PG153

I
PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS,
SKU BIBLIOTHBCA
ffllll
UNIVFKSALIS,
INTEGRA,
UNIFORMIS, COMMODA,
GECONOMICA,
SS. PATRll, D0GT0RUU SCBIPTOBUHQIJE ECCLES14STIG0RIM,

S I Y B LATIRORUM, S I V B GRACORUM,
QV\
AB MYO
APOSTOUCO
AD
BT ADCONCILII
FLORBNTINl
INNOCENTll
TBMPORA
(ANN.
U39)
IU
(N.
1 1 1 6 ) PRO
LATINIS,
PRO GR&CIS
FLORUBRUNT
;
RECUSIO
CHROINOLOGICA
OMNIUM OUiu EXSTITERU MUNUMKNTORIIM CATIIOLICifi TIUDITIONIS PER QUINDECni PIWORA
ECCLESIiE SifiCULA,
BJXTA KDITIONR8 ACCURATI8S1MA8, lflTRA 8S CUMQUR NONNULLI8 COiMC.lBiS MANC8CRIPT18 C O L L A T A S , P R B Q U A M D l l . t G F N TEB CABTIGATA ; 18*RRTATI0Mtill8, COMMENTARUB Y A R I I S Q U E LECTIOfUBUS COfiTINENTER II.LV8TRATA ; OMNIltlift
DPKKtBtlS P08T AMPI.lSftlUAS R D I T I O N K 8 QUJJ TRIBUS NOVISS1M18 S ^ C U L I S DBBRNTUR ABROI.UTAS, IVKTKCTIS
A H C T A ; INDICIBII8 O R D I N A R H S VEL ETIASI A N A L V T I C I B , SINGULOS S l V E T O U 0 8 , SIVE AWCTOKES Al.lf.IUUU
MOHKNTI SOBSEQUENTIBDS, DOWATA ; CAPITULIB INTHA IP8UM T l \ T U U RITB DISPOSITIS, NECNON E T T I T 0 L 1 S
SlNGflLARUB PA6INARUH MARG1NE* SDPKNIORRM D I 8 T I N G U B N T I B U S SUBJECTAMQUB ATERIAM S I G N I H CANTIBUS, A B O B N A T A ; O P K R I B U S CUM OHBII8, U APOCRYPHtS, ALhQUA VERO A U C T O R I T A T E IN
ORIMNRAD THAD1TIONKM BCCLBSUSTICAM l'OLI ENTIHUS, A B P M F I C A T A ;
BUCErrriB C T QUADRAGIKTA INBIClBUS 8IJB O M N I R E S P E C T U , SCILICET, Al.PHABETICO, CHRONOLOGICO, ANAI.YTICO*
ANAI.OGICO, 8TATISTICO, 8YRTIIETICO, E T C , O P E R A , RES ET AUCTORES EXHIBENTIBUS, UT NON fcoi.im
STUDIOSO, 8EB NEGOTUS IBPLICATO, ET 81 FORTE SINT, PIGBI8 ETIAM ET IMPERITIS OJlNfcS
68. PATRES, LOCUFLETATA ; SED P K A S E R T I M DUOBU8 IMUENSlS ET GENERALIBUS IND1CIRH8, AI.TKRO
8CILICET ItERUM, QOO CONSUI.TO, QUIDQUI HON 80LUM TALIS TALISVE P A T B R , VBRtlM KTIAB
0HII80UI8QUB P A T R U B , ABSQUE Ul.LA RXCEPTIONE, 1N QHODI.IBBT THEIIA SCRtPSERIT, UNO
IBTUITU C0N8PICUTUR ; AI.TEBO SCIUPTURjfi S A C R i f t , E X QIJO LECTOBI C O M PKIIIRB f l T OIIVIUH QUItUM P A T B E i B T IN QlllBUS O P B R U B SUORUM I.OGIS
8INGULOS S I N G U I . O R H M I.IBRORUM S C R I P T U R A VRllSDS, PBIMO GENE8R08
llgQUE AD NOVISSlltUM APOCAL1PSI8, C O M I I K N T A l l 8IMT :
BftlTlt) ACU1RATI88IMA, CATERISQUE UMNIBUS F A C I L E ANTRPONERDA, 81 PEKPENDANTUR C l U B A C T K B H t t N l T l f t l T A * ,
C B A R T A Q U A M T A S , 1WTEGRITA8 T E I T U S , CORRKCTION18 PEBPBCTIO, O P R R U B RECUSORUM TDU VAIURTA8
TUB BI)MBR|)8, FORMA VOLUMINliM P B K y U A i l COHUODA 8IBIQUB IM TOTO PATBOLOGI4S D E C U R S U CONSTANTRB
t y i L l S , PBRTII EIIGU1TA8, P R ^ S S B R T I I I Q U B 18TA COL1.ECTIO UNA, M K T I I U D I C A CIIRONOl.OGlCA,
8 K X C K N T O R 1 1 M F R A G N K N T O K U I I OPUSCULOHUyOllB IIACTKNllS IIIC ILLIC S P A H S O R I I M , VEL ETIAU
INEDITOHUN, 1 AIITBM INBOSTRA B I B U O T I I E C A , BX 8 KT M88. AD OUNE8
, LOC08. LINGUA8 K O B M A S Q U B PKRTINKNTHtUS , COAIHINATORUM,
H EX IMNUMERIS OPERIBtS TRADITIONEM C A T I I O L I C A M CONFI.ANTlUU8 ONJS UNICUM MIRAUILITRR EFKHMKNTIUM.
F
SEHIES G1W.A
POSTERIOH
IN OIIA PRODKUNT PATRBS, OuriTOHKS Sr.mPTOHKSQUK :. GHjECM AB JGVO WfOTIANO AD
CONCUJI USQUE FLORENTINl TEMPOUA, LT AMPLIUS, NEMPE MORTEM CARLJlNAUS BKSSARIOMS.
A G C U R A N T E
J.-P.
MIGINE,
OlbllollicciK c l e r l n n l v e r e w ,
8JVK CUItSUIJM COMPI.BTOUUM 1N SlfiGULOS SCIENTLE KCCLKSUSTlCiK HAM05 BDITOIIB.
f ., AD IBSTAR 1PSIB8 K C t l . R S I ^ , IN DUAS P A B T B 8 B I V I D I T U R , ALIAM NRMPB L A T I N A M , ALIAM GBACO-I.ATINAM.
AMRiCPARTES JAM INTEGRE E X A R A T J 8UNT* LATINA, 222 VOLUMINIHU8 MOLE SUA STAN3, 1110FRANC18 VENIT : GRCA
BtlPLIC.I K D I T K ^ E TVPI8 MABDATA E S T . PRIOR GRiCCUM TEXTUM UNA CUM VRRSIONB LATINA L A T E B A L t COMPl.KC T t T L R , ET404 VOI.LMINA IN 109 TOM18 PRO PRlMA 8ERIB, NON E X C K D I T . P05TERI0R VER8IONBM LATINAII TANTtlM
BXHIRRT, IDEOQUK INTRA 55 VOl.UUINA RETINBTIIR. SECBNDA 8ERIES GRiECO-LATINA AB 58 VOLUBINA TANTUII GIT; DLM nujus VERSIO MEUE LATIRA29 VOLUMINIBUS EST ABSOLUTA. UNUMQUOUQUB VOLUMBN Gujcr.o-i.ATmun 8,
UflUBQUOIiQUK M K R B I-ATINUM 5 FRANCIS SOI.UMUODO E M I T U B : UTRUBIQUE VERO, UT PRETU HUJUS OKNbFIClO
H l t U T U R B B P T O R . COLLRCTIONKU INTEGRAM, S!VE LATINAII, SIVB GUÊCAU COVPAHRT NECESSE E R I T ; SECUB 1
CIUIISODK VOI.IIH1NI8 AMPLITI)hlNKM NECNON ET DIFKICULTATK8 VAHIA PRKTIA AQUABUNT. I D E O , St Q U I S T A N T U U E M A T
LICET INTEGRE, 8KI^8EORS!M, COLLEGTIONEB GHiECO-LATINAB, VBL EAHUEB EX GR/fiCO I.ATIWE VERSAM TliU tjUOPUU^
TOI.tlMEN PRO 9 VKL P R 0 6 F R A M C I S &0LUB OUTINERIT. l S T ^ COMDITIOKES POSTERIORI PATROLOGl/E LATlNiB S E K I K I ,
PATRES AB INWOr.ENTlO l | | AD CONCI' H M TRIBENTINDM E X H J I i t N T I , APPLICABUNTUR. PATROLOGIA Q U * . UANUSCRIPTIS
IN.RIRMOTIIECIS ORBIS UMIVERSl QUIESCENTIBUS CONSTABIT, NECNON PATHOLOGIA 0R1ENTAL18, COHblTIONIHUS 8PKCtAUBV8SIJBllCIENTU ET IN TEMPORE SUO AfiNUNTIABUNTUR, 81 TEMPU8 EA8 TYPI8 WANDANUI NOB18 BON D E F U K B l T .
t
PATROLOGIM
GRMCM
TOMUS CLJll.
JOANKES CANTACUZENUS IMP. C P .

