nc auiiua inea turbala est. Et qnid d i cam? Paicr, salva me ex bac bora. Sed propler , .
boc vcui in lioram b a n c . Paier, clarilie.i .< ,
Filiuui luum *. > E l alio loco rursum: < Et cocpit . c " ,
conirisiari c l mcestus esae, e l dixit: Tristis Cbi ,
aniina inea usque a l inoriem . E l rursiim; t E l . > * ^
claniaiis voce magna Jesus, ail : Pater, tn mami* , ,
' . 01
luas conutiendo spiriitim meum . Qni Apolliuarii
opimonetn seqiimiliir, ejiisdemque seiiie-iliae sub- ^
.*cribunt; hi icmplum Deo miitum, iiianiuie ac ra- , ,
lione dcslilulmu fnisse conlendunl: scd quid i l l i , ,
obsecro, respondere possunt, cum sanclos evange- ,
lislas lalia de omnium nostrum Salvaioro Htteris
prodidisse ieguiil?Nain
cujus, qu&so, iristi- ; , ,
lia?, aut eornni onmiuni qna meium argutini, ,
simima illa diviuaqtie Yerbi nalura landein capax ,
esse queat? Major cst enim, qiiani quse isliusmodi .
rebus ulla parte albYi, aut ullis omuino bumanis , * perlurbaiiouibus coinnioveri v a l r a l . A i vero in .
corpus sensusque ineiilisqno expers, irislitiuc dolo- ' , ' *
risve seitsus cadere non poicsl : fcd tieque mole- ,
stiam ullani, aul tillum oiunino inoerorein ex immi- . '
ueitliiim iiicotnmodoruiu provisione conCipiel , , . aliquando; ojusitiodi autcin, dum qu;e praesenlia ,
f
111 #
> 11111
pnltiiit lllf* meiite
mAlitA \/
'
. _ _ .
_ Jt. . _. . _ _ ... _
_\.. V
suut, et adbuc
futura trabuulur,
periraclai,
.
_^

anima raiiimis el inielligenlias coinpos p a l i s u l e l : * c ;

id quod omnes, ut puio, falcntur. Quomodo baque ;
Eiiiinanuel a i l : c Nunc aniina mea lurbata Vbif >
[|
quo. o>lo idcm tsedere ac inoe^lus <sse crppU, aul ,
qualeiu landern spiritum iu m.nnis Palris coinmca- , ; ,
davii, si hoc ei a divinilale prorsus alionum e^i, el ,
a carne sola iuynima ? Perspicuum esi orgo, U n i - ,
gciiilimi corporc assumpto, uon quideui iJlo inauimi, ,
aul inenle destiluio, sed aninia ralione pra:dila, ) .
cadenique perfecla, boc esl, omnia quaB ad illicis , . "
raiionfiin periiueul, sortita, vivificato ei iniormolo,
homiiicm facluiu csse. E l qucfiiadntodum omnia
.

qua: sui corporis suul sibi ascribii, iia c l ea quai . "
ad aiiimain speclanl. Neccsse eniiii fuil ut in om
nibus, sive ea ad aiiiiuam, sive ad corpus perline , , nubis assimilareiur. Constaintis auiem vi uos
cx anima ralionali el corpqre. Quamobrem til nou- , ,
Diinqiiam propriai cami ea paii dispensaiorie per .
miuebai quae caruis sunl propria, i l a ammam
,
sua quo(|iie pati pcrmisit. Deniqne licot natura Deus , .
csscl, ouinique crealura sttpertor, qiiae lamen exina-
nitionis eranl, ea semper accuraie observavit.
> Porro antrui spirilum snum, boc esi, nnimam sibi
, .
unilam, Dco ci Palri conimeiulaf, ul novo riirsuin
,
bencticio pcr boc nos ciimulel. Quondaiii namqtie .
htimatise aninuti corporibus exula3 ad subierraneos ,
Ejusdem

ex oratione ud Reginas

habita.

Joan. , 27.

Joan. , i.

Malili. , 27.

Luc. , 46.

925

PANOPLIA DOGMATICA. . XIV.

^ ^- tarceres dcmiU<*baiilur,

926

mortis rcccplarula illic

, *

iiupleturac : ai vcro posteaqu;m Clirislus spiriiuiu

; .

sutim iu manus Patris coutmendavii, eiiam liane

existiniarp, baee ita

balwiv,

Iioc esi,

hnagittari ad inferos, sed

dticcm iiostrum

pout subseqtiiiuur,

animisque noslris iJli veluli ibin c onditori commissis, lanlispcr boua spc viviinus quoad Cbrislus utivcrsos taiuletn ad vitaia revocabil.

Ejusdem ex dc humanitate Verbo

llxc slnllas Apoliiuarii nugas coargtimil,

tm>nits loco Dcatu Vcrbuni iu carne assumpia dicil
uhabiiare. Nisi onim meutem btimanam babimset assumpla natura, Deusfuissei Is, quiaiui diabolo
decerlasset, Deus vicloriam reporiassel. Ex qua
quidem vicloria Dei uibil ego cinolumenii peici , , perem, quippc qui i.ibil ad eam ronlulissein. UUUI
: \
diam nibil inde hriiiia* degustatcm, cum alienis
, ,
tropneis gauderem. Jam vero cldiabolus exsuliarei,
, , \ ,
el gloriarelur, sibiquc ipse pla<eret, el plaudcret,
-, \ .
qui cuin Deo luclalus esset, el a Deo yjclus iuisscl.
.
Pra?claruui eaini f o m illi a Deo vel superari.
/,

.
- , , . , -

,
.
, \
,
, , , > , \ ,
;, -
. , , , - C
. U l

, , , ,
,
,
- . ,
, , , , ,
, ;. , ,
,
,
xa\ ^ $
^ , ,
\ , \ ^, ^
. ,
., .
* ,
, ,
.
, \ ,
, , , \
,
;
; ?, -

oraiione.

Excusationeui baberenl peccaiores, si Dous VerIxitn menlem uipote inibecillam non susrrpissel.
Si eniui assuuiptae carni mens humana non inerai,
sed Deus ea quae lueitiis suni, exsequcbaiur, Deus
incorpore esuriebat, Deus siiicbai, Deus dtiaiigabalur, Deus donuiebai, Deus irisiabatur, Deus pavcbat,
Deus ilenique rcliquas onines aMVci oncs siisiiiieb.it.
Quod si Deus ipse ceriavit c l vicii, ego vi".ioria privalus sum, Deus aulem ju&liliaiu onniem percgii. Qui
hu?c loquuntur, priunim non exiguam Dco Verbo
iribuunl iiifirmilaiem, siquidem, ui ipsi asserunl,
non poierai buinana mcme suscepia botniuem jiisium
ellicere. Deinde oninibus peccaniibus divinasque
leges violanlibus excusationis adiumi puiefacitini.
Sic eiiiin nec immerito Deum omniuiu aUoquanlur :
Domine, nus non admisiinus ea quibus veuia
debeaiur, aui quse supplicio digna giul, cuiu ineulem, cujus duoluregimur, imbecillam acceperiinus,
quai leges luas observare non poiest quideiu
jpse, Domine, in carno advenietis, cari.eiu quideiu
nostracn suscepisli, ineiUem vero, qua? asequend;u
viriuii affert iiupedimeulura, ei peccaii dolo factle succuoibil, rejecisti, ei accipere recusasii, et
in carne meqiis lnunere iuncius os, eiboc modo
jiibiiiiam implevisii, boc modo peccaium superasii,
Deus enim es, el voluniate, quod vis, exsequeris,
-ol nijlu res couficis. Nos auiem, qui nientem babeinus, quam lu accipere noluisti, necessario peccaiis
cediimis, cum vesligia lua sequi nequeanius. Quid
enim bumana esl mens, si cum Dei vinule, et cum
Dei sapieniia, et luce, el juslilia, el viia, el aliis
cssenli* luae dotibus, quae lanquain radii ei facs
ex ualura lua fulgent, conferaiur ? H;cc meriio d i ccre poterunl qui peccato sibi servujndum judiraruni, si vere Deus Verbum bomiueiu mciUis e x pertrni assumpstl c i bocinodo viundi peccdli rationcin invcnit.

^, :.

927

E U T H Y U l l ZlGARENf.
eadem oratione.

928

Sed jani islorum uugas in praeseufi oiuiltamus.

:
Nos vero ad proposiluin argtimenium rcverlamur,
aique demonstrenius necessariain fuisso Servaioris , nosiri incarnalionem. Quia eniin lolus homo decc- .
pius fuerat, lolusque sub peccaium deciderai, et ; ; , \ ;
ante ipsum corpits mens errorem admiserai; nam- , \
qne anlea meniis consensus peccaium delitieai, dein- . de id corptis per suarn aclionem figurat, raeriio , * ;
Cbrisios Dominus lapeam naluraro erigere volens, ,
utrique simul mantitn porrigit, ei jaceniem erigii,
carnem, inquam, ac nientem, q u ad Crealoris ima- , ,
ginem facia fuit. E s l cnim mens invUibilis, incou- , , , '
templabilis, impervia et incoinprebensibilis, neque , , se ipsam coguoscens, et insuper incircumscripla : u * , ' ,

et si cogilalionum pbantasiam speclamus, ducaiu
c l poteslale pradita, anibus et scieiiliis ornata, , xa\
parva qusedam acnova crealrix, vel, ui verius dicam, , Crealoris imilnirix, regina crealurse visibilis, vcl , \ , ,
regis imago, iribnla de terni colligcns, ex maii, , ,
alque aere, ex sole ac luna et stellis, ex coelo et , ,
nubibus, cx ovibus, bobus, aliisque
pecu- , , ,
dibus; imo vero omnium fruclus earpens : ejus euira , ,
gratia visibilia cuocta sunl facta: nam Deus boruiu ,
* '
non esl indigus.
* .
Non ergo contempsittam pretiosam parlem medela
,
egemem ; morboque ei senecta corrupiam monique * , \
uiaiicipaiaro bumanilaiem non ila assumpsit, ut \ ,
parlem ipsius ralionalem el iuuuorlaleni alque ad
'&, ,
jmagiiiem soam faciam despexerit; praesertim quia ,* roale, ut aiunl, se babebat: sed universam naturam
. antiqualaro renovavit. Anne enim partem ejus no,
vam fecisset, Ulam veio, quae. inveterata erat et
; ,
corrupu, sine reniedio csse sivissel? cum praeser , , \
lim pars bsec preiiosissima esset, et immorialilate

pollens, el raiionis osu cxornata, el ad inielleclua , \ ,
lium ordinem pertinens. Absurdissimum quippe
, , ,
fuisset, corpus luieum et pulvereum, et passionibus
'
iinpHcitum sibi assuuiere atque adjungcre, et in
, ,
dexlera majestatis collocare: menlem veroinvisibi, * ,
lem, immorialem, aniuiantis reclricera, ad Dci fa , ciam imaginem, incorruplibilitale praediiam, cor \ , '
poris veluti aurigam, gubernalricem, el quasi con , ;
ccnlu temperaniein, per quam bumana natura non D , ^ , \
esl brula, sed sapienlia, arlibus ei quavis perilia
, *
abundat: hanc, inquam, mentem ad inicriorem
* ,
gradum deprimi, ncc parein sahem cum corpore
' , , ^ ,
bonorem parlicipare; cum lamen ejua caesa corpus
(5, * \
raiioualis creaiura evaserit; cum ejusdem causa
,
daue fuerinl leges ac propheiiaj; per quam Ount
*
certaiuina, luclaa, vicioriae, laudalioncs, coronx;
, *per quam corpus cum ea decerians, praemiuiu la- '
borum consequilur coelorum regnum; ob quaiu
, *
ipse quoque Scrvatoris nostri adventus coniigit, et
, *
incarnalionis peraclum mysterium est. Non enim
.
pro rcbus auimac ac menlis cxperlibus, aut pro jumcnlis insipienlibus, aul lapidibus iuanimis, sed pr
bou)iuibus iiimiortalcm in scanimain incolcntcm obtinealibus, crucialus pcrtulit saiutares.

 DOGMATICA
"
.
. 3 ' .

XIV.

Item advcrsus Apollinarislas Damasceni. Cap. K2.

natura humana, ul ipsa in Chritto

vicirix fierel diaboli. Quandoquidem Christum
perfecium Deum ac perfectutn hominem dicimus,
plane omnia qtia t"m Patri, tum Matri naiuralia
sunl, ci tribtiamns. Uouio quippc factus csl, ut
quod viclum fucrai vincerel. Iliud enim cjns iinbecillilalis erat ille, qui omnia polest, quin omnipotenii sua viruile bominein ex tyranni dominalu
eripere valerst. Verum lyrannus querebe occasionem babuissel, si postquam bominem ipse vicerat,
illata vi a spoHalus esscl. Quocirca Deus pro
sua niisericordia, ei erga homines benevolcntia,
bomo i i i , quo simile similis opera insiauret,
,
Auumpta anima alque mens humana, conlra
- ,
- - "
.
^ Quod

> . bomo* sit~ "animal

- - raApollinaristas.
autem
lione el inlelligeniia prsediuim, nemo ierit inficias.
; Quinam igilur factus est bomo, si carnem inani. ,
malam, aul expertem meniis animam suscepil?
, Hoc enim nequaqmm bomo est. Quid vero rursura
\ ex assumpta ab eo humanitate emolumenii ad nos
; , .
rediit, si illi qui primario contraxit labem, salus
,
allata non e s l ; neque id aclum fuit, ut per con, ^ , junclionem cum divinilate innovareiur , et robur
* ,
obthierel?Nain curatum non fuil, quod assumplura
, .
non est; quapropter totum bomnem assumpsit.
, \ .
illanique adco ipsius parlem qnae obnoxia morbo fuerai, ut toti salutem largireiiir *. N H I U porro
mcns usquam fuerit, quoe sapicnlia ei cognilione desliluta s i l . Nam si iners et sine molu, nulla prorsus
ratione exsistii.

^ ,
, ,
, ,
.
,

*
, , .
) ,

.

' C
Ment \ homine " Verbi *t carng
, . * ,
. Iiaque Deus Verbum id quod ad sui
; \,
imaginem erat instatirare volens, f.tcttis est bomo.
; \
Quid vero illud fuil quod csset ad imagincm, prae, ; , ,
lerquam mcns? Ilane omisso potiort, quod de. vot ,
(erius erat assampsit! Mens siquidem in Det et
carnis mcditullio e s l : carnis nimirum, ut conlu
bernalis; Dei autetn, ut imago. Mens iiaqne nienli
,
jungitur, atque inter Dei puritatem et carnis cras.
eitiem imercedii. Nam si Dominus aniraam menie vacuam as?umpsit, brati ulique animam assnropsit.

Apollinaristarum objectio solvitur. Anima caro
, ,
pro homine in Scriptura. Quod si evangelisia
), "Er ^ Verbum carnem factum fuisse dixit, sciendum eal
"

in sacra Scriptura animam nonnunquam homincm

, ' appellari, ut in illo loco: In $eptuaginta qutnque
. , ,
animabus ingre$*ns est Jacob in JSgyptum . Non' . \ ^; * nunquam itein carnem, ul esl illud : Videbit omnis
cdro sulutan Dei Ac proinde Dominus, non caro
inanima, nec mente vacua, sed homo factus est.
;
Ait qoippe ipss : Quid ccedh, hominem qui veru
, ;,
tatem locutus sum vobis*! A&sumpsil igilur car .
nem anima rationali et inlelligenle animalam, qua&|ue, sicul carnis principatum tenebat, iia rursus
divinilmi parebat, ab eaque regebatur.
a

Greg. Naz. Ad Cledon. ' Greg. Naz. carm. senar. adv. Apollin., epist. ad. Cled. el alibi.
27,ap. L X X ; A c l . vn, 14. Isa. X L , 5 ; Luc. m , G. "Joan. Y I I I , 40.

XLVI,

Gen*

EUTTIYMII Z I G A B E N l

931

icholiii

Anastntii.

93!

".

*.
Caluinniauliir Apollinarislai (Ain bcalu Aibana , >
siiim, lum Julium Roma? pnniificei. Alh;masiuiii
, ; ^
qiiidem, quod ad Joviauuiti inpTaiorein scripseril
,
Filimn iinum essc,non CMMS nalur;s,unamadorandam,
,
,
ei alieram uon adorandam, se<l D i V e r b i unatn esse
* ,
naiurai, quse carnem assumpserii, adorandaque

sil cuni ipsa carue. Julium vero Romai pontifiecm,
,
quod ad Dionysiiini scripseril ad liunc niodum :

; ,
Necessc enim est, ut qui duas asserunl esse natu , ,
ras, imam quidein adoreui, alieraiu atilem uon ado
^,
rcm. Quod si in mortciu Donini baplizamtir, unain
, coniilcinur esse naiuraui impaiibilis diviniiaiis, et
. p-4tiliilis humauiiaiis. Timoibeus Polemonis dis , ^
cipuJos, qui quidem Poleiuoii Apollinariuni babuit
praeiepioivin, librorum Apollinarii Cfinscripsit in- "> , \
,
dicem, el bas episloias, in qnibtia rcperiuiiliir
(&, : ,
ha?c diifi, quac dicla suiil, in ipso iudice ipsc Apolli .
uario ascripsii.
'.


.

TITULUS X V .
Advirsus *,
sancli Cyrilli ex sancti
Symboli inlerpretatione.
Qui Chrisium in duos Olios dmdtinl, audenlque
dicere Deum Verbum sibi cx semioe Davidis bomiuem adjuuxisse, eique gloriain, ei bonorem, adopiionis digniiaieiu tribuisse, alque ila euin praeparasse, tit crucem sustinerel, et morereiur, el reviviscerel, el in coelum ascenderei, et sederel ad dexleram Pauis, ut ab omnibus rebus procreaiis adoretur, ei Dei nouiine bonores percipiat, isti duos C
prinmui filioa coiistituiint, deinde inysierii viui
insipienier mvcrtunt. Nou enun ex liominibns Uetis
faclus esi Gbrihtus, sed cum Deus esset Verbiiin
facuuii esi caro, id est, bomo, ei exiuanisse did i u r seipsum, quod aute exinanilioneiu in natura propria uli Deua plenitudiiiem baberet Nequc
cnim ex co quod inaue essei, plenuin evasit. E x i uanivit semelipsuin cx divina sublimilaie el iiuniensa gloria, non autein hono bumilis ei abjecuis
exsislens exallatus el gloria affeciusesl. Servi inam suscrpil, ulqui liber esset, non autem ul servus ad libertaiisgloriam ascendiu

01 ,
, ix \
,
, ~, ,
, \ , . , ,

*> * ^ ,
, , .
6 , ,
. , ;
,
.
.
'
. " ,
, ;
.

*
Ejusdem
diclorum evangelicorum et apo
,

kottv e
tiolomm,
quibu* Christum ette Ueum,
nonauiem
,

.
' '
nudum homiiwn,
comprobaiur.
Uicc auiem coit- D

"
.
ceivuiio ex Thesuuro cum
deicctu depromptu esi.

dwx
Naius esi in Beibleem Judaea , qui ex rtiicc Jcssc. per unuin e propbelis de ip*o loqnilur Deu.^el Paier: iu, Belhleem, domut Ephrata,

;. 3 '.;
( .
, \ * ,

non minima

Cu;n

uuttm

natu* etset, Jetu*

in

Beilileem

Ju-

>

qui

sit

cs in

princeps

millibut

Juda

in ltrac.e.

Et

: ex

le enim exibit

exitus ejut princi-

Quoiurido igilur, qui in

Deihleem JidCiC naius osl a principio saiculi,
eitiuui, id esi, exsislendi primipium ba>bere <iiciiur, pra?*criuu cum cxiremis saiMili le;nporiliu
iialu* sil? Deus cr^o niimruiu esl Ciiii.slu>. K l ci

pio

ex

diebus

MiUli.

bccculi

. .

M i . l i . . t\

Maub. n. G.

xal

..
OJV ;; '
2 ,
*, &
"

933

F A N O P U A DOGMATICA. -

. X V .

931

; ; . coifgmii, quod in lempore es! anliquissiimiin. Deu

. ; euimerat, qui propter nos camis ortiim ex innlivrc
^; .
subire voluit.

ecce leprosus accedens adnrabat eum dfrtnt :

, , .,
.
Domine, si vis, poles mundure. exfenta manu
}
,
teligit eum dicens : Volo, mundaior ! El tlalim
, . curala lepra ejus . Sic agere, ul Dcuin decel,
\ .
esi lioiuiiiis propriuin. S.ul cam polius l so*
. , \
lain naluram sequilur, quae rebns onuiibus prseslat.
. - Sic aulein Chrisius agil, non eigo simplex 8t
, * ,
bomo, quales nos snmtis, sed Dcns in form.t bti .
maiia. Sic eliam iulelliges de socru Petri. < um
, venios, ei mare, et aquairi increpuil, ex quo divini
, \ . " \ dUcipuli venios ei inarc quiescere videules ad , \ - miraii sum, el d i x e n u i l : Quis esl hic *? Nonenim
, , simpiicis erat bominis, iniij posso peificere. Deus
igitur ideiu aique honio Cbrisius.
;
c O a i . ; .
Tunc dicil discipulrs suii : Mesiit quidemmulia,
, operarii autem pauci. Roguie iyitur Duminum mesiis,
c-, .
ui millat operarios in messeiM luam. El cum advt> ,
casut duodecim diicipulot $uos, dedii eis potestutem
0 .

advenus immundos tpirilus, ut ejicercnt $, ti cu

, rarent omnem morbum, el omvem mfirmilalem .

, ,
Novit esse Domiaum me&sis euin q<u rerum osi om.
niuw Deus. Ipsiua cnim est area iiitelligibilis, boc
. ,
esi buiiiauius. Ipaiue esl ei measis. Sed ecce,
. ' cum praecepissct ut orarenl Dumiiiuui messi?,
- ,
alatim seipsum illuni c**e demoiisiravii, iniiiens
, C opcrarios, boc est sauctos apo&olog, quibus dcdii
,
eiiain polestaiem iit spiriius imi>?iindos, laiiquam
, .
Deus. Nonesl buiuanilalia meusurae iributre. saucii

Spiritus actiouein. Tribuil auteiu Cbrislus. Eai
. . igiiur ei natura el verilaie Deus. Verbuinenioi caro
, ; faciuiu esi.
.
\
Omnis qui confilebilur me coram hominibus, con*
,
fitebor el ego eum corum meo, qni tn coelis
.
esl . Multi saiHnoruii) ad marlyrii gtoriaiu vocali
, \ - sunl ei evastTunt perfecii per cruciatus ei morlcm
, '. - conliteuies Cbrisiuin. Goronaliue igiiur sunl,
. ' ' >,
affiruaiiies el diceittes, Cbrisiuu) esse coitimunem
,
hoiuiiiem, an poiiue confessionibus suis eum nl
; Deuin vvneraDtes? Noneal dubium, cuui ei ilti qui
,.

_ a
: . l .. ^
.
.
:

.
uegarunt,
niariyrii gloriaiu
amiserint,
el se ue. 02

\
* ^ id
, - gaios invenient a Cbristo in die judicii. Quomudo
igilur Dcus uonsitqui mariyrii gloriacornnai eosqui
.
Deuin ipsum esse vere eoniiteniur?

% ;
Konae lcgisti* in ^, quod in Sabbaiis sacerdoes
,
11 6 ,
vioant Sabbalum, et tine culpa $uni ? Dico aulem
; vobts, quod templo major ett hic . Si sacerdo:cs
. oi 3 - Sabbaium violantes sine culpa sum, quia Deo minisiranl , quomodo iis q u in lemplo iiuiir, majua
, ,
esi Clirisii miuisleriuiu ? Notine quouiam illi in lege,
^
c l iiinbra, ci excmplari cuelesiiuiu cullum exbibue*
; '* .
l

Mailb. vni, 2, 3.

Ibid. 27.

Maiib. ix, 57, 38; , 1.

Mallb. x, 52.

Maub. xn, 5.

935

EUTIIYMII Z f G A B E M

{5

? Divi aulefli dtscipuli assidentes etministrafiles /

Christo majorem eliam gtorjam babueruni? Etsi legie cullu prxstanlior cst is qui Cbrisio exhibeiur, cur
\ . \
non vere putetur Deus ?
;
, ;
Quod si ego, itiquil, in Beilzebub ejicio dwmouin, , ,
filii vetiri in quo ejiciunl? Propterea ipii judtcet ve, ;
stri erunl *. Si in Chrisli nomine a daemoniis .
vcxatos curabant diecipuli; proauntiabant enim : In nomine Jeeu Cbrisii Nazareni; cur non intelli- , *> "
giiur esse Deti verus ? Non enim bomiuis gloria
; ;
el vis fuissel satis ad Satanam exptignandum.

:.
Quemadmodum xixania colliguntur, el igni com-"
,
buruntur , sic eliam eril in consummaiione satculi.
, WuuiEilxu* homini angeloi $uos colligenUx regno . '

ipsius omnia tcandala, et [acienlesiniquiieum,et con*
,
'
jicienl eos in caminum ignis \ Scripluui esl de Deo: , Laudaie Dominum, omnes angeii ejus *. Non enim
,

osl aogelug angcli; sed Dei poiius sunl omnia.
. ,
Quomodo igitur dixit de Filio bomiois : MiUet .
^$ $uoi t Quia Deue eet, sicut Domintia, ,
bal>en9 angelos el coelesles spirilus, qui senritntt ei. , ; ; , \
.
Ventuvus est enim Filiui hominis in gioria Patrit
>
i u i cum angeli* suit * Ecce rorsuin angelos suos
.
appellat coelestea spiritns. ldque, cura dixisaet,
,
Filius bominis.
.
Cum aMtn Filiui hominii tn gloria tua,
" $
$ sancli angeli cum tpto, lunc $d$bii in - , ,
glorice suat . Num ut unus eorvm bomimim
.*
* ,
qtiales nos aumua eedebii Cbriatus, ipti astantibiit
omnibns angelia, aique ita mundom judicabit? Qo! ,
; ; ,
ficri id queai, com scrtptmn eii unum esse legisla , 4
torem et judicem ? Deus ergo Chrieius qut et soliutn

, , babci, et astantes angelos, et terram judicat in

,
justiiia.
.
El princepi sacerdotum Mixit : Adjuro ie * , , *
, 7 *$, sl
Deum vivemem, ttl dicas nobis, si lu % Christut
Fiiius Dei. Dicti ei Jesus : Tu dixiai. Amen dico , .
,
,
vobis, amodo tidebitii Filium hominis tedentem
.
9

virluiii %, in nubibus c*h .

Qiiomodo Filtus bominis sedet a dexlris virtuiis
Dei ? Nonne quia, licet Verbum Dei factmn sU
Filiue bominis, eel lamen ki quod erat? Idcirco ronsidet cum Genilore et divinilaiis^dignitaiibue firigens
ccrnilur, quamvis caro factam eit.

D
,
. ; * ,
,
' . ,
, .

Jestu autem clamant voce magna emitit gpiritum.
, *cee velum lempli scissum surtum in duo usque
, ,
df.onnm. Et mola e$i, petrce ichsa sunl.
El mouumenta aperla sunl. El multa corpora san ,
eiorum qui dermieranl, tummrunt . Si communis, *
iioino erai Gbrisiua, quomodo morienle (ania . Xpi<**ki
* Malth. , 27.
Matih.
3'
Mailh. x u 2 7 .
llatib. xm, i\,
te.
Psal. C S L V I I I , 2
M.ilb. xxvi, 65, 64.
Mailb. xxvn, 50-52.
T

937

PANOPLIA DOGMATICA. -[.

XIV.

9i8

fuit elemeniis perlurbatio? Sol enim radios con6 ;; O ,

traxit, et in die tenebras effudit. Terra autem
, .
suum ipsius Dominum cernens a Judaeis vexaium,
- scissa csl. Etinfernus sanclorum animae emi*it.
$
Qttonnm haec perficiente, nisi Deo ? Deus enim erai
. ; ; ' \ ;
in carne : qui cum afficereltir coulumelia, res eiiau
procreata? cororuovebantur.
,
.
Et iu, puer,prophela Altinimi vocaberis, prwibh
, ,
.
enim antefaciem Domini parareviai e/tu, ad dandan*

scieniiam talulis populo ejus in remUsionem pecca ,

tomm ipsorum Praeivii enim Chrislo, el ejus

. prscursor faclusest.Et edixil, utpararenlurvia? ejus.
,
Et verbum de ipso vaticinalus cst, convcrtciis
, pnquam ad Dcum, qni potcslr juslos eflicere eos
, '
f

II

, .
;

, ,
; ,
~
" , , ",
; " ,

, , , ,
,

.
,
, '
, ; C
, .

quiinpeccatis versabanlur. Quomodo igilur Cbrislus non est Dens ?

Cognoseens autem Jesui cogitalioues eorum reipondit dicem ad eos: Quid est faciliut , Dimittuntur iibi peccala tua, an dicere, Surgc, ambulaf Uiantem scial $, Filium homink habere po~
teitatem in ierra dimitlendi peccaia, dixilparalytico : Tibi dico, surge, ambnla, grabato itiblato
tade in domum iuam *. Si solus nos rerum omnium
Deus liberal a peccatie, quod alii practer ipsum congruil nemini, hoc anlem elargiuir Cbristus cumaucioriiate Deo congruenle, qui fieri potett, ut Deuanon
sit ? Vocatus est autem Filiue hominis, quia quantum ad carnein attinet,nalum esi ex muliere Verbuni,

"
~
,
, 1.
. , .
, 7)
. \ , '
; , \
, ,
;
, , , ,
, ,
,

,
, . ^

Ipte autem Je$us non credebat $e ipsum eis, quia

cognoscebat omne% nec opus habebai, ul qubquam
testimonium illi de homine perhiberel. /pse enim
scicbqt, quid asei in homine . De Deo scriplnm
esl : Qui finxit sigillatim corda ipsorum . E l ip$e qiiodam loco : Num, inquit, quisquam abscondiiur ? Qnod ei oimies babet cogniios, ei novit quae sunl iti bomine, nonne Deus est, qui corda
scruiatur ei renes?

, ,
.
. . ''

, .
,
,
;
,
,
" .
1
1

Luc, i , 76, 77.

Matth. , 4 6.
Joan. . 12, 13.
Joan. xvn, 3.

exsistcns Dons,

, amen dico vob:t, qni credil in , ,

quce go facio, el ipiefuciet, majora hi$ faciet,
Quoniam tgo ad Vainm vado, qnodcunque pelieriti$ in nomine nteo, faciam vobis . Proficisci se
dicit ad Palrein FWus. Aiqui, ul Deus, iroplet om,
nia. Iiaque proOoiscilur tanquam horoo. Assumplus
enim est in coelum. Verum u l Deus pollicetur iutplelururo se precantium poslulaia, si in noiuine suo
preces efluderiut. Gui auteio convenit vota tanctorum explere, et quse poslulantur, elargiri, nbi ei
qui solus eioatura el verilate esi Deus ?

IIac auiem e$l vila merna, cogxoscant te solum

teriun Dcum, el quem mitisii, Jesum Christum \
Si igimr solius Dei cognitiouem iesu Cbristi cogniiio sequitur necessario, eique conjuncta esi, ei

Joan. , 24,25.

Psal. xxxii, 15.

Eg:li. xxxix, 24.

PATROL. GB. CXXX.

30

E U T U Y H U Z(GA2SEN[

939

910

hoc viUin jptcinain prastabi cu* porspicmnn , \ ;

, , ;
sii Cbrisium csse verum Ocum? Vorlnini euiai ca 6 ; ,
ro faclum cst, ct Verbmn permansit.
\
El hoc fotutiis intitfllatit, et dkit ef$ : Accipile ,
Spiritum sanctum. Quorum remi$*riti$ peccata,
re . "
mittuntur ei$, el quorum retinuerhh, retenta sunt
* , ,
Tolum hoc facium Oeo congruit, atque omni est
. " , \
ralionc tlignum. Primum cnim insufflare et Spiri .
lum aposlolis iribuere, bumanum non est. Praeierea
, \ &
loagna res est, et rerum procreaiarum faculiate
,
prastanlior eam auctoritatcm largiri, ul quorum
,
vobierint, peccata relineant, et quorum volnerint,
, .
remitlant. Ob id autem pcr carnis insufllaiionem

Spiritum dat, qaia caro a Verbo oon eslaliena, sed
,
propiia ipsius. Et humanum quidem fuil, per car-
.
uem insufflare, dmnum auiem el auctoriiaie plc- , ,
num opus, eos Spiritus pariicipes declarare, quos !pse dignosjudicasset.
.
Cum exaltaveriti* Filium 'hominii, tunc cogno-" , *
scciis, quia ego tum \ Arroganiia?, quam Chrisio , . ,
ascribebant Judaei, magnus Joannes causas oxpli- , cans : ldcirco, \n(\\i\i perseqneb(i!ilur Jetum Judcci,
, , ,
quia non tolum tolvebal Sabbalum, sed eliam 7q<rotb%
trcm suum dicebal Deum, cequalem teipsum (aciens
,
beo
Qnodaui eiiam loco imrodaxil eos impie d i - , .
cenles: De bono opere non lapidamiu te, ud de bla$*
;, phemia, quia lu liomo eum $is,faci$ ( ip&um Deum
*. , \Non recipieodam igilur de ipso fldem ficiunt, , , Seor.
RUdum esse liominem ipsum exislimantes, ignoran- Q ' les autein, Verbum, cum Deussit, ita semen Abra, , bani suscepisse, et camis ac sanguinis, quemadmo- , ,
dum nos, parti- eps fuisse, ul Deus esse non desinc, , \
ret, cum immulabiRs sii naiura Deus, ei perpetuo
, ;.
ideni. liaque cum exaltaveriiis, inquil, Fitium homi-" ,
nh, tunc cognotcel'n quia ego sum. Crucifixus . , ,
cnim fuii bumanilus, divinilus aiiiem r e v m i , el , , .
per resurrectionem demonsiravii se esse eiiani
, ,
Deum, et vcre Filium Dei. Quod si non alium, sed
, ,
sc ip&e poiius suscitavit, ui credidimus, necesseest
= .
ut corpus ejus proprium intelligaimis, quod mor- ,
tem pertulil, ul ipsc quoque dicatur resurrexisse.
, 3
Atqui iiDmortalis exsistit, ut Deus. Unius enim Cbri- ; ,
sli et Filii inonem mmlianies el resurrectionem
,
coufilenles]usli'icaii)ur per fidem. Quipropler ipse D ; .
ul umis et sohis exsislens Clnisius Jesus buniana
/\, \
quidem ralione pcr carncm moriuus es(, resurrexil , . autem vi(a.
, \ ,
,
.
Adhue modicum tempus vobiscum sum, el vado
ad ' ,
qui misii me*. Ubinon estDei Verbuin, si di- .
,
viiiiiatis nalura replel oinuia? Quomodo igiiur a
; ; {
Palre miitiiur, aui quomodo ad ipsum vadii? Mi( ;
litur bumana quidem raiione, quatenue ad missio 1
nis modnm periinct, ul praedicet caplivis liberado, ,
ncm, cecis auiem visuiu. Vadli autem ad Patreni
y

J.aii. *. 22, 23.

Joan. , 28.

Joan.v;i8.

Juan. x. 33.

Joan. xni, 35.

941

DOGMATIA. -

. X I V .

. ct Deum, pari raiione, std ut cum eorpoiv

8 , *
proficiscens in ooeluin pro nobis seipsuui o&ieuilai
, *
in Pairis conspeclu, sicut scrjptuj e*l
Quod si
,
deipso ilein Yerbo miiti accipialur, n&ivo iu gra . '
vc pulet. Drvinae enini Scripturas mos e&L> G J M ^ K ^
, .
ili riiam voribns uii, neclawen propierea divinam
"
natiwam, quae ntundo superior etA l o t U r,cum~
* ,
s n i b e r e ; scil enim ii!*m esae incorporcam et

pneMaulioreui quam ul uilis locorum spaiiis ioer. ,
ccri concludique possii. Sed vocabuli* tuimauia ea
, ,
qua? ineiuem uesiraro superaut, &tudel explicare.

quaudoqiiideio c l Servalor nosler &e mi&suujm ad
I \ nos Spiriium dlcii, cum lamen SpirUua saiicuis
, ,
impleat omnia : Sidrimi cmin, inquil, Domiui replt .
vit orbem (errarum.
,, .
1

, ^
Omnia tnihi iradila sunl Paire , et ueiuo no

vil Filium, nisi Paler, uajue Palrem quitquam o

,
vit,nhi Filius,el cnitoluerilFilius revelan*. Cxim
.
Filiuiu uemo cognoacal, niai Paier acdus, quomodo
* .-,
respuunt quidam Palris te&liiuouium ? Osleudit
;
euiin proprium Filmro in Jordane : Hxc $, m , '
quiens, Filim meui dilecluijn quo mUii btJU coni ,
'
placui*. A l nou midum. nobis teudii Yebuiu,
, '
siul earni coujquclum. E l non iljxil : / M hoc esl Fi. \ ,
tius uwus, sed; Uic est, qui cum carue mmirum
, ', , .
coiijuuclus esl. Unus trgo Filiu&el Dowiiuis.
.
, ^,, ,
El dixit matcrejus: Fili,quid fecuti nobis sic?
;.
Ecce pater luus el ego dolenles quanebamus U. El
. \ dixii ad eo$ : Quid e$t, quod me qumebatis ? ; , C sciebalis, quod in *, quas Palris mei $unt, oporlel
; " ,
m * ? Vidc quomodo proprium Patrein appel ? ; .
lel suum, qui in coelis est. Quod si bomo dunlaxat
'* ,
fuissei, ui iios, nonnc poiius euin dicere oporiebai :
' ,
Nescicbaiis, quod iii iis quae Pairis omniuiu SKUU,
, * 11:
oporlcl mecssc? A l pioptium ]\tsum facil. Solys
; *
e:>un ex ipi.o divinitus per uauiram geuiiuscsl.
.
m

* , I
. '
, ' ,
. , \.
.

Eral iux vera, quas iUumhiai omnem hominm

venientem iu huuc mundnm. hi mnndo erat,e(muMdus per ipmm facius e%l, nmndui n&n coguovU.
ln vropiia nenit, tl sui euin non reeeperuntCuiu
eatis de rtbus divhm disseruUaei, c i per luceui ve
raui ilbimiuari ei saitttiQcati oiunein liOAiiuem ve . , fj uieuteio i bunc uuiiiiium dixiestM, eimumlum |r
\ , ,
ipsum faclum ea&e, in propria, a i i eum veniwo.
.
Vcnit aulein bomo facUis Unigenitus lanqiiam ad
,
proprios, iinpriuiisquc ad eob qui erant ex aangui . "
ue lsraelis. Quaudo igilur qui csi lux vera, et pcr
, ,
queui omnia facla sunl, ille ipse carne indutus in
,
propria venil, quooiodo non necesse est unum et
\ ;
eumdem Cbristuni el Filium conOtcri
Joainicslcsiimoiiinm ptTbibct de ipso, ei clamal;
,
Ihc est, de quo dixi,quiposl venit, anic we fac
, ,
tus esi , quia prior me eral , et qaia ex plcnUH"

*
?

Ilebr. i x , 21.
lbid. 50.

Matih. x i , 27.

Mailh. ,

5.

9U

ZIGABENf

dine ejut not omnet accepimus . Joannes ail de i[v -

Christo : Qul post venit, id est, qui posl me . \ ,
apparuit. Quem ipse nimirum pr$dicavit. Ante ip , , ' 8iim facliis esf, bocesi, gloria anteceflens. Elenim
, ,
erat in essentia prior, ut Deus. Quomodo fgitur,
, ,
qtii post ipsum, is tempore anie ipsuni fuit ? Quo- \ \ ; .
niam Deus erat Verbum, et caro facium est. Prae ' ; "
ecdit igitur qnalenus est Verbum, posterior auicm , ,
cst, qaaienos ad carnem p*rtinel. Quod siex plcnl- , . Ei
tudine cjus omnes homines acceperunt, plenus au
icm solus esl Deus, ut ail per os Isaiae \ et ipsi , ,
oli convenit, tanquam ex propria plenitudine aliis , '
i i p p m i r i , quod quidem Christus effecit, unus pro- *
fccto eat Filius eiDominus ex DeoVerbum, qood
, \
factum esl caro, et ipse Deus est simul et homo. ^,
.
atcendit in cmlum, nisi qui deicendil de
crtlo^ Filius Iwminis *. Quomodo dcscendil de , .
. ,
ceelo Filius hominfs, cum saucla illius caro ex V i r gine sumpta si(, nisi quia proprium erat corpus ;
' Verbi, quod de ccelo descendcrat, et lactum est
, * .
Filius bominis ? urnis igitur Gbrislus el FUius ;
.
sic quae Ycrbi sum, proprfa carnis atinl facta, et
qua* sunt carnis, propria Verbi facta sunt praeter , ,
.
solujm peccatum.
01 Ptieri babenies ramospalmarum egressi sunt obv am i l l et cfamabanl: Benediclui qui venil in ,
nomine Domini rex Israel \ Quomodo ipsum in
noniine Domiui veniurum dicunt sacrae Liltera3? Si . enim privalim ul hominem cx sancta Virgine, cui C ;

Yerbum Dei per personam coiijunclum non stt,
* ,
commune crit ipsi domiuationis nonien, quemad ,
modiiui et nobis , el nihit in Cbristo niagnum. Sin
ut vcre Dominus esse venturus praenunlialus cst, ,
quod quidem est verum, vcoil au'em no:t slne carne ,
,
in hunc miindnm Unigeuitus, unus nimirum est
, ,
naiura, et vcre Dominus, et Cbrisius, ei Filius.
, , .
7^
Mulia quidom el aliasigna fecil Jetu$ coram di-

, *
tcipulis $ui$, quie non $unt scripta in libro hoc. Hae
eiflfm itripta txnl, ul credath quU Je$u$ C / i n - .

i f a i Filiu Dei, et ut vitam habeatis in ,

nomine iptiut. Qui ex sancia Yirgiue nalua est

Eimnanuel, angeli vore nominatus cst Jesus. Quo

niam igiuir ipae est, e l ' non aiius Filiuft Dei, et
qui credil, babel vilam aeiernain in nomiue ejus, . " ,
nonrie insaniunt, qui deflniuut, et dicunt alium ,
e>se Filiuio, atijucalind ex Deo Yerbuin, quain ex , : y

Mncunaiuui^ VirgineS' ln hie enim ev^ngdisla

9 * e v t e I t t p w T l i v , xa\
, \
valde qiudein aporie declarat, se unum ei solum ex
nmbobiis nossecl pra?dicare Jeaum Chrislum, id ;
cst, ox Dco Palre Yerbum caruein et sanguinem \
, ,
aggumpsis&c, perinde aique nos, ui scripium e t l .
xexoi , .

Uoc fecil imlium stgnorum Jesui in Cana Gali-

,

\
lasiv, et mantfeitavH gOriam tuam, el crediderunt
I Joan. , 16.

Isa. , 41.

1oan.ni, 13.

* Mallli. ,

0.

Joan. , 30, 5!.

943

PANOPLIA DOGMATICA. -

. X V .

,
.

. ,
,
, * ;

.

. .

, ,
. * ,

,
$,

,
, .

in eum discipuli ejus ul in boeiinem sanc~

luui simplicher ? Minime. Nam ct anto sigmim secuti erani illum, ul virum sancium. Conspecla aulem pcr signum virtuie et potftniia majore, quain ui
iu homine.m caderet, in ipgum tanquaui Deum crediderunt. Porro sciendura est, mulios sancios v i ros res multas admirandas fecisse, admlraiionique fuisse, sed nemo tamen io illos credidii. ldem
ex illis colligendum e$t verbis : Ut autem fuii Hiero$otymi$ in Pascltate, in celebriiate, mulii crediderunt in nomen ejus, videnles signa, quat factibat \

2
, ; , .
. *'
\
, > ;
, \ ' ,
; ' ,
.

Eieitavil a morluis rcguli filium Cbrislus; V a de, inqtiiene, filiu* luu$ vivit. Deiitde credidii c/omu$ ejut tola *. Propler magnam igilur el divinatn poicsiatem tanquam in boininein credidil rcgulus? an ipsuiu natpra Deum agnovii, el iu viiaui
revocaniew, quos vellct, idque verbo eolo? Sed
euui Unqiiam in Deum credidissc, non esi dubiua).

Vos adoralis, quod r.etcilii, no$ adoramui, quod

scimus, quia salus Judatis esl *. Dical aliquis
forlasae, divinae ac supremae Verbi iialurse noo
convenire, ut adoret. Prelerea si vere Deus cst
Cbrislas, cur sc in adoraniiam numero consiiluil?
Quid nos ad baec ? Si Verbum ex Deo nuda divinilale venisse in hunc munduiu crederemu9, ei pro>
feclo nonconveniret adorare. Adoralur enim poims, quam adorat aliom. Yerum cum eervi forma
suscepia, adoranlisque bumaniiatie ruensuram noa
despieiens declaralum eit bominis Filius, dispensatiouis esi adoratio, et mensnrso polius exinanitn.ni conveniens, quam naluro Yerbt, si par se
considerelur. Nam quomodoex Jadaiis est salus?
Neque eidm quatenus Verbum inlelligitor, dixerit
quisquam ipeum ex Judaeis esee, acd quatenue eorom frater, qui ex earne constal ei sangtiine, propterea quod semen Abraham assumpsil. Unue ergo
Christus, Hcel quatenos cst bomo, dicatur adorare, ut Deus ab omnibus rebus procrcatie adoratur.
,

,


.

. ,
,

;
; C

,
,
* ,

,
,
,
\
;
, ,
, .

,
, .
, D
9

, ,
.
,
, ' ,
; ,
' ,
, ' ;
. , '
,
, ;
, *Jaan. iu\i.

Ibid.23.

Jaan. iv, ^O. 53.

Sicut misit vhem Pater, ego vivo

Palrem, qui manducal me, ipse vivet
' Ab islis ego, qui Cbrisium uiuim in duos
dividunt, libenter didicerim quinam ille sil qui
missus est a Deo et Palre, ct qui vivit propier
i p i u m , et idcirco vitae csl ipse largilor. Si enim
Yerbum, quod ex ipso esl oudum et per se, quomodo a nobis mandncalur, ut per ipsum vivaraus?
Natura eniin incorporeus esi Deus. Sin solus et
per se homo est, qui missus cst, quomodo viiae
largiior est, quia \ i v i l propter Pairem ? E l quomodo non omnes, qui sumus in terra, inler viven-

R>id. 22.

Joan. vi, 98.

947

E U T H Y M U ZIGABJENI

ies exsisiimus.Cum Deus ct Palcr uobis vilam pra> , &6,

beat, siqtiidern illud cst rerutu, nos in ipso vive
, , ; '
re, ot moveri, et esse ? Citm igirar viratmis omnes , proptcr Patrem, quomodo sotttin tinms hominis ,
corpus id efflciat ? Et cur non eamdem habent vim
^
alioroni etiara corpora, si omnes, ut dixi, sumns,
, , , et vmmtis propter Palrem? Quid ergo dicimas a<! ; ;
\\xc 1 Iei Verbum in fornta apparens humnna, le ,
galionis mnnere fungebatur. liissum enim est, ut
. ,
prxdicaret capiivis redemption^m, ct cxcis visuw. , .
Vrvft aulem propler Patrem, cum ex vivente Patre
. "
eii gHnitum. Oporlebat enim, oporlebai oinnino et
, \
omni ralione, ut qni ex vivente Deo et Paire geni
u u esset Filios, nalura esset vila. quoniatn cor- .
pasexeancta Virgine assumptum tibi propriam
~
- ^
,
fccii, ipsuin viiam elargiens reddidii. Idqne raeriio
, *
Est enim eorpus vit cuncta vivificaniU. Untis . ergo Filiu?, et Christos, et Dominus non esl in
! \
dnos fllios dividondus, quandoquidem ipse qui- , 6 ,
detn cst vita, utpoie ex vita ei vlvente Patre, v i - ,
u m autem elargfens eiiam per propritim corpus,
, * ,
nt qui Deus exsistens, factus sit, quales nos su.
inns, ei huinanitattm aaaumpserii.
Acesserunt quondam ad Cbrisium Judiet dicen *
t*s : Si tu es Ckriilus die nobit. Resvottdil Jetut : , . **Dixi vobii, non crediiii. Opera, quat ego facio m Elxor , *\
uomins PalrU mei ipta Uslimomum perhibenl de ,
me *. Quid bic diciinl, qui in duoe tilios ct duos ,
.
Cbrisloe slulte dividunl unum Dominum Jesum

Obristtini ? De quo dicebanl J u d a i : Si lu es Gbri- (j
^ o **
sina, dic nobis libere ? Quis porro iile, qui respon ;
dit : Opera qum ego faeio in nominc Palris met,
, fyitr xafijrntrlQ; *k
ip$a uslimtnium perkibeni ? Gujos esse dieemua , ,
proprium Palrem Deam ? illiuene, qui ex maliere
, ;
privaliro et proprie naios sii, an Uoigetiiti ? At pos ;
se Di?iniuiis opera pertlcere, non cadii in nalu ,
ram bumanam : longe enim abeat ab ea faculuie.
;
Prokvde c u n CJiriaUis opera Palrie effecerit, non
.
bomo mtdas exiauroandas, atd Deua poiiu, ; .
came et saagiiine roaoene id quod eraU Sic
,
enim se babens aqualia cura proprio Pairc opera
, , perficiel, et nemo, qni sanus ait, mysierii notio .
neai rcprehenderit.
,

E l teslimonium perbibuil Joannes : Vidi, i u quiens , Spiritum descendenlem lanquam columbam t ccelo, et sletii super ipsum. El ego ne
iciebam eum, $ed qui misil me bapliiare in aqna,
xptt mUii dixii: Super quem videris SpHtum descettdentetn, et ttanttm , hic eil qai bapltzat
t/ Spiritn tanclo. El ego vidi, teitimonmm perhibui, quod hic etl Filius Dei *. Unum oslcndit Pater, et de uno beatus loquitur cvangeltsta : liic
ul Filiut >et. Dequo igilur inielligelar id quod
diclum csl ? Si do proprio ct solo Unigenilo, boc
cet, de Verbo, qnod est ex Paire, quomodo Spirilum accipii, cum sit nalura Daus, et Spkrttuin ba-

.
\ ,

, " . flJw
,
,'
* ' < , , &
.
**,
. "
, \
, O i r d c .
; , *
, '
, , * * "
%

950
PANOPLIA DOGM.i - . X V .
bcal proprium ac suu.n ? Siu boiiiiuem privaium,
ct soliim, qui ex muliere nattis sit, Suttilu dixorint indigere, quomodo ipse est qui bapt<zat h\
ipso Spiritu, cum soli sopremae naturai convcniai posse dcclarare Spirhus pariicipcs eos qui
ad fpsum accedunt ? Quod si umis atquc idcm
est, qui suscipit, ei qui largllur, perspicuum est,
bxc fieri, qaalenus perlinet ad assumpioe carnie
dispensaltonem, ct qualenus natura et vere Deus
esi. Suscipil enim 111 homo, non tnagis sibi quam
uumanae nalurse pcr seipsum el in seip>o priino
Spirilum concilians. Dataulem ul Deus, ex propria natura iribuens illis qui digni sunt, ul euni
accipiant. Poteram buic senlenihe mulias alias
similes el ea 11 dem habenies viro in medium proferrc, verum cum idem repelere molestum sit, e\
unius loci declarnliono prudenles komines, cattera
similia loca facilc dicimus iniellecturos. liaquc
quoties Chriaius, aut sanctificari dicctur, aul Spiriium accipere, hoc modo convcnit intelligerc.

(U9

, ica\ ; ; , ,
,
,
\
;
, ,

, .
,
' , \
*
.
(5

, ,
. , ,
.
,

, , ,
el . , ,
,
,
; ,
,
. ;
. *
, - (
, ,
,
,
;
;
,
: , ,
;
,
, ; ,
, , .
,
' j
.
1

,
,
, .

, ,
; , ,

, ; ,

,
.

Mawh.

, 3G.

Rom. x i , 34

De die autem, aui hora illa nemo nottit, neqiie

angeli coeleilet, neque Filiui , nni
Si
Cbnsiuin unuin, inquiunt, confUeodum senseps
Dei Yerbum, qiwd carnem, seu bomiuera aesunipsU, qnomodo CQiiauiiimaiionia diem ignoravii? Respwdeuius nee iiwoUuiin esae, oec dedecere ut
res procreatac ignorent mytteria, qiua sunl in Dep.
Quit eniip, iaquit, novjt untuw Domini * ? Et
Filjiw dicitur pauluip ab angelis iwiHiauius, quatenus bomo factus est, quamvis ul Deua rebus preslet omnibus procreaiis, quid mirutn, si una cum
aogeiU ignorare dicaiur myateria, qiwe sunt in Deo ?
Alqpi eapienlia at, et virtas ipslus. Quowodo aulein igaorei sapieoiia Dei ei Patria q u $unt in
ipao abKOJftdita ? si Spiritiu dtcilur cimcta scrutari, etiam profunda Dei, Spiritus aulem est Cbris t i , quomodo Cbristus ignoravH ea quae planenoviiSpirllus ipgius ? Wcendum igituresl, eumquamvU ignoret ut homo, ecire lameu ut Deum. Nam
cum etiam quaesisset, ubt Lazarus esset posiius,
lanqnam ipsi ut b<Mnini liceret nesrire, ui Deus larnen ilium a morlnis exctian* in vitam revocavil.
Tribuonlee rgitiir dispenftaiion qtia: 111 carne facia
esi, illa quae sant buuiana, Verbo ex Deo geuito
et gecundum nosfaclo eaquse Deo sual digna conservabimus.
u

Quemadmodum in nnum Pairig noiueii, sic ei in

unnm Filii nomen, ei hi nterieni ipeiua, et iu Spiriium aanrtum baptiznmur. Qiti deos in ftlios unum
Cbrietum ei Filittm divldaiH, Deoque bominem
conjuneitim asserant, tt^ceant, divisis secuudittn
sokim digniuiia, aeu atiofoniatis sequaiiialem naturie, in cwjue rnortem bopiizali eumua. Si separatim in Verbi Dei mortem, aperle o a m r immortali
mortalilaiem aaeribemas, iribuemaeque maricm ei
qui per naturam esl viia. Qood dixerini, iu oiorlem illiue separailm, eieigUlaiim, et per se, qui ex

952
951
EUTHYMII ZIGABENl
tuuliere natus est nonne perspicue dicent, eum i , xxl , \ ' ,
, \
oititi ralione omnique modo cum Patre et Spiriiu
\ \
sanclo conjunctum eese, expulso eiiam foriasse ex
veri Filii loco, Verbo ex Deo genito ? Sed vide plane ; ;
tu, qui meniem babes excitatam, 'absurdas homi- . **
iinm cogiuilones. Neceasariuro igitur est, u l intel- , ,
ligamus, Dei Verbum ut nos, nalum, eponte pasr . ,
* , .
sum esse carue. Sic enim in roortem ipsius bapti ,
zati sumas, ut qui unus sil Filius, quantum ad
,
divinilatis naluram perlinet, impalibilis, quanlum
, .
auiem ad carnem, palibili*.
f

*8\ xdctrarApparuit gralia Dei illa salutaris omvibui homi,

,
ibu$, erudient not, ui abnegantet impietatem, et
,
sacularia desideria, sobrie, juste, et pie vivamus ,

rvr
in hoc $a>cuto, exspectantet bealam tpeni et adventum ,
% *gloria magni Dei, et Salvatoris nosiri Jetu Christi, 1 I ,
qui dedit semeliptum ut nos redimerei ab omni t/ii-
quitate, tt mundaret tibi populum acceptabilem, ,

,
tectalorem bonorum operum *. Qusenam esV bsec ,
gratia, et cujue Dei, quae nobis apparuit, ct saluta- ,
ris esse dScitur omnibus bominibus ? Nonne Deus . ' , ,
ei Doiuinus, ut ex beali Davidis Terbis perspicue ;;
' , ,
patet, apparuit nobis, el ejus e coelis advcntum
,
suseepimus, et ipse est Deus el Serrator noster,
Jeso Cbristui, qui dedU semetipsnm pro nobie*, t ,
nos ab otnni peccato liberatos vero* sibi adoraiore ,
, adhiberei? Quis igitur Deum verum Eiiimanuelera
.
esse neget, cum bealus Paulus eum magnum
Deum et Salvalorern iiostrum Jesum Ghrisium
appellel 1
^ ^ , ,
,

Et sine controversia roagnam est pieUlis mysterium. Deus manifestalus esi in caroe, justiftcatus . ,
esi in Spiriiu, viaus esi ab angelis, praedicatus est , , /
in gentibus, creditoe esl ia roundo, assumpius esl , .
hi gloria. Ecquis roanifestalua eet in carne? nonne \ ; ,
plane aique oranino Yerbuui ex Deo Patre? Sic enioi ;
erit magnum pietatis mysieriuiu. Visus auiem esi . ab angelis in coelum asceudens; pnedicatue esl i a *,
gentibue per sanetos aposlolos, creditus esl in , ,
inundo. Et nullo modo ampliue dicimus, eum esse , * ,
simpliciier bomineui, quales noa sumua, sed Deum, * ,
qui in came, uti nos, naluuttt, assuntptus autem est , ,
in gloria, ut Deuin ei Pairem audiat dicentem : ,
Scde dexiri$ mei, donee ponam inimico* tuo$ D .
t

tcabeUum peduin tuorum *

Ex Epistola ad Romanot.
Ei auttm, qui poteti no* confirmare iuundum
Evangelium meum, et pradicationem Je*u ihritti
ucundnm melatianm myterii, Umporibui eeternU
tacHi, manifeitati autem nune Scriptura* propketaruM secundummandatum mUrni Dei ad ob*~
dUmiam fideu in omnes genles cognili, $oli tapienti
Deo, per Jetum ChrUlum, cui gloria et imperium
in txcula iaiculorum. Amen *. Eccc palam dicit
Lvangeliuni, ei praedicationem ease Jeira Cbrisli, et
occultatum ae lacitum fuiase mysierium de ipeo
1

Tit. , 14-14.

Psal. cix, 1.

). x v i ,

'
.
*
, 1
,


, ,
,
*
,
. '.
; , ^
, \ '
1

15-27.

:
u

953

PANOPLIA DOGMATICA. -

, \ * , -

,
,
.
, ;
* ,
,
.
"

\, ,
,
.
, , \

TiT. XV.

9V4

eaeculU xternis, reve'atum autem esse nunc ad

obedtentiftm fidei. Gonverue enira snnt gtolea ail
GbrisMun, Quoniam largilus est nobia, inquii, Apeslotus, noa solum, ut in ipaum credamus, verum
eliam ut pro Spso patiamur. Si in Binirtrig loco a
Deo accepimue, ut in Gbrislam credaroua, erravinius autem ob j d , sed novHnus nalura et verc
Deuro cxeisienlem, quomodo quisquam Deuia ese
Cbrisluro dubiiabilT
Deus Filiuui suum miUens in eimililudine
caruie peccaii, damnavit peccaium in carae,
ut jusiilia legis impleaiur in nobis non secundum
carnein ambulanlibus, sed secundum spirilum. Pu*
gnani enim proiecio inier ee caro et spiriuis, boc
e&t, carnie aensua, et volupiatum, quae ia uobis
insitae sunt, rooius, et vilae Yirtus, q * est secuii-

, * dum Spiritum. quanquam divina lex eo nos vo cel, ut boiium eligamu*, taroea carnis cupidiias
, * nos in conlrarium irabil. Nunc auiem in Cbrisio
. - comeniio so>ula eal, et peccaii lx esi dobiliiata,
, , Spirilus vero lcx con?aluil, ecquam ob caneam ?
, ; Miiil enim Deu$ Filium $uum in timiliiudine
ftumte
pcccali, ut peccalum dnmnant in
,
igitur carnis aesumpiio iuil necesaaria, cum pcr
. illam in carne noatra peccatura dwmiatuni ii?
; Quod si Verbuiu caro faclum non est, rebus nostria
. , non est consulium, servimus carnt lege peccati,
' , cum illain in nobis desiruxerit nemo. Iiaque necessariam esse dicimtis Verbi cum carne conjociionem
,
. Q in persona,el non solum volunlalc, sive contiaclu
*
eimplici, u l quidam aseeruHl.
- , \ , , , (

Quid ergo dicent ad haec? Si Devt pro nobU, quu

/ * ;

', contra nosf Qui proprio quidem Fiiio non ,
, sed pro nobis tmnibus Iradidil illum , quomodo
, non eiiam cum it( nbi$ 6mni* donabil
? Pro ; , yrium Filiuin, eum niniirum, qui ex ejus eisenlia
. esi, tradidii pro nobis Deus el P.iicr, passus esi
, . " aiitem came, non nalura divinitatis. Propriiim
, \ ejus corpus passum est, ui ipse quoque, qui paii
. non poiest, dispensaiionis ordine pali inlelligatur.
.
Quamobrem unum in duos dividere impiuin esl.
,
Neque enim proprium dcdissc F.lium pro uobis
.
D paier depreheudiiur, siquidein esl Chrisius bomo
divisus.
, ;

Deus, qui justifical, quit est, qui condemnet ?

, Chri*lu$ Jesu$, qni mortuut e$t, imo ver ei
, ,
- mortuit resurrexit, qui esl in dextera Dei, qni
. , et inlerpellat pro nobU
Si fide juslilicat
, . Clinstus, Deus auicm esl, qui jusiiGcai, Dciia
\ $ , , \utique verus esi Chrisius. Et si esl iu dextera
, ,
Dei, is qui rnorluus esi, el resurrexit, cl cura
.
Palre considel, corpus nimirum csi Verbi pro , ,
priutn. Considel eitiiii cum Paire siuuil cuiu carne
.
assuinpla, lanquam Filttis per naturani, licei Vcrbuiu
9

caro faclum sit.

1

Roro. Tin, 3.

Ibid. 32.

Ibid. 3 i .

9*5

EUTHYMII
95
oratione ad re4na$ habka.
i

\.
Gogndtelle eDim gratiam Douitoi nosirl lew

Chrteti, quia propter noa panper foclue , trt u w
, ' - .; ,
ilHus pauperute divites efficianmr. Vide in bls
tfl . '
wihi, et valde perepieue, tttai nautr* difinee
; \ \
atqoe itnjiioriatts exeeHentiam, iwn abjectam
\ ; , \ ;
aique bumilem bumanilaiis menaaram, et cnm
, \
bac eonjnnciioDein atque congressum, ad emii aese ; ;
UoigenUo deinittenle. Nulla euim oralio qu*t
.
divinilaiie dlvitias explienre, conira vero bumani .
tae pauper admodnta enl, cui omnia 9unl divino et
,
ecelesti nuinere dala, etiam iliud ipsiira, quod est.
, \ .
Yocata enim esi a Deo, ut esset, cum 11 .
quando essei. A i ipse dives, uipoie Deus
' , xai
votons evaait pauper, et factus esi komo, u i ^ ' ^,
lioiiiitiis nattira deinceps in divinac praeslantiac
snbttmilalibus, in Cbrislo exsiaiens, paupcriaiis
.
turpiiudineui exueret. Nos eaim Deus ei Paier
, xa\
i.n Cbristo susciiavii, ei consedere fecit in
, *
ctftlesiibua, ul scriptuin est. In quibus profe* ,
cto nunquam fuiseemus consihtrri, itlsi naiura ipse
. 00
dives, utpote Deus, pauperem iuduiesot. Qaomodo
enim pauper fleri poluiseet bom<>, qui propria na . '
tttra egenus et pauper esi ? Aquius ergo id
,
permbt vere dives, boc esi, Verbwu JX t>eo
, ' . PtMre fetttami, qtnmdo est bomo facutm.
\ '.
1

Ex eadem c-raiione.
A l ift inquil, habilavil omnis piemiudo d i tinHatii corporaliler
Ecce perapicuts Cbrisium
novil alierum separatim, nempe bomiuciu n a turo e i muliere, iu quo Verbuui ab eu diverauiu, id e&l, oninis pleniludo diviuiiaiia babiuvit corporaliler. Ad bac retpoiidemus, Paulum
divino afflatuin Spirilu duoa Cbrislos nou aguoecere, aed uoum praedicare, quemadmoduui ei
Palrem unoro : Nobii cjiim, inquil, unut Dem
Paur, quo omnia, ei in ipium, et unus Dominu$ Jesut CUritlui, per quem omnia, per
ipium *. 1D quo igilur babilavit oiunis pleuiiudo
diviuitaiis corporaiiter? Si privatim ei sigillatim
in Dei Verbi naiura id factum dixeris, non ibinus
slulle seaiies, quam si ipsum Unigeniluui iu seipso babiiasse couienderes. Qui autem Verbuui
carueiu faclum Ua credual, u l non iuiuuilaiuui
conversumque s'u, sed tu ia nobia habiiarii ,ei propriuni sibi leinpluni feceril, corpus animam ralione
praeditam babeus, quod sibi verc conjunxii, pie dicent adinirabilem Paulum, cum veilei iudicare
Verbi habiiaiioaeio in carne, seu veraui conjuaclionem, dixisse, in ipso babiiare omnem pleniiudinem diviniiaiis, noa magis quod ejus essel parliceps, aul babitu ct gratis rauuere eain babcrei,
quaiu corporaliier, id esl per essenliara, nou
aliier, quauo si in boiuine dicatur epiriius ejus
babilare, cura ab eo diversus non s i i . Sxpe lamen
in una persoua duplicein nobis loquendi ralio et
figttra personam aflert, nec propterea quidquam

Jkrioss, > 9 .

* 1 Cor. vnt,

6.

^.
', ,
.
,
' ,
.
,
, ' ,
, , ,
, ,
, ' '
.
; ,


*
, ,
* ,
,
, ,
, ,
,

, /, ,
, ,
,
, ' .

, '
* ,
,
%

9b7

rA.NOPLlA DOGMATICA. . X V .

,

;
; \,
,
.
, \
;
,
, \
'
.
*
.

, .

,


, ,
, ,
, \ $ ,
6 ,
,
' .
,
,
, ,
'
.
.

9^S

detrahlt veriUli. Eiempli gralia si de Dco S< ripli.ra divina clicat : Qui fingil spirilum hominit tu
ipso . Cui enim perspicuum oou sit, spirilura qui
in homine fingatur, non csse diversum ab ipso
homine? Dicit etiatn quodam loco bealus David :
Meditatus sum nocle cum meo, tcopebai
ipiritus meus *. Qui esi, qui mcdilatur cum corde
8iio, el proprius spiritus scopens? Non admodum
jgilur curandx siini flgurai verbonim, sed ipsa polius rerum natura consideraudas, el ex ipsis ad ?erifatem progrediendum esl.
Ex EpiUola ad Calatas.
Chrisius liberavit vot maledicio tegh, factus
ip$e pro nobi$ maledictum. Scripium eti^enim :Maiedictus omnis, qui pendel in ligno . Legalis litf

! e n r

detestabilem et exsecrandum declarat

euin qui in transgressioite, et peccaio esi, iile qui
peceatuu non novil, ueinpe Gbristus, judicium subi i l , sentenllam austinens injtislaxu, el ea qiue
maledtotis atque exaecrandis conveniunt, perferens,
\\\ quia amplum esl ealulia ownium prelium, pro
omnibiis moriens debita oiimium coniumacix supplicia sotveret, ei proprk) eaitgtiine in coehitn rditum compararet. Nou auiem tndus fuissei auq lum
sduliaeinmiin) pretiuoo, ai essei bomo iinpliciler.
Sin Dcus bominem iiidutu* ei propria canie pussus
iutelligauar, exiguue e*l pro lanio prlio rcrutii omnium procrcatarum iiwiicnis, gatisqtie tnii ad reditum in ooelum reoiiperanduiii uuUis arnis uiora,
quse propria easet Verbi ex Paire geuHi.
Ex Ephlola ud Hebrcto*.
<> '.
*
Eum eulem, qid paulum quid ab immitiH ti *

, ius esl, vidtmut Jemm per patsionem mortit gloria
^ . , "Oror ei honore coronaium . E l rursum : Cum aulem m
, iroducil Primogtniium in 9rbem Urrarum, El ado,

^ rcnl, inquil, eum omnes angeli Dei*. Et rnrsiiin :
. ,
Qui cttm til spltndor gloriot fignva tuOstamice ejnt
, , poriansque omnia trerto vivluiu uce, p$r seipsuvt

,* pnrgatwnem peccaiornm noitroram faeiens, udti tn

, dextera ledii mnjeitatis in excelsii, lanlo prcc$lanlior engeiis facltts, qnanto differentius pras i//tf no

,
men hcrreditavU. Cui enim dixii aliquando angeta *
. rum : Filius mmi lu, ego hodie genui u t Cum
, * , Igitur nalus est primogeiiilus Emntnuet in multis

; - D frairibue, tunc ipsum imroducliim fuisse dicit iuorbcm tcrrarum. Exira eniin res procreatas erai
,
. " DGUS uatiira sua. Tunc el imnoretn angclis factum
. aii, cum tanien exccllcnlius, quam ilti, nomen bareditarit. Angelus enim esl oflficii nomen, quod
,
' . supplicem nobis inensuram indicat. Mittuntur eniin
in ininislenuoi, propier eos qui satutis hxredita ,
. . tem aunl adepturi. Filius autem cxsislenliam naiu ramque sigmAcal, quoniaiu et vere orlum credimus. Quomodo igitur minor angclis facius est,
.
q u l a b i p s s adoratur? qui cum Paire considci?
,
Sed clara cst proposilio. Desceudil euim in uen .
sura
bumanilalis, assumens corpus mortale.sibique

%

Zachar. x n , 1.

P s a l . L i x i , 7.

Galat. m , 13.

* Hebr. n , 9. "Hebr. , .

ibid. 3-6.

959

EUTIIYMII ZlGABENl

960

ipsum preprium faciens, in ipso sponie sua passus ; ; *

. ; esi, el proplcr mortem suprem glora coronatuf,
nl 'jui tnorle sua inorlem deslruxerit, et corrup- '
lionein iitvalidam eflecerit, quippe qui ipsaest incor- , , rupiio atque vita.Quando igitar Jesum nominai, el , .
, ' ,
minorein angelis factum dicit, ipsum non bommem
persesigillalim inlelligimus, sed Unigeniium, salutis ,
bnmanae consilio, pracstaniia sanciis augelis ceden- \ . " ,
tem, quia vere factus *esl bomo, qui angcloruro ,
vinciiur excelleraia. Qua? quidcm cxccltcnlia in eo , *
sita est, quod ct carnis ei morlis cxpcrlcs suni, cum
otriusque propter volunlariam exinanilionem Filius ,
pariiceps esse voluerii. At qui propicr huinanitaus .
, ,\
conditionem angelis paulo uiiuor eftectus est, is in
excellentto divinitaiis exsislcns ab iltis adoraiurcl ,
sedetin sedibus, quas illi constlluuni, eura seinper . '
collaudanles el poiestalum Domiimm appellanies.
'
, , * , ,
,
Ejuidem ex libro, qui ex interrogaiione >n$ioneane cotuia:.
Nam geuuiiquidcm DeusacPalcr Filiuiu <. scipso,
generaiione una. Ca terum placuit ei insuurare in
ipsogcnus huraanumper incarnsiioneni sivc btiinanalioncm, quam oranino fieri opermii pcr nait\iiatcm ex mulicre, ui per siinilitudincm quani
nobiscwn habet Verbum ex Deo orlnni, condemnetur quidera in membrie carnis noslrae lex peccaii;
io siniililudine autem morlis ejus qui moriera non
novit, evacuetur mors. c Si entm complauiati facii
suflius, inquit, eimtlitudini morlia ejus : simul et
resurrcclioni erimus . Necessario ilaque is qui
aomper exsislit, natusesl eecundum carnem, nosira
in seipsom iran&ferens, ut nimirum genimina carnis, boc esl, nos, corruplioni perdiliooiqiie obnoxii,
maneamus IA ipso, quippe qui, quae nostra suni,
propria sibi feceril, el sua nobis. Propter nos enim
eguit, cum esset divcs, ul nos ipsius inopia diies
evaderemus *. Qui vero asaerunt non ipsura Verbum ex Deo faclum eaee carnexnex muliere, omnem
saluli uostrae dispeneationeua lollunt. Nisi enira
di?es cam eseet eguit,pne iramensa sua benigniiale
se ad noslra demillens, ne nos quidem qnae ipsius
suat coneecati sumus : aed adhuc in veteri egeslale
versamur, exeecrationiqne et morii ac peccaio
obnoxii sumue. Nam eo ipso quod Vcrbum caro
taciunKeet, sublata sunt ea quae ex maledicliooe ei
condemnalione bumana naiurae accideranl. Quocirca si salutis nostrae radicem^ convellunl, ei spei
nosine fundamenium subvertunt, quid deinceps de
nobis flet? Nam si Verbum caro factum non esi, ut
dixi, ne moriis quidem imperiura excussum est et
peccaium nullaratione abolilum fuerit, sed adbuc
primi parenlis, boc est, Adami, prsevaricalioni obnoxii sumus, neque in meiiorem statum translaii
Bumus , per Cbrislum , inquam , omnium Servatorem.
l

Rem. , 5.

Cor. ,9.

axoxpurtr
.

, $
/ , , , <*
, , .
,
,
, c
, ,
, .

,
, ,
\ , ,
, . *
,
. ,
,
,
. ,
\ ' ,
, '
\ ^
. ,
]
. , (
^, > \
, '
; , ,
,
, '
, *
, ,
, ***
.

961

P A N O P L I A DOGMAT1CA. - . X V .
9<2
. .
. Intelligo quid vclis.
. ' 6 . Quis vcro inlelligatur a nobis qui perinde at , que itos sanguinis ac carnis parliccps factus s i i ,
' ; lanquam diversus a nobis secuudum naiuraai? Ne , . que enim quispiam dixeril couvcnire bomini, hu" , , mauitaiis pai licipem fieri. Nam id quod nalurali ' ; '
ler est, quo pacio quis acccpisse inlelligalur, quasi
;
aliud sil qiiam quod esl ? Noiine libi consenUneus

vero sermo meus videtui?

B. Omnino.
A. Vide auiem eiiam alia ralione quain impium,
quamque absurdura sil Verbi ex muliere secundum
carnem nativiialem lollere conari. Quo enim pacio
vivificare possil corpus smim, nisi sil proprium ipsius, qui cst vila ? aul quoinodo sanguis Clirisii inuiidabil nos ab omni peccalo,
si sit lioniinis
communis el peccalo obnoxii ? qnopaclo misil Deus
acPaler Filium suum faclum ex muliere, facium
sub lcge ? quomodo condemnal peccatum in came?
Neque enim erai bominis vulgaris, el cujus naiura
una nobiscum sub peccali imperio ac jugo lenebalur, coiidemiiare peccamm.Cum vero corpus facluiu
sil ejus qui peccalum non novit, idcirco, el quidem
opiimo jure peccaii lyrannidem excussit, coinuiunicatisque cum illo proprictaiibus Vcrbi quod i u eflabili modo ipsi uniium esi, sanctum ac vivificum
effectum esl, el divinse facullaiU op^ralionisque
plenum. Nos veroin Ghrislo tanquam primiiiis iraus , C formali eliam siimus, et interilu atqne peccalo su
. , , periores declarali. Ac verum omnino esi, juxla beaii
, < " Pauli scntenliam, quod Qucmadmoduin porlavi , iims iutagiiicn) lerrcni, poriubimus eliani iinagiucm
, . roilcslis, hoc esl, Chrisli. Coeleslis autem bomo
, iulelligilur Cbrislus; non tanquam snpe.rne alqtie a
, ' ccelo carnem ad nos deiulerii, sed quod Dnus ex, , sisiens Verbum, descendii e coelis; el siiiiilitudiiiem
, , noslrt snbiens, boc esi,seriinduni carnem e mulicre
, , sicut nos itaius, permausii id quoderal, e supernis
, , nimirum alque e ccelis, ei supra omucs til Deus,
. eiiani cum carne. Ila cniin alibi divinus Joannes in
' * , quit: Qni e supcrnis vcnii, supra omnes est
, ' - Permansii eniin lotius universi Doiuiiius, lamelsi
, \ - .* ralionc incarnalioiiis servi accepent, al
que admirandum revera esi ob luec Clirisli mysie,
rium. Idcirco Deus ac Palcr alibi ad Judaeos per
.
* * ", quemdam propbelani a i t : < Videle, coniemptores,
ei admiraroini, et disperdimtni : quia opus operor
, , ,
- ego in diebus veslris, opus quod non crcdiiis sl
quis cnarraveiil vobis S Petdculuin enim eril ne
, .
derogetur fides mysierio Cbristt, ob miraculi nia ,
. - gniiudinem. Dcus cral bomo uoslri similis facius,
' , qui supra omnem crealuram est; invisibilis, faclus
, , esl visibtlis secundum carnem: qui ex coelo aique
, , e supemis, formam terrestrium induii: langibilia
est, qui langi nequil : qui ex propria sua naiuia
, *
liber esl, scrvi tormam accepit: qui creaturis be , , ,
nedirii, facing esl exsecrabilis; numeratusqne est
,

. .
. " ,
,
.
,
, ;
,
* ;
, , ;
; ,
'
, .
,

,
,
,
. , -

Galal. i \ , A . 1 Cor. xv, 49.

Jo. n. m , 51.

llal.ae. i , 5; A t i . xm. 41.

963

E u r n m u ZKGARBNI

M4

itner pravaricatores legis is quf est oinnis jusiilia, . 3Jv ,

mortemquesubiil viia ipsa. Nequecnim erat allerius
, .
cujnspiam, sed poiius ipsius secundum natnram F i * , lii corpus, id quod mortem
subiit. Anne vero
;
lanqiiam non rcelc faciis, sive a nobis diclis, aliquid babcs quod bis objicias?
. .
B. ftequaquam.
. " ,
A . Caelennn boc mifai praeierea animadverle.
.
B. Quidnain, obsecro?
. " *
A . CbrisUis aiicubi ad eos qni resurreciionem
4 ,
morliioriim lollere niluntur, dixil : Non legistis
, \
quia qui fecil bominem ab iuilio, masculum ei fe ; \ *
minnm fecil ces ? > Scribit vero eiiam divinus
Paulus : Honorabile connubium in omiiibt, el lo-
^ * , .
, "
rus lmmaculaius \ Quo paclo vero uuigenilum
Oei Verbum, cum noslram similitudinem subire vel- ,
lei, ad constilutionera sive generationem suaecarnis, , ,
bumanae naturae leges valere noluit? Neque eniia ;
ex loro et conjugio nasci voluh, sed ex Virgine viri , *
nescia, praegnanle ex Spiriiu, obumbrantc ipsi ,
virtute Dei, sicut scriplum est . Cum itaque Dcus , ,
conjugiiiin non aspernetur, scd potius benediclione . ^ , ,
sua illud decoret,qoamobrein Virginem praegnafHem
ex Spfrilu, carnis suae malrem esse voluerh Deug ,
exsi>iens Verbum.non faclle dixerim. Tameisi quo- ,
modo noii cuivis manifesla fiierii ejus rei ociasio, . '
illud consideranii? Dcscendil enim, sive bomo fa- , ; ,
cius est Filius, instauralunis nostra tanqiiam in ^ , , * ,
seipso; ac prhmira quidcm in sanciam quamdam
alque adinirabilem naliviiatcm et vitam. Faclus ,
auiem est etiani priinus ipse nalus ex Spiriiu (sc-
cunduin caruem iuquaiu), ut bac tai:quam via ( ,
eliam in nos ipsos iranseunle gralia, non ex san- , ), ' ;
gninibus,noqtie ex voluiilate carnis, noqueex "oltiti- , , >
, , h
tale viri, sed cx Deo per Spiritum regeneralionom
inicllcciualein consecuii *, et conrormiiatem spi- .; ritualem cum eo qui natura ac vere eslFilius adcp- , \ *
l i , Deum voccmus Patrem, alqtie ila incomipiibi- , ,
les pcrmaneamus; nonjam amplius priorem illutn, ,
boc esl, Adanium palrem babenies, in qno el cor- , ', /rupti eranuis. Idcirco et Chrislus inquil, alibi qui- . , ,
dem : c Noliievocarepalrem vestruni in lerris.Unus , !

enim estPaier vester in coelis , aiibi vero, ui D .>,

* , * *&
qni idcirco ad nos descendil, ut nos Iransferal ad
propriam suam ac divinain digqitalcm : c Vado ad * c
,
Pairem meuni, ct Patrem vestrutn , ct Deum meuin
cl Deiim ve>lruin * . Ipsius enim est natura Pa- . >
icr, qui in coelis est, noster atitem Deus. Curo ve- , .
* ,
ro qui naiura ac vere esl Filius, faclus est homo
,
noshi similis, Deum ipsum babuisse dicil, niinirmn
ratione
exinanilionis. Dedit aulcm ciiam no- . *
, c ,
bis auum Palrem. Scripium esi enim : Quotquot
auiem receperunt eum, dedit eis potestaiein ftlios
.
Dci iieri, liis cjui crednnl in nomine ipsius
. At
*
vero si imperite ncgemus ad nostram similitadinein
, , W J
namm essc Vcrbum Dei cx Paire, quod in omnibus
T

Maiib. xix, 4.
Joan. i , 12.

llcbr. x m , 4.

Luc. i , 30 35.

* Joan. i , 13.

Mattb. XXIII, 9.

Joan. , 47.

965

PANOPLIA DOGMATJCA. -

. X V .

96

, - jwinias oblinel , juxla Paeli saptenliesiaii vnccm,

, ad q w i n laiidcm cettformeti, %t Deo geniti per
; Spiruum appellabitmir, aut qtiem bujas negotii
^,
principem ac capnl babebiimw? aat qnig onmino
; , , \ banc digniialem in nos iransmiserii? Dtceni pro . ,
feclo, ut arbilror, etiam i p s i : Verbtim inearnatuin.
, , Aiqwi qud pacio verum boc erii, tusi ipeatn Verbuin
, '
faciura esl caro, boc esl, bomo|, qufppe qeod pro , [] ;
prium sibi feceril corpns ea unitala quaedivelli ntilla

rationequeal: ita nimimm ul ipeius Verbi censea, ^,
lur, et Don alterius cujuspiam ? Hoc enim paclo eiian*
&
hi nos irausmillet fidiatioms graliam, geaiUque e
. '
Spirilu erimue eiiam nos, ulpote natera buinaaa
,
bociii ipo el qtiidem primo consecula. Ac mibi qui* " B dein tidetur eiiam diviotis Paulus, bujuscemodi
, * > qnidpiam aeniiens, alibi Ha recte admodum dixis , ee: Qoemactaodunci enhn portavlmue imaginem
* c ,
teireai, poriabimue eliam imaginein cfelestia
>
, , , Et primutM qoidtm bomniem ex lerra, dixil terre . * , ntim; seceftdum vcit> x co4o, eceleatein. c Sed qua
lis terrenut, lalee ei terrern; et quatiscoeleaiie,
, *
tates el ccetefiie. > T e m n i emio uimus, iitpote
, .
iranauitfea in noe ex lirrene Adam maledtelione
, ,
cofrttptionia, perqtiam ti lex peccati irrepsU, q u
, - eai in membria carnis. Cteleatea amem facii aonius,
'
in Cbristo id consecuti. Detie enim exsieicne naiura,
, , ei ex Deo atque x npernis, dettendtl ad noetra,
' novo aique inugiiato raore geniint secundum car 0 ,
nem iacies est Spiritas, wi videlteei t a n d i tqne
.
rtrcorrupilbilee eiiam noe iii ipeo maneamua ex
ipso, lanqnam ex prineipio et radice seciwida,
nos transmisaa graiia.
B . OpiiiAe dixisii.
. " .
1

.
A . Quonam vero pacto tiann sbmilam ipeum fa , ; c t u m esse aiunl per otnnja fratribHg hoe eei, nobie?
' , atii quisnain omnino censealur fuisse is qni simib , ' ;
ludinem iioelram subiit, itisi secundwn naiuratn d l , versos erat, non nobis sinwlig ? Quod eniin ali ' , , quibus shi^le efficitar, necesse gi tti diveratim ab
, . '
iis exstiierii, neque simlle ipsie, aed poxiita allerins
, speciei, eive naturse.
Dissimilis itaque nalra?
' ,
a noWsxaifliene UnigenUus, siinilis factue essedi. *
ciuir, Tactus id qod nos, hoe est, bomo. Facium
, ' , , aubem ftiil boc, el recte admodum ae sokiiuiiHHtoat
* . .
naiivUate Roeirac simili, tametei admirabililer
.
ad ipsum atlinet. Deus enim erai, qui iDcamalas
,
est. Proflteamur ulique auimaltim eaae intelleciua, , '
liter carpus ipsi wniiart. Neque enim prsesiaiitiore

noeiri parte, boc eat, aehn^ eglecta, soliue lerreni
.
corpofris cura babiia eet, sed simul atiinue et corpori sapieeter proapexii Deus exsisleas Yerburo,
Quod aulem Verbum borao noeiri attnilis fa" '
ctom Unmoiatum nau eit, aigniflcavil Paulns Spi *, ritu afflatiis diceiks: < Jesus Gbrisloa hodie et
* c
beri, tp*e et in sapcula; > ae per , prnierilum
, . > .
tcmpus indioai; per hoiie, pnesens; per tmcuia
,
vero, praasens cl fuiurum. At siputanl se roagnum
, , \
9

M C o r . x v , 23.

Mbid. 49.