E X C U D K B A B T V E N I T A P U D J . - P . M I G N E , E D I T O R E M ,
IN VlA . THIBAUD, OL1M irAUHOISE,
PKOPE PORTAM L U T E T I A PAIUSIOKUM YULGO
W&NtEH NOMINATAM, SKU PETIT-MONTROUGE,
NUNG VERO INTRA MUUNIA PAIUftlNA.
18C6
TRADITIO
CATHOLICA.
SMCULOM XIV. ANNVS 137
J O A N N I S
CANTACUZENI
O P E R A
HISTORICA, TBEOLOGICA,
ACCURANTE
DENUO
APOLOGETICA.
HECOGNOSCENTB
BIBLIOTHECiB
CLERI
J . - P . M1GNE,
CNIVERSiC,
8IVE
CURSUUM COMPLBTORUM 1N SINGULOS
SCIENTLB
TOMUS
BGCLESUSTICJB RAMOS BDITORB.
PRIOR.
YBNEUNT 2 VOLLMINA 22 FRANCIS GALLICIS.
IN
E X C U D E B A T C R E T VENIT A P D D J.-P. M I G N E
EDITOREU,
V ! A D I C T A THIBAUD,
O L I M FAMBOISE.
P R O P E P O R T A M LUTETIJE PARISIORUM VIJLGO
FLNFER
N O M U N A T A M , S E U PETIT-MOISTROUGE,
N U N C V E R O INTRA MUENIA PAKISINA.
1866
TRADITIO
CATHOUCA.
SJECVLUM XI Y ANNUS 1313.

t
ELENCHUS
AUCTORUM E T OPERUM QUI Ilf HOO CLIII
COlfTIIfENTUR.
JOANPfES C A N T A C U Z E N U S I M P , C P .
Histori Bjzantin libri IV. De rebus su* iate gesffe, inde inorte Miefraelis
Pabeologi, anno 1320 eistincli, usque ad annum circiter 1354. PramiUuntur bin epistol sub Qctis Nili el Chrisloduli nowmibus. Nilus ChristoduJum,
boc est Canlacuzemim, rogat ot qu sua CBtate acciderlnt velit consignare
scripto, quod Canlacuzenus sub Christoduli nouuoe illi pollicelur.
col.
Pnritiii. -
E i Typis J.-P. MIGNE.
17

FADRIC. HARL.. Biblioth. Gr. tom. V I I , p. 787.
Joannes CantacuzentiB, Cantacuzeni Peloponneso praefecii et Theodora Palaeologinje, imperaloris

Androuici Palaologi amiue, filius (), disiinguendus i ) a Joanne Canlacuzeno, Manuelis Comneni
progenero, qui adversus Servios et Hungaros forliler pugnavit el in bcllo adversus Turcos circa ann.
Chr. 1174, cecidit; 2) aJoanne Cantacuzeno Caesare, quem oculis privavit Andronicus Comnenus, el 5)
a Joaime Cantacuzeno, qui despotae dignitate usus fuil sub Joanue Palaeologo circa ann. Clir. 1356; ab
his, inquam, distinguendus Joannee Canlacuzenus, imperator, lilteris humanioribus perinde ac sacris
egregie excullus (b) ei prudentia in rebus gerendis, reique mililaris perilia et animi virlute conspicuus ;
hic &ub Andronico Palaeologo seniore praefeclus sacri cubiculi, sive magni Papiae munere insignis (c),
deimle donalus magni domestici dignilate ab Andronico Juniore imperatore, cui a leneris peramaius
et familiaris aique adeo charus fuit, ut imperii collegam sibi asciscere cogitaverU, ônslanlerque
renuentem lioc aegre lulerit, et moriens ann. Cbr. 4341 tiliis euis impuberibus, JoannL novcm annos
nato, Theodoro et Manueli delegeril unorem. Cantacuzenue, cum tulorio nomine imperium coepisset
adntinisirare, intercedenlibus variis cum Anna, quam viduam Andronicus reliquerat, dissensioniluis,
per calumnias insidiasque aeroulorum compulsus est ad bellum, quod Didyraolichi ann. 1342 appcllatus
et cum conjuge, Ircne, a Lazaro, patriarcha Hierosol. coronatus imperalor, adversus Annain flliumque
ejus, Joannem, per quinquennium gessit. His, post captara 8 Jan. 4347 prodilione GPolin, nihil mali
inlulit; sed iterum reconciliatus flliara suam Hclenam Joanni, quod prius Anna, semulis Ganiacuzeni
suflragala, ferre nolnerat, desponsavil, atque iterum soleinniler CPoli proclamatus 8 Febr. imperalor,
coronatusque in Blacbernarum lemplo esl a palriarcha CPol. lsidoro 13 Maii, consorle imperii asjiio
Joanne illo Palaeologo, quindecim tum annos nalo, ita tameii (d) ut junior seniori poliores feferrei in
omnibus, ac propter octalem nondum firmatam, decem annos admimslratione cederet, quibm exaetis, aquali
auctoritate cum eo imperaret. Sed non diu post recrudescenlibus dissidiis, rgs iterum devenit ad belhmi,
quo superior Joannes GPolhi cepit ami. 4355, Joan. Ganiacuzenus cessit imperio, et non diu post iri
Manganorum monasterio monachi habiluni et Joasaphi nomcn induil, ul lrene, uxor, delituit in Marihae
monasierio, Eugeniae appellalione ascila. Per longuin tempus in inonastico secessu ac quicle vixisse
Camacuzenuro scribit Ducas (e), scd plane ailatem produxisse usque ad ann. Ghr. 4444, 20 Nov. Lainbecius ad Godinum, pag. 240, observal ex nola Demelrii cujusdam Leontarii, qui codici ms. Taclicor.
Grsecor. qui est in bibl. Barberina, adnotavit, filiam ejus, Lascarinam Leonlariain, natam esse a. 6919
(Ghristi 4411), \
* die tecunda post obitum inclyti imperatoris, qui
in habitu
monachali notnen Josephi suscepit. Sed tum centenario propior vel inajor etiani Gantacuzenus fuerit. Et
addil ipse Lambecius, boc foYie rectius inlelligt de Joanne Palaeologo, Andronici Junioris filio, quem
perinde, ut Gantacuzenum, et iactum esae nionachum et Josephi nomen posl annos duos et dimidium
imperii aesumpeisae Codinus ([) scribit. Cantacuzenum porro, quem cerle adhoc ann. Ghr. 4375 supersiiteui fuisse Cangiue obeervavit, non minus inler miliies, ducesque bellicos et imperaiores sub Cantacuzeni, quara jnter manachos Joasaphi nomine omnibus saeculis celebrandum caait Simon, arcbiepiscopus Tbebann (g), hisce versibus :
Yvr
8
,