967

E U P H Y M H ZIGABENI

aliquid exrogiiasse, quod pcr heri et hodie, recen- , , . ( >,

iaielligaoi, i u coulendcnies: Qui heri ei hodie
, est, quomodo sit ciiam iu &a?cula ? iransferemus et
, \ ,
nos intenogaiionis vim in conirarium : Yerbum
, ;
m i m exsistens in saecula, quo pacto recipial in
,
>Q heti et itodU ? Siquidem esl uuus CUiistus, el - .
nun esl divisirs, juxta divini illius Pauli vocein.
, \ ' ,
Scripiuin enim esl de beaio Baplista, quod < Pos ,
iridie videt Jesum venientem ad.se, et d i c i i : Eccc
.
Agnus Dei, qui lollil peccaloui mundi. Hic esi de
, Tjj
quo d i x i : Posl me venit vir, qiti ante me faclus
- ,
est, quia prior me erat, et ego nesciebaai e u n ,
" ' , ,
sed u l manifesleiur in lerael, propierea veni ego *
io aqua bapiizans . > Iulelligis ilaque quoinodo
, ,
virum vocans, agnumque ipsum appellans, non
, , * ||
alium esse dicit qut lollil peccaia mundi, et ma, .
gnam banc atque immensam diviaamque digniia ,
tem ei iribuit. Anie vero ac priorem se factum ah,
,
licei poalerior fuerii, ratione nimiruin lemporis ,
quo eecundum carneoa natus eet. Quaravis enim

Eiumanuel qualeims bomo posl illuro nalue fuit,
. "
eral taraen anle omuia scula, ui Qeus. Ejosdem Q , ,
ilaque esi et recenlem esse raiione bumanas na .
lurae, el aleroum, raiioae diviuse. ldcirco ei prae- , ' *
siamissiiuus ilie Pelrus, ooo nudum et absque
.
carne respicieua Yerbuin, sed quod in carne et
, ,
sanguine appamerai, manifestani et ceriissimam
, ,
fidei in ipwim profefaionem edit, diceos : Tu es
, * \
Christus Filiua Dei t i v i . Cui Cbrislus respondil : ,
Beaius ee, Siraoo, fili J o o , quia caro etsanguia iion
, ,
revelavil libi, sed Paler meus qui eat in coelis *
,
A i uibi allum revera esi mysierium, ei Deus erat * c , , , :
in carne : bomo aulem, ut ipai toluni, filiaiionem
, *
per gratiam conseculus, quomodo indiguit lanto
, . ' *
mymerii doclore, adeo ut oemo monalium disci, ,
pulu revelarit, sed a Palre ipso id edocius sii ? Quin
, ,
el diecipuli cwa illum aliquando mari obambu- ,
laniem conapicaii essent, ationili miraculo profee ,
sionem Gdei SUSB ediderunt, diceniee : c Yere Filius
; \
Dei eg *. > A l si nolbus ei falst nominis esl, et a d ,
veniitium ei esl quod s i l Filius, meadacii illos , ,
arguani, quod ol jurejurando conftraiarunl. Adjece- , t
riim enim, t vere, > asseveraates ipsuro esse Filium . ' , \
Dei ac Palris.
,
, , , , .
. Oplime dixi&li.
. .
0

. Quo pacto auiem eliam proprios habet angelos Filiue hominis, et splendei in gloria Palris stii
cum angelie suis*? E l rursus: c Et raiilel F i iiut honiinia angeloe suos*. > Si vero adbuc l i dem derogant et increduii sunt, cum euin divina
gloria adeoque spleedida atque eximia digatiaie
ornatum videant, audient ipsummel diceniem : c Si
niibi BOQ c r e d i t i i , operibus meis crodite \
rursus : c Si non facio opera Pairis mei, ne creda-

Joan. , 29-31.
Joan. , 38.

Matth. , 1 6 , 1 7 .

. ' ^
, ) tov
, '
c
. > , ; ,
* , "*
, *

Maitb. , 33.

Matih. , 7.

Maitb. , 41.

PANOPLIA DOGMATICA. - T I T . X V .

, . ,
, ,

,
, ' ,
, ' ,
;
. , , , ,
,
. ,

,
,
,
, .

c '
, " , ,
, ,
. , ,
;
, ;

, , ,
* , ; *
;
,
* ;

970

tis mibi. Sed ei facio, ei si mibi non crediiis, operibus meis crediie \ > Gum enim iueffabilis gloria
excelleniia in homine cernatur, uon ut alietia ab
ipso aul per gratiam collata, sed propria ipsius,
quomodo 11011 persundcat nobis qnod Deus eral iu
fonna nostra simili ct Filius vere supremi Dei?
B. Suos, inquiunt, angelos esse dixh, et miracula
edidit, ob inbabiians in se Verbum, gloriaiii suaro
et viin alque efficaciain ipai iribuens. Scripiom eet
enim : Jesum Nazarenum, unxil ipeuin Deus
Spiritu sancio ei viriuie, el transivii juvane et sanans
emnes obsesaos a diabolo \ > Unctue itaque virtute et Spiritu, miracula edobat.

A i l sapientiseimue Paulue: Sed nobis unns

Deus Pater, ex quo omnia, el nos ex ipso : ei
unua Dominus Joaus ChrUlua, per qnem onnia,
et nos per ipeum *. Quomodo igitur, otoecro,
per bomincm suni omnia? qtiam vero ob causau immediaie at Pilius Pairi adjungitur, neinine inUrveniente ? deinde ubinam tandetn Uuigenitum collocabimue, ai hominem iu iptias looum
evebimus ; et quidem, ul volunt, vi ac viriuie
ab ipso ingignitoiB, gloriaqve per ipaatn aflectum ?
Anne tibi tHorum ralionee abeurdae et a acopo aberrantea, aique adeo a verilate proraue altenae, ritm
roerito excipiend videnmr?

. , , ^ B. Yerbum Dei, iHquiual, vocaiur. bomo, bujus . " ' cemodS quadau raiione. QuemadmoduiB eniiii boino
, qui ab ipso aesuinpiua est naiua quidem esl ia
, , Belblebem Judrae
: dictus auiein-esl Nazaraus,
, , qitod in Nazareib Jiabharel * ; i u et Deoe Yerbuna
, .
vocaiur bomo, quia tuhabiUl in boauoe.
. " , ,
A.O anilia commenta,raeraequ*nogas, verba, vocet
, . ,
praeiereaque uibil l E?igilaie, lennilenii, ex viuo ve , ,
aro, nieriloquis bxretkieocelaioet. Quld
v*ri, ,
laii vim inferus ? et divinorum dogmalam virlutom
, subverlentet, a via regia defleclilU ? Neque enim,
; , , videtttr, Yerbum f aro faclura esl, sed potius
, - , hoc eei, bontinis iacola, et conveaiens fuerit
, - illum noo bomiuem aed bumanum vocare : queniad
, , modumetquiNazarelhinbabilavit Naxarenue diclue
, ^ est, non Nazareih. Quinimonihil proreue ob&iilerii,
, . , , 5 i connneutmn illorum vorum e&t, bofninem vocari
, una cuin Filioeiiam Palrena ei Spirilum saoclum.Ha , bilal eniin in nobis per Spirilum, saitcix ei consut . auntialie Triniialis pleniiudo.Uude el Paulue i n q u i i :
, c An neacitis quod leiupluin Dei ealis, el Spirilus
. Dei iiibabitai in vobis ? > Quin ei ipsetaei Cbri * & , s4s : Si qnU amtl me, sermooein meoin servabit,
; e( Paier meus diligei eum, el vemeinuf, ac mansio , , nem apud eum faciamus . Caeiertiin Paicr nolla
, , ralioue dictue csl bomo, u( nec Spiriua sancius,
, ' . > quia iu iuAn$ babluruut. Sed irrident ieii incarna4

Joan. , 7.
xiv. ^5.

Act. , 8.

I Cor. YHI, 6.

PATROL. GR. C X X X .

* Mattb. n, 5.

L u c . n, 51.

I Cor. m , 1 ;
31

Joan.

971

EUTHYMil Z.OABENI

172

tionla niysleriura adeo reclaaique venerauda Eccle- ' ,

siae dogiuaia ad absurduut deierquemes. noslra
, .
rursum procedal oralio, omissis illorum deliriis.
,
Si eoim tdeo uiiracula edidii, quia Verbum ip3o
\
e r a l , uuum aliquetn sanctoruin propbeiarum ipsura
.
rese slatuunt. Nam ei niiracula per maous propbe- , ;
taruni edidil. Si vero iu bis Filium staluuni, pro- . , ,
phetica3 sive aposiolicae coiuliiioiiis ipsuni faciunt.
,
. ; .
, .
. Nimoe enim, inquiuul, diclus e*U propbela el
. , , ;
aposioiue ? Neque eoitu faileris.
.
. liuyaes quidem dixit iis qui eranl ex faoguioe
. *
Israel : < Prophelam vobis suscitabil Domious Deus
<
vester ex fratribus veslris, sicul me *. > Quin el g , . >
divinus Paulus scribit: Unde, fralres Bancti,
* ", ,
wcauoiiiscale&lisparitcipes, couaideraie aposiotum ,
oi poulificeui confeasiouis nostr Jeeum

.
Queinadffloduiu vero cum eit nalura Deua, ei
" ,
vere Domious, formaai eervi acoepii, uipoie ia ea
, \ , uatus, et ooelra aaaumpsii: Ua quoque ei propbe- * , :
, , tittspirilum dedil, ei apoaiolos conslitueas, eipoa , ; ' lifices creaas, factus esi per omnia similia frairi * , :,
bua. l u enim vocatug ei ei propbeta, et aposiolus,
, #.
e i poaiifex.
B . Csteruai, ni ocian doai ipautn esse propbeum,
. ' ,
M B lauquain uoum ex propboiis faeiaai dicunt,
,
sed poiios longe ilioa suparare. Hi enim ceriatn ae . ,
deflniiara proeoac visnra fuit Deo gratiam conae- ,
cttli suDl, et qoae lempore ipsis a c c i d i l : bic voro C
pleneg erat DeiiaiU eiiam ex ipaa aiauiii nativiuia. ,
.
Aderai enira ipsi Doua exaistens Verbum.
. ,
A . Ergo quauiUate gnribe, ei louginquUalo leuaporie superavii Cbriftius eos qui anle ipsum exstiio- ,
runt sancioe pvopbeias : aique boc csl in ipto exi- ,
miuin. Propoeilum vero efttiiiquirere, num propbe- . ,
U onnino iueril, noa atitem an uiajor aut mioor, ,
ant superior: Ua ut in eo qwod sii propheia , et , ,
qttod non exeedai noatram conditiouetn, humiliias , * ,
cjtis consfsut, laneiei iU ab inilio exstilisse cen- ,
seauir, aicut ei divinua Bapiisla, deqno dieit beattis ,
angelus: Spiritu sancto replbitur adhuc in

viero matris SU.-C . Deinde quomudo bicquidem
eralservus, ille vero Dominica digriitaie illuslrisx . t , Ac de seipso beatus Joannes ita a i l : gui ex lerra ;
est, trrreiia luqmlnr; de Eramanuele vero : Qni ,
e sttpcruis venit, supra omnes esl \ t
, , *
) , .
. Atqui dixcrini forlasse supernia, et supra
. , ,
omnes esse Verbuni ex Deo Paire geniium ; veren- ,
tur autem illi iribucre liumana, ue ipsum injaria , ,
afficere, gjoriaroque ipaiue imniinuere videanlur. ,
IJcirco con&endunt ipsum assuinerehominein, eum- .
que sibiconjungere, in quetn cadant el do qao dt- , ,
caaiur bominis proprieuies ; iia u l Yerbi ipsius .
nainra iiullum omnino deirimeiiluai aceipiat.
,
.
Aiuni itaque Cbrisium sanciiflcatum a Patre.
, Deui. xviil, i 5 . Hebr. m , i .
Luc, i , 15. * Joan , 51.

ih
PAXOPLIA DOGMATICA, . X V .
974.
* , Scriplum esi euim
Et leslimoniuttt perb+bet
*
Joanneg, dicens : Vidi Spiriium desceoAeuient
, ' , ' ,
qiiftgi columbam de coalo, et manftii auper tmit,
* , ei ego nesdebam e w u : sed qui mlsit me bapitzare
iii aqua, ille naibi d i x i l : Super quen tideris S p i * *
* , rilum descendeatem, et maneniem auper eum, btc
est qui bapliatt in Spiritu tancto. Et ego y M i , vl
. ,
teatimoniuin perbibui quia bie etl Ftlius D e i ' .
.
Quin et Paulus de ipao scripsit: Sanctifi<ans
c "
eniiu et aancti^cati ex uno onines *. > Neque enim
; ,
Verbum, cuni ett Deua, et ex sua naiura saiw
, .
' cius, aanctificatum fuil. SupereM igilur sanclificatuin fuigse bominem quen per conjunctionem
.
aestirupsit.
. ,
A . Atqui quomodo le q n i baptizatus esi, et in
, - quem Spiritua manifesie descendlt, in aancto Spi , -j) ritu bapiixal, eaque prrcslal qua* soli divin na ; , lura) sunl prepHa ? Sanciificalionem enim largitnr
, atqiteauppediut. Quod quidem dmnonslraiig Verbum
, , pfoprium samu boiuim esgr, in&piravil sanc;is
apoetolie, dicens : t Acripiie Spiritnm sancttim :
*, * ,. qnommcunqtie remiseritie peecata, reiniitntiinr :
quorumcunqne reilinicritis, relenia sunt . > 0
, , pacto auiera aanctiftcaiuin mamfegtieMine osiendens
, ; * divfnut Baplisla, legtattig est, quod hic eii Filins
' ,
Dei, ftingulariter ac solue ? Qporiebat eaim hiroc
, - orbis terrarum doclorem, si modo alium a vero
, , , Fillo cognoscebal, rei vciiiatem expiicare, aperle
que dicere: flic esi qni raiione eenjuncliopis cnm
, *
eo q u i natura ac vere Filins est, benefieio #t gra , - C lia factus esl Filina. Caaertiin tiihil bnjusmodi
, ,
dixH : ged nnum alqne eumdeni esse ecieu?, et ex
, , . Doo Paire Verbom, ei ex stwin* Bavid eecundtiin
, , .
r a r n e m , sanctificalum qaidem ait, q-jalenus liome
, , .
IHU ; ac riirsttseaiiciificare, qualenus eel Jtees. Eral
,
eniin, u i d i x i , t hoe ei illd. Si ergo non e4
, .
iaclos bomo, si non nalus esi ex mraliere secuDduw
, '
camem,
avellbmis ab ipgo buipaiiae Balorap
, * ,
proprielales. At si verum esl quod ec demisoril ad
,
exinauiUouein, ei faclus ail nosiri siniilia, qoam^
;
obrem ea per quae exiuaaiiiooeiii siiidii, ipsi detrabunt adminislralionig ia carne arliiicimn imperilissiinc cotivellontes ?
. , ,
B. Si ergo dicatur eiiam gloriam acccpisse, el
, , - U faciw eat Domimis, alque exahame esse a Palre,
,
declaralusqac esse rex, ascribesne eiiam hatc Deo
,
Veibo rilra ullam gloriac ipaiua ironiinuiionein ?
;
. " ,
A . Qiiod quidem Dei Verbi namra omni gloria et
,
rcguo alque douiinatione vera referla s i l , quonani
, ;
pacio cnipiam dubiuro egse qucai, qnodque diviua
; cl
dignilas convenicnier i tribualur? Gam vero facins
, est boaio, ciii oinnia suni daia atque asciiiiia, ea
pUva,
raiione lanw.igi omnibua abundet, el ex sua pler
, ,
DiUnlioe omnibus impariialur, bumano more acci ,
pit, upTiiiuque est ei inaudilum in Cbrislo oiira , , ;,
culum, i n servili forma, dominalio ; i n bumatia
1

Joaa. i , 32-51.

Uebr. u , 11.

* J o a a . xx, 52-23.

'75

EUTUYMLI

9?6

ZIGABEXI

teoaltaie, gloria divina, ei regia digritas in aervf- , ,

; , >,,
mie, qoanlotu ad buroanae namne condiiioneitt
aitinet; et bamiJtias summa eniiiienlia pra?diia. ; , \ , . c
Faciue esl ^enim bemoJJmgeniius, non tii inexinaiiiene ptrmafteai, sed ut accipiena cen) ea ejus ,
, ' ,
proprietates ; Beag lamen naturaliier et*e etiaro
B O C pacio inletligalur, bominisquc aturam in seipeo , ,
illusirei, sacrarura ac dmnarum dignilalum parli- ' , *
cipero ipsam declarans. Nam t sacicti Filium,
eiiam posiquam faclug eat bome, gloriam Dei ac ,
Palris, l regeni ac Doimnuui appellanl. laaias , ,
, , .
eniiu Ua a i t : Sicul kiomo vindemiat oleam, ila
vmdemiabiint eos, et qnando eeseaverit vindemia, * *
, ,
iali voce clamabunl. Qui vero relicti fuerini super
lerram, exstiUabiMt cuin gloria Domini . > E l ^ , * !
rursus alius quidam e sauctie : llluiuinare, inquit, ,
Jemsaletn. Yenit enim lumen tuum, el gloria Do- . > ,
mini super le oria eai. Qtiia ecce lenebrae operienl , , " ,
ierrarn, ei caligo populoe: super le aulero orietut .
Dominus, et gloria ejus in le videbitur *. > Et , ,
Jacobus ejus discipulua : c Fratres, inquit, nolile .
in peraonamm, acceplione babere fidera Domini , c ', , iiosiri Jesu Cbrteii gloriae
> Petrus vero: Si >
exprobramini in Cbristo, beaii eritis, quoniam quod . ,
4st bonoris glori* et virtutig Dei, el qui e*l ejoa ,
, * Spiritua eoper m requieeeet \ >
.
Suflkiunt jam haec. Caeterum hoc roibi d i ,
cas v d i m , quomodo intelligendum sit illud da

Christo Bcrtptum : Qnl in dielnis carnts s u ^ , c "
""
. . . ipsum ,
preees sapplicaiionesqae
ad* eum qui. poesit
gahrttm facere a morte cum claniore valido ei h - sAv ,
cryniis offerens, exaudiius esl pro sua revereutia. , Et quidein cum esset Filitte Dei, didicit ex iis qaae , , ,
paasus eit, obedieniiam. consummatus facty* ' , , ,
esi omniboe obiemperaniibui sibi causa salvtis
aelerna . Adjiciam vero dictis etiam illud : , ,
Deus ineue, Deus raens, quareme dercliquisti ? , , ; >
Alieiia enim b*c esse dicturt a Deo Yerbo, atqve , ego quideni diguitaie ipsius aiqoe exceilemia loitge .

inferiora ea csse judicaverim.

A . Quin et egoipse facile intelligo bac non
convenire Yerbo genilo ex Deo Paire, si illud ab
adminisiralione in carne remov^amui, nequeadniiUaimts id quod Scriplura tesialur, quod nimi-
nim faclus sit caro. Cum vero boc firmiter teneainiis el dubiiaiio bac in re cum impietate sit
eonjiincla, incarnalionie inysierium quantum fieri
potest perpendamas. AppaniU iiaque nobis Yetbum
cx Deo in forma nostne simili, innumeris modis
bumaiiam naiuram juvans, optiroeqve nobis demonatrans viam quae ad optima quacque dcducit.
Nccesae kaque erat dicereiiuis, cum temalio
iiivadit 608 qai ob dileciionem Dei periclitantur,
quales oporteal esse eos qui laodabilein aique exiittiam viiara insiiinere veliut : otrum ad ignaviam
1

Isa. xxiv, !3, 14.

Ilailb. xxvii, 46.

Isa. LX, 4, 2.

Jac. , 1.

A . " ^,
,
,
, .
, , , , .
*
,
, *

. * ,

,
]4

* I Peir. , ! .

Hcbr. , 7 9.

. :, 1;

PANOPLIA DOGMATICA. . X V .

, 6
, , ,
, '
, , .
; ,
,
, .
,

* < , ; '
, ,

9T8

pronos, et debciis dedilos, bilarkatique e l gaudto.

animum lazanies : au poiius una precibus inlentos,
et lacrymanles coram Salvaiore cerid, ei ipsius
auiilium avide appclenies, foriique animo pra>
ditos esse, si etiam nos pati voluerit. Consulium
praeterea erat scire quis sii obedientias finis, e l
qualis quaiitaque tolerautiae merces ait proposit
Horum iiaque omiiium ftgura alque exemplum
nobis facius eel Cbristus, quod el difinus ille
Petrus conflrraai dioens : c Quae eaim eai lans, fci
peccauics el colapbizati suflertis Sed si bena
faciemes paiienler susilnelie, baec est graiia apud
Deum : quia eiCbrisfus passusest pro vobis, relinquens vobis exemplum u l sequamini vestigiaejui

, Proinde, non nudum ei exlnanitionis expere D d

, ,
Verbum,
sed in diebtis carnis suae factuin esl
, Dobie exemplum ; adeo u l citra reprebensionetih
, * liceat ei bumanis moribus a i i , et preces oflerre, ei
, lacrymas profundere, et Salvalorem exspectare aique implorare, et obedientiam discere, lametsi
, , - sii Filius. Attonilua enim quodammodo fuii myslerij
, magmludine Aposloltis Spirilu afflatns, quod na, , lura ae vere exsistens Filius, et divina gloria cmi. - nens, seipeum ad eam bumililalem dcniiserit, ui
, , bumanae inopiae vilitalem subire non recusarit. Sed,
, ol dixi, negotii hujua exemplum ad nos magno
, nostro commodo specubat : ut doceremur non
. * , debere nos in alinm viam deflectere, cum lempus
, , '
fortiludiuem poscat; quod vel binc opiime quispiam
, C inlellexeril. ChriftUts enim alibi quideui m q u i l :
[. ] , - < Noihe limere eos qui inierflciunt corpus, animam
, $ . auiem non poseunt oectdere : sed poliuii limet*
, , eum qui poiesi et animam el corpus perdere in
, gebennam . Alibi vero : Si quis vult posl me
* fenire, abneget eemetipsum, ei toilat crucem auam
ei aequaiur me* . > Quod aulem oporieat ipsunv
, , sequi, quidnam aliud aigniflcet, quam debere nos
, , - foriiier obsislere tenialiontbus, cuin invocalione
. > , aoxiiii divini, non negligenter ac remisse, sed poiius
uienles precibua femutissimis, pias nobis ex oculie
, , lacrymas excuiientibus.
, ~
;
.
Ejutdem Scholm de unione.

Adunalio inollis modis imptetur : sejancti enfnv
- ^ Bonnulli affetia vei voluntate, et discordantes intcr
, ,
ae, adunari dicunlur, per reconciliationem s chlem, deposila simnltate. Aduuari item dieimus ea
,
quac gibi conglutinanMfr, site modis aliis confertm
-
tur, aut per composiiionem, aut per mistionem, aul
, '
per lemperalionem. Quoties auiem adunalum esse
, , , -
noslrae nalurae Dei Yerbum dicimus; omni humana
'
cogitatione adunationis ejus modus videlur esse
,
' kuperior. Neque onim per supra scriptos modos
facia est arcana i!!a, et nulli penitus nota, nisi el
,
cui omnia nota sum, unio*
,
M

l Pelr. n, 20, 21.

979

EUTHYMIl ZIGABENf

E l nibii miruro, si in hujusmodi cogiialione i , et IWOUTJV

' '
vincaiuur, cuio rea noslras, qnomodo se babeanl,
&, &( infxtm
inqnirenies, ultra modum noelrae memis invenlio .
neiu esse conflleamur; quonamque modo animaro

boniinig auo corpori adunaiam etae puiemus? Quia
; ,
esi qoi id pogeii expriiaere ? Sed ei oporlel eog, qui
,
par?a ea. vix inielligere aoleant; imo el eog qui
, ,
vatoanl inlelligere, u m subiileg res el oinnem ra , ,
lionem traoscendenies coujectare : dicimus qood

deceai cogilare (quamvig minor aii oraiio ad vcri*
latem) taleni eseo aduuaiionem tpgiug Eiuiuaiiuel, ,
qualem quis inlelligat aniinam bominu ad suum [ . . ; ]
corpus babere.
[ Anima enim omnia quac SUAI .
cnrporis, esse repulat gua, licel per naiuram pro- ,
piiaiu expers sit
passionibus corporig, et tiata- ,
ralibus, et quae extrinsecug acceduni: movelur e u i n .
corpug in conr.upigcenliag naiuraleg, et cansealii ,
anima, et DUIIO licel inodo pariicipang, concupi- * *
scentiae tamen exitutit deleclaiiotiein propriam du- *
c i l . E l si forte ferro corpus percuiiaiur, aut lor- *
queaiur, condolei illa quidem, quod gaam corpug , ,
patiatur : ipsa vero in sua nalura nullum paiilur *
.
omnino lormentum.

Taroen anper boc quoque dicimug esae adwnaliooem, qua? esl in Emmanoele facla : erat eniai . ,
neccsse cuni eoo corpore adonatam ei aniroaro do- *
lere,
ul dum timebat paaeioneg, eubdiUm cer- , .
viccm Deo gubmiltcrel]. De Deo aniera Verbo con-
dolere passionibug nefag est dicere :
impaggi- * ,
bilis enira Deug est, noetraram remro looge dig- ' * * ,
girailig; sed adunaias quidem erat caroi babeoli , animam raiionabilem, qaa paiiente ipge impaagibi- *
lis, ea q u * anim* conliogerent, cognoscebai, ei ,
cootuudebat quidero, ui Deua, carnia inAcmiuiea; *
soas tamen eas, tanquam eui corporig, eese duce- , .
bat. Iiaque eguriigge dicilor, fatigatus egge, paggus
fuisse pro nobig.
*
Ergo Yerbi adunaiio, qua eai cum bumanilaia
facta, non irralionabililer rebua noglrig compare- * . "
lur. Nain aicut corpus alleriue egt nalure preier ,
aniuiam, ei unus lamen ex viroque bonio efficilur
et tocatur; ita etlain ex perfecia Dei Verbi subei- *
gieolia et ex bumanitate perfecia esi Chri- ,
, ,
stus, idem in eodem Deua eiruul e l bomo; ei sua
quiden ducil Deus Yerbum, o l ante dixi, ea qu* .
, , ,
eunt carnis propria, quia ipsiua eai corf us, tton
alleriug. Coimnuneg autem facii lanquam cem *u* , -
carne divina? s u majeslaiie operationes, ut poa-
* gei etiam viviGcarfe mormog, et sanare in6rnos.
, |5>.

A l si convenil exemplis etiam dLxina& ScripUir;e, quasi per Mguraiu, adunalionem demonetrare
age, (Jicanius, ui possamus. Beatus Isaias: 6U8 esl, inquil, ad me unus ex Serapbim, ol in
inanu habehal carbonem, quem forcipe accepil ab
ahari, e( venil ad me, ei teligil labia mea, et
dixU ad me: Ecce tetigit boc labia lua, ei adimei
9

,
, *.
!(><.> , .
, :, ,
' , $ * *,
, * - *
0

981

DOGMATICA. -

. X V .

98>

, , iaiqwtiatee ttias, peccala lua rcpnrgabii. Car\ . bonetn aulem dicimus flgttrani et imaginem
bis exbibere Verbi bominis facii: quod, si labia
noslra letigerii, id esl, at fidcin in Ipsuni coulessf
;,
, ' ,
faerimns, tutic nos ab omni peccato puroi cfficil,
,
ei prislinis crimlnibns liberat.
, .
C;eieniro, lanqttam in imaglnc, Iteei in carbone
, [ conspicere adunatum quidem bumaiiiiati Dei Ver),
bum, non lamen proJecUse qnod fuerat, transfor, , masse autero magis aseumpiam tiaturam tu suam
[ ]
gtoriam ei operattonem. Queiiiadmodam enim ignis
, ,
llgito affixus, et id peneiraHS, comprehindil quidem
. " ,
ipsum, et quamvis lignum esse non desinat, tim
, ,
lamen eaam
speciemque transmiital, et oiNiicm
,
, ee couferl in llgnum, ei cum ipso jam qnasi umim
aliquod esiiittalur : idem inielligc de Cbrislo. A d , onauie eoiro Itiseslimabiliter bomaoilati Deus sco
' ' .
vavil quidem ipsam eo quod fnorat, ei ipse per ^ , manait quod erat; aeiuel lamen adonatas, qwnsi
' *
ODiit jaui cuui ipea puiatur, ea qus eont illiua
* ,
aoa
facieus; couferens aulein ei etiaiu ipse u a u n a
* , ,
SMB operaiioocm.

.
Ejusdcm ee ortlioXe di uno EHio.
.
Sub exsecratione aomuf, qni ki Cbrieitiiit oredimus
ot ,
irisi nalura et tere Fiilas esl, qoi uaius ca( ex Vifr*
. " gine. De hoc euim Isaias ait qoodam loco: erk
radix Jttte, qui emturgml imptrar* gtniibtu, in tvsv
,

, - gentes $perabunl *. Qiiomodo igitur nos, qtti speta
. 1! ' C in ipso posilam habemus, aon aumas exaecrabiles,
siquidem Jeromiae ett verus propbela, qai, M<\U ,
dictut, inqiitt, qm $pem in komine 1 At noe*
, ',
' ; '' ' qui in Cbrieiam credidliiuig, in homine epea nostrai
non collocavimue : Deos enfm esl uaoe et solas, et
-.
, wero Eilius, et aiiieqnaro camem assumeret, ei
pottqtiain caraem aatuoipeK, qui tosiriena pullo, ut
, ,
erangelUi tradiderunt, aaoen*ut in ierieafem.
, ,
Tunc obviam procetierant peori, qai el dieobani :
, *
Ho$anna Filio David. , qui venit in nomi, *
ne Domini*.kd hancpuerorum vocem indignati suut
.
> - Pbarisaei. Cutn enim in boniiniu fornia conspicuus
Deo eonvenionlom laodern admisisset, audaeter ac.
, cesserum el tanlnin non testatt eunt, d k e n i e i : Pion
audU, quid i$li iicunt ? Nibil abest, inqaiunl, quo ,
ti ; , & minet bomo cvfti sia, paiians le tanquam Doiim
" , , gloria ei laudibwi aflici. Num his auditis Christag
; - puerie indignaiosett? Ram laudes ipaorum recoaa ; vit? sucoensttitno illit, a quibus laudabatur ut Deus?
; Neqaaquam. Qoin etiam ad eoa, qui criminaiio: ibue
; . " - deleclabanlMr : , inquii, leoitlis ; E% tit ,
fentmm laclentium perfecisti ? Amen
alvov; dieo wbis, l i hi taeumnl, lapidei clamabunl *. Vides
, ,
- quomodo qui putlo inaederat, secuudiiin amotn
.
$ :
filius Davidis, diviniUlis gloriam ut siiain agnotit
,
testimonio suo ? Non igilnr eral aliena gloriae so ; ' * cius, ui isii dieant, neque diversue a Verbo Dei, di
1

Isa. , 10; Uom. xv, 12.

Jepem. , 5.

Maub. , 15.

* Ibid. 16.

Luc, xix, 40.

983

EUTHYMII ZIGABENI

964

Fitius sigillatim. E l idcirco c l Dcus, el Doriflftt, , . * *

et Akissimus aagelortjin tUani toce notninatur. ,
Nam beatus quidem Gabriel cona Joannis ortum , , , ;
ituniiaret, et munus ipaiu aperte indicarei, at . 6
Zacbariam: Mulii, inquil, i* nativtiate ejui gau
;,
debuni, et multot filiorum hraelis convertet ad
, ,
Dominum Deum iptorum . Quomodo igitttr convertitad Dominum Beum ipsorum filios Israelis? Nun- ,

.
liavit eis : Post me, inqtiiens, wni/, aui anie ms fac
tui e$t, quia prior me erat, ei ego nncxebam $um,
sed qui muit me baptitare in aqua, dixit mihi : ; *
> ,
Suptr quem viderig Spiritum dtscendeniem maneuiem, ille est qui baptizal in Spiritu saruto. Ei ego , .
, , vidi, teslatui sum, hunc tise Filium Dei *. Noo
, $' dixit, cum ilto, vel, in illo esu Filium Dei, aed,
, " ,
hunc eue Filium I)ei.

. , ,

. , , ' ', , ', " .
Ejtudem anaitumalitmut 6.

'.
,
Si quie dictt, Verbrni Dei Palrie esee Oeum aut
Dominum Ghrtati, ac non potius ipstira et Deunri ,
r m u l e t bominem con6tetur, cum Verbnm caro ,
factum sit, ut Scripturae tcstaiilur, anathema s i l . , ,
Dominos enim noster Jesus Cbrislus, qui et umts . ,
el eolus vere Filio* eet Dei et Patris, fecias est caro,
c i uoa cora proprio Geoiiore rebua OHroibue domi- , ,
naiar, eiqoe omne gena flectilar coelestium, lerre- ,
t t r i u n el infernomm; et omnte lingua confilelitr , >, ,
Doiuinuin Jetoin Cbrisiura eaae in gloria Dei ,
.
Palris.
Ejutdtm anatfumatumui 7.

.
&l qoie dicit Jesnm ui bomiaero a Oei Verbo rogi,

el Unigeniti gtoriam ei tanqvra ab ipso diffierenti
, rircuindari, anatbema s i l . Quando eiiaro beatug ^ ' : Gabrid uoigeniii Filii Dei orturo ia carae gancta? , . *
Virgini nantiavit: ParU$ iiiquit, Filium, vocabis
Jesum. Jpu #mm $aUum faciti populum , , ,
suum peccalU tpemj >. Vocaioe autein eat Cbri- , ..

atua qaia nobiacum uimua ett bumaniier.
.
' .
Eju*d8M ex tpUtola ad Ne$torium.

.
Neque enim dicitoue Verbi naturam per sui mula
lioncin caroem esse faciaro; sed neque in totuni
* '
homiliem Iransformaiam ex animaetcorpore consli- , - ,
luium ; asserimus aulem Verbum, unita sibi secun-
dum hypostasim carne animala rationali anima, in<
' ,
explicabili incomprehensibiiique modo horoinem D , ,
factum, e l boroinis Filium exsdtitse, non per solam , '
voluntatem aui benoplaciium, sive per solam per- -
ona aa&umpiionem. Et quaroyis uatura sint d i - *
versae, vera lanaen uniooe coeuntes, unum nobii
Cbrietum et Filium effecerunt; non quod nalura- rupi duTerenlia propter unionem sublala sit, verura
quod divinitas el bumanilas secreta quadam ineffa- , , *5ii
bUique conjunciione in una persona unum nobis ^
Jesmn Cbris^vm Filium conatiltterinl. Ad bunc . ,
^Dodum, qui ante omne sseculum exsistit, et ex Pa- , , xl
Luc. i U. ' Jotn. i , $D, 54.
Joan* \, U. * Luc, , 51.
%

986

K A W o i L i A DOGMATICA. -

. XV.

ex , irc gemlas fuit, secomlmn camem ex mulierc natns

* dietiar: wm qtiod divina tiliue natura exsistentiae
' aeae inkium in sacra Virgine aampserit, aut quod
, . " post primatB ex Patre, altera propter seipsam ge \ neratione neceaeario indigueril: stultam est enim
, ,
planeque ineptum asserere eum qui ante omnia
. * , saecala Palri eoaHerntis exsisth, ahera denuo, quo
* exsistere qiieat, generationc indiguisse : sed quod
, , propier nos, et propier noslram salntem humana
natura secundum bypostasim sibi unita, ex muliere
natus e s l : hinc est quod eecundum carnera natus
' ' praedicatur. Non enim prirao vulgaris quispiam
)' , bomo ex Virgine ortus esl, in quem Dei Verbum
, deinde sese demiserit; aed in ipso utero carni uni . , liim secoiidum caraem progenilum dicitur, utpote
, suae carnis generalionem sibi u l propriam vindi, , , cans. Ad eumdem modum illud passum et resosci * , - lalum dicimue, non quod Bei Vcrbum aut plagas,
- aut clavorum perforaliones, aut alia id genus vul , . nera in propriam naturaoi acceperil: nam ut divi . num numen corporis expers est, ita perpeti quoque
, * nibil polcst;
sed quia corpus quod sibi ascive , , ral, haec fuii experium, eam ob reni ipsuni nostri
" . causa illa perpcssum asserilur. Impatibilc eniin
, Verbum in corpore patibili exsislebat. ldem et de
, ' , ejusdem quoque morle seniimus, siquidem Dei
* Verbum, suapte natura immorlale et a corruplione
, alienum, et vita rursum et vi viflcans est. Verum quia
( ), ' , suum ipsius corpus graluito Dei munerc morlem,
, - altestanle Paulo , omnium causa deguslavil, fllul
. , - C ipsum morlem propter nos perpeesum dicatur : non
* quod ipsum, quod quidem ad propriam naturam at * ' - lioel, mortem exceperit (insania namque mera es . - sel, islud vel dicere, vel cogiure), sed quia caro
, illius mortem, ut modo aiebaiu, degustavit. Pari
, inodo, quia caro illius resurrexit, el ipsi resurreclio
, * - I r i b u i U i r : non quod ipsum ceciderit in corruptio, , ncm, a b s i l ! sed quia rursus corpue illius exsuscila' * tumesl. Ila unum CbrislumelDominum conGlemur;
, ' ' non quod bominem una cum Verbo adoremus, ne
. ' ' iilud cum Verbo, aliquam divisionis imaginationeiu
menti objiciat; sed unam eumdemquc adoramus. qtiandoquidera corpus sunm non est alienani a Verbo,
cum quo Pairi aasidel: non quod duo filii Patri assideanl: aseidelenim uuus laiitum, per uDionem cum
* propria carne.

. D
Ejutdem ex epiitola ad Eulogium.
Orienialiom expositioneni reprebenduot qoidam
,
, , , - ei dicunl: Cur cuin naiuras noniinannl, epiecopuf
, . Alexandrbe periul.l ei laudavit, cum illi, qui N e slorio favent, eum dicant idem seniire, aiqae ila
,
, corripiani eos, qui rem haud iia plaue norunl? l*iis
; reprebeusoribus respondendura eai, non oninia,
, , - q u dicunt ba?reiici, fogere et accuaare oportere:
. , multa enim conQieiitur, quae nos iiem confltemur.
Ui cmn Ariani Pairem reruoi omniuiu auciorein ei
* , Doimuum dicunl, non debemus nos id negare. Sic
, eiiam de Neslorio seniiendum esl, quamvis duas
. , dicai naluras, differeniiam oslcndcna carnis et Yei bi

l l e b r . n , 9.

87

E U T H Y M I l ZlGABENl

D e i ; alia eiitm csl V:rbi natura, el alU carnia:

veruin imbiscum noo conflieiiir etiam uaionem oi
coiijiiiictioiicm. Noe eniia baec copolaaies iinem
Chrisiuni, iinum Domiaum ernndem cttiAiemiir, ei
iinani Verbi Dei naiuram carnem aasumpsisse. E i
pau< is verbs interjeciis: Naturarum discrimen
agno*cre, non esi uiimn Cbrieiom in doo secare.
Ejusdtm X epuhola ad Acacium.
Neslorius crgo tollii OMinino untgenfli Filii Dei
ouum in oarne. Negalenim ipsein eese iintiiui ex
mnlicre secuiidum Sjriplttras. Sic etiiin ait : Demn
<x Cbtisli gcniirice Virgine procee^ieseex <li?ma
Sr.rpitin didioi, iiaitiui amem cx ipsa Deuro iioa.
quatii
dtlici. in altera rursum exposiiioiie : Nul igitur inodo Scripiura Deum cx Chrisli gcnilrice
Virgine naliim ilir.il, setl Jesuin Cbristum, Filitim,
n Domimim. Qnod auiem b;ec dicens, iti daos
li ios umim dividai, et alterum pcr se Ftliuni, et
ClirieUini, el Dominam, neropo ex Deo Palre geniIUIII Yeibuiu, allerum rursus proprie sigillalim,
el per se FJium, el Chrisium, et Dominum consliliial, qui* dubilel, cum ipse id clara voce faleauiri
At fralres Aiiiiocbeni Dei geniiricoin appellani
sanciam Virginem, ei ununi esae dicunl Filium, et
Cbriaium, et Dominum, perfecturn in diviniiaie, ei
in budiaiiiute perfectum ewndem, quippe citiu
illius caro s i i animata anima raiione praediia.
r

SS8

,

*
' . ,
, ,
.
'
.
'
.

.

. "

*
.

, ,
, . "
,

, Yttv
,
, \
; 0 1
,
,
,
{ $.

.
Q
,
,
,
, ,
. ,

, .
. ,
' . 0 1
,
,
,
, ,

Ex eadem Epittola.
Nistorius airauUt se conflieri Dei Verbum bominein, seu carnem aasumpsisse, aed assumpiioids
ignorans vbn, dnasqnidem ttaitirts noroiuai, eaque viciesim eeparat, Dcum separatim aiaioeits, et
bmninem Uidem soparatbn, qiit babilu c l sola bonorls .-tqoatiiaie, aeu aacioritate coHJunclus sit
Deo, Sic eniin aii : Ab eo qood cernittir, non esl
separatus Deus. Itaque cuin separaius non s i i , nec
bortorem separo. Naturas separo, sed adorattotioin
conjungo. A i fralres Antiocbeiti ea, ex qnibtis iutelllgilur Chriatus, in nudis et sotts oolionibus auscipientes, nalnramm quidem differenliam statuerunt,
quod idctn in qoalitale naturaH non sit divinilas
atque huinanitas, unum lamen FiUum, et Cbrisium,
c l Domfnum, el unam ipsius unius exsietemis pcrso- D , , ,
, '
nam asserunt, et nulla raiione divldiint, quae sunt
,
conjuncia, neque nuluralem admilttint divisionem,
,
quetnadmodom sentire videbatur isie decreiorum
.
infelicium introductor; sed ilividi solas conlendnnt
, *
voccs, quae de Domino dlctse sttnt, easque convenire
i*
dicunl, non parlim quidem Filio, qui separalim con ,
sidcretur Vcrbmn Dei, parlim rursum akeri Filio,
, , ||
qui ex mulfere nams s i i ; sed aliaa qitidero ipsius
.
diviuitali, alias rursum ejusilem hamanitali. Euin .
dem enim esse Deatn at|ue bominom. Alias aoiera
; , '
dbunt esse communes quodammodo, ei ad-divinl . '
talm atque humanilatem respicientes. Nam aliae
6*)
quidem vocea maxime Deo congrueutea, atix con , ! *
ira houtiui, aliai medio quodam habeut modo,

989

PAiNOPLIA D O G M A T I C A . . X V .

990

: , Ylbv , q u FiHura Dei simtil, * homineni, 6C lo eedem

. '
pariier ostemhtiit. Et poel alia : Neqoe trim eo de J , mcHliae proceesm-imt, nt *e iransgresaorcs consti & ,
luerenf, ea quaa fecie dissolvennfl, incotmidvmte
. - CiwteinjeHtcs. Nam sf Nesterii probani optnieniw,
,
qnomodo ni aihiltennas rt cxaccramtas dolc ;
$ aritur? Cauats amem arfeitror expKcawtas, quam, ' .
obreni ad ejnsmodt rragartnn eitlHftifatetn p o g esst

stml. Qiioiiiam mtm Ariawc imp>ettis drfmisoive
; ,
verilatem nefarie vcndiiaules, Dei qmdem Vorbiim
, / farluiii lM>iHineiu dicunl, eed taiuen inamwaiwni
,
corpus assmnpsisse, ul batnanas ipsi voces i r i , baenies ostemlanl iis quos deceperum, ipsmu Pairis
* ,
exceHeutia celere, ei diversae ab ipso dicani c&se
'
uatur*: Orientates veriti, tie Dei Vcrb) gloria naiii - mque mlnnatur ob ea qnae, propter dispcnsationo
,
in carae faciam, humana ratioue dicla snni, voccs
*.
deAniuM, nen iitiutn Ghriglum c l Dominum, ut
, , , dlximes, in duas dlvideiites persO/ias, sed alias
,
qtiidem Ipgius Iribuenies divinitati, alias aulcm
,
buiuaniiali, universas iamen uni.
, .

, .

-,
,
, , ,
^ .
. " ,
,
, ,
,
, ,
, .
,
,
, .
,

, ,
,
: ' . ,
. ,
'
; '
,
, ,
, .

,
.
"
, ,
, ,
,
:, *

Ejutdem oratione de assnmpta Verbo humanilate: Virginem este Dei GeniiTicem.

Aiiflientiiim animos decepltiros se quidcin exisliiuani, dicenies, Deiim Verbum homiiiem asstimpsisse,
vi per ipsum ex Virgine prodiissc, el eum ipsum boniiiieui a Di;o Verbo divinum esse reddiium. Qui
sane bomincs pietalis niyslerium ignoranf, et Unigenili graliam ex susceplae carnis cousilio profemediocrein efficiunt. Nos autem haud ita sumus edocti, sed unum eumdemque scimus, fraires,
per sanclam Virginem Dei Genitricei goniiuin Demn
perfeclum,ei hominemautmaium auima ralioncpradita. Sic el Dei Genitricem dicimus S. Virgiiiiiu,
in eaque Deum Verbum per essentiam non opiniono,
aed reipsa Fitiuni Dei simul ei Filium boaiiiiis
babitasse. Quin etiam divinitatis bumanilalisque
voces, quas nobis de ipso divinae tradunt Scripsurse,
iu unam personara diciraus convenire. EuiDdi^m
enim scimus esse, qui in puWinari dormiebat, ei
qui cuin poie&laie mari ol venlis iuiperabai; eumdein, qui in iiineribus defaligabalur, ct qui propria
auclorilate super mare tanquara super eolidam
terram ambulabai. Eumdem igitur Deum ct eurudem
c

Dominum conGiemur. Quid enim mirum, si homo

quUpiam, quales nos sumus, Dei poteaUie uiiracula iacere dfcaiur? Veruin ul Deum ipatira Verbuin
seae exinaniase nobis oslendant divinas Scripturje,
non opinione, sed verilaie, unaiu aique eunnleui
nobis aiBraianl in prsdicalionibus propbetaruoi ei
apoaiolorum.
Ex Epittola ad Joannem Anliochenum.
Gonfiiemur igitur Dominum nosirum Jesum Ghriatum, Filium Dei nntgenilum, Deum perfecium, el
perfeclum bomincm, ex aiiima raliono praedita corporequc constanletn, nnle sxcula quidem ex Palre
gcnitiun secundum divinilalem, in extremia auteiu

991

E U T H Y M U 5

diebus eumdem propler nos el propter nostram ' *;

saluiem ex Maria nalum Yirgioe secuoikinr bnmani- .
* ,
taiein. Duaruro eniin naiurarum cottjuiiclio facu
, .
est. Quamobrenn unum Gbristum, uniim Filiiim,
viiom Dominum eonfilemiir : et hac quidem MICOH-
, fiisae conjunctionU
nolione conftleinur eanciam
Virginem esec Dei Genitricem : quoniain Deus Ver- , ,
bum caro el bomo faclus est, et 6x ipsa conceptio- .
nt sibi templuin ex illa suropivm adjtmxlt el
c*pulavil.

Ex oralione ai augusiissimas dominat habita.

.

Si sacra Virgo Deum incarnalum secuiulum
carnem non
peperil , vel invili concedanl , :
oporlel, bomincm tanlum vulgarem, nobisque , ,
nibilo exccllenliorem in lucem cdidisse. Quod si ' .
res ila se babel, qua obsecro ralione, omne , genu illi incurvabitur, omnisque lingua confile- ,
bilur, quod Dominus nosier Jesus est in gloria. ; ,
Dei P a l r i s ? Quomodo angeli, ei sacer ille coe- ; ' leslium virtulum coelus illum adorel ' ? Num- '
quid bominem communeni, el nos et universum ; * %
coelum baclcnus percolimus? Absit : adoramus .
rnim Emmanuelem tanquain verum Deum. Alqui , ,
nulla ralione adorari poiesl, nisi crcdamus ipsiim
, Dci Palris Yerbum, quod ab universa crealura ado, *
raiur, secunduiu Scripluras caruem faclum esse: , '
non quod in camem demulatum transierit, sed
, , '
quod ex ipsa sacra Virgine carnem susceperit, bu
inanamque, ul ante exposilum esi, nalivilatcm, Q , ,
pcrinde ac nos, subiverit; quo nimirum homo no, .
*iri causa facliun, inore quidem aliorum bominum

inoriem pateretur, procolcato aulem raoriis impe ,
rio, divina vi rursura resurgeret. Hoc cnim modo
, ,
factum est, ul nos quoque per Cbristum vincere, * ,
peccaloqoe debellato, ac posita corrupiione, mor- ; , $ ; "
tem effugere possemus, laeiiliaque in Gbristo pleni
, .
iliceremus : Ubi est, mors, victoria tua ? ubi est stimulus luus, iuferne ? U i eniui in Adam devicii
bumus, iia rorsoin in Christo devicimus.
,
Quod si vulgaris lantum bomo esset Emnta
irael, quomodo mors boininis humanae nalurae opein
lulissel? Enimvero non pauci sanctorum propbe- ; ,
, , ,
larum mortem obierunt, ut laudaltssimus Hle Abrabain, lsaac, Jacob, Moyses, Samuel, reliquique , ,
deinceps, qui vilae sanclimonia claruerunt; venim- D ' lamen morg Hlorum generi bumano nihil oranino , *
contulit: at vero mors Christi salutem prsestilii; ,
aiquidem propriam pro nobis
carnem obluIU, i ' ,
mortjque semelipsum nostri cauaa conlradena, om- . ^
nes ex morlis laqueis exemit. Unus enim pro om- ,
nibiis moriens saiiefecit, ut qui plurimum cseieri ,
omnibas dignilaie praeslarci. Nam et Dei Palris , *^
Yerbum est, et natura Deus, ei corpus quod pro . ,
nobis iu odorem suaviiatis Deo ei Pairi offerebai, ,
illius proprium fuh. Iinpium esl e.rgo, longeque .
c , *absurdissinium, uuuin Dominum noslrum Jesun
, , ! ett
Chriitum in duos filios divellere, maxime cuiu sa

Pbilipp. , 10, 11.

Uebr. 1, 6.

* Cor. , .

993

PANOPLIA DOGMATICA. . X V .

994

, pientissimus Paulue huic sentenliae diserte recla ;

mel. A i l enim : c Unus Dominus, una (ides, unum
;
baplisina . ^iam si uuus dunlaxat esi Dominus,
,
tjueiii illi in duof* filios distrahuni, ulri, quaeso, ex
. ;
illis doininaiionis gloriam assignabimus ? An Dei
,
Pairis genito YerboTin hunc namqtie, euno uoiver, .
sorum Oomiuiis reipsn sit, el dominalus nomen, et
, ,
ree ipsa quoque maxime convenit. Gcdo au . *
lem, quo inlerim loco altenim illum babebimtis?
,
Nam cum bic priori illi, ulpote infinilis parlibus
, ,
excelsiori, jure meriioque ccssurus sti, necessum
; est ut doniiiialiouis litulum prorsus amiltat. At
; ; ,
dominalionis gloria, ul 1II ipsi qui separant, d i , ;
cont, muliere prognalo iribuelur. Gum igiiur sa , crarum Liuerarum leslimonio, unos lanlum sH
, .
8 Dominus; si dominationis vocabulum nudo bomhii
ioiparliuiur, quomodo Dei Palris Verbum dominalionis appcllatione cobonesiabimus ? Quomodo rursuin una erit fides, ei unum ilem baplisma? Nam si duo sunl filii, ul quidam opinanlur, in qucm ex
illis credimus ? lllorum insritiae eril dicerc, ht cujus eliam nomiue baptizaii sumus, cum unuro sit
baplisuia.
lulelligit pruJenlia vestra perspicue, insanam
' $ banc doctrinam in magnam absurdilatcm mcll ,
nare, imo vero iu extremam impielalem prascipi ,
. , tem ierri. Exisiimo autem vos, quae divinum illucl
Cbriali mysterium accuratius expendiiis, perspi ,
caci meulis oculo illos inlernoscere, qui Impositv
') ,
ram inoliuntur, oraiiouiqtio suae pictalis pcrsonam

, inducunl, cum quovis inierim ventnato jaculo tnagig ferianl: nam si quod res ipsa esl, palam dieere
. , , , C licel, Doiuinuin qui eos rcdemil, boc est, C b r i * - Slura, inficiaiUur. Veroinlanieii piornm ob baiic
, <, rem offensionem, zelumque a?niulatione dignirni
meiuenies, eum qui ex sacra Virgine nalus eel, 01
, ,
Deutn ei Domimim, ei Dei Filium esse proflieiUiiT.
,
, . Quod si qui ex rudioribus illornm scrmone* forte
bauriuul, recu mox, ul probabile esi, el
confe ' , ,
, , iiienlia, el quae a ?eritate non dissculianl, Htos lo ^ . qui arbiiranlur. Yerum qui dicia illorum xaclin
, perscriilaiilur, ei juslis poiidcribus examiuatil, ni , bil ion fucalum ac perptexum cemperluni: auiit
. , ; enim dii mulii ct domini itiulii, et in coek> ei iu
, lerra, quemadmodiim ditinus Patilus scripturo no~
, - bis rcliquit: c Nobis lamen unus eei iVue Paier,
* t , ex quo omnia, et nos illum : ei unus Dominus
, , D nosier Jesus Chriglus, per quem oninia, et uos per
* . , ipsum . * Caeierum cum Dci Palrie Yerbiim hu niapa fonna indutum, Jesum Cbrisiam nominaiuus,
, - dignilalem banc non miineri dalam, aut ei exlrin , aecus advenliliam obligiese signiflcamus; sed quod
, . crediiuoi est esse, boc ipsum stcundum verilaiem
, esee indicamus. Nam cum exlra carnem suapte na , - lura Deus cssel, posieaquam carnem induil, Deua
) 1 otae noii desiilil. Rursum cnm ante assinnptam
carnein iiaturalis l)ei Filius esset, qiiando caro
, ,
. jam facium est, FUii raiiooein non amisil. Tandem
cum universorum Dominua anie exslaieret, poeiea, , quam humana natura ornaluro prodiit, ab eo ordino
f

Eplics iv, 5 .

995

ZIGABENI

996

dignilate excidil. Igilur si , qui ex sacra , ,

Virgine prodiit, hoc est Dei Pairis Ycrbuui carni se- ; ; "
uiuduro naturam unilum, veruiu Deom esse agno , ,
aruiit, cur eamdem Yirginem esse Deiparam faferi , , . vereoiur? Yeruin ipsieproposilum esl haud ex aniiuo , *
profileri Virginis Filiuiu Deuiu ac Doiuitluin, eadern ,
quecum Paire auctoriiate pradilum e*sc, sed verbis *
Untum hoc ipsuiu simulare. Exislimaiitcuini, homfni

ad noslrain siiuililudiuera ex saucla Virgiue progiialo,
.
cum filialionis, luui doiuinatiouis quoque gloriani pcr
rnoduio cujusdam graiiae,ac per progressus obveuisse.
Ejtudem.
.
Diciiiius igiiurDei Verbum, cum spirilussii Deus,
,
pro saluie omniuiii, ut Scriplurae lestaniur, carnem ei
, , bomiueiu facium ense, non ex propria naiura sibi
,
torpus accipien*, iieque desiueos case id quod erai,
, '
uec ullam subieus mutaibnem, sed cx sancia Yir
, , *
gine iniDiacttlaium corpus assunieiis aninaiuin

aninia nienle pradila, illudque proprium reddcns / , *
per coDJiii.ctioncni miiiime coi.fusam, quae nec ani- , ,
ino comprebendi, nec verbis ouinino poteet expli- , , * cari, adeo, u i noa aberius, sed propriuui ipsius cor, ,
puft inlelligalur. Sic ingrcssue esl in roondtini

UuigenUus, qui priinogenUus ei in niultif fratribus , . "
faclus eai, qui lauien ul Deus iuler rct procreaias ,
pousi cuilucari. Quare cuni dicitur we/m, et
,
cx muliere, ue<essario $ecundum camem adjicilur, ,
ito exsi.tiendi priiicipium ex sanciu Yirgine inlelli ,
gaUir accepisse, cuin ante sseculum omne s i i ,
.
*empiteruus, el sesuper exsiilerit cum Palrc Dens G * '
Verbuni. Yemm quando ex voluntaio Pairis for , maui servi suroere voluii, iunc ei orium ex mulie- ' .
re secunduiii carneui subiisae dicitur. Sine conlro-
veraia igilur quod ex carne est, est caro, et quod
, . '
ex Dco Deue, ex utroque aulem in idem Cbristus , \
qui UMIS eal Filiu, ei Domiuus cum propiia carne , , , *
non uianiniata, &ed animata anima, ul dixi, men '.
ic piadua. Non igiiur unuiu i>obis Filium in duos , , soceni, beor*uui cousiidieulcs Yerbum et Filium, ,
ei aheruiu teorsuiu et separaiim bomineiu ex mu- ^ ,
Ik-re, u l ipsi aiuul; sed cogileni magis Deum
* ' ,
Verbum boiuiui coiijuncluiu esse, quain ipsum esse
, * ;
facaim buuiuteiu dici, duiu seinen Abrabam assu, ; ,

Mii, il dkunl Scriplurae^el in omnibus, excepl*

< caio fralribus asiimilalur
Absoluta aulem
hiinibiudu iu priinia babebit orium ex iuuliere, et si
iiiielligtiur upra uos, bumane iaincu el secunduin
no$, naiH de Uuigeuilo quidem esl super boc. Deus
euim crai caro factus. Quaproplcr ei Dei Genitrix
aancia vx>caiur Yirgo. Quod si dixcrint Deuin el
booiiiieai coftgrjesuos in idein, uiiuin Clirislura
efTecis^, servaia niiuirum ulriusque persona sine
confiisioiie, uibil eos propierea exquisiie seiuire,
aul dicere poaeumus iaielligere. Non enim, ui ipsi
akum, Deue et bomo cougrcdiejiles Gbrislum unum
efleeeruui, sed,ul jam dixi, Deus exsisteus Yerbuio
siiuiliter aique nus, ganguinis et caruie parliceps
1

Hbr. , 16.

* Ibid. 47.

- , ;

. '-
;
. '
' ,
. .
. , ;
, ,
,

. , , , ', ,

907

p a n o p l i a d o o m a t i c a . , xv.

998

, ( - faclmii esl, ul Deusbomo faclus c l carnom assmnp, ,

efcse noslram inielligalur, et propriarti effccisse: ut
, , * qHemadmoduiu ex aniina et corpore unus bomo
\ , cousurgit, sic ipauui unum Filiuin el Domiunm
coeflleamur. Una eniw bominis esl naiura etcon
atitutio, licet ex diversie el differeniibus nbus con . sialai. AUerius cnim nalurae confilemur essc corpus,
si cum auima comparelur. Sed proprium lamen esi
corpus ipsius ei bomiuis unius persomm perficiens.
. Atque aniuio quidcm ei cogitalione uiriusque pcr, - cipilur differeulia, congressus nuteiii et concursus,
DOII admiilcns divisionem, iiiuini absolvil antmal
, , ,
, , bominem. Uuigfiiilus crgo, Dei Yerbum, non lioinioem accipieus prodiil bomo, sed arcauum babens

cx Palre orium, per sanclum el ejusdem esseniiae
, , 11 ^ , ^ Spiriitini sibi lcmplum iabricans, faclum e&l boino.
; ,
Qiiaii;ol>reiii ct iiiium iulclligitur,
.
1

Ejutdem ex oraiione ad pretbglero* et diuconos.

.
Ex ipsa prolecto Paliis csseniia goniluin esl v i
vens Yerbum ei in stia consisleus persona. Sed in

, , cxlrcuiis saiculi lemporibu*, cum iaclum esl caro,
id esl, cuiii carneiq asstiiupsil, auimam babeutcm
,
raiioue preiiiiam, naium esee dicilnr in carne, el
,
. " * ' per mulierem. Quod quidein ipysleriuiu btimaiio
partui yidetur simile. Nain niaires quidem terrefiae
..
, serviunl ad generalionem, eompactain ad breve
lempus c^rnem in uiero geruni, el ineffibili qua ,
C
progredieniem ad perfeelain for mam bumaoam. Deus aulem animali spiriium injicit.
' . Format eniui spiiiiui hominis in ipso, ut ah ProAlia auleiii est carnis, el alia aiiiroa! ralio.
pbeta
Yerum
quaiuvis
solius lerreni corporis inaires sint,
. " ,
lauien lotuui aiiimal ex anima ei corpore consians,
*
. ' (
, ' non auiein partem dicuntur peperisse. Ncmo en in
, exempligraiia dixeril, Elisabeih carnem, non auteiti
, - , ' , animam peperisse, quippe quxanimaium Bapiisi;m
pcperil. Tale quiddam ei iu Eimiianuelis orlu aciuin
, ,
. > esse dicimus. Gcniluni enim esl ex Dei et Pairis
esseniia, u l diximus, unigenituin ipsius Yerbum.
. Sed posleaquam carnem assumens, eamqiie sibi
propriaiu facieas, declaralum est eiiam Filius bo, ?,
rainis, et facium esi, quaies nos sumus, alienum
,
, D esi, ul arbiiror, dicere, iino vero iiecessarium esl
, ' ; , , , confiieri, ipsum per oiulierem geniium e&se secun , , diim carnem. Queinadinoduni el auima boiuims
niuiirum simul cum proprio corpore nasciiur, el
*
uiiuiu cuin ipgo censelur, quamvis natura diversa

, . , coguoscalur, el sii raiione propria. Quod si quis
' ualrem alieujus, caruem ipsius, nou auiem ani . , Diaiu pcpcrisse dixerii, iuepius ei vanus exisiiiua , ; , bitur. Peperii euim, ul dixi, composiiuiii plane
ex dissimilibus aiiiuia), ex duobus niiniruro in
, . ,
, uiiuiu boininera, cum uirumque inaneal id
, , , quod cal, coacurraul umen quasi in umiatem
( , uaiuralem, atque iuter &e conimibceanl quod

D e i

v i r l u U i

Psal. cxxxviu, 5.

EUTHYMTI ZrGABEXl

1000

auiem nni- , \
uirique propritim e s t . Quod
, . "
las in Chrislo sit maxime necessaria, cmn
, aiiis multis ralionibus perspicere facillimnm eit,

nos tamen, si videtur, beali Pauli verba perpen . , , ;
danwg, eaque diligenler pro viribue consideremus.
De Unigeniio igilur dicll :Qui cum in forma Dei ,
e$*ei, non rapinnm arbilralut ett et&e u cequalem \ (.
" 4*
Deo ; ted semetiptum exinanivit, formam servi acci , "
pien$, habiiu invenlu* ut homo, humiliavit se
ipaumQuis
igilur est, qui cum in forina Dci
, ,
esael, non rapinam arbiiraius est esse se seqaalem
,

Deo, aul quo exinanilus esl niodo, aul qtiomodo /

.

sese bumiliavit, et in scrvi fonna invenlus est ? , (jui in duo secant umim Dominum Jestim CbrUlum,
; " neinpe io hoininem, el in Verbuui Dei, dicunl eum
, ,
qui nalus est ex Virgine exinanilioiiem subiisse, ab ^ * ; !
illo videlicet separatues Dci Verbum. Osiendant ,
igitur prius illtini iu forma el aequalitale Pairis ,
exsliiisse, u l et exinanitionie modtiui subferit, in
qua non erat. Verum nulla res est procreala, q u
uaiura propria ait iu Palris aequalilaie. Quomodo , igilur dicitur exinanitua, si nalura homo exsislens ,
, naius est ex nmliepe, quemadmodum nos ? Dic
. ' , *
ntibi, ex qua aniiquiore condiliooe, quae sil humana
.
praesianlior, eo descendil, u l bomo Oerei? Aut
quomolo iiitelligatnr servi fonnatn snscepisse, quaui , ^
principto non babuerit, qui nalura eai intcr ser- ' ; ,
,
vos, ei iuauet sub jugo scrvilulis ? At enim,
inqirunl, qui nalura, et vere, et liber est Fiiios, ; " vocl.o
Palris Verbuin, in ejus, a quo genilus esl, forma C
0 ,
cxsisieus, ei illi acqualis habitavii in bomine
; , ,
per imilicmu genilo, et boc est exinanitio, el
,
bumililas, et Servi formam accepisse. Quid ? viri
, , oplimi, satisne fuil ad Verbi Dei exinaniiionem,
,
ut in bomine babilaret ? ei tulum est dieere, ip ,
sum boc paclo servi formam subiisse, atque
,
ita exioaniiionis
raiionem peregisse? Aiqui
. , , i
audio ipsum sauctos aposiolos bunc in modum
alloquenlem : Si quit diligil , sermonem meum
tervabil, meus diliget eum, ad eum ve~ * ,
niemus, mansionem apud eum faciemus *. Audia , *
,
qtiomodo dixeril Deuin et Patrem eecum in illis
habiiaturuii), a quibus diligilur ? Palremne igiiur
, ^ ,
exinaiiiuim, el eamdem, quam Fiiius subiil, bumi ,
,
lilalem tulisse, ei servi formam accepisse concexal ,
*
demus, quoiiiam sanctaa animas diHgeniiuni Filium .

doiuicilia sibi conslituit ? QuiU? ipse Spirilus san- -
clus, qui in nobis inhabilat,* bumande carnis assu- ; ' ,
mendae consilium explevil, quod Filium soluin , \
oninium saluiis ei vilae gratla exsecutnm dicimusf
, Facessai lara eupervacauea et giulia plane aique ;
inanis lemeriias. Humiliavii ergo seipsum in Doi ;
et Pairia forma et aequaliiaie exsisiens Yerbom, ,
quando, ut Joanncs ait, caro factura, ex mulicre &
naium egt, et cuin orlum baboret ex Deo Patre, ;"
ortum etiam nosirum paii voluit propter n<>s. . *
Doceanl nos Uti qua ratione Vcrbura ex Deo Paire
n

Philipp. 11, 6-8.

Joan. m , 23.

1001

PANOPLIA^DOGMATICA

. XV.

1002

, , Cbrislus intelligalur, et dicatnr a nobis, uiai pro

pierea qtiod urtctus est. Qoem nxit Paier oleo
,
exsultationis, aive Spirilu saneto. S i atparaUm
, \ '
ex se genitum Deum Verbum, ci id vcram otse
* . \ ,
dicuni, ignorani se Unigeniti naioram injwria affi
, eere, et assumpiae earnis mysteriuAi neganu Mam
; ; si Spfriiu sanclo unctam eet Verbum exsiatenf
Beus, sanciificaiioni ipatun prortoe iodigniaso
,
vel inviti faiebuntur, soperioribus lemporibus,
;
, \ - quibiia nondum uncium expers eral adbuc bujos
muneris, qtiod ilK poalea datum eet. Qnod auiem
6, , ganciificaiione privauim erat, natura motatiimeet.
,
. Pneierea baud plane peccati expers ioieUSgatar,
neque" peccare non poiuisee. Mutaiionem tgilur
, (
ad meliora ferlasse periulii Verbum. Quod si iia

, * - ^ est, quomodo est idem, e i imuiulatum non est?
Quod si Verbum Deus exsiateiis e l in forma e i
,
xqualitate Pairis uuclnm ei sancliGcatum ost, dicat
.
aliquis foriaase, a re proposila ad exiles cogilatio ,
, . '- nes diverteug, et Pairem ipauin saocliiicationis
egere aique adeo minorem eeseEilio, siquidem
. , >; sanciificaluscstFilius, cmu Patri eaeel aequalis ei o
formaejue, anie sanciificaiioaero; Paieraotem tnaiiftit

, in quibua erat semper, ei eal, el c r i i , e l Hondumad
mciiora auginemum accepit, sanciificaius videlicet
, /,
qttemadmodum Fiiiua, Et ambobus major Spiritus,
, ;
qui ipsoe sanctifical, apparebit. Wemini enim dubium
' ,
, eaa, quin roinori a majore beoedicaiur. \erum
, , inaoes 4aue sunt nugae, el dememi* atque siuporis
? , , , ~ indicia Sanctt eniin per naiuran fst ejusdem
,
e m m i Triniias. Sancius est Paier, saoctua
' .
Filiua per essemiam eodem modo, siuiiliter e i
,
Spkiius sanctua. luque, qaanium perUuet a J
,
naioram projiriaui, eeparaiiro sanolificalum non
. '' esl Verbum Dei. Sin aliquw pulel, solum ex
, , sancta oatuin Tirgine fuiaae uaeluiQ et sanciifica. .
t u m , atque iia vocalum esse Gbrisium, \a mediuin
, prodeat iste, aique dicat, an satia fueril uuciio a<1
, .
decUraodum itlum, qui uncius esi, gtoria et impe
rio aequaiem iili qtii omnibus aniecellit* Quod &
;. id ealis esse dixerli, com uneli siraiw el nos, a i q u '

ila lesiehir divus JoaiiBCS : El ro, inquteua, un , , ctionem kabetis tancto *, nuiii. eriiMua ei im
foruaee quale Doo ? Ecquid erii impe4menlo,
|> quoininus et iies C I I I Q ipto consideamus, qv^niad- . , ^'modnm ipse Emmannei ? Sie tmm ad iHum
, , * dictew esl : St4* 4*$ mew, donec pouam
,& - toimicoi tuos tcabdivm peoam luorum . Adorel
* . ' etiam noa sancta eoelestram spiriuiun mvilciiudo.
fotp . , Quando enim, iuqoii, introduck Prmutmtum i
, , - orhem Urr*rum duil : El adoreiU cxm omm%
. wngtii \ At noa, bcci SpirHu sancto uncli
, aimtia, et adopiioflis graliam obliuoeriraiia, vo . cetnurque dii, uon tamen naiura noatraB condi*
lionem ignoramu. Sunuia enitii e lerra, c l intcr
. " , ^,
sorvos immcramur. Ille vero non csl in quilms
,
'
iios 6UWI18, sod nalora vcrcqu^ Filius, c l oinuiuiit
y

1 Joan. , 20.

PATROL. GR.

Psal. cix, I .
CXXX

Hrbr. .
;

32

1003

EUTllYMIl ZIGABENI

104

Domfoaa, et t coelo. Npc si recie senlirc voiueri- . ' .

ftquam dicenus, ctnten Oean ofleeium
,
ooqae ipetm DmaiUUs naluraw geaiiam
, (
este per Builiorem, ciun bemanitttem nondum
,
aaaumpaerk. Sed petitis Verbum ex Oeo et ei
. ,
. tancu Virgine perfecUiro houiinem in unqm OOB- , ,
forentef, u m a CbriatuM Jetiira Dominura adora 1, ,
bwniw, neque divioiUlis lorminie praptor carnem

exclodoetea, noque propter iieUiludinera noslram
,
ad nvdai bomaotutem redigenlee. Sic iutelligee,
, *
Verbem ex Deo emtom voluniarwro exinaniiiaaeui

periuliise. Sftc bueUiavit semeiipsum fonaam
,
aervi accipiens, qui natura propria Hber est. Sic
Abraham seftien apprehendil, et eaoguinia eariti* ,
quo partieeps faetua eat. St enitn haiao nydue
,
mu*,

mieUtgknr, qualea nos wmus, qnioaodo aherine

.
praelor se namralter apprebondii semen Abrab*,
*
et quomodo proprt carnis pariicep* per oipala
frairibtis tknilia racUis eel ? Quod eaim eaipiam ai- []
*
roile fit, Id ex diasknili, ee decurrk, ut simjte
,
eOkiaiur, Apprebendit Jgiter aemon Abrab*, et
eanftfioia caniisque pariicepe faclum eat Dei Ver- . ' ,
*
bum, proprhuD corpue offieioas, quod ex muliere
; *
assumpiii, vt }am non sohnn tm Dew, verum
xiinm horao, quaies noe aamofl, por anioaem io- ;

leiligaiur. Ex dvabut ergo tebM, divbikale piini . rani aiqoe humanitate, toaotat EmmatwoJ, aed

uiraa UfBOn esi Domkms Jatoa Cbrigto*, el oooe
,
ac vero FiMos, Dous aiimi! atqoe borao, nec

%b , (
'
,
homo
bem
effesiu,
aequaifc
iia
qui
per
graUam
nvmv w>w
wu^.ww..*
. . . ^ . rv

^


u

awit, sed Deue veroe, in ftrma bmnana apparoat * '

proptor . oobis porsoadeai divus Paulee: .

Qtando 9 iaqaleiis, pUnitudo iemporii,
nMi
,
Dfu$ Fitium faeium /*, [actum $ub
Uge, ut ,
, ,
nt $ub Ugttrant, , ut nosfiltorum
adopH*nem rectpeumvt
Ecqoig ett ilie qui mistus
eel
, {
aub lego el ex euliei^ facius e(, ut dixi, nisi js
' .
qnj aupra kegem crat, ift Deui Sed poaieaquam
, " % *'
dockaralua eai boino, factns eat eob lege, m per
oumia fratnboa asaiwibrolur. liaqoe cum ,
,
Potro didraobiBsm tolvit seevadttiii legoin lloaia.
Qood *wm ait iiber ut Filius, ei lege aaperior , ,
ui Doaa, eui fads est sob lege ui botiio, do& .
cvil tpse , h*g*9, inquione, Urrm ewtou*,
a c - , | ,
pium ctn$mm9 mtt tributum, /8 *it,
;
d

** ? Polro autem : /kxt, roapoodeiite, * - , >,

,
| : Ubm $m* /Uti *. Poroo Dei G C M iricem, mom auton Gbrbni Ceettricem Viffiuein.
appollao^M, qood aMo modo chrfcti, boc &l
*
ttnctl, dicMitur lum roge, Uun aacerdoie% M C ,
oHim qoi oleo oorno cpioiHlanittngebojrtiir,aed ,
etlan SpirtUi aancio. Horan aalrea Cbriaii geui, 01 + *$*****
triee, nea auiew Doi goniirtoes 4\ci poaoool. , , , ^
Atqai dii qeoqee dkuiKur alia raiiooe, iu illad ; \; ,
in $yn*goa deorxm \ No igilur ex , , "
saactft Virgine geuiuis ex bie, qoi cbriii
vlol. ,
dicuntur, oxislimetur, eam dicimus Cbristi
, * 1

Calat. ?, 4, 5.

Maith. , .

IbiJ. 25.

* Psal. LXXXI, L

PANOPLIA DOGMATICA. -

1 5

. X V .

IMfi

, Genilricem, quanquam Christum genuit, scd D i i

; ,
poiius Genitricem appellamus; ne nudum hpruinem.
\ .
qualea iili suni, ab ilia gcititunt concedamus, eani
^ , $ separanle$ ab aUis mairibtis, quas cbrisioe, id esi,
, \$ , uncios rfgcs, sen eacerdoies gemieruui, Dei
Genitricem nomioainus.
^ ^ .
"
* , ,
, , { ,
* .
, .
"

.
*.

Uem adversu$ Netloriano*,

Sanci* Mtria

Dei

Damaseeni.

proprie.Contra

i alios : ortam ex Uarta

Cap.

Chritli

76.

Valenli-

tarvem.

, )6
^ *
, ,
, '
, $
, ,
, '
,
,
.
,
,
, ' , *
, .

Saactasi porrQ Ylrginem Dei proprie et vere gnitrt#at priedic0tU8.

Sicut cnim veree e*l
Deua, qui ex ipsa nams est; i u periode Dei Ma^
ler aat, q o * verom Dewm ex se lncarnaluw genuit. Doutn porro ex ea natujn esee dicimus, 11011
quod Verbi diviaitas exsi$lemti priucipium cx ipsa
iraxerit; sed quia Vefbum ipsum, quoU anle s#cula cilra ullum tempu genitwn eat, ae aiue
exordio et sejnpiterne una cum Palro et Spirilu
sancio esl, in exlremra diabua salutis a o s t r causa,
Sa utero ipsius habilavit, e i assumpia carne ex ea
genitum 684 sino aui deroutatipne. Non emm- bominom purum eancta Yirgo genuit, sed Deum vcruin; non nudum, aed carne veuiHim; nec ila ut
corpore de ceeUs aU&io, per earo veiut per cana , Q iem traeaierit, sod ex ipsa camero ejaadem ac nos
' ,
aubatanlift acceperit, q u seipao
aubiisierer.
; Mam t i oorpus e caeAo dereclttiii eet, ae non ex
, , ,
nalura noatra acceptum, quid lanoAm iobumana , tione opus erat ? E i e n i n Dei Verbum bumai)ita, , iem ideireo LaduH, ul ipsam et natura q n pec .
'

,
caverai, ceeideralque, e l corrupia eral, tyrannuin
'

*
qui ae deceperat, guperaret, eicque a corruption
, .
vindicarelur, u l divinue Apostelus a i i : Qnoniam
Aowin#m mor$, hoviMm ^
morluorum ' St primunj illud vece exslilit, saoe et
eecundam.
Elsi autem bis verbis ulitur, Primu* Adam

\
de , *, Adam, Dominut de
,

,

, , casio *, non innuit, corpos eju$ de coelo fluxteee,

. sed eum nudum boniinem non esse ostendit. Nam,
eom
, , , ul vides, ei Adamum, et Domiaum,

appellavit, utrumque simul indteant. Adamus
, qurppe Urrigenam sonat. Liquet auiem lerrigenam
* , - esse bominis naiuram, u i quae ex lerra efficta
sit. Domini auiem vocabulum, divinam naluram
.
declaral.
Ac rursus iia loquilur AposloJus : MUit Ueus
-
, Filixm $uum uniyenilum faclum muliere. Non
. , ,
' - dixit, per mulienm, sed, ex muliere. Quocirca
. , significavit eom ipsum esse unigeniluro Dei F i , lium ac Deum, qui ex Yirgioc faeius eel homo :
, atque item ewm ipsum ex Virgioe genilum esse,
, qoi Oei Filius ac Deus est. Genilum porro cor

l Cor. xv, i l

! Cor. xv, 47.

Galal. iv, 4.

EUTHTMII Z l G A B E N l

poreo modo, qtin scilicet ratione homo faciiis c s t : ,\ , ,

ita nimirum, ut non in bomine prius condito, ,
lanquam in propheia habitaverit, verum ipse sub- , '
stantialiter ac vere factus sit homo; hoc est, in , sna hyposlasi carnem anima rationali et intelU- * $ ,
gente anitnatam subsiare fecerit, scipsum illius .
'pnebens bypnstasim. Hanc enim significationem ,

habet lllud, factum muliere. Nam quo lan- ,
dem pacto ipstimmet Dei Verbum sub lege fa- .
ctum essei, nisi bomo ejusdem ac nos subslaniiae
exstitisset?
"

Dei Genitricis nomen totutn mysierium declarat.

Merito igtlur ct vere sanctam Mariam Deipa- 6
ram appellamus. Hoc cnim nomen totuni incar- .
nationis myslerium astruit. Nam, si Dei Maler , esi quae genuit, profeclo Detts est qui ex ipsa , . genilus est : profecto etiam bomo. Nam qui fleri ,
potuissct, ut Deus, qui ante saecula exstabat, cx , ;
muliere nasceretur, nisi homo factus esset? Qui , .
enim fllius eel hominis, homo etiam ipsc sil ne- ,
cessum est. Quod si ille ipse qui ex muliere na-
tu8 est, Deus est, unus procul dnbio atque idem , '
eel, qui cx Dco Palre genilus est, quod ad d m - ,
iiam el i n i i i i expertem substantiam ailinei, qui- . ,
quo exlremia temporibus ea subslanlia quae ini- ,
.
lium babuit, temporique subjeeia esl, boc est,
buroana, ex Yirgine nalus est. Hoc vero unam Doniini nostri Jesu porsonam, duasque nalnras,
ei duas generationes aigniftcat.


CkrUtiparam Patres dicere detrectarunt. Nestorii
vox, ut dieatur Chrislut , recte ttniien- C , '
tium, ut Deus iuearnatu$. Nalura humana in ipsa , ,
conceptume Verbo unita. At vero sanciam V i r - ,
ginein neuliquam Ghrisliparain nuncuparoug, quia ,

a.l abolendum Deipara vocabulum
Nesiorius, ^
hnpurua iile ct exsecrandus, animoque Judaeus, , ,
iitud ignorointx vas, in conlcmptum ejus quae su- ,
' / ,
per creaturam omnem sola vcre colenda esl, Dei

Genilricii (disrumpatur licel ille cum palre suo
, * ,
Satana), boc nominis excogilavil, quod obtruderel.
Enimvero rex David cbristus quoque dicilur, et ,
.
ponlifex Aaron, quippe cum reges et sacerdoles
,
nngi solerent: quhiimo quivis homo pius, ei cui
l)os aspiraverit, Christus dici possit, at nen pcr- . iiide natura Deus; juxla ac exitiabilis ille Neslo- , ,
rins euni qui de Virgine natus esl, Oeiferum ore , '
fretnebundo pronunliavU. Yerum hoc
absil
a , nobis, ut eum aflhtutn a Deo, Dciferuif>v$ dica- , , ,
ttius, ?el cugilemus ;
imo polius incarnalum ,
Deum. Ipsummei enimVerbum factum esi caro, ,
ut conceplum quidem de Yirgine fueril, Deus , , *1
vero prodierii cum assampta naiura quam dcifi- , ,
carat eimul alque producta est. Exinde (ria pari- , *
. , ,
ler una conligemnt, nimirum quod assutnpta sit,
,
qtiod exslilerit, quod deiftcala a Yerbo fuerit.
Uinc fil ut Yirgo sancta, Dei Getiitrix tum intclli- , , :
gatur, tum appelletur, non modo proplcr naltiram
Verbi, sed eliam ob bumanilatein detlale donatain, ,
sttipcndo miraciilo palratis simul borum et con- , ,
cepUone el exsislentin, verbi quidem conccplionc, , %
%

PANOPLIA DOGMATICA. . XV

1015

' . ' carnis vero exsistentia iu ipso Verbo. Ipsa nanque

Dei Geuitrix eupra nalurae teges r e r w i onmiwh
, *
flciori subminislrabal, unde ipse quoque fingere .,
tur, universorunaque condilori Deo, ut aseunipiam
bumanitaiem deilate donans, bomo ipae fieret,
, , ,
cum interim unio, quse unila sont, talia servaret,
qualia uniia essent, boc eet, non divinitatem so , , lum, sed eiiam Cbristi humaniiatem; nec iUud
.
solum quod supra nos, ged et id quod noslruni
est. Non cniro com anie nostri similis extitisset, poslea superior nobis evasit: sed sempera priiqp
orta utrumque exstiiit :quoniam a primordiis conceptionis in ipso Verbo exsistentiam habuit. Quocirca,
quod assnmptum fuit $u.ptc quidem natura bumanuin esi, Dei autem et divinum supernaturali quodam
modo. Qiiin animaUc qiiidem carnis proprietates habuit: eas enim dispensalionis suae ratioue Verbum
auscepit, quae secundum naluralis motus ordinem vere naturales sunt.

Ejusdim. Cap. 86.

, ,
Proflcere dicitur sapientia, et seiate, etgratia;
,
aetate qiridem crescens, et per incremeDlum

aetatis, sapienliam, quae ipsi inerat, in apertnm
*
proferens; proeicrea homiaum in sapienlia eigratia
,
progressum, et bonae Patria voluntaiis perfcciio,
nem, seu hominum de rebus divinis cogtiiliouein
, ,
et salutem, proprium profectum faciens, ei quod
0 1
nostrum est, suum plane reddens. Qui vero ipsum
,
snpienlia et gratia ita dicuni profecisse, earum
,
augmenia susceperit, ii Nestorium stulie sentieniein
,
secuii, unionem quamdam secundum affectionem et
, ,
respeclum et nudam babiiationem prodigiosellngunt,
. C necquas dicani, nec de quibus affirment, cognoscea ,
tes . Nam si caro vere conjuncta est Verbo, simul
atque esse coepit, et eamdem cum ipso in persona
,
, esseniiam babuit, qul fieri potuii, ut perfecte cunctas sapienlix el gratiae diviiias nou habuerii ?
;
.

\r{.

' ,
, , ,
, , ,

,
, :. ' ;
,
, '
, , ,
. '
.

,
,
,
"

M T i m . i , 7.

* 1 Peir.

n,22.

Ejusdem. Cap. 98.

Cum sine peccato esset Dominus nosler Jestte
Chrislas, peccatum enim non fecit, qui sustulit
peccalutn niundi, nec invenlus cst dolus hi ore
ejus', morli non iuil obnoxuis. Siquidem per
peccalum in mundum mors inlroivil. Moriuus est
igitur, inortem pro nobis subiens, el se ipsuin
Patri pro nobis hosiiam oblulil. Nos eniui in
eum peccaveramus, et ipsura oportebat pro nobis
preiium accipere, aiqoe ita nos condemnalione
liberari. Quod si morluus est etiam u l bomo,
ct sancta ipsius aniuna ab immaculalo corpore
separata est, divinilas lamen a neutro disceasil,
nec ab aniina, nec a corpore. Neque propterca
pcrsona una in duas divisa est. Nam corpus
ei anima, quae eodem lempore a principio in
Yerbi persona esseniiam babuerunt, licet in
morte sejuncia fuerini, unam tamcn Verbi personatn babeniia et sine divisione cum ipso conjuocta permanserunt.

EUTllYMII ZJGABENI

1011

TiTULUS XVI.

l t T .

Magni Athotmu advenui Ulo$, oui Chrnlnm unom " (\) *

.
este dicunt naiuram c$mpo$Uam. Licet enim po$t

ea ab Eutyche, Dioicoro, et Monophysili* hasc

' ,

ha>re$i$ fuerit propagata, fiierum lamen aniea

twdam, qui mfatim iiliut opinioni* $emlna pro

.
*0
jecerunt. Sanctus autem Maximus eam dkit Apol linarium dit$emina$$e.

.
,
Qui(t est argumentum iltud, quo veluti ariete !; ; , ,
lnagpetbnt? Partera, inquluiil, essentiae propriae
6 *
Deus fetil carnem asftumplam : ut eo pacto una
tilrurique ossfenti* intelligaiur, quife lihpatfbilis stt,
, '
quatenos Verburo est, patiatur autem parte catnis,
, ,
qase ciim Verbo ad miam ess^uHam abftfrehdam

concurrU. Hoc auiem absurdum esse et maxlme
.
exsecrandum facile quivis inlelligat. Pars, inquiunl,
\ * 0$
dirinae esseuiise fcnro, ot quod ttiagis adbuc riden- .
dum esi, para illius, qui nullas babei partes. Coai , ;,
poeiiam faciunt, quae simplex est. Nam si hae mu . E i
l u inter ee partea ad uanm aliquod concurrunt, , ,
composiium diversum osiendiiur, quod e partibua
*4 cousiai diflerentibus. Praelerea suscipit incremen,
lum ex carne addita, quae non in naiura propria
, ,
speclalur, sed para esse essonibe carnem ipaam ac ,
cipientis. Quin etiam ex bis rautalio paiei, cum
,
Verbum amplius eecundum seiernam esaentiam
,
non maneai, sed aliud quiddam propter augmen
u m esse contingat. Deum naiuram muiabilem i m . inulabilis naturae partetn consiiluis, ei unam
, \
istam ex ulraque novam compositionein, el muta- g , ,
,
tionem osiendis, adeo ut magna diiBcultae in ani ,
ino oboriatur, cum nec quid inde sequalur videri
. "
queai, neque rei proposiiae nomen reperiatur. Qao
euitn nomine unam ex utrisque eeaenuam appello- ; ^
MUS? Verbum tanlum ? At carnis pare id non per- ; * $ .
; * .
mitliL Garnem laolummodo? A l id Verbi nalura
; , * .
ROii coaccdit. Cbrisiumne? Dispensalionis, Don
autem esseoii isiud esi nomen. Proh iropio- I
rum bomiuum insaniam, qui dum imnuiabilem au- , \ ,
dent efseiitiam tractare, proprio eiiaro Domine ip .
ain spoliaruiiU Isia enim ratione FUio ne illud
quidera servabiiur, ut ejuadem cum Palre sil eesen* $
liae. Qui enim e&sentiae propriae acceseionem et DIU- .
laiioiiem ex alterius admitiil admistione, is cunt
t ( m 0 V f

illo qui in eadem manei esaentia, oon est ejugdem ^

essenliac. Paler euim prauer gloriam propriara iu
aalura nibil poesidet. Fiiius autem ualure carnem
adjuugens, ul carnis ei Verbi una sit esseulia, niultuoi abease deprebenditur ab eo qui nullam accessiouem ad esaenii propriae incrementum aut
inutalionem acccperil. Mecesse igilur esl, ui uiiatn
esseiiUam Verbi et caruisnon confusam agnoscas, aui
iii eorum qui Ariuui secuti sunt, errorem incidas,
el illorum essenliae divcrsitalem iniroducas, et
bacris Domini vocibus adverseris, el magiio cum
periculo respuas illud : Ego el Paler unum sumui ;
et: Qui vidil , Pairem vidit'. Quomodo uuuni,
1

Joan. x, 30.