.
() Ylde, qaae de Gantacnzenorum stemmaie Gan-
gregoras, Ducas, Pbranza, alque in primis Cantalus
iu Familiu Bgz. p. 258 seq. De Ganlacuzeno

9
cuzenus ipse. (FABRJ De Gantacuzeno vide G. U

Vossiuin, De Histor. Grvcis, lib. n, cap. 28, p. 254;*
O u d i n Comm. defcript. eccl., l . 111, p. 978, et alios
q u o s laudanl F a b r i c , ipse mox in Nota c, Haniberger . . , IV,p. 609 seq.: et Saiius, in Onom., n ,
p . 575. (HARL.)
(b) Boiviiuis ad Niceph. Gregoram, 797.

(c) Caugius, Famil. Byx. p. 260; Hanckius, De
Scriptoribus Byz., lib. i i , c. 36; Benr. Warlboni
t
Appendixad Gavei Bistoriam litlerariam scriptorum
eccles. ad a. G. 4342; Jacobus Ponlanus in Cantacuzeni Vita, bistoriae ejus pramis>a.

(d) Canlacuzenus, lib. m , cap. ult.
(e) Ducas, Hist. Byz., cap. u.
([) Codinus, Orig. CPol., p. 82.
(g) Apud Allatium, de Simconibus, p. 203. (FABR.)

Siiueoiiis illius carniina XIV, ad Gantacuzenum,
quoriim quinque postrcma attulit Fabricius, sunt
in cod. Veneto 454 de quo paulo post erit serino.
(HARL.)
P A T R O L . G R . GLIIL
265552
11
JOANNES CANTACUZENUS.
12
Exsianl ojus Historiw Byz., libr. , d c r e b u s sua aHale gestis a morte usque Michaclis Palaeologi
l o O c i o b . , ann. Chr. 1520. exsiincii, usque ad Philoilieum, palriarcham CPol. anno circiler 1554 con- '
siiuitiim a Joanne Palaeologo, Andronici Junioris filio. Arguinentum opcris ipsc exponit bis verbis,
iil). iv, e:p. 1111. p. 910 : " ' ' ;,
&; ,
" ; (5, ,
; , , ,
f
. Quce igilur Bomanis nostro cevo pluribus retro annis gesta $unt quando inter Andrunico*
t
(avuni ac nepolem) bellum viguit, et postea inter imperalricem, Annam (viduam relictam ab Audronicu
Pakeolcgo Juniore) el Jo. Cantacuzenum acccnsum e$l; et postrcmo, qinc juniore imperatore Joanne
(filio Andronici nepoiis), ab uxoris (Helenae, Jo. Canlacuzepi iiliaj) fraire (MaUka?o Cantacuzeno) et socero
(Joanne Caniacuzeno) dis&idente, coniigcrunt, licec sutit. Praumissie suut opcri binoe episiolce sub ficlis
Mli () el Gliristoduli nominibus.NilusCbrislodulum, boc est, Canlacuzenuin, rogal, ui,quae sua aHaie (i)
iniperaloribus Byzanlinis acciderint, velil consignare scriplo, quod Caniacuzenus sub Cbrisloduii
iiomine illi polliceiur, laudalque euin, quod a se polissiinum boc rcquiral, quo nenio mclius id prarslarc
valcat, el deinde subdil imperalorum CPol. genealogiam ab Alexio Angclo usque ad Michaeleni Paiaiolugum, ann. Chr. 1320 exsiinctum.
Keprebenditur Cauiacuzeniis (/)> Q d paulo fusior sit in narrandis rebus suis et in laudando se
niotlum excedere, vicissim ea qtise gloriae el famce officiebanl, silenlio praileriissc vidcalur. Neque
lanien ideo fidcm ei lenicre lelraxerhu in iis omnibus, ubi aliler quadain narranl Gregoras, Ducas,
Pbranzcs, quibus universis, cliam ipso Gregora, est pleruinque accuratior, ne de slylo dicam, cujus
<!ignilatoin ei elegantiam ouuies pradicani. Palamae niinium favi&se arguit Allalius, II, 17, 2, De consensu
u
utriusque Ecclesice, pag. 850. Et mentilur palam Cantacuzettus, qui nairat, Barlaamum veniam ob stulte
dicta petiisse lacens contra Palatnom $
synodo constilulas, ne etiam ipse in po&tervm atiquid de
dogmalc pcrtraclaret. Sed Cantacuzenus, dummodo suum lueatur Palamam, omiiia invcrtil (k). Quidquid
vcro sil dc Palama, sallem iniperium ncque per injunam rapuisse, neque per lyrannidem adniinisirasse
videlur, qlii oblalum pridem ab Audronico Juniore accipere lam consiauier lecusavil, el lot leslalissinia atias dcilit modcraiionis aequilatisque sure specimina ; potius credibile esl, quaecunque graviora
iccil, fecisse coaclum a?mulorum injuriis Annaeque.
Opus Ganiacuznii e codice ms. Bavaricae (/) biblioibeca3 descripsil vertilquc Jacobus Poniauus S. I .
cujus vcrsio Lalina cum ipsius argumentis librorum capituinque ct noiis in lotum opus atque explanalioue dignilaium auhe ei Ecclesiiu CPol. ncc niinus adjunclis Adnotaiionibus bistoricis Jacobi Greiseri
S. 1. prodiil lngolsiadii 1603, fol. Deinde Gra;ca ex codice ms. bibliolliecae Petri Seguierii, Fraiic ai
oanccllarii, adjuncla sunl in splcudida edilione regia GracoXatina, Paris. 1645 fol., iribus voluininibus, quoriun primo Viia aucloris, explanalio diguiialuin ei duo priores libri, secundo lertius, et lertio
quartus, Gretserique ac Pontaui nota3 una cum duplici indicc conipreheiidumur. (FABR.) Rec. in corp.
Script. Byzanl. Venet. 1729. (IIARL.)
f
Alia Cantacuzeni scripta.
Apologicc IV, sive asscrtio pro Christiana religione advcrsus Mubamedanos (m), ct IV, sive Lbri
adver&us Mahometi* errores quibus varia Alcorani capila coiifulaiuur. Hoc opus Ganlacuzenus in monahierio scripsii in graliam amici sui, Acbaaiiienidis, qui e Mabomedano Gbrisiianus ntonaslica? viiae ct
ipse nouien dcdit e l Melciius diclus esl. Eum Muselmanus, Saiupsales lspliacbanes, Persa, liileris scriplis ad deserendam Ghrisiiaiiam (ideni sollicilaverat, quas confuialurus Ganiacuzenus iion salis btbuit
%
(//) Confer Jac. Ponlani Pra?f. ad Cantacuzenum, "184 bujus senteuiia3 : Cliriatoduli (hoc est Joannis
et Ailalium, De Nilis, p. 85 noslne ediiionis. qui
i.anlacuzeiii) liistoriaruin libri qualuor de bellis e l
obhcrvat, indc iaclinn esse, ui a quibii^dam Nilus,
cuitroversiis Andronici avi el nepotis. Praslerea
Ijistoriciis, pn> Caitlacuzeito, el pro Caulacuzeui,
exstat cjus iiisloiia iu cod. Goisliniauo 144, alque
Nili bisturia celebrelur.
Moiillaucon, in Bibl. Co>sl. p. 210 : Prtril, inquil,
t
[i) Iul4>rpres Pontanus, p. 3, I abct: Quoe $upe- episioJa / Cliristodulo; nomina fictitia *uut, el
riore et Itac noslra cetaie. bed iu Gra3CO laiiluui e.st
epUlotce i, sius Cautacuzcni esse pulantur : < C/*/i ; ' *
siodulus Nilo. Initium lihloria' coulinuo et
M i i i l certo scribil Gaiitacuzcnus, quud ajtalem ipsine lilulo pust jepktolam \onitur.In /hie quwfrius anlcccdai. Iiaquo et p. 910 idcin Ponlanus
dam ulio ordine lucaniur in tus., etc. Tum in bibl.
male : Qiuv noslro (vvo el mpcriore gesta sun(, pru :
Alutineiisi ducali, loste Munllauc., in Dtariu iial.
y
Qu(V nosiro ( pluribu rclro annis sunt gesia.
p. 5*. Fionnti.e i:t bit;J. Iâurent. Mcdic. cod. 9,
\j) Vide judicia dc Gaiilacuzriiu, apud Vossiuin,