*0
,
,
\ , ,
. '^

, , 'Apefou
, *\
,
, \
, * , , . , -

* Juan. , 9.

(1) Haec Latine tanlum exstaal iuter Albaoasil opera, editioois ooslrae tom. II, col. 1223.

1013

PANOPLIA DOGMATiCA. -

. XVI.

HH4

, uM tanta ctHfcrefiUa fepof tlar, ut oftae qtihtem *d

,
finwn usqno mansertt, qvafis ab omitt aeternitate
'
crediter ftilsae, aker avtem cantis compoaitionft
, ,
propriam es9entiam ihiscvertt, aut anxorit, aul
;
pfr cfHtfaafonem Sn atftid cottimuiaritf 0iiomodb q\\\
, bvne videt, videi iHum, si Patris quidem essentiam
, \ ,
ftrinitae dntitaxat indfcat, Fltfl vero diviniias et
, )
bumanitaf, qoae umim quiddam natura sviil ? Et
,
Patris quidem esscnifa partetn rton habel, quae pa ;
Ha'ur; VerW antem nalura carnis parlem babei,
, ,
qn* pafiainr. Qiiid ista impielaie inagfc nefariom,
, \
miam esaentfom dicere, ei bauc in paries secare
* ,
tatfaa ei diflferemes, ei voces dicere coniumeliosaa,
;
q rel propoeliae accommodarf nequeunt, nisi per , ,
tect naiurapar* paiiblfis, et parsait impatibilis;
x a l , , , ^ el pars paifctur, pars autem oou patiatur; eC par$
, (
Tivai, pars intereat Magis profeclo mUerandtim
,
animal, ctfjiW mortui dolores pars sensu percipiat,
, . sfqaidein trnfu* essentla? sit simtil ei inlerire ei v i ' . ore. Sed rejicraiur baec tnanis doctrina. Nec par , ,
ten natttre sfmplicis, et quae dividi non potesi, ac , ceptmns; nec quod est fmpailbite parte qriidem patt,
, parlo aotem non pati didtcimus; neque m.ius natutm deftnUtonom in duabus agnoscimus, neque
\ , ,
, d i v e r s , etsl nomen admisirous. Quas quidei
onmia constHttere deprobendunior, qni Verbuni
ei camero fn m a m essentiam convenisse dictint.
.
Qtiomodo fghur et caro sumpia est, et qui illatti
, \ ,
Q sumpsil, non est Smmutatus, et qui cuiii ilia con ; , junciueest, tervat eamdem fcisentiamcum Patreiuo?
QiioraorJo ex carnis assumptione, el ex Hs quae per
* t ,
, , ipsana sapienler, supra quam dici poiet, geeta sun',
* , - non ad incremenlum, aut mutationem esseniia pro ; priae pervenit, sed ad eommunicaiionem naturalis
dignilatis, quam arcanae cottjunciionis gratia per ,
fecit? Aiitid enim est dicere, duas naturas perfec\ .
tas io unam personam convenisse, et aliud ex dua ,
. bus partibus unam cssenliam eese conflalam. Na:n
, divinae quidem esseniiae raiio simplex est, huroanse
auiem diepensationia miraculum duplex. Quare aec
. ! esaeniiae simplicitas in varias partes secatur, neque
duplex dispensalionti raiio io unam conflatur essei; ;
tiam. Qut eniin fieri poiest, u l quod teroum ekl
, 0
; \ ,
, \
. ,
. " ,
.
$ ,
, . , ,
, ;
, ;
,
; ,
; , , ,

; '
, 1

Matib xxvi, 50.

et quod est recens in una considerentwr natura ?

Num et sanguis et aqua fuil divinitatis essonlia,
quse foniis instar defluxit e latere? Si ejuedei est
et pati el non pali, necesse est et volunlates essc
diversas, ei non easdem actiones. Alia enitn couvenit formae Dei, ei alia formae gervi; alia teinplo,
oi alia inbabilanli Deo. Perpeiuam igitur in unam
esseutiaio iotroducunl sedilionem, cujus essemiai
pars unum vult, pata aliud. Si una essentia, cur
dicil : IVon quod ego volo, led quod tu ? Quomodo eadem est, quae fecil, et quae facta ost? Quomodo eadem el omnia novit aniequaoi iiereai, et
extremum diem et horam ignorai? Quomodo eadem et precaiur, et preces suseiph? Quomodo dicit*
1

MH5

EUTIIYMII ZIGABENI

Deu$meu$ Deut meus, tur me dwliqmhli ? Qitts

eanidem a so ipaa oalurain derelioqui, et setp
sam ul alium invocare ? qwe quidem ojmiia natttraiu
duplicem consequunUir. Yerum quouiam ei htiftianie natura exemplura nos quidem ad pieuieoi eoniirmandam attulimus, alii amero iUud ad aversiouem detorqueot, necesse est u( de boc iiein dit>ae
raiuus.
$

1016

, &
; *
) , , \ \
.

Ejusdem adversu eosdem.

Eccc enim falsam alieram cum impieiaie raiiocinationem pepereruut ; Quemadrooduni, ioquiunt,
liorao ex duobusconsifttens una dicitur naiura, sic
tiamDoniinum Cbristum ex Verbo ei carne ex*isteniem unam esse constai esaemiam. Quod duo lantum inier se differentia porfeciam unam nequeani

.

. ", ,
, ,
,
.

esseuliam conGcere, el quaa non sil muiabijis, pau- f* , ,
. ,
cis antea demoostraluni eau Quod aulem oxeuipium
boc rei ab ipsis propositae oibil prosit, suiUa o- .
lendetur. Homo ex anima mente praediu, el cor-
, pore seuaibuaaftecio animai jure ceneeiur. Quoniain
\ *
boruin neutriiin sine altero prius consUlil, ueque
,
natur lerminum censorvai, cum exsistendi prin ,
cipium suiuant ex utero, aique ita in viuro exeaui
,
tt unius aniraalis eoiistiluiioneiD efficiajit. Doiui. *0
IMI3 Jesus rvon iinperieciis e rebus exsielendi prin ,
dpiuiii accipil, sed ualurarum perfectarum in so
. \*\
principium oslendiL Alque jllic quideiu homiuig
, ,
paries suni auima et corpus; bic auteiu neque
caro pars Verbi est, eque Verbum pars carnis. C . \
eiiim ulrumque, phusquam coiijunganlur,
, *
rleclam naturam osieudii, ut nibil oiiinino neque
, .
<Iivinitaii ad raiioneui propriana, neque humauitali
, \
desit. Aliud eniin esl duabus ex pambus easeiiliam
, \
absolvi, et aliud duas esseniias conjuogi, quaruiu
.
uiraque peifccla ail. Quaniobremet forma Dei di, . >
cilur, ol foruia servi. in boinine vero ueque anima
, !;: \ .
sola esi bouio, neque caro. Nam si barum shcra
,
reipsa perfecia forei naiura, aliquid eiiam sine al' . 'lera perfccissei. Et lioc perspicuum esi, non so
lum ex divinU legibus, vcrum eiiam ex verbis
bumanis. Elcnint qui baec profltenlur, sic hominem
,
icfiniunt, esee animal raliooe prasditum, ntorialc,
.
, ut ratione praedilum aU auimam, morlale specict
a l corpus. Sio. utrumque uuius esee personae, non
aatem duarum censueruul. Pari ralione et d i v n a
Scriplura bominem ipsuui ad imaginem Dci siguificat, propler animas raiione pradiia3 excelleii^
liam, ct uiasculum appellal, et feminam propier
carnis proprletatem, u l animam el corpus unius
personae, non autem duarum parles csse declaret.
f.ur igilur boc ulunlur exeinpio, quod nullam babet
siinilitudinem ? Si euim duas personas peifccts
ostenderent in unam conclusas esseniiara, recie
cxemplum protulissenl. Sed unius personaa duas
parles diccntes, duas dicunt personas, cum Douiinns Cbrisius duo vocetur perfccia, el Dcus ci boux>, propter ttiriusque perfectiuncm. Sic eaini Ser- Maub. xxvn, 46.

1 (

<

^
1>*9 ^

*
, \
,
,
-.
; *
,
.
, ,
, ,
.

, \ ,

1017

PANOPLIA DOGMATICA. -

. X V I ,

1018

, , valoris Ghrisli nomen nunc quidem solam oslen , \

dil divkrilaiem nlpote absolutam et perfectam, nunc
, \
autem homanitatem, quippc cujus perfecifonl nibil
.
desil; nanc autem cum ipsa persona niramque dua , \ rum nalurarum differeniiam ct perfeciionem nova
\
conjunclione suscipial. llti qaidem ad divinitatis mu , "
lationetn et eversionem bumanitatem adbibuerunt;
\
iM^s auiem ut oslenderemus et teslaremur, fieri
, .
posse, ut duarum rernm congressus sit, et una per
gona. Nam si nibil probibet quominus bominis
, ^
natura duas habeat partes, ex qnibus una consur ,
gtl persona, bomo nimtrum, qui ita constal, qaan \
lo magis divina graiia valet efficere m et tiuce na l u r perfect* in conjuirclionem minirae confusam
, \
concurrant, neo tamen una singularis lolhiur per/; " ,
sona ? Qtiemadmodum auiem cum audimus : Unu$
X / , * ,

Domimu Jesus Chriilu*, ptr quem omnia ' , rerttm

omniunn procrealionem, ut par esl, soli tribtiima*
,
, divinilaii; sic audiente* : Unus palibilis Cbristus,
conjunct carnis affeciiouem agnoscimus. Qut cniaa
$ ,
posaiinua ejusdem esseittiae et iu eodem imbecilli ; ,
laiem et virlutero inielligere? Spiriius, inqtrit,'
, .
prompiut, caro aukm infirma\ non autem pars
,Ei ,

carnis, aul parsspirilue. E l r u r s u m : Si etm, iuCtf

,
quit, crucipxm e*t infirmiiate
' ex
\ , ,
Dei . Gernia nomina et res : spiriius el caro,
>, ^ \ ,
virtus et inQrmitas, cnix et v i t a , qui auscilai

ei qui susciialur, qui exaliai ei qui exallatur.
, '
Cernis auiem in una persona non partium com

, , Q

, . "
, ,
,
, .
,

, ,

,
,

,
- >, ' .
3 ,
,

posilioneni,

ged perfeclarum nalurarum

conjun-

ctionem, qua uon d u una flunl esseniia, scd una

dignilas elgloria declaratur. Non igiiur naiurarum
negamus conjunciionem, sed in unam esscmiam
dicimus non conQuxisse. Fieri non posse, ut duas
una fianl essenlia, docei nalurae lex, docet ei praedicaiionis ratio, suadel in oinni reruui genere experiemia ; aperte cliam ipse Doimnus indicat, qui
posl resurreciionem suam non credenlibus adbuc
discipulis : Palpale, inquil, , MeU, quia $piriiui camem ossa non liabet, ticui bere Palpate, inquil prius, ul oslenderet se spiriius non esse spectruin quo spcctanles decipcrentur, sedcorpus u c i u i rcsistens. Quis non videal
naluraruin proprietates, cum spiriltis quidcm car , , D
s s a non habeal, quae corpori adsunl; el
, , corpus qnidem videalur, spirilus auieni non cerna ; , - tur ; corpus tactui sil obnoxium, spirilus autem sub
;
laciumnou cadat? Quomodo igitur essenlia una,
n

.
?; ;
;, \ ;
; ;
.

,
; 4

1 Cor. VIII, 6.

Matih. x i v i , i l .

e l 0

cuui lania sit differeutia?

Ejusdem adversu$ eoidem.
Quid dicUUTquid demonstraiis? A b l l nalurarma diCTereiiiia, ei niitliim earnm indicium relinquitur? Quomoao igilur subjectuui appellabiuius? Verbuume solum ? Meque enim id quispiam
carnein dixerit, qui eo nouiioe se illud putet bono~
rare. A l quomodo no ipsura aificUis contumelia,
cuiu talem ipsiug eseeniiam puiatis esae, ut alteri

I I Cor. x u i , 4.

Lur. xxiv. 39.

EUTHTNII ZIGABBIfl

1019

10-0

ttceat essentue procrealae in eam commuiari ? Qood J , , * . l J

enim a deterioribus capi poteel cominuno niokorum
, *
eat,ei non uniiw eximitM. Cui autera id proprium ; e&l, ui ait inaccesaum, buic qnowodo alieraai ad- , .
jangalur? A i non modo Verbum alDcitis eoniame* ,
lia, verum eiiam carnis personain lollitis. Ciijos ; !
enim indicium amplius non reltoquHiir, bujuf
, . ,
gloriam quomodo cognoeceaMi? Si enim {oogoo- ;
aciiur, quoniam est, raeriio ean bonoraiis. Si R M , .
esl, quotuodo gioriae fruitur ampliladioe ? Nisi ot~

leuderilfe id quod bonoratis, noo apparebit glori , , ;
iiiagiiitudo. Neceaearium igiiur eai confileri duo- , * ( ,
rutn niiuitne confusaio conjuncktonem, nec ad ae- * . KBLJ
cipieniis muiationem, nec ad accepti iourimiri esae ,
faciam, sed ad gloria socieiaiem, qu* in uutua per , *
aoua declaratur. Quamvis eniin uirttiwque Verbum 1 , \ svlvm natura etiam repugnanie vocari paliaroini, ,
tamen dineritaen abscondeiis. QaaBdoqtiidem *.
imum eral a principio, alterum auieni factum eat \ ,
Unum, quod nec cerui nec taogi poieat, ex infioi- .
lo iuftniiuro; alierum autem ox qood etroi , ^ ,
tangique poiest in id quod oec ecriHior, nec taii , ;
gUur, traneiit. i num quidotn aemel iutiimtftbUe* , ~
alicrum autem ex mutabili ad praetlanitoran per-
veiut condiiioneai. Prsaiorea ai boc eat
so- ,
Iwn Verbutn, cor uon iNvonitttfs : Caro facva eit
Verbum, ted : Verbum caro faclum $ ? Qut por- ;
ra adeo insaoU et inerite oapiusesi, nt aodeal dicere
olvinam eaaeollam aasumpstae aiiam dixiniiatis es, ,
seniiain ex altera proveniemam natura, ut per la; " \
lero acceasionem iDcremeotam illios, quod oaiora
, \nulUus indiget, et perfectum esl, eompararet ? Ad bax \ ,

or

quonodo divina Scripiura eltam po*l mirain asceu- xopevdpsror ;

aionem prxdteat, quae carnis goni propria, nenipe , , ,
rurauio veMorum, eodemqoe modo visem iri? Num , ,
angelis etiam repugnabhis, qui apene dixeruwt: . * ,
HUJeius, qui euumptus t$t vobis, $ie reniet, qucm- ,
admodum vtdUih eum atcendentem in c<xivtn*1 ,
Omnia ad carnein signilicandani plaue spectant.
.
Mlud: Hie veniet, sieut in etfrpore, nunc qaidem bic, ;
nnnc atitem illic perspecto, Quemadmodum vidisiit, ;
id est, carnis oculie. Hasc qui iia noii accipit, is
,
iton suluni angelis repugnal, veruui eiiam aacrie
, \ ,
Bpiriius sancii oraculis adfersaiur. Quomodo in- I ; lcrceditpro multi Dominu* Cbrisius? Ut Yerbum [,
dlum ? ei ubi eai aqualis cum Patre dignitas, si j
lauquain tnferior iniercedit, non aulero cura auc-
i.triiate largkur, cuiii silpariter otunipoieus ? Nonne ,

perspicuum est, ejus ease qui primiiiae diciiur, *pro ,

iuassa propria inlercedere, ulsuam erga carnis nam ,

raniaffeclionem ostendai?Quem aulero non inoveat
,
,
elarissima sapientSssimi Pauli pradicatio, q u i : Deu* ,

inquit, iynoranticetempora despicieni denunliat om ; , ;
nibvt nbiefut, ttl poenUentiam agant, quoniam con- ,
Hituil diem in qna judicatnrus e$t orbem terrurum, ; * , *
in jusiiiia, in viro, quo defiiiivU, fidem omnibui fa*
. , ' , ,
ciens, iptutn moriuu smcitasse . Nomie diflc . , 'Ofovau
r

Joan. , i i .

Acl. , 11.

Acl. xvn, 50, 31.

1021

P A N O P U A DOOMATICA. -

. XVI.

10

J< bv ,
rentiam eusiukl? dixit, Deum iti viro?
, Nonue deinongiravit Deiim, qui gugciiavit, et homi ; , \ nem qui gogciiaiug esl ? Verum quanquaiu differen, S , titiu oslendit, non iauien coiiJHnclionem iitgepara* bilem pralermigil. Non enim dixil, Deum cura viro,
, ed, Deum in viro. Jam quomodo illud iniellige \
mus : Videbunt, in quem trantfixtrunt *, nisi car ( nis oalura, quae clavos guscepii, aperte foramina
, \ , ^ domonslrei ? Neque enim diviniiaiis eeseniia, quas
nec vidoiur, nec tangiiur, vestigia viilneruai in
, .
losiitnoiHUiu e*i allaiiira; ged nalura ex paiibili geiiere gugeepta impiorum acelng redarguet, qui cogeoiur propria Oagiiia agnoacere in came, quam
vulneraruut. Sic get uaiurarum proprieiaiea noo eggo gublaias, ei certum buniaiide carnig asgnmpt
iucmn, ivpudoug advertauiiooi argumontuut, et vira voriuiie ineipugnabilem demotigtraviurag.

,
Saneii Maximi adversus Eutychem, OiotfoTnm*
,
dua$ nattttas in unam eonfundenieM, quo$ quldam
,
,
Synchyticoi, quidam Monophysila* appeltaveruul.
.
EuiycMS aulem fuit archimandrila,
Diouom

vero archiepiicopui AUxandria!. Ex inierpreia

.
*

liont oralionit de recia dohfeisione.

.
%

Dtaanrm nattirarnib eonjunciaram raifoneg fca

* * servari doceni Paireg, m illae ipsae convenientes, in
Sv *\ nnara a m b FUil persotiam atque unam bypostagi
. , eoncarrerint. Quod si Ista est Palrum doctrina,
fittegsarium oet, at cum rationes ipsae aorrentur,

\ differeniia i t e m a p p a r e a t , q u pogtconjunctlonem in
iiaturaliproprieiaieutramquecOnservet.Ex eo autem

* , , quod in unam pergomam atque byposiasim naturas
, xal - Q ambas convenlase confliemur, bas ditldi sejun, , - gique non poaee plane coguoscirous. Quod autem et
; "( , \
natiiraruin differentia, et ipsae naiurae posl con junciionem sine ulla mutaiione aoi cohfusione
, \ , servenlur, sanclissirous Ecclesiae spteirdor Cyriihis,
, < ^\
cui vel addi quidquara supervacaneutti esse gimii lant, qui frusira sanctaro |Dei oppngnanl Ecclegiaiu,
< ,
saiis leetatur in secundo tomo eorum qua? contra
* Neatorii roaledicu congcripgil, loqueus ad bunc mo ,
dam : t Cura auiem Chrisii mjgterium in medium

afferlur, conjunctionia ratio non ignoratdiffbrcntiam,

,
sed rejioil divisionem ; nec natiiras confundil atqtie
,

,
commiscet, ged Dei Yerbum gic essc factum carnig

,
, et gangxiinig particepg dicil, ut Uiius tamen atque
'
ideiu Filius inielligatuf el liomineiur. At in Apo

l g|a ad Artdream, qui capni lerlium rcprebende

bat, Ab onuii, inquil, absil reprehengione, gi quis
carneni naiura pfopria a Verboex Deo Paire genito
'
'
dlvefsara esse seiitrai, itemque naiuraB proprlae r a ,

tlone divergum Uiiigenitum. Ncc lamen basc i l a

, CObtdmplari, est naiuras posl conjanclionem divi '
dere. > Ecce quain aperte a inagno Gyrillo positum
,
est po$i eonjunciionem, in quo pie cum fidelibug
. . \ el sentit e l loquitur. Nain quod eorum quae con - juntia gunl, ralio nibil laedalur, ex conjunclione'
, \ * declarat. Quod aurtehi neutrum eum altero migcea, \ .
tnr et confundaiur, ex eo quod ex otroque unuia
/
in persona iieri dicit, servari autem et mauere sic
ut utrumquc cst per esseniiain. Id enira cum eaD

Zucbar. x n , 10; Joan. xix, 37.

1023

EUTHYMU ZIGABKNI

piens Cyrillug scirel, perapieue dicil, ncque inter

se natnras confundi, quod in nnam personam
convenorinl; neque vjctasim dividi, qttamvis ulraque secundum rationem essentiae posi conjunctionem et sit, el maneat, et inielligatur cuni naiurali
proprielaie el differcniia, qua et Vcrbum natura
,Dcus esl, non amem caro, licet per dispetisaiionem
Jcarnetn propriani effeceiii, ei caro esi nalura caro,
non aulem Deug, licet Dei Verbi propria facla git.
Nohne igiiur necesaarium, ei pium, el congrutim est
dicere ex Patruui doclrina, posl conjuuclionem
diflerenliam gervari, el duas in uno Cbrigto naluras, ex qitibus, est lenere pogl carum oonjunclioneni, quarum est differeuiia ? Necesse enbu egi,
< uni quxdam differant, esse differentiam, ei ubi
tiffcreiitia est, ibi aliqua differre ; haec euim quodam- D
inodo sese vicissim inlrodncunt: uii sunl eau*#,
ei quse a causis proficiscunlur, qnippe quao sunl ex
eoriim numcro, quoe cum aliquo couferuutur. S|
enini essentiae diversilas eorutn ex quibus constat
Cbrislus taiiqnam causa iu eo consliiuit differentiam, el ipsa prorsus differeniia tanqiiam ab illa
causa proveniens iudicai naturalein eorum quae
conjuncla sunl, diveraiiateui. Haec enim, ui diximus,
sese mutuo respiciuni el consequuntur, m cum unum
dicalur, nccesse sil allerum etiam coutileri, el uno
sublaio aheriiut ciium lolli. Oponei igilur, ut duas
dicamus naturas, uc nudain difforeiiliam inlroducairnis, el ,in boc solo adltibeanms iiiimerum, quo
differenliam eorum qua3 coitjuncia sunl, ila mane-

, *
\ .
\ ; \
; ,

, ,

\ , '
, \ , \ . \
, \ , \
. /,
,
\ \
\ , \
, ;
,
,
.
,
\ , .

, , \
,
, .
, ,
, \ ,
. \

re dcmonslremus, ul ea post conjuucliunem ser- Q , .

\emur, non autein dividantur.
\ ,
, , ;
, , .
Ejutdem, oralione, qua demotnirai, eam non ei$e
raiionem numeri, divisionem eorum de quibus
dicilur, afferal.

Omnis ntimerus qui rcs, quac exsisleudi, subsig:endive raiionc inter se diflcrunt, quoi ginl, oslen-
<iit earum diflercnliam, noti autem babiuim iudicat. , , \
lloc auicm vere sic babere, omnemquc numerum . ' '
tlifTcrenliam, autcm divisionem indicare, sanc- ' , ^
tUsimus ilcm Cyrillus in episiola ad Eulogium , , scripta sic ad verbum scribens teslalur : Eodeiu ty , \
modo loquimur et de Nesiorio, qui 1 cel duas nalu-
, xar
*
ras dicai, siguilkans dificrenliam carnis atque Dci

Yerbi, a nobis tamen dissenlil, quia coiijunclio-
, \'

nem non confiictur; nos enim haec conjungeiUes

uuum Cbrisluni, unum Dominuin confiiemur, et ' . ' ,
, ,
dciuceps, unam Vcrbi naluram carnem assum*
psisse. > Quod perinde cst ac si dicerel: Nos sa- .
\ , pWnlissiinum myslerii consilium considerantee cum
,
concurreuliuin naiurarum differentiam servare volumus posi conjuncliouem, duas in boc et solo na-
, \
luras dicimus, contemplatione dmitaxat, nunieruui

adbibenles ad diflerenliam demonslrandam, cum

aulcm arcanam mysterii conjunctionis ralionera
^
accuralius propouiimis, unam Uei Vcrbi uaturam
, . carneiu dicimus assutnpsi^c. I J cniiu aibhror ea
9

KS3

PANOPLIA

DOGMATICA. -

. XVI.

. ; Cyrilli verba

, , , ,
,
. ,
'
,
,
,
,
. '
, \

, \
, ,
,
. , ,

, ,
* ,
,
' ,
* ,
, , , \
.
, \
,

,

signifu-are.

1023
Nos

anlem

bac

con-

jungentes unum Cbrisitim, unum Dorainum confitemur, et dcinceps unain Verbi naluram carnem
aseumpsisse. Iii esi. nos conjunclioneni confiientes, cjusque raiioneni liiligenter et pie cxplicanics,
differentise vocem non a.lhibuimus, u l conjunctionem oslendercmus, sed aliain quidem in diflerentia, aliam in coujnnclione ralioneni congrne snscipbmes minime confosura rerum signiiicatamm
sensiim servamus ; m inde perspicuum jani sit, illiiti
Cyrillo fuisse cum Nesiorio couimune, ut duas naluras dicerel, caicnus ul diffcrcntiam cognosccrei;
proprium aaicm illtid, ui conjtiiiciioneni confiicrelur, el dioerel tnitiui Cbrisium, UMIIYI Filiuin,
ununi Dominum, el uiiam Veibi ualuram carnein
aeeumpsisse, quod quidetn Nesiorius dicere recusabat. Dicendo enim sic ei de IScsiorio : Licct duas
asserai naluras, differentiam signilicaus carnieet Dei
Verbi, non tainen conjunciioncm nobiscum conlitetur, ntbil aliud vuli signiiicare nisi : Neslorius diiTerenliam quidem nobiscum conGlctur, cum duas
nauiras dtcai; at conjunciioneiti nobiscum nun
confltelur, cum unum Cbrisium,unum Filium, unum
Dominum non dicat, nec enam Verbi naturam carneiu assutnpsisse,i hoc perspicue patcl honeslatis veriiaiieque studiosis ex eo quod liusqtiaai
apparei magUtrnm aulprohibuisse dicere duas iiaturas posi coitjunciionem aul docuisse coajunciaruin
differentiam lolli posl conjuiKlioneui, quod cx i n -

. C numerabilibus ipsius scriplit licci iolcliigere.

igilar semper mansil conjuactio, ei seinper quae
, coitjoncla eunt, manom sine coulusione, semperqne
, ,
conjuiicioruro differeiuia servaiur, prcpier quam

nuinerus a partibus auacepius est, noune necesse
, \ ,
est, ei semper ei coujuneiio, ei quae conjiwo.ia sunt,
, , \ ,
\ , et eoruni dtftereniia wansit, oi ioauei nc conser , vaiur, el duag naluras ilicere ad dcclaraudam eorum quae conjuucia unt, ditlereniiain, el rwrsum
unam Dei Yerbi naluram caraeui assuuipsisso, qiio
* , *
deaioneireiur becundum peraouam coitjuuciio, neu
ira oimbrura igiarum voenro pcr alleram sublata,
,
ut quibttidam videtur, qui insipienUam sapjemiae
;
fadQot argomeniuin ?
jv

.

, \
, ,
\
, \
, *
'
* .
' '
. \ ,
, ,
.

Ejutdem, de lanrti Cyrilli dleto, quod poulum e$t in

ephlolo ad Sutcenium.
Non simpliciter indwmbiiU vocabulo ususessevidelur beauis Cyrillue, eed adverau* versuliam Nesior i i , qui conjunctionem babiiu dicebat constare. Sic
enim euo lestimonio eonfirmal beaiua ipse Cyrilliv%
in exlrema parie alierius ad Siiccenaum episiolae,
aenlenliamque suara liiigiosis hominibos paiefacii,
his verbis : t Ulud auiein, tndivmiiU, adjunciuin,
videliir apud nos reciam signilicanonem reiiiieie.
A l isti baud ila senliunl. Indivisibile enim apud ipsos
ex inaui docirina Nestorii alia raiione accipilur.
Aiunl eoim boroineni, in quo Yerbum habilavii,
lum digniiale, tuin voluniale, luiu aucloritale ab
ipso Deo Verbo esse imlivisibileiw. Ex quo paiel, eo
non siniplicilcr vciba proferre, scd cum dolo et

1027

EUTHYMII ZIGABEXl

calliditale. > Dupliciter accipi vof abiilHin lioc " ,

indhmbUe aperte docet, a l vides, magister admi- . >

rabilis, vel nl conjnncltonein in persona eigtiiflcel,
, '
quam quidem fpse signiftcaltoncm probat; vel
conjunctionem in babhu dcclarel, qoam ipsc s i - , \
gmilcationein improbat, ei ab oinnibua piis f m - *
, \ , \
probandaro monel, cum ex ejusdam vocie pronuntialione clam haereticae impielatts venenHm eimpli-
cioribus queai obrepere. Qaarete dtiae natorae aifMindmsibites recle dixisse declarat, quoniam ipse
, '
conjunciionem in pertona intellexii; at a Nesiorii
sludiosie ila vocem, i*divi$ibile> adbiberi, ut su- ,
apecla esse debeat, quippe qui conjunclionem taabi- ' *
lu laniammodo factam eentianl. Conjunciio igiiur
in persona ex Patrum senteulia eet c easentia dtfle- ,
reniium concursus in tinaro pereonam, cuia airuot-
quc eoruiu q u conjuncia S H I I I , naluraiem babeal, . *
ei verain, et immulabilem, ei indivisibitan proprte-
Catem. Gonjuuctio auteni, qua> babile l i , e t l , *
ruui que per se propria in singulari substatnnlperao
na; par volimlaiis motus, ei hnaoiabilis animorum \ .
consensns. Quaroobrem qui conjunclkmem inpertoaa *
cOtifitelur, licet duae in Cbriato dical nataras pott , \
conjonclionein raiiooe indiviaibili copulaias, cou- .
junciione Dimirnm ID persona, 1e niliil aberrat a * , )
verkate. Ea enim ex qulhtig consiat Cbrittu*, mi-
nime coaiusa propter diiereuiiain sorvaiam ex Pa- , * ,
iruin seniciitia coiilteiur, cum natnraM ratkme * .
diflerentia uuam etse noo detinant aocuikJum per-
eonain. Qul vcro conjunctionem aaeerit babilo con- ^ ,
slare, Ifeet miHiot dicat indiviaibite, reproheMKMem * '
non tiial. Muloa eniin ei beoevola qoadau aflec- ,
liooo conjoncla aique indivigibtiia dicit eaee ea qua * .
siguifkaotor, nolto auiem modo poceet dicere unam , este pertonam Deum Vorbvai coai iptiut propria , .
ex iiobis sitopta caroo a&toaiaraeateqoepnediia. ,
Ex duabus enim proprib p? raoitis, qtiae ad viiaa ,
stpeciei individua, propria rationo dividantor, ona

fieri persooa non poien. Quamobrem non slmpli-
ciier eos reprebendii ei rejicii beaiua Paier noaior .
Cyrillos, qoi raiiooe indivwib* dqas Dalorii con^
junctas dicuni poot conjuDottOBom; aed eonw qvi . "
verbis bie abtiumtur, aenieniiai. Hi igiMur noaie- ,
rus, tti uwi ex aancioruiD Painya scri^ftia, (om ex *
communi cogiUlionvm C O M O B M deMMiravinras, ,
nullam nee locii, noe pmUior, nee inducit divisio- iwocav.
nem, ted shapKcHer osleiidH qoot qaaeque tinl, noa . %
anlem qnomodo so babiui baboani, qumam aeo- , olavosv
tionia, aul diviaionii roliqua poieat oaso tugpicio , , 4
, * ,
iatis, qui in taocU Dei ccktla cowBiovent
, , *
eediliones f
;
Es eadem oraiioru.

.
Nam ai boc verum non eat, ct s\ diflerentiam na" , !|,
dam el aolaro proniwiiaiiooe, oipolo quae nnlla de *,
re ait, ad gimpHciomm aoimaft decipieoda* shnvlalo ,
profeniMt, cur recusani dlcore, qnae et quoi wni ea
,
quae difleront, quomm esae differeaiiaio cotifiientur?
, , \ / ,
D

1029

DOGMATICA. -

. XVI.

1030

. Si enrm ca ex qoibus coujuacifo fit, poel

, joncikmora eervari crediiat, dito plaiie servat* confitebuotur, loi eiiim ad conjunclionem indm&ibileni
.
eoDCurram, quae oee ioveraionem, nec coafuaioneut,
,
aec immiHuUooem, noc raiHalionem ullani iiuer *o
, , , ex conjunciione auecipiunt. Nunc auteia hoc im,
probaates, ut qui negent natoras posl coojunciio . , ; nom aervari, seipsoi reprebensionibus obnoxios
,
, - conalrtueruiit, oliamsi noliiii, cum dicant sola qualilale differeiuiam servari, sine rebue. Quod quidei*
,
esl boininum aporte ludeniium nec turpe, ui p*r
\,
esl, exialiffiaatitim, se derideri, et plane Evange , , ,
liura inane efficieoiium, ciun sino ubjecii* esseiiiba
,
assorani eese poaae qaalitates, et sine quanliiatedifto,
reoiiaiD togno*ci traoaot. Ignoraai eiiim, utvidetiir,
, \ . , ^ hominot gapionltssirai, otiuiem qiiaUialeiu btboie
subjectam eeseniiam, circa quam cousideraiur et
, ol , diciiur, cuin per so coasietere acqueat. Et omnem
} , ,
diifereuiiam, quro diaoimilitudioeai et divorsiiaie^,
,
quam varia res babent imer se, qoateaus aitqjuo

modo euiit, significei, rerum diuereaiiuiu quaaiiia*
\
, tem coneliluore eive ossouli, aive qoaltoftoa, ai\
proprtetaiea aint, seu quidvw aliud eotum qiut in ,
ler ac difforuoi, s4vo aeuaa sivo cogiuiioae dUIe, , ,
rentiapi iatolligant. Sfue quanlitale eaim posao
,
d>eofeotim oouflrmari non eat adniilUAdom ; aain
,
qua? inter ae oodeiu plaae nqn euat, nullo modo unaui

oi
eomdem o&siaieadi raiioaem auicipiuiu, eaoeoiia
. "
aiiniram , slve aatara cum naiura , aut quaiha*
1

1 1

, Q
^
p r o p r i e u s cuui p r o p i i c U U i ,
aul 8i quid aliud eei eoruai q u oainiuo
.
situ eadoro. Naiu qeae piane *um fodow ei difft> , ,
reniiaia aoa admitiuui, ufiau et eaudett aiiquo
, )
, fitodooxtiiieiidi raiioaeia naaquam dicere poio*
rhuus.
,
.
'

Ex eadem oratiorte.
'
Si utriusque conjunctorum ratio inaaall intom
aiutabilis coiijuoeUoaem in aHeriire noa ln ,
cideus eeientix terininum, Chrioit profecio di7l*
*
u i U 8 eecundam esoeallaiB div4niias aiaaait, ia car * \
riis essenliam non commolau: el ejasdom rursos
*
hamaaHaa socuiidniii osaaaikmi maaail buiaanius
; - in divinilalis nataram aoa oomntuiaia. QnoU si
. ,
propler ronjanouoAem in porena aoc Cbriaii di
vinitas nec bmaaaiiaa vietuira imimiiaue suut, sed
* , *
aine confuaione, ecribit magnua CyHIlus, natu ,
rae permanseruiii, difforeutia plaae sorvaiarain ia
Cbristo aaturarum posl conjtiaotfoaeiu porslttilJ

Et nulla ralio reptignabii. Ai si naiurarum, qoee
, .
aine confbiione io Cbrisio tervataB tont, pott con
, junciionem esi diftreniia, ncc sine quamitate dlffereniia cognosci potesl onuiino, ad difforeotitm
,
declarandam dicatar quantiiae differentkm, ae o
daro quodaairoodo ei ooa veram differeotiaia aaoo, ,
rere deprebendarour. Nuda porro omois eai differen

lia qoaa re ipta sabjeeiaia noo habet oorym quo
rum eat differenlia, veritateai. Noa igitur, qoi por6
. * - ooam et aaturam idem easo proprie auaquaui
%

EUTHYMII

dioeremtts, ex Petrnm doctrina pie de Cbristo itlem

et diflerens asserimus: idem raitone unius pereonae,
qua idem cotn propria cai-ne Deuai Verbam confitemur, ne aaessjoiiem pcrsona? saucUasima Trinilas
accipiat, ei quaieruitas efficiatur ; differens aulem
ratione diversitatis esseniije eorum, ex quibus consiat, qua Cbristi parie* vicissim non comimitantur
omnino. Neque enitn idem unquam erit per esaetttiam tlivinitas et hmnanitas, ne aliquid crealum
ejusdcm cum diviniiaie per conjtinctionein sil essentix atqne nalursc. Furenlis enim aniini puiamus
es&e, naiuram dicere ejusclem esse cum naiura esseniia ; nunquam enim nalura eamdem babei cum
natura essenliam atque naturam. Idem enim naiura essetuiaqtia de solie dicilor ejusdeiu specioi

10:2

ZIGABENI

,
, ,
, * \
,
,
'
, ' ;
^. ' ' , \
, '


. *
\ . ;:

itftdividuis, quae ad unam essenliam referri consuc- \ OOJLV

.
veruni.
eadem oratione.
*
.
Ctim baec sil noHra senieniia, neque nalurarum
,
dtffereittiam post conjunciionem negamus, ex qui ,
bua conslat Gbristns, ipsas nalurae iiiiniiite coufu* , sas niansisse credenles. Neque conjunciionem in
, ' persona igtioramus, iiuiiiti Gbristutn sancuc et ejus , ;,
dem esseniiae el adomulas Trinilaiis eonflleiiies,
\ , \ ;
sed conim ctiara ex quibus esi Cbristus, ut qux iu
, Ipso vero sttie iuversione et mtiiatione aervanUir,
*
post conjtinciionem, perepteuam numoro diOc
rentiam, quo Eoiyclns coufusio tollatur, coneiilui
inus. Et in peraooa conjonciionem agiioscenles,
, '
clara voce uiiam Dei Verbi natoram assumpsiase ^
earitem, habeniem aukiiam meute pnedilam, asee \ rimas contra Neslorii divisionein, qoi pereonaB d i i
fereniiam in Gbristo pronuniiabai, et eaindem
, \
personae ratiouera qnae esl cantk cum Verbo dis, >.
secabal.
.
Ex eadem oratione.
*
.
Nam siChrisios posl conjunciionem est Deus ct
3;
boiMO, juxia coromuoem nimirura coofessioiiein, rcs
, ,
Aomiiiibus coogrueaiea vere babel posl conjuuc
rtooem. Reeenim nominibus propriis prsecedunt,
.
noc qoUquam noiuen eeae dixerii sine re, q * per
, '
sc nomioi praebet oceatiOMem, et ipea vicUsim reci\ *
pit doelarationom. Quod si CbrUlus poal coujunc- , . :
lionem non habei res, quarum euo4 nomioa, paiet
, , jtf"
1

ernii nudai babere appeHationes, qoippe quae de D

iioinine dicanlur, c l rebus ipsis privaiae siot. E l erii
Deue et bomo uomioe lauUim Gbrtaiua, nou auicm
re, u( ipsi eeiuiuut. (|uo quid Deo miuus congruoas ease queai ? Sin banc iHeaoiam eviuutes vocabula iu Cbrislo rebus spoliata negabunt posi conjauciioiien), quemadiuodum non recusaut dicere
duas Cbristi poat coujuncUoaem appellaiioucs,
duas ileio Cbrieii posl conjunciionem naluras d i cam, ex quibusei ia quibus coosislil, quarum sunt
appellaiioiiea.
Ejusdem de dijferenlia ti qnaniitate.
Qnart fcic nunierua, ex Palrttiu sentenlia,
babuuio, scd rcruin qitamUaiotH desiguai. Ou.uis

, ' , ; xa^

,
, , , *'
* ,
. * ; &
, ^"*
\ *^
, w$
, * *
\ , , ;>
, ,
.
aepl , .
, ,
, ' 1 .
1

1033

tiftl

PANOPLIA DOGMATICA. . XVI.

, - anteni

quantita* naturali diteroitato eonHiderata

dMfereiitiani omidno suscipit, difforenthtn) vtsro iu
Cbrisio naiuralora post conjunctionein, \eruaiis
etiam oppitgnatores eonccdnni, differentitim qttoquo
qvaiiiitat6fti,siiie qua differentia cognoaci nen poiett,
una cum nwmero qoantiialem dectarante, siue quo
quantiias ipsa cognoaci nequit, posl conjunctionow
dicaul, necease eat, si modo reclo dispotandi ordi11 aptam (proprii) dogmaiis raiionom voluut denion*
sirare : qnod si naiurartnn in Cbrisio servataiam
posl conjutictioitein, quanlitatem negani, ne difforemiain quldcm nalurarum e i quibus esi Gltristus,
poet coiijuiictiotiein audeant dicere : sciemes, quidquid aliqua tn re diffiereniiam habet, OUUHI omui
raiione et modo ease non posse. Qood nuiem unuiu
oinni ratioiie ei modo esee non poteet, id aliqu plane rationc et modo salieui est duo aul plura. Qw>chrca qui in ubristo post conjuiiciionem dicuut ese
differentiam, unum omni raiione ei modo Gbrisiunt
esse non possuiu tliceie. Quod sl non omni ratione
et uiodo unu8 6J>1 Cbrisius poei conjunctionem, perspieoarn eal Cbristum aliqua ratione et inodo }x>si
conjunciionein omnino essc duo. A l si raiione a!iqtta ei modo Chrietue posi eonjuneikmein est duo,
prooter mturaram, ex quibus, ei in quibtis esl,
d.ffcreuliam, ut ratione demonetraium eai, constai
eoe proraue impie seattro, qui differentiam qnidoui
naiurarum, ex quibus est Ghristus, pott r onjuaciioDein dicunt, ipeas anlem naiuraequarum est difleren-

, , \ \
, \
, \ ,
, \
,
,

.
,
,
; , , ,
' ,
.

, ,
.
,
-
. !

, ,
.
\ :
, , ,
, , ,
,

, G

l i a

1 1

;
" ^
^ P * conjunciionom. Vere
eflinMoltunt, qui ea qiue s u n i et aervjmlur, negam.
.
Nam si oaiuras posi eonjunctioneni .uMatas no.i

arbitrantur, eed eas esse servariqueeenliunt, aequum
-.. '
eal
ul eas post coiijuiictioneiii sr.rTatas conflteamur.
, , ,
Aut si aeqnom non est ul eas pot conjunctionem ser
\aias fateaiiiar, neqoe esee neqae servari ill.is in
, ,
Chrisio
pr illoe sequnm e*l dicere, oi sublaia-suui.
, ,
Quod
rnim
omnino nominari squtim non Ost, id ne

esao quidem, ut ego seatio, saiiua el seqoius est
* -, . "
dteere; verwn uiotnni raiionoei roodo Ctaristtis non
,
eai
uuum posiconjuuciiouom, ila rursus omnt ratfo , , \
ne
et
modo Gbrtetainoii eeiduo poM conjunclioneuj.
. " \
Qood ai non oinni ratkmo et modo post conjitncilo*
,
iieiu, Cltrteio^ eel duo, aliqua oenino ralione t i
tnodo, ne(pe per unam eamdcmqne persoiiam, per
.
qttam babere differeiitiam non poiest, Cbrisius est
UIIUIII. Qiiaiiiobrem cum alia aique alia raiione et
,
inodo unuiii ei duo ideni sit, noces&arium est, qua
,
ralioiie unuin, ei qua duo idein sit, considerare.
, * ,
. * 2, : ; ,
, , .

*,
,
> , '
, , ' , ,
* , *
*
PATOOL

GR.

CXXX.

Eju$demexre$pon$ione sexagesimo secunda ud

Thalattium.
DouiiHUS nosier Jesus Gbriatus

unigenims Dei

Filius 61 V e r b u m , q u i per se ipaum natura

siaipiex

e s i , e l semper permanet, propler me aatem carueui

assumcusaniina ralioneque praaditam, f a c i u t e a r a l i o n e , quam ipse xiovii, i n porsona^ompositus, neque
summa eum caroe in pereona conjunctiono coofusio-

1035

EUTllYMII ZIGABENI

10 6

rv& U uaUram uwam suarepU, neqne summa c u \ ; ?|

,
carne pof uatoiraiu diffcrenUa iu gcninos divuns
. " *
c*i Otioi. SUUMMW app^llo ia penona COQJUUC ,
ijonein q u * IIUHO pacio dividi polc&l; suaimam au tein cumcarna diffarepiiafii q u confundi prorsug
ncquit, ai:i iuunuurh, Quoniae carnU a Doo sutccp-
la? inyaterkim nou admiuU i persona differemiaui
\ '
propter naUiralem epnuu ex qtiibua cou&lal, diver ,
silaiew, lie vol TrUiikatis roysterium acceasiouem
, , J }
a^cipial, vel quidqnam sU cjusdcm cum Divmiiaie
\ .
geueris, aul esaentto per naturara. Duaruiu eikim
, '
naiuraruiu ia uoain peraopaui, nou auiem in unam
* ,
iiaiuram coacursus esi facius, ut et uaam in perso
na ex naturU rauluo coocurreniibus per coniuoc
liouen pcrfectum osiendaiur, et e a r u ad eonjuoc%

tioaem indivisibilem per ualuralem proprieiatem

cottvenientium diflereuUa credamr, qiue aine i w i laiiono confuwoneque n m e a i . Si enim ad aliuff
naiwae generaiioeiu, itaitirarum coacursus faeittf
est, saluli* noslra aiysicrium nobis oumino sit i o cogiiiluiB. Neque cnim babemue, unde, a u l quouio*
do po&stiiHisDei doaceasum ad ito* inftpttigero, carno
per coujanoiiofleaiia ualuraai diviuam mtftiaia, aui
iialoradivinaiacaruig ceseniiaui cottversa, a o l ulraque iu aliua a e diversae naiurai geoetaiioffeiB per
nisUouera confusa, ueulra ilUrum ex quibu* eal,
iiaiura raiioueiti suana imogramt conaervante. Nain
aive iu diviuilaiisnaiuraiu caro conversa eit, oivotn
caruem naiura diviuiiaiis, sivecoujuociionU in uua
naiura uiodus ad alius aamrae ab ipais divenwe ge-

,

;.
, ;

, !>
, 6
,
,
'
, ^

, ;
,
>

neratiouem naluraa

c o m p u l e r i i , ego c a m t f a D e a ^ ,
,
^
. ,
,
' ,
.
,
*
. *
.
Muuoi eeL
ju$iUtn d$ duabm CkmH aaluriu aspl &.

assumptae luystenuin noa cognoaco, cum poatcoujunciioneai in ujysierlo ualuralcm carois ei d i v i u i taiis diilereiiiiaiu uoa iaxeuiana. A l si c a m U e i divw
nuatis in Cbrisio posA CQiiiuactionenj differeulia
mauet, neque enim unquajo klem per egaenliaoi ut
diviuiiaa ei cacg, coocurreuiium coftjuuciio BOU m
uuau alurajn,8adiounam personam Caciu e e i , q y a
iiulLuii iu Cbrisio alla luode diffiereuiiaui reperiiiuis.
Vcrbum ouiua propria carue per persvoam

Trea pecsoaaa Aruia coafiioiur,

seA

uoiiaieA

negat, el WWCUJU TriuUa&em uon ejusdeui esse l i

dicil. SabclUua auiem uniUl#oi conftlenir, sed T r i uiuieiu oegau Eumd,e4U euiiu eeae iticU Pairem,ei
Filluui, oi Spiriuun s a a d u m : at Eccietia ei uoiialeiu conOieiur ei pricdicai Trioiiaiein. Sie el iii
uuo aancise Tritiilalis Nesioriue nauiralmn asserii
differeniiaoi, sed unitalem uon conflieiur. Hauc eniin
in persona faclam uegau Euiyebes conlra faieiur unilalem, scd esseniiac differeuiiam negal ,ei naturarum confusionein inducil. Eccleaia vero el unitalem
in persona iradii iudivisibilem, el uuuiwe ooufueam
e>seuiiiA diffcreuliaui.
Et hcec eodem ex ioco.
In sancla Tiiniiate eadem esi essewlia, et diversae
^, Uuain cniiu e&seniiam, c i tres personas

" ,
, \
. ,
.
, \ , \ .
\ , . *

,
. '
. ,
* ,
. ***
, '

" .

. woiav
1

J037

PANOPLIA DOGMATICA. -

. X V I .

fore

, . ConOtemnr. bomine autem eadein et persona.

, ,
Ot dlversitas essentfartim. Etcnim nrm umre n
,
homo, aliam anfma, afiam corpus habet essontiam.
, .
Stmititer iit Cbrisro ttomtno eadem est pereoii,
,
esaenilarnm dirershas; nadi rom tina porsona lf,
. ,
afia tst diviniiaifs essentia, et alfa hnmanilalis, *;
Qtiemadinodem aalem in sancta Trrnftate tteri noit
. " \
potest, ut unfutem confliearmrr, et diflferentiam nott
,
pronnntfeifius,
sic et m ipsa dispehsailono neceesa
rlum est, et unliateni, et difforeniiaro enuntiaro.
, .

Et hcec.
Qucmadmodtim Sabellium naluratem in sancta
Trinitaie prcedicanlem uniialem, sed personaniiif
differeiiiiain neganlem exsecramur, sic exsccramur
Eulychem, qtii in Christo unitalem pcrsonae coiifltetur, sed iialuralem diffcrOutiam noti agnoscit.

"
,
' ,
'
,
.

Et ktvc.
Ut in sancta Trinilale non cnm triatn person-rtim
Confusione unairt essAtitiam dfcimua, ncc tres per*
sonas cum itnfiig essenthfe tnteritu, sie hi utto aaiict*e Trinitails itoc onam personam dicimns com dmrr u m personarum confusione, ncc conr imhtt esseit*
tfae ititcritu mttnras dtias.

,
; *
*

,

.
*0
'
. ' *
.
' ,
,
.

O \ \.
, .

,
'
.
.
,

1

Et hcee.
Qui proptef duaram in Cbristo nataramnt
rentiain persona uniiaiem non agnroscif, ftctlotfftfttis
ost. Et qul in personae unitatt* natotalem non eoncedil drffcreaiiaiti, est Euiy/ChiaillsW. A l qol petwm
unitaiem, ei naiuralem differeittiam in tfrto aarrctfe
Trinilatis prvdicat, is regiam ei nulli obnoxiam
wprehensionifidetnampleciUur.
Et ha>c.
Qm et itmlaieiii ot dMferontiam in Cbristo dicif, nee
dttferetittam lolKt, nc uniuiem roofundil. Eienii
Cyrillus deiestatnr toaqui propierperaooieuiiiuiei*
ditTereBiiam tolbmf, ot eynoAie acuroeiiica U l o o
iseeretur, qoi propter nnitalem persomi naltuaieiu
AiffofetiUam lolhini in uno saftcte Triftiialig*

ifafa

Eju$dem: impium eise, CkriHum unam limpliciUt

naiuram dicere.
Sin Gbrislns, ut illi eentiunl, esl naiura composita
* 5
, - Q in quo mirabilis Severi rationum arx est consiiluli.
aul generalis omnino esU aul singularis; leriiuni
. , .
. \ enim eogiiare non possumus. 8i generMlis est
ChrUlus iiatura, de muitis nimirum nuniero drfle , ,
renlibus dicetur, et cogitalione lanliim eril iniis,
, '
quibus habei essentiam, non auiem perse in propria
, ,
ulla persona cognoscelur, sine ac<Tidenlib(is indivi ' ,
duorum, quae in individuis ipsi eubjeciis conside / . '
. ; ranlur. Ilaeceitiiu eslomnis naluraegeneralis definilio
atque ratio. E l snpervacanea isla Severi adversus
.
veriiatem insania pro uno Chrislo muhiludo Semi '
rlirislorum, qni nullam uec cnm De<t, nec rum

hominibus raiiouem eamdein babeanf, indaceiur.
,
Sin nattira sin^nlaris est Cbrislus, ul ilfucf omilia .
mus nulf:un csse naiuram, qtiae unica sii pcrsoua
X r i - ^ , ,

39

EUTHYMII ZIGABENl

\m

circninscripla, quaravia iu fabulht decantatam v o l u - A ,

crem isti pboeuicem adextremura tanquam exempluiu
l
inexpugnabile, quo innitatur ipsorum opinio, propo
nant. Naio li volucris est pboanix, ei animal proisus
* .
e&t; si aiunial, priaium non omni roodo siugulare, , .
quaicuus esl aoimal, non enim solum aniaia); pra- , *
leroa, si animal, et corpus aaimatura sensu pr;edi* * , ,
Uim. Quod si corpus aoiniaium ac sensu prxdiium
. csi plioenix, elortui proiecto aique interttui obuoxia. ,
Quod &i lalis esl, qiueraiuus ex eapienlibu* islis . ,
rerum speciaioribus, an fieri possii uiquod ex eorum , \,
esi nuiuero, qtis gunl aniniaia scnsuque praediia, \ quodqiie orluin atque inleritum senlil, singularis ' ?
naluraj s i l , quantum pertiitel ad peivonam, cum
muluaipsoruminspeciesuccegsioperspicuasitexsislendiuoia. Ad baecsi natura singularis estCbiislus,
nec ejiisdem cora Deo el Palre, nec ejusdem cum
bominibus est eisenliae. Quud enim oinnino est nalura siogulare, nalurali cogoaiione nulli coiijuiiciiuii
eal. Quod ei aboiuuibus, ul eos sentire probaviinus,
nalura diversus cst CbrUuis, fuiilcs ipos opimoimiii
iuveiiloroa rogeaui;, ut uobis dicanl, qualcui nauira
Gbrisium, ei qua railone vcnerentur. haque cuin
inagnum aique borrendum ueceasasio periculuui ex
rationis, quas rcddiia esi , consequaiur eos qui
Chrisluo) natura UIIUIII, aut uaiuram esse unamconlendnnl, sive simplex, sive composita, eaque eive
generalis, aut couununie, sive singulaiis dicaiur,
animos nosiroi oiiaii cuslodia ali ejuemodi opinioue
roaotoasertomua, ut el a mtuis ipsi impeitdentibtie
Utari siroua*

, ' .
, \ \ ;
i<,
.
,
. '
, ,
,
,
,
.
, /
,
, , ,
, ,
, , ,
, \ ' Wt

.
Ejuidem.
.
Quamobrem oi Dei Yerbum non lege atqueordme
\ nalura rerum romposiiaroni, sod alia raiione divina, , '
et qoae verbie explicari non poteat, nempe percarnis *
aesumptioiiem composicom esi, non auiem per ge- , '
ireratioiiem eimul cum cariie compoetiionif accepit
etseiitiam, ellotura aliquod specie compleret, u i * ,
vcrftaiis oratio omiilbu* aperie signifhat, frtisua $ *
conaiuurinsipientes isli composiiionem, quae omnero
naHira? teriuinum rationeque snperat, legibns naiu* \
ralilms impie subjkere. Quainobrem qui per carnis .
assumpiionem Yerbum csse facluin bondnem dicii,

is el aelernam Del ante saecula cssenliam servat, c( D ~ ,
voluniariam pic couiiietur, sponieque suscepiam in
,
tenpore carnis iiidulioneni, et diflerentiam Verbi
,
suscipicntis, atque carms suscepls sine confusione ,
inelur eiiam post conjunctioncm. Qiii vero DeiVer \ /
bum non per carnis assumptionein imiimlabili ra
tione faclum esse homioem dicit, nibil eorum qua? dicta sunt, ullo modo vere poterit coniileri.
.
Ejutdcm devoce hac: In duabusnaturis.
' .*
1 duabua naturis ratione indivisibili ipsum esse

crcdimus, ul diviniiaieet bumanilaie. Quemadmo- .'
dura enim cum ex duabusnaluris conttare Cbrisium

dicimus, ex divinitate et bumanitate, <ii duabus e ,
panibus * toium inlelligimus.iia cum post conjunc- \
Uonem oum duabusin nainris easo diutuus, . divi- iv

1041

PANOPLIA DOGMATiCA. T l T . XVT.

104?

. 61 nilale atque bumanilaie esse crediiuus, ut toium iii

, .
panibus. Pariesenim Chrisli sunl divinitas etbumar

iiitae, ex quibus, el in quibus con&isiit. Praeterea
, ,
uiiam Dei Vcrbi naturam caraem assuinpsisse ani*
uiaiant aniiua menle ralioneque praediia dicere et
, , '
predicare didiciiaus ex doclrina sancti Cyrilli, ut
,
ex eo quod dicimus carnem assuinpsisae, esseniian
,
nalurae nosirae illalam intelligauuis. llemque uniii
, ,
et ejusdem Cbristi tam miracula, quaio cruciaiua esse
, \
dicimus, duosque ejusdem orlus, unum ante saccula
\ '
sine corpore ex Patre, el alierum io teuipore ex
.
ilrc el Virgtnc ratione corporea aique bumana ; ex
, ^qno m.ixime c l verc proprie ipsam Dei Genilricein
>
confiieinur, ul qns genilum aute saecula ex Paue
* *
Deum Yerbum, in extreoiis lcmporibus e l ipsa cai>
. - ncm assiiinentem geuucril. A l naluram unam compo*
siiaiuGbrisium dicere omnino recusamus, non soltim
, ' \ propter causas, quas diximus, verum cliain quia nemo
Paimm probalorum adhunc usque diem vocem bano
>,\ proiulisse deprebendiiur, ct quoniam ab Apollinario
.
et discipulis ejns perspicue videtur essc profccla.

.
Ejuidem de penona composita.
,
Verum,si quoniam omnis peraona compoaiia pro
, prias partes, et secum et iuter ipgas ejuedeiu icm ^ poris babere deprebeuditur, nos aulem C b m i m q
, personaio esse composium dicere non recusanap,
\ , propterea no$ adversarii propriis capios raiioiiibu*
*
reprehensionom viiare posse oegaverinl, responde , , bbnus, vere sic reoi babiiuraui, si couipo&Uam, lan .
quaiu speciem, qusede ip&a diceretur, babenlcm cun
, , cedcreraus. Nunc autein baud ita loquimur, iiaque
'
in nullam inciditntis reprcbeneionem. Sciimis eniiu

plane omnem personam compotitam sub specie coa*
!, , etitutam non sui ipsam raltone composilam esee,
, , *
eed propier naturani, quae, cum sii composila
, , ,
eiiam speciem quaa predicalur xontineat, et sub
, , quam illi comparaluoi est u l reducalur; tanquani
,
nirairum particulare, seu singulare, quidquid unU
. " versale est seu coiiimune ac genericum in sc ple nissimum babeal, uec quidquam prorsus suai ra*
- lionis universali ac generico (ribuat : quod qui . *
dein de Cbrislo nemo proreus eorum qui ad bano
.
usqueaeutem ptetalis doclrinam iradiderunt inenl-e

coiupos dixeril. De quo ut de Cbriaio oemo nequo
, - D geuus neque speciem dici comperiel; non enim n*i
' ,
lurat ralione, ad nos Dei Verbum per carnem deaceiir
. " dii, ted ralioue diapeneationis aibi sine deirimctiio
, , naluram iioiUam conjungeus, eam renovavit.Quam, , obrcm magna demenlia eua nihil profeceruni, ciini
' ipsorumsapieniia ad quanlilalem, quain iiegaveram
. , rodif r i l , quippe qui oe ipsam quklom in qualitaio.
, - diflerenliam, ginc quaniilale dieere valeanU Neceaao
. euim esi, 111 muliae sini, aui d u salioin qualiiaiee,
ul diclum est, quaruin differeniiaa consltiuam;
. - unam eoim qualiialera, quae curo alia proraus miaia
, non sil, secum ipsam diibtrre, nemo satius unqoam
,
dixerit. Reliquum igiiurest, wivel ab ipea nuda rece - d.inl differcntia, cum intclbgaul, ipsam omnbio ei
guiGcare aliquoram diffcrenliam, quantiutem, TO^
T

104
1043
E U T H Y M i t ZIGABENT
veriialis coufessionem nobiscum recipianl, qui dif- te 6 .
ferenti ratkroc tanqnammodonumerum exPalrura
; 8-nlcntia pie idcirco suscepiiuUi, u l qu.e conjuncla
, etint, sine confusione mansisse cognosceremus. Illud
,
fttiiem benevole nobis exponant, siquidem una est
,
sipud ipsos apienlix non ignavn rallo, cum ad con ,
jtiuetionem duo conetirrisse dicnnt, eaque post con , !
Junctionem elne confusione perwianslsse non negent,
t inqiiam neulro ipsoram a naiura lermino et ratione
; , \
recerfente, llccl ad unam uirumque F i l i i personam
, ' ,
a qe unaro hypostasiro cotictirrcrii.curdooper ipsos
, , ;
g TYaia, m dicnni, gi lamen vere loquuniur, non con ,
flieantur; et quae s i l ratlo et causa, quamobrem nu ; .;
merutn minuant, et qoomodo dnac naturse facta eint
" 0. ,
tiua. Aut si conjimctio sine ulla mansil imminuiione
;;
q u ralio sit, cur ea non dicant line imminulione **\ ;, \
ferva'a. Quod s? perfecerint, uoius jacturam aequo
,
aninio patiemur, admirabimurque bonae ipsorum
^
dfeciplinae constattliain, quf nobls rerum arcanaruiq
. '
cognUfonem eoli percfpere videantur. At nunquam
.
poteruni rationom, qua id persaadeant invenire.
Ejntdem toiulio qu(B$tioni$ Seoeri.

.
Ad illud postremo Severi putre atque inane con '
fugiunl tnventmp, qood ab eo passira jactalur, *et
, '
decantatar. Dicant enim ridiculum esse dicere
\ duas naioras doabas e natriris constituf, lanquam
,
argmnetitura capliosum a nobfe propositum recie
: ,
confutent. Quem enim ex Ifs qui dWina calfeni
* .
Ecclesi inttftuta, atidieruni dicentem duanim n a
turarom coojenciionem dua$ naluras constiiuere? Q , fa>o
l d audivisse nullo modo ooierunt dicere, ai Terilatis
; '
studiosi sunt. Duabus quidem e naluris corijunc , :
tionem faeiam dfcimus, sed unam ex ipsis Cbrisii
,
personam conatarc composltam, qtise illas ipeas
naturas, ex quibas eompoaita e*t, u l totum pro, ,
prias partes alne defeotu cum proprieiatibus natu-
ralibus el einp mulailone taeiur alque oonsfervat,
, \ \ ft in ipsia congervatur el cosloditur ot lotum in
, \ , partibus. Quaredutbus e naturis, non duas nain .
ras, sed unam Cbrieii personam composiiam dici - ,
mus, qi natnras bas u l proprias parics com,
pleetitar, et eas ui partoe proprlas coniinet, el fn
, .
ipsia, tanqtiam iu parlfbus el est, et cognoscitur.
, \
laqne cuin unum ei duo idem dicimus , non ea- . * , \
dNn 9 sed alia, atque a!ia raiioae de ono et eodem , \
mraque promintiamns. Duo qtiidem, qtiantum ad
, ' .
rationem pertinet aaturanim, ex qufbus est con
juneflo; Aeque enlin fdetn itntvra Deom Verbum
*
esse cum propria oarne cogaoscimes; unum aatem

quantam aitinei ad personatn. ldem enim cum
. }
propria carne Deum Verbum per personam esse
*. :
ftcinnis, Quaniobrem iieqne naiuras iuiam ia natu /
ram ainlte confundiraas naturalem in Cbristo diffo
rentiam auferentee, ne Verbi et carnis commuia- ,
tionem indiKamus, nequerursus in duas peraouas &
proprieconlslenlo9 lnsane di? dlm8, In person

Ipains ralUxie diffcrenli.ini collo^autes, ne saluieui
,
iinstram negemus. Quenvadmodum ex diamecro i u ;,
\ij se in impieiate discrepnlei Apollioarius et
^ /1

1045

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XVI.

* , *\ , Eatyches nna rx pnrie, flNestoritiset abera fcrc \ , rtini : illi dum naturdem in Cbristo tgnorant diffe \ tenttam ; hic vrro dtim persoi:sc quoque differeulfam
Iftditdi, QiiapropiiT rxcldeninl a verilalc. Seif ln
. ' '
persora. eliain iinllale nMuialoi propritaem
^
iinmobilem agnoscentes, pariieret confmionem, ct
, , , ; * tttvfeionem repudiamus. Ncqwe enim coftjiinciionfe
, , loco confasioiiciii consiltuimi, nt qin ea q con' Jonda sunt, ignoreflins, neqiie pn> ililfercntia iiv1-
, . , , , ut qni ea qnafc diffeninl, sfcpnrnfira p*r $A
consistere asseranuis. Hoc ei mngnns dle theolugus
, , \ Grejjorius, ntca quidein oeittemia, docei, cmn in
, ~ \ magno Apotogetico dicit tinum ex ntrisqiie, e i po*
< * onuw tttraqne. Qiiod \r\ sectmda orationcde Filio
clarius cxponotis, Ets\ uim, tnquit, mmaiquo
, ' , . >
nnuin, nom lamen naiora, sed conjnnciione.
T?r* *
*1

Item advenus /, oui unam in Christo naiuram

ttii dicunt: DamauenL Cup. 66.

' ,
,
, ,
, >,
. , *

, *
,
\ ,
, , , ,
\ . -C
,
,
, \ \
, .


, , \
2 , , ,
* ,

Naiurcc ducu in una Chrhli persona. Etitmvero

sine convjrsione ac muiatione unilae nouluo nalurae aunt, sic videlicct ut nec a aua eiinplicilate
divina ualura desciverk; nec rureue bumana ; aut
tii Deiuiis uaiuram converea, aui i a mbihiai redacta, aui deuique una ex duaboe nalurig composita natura eflecia sit. Siquidera compoaita nalura,
cum netitra illarum naiurarum ox quibus coBflaia
e s l , consubsiantialis esse poiosi; n i quae ex aliie
aliud facia sit. Exempli gralia : corpus, quod ex.
quaiuor eJementis conslat, nec eju&deai esse cum
igne eubslantise d i c i l u r ; nec ignie appellatur, noc
aer vocatur, uec aqua, oec l e r r a , ncc eanidem
eum ullo boruin
eubstanliam babei. Qitocirca, si poei unionem Chrislus, ut bstreiicie placet, unius coroposilae naturae exaietii, ex simplici
natura in composilam versue esi . Ita nec P a t r i ,
cujus simplox natiira e&t, consubaianiialfa e r i i ,
nec matri, quippe q u ex deilale o i bdmanitato.
composita non eet; nec Uem in deilate et bumanilaU3 e r k , nec Deus nuncupabiiur, nec honio, seil
Cbristus duutaiat: eritqiw Cbristi vocabulum, non porsonas ipeiue ncMnen, sed uniua, ut illi censeui
natura.
M

* , Nos vero Chriaiom baodquaquam tmioi compot

, i , sil naturae eaee pradicamue, neque ex aHis aliud,
, - D qucffiadmoduin ex aniroa et corpore hominem, aut
, *
qoaluor eieniealie, oorpus; vorem ex dlverati
\ , , \ oadem . Siqtiidem deitaie et bamaBUaio eam
, \ , , \
dem Deuu perfecium, e i bominOin perfntmra , e i
. , , eege, d i e i , alquo ex doaims, e i im dnabaa I U H
, , turia esse codfiieiBur. Cbrtoii porro Voo^vhmi
. pergonse etae dicimus, qvod aoft nnimOde dicumri
$ * sod dnpUceni JMUiram tignificai. Ipso eiqaidem-ee*
, , ipsum u n x i l , corpua videlioel ailam difiottaio
. uogendo, tanqitam Dotit, itnfctus attten, ut ko*
. , mo; quaadoquidem ipse, ct boc, t l iUvd es. UJH
, tiio porro hOmoniUlis eal divinitae. Eaioivero si
, \ \ , ,
Gbrtstaia tma tamum ootnpoatta naiiira prradtias
.
P a u i consubauntialis eet erit et Pater compoei*
I M S , e l carni consHbelantialis; quod diciu absurdum est, ei onmi impiclatc plenum.
4 S

1047

KUTHYMII

ifllg

Ad baec, quonain pacto una eadoiuque natura substauiia lium differeuliaruiu muluo pugnaulium
;
oapax erii? Qui enim fieri potest, uleadem nalura
\
siioul, et creala s i l . et increata; morlalia, et im, ,
nionalis; circumscripta, et iucircumscripta ?
;
MonophytiHe Chrisium utraqne natura perfeetum
,
[alentur. Quod si eliam Cbrialum uaturae uniut
, ,
e&se dicentes, siroplicem banc essc asgetani, aul , , *
lindum illum Deuin coDlilcbunlur, proqiie incar-
natione meram speciem induoent, aut cerlc veluli
Nestorius, bomineiu purum.
Monophysitarum error quod naturam per ;
sona non disiinguani. Verum lioc demuiu t*si
, ,
quud bacrelicis errandi causa esl quod naturam
.
ct byposiaeim esse idem slaluant. Etsi vcro
,
unam bomiiiura esse diciilanms, at non anima el , *
\
corpore apecialie; cum Aeri non possit, ut corpus
ol animam simul comparaodo unius ea esse naturae . ' aflirroerous: scd quia plurimae bominum hyposta ,
sos et person$ sunt, eamdem omnes rationcm

naturac recipiunl. Omnes quippe corpore el anima
, \ , \
constant, omnesque, cum animae naturam parii- ,
cipant, lum corporis subslantiam babent, com- ,
nninemque speciem. Quo flt u l plurimarum diver-
,
sarnmque personarum unam naturam dicamus,
, ,
cam videlicel eingnla? peraonse duplicem naturam
'^.
habeant, et in duabus naturis, corporis scilicet
y

el animae, exstare censeantur.

At vero in Doniino notlro Jesu Cbrislo noo
polest accipi communis species. Neque enim fuit, Q
nec est, nec unquam erit alius Cbristus ex deitate
et bumaniiate, inqtie deitale et bumanitate idem
perfecttis Deus,et perfeclus bomo. Ilinc flt, ut m
Domino noetro Jesu Cbrislo nalura nna diccnda
on s i l , ut eodem modo de Gbristo qni ex deilate
et humanitale compositus est, loquamur, veluli de
individuo quod corpore et anima conslai. Ulic s i qaidom individuum est; al Christus nequaqnam
e u individuuiii : neque eiiim Cbristilaiis, u l ita
dicam, epeciem ejusmodi habel, de qua predicelur. Ac proiade cx duabus naturie perfeciis, hoc
e s l , divina et bumana, unionem esse factam dicimus, non ad modum conspernoms, nec per confusionoiu, vel commiationcm, aol temperaltonem,
quemadoioduni ille Numinia ira imniaaua Dioscor u t , Eulychea item, el Sovenia, quique inpUa
M

eorom elaaait sunl, aeeemeront: nee personalem,

ot aocoBdtiBi rdalionem, aut in ratione dignila-

l i t , al in uea volualatis oonapiralioM, aut honoria qoabute, aut eadem ac proniseua nuncupaItoM, al beoevoleatia poeiiam, ut Deo invUnt
Neeiorias, Diodorueqno, ei optttosttonsie Theo*

dorut, com diaboiiea sua caterva coneuerunt! sed

per compotitlonom, hoc eel eemindam byposiasim,
sine alla eonvorsiono, Rec eonfosiono, noc motatkme, oec divitiono, noc disUntia, inque doabtra
peHeciit naturit unam Fflli Doi e i inoamati per*
aonom confltemor ;
unam dicenlet divinitalis
ipaius ei hnmanitatis hypoetasim ,
duae au-

. , ,

, ,
,

,
,
.
,

, ,
,
, , , ?
, , ,
, , ' , , ,
k

, ,
, $ ,
) tfvV
, ' , , , , , , ,
, , ,

,
' *
. ,
, . , twi

1049

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XVI.

106f

, tem unitionem naturas in ipso incolumea tor * ari coftntentes: non Ha tamen u i ulramquc ba , riim seorsim pomunus, vemm in una compoeila
. peraooa inler ge coptilatae. Subofantialeni enim
, , , esse banc unionem dieimns, hoc c s l , verain el
. , , non imaglnariam. SubetanUalcm aiitem ,
non
, quod duae nalura unam compositam nainram efle, ,
cerint; aod quod in unani Filii Dei composiiatn by, ' ,
poslasim inter se tinitae sint. Quiniino substanHa . >
lera earurn diflerenliara integram eliiicolumem si-rvari statuimus. Nauicreatuin mansil quod creatum est, et increatum, quod increatum ; quod nionale
est, mortalem permansit, ct immortale quod immoriale; circuniscriplum, quod circiiniscripium,
incircumscripium , quod incircumecripium; visibile, quod visibile ; el invisibile , quod invisibilc:
t Untim quidem horum coruscat miraculis , atiud succumbii injuriis. >

CommuuUatio idiomalum. Verbum porro, qnia
* - ipsius siuit, q u sanciae ejus carnis SIIHI, ea i|uae
, bumanilali conveniunt, sibi viiulical, et viclssim
, (12) - c a r o i , quae sua sunt, iroperlit; illo niroirum al, ' , , ternae comiminicationis modo, ob inuluaiii iuier se
, < partium commeationem, unionemve. byposiali <:am; et qua unus idemque erat, qni et divina et hu , iuano, c iuutraque forma cum alurius commuDioms
, agerel. Eo purro nomine Doiuinug ipee glorbe
1\ , cruciuxtis dicitur *, quamvis alioqui diviua ipsius
, , nalura miuhtie passa s i i : ei rursunt, Filitis bomi , , nis ante passionera in coelo esse d b l u s e s l , veiuli
, , Doniinus ipse asseruii V Eral cnim ille ideni Do , minus gloriae, qui etiam nalura ei vere Filius bo ' , ' niinis, boc est, bomo exsislebal. Aiqiti ipsius lum
(). " - miracuia , tum eupplicia esse aguoscinius, elsi ra , C lione alterius naturse imracula edebat, el alterius
. , rationc idem ipse supplicia pcrferebal. Scitmis
; enim , ut unam ipsius byposlasim, ila substanlia * lem barum diflereuUam incolumem eervari. Quo
, > autem paclo salva erit differentia, DOII servaiis i l , , - liaquae mutuo discrepant. Diflereniia siquidein cst
, earum rerum qua? diversae sunl. Qua igiiur raiioae
, , Gbrisii naturse inler se diffeninl, lioc est esscuii
, . raiione, bac cum exlremis conjnngi dicimus, pula
, quanluna ad deiiatem quidein a l l i n e l , cum Pauc
, el Spirilu sancto, quanluiu vero ad bumanilaiem,
* ctim malre, el nobis. Idem quippe quoad dtvinila , letn Palri et Spirilui sancto consubsianlialis c s i ;
, * quoad vero buroanitalem, tum uialri, luin caeteris
, .
D bominibua. Qua ralione vero ejus natune mutuo
copulantur, eam, turo a Palre et Spfriiu sancto tum a maire ei reuquis bomiiiibna diflerre dicimns.
Ipelus cniro naturae per bypostasim copalantur, ut qiue unaui coroposi am byposiasim babeam, cujua
ratione lum a Paire et Spiriiu sancto lum a maireelnobU diffeii.
9

(SVTOV.

" ,
, '
, ,
,
, $
,
3, or. , 8* Joan. m , 13.

Ejuidem. Cap. 69.

Per$onarum in Deo, naturarum in Chrislo numefu$. Unio numerum non tollit. C^eterum veluli
unarn io Diviailalo naluram conliiemur, tres aulem personai vero exsistenlea dicinma; aique ea
quidom orauia quae naturalia eesentialiaqiie sunl,
csse simpficia pronuntiamus, porsonarum vcro
discriuien in aolia tribus proprielaiibus, scibcoi

10

IU;T:;V*II

GABENC

qnod iinite siue caasa sit ei Paier, aller a canea >*>, ;,

Filiao, alter ilem a causa et proeedeas, eece \ , \ posilan agnosckaue, til ab ianceui nec excedere,
* 5 .
nec difijungi queatil; qtiiniino iiiier r*e uiiitai eint,
' , \
aliaaque alias cilra eonfuaioneui pervadaitl : u l ,
, , 6
inquam cas quideta nuila cotifusiono umlae,
/ , *
quoniam tres sunt, tamelsi otiHa$; verum et aboqtie sejuactione discrelas (quanquaat enim qiwe- ,
libet illarum per *e subsislil, tive perfecu bypo- , ,
,
eiasit esl, suaraquo proprielaiein, boc est exsitientiae modum disparem habet; al essenlla? l a - ^ , ,
jnen, nataraliuiiiqiie proprietaiiiit) ralrone eonjun- ,
gtuiiar, ei eo quod a persona Palris non divel- ,
)tii:lur, nec excedunl, idcirco Duue uuut, ei eant, , ,
el dicunlur) : consimili roodo in dtviaa el arcaaa,
, , *
omncmqao menlis aeiein el ea^tura cxsvperanle ,
Dei Vcrbi et Oomini noeiri Jesu Cbriaii, unitis
*
sauilae TrtHitalis bypo&iasie iaiarnatioae, duae
, , }
quidein naluras, divlnam scilicet et bumaaam,
$ , ,
una coiyisse, el secunduni hypoaiasim uniias osae
* ,
eonQlenmr ,
ut una bypoeiasts et pcrsona ex
* :,
aaiurie duabns composila
facta fiiork. lnte- ,
grag porro, etiani post uailioaem, aaiuras ambas
iu una ooaiposita persona, hoo esl in uno Cbrisio,
,
scrvari dicimus, easque vere esse cum naturalibiu . , ,
ipsarum proprietatibus : quia nimirum cilra con- , ,
fusioneni unitae sunl, c.i rursus ciira divisioncm
disiinguiiDiur ct nuineraitlur. Et queiiiadtitodum , ,
Ircs sanctae Triniiatis personae Ua sine confusione , , !
iiitaj suul, ut taincn siue divisione dislinguan- , ' tur c l itiimeicntur ; quia ncmpe nuiiieiiis iiec d i - C , ,
visionetii, nec disjuiKtiunein, ncc alienalioncm, .
nec scctioiiem in ipsis facil (unum quippe Dcum, .
P a t i e m . e l F i l i u m , ei Spiritum sanclum novimus): , .
ila qtioque Cbristi nalnrse, qnaiiivis iiavlc em uuiUe .
ginl, c^lcruui milla coiilustoiie, el quaiiilibel , ,
aliae alias permeoiil, tainen conversioiieiu et ,
traiismuiationcni alicrius in alieram
admillunt. , , Utraqne ciiim naiiiralem pruprietatem suam im- , ,
moiani tneiur. Ilinc quoque iit ut nniucrcntur, * ,
nec tamen numems divisionem indiicai. Unus
siqtiidem Cln istue cst, lani in divinilale, quam in , ,
bunianilatc perleclus. Neque enim nunieri ca ,
nalura esl, ut divisionem aut unionem afferal, , sed quanlitaiem duntaxal caruin rerum qtise i n p n o u , ,
nunieru.ui cadunt, signiiical, fiive illae uniia; sint, . "
sWe divisae : unluc (jniikim, l i t quod qninqna^inta , ,
lapidibus bic paries conslet; djvisae autem, u l
quod quinquaginia Upidcs in xainpo jaceani: ac *,
rursuin uniiae, ut quod in carbonc duae naiuni; , *
ainl, ignis nimirom ct Itgni; discfelse vero, quod , ,
aba ignig naiura s i l , afla l i g u i ; alio nempe modo , ,
l i x c copulame et divblenle, non anicm nirtnero. .
Qtientadinodum igitur fiori nequil, Irei dlvinitaiis persouas, lamelsi inler se Juncfce siinl,
unatii lersonam dic:*mus, nv. .nliocjni persoriarimi discriinen oonfun.hnms et e medio foltaniafi, V'a
nec fieri poiesi, ut dtias Clnisli naluras secundum byposlasiiti unilas uiiani naturam dicamtis , nc dtscriineu earum lollamnset coniundamus, aiqoc ad nibilum redigamns.
Ejuidem cop. 74.
. KepcUator 06*.
Aliud $olml aryumentum Scveri. Quod si quis
,

PANOFLIA DOGMATICA. -

1053

. XVF.

1:54

, \ de Domini naltiris pertenletur, ad continuainne

, , , quantitatem, an ad discrelam referanlur, sic ro , , epondebimus : Domini
naluras uequecorpus
, , , unum esse, neque lineam unam, neque tempus,
* - neque locum, ut ad coiilinuam quantiialem reducaniur. Haec enim sunt, quas continuc qiianla cen.
sentur.
, *
Sciendum porro est ea in itumerum cadgreqiue
^ \ , inter se dislinguiititur , nec miuierari ea posse in* ' ,
ler quae iiulla dislinciio est : sed qualemis distin * , ' guunlur, ealenus numerari; ex. gr., Pelrus el Pau, . lus, qua ralione uniii sunt, non nuuieraiiiur; uaiu,
, * * cmn secunduin essenliani copulentur, dici non
, . possimt duae iialure : ai vero, cum ratione pcrsonae
' , diflerunl,duse proinde pcrsonae dicuntur.Ex quo patel
, \

"
* ,
. ,
* *
*
, \
, \ . ' ,
, , .
, |, .
C

n i l B i e n i m

ls

con

v e i i i r e , qua inter sedifferunl; el

qnalenus differunl, hactenus quoque ea numerari.

Duae Chrhti natunv discretce. Quocirca Doimni
naltira, qiiauium ad personam aliinel, absqnc
confusionc unila? sunt; quauluiu aulera ad diflcrenlhe ralioncm, abs|ue dtvisione dislhiguunttir
Ac qnidem qua ratione unilse suul, miniine nuinerantur (neque enim duas qtiantum ad pcrsonam
dicimue cssc Cbrisli nauiras), qua auicni ciira
divisiouem dislinclie sunl , numetantur. Hicc
enim Chrisli naiura? suul, dislincliouis ralioue el
niodo : nam quia ratione personse iiniiaj suul, c l
invicem se pcrvadunl, citra confusioncm unitmtur,
Biiam naturalem differeiitiaui ambse veiincntes.
Quare, cuoi distinctionis modo, ejusquc sola ralione numerenlur, ad discretam quaniitatem redigenlur.

,
Quomodo Christi caro adoretur.
Quapropter
* unus esl Cbrislus, Deu$ perfectus, et bomo per , feclus, cui unam eamdeiuque adoraiionem cum
, Paire et Spirilu, uon exclusa immaculau cjus ear ne adbibemus. Neque enim adorandam esse car, oeiii ejus negamus : quippe quae adoralur in una
Ycrbi persona, q u * quidem ipsi persona et bypo .
, ' , siaais faclacst. Qua in renon crealuras servinuis;
, non cniin illam, ce.u midam carnem adorainus,
. sed vclul divinitali uniiain : el quia dnac ipsius
naiurae ad unam Dci Yerbi personam reducwilur,
.
, tinanique subsisientiam. Carbonem tangere ob
. - D ignem cum ligno conjuuclum vereor. Ambas Cbri1

; '
.
. " ,
.
.

KepaMuor

l^.

,
, .
, ,

, ,

sli naturas 'ob unilam carni divinilaiem adoro.

Non quarlam Trinitaii persouam infero : a b s i I
sed unani Dei Verbi, carnisque ipsius personaui
contiteor. Trinitas quippoeiiaiu posl Vftrbi incarnalionem Trinilaa inansit.
Ejusdtm. ap. 96.
Chrhii caro, ulVerbi caro adoraada, non ratimie
iui. Dei Filium simul cum Palreel Spiritu sauc:o
adoramus, corpore quiriem Diidum auiequam lmmanilaiem asaumpsisset, nunc auteni eumden i n canialum bominemque facliim, C I U I I eo quod Deus
csl. Ac pruinde ipsius caro suapie quiJem naiura,
ei subiili quadam consideratione id quod visi-

1055

EUTHYMII ZIGABKNI

1056

bile est, ab eo quod ralione tanlum iiitelligilur, , .

riislinxeris, neqtiaqiiam adoranda esl, ulpole creaia, " ;
et cuni Deo Verbo unita sit, propler ipsum ei \ , ,
in ipso adoratur.Quemadmodum enim rex, el nu- , , dus, et vcstibus itidulus adoralur; ac purpura , ,
quidem velul simplex purpura calcalur el projici- , , ,
tur; postquam auleni in regiiim indumentuiu adbi- *
bila esl, lum bonnre ct gtoria afficilur, eaque con- ,
dilione cst, ut qui cam indecorc Iraclaril, morle , ' , ,
plerumque niullciiir: vclul cliam simplex lignuni , ,
non sic comparaium esl ul langi non possit , , ' , cxtennii ubi admoio igne carbo evasii, non quidem , ,
suaple vi, sed ob adjuuclum ign<m , ncc propius , ,
adiri, nec tangi onuiino polest: noti quod ea ligni , ' ,
nalura , uf propiorem ad se accessum non feral,
> '
sed qnod jain carbo sit, seii lignum accensum: ad , ciinidcm quoqtie modinn caro suapte qtiidera na- , ,
tura ncquaqtiam est adnranda: SIMI cinn incarnalo :.
Verbo adoralur, non quidem prnpter seipsnm, sed propter Dcum Yerbum, quod secundum hyposiasira
ipsi copulatum cst. Neque eiiini falcmur nudam simpliccm carnera a d o a r i , verum Del caruem, sive
Deinn imarnaiilm.
Ejusdem. Cap. 73.

. KvpdAawr otf.

Quamvis enim nulla sii nalura qtia! subsislen ,

lia careai, nec ulla stibslanlia quae personae expere *
exsislat (quippe cum el substa-itia el uamra in * *
subsisteiuiU considerenlur et personis ) , at nou ' ,
Mcirco necessc u l natiira illa, quae sccundiim *
stiam sin- ^
byposlasim inler se uniuu
iinitt- sunl
s u n t , anain
,
gulac bypostasim babeanl. Fieri enim potesl, utin * , ( ,
unam personam convenienies, nec. substantia ea-
reaiii, nec rursus separalam ac propriam stibsi- ,
stoniiam habeanl, sed amfce unam c l
eadetn. ,
Nam, cuni una et eadem Verbi persona ambarum ,
naltirarum persona exsliieril, nec iilramvis harum , [ ] ,
stibsislentia carere sinil, nec rursus eae diversam , ' ,
interae subsistentiam habere conccdil, nec do- *
muni ul nnnc bujus, niinc illius, persona fiit, god , ,
ulriusqiie semper cilra divisioneni et separationem % ,
byposlasis exsistit: sic niminim ul non in partes , .
secetur ac dividalur, suiquc pariem huic, partcm- ,
que illi tribital, sed lota bujus, ac tota illius indi- vise, atqiie in totum sif. Neque enim ut aeorsim l) , ' ,
gubsislerel, Dei Verbi caro condiia est, aut praeler , ' Dci Verbi personam alia facia fuil pereona: sed . ,
cum in ea ubsisleret, laola est potins - .
, id est, in alio subslana, quam scorsim in scipsa substaos byposUsis. Quaniobrcin noc carel eubtislenlia, tiec alicram iti Triuilale personam induciu

Ejutdem. Cap. 74.

Diviua nomina commmnia. Quae cuni ila sinl,
nppeAdicein illam, quam Pelrus Cnapbeus, sou
Ftillo, Trisagio byrano adjecit, impiain esse elaltiirtius, ut qux quariant inducal persouam, ac Dei
Filium, vim illam iiimirum Pairis vcre subsislentem, scorsim collocet, el aeorsim rursus eum, qui
cruci affixu esi, ac si ab illo forti diversus esset,
vol Triniialcm sauclam passioni obnoiiam opinetur, Patrcinque ac Spiriium sanctum in cruceio

KepdJUuor. *.

^, , ,
, ,
;
, {,
.

1057

PANOPLIA DOGMATICA. -

. , *
6 , ,
,
,
, , ,

, ,
, , ' '

, ' , * " * & ,

,
' ,

* , ^
".
, *
, ,
, ' ,
, , , , , * , ,
, ,

,

', , , '

. .

. XVF.

1058

agat. Procul sil blaspbema haec ct adullerina nugacilas. Nos quippe illud, sanctus Deui de Patre
accipirau: non quod ipsi soli divinilatis assignetmis nomen. Nam c l Filium, et Spiritum sanctum
Deum agnosciuuis. Itidem illud, sanctus fortis, F i lio tribuimus : non quod Patrem et Spiritum sanclum virtute spoliemus. Ac dcnique Hlud , sancius
immorlalis, Spiritni sancto ascribimus : non u l
Patrem et Filiuin ab immorlalilale excludamus,
se<! ut in unaquaque persona oinnia divina nomina
simpliciter c l absolute sumamus, diviuuni scilicel
Aposlolum imilnntcs, cujus ha*c verba suut: Nobis
anlem unus Deu$ , ex quo omnia, el nos
ipso ; unui Dominus Je$u$ Chrittut, per quem

unus Spirilus
omnia, et uos per ip$um :
sanetus,
in quoomnia,
* - ei nos in ipto >. liemquc
Grcgorium
illum Tbcologum ad bunc modiiiu
loquentem: Nobit aulem untts Deus , quo
omnia; et urnts Dominus Jesus Chriilus, per quem
omnia ; el unus Spiritus sancius , in quo omnia :
bis voculis, ex quo, per qiwm, et in quo, non scindenlibiis naluras (neque enim alioqui pracpositioncs
ilbe, aut nominum ordines uiKpiam uiularcnlur},
veruin unius ac inconfusae naturac proprietaies
exprimenlibiis. Idque liquet ex eo quod rursus in
unum colligunlur, si modo quispiain illud apud
Aposlohmi baud negligenler legnl: fix ipso, el
per ipsum, el in ipso suni omnia,ipsi gloria in uvcula saculorum. Amen *
Nam quod non de Filio dunlaxat, scd de san" - ^
, * , cta Triniiate dictus sit ter sanctns liymnus, te , , , etantur divinus saccrque Albanasius , Basilius, ct
* Gregorius, ac lolus Pulruin a Deo afflaloritm cborus ; ncmpe quod sanclailla Serapbim pir Irinam
,
sauctitaiem, Ires supercssenlialis divinilatis per , souas r.obis indicenl; per unam autein domina. ,
- tionem, unam divince Tnniiatis subslantiam , im. pcriiimque declarciit. A i l quippc Gregorius Tbeo " , & - logus : Sic porro Sancla sanctorum, qtire etiam
>, , a Serapbim obteguntur, ac tribns sanolificalionibue
. celebrantur, in'unam doniinalionem cl diviuilaloin
conveniunt; id quod c l altus quispiam majorum
nosirorum pulcberrime ac suldiuiissime edisse.
ruil.
Trisagii iradiiio, sub Proclo poniifice. Jam vero
:
, - D narranl ecclesiaslicae hisiorwe scriplores , ruin
plebs Constantinopolilnna, Proclo archicpiscopum
, ,
, agente, minaci qiiadain immissa divinilus lempe ,
etale conlerriia, supplex Doo preces adbiberet,
' ,
puerum quemdam e plebe rn sublime raptum, an" , " , "
geli quibusdam magislris Trisagium bnnc liymnum
' ,
didicisse: Sanctut Deus, Sanclus fortii , Sanctus
, $ & immorialii, miserere nobis. Ciimque loro suo puer
, . redditiis id quod didicerat, rctulissel, multiludi , , nem universam hymnurn hunc cecinisse, afque boc
, , pacio imminentem calamilatem qaievisse. Qnin in
- saocto magnoque, et universali quarto illo conci lio, quod Chalcedone coacluni est, ila cantaiu*
1

I Cor. , 5.

Oral. 39. Rom. , 36.

10*9

EUTIlYMfl ZIGAHEXI

(nisse hic Iiyiuiitis tiaditur; queuiadiiiodum in

sanctae hujus synodi actis recitatur. Quamobrem
ririiciilm prorsus et ludicrum fuerit, cantirum
islud Trisagium ab angelis acccptum, ingrtientitunquc malorum depulsione firmaitim, quod conferta sanctorum Palrum synodus comprobavtt,
quin et Seraphim pridem
cecineranl, vclul
quo ires deilalis pcrsonae expnmerentur, Cnapbei
iniqua opinaiione, quasi ille Scraphitn anlecellerel, pcdibus proculcari, autsallem emendari. Prob
insignem ai roganliam, nc dicam amenliam ! Nos
vero (runipanlur licet eliam dxmones) ila dicinius : Sancius Deus, Sancius (orli$, Sanctui tromortalis, miserere nobis.
k

1060

; 5; \ , ' -j, ,
\ & ,
,
,
, , . ' &
, ! 81\
, ^ *
," , " ,
.

Eju$dem advenus $, qu& dicunl. *i duan habet

homo naturai et octiones, neceae eit, tres

Christo naturas et totidem actiones auercre. Cap.

, Xpanov
, xAJkr
. . *.

SO.

*0 * f
Siiigwli quidem bomines rum binis nalnris anfma
, ,
nimimm el corpore constent, eaeqeo in se rmmu ,
tabiles servent, biiwft merito dicnnlur natornc.
.
Ulraquo cnim eliam po&l conjtinclionem naturalem
.
servat proprietatcm. Neque cnim corpus immor, , , *
tale sed interiuim sentiens. Ncqnc morlalis anima,
s<*d immorulis. Quod si nnius aliquando nalnrse

homo diciiur, nalurc vocabulum pro specie acci,
pilnr. Negamu enim natura* differenlia bomincm
, ,
ab bomine discrepare, scd eamdcm onines bomines
,
babcre constitiitionem, cum ex anima el corpore
,
coinposiit siitl, et binas singuli nalura3 absolvanf, ^ ,
ot sub unam onmes deiiuilioncm cadant. Ac ne illud
, *
quidem falsum esl, cum rerum omnium procrea. ,
U r u i n , quod geaeralie eint, naiuram unam appellal
,
sacer Aibanaskis, in ea oralione, qnam adversum
1* illos scripsil, qui Spiriiui sancto maledicuul, lo
Oti
quens ad hunc uiadum; Rekm omxibus procreatis
,
praHare Spiritum sanclum, et ab eorum, quce facla
,
Munt, natura dwenum %%, divinilalUque proprium, ,

4S koc rurtxm pouumut iutelligere. Cum igituromnis

' *
korno ex auima et corpore composilux $il idcirca una ,

dicilur hominum natura. At in Domini pertena ua- *
;
iuram, unam dicere non potsumui, ciim ulraque na~

.
iura etiam pott conjunctionem naturalem proprieta-
tem conurvet. Porro CltrUlorum ipeciet inveniri non
, *
, neque enim fuil alius ClnUlus, qui divi- Q .
niiate ttque hum*Hilate Deus idem $U el homo. E l ,

rtir*uni, Non est idem ucundum kominis $peci*m
. '
unum et unum, quanitm ad ajtime el cerporu euen- , ^ fvVR
liam pertinet. Nam unum $ecundum homitwt sptcie* . '
$ignificai eam, qum e$t in oinmbut homiHibu* simiii tudinem. Vnum vtro quantum ad anima: el corporit

- '
esseniiam periinet, eo ip*o, quod e$t Iwdit, cum ca

,
plane ad t ihilum redigat. Aut emm unum tu alterins
. H
iuenliam commuiabittcr, aut ex tUversit diversum
* ,
fiei et ulraqve Mulab*niur aiU si propriU in ter ,

minis man$crinl duce erunt naiura. Non euim asen- ,
*,
tiae raiione idem esi corpus cum eo, quod esl hicor . tir
poreum. Quare non est neccsse, ut qui non propter
. Q'J*
eaindcui esscntiai corporisel anim.Equalitatcni, sed
*
t

1061

P A N O P L U DOGMATICA. -

XVr.

10W

, propter stmUlludinem individuorom, q u sub

, unam speciem reducunlur, unam in homine nalu ,
ram dicunt, unam iiem in Christo naluram asse , rant, ubi una natiira plures non compleclilur per .
sonas. Praterga omnis composiiio ex proxinfe
- - cornponentibus coniicilur. Noque enim dicimtra,
. domum ex terra, eC aqoa , et reliqai* elemwitis
, componi, sed ex lapidlbtis c l lignis. Alfoqut noeesse
, ' .
sit ot bominem ex qninqne saltem naiuris cowipow inm afftnmre, nempc ex qnatuor elementfe t
'. ,
anima. Si<? dl in Domino nostro Jcsa Cbristo noii
; . parlps pariinm , sed qune proximfe componuiH,
,
iioiupe divinitatem et hmanUatem considerawius.
, Ad haec si duas in homine tiatara dfeimits, irea \n
. " , Christo natiiras dicere cogemnr. Et vos, qui duabus
- e iinloris homiocm constare drchis,ex' tribne na,
luris Ctiristum constittiitie. Idem de aetfontbtts in*
, ,
teifigitur, necease eitfm esi, vt adio noiune miiioo
* .
respondeat. ffomfncm aniem diias dici debere na
. "
luras tertis est GregorhtTftoologas, iia toqoeoa
, Sed ctiin dopliccs sinine. hoc eet, ex anmm eorpo
, ,
reque eonstemus, ex nalura mmiroro vislbHi et
, , ,
invisibiti, duplex eat item eipufgatfo, nempe per
! : , * aquam ct apiriium.
; .
,

, 6
.
.
\\

EJH$dem ad eos qui qnarunt, vtrum saticta Del Genilrix duas nalnras genuerit.et utrum dnatnatufm
in eruce pepettderint. Cap. 99.

Factnm, c l non factum, quod creatutn, inerea -

, Q lumquo sigiiificat/ ad naturam refcrlur. Geniliinj
autem^t ingeniiuin non ad naturam. acd ad per ,
' , , sonam. Natura igimr atvtaa increaia est. Omnia
vero posl naloram divinaio facta creataqnc sunl.
, .
Itaquo in nalora divina aique tncreata iiigenilum
, .
quidetn in Patrc consideralur, neqwe enim geuitug
, ,
esi, geniluia aulem in Filio, ex Palre eniin ab
aeternilale gemlusrgt. Procedens verocoosideralur
, ,
, in Spiritu sanclo . Ciijusque speciei animaliiim
, . prima generata non suut, ab opilice oniui facia
, * stmi Deo, non autciu ex similibus prognaU. Fieri
. , cnira ad r* prrlinet procrealas. Gigni autem ad
. Deura Filium, qui ex solo Paire ejusdem ess< ntiac
geniiua eal. Ipa vero res procreat ex conjim *
, - ctione niaris el feminae geuerantur personam ba D
s ciusdem ewenliae. quo intelligimus, gigni
on ad naturam, aed ad personain perlioere. Nain
. " ,
, * si ad naluraro pertineret, io eadein naiura genilum el ingeuitum non considerareior. Sancia
,
igilur Dei Genilrix personam genuit duabus in ua ,
luris declaralam, q u ex Patre quidem, quanluin
,
, - ad diviiiilaiein perlnel, sine lempore genila e s l ;
6 , ' in extreinis aulem lemporibua ex ipea Virgine carncm assumpsii, ei carne naia est. ldemquc diciiur
, .
de crucifixione, el resurreciione, et assuinplione.
* , ,
Haac cnim non ad naiuram referunlur, sed ad per. ,
sonam. Cbrisius igiiur duabus in naturis exsisiens
.
passus csl nalura patibili, ei crucifixus est, ct iu
,
, * cruce pependit carne, non autem divinitate. ltaqut
gcuilus esl Deus Ycrbum hominem ibduens carnc.
,
k

b c n l e

EUTHYMII ZICABENl

10C3

tOS4

Eicruciflxus esicarne, et roortaae eet canie, divi- ** , ,

.
niUle ipaiu impalibili permanenle,
'.
Ejuidem ex eap. 7 5 .
"

Qtiamobrem Dei Verbt naturam carnem assum , psisse, aut carni conjuoclaro esse dicimue. Verbi
autera naiuram carne paesam nondum audivimus. *
.
Sed Cbrielum carne passnni didicimu. ttesUt
, ,
igitur, uldicamua, carnem assumpsisse, nihilaliud
esae, uUi carni eese conjunclum. Carnem vero fa-
cluro Verbtim, ipsam Verbi personaro sine niuta- ;
. ,
liono factanresac carnta personam. Deus homo
,
faclus, e l hoino Deiis dicittir. Divinitas vero bomd
, , ,
facla, aul hotuinem iudula nuUo modo dicilur. At
d m n i u l e m bumaitUaii coiijanctam in una ipains . "
T Y

t l

4 v

pereonarum didicimue. Deum item formam, ant

l
I* ?
** , ,
\ , esaentiam accipere alienum, aul nostrum est. Ac
gingiriia qiiidem personis convenit noinen boc , * , . '

Deus. Divinilalero vero personam dicere non pos ,
aumas. Divimtalem enim Patrein soJum,aut aolum
, ,
Filium, aul SpirUum sanclum dici non accepimus.
.
Dtviuilalis e\m naUiram significat, Deus vero
, *
ctiam cofMniinitaleiii naturx declaral, et singulis
, ,
perSonis denominalive iribuitur, quemadmodum el
. \
bomo. Oeus enim est qui dmnam habel naturam,
, *
el honio, qui buiuatiaiii. Illud praterea sciendum
, . ->
esi, Palrem el Sphilum sanclum niilla ralionc
,
carnie assunipla? a Verbo fuisse participes, nisi d i . ,
vino valkiuio, el approbaiione, e l voluntate.
, ' , ,
, * .

Ejutdem. Cap. 90.

Ipgum Dei Vcrbiim omnia carne snsiinnlt, divina

et sola ipsius nalura impalibili permanenle. Nam
anima quidem, utpote palibilis, cum corpos laceraretur, ipsa quoque simul cum laceraio corpore
angebalur et paiiebalnr. Divinitas autem, uipole
impalibilis, una cunt illo non patiebaiur. liltjtl ttem
aciendum est, nos dicere Deum carne passum, d i vruiiatem vero carne passam, aut Deum per earnem passum nullo modo. Nam si, cum arborem
securis secct, duro illusiralnr a sole, non secaiur
ipse sol, neque palitur, quanlo magis impatibilis
W r b i divinilas per personarn carni coitjtuicia,carne
palienle, mansit impalibilis? Non est autem ne
cesse. ul exempla sic omnino similia sint, u l iitliil D
desil. Sed in exemplis ot similitudo et diversitas
cottsideratur. Quod enim in omtiibus simile est,
exeinplum. scd idem csl.
hcm advfrtvteos, qui unnm in Chrislo naturam
asterunl. IHvertorum aliorum lOtrum,
1n qua-slionibus snis Eulychianislae dispulam ad
bunc ntodom : Si duae sum in Cbristo naturae, duoe
eront et byposiases. Neque eniro naiura ulla siue
persona. Alque iia duo prorsus erum F i l i i . Respondenins, hyposlasim aut personam (ui in sancia
Triniiaie, eiangdrs et bominibus) significare, anl
exsistenliam, u l i rebus, qua? quoquo roodo sunt, ad

y.

; \

. 1 ,
, , ').
. ,
,
,
. ,
/ ,
,
* ,
, .
, -.
, '
, .
,
.

*
.

:
,
* ^ .
,
, !,
,
, ; $4-

W65

PANOPLtA DOGMATICA. -

. X V i .

1065

- carum qu , difcrenliam. Quamobrom

bypostasim quae personam aignificet, unam eese
. "
, dirjmus: dtias vero, qitae signiftcent exMftlentiam,
, eiiaui concedere, non carere pericuto affirmaintis,
. qtio neulraui in ipso ualiiram esse sino exaisieniia
, deniunstremos. Exsisienlise entm hypostasim, onwi*
\ . " bs iii rebus reperiemus, personae rero hyposfa sim noii m ouinibtfs. Qtiaiuobrem byposlasie Chrisii
. . personam aignificans, uiriusque nalune ipsitis est
, bjpotttasis ; nam cuin simplex essei, est facta com , , * posita. Ac divina quidem pjus iiatura propriam babet byposiaeim, bumaiia vero neque sine bypostasi
, ; , .
est, neque propriain babel bypostautai, aed in byposiasi divioa mmirum subsisiil.
Faieo dualilaiem acxusaut, lanqvam prhna dirUio
,

,, , sk, quae siatim posi umiatem occurrai, cum potius

, - duarum eil unilaium conjunctio, el suam comprebendendi vim statim consiiluai. Numerus eniin noti
.
eei
unitaluni difisiu, sed potitis C U M K I I I I S , tit qui iu
,
. ea factrilale praesiaut, leiiiiiveriifil. Quod si duali , ; la is HI ea, ex qutbus ecnstaf, re^olulionem divjdere
?, ' co jiinctionem dixerini, sive cogilaiione,sive reipsa
' , ' ul Aal, vere forlassc bjquentur. Dualiiasvcro in so
* , ipsa inanens non est seciio. neque uniiaium divieio,
, ted poiius ipsarum conjunctio ei copulalio. Q U U I I . * * qnain natura nuiucri per se neque dividit, o^que
', , ' conjungii, se>l ulrumque sus< ipil pro ratione illius,
- quieo milur. Neqtie eiiiin bicnbitale lignum secat
nuiuerus diiorum cubitoruin, sed quamvis dimeii.
sum s i i , coniiiiuacii lamen suum relinel quai:ll:t , * C
leui. Nec decem modii i r i l k i divisi *unt, proplerea
* quod dimensi sinl. Sed et Dominue cum duodecim
, . '
esse dicerel boras diei , non ejus divisil ronli
nuam quanlilalem. E l cmn Aposiolus diceret, Mul. ,
la membra , unum auicm corpus *, niembra non di<, V , . secuit. Nec qui dixit : Omma ossa dicetu,
, , , ,
Domine, Domine, quis similiz libi * ? divis'1 iueui ; '. .
bra sua. Quod si illud, duodeeim, et itbid, mu/, , , ta, c l illud, omnia, u l rtdiqua praeiereamiin, cum
, ,
signifbem niiinerum, nullaui laineit divisionem
,
efli innt, quis duorum uuinero i siugulare rounus
,
lioc tribual, i i l dividendi vim baboal, cum prajger ; tiin euin nos oon ia divisioue Cbrisli naliiraniiii
,
. ,
adbibeamua, sed ul solam ipsarum differeniiam
, ,
tendamu3,eai sine mult \
o e elco.ifusione posl veram ei indivisibilem con ; junciionem permanere? Nam et in corpore licel tres
- diiuensiones dicamus, non tamen ipsum corpus in
, "
ires sccliones dividimus. Ouemadmodum igiiur
-. personarum irinitas non ipsariun divisioneni eag
' (listralientem in Divinilaic p a r i l ; disiinguuntur
, ' , , * cniin, sed sine disiractione , el conjungunlur sine
; , conrusionc, inler se eiiiiu coinntoanl sinc C O I I I I I M > eiione, servalis singiilarum proprielaiibiis: sic ot iu
- \ Cbristo nalurarum duaiitas non ellicil ipsaruui dis .
trarlionein.
: ,
Dua2 nalurasunl unus Gbrislus, et unus CbrislHs
1

c l

r a m

8 f g ! l i f t c e m u e t

e l

0S

* Joan. , 9.

I Cor. x u , 20.

P A T R O L . Gft. C X X X .

Psal xxxiv, !0.

34

10*7
E U T D Y M I I ZIGABENI
1068
eel uaturae. Idem igilur esl dicero, Cbrisius . , X p t r c ^
agil in duabus naiuVU aecunduio alierain oalura- ' , \,
,
rwn, el altera naiura agii in Cbriato.
Et duabnse naiuris Christum, m ex diviniiaieel
^ \ , ;
htiRianilaie,taiiqiiaro exparlibus toluno dicinius; et
,
in duabus naluris, ut iu divinilale et bum&ohaie ; et \ \ \ -<$
ihns naluras, ut Deuiu el bominem. boc esl , , . \
jllnd : Ea ex quibus , etin quibua, ei qimeesL
, , .
Poal duarum naLurarum in Cbrieioconjuirclionem^
oi
on oporiet dicere djvisionem, eed dtffrreiiiiaio. , .
Dififcrentia enim est raiio, qua intcr se diflVruul , '*
subjecta. Divisio vero esi lolius seciio, qua illa v i , * *
cissim geparauiur.
^
Gum aiiiina a propiio oorpore separaia esset, di
vinilas iu mrisque eral indivisibilis, qu;t el cor, ,
pus a corrupjiioiie perpciuo liberum conservabai, el
,
aniuiani inferis lcrribilein et mortis vim cverten- $,
tetn osiendebal. Neque eniin ab eo, quod composi .
lum e i , id quod nou esl coinposilum, ecindilur,
,
scd coiilra poiius conjungil composiluiii el quaa le, \ ,
paraia sunl, copuJal, et iii vilaiu revocau
.
Uem adversus eot aut unam in Ckristo naturam
asseiunt. Leontn Uyxaniit ex triyinta capitibut con*
Hra Severum.
CAP. I.

4'

^.

. '.

Si ca qiiuc omniuosunl cadctn, unius uaturne stint,

; ,
ct ba*c ipsa dicunlur una nalura, quomodo quai non

Eunl eadem omniiio secuiiduiti uatiiram, uuius eniul
,
naturae, aui una diecnlur iiatura ? Alqui uuiiquain
; \
idcin erit oinnino Cbrisii diviniias el ejus hiiiiiani- ^ * *
las. Quapropier liaec uuiiii non ertint naltira, nc , quenaiura una dicenlur posl conjunciioneni.
.
CAP. II.

. '.

, .
, \ .
'
.
, \
.

Quoruiii ima esi nalura, eoruin ralio conununis

csi, cl quorum cummunis est ratio, ea suiil ejusdein essentiac. A l Cbrisii diviuiias nunquam eril
ejusdtm es$enti cuin ipsins Inimanilale. Nunquam
i-iiur una earum ralio. Quoruni aulem nunquam
iiiia ratio, borum uiique nalunc semper diOereuies.

C A P . III.
Si ex divinltate alquc buiuanilate dicc.nlcs cx
duabus eiiam naluris dicuul, cl idem ipsis ulrumque vitlelur signiiicare, quomodo qui hi diviuiiale
aique bumaiii aic dtcunl po>l conjunclionem,
i x iis qu% ab ipsis coucessa smil, duabus in naluris
cogiiniur diccro ? Idem euimct bic eslillud, quod cx
r.sque sig^illcatur.

. \ \
> ,
; ,
: ,
* ;
\ .

C A P . IV.
Si duabus e naiuris Ghristum dicenlescx diviuiiale aique bmnaiiilale dicum, c l ex divinilale alque
buinaniuie dicenles duabus e naiuris ipsuin dicunt,
a i divinilaiem aique bumanilaiem dicuni eiiain
posl coujunclioiicin : duas igiiur t*i ipsi pusl conjiin<liunem Clirisli naiuras coneeduni. Qitoil si
iluas in Cbrblo posl conjuiictioiicin naturas n>gaiil
t

'.

(/
, :
, >. \
\
\ . *
dpvwv

 DOGMATICA. -

. X V i .

1070

, -
.
. '.
, * *

; , , .
; " ,
, .

ir.

dmi)ilalem4lbuinauilalei Cbristj negaut * (jimciionein.

CAP. V.
Si ea q u roncurruni in eonjnncfione, con;eilut
non esse eonftisa, duo miiem ip^i quoquc illa <Meunt esse, quae concurruni, rur ea duo, quae
conjtinclione confusa non sunt, eiiam posl conjuuctienetn noo agneacuitt Quod ei agrtoscuni, cur uon
confiiiniur? Sin conflteauir, enr ea recusant ennmerare, quofum minirae conftisam proprielalem
liam post oiijuneiionem esse seiurt4 ? Quod onim
e<ouieiitur, iiiquitdivue Basilius, id eliam cnun?erent.
CAP. VIII.
Si nnmertis omni ratione dlvisrnem affert, nn meriHi divieieme est causa, uon amem divisio iuimeri. allerum dnobus erii neces*arinin, ut vrl
nihil eerum quae coiijmicia sunt, numeretur, vel nibil eorilm quae nuiiieraia sunl conjnngaiiir. Sed
nonne ridimbim esl eam iribuere numeto poiostalem, CIIIU oinnie uumerus non rerum naiiiratn
ani qtialit:aem, eed qtianliiatem conetiluai?

, , ,
, ,
. ,
,
, ^ ;
. ' .
, ,
, \
,
,
\ ,
, - ^
;
. '.
' ,
,
, , \
\
, ' .
. '.
,
,
; *
. '
,
* ,
.
. L T .

* ,
,
^, ,
.
. ^ ,
, . / , ! , *
^ \ *.
,
,

C\V

IX.

S i , juxta Gregoriom, Cbrisii <1 speneaiio rmiirario modo sc bahel, aiqun divimtas, in ilivimtale
aofoin tres seinper personas ei naturam tinam
coi-fiieniur, quomodo in Cbrisii dispeusatione naiurae duas, et personam unam non dabiiuus?
cma.ario e ini moito se res balent, CUIII l o t i
inter se online coinimilauitir.
CAP. X I I .
Si aiius el alins sunt pronomina personarum, ui
Tbcologus ait, aliml auteiu el aliud snnl naluraruin
pronomina, prius auiem semper csl in divinilate,
posierins iiidcm semper csl in dii<peiisalionc : seuipcr igilur nalurae, siquiriem ei earmn prouoniiiia
semper sum
CAP. X i V .
Si nou csi idcMii naiura simplcx, el nalura composiia, simplex cuiem Yerbi naiura unam folam naluram dcclarat, composila Chrisii nalura, ex jaiuruui scnlenlia, uonni naiuram no:i indical. Quod si
simplex el coinposila, ul ipsi vobmt, Cbrsti uaturam unam aigiiificant, diflferentianj osleudaul couiposita\uiipsi seiuiuni,Christi naturae, c i siiuplicis
ii.iiir;p ipsius Yerbi.
CAP, XVIII.
Qua? proprie inier se coniraiia sunl, tolam nrgationem toli opponunl aiurmationi. U l si affinratio dicat : Paulns aposiolus / , uegaiio dic*i :
Paulut apostolu$ non esl. Iloc moiio duabus aiuris nna esl nalnra coniraria. Si cnim itna ratura
e-t Cbrisitis, uun duae ; eisi ((U;P, non una. Qui au(cm uiiam (ticentes aliquid aliud adjungunl, H O ; I
aiiipliiis contrario mo.lo ai> ipsis d-cilur, s d divcrso, ei per eircum.sciiplioiieai. consial ipsis ex
uoininc cl ! duarum naturarum ronfossio.
Ex uoniiiie quidcm nattira Vcrlii, ox deliniiiouo vtA

Wl

EUTHTMII ZIGABENI

VHl

ro carne animata anima ratione mentcque pradi-

ta. Ilaec enim est liumanaa naiurx definkio. Cur
. " .
igiturqui naturae deiinitioneni dicuni, appellalionem

ipsiui rejiciunt, dicanl isti, qui ne eonsenlanea
, !
quidem inter ec, a repngnamibue posstml discer
ncre.
.
CAP. X I X .
!. W.
Simplex nalura non est ojusdem essenii cnm
* .
composita ; siinplex auiem eat P a l r i i naltira, Cbri- ,
slrvero compoeita; uon igiiiir jusdem esaenitae ett ,
Chrisii natura cum aHira Pairie. Atqui Clinsltim

ei ejusdem cum Palre essenti, et eumdem ejosdem
,
tsseniiae nobiscum affirmare se fingunl. Dicant
igiiur an fieri posiit ut ena, quemadmodum ipsi , , aiuni, compoeila Cbristi natora omui e i parte sit
,
ejusdeui esaentiae cum Paire, el omni rureom ex

parle ejosdem nobiscum easemiae, ul non ad eara- .
dem nos eliain adducant esseniiam, quam babei , Paler. Quodsi diieriul, non omni ex parle unam

Chrisli naiuraiu esse ei curo Paireei nobiscu ejus- , .
dam esseutise, reliquum esi ut unius naturae dimJ ,
diuin cum Palre, et diiuidiuro sitejusdem nobiscmn
,
essomi*. Iloc atiieui quid alitid esl, nisi divblere
unain, ut ipsi dl< uni, (ibrisii naturam in eaindem et ; 'diveraiu esseuliam, c i lotidem parles quot unam ;
Cbristi luiuram coniposilam abaoltuni? Est auiem "
impioias Arii ei Apollinarii, qtiae divlntialis el hu .
mauiiaiis^brif li negal perfeclioneui.

. '.
CAP. X X .
Si Cbrislus, ipsi quoque concedunl eliam ^ * 1
,
potl conjunclionem Dcus el bomo diciiur, ei haec
,
ipta naturaj sunl, quomodo in Cbrislo duae uaturae
non simi, siquidem ideni nalura non est Deue ,
cl hotiio, nec<qua naiura Dcus est, eadem esl bo- , , ,
;
mo?
. '.
CAP. XXIV.
6i vcra raiiono el sanciorum -patriim senleiitia
;
eotiem niodo a persona differl essenlia, quo commu, ,
ne a proprio, uua Verbi uaiura non cum carnc, sed
rttiu Paire una nalura dicilur. Giim ipso eiiim ba- >>
, .
boi eamdem aalurae ralioiiein. Sin una ejus et est
.
ei dicilur natura cum Palre, nunquam dicelur una
, ,
cum carne uaiura. Quod si uon una prorsus cnra
.
carne nalura dicitur, nec caroquidem cum ipso dicelnr una n:dura. A l si nec caro cum Ycrbo, nec D ,
Verbum cuincame una naiu/a dicilur, duasessccou- , ttalin Clirisio naturas.
. ' ,
, , -
.
CAP. X X V I .
Si omuia quae suni cjusdem essciiliae, naiura; ratione coujungunuir, et idcirco dicunlur una naiura,
qu.c vero divorsa?. suul esseniiuB conjunctioiie, nou
aulem nalura cojmlaniur, coiijmiclio aiiiem ei natura idem suul. ne idem quideui esl, qtiod ex
ipsis couttciuir. Quod si ea quae natura (unjungil,
dicoiilur uoa uaiura, quoe coDjiinciioitc copulala
mn, persona, uon aulein nalura aique eascniia
unum cssc Uicciinir.

. \
4:
, ^ ,
(, ^ ?
, \ if
~. *,
,
, ***
.

1073

1074

P A N O P U A DOGMATICA. - . XVI

. '.

C A P . XXVII.

Comniuni omnes cooscnsu falenlur, nowcn hoc,
/loroo, iiaturam signiQcare, Paulus autem, aul ,
tru$ personara. At nonien hoc, Chri$tu$, ul bealut
.
> , Gyrillus docet, nec vim liabel definiiionis, nec ali , , ; cujus;declarat essenliam. ut hominis aul bovis,.
, . auiequi, aut cujusque corum qua? sub eamdeni
speciem cadunt. haque non idem est bomiueiti
, .
simpliciier dicere, et Gbristum. Quoroodo igitur
bominis exemplum, quo natura signiflcalur, ad?
, Gbriati personam referri polest, cum nomen hoc,
Christus, ex praeceptorie doctrina non naluram i n , ' ;
dicet, sed parsonam ? Quod si dixerilis et ipsnm,

el alios Paires ad conjunctionra rationem expli
candam
bominis exeirplum adbibcrc,' respondcmus
,

,

"
I

j
v.... .. .......w |
- ~I
. .
eos non simplicitcr hominem accipere, sed aliquem
bominem ; aliquis aulem et singnlaris bomo est
,
. "
persona. A l duorum etiarn bircorum ipsum descri ,
bit exemplo. Quaniobrem ut eo loco personas hirco
rum exemplum non respicil, sed vivenlis, el iinmo
lati diflV.rentiam ; sic eliam boc loco sumitut' alicu ,
fus hominis eimililudo, non ui tollantur naturae, sed
,
ut personae unilas ostendalur. Quod autem aliquis
.
seu singularis horoo ex Palruin semenlia duabus e na , ,
turis consiet,eisit dua nalurae, qualenus esl aninia
,
el corpus, ex eorum scriplis mullis in. locis iniciligl
.
poiesi.
t

" ,

16
'.

llem advertus eos qui unam in Chrhto naturam aue

ruaf, Anastasii monachi Sinaita*, ex tibro, qui
^
c Via dux intcnbitur.

,
Severus epUcopus Anliocbtse, inde expulsus
, Alexandrlam venh, et librum composuil omni cxse ,
cralione plenum, quo Chalcedonensi concilio ad?er' ,
aatur, dogniaque constiuiii, qito Christum post
,
conjunctionem unam esse naluram faclum asserit.
* Hunc ille librum Phiialethen inscripsit, quem in

Syria et iu jfigyplo Severiani, el Jacobiiae, el qtti
, ab Eutycbe et Dioscoro, et Theodoeio, 01 Timotbeo insliiuti suni, el reliqui onarn in Gbristo
, ,
. - naiuram asserentes, Evangeliis aiiieponiinl. Noir
, - est autem cum istis prius dispuiandum, qnam
, , , , quid naiura, quid-essenlia, quid hyposlasis, et quiif
. persona s i l , dcQnierint. Nam quia Cbristus est una
persona, ipsi pro una persona unam naiuram dfr , , - D cunt, ideiuque personam el naturani esse consliluunt. Quseraiur igilur ab ipsis, cum moritur alfqnis
. ,
homo, utrum nalura raorialur, an persona. Namrarn
, , ; **
quidem mori non respondebunt. Nori igitur idem
.
esl nalura el persona. Praeterea c u m muhx sini
. ,
atque adeo innamerabiles bominum personae, mui ,
laeHO k e m atque innumerabiles nataras bomiuum
(5 ;
dkent? Aiqui una esi bominum natura. Non ergo
. "
idem eat persona et natura.
.
Ejusdem.
*
Qui onara in Christo naiuram esse coniendnnt,

Aibanasiom ad Jovianum imperaiorem scripatsso
,
dicunt Verbum facium esse carnom, ut ei caro
, .
fteret Verburo. Respondemua, piimum non consiar^
, ,
an baec verba siui Ailianasii, com muliis in locia4U
,

1075

cat, nnllo prorsus moifo flnri posse n( caro in Verbi nalnram convertalur. Deinde ex aliis ejus acriptis piam ipsins senieniiam agnoscenles, et b-.pc
Alhanasii easo verba concedemus. Verbum eniin
accepit pro Deo, quandoqiiidein et Dfeus est Verbum. Non aliier ac si duissel, Deum facium essc
carnem, ut caro fieret Denfc, non naiura, sed con
junctione in persona, ei deiflcatione, ut iia dicam.
Aiunl et Theologum Gregorium de carne Domini
deiGcata dixisse : Facta esl id, quod eam unxit,
ot aiidacter nt loquar, simul Deu*. > Non dixit,
F a n a est divinilas, sed Deus,idque non naiurajScd
deificaiione. Idem enim rursum, c boc, inquii,
deiflcalione Dens. Ilemqtie in alia oraiione, c L i cel inquil, ulrumque sil unum, non tamen nalitra,
sed conjunclione. > Nam el ferrura igui conjtincium sa-pe ignis dicilur, non lamen naiura, sed inflammalione; non enira ferrum euse deeiiiit. Aiunt
eiGregorlum Nyssae pomificeni dixisse : t Quemad*
modum siaceli gutta conjiciatur in mare, non ainplius aceii proprieiaies reiinebit, sed immutabiiur,
et in aquarum maris proprielaiibus commiscebilur,
sic et sanctissimum illud corpus divioiiali commi:um uon est aniplius iacarnis proprietalibus, > D i scaul a nobis sancium hunc DOII confusionem et
tomiDiftitoircm dnaruu) uaturarum docuisse, sed
illud Domini corpus poet resurreclionem non amplius corrumpi, nec fkere, nec defaiigari, nec indigere, nec mori, sed ab eo qued ex materia constai,
quod patibile et crassum est, aique mortale, in id,
<('iod a maieria rfinolum, quod impaiibile ei subtU
le >t, alque iutoiortale, fuisse conversum. Non
i;ii>^niii id,quod ciretiuiecriplione flguraquecareat
aui quod sub tactum aspeclumque non cadat, aui
ciealum non s i i , el quaecunque diviiiUatis gunl
propria. Alioqui quomodo a discipulis post resurlectioiiera perepeclum fuisset? Aut quomodo dixissel ipsc : Palpate, et videti, quia tpiritus carnem et
oisa non habei, sicui me videtu habere ? Quomodo
Tbomse clavoriun vesiigia denaonslrassel ? c l alia
ejusinodi fecissei, quo ae veram caruetn el bunianilalem, uou aiileni ticlam carois buinanilalisque speciem assumpsisse significaret? Porro gulUe aceli et
niaris cxeinplum adbibuit divus bic Gregorius, qwo
abjeciam huinanae naturae condiiionem el inliniiain
divinilaiis magniluditiem indicarei,
diviiiamque
esse reddiiam propler personae conjunctioneui, et
quantum capere poierai, id esL peraonae Verbi cotijuwciione percepisse, ul unicam dnaruni naturaruiu
personam inlelligeremas, quanlum autem tapere
polerat, ejua experiom perinansisae, ut duarttin naturarum differeniia se varetur. Nam ai duas
Ghriaii naluraa noa cognovisecl, quomodo adverue
Euoomium seribeoa dixUsti, ahoram CbrUii iraiuraro cruciaius el vt*ri>era perlulisse, alteraai ab
aiierno fuisse gloriosa ?
t

Ejusdem.
Si Gbristus t?ola diviuius esl> q^od liumana
' Luc. . 5U.

ua-

ZrGABEffl

1076

i , 5 \
;

, \
.
, ,
,
, , '
. ,
, ^
. > , , *
, , .
, c .
, '
, .
,
, * . .
,
, ,


. ' ,

, ' ,
^, , , ,
',
, ,
,
, , , ,
* *
;
,
, , *
,
;

,
, ;
3

, ,
, *
*
* ,

* ,
,
.
, ,
f ,
;
;

.
JEi ^ , -

WT7

PAXOPLIA DOGMATICA. . XVF.

10"8

; ; , tura a d M m fucrit absorpti, cur trr Cruce (>endens

,
oonhabuk spiciein, nec decorem? Curin sepnlcro
, * jacens nonhabuil animam? Curad inieros desren $5 ; \ dens non babuil corpus ? Ac sepnlcrnm quidftm
, ipsius solum corpus snscepit, inferi ameni solam
$, ,
animam, eum nec corpus materiam abje66rit, ncc
, ,
qualitatem, quse cerni tangiqne posset, uec anima
, * proprielaios aiiimae deposueril,licel ctim.utrisqtte di.
vinilas essei.

.
Eju$dem.
; \,
Si Gbrisii nalura sola, ui dieitis, diviniias e*t,
, ,
quomodo Chrtsius, qui divinitatis stias naiura ubi , - que cst, dixil ad dtscipnlos suos : Lazarus mor, , ,
tuus est, et gaudeo qnod non eram ibi ? Quomodo
;
el angelus de corpore ipsius, Sutrexit, inqnlt, non
, ;
e$t hie ?

.
Ejusdem.
, ,
Propterea duas non dicimus, inquinnl, in Cbribto
, , - naiorae, quffniarti qna* confittibuf iri Cbrislo, ea
, nobis omnia necessarlum esi ffa tota Triititate
. ; aancla confileri. Quid ? non cobiiletiiini in Gbrisio
) , , carnis 9uscep(ionem etorlum , et qnidquid dc divina
; ipstus bararanitalis susceptioitt dicilur? Reliqoum
.
igitur est, ut bate i n toia safntia Trinimie conflteamini.
Ejutdem.

.
Si qtNeramus ex ipsis, qua natura Christas ver I ,
, ba homini congruenlia dixerit, ne nalurau n o m nent id, quod est humanutn in Gbrisio, eo con
, , , C gtunt, ul dicanl, kumanltale, aesumplione, eo qnol
cernebatur, corpore, carne, et si quid est ulind
, , ,
, . - ejusmodi. Tum si rursum quxramus : Gur iia ca vetis dicere naiuram de eo quod assumptum esi
, , respondenl: Ne duas in Gbristo naluras confiientes
duas personas dicere deprehendamur; nulla ertim
,
. est, iiiquiunt, naiura sine persona. At illi qui duas
, in Gbrisio natttras dicuni, Nesioriani guut, cum
, Chrislum ifflnm in duas porsonas dividant. Jam
igitur illis sanclorum Pairifm promartiei senten .
7 , ^ Uas, quae duas in Ghrieio nafioras aperie conft . *
lonlur.
*
1

^
, ,
.

*
,
, *

.

, ,
, *
, .
'Joan.xt

15.

L u c . XXIY C.

Sanctorum Ptttrum de duabus in Glttiito naturit

testimonia.
^ Magni Gregorli rerum inirabilittm eflfectoris in
oratione de singulari fide : e9i Deus verue, qui
cum eesel carnis expers, in carne apparuii, on
tamen duaa babel personae, sed iraluraaduas.
Primi 'oecunieoici concilii, ex Exposilione adversus Paulura Samoiaieusem : t ilaec explicata sunt
et declarata, non ut una, qua? indivisibilis esi, pcisona dividatur, scd ui deliniue nalurae carnis tt
Verbi sine confusione demonslrentur. >
Alhanasii atchiepreeopi Alexandrini c i oratione
de 6de : < Ex ipsrus essemiis ima esl sine priucipio et senipiierna, qoafe meiric comprebcndi noir^
potegt, ahtra h lempore fania esi.

ZIOABEJff

EUTHYMII

Jttstlni philosophi et Martyr, ex libro de tlde : j

t Dicile nobie, qui ctim vos Gbristians religionls <5 , &
siudioaos fingalis, haec duabos in Cbristo nalurtft , *
sublalis qiuerUis, el simulatis.
.

Basilii Magni, ex epistola ad Sozopobtas : c Si

quis igilur audeC dicere, duas in Gbrjsto naturas
commistas, et corpus oranioo cum ossibus tn Dei
coiifersum esse diguitalem, > et quae sequmur.

. ,
. \
!
, t .

Magni Gregorii Tbeotogi, ex epislola ad Gledonium : Duae eniro nalorae, Deus ei homo. >

c ,
.

Ejusdem ex secumla oratione de Filio : e Indicium aulcm illud e s l , cum aniroo et cogitatione ] f
iiaturse sejunguntur
etiant nomina separantur.
Ampbilochii Iconii episcopi ex epislola ad Soleuciuro : c Iia Deum et hominem Cbristuni confiteor Filium Dei, unum Filium ex duabue naturis
patibili et impalibilu Et paulo p o s l : Unum igilur
FiliuiB et duas ejus naturae conGteor. E l paucig
vcrbis inlerjectte : c Quae aseumpia est natura patitiir, natura vero quae illam assumpsit, impatibilis manet.

, ^ ;,
, -

*
,
, * c ' ' r
" | . *
* ,
,

Ambrosii episcopi Mediolanensis cx oralione

*
adforsus Apollinarium : < Apparueram alii qiri
* * c *
Domini camem et divinilatem unius dixenint esse ,
nalurae. Quis infernus vam impium inalodicutm , . tfy
evomuit ?
. >
{

Ejusdem ad Gratianum imperatoreni : Divinitaiis ei carnis differenliam servemus. Uuus enim

esl, qui in uiraque loquiiur, Filiue Dci. Quouiain
in ipso esl utraque naiura.
Gregorti Nyseaa poniificis Sn oratione adversus
Apolliiiarium : c Si igUur in duabus contrariis proprietatibus Rattara carnU etdifiniialis conaideralur,
quomodo una nalura duae sunt?

c \
. ,
.
*
;, ,
, , .

*
JoannieGhrysostomiexprimaepislolaad Aeaeium:
' c " ,
Unum Filium, unam personam uiraque absolve ,
r u n t , quse raiione indivisibili aine confusione

#
cognosciiur, non in una tola natura, eed in duabua
D * . >
perfeciis.
Ex eadem epistola : Unum Fitium umgeuiium,
non in geminos divisum filio, sed duarum taruen
nalurarum Inseparabilium minime confusaa in ee
proprietates conservanicm.

,

,

Ejusdero ex oratione in Latronem : Dua> oattirs ei actiones in Gbrislo unl, sed una persona.

t
, *.

GyriJli Alexandriae archiepiscopi, x aeconda ad

Succeneuro epietola : c Posi conjtinctionem naturas non separainug. Et paulo : Duaa naturas esse conjunctas dieimus. E l rursum progrediens interpreuiur , quo sensu alibi dixeril
lioam
Vcrbi naturaui carnem assumpsisse:

p' ' . '

. **
,
. t pk*

10!
PANOPLIA DOCMATICA. - . X V I .
ttot
' , - Si i-nim , inquit, d i c e n f i tjnam Verbi naturam
, *
laccrenius, nec stibjiceremus illud carnem as*mm , psisse, sed dispensaiionem quodammodo exclude 6 , $ 6 remus, merito fortasse quarerent, ubinam esset in
* hiimaniiate perfeclio, aut quomodo buroana eseentia
* ), snbsisieret. quomam el bomanilalis perfectio,
ei essemi^ nostrae declaralio ex verbis illis, carnem
, - assmnpsisse, demopslrala est, cessent aibiquo ipsis
Cov . >
aruudinoara virgam objiciant.

) \
,
, \

, . >

Ex eadem epistola : * Rectiasime ot prudentis8 me perfeclio lua de salutari crucialu et morte

raiiouein exponil,diim ipsuin umgenilum Filium Dei,
qvaieiitis tnielligiitir et esi Deus, In nalura propria
p;i8sumesse ilia, qtuecorporis eunt, negai, sed ea
poiius lerresiri natura pertuliase confirmat.

*3 *
,

,

' \
, , , .

Ex oraiione, quarn ad Altxandrinos babuil :

Coiumislio adducit interiluro naturarum, arcana
vcro ronjunctio, quam recte sentienl^s confilenlur,
uirasque sine coufusione naiuras tueiur. >

c * , -

. ,
,
c
,
. >

, *


,
. > * *
,
. , D
9

,

, . ,,
"
, ,
, ,
,
,
,
.
%

Ex eadein oralionc : c Ouae naturae divereas babenlea esseniias in iuio Cbritio Filio Dei servanUir, et non confunduniur, nec ptsrduntur,aul distrabunlur. >
Ejusdem ex Coromenuriis iu Epistolam ad Hebra?os : c E l non dicirous quamdam vclnli confusionem in nauiris accidrsse, ui Verbi natiira in bominis
naluram commulaia sit,el hominis naiura injiaturam
Yerbi.
Ex cadem Epistola : t Dicente* ee esse sapienies
stulii facii sunl, naturas dislrahenles. >
Haec snnt de duabtis Cbrisli naiuris sanclortim
Patrum testiraonia, ut alia, qnae muha sunt, omiitamus. At a Deo rejectus Severue, ubi fidem
suam explicat, loquilur ad bunc modum : Sed dua*
in Cbrislo naturas dicere omni ralione cavendum
esl, licet a compluribus sanclis Pairibus sine reprebensione dicluin s i l . paulo post : Et ne
dixcris, quosdam e sanclis Patribtis diiarum naturarum diclione fuisse usog. ld enim sine reprobensione et culpa fecerunt, ut ame diximus. A*
sancli Cyrilli lempore CUIII inaniuui Nestorii verburiim pesiis Ecclesias depascerelur, basc diclio
fuii improbata.i Euge, homo exsecrande, quando
mutlos sanclorum Pairum duarum naiurariiin diciione usos vel invhus confeesus es, perspicuam, ut
apparet, verilus veritalem, ostende jam quo lempor*
et a quibtis sanclis Patribus baec dictio fueril im*
probaia, et quomodo duas anie Ncstorium naiuras
Chrisius habuerit, poat Nesiorium autem duai
una factae t i n t , bomo ineptissime et inconsiamia

08)

ZIGABfiNI

1C84

Lcontii Byzantii: qn<r mafetiicta Sevem* et qni *nm . ,

iecul* nnam in Chrwo natnram asmrunt, in Chul
o/ ' '

cedonenst' concilium conjicianl.

.
%

Cl:l'c<!o:i<*nsc conciliuMi suscipienduin neganl,

quuni.im qui iiltid colebrarunt, inutabiles (ueruul
et iiiconsutiiles. Eieitim cum Byzanlii Etilychem
improbaesent, euin Epliesi susreperunl, cum Diosroro Flaviamun rejicientes. iidem rursum Cbalcedont Fhtviamiin suscepertiiii, Dioscomm autein
ituprobarunt. Respondemus mulios s.i?pe jusiis de
cansis, ul ipsi ptuanl, muiare senlenti:i:n. Ac lic t
decetn, aut vigiuti, aut plwres etiain ex soxeeit s triginta coiisilitim mutavcrinl, ui vos asseriii?, nonlanien idnirco sexcentorum iriginta firorum condlium <sl rcjieien iuin el propter paucos tol hominuin
suflYagia repiiitiamla, quandoquidem ei Epbesi una
cum Dioscoro conse lerum, nec lamun propier illos
conciliuui Epbesi celehratum cni Oioscorus praerat
rejicilis. Dicuni praeterea, Si Diosconis, ut tcslatur
Aitalolius palriarcha Constantinopotitanus, rion
propler lidem deposilus est, cttr eum non recipitis ?
Respondeinus, cum propier fidcui vere fuit.se
depositum. ldcirco cnim in concilio non affuit, ne
contra ipsum quttstio Iiaberetur. Qnod si rediisset
et quaenio babitaesset, ipse ut bnereticus condemiralus fuisset, eieniin e r a i : sed quoniam tertio vocatus
non afluii, et eam condemnaiionie ipsius causam
pronuniiaruni, ideo uon propler fldem fuissc condeinnatum dixit Anatolius. Ad haec dicuni, ha?reticos
ab eo concilio fuisse susceptos, nempe Thcodoretum

,
, \
,
, .
.
,. ,
, .
\ , ,
,
,
,
,
, \
,
. ,

, ;
, '
,
' ,
, . .
,

, ,
. ,

ct Ibam.Respondemus hos non prius faisse susceplos C

quarn Ne^torium deleslandum el exsecrabilem
prununliassenl. Sed rursum objiciuni, cur a Theodorelo uon posiularint 111 sua adversus Cyrilliim
scripla condemnarei? Respoudemus eos non debuisse boc crimini venerc concilio, sed sancio
Cyrilo, qui cum esset recoiii iiiatus cmn orientalibus
ci cum ipso Tbeodoreio, non postulavii nl quae
mnira se scripseral condeniuar e l . Quamobrem
quod sanclus Cyrillus non fecit, id a coucilio non
eise factum, ipsi concilio crimini verlendum non
f i i . Quanquaiii quod ipse non fecil a concilio fa
clum esi, cum ab eo posiulavit, ut Neslorium detesiareiur. Quod si cos fuisse liaareiicos conces-

.
". ,
, .
,

; ,
,
.
,
.
,
.
,
. ,

bciimus, iic propler ilios quidem conciliuiu erit ^ ,

.
repudianduin. ftam et Nicseimm conciliuni septem
,
baTeiicossuscepi^qniel aniea fuerani, ei posfea per*
,
manserunt Ariani. Nec lamen ob id vocatur con ', '*
cilium cenlum et undecim, sed cenlum el deccm
,
ei octo cpiscoporum appellaiur. Siquidein et Jn
vcnalis Uierosoiytnorum episcopus, ei alii Idonei
,
cpistopi, qui in cuncilio Epliesino cum Dioscoro
,
invcnii sunt, eiiam Chalredouc-psi inlerfuerunt, nec
.
lamei ob id coDciliuut illud rcjiciunt, sed veheiueiiter probant ei complecluulur.
Scd qui Gbalcedonense concilium caiumnianlur,
audiant quot haereses dccretis suis condemnavit
1 quse dogmala sancivit.

,
.

1685

DOGMATICV. -

. XVI.

1086

,.
Umiiii ei euindein confiicri Dominum nosirutn
-. ;, >
Josum Cbristuin uno omncs consensu docemus. >

Quibus v;rbis Paulo Samosaiciisi et Nesiorio Gbri
slinn ul bominem puruiii colenlibus eumque geminos
, in Filios diviilcnlibus. aliiimi|iie natura Filium Ver ,
bum, el alium rursus gratia Filium Cbrislum Jesum,
,
qui propler Filii naluralis eo.ijunctionem et copu ,
laiioncm adoplalus sii Filius, assereulibus, itec
6 . ' - uinim et eumdem Filium connientibus, qui cum
an qnain descenderel el bomo iierei, carnis expers
,
' - ofi d , idem posieaquam de&ceudil et bomo faclus
esi, carnem liabuil, os obsiruilur.
.
t Perfeclum eun>dem in diviniiale, el eumdem
,
in bun aniiate perreclum. > Dicons in divinitaie
. , ' . perfecium, excludil exsecrabile inalediclum Arianorum, qui Cbristuin Deuiu esse, sed iuiperfectum
,
el Deo Paire nunorem iraduui. Dicens auietn
. ,
,
eiimdein in bumanilaie perieciuiu, non solum
, ' - Arianoruiu, scd eiiain Apolliiiariatarum siulliiiam
. "
coargnil. Naiu Arius quideui Verbum awumpsisse
* 'carneiu prorsus animaj expertcm dicit, Apollinarius
, ,
vero atiiiuaiaro quiileni, *ed menie caretilem i n
duisse couiendii. Auibo igiiur daintiaiiiur, ut qai
.
slulie Domiui liumauilalem iinperfeciam tradiderial.
,
, ,
* ,

Euindem vere Demii, et vere buminem. > Hac

propter Manelem dicla sunt, qui Deum purum, et
non bominem esse Chrlsiiun confiieiur. Et proxi\ ', Q
Paulnm Saniosaiensem, et Ariemam qui ne
ganl ipsius diviuitalem, ei piirum ainni esse ba- . ' minem, ex auima ralione pnediia ei corpore cou
stauiem. Apollinaruim ilem impugnant, qui ani , * mam mcnle praidilam babuisse negai Doininum

nostrum Jestiiu Cbrisluiu, H*d rarnem anin yc
.
lantum pariicipein babuUse couccdiL conlra
Maneteiu el Yalentiiiuui, qui carnis negant assumptionem.
c , * Consubsiatilialem Palri secunduni divini " ; ^ tatem. Propicr Etmomiuui et Arium, qui u .
nigeiiitum Palris Verbum crealuin et gervutn esee
proiuintiaiit.
c Eumdein nobis consubsianfialem secuiidut)c
, , , , ry buMianitalein. Propier Marcionem, elMaaetein, et
,
Valeiiiinuiii, et Euiycbcin, qui ipsum specie el
, , * opiuione lanlotn nuda visuui essc hoinineiu diciunt,

non autem veriiaie el buniana nalura ipsum factum
.
esse bominem c o u f i U M U u r .
c Anie saciila quidcm ex Palre genitum secunduio

. > , , ', diviniiaiein. > Propter Simonem, el Eunoinium^
et Ariuui, qui orium ipsius ex Patre negant anie

saecula.
.
c In extreniis autem diebus eamdem proptcr
c ' '
nos et propler nostrain salutem natum ex Maria
Virgine et Dei Genilrice secundura bumaiiilalem. >
.
Propler Pbotinum, et Tbeodorum, el Dioaorum,
, , , ,
et Neslorium, qui dicunt ipsum bominem,sed virtui
' ,
ei progressuesse Deum factniii, non auiem esae Deura
,
, ex Deo, ei propier suain erga bomines cbarUatena
iaciuin esse bominem.
;. .
p l e r

UMZ

EUTHYMH ZIGABENT

tQnl dnabat in naluris eine confu&lone, sin mu-

taiione, sine divisione cognoscilur, nullo modo naturarotn differentia sublala propter carnem assumpiam,ged ulrlosque nalurae servaia propriciate,et in
miam personam atque unam byposlasim concurrenle^ Propler Asterium et Apollinarium ct Eulychem, qui naluras differenies, nempe Verbi el carnis
ipsius a sua proprietale recessiese, elunam facias
e*se naturam dicunt. Ex quorum opinione aeqtiit ur
ut in Christo nec servetur quod patibile eai, propler impatibilem ejus diviniiatem, nec quod est
impatibile, proptcr paiibilcm ipsius bumanitalem.

tOR

, , tompt
,
, tt
,
, ,
, ', ,
, \
, \, |
,

,
;.
1

1 \
TITULUS X V H .
Advergug Aphlhartodocitag qui ducet habiwrnntJuli *
num Ralicarnasteum
Halicarnasteum et
et Gainum
AUxandrinum,
&,

'^
Gai
xcholiit
tnntii Byzantini
Ri*/. #; ;
, .

tcholiis Leontii
9

Qiii Juliano Gaianoque aucloribus Apblharlodo
c h appellali sunt, cura allis in opinionibus cum
', *
Severi diseipulis conveniant, boc tanttim ab iilis
,
<Ks*eniiuiii, quod com Severiani differenliam in
Chrisio constituant post conjunclionem, Julianistse , \

et Gaianietae non solum duarum in Clirisio na , turarum differenliam negant, verum etiani Domini
.
corpua jam inde ab ipsa formaiione incorruptibile
fuisse opinantur, ex qtio-sutu cognomen consecuti. ,
Ae Dominum quidera molestiaset crucialus pertu- . , , \ ,
.
lisse dicuut, ul famem, el siliin ei lassitudinem, et
reliqua, non tamen eodenr qoo nos modo ea per,, ,
Inliese. Nos enim, inquiunl nalurali necessitate pei- .
ferimus, Chrislus autem sponle cuncta suslinuiU C . ,
r

Non enim naiurae legibus erai obnoxius. Respondemus ne nos quidera dlcere Chi isiura invitum
molesiias et cruciaius pertulisse, sed sponte et voluaiaie namra legibus inservisse, queroadmodum ei
iioft* Nam bealus quidcm Aibanasius exponens illud:
Nunc autem anima mea turbata e$t : c Nunc>
inquit, id esl quando voluil. Non enim quod
non essel lanquam essei dixit, quasr opinione et
epecie, non aulem reipsa et vere Gerent, quae dicebaniur. Naiura eniin et verilate omnia faciasunt.
Theologus item Gregorius : Quoniam, inquit,
naiurae lempus iribuil quando voluit, ul qiwe propria sunt appeleret. Sed admirandus Cyrillui
ipsum carni ilicit concessisse, ut per naiurae leges D
pertransiret. alibi : Penniuit, inquit corpori
et bumanilati, ut paiialur, quaB nalure conveniunt,
quo vere se carnem gestasse, ei bominem factum
csse demonstrei, ul Scriplurae tesianiur. Quarnobrem ai ex divinorum Palrum seniemla eodem
moJo quo nos passura dicinius,licelsponte ei quando
voluil, qiiomodo possumus corpus, quod passum est
d.cere fuisse incorrupiibile.el uon poiius co- rupibile,
queinadroodum et noslra s u n t t A l illi rursum :
SicuU i n q u i n n i , pwi resurreclionem incorruptibile
dicttis corpus Gbrisii, el lameti ejusdem esscnti*
qua nos sumiis, sic et nos ante resurreciionem
ipsum incorrupiibile ct tauieo ejiisdem Dobiscum
1

Joan. ,

, '
.
, ,
, , w
. ,
*
. ,
,, ,
.
\ ,
,
titoi

.

\ , ,
**
, , *1 *
; , *0

,
, *
,
, , . ,

T A N O P L t A DOGMATICA. -

. X V H .

90

\ , essentix. Respoudeuius, qnamvls port reswreaio6 . nem ipsum incorruplibile

fateamur, nen lamett
incorruptibile rateamur,
, incorrupiibile naitira dicfnws, sed gtatia. Quod ii
, * d e r i n l : Esleiiam ante resurrectlonem gratia incor ;
rupiibile, respomlebiniua id non concedi propier illa
* ,
quae dicuntur de Chrisio. Nain ante resurrecttoneiii
, diciiur eturiate, ei tfittsst, ei alia perlutisse, qua: cum
.
pertulerit, quoinodo, dici queal incorrupiibito ? Posi
, * ,
resiirrectionem auiem nibil laJe perluHl. Ex qiio
, * Cadle conslal, ipsum ante resftrrectionem fuis&e
, , corrupiibile,posi resiHreciioiiemauleii iocoruplibilc

Namcl si posl re>urrecuoiiem liam dicilur come.
disse, id iecii non propieiea qued esurirei, sed eo
.
coiisUio ul discipulis suis osieuderel ae ex moriuis
* ;
surrexisse, queinatljuodum ei clavorum vetllgi*
, , '
ipsis dicilur (Jeinoiistrasse. Nos vero, nibil eoruiu
. , , quae anle resjirreciioucni passi er iiuus babenles,
* . ,
rcsurgemus. At priiuiiias nosirae resurrectionia a

mortuis Cbrislua, ei lauien ipse babtiil. Eo iiimiruui
,
consilio quod dicirous id facUim eai. Nec Scriptura
, dicii eura esuriisse, sed comedi*se. Scicnduiii esi
. " autem cos quxdaui Palruiu afferre lestiinoura, q u
, ,
Cbri&li corpus dicuut incorrufmbile, ut be.ai

etiaiu Cyrilli, qui dixit Gbrtsli carnem non susce .
pisse corrupiionem. Gum igilur ea proiiilerim teaiiiuonia,significalionescorruplionis sunt dislingaeoda,
el qua: Cbrisli corpori conveniunt acconimodanria?*
[

IJ3*.

Damatceni contra eosdcm 'eap. 92.

9

. C Gorruplionie nomen duplicem habet signiflcalio , , , , nem. SigniQcai euiro bumanas afleciiones, lamrm,
, , siiim, laborera, clavorum iclus, mortem seu aiiimas
, . a corpore gejunclionem, et alia ejusdem generis.

Qua quidem signiiicalione corpus Doroini dirimus
. . corruplibile, Haec euim omnia sponte suscepit.

Signiflcat etiam corruptio perfeciam corporis in
,
elemenia, ex quibus compoiitum esl, digsolulioncin
. - et interiium. Hauc Domiiii corpus non esiexpcr , tum, u l ait propbela David : Quoniam non relxnqutt
., "
animam meam in inferno, nec dabis tanclum tuum
videre corruptionem *. Priore significaiione dicere
,
. " Gbrisli corpus anle resurrectionein incorruplibile,
ui stulii bominea Julii-nus Gaianusqtie sentiuui,

- ^ impiuiu est. Nam si cst incorrupiibile, non csl
ejusdem essenii;c qua ios sumus, et opinione,
), . ,
vcriuie facia suni, quae narral Evangelium,
. * ,
neinpe fames , s i l i s , clavi , laieris vulnus, el
,
uiors. Qua2 ei op nione facia sunt, fiilio et s i , , ,
/. , niulaiio esl buinanae salutis niysierium, et opiiitone, veniaie facius esi bomo, el opiuione,
, ,
uoii vcriialc stTvaii suinus. Sed abeant, qui baec
,
. * . dtcunt, el kaluie spolknlur. Allcra vero corrupiionis significatioiie Donibii corpus incorruptibile
.
c
l ab ioieritu liberum coiiiitcniur, quemadinodum
, divini uobis Palres Iradidcrunl. Quauquain posl
,
. . resurreciioiiempnori eliam signilicaiione Domini cor pits incornipibile diciinus.*Doiiiiiiuseiiim percorpus
propriuin noslro ciiaiu corpori returroctioneBa, ct

.

40

lOSt
1091
Z I U A B E N I
posi hacc iucorrtipiioiiem largilus est. lpse r* er- J .
6
rcctionis, ei incormpiionis, ei impaiibilitalis pri ,
miii?e itobis faclus est. Oportet enim corruplibile
hoc induere incorruptionem
ul divus aii ,
,
siolus.

,
*:.>'..

.
AlleHui contra eo$dem.

Cornipiio ab animne morie, sive a peccato, pro, \
fir.iscens est aniinao pernicies. <>nuplio vero a
,
corporis niortc, sive a putredine proveniens, esl
,
pernioies corporis. Q u * qnirtero inlrritus magis
.
linm proprie dicitnr. Corrnptio Mgnificat eti:un
,
, ,
<*orporeas, seu naturales, et crimiuis expcrtes
,
,
, , , \
afTeniones, ul fainem, sitim, laborem, inefnm,
clavorum vnlnera, el nmrtem, ei alia iimlta, quae | .

aiitrcedttnl. Quanlum ad prima-n el spcundnm
pertiuet corrHpionem, Domint corpn* diritnus i n - , . -.
. corruptibile. Neqnc *nim percalmn admMt, neque
<*, .
rorrtiplitm esl posl aiiuu* sejinciioue:n. Nan, Non
dabh, iiiquit, snncivm tuum videre corrvpdoneni . .
(JiaiHuui iiuicm ad teriiam porlinet, ei corpus Do . U
ntitii fuit corrupiibile ; ontnibus enim iiaturalibus
:
affectiouibus erat obnoxinm. Sed post rcsnreclio.
nem ab Imc ciiam grncre comipiioiiis bberura
oxsliiit.
1

TIHJLUS XVIU.

,

tqr
Adversux ThcopatchUas, qui Filii et Dei
dhinilatem
.
patibilem tradidertiut. Quanrjis autem hcec hcere
f's poMlea viguerit, awea lamen fnerunt etiam ( , )
quidam, qui intproba illius sentina sparserint.
Sancti Cyrilli ex oratiotte ad Alexandrinot ha- .

.
tita.
%

'
Peperit nobis Virgo Emmauuelem ejusdem es ,
scntias cum Patre, quaiuum peninel ad divinitatem,

eju&dem nobiscum esscniiae quantum ad bumani, .
tatem, Licel enim proprii oorporis affecliones sibi
:
proprias frcerit Deus Yerbum, et in se iranslule, , ^'^ *
r i l , ipse iu lerminis in.palibililalis permansit.
Quod si ipsum audieris dicentem ! Dedi dorsum *
meum-adflagella,el gennt meas ad alapas, el /a- , "
ci:m meam non averli *-fa>ditaie s) uiurum , nihil
, ,

eum in propria natura passum esse putaveris, sed

poliua corporis sui verbera sibi aliribuisse. Cujus

,
eriioi proprium esi corpus, ei merilo qua? corpo- ] ,
ris sunt omnia pncler peccalniii ascribi possnnt.
.
Qnoniam igilur Verbtnn assumpia bnmaniuie divi- ,
niius ruansit impaiibile, quamvis quae caruis sunl . ^
sibi propria faciens necessario ^<ti dicalur secun- ,
duin carnem, longe lamen abfuii, ul paicrclur, ,
quatenus esl Deus. Nnn cogitanl igiiur illi lan, ,
qiiam Deo coiiscrvaiutn ess<\ non paieretur,
, ; . tribulum tamen ipsi essr, ut paierenir pro nobis 3, . }
carne, qualonus Deus naiura ex>istens fuclus cst
* * 0 ;
cato, scu perfecltis Iionio. Qnis ciiiin Palrem coe , * ,
lesiein allojuilur illis veruis : Sacrificimn ei ebla- . \;
tionem nolmsii, corpus auUtn per/Vm/i m i / i i ;
, 1

Cor. , 53.

* A c l . , 27

Isa. L , G.

1013

PANOPLIA DOGMATICA. TLT. X V U T .

\m

, '
* holucaustomata el pro peccaio non po$tula*ii,

; IILHC dixi : Ecce venio ul factam, Deus, voiunia , , , ttm luam ? Qui eiiim vsi corpoti* expers ui
Deus, frtbi corpus ppifccnun <ficii, ut illud pio
; 6
, nobis oflferetis proprio livore nos omues curarei,
- ul ail propbeta .
,

Ejusdem tpistola ad Acacium tcripta

\\
.
emissnrio.
.
Id praesignifi* aiiim esl eiiain in lege. In Leviiico
\ - rnini scriplum e*l : El aecipiet duo$ hircos, et
* consiituei eo$ corurn Domino juxta otlium laberua

cuit leslimonii. Et inqwnet Auron super duoi hircos
, iories. unam soriem Doinino, et unam emitsario.
, ; .

Et adtiucel Aarun hircum super quem supervenit

. ,
Oowini, % faciet pro peccato. El hircum iuper
'

quem ui\,erveml sori emiisurii, staiuet tiveniem co ,

ram Domino, ul propiiielur super eum, ui dimillat

' ,

$um in emiisionem, el dimiltet eum in deurlum.

,

El immolabii hircum, qui eil pro peccato, qui esi
. pro populo coram Domine, el infcrci de lanyuine
TW , - ejus inUrius velum, el faciel langninem e/ti*, quem
admoduin fecil sangninem viluli, el asperget san,

yuinem ejus $uper propiiiatorium, in faciem propi
,

tiaivrii *. E l paulo posi : Et (^ hircum vivum,


el imponel Aaron tnaum suas mper capul hirci
.
' ,

viveniis \ Age igiiur, legis umbra sublala vcriia

,

lem nudam vidcamus. Duos quidem bircos

jtifrsii, ci duas soiles super ipsos imponit : ul ahrr
.

qui lem Dominu ;ppellaroltir, aller auiein cmi? .
- - - Uircorum ergo nomina Doininus
n ..:..e et
emissarius.
sanus. Ainbu aulcm sigiiificanl uuuin el soiuu
,
Filium , c l Dominunn, Jcsnm Cbrislum, el qua id
' ,
raiione, explicabiinus. Hircus pro pcccalo hnino ,
laius Chrisii liguram geril, qui pro pecc.ais nosirie
.
iiumolalus esl, ui Scripiura? leslantur. Quamobrcm
, . *
ci peccaiutn appellaluin dicimus. Nain, ul sapicir ', ,
lissiinus Paubis ail : Eum, qui non novit peccatum,
-, .
pro nobi$ peccatum fecii , Deus niiiiiruui el Pa .
ier. E l non dicimus Cbristum faciuin csse pecca &,
torem. Ahsil \ Sed jusluin (-xsiseiuetii, in
.
, vero ipsaiii jusiitiam Paier ?iciimain fcc t pro
mundi peccalis. E l imcr iniquos reputatii est,

,

senlenliaiuque sustinuil iniquis maximc convcuicn . *
1

s o r s

rt

, , * , D lem. Impendehal euim morlis scnienlia iis qn

suut in lerra, propier Adami lransgresionciii et
,
propier peccalum, quo<! ab illo usquc ad no

doininabalur. Sed Dei Palris Verbinn inaiisiiem , ;
, dine alque benigtiilale muluim ab.uiJans f.icuiui
esi caro, id esl boiuo, c l nobis M I I I , qui &u1>

peccaio S I I I I M I S , et soriem nosiram snbiil. N.im, ut
,
oplimiis Paulns aii, Gratia Dei pro omnibus mor . '
Itm gustovil ; el suaiu ipsius auiiuaui pro O I I H
4 , ; : ,
niutn viia prcliuu) coasliluil. unus pro oiniiibus
,
lnorluus esi, ul omnes Doo vivuui, saiiciilicali ei
* , .
viviGcaii per aanguiuem ipsius
ei giaiis justifit : ,/r* 6

* Paal. \ x x i x , 7 9 ;
21. Uebr. i i , 9.

HPIIP. X , 5-7.
Isa. LIII, 5.
' U Cur. v, i i , V6. '

Levi:. xw, 5 - 1 5 .

ll)id. 10.

11 Cor.

95

ZIGABENI

101)

eati per graliam jeg. Sic enlm tt beaitw evan- * , |

,
getUta Joannes: Sangui$ iesu Chritii emundat
no$ ab omni peudto . Noinen igitur hirci immo- ,
lati Dominus. E l sorte ilti obiigit, ul imntolaretur,
, * $ . '
eratque saiictura et sacfnm eacriflciem, Cbrraii
, 6
figtiram gereos, qui non pro se, sed pro nobis, u l
\
dixi, lnortutis esl el Ecclesiani sanguiue proprio
. "
taiicliiicaviL Immolabit emm, taquit, hircum qui
est pro peecalo, qui est pro populo, coram Domino, , ,
, '
t inferet de sanguine ejus interhii vclum, et asper, ' , , get sangmnem tjus in propiliatorinm. lngressug
.
niiii esl Cbrtsius HI Sancta *anctorum, fioti per
, ,
,
angninem bircortu! ei taurortim, sed per pro ram , prium sangiiitieni xtcrna redemptione iuvenla, et
,

eaiictiftcans, u l dixi, veries tabernaculuin, id est
i

Eccleiam, etomnes, qoi in ea unt. Sic eniiu

scribil divus Paulus : Quapropler el Jeius, ut
tanqwne populum tanctificaret, txlra poriam pauui e$t . Vide rursng Eitimamielem inorluuro carne , quo mortem el peccatum everleret.
E r a l euim apttd inferos |iiler id st peccaii*
obnoxius, nee noslras icoiidemnationi. Mquein allero birce perspicimus, qui vivua emillitui\ Cirnatat eiitui ipsnm, cuin paierelur ut boiuo,
ese pasaum Detiiii, cuinque e>sel moruiua
arne, fuisse lamen morte prastanitorcm, neqap,
4il Judaei gugpicabamur , nobisctiin in nioiiiimeiiio
tnansi&se, atil imra portas iuferni, aliorum nore caplivum fuisse. Kam, irt ejus ait discipulug : Non esi

-
.;
" ,
, *
, , ,
, , U
. ,
, Xdbr,
. "
,
.
;, ,
' .
\ . "
f\
UUeia animaejui tti infano, neqwcaro ejus vidilcor- ^ ,
TMpnonem ; spolians eniiu iiifermuu revixii. llliicl ,
aiiiuiadvurie, cuin prior bircus imnioialus s i i , alte ' ,
rtiin ubique vivum nominari. Erat euim in uiro- $ .
que flguralus solus F i l i u s , el Douiiuus Jesns ,
jrvik
Cbrislue, ut qui came sit passus propria, ei procul

, $
lameu abfuerit, u( pateretur, ut qui morluus git
.
. ,
et morlem eaperaverii. Vivebai eoim Verbum Dei,
, ^ ,
licet gancla ipsiug caro moriem gusiarii. E i man . ,
gil impatibile, licel id, quod ganctum ipsiug cor* ^
pas patiebatur, aibi proprium facerei, c l ad ge
,
iptum referrel. Adducei emm, iuquii, hircum vi- , .
venUm, imponet Aaron manui tuat super caput ,
hirei viventi$ el confiiebitur omnes iniquilaiet filiorum , ,
ltrael, imponet ipsas super eaput hirei viveniis. ,
#

. , , * >
\
,

*
,
.
Anotlaiii monachi Sinaiim, ex lilfro, qui Yias D
\ '
dux inunpiu* e$t, tuiimonia, quat [
6
'

' ,
, dc
Theodoiiani, et qutcuuque cum illi* comeiuteniei

,

Filii ditiniiaiem eonmtlur eue ))aiibilem demon,
Hrare. Ex quo vocuii $unt Theopasckiia*. Et ' ,
xpt<rhi quoqw $unt par$ Monophytuurum, qui

unam lantum in Chriilo naiuram eise con.
leudunt.
Apostoli.

'.
Si euim cogiiotig**iil,iiuijquaiii Dontiuuin gloriae
, cLv ,
cruciflxigaeui *
. >
* 1 Joan. , 7.

Ilcbr. , 12.

A c l . , 31.

* 1 Cor. , 8.

1097

PANOPLIA DOGMATICA

*
.

.
^
.

*.
,
.

.
, , .
.

.
; .
*

,
.
, .
.
, , ,
*
, ,
.
,

' , [
.
, $.
, &
, ,
, ,

. , ;
,
, ,
.

. X V I I I .
1098
Sancti Ignalii Antiochia' .
Sinile ni<: Ooiiiini mei cmcialum c\ inortem
iiniluri.
Saucii Gregorii Thcologi.
Paucse gntisn sangiimia Dei mundnm sanciUicarunl iiniverguin.
Julii Romae pontificii.
Judaci corpus cmcifigeiiies, Yerbum occidenint.

Sancli Cyrilli adversus Ne$torium.

Dei crucialus, Dei c r u i , Dei mors, Dei resurrcclio.
Xelitonis Sarfaruni epi$c$pi.
Deue passus est a dextera Israeuiica.
Objiciunt el alia multa bis similia, ad q u * quideiH
orania confulanda unica salU erit retpontio : Vid<\
iaqtiit Gregorius ille Tbeotogna ne saafuiottm Dei
t i crocialua audieoa, ulio u d o raUooem infleciae,
ne*e m Dei pairoaus impie snpereria. Naiu quia
F i l i i a l Dei persona Xaxu t*t eiiara a&awupt
earuis pecaojia, ipae dicitur amiua facere ei paii
alque illa quidem, q a divina i u a i , oalura d i viua perficere, ea yero quae aunt bumana, ei
agere c l pali naiara humana. aJiler: quoniaiu
una est duaruin Cbristi naturaruro persooa, ipga
sibi vicisaim suas saepe coimnuaicaiu appellaiiooea
propler personae coqjuiiciioueni el eupimain ex
illa necessiiudinenn Quamobreiu gi quusgiio aic
exponaiur, tiullum incojiunoduni conaequeiur. Ac
si, ui Tbeopaacbilae opiuaiUur, f iiius aua jpsiug
nalura divina paggug ei mpnuue esl, Filio morluo Triniias ad dualiuiero redacia aau dualiiaa
fuit quousque resurreiii a morluis. Quig absurdaui
et agresieui isloruui siultiiiaui noti miaerealur,
qui aniniaru quidtm asautnpiam ioimorialeni, a i o i
vero qui illain asatiinpaii, morialem; angeios i r o mortale*, aiigeiorum auiem procreaiorem oi Dominum raorlalein agacraoi ?

titi MdjUitwl* qmat Atk*nmiu$

in eos dicil, qui Verbum rulione imyalibilj dicuut
,

esie panum.
.
Antequaro audiam idud, Pa$$u$ $1, cogitalioncm
,

.
4? effugit. Gum enim adjicianl, ratwne impatibili,
uon ginil consistere, passufi esi. Oraiio gtatum habet
. .
, ; , ; - !> instabilem. S l pagsus est, quomodo ratione impa , ( ; .
tibiti ? Si raiione impatibili, quoroodo pagsus esi
; ; - Magno loqrwmttreJaraore, m insipiaiterintelllgatur?
; ; Quis vidii aliquera non labentem labi, oon gurgeulem ftargere, non laborantem laborare, insipientem
; *
; , gapere, non adjuvautem juvare, non solvenieiu solvere, t itlad etiam admitiamus : Impaiibili rauone
,
passug est ? Qu etulliiiae magaiiudo e s l , qui
;
meniig stupor, de roysierio maxiine venerando
, ;
; - dissereolem, verba quae maguuin Moveani risum,
; pronuntiare rationem afferre, q u te rationis
- expertem indicet? ita respoodere, ut insipieotius
agag, qoara gi nibil oronino respondeas? interpre^, p,
; ( - tationemafferre quae majorem poriat (hibkaUooem!
Cur nemo sanciorum ad tanlam contemplalionig
, 35
PATKOL. GR. C X X X .

E U T H Y M l l ZIGABE.XI
HCO
dicere
non

,
*,
",
ftublimitatem ascendH ? Cur
Impalibfti ratione
, * ,

verbum illud celebratissimam

' .
passus est? Paulns, qni lertium in coelum sobtalus,
, noffiu.
in paradiso audivil arcana verba, non dixk : Impa . *0
tibili ralione passus est: sed, Didicit, inquit, ex
*
quibns pastus est*. Et tentatus per omnia, ed
, ^ *
timilitudinem, iine peccalo*. Dicens, per omnia,
ad shnilitndinem, sine peceato ieniatns, isiiusmodi , ;
, . "
verborum nugas procul reiuovit. Qui enim per
,
omnia teniaiug esi ad siimlimdkien), aul nen
, '
impalibili ralione passus csi, ul eervarel illud :
.
per omnia, ad timilitudinetn, ^aul alios etlam
;
impatibili ralione passos osiendil, ut simililudlnem
,
cum iltis conservaret Qoapropter aui confilert
; ;
oporiet Senratorem vere passum esse, aut alioe
Hem ralione passos impalibiH, qtiorvm ad stmilt- ,
tudiftem tentatns dtcitor. iaro qaae paiientlae ;
, *
dcmonslratio, ai hnpalrbill ralionc paesns gtf
, ;
Qnomod voetntr pattaitia CbrfsH, si dotorum
6 , ,
aefttum babuil? Qitomodo fneffabitis alque
iueortrparabf Hs ejue erga nos ostendHur benetoten- ,
;

* 6, * sl <iia flA sine dolore crnciattia mortemqoe pertuKtf

, ' ;
Qnis non eltgat pat! non gotom pro amicfe, verm
eiiam pro lnimiclg, ef raHone pali licet impadbiti ?

Cur dixlt ttominue : Spirllut quidetn promptut e$i

; "
caro autem tnfirma , si stne dolore cruciatus el
roortem erat aabtturue? Cor ad Pairem clamavit: , , \
,
Pater, Inqufens, si fieri poteH, Iranseat me cnlix
ute 1 Cnr vota preceiqoe cuirt claniore magno et , , lacryAds fudit ad eom, qui servare ipsum poleral
. ,
a merie? Omnia igitur vera credenda sunt, el vera ^ . , ouft
%

mors exietimanda. A u l sl sine dolore passus dicitur,

itecesse est ut flgnram, e* opinionem, et fictionein
omnia futsee exigtfiriemtls. Quod 8i vere passus non
est,
quideaa resurrexit; si morlem non tere
gusta?ii, nec tftre qifidem mortit aculeos exstinxtt.
Adbuc suiiiaa irl peccath nostris. Adbtic more omnlbos dominaluT. Adhuc hseredllatis cxperiea samtia.
Nara si inort ficirtia, et leitamentym falsum, el
bxredHaa non vera. Hsec nobi declarai lex :
Tesfemiftfiim, inqurt, in mottnh confirmalur .
Qnate si noa eet morlniis vere, qui leslanQeniuiu
uubia novam iusiiiuit, irrka > quae leala-

.
, ,
.
, ,
. * , , . *>

, ,
ot . "*
, . ,
,
% weiHo conlineniur. Qui scripli gunl baeredes, D .
rejiciuntur. Veruin abeani istse qugae, vir booe. Nam at tealator ?are mariaus 6*1, el iniawmHnm 4 ftn.
tirmaiuiii, et haredius credenl|bug dainr, ei cabimniaiiiibvs paralam esi eupplUiom.
EjunUm u4per$u$ Ulo$ fui dUmmi, nl, tU
$ voluit.
Cum patibilcm noo posseni paluram o&ttBdere
volmilaiem noo sunt verili calumniari. Atque ita
cum de natura ab iltis quaerilur, regpondent de
voluniaie. Si naiura passa est, locum voluaiag babeai. Licet *enim millies volunug copcedaiur, naturse lex inverti non poiest. Noone insani hoiniuig
esi dicere : Paasus eel, ut ipse voluii? Quis enim
sauug ignoret esse neeessarium, uf, pauiram voluntas sequatur? non autem ot illa uAam in pariem
1

Hebr. , 9.

'Hebr. ?, i * .

* Uoitfa. , l\.

9
,
.
, ' d|v
. (
, .
, .
, ,
* ,
, ; ***
, J
, ^,

*iWd.

Hebr. , 17.