Buiiam, Uauckiuiu, Thoniuiu Pupe , cic. [ct
biipra, de variis lnniiuinciilis, cum Micopboro Grcgora od udis et cdilis, H . 7. (IIARL.)
(A) Coiil'. inlra, vol. X , p. 403. ( I U R L . )
(/jlacalal.cudd.Gr.Bavar.,p. 72, numeialur cod.
plui. 9, ^ suul l)inaj epp. sub iictis Niii e l

Giiiisluttuh uouuiiibu& : de ilio cod. et discriiuine
ab edit. Vcneia lusius disserit Bandiii. i u C a i .
coud. Gr. Laur. . I, . 403 sq. (HARL.)
() Priinain apolugiam ait se scribere Gaulacuzenus a. posl Clirisii /3 1560.
f
13
PROLEGOMENA.
14
spondcre ad objectiones; sed plurnua etiam addidil ad fidem rdigioni noslrse faciendam, ei Alukumcdis
e plodenda comnienla. Duos hujus operis codices graecos mss., quorum alierum Emmanucl Zyeantlyla
exarasse se subsrriptione fuil leslaius, Theodorus Bibliandcr commuiiicavit cum Rudolpbo Gualtbero,
Tigurino, qui illud Laline verlii edidilqim cuin Alcorani versione el aliis Muhainmedis scct.v. oppositis
scripiis, Basil. 1545 fol., ei Grxca ad calcein volurmnis subjunxit (n). Nolal Gualllierus, miilios Juda.oruni errores, quos nempc cnm Maliomefanis comiiiiiiics habent, simul a Ganlacuzeno r. felli : tuide suspiceris, libros Ganiacuzeni Adversus Judivos, Simlero inenioratos, ab bis non diversns es?e. Cenc edili
baclenus alii nulli sunl. Sed lamen noveio Sermones Gbristoduli, monachi, adversus Judajos mrmoral
Labbeus, Bibl. nova ms., p. 1354 (o). Alia quoque ejos monumeula inedila adbuc stTvantur in biblioibecis,
Responsio duplex ad Prochorum Gydonium de lumine in monie Tbaborio el de essentia atque operatione divina, in bibl. Vaticana (/?), el regis Gallias cod. 1999, ex quo locum produxil Boivinus iu
^logtis, prxuiissis Nicephori Gregora; Hisioriae, el Allatius de Simeonibus, pag. 87 seq (FABR.)
S^cundjim Catal. codd. Paris. bibl. publ. In cod. 1240, . i , Prochori Cydonii Disputalio de luinino
Tbaborio, adversus Palamiias, cnjus Dispulaiionis summam hanc esse aucior Calalogi II, pag. 262,
scripsil : Procemium bteve, testimonia undecim a Prochoro adverûs Palaniitas allata. ^ N . 2.
Joasapbi, sive Ganiacuzeni, adversus Procboruin antirrhelica? Disputaliones du;e, ubi brevis Narralio dtr
oriv.iiie et progressu totius comroversia?, advcrsarii proocmia duo illorumque refutalio, singuloruin
c.ipiium cxamen, leslimoniornm cxplicatio ox aliis Pairuni lestimoniis. Prapfixum St argunientum
bistoricum. Res autem (ui verbis utar confecloris catalogi) sic fere narratur. Anno Chr. 1369.
B\z:niliuiti ex ftaiia vcnil vir cruditus, PauSus noinine, qui se palriarcbam GPolilanum nuncupabai, a
ponlifice Rom. Urbano V , ad Jonniiem Palxologum legalus. Paulus isle cum multa a Barlaamiiis et
Acindynianib CPoliiaiue Ecclesiai crimina objici audisset, cupiebat adiuodum scire, an vera essem,
quaj objicerenlur. Id cuin restivisset Cantacuzcnus, eum arcessivit et, cuin ipso bis terque in palalio
colloculus, oslendil eos qui a Barlaamo siarenl, male scnlirc, EccTesiam nulem CPolilanam recia u
Sloruiu Palrum diclis [ccnsenlanea sapere. Addit vero auclor Gatal. nioneiidos csse lcclores,
esse ex onini parie veraui banc narralionem, ei denique ablcgal cos ad epislolam Pauli, legaii ad pontiticein Rom. Urbanum, scriptam ea de re, et a Peiro Arcudio editam. In cod. 1241, n. l ct
cod. 1247, n. 5, J . Ganlacuz. Anlirrbeiica ad loca Pairum, a Procboro Cydoriio aliata, de lumine iri
monte Tbaborio el de operalione divina. (N. 2.) Ejusdem ad Paulum, e Laiinis palriarcb., epislola, qna
Barlaami el Acindyni blaspbemiam e v c n i l ; cod. est manu M.umelis Zycandylse, ann. 1370, exaratus.
)n cod. 1242, . 1, J . Ganlacuz. Anlirrlielica adversus Isaaciim Argyrum, monachuii), qui Barlaami et
Acindyni de lumine Tbaborio senlentiam accrrimc defendcbat. Prscniiliitur Prafalio, qua res, io
f
(it) Versio Lalina Gualteri, sed sine texlu Graico,