11

PANOPLIA DOGMATICA. -

1. XVIIL

1102

, inetinet, fcae atom atiaM partOR eefttendat,

,
aed poilus ut MUtra ptoprits h termieit maneat,
; * volunla aatem vettt o**l nmmm eatvefiit et
, , coftgWM osi ? Qma m quis aliod iHam fcabere,
, 1 , aliiid banc velle iierlt, pugsaoi t tallttn ttrtro . , dacet, enm et voluniat ea evpfet, qn nen opor , . it, I oalttra gnactpiat, qmm ttan dtbet. Qnod pa , -j titndi luturani kabet, ae velk, fteu noltt, paiiendi
, , , eaadliio4H obimium tal. Quod aiitoia a paitaHN
; Cftadiiioaa naiim renittum eei, licet atiqwe o* , codat , qued lamefi fieri nequit, qufe
' , , ipeum addircei* aaaeipiat id a < aatura aHe . nuoi esl Omot anknaaiiara geous eeeeiHt* pro; , , priafegeui ervat iaviolabHem; 4 qaemadmodirai
$ ab uiilio naUim , ita perpeito v i v i l , el iwfto
, ,
pacio v a k n u e ofdineaa wtaL Licei *MK* bofwe
.
telit babere alas, voluoias laaaen itttoa erii Hia , pis. Naiura enim superior e$t. l u m ai quod aaU
, nalium ratiooQ eajrefttuHN vel** ammam feafcei*
,
rai&ona preditana Toluoia* qja IrrktoHir, men
$ ; " ! * re expleaiur. Praaerea
t m n i i n a l t m MUrasit,
, praesianiiorqtte wwnrana vohwftate, Dei lura, q o sola *H mm\*bil** i m o r t a l i a , vo& ^ .
, liHttatem c^pfrariam babebil, ei HMCttmbet *Utis Beceasiuii ? 0 ram adqaitmdam 1 Ea naiura,
. 06 ,
. " ojiat naltiraa oiOAea propriie ia lereiaia eeiiaervat,
, , - ipsa ex impatibilitalis iarnbiia Ua faeUe d t d d h ;
ei qui reioomos procreavii, iva untem qnidem
, . babet, quaatuei iilis egl 4argiU8. Naque diclww
;
, . *' ^ e a i : Pasaue esi Deua. Neque scripmn esi : Ut \ l a i l . AudWimiw eym feciftW, quaecuBque velyii.
,
f

.
Pasaum autem eese, ul voluit, niMqoam didicireue.
Car qood inceriam est, ad rem incerum probandam aHerunt? Hse& dementie sapi afgvneiiia, n f e r i u t i s leaiimonia. Passus est Cbrieius Domlnus, oon dWinitate Yerbi, aed cariie piQrudL
, **

.
,
.
, . "
, ,

. , .
, .
, *0 , , ,
, .
, * .
,
, '
,
. ,
; ,
; , *
11 , , ,
, ,
. ' ,
, * ;
,
llom. , 5.
1

Bj*$4$m mdunui , qni dicuiU ;

ett Dsus
Verbum car**.
U * c rureuqi vebemoMi^r a ratione abfaorreuiia
atque abaurda. Ai>borf<a epii a raiioue dieere,
umioi abo pal^ Abfofduai eal aaun dtcere Verbum esae pawuw. Qood lamta Adiun tuui
ausi pronumiare ; ita^oe ad^lUjkrmU c*r*t, aeiiteii(jaiu inepiaiu U I ^ M U UirpoiM faeietii falUci persona caniegenieg. Si Verbuei eat paaaum, aeipse
pasaum eai; siu aliud pa^ann eat, nibil ad VerbiiQL. Dic-ere auiem Verbum e*M pa&*m carne, uec
scriptum eat, nec propriuw, nec flrmu, uec coni^ntaneum. Nec quod patibilo 84, alio paiimr.
Nec quod itnpatibtte, pr alUid paiiiur. Nec Verbtfmeai caraa paiibU;nec oaro impaUbiilf Yerbo.
Sed ei caro natura propria paiiiar, i naiuns iVerbi
prqprium eat, u i uow paiiauir. Nam t4 Yerbuin
carue paiiiur, quid d ipaa carne diceratu ? am
pati Yerbo, an iion paUTSi noe palilur, ei donatum est ut noa paiiatur. Sin paiiuir, da paiiimiar;
g4 quidem, ut ipti atunt, Yerbiim arae patiMir, ei
caro paliiur Verbo. A l quomodo, iuqiiieiii forUate,
diclum e s l : Ex quibus Ckrisius $ecundum mrtum ?
Dic Cbrislum esse paesum, ei oraiio cril consen1

1103
EUTHTMII
tanea. Nam qui Deum Yerbnm <Heh, simplicem na- |
Miram aignUteat. Qai vero Msfttfm nomiiiat, duarunv iiMlical aaturaffim cBJancti#*ero. Atque ita
cor^rue patesl dicere : Patstts g i Cfcmtos, qiidQianiboc nomen dita sigmfieat, nempe Yerbmn
iwpatibile, el eaeeeai paiibilem, q u monem
gusiavlc Quattdo jiee Paulas dixii : Ex qnthiis ntidus Deug, aed,
quiku* CHri&us secundum oarnem, ui detlararei td qaod meflftoravimus, se*
cuadiiiN carneni qnidera ex Israuirtis, aecundanl
dmiuuiem vero ex Palre aempllerno. ISon d i i i t i
Ex quibus Deus eecundum caroenk Idem dfe
eiiam, et aaeentkinur Cbriatum 'esee passum seciwduin earnom. A l si dixeris Passus est] Dens
earae, aperie doceae tne ulrwn idem sii Deus,
et cara, an alitid alqae aliud. Nam ei idem, passns '
eii Deus eeipeo. Idem eiiim eaae Deuni et carnem
asaeris. Sia alkid a4qa atiod, qeomodo boc illo pat i U r , evro o w n i i naiura aeipsa, non alia essentia
paiiatar? rfomo non paiitur equo, nec anima moritar laroo, ged caro quidem solvitur, ankna vero
aeparatwvJloroo atttem monuos esse dicitnr, quod
duo sigaifleai, aitimam niimram et carnem. Et i n leUighur mertwifrea pane, q a mortem euscipii,
i d g i carne, auiem anima,quae eat immortaJis. Cur igitur neroft dfok: ffajut aut illitis anlma
mortoa eai e a m e , aed Hic atu itte mortnus est,
qui ex aniina et corpore conslabal ? Quoniam etiam
post mortem animam indicai immortatem. Nusquam
votem hanc admittU Scripmra, at Christum esse
passum aMque pradicat apertiseime : Pascka no$tr*m pro ttobis immolatus eti Chrittui *. Si patitili$ ChrUtut*, Chrislm pattus eit pro peccatis
HOitris tecundum Scripturat*. Gmx Cbrisli, corpus
Christi, ganguis Cbrtsti. Qoomojlo taniain testiura
uubero praeiereuqt, nee animad-/ertitni, saertjm
IHum sanciorum Pairum ceetfim in concilio Nicaeno
suiiin posi Dei ei Patris oonfessfonein subjecisse:
Et in unum Dominum Jetum Christttm, delncepeqee pronuntiasse <pi ad nudam perttnent diviimateni, qoeeqee ad bemairfuiig assnmpt dispenaai4oHem, tanquam nomtHi boc soloro proprie
canvenienler drrerea eoniplectatnr, ot beatus ipse
Faulua ieaaiar: iVet**, Innquiens, fundamenlum
athtd poteM ponere, p$s$er id quod pvsitum e$l }
q*+d e$l Ckrirtut Jern$ *.Ne retinquamag fundamenlum,quod omnia feresuscipit otraque nattira, Him
gtoriam, mm cmcialum ec mortem. Si Deum goKimdixerig, nbi cruciatuum consiiiues neceseital e m t S i heminftm golum dixerfe, obi incomprehenuae glorf ditiilflg collocabfs? At Ghristtrm dlcere
conreirit, qoi diviniuie qoidcm gloria pcrfmatur,
hvmaniiaie vero tonjnricu cmciaing mortemque
gtjgtineai, ei insepirabili confandione omne tniraeuluni periitiai, omne donum fidelibus largfatnr.
Woc modo >t difitiitas ostendilur irapatrbitis, et
veri cruciatos atque more, et commune bombmm
lucmm et perspicua veritatis ratio.
1 Cor. v, 7. Acl. xxvi, 25.
1 Cor. xv, 3.
9

ZIGABENI

4104

. ,
Xfn, ^.
, ,
, Aoyov,
.
, , ', ,
,

, . , .
, *
.
, % ,
, , , ;
, *
* ,
,
; .
, ,
. , ,
,

, .
|
, ', ,
;
,
. , ,
,
.
,
*-
*
. ,
. ,


,
, '
^,
> ,
.
) ,
. ,
'
, . ,
; ^
,
; ,
,'
, $
,
.
, ,
, .
1 Cor. , II.
%

1101

PANOPLIA DOGMATICA. -

I# (t).

',
Ytov %a!t

.
, ,
, * , ,
.\
,
.
, ,
,
, , ,
, ,
.
,
.
*
,
,
. \ ,
, ;
*


.
"
.
%

- .

1106

TITULUS X I X .
Contra $ , qui aiunt Eilium ut Palre minorkm dierri horattl ignorare consummationis
mnndi. Mmgni fasiM.
Si cognitioaein oiuniuui q u Pater babe, non Jiabet Filius, memims e&t, inqwiew : Omnia quce
habu, nua IUJU : Qpetuudmedum cogmetcii
me Pateri tic ego cognoua Pofrem*. Sin alind etf,
Patrem nosse, aliud noeaeqti Patrte ttmt, et a j u s
eat nosse Pairem, quara ea qtue euni ipsiue, cam
unusquisque major rpae sit quaiu eaquae siuH ipeius:
quod majua esl nogcena Filius, NuiUu, nim iitquif,
noviiPatnm ntiiFiliu* *, id quod nalnvs esi igooraviu
Hoc autera Qeri nou potesl. Reltcuii igUur, quoii*am
homimbusjudiciitempus scirenon expedkbaUNaai
1

assidua exapectallo illoa ad ptotaiem excoiendam

promptiores reddit. Quod si longnm teropotia s|>atjum intercessurum cognoviflteoi, negligeniiores effecli eseem, gperantes fore, ut poet etiaui, ei rcsipisceront, placereni. Nam qui fieri polest, uiettmiUa
bora laieat, qui usque ad ipeam horaoi aovii ouiuta?
Frusira prajterea dixiseet Apoatolus : In quo $uni
omnes thetawi iapientiw cognitioM
nconditi*.
Dicemluin ergv bujusmodi igBoraatiam ad buaianilatem pertinere.
' (2).
TITULUS X X .
Contra *,

- Qui incerporeiHo ante lapaum creaknn eeae primem

boraineni sialuii, poei lap&itro autem ^peUiceas
,
vesles, id est rorpus, indtiisse; animam anie cor r*
pus exsistere, camdemqtie animam mulcis corpo*
ribos amiciri; Aaem babittiraa esse paei resurrao, lionem generalein pcenas ; dxmonca iu pri&linuru
*
siaium resliMitum i r i ; bomines peccalores juslificaium i r i ; corpora iuorliiorum baud resutrec *
lura ; Clirisii jegnura aliqando babi * .
turum, ei alia quaedaui uugaiu* e^L
* \
*
Si primus bomo incorporeus fuisset ante Iapsam,
* .
quomodo,
coospecta muliere ad ipsam adducta,
-'
dixissei : Hoc o$ ex otsibus mei$, et caro e carw
, , * ,
mea*1 Videlicet luciilenier anle lapsum el ossa et
; ,
carnem babuisse apparet. Quod cum Gregorius

Theologus scirel, d i x i l : Pelliceis induilur veslibus,
. ,
crassioreYor/a$$e carne el moriali el (noslrai) . , ,
m i l i ; docens eum et prius habuisse carnein, scd
, ,
:, , - D lenuiorem, immortalilalera inier el mortaliiatem
poaiiam atqua molliorem : voce foriatse auietu
,
effatum suum casiigavit.
*
Si anibia ei corpus rccenscnlur inler ea quee ad
* ,
aliquid referuiitur: anima enim csl corporis aninia,
, , *
el eorpus esf animaB corpus: si porro ea qiiae ad
,
aliquid feferuntar, simul subsistnnt, neulrum anle
.
aui posi aheruirtiin exsisiii.
Si, quanlum ad animam el corpus allinet, non

esl cxbisteniia aitlerior aut poslerior, neque unius
, ,
animae eril in alia corpora migralio seu appropiu .
qnalio. H;e migae sum Pylbagorica? omnique sacra
, .
Joan. , 15. * Joan. x, 45. * Matlb. , 27, * Coloss. n , 3. Gen. n , 25.
(1) Bunc liiulum ut ineditum dedit MaMhseius in Prolegpmenis ad Kuthymii CornmenUrios in Evangelia, sed jim
legilur eupra col. S46 B. Ibi lamea desont verba, , elc qiia; in fine legonlur. . PiTaoL.
(2) Ex Matlbfcio ubi supra. Decsl in editiouc Tergobyslcusi et Ziuiaaa.
%

1137

IUTUYMU 101

Scnpttira lodign*. Tott enim Scriplura divina ) , .

coDtUnler docei animaia qttamlibet uniui esse
corporis. gentiKbos avtem BOIMIUIU aaimas ralio- ,
nafes adiiralionabilitrai gtalaai rednxertnit, ui Pytlia- of , ,
goras ejoeqtre agseche, el in diversis irralionabili \ , * ol
bg, velof poffis el caniboa et maribns collocate- ,
rem; atii afttem* m Porpbtrius, irrationabiRyfO
6 ,
aniitiat T*ttane praeditag coniendernt, dicentes
aquHam tt turYUfli et c^rtfftem et maha ejue gene- .
rig ratfonig a vatfeittii partfeipes esse.
Sitidedtgito* st Cbrittiw qtri et rpsa est veritai :
, * ,
Lgo tmto, iqit *m ttfrtfeg-: poenae finem non
, ^^* .
babetrairt. Ubi eiibn de fotafo jodicio (Htsemit, et
,
qmid eis q*j * deilera efos et qtri a ainislra gunt,
, ,
<tteftnis ail, ggbjetH: eAffrmtf Al itt suppticium
,

8
tttttmm, f*$H vef* ik fritum mwrnttm . Ac
rursum
ahbrtOr
* ol .
i i i i : Ytrmii eotum non morkrur, tgnis
,
,
mom eiuhuguitur *.
*
.

8i IniBTU sont f i illios ivpplicfa, quetaadcno*
, , * *rfm deaaontiraium esi, aeque dKtnotmm erit res, .
ifciitlo, neque peccaiorom reyocatto.
,
Itegurfecii* erit eorporum In terra Jacemiura
fttttrrecli*, nequaquam arrittmum qna conefs- , , ,
,
tunft, M, propriam naturam babent conetatnem
.
ei HiAisteiiibileni sectintfom ipearew eeettti*fli.
,
Caelerum summa foret iojuglHis, corpora qtue cntn
animi* in virttitig laboribus conoertant, commtini- ' *,
*
bue privare pneoritg, ea contra quae simul pecca , ,
mmt, bamd , getaa W O animag, aine coiiftirrentifeug eorporibat, aut dupiici poena aflicere, Q ,
, . *
aiK duplici pNewio dignari. Qood auteoi corporura
,
rit petametio, ipaa Evaagelia aperie prcmuntiani,
,
sicul et magaus Paoks Ulius i Episiolls aqis.


DtMuai, nanlfeata da Chriaii regnd vaiicinans,
, * ' ,
d i x i t : /, mtema qna non trant
ibit I regnun eJMt non eonumpetur .
Gabriel , ,
, .
*
aulera, poslqnam ganclae Virgini laeium de Cbristi
,
generatione nunlMim ailulil, aubdidit: El regni

tjMs nou %fini$ . Et nestra incontaminaiai fidei ,
saikctuiD symboltiiu, a septeni oecumenicis synodis . *
,
receptum ei conservaiam^ d i c i t : c Cujus regni non
, *
eiit ttnig, * gcilket regni Gbristi, de quo serme
,

est. Quam BHIHO igilur Istl fida digniorca sunt
Origene qui flaem kablturam esse Cbriati legnum , .
,
fabuialug esl?
;
,
Origenes dixil Deaoa qei a *om creanAo processlt
,
ad crtaudum mionabiHa alque sensibilia, omniBO
^ .
ab alio ad aliudTcouTcrsum eese. Nog autem dki , ,
niug eiim non qnoad naluram, ged quoad operaiienein e*se canvcrauin, vel potius, ne quoad hanc * * .
quiden, babuit eiim seroptr poiegftatem creandi et

producendi : operata a.utemegi biec potestaa, quanda ' ^ , .
ipsi conveniebai.
,
Anliquus qiiidero Origeneg, analbemale aulem
. fck
conflxuseel a quinta synodo. Quare eiiaui ofiportu .
nc bic qnae ad eum periioeiil, coinnietuorala sant.
f

livAfi. , 6.

* ;1. , 4 6 . * Marc. U .

D o i u , 14.

Ltic. i , S L

1109

P A N O P L I A D O G M A T I C A . - 1, X X I
1110
TITA02 K A ' .

TITULUS X X I
Monothefetas, Serqium. Pyrihum, Paulum,
*&
,
{,

C+nManlinopotis yalnarchm, alioique ejnsdem

&
merii. Alque uiitu tlem hmresi* Ut* imimis

*
ru$ prmbuii occasionem. Sancli Maximi, r *.
tionc, qua declaral, Paire$ non dixisse de CUrislo

vohintatmm$$ntu diicrepantium quantilatem.
* , 4

,
.
Volmitas oaiuralis est , appetaos id qiw4 ua
lurae couvenii, ei quae contitfei omnea proprieiaies,
,
qua* per esseuMam adauol n a u i r , p*r quaut $eta , '
per oalurae voleuii iosilum eat, ut ejit. Noa eai
,
auiem idem habere voleiidi vini, ei velle. QeiuuJ , ,
moduin nec idem esl habere loquendi vin, ei .
, .
Sempcr enini adest loquendi vis naturalis, eed ut>u
\ , ,
, semper loquiiur. Naiu illud esseuti* esl^ elcslcmH

" _ _a
-
-.
.
.
_.. '.*.~..
l.iMn AnniiinnliiM
U/<n A..tA..k AZ<I w v l > I . _
ralione
nalurse
conjuacium. Hoc
auieni esi voluuu

tis, et eai linguac loqiientis iinpre&smu. liuamobicui

,
naturae quidem est, babere geinper iiisiiam loqueudi
* , ,
facultalem; personae autem, hoc auiilio IUOUO loqui,
.
quemadmodam ei insiiam babere volendi vim, et
* , ,
hoc aut illud velle. Quodsi nou idcin esi, naiuia
lem habere volendi poieslateni, ei vellc : i l M cuiiu,

m dixirous, est esseni'ue, boc auiem esi ipsius vo6 .
leotia COnsUii: babuit ulique naiuralein voleudi ?im
, ,
Verbura carne induium, ui bomo, divinas ipsius
, . voluntati coneentientem et impreesam. Yoluiilas
, .
enim ejus, ut roagnes ail Gregoriua, non ei Dco
, * ,
conlraria, cum toia sit divina re.ldita. Talis auleiM
, ,
effecla esl propier conjunctionera illiue, qui ipaam
.

, C
. * *
,
, . , ,
,
J , . '
,
;
'
,
.
.
, *

divinam effecit. Quod auteui divinum fit, et quod

dlvinum facil, duo plane sunt, ei non unum aique
idero nalura. Siquidem id quod divinuui facii, e l
quod divinum efficilur, sunt ex eorum numero, quaj
ad atiquld referuntur. Quae aulem eunl ejusmoiti,
sese mutuo iiiducuot, et ex uno alteruiu cogiiaiur.
E i paulo p o s l : Habebat igilur voluntaiera oaiuraiem Servator, ui bomo, quae lamen divinie ipsius luniaii $ic, erai impreaaa, ul ei non rcpugnarei. Nildl
eniiu oalurale adversaiur Deo, cuqa-ab illo ne $enlentia quidem dUcrepet, ubi ei personae disluiclio
coniideratur, giquidem ah secundum naiuram. Alioqui opifex ipge accuaandua eset, ai iecise^ aiiquid, quod natura secum puguarei. UuomQdt* autein Yerbum carne assumpla verq facium es5>ot

- D
* ,
. '
, *
, ' .
, ;
, *
*
^ ,
, * ,
.


,

bomo, si eo quod nalturain ut ralione prasdilam iu

primis insignii, careret? Quod eoim cupiendi appetendique moiu caret, id v i u l i eiiajn ouini caret
facultaie. Quod autem vitaleiu a natura faculUUin
non habet, id ne auiuiam quidem babe( ullaui?
igitur caruis asaumpia specie, nou auieiu nalura
carnis menie rationeque praediue per personain auscepia, Verbum bumauae salulis cousiliuio explevii,
si, ul seolil Severus, voluniatem naluralem, qualenus est bomo, uon babei. Nam si ui bonio iiaiurali vere caruii voluniate, vere perfecius botuo
non esl facium. Quod si vere perfectus boum facium uon est, ne bouio quidem. Quae aaim i^iiperfecia' naiurse esttcnlia s i i , cujus uc ralio qnideui
e\bisui? Illud Scvero ei dicipulis ejus proposiluui

1111

EUTilYMU ZiGABEKI

1112

fuit, m per defecUim qiiemda

naturalem arcana *
ceajuneiione suseepuni naturaro exckidereut, fl- , ,
clamque MxnelU specitm, et ApoUinarii confueio- . O JV
, et Eutycheiif mulaVtonem diiarum in tinam

eaaeittiaai conflrmarent. Humini enim, com esecm
,
in Creiensium insula, falsot qvoedam epiteopos , , \ *
Sereri opinionem defendemes ita mecum dispulaege, * , &
dicerent, nos ideo duas in Cbrigto aclioneg Juxta .
Leorris lomtiiti negnre, quoniam volunlales inde
.
ronseqttaitttir, ex qoibus gemiira persona colligitur.
81 Igitiir, nt Severns opinatur, ex actionibus volun-
tates, et ex voluittatibug personre tanquam res suig ,
*
ex canaig provenientes coNigunitir, et ex persona
,
nlmiram voltinlas, atque e i voluntale, quemadmodwm ipge argumenlatur, actio illi congruens colli- , . ;
getur. Eornm enlm quae inler se viciesim referun ,
, muttia eet converslo. Quamobrem si nalura
.
mutnus esaei inter personas voluntatesque respeclue aique convergio, beata illa Diviuiiaiis uuiiat,
ut Severos docet, tres iiein voluutates haberet. Sin autem eenleniia constaret, secuiu ipsa dissenHret, vohmtalibus non conveniens, ut Trinitag personanim. Aut omnino, siquidem una"eonitt
Tiinitalts voluntaa eei. Divinilas unam tanium babet personam, et triplici nomine appellatur.
Ex eadem oratione.

,
Tu qui unam Cbristi voluntatem aaseris, vir , , ,
time, quomodo, et qualem eam dicis eese? Si ut
; ,
Chrisii ualoralem, eum a Patre eta Matre natura
, *
aejtmgis, quippe qui neulri ipgorum per esseniiam
* * eonjunciua sit. Neuter enim ipsorum natura Cbri- *
stug. Id auiem si dixeris, nonue periculum erit, ne ; ,
plures deoe conslituag? Quod si senieniia soliui .
erU indlcium persouae : voluniatig euim sentenlia Q ,
pcrsona describilur et defiaiiur: demonstrabis eum

a Paire et Spiriiu volunlate diasidere et discrepare.
, . $
Sin 8010 dtviDilatis ipeiue, palibilis eril diviuiiag,
,
el praeler naturam potum et cibuin appetel. A l si
.
bumaniiatls ejus solius,|non erii efficax natura, cura
, *.
ait buniana ; e l monstra plane videbunlur eese m i , ;
raeula. Qood si nattrne vlriasque comroonem dixe .
rig, quomodo tolunlas eonim natura coraraunie eril
,
quorum eit natura diverga? Sin ut totiue composi, ;
tum,nt novitatem el abgurdiutem fabalae omiiumus , (
(qaaeeDimpotestesge compogitio voluntalis?) rursus
) ;
Ipgam aPalre alienum congiiiuig,com voluniate com- ,
poeita solam pergonam compoaiuni exprlmag. Qua
.
qnidem ratlone omnlt plantaiid, quam non planla , T

vit Paier eraolcaiur. Nova enim fingi non polesl , agricoltura, ged naturalem in Cbristo humanitaiis
. ' ,
vohintatem Seteme gusteHl, u l videtur, cum oronia
, ;,
namra pr^sertlm ratiooe prsditae maxime propriuro

ei pritnum esse ignoraret appeiendi moium. Quod
*
Patres animadvertentes vofuniaies in Christo na , ,
htra, non avtem aeoieniia diflbrentes confeggi suni.
, *
Nnnqnam enim HI Cbristo vobintateg senteniia dif .
fercnieg dixerunt, ne ipguin diversa geutire, et
,
veHe, et rationam sedhione aecum pugnare, aique
, ,
ita duplicem habere pcrsonam praedicarenl. lnielli ,
gebaiilenim hac gola Totuntatum geolenlia di&siden
ibim differentia, tein peccaio in haoc vilara adi
tum aac patefactum, tum inimicitiai nobig exortas

esse ctun Deo. NuIIa euim alia in re malum cou , *

PANOPLIA DOGMATICA. - . XXI.

ira
. & sietil, nisi in eo discrimine, quod esl inter

1114

volunlalem Dei et volunlatem noslram. Quo quidem rontraria prorsus quantiias conslituitur, et fllins index
numerus, qui nobis oslendil voluntefs a Deo disrrepantis diversitatem. Idem iginir Ncstorio et Severo ad impietaiem propositttm etl, :tei rarto
diversa sit. llle enim dum confusionem vitat, aic
effugit nnitaleni pcrsonae, 111 pro differenlia natorali personae divisionem constiluat. HIc vero dtim
divisionem declinal, ila nalure negat differeniiani
in pcrsonae conjunctionem, ut naluralem eHiciai
confusioneni. Gum nec confusio in Chnsio, nec
divisio, sed essentia diffcrentinm conjimctio, et in
persona conjiinclorum differeniia sfl conflienda :
111 et naturarum ralio, et conjunclionis modns pie
pronuntieiur. Quorum ilK uirumque perfregeroiti,
dum unus qualilalum in sentenlia tanlUm conjunciionem, alter naturattuiti taniummodo posl conjunciionem differenliam asserit. Alque ita ambo a ventate exciderunt, dum unus mysierli divisiouem,
,
alter confnsionem audaOier dljudical.
,
,
,
,

.

, .
'
,
*
, '
,
, , ' *
, '
, ,

^,
,
,

Nlxardpor **

* *

. , C
, ,
, ,
*
, , ,
,
,
, ,
, '
, , ,

, , ,
, ; ,
- ^
, ,

, ;
, * -,
,
;
$, ,
.
,
*, ,
.


, *
, , ,

Ejutdem ex epittola ad

Nicandrum.

Neqoe divinam et increatatii nalnram non

vere exsistentem videmus, volirntaiisqae ac
operalioiiia expenero; al neque rursos creatara nobis eimilem alque bumanam substan
l i a m , ipiam non vere exsisiemem novimus,
et voltintate aive operatione carenteni.
Sin
auiem nealrain defici scimus vera naturali
exaietentia ac subslantia, necnon voluntate ac operatione; atque ex his (divina scilicet bumanaque
natura) et in his, atque harum vere peraona est,
unus ac solus Gbristus atque Filins; qaomodo,
ac cum natura propric Deus, idemque natura proprie bomo esset, non etiam divmara natura proprie
YOluntalem et operationem, bumanamque natura
proprie voluntatem et operationenr babebat, neolro
borum nalura carens; quibus, faciendo u l nomina
rebus vere convenirent, atque tais rursus easdem
astruendo, manifeste idem ipse, cam divina tum
humana naturaliter habens, volensque ac operans
noscebatur; ac qui inde, ea, 6x quiiras, et in quibus, et qnae erat, crederetur. Nalurali enim voluntate ac essentiali operatione sublatis, ejus, qui ex
his, ac bse est, servalque in una persona, quomodo
Deus et bomo fnturas est? Ac qaomodo boc illudve
es&ntialiter esse monstrabitor, qui utriusque naterae proprietatem, absque omni peccato, indefectibiliter non servet? Quod enim excessit iis quae sunt
ex natura, ab ipsa quoque essentia, nullam exsigtentiam babens ac substantiam (quod neque motnm) exlraneas factus est. Nam ut divini magniqae
doctoris beati Dionysii sententia est: c Quod rnillum habet raotam, neque est, neque altquid est, nec
ulla prorsus ejus aflBrmatio est. Igitur, qui Christi
Dei naturas (tum scilicet divinam, tum qtiae nostri
similis est, humanam) conflteamur, ad earum exsl-

1115

EUTHYMU ZIGAKBNI

1116

sientte certaro aslruendam fidem, veramqoe no- *

, .
gtram de illis confessionem, omnino quoque nalu
rales ipeamra pari nuroero volunlates proiileamur
' necesse est, toiidemque esseutialeg operaliones;
,
nec barum aliquid prorsus minuamus aut nege , irnis, eo praetextu, hincque nobis fucrnn facienles,
* h
qood in persona divinitus unilae sint; cum nos
' ,
miiiime lateat, quae in persona unio est, nibil illis
qiue naturalia sunt, u i i nec naturis ipsis officere; *
, }
tametsi illa vi sua, unins personae ratione, in umim
,
eas cogat (baud tamen eximat, quin naturac ipsa
,
rationediue cxsigtant), uti eliam naturales ipsas
proprielates, carum ialer se cobsesione ac necessi- , '

ludine, unius mrsus prorsus nexu astringens, neu,

tramque sine altera, exlrave alterius communionem, ullo modo, u l i elarissimus urbis Romae papa ,
Leo eeotit, tpeciari aineng, esscniialem ac na- ,
.
laralem earum disiincliooem non proraus abolel,
ied perfeete gervai. Servando enim gervatur; ac,
,
qua praestat incolumem, ipga incolumig perslat.
* ,
Uacleous eniin maniieste exsiat rerum unio, quan, .
diu incoluroU eat naturalis earuin dUliiiclio. Nam baccegaaute, ceaaat omnioo et illa, confusioais lal*
prorgue abolita.
Gum baec itaque (nempe tmio) niillam rebug
, , labem inferat, nec illarum distinclionem quidquam , laedat, aed solummodo accoinmodaie ad nomims . $ ,
nuncupalionem, quae ea copulaniur, uniiaie cogat; ' ,

omMno prorsugque nullo desiderato alque perfecte ,
i n ea incolumia sunt, qua3 natura dietincta sunt, , ot \ ne vel minimam inde eversionera ac eonfusionem, Q * , , in ipsis essentiis seu naturig, in voluntalibus, in , .
operationibus, ullove alio quod spectet ad naturam, , ' , (), &
passa. Quonam igitiur modo (qua honesta voce con\estiam nescio) probse mentig suaa ac verecundae ,
velamen, hanc quidam praetexunt, ac Verbum i n - ' , ,
carnatum natura votantatig expers ac operationis,
.
nostra natura (id est, huraana) asserunt; Uuquam
vere inanima ac carente ralione, qu# ex nobis ,
assumpia i n eo substantia esi. Quod enim opera- ,
Uonisacmotesexpera eat, planc etiam inanime est; .
quodque nulla rationia voluntale prsedilum est, ' ,
;
palam etiam ratione menteque carei. Sin autem
absque bis natura erat incarnatum Verbum, qua , ' ;
commercium nobiscum inierat, quonam etiam raodo
credelur hominem ipsum exstitiese? Qui vero non U , *!
' polius, d m n a demutatum uatura, ea quoqoe mon. , , , ,
strabilur carois affeclibug ioviUim succubuisse?
, ,
NaturaliiHii enim interemptione, Arius Apollina '
riusque, tali in ipgum acie impressionem fecerunt.
. ,
Alter enim anima, alter ratione destitulum (quod
est operationia expers ac voluntatie) professi, crea ' ,
luram atque facturarn ipgum secundum se blasphe '
marunt. Ulerque eoim Unigenitum natura divinita .
tis patibileia, non carnis naiura, dixerunt; Umetsi
majori adbuc impieiaie Apollinariug, perfectam quoque in cariiem canversioiieiii, iptios diviniutis occasa ac niutatione eauxiu
Operae pretium igilur, u l quibus constilutum sii
,
pielaiemcolere, coiifeseionem ejusmodi evertamug,
,
anclorumque Pa(ruoi doclriuain lcneamus; atque

1117

PANOPLIA DOGMATiCA. -

. X X I .

1118

, \ , - duas naturaieg voUmtaies, ex eoniro wenle ac sen \ . ' tentia, eeeeotialesque operationes in uno eodemque
, cunfileamiur ac admitlamu*. Nani, si unam in eo
, * voluHtatem
unamque operationem dixerimus,
, * aut eum nop e l i a m natura bominem, sed solum
( , Deem, aat natura tanium bominem, et nen Deum;
, , a u i neque hominem, neque Deum esse, palam
* wl , ' profilebimur. Puta, si naiuralem forle voluntatein
- dixeFioHis, h c aut divina prorsue esl, aut bumana.
, Si divkia, ea Verbum natura volet quae sunt divina;
* , se a a l u r a Deum, eademque ac Pater praeditum
* voluntale, solumnaodo ostendens; non autem bomi ' , ' nem. Non enim res patitur, ut quod natura buma. , nom est, nota s i l ac insigne ejus quod est nalura
, . divinum: uli neque, ut quod divinum est, per id
"

'

* *-

,
quod est easenlialiter hum^num cognoecatur. Hoc
' vero lpsum consequenter fiat, si elnatura bumanam
- voluntatem dixerimus. Sin autem personalem dica . mus; ejua duntaxat persooe nota atque iiisigne
.
e r i i ; nec secundum eam cum Patre atque nobiscnni quidquam coinrounieabit. Persoaa ewra ab exiremia discernitur ac sejungilur. Qiue ipsa etiam
de operaiionibog dicenda sttnl.
* , ,
A l iion propterea (apage) divinorum Palrum ain , , - gnlares de his vocea (id esk, operaiionibus) nempe
, - umim quid signiflcantes repudiamoe; tum neinpe

c , ejug, oujus facta menlio eat, divini inlerpretis beali
Dtonygii c Deivirilem operalionera, lum sapien ' . tisgimi G y r i l i i , c Unam atque affineiii utriusqne
, - numere editam operationem. > Uas enim illi pro , C pter unionem, naturaliumque operationum iuter se
* , proraus quasi natura consertam cohxsionem, pie
. prodicarunt; u i i et duplices (quae scilicet duo
aigoificant) ob essentialem ac naturalem earum
. distmctionea). Yox enim DeivmUs difinant simui
, , , hamaitamque operationem coroplectitur. Gonve, , nienlem eniia doctor commentue vocem, quae
, , utramque operalionem, u l i dicebam, singulariter
prolata coetplecterelur, duplicera operationem,
.
ejus qui duplex natura sit, circumlocutione significavk.
Sed et illa gapiealiggimi C y r i l l i : c Uaa et affinie

, > utriusque munere edila operatio, > magni hujus

. Patrig maximae intelligenliae proxima est. Nam ipse
quoque gummam quamdam naluraUum operalio . ^ num, cobaesionem ac unionem per illam docet. Gum
entm eliam viro huic clariesimo consiituUim esset,
, ,
ut ogtenderet carnem Deum, e$usque eggenlialen|
' ,
operalioneso, unione oum Verbo nalura Deo, divi | | ,
, , nam facum esse, inajoraque quaiu pro bominis
ratione esse operaum, cum ab eo quod erat nalura,
*
minime exceggisset, uti etiam ipsoni Verbum, ea
, * propter Boa sponle assumpia, homo faclaiki e s l ,
, , - buuiana operana, quanquam erat Deug natura;
, tpgum docet, nedum jussione omniiHB effeclrice
6 * , curare ac T i i a m tribuere; ut qui non ait audus
, Deus, ged velui opcris sociam, ad boc maxime sanclam camem suam sedulo adfcibere; perqoe eam,
*
' ejusque tactu et voce viviflcare alqne curare, ut
ostcndai vivhkandi v i prxditani; idcirco nkui , 1

1119

EUTHYMU ZiGABEIfl

rum quod onara cwm ea per unionem factum e s l ; *

vereque ac proprte ipsius natura eaitttis yitam hur- * ,
gienlis, non allerius caro est. Qnamobrem eliam* . \ ,
unam suam, ejasque (sanctae scilicet cartiis 8u), \
alque affinem utriusque nmmere edit operatfonem; ,
nnam quidem, unione; rursus vero, partibns affi- , * ,
nem; quae videlicel tum tii jussione omnium eflfe- ,
ctrice, lnm i n sanctae carnis contactu eadem ipsa ' , ^ , ,
cxsistcret : utriusque enim munere, Yerbum ut ^
Dens, banc clare exhibebat; nempe oslendens, qua , *
per eam quoque vitam tribuebat, ipsam eliam ,
prorsos vivificam evasisse; uti eliam ignie ferro
adurens, unione cum ip90, ferrum praeslai urendr
vi preditum : ita nimirum ut ustio neduro igiiw ,
natura sit, sed et ipsius ferri, qua HH unilum est:
divinaque rursus patrandis miracuiis
Yerbi ,
operatio, non ipsias sotam sit propter naturam, sed , ,
et sanctai ipsius carms, ob personalem ejos cum * .
ipsa unionem. Slbi eftim in divinis, operis sociam ,
earo adhibebat, o l i loquiiut roagisler, baud secus ar , ,
anima corpus adbibet, ut opera Sua expleat. Haec .
igitur uua est ac affinis utriusque munere edila
operatio, q u * naturaliam operationum unionem ,
declarans, diversi eas generis duasque, hatid secos ,
ac etiam Deivirilis operatio, vi sua a seque proprie , "
significet; quod ad ambas referatur partes, ex qui- ,
bus et in quibus unum ac singulare Yerbura incar- ,
natum exsistebat; spectetque ad utramque; utrras- * , ,
que scilicet inunere edita; ttim nempe juesionie ,
.
omnium effectricis, tnm contactus sanctse eamis.
B

*
Ne quera vero prorsus vox (sive affinem G
sive cognalam ac quasi ejusdem generis dicas)
quasi paulo insolentior offendat. Usurparunl enim *
$ancti Palres, tum in iis quae ejusdera esaenti ,
sunt, lura qaae diversse. Teslis magnos Gregoria* ioxoA
Theologtjs, dum in haec verba de anima disserit,
.
in Oratione funebri in fralrem soum Gsesarium : * $
, '
Post vero etiam aliquanto, cora cognatam carnem,
quacum philosophata coelestia esl, receperit, Quo {* .
loco Gregorius, carnem animo cognatam, seu affi- , 'Er ,
nem, vocavit, non ralione naturae, sed unionis. , *

Rersusque Oratione in tancta lumina de unigenito
Filio docens : c Cut et cognatut Spiritus testimonium , ' .
perhibebat. Quo loco cognaium, non ratione
unionis dixit, sed ralione nalura. Qain et ipse sa- D *

pientissimus Cyrillas, tam de rebos eseentia seu
* ,
nalura, tem persoiia discretis, nullo discrimine,
,
cognati vooera atque affinte usurpat; atque haec ait
Gommentariis suia in Joannis Evangelium, de cu- , *
* , . ,
ratione, quae est per divinura baptiema, c Uirique

quodammodo affini et amica. Spiritu enim eanetificat bominis spirilam; aqua vero corpus. Qiue , *
;
vero ac qualis affinitas eeu cognatio Spirilus sancti
et a q u , ette eeeentiam ac naluram apeciea, eive atjbaiaientiam porsonaroqite cntn spiriia oofiro
corpore.
)$ ad Nicandrum Cypri episcopum
prmltttos eorum qui iolilariam in SiejUia
vitam degunt.
tjnde naiura JDeum, cumdemque vere

ac pro-

Nixartpar
rdr ,

.
%

11

P A N O P L U DOGMATICA. . XXI.

,
xaV , -^
, , (
, *
, ,

* *

,
, ,
,
* , ' * *
, , '
. ,
*

.

prie horoinem , non aliunde quam ex

1122

proprielatibus nalura I n s i l i s , quibus divina sitnul

fiutnanaque raiione Insignialur (tura scilicet ex
tfmna, \ i l dixi, voluntate et operatione, tura ex
buraaira ejusdem voluntaie et pperatione) dignos d m u s ; quibus ac per quas. quod eral factusqii est, obsignat ; edens aponte miracula ut
Beus, bumanaque majore potestate; idemque
sponte patiens, ut bomo, nostri causa : velut nimirum qu\ non aliud qoid, practer ea ex quibus ct in
qvjibus ac qtj exsfstit,esse noscalur, ceu fere quid
epnrium mediomqne (id est, teriium quid ac anceps maloram rnstar) clfectus, ut bacreticorum
vana loqnentturti fbbnlosa Toqaacilas, a sanclomm
Patrum pia prsedicatione devia, tnonslrpse comminifccitur;
sed ilta ipsa revera proprie exsistat,
ex quibns et in quibus revera proprie est. Ex deitate enim 6t huinamlale, atque in deitate fcl bumantlato nittura exsistens, Deus natura et bomo, nec
prorsus qaidqtiam aliud, Christus est.
, , ,
Et quomodo, inquiunt, sapientissiraus Gyrilius
, medHim queradam ordinem vocum in Ghrislo se
eenlbfe profitetur, in haec verba ad Acacium scri * , bens : c Inter voces, qnse Gbristo tribuuntur, quae ' * - dam divinilati potissiimim conveniunt; aliae autem
.
* magis ad humanilalem pertinent : aliae denique
; , qnasi mediuTn quemdam ordinem obtinent. Quid
, Q vero hoc unquam, quo suam tueantur opinionem,
- iHis contulcrit? Non enim ex mutatione, aut repu , , dta ac amissione extremorum Christi (scilicet dei , tatis ac bumanitatis, sive divinae ejus atque huxna , nae voluntalis ac operationis) aliud quid mediura,
* , sive interjeclum effectum, cum neutra partium ex
, * quibus est, communicanlem; aut qui rursus in
, eorum sentenlia, operatio quaedam composita sit,
* , vel ea praeditus; quibus sic loquitur, nobis tradit
, . Cyrilbis; sed, esse enm vere, ea, ex quibus est;
baad tamen ea seorsira divisisque parlibus vocari,
, , sed simul utraque, ut qui unus Gbristus ac singularis sit. Testatur hsec ipse, cum orienlales episcoc 01 ,
' * pos deieadens, in h&c verba ad Aeacium scribit:
c A t vero Antiocbeni fratres, q u quidem iater se
, D unita sunt, nollo pacto distrahuHt: sed solas voces,
. quae de Ghristo dicimlur, secernendas eontendunt;
atque alias quidem ejus divinitati, altas vero ejus

rnrsus bumanilatt congruere. Idem enim Deus et
, '
bomo est. Addunt nihUominue qaaedam esse qno
dammodo communee, et velut ad utramque natu ,
* rara speetantes, divinitatem scilicet et humaDitatem.
, Quod dico, ejusmodi est. Inter voces, quae Ghriaco
tribuiuitur, quaedam divinitati potissimum conve .
, , piunt; aliae auleia magis ad bumanitaleai periinent: ali denique quasl mediae sunl, quae Filium
, , , , , Dei, Deum et boroinem simul esse declarent. >
O&lcndil igitur nobU ille esae mediam cla9eem
vocum, non q u signiflcent esse Gbristum aiiud
. <
quid, praeter iUa exquibus,et in quibus, ac quae

est, ut quidam optnaii suut; sed quaeeurodem Oeurn
. c " .
esse atque bominem natura ostendant. Hisque pro ( /, , -

EUTHTMIl ZlGABENi

1123

1121

bandis, dlvinae aflferl ScripUiraa, i u loquens : t - ; ir , aeld

kr ; ,
enim ctim Pbilippo dicit: Tanio Umpore vobiscwm

*
, , sum, et non cognovisti , Philippet Non
credi*
*
, -,
ego in , et PaUr in me estf QtU vidit W4,
. "
vidit et Patrem ; et: Ego, et Palei uwm
: % * ,
1

vocem
divinitali rnaxiroe coiweoieatem proferre affirmamus. Gum vero Judaeorum lurbas -

, ,

* , 4 JUMcrepane, ait: SifiUiAbraha* , operx Abrahm

*utique faceretis. Nunc aulem quariiU \
inUrfeer*,
:
.
hominem, qui verilaUm locutui tuin vobi*
koc
, avftputtac*
Abraham non fecit * :ejusmodi expooere dtcimui,
quae homini proprie compeiunt. YerunUaroen boc , ,
ita accipiendum est, ut et illae quae Diviniiati con- 6 , .
, *.
veniunt, et illae rursus qtue ad hamaBitatein pertincnt, uni tanlum Filio ascribaniur. Medias aulem - , * xeVw
vocee illas esse asseveramus, ut cum beatus Patrina '
, etbi
, ' .
scribit : Jesut Christut heri, et hodie; idem
r
tcecula *. Et mrsus : Unus Deu$ Pater, e*
quo Qv
om- , &r ,

nia, et not ex ip$o : el unus Dtminm , ,

. , . , *
Christus, per ifuem omnia, et no$ per ipsum
, Ac rursus : Quorum patru, et ex quibu* CkrUm
,bentdi
secundum carnem, quiesl super omnia
Deus
, Tovooiw,
ciu$ in sGcula. Amen . En enUn, en, nominato
e

Christo Jesu, eumdem illum beri et hodie esse

dicit, et in s#cula; ac per Ulum Cacta esee onnia. , .
IHum quoque qui ex Judaeis secundum carnem, Q /^
Deom super omnia appedat; quin et in saecula
benediclura, Amen, dicit. Ne in his igitur, quse , ,

de Domino dicuntur, voces diviseris. Simvl enioi
complectuntur, et quod Deo coavenit, et quod ho- ,
, ^
mini. Quin potius illas lanquam oni, Filio tribue,
nempe Deo Yerbo incarnato. Hie verbis Spmtus, *
docuit nos doctor, ipsas quoque medias voces nihil
, , penitus ali'*4 in Cbristo significare, quam quod
Deum simul, atque hominen* deceat: ande et illi has ^ , , .
indivise tribuendas jubet, utquiDeus idemet bomo,
DCC aliud prorsus quidquam, uli dicebam, exsi&lat.

Ejutiem ex oratfone qua dnatfoCkrhlo

volunlale*
04|
e$ie probaU
.
Nam aisi alia atque alia tecmadam etenliam

m\, dhrinitae et volunue humana, liquet unam ,
^amra atqwe eamdem etse. Ac ti ila est na- . , pb
iura quoque necesaarlo una, luillaque varie . tale disstmilU . Ubi enim nulla naMiratis vo- ^ , * lematum difersitas eet, nec eateniis emoiiK ae
. , ;'
naiurae esl. Sin Wem atia atqite alia natura, plane ,
dtattncta* svnl. Ac si dteiinclae, qtiomodo non ea- ; ,
nnn neeesearioi qna potlent quantitaie, fatendas
, ,
cmmenis est? Sublata enim nunieri ralto, uim dif- , .
iiiictio-iem uuiei, lum quae dislincta sint, aesi ne , ;
esaeni quidem, prorsus abolilera eal. Nam qui
,
eciam tlal, esae h c , el non numerarl? quidve
, ' *
demum causae est, aut quomodo flt, tu qu ex na ; 'tura suni volunUlee, non etiam ex natora BHme ,
reiHiir, cum el ipw naturm nomerari merko nun, '
quam destHerintf Qaod enim in voluntalibus
, ,
t

* Joan. xiv. 9,10,

ix, 5.

Joan.

30.

Joan. viu, 39, 40.

* Hebr. , 8.

1 Cor. , . * *

1125

PANOPLIA DOGMATICA. -

TJT. XXI.

l e
l2

' , - bonum aptumque est, qu# innatse eiiil re$quecoir

, }. etiteanl ac insigniant, m
in lpsis
ipsis quoque reby*
rebu ut
, *
exerstal conveniens s i t ; aique adeo vei ab bia
* ,
qooque nuroernra auferant, ut qui, per cos, la ; ,
bem asserat; vel, curo nibil laedal, in illis quoqu*
assumaiur; ad hoc scilicet, ut q u illig natura
, ,
inest dlatinctio innoiescai: quod unuut in catisa
est, nt et 1n tiatvrl* numerttm utarpemo* ; srut ceite ostaidant, qui flai ul naturalein SaJvalorii IOIUQ-

Utem, qaa rtttone eet hotao, rme omnino tttfemnl aot

confundant, quf ejue censum

ac nauierum

reapaaiit.
,
, * !

Non enim qtiod h a c , unione cuqi Deo

tfeitate fmbuta sir, haud secus ac ip*a natora carnii. animae praediiae tiieute raijone e l
imelligenle eo extrabit, quod jlti esaeiiliate
, - exslslit; ott nequc ferrum, ab eo quod Uii ex
*
esseatia est, extmdit suroma ejus, totaque mole
, *
cum igne contempcralio alque unio : sed ignis quK , ,
dem affectiones recipit, eo quod ex unione velni
,
ignis evasit; gravi lamen rursus pondere natura
*
esi, el secat, idcirco nimiruin quod ejus aalure
, nulla labes illata est, nec a nalurali proraua ope ; , * ratione exceesil; etsi cuin igue, secuudmu uiiam
* * , eamdemque subsisiends rationem, una exsUlit, ac
;. ,
indivise operatur, tum quae ex propria natura eunt
, (ut nempe secet) tum rarsus quod ex unione acce * ,
dtt (scilicel ut urai. Illiusenim est, quod urit, u i i
, , etiaio ignis, quod eecal, ob summam horum ioter
, se inlimamque penelraliooem ac reciprocationem.
., ,
Ac neque ejus naluram (ferri scilicet) elsi igni
, * conjuncta conspicitur, ullo modo nominare probi
bemur aul numerare, neque naturalem operatio. ,
nera : qnanquam hstc cerniiur nrejidi actioni co , ,
raes, nec ab ea quidquam dividitur; sed uniformiter
* cnm ea, atque in ea dilucet atque noscitur. Q u
, igttur ralio u t i d non numeremus quod natura inest
, ,
nalura (liempe voluntatera) eaque ratiooe, Dco
, * Yerbo incarnato, majori scilicet omni perfeclione
,
eique anleriori, ut nec bomo perfectus sil tribua , mus; quanquam omnium perinde, quae n a t u r
, , sunt, nostrae salutis causa, per indivulsam unio, - nem, propensa Patris voluntale ac Spiritus sancti
cooperatione, coramercium iniit; uti plane etiam
, ;
ipsius perfecte comrounionera naturae, ono dunUxa( excepto pcccato, quod ipsum ne naturae quidem altinens, anirai voluntatia arbiiriiqu^ contra rationem.legemque naturae m o l i , exerratio atque
lapsus exsistit.
Mibique roaxime, ejua rei gratia convenienter
, 1) advertisse videtor, monacbus ille, cujus meminU
. ,
dom animi volunUlem, arbitriumque ac senlentiam, a naturali voluntate distinxit. Haec enim
,
. juxta eam, quam rite tradidit, deflnitionem, Yia
nalu , est, ejus appetens, qeod est secundum
ram. Quidquid enira remm usquam est, caruro
,
maxime q u ratione utuptur, id quod cst ex natura
* ,
appetit, ejusque appetendi vim essentialiter a Deo
.
quo i l l i subslanlia sua, ac quod est, incolurae s i l ,
, , ,
inditam accepit. Nisi enim ejus quod ex natura esi
;
appetitionem haioet, unde, quove uiodo ejus quod

QOH est, atque nihil est, babeat, quod omni proiv
, . ,
8us essentia motuque careat? Solum enim irabe , *
cillc est, quod ue esl quidem, omnique cssenlia

EUTHTMII ZIGABENi

112S

caret; nec ulla prorsus ejae i n rebus vis motusque , .

est. Haec porro libera arburuque appetitio eajt, i n
utrumque declinare prastans; cujus muneris est, , non ot natnram, sed u l personam ac bypostasim * I V
proprie discernat. Qua re perspecla, divisus ille
, ,
hoiuinisque cultor Nestorius, animi voluntatum, ) ,
seu sententiarum unioiiera irapie docuit, ut altera , ,
alterata subsistcntiam personamque astrueret, nu- , ,
dusque flli bomo constaret; nempe animi quadam * '
voluntate ac sentenlia, motuque libero in Deum ,
Verbuiti, uti ipse loquilur, conflata uuione; ex qua, * ,
earadem consilii ac voluntalis rationera, seu (ut *
verius magisque proprie loquar) niultiplicem, sta- , ,
luit; qnanto etiam singulis paulalim voluntatJ3 ' , animi motibus, ex rmperfectis ad perfecla, teu- * , '
dendo ac proficiendo, ut ille opinatur, procedit;
.
bon quasi ex ipsa, nullis verbis explicabili conceptione, tota perfecte cum suis oranibus, cam l o U
ejasque omnibiis natura nostra , penes unam eamdemque subaislentiajn ap personam, Verbi d e i u s
unita sit.

Ut igitar, quem d i x i , monachus, tum naiurae
,
perfectionem in Deo incarnalo exacte slaluerel,
tum contrarietatem excluderet; nalurali in eo con- ^
stituta volunlate, arbitrariam dispunxit; ut neque * *
divisioni locura, voluntatum in eo confliclu, daret, ,
neqne inanem speciem nudamque imagineni, per , ,
al>sentiam illius arcesseret. Sin aulem quis forsitan . ,
affirmet, fleri non posse ut aliter duae in eo dican- ' , *
tur >olunlates, quaiu per contrarietatera seu oppo- * * ,
sitionem; siquidem ita intelligat, ut essentiajiter , , .
diversas alquc dislinctas velit, nec ego eam i n i i - Q .
cias; sin aulcm contrarias e l quae inter se dissi- ,
deant, falsum est quod dicilur. Non eniin si quid * ,
distinctum ac diversum, omnino etiam contrarium * ,
est alque adversum. Adversum siquidem ac con- .
trarium, animi voluntalis esl, ac arbitrii aliter ,
quaro ex ratione moti; diversum vero seu
d i - , , []
stinctum, naturae, quae ratione regatur, opus exsi- .
stit: atque alterum quidem, naturam pugna com- .
hiHtit; alierum eani palam conflai ac constituit. Essentialis itaque differentia ac dislinctio, eo est,
ut resin nalura consistant sintque incolumes; non sic contrarielas, sed ut dissolvantur ac intereaaU
Non enim babel natura quod naturse rationibus adversum est; nec ejus quod tumultuatur ac ditsidet, alia in rebus ralio est.
Fraeterea, si duac voluntates omnino contrariae ac
" ,
oppositac sunt, unde cst ut nec in animis, natura ac
, ( persona discrelis, id omnino ac prorsus contingat? D ,
Etsi enim arbitrarke anlmique voluntates sunt,
. .
quandoque illis consenlimus, Deoque et angelis, , , ,
ipsique alii aliis; nec idcirco jam animum sui ar- , * ,
bitrum, ejusque volunlatem amisimus. Horum * , .
cnim si jacluram fecissemus, ulique etiam coneor- , ; ,
diae cum aliis; quandiu enim illius compotes sumus, etiaro alia q u volentis animi suut suique . ,
arbilri, tenemus. Cum b#c igitur sic se babeant, ,
,
nec usquam pugna appareat, tametsi arbilrariae
volunlates, exsistentia atque numero incoluroes \
sint, qua necessitudine animi aroice consocianlar; ,
qui fit, u l in uno eodemque Deo Yerbo incarnato, * , * , .
ac perfecte nostri causa facto homine, quae ei eescntialiter natara volunlates insunt, contrariae sint , -

1129

PANOPLIA

1130

DOGMATICA. . X X I .

, . , alque discordes? Quo autem modo contrarias assexa\ ,

runt, numeri ratione, an et ipsa exsistenlia? Ae
. ,
siquidem banc causam dicunt, etiaw carnis nalu , , ,
ram, eo quod exsislit, Verbo adversanlem suslule . ,
rint. Longe eniui (ut cuivis exploratum esl) major
,
coiilrarii vis in e o , quod ipsum aubjectum est,
;
quaui quod in subjecto exsistentiam babet. Sin au ,
tem sola nuroeri raiio oflicit, hanc et naturis adi ,
mant, neulramque eorum in numeros ponant: ac
, *
rursus ipsum ob eamdem causam, nec in iribus
,
, ,
unius leriKeque Deitatis persouis, ne et Hla ipsa
,
secum dissideal, admittant. At sane absurdum, ei,
,
qoi oihil prorsut sit, non subslanlia, non qualitas,
,
non aliud quid eorum quibus rerum genera cen . ,
sentur, vim tantam ascribere; longcque absurdiug.
- ipsam naiuralis voluotntis exsislentiaro ae verila
.
lem ejus arcessere; aique inde eam amoliendain
, , , ,
asliuere. Ac vel maxiine, cum intcr reliquas natu, , ,
rales proprieiales ac uiotus, innata bxc vis facile
, ,
priuceps exsistat. Nam secundum hanc unam eC
,
esse el vivere et moieri et inlelligere, et loqtii et
aentire, cibumque sumere, et sonino recreari ac
, , quiete, et non dolere neque mcri ; prorsusque
, .
(ut vcrbo dicani) oinnium ad naturae incolumilatem facieniium perlecle babiius nancisci, iisque carere
qoae ad iuieriium ducuoi, oaiuralker appelimus.

Ac mibi qnoque ea eliam parte consulto fecisae
, , tidetur, in aua definitione, religioeissimua mona * ehus, dum et haec addidit : c Et earum omnium
, . proprietatum, qux esaenualiter natwrae insunt, vim
, , ^ conaervatricera. Omnia euim semper conservat
, ae eontinet, apperitque conservare ac aullo carere,
* , * quae in nobis eesenlial ac innaia volunlaa est; seu
* , oe podas per eam, exque illius ratione; arbitror , que omaiiio aseensurum, qui ejus quod vere eet
, , lanlisper ratioaem habeat, non ejus quod inaoi so * kun specie; Deum incarnatem, ut etiam hoBiinem,
* , naturali atque humana voluniate pradilum esse;
eaqae aingula qoae euuraerala sunt, secuudum ae
, , aatura vdle, ad camis suae aetruendam fidem, i n , * telligeniUim mere ac uleoliam ratione animatx; ut
, qoi ipse bomo perfeclus, nello eorum, quae noslra
* simt, deflceretur, ano duntaxat demplo peccato;
, aed que aobis suppelunt orania, noslramque natu , ralUer aubslantiam couflant, nullo desiderato ba , ^beret; u l i plane eliam qiuc sempiternam atque d i .
viaain; qoibite ae bomineiD aimul Demuquo vero
deokMiaUaTU, ac qui petrecte oobiiciH ol cwn Pairt naUnralein afiniuiem, poet etiam unioaem
ertarti.

,
, ,
] , ,
,
, ,
. , *
, ' * * ,
, , ,
PATROL,

GB. C X X X .

Qaod eniui quit dicat, takiUris dunUxal paaaiofiis teuipore (quaiido Htinirttni noalrain in se reip$a
n a l a r specieiu prferebat, atque ut houio morlem recusabat) duas praetulisse voUintatee, tic nliro
dici exiaitiiiOgnetiueveroulla certa r a t i o x probari.
Car aim illo duataial leinporit ariicuto, e l non
ante, quaime ob cauaam? 8i quidem enim luui babebal, a principio eliai habuit, ex quo facius est
bomo, poaiea aacivit. Si entm a principio non
babuii, oeque tempore passiotiis; sed solura opinioae boc gessit, ut sciliccl morleiH rcfngerct, a l 3G

1191

E U T H Y M I I

1132

quc ctiam reliqua, quibus salatem adepli sumus, , , , expleret; cujusmodi sunt fletus, preccs, tristilia,
, , ,
mortis pavor, crux, mors, sepaltura. Uno eniin ex - '
<* iis, qu;B in eo pro humana ratione naturalia exsi, .
slunt, abrogalo, neque reliqua consistent. Quomodo
, ; ;
cnim non illud quidcm, haec vero? quceve ralio?
, ;
aul quae rationum pugna, in
eo qiiod orat,
,
naluralemque sponte infirmilatem (carnis scilicel)
,
limorc ac pavorc oslentat, nec prorsus obnitilur,
, * . \
sed ait : Si possibile est. Et : Non quid ego velim,
'
sed quid tu ; fonemque adversus mortem, alque

alacrem timori roolum appingit! Informabat qui ;
dem in se reipsa quod nostrum est naturali tan,
lispcr mortis forinidini ejusque anxio limori con > ,
cedens, ut ct ab illo nos liberarct, suaeque carnis
,
naluram astruerct, ac inani onini specie vacare ^ *
dispcnsationem monslraret. Moxque rursus maxi /,
mam adversum mortem animi vim exscrit, sum ,
maroque huraanae suae voluntatis, cum propria sua,
,
Palrisque voluntaie, nccessiludinem ac iniionem
, *
prodit, judicio suo approbans, dicensque: Non mea
, .
sed tua voluntas fiat; hinc quidem divisionem,
,
illincque rursus confusionem procul eliminans a l .
que submovens.
9

,
Sin autera idcirco bsec dicunt, quod non appareat
;, ,
alias, ejus quod est velle, quarn passionis teropore,
,
mcminisse, idipsum dixerint et de innaia intelli, .
gendi v i , mentisqtie experlem ipsum asserent.
.
Non enim apparet dixissc, quod mente cogitaiil aut
inlellexerk. Simili quoque rationc de oifacln altis- C , * ,
. *
que in nobis iiaiuraftbas, quorum nusquam scii , ' ,
ptum est meminisse. \ e l etiam de ipsa aniiua, ac si
* , *
prius reipsa exslilerit, quo ex lempore bomo
.
factus est, sed lunc solum cum cjus conimeminil.
Haud enim diu ante passionem illud praestitisse " . *
prodilum est. A u l igilur lunc quasi ex tempore tta , *
lam dicani, quod non saepius ac jam lum initto
,
ejits facta mentio est; aul cum boc iiou dicant, eed
' c " , ,
ex magm Albanasii sentenlia: c Siinul caro, simul
, ,
I k i Verbl caro animata, ralione etens, > doeeant;
,
naturalcm quoque Salvaforis voluniatem, qua homo

essct, passionis duniaxat lempore exslilisse
, *
dicent, etsi Httus tunc meminit, sed a principio
* ' velut in nobis, ac quae illi tanquam boiuini natura D *
' ennsubslantialis s i t :
Subil atrtem mirari -et de operatione, qvoinoda in
" ,
,
* Chtisto nnam esse doceanl, relaie ntaiirnm ad indi, , .
viduuin, ejusque,
u l ipsi loquuntur, conside ,
ratronc. AlqMe ut mtUnm dicere,ortim quac nattira ,
lia sunt,nihil primo ad individtnim relalionem ha /e .
berc,9ed ad naluram ipsiusacesscnliam. Quidenim
,
qnts operari possii absquc iis faeullaiibus, qwe naio * ; ,
r insuiii? Undeve aHcui u l operelur absque iiatnrn, aut ut ejas preditas facultale exaislat? ; * (>
Libensque ex iis quaesicrira, num ut naturales
, ; * , ,
operaliones interimant, hanc objiciunt, nccne?
6i enim u l hncrimant, quomodo, quaJisve lan:

* Mallb. xxvi, 3 9 .

1133

DOGMATICA. -

. .

1134

; ; , dero, illis snbmotis ac ahrogafis, futura oporatio?

Nam sicul naiuris non exsisteniibus prorsus ciiaui
, ; uecease esl aboleri quod ex eis esl (persunnm
* ,
scilket composium), sic quoque cuni non exs eitt
* . ,
naturales operaiiones, nec ulia alia omuiuo fuiura
.
est. Neque boc dico, qtiasi aliam ex naturalibus

* , couflandam operationeui velim. Eoruin enim qiue
. suut in aubjecto, nulla est composilio; quod sci , ; licet DOQ ipsa vere omnino ac per se exsislaiu,
, - sed debile quidpiam vanuraque exbibeant. Quocir , ; ca si qu& vere sunt per naiuram esse inlicianlur,

, qui fial ut quod nusquara aliquid est, ld vero
, reipsa exsislcnliai compos exsislal? Quis cnim est
qui personalem opcrationem dical, aul unde boc
et a quo acceplura proferantV Sin auiem forie
, ,
, , ^ istud asserunt, personamque ad quam referlur,
fatentur compositam ; conlrariorum scilicel c l co . ,
* ; , , ruinqu%opposila sint capaccni; nenipe, morlalem ct
imroorlaicin, oculis conspicuani ct inaspectabilem,
, , , .
circumscriplam c l incircumscriptam, carenlem prin ,
, , ; cipio et quce principio subsit; islud nicrilo eril ct
, operalio. Quo vcro alio modo, quaro secundum
, . , , habitum et privationem? Ac parlhn quidcm, ut
quae cxsislat, patietur; parlim vero, ut qua? ipsa
; ), ,
; non exsistat, diininule et quasi umbra subslabit.
Qui aulem iiat, ut tali prxdilus operatione, sc, ;
, oundum idem, e l non aliud atque aliud (quando
. , - nec ipsa) talia patialur ? Operantem enim suae
. , coaptari eperalioni, bancque illi congeneam ac
. , - Q aflinem esse, prorsus necesse est. Ecquonam modo
Deus, qui non natura, sed illius habitu sil? Quove
,
modo homo, qui privalione, et non substantia
,
vere islud exsislil? Qiiaenam vero natura ipsa
,
iners, aul quaj naturali deficiatur operalione? Uti
, enira nusquam exsistcntia vacal ac subslantia,
,
iic neque naturali caret operalione. Sin aulcra
,
Dujus expers est, ulique eliam illius expers fu ,
mra est. Quod enim vi ac facultate carct, ut
, prorsus imbecille
atque obseurum, unum nibil
. ,
esl. Si quid enim demuin in rcbus cst, constiluen * .
lem sui ac insignienlem differeuliain habel (natunc
,
sciliccl insilum motum) qua, una cum generc
, ,
assumpla, subjeeli dclinilio slrualur subjectumque
, esse ac quidnam illud s i l , manifestctur; cjusmodi
, * . * , scilicet, ut cuin eis quae ejusdem generis sant,
nuUa dissiniHiludine abborrens, conveniat, ac rur
sus ab eis, quae diversi generis sunt, differat. Ac
. ;
si ita cst, qui omnino fiat, ut naluralis cxpers
* * ,
operalionis (quod ad carnem attinet), Verbum bomo
. * ,
factum, ipsuni homo perfeclus, aut prorsus homo
ftv ,
exsistat? Non enira est bomo, qui naturali opc ,
ralione deflctatur, uti nee alia qusevis natura, quae propria ac esseniiali careat faeuhale. Quod eniin
li9C deVn, aul id prroiai, ut ne qnidem nalura sii, a u i u l naturae omnes imer se idem sint, ujiaque vice
oronium babealur, iis prorsus commislis atque confusis, per ejus vis abseniiam ac facullalis, quae C O H i l i l u i l alque insignit. Si cnim non iners expersque operalionis, ea
ratione quia est homo,
Vcrbmn dicunl, palatn insitam ac naluralem operaiionem illi ascribunl. Quo enim alio modo i u lelligalur? Ut enim aliquid operetur non nalurali fultum operalione, baud unquam fial, uii neque ul
absijue cssemia et natura exsislal. Sed nec unam aolum operaitonem naluralem babcal, qui operalur,
yrorsua necesse est, siquidero ipse duplicis naiurae exsisiat.
#

1136
1135
K U T H Y M I I ZIGABENI
Miuo dicere , nec Clirisli composium pcrso- , o65c '
uaiii individtiuni proprie csse. Non enim relatio- .
-
neiu babet, ea ralione quod ex gencralUsimo

genere pcr genera subalterna in specialissituara
speciera dividalur, suumque in ea processum ; , \
defioiat. Alque td cauSiC est, cur,
sapicntis&i* . ,
mo Cyrillo auctore, nomcn Cbristiis defini , ,
lionis viro minime habeat. Neque enim spe- *
cies est qnae dc muhis nntnero distiaciis prap- ,
dicelur, neque vero ee&niiam cujusquam significal.
. :,
Ncqee enim individuum esi, quod ad speciem aut , '
genut reducaiur, vcl secundum essentiam ab eis * * ,
circumscribatur; eed persona composrta, natiiraletn *
cxtreniorum divfeionem, ad gummam in seipaa , *
ideniitaiem aique unilaiem.partium eiiarum unione ^ .
trabene.
4)1

Ejusdem in illa verba, Pater si fieri potat, trans*

, t , ,
tat me calix iste.
' .
%

Si illod : Pater, it fieri potest, tranteat me , , ,

catix \ pavoria vira babens, eic boininis exisii ,
was, ui S c m t o r i a esse non putet, <juod ejus vo- , * 6
luntas Deo non adversetur, quoniam ex Deo eit
,
lota, sed bomiuis meri, qualcs nos sumus, qui Deo , '
in inultis resislii, adversaiur, ul divus ait Grego- , ' , rios, reliqua illa prccationis pnrs : iVon quod ego , jj , /,
volo, ted tua voluntas valeai , formidinis an vir , , ctr
lulis, euromae conjunclioitis an dissensionis viin
, , ,
babere videtur tibi ? Nemo profecio, qui sanue
; , ; '
sil, ea Tcrba timori et repugnaotiae tribuet, scd
, ,
conjunclioni poliiia perfccue el conscnsioiii.
C ,
.
Qaod ei conjuiictionis est perfeciae atque consen ,
aionia, ex quonam suscfpil? ex homine, quales , ' ,
sanms, aut ex bomine, qui secundum Servalorcin
; '*
inlelligitur ? A l si ex bomine simplici, quales nos ' ,
sumus, falaas e*t sermo praecepioris, quem dixif ,
mus, curo diyinam omnino Yoluntaiem non sequa- , ' ,
tur, sed ei plerumque repaguet. Nam si sequiiur, . , ,
non repognat, sin repugnai, non sequitur. Alierum
, ,
cnim ab aliero ut a contrario lollitur et aufertur.
Quod si bomini, non qualcs nos sumus, mero et
' ,
slniplrci, eed ut Servatori iribuis verba Hla : Non
, 0 ,
quod ego volo, sed tua voluntas valeal, suramam
biuuans VdlanlalU cum divina ipsiua volunute pa- ^
lenia consensionem conlUeris, et duas voliHUaies
,
duaique actiones Daxuraies dupliceai nabeuiisna- ?
turam conslituis, cura lainfcn earum neuira alteri
advereetur, licei naluralem in oranibus diiferen- ,
tiam babuerit eorum, ex quibus, et ia quibus el , :
.
qnae e p i ipse secnndum naiuram. A l ai raiiouibu*
big victus eo profugeris, ui dicaa, neque horaiais ' ,
puri, quales nos sumus, neque bouitnis ut Se?va- ,
lorie esse ea verba : Non quod ego volo, aed per ,
negationem ad Unigeniti principio carentein divi- niiatem referri quoJ prxter Pairem ipse proprie
aliquid vellc non possit: engo aiquod noluil, id est,
calicis deprecatio, ad ipeatn principio careniem .
divimiatcm neessario referclur. Nam si negaiio- *ty
%

Ualib. xxv! , 39.

* Ibid.

1137

P A N O P I J A D O G M A T I C A . . .

1138

, * nem eam babcre vioidicU, nt lollal, nc aliqtiid pro ' ,

prievclrt, nonautem ut auferat i J quod v u l t : ncaue
,
enitn in utroqoe poni negatio polest, ut lolfat : ue
.
aliquid velit Unfgenitus proprie praeter Patrem, et
auferat id quod vtiK.
* ,
Quod si in utroque poni non potest, perspicnumest,
, ; , si eam in eo constfluis, ne aliquid proprie velil, quo
,
oluntatem facias communis volunlatis/le non abla ,
lurum id qnodvuli, nempe calicis deprecationem, sed
* ' relaturum illam ad principio carentem dmnitaiem, ad
, '
quam per negationem el ipsum vello relulisti. Quod si
. , ila eet, quaravis vel cogitatio id refugiat,et hic plane
, , , erit negaiio: nempd, Non quodego volo qtiae prorsus
, - adimat repugnantfam, ei Servaloris cura divina ip
sius el paterna voluntate consensionem coneliluat,
, ' cum totuin Yerbuiu naiuram suam efficiat, aique
,
ita totam iliam divinam reddat. llaque CUID pro. " ' '
pier not faclum esset bomo, ratione homini con ,
gruenie dicebat ad Deum ei Patrem : Non quod eo
,
,

tiolo, $ed tua voluntas vaieat, lanquam qualenas

.
hoino voluiualem babereu
y

Ejusdem ex dhpuiatione habtla cum Pyrrho pairiarcha ConslaminopoHiano.

,
Ciim Cbrisius Dens nalura ei bomo
es , ser, ot Deus ei homo rdem volcbat, an ut C b r i ; '
slus golummodo ? Ac si qubtcm Cbrislus principa , , Irter utDcus et homo volebal, ulique dnplici ra , , -
llone, qon una et singotari, unus ipse ideraqne
- volebat. Siquidem cnim Chrisiui nibil est pratcr
, , , Q suas naturas, ex quibus, et in quibus cxsistenliam
* , babct; perspicuura esl, qui unus e l ipse esset, pro
, , eo ac decebat suas naturas, id est, ut cuiqiie comparalum erat, lura voluisse, tum operatum csse.
, .
, Neutra quippe earum voluntatis est, aul operatio, , nisexpers. Quod si Cbrieius pro eo ac decebatsuas
* naluras (ut scilicet cuique comparatum cral), el
* , volebal ei operabatur; erat vero ejus duplcx natura ; omnino etiam duplcx erat ipsius naluralis
. "
" , volunlas, parique his numero essentialcs quoque
operaliones. Quemadmodum enim unius ejusdcm , ,
que Gbrisli uaturarura numerus, si modo pie tum
* intelligalor , tum dicatur, Christum non dividit,
sed incolumem, ciiam in unione naturarum d i
stinctionem
oslendit : sic et numcrus com , ,
D pelenlium essentialiter ejus naturis voluntaium

atque operalionum (secundum ambas enim, uli
*
diclura est, suas naturas, idem ipse volcndi facul ,
tale pradilus erat, ac operandi nostram salutem)

divisionem non inducil. Absil hoc I sed ipsas etiaro in unione, idque solum, servari ostendil et inco

Kumeg essc.
EK , ,
0,
.
, .
, ,
,
.
, ,
, ,
%

catum duputaiioiu. Caraem non, ut Pyrrkusdicebul nutu Verbi conjuneii moveri.

t

IMvidis Cbrislum, cum sic loqueris. Nam ct

Moyses ejus nuiu movfbalur, c l David. et quot
quot biimanis [terrcnUJ ei carnalibus abjectis proprieialibus, apli fucrunl ui caperenl divinum afllaluin. Nos autem,qui sicul in omuibus, in bocquoque divinos Palres seqniimir, riicimus, Quod idem

1139

EUTHYMII

lua

ZIGABENi

universorum Deus immulabililer homo factus, non , ; ,

solum ut Deus idem, ex suae dcilalis ralione vole ,
bat, vcrum cliam idcm ut decebat suam humanila ^
.
teui. Si cnim quae ex non cnlibus facta sunt, ejui
, ,
quod est, non quod non est, ac nibilum est, vim

relinendi atque tucndi insilam babcnt : cjusque
,
natura proprium est, ut ca prosequantur qua?
, ;,
tuendo sunl ac incolumitatem praestant, fugianlque
\ ea, quae ad iolerilum spcctant; igilur etiam quod
\
oiuni essenlia superius Verbum, bumana ralione
* essentiam induil, etiam ejus quod est suae buma ,
nilatis retincndi atque tuendi vi pradiLus f u i l ; cu ^
jus proscquendi ac fugae motum, volunlatis nutu
,
per operalionem oslendil : prosequendi quideir
.
motum, eo usque naturalibus utendo omnique reprehcnsione carenlibus, ut et iniideles Deum esse 1* ,
non credcreni : fugae autem molum tcmpore pas ,
' '.
sionis, cum se sponte metu niorlis contraxit : Quid
,
igitur absoni fccit Dei Ecclcsia, quod cum ipsius
;
buinanitale ct nalura creala, ipsi quoquc qua crcata
est ab eo inserias, nullo defcctu, ralioncs confitetur, sine quibus nec ut natura sit, fieri potest?
'
.
Ex eadcm.

SI ea lantum confucri oporlet, quae a synodis
,
dicta sunl, nec una Dei Veibi natura incarnata
,
dicenda sit, quae omnem mysterii pielatem com , ,
pleclilur, cum nullo synodi decreto edita sit. Quin
imo sic quoque cum naturis earumque proprieta- .

tibus, cliara vcluntalcs confileri necesse habebitis.
Si enim quae naturaliler Christi naluris conipc- ^ .
, ,
tuni, haec earum proprictates esse d i c i l i s ; natura
vcro utrique ejus naturae iasitura est vclle; igitur
, ,
necesse vobis erit cumaliis naluralibus proprieta libus, cum naturis confiteri pariter voluntales.
.

5 8

Praeterea, si synodt propler vocero unius Apolinarium et Arium anathcmalizaverunl (cum ulerque
corum bac voce ad taaeresim suam slalucndam
abuterelur : Apolinarius quidem, u l carnem ejusdem subslanliae cum Ycrbo ostenderet; Arius vero
u l FiliumaPatre diversae subslanl.33 introducerel),
quomodo possumus nos pii esse, qui voccs baercticis conlrarias non coniileamur? Porro quinla
synodus, ut omnia missa faciam, cuui ad verbum
iia sanxit, Amplecti se ornnia sanctorum Athanasii,
P-sUn>utriusque Gregorii^c quorumdam aliorum,
ciiiu adjectione vocis egregiorum doctorum, librot
ac tacubrationes, in quibus et duae sitae sunt voluntales.

,
" ,
,
*
, , ,
; , ,
, '0*
, , , \
[
,

, .

Ex eadem.
Tn sacris Evangcliis dictum est: In crastinum t>oluit Jesu$ ingredi in Galiloeam: palam est, voJuUse ingredi, qua ratione non eral ibi. Non
erat autem bumanitate : nam dcitatc nusquara
abesl. Igitur ut botno, non ut Deus inlrare voluit
ac proficisci.

.
,
, !<
,
' ,
* .
' , '
' .

Joan. 1, 43.

PANOPUA DOGMATICA. - . XXI.

1141

1U2

Alio ilera loco : Volo, utubi ego svm, ti illi $int

Gom Cbristus qualenus Deus supra ubi sit, omnemque loci circuniscriptionem (non enim est in loco,
qua ratione est Deus), fieri auiem non poiest 411
supra ubi eisistat natura creata; ergo ut homo vult,
ut nbi est, sint ipsi; atque ila idem quatenus bonio
erai facultaie volunlatis praedkus.
Et alias rursum : Et cum venisset ad lo \

cum, dixit: Silio. Et dederunt ei vinum cum (eUe

.
mislum, cum gmtauet, noluit bibere ' . Sccuijdum

,
.
; g quam ipsius partem, eum siliisse dicitis ? Siquidem
enim secundum deitatem, erit cjus deitas libidi , ,
nosa, quae praeler naturam potum expelierit. Sin
.
autem secundum bumanitatem, igiiur ea parte s i l i , * , '
vit, qu# el quod nalurse dissentaneum crat, bibere
n o l u i t : alqueadeo eliam uthomo, voluntaiis faciU * .
tatc erat praditus.
Et alibi ait : Et ambulabat Jesus in GaliUea: non
*

:-
enim volebat ambulaTe in Judaa, quia qvarebuttl
,

eum Judwi interficere. Cum ambulalio nalura car. , '
n i s s i l , non deilatis ei unitae secundum hypostasifla;
' ,
ergo qua homo erat i n Galilaea arabulans, nolebat
' ,
in Jud&a ambulare : atqe i t a , idem etiam vt
" * - horoo voluntalie fecultate praeditas eraU
.
' , ,
. *
* *
'
, '
* .

,
- C
Itarsus quoque alio loco : El iUinc grui, iran*


, ibant per GaiUasam; el non volebat ut qukquam
. ' $cirel *. Onuiibus cerlom est iter nalura humanila , ,
lis Gbristi, u l i dictum esl, non ejus divinilaiis esac.
, ' ' Sin autem ilti quatenus horao, inerat itineris ratio;
, ' ,
utique etiam quatenus borao cum discipulis trana* * > iens iterque babens, nelebat ut quisquam aeimt:
,
atque adeo eliam ut bomo facullate volontatis
' .
praditus eral.

Item aiias : Et inde turgen* abiit in finei Tyri ei

.
Sidonis. Et iagreuu* domum, neminem tcirt voluii :
, -

et non potuil latere *. Siquidem Gbristus in quantura

. * Dcus erat Virtus ipsa vcre exsistens; in quaotura
' ,
aulera bomo, infirmitas. Etsi enim, inquit divinu*
, , - Aposlolus, crucifixus est ex , sed vivit ei
, * ' D virtute * ; plane quatenus bomo, non ut Deus
, * , ,
erat ingressus in domura, neminem scire voluit,
*
e l noh potuit lalere : atque adeo ctiam ut boruo,
, ' .
voluntatis facultale pradilus fuit.
'

Et alibi dicit: Circa quarlam vigiliam noctis veiiii

,
ad eo$, ambuluns supra mare : et volebai pertransire
.
eos. 1 Si quis boc de illo, qua ralione Dcus erat,
' , ,
dictum acceperit, neccsse babebilut deilalem cor , , *
poralibus lerminis, sursum atque doorsum, anle el
*
retro, dexlrorsum ac sinistrorsum comprelieiisaiu
.
dicat. Qnod si de illo quatenus bomo erat, dictum
'
velii, ergo idem ul bomo facullaie volunialis prsc '
dilus fuit.
.
1

*
, '
,

;
1

Joan. , 2 i .

XJJI, ,

Maiib. xxvn, 3 5 .

M J I C . VI, 48.

L u c XXJI, 8.

Alio itcm loco : Et acceturunt discipuli ejus

dicentet ei: Ubi vis , Oaremus libi man~
ducare Pascha? Gum Pascha uiandncare corum

Joan. , 4.

* Marc. , .

Marc. vn, 24.

II C o r .

1143

E U T B T M I l ZIGABEM

11

s l l , qui sob lcge e n r u ;feetaeqiiesh Domlnas sob

kge-^uatenus homo, quatenns Deoa rat; * , ' , *
ergo ut boroo vokas eomedii Paocba, idemqu* elkm ' ,
m bome kcalute volunuiis praediies erat.
& * .
x eadm.
ft* rtfc .
Mftgnfjm vero Moyften hi tomb^racraikne ttetim
* *
introdficere, dkfeiitem : Fiwtatmw komnem atf ^ * >
imapf JMVII ftoifraiil et timUitudintm : Siqiiidem igi- *
xml '*
tat fcomo troago est di?to wnerae; natuni aatem .
divina fiber poteoiatis est; tgttar et imago,
- \
moao eimilitafdltwi cnm archetypo aervet, H- * - *
berenafarapoteaiatiaeet. Qnod ti ita est, facttna- , . ,
qiie ett naleraarebeljpum, etram natura imago; ,
ergo idcm seetmdam antbas suas naioras, volon- & '
latia totiluto natura praedhtie erat. Attte enim ex

Patrtfet oatenevm eet, eeso otttnuiem, liberatu & , .
naiune poiesuiem.

autem scfeflduni Kbcram potestatetn, seu
liberum arbitrkim () eoraro esse , *
quee noA N R O roodo dicimHif, ut et naturam : aHtcr , , \
etam m Deo, atitor iii angdie, et aMler in bomini- . * 61
bu etmritur. In Deo quidom gupgretabfttftntialiter. , .
In aitgelU aulem, velnt eoncetrefile cttm babttu *
aggressioite, nalk penHv* interjeeia tefftpork ,
mora : in bominibos autem, ut in quibue habitus . '
tempore aggresstoni priitteUifator. Siqaidem igi- , ,
tnr Adamus voiens aures prsebait ad audiendoni, .
oknaque aspexit, ac vohiirtate duce coroedil; igi- , $
tor ToUmtas est quae prima crimint obmoxia fnk. ' Cuu igitar volnntaa prima in nobts hbeia incurre- C .
rit, ec, ut isti sentiunt, Yeiimei homo fadam eam ,
saoftipterU, nec ego prokide a me peocaiam ex- , .
cttiai. Qttod si peccatem ejosqne labem non excvssi, nec salutem comecutos saxn qatndoquidtn
qraod non est assamptum, ncc corattnn est.
, Dehide, ai Dei opas et factura est libem potesla ,
tis natarae facoltae; bane vero, at ipsi optaantur,
Verbtiin hicarnatnm cnm natora per imionem inef- , * ,
' > ^ ,
fabilem non assompsU, aat quia sirara fabricam,
tanquam son bonam, improbans, a se eam rejecit, , ,
aut qdia ejus nobis aalirtem invidit; lam nos perfe- * '
,

c u sattite [integra caralione] privans, tom geipsara

,
,
haod a vitio immunem, quod aut nolit perfecte
, .
sanate, aut vero non poseit, rnonslrans.
Haec quidem bacienus, ut Deua Terbum focama- jy ?
tttm, etiam qua bomo monstretnr, natura volunta- , * *
tts faculute praedilum esse. lpsum vero, ethim qoa , '
, . |
Deas erat, ea praeditum, hinc noverimus. Ait enim
, | ,
ipse Dotninus ac Dens, sola Veritas, de seipso in
* ,
,
Evangcliis, ita *. Jerusatem, , qum ocdau
,

prophetas, et lapidas , qni ad (e missi $unt; quo-

tiet volni congregare fiiioi tuos, iicul gatiina congre-
,
gat puttot suo$ sub alat, et noluisti* ? Nunc autem ,
,
relinqMtui vobis domus vestra deserla *. Perspicuum
;

enim est, non boc dixisse, quatenos bomo erat :
. , *
siquidem recens homo exstilerat; eed qnatenus

idcm Deus erat; oaiendens difersos eaplenlis pro ' , wfo
videnticR suse modos erga genus bomanum; quibus
1

.. . . * Cen. , 29.

Malib. , 37 ; t u c , 5 4 .

1145

PANOPIU DOOHATKA. - . XXI.

1W5

* eum ab extotiori errore aatara ad e ooDgregare

-folkt, ipsa aoioerii,
, .
' * RarauraqM att: Sicut tuuilmi mortuoi,

, ' , tfOi/lcai,
Cbtcxoiat. , ,
qno vox

9%c et Filiu* quo$ vull vhijUat.

Hk aiatf adferbinai au c**afikMM**
ae ooihpirmioffi rentnt xtaefuadoa g-ibataniia:;
, - BOftrfgilur de httiMnx i a Ckffiftto voluntaA* Uiud
, ,
aceipi pofetL Igfetjr doeuil not Christat, qod akul
, !, Pato* camDeos * voitMiUfta viviocai -norUws, ttc
, 6}, et ipoe qui ait Patri consubatanliaUa, oiusdeaque
4 ,
acille volontatis, quot vult, vivificat. H.ec evange, . lialaniai oi af*ololu*U4D ac propbeurum deciei*.
Qmoftiwigttor hh major deaaonairaiio, t* ei qua

' , ' ratione Deas est, et qtia bomo Mem, voluiilalb

faculUlo praedilus ostendatur?

;

el
Gura-

Jtem ephtola ad Iflcandrum eptseojmm.

*P*c Nfxavdpcv tbr

.

; *
*,
.' ' , ^
* , , *
. ,
, , , . ,
' *
* ' ,

Quotnodo MUU aiiDpiieiter m iroo Cbrieto

Deo operalkmean nonottHi dtcuiil? Nacease est
enko baare, vel ipsioa partimn eaoe, v d ejue
omtoo tttMft*Ae *, tt natliiwv, i aaabae ulique pattoa ecisaa aifidetur : qpod si fiat,
onrain diasolYetar ae ima secuoi diasolvet, qim
seeunchui eam oop*Uia sunl. Sin aulem totiua,
erlt c o o t r a r i o r v m c a p a x ; qu* wertali* et immortatis, craata ec inoroala oompcebensa et incomprahenaa exaiaiat. Boaqaa hoe dederimus, Gbiislue ea pro|Hria operatione aecnndinn babitum et
f

, C ptWaik>A6m pracditui eral, qax ^ e a erai et non

* ' - erat; eb qoaiBi irteecuBdumeain exijueejes iudole
convenienter operans, eecuttdum idem, et noo se;
cumdum aliud atque a l i u d , contrariorum capax
exsisiebat: quo quid magis irapium dici queal ?
.
Idem vero eiiaiu dicendura de volunlale. Quo
nam autem modo Yerbura, carnem propriam ad, ,
bibebat operis sociam, ut sentit ac loquilur sapicn ;
lissiraus Gyrillus , cum naluralis operatio eam
,
deficerct Quod euim operationeTnotirquc naturali
;
deOtitar, prorsus mortuum est et inanime. Qua
, autem ralione quod raortuum esset, in operis
. ,
partem asciscebat ? Quod enim* eipers est opera ,
ttonis, motu omni vacans inersque torpet. Qnonam
1

* , , f>vero roodo posse banc viv'rftcare raonstrabat, xxt

, , idem rursns Cyrillus docnit, per mottis sao*r na ' . * , torales; puta, lactura, vocem, arabnlationem, si
- b c ejoff, vel in ea essentrallter nron crant ? Sf
" ,
enim ejus essentialiter erani, naturalcm p!anc c a w
, . * operafionem babebat. A d essenlialcm quippe ejui
,
operatiooem spectant , tum manuora pedamqito

motas ; tum vocis prolatio. Sin autem baec j)er n**
luram Ulios OOD eraoi, nec banc quae vitam praestare posset, Salvator exhibebat.

%, -

.

,
, , 1

Joan. v, 21.

Ejtudem adtersu* Uloi^qui Chritlum habere dic

actionem unam dominaiionem.
Primnm qoidem et vos tfuas actlonea confllemifii, wiam qoldem superanfem, nempe divinam,

EUTHTMtl ZIGABKXl

1147

-tlterajn autem siiperatam, cst btiiwaaitt. Qtiod

esl eorum qtise cum aliquo conferanuir. Q u ftuiem >
sunl ejusmodi, sese imituo inferunl. Praelerea cum
eii^rforem actionom dicatis, iaaquam bumaiia viia
auferafur , damouin iptis affeilis. NIIB et i d , quod
superat ex eorem est uwnero, qiwe paliiMrturi V i a cilur enim ei iptum ab oo qood !* . L i e e t .
enim minufi, vinciiur lamen. Ut aarum licet ar*
genUHit aique aea irnmisUAiu superei, vitieUur u - .
inen ipsum qnoque, licet ttinus, uerape ptopter \
admisiam quonthaieiii.

iltt

,

. , el
* . ,
* .
. . ,

^ , , , . .
,

Ejusdem adversus itlos qui dkunt , quemadmodum

,

irtitrumstui, eju$ q*i ulitur inslrumenta una eti
, %aclto, sic et divinilatir atque humanilatit unam
\

.
e$$e aciionem.

Si nalurale dicitis inslrumenluuu ejusdem per

YOS temporis erit Verbura ciim carne, aut caro
simul cum Verbo acmpileriia. Quidqoid e&im inaintmento utiiurnaturali, ejoadem lemporiseid cum
illo. Quemadmoduni eet anima cum oorptre* Polestis igiiur vel naturam divioam ereatam dioere
v i l corpus increatum. Quod sj iaslrumntum arli*
affirmalis, inanimaium ilhid introducilis, et separalim consisien, aique sejunctuiri, ei quod non
semper niovetur, sod quaodo ariiftoi Yisum fuerit
illud tn manue sumere, aique iiti. A d baec demonli Neslorio vos as&enlincoosUbit dmdeoli as dittrahetui duas C.brisii Dei naluras in uaam bypo-

, 1
' ,
*
, ,
. ,
,
, , , , ' , ,
,
, .
, -

stasiiH sive pcrsoHam concnrrefttes. Aut ette impii C , Apollinarii di^eipulos, Cbrieii corpui a n i m ac

mciuis expers asserentis.

lum

advertut Monotheletas, Damasceni. Cap. 77.

Duce in Christo voluntatet et operaliones. Eumdem porro Doininum noslrum Jesum Gbrislum, et
perfectum Deum, et perfectuii! bominem praedicaniea, boc profitemur, eumdeoi et omnia babere,
quae Pater babet, excepla ingenili prophetate , et
omnia itera, quae prinius Adam, excepto solum
peecato, boc est, corpus el animam ratione et
inielligenlia praediiam: quin habere etiam euro,
uii duabus naluris consentaneum esl, duplices

'

. -

, ,
,
,
*

,
* ,
, ,
naturarum duarum naiurales proprietates; hoc ^ , ,
est, duas naturales operationes, divinara et buma- , ,
uaiB; duas naturales arbitrii liberiales, divinam ./
el bumanara : ac denique gapientlam et scienliam , ;.
,
duplicem, dtvinam et bumanam. Nam cum ejusdem ac Pater subslantiae sit, Jibere vult ei agii .
, .
ui Deus : nirsus cuni consubstantialis sit nobie,
libere item vult et agit, ut bomo. Ipsius enim miracula sunl, ipgitig quoque passiones.
.
'.
Ejntdem. Caput 78.
,
Toluplex voluntas et actus, quotuplex substanlia,
,
Quoniara igitur d'u* Christi naiurae sunl, duas
.
proinde ejus nalurales volnptateset duas nalurales
,
operationes dicimus. Quia vero una duarum natu * ,
rarum ipsius est hyposlasis, unum et eumdem
, ,
esse dicimus qui, juxta eas naiurae, ex quibus,
, , ' et in quibus, et qua oat Cbristus Deus noster,

PA.VOPLIA DOGMATiCA. . .

- ;. Qv ,

,
* /tv,
, "
,
.

naluraliler vclit et agat; cum autem insuper velle

el agcrc, nondiiise, sed conjuncte dicimus. c \ i i l t
eniin et agit in uiraque fornia, cum alterins communione.
Quoi um enim eadem subsLmtia eet,
eorum quoquc eadem voluntas et aciio sit necesse
cet -quoruni autem diversa esl, hoiom etiam dWersa
voluntas et actio sit, oportel. Et eontra quomm
vohinias et aciio cadem eat, eormn cadem qttnqtie
siibsiantia, est: quormn autem dispar rolunlas ct
aciio, horum etlam dispar est snbsiantia.

Quocirca
in Patre quidem ct Pilio, el Spirilu
, sanclo, quia eadem volunlas atque aciio cst, eain, - dem quoque naturam esse agnosclmus. At in di. , vina incaruatione ex aciionum el voluntatum dis , , - crimine nalurarum qtioque discrimen agnosciinue,
* ,
ac naturarum discrimen exploralum habentes, TO , luntalum eiiam et actionum discrimen confltemur.
. Quemadmodum enim unius et ejusdem Gbristi na , turarum numerus, si pie iiileUigaturet praedicettir,
, urium Chrislum ncquaquam d i v i d i l ; verum inro, ,
lumem etiam in unione diflerenliam ostendk: fta
,
earum voliintatum et aclionum nrnnerus, quae sub
slanlialiier ipsis naiuris convcniunt (etenim se '
cundum utrainqiie naturam ita comparatas erat
, *
ut Tellet et opcrarelnr), divisionem non inducit
* * ,
( absil), sed earom dunlaxal ctiam !n untone
, , .
cotiservalionem et incoluinilalem prodil. Naittrales
,
siquidem esse, ac non perxonales, voluntates ct
.
actioncs dicimus; boc est viin ipsam volendt el
, '
agcndi, per quam volunl et agunt. Si enini perso . Q nales esse concesserimus, tres sancUe Trinitatis
,
personas diversai intcr se volunlalis atque aciionfs
necessario dicemus. Unius emm persoaae raiionem
- desiguat quod personale el gnoiuicum est.
.
Vt voluntas el actio, natura:; $1c talh voluntat
*^ ,
. , , atque aclio, personce. Scicndum cnim esi, non
idemesse velle, aique boc vel illo modo vellc. Vellc

, , , siquidem nalurae est, ul el videre. Omnibus eniin
$, .
borainibus boc convenit. At cerio modo vefle, non
, " . naturaeest, sed nosiri consilii etsenteniiae: quem . admodum ei certo raodo vidcre, hoc cst bcne vcl
, $, , male. Non enim omnes bomines eodem niodo vo
, $, , luai, neque eodem modo vident. Hoc aulenri c l i a n
,
io actiouibus cuncedeuius. Nam cerlo modo velle,
,.
cerlo modo videre, certo modo agere, niodus cst
quo quis volunlaie utiiur, necnon videndi atque agendi facultaie, quae soli uieati adest, euinque sccunuum ralionem diflerealiae couiiuuniler diclae ab aliis secernii.
T

*E*

'
*
.
, , . ,
.
" ,
, *
, -

eodem captte.
" Si ad bealae et sapereaseniialis divinitaiis imaginem condilus est bomo, profecto cum natura
divina libera sit, et virtute volendi suapte natura
polleat, homo quoque qui ejus imago est, iisdem
a oalura praeditus erit. Elenim Pairee liberum arbitrium voluntatem esse definierunt.
Ad hacc insuper, si cunctie boniinibus vellc
inesl, ac non ul quibusdam insit, quibasdam non
iasit; procul dubio, cum id quod commuuiler in

K5t
ZIOABEKI
51
ouinibue consideratur, naturae nolaro in subjcctis ' <& * 4pa e i individuU exprimat, bomo voleudi facultatem
19.
babet.
\ * xh
Ac rursus, si natura nec magis, nec minas re, ,
eipit, sane cuui omnibua pcreque velle insii, ac non
, * * aliis uberius, aliia parcios, ex natura sua proinde
Toicndi facultaie praedilua est hoaio : ex quo *
, , ,
efficilur, ut cum borao virtuU voieudi polleat,
ea itidem naluraliier polleal Doiuiuus, noa inodo ,
qua Dcus est, ged eliam qua facius bomo.
Ex eodem capite.
.
Rerura omnium Deus et Paier vuU, vel quatenus

, P&ter, vel quatenus Deus. S i quatenus Paier, alia , . * ,
cril ejus voJuiUag, alia F i l i i ; neque enim Pater . Od
Filius est. Sin anluin quatenus Deus, certe cum
. , ,
Filius quoque Deus sit, ilemque Spiritus sanctua ^ *
Deus, voUinlatem naiura esse, naiuralemve, falen- , .
dumest.
Iasuper, gi quorum voluntas una cst, borura
, , ,
eiiara, ut Palres senserunt, una esl esseulia : sane, ,
t4 ana divinilalis Cbrisli atque humanitaUs TOIUD,
lae eii, una quoque et eadem earum substaniia ^ .
eril.

, , ^
Ac rursus, si de Palrum senleutia, nalura discriraen in una voluulale non elucet, necesae est, , ,
ut vel unam dicendo yoltinlalem, nalurale diecri- -
men DOJI dicaiuus, vel naiurarum disliDclionem , ,
.
praedicanles, voluiUatem unara non sLaluamua.
* ,
Ac rursus, ei ut in dirino Efangelio habelur,
profectus Dominus in partes Tyri et Sidonie, et ,

oTxor, ,
ingressuidomum, neminem scire votuit, nee tamen
Q
laierepotuit *, profecto cum divina ipsius volwilas ' omuia possil, volens vero latere iton poluerit, ,
aequiiur, u i quatenus bomo id olueril, nec po- -, tjv
tuerit, atque adeo, ut quaienus bomo voleudi facul- .
latem babuerit.
Ac rursus , Cum vennset, inqttit, ad locum, * JWfcr, , td*o+* a l w
. : *dixit: Sttio. El dederunt ei vixum felU mistum: et cntn
gusUu$et noluit *. Porro i, quatenos Deue, , .
,
aiti conreptus est, et cum gustassei, nolnit bibere;
, * , \
ergoetiam qualenes Deus passionibai obnoxfutf
, ^. , <*
erat: sontenim, lum eilis, tnm gnstatto, pa&sio , wM
nes. Sin aoiem quatenus bomo sitivit, utique
.
quatenus bomo voluniate instructus erat

At vero eentenliam et electionem In Domfno
dicere non possumus, si quidera proprie loqui ste- ^ , ^
!
deamos. Senlenlia enira poet ignota rei investiga, , xpttA
tionem et deliberaiionem, consilinmreet Jadlciam,
. ' , ,
affeciio ei dispositio est ia id quod decretum fail.
.
Quam quidem affeciionem eeqttitur electio, qu
alterom prae altero eligit et atnplectitur. Atqui Do- , ,
minua, cum purua homo nou esset, vernm eiiara
, , \ ,
Deus^ ouuiiaque perspecta haberet, nec considera *
, , vs
lioae, oec inqulailione, nec deliberatione egebat,
,
Beque eUMU judicio ; quamobrem naiura compa . -Jrr^
raius eral, ut necesaiUidine quadaoi bono adbac, reret, ae mrsue a raalo avert^retur. Sic enim ei
, xphr
laaias propbeia ait : Antequam ' $ciat puer prcceli- & xmdr9
9

Marc. , ^24.

Joaii. 38; Mailb. xxvn. 51.

1153

PANOPLIA DOGMATICA. -

1 . XXT.

1151

vnptq, , *p\v yer* mala, eligtt bonum quoniam antcqxam co<" ' ** >,
gtwcat puer bonum et mutum malitiam reproba , , bit, eHgtmto bortum. flaee vox, anlequam, hoc
* , fodfcai, quod D O I T more nostro ex invesiigaiione
, , et defiberaifone praevra, ted, ut qui Deos estet,
.
divinoqne modo snbsistentiam ctrni iribuerei, ctii
eoundam hypostasim erat nnitus, eo ipso quod
erai, oraniaque noral, suapte riatcrra bonnin habebat.
* .
Ejxtdem ex capite 79.

Qtremadmodum in gladio ignito ignis et ferrl
, ,
naiurae s m a n t a r , et aetiones duse, earumqtte per , fecitonee, nam ferrtim quidem vim babet secandi,
,
ignis atjlem urefidi, ac gectio qiiidem ferri aciio ms perfeetio est, ustio tralem ignis, earumqae diflfe , , g rentSa in nsta seetione et fn ustione secta scrvatar,

te et tn Cbristo, dfvtnUatis quidem ejua divina
, * -fttqtie ontnipotens aciio est, bomanitatie aulem
, nwnana. Perffectio vero actionis butname quidem,
, ^jned lenaH puellx niannm, et traxit, divime aa* . em, qeod Hlam in vitan revocavit. Alrad enim
, , m hoc, et altad aliud, licet inter se conjuncta
. , - *t&t ae minime separata in actione divina simul
, atq-ae bamana. Si tinam in Cbristo actionem dixe . rim8, at dlvina, aut humana, aut neotra eric.
, , Si dhina, eitm duniaxal Dewn nostne expertem
, . ' , humaniftalis aaaeremus. Si bomana, nudum homi ' mm impie afihrmabimus. S i neqee divtna, n^qite
, bunnina, nee Devm nec faommem ejatdem aut
, , cum Patre, aet nobtscam essentias dicemue. Ex
, , - c onjuiwiione emm unus aiqtie idem in ptnou*
. ' faaus eet, non autem eublata eet differentia natu ,
rarum. DiJferentia aoien natararom senrata, et
* , ,
earum acMonee coneerfabuiitur. Natara enim non
* eef expert aclionis.
.
ma* KspaJUUov.
Ejuidem ex capite 81.
Donimi caro propter verissimam verb! conjun ,
ctionem in persona dfvinae aclionis divilias est
* ,
cotisecota, nullo modo excidens ab iis quae na . '
tnrae saae sunt propria. Non enim aclione sua, sed
,
propier conjuuctum Verinim, quae divina sunl,
, ' faciebat, cnra Verbom per ipsam propriam actio . nem deroonstraret. Urit enhn ignilom ferrum, non
, iamen ratione narurali, sed ignis conjnnctione vim
%

, * D illam oblinuil combarendL llaqne cum morlalis

. eaaetper te, propier Verbi in persona conjunctio -Jjv * , twra, vitae tribuendaB habebal polesutem. Simililer
* . et voftmiatis divinltatem d i c i m u s , non quod natu , rafis moltis eeset immutatus, aed quod esset cum
, * divina atque oimiipotenii ipsiaa volontate c o n ,. , jancla, effectaque volmilas Dei bominem induti.
, Uuamobretu cum vcllei, latore non potuit proptcr
, '
ipeam, eum Deo Verbo placeret oeiendere vero in
se esse biimauas v o l u a l a l i s iofirmitalem. Volene
, auiem, leprosum ceravit propier oonjonciioiittm
, cuin d i v i n a v o l u n l a t e . Sciendum est autem eo,
. , quod naiura, voluntasque divina reddiia eet, c l a , -, ,
rissime, et apertissime auas naluras, et duas fo , lunlates doclarari. Quemadmodum enim (gnilio
Isa. . 15. scc. L X X .
1

55

E U T H T M I l ZfGABENt

mulal igiiid naluram igai*, sed oeleiidit et k l ,

quod ignitum osL, et id quod ignivil, el iion untim,
aed duo demonslrat, sic etiam deificalio non unam
efficit naluram composiiam, srd dtiaa inditai, t
coujiincliofiem in persona. , inquil Gregorius ille Theologus, unuin effecit diviiiiHti, allerum divinum.effeeium esL Ex illis verbia. Qnorum,
et unum , et alterum , duo esee demou&iravit.
Ejusdem capite 82.
Vobmtos humana Chritti diviruB tubdita. A t qui ilie quidem naluraliler, el ut Deue, el u l botno,
babebat ut vellel: cseterum dmuam ipetus voluntalnm bumana sequebatur, eique siibdiu erat, ut
qua propria sentenlia non raoverelur, verum ea
demura vellet, qtise divina ejus volunlae ipwun
volebal velle. Permillenle siquidem divioa volualalc , naturaliter ea quae sibi propria erant pailebaiur.
E u n i m cum mortem delreciarei, bane
diviua ipaius voluntate ita fereule et concedeAle;
naturaliier delrecUbat, alqne in roortie agonia
erat. Rursus divipa ipsitis voluiilaie volente, ut
humana vobinias morlem amplecierciur, volunLv
ria ipsi passio fuil. Non enim qua Deus dnnlaxat
morii se sponte tradidil, sed etiam quateous bonio.
Unde nobis eliam aaimi audaciam adversua niortcm comparavit. l i a quippe ante aalulileram paesioaem suam loquilur: [,$'% fieri potest, frmeat me calix itle .111 ud porro cpnsiat, qued ut
bomo calicem bibiturus crat: nan enim u i Deus.
1

1J55
#

.
, i t t i
, ,
,
, ,
* .
, , . 0
, \ , .

.
, , , *
, 18,
, & 6)..
,
. " ,

, , *
- ,
*

, . "
, > * , xoptXfk asC *
* .
*
*
, ' -

Quare tanquam bomo calicem transire vult. H c C , , ,

autem verba a naturali metu, et imbecillitaie pro- *
* f^cta sunt. %, inquit, nonnua volumlas
, '
fiat *, boc esl qua raliune diversx a te s u m sub
staniiae; sed tua, hoc est raea, quateous eadem
, '
mibi ac tibi substantia est. Quae qiiidem Uerum for * ,
lis animi verba suai.
Elcnim anima Domini,
.
q u i benigna sua volunlate bomo vere faclus erat,
cum naturalem inGrmitatem ante experla esset,
,
perceplo doloris sensu ex corporis disjunclione,
,
divina rursum voluntate corroborala, adversus
'
mortem audaciain concipil. Najn q u i a et tolus
,
Deus erai cum sua humanilate, eilolus homo cum
, sua divinitaie, ipse tanquara bomo in se et per se
.
id quod humanum erat, Deo et Patri subjecit, et Pairi factns obediena, praesiaiuiseimam sese
fomiani et exemplum praebuit.
Frustra ralio in homine, it desit Uli Itbtrtai.
( ^
Liberc porro volebat lum divioae, luni bumaitfe
. ^
volunlatis ralioue. Oinni quippe naturae raiionall . .
libera voluntas a nalura insila est. Quorsuni enim
;
alioqui partera raiioualeni habebit, si non libere
raiiocinalur ? Nara naturaletn quidem appetiium
*
sumnius Opifcx brutis eliaro indidit, q u o ad suae .
nalurae conservaiionem necessitate ducuntur. Gum
, ' . "
, enim rationc careant, dncere non possunt, verum
, ?, , xpk"
B a l u r a l i ducunlwr appetitu. Ex quo fi, ut siinul
. " *:,
atque appetilds oritur, staltm ad agendum prosiliant. Neque enim ratione aul consilio, aut consi- , tnuderationc, aul judicio uiuntur. Ac proinde nec . >>6
c

Matlb. xxvi, 39 ; Luc. xxn, 42.

1157

PANOPLIA DOGMATiCA ~

. XXI.

58

, velul virtuii aludentia laudanltir, ae beata censen0

tur; nec lanquam malum ageaiia plcctunlur. Na ,
lura vcro rationalis habet quidem naluraiem ap ,
pelitum, qui raovealur; ejasmodi tamen, ut in iia
* \ quae naturae consentaneam rectitudinem servant.
, .
a ratione gul>ernetur ac componatur. Rationis enina
praxcllentia haec est, liberae poteslaiis vuluntas : quam quidem naturalein roolum in subslanlia rationali dicimus. Eaque de causa et cura virlutein colii, laudeia obtinel, ac beala predicaiur; ei cum 80
vitio dedit, puniiur.
"
Divina et humance voluntalis discrimen in CArt , * ,
tlo. Ergo volebai quidem Domioi aniina libere
.
excilaia, sed ea libere denium volebal, quae divina
*
ipsius volunias velle earo volebat. Non euira Yerbi
* *
nuiu caro movebatur, juxla ac Moses el sancii
, onines divino nulu raovcbaiitur : verura idera ipse
,
cum ei Deus ei homo essct, tum dtvina, tum bu ,
mana voluntale volebat. Ob eara causam non coa >.
ailio ac senieoUa, sed naiuralis poiius laeuliaU*
,
ratione, dux Domioi voluntales inler se dissida, *
bant. Etenim divina ejns voluntas principii ex ,
pers omnisquc rei effeclrix erat ,ut pole comilem
,
poieniiam babens, et pati nescia. At bumana ipsiue
,
volunias, lum ipsa in tempore initium habuil, lura
, .
eas passiones sustinuit, q u naturales et innocue
erant. Ac natura quidem omnipolens oon erai; ut auiepi Dei Ycrbi vere ac naturalis facia eral, nibil
quoque ipsa non poterat.
"

Ejusdem gaput 83.

C Cum beaius Dionysius Cbristum novam quamdam
, tbeandricam, seu Dei simul ei viri, aclionem no ,
biscum obiisse dicit, non ut naturales aciiones

tollat, unam ex bumana et divina
aciionem
,
coriflatam docct (ad hunc enim modum unain quo *
quc novam naiuram ex divina et bumana effeciara
, ,
diceremus; quia quorum actio una est, boruin
eiiarn, ui seniiunt Patres, una est esseniia), ve *
rum ita loquitor, ul novum illud et arcanum mo^
dum, quo naturales Cbrisli aciiones se explicant,
, ^
- arcano illi mutuse naturarum ipsius imme&iionis
modo congruenlem, humanutn iiem vilae genus
,
novum el adiuirabilc, inque rerum natura inco ,
gniium ; ac deniquc aliernae illius coroiminica, ^
^ tionis, quse ex ineffabili unilione oritur, rationem
indicaret. Non enim aul sejunctas acliones, aut
, ,
naturas divisira operari dicimus, sed conjunctim
'
ntranique cnm aUerius communione iltud qeod
' .
quaeque proprium babet agere.
Neque enim hu*

mana hutnanUus eOiriebat, cum purus bomo non
* *
essel; nec rursus divina divino duntaxat roodo,
>>,

quandoquidein nori solum Deus erat, sed Deus si . " ,

mul et homo. Nam uti naturarum lam unionem,
, ,
tum naturalem dislinclionem babcmus, iia eliam

naturalium volunlalum ct operalionum.
.
9

,
,
, * ,

,

Aclionum Cliristi alterna commnnicatio. Ttaqiie

sciendiim est, in Domino nostro Jesu Christo nos
interdum , tanquam de duabus naiuris sermonem
babere, interdtim lanqtiam de una persona : atque boc et illud ad eumdem sensum rcfertur. Nam

 >.

UH

160

Ct duae natore unes Chrfstns e s l ; et C b r l - * -

i t a s , duae natura. Itaque dicere: AgU Cbrislus ' ,
secundum utramqoe naturam; perinde est, a<5
ewin dicimus : Agit utraque natura in Christo .
cum alierius contmunione. Quare divina qmdem
\
natara eo nomine cnm carne operante cominuni- ,
cat, qood taro divinae voltmtatis beneptacilo, quac
Ipei proprla siint, pati et agere sinatur, qnodque ,
carnis actio prorsus ealuiifera s i t ; id quod non . |
h v m a r a , aed divinae potius aciionis est. A l caro , '
tteisfim tnm operanie Verbi divinHate communi- ,
eabaft, tttm -quia per corpus velati per instrumen- ,
tam qa*d4am, tfmnas acliones efflci e b a i ; tuiu
.
qtria nus idemque erat, qui el divino siiuul,
iHittiano modo opcrabatur.

Men$ humana, ut Verbo communicet. Sclre au-
,
eot attinet, sanctarn qtroque rpsius
mentem
fiafnraiee suas acliones exsequi. Nam ei se Dei ,
Tftemem esse, atque ai> omnibus rebaa condilis ,
adoravi ogiiat et agnogcit, ac eorura quae in lerra ,
fleMtt e i pertulrt, rtcordatur. Caeterum cum ope- , }
Tsmus Yerbi deitate, qtta cuncia reguntur et gu- , , , ,
tarnantvr, twnraiinicat, omnra intelligens, co- , * '
, .
frameta, et administrans, non itt simplex et
MKfajaens farniiiita, aed vt qtiae Deo secundum bypoetasira unita s i l , Deique mens exsislat.
, &Theandrica Chriili aclio.Nibil igilur aliud Ibeandrica aciio declarat , quatn qnod Deo facto viro, , ,
hoc est, wcarnalo, humana queequ ipaiue *clio fp/, ,
divina erat, sive deificaia, aee divinae ipakig opc- G ,
rationis expers: rursiuuqoe dhrina ipsius aclto
, .
buroanae ipsiiis actionis exsora non erat; veriim
, <4
utraque uua cum altera coasiderabaiur. Porro
modus bic loqueodi diciior, quando . ,
, tljv jetxotjftAquisduo quaedam una diclione compleclitur.
Queraadmodiim enim igniii] giadii incisam unam
,
usiionem, atque iausiam aectionem diciiuus, et ^ ,
tamen sectionera diatinctam ab ustione esse, nec- , - &
non alius aliusque natune asserimus; ignis nerope
, ^ ,
ustionem, ac ferri sectionem : ad eumdem modum
,
ibcandricam unam Christi aciionem dicentes, duas
. ,
ambarum ipsius naturaram actiones intclligiinus;
, , .
divinitatis videlicet ipsiue difiuaia, humanitaiis , *
auiem buinanam actionera.
1

lim $ Mwtketetai. aliii dtvetiU " * ttmtribu*.

Quowiaro qjixsunt Cbrieii naiurce, duaa eiiam

ipsiiis iwilurales voLuiHaiea, et duas saturales aclioues dicimus; uiraque eniio ipsius nalwra e i v u l t
et agit. Quodeniin raiione praeditum est, id liberam babet volendi agendique fatultalem. Yerum
^uoniam

uoa esl D a l u r a r u m j u s persona,

unum

eUam ipsum esse dicimus, qui ex uiraque naiura

el vull ei aglt naturaliter. A c quemadmodum ex
eadem Qdci raiiono uoain et eamdem hi sancta
Trimiate toaa volunlalis, Uim acUoma ra4ionem
diciuius : sia et ia divina bumaniiaiis assumpiioiie

,
,
.
, .
,
*
. "


*

61

PANOPLIA DOGMATICA.- ...

MfS

voluntalis 6t aclionis diflcreniiam ex diffcrcnlia colligimus naturarum. Quorum enim tioa est
,
naiura, eoruin uua est et volunlas ei actio ; ei
, . Ov
quoruro est natura diversa, eoruin ei voluntas ei
, ,
aclio diversa esu Voluniates auiem et acliones
. , ,
non ad hypostasim, aui personam, sensaime re
ferimus. Unam vero in saucia Trinilale Toluulatem
.
ei aciionem dico, ne cog.<mur dicere tres personns
, ,
diversa velle aique agerc; duplicem aulem in divi
na bumanilatis assumpiione, ne diversas in u 10
,
Cbrialo hyposlases et personas duas eoniiteamur.
, -, Yolunias enim, quae ad byposlasim, et persouait
,
seusiiiiiqiie referlur, propria esl subjccii individui.
. ,
Verbum auiem et Deus naluram quidein hominis
,
perfectam assumpsil sed ei ipse persona fuit. At
.
, queinadmodum assumpla bumanitas sic etasil d i vina, ul propriae naturae non senserit mutaiionero :
.
sic ejus ei volunut et actio ita evaserum divina,
,
ut a propriis terniinis noa recesserint.
*
, .
r

" , ,
, ,
. ,
.
,
,
, ,
$ .

Aliud esl voluntas, et aJiud est deliberatio, 61

aliud est res, quam aliquid vull, el id, quod vuli,
el is qui vult. Volunlas eniin sinipliciter est volendi vis, q u naturae est et communis. Deliberaiio
auiem est lalis et talis voluuias, ct ad personam
refcnur, et eingularis esi. Res autem qtiam aliquid vull, e*t voluDtati subjecia; id veroquod vuli,
est quod habet volendi facultalem, exeinpli graiia
homo. ls porro, qui volt esl aliquis homo singu-j
G l&ris, qui aliqua singulari ulilur voluiilaie.

, ,
,
* ,
.

Yoluntas aliquando significat volendi facullatem,

et diciiur volunlas naluralig et universalis; a l i quamlo auteni id, qnod volumue, elvolumas sentenlia* atqtte singtilaris appeilaiur.

, *
, *

* ,
:,
*
* ,
, & ,

Uua i bomiiiibus volunlas esl naluralis, quoniam borum una item esl naiura. Mulice aulem et
divcrsae senlentia, quoniam muline suni etiam varixque personae. At in Cbristo quia diversa; nalurae sunt divinitaiia et liumaniialis ips us, diversa;
sunt etiam naiurales earutn volunuies. Veruiu
quia una esl illaruin personi, et unus qui \ult,
ima eiiam voluaias atque seiileniia est, cum il!a
q u praistanlior cst vincat et dominctur, Iiumana
, D autcm volunlas divinara scqualur, ct ea v d . l
, , &
quae divinae placenl volunlati.
.
T

, ,
, ^

, *
. ,
, ,
.

Vuluntalem in Deo ilicimus, sciitentiam autem

aul eleclionem dicimus. Sonteniia enim est
posi rei ignoraue qusesiioncni aUjuc judiciiun,
affeciio erga illud quod julicaiuin est, quam sequilur eleolio, qux secernil et unum alicri anteponit. Deo atuem non est opus ut consklerei, aui
itiquirat, aut cligal, cum omnia sciat naturalilcr.

, , ,

*
,

Quamooreni ncc consultalionem in Deo ponimua, licel eum srrpo Scripiursc bumano more conulenlcin describanl : Faciamus ebim, inquit, /IO-

. GR. C X X X .

37

1163

EtJTHYMH

l 6 i

mhum \ ct sl quid aliud eo comllio dictum cst, , , obtovo*.

quo signiiicantius tres unius Divinitalia pcrsouae ,
- -
.
-

declarctilur. At Sn assumpta liumanitale nalura

. ti&m
quidem concedii ut consultalionem et eentemfam
, , ta\
dicamu3 ei electionem, sed lamen ha*c ilem de
' ' .
ipsa Iiaud proprie dicuntur. Nam com fn persona
*
cum Deo conjuncta sit, rerom ipsa quoque cogni- . ,
tionera oinnium est assecuta. Sed naturalem ejus , . ;
volunlatetn dicinuis. Qnod si Cbrisius aliquando ,
vidciur scnlentiae propositum artniiuere, quantum
, , , pernnetadliumamlalem.-jteoioco: V o f o , m i i d ^
\ , ' *
tor *, ei quae sont huic einnKa,inon lanicn persona, , otowuvaut sententiae in illo votaniatem dicimas, sed dis- . .
pensationis gratia bac esse dicia lntel!tgimits ob
eam caosani, qaam ante coraitienioravlmus.

ln auimalibua, quce rationis cxpcrlia sunt, appelilura dicimus, non autem volunlalem, aut consilium. llaeceniiB statiin ab ipso appeiilu ad agendum hnpelluntur sine raiione. Volunlas auiem ct
coiisilium ralionc pradilis tanlummodo convenit,
quippe q o appetiiui potius Imperam et doniinauiiir.
Si natura ratione pradilus est bomo, qiiod autem nalura ralioiie praeditum esl, nalura libemm
habet aibitrium, quod quidem, ui Pairee senliunt, nibil aliud esl nisi voluutas : bomo nalura
Yolunlatem liabel.

. :

, ,

,
,

0:6

8i Deoe Verbom mo simul eem iia qudfe nea

sunt, suscepii, 1 Gttgorios llle Tbeologus ait: el Q , ,
naiuralein uiique lueam suscepit volunialem, ei , .
meam naiuraieni aciionem.
St omoie bomo nalitra vukudi ageudique fim
babcl: et Deue Verbuni utiquc, bomo namra factus,
naltira volendi agendique vim babuit.

,
,
.

Si Trinitas, quae ejusdem essentiae csf, unaiu

babel volunialeui : ca quae uuam babent voiuniatem, eaindeiu babenl esseitliaiu, et diversas persouas. Quainobrem si duae Cbristi naiurae, ul dementes isii eeiitiuui, unain volumaiein habenl,
eaindem babebuiU essentiam ct diversas personas ; atqne ita incident in confusioneui, nec ilivisionein eliugicnt, quani una naiura in persoim 1
tibi subjeciis babel,

,
,
.
,
, , |
, ,
4 ' :.

TITULUS

XXII.

1 ".

Adverms imaginum oppugnaiores epitome qucedam Kara $>

a^
fnw ex actis tevtimi conciln, tum ex Geimaniet
, **'
Nicephori Consianlimpolis palriercharum, iiiht ex
, /<*
veali Theodori Sludiola scripiis deprompia.
%

Arcbelvpum esl pnncipium c l cxem|)lar quod per
ee consiai, eiesl a se desumpue, deduclteque simililuiiinis causa.
Imago csicxemplaris simililudo, qoaa lotam ip
1

Gcn. , 2G.

* Matlb. , 5.

' ,
: .
* 5

1165

PANOPLIA DOGMATICA. -

TTF. .

H66

; - sfa forroam per c t t g i c cxprtteam in ee coaiiiici,

etestentiaB diflorenlia per maieriam laaUnn diacre*
, ; ;
pat, sive excmplaris imiiatio et aduotbralio, sive
* ,
ante opns quod ad exempiaria wiuaiioDew expr^, ;
8'im ra^enlia diffeii.
.
- Imago dlciiur, quod imilelur, et eimHUndiucm ex . "
priinal. Imago naturalia diflert ab imagine qua? ario

, * , confeeta e&t: natnralig eftinn a causa dislal pergonw
, drfferentia, tu Ftlius a Patre, quorum una natura
eum stt, d u suni personae. Gonira vero imago

, , arie confecia discrcpat ab exemplari non personaj
differentfa, scd natur, ui tmago Cbrisii a Cbrisio,
.
Una oujm esi ipsorutn person i , sed nalurac duae.
, . "
Nam alla est natura malcriae Chrisii imaginc.n
, , * , \ - ^ reiercnlis, nlia Cbrisli quatenus bomo esl, e l quatenus dascfibilur, ct exemplar imaghris conslitui .
ter. Alqne imaginis quidem arte confectae imili , *
, tudo In specic iorraave conaisiit. NaiuraJis atiteiu
\ , f eactem esteniia stu diviniiate : el in iiaiurali
, qnidem, quotdam una est Ftlti Pairisqoc uatura,
, * blcireo wta ett eiiam liorum aduraiio, auicm
duae propler diffierentiam peraonartnn. In ea vero,
,
, , qnm ab arte profecta eal, qiioniaw una esi imagi , * - ni8 Cbristt et ipsiua Chrisli persona, idoo una
. eei ipsorum adoratio, non autem dwae proptcr
, differeniiam nalurarum. lmago euim arte confecia
nullafli babet propriam persoaam, aed exemplaria
,
. - personaro gerit, propter quani iraage tpatue eau
, ' , '& - Pereonan bte accipimus non quae aimpliciier | r
, G se coiialal, eed eseeuti&ni quamdain CIIOI proprietaiibus, pcr quas ab aliU differl ojusdem geiieria.
, * ,
Quamobrem |noa imago, sod exemplar propriam
babet personam.

Imaginig honor ta exemplar r c c i d i l , el uiia
, eet utriusque adoraiio, quoniain uua esl efligie*
.
utridsque.
, *
Quidquid ab arle dcecribitur, ejus non natiira,
, ) sedpcrsona dcscribiinr. idcirco imago ipsius tdcui
, esi cum exemplart, non natu<a, aed pdrsotm, aeti
, .
' persona ftVmiMtudtne.

Exemplarispersona iraagineexprcasi.noniinagiii a
, * !rateria;adoratQr, no imaginis esscatia, % d forma,
, q m in ipsa deacripta cst.

" ,
Cm quwad imagmie naturam reapicii, n^i moM*
,
Cbri tum, scd nc Christi quidem imaginem ?ocai ul
& , ,
quod videl; oel euku lignom fortasee, aot auruoi, aut
4} , ' argentvm, amaliqua alia maleria. At cumadoxmi.
>* , - p)ris hiiiiiUtu lineid imagtne expressam i e picli, < t
<, , ' - Cbriaiuro, ei Cbrieii iwagiuem appollat: Cbr^iinn
{., .
qiiklcm JMjuivoce, fbrisi! attlem oxcoqaod adali
quid lefertar*
,
Iniago relaiOnem babet ad exea>plar, ei ab ea
. tanquara a cauaa depeodrt. ltaque noeeeae eal ut cx
| * .
eoruui ail dicaiurque nuniro, qn?e ad aKquid rffo , runttir. Qtue antein ad aliqnid ref rnuiur, ea, quapcs>v ,
ieou sun, alionun dkunior esse, muiuoque seio
<3LX> .
rcspiciuat. Exeinplar euim imagiuis exemplitresi. ot
ci*<x>v . imago eet excmplarie imago. Nec qutaquam ima1

1167

EUTHTMII ZIGABENl

H6S

ginem a nutla rc dependenlcm, rei alfcajus imaginetn . 'diierit. Sinwl cnim indacant sese, vichsiraquc , .
.
consideraniar.
" , ;
Quotnominibusexeinplarfocaiur, lolideiu rocaiur
. ;
el imago ipsius. Sed illud quidcm ut cxemplar, et per
se, et proprie; Iwcc autein ul ejus imago, el proptcr , * ,
' , .
ipsum, ct improprie.
; ,
Cum adoraiur imago, adoralur Cbristtia, cujus illa
, ,
siiiiiiliadinem geril, non aniem materta, in qa
aiinilitudo itnpressa esl. E i quemadmodum iiispeculo . \
persona qiiodatmnododcscribitur ipsnm itiloeitlis,et
manet a materia separala, ac qtiis propriam in , \
spoculo conspicuam velU imaginem oaculari, mate.
ri qutdcm inhxret, eed imaginein osculatur, et , , . . . .qiioniam , ,
ipso recedenle, gimul eiiam avolat imago,
specnli materia ipsa persona separalur : eadero *
raiione qut Senraioris aul Dei Geuiiricts, auialicu- ,
pis sanctormn imnginem osculalur, lieet maicrias , > ,
iulijerea, imagirteit), non materiain osculaiur. E l , ,
,
itnagitie delela, proptcr quam exbibobaiur adoraiio,
, ' ,
materia remanet non amplius adoranda, quippe qua
, ..
communo cum aimilitodine nibil babel.
"
Detur atmulue, inquo imago s i l rcgia. Iroprimalur
in cera, el in pice, el in luio. 1n his quidem erii , , ,
signutn, idque nnlla ratioiie differens, licet materte . ;
diverae siiil. Cnm bis enim signtim uibil babei , , ?
commune, sed ab ipis separaiunt, el in annulo ma- , *
hens aniino cogilaiioueqtie coiuprebendilttr. Sic et
Chrisli similitudo, quamvis eam roaieriae divere* . .
referanl expreesam , uibilbabel (amen comiuiine ^ -, *
cuin illia, sed in Gbristi manet peraona
*
Sacras imagitiea constiluimus, ut, eas conieroplan ,
tes, ipsarum exemplaria nobis videamur inliieri, eo- ^
rvimqiie nobia Ittm morooriatn renoveul, lum deaide, , rium leniani.
; .
" ,

.
Beaiaa Triniiati ab orihodoxia lairia iribuitur \n

spiriiu c l veritate; sanclis aulem imagimbus uon
*
lairta oninhio, sed adoralio, ei deoseulaiio, ei bonor. , Licei enim iuiaginis eiiam honor iranseal ad cxera- , , .
plar, lairia lamen nondebelur venerandis iinagiuibus, , * %
sed soli bealae Triuitati, ne rebus procreatis el ex
,

maieria coitstaiuibue lalriai cultura iribucre videa- V ,

mur.
>
' Infpso Cbristo est adoratioiairiae et naturatis; nnus
entui est^anoije Tiintiatis per difinam ipeius naiaram. *
In imainne vero Gbrtsli esl relativa ei stqitivoea : in
*
ipsa enitn adoro Chrislum, qui quoniain carnem in- .
(Kitt, imagine exprimitar, quamum ad corporeiun
, ejii9 aspectum attinet, quaequidcm adoralio el r<sla ,
tionis alque oereonae.

Quemadmodum bdes, sic et h l r i a sanctse tr.buiiur
" , )
Trinitati. Quaro qui Gbrisii imagiui latrise culuiiu
. ] tiodvc
exbibet, is quaterniiatein latria celcre depreheudilur,
, etin sancia Triuitaie iiHaginem collocare: Trinilati
<.
eniiu, ut dicium esi, lairia debelur.
, , .
Si corporia uiubra separari non poiesf, cum semper
.

1169

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XXII.

1170

, x l v , atleit cum corpore, licet non vidcatur, ne iiitago

1x4 . *
quidem Glirisli ab ipso sejungipoiest, sed quemad - ,
umbra solis accessu perspiciiur, eic et
.
iinago Cbrfsii nialeriae impressionc.
Cum duo circa corpus eonSiderentur, umbra et
,
imago, umbra quidem hominem obscurius, imago
,
amein darius referl; iiaque siidquod semper esl,eo
, .
qaod est altqnando; et id quod per essentiam est, eo
, '
quod es( per privationem; ei id quod esl clarum, co
, ,
qoodesiobscurum, piaesiantms e s i : san loruiu aulem
.
umbrae ei sanctae sunl et salutifera, iniagincs ip *
iorom uliquc aanciiorca erunt inulto c l venerabilio res.
.
Ghrislos insua ipsius cernilur imagine; imago au ,
tem in ipso consisiit.
.
lmagines non adoramas ut deos, nec salutis spem
,
in imaginibus positam el collocatam babemus, nee
,
genlium more diviunui illis honorcm iribuimus; sed
* "
cas venerantcs animi noslri affeclionem et cbarila
lein erga exetnplaria demonslramira. ex eo colligi
^* ,
poteat quod iroagine e ligno , qiiod eam aliquaiido
. "
gerebal ddeta, lignum ipsum u l inutite in ignem
,
eonjicimus.
.
Gum crucis signum duobus e Itgnis conficiamus,
quaudo nos infidelium atiquis reprebendit, quod l i , ,
gnuio adoremas, tigna separanles, et crucis signutu
,
dissoWentee, ea possumus ut ligna inulilia deiuon ; , ,
atrare; aique iia os Hifidelium ipsorum obsUuere,
, ,
cuin craci* sfgnnm, non autem Irgnum Yenercimif.
,
6.
Cuin limore et veriiale sanct itnagincs simt
, adeundae et adorandae, ei credendum est dlvinam
,
graliamsanclilatislargilFtcem assidttain in iitisesse.
; .
Qoeniadinodum cum sancta Trintialis nalura sit
"
inaeparabilis, Filio carnein induio, itemo Patrem ei
, ,
Spirilum carnein dixerit induisse^ ila divinilaic per
, peraonam F i l i i bumauilati conjtiiicia, el indivisibili
- *
permanente, quamvie buraaniiae ejus cirfcumecritoaTjj , ,
lur el exprimalur iinagine, noii lamen ideirco divi ,
niias eiiain ipsius circutu&cribi et imagine exprhni
,
polesu llbc eiiim coujunclio iialuralis non eoafuiidii
,
personas; bic auleiu uuio per persouatu naturase

propriis leruiinis uon excludil. Divinilalie emro ler*
, *
uiinus esl, ul sub aspecluin non cadat, uec circwnu
* . ".
, D scribalur : buDianiialis auieio, ul * l perspiei po**U
.
el circumscribi.
S i , quia Gbristus crucifixus est earno, dmnitaiciit

siniuleiiaai passain esse dicere impiuiu est, impiam
,
ilem esl dicere diviuilaiem eircumacribi, quouiam
ipse canie circumscribiiur. Illud euiiu illi seiituint
,
baerelici, qui Deum paiibileiu asserunt, ei proplerea
, .
vocaniur Tbeopaschitae. Hoc auleiu seuliunl imagiumn oppugnalores, qui lcouoiuacbi nouiinaalur.

Magna aLque incredibiii erga Gbrislum benefoJeiilia
adducti veaeraiuur et adoramua eiiam loca, ui qui,
bus ipse ambulavit ei aedii, non lamen ea loca
, ,
siinpliciter adoraales, scd per ipsa eum qui iii ipsis
-, versatus est. Atquc ita per loca hcnorcm lpsi tribui,
.

1171

EUTHYMII ZIGABENI
Dammceni, cap. 35.

1172
**.

Verum, quoniam quidam nnbig viiio verlum,quod

po#xtvouai
Serva.uih, et Domina nostra, ei reliquoram ean*
, \ c o r u i n , et Ciiristi servoritin iinagioea adorenuis e i
, **1
t o l a m u s , audiaut Deum a principio fecieee bomiowi
* ^ 6
ad imaginem suam. Cur eniiu eos adorauiua,ni&i quia
' .
lacU suni ad imaginem Dei ? Jlojior euim imaginia,
,
ul inquii magnus iJle e l divinis rebus explicaa' ; '
dis excellentis^imus Basilius, iransii ad exewplar,
,
Et p>rlus Mosaicus taberiiacuJuiii, quod coeJesiiuui,
.
imo vcro loiiws orbis iioagineiu e i formam gerebal,
$
iu circiiilu adorabat. Deus qaidem ad Mosem : Vide,
,
i i w | u i l , ut omuia faciai secunduni quod . ), 0 ,
tibl in mon.e monslratum esl
serapbua obtun*

branlia propiliaiorium oonue erant opera mauuttm

^
hominum ? Quid ? celebraiieaimuin illud;ilier+60lytno'
; ,
ruiii templuni nonne bominum opera ei ntaua COIH
,
strucluiii est? Diviua Scriptura delcsiaiur eoe qoi
;
aJoranl scuIpiiJia, et qui tbeiDOiiiie aacrificaut. S a ,
riiicabaiU euim el Graci et Judaei; eed Grarei
. ^
duBinoiiiis, Judaei atiiem Deo. E l Grvecoruin quidem , - *
tacriflcia delestabilia, Judttorum auiem graia Do.
, .
Sacrificavit euiin Noe ei odoratua esi Deu* odorem
ftuavitatis, bouilaiis propusjlui, et ainona ergaae
* ) .
euaviiaiem suscipiens; ai Graacomin acuipUJia,
, ,
quia dxmouibus coofecia sunt, ideo rejiciunlar et
*
iiOprobaiuur. Praierea Dei, qui ec cermiur e i
. *
corporia cxpers esl, c l circum&crtfet uon poiest, * i
, ,
iigura carel, quis aimililudinem qneat exprimere?

lueniiac igiiur summae alque impietaiia est Dei for , ,
mam describere. Quauiobrem in Yeteri Tesiamento
, , imag num UMIS non crai frequene; sed postcaquam
;
Deus pcr vuccra misericordiae wiae vere faetus est
.
i orao prof ter saUueni nostraui ;oeque cuim tttapp*
r u i i Abrabam, sic }u bominis ioraia viatis esl, neque

ui sese propbel a conspicuum praftbart, sed sectmdum
e iam vere fac ue esi bot&o, e l in ierra rooratus
^, ,
^ i , e l CUJ hominibiis e*i versaais, et res adinirat , ' , '
das g<ssil pasaus ea*, crocifixui esl, eurrtxii, as ,
stiropms e s i : e l baec oiiioia facta sunt, et ab
, , bomimbus fuerunl perapecta, ei ad mcinortam no, , , , r a m et dociiinam eorum qui tunc non MTenii!t,
, ,
onuiki lilleraruin monuoieniig consiguata, t nos ea ,
qiias vidtn as, oudienies, Dowini bealiludineui
,
onsequanuir. Vorum quia non onmes liiteras
, , ,
MorunL ncque legendi eludio incumbuni, censiierunt
,
PaCiea, utbiec unqoara iropaa qna?dani i n i i n a g i n i . ,
bus pnponerentur, quae compeodio commoneface , ,
re. I. Exeinpli graita : sape Domiiti crucialns e i
,
motl iu memtria non babenles, iraagbieui Gbrtsli
.
\u cruce exprcssain iiitucimir, ct proeumbetites
,
adoraimis, on materiam, sed eum qui imagine ,
expreseus e s i : quemadniodum nec Evang* 1 i m a ,
toriam, ncccrucU watrram rdorarous, sed efligietn.
, , ,
Sic eldeGeidlrice Dei dicimus: bonor enim illi habi ,
itis ad eum qul ex >pea caruem assu.npsit, refcr:u%
& , . '
v

ExoJ. xxv, 40.

73

PANOPUA DOOMATiCA;- . X X U i .

.
. '
,
, ,
, . ' ,
.

" ,
, * , .
, , *
,
.

~|

* -

,
,
,
, . "
,
-" , ,

,
^ . J ,,,
\,
,
.
9

.
,
: , *
.
, ,

. ,
*
, , .
;
6 .
,
,
.

1174

SimilUcr et res a safictis forliler gestas tmaglnibus

explicamas, ittm t nos ad fortitudinem et virtuiem
ipoorum tmilaftdam alqtie imitandam incHent,
tum ad gloriam Dei. Nam bonor, ut dlximus, quem
gratie Dei cenaervie habemus, amoris erga comnmnem DoaaSnum indicium est. Et imagtnis honor
irausii ad exemplar. Est autem insiilutum non soripuim, sed per manas traditam ; quemadmoduni et
iilud, quod adorientem converai precamur, quodqiie
Cfuceui adoramud,el alia plorima bis similia.
Qoanqaaui et blstoria qnadam proditum cst, cmn
Edessenorum civilatts rex Augaras piciorcm misietet, qui Donttnt iraaginem pingeret, isque propter
fulgentem vuUus spleiidorem !d assequi non posset,
"

OomiiHUtt ipeum ori suo divtno aiquc almo palliuni

admovUse,in eoque propriam imaginem expressam
ad Atjgarmn oiisieee, qni illius deafderio tenebalur.
Quod auiem nwJia ab apostolie non scripla, sed
per manas iradiia sint, Paulus geniium aposiolti*
scribit: llaque, fratre$ fnqtiieiis, itate ei lcneie Iradi
tionei noslras, qua* didkini t'm lerwonem, live
ptr epi$tolam nonrem *. Et ad Corinlbios : Laudo,
inqu t. vo, quodperomnfa mei tv.enwres eslii, tt ticul
tradidi , iradUionti nua$ lenetis .
t

AUerius.
Delcstabilium idolorum exemplarta atmi falsa : dti
*
ocanlur, com daemoncs siul. Venerauilium
jratem imaginum vera sunt cxeraplaria. Hujuseniin
Gbristus, quatenus bomo esi; illius auleni Dei Genii r i x ; aliaruin imaginuin, qui per illas celebrunlur
sancli. Quamobrem et imagines euni tpnquaiM s i mililndfnes; idola vero cum illis, quoruiu ease dibmiiur 6imiki, et comir.une nibil babcnt oinnino.
Quale eniin rci non exsisieiajs simulacrum sit?
igitur dicta sunt, quasi dicantur
, quoe nempc cos pcrdcre videamur qui adorant ea. Idola materia lantum suui; imagines vero
maieria quidem ct ipssc sunt, scd quse sancia s i l , proplcr Imprcssas saiiclorcnn simiiitudiiie^.

e n

.
TTTULUS xxm.

.
^
Adversus Armenio9.
* ,^
Post quartum coueilium Gbaicedonense ArniQiiii

Echanii cujusdam, qui ei Mandacuues appellabalur,
' et profanonim, qui cum ipsoerant, sacerdoluui sua' **, Upicov,
su ab Ecclesia caibolica deficicntcs, el improbam
, ,
Euiycbis, atque Dioscori, ei aliuruin Monopbysiia ,
runt, qui unam lanlmn in Gbrislo naiuiain dictinl,
,
opinionem secuii, impioraui dogmatum accQSsioiio
.
illain cumulaliorcm cl illustriorein reddidcrunl. D i , ' ,
cunt cuim GbrisUim susccpisse corpus ejusdcm
, , , cssentia3, cujns noslra sunl corpora, sed ineorru , , , pltbiie, c l impalibile, el teauc, ei increaluin, ot coelc/ . ,
aie, quod c l videre, et comedcrc, el bibcre videaiur,

ci aliis muncribus buuianib iungi, cuui laiucu nibil
1

I I Thcss. , 14.

l C o r . , 2,

1175

EUTHYMII ZIGABENI

liorutn faciai. Pralerea dicunt, carnera ipsjua in Ui-

I a em rsse convjrsam, el ejitedem faciain essen
ib, ciijus esl ipsa divinilas. E i queroadm< dum
mellis acelive guiia, si in mare demergatur, non
amjlius cernilur, nec subsistii, sic eiiam corpus
illu I in diviniialis pelago rommisuim alque demer*um non amplius suaro ipsius tialuram, aut proprietatero couservare, el idcirco non esse duas in Christo
namras, sed uuam, et eamdero loiam qua? diviniiatis
esl. Ex quosacriflciuin eliam panis carnU Chrisii uegant essecorpus Cbristi, sed diviuitalis corpiis esse
dkunt. Quod si ralionibus vicij coaciiq4ie,Cbris<uin
essc Deiim alque bominem faleanlur, id simulaiiowe
agnnt. Quomodo eniin bouiinem eseo vere queanl
conccdere, cujue essentiam, ul dixiums, a iiostra di

116

.
,
, ,
*

,
,
,
,
,
,
. ,
, , ;
' &
, vercam esse contenduiil ? Verum qwe a sanetis Pa- iribus nostris adversus Mooophysilae excagitald
*
eunl.ea nos iu eo bujus operie titulo, quo Moaopbyei
las confu aviuius, breviter recensuiuuis. Quamobrem
' ,
cx eo tilulo peiendas sunt raliones varias alque
.
muliipKcea, qnibus baec boeresis cvertaiur. Pauca Uuien quadam blc eliaro commemorabtaes, quo
penitus profligeuir 61 couviocaiur.
Si Dei Yerbi el carnis ipeiua tuia natnra est, Dei
F i ,
auiei Yerbi ei Palris una e$l naiura, qui ficri potesi , ,
u l non una ait Patris, et Verbi, ei cariiis natura ? ,
, ;
Si Cbrislus posl conjunclioneic est una natura
,
coinposila, Pater aolem non esl unius nalura com ,
posiue, quoniodo Cbristus posi conjunctioftem ejus ;
dem >ii osseniiae cum Patre ?

Si Cbii>iua posl coujunrtionem Deus et bomo *
, } , j &,
esse coticeditur, non atueiu qua nalura Dcui eai, ea
esl boniu, quomodo dujc uatune slt Cbrisiue,
,
qtribus Deus esl el bomo ?
;
Si una Clni>tus natura e$i, et luec estlola divini ,
tas, 1 risti auteui naliira a Palre separari noo po I j v
icrat, pcrpicuum esl carnem ctiam Cbrisii, cum
,
essei unuin cuni Cbristo nalura, mortis lempore

fuisse separalani a Paire. Quomodo igiiur bic
, .
coinprebeusa fuii, c l verberata, et cauciia etbu , ,
mana!iaiur;B signa aangtiinem el aquain profudit,
, ,
et vrre inortua esl, el in sepulcro inoriua, alque
,,
iiuniobilis et circumacripla jacuit ?
, ,
, ;
Si Cbristi cnro diviniias fucia est, qaomodo di- > ,
xi( ipse Clirisius : Deui weus, Deus weut curdere- ,

,
dquhti me ? Quomodo rursum dixil a<l Mariain :
Iratl ;
iV* me ietigertSy nondum etiim auendi ad Patrem , ' Amaireum ' ? A u l quomodo dixil ad aposlolos post
66 ;
resirreciionem : Palpaie me, et videle, quoniam , f ^ - l a apirtiu* camem el ossa non habet, ticul me videtis - , ,
bere , et alia ejusmodi innumerabilia, qubuslm , ,
mnnilas ab ipso assutnpta perspicue el sine ulla

conlroversia declaraliir, apud cos quidcm qui p n i
demes suut, non autem plane stuUi ?
, ;
'
Isli, qui C b r u l i orlum \\\ carne, verxquc bu, |jnanilalis assuuipiae mysierium rejiciuul, rouuncii9

M a l i b . , 46

Joua

. 17.

Luc. , 59.

1177

PANOPLIA OOGMATICA. -

XXlll.

1178

, \ , lilhiimpie ac simulattim fufese dicunt, non eodein,

quo noa, die Dei Genitricte annuniraiionem eelebrant : nos cnim eam, ut cradiderunt divini Palres
, , '
, - magntis Athanasius et Joannes Chrysoslomos, et
, , ; qui eodem lempore, qaique posiea fuerunt, viu
Kal. Apriiis celebramus; jlli vero Nonis Januarii, fn
, * , '
brevi sane tempore simulate atque obscure tum
'
anntintiationem, tum Cbristi orium, et baplismtim
)
celebrare se flnguni, non qnod vere id facianl, sed
, uv, ut decipiant simpliciores. Quod auiem non e CORIO,
sed ex ptirig castissimae Yirginis Maria? Dei Genitri, . "
cis
sanguinibns carnem Ghrislus assumpseril, aperle
, *
docent evangelisi. Malibffus eiiim, Christi autem,

, - hiquil, generatio $ie erat: Cum esscl detpontata
mater ejus Maria JoeepA, anlequam convenirent, tia ,
1
*
qu
> . - venta etl in uiero habens de Spirilu sancloel
, \, sequunLiir. Deinde cum ea recensuissel accuraie
, > , - quae ad ejas pertinenl generaiionem nsque ad Ma
, . gorum adventum: Intrante, inquil, domum, *
puerum cum Maria maire eju$, et procidentei

, adoraverunt eum *. Lucas atilem paulo aliius exor,
- dieus, Exiit, inquil, ediclum Cwsare Auguito, ut
dicr , detcriberetur univenus orbis. Ha*c detcriptio facta

. e$t primum ptoetidt Syriat Cyrino ; et ibani omiu$,
ui profilerentur, singuli in civiiatem $uam. Aicemiil
, , ,

^
autem Joteph Galilau de civitaie Naxarcik in
.
Judaam, in cmioiem David quie vocatur Belhleem,
,

, eo quod es$ei dt domo famiiia David, ul profiietelur cum Maria desponsala sibi prcrgnante.

,.
C

*\ V
>
"
parerel, et peperit filium suum primogenitum ei pannii

euminvolvil, el reclinaml in pranepio, quia non eral

,

eii iocus in diversorio *. Sunt et ulia mulla lesli , moiiia tam ex libris evangelicis, quam ex apostoli

cis, alque aliis divinis scriplis, quibus Domini e*

, .

Scrvaloris nostri orlus ex Virgine comprobalur*
,

Nam ei ipse Oominus nosler ubiquein Evangeliose

,

;
Filium hominis nominal propter veraui mairem

,

suam. Et divus Aposiolus, ui alia omillamus, Miiit,

, iuquil, Deus Filium iuum faclum ex muliere . Quod
.

6 i Gbrisii corpus fuissel ccelesie, non fuisset obno
xium bumanis affeclionibus, eas inlclligo quae culpa
, ,
carent et reprebensione, qualis esi fames, el siiis
.
ei somnus, ei latsiiudo, ei inoeror, ei lacryinae, ei
.
D quse sunl bis similia. Si bomo, cui Verbuni in

persona conjuncium est, coelesiis erat, corruptibilia
, ,
,
et morlalis non fuil sicut lcrreui bomines. Coele
,
sies entm alque viventes omnes incornipiibilca
.
sunt et immoriales. Veruin bac de re fiisius in
, ,
sequcnii lilulo dispulabiiar, quem adversus Pau , , , ,
licianos composuimus, in capiie de Dei Geiiilrice,
, , /

et in eo capiie quod proxime seqoilur. Nanique
. , *
illi cum aliis morbis lum boc eiiam laboraui.
,
. , . * ^
, ' . %
.
c

e n l

im

le

uni

d i

Mi<ih. , 18.

Maiib. , 11.

Luc. , 1-7,

Galat. , 4.

EUTHYMll

IIP

ZIGABENI

im

Cum moriis lemporc tegaiuus CbrUtum oragae, L ei sudores lanquai guUas saoguinis ex proprio , \ \
corpore profudieae, quo naiuram carnis suae cow- ( (5 , \
probaret, callide sudores ex Evangeliorum
, ^
libria dekveruut, ui argumentmn assumpttt caruis
x VirgiiH, quod inde eumiiur, eviiarent, el Serva,
ioris uaiurain bominuiik oaturae negarent eaae . \
aiinileni. Verom eoa aliler Paubiaredarguil, dicene: . '
Qui in diebni carxis tu* precibus el obtecralionibus
,
fuui ad eum, qui ip$um morte urvare, cnm damore magno tt Urrymis et quae sequuQlur *. *
Prccee euiui, ei obsecraiiones, c i magni ciamorea, ci la< rymae argumenio ceniseinio piobaot, caroem , xcti . , ejuf noslrs sjuuletn exsiitisae, cum ipsa quoque , ^, sfleclionibus osaei obnoxia siue peccaio.
^ ,
.
Oe additione, qnatii Tritagio tamfeo Pelros FtiHo
adbtbuil in tiitilo adversos Tbeopaschitas, qui divimiatem paaeam asserunt, dfcium eat. Armenii aalew lianc ipti quoqne addilionem fn eo cantbo
pnonantiani, qita quidem in re sunl adutoduiD ridrculi, qui etim Chrfeli corptis dicanl incorrnptibile,
el impaiibtle, el immotiale, divinttatero ejus palibilem morialemqne tradant. Aphibariodocilarum
cnitn simtil el Theopaschitarnm morbo insanittnt;
de quibns q u visa sunt opporttina, stria in litulis
dispuiavimus. In illis igitur quaerendam e$t.

.
. ,
, ,
, <* .
' , , '
, .
Origenem in primis imphnn partim rejiciunt, parlim magnuin doctoreni in sacrificiis euis reci- I , , .
piuiit.Et cum ab onhodoxis reprebendunlur,elOrigcncm ipsum, c i Euiycbero, et Dioscorum exsecran- ,
, , *
lur, scd impias lameo eorum opijriones tuentur,
, doctrinaeque credunt.
..
De a%ymi$.

, >
In officio sancto non adbibenl panem, uli nos,
,
. acd azymum. Judaicum autcm prorsus est azy. ,
imiin. Quamvis Aposlolus Paulus elGregorius Theologua dixerinl : Antiqua prceteruruni; ecce omnia ,
>va. Et quaxnvis Cbrysosioinus de Vetere et Novo .
Teslaroento d i c a l ; lllxc Rttcra, hic spiritus : illic , '
,
* ,
arca, hic virgo : illic baculus Aaronis, hic crux : t7 ,
lic azyma, hic panis. At, tnquiunt, panis quem
, .* '' , ,
commuAicavit Ghrislus apostalis, azymu3 fuil.
, &(
Hoc iiinurum tunc reqiiirebat tempus, et propter. ,
ea nos quoque uzymum offerimus ad sacrificium.

Quibus nos respondeinus : Eiiamsi conccdimus
^ , ,
iion fennentatun) esse illum paiiem, Gbrisius L i meu; pro lemporis necessiiudine, nc itova? coen^
, mysleriuiB incoiamunicatum toancrel (paulo.pust
,
euiin Judxis (radendus fuil), qualem invenil pa ,
n c m , talem disiribuit, ui ne onrniiM) i a l i saluie
,
privaremiir. Discipuli aulcm ejue cl dcincepe qui
, , *praefuerunt Ecclesiis Patres ean< ti pancm obiulc *
ruot in sacrlficiuo), quo> r.os quoque sequcntes

1

Hcbr. , 7.

1181

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XXIII.

11*1

- pnimn otferimet. M t a atfa quoque Cfertelue alto

, , *4 iradidii, apoatofi vero eoramquo suceesao. 61
?e alio mooo flori toec jusserunt, noti eonlradi, '
efttee Chria*; qcri enira boc l e r i poeeit? sed,
,
poftqoam fides jam propagata amplificaiaque erai,
, ; - mptiOcatun et ipei myftterta Chrisli ad ejus gloiiani atqve magqificeBiiaro. Sic, e. g., Cbrislue
,
amm bapuzandue essei, non ad oocidentem, m
poie Satama reauntims etara voce, noque ad orien *
iem eonvereus est, Deum nempc gtoriMcan; neqne
,
(Idei symbohim pronantiavil, neque oraiionem
, ,
bapilomaleiM d u i l , ncqne in baplielerio bapliza'> , ina
ncqtie olco unguentove r s l inimctue,
,
, aec siaiira post bapiisinum corpos e l eanguioem Dominicom eumpsii. Nos autem quaitdo
, ,
, - ^ baplizamur qoge modo merooraia sunl omnia vel
. 0
f a c i A H U , vel patimur. Porro Cbrislus myeterium
, sacriAcii apirituaHe, id cst Dominici corporis et
. aanguinis non iradidil iu Ecclesia, vel in coenaculo
,
ai'periori cominum.et in measa comniuoi, et post , qtiafn alios tiboe comedisaet, et accumbena, et
, ,
netpie etola eacordoiali induius, neqne per psal, , - moe et hymnos et caitius epiriluales noalra sancii
,
offitif raiione nacra. Nos eoittra et in eectasia san~
, , <*ID officium peragimua, et in aliari spirUuali, in

ga^ra niwirtim meitaa, i j*juni, el slanies, e l slola
, eacerdotali a m i d i , et psalntis el bymnii ei canti , *
busepiriluaiibtie adbibUie. Teniporum eoim vieis, , aitodines res seepiai immuiare, et obaideta inno*, , , (|> Q vare eoleol, non quidem quo iUa aboleanUir, sed
.
potiae m in meltarem rediganinr oraiusm liberiali
,
ae eertie principiis roagia eonvenientem. Namque
,
aposioli ti veri poet iltos pastorea rediqae
, * ,
Ecclesiarum magklri, Spiriui Dei omiiino d u d i ab
- toque illumbiaii, alia i m m i U a r u n l , alia anpli^eave^
. 01 , '
r u n l , divinilua naeli ialm graltoro, et in oranibee
,
uiiliiali prospicienies el aniorc Dei prai ipieiites
,
cuncla ei ordiuanies. IJbi autem accuraiius rem
, , ,
inTesligaverimtts, neque axymos fuSl panis quem
,
Cbrisius aposlolis ooromunicavil. Lex eaiin de
, Pascbaie celebrando sic a i l : Quartodecimo primi
, . mensis vetpere manducabitis azyma usque ad vi~
,
eesimum primum nunsis ad peiperam. Septem dies
. *0
fermemum non reperiehtr iw domitnts vestri** U;fC
t

^ lex quidem praedpit: Cbristue aaleio anie qartumdecimum dim, nimirwn lenio decimo Paacha
U " ,

legale celebravit, el fnysticain ca^nam communica .

r i l , quo die fermcHtaio pane uii ouinibus omnino

.
licuit. Si quis vero dixrit : Aiqui lui*c Pascba
;
legale celebrans azyma tnm berbis atnaria mm~
, ,
ducavit ipse oique ejns discipuli; unde igUur iuivc
, ' ^
babuerunt azyma? buic respondebimos: Probaliile
. ,
cst illa jam antea prseparata faisse Salvaloris jus
su, aul benevolemia palrisfamilias qui el ipse tido
Us erai.
; , '
, , ,.
t
Porro in sacra c<Bna non offerunt viuum aqua
; , ' , . teiupcratum, scd mcrum nequc ul|a omniao aqua

1183

E U T H Y M H ZH3ABKNI

IIU

commistam, uaam eliam per boc naluram ,

Cbrieio indicanies, et producunl Chrysostoaiuni
, ,
qoi aquam vefuerit io Explicaiione Evangelti

Mailbaei. Nos' vero vioum aqoa temperantea, ad- . '
ininisiraraus et participamus, declarantes stc unife ;, ,
nem duarum iu Chriito nalaranira. Namqne .
cliam Gregortus TheoJoges d i c i l ; Sanguis et aqua ,
quie profluuni e latere, ille quidem u l homiuis, , , &
haec auiem quasi siipra hominem. Cbryaostomus . ,
porro videns Marcionis Pontfci discipulos aquan
;
soluminodo offerre : proplereaeiiim liyilroporastaue (* appellaii sunt : veiuit aqtiam oflerre, prohibcns ), , non vini ei aquac oblalionem, sed aqeae sohm ,
adbibilionem secundum illorum exemphim. Ipsum
.
aulem vinum et aquam lemperaU alque sic adnii" \ nislraia comprobasse, lnculenler oslcitdil, ubi io
,
Explicaiione Evangelii Joannis, Quando, inquit, ad
. ,
altare acccdis et partieipas. sanguinem Cbrisli e
,
c d i c e , repula le os luum lateri Cbrisii admo- ,
visse, atque ex ejus laicre te bibere. Cbri-
sti lalere auiem non eolum sanguis, sed eiiam
, .
aqua proQuxit ad confirmalioncra duaruro in co ,
nalurarum, quemadmodum supra dtximus. Cali- ,
ccm aulem ex quo Christus apostolis propinavit,
. " ,
vino et aqua leinp^ralum fuiese lestalur Domini ,
Irater Jacobus aposlolus alque Marcus evangelisla ,
in lilurgiis ipsorum sic dicenles : Sumplo caiice ,
atque vino aqua temperato, graliat agens ac be- , ,
nediceus, dedii illit, Bibile, inquiens, ex eo omnei.
, , otrov
hie ett $anguis meut qui pro vobi$ alque mutlis Q ,
,
aih
profundiiur. Prorsus enim utendacii expcrs el laa- , ,

quam Deus prafcciens qualis profuodi debebat,
lalem e l di&cipulis cominunicavit. Atque syoodus .
Carlbageiwe babtia decrevit, u i in aacra ccena i 6 , &
bii amplius offcraiur, ni&i ea laniunamodo quae Do- . minus communicavit, id esl pania ac vinuui aqua
^, tcmperalum.
, ,
! .
DoroiuiiB nosler Jesue Cbristus animalium sacri
(lciif flnein impoauit, cum inysiicam discipulie coe-
nam dodit, el dixit: Hoc facite in meam commc- , , rfp*
morationem , id esl, non Judaicmn, aed quod lunc ,
,
myltce iradiiuin fuil; Aru.enii lamen culiu Judaico ,
b v e , et agnos, ei oves eacrilkanl, ei viclimaruin
^ , , sanguine liiniua tuunguiil, salulis spein in his inagis D , collocanies. Quamobrem nec iu Patcbaiis celebri
,
tale corpus c l aanguioem Dominicum aumuui, sed , ev
agnum, qucm iminolaul more Judaico, et assuin . "
fgtii comedunl, atque iia sanciiGcari se spcranl, et
, , ;,
peccalortnu veniam accipere. Quod auiem ejusmodi
, *
eacrificiii eit iinis iinposiius, reperies in eo litulo qui
, .
adversus Hebraeos scripius esu
l

" ,
.
Crucem, quamvUemaieria constel, non prius vcncrantur aut adoranl, quam eam (anquam boiiiinoin
abluerint, el in ejiu mediodavum fixcr.nt, ci sacriiicii M n g u i n e ipaam iuunxerinl, cuui tamea in
Luc. x i u , 19.
1

, ,
, ,
,

1185

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XXIII.

1186

, frontc cmcem maitu dcsigtient, et in bapiismo,

in eacrificio, et aJiis multis in rebes. Ycrtim, stiihi
, \ ,
el menle capti, sic cnim eoaalloqnar, t i crox mana
. ', ,
deeignata res oinnes sancliucai qtiibua adbibetur,
, ?
, ut aquam baptisini, et oletiin, el ungnentiini, ei vul, , \ , tos bomimtin credentium, et panem myslicum, ei
sacrum sangulnem, et reliqua, q u non enuinero
,
, , &igiUatbn, ne longior sim, citr apail vos (igura c r u .
cis ex quavis materia confecia, lanqnam res aliqiia
, , * , Ota coiiuiiunis ac profana, ablutione el clavo el aangiiine banctificalur , aui quomodo crux, quae et bapiis , 6 , \ * niuni, ei aacrifieitim sanctiAcat, ab eisdem ipsa
; \ sanctiflcelur ? Quemodroodtim eiriin antequam C h i i stus in cracem agerelur, ipsa mortia cral inslrumcnluro exsecrabile, el ejus figura fugienda ac de; "
- B tesiaiida, iia posieaijuaiu Cbrisius ei fuii affixus,
, eanguiue ei aqua Domini snnctificata per fignram
suaiy cunciie ftdelibus exbibet sanclifieaiionem.
,
" Atqoe iia crox, qtue prius boiuines tollebal, postea
, , - daemones ejecii atque expulil. Si igiiur priina illa
peov , crux, quae fuii exctnplar, facia est sancia, ut d i , . Ciumeel, quontam iu ea conftxug Doiuiuus pependit,
, , - ui Davrd oelendit, Adorate, inquieiis, tcabeilum
, pidum *jui, quoniam lanctum e$i*, eam enbn boe
, ? loco scabellum appellavit, quia pedea ipsuia adoran > di in eam stiifixi sunt; sancla nimirum eal ti omnis
- figura lltius, aive manu, sive roateria designeiar,
, sive ex maieria aliqtia confleialur. Hx'C enim sunt
, ' . iaiagittes exeinplarie.Et queinatmodutn imagoGbrtsii
, Q saucla c s l , uon propier inaieriam q u a illam
suscepit, sed propler exeinplar formamque Chrisii,
, aicet crucis (igura iinago esl cxemplaris propter
,
effigietu e i siioiliiudincHi. E i idcirco veneiabilia

esl ei preliosa. Honor enim babiiua iroagiui, u l
ota
maguus ail Baaiiius, nd exemplar iransiU Iiaque
, ;.
divus etiamGregorius, Magn prasul A i w u i a , aiiu*
,
oroneejugftit, cruces ligneas quibusdam in Jot- a

se collocaias adorari, ad eaaquo tanquain ad sacia
,
profugia coneupri, idque cuui fiondum e*tel pou ,
tifex declaralus, ^atque nec abluiiont, nec clavo,
, ,
riec eanguino expiassei. Glerutn ideo davuin in
, ^,
cruce flgunt in Gbrisli noinine, u l osiendant
.
sanclae TriniUtis esse cruciiixuin, idest, divinam
, ,
ejus ivaluram. ltaque cum divina GbrUii iiaiura.
^, .
P a

r i

e l i a m

l 5 a i i c l i

* , , ' *

Spirilus nalura sii, Paircm

, ) etiani, et Spiritum sancium, licet id aperie noa
, faieaulur, una cum ipso crucifigunt. Veruui de cru . ce lalius disaeremus ia seqiieiui titulo, in eo caplio
, quod inscripluin esl Oe cruce,
.
Tres ligiieat conaiituunt crtices, cnsque inier se
, , conjunciai Triniiatem sanclam appeiiant. Nec ex horreacuni beaise Trinitalis imaginem conficere,
quae sola increata est, el infiniia, ei indefiniia, ei
, ,
prersui iucognita. Rerum eiiitn, quae finitae suiil,
, .
. * imaglaee eonftcianlur. Cujus aulem rei exemplar
,
sob aspectum cognilionemque prorsus non cadit, ejas
1

Psal. xcvui, 5.

 ZIGABENI

IIM

qi.oittodo qni imagittcm conOcbl? ftee fgiutr *** *;

, ., ;
non.ine boe appeltobiimis, lignoruai, au idotomm
. |
ctdioreg ? Utrumque enim nomcii illis congntiL
,
Atqee bac ilem ratione crucifixam fuitse TrttiKa , '
tem conftiontor, cem iret Ua eruces coaptnrt, ei
.
eo facto id praediceftt. Quid lioc errore slvhios, aiii
;
magts impinm s4l?
, ,
Qnid? quod cum ires, ut dicfuiii tst, cnite,
tanquam iuola coitslitoanl, el venerandum incom- ,
prhns Trinitalis iHxnen iilas Imponani, noii ero- ,

bcscunl lamen appellare no$ idolofatrae, qeod
,
Cbri*ii, qwi buinaiiUaiein aaeumpsit, e* videri compfehendtque ac circumscribi voiuil, quatitum * ,
tinol ad bumaniiaiem, DeiqaeGeuilricis et saneto , ,
, ruin, quorum corpora non solum conspkua etftnita,
1

'

vermn eliara mortalia exslileront, imagine* coo- , , ficiainus.

Yervm de sanciis imoginibos in eo
,
limk), qiiem adversus earum oppugnaiores con~

Kripstmus, latiiw dispuiaiur. Inde igHor petatar
iduloruui et imagiaum diffcreniia.

, ,
,
, *^
.
Si ab Armenii* quaratur quodnam ait ^Jimlur,
' ,
ArizJuurtxi, respondent, Sergii eejostfam Armetrfi,
*5 ,
qui illad tesliroonio suo in ipsorum regione appfo |
b j r i l . autoin dicimus : Qooniode constat, Ser- Q &, ,
gium IHum faieee orlhodoxnra, praesertim cum pra- , >
vi opfBiontbus et inatrtutis abnndetis, nec uHbia
, , **,
propheue, aul apostoli, aul niartyria, atK aliornm
, , *
saiicioriiiw memoriaiii celebreiie, ne aanclisbni
, 4 j'ukm Gregorit, qui Magnae ftiil Artnomtt

ponlifex? At Wi aliter se defendenica,N^ni vae jejmdnm
; ,
wse diount. Nos auiem ad eot: Ecquis vobit gentium
. , ^
Jnssil obeervare, cnjui nec aanclorum
, *
apostoJorum vtloe, ec ullum sanctoruin Paimm
*> ,
concilium raentionetn fecit? qod mHi9 ame a w i l i
kwn
fuit, qeam Gbrietus Inimanaiii carnem aegumerei ?
;
Quod si Judasonini Jfjunia a Ifose Def raandato
fofieiiiiiia vobie jefunare iion Kcet, muHe mlaua
,
jejunia geiKhim, q lege earent. ifinc igtftrr facile
.

Armeuioruin ut adtilieritta alque impia fldee ett

sie eliam bnptismus, ei oinnis iniiialio ei ntysterhira
Maia eniin arbor bonoa frucius non f e r t , i Domtnus pronutttiavit.
te

excluei eo oonfiifpiiat, s l dfoant, iJlad eese jejmium

Adam, quoil egil ctiia e prodiso Aih ejectao. Nog
aniem ad iwec: Cnm Mosoa n mundl procreaiionie
descrlplione iMiflain omnioo de reto Je/rniio roenlioncm fecerit, quomodo poiea4ia dk-ere esae jejunitim
Adam ? Tum iili alio se eonferuni, et Armeniae Mag11 jejunium esse aggeruiH, qiiod jejunabaiil Armeuii, cum a maguo Gregorio eaaeai baplixatidi. Y*
rum bic quoque meudacium eoruin coargoitur.
Gtini enini a djemouibus aiUe b^pliaiuum agUarenlur, decreverunt jcjuoare/sexagiuia dieo. tWiikJo OMIII
es&et eos baptuaiurua, iriginladieruoi jejuotuin Mt
prxscripsjt, IU in ipftis quoqua Ariuaiikmim Ubris
1

Matih. vu, 1 8 .

, ,
, **
. ,

, * .
; " < * ,
,
^*
.
*

1189

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XXIV.

1190

; mcinori prodilum est. Neulrem aotem isierom

, ' Jejtiniorain Ariziburlzi vocalum est Hinc item dopulsi diciint esse jejuntam Conetanliiii, quod iUe
, 'eervatli cum esset baptismum vvsccpMinis. B i boo
. '
plane falsum est: quid cnim tmias imperatoris jeju , nhim pcriinei ad universam Ecclosiam ? Praiterea
. \
si iia rca est, cor hujtis jejunii ncc ulltim concil uro,
.
; nec sanctorum Pairum quiapiam meniioHem feeii ?
Cum igiuir ita ee gerant, et modo buc, modo illuc

; sese convertant, nec consistere valeanl, facere n it
, - possumus, quin suspicemnr jejnmum istod exee, ,
crandum esse et Cbrisllanrs aoribus mdignuir* Ego
, aiilem sic de lllo accepi, faisse Scrghim qoemdani,
. Armenicae baeresii doctorem, qui cum haberel ca \ , ^ nem, cui nomen boc Ariziburtzl imposuisset,
,
a dajmoiie rectum iiineris sui ducem et tanqnam
' *
consiliarium babebat, quoties ad oppiduni, aot pa . - gum, aut urbem allquam erat profeciurtis, iit qui 0 bus doctrinae suse pesiiferse discipull habiiabant, et
, - cum illum canem aspicerent, post diem nnum ali , , , quul passuum millibas obviam magistro pro6edrbant.
\
VeruiD cum aliquando ad fllud munus canis niitte. , relur, a lupis devoratus e s i ; postridie antem com
ad eos Sergius proficiscerelur, ad quos canem mise*
.
ral, el nemo de more venirct obviam, indfgnattt*
, est, cumque ad illos pervenisset, intellexissriqu',
canera pracursorem suum ad eos non accesstes .
misil, qui illum qurerent, sed cum ex osstbus
, , invenlis agnovisset, eum a Inpls fuisse ditaniaium,
f

, , C indixit omnibua Armeniis jejuiiium pro canisObll",

,
jussilque, prafiniio dierum spalio singulis annfs
,
in luciu c l squalore vcrsareadir. E l jejunium ithid
,
Atiziburizi appellaverunt.
^, * , ' .
'.



.

TITULUS .
Addenu* Pauliciano$ ex tcripiii Photii patriarcha
Constantinopoiilani.

, *
.
, 5,
. ,
. D

,
. , ,
,
,
. ' ,
,
, ,

. ,
,
;
,

Samosala est oppidum SyriaB, In qua quomJam

viguil erfor Manicbxorufii. boc oppido nmlier
quaedam fuil nomine Callinice. Haec cum loiuiu
Manicbaeorum lulum hausiseei, duos pepcrit tiliog
Paulum et Joannent, qui matiem imilati meruni
islius aposta>i venenum bibcruni. 3 reliqtii voritaiie desertores conspicaii iinpielalc eximioa, atque prxsiante, ac slrenuos," coosuiueruut eos p> x cones el duces. Isti cmn alia absurda el exsecranda
ac pci niciosa dogmata, lum Panlicianoruui b*resiii
qua3 Manicbxorum insanije pars esl, ei quibusdam
cliani :.ccessionibus cumulalior, excogilarunt. Ex
dtiobus auieui istis nominibus Paulo el Joanue Pauiicianoruni vocabuluiu baibare sane contposilum e^l,
ut cuui Pauii-Joannes appellari debeani, Paul ciaui
iiomineiitur. Sed lemporisprogressu ali im sibi aposiasias sociuui ct inngisiruiu adhibuerunl, qut cuiu
vocareiur Conslaminus, voluil Svlvauus aps el ^ r i .
hunc quidem aposlasia3 sa ell-ies Calbi:ka lil is
longe auleponunt. Quippc qui ul asiut.ssimus ad ca,

1191

ZIGABENI

1192

cfuae seiilicbal, propaganda, non est ausus opiuioncs

b4$rettcaf itionuineDlis iradere, sed usu ct assidua
.
declriua discipulos tuos erudiens, impieialia insti , }
tuia ab oppugualiope (uia servare conatns esl. A i , !
quo Evangelium quidem et Aposiolum, qae flilelis
, ;
eiiam Gbrislianoruin populus compleclilur et colil,
*
scripli proposuil, nibil adinodum quaniuin ad ver . ba pertinel, tuutaus, nec, quemadinodtun egil Valen, & |
linus el alii, seriiiouis figurani perverlcns, sed
, ,
ipaum pieiaiis &ensum deiorqtieiis alque perfrin
geiis, ti ad aposiasias suae opiniunem converlens et
, ,
irabcus. Ac Tcrba quidem, ul dixiraus, divint Evan*
,
gcbi et Aposloli, conccssil, ul baberenl.cl nibil im , ,
pudenler subiraxil aul adjunxil; venim eos illi
,
seutua allribuil et accommodavil, quibus nulla sa. , ,
ci*a vcrba conveniunt. Pugnani cniin inier xe, mu- ,
luoque se eveiluiii, ut nibil inde consequi conscn
laiieum possil. Haec ilie boc luodo constiluit, nul
lwmquc doguia illis praeier Evangelium et Paulum
, ,
legere peruiuil. Veruui ei Ule poit aliquod teinpus
,
biteriil, el aniina quidem magii quam corpore.
, .
Posi Sylvanuro Simeou q u i se Titum vocari maluit,

UUs impbe docirioae magister fuit. Deinde Arine- ,
niut quidaui uooaine Ge ncsius, q u i sunm in Timo''
ibcum oowen cointnulavii. Tum Joseph, qui in Epa- ,
pbrodiium muUlus esl. Pol Zacbariaa, quem non
,
ininima baeresii part mercenarium exislimat, et
.
iudiguuin, qui docendi munus apud ipsosoblinueriu
, ,
Maues praelcrea bomo aordidus accessJi.Poelremum
^iualuiu Sergius allulil, q u i sibi Tycbici nomen asci- Q . , ; vit. Ac dcfeclionit quidem ipsoruro inagMri, ex
,
qiio baresis isia a Paulo ei Joanne cognoiuen esi
. "
consecuia, ad hoc usque lempu* exslilerunt. 11 ^, ' *
lud autem sciendum est, eosqui batreiis istius siu *
diosi sunl, si quis petai, ut auctores ejus nugalortae
. ''
sccut repudieiu alque improbent, facilo Mtnetero,
, '
c l Paulum, et Joannem et quosdain alios deiesiari,

Coiislaniinum auiem, quem et Sylvanutn vocant, ct
' ; ,
Siineonem seu Tilum, clGenesiumsiveTimotbeum,el
. ,
Joseplium seu Epapbroditum, et sordidum Baancm
,
ci Serginm Tycbicam iiullo modo adduci posse ul

dcleslemur; quin eiiam iilog ul Ctiristi apostolos
, , , \
exisliuiare, el (anquam piae docirinae niagistros am, plecii aiquc suscipere. Nec uitivcrst tameo eos
,
quos coiniueinoraviiuus, parilcr complecluntur, sed ^ , ,
cuncli lanqiiam dcoi vcneraniurillos usque ad Baa , $ nem et Sergiuui. Post aulem in duas partes coti, irarias divisi, alii Baanein,alii Sergiuni iu divorum
; , '
liumeruiu refertml, qua quidcni in contemione co
^
usque progrediuulnr, ul ad arma cxdesquc venianu
. ,
Sex aulcin Ecclesias recensenl suas, quarum unain
,
MacedoniaiD vocanl, allcram Acbaiam, terliam Pbi lippeneiuin, quarlam Laodicensiuin, quiulam Epbe, ^ ,
aioruui, Goloasensium extreioam. Veruiti iiaec suui
,
urbiuiH noniina, de quibus tntn velus hisloria, tum
' Paulus metuiniL Istt vero, qui nihil sine dolo el
, ;
qnaesiu comaniur agere, ne ilJa quidem, quae oculis
. ,
coargiiuniur,vereniur aiQrmare. Macedoniam appcl , 51 ^
laui Golooiae oppidulum, cui nomen esi Cinio*sa,
, , '

1193

PANOPLIA DOGMATICA. -

. , -
.
,
,
* , ' ,
,
; .
\ ,
.
. "
,
* ,
.