in uersmiiU scripiorum sylioge ilerum edila est
In cod. Bavarico 189, Jo. Ganlacnz. Defensioncs

contra Mabomei lib. , in lerlio niuline Mint
Baeil. 1550 (1. ( H A R L . )
lacuu;p.(Cala!. codd. Gr. p. 75.) Viudobonp, iu
(o) Libros Adversus Jud<vos a libris Adver&us Mu- cod. C^saPi'0 50, Jo. Canlacuz. Apolog aj quaiuor
hamcdauos omnino esse diversos, patel cx codd.
pro religioiitt Cbrisiiana advcrsus Aluliammedanos,
"Venelo Marc. C L I atque Parisin., in Veneto enim
et quatuor ., sive oraiioncs, adversus Muiiainsual Chrisloduli, mouacbi, s. Jo. Gantacuzeni
nifdis errores, Kollarius in Supplcm. ad Lambccii
Opera, n. 1) apoiogia; IV proGbrisliana religionoadcuinnient., p. 255 sqq., mulius de iilo codice,
versus Mubainedanos; 2) libri IV, s. sernioncs adverscriplo anu. 1580 arbilralur, eum cxaraium es>
Hahuinedis errores; subsiquunlurcariniua XIV
aut adbuc vivente Gaiuacuzeno, aul nmlii,
Simoiiis Tbebani supra mciuorata, 5) Sernioncs
anie illius mortem, ct cx prob& quidem noUu exDovem contra Judaws, quorum sertuonuiu initia
emplari descriptum. Quod vero inlerdum Jcciio
pouit auclor Catal. codd. Gr. Ven., p. 85. Duo
codicis plenioris dilfen ab ediio opere, Koliarius
priora opera cxstanl quoque ibid. in cod. 577. V .
poliora discrimina indicavii. - E;rdeiu apulogiai IV
Cai. l i t . p. 304. ln codd. Paris. bibl. publ. seei qualuor oraU. sunl in cod. 31 C;esareo, ex sucuuduni calal. cothl. Par., vol. II, exsiaul in 12i 2,
pcriore cod. probabililer descripto. V. Koilar. I.
n. 5, Jo. Gauiacuz. Apologiit qualuor pro Chric , p. 236 sq., el . 5 7 ; de cod. 52 scripio mauu
siiaiia religione adversus Mobanunedanos in graAlicliaeiis Byzantii, Bukuresohii, ann. 1700, in (juo
liam Mclelii scripiai; n. 4) Ejusd. libri quaiuor
sunt esedem Apolugiai alque Oraliuiios, in Gra^cuiu
adversus Mohaiumedis errore^; n. 5) ejusd. libri
viilgarem seruionein convcrsas a Meletio Zyrigo.
noveiu adverMis Juda;os : in cod. 1245, . 1) Gait- Alque ad cogiiosccndam comimilalionein, quain
iacuz. in Judaeo libri ix, 2) Apologiai IV, e i c , subiingua vulgaris Gr.t-ca dccursu irecentonim el
scqtulur arguinentum operis, sive praifalio, rui
amplius ammrum sil perpcssa, Kollarius subjecit
subjiuiclu est epislola Musulinatii Sampsatiiii,
iuitium versionis s;tculi xiv, el iniiiuin illiusanu.
bpatbani Pers;<, ad Meleiium iiioiiachuii); n. 5)
Insuper copiosc agil dc Joaanc BaMlio,
Kjubd. adversus Maliumotaiios orutioncs quaUior.
Aloldaviie principe, atque de Afelelio Zyrigo vcl
Prailixus indcx capilum Alcorani, quai bisce oraSyrigo ncc r.ou de ftlicli. Byzanlio, etc. VeneOis
liouibus leleliunlur. Iu cod. 1i75, . 1) Joan.
in cod. bibl. Griniaiii Joau. Caulacuz. conltu
Caulac, advctbtfs Jid;A;o3 libri novem, in dialogt
Miihauted in , l. slo iiitlaucoii i:i Diario ilai.,
uiodfiin conscripii. U\ ap endke iu cod. 12
p. 40. (UARL.)
ad\erus Mobaiunicdis errores libri , in liiiguaiii
(;>) Vido Ailaliuiii, De iVi/is, p. 61, edil. a me
Graecaiu vulgurem a Meliiio Syrico, rogam Ju. Bacura(;t'.
siln, Moldavia: principis, anu. Chr. 1055, coiivorsi.
w
15
16
Barlaami caoea variis temporibas gestae, exponuDtur. - (N. 2.) Ejusd. colloquium cum Paulo legaio.
Auctor ibi totus in eo est, u l Palamae de divina natura 'Deique operalionibus sententiam variis Patrum
leslimoniis astruat. In cod. 1247, n . 4, J . Canlac. Respon&io ad dicta Prochori de essenlia et opcratione divina. (N. 6) Ejusd. ad Isaacum Argyrum liber De operationibu* Spiritus sancti. In
codd. i 2 4 i et 1246 sunt Philoibei et Joannis Cyparissolae scripia, adeamdem conlroversiam spectantia ;
%
add. not. sequeniem. (IIARL.)
Adversus haacum Argyrum, clde dogmate Barlaami et Acindyni adversus Paulum, eLatinift palriarcbam
CPol. Uirumque scriplum io bibl. Caesarea et regis Galliae. Yide Larcbecium, V , pag. 206 (?), ei
Labbeum, p. 86, Bibl. novts mss.
Epittola sex ad cuindem Paulum cum duabus Pauli responsoriis, in bibl. regia Galliae et Oxonieusi
Bodleiana, n . 195.
Edicium pro tomo Synodtco, ann. Chr. 1347, factae excommuniealionis Joannie Galeca, patriarchoc
CPol. Barlaamo e l Acindyno favenlis, nna cum lomb ipso, in bibl. Caesarea. Vide Lambecium VI, p. 29
[part. i , cod. 6, n . 13, p. 63 sqq., et Kollar. et hujus nol. pag. 65 sq.j
Paraphrasi* Ethicorum Aristotclis, Simlero memoraia et Labbeo, pag. 113 seq. Bibl. mss. ( F A B R . )
Con*. supra, \ o l . III, pag. 265 et 264 Bandin. de cod. Laurent. Med. 3, plut. 8 0 ; in Cal. codd. Gr. III,
pag. 1 7 3 s q . e i Monifauc, Palaogr. Grcec. l i b . i , pag. 71. (HARL.)
(q) De codd. Paris. panlo anle egimus. In cod.