. XXIV.

1194

in quo lcfeclionis doclrinani Sylvanus Iradidit.

Pagus cst Samosaiensium Manalis, ubi Genetius, qui
ei Timolbeus, doceiuli lttdtun apcruil. Pagmn iiiiuc
isli Achaiam vocant. Qui vero Josephi, ecu Epapbrodili, el Zacbarix mercenarii apud ipsos pasioris discipuli fuerunt, hi sibi Pbilippensiutn Ecclesiam arroganl. A l illi qui in Argai oppidulo babitant, Laodicensium Ecclesiam sibi vindicaut. Qui
aiitem in Mopsuesiia, iu Epbesiorum Ecclesiam
redigunlur. lstaruiu triuin Ecclesiarmn cougregationein doclrinamque Sergio iiem seu Tycbico tri bnuiit. Atque isii quideiu eorum magUlri c l Eeclesiae dicunlur esse, uiukiplex auieni ipsorum b * resis non ex uuo errore, sed ex niullis variisquc
conSlai. N;un duoiatentur priucipia, quemadinodum

, el Manicbsei. Atque aherum quidem dicunt esse

Deum, cocleslem Palrem, quem el bujus reruni uni versiiaiis potesiale prasiauiiorem aeseruni; aherl
,
nmndi iribuuiH opiGciuin. 1111 taulum fuiuri iiupc .
rium ascribuni, buic mundi opilici pracseniis saj \ , ciili poleslalcm conceduuL eos qui vere C b r i . *
siiani sunt, Romanos appcllani, homiiies impii, sibi
,
aulem Gliristianoruni arrogani nomeu, cuui ab co
, *
dislent quam longissime. Dicuul illi quidem Pa-'
trem, el Filium, ei Spirilum saiicltim, quje quideiu
. voces stmt piae, sed illis exireinam addunl impie, *
taiem. Non enim eodem sensu, quo caibolica c i
,
aposlolica Ecclesia, eas pronuntiani, sed admodum
,
diverso ac deleslaiido. Cuin eniui anaibema esso
, ^, dicant, quicuoque non credii in Palrem el Fiiiuui
el Spiriluiu bauciuiu, Pairem non pronuniiant .
nipoleufem, faciorem coili el tenae, visibiliuin ct
" ,
invisibiliura, scd cum Patreni dixerinl, slaiiin subji ,, ciunt, coeieslem, cui nullo modo cculi el eorum quap
, .
cudi ambilu conlinentnr, dominatum Iribuunl et
, , ,
poteslatem. Quidani lamen coeli eiiam imperium
, tribuuni, eoium vero quae coelo coniprebeuduntur
.
*, , *non iiem. Ac primum quidem esl boc impielaiU
ipsorum capnl. ln sanclisshnam autein Dominam
, noslramDei Geuilricem ea inaledicia conjtciuul ho ,
mines uefarii, quae nec scribere, nec audire fas
,
esu Gredimus, inquiunt, iu sanclaui Dei Geniiri , \ , ,
cem, in qiiain ingressus esi, et ex qua Dominua
, ,
egressus est, ei bis verbia .coeleslem inlelligunt
;,
4

- D
, \ , \
.
, .
\

, & ,
, ,
\ .
,
,

Jenisalein, in quaut praecursor pro nobis Chnslof

inlroiveril, qneinadinodumetiain divasait Aposlolus.
Aliquando coacti conliteri ev Viigiue Chrisium prodiisse, corpus e coelo suscepisse dicunt, per ipsamque lanquam per canalem iransiisse. Et iinmaculaiam et castissimaui Yirgiueiit alios etianl ex Josepb liberos posl parlutu itlum salularein pcpeiis^e
contendunl. Simililer et coniiuuuioticin piciiosi
coiporisel sanguiuis Cbrisii Dei noslri inuuinerabilibus conlumeliis aflicieuics sedicunt suscipere,
cum corpus el sanguii.em dicant essc verba illa.Doinnii
qiuii CUIII discipulis iraderei, dicunt prolulisse,
nempe: Accipiie, comediie, et bibite ; neque enim
1

*Malth. , 26,27.
TATROL. G R . C X X X .

38

1.95

EUTHYMII ZIGABENi

1196

panemaut vinumadbibuisse. Crucem ilem, quamado- . '

rare se dicunt, afficiunt ignominia. Crucem enim
:,
bomines fraudulenii et impostorcs fingunt esse
,
Chrislum. Ipse enim, inquiunl, manus in crucis
,
flgttraw exlendil. Veram aulem crucem lignum ap~
,
pellam/eisceleratorum instrumentumsupplicii exs<v

crationibus obuoxitim, et idcirco non esse adoran .
dam, nec euspiciendam. Sacros quin etiam prophe
tas ei oninem anliquam Scripluram, et reliqnos
,
sanclos rejiciunl, et latrones ac fures appellant.

In primis autem aposiolonira principem Petrum ex , &
secranlur, qtiod fijem in roagislrum Chrislum ab ,
, '
* , .
negavit. Quamvis docior ipsorum Manes aperte
,
clamet ac dicat : Non sum ego a misericordia alieDU9, quemadmodum Cbrislus dixit : Qui$quis me , , \
,
negaveril coram hominibu$, negabo ipsum el ego
*. .
, , .
Scd ego dico : Quisquis me ncgaverit, eum cum
. , ,
gatidio suscipiam, el negationem ipsius aique men , ,
dacium lanquam cuslodiain ei observalionem meae
professionis exislimabo. Quamobrem cum ila se .
, ,
gerani, milliesque su&rn ipsorum fideni abnegeni,
,
Petrura lamen, qui rouliis eodem tempore lerro .
rem affereniibus, humanum nescio quid perpessus,
, :
in negalionem prolapsus est, rejiciuniel repudiant,

atque aversantur, non earo ob causam quam simu,
lant, sed ob eam quam silent ei celant: quia nimirum de ipsorum defeclione anle locuuis e s t : Safo- ,
, , ,
giie, inquil, immaculati ei irreprehemibUes ei inve , niri in pace; et Domini noitri longanlmilatem *a~

. ' , lutem arbitramini, ticul el charhtimm frater nosler

^ ,
Paulu$ secundum datam sibi tapientiam icripsil
vobis, cui et in omnibus epitiolii loquens in eis
et , ,
. '
de his, in quibus sunt quoedam diflicilia inlelleclu,
,
quce indocii et instabiles depravant, sicut et c&teras
Scripturas ad ntam ipsorum perditionem *. Haec
,
enim principis aposlulorum oracula adversus islo runi audaciain et impieialem predicia sunt, qui lam

, ' , '
Domini verba, quam aposioloruro, et alias Scri

pttiras, Acla apostolorum, ct quas vocamus ca *

Ibolicas Epistolas, cxceplis illis quae sunl Felri,

,
quas ne vcrbo quidern, u l diximue, accipiunl, ad

proprium lpsorum imcrilum depravanl. Quanquam

,

el Acia aposiolorum ei reliquas catholicas non om
,
nes recipiuut, qtiidam lamon ea recipitint, sed
otnnes uno consensu rejiciunt prophetas, ei Vetus ^
Teslainenium, el universos sanclos, qui in ipso
fueriiii illuslres, el principem aposlolorum. Consessns suos cathoiicain appellant Ecclesiam, praehtrtim cum ad precanriura et ad ea, quoe a<I religioneni perlinent, inquirenda congreganlur; preritioiucs enim suas consessus vocant. Quin etiam
tum bapti mum aspernentur. illud lamcnse fingunl
susciperc ; nam Evangelii verba bapiismum exisliinani, qiioniam Dominus, Ego mm, inquil, aqua
viva f. Aitamen cum in graviorem aliqueni niorbum
lAciderint, eliam preiiosam ac sa-iiuarem crucem
ex ligno confeclam sibt ipsis imponunt, Deinde si
Maiib.x, 33.

* II Pelr, , U - I G .

xal
,
,
,
.
, ,
, ,
, ,
,
,
; , . ,

Joan. , 40; , 58.

1197

PANOPLIA DOGMATICA. -

TTT. X X I V .

1198

; - convaluerint, eam perfritiganC, aut conculcant et

, 61 .
abjiciunt. Liberos eliam suos ab Ecclesiae presby /
, ,
leris salutari baplismo volunl aliquando ltistrari :
* ,
exislimant etiim cruccm ei bapiismum corpori
*
prodesse boniineg omni adjumento indigni. Horum
) ,
lanien vim ad aftimx purgaiionem perveuiie nou
\
putani, nec ullain aliam afferre ntilhalem. Non. '
nulli eiiam ipsorum, quo aimplicioree decipiant
. pretiosi lorporis ei sanguinis Domini communionein
,
suscipiunt. Ad bnec nec catbolicae Ecclesiae pres , byieros, nec rcliquos sacerdoies n c i p i u n i , quo*
. \ , \,

niatn Cbrisii consessiim saccnloies et presbyteri

. populi consiituunt. Eos auiem qui apud ipsossacer
, dottint ordinem obiinem, non sacerdoies, seri socios

ct nolarios vocanl. Atque hi wet babilu, nec viclif,
. - nec ulla alia ratione vivendi modum grafiorem
, ^ .
tendunt, quo a populo dislinguantur. Evangelitnn

nosirum non dubiiant adorare, ubi pretiosae crucis
figura non est impressa, non auiem in ea parie
,
libri, in qua crucis imagosit. Dicunt auiem se l i brum adorare lanquam Domini sermones conlinen ,
lem. Aique iia quidcm impii deprehetiduniur in iis
,
quac ad doginatum raiionem periinent, ui et a veri .
ute ei inier sc omnino dissenliant. Yifa atnera ipso
rum plena esl iniemperaoti*, plcna flagitiorum et

aceleriim, qune nec dici possunt, nec cogitari. Utrius.
que enim naiurae cotnmislione sine ullo rubore
,
ad nefariara omuem iinptmlatem abiitunitir, adeo
* , ,
u l ipsorum quidam eliaro cum matribus consucin - Q dinem habere dicanttir. Ebrielaii el luxuriae (olam
. *
v i u m babenl obnoxiam, ei aliam omnem niorti n
,
corruptelam compleciuniur. Quod aulem de tnfelici
. , ,
illo Tycbico vulgatum est, nunc commeiuorabo.
Hic se Tychicum illmn esse fingebat, qui in Ap<> aioli Epislolis saepe memoratur, et de quo muhis in
. *
locis cura laude meniio fit. Sibique a Paulo nun,
tium fuisse inissum siinulabat, ut quaecunque dice , *
rei ei denunliarei, ea nou sapienti& s u , sed do, cenlis ti mandanlis Pauli pracepla esse videren. ,
lur, cum tamen qningenlis annis posl Panliitn et
. ' Tycbicum nalus cssel. lud sciendum esi, me, qnt
, ,
capiia lircc quae in boc lilulo contineniur, collegi,
,
panira integra posuisse, pariim ut longiludineiu
. evilarem, compcndio comprebendisse, e( cx pairi, ^, - D arcbx, quem ante coinroenioravi, scriplis ea p r J . lcnnisisse, quae vel profundiora, vel imperfectiora
! ^ paucis essenl profuiura, aut placilura. Senientiaa
lamen easdera, licet aliis verbis, aliisque dicondi
* raiionibus reiiuui. Argumenta vero luni exEvange . liis, tum ex Pauli aposloli verbis deprompla suni.
,
lstius eniin baaresis defensores basc sola veneran 0 ^. "U
lur el probant. Verum duo non esse principia, licet
,
in limlo conlra Manicbaeos demonslraium s i l , la. ;
nien in prasenli etiam denioiisirabilur, sed pri ,
mum de malo dicendum esi, quod principium ma ,
lum, el eorum omnium, quae in mundo sunt, au
ciorem iinpia isla mali progenies coniinxii.
, , ,
; . , ^
4

119)

EUTHYMIi ZlGABENi

1:00

:> , * , * ,
; . , , \
\ , , \ '/
.
\ . $, ^ . " , ,
, * . ' ,
.
Dicuui ex lenebris et igue malum islud namm \
esse principium. Quaerenduro ex ipsis esi, cur lene- . , brae solae ad ipsum generandum non fueriui satis, ; 51
;
au( cur ignis solus non salis fuerii ? Quis ea ad
nialum principium gignenduin congregarii ? Cur ; ,
11011 ipsa sint podusprincipium. Cur ita faclum s i l , ,
;
iil qtiod ex ipsis provenerit, sibi priucipium

vindtcaril!
Si ignis sub sensuni cadit, cujus est opus? S i
niali, quomodo x ipso el ex tenebris malum csse
profeclum dicuul? Sin booi, quomodo negaul sensibile quidquain a bono profectuna esse? Neque
enim dicere possunl ab inielligibili provenisse malum, cuin iniclligibiiia cuncla bono auribuertnl.
Necessarium igilur est, ul dum cavent ne jmalo
ignis orium iribuant, oe deprebendantur, eumdem
modo effectorem, modo faclum dicere, vel inviri
faleaniur iguem quoquea bono provenisse. Cuin
eniin ignis sensibilis exsisiat, quamvis in lenebris
verseniur, euin tamen nec principio carcre, nec
atlernum esse dicent.

, ;
, \
; ,
;

. .
,
, , \
. ,
,
.

Duo non e$te principia, sed unum e$te cali, el " ,

terrcBy el eorum quce in medio tunt, e/feclorem.
, .
Quidain ipsoruai Deum bonuni coeli tantuni aucto
rem esse concedunt, lerrae autem el eoruin quae in
, \
mediu sunt, effeciorem alium affciuul. Alii (iiam

tnuliiplex esl isiorum error) et cwiuiu ipsum, ei ( )
qtiae in rnedio suut oinnia, inimici aiTirmanl esse
opere. Qtiod si, ul ipsi bomines siupidi ac dementes . ' ; 1
afflrmant ccelum eliain esl opus mali, quomouo ,
bouus Deus in coelis conquiescii, qui a malo con
focii sunl ? Qnomodo Servaior uoster, C U I D pre- ; ^
caudi raiionein docerel, ei admirabilem ac vene *
randam illain precalionem iraderel, dixil : Paier
, \
nosler, qui es in cotlh *. E l : Fiat voluntas tua sicut
, >
in cxlo el in terra *. E l rursum ; Si dimiteritti ho- , , \ ,
minibut peccata eorum, dimittet vobh et vesier

coeleilii . E l alibi, Quicutique (ecerit voluntattm
, ,
Palris mei, quiin ccelis e$t,iptemeu$ frater, toror,
; '
mater esi \ Sed ea longum essei enumerare. in \
quibus ccelesiem, et qui esl \n coelis, Servator ; ' Pairem appdlat. Miror tamcn cur advertarioruni
/,
impudeiuia non obrualur, Scrvaiore clarius diccme: , , ,
Confiieor libi , , Domine cceli cf ierrce ; solum enim coeli Doiuinuin, eed eiiam lerrae ^ , .
perspicue dicil. Quid boc lestimonio clariu? quid
;
9

Maitb. , 9.

ibid. 10.

ibid. l i .

* Mailh. x i , 50.

bid. 25.

1201

PANOPLIA DOGMATICA. -

". X X I V .

1202

pov ad obstruenda Impiorum i&lomm ora qui a teritale

\ ,
;

, . "
\
,

; , . "
'
, ;
, ,
0 .

,

defecerunl, validius qtiam locns hic, quo Paler

Domini no>tri Jcsu Chrisii opifex et Bomlnus reruui oinuium declaraliir ? Pelro Dominus a i t : Dabo
tibi claves regni coslorum el quae seqiiuotiir. Adde
et illud : Baptitalut Jesus confeslim ascendit de
aqua\ QuomoJo iu re a maloconfecta boni iTePatris Filius bonus baplizalus iudc ascrndil? :
aperlutunt coeli , res iicm a mala perfecia ninnu,
ut isti volunt. Proptcr quid aiitem, et cujns rei
gralia aperti snnlcoeli ? Audi : Vidii Spiritum Dei
inquil, descendentem tanquam cotumbam \ Terlius
esl hic pauois verbis conclusus adversus impielalem iriumphus. Quompd3 enim in flgura rei a malo
confectac Spirilus Dei declaralur, et dcsrendit ex
9

, ; ^ operibus inimici , et venit sttper Jesum ? Qtiartus

adversus iinpietafem iriumpbus, e ccelo ediuir:
,
Hic est FHiut meus dilectus, in quo mihi bene rom ,
placui . Gonsidcra, quajso, amicc, quomodo singu .
, , '
la argtimenta coarguiiul impielaiem aiqtie convin
cunl : Hic e$t, inquii, Filittt meus dilectu$ inquo
. , ,
mihi bent complacui . Quis ? Ilic qui in aquis
, . ;
bapiizatus esl, cui nperii sunt cceli, super queni Spi , ,
ritus meus in columbjc forma descendit e ccelis,
' ?5 teeialurque illumesse vcruna Filium suum. Omnia

mea per res a ine procreatas. Filius meus volnnia .
tem meam exsequens muudi saluleiu peragii, soU
. ,
Spirilus potestate gimul cuin ilio, qui est ejusdcni
, ;
naiurse, exsislente, el reipsa geruoauuin ipsum esse
; ,
\ Q Filiuin declaraule
.
Si is qui maxime onmiura Palrem, et quao Patrts

sunt, novit, Dci tbronum coelum appellat, lerram
, auiem scabellum, et cWitatetn ipsius Hierosolyma,
,
nonna summa: demenliae est, quortim testis esl
, ,
, . - Filius, ea quosdam illi adimere, eieorum auctorem
alium constiluere? Chrislus enhn Deus, cujus om ;
nia
facia dictaque periinent ad saluiem nostram,
, ,
cum ab humana vila jusjurandum , taiiquain adimm
ad perjurium, removerei : Ego auiem inquit, dico
&1 , vubii, ne juretit omnin, neque per coelum qui Ihronut est Dei, nrque per , quia icabellum etl
, , pedum ejus, neque Bieroiolyma, quia civiias esl
^ , regis magni; neque capul luum, quia non *
,
t

- , , -

Mttm

capilluin atbum \ aul nigrum. Capnt,

Hierotolyma, tt ierram, caelum sensibus esse obnoiia reipsa ceniimus, qux Judaei jurames solebantnominarc. Ac ae rursumad fabulas el nugas caput Hitrosolyma, terram ei eotlum insania referai,
ut saepe in rebus dubiis facere consuevi^, caebuti
boc, quod oculis cernimus, et lerram huno, quam
calcamus, e l Hierosolyipa, quaequidem urbs cum
olim esset aediQcata, niultts postea saeculis a Davido
instaurata esi et babilaia, baec ibronutn, et stabel
lum, el civilatem magni regis appellat; cujus aulem regis, ipse clarius alibi deinonsirai: Nolite,
inquiens, \ domum Palris mei domum ncgotia-

, ,
, , ,
\ , ?
. ,
, ,
, ,
' .
, ,
& ,
, .\\ ,
, ,
, ,
1

Mallb. xvi, 19.

Maltb. , 10. ibid. 17.

Joan. i , ^2.

Maub. , 17.

EUTHYMII ZIGABENI

1203

(hnti ' , ubi lemplmn Hierosolymorum doinum /

Dtii vocat, propier quod el Hierosolyma regis civii-aem diciu Quem euim dum veiurei jurare, maiium appel) tvil regem, hic Palrem propriuin nouiinai. Qua.mobrem ei eos, qui boves et oves el coluiobas vendebaut, ejecil, ui ab ea mercaiurae c o l luvione doinum palernam expiaret, eisque juslam
indignalionem commiualus est, ut qui palernam tloinum el mandalum paiernum despicerem.
t

Diligtie,
(aciie

inquil Servalor,

qui esl in ccelis, qui

bouoi
EvoU

inimicos

vestros,

iii qui oderunl vos, ut sitis filii Patris

et maloi,
igitur

facii

et pluit

perfecli,

orirt

solem

suum

super

justos

el

licul

benc
veslri,
$uper

injustos.

et Paler vesler ca>lesiit *

. Paler ergo perfectus, quem naiuralie

ipseFitius ul imitcmur nos cohorlaiur, ille esf, et
iton alius, qui eolem litiuc, quein cerniinus, oriri
faeii, ei lucein sensibilem nobis sensu pr$diiie
ewbminislrai, et pluit super justos el injusiog, ut
lerrse fructus percipi qucanl, et si quo modo aer
quo respiranies utimur, propler sicciialem gravior
Hat, ex piuviaj Inimidiiaie ad lemperamcntum redigalur Ubi sunt igiiur impii isli, regni Dei, quod
dividi potest, divisores, qui l e r r , el aeris,
l inibrium, el sol s ei aliarum reruin ejusdem geiteris effeetoieui tumm, rerum auteni imelligibiperfectui

est

Uutu alium cmsiituunl?

1204

, zbr
,

, ' \
. *
,
. \
, \ , *

, \ , :

.
\
,

,
*

,

"

1]

.
,
*, 5
, ,
, \
, \ \
,
, ,
, '.
.
, ,
, , ,
,
;

- S i David prinium, aaocti Spiriius nuutine afflalus, '
\,
ft divus Paulus deiqde clara voce dicii Deum illuin
,
a llose prsedicaluju eic alloqui Dominuai iiosiriiin
Jesum Cbrislum : Ft/iu* meus es iu, ego hodie genui
;
te , Paulus eniin ad ilebraeos scribens Servalori
, , \\

iostro palernum buc iribuit lesiiinouium, quod a

Pavide, dixinius, antefuil pronuntiatum, et rur- , ,
fciim : Ei adorent eum omnes angeli Dei, Uemque :
, " ,
Et

ub initio,

Domine,

lerram

(undasti,

el

opera

ei cateia ; si baec in
Spirilu divinu^ Pa,ler David pronunliavit, eaque
arcanoruui my&lerioruin consciue doclorque comprobavji, affirmans Yeieris Testainemi Deum eumdera esse, qui ei aigelurum omuium ordines Filii
adoralores servosque cousliluil, eumdemque ti I
alium, qui terrain fundavit, eicujus opera mapuiim
sum coeli, noiuie omni sese obsinnguul inipielaie,
qui alium esse dicunl Palrem Doiuiui nuslri Jesu
Cbrisli, eialiuin illum, qui coblum el t^rram cou
diderii?
wanuum luarum

sunl cozli ,

Explicans S^rvator paral.olam scimuantis bonum

scmeu iii agro suu : Qui seminut, iuquit, bonum semen

semen

est

Filius
avtem

hominis,
bonum

aulem $unt filii malL

* Joan. . 16.

hi

ager uutem
sutil

litimicus

filii

esl

mundus;

regni;

zixania

vero, qui illa

seminat.

' Mal . , 44, 45.

;,

,
,
,
.
, ,
,

,
;

\
.

**!, , 7 ; l k b r . , 5.

* P l . xcvi , 8 ; l U b r . , 6.
i a

1205

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XXIV.

1206

ol * e$t diabolut *. Audis quomodo mundum appellet

suum, et semen iiem suuro, eos qui in illo eunt,
. '
quos el regni iilios vocat, et solam inimico zizanio ,
ruui saiiouem iribuat? Porro in iis qna sequuntur,
, ,
regnum suum aperle munduiu esse declarat. Quo
modo? In consummalioM, inqtiit, SUBCUU hujus, non
. aulem fuluri, mittet Filius homhns angeloseuos, el eol . ; ligent regno tuo, nempe ex hoc miindo, scandala ,
, , , *
neque eiiim in fuluro strunlur nascnniurve zizania,
,
neque coiisislun'. scandala, uiangeli Filii bominis ca
, , , colleeturi s i n l ; sed posieaquam collecla fucrini,
. , - conjicieut illa in camimim ignis, el lunc jnsii in
, , [ , regno Palris sui fulgebuul, ui sol. Quid bis Domini
verbis clarius, aut gravius, quibus et mundus, et
, ,
. q u iu mundo sunt omnia, Chrisli et Serialoris
\ nostri esse declaranlur, el ipse Dominus el rex
lam futuri quam praesentis regni praedicalur?
, \ , .
, '
; ,
.
, ,
Data mlhi, inquil, omnis poletlai in coelo in
. Urra . Quomodo accepil a Palre polesiatem coeli
, - el lerra?, quorum ipse, qui dedit, non eral Dominus,
, ; , - ui isli nuganiur? E l si agri et domus sunt e manu
, ^
mali, quomodo bonu8 Deus iis qui alacrt auimo
ipstim secuii fnerinl, prseler aeterna bona, ei agroa
et doinos se tribulurum pronnsil, si mala suni, et
, & , , C opificis inali, et quorum nec ipse potesl es3e dpini , nns, nec alios cansliltiLTo?
;
, Idein Aposiolus, cuin reruui omniura procrealo ,
rem prsedicaret Palrem Doinini nosiri Jesu Cbri
su, et ipsum veruin Filium, lameuboc etiara osten ,
dil in iis in quibus graiiam celebrai, sibi datam ei
,
crediiam myslerii poiesiaiem. Gum enim dixisscl :
.
autem omnium minimo data eit gratia hac, in
,

gentibut evangelizan imperveUigabiles diviliai Chri illuminare omnet, quce tii dispenialio

,
mentiabicondiii saculh in 0eo,*siatim subjicil :
, qui omnia creavit per Jesum Chrislum . haqtie

,
rerum omnium procreaior esi Paier, et rerum
,
, " ; , jy ilem omnium procrealor est Filius. Coinmunes

eniin et indifferentes luin nalura, et polestas, el

i
**.^ 6 .
.
,

, , , - regnuni, et virlus, tum eiiam reruin omniuin, quas

i , - videntur, et quse non videntur, procrealio, el earum
, cx nibilo deductio et conformaiio.
.

Alibi Paulus de rebus diviuis verba faciens ,
, , , Unus, inquit, Deus omnium, qui tuper om . . , omnia, etinomnibu$ nobis \ Veruui cuui
, - sciret, ut naluram et voluntaiem, sic eliam pro crealionem el imperium Patris el Filii :ion esse
, ^- sejuucta aut separaia, idem eiiam de Servaiore
audacler pronunliai : In ipio enim, inquii,
, ,
sunl omnia \ nempe quae in C O B I I S , et quae in lerra
, ,
sunl. Ac ne islorum insania his verbis alias nugag
. " * ,

Matlb. x i i i , 37,30.

Ibid. 40, 41.

* Natlb. IIVJII, 18.

Epbcs. , 8,9.

Epbes. i r , 6.

Coloss i , 16.

1207

EUTHYMII ZIGABENI

aflingal, aequilur explicans illa quae in coelis lerra- ,, ,

que sunl: Elhac, inqait, omnia in ipto creala $unl, , \ \
ei per ipsum, el in ipsum . Quomodo igilur defe$ .
ciorum istoruro rabies alium rerutn visibilium, alium
, ' ,
invisibiliiim auclorem comminiscilur?
. ; *
, ;
Inthibilia Dei, inquit divus Paulus, creaiura
, ,
muudiper ea quce factasunl, intellecia compiciuntur
; ,
eaquxfacla snnt, orbem significaut universum, et
,
quacrunque sub sensum caduot. MaBcenim nisi essent
, .
boni,sed mali, quomodo fieri possei, u l per illa
, ,
pernerentur invisibilia Dei, ct sempiteriu ejus vir
iii8 ac divinitas ?
, '
.
Si res lerrensc, ut maledica aique impia lingua
, \
audei dicere, suiil. n.ali, quomodo dicuntur esse , ,
coiiimuiiis Domini ac Servaioris noslri? In propria \ ;
enim, inquil, venit, el lui eum non receperunl *. , , .
Quod si desertores dixerint, pcr propria sermones
propbeticos inlelligi, ad eosque Cbristum venire, et , ,
ab illis non reeipi, animadveriile singuldiemipsoium
sluliitiain et impudenliam. Piimum quomodo ;
sennones propbeiicos dicuni esse Chrisii proprius,

cum prophclas ipsos dicant esse niali figmetiia, et
,
ab ipso inspirationem accepisse? Deinde quomodo in
, STjnoiies propbeiicos . venil Ghrisius? Ad alicnos
' ;
enim, ul ipsi sentiunt, venisset, cum alienos esse ;
dicanl sennones prophelicos, et ab alieno inspira ,
los, non auiem a bono Deo. Praeterea qulbus poie- ,
filalem dedil Deus, u l filii Dci fierint? Propbeticisne ^ ,
sermonibua? Qnae nugae suni isise? Sermoncs enim
*
ai ex Deo sunt, ab illo habent, ul siul ipsius pro- ; ;;
prii ; sin ex malo, quomodo fieri possunt fllii Dei? ;
Prseierea quis senno propbelicus ex sanguinibus, el
,
ex voluntate viri, et ex voluniale carnis naius esl? ,
Subjicil enim : Qui non ex $anguinibu$ nec ;
vohntate viri, nec volunlaU carnis, ted ex Deo ,
naiituni Quinam jgilur ex sanguinibus nati ser ; ,
moncs, et qui iion? Reslal ergo, u l per propria , ,
muudus iulcllfgalur; quemadmodum el alibi disci . h ptilos alloquitur : Ecce, inquil, vinir hora, ut dis , ;
pergamini, unusqui&que ad propria . Qtmiain bic
, 4
appcllal propria? Propheticosne sermones? an
, ,
possessiones el domos singuloruni ? Quemadmodum
,
.
l

igiiur hic non, demenies isli ouganlur, serurones D ^ 3 f g >^ ; propheiicos appellat, sed propriam cujusque posses- ,
sionem ci domum, sic eliam quando d i i i l : ln pro- ; "
pria venit, et sui ewm non receperunt, per propria

imindum sensibilem inlellexit, qui propria est ipsius ,
possessio aiquc opus. Simililer ct qui in ipso sunt,
, ,
quorum alii quidcin doclrioani ejus susceperuni, ,

alii non. Et alibi : Non halwt, inquil, hononm *
prophela in propria palria . Quod autcm per pro- ,
, .
pria mundum significcl, ex liis verbis plane licet
,
xarpioiTtpqr
iatelligcrc. Eral enim, inqnii, lux vera, qum illu
.
" , kx
iuinut omnem liomiriem venientem in liunc mundum
. Uv , *.,
bunc, inquara, scusibus exposifum. ^uando aulcm
0

ta

61

Cnfoss. ,

Juau. , 9.

16.

Rom. , 20.

* Joan. u 10.

Joan. l , 45.

Joao. . 32.

Blalib. , 57.

im

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XXIV.

1210

, 0 - illuminavii? Qaando natus est in illo. Quando enim

. ;
nalus sit, Evangelium claroat: ln mundo, inquiens,
. ; "
. Oranino enira in hoc mundo sensibili exsistcns
. , .
venienlem in mundum sensibilemillnminabM. Porro
, .
cujus ipse mundus sitopus, in quoei ille erat,et ve ,
nientemin eum illuroinabat, non aliunde, sed ex
. , ipsis Evangelii verbis percipitur: Etmundiit, inquit,
, per ipsum [actus est ei mundus eum non cognovit *
, ' Quod idem valel aique illa verba : ln propria venit,
. , $ui eum non receperunt.
, & ' , , , * ,
.
,
$ res terrena sunt mali, cur fruclibus, quos
, , }
lerra, quae mali opus est, lulit, multa bominum
,
millia saliavii; semel quidem panibus qulnque,
; ilerum auiem sepiem? Quanlo cnim nielius, ei Deo
dignius erat, non alienis fructibtis, sed propriis
, ' eos quos institucbai, eaiurare? Imo vero cur in
; 7: - cibum et potum adhibuil ea quae fructus eranl
, , & operum mali? A u l cur praecepit nobis, a bono
; ' Patre panem quolidianum peieremus? Praeterea

cur caeci oculos curans, non ex alta niaieria, sed ex
; ; lerra el aqua, qnae mali sunl, novam vidcndi vim
, '
Iribuii? lanquam cum inimico ita rem pariiretur,
, , ,
t majorein ei partem reiinquerct, ipse alleram
, explercl ex abena inateria, lauquam propria indi , ; gerei? Quanquam si nihil aliud infelices islos brerecicos moverel, bac sola bujusce rei admiranda
, ;
, * consideratione deberenl reaipiscere, quod qui vere
f

^, , C
.
, ; ,
, .

Qnxit oculum ex lulo. ille ipse est, qui ab iniiio hominem ex luto formavit. Cujus eniin maleri para
esi, illiuslotum est. Et quein toluni habuil opificem,
illum habuit et pars.

-.

.
, , ,
. , ,
.
,

.
]

,
,

, ,
,
.
, , ,
, *
.

Dominus noster lesus Cbrielus, cum ad mortem

appropinquaret, se asiui ei pulti Dominuin esse
discipulis declaravit. Elenim opera illius suut
dominaiionis el poienli*, ut muodus, et qua in
mundo suut, sic eliam haec. Quamobrcm ail : Si
quis xobit aliquid dixerit, retpondete, Dominti*
horum opu$ habel . A l bseresis islorum boc pati
non polest, sed bar.c ipsius adtmeus polcsiali, ca
mali altribuil opiOcio.

Joan. i , 10.

Mailb. xxi, 3.

' Malib. iv, 9.

)
Quod impii isli ad suam coniirmandam aflerunt
impieialem, qua malum rerum terresirium principem esse conlendunt, ea redecepli, quod ipse Cbrisio deinorisirali&oimiibtis mundi regnis d i x e r i l : llcec
omnia tibi dabo, si proslralus adoraveris
iliud
ipsum deberet itlis indicare, malum nullius ipsorum
esse dominum. Cum cnim niendax sit, el mcndacii
princeps, cuiuqiie nunquam sleieril in veril.ue, ut
Domiitue uoster docuil \ ipse sc rerum terrestriuin
negavit esse principem.

* Joan. YIII, 44.

EUTHYMII ZlGVBENl
Uuum et$e eorpori$ animcequc effeclorcm, hominii
" b ?c
videlicet.
.

filj

1211

0 <

j S i , ut amenles isti sentiunt, bonus animam facit,

xsta
corpus aulera malus, quomodo paiiuir bonus cum
, ,
inali opere opus suum conjungi, aut quoniodo
susiinct malus banc conjunclioiiem ? Goujunciio ; *
euim aui corpus bonum eificiet, cum aequum non
; ,
sii, ut bonus mali opus bonum reddai, aut animam

, , ,
malain, quod magis etiam absurdum esl, ui boni

opus ab opere niali depravelur. Quae porro societas
. " ?\ ^
luci cum lenebris, aut quae conjunclio Deo cum
; T i c ;
Bclial esse queal ?
,
Si malus polest nobis insidias moliri, nos autein
possumus eas et anima et corpore declinare, corpus,
.
quod et insidias ejus cavere, et superare eiiain
aique dejicere omnem illius impetura potesi, illius * ' ,
, , \
opus nou esi, nec ipse malus, si corpus ab eo fa
ctum essel, advereus ipsum consurgerei. Animx
; *
igUur et corporis opiGcium ad contraria principia
; * referri non possunl.
\
.
Si corptis a malo confecluin est, quomodo maxi ^*, '
ma per illud booa peragimus, teniperaiique, el con- ,
lineutas, el vigilantes, et ad pericula subeunda
, , , ,
martyriique labores perferendos fories sumus ? Quae , , &
,
quideni omnia cum corporis potius quam animce
aint, ad Procrealoris gloriam referuniur. Quomodo ;
, xwpigilur opus mali facit oa quae boua sunl, seque aui, , ,
iu<e sociuin praebel ad ea perGcienda, qua3 nisi
' ;
ipsum adesset, perfieere non judicaiur ?
,
Si corpus Ggmentum est mali, quomodo qui malum praeclare oppugnat, Paulus ipsum appellat san-
,
, '
Cium? Innupta, inquit, quasrit quce $unt Domini,
ul ;
$

.
$it sancta el corpore el spiriiu Quod si sanclum ,
, , ^
t*l corpbs, quomodo malutn, aul a malo confectum
oplGce? Actiones enim niahe (igmenluin boni Dei ;
depravanles, subjiciunl illud malo, u l s i l propriura
, * *;
ipsius. At si iu opiiicis sui legibus pennanserii, vim

babel poiius, ui malum persequalur et superet,quam
, ' ixtU
ut in ejus redigatur servuuicm.
.
1

Si corpus a malo conflatum esl, cur propler L a z a ,

r i corpus, quod interierat, luxii Chrisius ? cur niali
opus dissolulum conslringere, et excitare, alque in j ^ ; !:
viiam revocare voluii? idque Patre pfoprio invoca- , , iw, ,
to, ut mali Ggmentum bene corruptum ipse revo
carei in viiaui? Quomodo et alios morluos susciia /;
vit, el c&lera divinasigna peregit, quibus bominum

; ,
corpora curavii aegrotaiuium? Quid? Leprosi, paralytici, claudi, surdi, caeci,eiinnumerabilia aegritudi- , ^'
^
num morborumque genera, quibus corpora iibei avit, 01 , , ,
nonoe couvincuui istorum impudenliam, qui bomi- ,
num corpora a malo facla esse dicuni? Quoinodo , *,
*
euim inimici Ggmenlum corruptum bonus Deus
; ^ |
instauragsei, nec solum curassel accedenles ad se,

sed ipse ad eos acceasissei ? Circuibai eniiu Jesus
1

Cor. , 14, 15.

l Cor. , 14.

1213

PANOPLIA DOGMATICA. . XXIV.

1214

. , ciTitaies oinnes et vicos, docens in synagogis

' ;
ipsorum, el curans omnes iniirmitaies, elomnem
- ,
languorem. Neque vero hos curabat, curationem
* , - autem silebat, sed $a?pe jubebal, ul enuntiareni :
.
Euntes,\m\u\i,
renunliate Joanni :Ca>ci videni, claudi
, ,
ambulnntjeprosi
mundanlur,surdi
,
mortui
. revocantur in vitam . Quin eliaui discipulis virtulis,

, ,

ei poicnlias, gratiseque susc signum illud dciMl, ut

,
,
,

super aigros manua iiiipoiiereiit et curarenlur. Cu,

raiu igilur gerebal figmeuli sui GUrislus Dejs nosler,

.

quippe qui venerat ul animam el corpus servarei.
jvay-, .
Neque ipse soluni nobis benefaciehat, sed eanidem
, .
discipulis quoque bencfaciendi dabat facullalem.
l

, & i . , /
.
, -
Si corpus esl inali, cur. aegrotanle discipulo PaH.
lns angebalur, eoque couvalescenle dicebat: Deu$
, ,
miscrlu
esl lui, nec iui solum, verum eiiam
mei,
,

ne irisliiiam suptr truliiiam

habeam * ? .Quid ciiim
,

angi Paulum oporlebat, cum opus mali dissolvi

; |
perspicerel? Cur ilcin praecepil discipulo : Modico,
;
,

inquiens, vino ulerepropier

siomacltum

luum, et

frt-

quentes infiruniates '|?Coulra poliusscribenduin fuil

ue prorsus uierelur vino, juo cilins mali iigmenUim

, ' ,
cvertt-reiur, el discipulus ab ejus onere libcrarelur.
, .
,
Si corpus csl mali, quomodo Gbrislus in Pauti
;
corpore magiiiflcabalur? Quomodo rursum ipse
,
Paulus, si corpus nou esl figinenlum boni Dei, opiat
,
ul iniegrum corpus conserveiur, idque in adveulu
, ^ Domini ? lnteger, inquit, spirilus vttler, anima,

,
,

el corpus ixne querela in advenlu Domini nosiri Jesu

,
,
,

* ,
,
,

Chrisii

conterveiur

Si abalio principio auima, ab alio corpus proOciscilur, cur vcrus noster procrealor el Deus volens
adoraiores suos esse sine solliciludine, de ulroque
adnwueieos : Nolite, iuquiens, solliciii esse, nec
animce

veslrce,

quid

edatis,

oui

quid

bibalis,

nec

Doinde admonilionem suam exemplo conlirmans : Reipicile, inquit,

corpori veitro,

volatilia

quid

induamini 1

cceli, quia non serunt, neque metunt, el uude

illis suppeiil viclus ? Paler vester ccele&tispascil illa

Si verilalis fons Patrem nosiruni cobleslem coeli

.
J) volucres pascere et novii ei dicit, additque et foenuu

agri, quod in clibamun coujicilur, ab ipso Deo lale
,
pulcbriiudinis vcsiiuieiiluui accipere, qnale ne So ^
lonion quidcm induebat iu omni gloria sua, quomo ,
do eflrenala impielalis ora aliuiu foeni, et volucrum,

ei corporis ei reliquaruin reriim quae sensilius
,
percipiuntur esse procrealorem aflirmanl ? Quod
, , ^ auiem idem sit, qui el temporaria haec, el roguuiu
,
coeloi um Iribuit, accuratius indical : Scil, inqiiiens,
; "
Paler cceleitii, vos /iti omnibus indigere. Quat6
rile auiem primum regnum Dei jusiiiiam
eju$, et
,
ha>c omnia adjicientur vobi$ .

Malth. , 4.
Philipp. , 27.
' ibid. 2U, ibid. 32, 3S.

* I Tim. , 23.

' I Tbcss.

13.

Maub. vi, 25.

* ib:d

4G.

1255

ZIGABENI

1216

\, ,
.
,
, .
Adveteue eos qui ad dissolvendum nialrimonium \ erani popensiores eibique ad eam reni Mosis pa- , \ &;
trocinium assumebani, Scrvaior egregie pugnans

pro legfslatore ; Moses, inquii, ob duriham cordis ,

ve*tri permisit vobis dimitiere uxores ; ab initio

au-
' ' , , ,
lem non fuil sic, sed qui fecit illos, matcutum et
fcminam fecil eos . Osiendit igitur..Mosem cohien- ixott\cer
* ,
lione ipsorum adtjuciuin ita scripsisse, legem
autera suam cum prima iila procreaiionis lege con- . ' , , . 61
gruere; conjugii enim disjtmclionem ab indulgenlia
\
oi.Mosaica dispensalioue provenisse. Verum ui d a . " , rius inieiligas quis corpora ila formaril, ip e dmu
,
inemoral eum qui coujtinxii, indicat a quo formaia
. , "0 ofo
s i u l ; Quod ergo, inquicns, Deus conjunxit, homo
non
leparet . Quoinodo igUur humanum corpus iigtnen- , .
;
iuiu est mali?
\ ,
Si duobus doininis servire nou licet, u l ipse Donmius aii *, bomo autem anima servil bono Deo, , | ^
, , n t i
a quo procreala fuit, corpore atiteni, malo, nemo
\ homiaum inlegre servii Deo, ei mrudax vidcbitur
ipsa verilas, cum ea verba proniimiavit : Venite, ,
, , cl
benedicti Patri$ mei, percipile paralam vobis regni
hatreditaiem . Neque eniin vox illa Servatoris ad ,
\
bomines dimidiaios, sed ad iuiegros, qui uuius sitnt .
,
Domini figmenia, ejusque soiius servi, proferelur.
l

& \ , \
.
Si opinione taulum Cbrisius factus est homo, aut
:,
cariiem e coelo sumpsll, ui isli nuganlur, quomodo, C ^ *
cum essetocto dierum, circumcisu* esl ul anliqua
,
; jubybat lex? Hoc enim e i solum saiis esl ad coarguendas ipsorum nugas. Quod enitn fuii ampuialum, .
.
eral caro carni nostrae siiuilis. Nam, ut rnagnus ait
, \ {
Paulus, Quoniara postea pueri communicaverunt
carni el sa:guiui, et ipse similiier eorum parliceps \ ,
^icius esl, et quia fraier nosler vocalus est, debuil ,
per omnia frairibus esse similis . Cuni igitaraperle ,
. ^,
demoneirainm sit Cbristum vere carnem humanam

ex casiis ei virgineis eanguinibus suscepisse, cum
, , ,
dicis, audacissime, Domini corpus esse mali prio >
cipii opu?, iit reliqua corpora, ao impieiaiis super, \ , biam e.viiabis?Si enim ei hoc nialo principio adju ; ;
dicare non erubeseis, qtiomodo, Idic, malum cum
, , ,
bono miscebilur, quomodo percorpus malum mundi
;
salutem procurare Dcus ftonus potuerit, quoniodo

in ibrono Palri assidebii?
; ;

Dei Genitrice.
D

.
,
J:\rn quomodo et Dei Genilricem Jerusalem appe. \ ^
; , ttf
luiis? quo Scripuirse divinse, aul sanciorum tesii ;
monio id didicislis? pra?serlim cum aperle dicat
evangclisia Mallbxus : Jesu Chrisli aulcm genera-p ;, Tev
.
lio sic crgl : Cum detponsata esset maler ejus
, , ^
Maria Joseph, priuiquam convenirent, invenla est
, ,
i/i utero habem Spirilu sancto *, ol qtnc scquuui r

Maub. , 8.

Ibid. 6.

.. , .

* Hebr. , 14, 17.

* Malib. , 51.

Malili. , 1

1217

PANOPLIA DOGMATICA. . XXIV.

1218

,
Cum enim omnia, q u ad orlum ejus
.
pertinent, diligenler usque ad Magorum ad ,
veniuin persecmus esset : intranlet, inqtiit,
,
domum videruni puerum cutn Maria matre
ejus, procidentes adoraverunt eum Ala
,

. gnus auiem Lucas, aliiiis sermouis initium ducens: Exiii, inqail, ediclum Ccvsare Auguito, ul
,
,
describerelur univertui orbis. Hwcaulem deicripiw
, . prima facia eti prmide Syria Cyrino, ibani
omnet, ut %' singuli in propriam eivi*
, .

$) lalem. Atcendil aulem Joseph Galilaa ex civi . ' 7 tale JSaxareik in Judwam in chilaiem David, quie
vocaiiir Beihleem, eo quod essei ipse de domo el

pairia David, ui ducribeMur cum Maria d&pon ,
,
tala sibi uxore pragnanle. Factum esi aulem, cum
,

ent

ibi

, - **
> inipleii sunl dies, ui pareni, el
fitium suum primogenitum pannis eum involvU,

, .

nciinavil in prxsepio, quia non illii locus

,
fii diversorio . Sunl cliam atia muila lestimoiiia,
,

quibug cousiat sanciissimam Virgiuein Mariam
,

geuuisse secundutn carneiu Doininuin nostrum
, ,
. Jesuin Chrisium Filiura Dei e i Deuin, lamex evan*
gelicis, quam ex apostolicis libris, quos solos sus Mapfav
ripiiis, reliquos iuiprobauies. Nain elipee Servalor
,
noster ubique se in Evangelio Filium boinints vocai,

babila raiione verae matris suae. Et divus A p o s l o
,
lus : Muil, inquil, Deus Filium tuum faclum mu , \ ul caelera omillatnus. Quod si. his oppressi
.
lesiimoniis Cbrisium e coelo corpue detulisse con :
, , iingenl, illis occurremus ad litinc modum : S i
Cbristi corpus fuissei coeleste, bumanis affeclioni,
,
,
. bus culpa tamcn carentibusobnoxium nonexstiiisset,
id est fami, et siti, et soinno, et lassiludiui, et
uicerori, et lacrymis, et caeieris ejuadein generis.
,
Si coelesiis bomo fuissel ille, cui in persona con
junctuiu est Verbum, non fuissel corruptibilis et
, ,
morialis, quemadmodum terreiia suni corpora.
, , , , ,
Quae enim coelesiia vivaque sunl, ea nec corru , , , .
plioncm, nec mortem sentiunl. Praeierea quid opus
, *
fuil e Virgine nasci, si nibil ex ea ad bumauae
,
naiurae conslitutionem accepii ? A d haec cur cum
. 0 1
esaa bominit Filium, pro * apostolos docuisjrA
pier veraio malrein suam ei Dei genilricem, misil
,
eos praeconea in universurn orbem lerrarum, qui
* ;
, iilud ipautn pradicarent, nempe se Carneui buma cx Virgine suscepi&ee atque bonunem faclum
,
esse? Ex dociriua enim isiorum qui contraria
, ,
; docent, deprehendilur non Servator ooster, sed
, - iniiuicus, uon bene, sed male de nobis meritiis,
* , , ' , - qui faUum nobis fidei fundamentum subjccerit,
, , suani nimirum carnis ex castis sanguinibus susce
ptioncin bumanamque simililudinem. Sed nobis
, .
propitius sit Deui, si lam exsecranda malcdicta vel

audire, nedum lingua proferre suslineamus. Quan , doquidem et apostolis Odein faciens ipse Servator
,
poai reaurreciionero, ne se epecirum cxistimarent,

eed ipeum verum Dcum, qui ex mairo Virgino

Malth. , \i.

Luc. n , i 7.

Galal. i r , 4 .

EUTHYMII ZIGABENI

1-219

, , '
carnem suscepissct: Videl*, iuquit, manus meat el
pedes meos, quia ego sum. Palpaie me, el v i - gefo,
dete, quia tpirxlui carnem et osta non liabel, sicut
, "

me videiit habere *. Thoniie vero vesligia clavorum , .

c i latus oslendens iirroius eiiam veriialis leslimo- , ,

uiiim d e d i l : caro enim et ossa, et mauuum pedum,

.
$
queXoramiua, el laleris ricalrix, veri sunt corporis
propi ia.
elpya.
1

. , \ ,
,
* Quomodo coelestem, non autem humanain carnem
, \ , *~
Ctirislum dicitis induisse, cum Apostolas dicai :
,

{
Qui sanciificat, el qui sanclificatur, ex uno omnes.
*

,^
Qua de cauianon erubescil, inqwit, % fratres

^
vellan : Nuntiabo, inquiens, nomen tuum frairibut\,
^
vieis *. Ex uno auiem, niniirum Adam, ui palel ex . ;;
Lncae genealogia. E l rursum : Quoniam pueri " , -.
communkaverant carni el sanguini, factus esl ,
\

eorum particep* *. E l quo coelesiis carnis suspicio\ ,

lollerelur.subjecit: Nonenim angelos apprehendil, .

;
$ed lemen Abrahce appreliendil. Quare debuit
, |4*
omnia fralribus similis fUri . E l alia ejusdtm ,

'ktyahpixigeneris mulla. A l Dominus, inquiunt, dixil in

Evangelio : Nemo ascendil in catlum, nisi qui de-7 .
. "'
icendil de coeio, Filius fwminis, qui esl in coelo,
\
, ,
Apoeiolus : Primns liomo de lerrenus; \
,
secundus homo Dominu de c&lo \ Ecce utroque

,

,
owkr
in lococoeleslis nominutur. Ad bsec responde:t us,
.
, 'Oxpwroc
quia duplicem Cbristus naiuram habebai, el iinam

,

k

persoiram, idcirco q u unius natura sunl, aheri

.
>
. -,
tribuissc. E l quemadmoduui Aposiolug de cruci , llxoribus dixil, Si cognoviitent, nunquam Dominum glonos crucifixisienl , nec tamen divinitaiem ,
. - ^,
passam intellexii, qtise esi domina gloria?, scd
, , * hr
assumpiam bumanitatem : aic ei in his quae dicta
,
sini, ipse quidem Filius, ei Deos passus dicitur
, ,
propier unam diviniiatis personam, qua3 et bu ' 0
maiiaB naturae persona effecia est. Sed huniana

naiura sua passus intelligilur, e coelo auiem des , \ }
cendisse, el in coelo esse propier diviniiaiis per ,
sonain, el Filius liominis esse propler nauiram,
, \ qiiam deiode suscepti posi desceiisum e coelo. Et
,
rursuin ipse Doininus propier unatn personam se cundus esl bomo diclus ob aesunipiam bumanir

iatem,de coeloautem ob diviniialeui. Nisi euim

ulrumque proprie intellexerimus, repugnanlia
. ?
Aposlolam dicere concedemus. Quomodo enim per

oinnia gimilis nobis, qui ex terra conslamus?
,^ wp*|
Aut quomodo fraier nosler, qui carnem indulus
. U*coBlesiem sii ? E l innumerabilia alia iiicorniuoda
, ; *;
coiisequenlar.
.
; ^
;
w

Veius *, tl qui in eo illusires exuiie- " rcp"

runt,esse boui Dei.
.
Si lex antiqua esl mali, cur novas Iegis condilor
, 4 *jurisperiium, qui se vilain aeiernam quaerere simu , xt ^
1

Luc. , 59.
I Cor. , 8.

Ilebr. , I I ,

12.

lbW. U.

Ibid. 1C, 17.

Joan. , 15.

1 Cor.x,^

1221
P A N O P L I A DOGMA' H C A . - . X X I V .
1222
, ^ labat, ad legcm illam rejicil, atque inde quod
quaerebai peiere mouei, cnmque duo prima p r <5 , ^ ;
cepia ille ad i/erbum recensuisset, veritaset ipsum
0 , ait recle respondisse, et quam quserebai, eorum
, observalione viiam assecuturum sempiternam ?
, ;

, , ", ,

, , .
6 ,
.
' , ,
| ;
,
, ,
,
;

,
,
, ,
;

, , , ,
, ;
, . ,
,
; , ,
.
*
,
,
.

,
;
" ,
, $
, , ;
. , , ,
. , "
,
, . "
, , , , j
. , ,
II , ,
, , ,
, . ,
, , ,
, ,
, .
, "
, ;
,

, .
1

Deui. , i.
Mailli. xxm, .17.
lbid. xxv. lbid. 12.
1

Servalor, cum ab ipso fuisset quaesitum quodnam essetprimum in lege mandaium, rcspondil
Audi, 1$, Dominus Deut tuus Dominus unuseit
6 1 quae sequunlur. Cumque ille, qui qu*sierat,
assenstis esset, dixit eum baud procul abesse a
reguo Dei. Quomodo igitur leges Mosaic* si ab
iniinico essenl lalae, unum Deum ac Dominum nobis agnosceudum praescribereni, ei praeler illum
non esse quempiam colendum ei adoranduro ? ubi
SIIDI, qui malum confingunt principium, eiqueVclus
atlribuunt Teslamenlum ?
Qnid dicent, qui Veiiis Testamentum iucusanf,
cum ex Evangelio Clirislum viderini Hierosolymam
ingressum, ea quae Moses jussit pendere, ei sacrificium, m scriptum est inlege Domini, oiferre ?
Servalor rursum cum jurantium slullitiam reprehenderel : Stulii, inquir, cceci, qutd e$i majm,
aurum, an Umplum, quod sanciiftcat aurum f
Ergo Veieris Testanienii lempluni non modo eral
sanctum, sed babebal etiam eanclificandi vim. Praelerea : Quid majus, inquii, donum an allare. quod
sanctificai donum * ? Plane bic eiiam ostendit,
allare fuisse sanctum, et quae in ipso offerebanlur,
satictiflcasse.
1

Os Chrisii Paulus : Non audilores, inquii, legi$

jutli sunl apud Deum, $ed factoret juslificabuntur.
Quomodo igiiur lex a vero Deo non s i l , quae ilioe,
qui sibi o^btemperanl, jusios declaral ?
Anliquam legem esse divinam, ei a ccelesli Deo
laiam verilalis praccoPaulus clara voce pronuniiat:
Quid igilur, inquiens, dicemus ? Lex peccalum f
Absii . Et rursum : Novi, quod lex spirilaiU
$ . Et : Consenlio Ugi Dei secundum interiorem
homitwm. Et rursum : Ego quidem menU servio
legi Dei, carm aulem legi peccati, ei qiiae seqtiuntur . Quare lex quidem, inquii, $ancla, maudatum
sanctum, juslum, bonum . Nec aliml quidem
sancluni, aliud jusluiu, aliad bonum , sed idtiiii lcgis mandatam, el ejusdem Dei, el saiicii, et jusfi,
et boni. Ex quo euim sanctitas Auil, ei jusiilia, et
boniias, barum osi ipse elargiior. Cum aulem,
ui cauga, anle omnia sii, haec aliis imperlit, oon
auiero ipse pariiceps l i i .
i

Quomodo sancta sunl et Sancla sanclorum Veleris Tesiamenli, si a malo sunl? Dicil enim ipse
Apostolus : Habebal primum iabernaculum juitificaiiona culiurce, etianclum taccula labernacn-

* lbid. 19.

Rom. , 7.

Ibid. U .

Ibid.

16.

1224
1223
EUTHYMII ZIGABENI

,
, xul
lum faclum esl primum, in quo erant candelabra,

) ,

, .tf.
el meusa, el proposiiio panum, quw diciiur Sancla.

".

velatnemum autem tecundum, labernacuium

"
.

qued dicitur Sancta sanctorum Quomodo igitur
, ", fj 4
Sancla, el Sancla satietorum, etarca, in.qua urna
, \ * ,
erai aurea habens manna, et virga Aaron posita
\ ; \ 6{>
erat, e l labulae ieslainenli ? ei quomodo cberubiiu
glori obumbrabaut ipsa, si inimici et mali prin- , \ ]
;
cipii baec eranl instiiuta ?

Quae Moses docuii, Servalor appellai mandata
,
\ Dei, eaque aeinper veneranda declaral : Deu$
, , ,
TOrxink*
inquiens, prcecepii: Honorapatrem luum, et matrem luam; et : Qui maledixtrit patri vel ma- , ,
,

.
' tt
tri, morte moriatur. Vos aulem tratugressi esiis

1\
mandalum Dei propter tradilionem vestram .
?-$.
\ ,
haec locuius, tesiem adbibet Isaiam : , i n
pi
quieus, prophelavit de vobxs haias : Populus, in- ^ ,
*

crrd*
quietu, hic appropinquat mihi ore mo, ei labiis me

,

,
honoral. Cor autem ejus longe est me. Fruslra

.
\
aulem colunl . Quid iia? Quia docent docirinas,

&. ; Ac
mandata hominum *. Ecce quam aperie Velus .
,

.
Teslamenluru appellet maudala Dei Filius ipsius
*1

:
naioralis, el propbetam Isaiam, propbetam ejus.
Ubi sunl igiiur, qui Veius Teslameiiium malo altri- ,
buunt, et qui Veleris Tealamenli propbetas ejus- , .
,
dein esse propbeias dicunl ? Et rursum alibi paceiu
et jusiiiiura in boininibus confinnans alque praeci- 1
; , ; !
piens : Quamobrem, inquil, omnia, qucecunqut t?ui , ,
lin, ui [acianl vobis hominet, et vos eadem facite
illtii Quod quidera maiiriaium legis el propbelarum C ' , , xowir
1

menlione conflrmat : Sic enim, inquiens, e$t le xet

propheltf \

: .
,
,
.
6 ,
Sancto repletus Spiriui Zacbarias, sancios, qui
a sfficulo fnerunt, propbeias cborum sanctorum ap- ' ^
,

pellal : El erexil, inquieus, coniu salulis nobis, in

, 8<
domo David pueri sui. Sicul locutut esl per os san


'&
ctorum, qui sceculo sunt prophetarum eju* . Ejus,
,
' .
aulem iuimici. Quid porro predixerunl ? Memi-
;
uisse Deuin lestamenti sui sancii, non aulem
lestamenti inimici. quo magis impioruin ora , ' coereeret, adjecil : Jusjurandum, quod juravit ad.
, ", }
'
Abrahain partem noslrum daturum $e nobit, ut

u
sftie iimore de manu inimicorum noslrorum liberati
D

smiamus ipti in sanctitale et jutiitia . Collige

.

q u dicta sunt. Spirilu sancto repleiiir Zacharias.
.
Quo repleius sanctos a saculo propbetas vocai. Et
, '
Mosaicum Testamenlum sauctum appeilal. l i , ''
bertatem nostram praedicit. eura qui juravii ad
Abrabam hbertalis elargitorem nominat. eos , , ti\
qui ad ipsum accedunt adorandum, in sanclilate et i>
jusiitia dicit adorare. S i hae.c recensuii Zacbarias , ^-
, 4 .
Spiriiu saucto plenus, noune qui contra senliuni,
, ^
malospiriiu pleni esse deprebenduniur ?
, \
;
e

Hebr. ix, i 3.
Ibid. 75, 74.

Malih. , 6.

Ibid. 7 9 .

* Malib. 7, 12.

Luc. , I

1225

P A N O P U A DOGMATICA. -

. X X I V .

1226

, \ Si mali Vctus erat Teslanienlum, el qui in ips

,
claruerunt, cur Lucas evangelista Zarbariani et

Elisabelh in amiqtia viventes lege justos coram Deo
,
csse testaiur, non autem coram bominibus . m
' ,
anibulasse in onmibusejns mandaliset Justificavioni bus sine querela, deinde Zacbariam sacerdotio litii ; ctmn in eonspeciu Dei, el legale lemplum, iit qiiod
, ,
iitgressus est, Dci lemplum appellat, in eoque an , ; geluin Domiui apparuisse, priucipem illwm exerci , ; lus Gabrielem ? Ex bis enim et aliis nitiltis,
. seqauuiur, liini Veius Teslamenliim, lum illos, qtii

in ipso se recte gesserunt, Dei fuisse apfrle pro
nuntiat.
.
,
S i mali Vetus Testamcnluiu, cur ejus librum,
; .' , ^ seu librum Isaiae propbeiae, accipere voiuil is qui
, ad nialum everiendum venerat, eaqne nndiis au, , * dieniibus legere, qthe de se pranlicia fueraul ? Ne ; que vero solum legir, sed etiam tesiimonio suo
, ,
contprobavil : Hac, iuquiens nutic expleia guni

,
iu auribus veilrh
Cur annuin, qui e*l lemporis
, ,
circuilus, lempus auletn niensura molua eensibilis,
,
accepium Doiuiuo praeilicavii ? Cur rursmii in L a ^ ;
zaii d diviiis paiabola bouus nogier Doiuinus

Mosem el propbclas salmifera conversionis cl pa>
iiUt-nlitt magUiros appellat , Uabem, ioquieus,
& ;
Mosem et prophelas, ipso$ uudiant ' ? Isue qui pro
" , , ,
coiumuui saUile butnaui geHerie naiurara noslram

.
huceperat, cos, qui a se erudiebanlur ei ab errorc
revocubanlur, ad minisiros el servos iniiuki uiieis ' ,
sei, u i saluleiu asseqiiereniur ? Quis perferre queal
.
isiorum amenliam iucredibilfi ?
, ;
;
4

,
,
, ;

.
. >,
;
,
, . ;
, , *
D
.

Si malus anltqoae legis esl auctur, cur bomiatis

fons ait : Scrutamini Scripturat, quonium in.ipm
invenielis vitam a'ternnm * ? Qtto quidom lot-n
Scripturas Mosis el aliortim propbciarmu iuielH
gii. I^ouduin euim erant iibri uovse gr-lia?. Q u u nam iHodo aclerua vita in \\% quu a maio lala <i
praescripia suwt? Prfticrea eur alibi Verhaa dicii :
St Mosi credereiis, miki ulique , de nu
enim ille tcripsit ? Non dixK : Si in quibusdaiir
Mosi credereiis, sed ipetmi simpliciier digiuaiu, cui
credatur oslendit.

,
, -.,


;
, , '
' ,
;

, ^

Si mali principii Veius est Testauieiiliun, ctu

magiius Paulus in principio Epihlo'ac ad Romauos,
piajiuinliasse dicil Deuin per propbeias in Scriplui is siiU de Filio suo faclo ex seinine David se
cuixluin carneni ? Si enim sunl proplittai De>,
ei saoclai Scripiurae, per quas Detis pra^nunliavit
de Fiiio suo, quomodo Vclas Tesiaineutum mali
pulesi cxisliinari ? E l Marcns aii : Iniiium Evangelii Jeiu Chrisli, FUii Dei, ul icriplum e*l v\
prophetii *. niullis in locis qualuor Evangclio-

Lur. , 21.
PATAOL

Luc. , 29.
. C \ X X .

Joan. m , 59.

* Joan. v, 4G.

Itom. , \ U.

* Marc. i , 4 .
39

1227

BUTHYMII Z I G A B E N I

1*28

rmn scripluni esl Ulud : Ut impleretur id, quod ;. *, / dictum $ buno e l illura prophelam.

, " / r a
.
Si jusliiia Dei inantfesta esl, teslilicala a lege
et propbeiis, ut Paulus aposlolus a i l
qut fieri
,
poseit, ut lex ei prophclse ex booi Dei inspiratmiie 11 ,
ei veritaie UOD proveuire puienlur?
/
* ;
Si mali principii Veiua eel Testaincnlum, quo ,
moilo CbrUlus Seivaior nosicr gratiam curo lege

conjungens :Mulli :, inquil, et jtuti cupt- ,

verunl , quee , non rii/eru/tf ? , ;

Cur enim videre voluissent, qui a malo e&sent, ea
;
quae boni suul ? Boni enim cupiditas a bouo uasci - .
lar. E l quomodo rursuin dixit : Abraham vidil ,

fytipar
diem neum, gaviiut ? Si enim Chrisli , ;
mtplerium, ut Paulus ail, iaitiit *, el pole-, , ,
siates, et dominationes , earumque imperalorein, , , ,
quo pacio servi ejus prxvrdissent diein Cbrieti, c l
,
gavisi e>sent ?
;
Operarirs iniqukalis gravissitna minatos suppli
cia in die judicii Christus subjecit: Cum tideritis
, Abraham et haac omnes * in regno Dei,
"Orar , ',
vos auiem ejki fora$; et venient ab oriente, ei ,
occidentc, tepientrione, auslro, el recum , ,
bcni in regno D * i E x p e l l e n t u r igilur quicunque ,
,
viiam atl Abrabam, el Isaac, e i iacob, el propbeBofifia, ,

larum tmilatfonem nen instHnerHU. Recwiibenl

. :
aulem cum illis qui pietalis ipserum aludiosi fuc
", , ,
rrtii. Quowode igilur lalrones, ei fures, et niali C
,
faerunt servi, qui regno Dei poikintur ? effrenata .
ora, ei patri mendacii promple servieitiia, qu tie
wdoretn quidem reformident, quo gaudeiiles cum ;
" ,
Abrabam aeparabitntur ab iis qui in fornacibus
, pujiientur*
!
1

Alibi rursmn Servalor iis qui cmn Abraham

, jruut, regni cotloruni assignat baredilaiem, et
euni illiscolloeal mandaADrumituorumobfiervatores :
. ,

Mulii, tnquiens, venieni ab orietite, occidenie,

reeumbenl cum Abraham, ei Isaac, Jacob in ,

vegno cmlorum *. Hoccine praemiuiii illis consli- D , ,
. luil, a quibus coguilus esl ? Hotcine munu^ iUe
largiiur, qui aese iiinumerabilibus iiicommodie e l , ;
morli propier ipsum obluleruut, u i cum mali ' ,
servis, siquidcin ejus suui servi, qui in Veteri ,
, ,
fueruui Tcstamenlo, vivant, et iiunierentur, e i
congrcgentur? Quis audJre queat ba?c, qui verba
;
divina soliius s i i andire ? Praeierea quomodo

Moses c l Elias in Iransfiguralioue visi sunl, e i
> ; ,
cuii) ipso colloquebantur alque fulgcbaui ?
),
, ;

SadJuc.Torim) slulliiiam reprebondcns Sorvalor,
qui dc illa, qus septem fralrum uxor exstileral,
,
quutrebani, cujus essel fulura, simulque iiiutuum
1

3lnre. , 17.
ViU, \ i.

Luc. x,24.

\ I o a n . ,

50.

* Rom. xvi^ 25. l.uc. xin, 28, 29.

Maifft

1^9

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XXIV.
f

, legis ei graiia coneeAsum docens , A d /fpiUu,

, , . inquii, quod dicium esi
Dee
Egoum
sum
: :Ego
Deus
, , Abrukam, tt * haae, Deut Jacob ? e i qoac
, , , s e q u u o l u r . Quibus verbis aperte declarat Abraham.
, ,
lsaac, et Jacob hseredes eese aeternae viia?, c i
, ,
Denro seternum, et rcsurreetionia auclorem, <*t
, gaudii, quod inde eequetur, elarghotem eorom
. , *
esse Deum. Adjecii eiiim Deum non esse Dcmn
; , . mortuortim, sed viventium, Marcus aulemdixii baec
,
in libro Meeis Deum dixisse. Quod siDeusnon est
* | ] ,
Deus mortiioram,sedcum ipsoquidern \ i v i l Abraham,
' , , vivil et Isaac, vivit et Jacob, et omnes, qui vitam
,
ipsornm imilaii sunt, et stint tanquam angeli Dei
,
in coelo ' ; Dei autero servus et Moses, ei legis a
,
Deo dalae minister : quomodo a malo principio
*
feunt, qui in Veicri Testamenio vixerunt
;
Si n>abe sorlis fuk propbeia David, quomodo
,
CbrtsiQS eum Spiritu afflaium d i x i l eo loce : AU Da~
,
' vidinSpirilu lanclo : Dicil Dominus Domixo mto,
Sede dextrii meit, et qtue seqiiuiiiur ?
, , ;
1

Vnnm esse Teslamenii * auetorem Novi, et

qttod invicem tonsona $4nl, auitm conlraria,
ui lolunl inimici.

" ,
,
/,

.

Nolitepuiare/mquh Servaior, qnod venerim

, , vtre legem aui propheiat; non veni legtm,
'
$ed implere *. Et : Amen nmen dko
ottf.
, ,
donec iranseal ccetum Urra, iota utium, amt unut
,
non prmieribii , don&e omnia fiaxt *.
Q-TJ,
Ego, inqnii, ul legem implerem. lmprob.s, . ,
niin Inguaruin esi dicere, me veniese, quo lgem
, .
solverem qnx Patris csl, aique eadem mea. Niliil

, , , . ' igitur praiiernniiam, quod non impleatur. Ego
sum, qui propboiarum verba conflrmo. Narn cum
.
servi mei miiiisirique sint acPalris mei, ei a^veii .
iuiii meuin.el omnia, qusead i l l n m pertinem, pr
spexerunl el praetiuntiaruut. Qaamobrein nibit
, \
eoruiii quae ipsi praedixertint, et lex conlinet, pra?. ,
', , , , t e r i b i i , necparvum,ucc magntim,qnod non veritatis
iine condudaitir. Si cuim ego mitiisler drctimclefo .
nis ad confirniandas promissiunes, quas Paiur fecit

patribus sccundum carnem, qvomodo iota tnium,
,
id esi, 1 la pars vel miniina eorom quas tn lego. ei
,
propheiis dicta sunl, poterii omnino praeitrire, ani
( *
non expleri?
, ;
Aliis item ex tesiimoniis ngnosce parem legig
"
1

, 7 ,
graliae condilionem , iit euiiidem csse Veieris
ei Novi Teslainenii auclorem intelligas : Amen,
. *
amen dico vobis, cmlum el lerra tranubuut, verba ou , , ,
lemmeanon (raniibunl . Ilocest gralia?. Aspicc c l
. xaptlegis leslimonium : Facilius esi coslum Urram
. " *
' ,
Irantire, quam umim legit .
Yidi .
sti quomodo Servaior iiosier pracvtsa defecliouis

isiorum audacia paria muiiara gloriamque iribwai
,
lum Veteri tinn Novo Testamcnlo? Aiqui multis iu
;
rcbiis lex graliam antecedii, quippe qtiae pxdagogi
, *
niuniTC fuiigittir, ad ea qtiaj graiiae siiul duccus.
e

Va?ih . 5!,
ilallli. jtxn, 3ti.

32.

* ,. , 21,

27.

Maiib. X M I , 43, 4 i .

Malib. v, 17.

ibid.

18.

1231
E U T H Y M U 2IGABENI
1532
Veruin ut oslenderet eumdem ei praaieriia et prae- ( \
sentia, diveraa diapensaiiouis raliono consiiluisse,
\ ^ :,
eodem et pari loqaeudi modo de ulroqtie loculue est
\
. Teslameiilo. Quid? quod ad?eraua iHos qui aaluii ferie documenlis sute nonobedireol, Moseni et non
, ,
alium accuaatorem contliluit ? lisf, inqtiit, qui vot
accutet, Moms , apud Palrem irimiriim, cujus "Borir ,
teges ei propheiia de Christo, cum ipsi , crediue , ,
\ ,
fuerint, dignus erit accu&aior, et teatis eorum qui
, leges ejus sibi colendas amandasque ceosuerint, et
qui nibil eorum q u ab ipso de communi Donmio
, ' ^
et Servalore nostro predicla sunt, susceperint;
quod qjjidem capui el fundameniam el principiuin
, , \,
toliue esl veteris Testamenli.
.
,
um yeteribus nova conjungtms Dominus, osten-
densqueeaadeaimlem salulis viam deducere, quippe ,
qraae abuno eodemqoe auctore profecta sini, velera- ,
quead perfectionem dirigere, nova autem perfec- , ,
lionem elargiri: Ideo, inqnit, omnit Scribadoctut

in regno coelorum, similii eti komini palnfamilias,

,
\
qui proftyt de Ikesuuro suo novajl velera *. Docens
tuim
eedem esse tliesaaro, ei ex eodem pro- . '
, ,
mi Novum el Vems Tesiampntnm, ea inier se ron , , enlire el coiigruere, non auiem discrepare coniirmal. OeWfcdens auiein uuiueque doctrinam ducere , '

ad fttgntun ccBlorum, nuillo etiam ma is consenaum
,
eoruM nulla iti re diveraum iud.cal. Quamobrem si
.
nirumqNeTeslenacaiuna in eodem ibesauro scivaiur,
ex eodcnique d e p r o u i i i u r e l ad ideui regnum ^ , cedurotu ducil, quomodo ea conlrartas hi purles , ; , ;
ditttrabuiil adversarii?
;
Si Meeaka d propbeiica scripla a divino Spiritu

profccta sunt, rtir Servaior ex ittis adversus ,
CleopbaHMUenMuque diecipulura posi resurrectio- ,
uem aiiRiil wprebeHSKmeui: siulti, inquiens, et

lardi corde ad crcdtndutn in omnibus, quw locuti ,

!

$ui prophelx. hmc pali Chrittum opor- ,

tmU, *l ixtrare in gloriam tuam? El incipieiu ;
Mou *t otnmbus propliciit interpretabalur eo$, in

omnibm Scripiurit, quce de ip*o eraul \ ftedcin . ;

pior nosler receusel propbclas ui iudices operuni,
'
quibus nosa mali lyrannide liberavii, cl tu eos ly-
raiinblis ministros audes appellare? Alqua hoc iiem D ,
ex loco conslal, legem elpropbeias cum gratiacenve- ;
niro.
.

fc

Qdoniaiii lex cuui gratia consenlit, idcirco aese

ucissim coiibrmaul. Gratia enim prsenuuiiattir, el
Uingimr, t^i ex|>rtiiiiiur el velis adurobralura lege.
Lex autem iw quse praedicia ei praenunltata sunl ad
upus per graliam dedticiis, veriiaiein in se aub vcl i i abscoiiditani, ab ipsa patrfactam iuiueiur. Quod
si imer graiiam el a^quae fueruui anie graiiaut,
con&ensus oou est, quomodo qiue a lege et propbetts prjedtcu suul, reipsa perfecta eerniuius? Cur
Seryaior noster leproaoa asemundaloe adlegia sa>

Jjan. , 4.

Mailb, , 52

" 6 , !*
' ;
' , ,
,
*

.,
. :*
,^, ,
^,

Luc. , 2 5 , 27.

1233
PANOPLIA DOGMATlGA. - . X X I V .

; cerdoles iuiuii, jtibens ul eant el osleadant te

^
illis, sicul lex pr&cipil, el qnod grax ius est, offe , rant munus, itl Moses insliiuit ? , , ; , , , ;
Divus Piiuiiis propheticas praediolionea iii teaii ; , monium adducens : , iuquil, wnfoftf , et
, , coniummabo tuper domum Itraei, et $uptr domum
David teUamentum\novum non juxia leHamenium ,
\
, \ , quod feci patribus eorum in die,cum apprtkendi ma
mim ipsorum, el eduxi eoi ex JEgyio Quod (e$i,
. * inquii, ego nimirum, uoo autem malue, ut ui d i , , ' , ; . cis. Deinde : Ipti non manterunl in leuamcrto meo,
, , ego negiexi eot.Q\m bic loquilur? ltotuiiius
. ; '( ^ malus? DOOMJIIIS ulique. Addii eniiu : Hoc
lum,quod ponam domui Iiraelu po$i dies illo*, dicii
, * . ,
Dominus. Ponam ege, et non alius. Ponam ego no
vum,quipo4ui vetut *. Vide*. quomodo supra e l
, .

infra eumdem lum Veiei ie, tutu Novi ustaraeuU

, . ,
Paulus auctorem celebrei?
) .
%

, *
;

, ,
, , ^ , , .
. ,
, , C
, 7
.
. ,
,

. , .,\. & , . #
tjv ,
, ' .
, " ,
\ ' ,
.
, ,
,
6, , ,

.

* ,
,
f , .
, . fii, , > . ,

(
1

I!e!r. , 8, 9.
ibid. 10.15
%, 10. ibi.i* jbid. 18.

Gen.xvn,*.

Nequc vero adiuirabilem Abraba vicliiuam nou

immolaiam silentio prselerieris. Hanc euiui Deua
postulavil, et animam oflereniis complexus esi. ille
auiem non solum paruit, verum eiiam credidti,
Deum etiam posse moriuos iu vilam revoeare.
Idcirco repulalum esl illi ad Jusliliam, patrisque
nomen accepit, non illius lantum generaiionie, sed
t <1
coQsecul*, sicul scripluin
est : Quia multarum getuium posui te *, ante Deuoa, cui credidii.Et animadverle diligenler,
ciiinam Deo. Sequilur enim Paulus et docel : Qui
viviftcal morluot vocat ea quoi non sunl, tanquam
sini \ Et rursum : In repromissione Dei uon
sitavitdiffidentia, ted confirmatut esl fide, dan$ gloriam Qeo *. Vides, quis sil is, qui locutus est in

a I i a r u m

e l i a m

s u n l

lege eLpropbeiis? nemo e n i m alius, ni.si

ille,

qui

largitus esl uobis graliam. Soquilar euim : Non etl

icriptum autem propter ipsum sotum , ud
propter no$, quibus reputabilur credentibui in eum,
qui luscilavil Jcium Chritlum Dommum notlrum
mortuii \ llle igilur, qui patrem multarum geniium
Abrabam consiiluit, qui jurejurando ei promisit,
qui in pramissis mendax noncst, qui vivifical raorluos, etvocatea quse non suni lauquam sinl, ipse
esl, qui suscilavit Doininum noslrum a morluis, l i cct perniciosi deserlores isli aliler seniianl, el principium unum, quod dividi noii poiesl, in duo disirabanl.
Unius esse Dei Velus ei Novum testanientum Pau
lua docens, atque boc ex iiiius radice profecium
dicit ; El $i primiticp tanctat, matta . E l : Si
raaxx $aucla, rami . E l : radiceAi non poriat,
ted radix U . E t : Si Deut naturulibus rami$ non
pepercit (cec deruntenim lenlantiuin pcdcs in descrlo, et njult* aliae c^lamiiates noxios invasertmt).
* Hom. , 17.
ibid. 20.
ibid. 24.
Ro:n.
7

1535

ZIGABENt

1236

ne tibi quidem pareet. Non aHus iilfe, alius libi, ,

sed idem. Et rursum : Vide bomtatem et teierita-\ ; ),
tem
Cujue? Chriiti: severitatem qnfdem in eos .
qi cecidcrunt; in te autem bonitalem.Quid autem
, , ' .
sibi YUIIIIU primitiai, massa, etradix, et rami, ei, , .

naturalea, el insiii, ni*i tnutuam qnatndam co- ; . ,

gnaiionem ? Qtkibus ex verbi aperlissime unus et . * ,
idem eeae legialaior declaraittr.
, , ,
, ! * , , ,
;

Alibi dicit : Cireumcisut aliquis vocatui eil, uon ,

abducat prtcputium. In praputio aliqui$ voealut ,
est,
n*n circumcidatur. Circumcitio nihil est, et prcepu, .
,
tium niftil ett, $ed observalio mandatorum Dei *,
,
urrlas nimirutii, non autetn duorum. Maudalorum ^ & * , . porro unum jubet circumcidi, alterum vetat. Ulrum
, . *
que autem ad eumdetn referl Deuin. Quamobrem
, ;
unus est Deos Terus, et Pater Domini nostri Jcsu
;
Christi, qni et circumcisionem pcr Abrabam in my,
bterio perfectioim dedil temporibus pra finitis, et eos

qui iu pra?puiio erant, per Filium suum suscepit.
.
"
Animadverte mibi sapientiam Pauti, quomodo
.
Vcleiis et Novi Testameoii discrimert ostendat.
,
Verum cum desertorum isiorutn hxresim p m p i c e ,
rel, illius onines ampuians nugas, baec slalim add i l : Teteta Iramierunt, ecce facta sunt omnia
, 1
,
*. Oumia, inquit, lam recens nimiruin quam

Vetus Tesiamentum ex Deo, qui nog sibi conciliavit
per Dominum nostrum Jesum Cbristntn.
C :.
Joannes advenlu boni Dci dignus effecius, e l

plusquam propbela, el qtio inter natos mulicrum
, ;,
major oon surrexit, leslimonio ipsiua Veritatis, quo- '
iuodo pro legis mandato sibi pugnandum existima- , ;
vit, pracserliui cum graiia3 praecursor missus fue- ,
r i l fNeque vero pugnavil soluiu, sed capiie pro
; ,
illo damnalusesi. Unde enim, nisi ex lege sunipsii,
. Hero 'em reprebenderel, dicerelque: iVou ticet tibi , ,
habtn uxorem Phitippi fratri$ l u l ? Yides igitur, , ,
quauli feceril mandaia legis ille, qui dignus effictus
t s i , ui aiiclorem graliae baplizaret. Nam si praecep- ; $
ia Mosaira ei cvaiigelica instilula non sunl ejus- ;
deui tlivinae cl bonae iuspiralionis, quomodo ipse iniuishT graliai illa non aspernaiur? praiserlim ^
cuin Doiuinus
Dominis
" ' - - dical:
" " ' Nemo
" poiest
'
-duobus
'
,. ,
servire, el q";e sequunlur *. Ipse eniin pnccursor * ,
J.aniie$ una cuin propbetarum coelu duubns do- ,
,
miuis depreheuditur inscrvire, si diionim doinino- ; ; *
rum,utiius boni ct a l i c r i u s mali Novum csse CQiiccdi
mus ei Vclus Tesiamenium.
, ,
, , .
$ ?,
Maguus illc prxco verilalis Faulus clara vooe
;
<lamat :JVtim >ecundum liominem hac loquor?Annon
; ,
cl lexdicit? id esi, argumciitis buuiaiiia bac
coulirmo. Nonueci legis mandaio prae cripla sum?
,
/ n lege enim Moti$, iuquil, scriptumesl : Non a//i ; ;/
(

, ;

. x,22.

* 1 Cor.

xn, 18, 10.

.,.

*MaJC- vi, 18.

' Mattb. V J ,

U.

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XXIV.

gabis $ bovi irituranti

. E l bis dictis subjicii:
.
,

JSunqvid de bobus cura esi ? Quos autem ma

;
gis curel, addit : notaulem
omnino
dieii,
, *
,,
"

noi scriptum
esl . Quare commune ile . - cretum in veteri lege et in graila versatur. Deinde
6, .
naturalem el ccrtissimQin Patrie el Fllii eiiitiliiiirii
nem ex legis simiKludine ostcndit: Quemadmodum,
inquiena, pracepium fuil, w/ qui atiari terciuni. par iicipes $inl *tlaris, tic el Dominus
pTutcepii, ul qui
, ,
,

nuniianl Evangelium,
ex Evangelio vhani
Neces

siiudinem rursum ei cognationem legis et graUa?

,

clariu9 osiendens, Nolo vot, inqiiit, , fra

$, quod paires no$lri omnei $ub nub* (utrunl,

.
omnes mare iraniierunt,
omnei in Hou
aop
in mari,
ttimdem c i ,
,
,
-tizati sunt innubeet

ol

,
, *
,
;
; ;
;
;
.

; .
.
* -

biberunl.

omnes

Bibtbant

e^xdem

enim

$piriiuaU

tequenle petra, peira aulem eral ChrUius

. Audis,
quomodo Ghrisius Palrum populum, id est, etium
potaverii? Et quomodo Pater ducebat lsraelem ad
Fdii agnitionein ei adorationem ? Per quos autein ?.'
Per Mosem utique et propbclaa. Ubi igilur hio
malua ? ubi mali principii opus ? ubi legee parii*
contrari? Posi antem dieil : Noqiu
tentemut
Cnmlum,
$icul quidan iptum
. Qiiiiani? Nerope poputus I*rae!ita. Et q u a gupplicia ?
lerptniibut ptrierunl
. Quainobrem qui Deuni
inlege teoiaverunt, i i per Patrem leniarunt F i lium.

%,

ium ijnritualem

'

bum tpiritualem

.
; .
"

Ad Hebraeos scribens Paulus : Multifariam,

inqiiit, muttisque modi$ olim Deut toquent pairibut in

,
'

propheiii, notiuinu
loculut eil nobi* in Hlio . Ecce

.
eumdem Deom, et non alium olim in propbetis i c
,
cutum dicit, post autem i n Filio. Qui Novuin Te , stamentum in Filio largilus est mundo, idem et in
. " - prophetis Vetus instituit. Quonam igilur moJo ir*lo*
,
rum error imum veteria,6t alteruin novi Testamen ,
li fingit auctorem ?
,
;
Rursiim idem apostobe a i i : Comiderate

lum

poniificem

confeuionis

nosira

Jesum

Ckri-

' , nempe ponlificem. Deinde quomodo fldelis fuerit, explicans, per

, . , *
- ^ Mosera ostendit. Quemadmodum Moies, inquit, in
ioladomo
ejui " Cujus domo? Illius nimirum, qui
,
, .
;
fecil pontificem Dominum noslrum Jesum Christum.
',
. Dcinde incomparabilem Domiui cum servo diffprenliain demonstrans adjecit : Eo majore gloria
, ,

l Cor. viu, 8, 9.
ibid.
llcbr. i , 11. Hebr. m , l .

* ibid. 10.
'Mbid. 2 .

1 1

sttttn, quifidelis

fuil ei qui fecit $e

hic, quam Motes dignus fuil, quanlo

rem liabet domo, it qui fecit eam.
mut

wdificaiur

ab aliquo,

quiauiem

malorem

Omnis

liono-

enim

omnh facii,

do

Deu$". Ecce Cbrislus Filiu* boni Pairis. Moses

autem servus ejus, nec siinpliciter servus, sed fide-

* ibid. 13, 14.

ibid. 5, 4.

l C o r . , 1. .

ibid. 9.

ibid.

\m

EUTHYMU ZIGABENI

1240

Its. Ei rursuin: Qui autcm omnia [acit e*l Deu$, , , qui kabitaculum conilruxil letrenat domus ip*iu$ '
avoc. *

.
Mem ipse doctor orbis terrarum dicit vocaluni
, ;
esse a Deo ponliflcem A.sron, sieul et Cbrislutii.

i\emo, biqitii, sibi ip$e honorem tumil, led qui w>ca- . , ,
tur Deo tanquam Aaron. Sic el Ckrislnt non te , %
.
ipse. tjlorificavil, ut pontifex fterel, sed qui vocavil
".

enm: FiHus nieus et tu eaohodie genui U*. Quod i ,

is qui CUristum vocavit peiitiftcein, ipee est qtii et
, ,
per Mosem unxit Aaron, ei neuler ae ipsuin pon. ,
iflcctn declaravit, sed qui vocavit eos, quomodo ei
, *
Novi et Ycteris Tesiameiiii tum opera twra leg<*g IMMI , *
sunt uniua et ejuadcin boiw ?

;
T tuihi Abrabam, Isaao, Jacob, Josepb, et ipsum
, Moserc, ac reliquos veteris Tesiamcoti preclarot
, viros coJKgc, quos Paulus in numero justorum cutn
, , ', ,
!aude collocai, 81 iideni ipeorum celebrat. Nain de
, ,
Mose quidem iUud adjungit, quod el epprebiium
,
Ubristi susiinuiL Majm. eyim, ul propriis ipsiue
,
verbta utar, (hesaurii jEgyptiorum,
exislimavil
. 0 "
o)yprobriumChrltii *. Et causam adjtingit : Respi

ziebai enim ad renmnerationem \ qnaui uiiuirum

. .
psi potcral Ikuis Iribuere. El quid oporUt, inquil

,

ar.\) iucola Patiius anievertcus, viros enumerare * .
JSarrantem me tempiu ipsum defiaet de GeiUon, Ba ; rac Sumpsou, Jephte, David, Sumuel, prop/ulis,
t

qui fidmi vwruni , operali swu jmiiliam, G

depii surU repromi&sioues, obslruxeruniora leonuw*
exilinxeruut impetum ignh,cffugavennit aciemglfldii,
convaluerioit de infirmitaie . Deimic sacris ipaoruin
ctadiuiraiidis opcribus couuucmoraiis, viiaque in so^
Jiludiiic transaclacl forMMuie, subjicit,: Quibus d i gnus ncn mundtisNcqtie lioc coiilenlu$,sed nos
ad coru:i Hiiitaiioucm incit^ns,et corum exemplo ad
virluieui cobortans addil: Tatnam habenles circumpoiilam nobit uubcm lestiuni, rtepouio omni lumore,
el circumstante pcccaio per paiienliam curramus ad
propoiitum nobh certumen respicienlei in auctoretn
fidei consummatorcm Jesum , qui Cat Don.iuus
noster Jesus Cbrislos, qui c l fidci, iu qua strenui
ei slabiles pemianscriiul patres nostri, fadus esi
D
princeps, cliUorum ac nosiras salniis aurtor.
7

n e p X

, ,
,
,

,

,

,

,
.

, ,
. ,
,
,

,
,

,
'

,
, , , XHY^t
.
IIic Aposlobis el alibi legen Uosaicam ita oele0\) bral, ul Dei verbmn, quod inlercidil, esse di
,
,
cat: Nonenim excidil, inquil, verfrum Dei . De Ja ,
cob autem t*t Esau vcrba facien^, quod major $eT*

,

viel minori , tuui recenies, tiim veierci erroris
miiiistros coarguil. Ait enim : Numquid injustitia
. ^
estapud Deum ? Absit! Quomodo enim dicit Alosi:
; .

Miserebor, cuimisereor, miuricordiam
prvtlabo,
R

ibid. 4.
Ibbr. , 4,
* . i s , G. * ibid 13.

5.

Ilebr. ,6.

ikid

Mbid.32-3*.

*ibid. 33.

H i b r . , i.

1*
P A N O P L I A D O G M A T I C A . . XXIV
1212
,
lr ol cui mhereor *? Ac ne qnis exislimei se propriis
*.
btboribug et sudoribus sine divino auxilio perfecta
,
execqni virtiitum ofticia, cobibel huuianam arrogan , * " tiam, et dicil ipsum Deum esse misericordiaj fon , .
. lem in eos qui ad ipsum respiciunt, eos autem qui
\ aupercilium toilunt, coarguere, el gloriosam ipso. - , riim superbiam deprimere. Porro Deum ipsuiu, qui

esl Paier Domiui nosiri Jesu Cbrisii, beuignum el
. ,
bofiuin appeUal, ebgtie oumes ol>e*lire dicit, el pro ,
priis raiiouibus neiniueiB ab arcaua illiun guberua , ,
lione sese sublrabere. Sic enim aii : homo, tu
4 > quii e*, ul respondeai Deo ? Mox ettin opMicem
^ , procreaioremque uoslruui aperie deinonsirai esse
,
,
nec sobun procrealorem, vcrnm eliain judicem l i ;
berum el Donunum, qui possii cuique iribuere quae
, , & judiciodecreverit suo; ilaque iram suam exercere
,
in vasa paraia ad inleritum, divilias auient glorioc
(, , suae largiri illis qui inisericordia ipsius sunl digni.
Cujus elnos dicii esse pariicipes, qui prxparali su, miis, el vocati adejus bona perfrucnda, qui credi " dimus iu Doiniuum noslrum Je*uio Cbrislum.|
, ,
.
;
Alibi vero sine poeuilemia esse scribens graliant
, vcri Dei ei ejus esse popitlum Israelitani et legetu
), ,
ct mandala, nec omues propier paticoruro ctilpam
, - repudiasse, ui sibi essenl filii, sic aii : /Vwt , , quid xeyecxl Deus populum sutim ? Absit. Non reje ; . Q cil Deus populum <uum, qaem prwcivit \ Et per , . 3picue deiuouslrans, qtiem Deum dical, el uude pla , , uiim (iat, Deum repudiasse populum suum ,
, , ,
iVam ei ego, inquil, sum hraelila, ex umine Abra

",

ham, de tribu Benjamin \ Quare qui Pauluui non

.
" ,
rcpudiavit, sed vocavil ipstuu ad elecliouein, bic
,
esl, qui ei lsraelem fecit populum suuin, el noa
,
rcpubl eum, sed per ftdem iiiGbrUluiu perfocit.
, .
1

Veritalis splendorem patefaciens divus Aposiobis,

nosqiie ul muudi simus, el ab immumlis sejuiigamur
, ,
, adborians, ul qui in Dei tilios vt filias adoptali
sinius, Nam el vos, iuquil, mihi in filios ei
,
, ,
, filiat , el euiu qui promisil baec, iadical, nempe
, D Deuui omnipolenieiii. AdjungU eiiain illos quibus
proinisaiones facltt sunl, nobis uimiruni per patrea.
.
Dicii enim : lla$ iyilur habentei promitsiones, chu , ,
rUtimi, emundemus not ab omni inquinaiione carnis
,
tpirilu*, $ sanclificalionem in Dei *.
, ),
Nobis igilur baec promissa sunl, quae a palribus

duxerunliiiiiiuin, ei cujus Dcicsi ille populus, ejus

. "
dem et nos sumus. quemadiiiodum iii veieri Tc ,
sianienlo boiuines oiundi lemplum eranl Dei, s i :
,
ei novo qui luuudi siint, ejusdem suot Dei ikm ,
plum.
.
Mulia praelerea nugantur istius haeretd dociorea

ei vindices quae nec fidelium auribus percipi neo

piopuin lingua possunl explicari. Cum enini ftde^
, >.
e

^ Hebr. xn, 14, 15.

ibid. 20.

Rom.

, 2.

* ibid.

HCor. iv 18:

11 Cor. , 1.

EUTllYMII ZIGABENI

1243

litt.

piiucipium a u m p s i T i i ,

i om- ;
,
ipsorttm ab errorc
nibus dcinceps abcrraverunl. Capila tamen hae- . retlcarum opinionum el fundamenta, ct radicem, ,
el iontem quodaromodo demonslrabimus. Qti reli- , (5, ,
gionis et pietaiis doctrina ab initio ab boc us- ,
que tempus reilarguit, el tanquam araneae lelas , ,
disjecil aique dissolvit, el ipsorum tenebrig dis-
cussis verilatem osiendit. Qu vero praetermtssa . ,
sunt, facile eisdem rationibus quibus reliqua con- .
futavimue evertentur. Si enim qui haeresis veneno , suni infecli, resipiscant, ex graviornm capitum

confutatione reliqua cognoscent. Nam in rectam

(5
deducti viam, facile omni mendacio lanqaam offendiculo et impedimcnio sublato rejectoque in om- ,
nem venient veritatem. Quod si caeci esee vobierini,
claudicabunt adbuc mendacioqne protecti conlra
semetipsos forliler agenl, et ad erroris spirllum

deifcere recusabtint. Atque ita rursiini supervacanea

crit subtilior eorum quae resUnt explicaiio. Fuiridie
etiim fundanieiiii9 in cassum aliquid superslruxeris
inulilemque laborem susceperis.

I)e cruu,

TITULUS X X V .
de lanclo baptiimo el de eucharistim
mytterio.

Vo.rum quoniam et crucem veuerabilemdespiciunt,

eldivinuinbaptisiuum couleinuunl,etsacram mysticae
coenae iranssuinptionem; irrident, el <ie bis quoque
aiqtiid ex beatorum Palrum libris depromptum in
inedium aflfercinus.

' ,
*<*' ,
;
,
.
, .
\
,
,

.

, ,
,
.

Damasceni de cruc*.
Rerum ipsa creatio kumanis rationibus comprehendi non potest. Fidet universa necetsaria. Quid
fides. Verbum crucit pereuntibus quidem ttnllitia est ; iis autem qui salvi fiunl,id etl nobi$, Dei
virlu$ est Nam spirilualis quidem judicat omnia :
animatis autem liomo non percipit ea qucs Dei tunl
Stuliilia enim illis esl, qui ea euscipiunt, nec Dei
bonilatem elomnipoleutiam considerant; verum rea
dtvinas bumanis naiuralibusque rationibus invesA:gant.Etenim quae Dei sunt, naluram elSernioiiein et
cogiialionem superanl. Nam si quis animo volvat
quonam pacto, et cur Deus omnia ex nihilo pro-
duxerit, iialuralibusque rationibus id assequi
conlcndal, nequaquam boc comprebendel. Auimatis
enim el diabolica est bujuamodi scientia. Qui vero
lide vcltili manu ductus, Deum bonum, el omnipolentem, et verum, et sapientem, etjusium cogitai,
otnma plana et aequabilia, viainque reclam inveniei. Nam fieri non polest ut quis sine fldesalulem
consequaiur . Fide siquidem tum humana omnia,
tuin spiritualia coneiaul. Neque enim agricola
sine Ode arvuin proscindil, nec mercalor exiguo
ligno vecius auiinam suam furenlibue marie undie
cominiltit, nec malriroonia conlrahuntur, nec denique aliud quidquam eorum quae vita fert, susciK

I Cor. , 23.

1 Cor. , 15.

Hcbr. , 6.

,
, / i i r , .

,
.

,
, *

, , .
,
,
,
. . , ,
, , ,
,
, .
* ,
, .
* *
* *
, .
}
*
4

Basil. in psal. cxv.

1?4)

PANOPLIA DOGMATICA, . XXIV

1246

. pilur. Fidc inlelligimus Dei poiontia cuncta ex

nibilo producta esse. Fide omnia recte gertmiis,
.
tum humaca, lum divina. Fides porro est agsensus
ninni curiosa inquisitione vacans.
Christi rerum nulla mirabilior eruce. Ejus benefi
cia. Quanquam aulem omnis Cliristl actio ei mi , ,
raculorum editlo, praeclara, divina ac mirabilis
.
* , est: niliil tamen est ex omnibug quod admiralione diguius sit, quam veneranda ipsius crux. Ne , ,
que enim alia ulla re destructa mors fuit, primi
,
parenlis peccalum exstinclum, infernus spoliatus,
,
resurreclio donata, vis- lum praesenlia, luni mor tem ipsam conlemnendi nobis concessa, redilus ad
, ,
, aniiquam bealiludinem paralus, paradisi palefactse
, januae, natura noslra ad Dci dexleram collocaia,
. nos denique filii Dei atque haeredes facli, nisi per
Siquidem baec
* "
crucem Domini noslri Jesu Gbrisli.
omnia crux pr.nesliiil : Quicunque enim, inquil Apo, ,
stolus, in Christum baptizali sumus, m mortem ipsim

baplizati tumut . Quicunque autem in Cliristum ba, .

. ptizaliiumus, Chrisluminduimus \ C/irislus porroesl
Dei virlus et sapientia '.Enquopaclo Clirisli niore,
, ,
sive crux sulisisteuti Dei sapientia nos vesiivit. Dei
\ .
au'eiu virtus verbuin crucis dicilur, vel quia Del
,
vis ac potenlia, boc esl, vicioria adversus moriem,
, , '
per eain nobis manifeslala cst; vel quia, sicut qua , ,
iuor cxtremae crucis partes per medium centrum

, inier se cobaereul et constringunlur, iia per Dei
, , poieniiam sublimitas et profundiiag, longitudo el
- ^ latiludo, boc est, omnis tam visibilie quam i n vigibiltg crealura, coulinelur.
.
Crucis signum fidetes inUr et infideles discernit.

,
* - Uaec nobis signi loco in fronle data est, baud se . cug ac circumcisfo IsraeJi. Per banc nos lideies ab
infldelibus dislinguiuiur atque agnoscimur. Haec
clypcus, armalura, alque I r o p x u m est adversus
. , ,
diaboluin. Ilajc signaculum est, ne os extermina . ,
, , - tor angelus tangai, u l Scriptura loquilur *. Haec
, - jaceulium ercclio e*t, slanliuiu fulcimenlum, i n Urmurum baculus, ovium virga, resipiscenlium
, ,
adminiculum, proficieniium pcrfectio, animae el
,
, , corpuris salue, malorum omnium depulsio, bonorum oimiiiim causa, pcccati exsiinclio, resurreclio, .
nis plaitla, vilae aeicrn lignum.

D Ligni crucis adoralio, ac allorum quce Christus
conlaclu suo tanctificavit. Hoc ilaque preliosum
,
, sane ac venerabile lignum, in quo se Cbristus pro
nobie hostiam obtulit, uti sanctissimi corporis at ,
que ganguinis tactu sanciificauim, jure debet ado , , ,
r a r i : claviqueitem.et lancea, el induroenta, el sa , ,
crco ejus niansiones, boc est, praesepe, spccus, sa , , ,
lularis Golgoiba, vivificum sepulcruni, Sion Ecclc ,
giarum arx, ac similia, quemadmodum Dei parcns

David aiebal: Introibimu$ in tabernaculaejui: ado ,

rabimui in ioco, ubisteterunt pedes ejus *. Quod au . " ,
tem bic crucem inlelligat, argumeuto est, id quod
,
, sequilur: S H W , Domine, in requiem luam \ Coincs
. .
* Rom. ,

* Gal. , 27.

I Cor. , 24.

Exod. ix, 12.

Psal. ccxxi, 7.

ibid. 8.

KDTllYMfl

1217

ZIGABENI

enini crucisesl resurrectio. Nuui si eorum quos di- , , ,

ligmius, ei doiaus, ei lcclus, el vcstis, cliara nobis , sunt, quanlo
magis ea quae Dei ct Salvatoris
*, * ;
noslri sunt, per q\ise eliam parla nobis esl salus!
Adoranda crucisfigurauisignum Chrisli. Materia
crucis tion adorandaQuin iiguram quoque preltosse , 1],
( ), ,
ac vivificae crucis adoramus, qtiainlibet e i alia
inaleria conslructa s i l : non quod maicriam cola- . "

mus (boc averlal Deus), scd figuram, vdutqua

,
Chrislus desiguatur. Eleuim ipse iliscipwlos suos
pracraonens : Tunc, inquit, apparebit signum Filii.
,
/wminis in coelo ', crucem oimirum signiflcans. Ac \

proindc rcsurrectionis Cbristi uunlius mulieribus .

.
dicebal: Jetum quceritis Nazarenum crucifixum*.
, * .
E l Apostolus : JSos autem prccdicamus Clirittum
crucifixum . Mulli enim Cbristi et Jesiis s u n l ; al ^ , , * .
umis duntaxat crucifixus. Non dicit, lancea trans- 7.
, .
fixutn, sed, crucipxum. Quocirca crucis signum
,
a lorandum nobis est : ubi enirn signtim fuerit, ibi
, ,
quoque et ipse erii. Caelerum materia ex quacon, , .
slai figura crucis, deslrucla forte figura, ncquaquam
adoranda est. Cuncla igiiur qua; Deo dicala con- , .
secralaque sunt, iia adoramus, ut cultum illorum
ad eum refcramus.
Lignum vilce crucitfigura. Lignum vilae, quod
a Dcu in paradiso consitum csl, venerandae crucis , . ,
iiguram gessit. Quia enim per lignum morli ad .
ilus patucral , decebat ul per liguum quoque vila

et nsurrectio donarelur. Priimis Jacob adorans
, ,
fastigium virgse Josepb', cruceni designavit : can ,
cellalisque manibus benediccns iiltos , crueis
.
"
imaginem perquam aperte delincavil. Idem eiiam
, ,
indicarunt, tum virga Mosaica, qua veluli cruce
, *
percussum est mare, el quae IsraeJi saluiem fcn ns,
, Tbaraonem aquis uiersii , tura manus in crucis for ,
n am expansap, atque Amalecilas in fugam vericn ^ *
i < 3 : aqua ilem amara ligno edtilcata , rupes *
qne virg;e ope dirupla latices fundens : virga
, ,
Aaroni sacerdolii dignilalem propter divinum re
sponsum saicicns : creclus tropaei more iit ligno
,
serpens, veluii mortuus , ligno salqiem iis affe .
rcnle, qui cum fide mortumn bostem cernerent;
, " , ,
ecut Gbrislus, in carne peccaii nescia, ligno cotifi

xu8 fuit. Magnus Moyses iuclamal: VidebilU vilam

ve8tram in ligno pendentem ob oculoi veslros . .j
k

1 0

1 1

l e

13

lanclo baptismo : magni Basilii ex Iriginta capi- ''

libutad Amphilocluum lconii ephcopum.

Quoinodo igitur sumus in similitiidinc tnortis ejus

(Oiisepulti cum ipso per baplismum ? Qui igiiur
;
< si sepullurae inodus, ei q u ulilitas exiuiilaiione ? , ;
rrimmn quidem est necessariuin ul vilae prioris ; ^
hories interrumpatur. Quod assequi nequeunt, riisi

1

Malih. , 30, Blarc. , 6. i Cor. , 23. * Gen. et . Gitn. ., 31 sec. L X X ; .

, 21. Gc.i. X L V I H , . Exod. xtv, 16 seqq. I. , II. Exod. , 25. Exod. ? , 6.
. X A I I , S e i 9 .
Nuin. x x i , 9.
Ikm. X \ H I I , O 0 .
1 1

i a

PANOPLIA DOGMATICA. -

L'49

. X X V .

1250

; . qui de supcrnis nati sunt, ut Dominus a i l : roganoialio cnim, ut ipsa vox indicat, allcrius viia? i u i , ,
lium esl. Quamobrem ul alteram incipias priori fi: . "
, . nem imponas necesse est. Quemarimodiim enim in iis
qui cursum redectunl, status quidam ct quies con \
, trarios molus iniercipil, sic el in mullione -vitas
\ \ neccssarium vidctnr, uimors inler uiramque vilaui
, - inieivedens pr*ci'demibus finem imponai ei se , qucnlibus priiuipium ^xbibeal. Quomoclo igilur
. $ - descensum ad infcros dirigeinus ? Imiianles sepull:;ram Chrisii. Eorumenitu qtii Iapiizan:ur corpora
, ;
in aqna qundaiuniodo sepeliunlur. Iiaqtie bapiisnms

fignrale upoi c.irnis tleposiiionem significai, ex
. ; , Apo>loli S( ntetilia uicenlis : Circumcisi ettis circumcisione non inanu fttcta in exspoliatiom corpori*
,

carnis, in Cluisti circumchione contepulti cum ipto

in bapthmo *. Et esl lanquam expurgalio animae

,

sonlibus quac illi adsum ex carnis sapieiitia,sicul scri

\
piuin esl: Lavabis me,eisu;er nioem dealbabor Mdcir co non more Judseoruni abluiimir ad singiilas rnqui , ,

natioucs, sed umim novimus baplisiiium salutareni,

,

.

; * , ' qnoniam una esl pro mundo iuors, el unaamorlnis
resurreciio, quarum ftguram bapiismus gerit; cujus
,
, - rei graiia qui vilam noslram regii Dominus baplismi
foedus nobie insiHuil,quo morlis vilaeque figura con, \ .
liuelur. Mortis eiiim aqua explel iniaginem ; v i l a
aulem pignus Spiriius pra;bei. Quarequod quaereba*
, \
lur, cur aqua cum Spiritu assuinerelur, ex bis
,
paiefaclum est. Citm eiiim duo in baplismo proposiia
, ^
S l n t

u t

, C

delealur corpus peceali ne amplius nioni

fructum ferit, (t Spiriiu vivai ac fructum babeai in
,
sanctitale,aqua nionis iinaginem geiil,cum lanquam
, , in sepulcro corpus accipial, Spirius autein vilalem
,
viriutem injich, duui a inonaliiateex peccato pro ,
veniente animas iiostras ad viiam prisiinam renovat*
, ,
Hoc igilur est de sopernts naeci et aqua el Spiiiiu,
,
cum in aqua perficiatur morlificalio, et vita nostra
.
per Spiritum inslauretur. Ternis igiiur iimiier- ,
sionibus, leniisque appellalionibus maguum bapiisipi

luyslerium peragilur, ui el mortistigura exprimaiur,
/.
et divinaecoguitioaii doclrina eoruni qui baptizaniur
,
aniuiee illuslreniur. Quamobrem si qua gratia esl iii
,
aqua, ea nou ex aquse naiura, sed ex Spiriiuapreseu . ' , \ D tia provenil.
, , \
. " ,
, ' .

rpfifOfkv

^\ ,
, , ,
^ , ' \
,
,
, ,
,
1

Gdoss. n 12.

Psal. L 9.

Tkeologi oralione quaadbapiismum cohortatur.

Cnm au/em duplicessimtts, boc es>,ex anima rorporeque conslemus , quorum alierius naiuia sub
as; ecium cadii, alterius non canlit, duplex iiem est
expiatio, per aquam ntmirnm ei Spirilum, quaruni
aliera ralione corporca visibilique percipitur, alter
ratione incorporea atqtie invisibili
concurril.
llla figurale, bic vcre eiiani profuuda expurgai. Qui

1251
EUTHYMIl Z I G A B E N I
|252
cum priroae generattonls AdJntOf fueril, novas ex , , xa\fc*.
vcteribus, el riivinos ex illo quod sumus, sine ignc
, ^\; &
, .
rcfmgens et sinc coniraciione recreans. Nain, ut rem
, >>
breviter conplectamur, baptiemi virlus nibilaliud est
, \ ^
nisi alterius vitse puriorisqwe vivendi rationis fcedus
quod intmits cum Deo, quod in primis raetuen- , \
dum est, et omnicura cuslodienda est anima cui- , \ -
,
que sua ne in boc quod professi sumus, mendacesreperiauiur.Nam si pacia qua* cum bominibus faciimuB, . , , , 6 ;
Deus medius adbibitus rata babetatqtie confirmat,
,
quantum inslabit periculum si ea quae ipsi Deo
,
polliciti sumus violabimus , nosque non selum
aliis criminibus, sed hoc eliam mendacio, obslrin- ,
, , *
gemus verilati ? Prx&eriim cum alia non detur
, ,
regeneraiio neque rcfeciio, neque prislinum in
,
siaiutn resiilutio.licei eam maxime muliis gemilibus
; el lacrymis, ex quibus, ut ego quidem sentio alque
, ,
staluo,vix cicalricis obduclio sequilur, inquiramus.
Scquiiurenim idque crcdimws. Quod si cicalrtcfs de- , * , ,
leanlur, praclare nobiscum agitur, quandoquidem

.
et ipse humanitalis indigeo.

aepl
(Jregorii Kyssat pontificis ex oratione catechetica ,

ilem de baptismo.
' *
Veriim quia myslicae doctringc pars esl etiam
lavacri insiitulio, boc lu vel"bapusmuin vel illuslra- ,
, ,
tionein vel regenerationem appelles l i c e i : nulla
, cniin imer nos de noinine erit differeniia : opera
, *^.
preiium erii, ut de boc eliam pauca percurramus.
* axoovkwiv,,
Cum enim a nobis audiverinl, quia quod mortale
c s i , ad vitam t r a n s i l , esse cousenlaneum, ut C ,
, cum priina generaiio ad vilam morlalem ducat,
, , **
aliera generalio reperialur, quae ncc incipial
, ,
a corruplione, neque in interilum desiital, sed ge
niiutti ad vitatn ducal immortalem,ut quemadmodum
, ' ox mortali generatione necessario nascitur quod est
, y\ ***
niorlale, sic quod ex generatione quae non seulit

interiluin nascitur praesianiius silquamul inlcriiutn

ex morte patialur, heec et similia cum intellexerint
,
modumquedidicerint, nempe precalionem ad Deum
, ,
ei graliifi coelestis invocaiionem et aquam el fidem
, , , * ,
csse quibus regeneralionis mysterium expleatur,
, ^
baud facile adducunlur ut credanl : respiciuiit
, Wjienim ad id quod cemiiur, nec proihissioni puianl
.
reppondere quod ralione corporea peragitur. Quomodo enim, inquiuni, fieri potest ul preces el divinae D , , W"

viriutis iuvocaiio in aqua facia, vilae eit causa iis
; , * &
qni ihiiianlur ? Ad quos, nisi admodum obstinaie
,
se babcnl, pro insiiiuli hujus approbatione sim .
plex satis erit responsio. Nos enim vicissim quae, sfo'
remus quomodo fiat in carne geiieratio. Nam cuai
, ;
omnibus manifesluio sit illud hominein fieri, quod
/**;
cousliiuendi animalis graiia injiciiur, nulla lamen
'
afferri ralio potest, qua id ul eflkiatur probabililer
. f/cify '
pereuaderi qneat. Quid enim coiumune babel bomiuis
xowflp
definiiio,si cum illa, quai cernitur qualiiale coinpa ; ^ *\
reiur ? Hoino enim raiioue praediius est, el cogiuit , OtR
di vim babei. lllud auiein in bumida qnadam consistil
qualiLate. Nec amplius quidquam eo quod ceritilur ,
. ''
cogiiatione pracipiiur, Quod igilur conscnlaneuui
6

1253

P A N O H J A DOGMATICA. . X X V .

12:4

esl ut illi nobis rospondcanl, dum abipaisquaNrimus

qui fieri possii ui ex ea honio constitualur, id item
>, nos respondebimus, cum ex nobis quxmi.l quo
, '
paclo fiat peraquam regoneratio.IMic r n i m promptuin

esl unicuique respoitdere, divina viriule illtnt hoini.
nein (lcri, quod alioqnin immohile et iners s i i ,
,
nisi illa adait. Qnamobrem si ilfic non quotj sub ,
\ . - iectum esi bominein facil, sed divina virms in ho
ininis naluram mutal i<! quod cenmur,noimc soiiinuc
, '
inscitiae sil tanlam in ea re \ Dei viriutem esse
,
coufilerijn bocautemeumdcm esse lam itubecilluin,
, ui quod vull explere non posnt ? Quid commune,

inquitint,babelaqiia omm gratia ?Quibus nos conlra,

Quid babet commuite bumidilas cum imagine Dci ?
. , , ; ,
Ac illic miruni non e*4, si Dei voluniaie in aniwal
, ;
' , , , praeclarissiiuum btimidilas cominutalur. E l bic
nos iiem dicimus non esse mirum, si diviuac vir .
lulis prasenlia ad incorruplionem redigit id quod
, ,
in natura corrupiibili iialuiu esl. (Juaeruul rurguin

ul demonstremus Deum qui invocaiur pracslo esse
.
ad ea quae fiunl sancliGcanda. Respondeiiius ad
boc deiuonslranduin id esse satis, quod consiei vir .
lutein quae nobis per eamem apparuii, vere divi 6ta
uain esse. CUID eiiim demeiistrattim fuerii Dectm
.
esse,
qui in carue declaratns eal, quhjne miraculb
efficiendis naiurain aoam ostcndii, siinul Kiam de,
monsiratum est, etim its qua? iiunl, ad< sse, quoties
, invoiatur. Qttemadmodum eiiim singulis rebas

qusedain inesl proprielas quae naiuram illarum
. " t

,
.
,
, ,
.
,
,
,
.

tanquam nola quaedam declarai i l a , naiuiae d.viiue

propria eat veriias. Quare cum pollicilu. 8 t, *e cum
invocatus fueril, adfulumm, el in ne i<> credc nliuni
esse, ei in bominibtis manere, ei CHIII unoquoque
csse, atia demonsiralione noi indigemns, u( cslendaimis Deuin iis qua piiraguiilur adesse, cum illam
ex miracuKs Deum esse crediderimus, proprium
auicui Divinilatissit, ul nulluin habeat commercium
citiu fafsiia e, et in verilate proniiss onis consisiere,
quod nobis tnaiidalum est, mimme dubUetuus.

.
.

Damasuni,

item de

baptismo.

Baptismi vi$. Bapti&mug unut. Seceuaria

ptismum
Quidin

invocatio Trinitaiis.
Christum baplizari.

Quid

ba~

trina

Eucharhlia

immersio,
el

bapii-

, , . D
Dominico laiere fluxerunt. Baplitmus duplex
,
ut et homo. Jam vero unum bapiismum m ro
missiouem peccatoruui ei in vitam xternaui con/1 ,
teinur, Baptismus quippe moriem Domini signiii , ,
cal *. Per baptismum enim cura Domino sepeli
mur, ul ail divirius a p o s t o l u s Q u e m a d m o i u m
. " ! , ,
igitur DoiniHus moriuus esl, sic nos etiaai scn ei
,
bapiizari necessarium e s i ; baptizari, inquan)* sicul
- ,
a Uoiuiuo diclum cst: In nomine PatrU, et Filii, ef
, ,
Spirilus sancli . Quibus scilicet verbis, Palris el
. "

Filii ei Spiritus sancli, confessiouem edocemur.

,
\ ,
Quocirca qiii in Palrem et Filiuiu el Spiriium
,
'

saucium bnpiizali. una:i.quc in iribus Lteiiait

m

ROID. , .

Coloas. n , 12.

* Maltb. \\\m

\9.

1535

KUTHYMII ZIGABENt

1236

ne iibi qnidem pareet, Non afiue illi?, alius

tibi, ,
sed ideii. E l mrsum : Vidc bomtatem et
teierita ),
tem . Cujus? Christi:
severitatem qntdem in eos .
qi eeciderunt; in te auiem boiritatem. Quid awtem
, , * .
sibi YohiiU primitice, et massa, el radix, et rami, ei
, " , .

nalurale*, ei insiii, nitu muluam quatndam co- ; . ,

gnaiioitem? Qfkibus ex verbi aperlissime uuus et . ' ,
idem esae legislaior declaraittr.
, 01, ,
, * , , ,
;
,

Alibidicit : Cireumcisu$ atiquis vocatus eit, non

, *
abdueat prteputmm. In praputio atiqui* vocatut $,
, . ,
circumcidatuT. Circumcisio
nihil e$l, el prcepu & , ,

tium nihil e$t ted observatlo maudalorum

Dei ,
unins nimirum, non autetn duorum. Mandaiorum
' , .
)>orro unutn jwbet circumcidi, alterum veiat. Uirunt , .
t]ue au!em ad eumdem refert Deum. Quamobrem
, ;
unus est Deos Tems, et Paier Domini nostri Jesu

Chrisli, qni et circumcisionem per Abrabam in my,
bterio periecttonis dedil temporibus pra finitis, c i eos

qui iu praepulio erant, per Filium suum suscepit.
.
9

"
. ,
,
* ,
t l i l : Teteta transierunt, ecce facta sunt omnia
,
. Ouinia, inquit, lam recens nimiruin quam

Vetus Tesiamentum ex Deo, qui nos sibi couciliavit
per Dominum nostrum Jesum Cbristuin.
C *:.
Joannes adventu boni Dci diguus, effecius, et,

plusquam propbela, el quo inter natos muTierutn
, ,
major Don surrexit, leslimonio ipsius Veritalis, quo- *
modo pro legis mandato sibi pugnandum exislima- ,
vil, pracseriim cum graliae praecursor missus fue- , -
r i l tNeque vero pugnavil soliiui, sed capite pro
; ,
illo damualusesi. Unde enim, nisi ex lege stimpsii,
. ul Hero 'em reprebenderet, diceretque: Non licel itbi
, ,
habere uxorem Philippi fratris t u l ? Viiles igilur,
, ,
quanli fecerii mandata legis illc, qui dignus cffectus
t-si, ul atictoreui gratiae baplizaret. Nam si prrecep- ; $
ia Mosaica ei cvangelica inslilula non suoi ejus- ;
tletii divinae cl boua iuspiratiouis, quomodo ipse
minisUT gratiai non aspeniaiur? prafserliin ^
C U I I I Dominus dical: Nemo poiest duobus Dominit
,
tervire, el qua3 sequunlur . Ipse eniin praccursor
* > ,

Animadverte mibi sapientiam Pauli, quomodo

VcierU et Novi Testameoii discrimert oslendat.
Venim cum deserlorum isiorum hacresim perspicerel, illius OHIDCS ampuians nugas, baec slalim ad-

J.anue$ una cuin propbetanim ccetu duobns

do-

,

,
;
rum,uuius boni cl altcrius mali,Novuui csse CQnccdt-
mus ct Velus Tesiainciiiuin.
, ,
, , .
$ ?,
Magnus illc' prasco verilalie Fauius clara voce
lamati^umucundum
Iwminem hwe loquor?Annon ; }
; ,
cl lexdicit? idesi, uon argumeiius bumanis bac
,
. Nonuecl legis maadaio p r ^ c r i p i a suui?
/ n lege enim Mo$ii inquii, scriptumesl : alli~ ; ^tar/
miiiis dcpreliendilur inscrvire, si diioruni domino-

. \ , 22.

1 Cur.

, 18, 10.

* H C u r . v , 17.

^Majc. , 18.

Mallb. , 24.

12

PANOPLIA DOGMATICA. -

. XXIV.

E l tiis diclis stibjicii:

. , gabit bovi trituranti
. ,
;
9

, * . " , .

, , ,

,

.

Nunquid bobus cura ett ? Quos autem magis curel, addii : Propler notaulcm omuino dieii,
noi scriptum esl . Quare coinmune decreturo in veteri lege et in graiia versatur. Deinde
naturalem et ccrtiasiimni Patris el Filil similiitidinem ex legis siinUiludine oslendit: Qiumadtnodum,
inquiens, prxcepium fuit,
qui atiari lerviuni. par-

ttt

/ieipti iint attaris, tic Dominus pratttpxi, ul qui

nuntiant Evangelium, ex Evangelio vivanl . Neceek

situdinem rursum et cognalionetii legis et graiia?

clarius oeieadens, Nolo vos, inqeit, ignoran, fra-

ires, quod patres nostri omne* sub nubi fiurunl,

omnei maretransierunt, et omnei in Mou.bap,

, , -tizati $unt in nube et in mari, el omne$ iumdem ci-

,
, ,
,
,
,
% . "
,
. ,
,
,
;
; ;
;
; * -

bum spiriiualem comederunt, et omnes et^idem polum tptrituaUm . Bfabant eitim tpiriluati
sequente petra, pelra autem eral Chrislus . Audis,
quomodo Ghrislus Palrum populum, id est, suum
potaveril? Et quoinodo Paier ducebai lsraelem ad
Filii agnitionein ei adorationem ? Per quos autein ?.<
Per Mosem utique et prophclaa. Ubi igitur bio
mahis ? ubi mali prineipii opus ? ubi legea parii*
conlrariae? Post autem dicit : tenUmu*

Chiutum, sicul quidan ipsum . Qniiiani? Nerope populus Uraelita. E l qua

iupplicia ?

mpenlibut ptrierunt . Quamobrem qui Deuia

inlege teniaverunl, ii per Pairem leniarunt F i lium.

. ; .
; . "
.
* - C
Ad Hebraeos scribens Paulus : Multifariam, in-

, '
.
,
,
. " ,
,
,
;

qiiit, multuque modis olim Deut loquem patribm in

prophetii,ftovuitm*locutut ett nobitin Hlio . Ecce
eumdem Deom, et non aliura olim in propbetis 10cuium dicit, poet autem in Filio. Qui Novuin Testainenlum in Filio largitus est niundo, idem ek iu
prophelis Vetus instituit. Quonam tgilar modo ielorum error imum veteris,et alierum novi Testameni i fingit auctorem ?

Rursimi idem apostohis a i i : CoiwiUraU

apoilo-

lum elpontificem confenionii notirw Jesum Chri

stum, qnifideHt fuit ei qui fecil u

iiempe

ponli-

ficetn. Deinde quomodo Qtlelis fuerit, explicans, per

, . , - ^ Mosera ostendit. QMmadmodum Motes, inquit, in
, , . ; tola domo eju* " Gujus domo? IHius nimirum, qui
', fecit pontificem Dominum nostrum Jesum Chrisium.
. Dcinde incoinparabilem Domhii cum servo diflVrenliain demonstrans adjecit : Eo majon gloria
, ,

,
* .
, .
,
1

l Cor. vm, 8, 9.
ibid.
ilebr. i , 11. Hebr. m , l .

* ibid. \0.
" i b i d . 2.

11

hic, quam Moses dignui (uil, quanto mn'iorem honorem hubet domo, i$ qui fecit eam. Omnis enim dotnus adificatur ab aliquo, quiautem omnia facit, en
Dem". Ecce Cbrislus Filitu boni Padis. Moses
autem servus ejus, ncc sitnpliciter servus, sed fide-

* ibid. 13, 14.

ibid. 5 , 4.

l C o r . , 1. .

ibid. 9.

ibid.

im

EUTHYMIl ZIGABENI

124

lis. E i rur&um : Qui attlcm omnia facil e*l Dcu$, ,

J W C . *

qui knbitacuiutn centtruxit tefreitce domus iptius .

Mem ipse docior orbie lerrarum dteii vocatuitt

esse a Deo pontiftcem Auron, sieut et Cbasimi.

;

Nemo, inquii, sibi ipte honorem *um'u, ted qui w>ca- . , ,

ixr Deo tanquam Aaron. Sic Ckritlus

non $&

'

ipse ylorificavil, ut ponlifex fieret, sed qui vocavil

eum:

Fitiu$ meus et lu egohodie genui U*. Quod &i

is qui Cltristam vocavil penlificem, ipee est qtii e i

per Mosem unxit Aaron, e l neuier ae i|>eum pon;iflccm deelaravit, sed qui vocavii eos, quftmodo e i
Novi et Ycieris Testaineiui tum opera lum leg^g itoti
suni urnus el ejusdcm boni ?

. ,
\ ; , *
, *

^ :;
Tu mihi Abrabam Isaao, Jacob, Josepb, el ipsum
, Moserc, ac reliquos veteris Tcsiamenti preclaros , viros coJligc, qnos Paulus in numero juetorutn cutn
, , , , "
!a*de collocat, et iidenv ipeorum celebral. Nam de
, ,
Mosc quidciu iUud adjungit, quod e l epprobiium
,
Gbrisli susiinuil. Mnjus euim, ut propriis ipsiue ,
verhis utar, the$auri$ jEgyptiorum
exiuimatil
. ^
opprobriumChritii *. Et causatn adjungil : Rcspi

ziebat enim ad remtinerationem \ qnam

uiinirum

ipsi potcral Dciis iribuere. El quid opotUl, inquii

corli incola Paulus auievertcns, viros enumerare ?

.
JSarrautem lempus ipium defiael GecUon, Ba
; vac Sumpson, Jephte, David, Samuel, proplulis,

qui jidem viccruni , operati *

jutiitiam, G

depli snrU repromistiones, obanixerunt ora Uonum.

exclinxerunl impelum ignfr, cffugavennit aciemglfldii,
convolueriou de infmmune . Deimio sacris ipaoruiu
Hadiuirandb opcribns coiu;i)fimoraiis, viiaque in so^
Jiiudmu uransactael ^ subjicit,: Qnibus dignus ncn erat mundiuNeque
boc coiilenius,sed nos
ad corum iuiilaiiouoni iciMns,elcorum exemplo ad
virluieiu coborlans addil: Taiuam habeiites circumposilam nobis mbcm teslium, rtepotiio omni tumore,
el circumUanU pcccaio per palieniiaiH curramui ad
propoiltum nobi* cerlamen respichnlet iu auctoretn
fidei el consummatorcm Jesum , qui et Dunduus
noster Jesus Cbrislns, qui ct fidci, in qua slrenui
ei slabiles peruianscruul palres uostri, facius esi
D
princeps, eiillorum ac nosiras ealmis au<*tor.

' .

xal ,

dt

, ,
. ,
,

'

, , , XJY^> ? .
llic Aposlolus ei alibi legeui llosaicam ita ocle bral, i i l Dei verbmn, quod non iutercidit, esse d i -
,
,
cat: Nonenim excidil, inquil, Mrbum Dei *. De Ja ,
rob autem et Esau vcrha facien?, qttod major ser ,

viel minori
tuui recenies, (uiu veierco erroris
miiiistros coarguii. Ait eniui: Numquid
injniiilia eslapud Deum ? Absil! Quomodo enim dicit Alosi : *. *
Aoi
Miserebor, cui mhercor, misericordiam prcctlabo, ; .
ibid. -4.
* ftoui. ix, G.

llt-br. , 4, 3.
* ibid 13.

llobr. xi,2G.

ikld

ibid. 52-31.

S b i d . 38.

H-br. , 1.

1241
P A N O P L I A D O G M A T I C A . - . XXIV
1242
hv ,
br ol cui mhereor *? Ac ne quis exislimel se propriis
.
laboribug ti sudoribtis sine divino auxilio perfecta
, exsequi virtuttim ofllcia, cobibct buiiianam arrogan ,

liam, et dicit ipsum Deura esee misericordiac fon , \.

tem in eos qui ad ipsum respiciunt, eos auleiu qui
aupercilium lolluril, coarguere, et gloriosaiii ipso- ,
ruro superbiaiu deprimere. Porro Deum ipsum, qui
>
esl Paler Domiui nosiri Jesn Clirisii, benignum et
. ,
bonuin appellat, eique otiines obedire dicit, ei pio ,
priis raliooibus neminera ab arcana illius guberna* , ,
lione sese sublrabere. Sic entin aii : homo, tu
) quise*,ul respondeai Deo ? Mox eiim opificem
^ ,
procreaioremque uostrum aperle deinonslrai ess^
,
, nec sobnn procrealorem, vcrnm etiam judicem l i ;
berum el Dominum, qui possil cuique tribuere quae
, / , judiciodecreverit suo; itaque iram suam exercere
, & in vasa paraia ad interilum, diviliaa autem glorisc
', , - suaB largiri illis qui misericordia ipsius sunt digm.
Cujus et nos dicii esse pariicipes, qui praparali sn, mus, et vocati ad ejus bona perfruenda, qui credi dimus iu Doiniriuin nostrum JesuiU Cbrislum.|
, ,
.
;
Alibi vero sine poeuilemia esse scribens graiiam
, vcri Oei ei ejus esse populum Israelitam el legem
), ,
et mandala, uec omnes propler paucorura culpaui
, ,
repudiasse, ui sibi essent iilii, sic aii : iVim , , quid nyecit Deus populum suum ? Absil. Non reje ; .
cit Deus populum jutim, qaem pwscfoil \ Et per , . spicue deuioiisliatis, queui Deum dical, el uude pla , ,
iim iiat, Dcum non repudiasse populutn suuai ,
, , ,
iVam el ego, inquit, snm Isriwlila, tx um\M Abra

",

ham, de tribu Benjamin \ Quare q u i Paulum non

.
" ,
rcpudiavit, sed vocavii ipsum ad eleclionem, bic
,
esl, qni ei lsraelem fecit popuiutn suuin, el non
,
rcpuln euin, sed per ftdera iuCbrUium perfccit.
, . ,
v

V i T i l a l i s splendorem paiefaciens divus Apostohis,

'
, , nosque u l m u i i d i s i m u s , e l ab iimiiuudie sejuiigainur
adborlans, u l qui i a Dei liiios i l filias adoptali
,
simus, Nam el vos, i n q u i l , erilit mihi tit filios et
,
, ,
^, filias *, et c u m qui promisit b%c, indicat, nempe
, D Deuin oiunipaliiieuu Adjungil eiiuin illos quibus
proinisaionea factus suul, nobis uimirum per palres.
.
Dicil enim : Uas iyilur habemei promisiionei, cha ,
rtitimi, emundemus not ab omni inquinalione carnis
,
$piriius, perficienUs sanctificalionem in Dei *.
, ),
Nobis igilur baec promissa sunt, quaj a pairibus

duxeruntiuiliuui, ei cujvis Deicsl ille populua, ejus\

. "
, dem el nos suaius. E l queiuadmodum in veieri Tesiameiuo boiuioes mundi lemplum eraul Dei, s i :
,
et in novo qui muudi sunt, ejusdem suot Dei ibui ,
plum.
.
Mulia praeterea nugantur istius haerebia dociorea

el vindices qus nec fidelium auribus percipi neo

piopum lingua possunl explicari. Cum eu'\m fldea
, >.
1

Hebr. , 1, 15.

ibid. 20.

Rom.

, 2.

* ibid.

HCor. iv 18.

II Cor. vn. 1.

E U T I I Y M I I Z!G

1243
i p s o r u al> errore

priucipium sumpsi r i i , iti om- \

nibns dcinccps aberraverunt. Cnpila lamen

reticnruin opiniumim el fundainenta, et

bae-

radiecm,

1*44.

et fontem quodammodo denionslrabiuius. Qn'je reli-

\ , ($, ,

gionis et

piemis

que lompus

doctrina ab iniiio

redarguii, el tanquam

disjecii aique

dissolvit, el

oussis veriiatem

ab boc usaraneac

ipsoruni lenebris

lelas

, ,

dis-

. ,

oslendit. Quae vero praiiermissa

s u n L , facile eisdem ralionibus quibus reliqna c o n -

fulavimus evertenlur. Si enim qui baeresis

euni

infecti, resipiscanl,

confulatione

reliqua

ex

veneno

rectam

ei

impedimenlo sublaio rejectoque

deducli viam, facile omni mendacio tanquam olTendiculo

, -

graviornin capitum

cognoscent. Naro in

:;

in 0111-

neni venieut veriiatem. Qiiod si ca3ci esse volueriut,

proletti coulra ' , \

claudioabunt adbuc

iucndacioque

semetipsos

agent, et ad erroris spirilum

'

:,

delieere recusabunt. Alque ita rursum supervacanea

crit sublilior eorum quai rcstant explicaiio. 1'ulridis

eniin fundameiilis in cassum aliquid super&Lruxeris

imiiilcnique laborem susceperis.

, \ ^

fortilcr

TITILUSXXV.
l)e cruce, de sancio baptismo el de cucharisticc
mysterio.

'.

,
]

Vo.rum quoniam et crucem vciierabilemdespiciunt,

,
.

eldivimiuibaplismuin coniemiiunt,elsacram mysticae

, ,

coeuae iranssuiuplionem; inrident, et de bis quoque

aiquid e x beaiorum Palrum libris depromplum i n

inediuiu

afleremus.

Damasceni de cruce.

,
Rernm ipaa creatio humanis rationibus comprehcndi potest. Fides uuiver&a necessaria. Quid , ]

fides. Yerbum crucis pereuntibus quidem siul- .

titia esl : iis autem qui salvi fiunt,id est nobts, Dei ,
virins esl . Nam tpiriiualis quidem judicat omnia : .
Kfettx
animalio autem non percipil ea (! Dei sunt *. ,
9

Siuliitia enim illis esl, qui ea suscipiunt, nec Dei

boniialem etomiiipolenliam considorant; verum res

diviuas bumanis nauiralibusquc ralionibus invcl'-

\ , ,

ganl.Etentm qmc Dei sunt, naiuram etSeniionein ct

cughationem

superanl. Nam si quis

animo volvat

quonam paclo, el cur Deus omnia ex nibilo produxerit, naiuralibusque rationibus id assequi
conlcndal, nequaquam boc coroprebendel. Animalis
enim el diabolica esi bujusmodi scientia. Qui vero
fide veltili uianu dtidus, Deum bonum, et omnipolentem, et verum, et sapientem, eljuslum cogtial,
omnia plana et aequabilia, viauique rectam inveniet. Nam fieri non polesl ut quis eine fidesalulem
consequaiur . Fide siquidem lum humana omnia,
luin spirilualia conslaut. Neque enim agricola *
sine (ide arvuin proscindit, nec raercator exiguo
ligno vectus aiiiinam suam furenlibus maris undis
committit, nec malrimonia conlrahunlur, nec denique aliud quidquam eorum quae vita fert, susci1

1 Cor. i 23.
f

i Cor. u, 15.

Hcbr. , G.

'

-:.

, \

,
. . , ,
,

, ,

,
, .
,
, .

%
, .
$

4

Basil. i n psal. cxv.

]?4.>

1246

PANOPLIA D O G M A T I C A . - . XXIV.

. piiur. Fidc intelligimus Dei potcntia cuncla ex

iiiliilo producta esse. Fitlc oninia recte gerimtis,
.
tum bumai.a, tuin divina. Fides porro est aesensus
oinni curiosa inquisitione vacans.
Chrisli rerum nulla mirabilior cruce. Ejus benefi \
cia. Quanquam autem omnis Clirisli aclio ei nii , \ ,
. raculorum edilio, praeclara, divina ac mirabilis
e s l : nihil tamen esi ex omnibus quod admira' ,
lione dignius sit, quam venorauda ipsius crux. Ne , $ ,
que enim alia ulla re destructa mors fuit, primi
,
parenlis peccalui exslinclum, infemus spoliatus,
,
resurreclio donata, vis- lum praesenlia, lum mor tem ipsani conleinnendi nobis concessa, redilus ad
, ,
, \ - aniiquam bealitudinem paralus, paradisi patefactse
, - JJ januae, naiura nostra ad Dci dexteram collocala,
. lios denique filii Dei atqne hseredes facti, nisi per
Siquidem bsec
"
- crucem Domini noslri Jesu Gbrisli.
omnia crux prnestitit : Quicunque inim, iitquit Apo, \ ,
stolus, in Chrislum baptizali sumus, in mortem ipsius

aulem in Chrislum ba, . baptizali tumuiQuicunqne
. ptizatisumus, Chrislumindnimus \ Cliristus porroest
Dei virius et sapienlia '.Enquo paclo Cbristi niors,
, ,
sive crux subsislenli Dci sapieutia nos vesiivit. Dei
\ .
aii'em viitus verbuni crucis dicilur, vel quia Dei
,
vis ac potenlia, hoc esl, vicioria adversus inoriem,
, , *
pcr eam nobis manifeslala cst; vel quia, sicnl qua , ,
tiior extremaB crucis partes per medium centrum

inier se cobaereni et conslringunlur, ita per Dei
, ,
poleniiain sublimitas et profundilas, longiludo el
, ,
- G latiludo, boc est, omnis tam visibilis quam i n viaibilis crealura, conlinetur.
.
Crucis signum fideles inter et infideles diicernit.

,
llacc nobis signi loco in fronle data est, baud se ' ' . cua ac circumcisib Israeli. Per hanc nos lideles ab
infldelibus dislinguimur alque agnoscimur. Haec
clypcus, armalura, atque tropanim est adversua
. , ,
diabolum. Uxc signaculum est, ne nos exlermina . ,
tur angelus tangai, ut Scriptura loquitur \ Haec
, , , , - jaceniium ercctio esl, slanlium fulcimentum, intirinorum baculus, ovium virga, resipiscenlium
, ,
adminiculum, proficieniium pcrfeclio, animae el
,
, , corporis salus, malorum oinnium depulsio, bonorum oniniuni causa, pcccali exsiinclio, resurreclio, .
nis plauia, vilaB selcrna; lignum.

D Ligni crucit adoralio, ac aliorum qum Christut
conlaclu suo sanctificavit. IIoc ilaque pretiosum
,
sane ac venerabile lignum, in quo se Cbrislus pro
,
nobis hosiiam obtulit, uli sancttssimi corporis at ,
que sanguinls taclu sanciificaium, jure debet ado , , ,
r a r i : clavique ilem, et lancea, et indtiroenta, et sa , ,
CTX ejus mansiones, boc est, praesepe, specus, sa , , ,
lularis Golgolba, vivificum sepulcruni, Sion Eccle ,
siarum a r x , ac similia, quemadmodum Dei parcns


DavWl a i e b a l : Jntroibimus in tabernacutaejus : ado
,
zbr
rabimus in loco, ubistelerunt pedes ejus . Quod au . " ,
tem bic crucem inlelligat, argumenlo est, id quod
'Ardcrttt/O !, , sequitur: Suw, Domine, in requiem tuam*. Gomos

. " .
B

* Roni. ,

Gal. m, 27.

* I Cor. i , 24.

Exod. ix, 12.

Psal. ccxxi, 7.

ibid. 8.

1227

B U T H Y M U ZIGABEXI

m
quod ; /
, "

.
Si justiiia Dei manifesla csl, lestilicala a lege
ei propbetis, 111 Paulus aposlolus ait , qui fieri
, poseit, ui lex ei propbelae ex boni Dei inspiratiotie , \
;
et veritaie uon provenire puieniur ?
* ;
Si mali principii Veius est Teslamcnium, quo ,
modo Cbriblus Seivaior nosicr graiiam cuia lege
conjungens xMulli prop/, inquii, et jtisii cupi- ,
verunl videre, quos vos videiit, et non uiderunl * ? , ;
Cur euim viilere voluissent, qui a malo e&sent, ea
;
quae botii sunt ? Boni enim cupidilas a bouo nasci- . !
ittr. Et quomodo rursuin dixil : Abraham vidit
,
"

diem veum, et gavi$u$ $1 ? Si enim Christi , ;
Xpictlr
mtpterium, ul Paulus ail, latnii ,
el pole,
, ,
, *
ttates, dominationes \ earmuque iniperatorein,
, ,
quo paclo servi ejus pracvidissent diem Gbristi, c l
,
gavisi e^sent ?
;
Operariis iniquilaiis gravissima rainafcus suppli
ct* iu clie juclicii Cbristue subjccit: Cum idert/u
,
Abrnham et Isaac et omnes prophetai inregno Dei, " , *,
vos autem foras; el venient ab , el
,
kr rjj
occidente, el sepientrione, et austro, et recum-
, ,
beni in regno Dei . Expellentnr igilur quicunque
,
,
viiam ad Abrabam, el ksaac, ei Jacob, et propbeBofifia, ,
rjj
larum imttatfonem nwi instiiuerwii. Recuiitbeiit

. :
auiem cum ilbs qui pietalis ipswum sludiosi fue , , ,
rrnt. Quomode igitur lalrones, el fures, et mali G
,
fuerunt servi, qui regno Dei potkinlur ? effreoaia ol .
ora, el pairi niendacii promple servicftiia, quae tie cUiv
%rdorem quidem reformidenl, quo gaudeiites ciim
;
Abrabam aeparabunlur ab iis qui in fomacibus
" ,
, iupujiientnr.
!
min scriplum est illud : Ut implerelur id,
diclumest per bunc el illum prophelam.

Alibi rur&i>in Servalor iis qui cmn Abrabam

eruiu, regni catlorum assignal baeredilaiein, et
, cnni illiacullueaimaiidalnruinsuorumobservatOFes: *
Mulii, inquiens, venient ab orienU, occidenle, . , 'AraxoJ&r
recumbeni cum Abraham, el Itaac, Jacob in
,

vegno cmlorum . hoccme praemiun illis coneti- D ", ,

luil, a quibus cogtiilus esl ? Hoccine RIUDUS iUe . IargUur, qui sese innumerabilibus iiirommodie el , ;
morti propier ipsum obluleruul, ul cum mali ' ,
servis, siquidem ejus sunl servi, qui in Veteri ,
friierunl Tcstamenio, vivant, et niiiuereiiinr, el
, , w
congregeniur ? Quis audire qneat baec, qui verba
;
divina soliius sil audire ? Praelerea quomodo

Moses el Elias in transflguralioue visi snni, ei
; , xa*
cum ipso colloquebantur aique fulgebain ?
,
, ;
Sadducncomm stultitiam reprebcndcns Scrvator,
&>
qui de illa, qu septem fralruin uxor exsiileral,
1*
,
qiiufrebani, cujus essel futura, simulque mutuuiu

Marc.i,17.
viu, 11.

Luc. x,24.

Ioan. , 5.
L

*> Rom. ,

25.

l.uc. , 28, 29.

Maim

1*29

PANOPLIA DOGMATICA. - 1. XXIV^

1230

, - legis graii consertsum docens , NOH lefiiiis,

, , . inqiiii, quod dicium e$t
: Ego sum $
, ,
Abruham, ei Deu$ haae, Deut Jatob ? el qoac
", , , eequuolur. Quibtis verbis aperle declarat Abrabam,
, , \ Isaac, et Jacob baeredes esse aeternae viup, ct
, , Deura anemum, et resurreetionig auciorem,
- , gaudii, quod inde sequetur, elarghotem eorum
. , esse Deam. Adjeciieniin Deum uon esse Deuin
; , . mortuorum, sed viventium, Marcasauiemdixil ba3c
,
in libro Meeis Ooum dixisse. Qnod si Deus non esi
' | EtJ ,
Deustnorlnoram,sedcum ipsoquidem \ W i l Abraham,
* , , vivii et Isaac, vivit et Jacob, et omnes, qui viiam
,
ipsoram ititilati euni, el suni tanquam angeli Dei
,
in coelo * ; Dei auiero servus ei Moses, ei legis a
* , Deo dalae niinisler : quoniodo a malo principio
*
sunt, qui in Veieri Tesiamenio vix^runl ?
;
, Si roate sonis fuk propbeia David, quomcNlo
Cbrislus etim Spirilu afflaium dixiteo loce : AUDa , '
* vidinSpiritu sancto : Dicit Dominus Domino mto,
Sede dexiris mei, el qiwe scqiiuntur *?
, , ;
1

" \ \ ,

,
,

.

Umim esse Tetlamenli $ auctorem et Ifovi, et

quod contona sint, nen auttm contraria,
ul tolurU Dei inimici.

Noliteputart \n<\m\ Servator, quod venenm $oi ,

, ' vere legem aut propheta*; non verti legtm,
$ed implere *. Et : Amen amtn dko
.
, \, "
donec transeal ccelnm , iota mium, ant xnu$
,
non prmtenbii lege, donec omnia fianl \

Ego, inqnii, veni ul lcgem implereni. luiprota, .
,
riiiii Inguarum esi diccre, me venisse, quo legem
\, .
solverem quae Pairis esl, alque eadem mea. Niliil

, , , . ^ igilur praierniiiiam, quod non impleatur. Ego
S U I I I , qui propliciarum vcrba conttrme. Matn cm
.
. \ \ servi mei imuisinque einl acPatrie mei, et adveiiimii meuin.el omnia, qwead illura periinenl, pru
spexerunl el praftunliaruiil. Quatuobrein niltil
, \
eornm qua3 ipsi praedixerunl, et lex coniinet, pra>
. ,
, , , teribit, nec parvum, uec magmim, quod non verltatis
. iine coiidudaiiir. Si ciiim ego mitnsler eiroiimclaiouis ad couGrmandas promissiones, qtias Paicr fecit

patribus secundum carnem, qnomodo iota tinuni,
,
id esi, ulla pars vel mmiina eornni quaa in leg c i
,
prophetis dicta sunt, poteril omtiino praeterire, ani
(5 '
D O I I expleri?
, ;
Aliis ilem ex testimoniis aguosce parem legia
"
, , I) c l graliae conditionetu , ut euuidem csse Veieris
ei Novi Testamemi auctorem intclligas : Amen,
.
amen dico vobu, cmlum ei terra tranubmt, au
, , ,

lem meanon transibuni . Iloeest gruiia?. Aspice ol

. legis lestimoniiim : Facilius esi cceium et
;. " *
tramire, quam unum iegh excidere. Y i d i ,
sti qaomodo Servaior iiosier pracvisa dcfecliouis
.
isiomm audacia p;iria muntra gOriamque Iribwai

liim Veteri tmn Novo Testamenio? Aiqui mullis iu
,
rcbiis lex graliam antecedii, quippe quae pxdagugi
;
niuniTC futigiltir, ad ea qtiae graiiae smil duccus.
, '
y

W i h . 31, 32.
Mallb.xxis

Marc. x i i , 2 i , 27.

Matib. KWI, 43, .

Matib. v, 17.

ibid.

18,

1231
ZIGABENI
ia
Verum ul oaienderet eunuta ei praieriia et prae- ? \ Stdsetitia, diveria diepensaiionis raiione conaiiiuisse,
\ ^ ,
eodem et pari ioqeeudi modo de ulroque locutus est
\
. \ Teeuroealo. Quid ? quod adveraus iHos qui saluii feris docuineuiis suis noa obediretal, Mosem et non
* , ,
aliura aieusalorem coneliluit?iii, ittqtiit, tui vot
"Bcrrtr , ;
accutet, * , apud Pairem nimirum, cujus
, , \
teges et prophetia de Gbriato, cum ipsi . creditae
, fiierini, dignus eril accusaior, et lestia eorum qui
, legesejus libi colendas amandasque censuerint, el

qui nibil eorum quae ab ipso de comimini Domino
, '
et Servatore nostro pradicia sunt, susceperint;

qiiod quidem caput el fundamentura el principiuin
, , ',
totiue eaiveierie Tesumemi.
.
, \
Cum veieribus nova conjungitns Dominua, oslen-
, 686 ,
denequeeaadeamdem salulis viam deducere, quippe
q s abuno eodemqne auclore profecta sini, vetera- ,
qu*ad perfeciionem dirigere, nova auiem perfec- , , &i

8
lionem elargiri: Ideo, inquil, omni$ Scribadoctut

tu regno coeloTum, simiiii et( kormni palrifamUias,
qni proftrlde Ihetaurosuo novaM velera *. Docens ,
tukn in eedem esse ibesauro, el e i eodem pro- . '
, ,
mi Novum ei Vems Tesiampnium, ea inier se con , , aeitlire tl congruere, non aotem discrepare coniir , '
mal. Otsiendeiis auieiti uuiusque dociiinam ducere
ad regnum coelorum, mullo eiiam ma is consenaum
, /
earum nulla in re diversuin ind.cai. Quamobrem si
Elovv
uirumqwe TesUnaciUum in eodem ibesauro seivalur,
t% eodcmque deprouiiiur, et ad idem regiium , cedoroiii ducii, quomodo ea conirarias Hi purles ' , W J ; , ;
dielrabuiit adversarii?
;
Si Mosatea el propbelica scripla a divino Spirilu

profeeta non sual, (TUr Servalor ex HHs adversus
,
Gleopbam aUeriMiM|tte dhscipulum poai resurieclio ,
uein auniii r*prebeiisioi>eoi : Multi, inquiens, et

lardi cordt ad crecbndum in omnibui, quw iocuti ,

!
uml propheia. Nenne hmc pati Chrhtum opor- ,
tuil, *t imtrarejn gloriam maro f El incipient
;
Hou t ommbus propheiis interpretabatur eos, .in .
omnibm Scripiuris, quce de ipto eranl *. Redcin-

. ;
pior nosier receasei propbcus ui indices operum,
*
quibus nosa mali lyrannide liberavii, ct tu eos ly- rannidis mlnislros audes appellare? Atquebociiem D ,
cx loco couslal, legem el propbeias cum gratiaconve- ; \
niro,
.

te

Qiioiuam Ux cuui graiia consenlil, idcirco sese

\iciesim coiiUrinanl. Graiia eniai prsenuiuiatur, et
.'ilingiiur, ei expriiniinr,el velib adurobralura lege.
Lex auiem i U quse prsedieia ei praenunliau sunl ad
opus per graliam deductis, veriiaiem iu sc aub vclis abscouditani, ab ip&a paiffactam inluetur. Quod
si iuier graiiain ct a^quae fueruul aiUc graiiai,
cotisensus oon esl, quomodo q a lege et propbctts prsedtcu suoi, reipsa perfecia cerniinus? Cur
Senraior nosler leproaot aaemuodaloe adlegia *a1

Jjan. . 4>.

Maub, . 52

" ,
.
' , , \
,
* ^
&*?
., ^
. -^^'
^,, , ,*
,

Luc. , 2 3 . 27.

1233

PANOPLIA DOGMATlCA. -

. XXIV.

im

; cenloles imllit, jubens ul eanl ei oaieodant se

Zl
illis, sicul lex praecipil, et qnod gr&xius est, ofife , rant nmnus, ui Moses insliluit ? , , , , , ;
Divus Paulus propheticas prxdictiones iu teeii , monium adducens : Ecce, inquit, wxhunl dk$, et
, ,
consunmabo tuper domum hrael, et $uper domum
David teUamentum\novum non juxta Uilamentum ,
\

, \ , 7 quod feci pairibus eorutn in die,cum apprekendi ma

htim ipsorum, et irfuxt eos ex JEgulo \ Quod (eei,
,
. * inquii, ego nimirum, non auleo) maliis, ut lu d i meo,
, , * , ; . cis. Deinde : Ipsi non manserutti in leitamcrlo
et
ego
neglexi
eos.Qms
bictaquilnr!
Douiinus,
au
,

,
. ; ' ^twalus? DooRnus ulique. Addii enim : Hoc
, ' . ,
' \ '

, .

, . ,
.
,
;

lum,quod ponam domui hraeli*

"
, ,
, , & , , .
. ,
, , C
,
.
. ,
,

. ,
,
, . $
tjv ,
, * .
, ,

' ,

.
, ,
,
6, , ,

.

Nequc vero adinirabiiem Abrahae vfctimam neu

immulaiam silenlio pralerieria. Hanc eiiim Deus
poslulavii, ei animain offereniis complexus esl. ille
auiem non solum paruit, verum eiiam credidii,
Deum etiam posse rooriuos in vilam revocare.
Ucirco repulaluin est illi ad Justiliam, patrisque
nomen accepii, non illius lanlui generaiionta, sed

Dominut.

dicii
no-

vum,quiposui et vetut *. Videe. qupmodo supra e i

infra eumdem lum Veieris, tum Novi ustaiueutt
Paulus auciorem celebrei?

, p
,
, .
sl , . fii ,
. ,

(
1

Uebr. , 8, 0.
ibid. 10.15
, 1\
*ibiL
jbid. 18.

posl dies ,

Ponam ego, nan aliut. Ponam ego

Gen.xvn, 4.

a l i a r u m

e l i a m

> Q

u a 5 s u n l

coosecuUe, sicut scripluin

est : Quia pauevx multarum

getuium potui te , an-

le Deum, cui credidil.Et animadvcrte diligenler,

cuinam Deo. Sequitur enim Paulus et docel : Qui
vivifical mortuos el vocal ea qnoi non sunt,
sim

E l rursuin : In repromistione

sitavit diffidentia, sed confirmalus

tanqunm

Oei iton hcc-

esl fide, dans

glo-

Tiain Qeo . Vides, quis sil is, qui loculus esl iu

lege eLpropbelis? nemo enim alius, nisi ille, qui.
largiius est nobis graliam. Soquitur euim : Non
scriplum aulem propier ipsum

solum ,

propler nos, quibus

qui su&cilacit Jcsum Chritlum

sed

eiiam
in

Dominum

eum

nostrum

mortuit * llle igitur, qui pairein niultarum geniium

Abrabam coneiituit, qui jurejurando ei promitil,
qui in pramissis mendax nonest, qui vivificat mortuos, etvocatea quae non sunl lanquam sinl, ipse
est, qui suscilavii Dotniuum noslrum a morluis, l i cct perniciosi deseriores isti aliler seniiant, ei principium unum, quod dividi non poiesl, in duo distrabant.
Unius esse Dei Vetus et Novum teslamentum Pau
lue docens, aique boc ex illius radice profecium
dicil : Et si primUicp tancloe, et
raatx saucta, rami
$ed radix te . E t :

masta

*. Et : Tu radice.n non
Si Deu$ naturulibui

Si

portai,

ramit

non

pepercit (cec deruntenim lentantium pcdcs in deacrto, el raultae aliae calamitaies noxios invasenmi).
* Hom. , 17.

ibid. 20.

ibid. 24.

Ro;n.

1S35

KUTHYMII ZIGABBNl

1236

tibi quidem parcet. Non atius iUh*, alitis libi, ,

sed idem. E l rtirsum : Vide bonitatem el teveriia ),
tem
Cujus? Christi: severitatem qniilem in eos .

qei cecidcrunt; in te autetn bonitatem. Quid autem
, , * .
sibi TUIIIIU prhnUiat, el masta, el radix, et rami, ei , " ,
.

nalurales, el insiii, ni*i matuam quamdam co- ; .

\ ,
gnationent ? Qoibus ex verbis apertisslme unus et . * ,
idem esse legialaior declaratur.
, , ,
, ! * , , ,
;
Alibi dicit : Cireumcitus aliqute vocatus esl, uon
,

abducat pratputium. In praputio atiquis xocatut ett, ,

nn circumcidatur. Circumcitio nihil e$t, et prcepu, .
,
tium nikil ett, $ed observatio maudatorum Dei *, , .

unias nimiruiu, non autetn duorom. Mandatorum , \ .

porro unum jwbet circumcidi, alterum vetat. Uirum , . *1>
que autem ad eumdein referi Deum. Quamobrem
, ;
unus est Deus verus, et Pater Domini noslri Jesu

Cbrislt, qai et circumcisionem pcr Abrabam in niy ,
bierio perfectionis dedil lemporibus pra finitis, ei eos
\
qui iu pnrpuiio erant, per Filiuin suum suscepit.
.
*
Animadverle mibi sapientiam Pauii, quomodo
\ . Velcris et Novi Teslameoii discrimert osiendal.
,
Verum cum desertorum isioruin hacresim perspice, *
ret, iltius omncs ampuians nugas, bsec stalim ad
IU : Veteta Iransierunl, ecce facta sunl omnia no- ,
,
va . Omnia, inquit, tam recens niniirum quam
Vetus Testamentuiu ex Deo, qui noa sibi couciliavit
\
per Dominum nostrum Jesum Cbrisluin.
^ :.
Joannes adventu boni Dci diguus, effecius, e l
"
plusqnam prophela, ei quo inter natos mulicrum
, ,
major non surrexit, lesiimouio ipsius Veril.lis,quo- '
inodo pro legis mandaio sibi pugnandum existima ,
vil, prxsertim cum gralia3 praecursor missus fue- ,
rit TNeijue vero pugnavit soluui, sed capiie pro
; ,
illo damtiatusesi. Uude enim, nisi ex lege stimpsii,
. ul floro 'em reprebenderel, diceretque: Non licet libi , ,

hnbere uxorem Philippi fratrit l u l ? Vides igilur,

, ,
quanii fecerii mandaia legis ille, qui dignus cffectus
<si, auciorem graliae baptizarel. Nam si praecep- ; $
ia Mosaica ei cvaitgelica insiiiula non saol ejus- ;
leui divlnae cl bonae iuspirationis, quomodo ipse
lniuistrr gralia? illa non a s p t T n a l u r ? praeserlitn ^
^
cuiu Doiuinus dical: Ne,
^nm poiesi duobus Dominis
. ,
secvire, el qu* sequunlur . Ipse enim praecursor
* ,
J>annes una cuin proplietariim coelu duobus do,
,
niiiiis dcprebeudilur inservire, si dtiormn domino ; ; ',
rum,uuius boui cl alicrius iiia1i,Novuin csse cojucdi-
inus ei Vctus Tesiamenuuu.
, ,
4

, , .
Maguus illc praBCo veritaiis Faulus clara vore
$ co>vf,
clatiiat :?lum Mcuuduni hominem /ucc loquor? Antion ;
cl lex dicit? id esi, 11011 argiimcniis bumaiiis bac
; ,
coniiriuo. Nonue & legis mandaio praB^cripta suiti?
^ ,
In lege enim hio$i* iuquii, seripmme&t : Nun a//t- ; j*a/ t

Rom. x i , 22.

1 Cor. v , 18, 19.

II C< r. v, 17.

Muic. \ i , 18.

Mallb. vi, U.

12

PANOPLIA DOGMATICA. - . XXIV.

12<

.
, gabis $ bovi triluranti *. E l tiis diclts subjitii:
. \ ,
Nunquid bobus cura esl *? Quos autem ma ; gis curet, addii : Propter nosauleni omnino dicii,
, * , *
propter nos tcriptnm est . Quare comniune de. - creturo in veleri lege el in graiia versaiur. Deinde
, \ \ .
naturalem et ecriisslnmii Patris et Fttil similiiudi
nem ex legis sintilHudine oslcndit: Quemadmodum,
inquiens, pracepium fuil, tit qui atiari serciuiH. par , , \,
licipei sint attarit, tic et Dominut pr&cepil, ul qui

- numiani Evangelium, Evangelio vivant *. Neceesitudinem rursum ei cognationem legis et graiia?
,

darius otslendens, Nolo vot, inqnit, ignoran, fra

ire*, qnod patres nostri omnet tub nube fturunl, et

. /.\
\ \ omne$ mare Irantierunt, omnei in $, bap*
,
, , - tixati tunt innube et in mari, ei omnet cnmdem ci, ol bum spiriiualem , $ et^pdem ,
, ium spirituaiem Hberunt. Btbebant enim spiriiuaU
tequente pelra, autem erai Chmtut *. Audis,
,

, qtiomodo Christus Patrum populum, id est, suum
potaverii? E l quomodo Paier ducebai Israelem ad

,
%
. Filii agnhionem et adorationem ? Per quos autem ?.<

, Per Mosem utique et propbclaa. Ubi igitur bio
malus? ubi roali principii opns? ubi legee parlia
.
,
contrariae? Post antem diett : Neque ienUmu*
,
Chiitlum, sicut quidam iptum lenlaveruni . Q n i ,
nam? Nerope populus hraelila. Et quae iupplicia ?
\ ;
terpentibut fwrierunl
Qnamobrem qui Deuuv
\ ; ;
inlege tenuverunt, ii per Patrem lentaruiU F K
;
tium.
; ,

.
; .

\ ; . .
.
* - C Ad Hebraos scribens Paulus : Multifariam, i n

, multitque modU otim Deut loquent patribu* in

,
'

propheltt, notiisinu loculut eti nobis in tilio . Ecce

. eumdem Deom, et non alium olim in propbeiis 10 , cutum dicil, post autem in Filio. Qui Novuin Te , stauoeniuni in Filio largilus est mundo, idem et in
. " - propbelis Yelus instiluit. Quonam igitur raodo iblo ,
rum error uoum veleris, et alterum novi Tealamen ,
ti fingit auctorem ?
,
;
Rursiun idem apostohie a i l ; Comiderate apoilo

lum etpontificem confetsionis nosiras Jeium Ckri

nempe ponli , * i/urn, qui fidelU fuil ei qui fecil te

flceiu. Deinde quomodo Qdelis fueril, explicans, per
, . , * - D Mosem ostendil. Quemadmodum Motes, inquit, in
^qCi \, . ; totadomo ejut . Cujus domo? Illius nimirum, qui
, fecil pontificem Dominum nostrum Jesum Gbriglum.
. \ D.inde incoinparabilem DomiiU cum servo diffe , ,
rentiain demonatrans adjecit : Eo majore gloria

, hic, quam Moses dignus (uit, quanio mn'iorem hono*
- habel domo, is qui fecit eam. Omnis enim do .
mut adificatur ab atiquo, quxauUm omnia facil, esl
,
. Deus". Ecce Chrislus FiHu* boni Paliis. Moses
,
autem servus ejus, nec simpliciler servus, sed fide1 0

l Cor. vui, 8. 9.
Mbid.
llcbr. i , 11. Hebr. u i , l .

ibid. . * ibid. 13, 14.

'Mbid. 2 . " ibid. 5, 4.

l C o r . , 1. .

ibid. 9.

ibid.

im
EUTHYMII ZIGABENI
i
lts. rur&um : Qui autcm omnia (acil e*l Deut,
,

W
"
'
#v
"I
J ""*
qul kabUacxium comlmxU tetrena domus ipniut
axic.
,


.
Mem ipse doctor orbie lerrarom dicit vocaiuii
;
esee a Deo pontificera A.'*ron, sicut ei Chrislum.
?iemo, iiiquii, sibi ipte honorem tumh, sed qui voca- . , , 26lur Deo tanquam Aaroti. Sic $1 Ckristm non $e , % ,
ipse ijlorifieavil, ut ponlifex fieret, sed qui vocatU
.
eum: Fitius meus et lu egokodie geuui U*. Quod ,
is qui Cbristum vocavil petiiiAcein, ipee esl qui ei , , per Mosem unxit Aarou, ei neuter ae ipsum pon- . !* / ,
liflccni deelaravii, sed qui vocavii eos, quftmodo ei < , *
Novi ei Vcierw Testameuti luni opera lura tefpg uou
, * h
sunt iinius ei ejusikm boiri ?

;
Tti milii Abrabam, Isaac, Jacob, Jogepb, el ipsum
, ! &(
Moserc, ac reliquos veieris Teslanicoti preclaroa
, viros coJIJgc, quos Paulus in ntiroero jdelorui cuin
;, , , ,
!a*jde collocai, ei iidem ipeorum celebrat. Nain de , ,
Mose qwidem illud adjuogit, quod el opprebrium
, wp^
ubrisli susiinuiu Majus ettira, ut propiiis ipsiue ,
verbis utar, thetaurit jEgijpiiorum
exiitimavii . 0
o\iprobrium Chri&ti *. Et causam adjungit : Respi-
ziebai euim ad rcmunerationem , qnaoi uiuiirui
. .
ipsi potcral Deiw iribuere. El quid oporUl, inquii

,

coftli incola Paulua anieverlciis, viro$ enumerare '
. tl
JSarrantem me lempus ipsum deficiet de Gedeon, Ba ; 6 rac, Sampson, Jepliie, Davld, Sumuei, et proplulit,
qui vicerunt regna, ' sutu jutiUiam, G '
,
*
depii sunl repromisiioues, obalruxerunl ora leonum, , , \,
exainxerunl impetum igni*, cffugaverunl aciem gladii, , convaluerunt de infmmiaic
Deimie saxris ipaorum
,

,
cladiuiraiidb opcribus couinicmoraiis, vilaque in so^ ,
,
liludiiie iransaclacl fortiliuline, subjicil: Qtiibus di-

,
guus ntn erai mundtuNcque boc cojileiilu$,sed nos ,
.
ad eoruiii iuiiiaiiouom iicit^ns,eUOrum exemplo ad

virliiieui coborlans addil: Taiumn habeniet circum, ,
pesiiam nobis nubcni testium, dipoiiioomni mmore,
Qv . ,
el
peccalo patienliam curratnut ad
,
propositum nobis certumen respicienlst in auctvretn
fidei consummatorcm Jesum , qui e*t Doniinus
,

nosler Jesus Cbrislus, qui c l fidci, iu qua slrenui

, ,
ei slabiles peruianscruul patres uoslri, facius esi
D
,
'
princeps, elillorum ac nosirx salutis auctor.
),
,
, .;, , >
, ? .
ilic Apostolus el alibi legein Mosaicam i u cele iv bral, i i l Dei verbum, quod non inlercidit, esse di-
,
, ' **
cat: excidil, \m\\i\\,verbum Dei . De Ja ,
rob auiem <*t Esau verba facicn^, qnod major ser ,
u\
tiel minori , niui recentes, lum veiereo erroris
iiiinistros coarguil. Ait eniin : Numquid injnstitia estapud Deum ? Abiit! Quomodo enim dieil Uosi: .
' h<d
Miserebor, cui misereor, miiericordiam pnvntabo, ; .
2 W

ibid. 4.
Hiibr. , , 5.
* ftoin. ix, 0. ibid, 15.

llebr. xi,S6.

ife.d

ibid. 52-3*.

ibid.38.

,-br. m, !

1241

PANOPLIA DOGMATICA. . XXIV

1242

,
b\r ol cui mhereor '? Ac ne quis exislimei se propriis
.
luborilHig el sudoribus sine divtno auxilio perfecta
, exstqui virtttitun oflicia, coliibel huiaanam arrogan , "
tiam, et uicil ipsum Deum esse misericonliaj fon , > .
lemin eos qni ad ipsum respiciunt, eos autem qiii

superciliuin lollunl, coarguere, et gloriosam ipso- ,
riim superbiam deprimere. Porro Deuin ipsiim, qui
*
esl Paler Domiui noslri Jesu Cbrisii, beiiignum et
. ,
bonum appellat, eique omues obedire dicit, el pio ,
priis raiioaibus neuiinena ab arcaua illius guberna , ,
lione sese sublrabere. Sie enim ail : homo, tu
) quise*,ul reipondem Deo t
Mox eum opiiicem
^ ,
procrealoremipie uoslruiu aperle deinonstrai ess^
,
, nec sobnn procreatorein, vcnim etiam judicein l i ;
berum el Dominum, qiii possit cuique Iribnere quae
, , judiciodecreverit suo; itaque iraw suam exercere
, &
in vasa paraia ad inlerilum, divilias auiem gloriac
', , suae largiri illis qui misericordia ipsius sunl digm.
Cu/us el nosdicit esse pariicipes, qui pracparati an, mus, et vocali adejus bona perfruenda, qui credi \ dimus Doiniiium noslrum Je&um Cbrislum.)
, ,
.
t

,
), ,
, ^
, ,
, ; .
, .
, ,
, , ,

",

.
" ,
,
,
, . ,

, ,
> ,
,
, ,
,
, D
.
,
,
, ),
,
,

. "
,
,
,
.

^
, >.
r

H br. , 14, 15.

ibid. 20.

Rom.

Alibi vero sine poeuitemia esse scribens gratiaro

vcri Oei ei ejus esse popubim Israeliiam et legem
c l rnandala, nec otnnes propler paucorura ctilpam
repudiasse, ut sibi essenl fibi, sic ail : iVunquid reyecit Deus populum suum ? Absit. Non )cil Deus populum $uum, quem pratscimi\ Et per
spicue demonstians, quetn Deuni dical, el unde plaiinm (iat, Detim repudiasse populuin suum ,
Nam el ego, inquil, snm hraelila, ex umine A6raham, de tribu benjamin \ Qaare qui Paulum non
rcpudiavit, sed vocavil ipsuin ad eleclionem, bic
esl, qui ei lsraelem fecit populum suuui, et I I O R
repulu euin, sed per fidem iuGbrislum perfocit.

Vt-ritalis spleadorem paiefaciens divus Apostobis,

nosque ul mundi simus, et ab iiniuuudie sejujigamur
adborlans, ul qui in Dei iilius i l friias adoptali
simus, iVam el vos, inquil, eritis mihi in ei
filias
el cuin qui promisit b c , iodical, neinpo
Deum oinnipalenieuu AdjungU eiiam illos quibus
proiniseiones factsu suni, nobis nimirum per palrea.
Dicil eniui : ilas iyilur habeniei promissiones, churissimi, \\* not ab omni inquinalione carnii
spirilus, perficienles sanctificalionem in Dei \
Nobis igiiur haec promissa sunt, quas a palribus
duxeruntinilium, ei cujus Deicsi ille populua, ejusdem et nos sunius. E l qiieiiiadinodum in veieri Tesiameuio bouiines mundi templum eranl Dei, s i :
ei in novo qui mundi sunt, ejusdera Kuot Dei tbuiplum.
Mulia prxterea nugantur isiius bscresis doclorea
el vindices quae ntjc fidelium auribus percipi neo
piopuin lingua possunl explicari. Cum eiiini fldea

, 2.

* ibid.

HCor. 18.

II Cor. . 1.

E U T l l Y M U ZIGABENI

1243

ipsonmi ab errorc priiicipium ittinpscril,

1341

iu om- ; ,
. ,

nibns deinceps aberraverunt. Capila tainen haerelicarum opinionum el fundamenla, et radiccm,

et iontem quodammodo demoiislrabiinus. Qn'je religionis ei pietalis doclrina ab initio ab boc usque lempus redarguil, et lanquam aranex lelas
disjecil aique dissolvit, el ipsorum lenebris disoussis verilatem oslcndit. Quae vero praitermissa
suiit, facile eisdem ralionibus quibus reliqna confiilavimus evertentur. Si enim qui haeresis veueno
sunt infecli, resipiscant, ex graviormn capilum
coniulaiione reliqua cognoscent. Nam in rectam
deducli viam, facile omni mendacio tanquam offendiculo et inipediincnlo sublaio rejectoque in omrtetn venienl veriialem. Quod si crcci esse vobierint,
claudicabunt adbuc mendacioque proletti conlra

, (5, ,
, 6
, ,

. , 6
. '
, /:/

' ;

8? &,
' .

seinelipsos fortiler agent, et ad erroris spirilum

delicere recusabunt. Alque iia rursuin supervacanea
crit sublilior eorum quae rcslanl explicaiio. Pulridis
niiin fundameitlis iu cassum aliquid superatruxeris
inulileniqiie laborcm susceperis.

; SOTOJ,

,
.

,
.

TITULUSXXV.

l)e cruce, de sancto baptismo et de cucharisliai

mysterio.

Verum quoniam et crucein vcuerabilemdespiciunt,

cl diviuunabaplismurn conlcmiiunt,el sacrain mysticae
coenx transsuiiiptionem; irridcnt, ct de liis quoque
aiquid cx bcaiorum Palrum libris dcpromplum in
medium aliereiiius.

,
,
\

., :.,
, .;
(

vamascem ae cruc*.

Rerum ip$a creatio humanis rationibut compre- , axolXvpk , , hendi non potest. Fidet universa necessaria. Quid
. Verbum crucis pereun/tftM* quidem sinl- . xarta
lilia $ : iis autem qui salvifiunl,idest nobis, Dei,
: .

virtus est *. Nam spiritualis quidem judicat omnia

ammalis autem honio non ' ea quw Dei sunt ,
\
, * *
Slulfuia enitn illis esl, qui ea suscipiunt, nec Dei
* w
bonitalem etomnipolenliam considerant; verum res
, , .
divinas bumanis naluralibusque rationibus in?esi: ,
ganl.Etenim qnae Dei sunt, naluram et Seriuohein et
,