Caesareo 266, n . 18 el 19, apnd Lambec. V , p.
427, Kollar. suiu tanlum excerpia ex Jo. Gantac.
capp. contra Paulum el conlra monachum, Isaac.
Argyrum. Florenliaj in cod. Laurenl. Medic. 16,
plut. 5, sunl : J . Cantac. 1) Liber conlra Pakhroam, in quinque secliones divisus; 2) Serrao de
discrimine divinae naiurae et operalionis, in tres
sectiones distribolus; 5) Octo hymni in Verbum
Bei, a Fabricio oinissi. De singulis uberius exposuil Bandin. Gat. codd. Gr. Laur. I, p. 38-40.
In cod. 8 maximse molis, plut. 8, coniinentur
Joan. Gantacuz. scripla conlra Palamam, Barlaam
el Acindynum, una cum omnibus iis, quae bac
Biiper re geela suni. Pracedil omnibus Prooemium,
quod, cum fere totuin s i l hisloricam, Bandinius,
lom. I, Gat. codd., pag. 342, 349, de illo codice
admoduro copiosus, iniegrura formulis lypograpbicis describendum curavit. Prooemium excipit
editus a pairiarcha, Joanne, e l a synodo
adversus Barlaami falsam opinioneiu, alque Bandin.
I. c. typis expriroi fecit nomina episcoporum et
roetropolilarum, qui subscripserunl. In nola airlcm
observat, synoduni GPolilanam, babitara pro
aslruetido errore Gregorii Palamae, damnandisquc
Barlaamo e l Acindyno, ann. Glir. 1350, sub Jo.
Ganlacuz. et Palaiologo impp. Orienlis, legi lom.
X V Concilior. ed. Venelae; eam vero posse amplissimo integro volumine optimi hujus codicis
ope locupleiari; ilem Jo. Gamacuz., iu Hist. Byz.
lib. lv, cap. 23, referre, tres diversas syuodos
ronira Bariaanium e l Acindynum, eorumque seclatores GPoli fuisse habitas, lolideinque lomos condeniualionte contra eosdcm ediios. N . 3, suin
Ghrisloduli, b. e. Jo. Gantacuz. Sermones anlirrbetici octavi, in plura capiia divisi, cos, qui Ecclesiam l)ei, unaque patnarcb. Pbilotbeuiu ct Pala%
mam, cum ipsis anlem eiiam tomuro, a synodo

contra Barlaami el Acindyoi hxresin concinnatuin,
impugnant, relelleules, aingulis adversariorum
capitibus expositis, euaque iis statim confutaiione
subjecta. N . 13, sequitur liber lertius, Sermones
ilidem octo, in capiia disiribulos, contra Patamam
compleciens. N . 23, sequilur liber quarius, i n
quo Sermones tres, capiubus pluribus distincli,
eonlra Palama? seclatores. Bandinius, singulis sermonibus, pluribusque illoruro capilibus expobilis,
in iine p. 347 sq., nomina auctorum, quorum
enarratiooes passim afleruntur, eruit, el ordine
alphabelico digessit, singulomm eliam operibus
iisdem prorgus verbis, quibus in codice aduolantur, breviter subjectie. Deiiique, p. 549, lambicum
Garmeii in laudero Jo. Ganiacuz. ab eodem codici
scriplore exaralum , quo lotum clauditur opus,
Grace cum versione Laiina publicavii. In cod.
Gsesareo 266, n . 15 esi lomus condexnnalionis
sectatoruiu Barlaami Galabri et Georgii Acindyni
a synodo GPolilana coinpositue et edilus ann.
Ghr. 1351, m . Aug cui subscripserunt Jo. Ganlacuzenus e l Jo. Palatologus impp. cum iruliis
metropolilispracipuique niinistris ecclesiae GPoIit.
S. Sopbiae : quoruiu noniina in ampla ilHus codicis
descriptione lypie repeti fecit Lamb. comm. V ,
p. 4-20 sqq. add. euradem in vol. VI, part. i . cod. 6,
n. i l , 12, 14, 15, pag. 58 sqq. Jo. Ganlacuz.
eubscripsit quoque lutno eynodico contra Barlaami e l Acitidyni errorem, in synodo acla anu.
Gbr. 1351, lesie Montfaucon, in Bibi. Coisl.n.,
p. 173, de cod. Coisl. 100. Prajfalio ad 4o.
Gantacuzeni magnum Opus contra Palamaiu, Barlaamuin et Acindynum, una cum syuodis, adversus
bas baereses celebralis, exslal in AngeJi Bandmi
GroeccB Ecclesias monumentis
vol. II. (HARL.)
Floreul., 1762, 8,
17
PROLEGOMENA.
18

'.
JOANNIS CANTACUZENI
HISTORIARUM LIBRI IV.
LECTORl CANDIDO.
Secundus et quadragesimus annus hic agitur postquam Jacobus Pontanus Societatis Jesu
Joannein Cantacuzenum Orientis imperatorem e palliato togatum fecit: de Grceco, inquam,
in Latinum eleganter conoertit: togotque ejus notas pererudUas veluti purpuram intexuit,
ne sciiicet lerrat Gracw prineeps in publicum sine purpura prodiret. Itaque longe optimum
historicum, et veteribus rerum scriptoribus sine dubio comparandum, qua docti, qua indocti
manibusversabant. Uipropter rerum gestarummemoriam auctorem laudabant tt probabant:
illi rerum divinarum atque humanarum scientiam in prificipe suspiciebant : civilem a m mum, prudentiam domi militiceque, fortitudinem in rebus hostilibus : animi magnitudinem
in perferendis injuriis, quas inCulerant modestias nescii, et pudorii ignari homines, quosque ex pene servis liberos (ecerat, et ex infimis hominwn, summos. Denique in imperatore
clementiam erga hostes, dignas profecto qui hoslilia paterentur, fundilusque tollerentur.
Postremo abdicationem imperii, despectionemque summce rei demirabanlur, cujus cama pleriquejura divina humanaque violant, et secessum in monasterium, quo solitarius separatusque ex hominum frequentia puriorem et sanctiorem vitam viveret. Hi inquam, id est,
Grvcce linguw nescii, non aliter quam Latine loquentnm vellent:
id est, callenles utriusque
linguce diutius ferte non poterant, ut Grcecus auctor aliter, quam Grcece loquerelur. Quod cum
inlelligeret iilustrissimus vir D. de Noyers regiab intimis consiliis et*ecretis cujuscurcecedificia regia, artes, ipsaque (ypographia regiapermissa sunt, pro singularihumanilate $ua, proque
innato non vulgari erga litleras affectu, quarwn propagationem <td summaxa rempublicam
pertincre probe scit, statim opiimum factwnvideri sibi significavit>iXt edereiur attclor luce dignissimus, quo utrosque voti compotes faceret: utque ipse Caniacuzenus cum
tineis et blallti pugnare desineret, qui tot pugnas pugnasset, totque hominum ttragcs priusquam e virorum numero eximeretur edidisset : quo faeto egregio nemo sane sapiens ibit inficias, illustrissimum virum optime de litleris esse promerilum, eoque nomine unicas ei
gratias agendai. Quin tmo, *t quid manes $entiunt> id ipsi Cantacuzeno acceptissimum fore
credibile est, quod Latince linguw et Grwcce quodatn consortio quasi quodammodo inter veleretn novamque Romam bene convenire videaiitr, quod ille vivus percupierat. Hoc igilur
fruere, lector, et beneficium agnosce viri, quo nemo ad bonas artes promovendas, el eximios
ab arte viros juvandos propensior exsistity $i non ingralu* atque ab omni humanitate alienus 9 Quod si te hk cequum prmbutr\8 primo quoque lempore omnes historiuo Byznntina
scriplores tam editos, quam manu exaratos typis regiis edendos ejusdem illustrissimi viri
ductu, et regis Christianissimi auspiciis prolaturi samus : de cxijns rei utilitate plerique
omnts comenliunt. Vos qui litteras amatis, favete, el consilio juva:e. Fama, virtus et recti
f
19
amor
eum deseruere,
vel judicio
qui littcras
suo nec memoria,
tio magis obruendum
non atnatâxU
nrque lilteris
sit quam iitterarum

y
eas incultas
dujnum quidquam
monumentis
23
deserit : et penitus
gessit, sed quod
mandandum.
inylorius,
ceterno
silen-
Vale.
J . PONTANl S. J .
AD
CANDIDUM
E T ERUDITUM
LECTOREM
PRJEFATIO.
Caeterum cum in boc quoque (am prestami muInlerprptandi lam, occasio suscepti laborh auctor,
wconomia, temput, locns, prcpcomum IHstorias nerre elaborandi, e( aliquod operae pretium faciendi
proposiue : el tandem quid nobis prastilum sit.
%
Qui dc Grrccis in Lalinum convcrtore aggrerihinlur,et bonos scriptores veluti immortalcs peregrinos, alque ab exleris regionibus ad se venlilantes, hospilio humaniier ac benigne accipiunl,
eosquo patrise suae linguam, morcs el insliluia docere conanlur, quo (contra quam olim civili Romanorum jure permiitebatur, per quod duarum
civitalum civis esse nemo polcrat) in postcrum
non ininus inter Lnlinos, quam inicr GraBcos proiitcri queanl, n% illi munus sanc ptiichrum, ulilitalis, jucunditatisque plenum, iddo ciiam, nisi in
eo exercitalionem jam ceperint, impedilum, ac laboriosum aggrediunlur. Quid enim. amabo cum ^
univcrso gcnerc liLLerariim, tum duabus bisce l i n guis, Graca scilicct, ac^Lnlina, quibus divinaa, buman;cijue arlcs, et scienli% oinnes conlinentur,
praclariug? quid eleganltis? quartim in ulraque
versanlur, qui de altera in alieram bona scripla
iransferre, et de tloririnanim candidalis, perqnc
illos de bominum genere quam oplime mereri
(quod ipsum est in primis laudabile) annituntur.
CUIII etiamnum haud pauca i u Grsecis codicibtis per illustriores prsepotentium, ac princfpum
viroiui, et rerum publicarum bibliothecag abdita,
c l inclusa laleant, quibus in apertum prodilis crescerc, ac propagari possit in omnem parlem noslra
eruditio, eoruin studia, qui id prasiant, fruclum Q
fcrfe pcrmaguum quis inflciabitur ? Sed quanquain
Jabor is adhuc lyronibus, paucorumque slipendiorum mililibus operosior accidil propterea, quod
permulta vitia, et peccaia occurrunl, qua? viiare
difficile est (cujus rei non leve argumenlum, quod
cmn inlerprcies pcne inniMiierabiles, excellenles
tainen, alque pcrfeclos admodum raros nominare
possumus), nibilominus in isla quanlacunque i n terpretandi defatigailone , ac molesiia , suavilale
quadam perfundilnr, expleiurqtie animus , cam
sibi in sinu quodammodo nasci tbcsaurum viiet,
undc bonarum lillerarum dilior evadat: quaeque
haclenus lot bominum, eliam erudilorum, millia
ignoiarunt, mulloqtie diulius, ac perpcmo forsilan
iguorassenl, ea princeps cognoseii, ct solliciludi- D
nes, opcram, alquc couatus suos spc ei îducia
graix posicritaiis consolulur.
f
voluntas non mediocris jam pridcm mihi haiitl

riefuerit, nihilominus ejus diQicullateg cogilalione
complectenlem, non quidem pudor subrusticus,
sed melus quidam, ut arbitror, ingenu^s semper
abslerruil. Et nescio quomodo baarct in nicdultis,
nec oblivisci queo, quod apud scriptorem pcrsipienlem legere mcmini : praslare tiinere, quam audere in Uleris. Acccssit ad me relardandiim,
quod qui primorum primi, signiierique, aique
adeo, qni inlerpreium famiiiam dnccre twsiiinatur, vcl in uno libro converlendo creberrimc liallucinaii, alque a lineis, jquod dicitur, excidiKse,
diligenliorum animadvorsione depreliensi sunt.
Quaenam ergo mihi semidoclo fama speranda fuii?
Verumenimvcro, cunclanlcm, ac ^lrepidanlcm sapicnliiim virorum auclorilas commovit, ipsaque
ralio coniirmavit, ut aliquande in isthanc palicslram
d-sccnderem : siquidem, jtixta vulgalinn, ne:no
nascilur arlifcx : et ars nulla esl, in qua non peccando discaiur : qnodquo nobii pueris quondam
prxceplores in ludo ingecebanl. Qui nunquam inalc,
numjuain bene. Faclum igilur, ut cutn serenissimns Boiorum princeps Maximilianus societaiis
noslrse domeslicis poteslalem liberalilcr atque
uliro concessisset, e voluminibus Gra*cis calamo
cxaratis (quorum habct in bibliolbeca sua nobilissima leciissiiDam copiam) depromendi, et ad conimunem usum, emolumenlumque, cujus incenso
lenetur desiderio, inlerpretandi quae placuissel,
cgo iu bunc non Gbrislodulum uiiquc, sed in
ipsissimuni Joarfneni Ganlacuzenum incideriin :
quo ad gustum, senlentiamque meam nihil accommodaiius, nihil ad prima miliiiae bujus tentanda pcricula, propier facililatein quarndara ejus in scribendo opporiunius nancisci potuissem.
Sic omnino est, ut dixi, in Joannem Gantacuzenum incidi : qui quidcm quo commodius bnjus
libri sui occasionem , causasque aOcrrel, c i | sonam suam celaret (quod tamen baud salis raute
fecli, u l mox docobo) fingit a quodam Nilo fainiliari se ad scriplionem per liileras solliciiari, ac
sibi vocabulum Cbrisloduli impouit. Idonouni proiecto, ncmpc a stalu, e l condilione vil;r, quam
b%c scribctis agebal : agebal autcm monaslicam,
cl Ghrisio scrviens, mcrilo ojus scrvum se appelt
2 1
KtOLEGOMENA.
22
lavit. Oecultare porro, et tegere pcrsonam snam nimh, et amabith superamorem mw/iVrum ), non nisi
ideo voluil, idque prutlenier, quod dc rebus cuin
ipsemei ita el scribcre poluil?
nlienis, lum suis hisloriam compositurus eral. el quod quidem sa?penumerofacit.Sic soIemus,frequennarralurus plurima, quibus audicndis aures qtiilcr, inquam, magnoque cum scnsu dc iis loqui, ac
busdam dolerenc, ut antea videndis oculi dolue- scribere, quae aut abseniia valde in desidcriU,
rant. Est vero tara infrequens Gra?c'is hoc nomen,
aut prxsentia vehcmenter nobis in amoribus suni.
Gbrislodulus, ut vcl hinc isto loco ficlitium, ac Nec alitis tam diserte de reciisato toiies imperio,
supposilitium appareat. Gumquc pcr id teinpus in
do liberlate apud Andronicum sua, dequc amplimonasierio pro Joanne etiam Joasnpbiis mutato
tudine potestatis quain oblinuisset, praeter ipsuuinomine diceretur, gicnt non antiquum, ct promctjiarrare voluisset, etiamsi potuissct. Scripiura?
prium, ila nec novum islud, et assumplilium, Joasanctse lolies productae, et monastica disciplina non
saphus ioquam, ad libri auctorem indicandum
serncl lameximie predicata, atque etiam pcr totaiu
usurpare decuit : ne monachus iuanem aucupari
bistoriam sparsse lot pictalis notn, non alium quam
gloriam, et qui Deo militalum venerat, ilcrum sc
nionacbuiu olcnt, qualis ille luin erai, cmn \r.vc
negoliis implicarc seecularibus viderctur. Aiqtie
charlis mandarel. Diccndi genus, quod in libris
ila codex Graecus est, sine tilulo
conlra Mahomcianos, et Judopos in dcfcfisionc litlci
prorsus. Deiude ex ipsa Nili epistMa Gantactizenuin
Clirisliana; adhibtiit, ideo disiimilc est, quia iJiic
hujus historiae parentem, et conditorcm esse prr- dispulalio quaedam perpeiua, et dialectica politis;
spicuum fit. Illa enim verba, fiic narratio difiusa, et conlinuala s u s c i p l u r ;
, proindc u l alia i b i , alia liic sit facics, necesse cst.
,
llla demum lib. iv, cap. 24 ct 23, adversus Nice ; * Tu
phorum Gregornm muha cmn acrimonia etfnsins
enim et quandiu gesststi rempublicam, sulus iwpcrii posila (ne amplius verboruin in re parum ambigua
fuhti: et /lorfie, postquam defunctus honore, tui
cousumamus) manifeste nobis asiipulantur ; ubi
ipsius esse inslituisti, vitam inoresque luos verilati* pr% indignalione dissimulalx personae iramcmor,
ac juslilia exemplareffecisti: lu*, inquam, vocesnoti
causam suam accuralius agit, quam alius pro eo
ad judicem, consulem, praefeelum aliqucin, std
rgisset : tarnetsi id poslmodtim animadvcrlens, in
ad magnum domesticum Joannem Canlacuzennnt,
viam redcat, rursumque qui sit, dissiuiuJare
cujus posl Andronicum minorom, quandiu is vixit,
sludeat.
suprema furt polestas, et imperaloriae proxima in C Sequimr ut de oeconomia breviter tc moncamus.
omnibus, e l apud omncs aucloritas : imo vero ad
llis qualiior libris res sub ulroquc Andronico, avo
ipsum muaus imperatorium, quod idem ciira no- e t n e p o i c , e l sub Cantacuzeno filioruni neuoiis
men diu, posimodum et re, et nominc multis anlulorc, aique impcralore gestai explananlur : sic,
1
nis adminislravii, planissime perlinenl : qui
quo
tu primus disôrdiam , et bella iuter Audron cos :

alter impcrium minoris : tertius bellum Caiilacuzeni cum obtrcctaloribus et iniinieis, poslrcinus
ejusdem victoris ac triumpbatoris tempora pcrsequalur : in quo etiam sbbtexunlur, qua*. iplor
Joannein Pahcologum legitimuin liaDrcdcm , et patris sui Andronici succcssorem, socerumque Canlacuzenum , et ejusdem filium Mallb&itm ( cum
quibus ambobus dissidium ei inlercessit) contigerunt. Tarnctsi et in duobus prioribus lam inulla de
Canlacuzeno commemorata sunt, ut quod in epistola Niltis ait, eum , boc csl, r* l>us ip/. Nec vero caret exemplo, qitod abs
sismet coram , u l aclorcm, adfuisse, a*quc dc iJIis,
te peiimus. Etenim sive ad externos.sive ad noktrates u i de postcrioribus inlclligendiiia videatur.
pacio fuerit, legendo disces . ct nibil verius dici putuisse constitues. Illa
siir.ililer in quem aliura, quseso, nisi in eumdem
quadrant, quibus eum Nilus ab cxemplis nostratium, exierorumque seriplorum iucilat, uti acta
aoa memoriae rpsemeC prodat? \
. "
,
6), !) . \
^ \ 6 ,
belli dnces respicias, non potcrhhoc yenus scriplioni*
fc
G<;sla sunt auieni omnia ab anito posl Gbristum

nalum millesiino treccnlesimo viccsinio primo, ad
tniserunt, non parum inde humano generi consullum aiinum plns luinus quinquagesimiim n c n m i , aniri arbitranles. Quifl quod de sua-cum Andronico
nis uimirum iriginla novem, aut circiter. Sic enini
conjuiiciissima Odelissiroaque amicitia" (de qua
raliouem snbducimus. Michael Pakeologus collega
equitlem cogitans, siraul de Davidis ct Jonallise
patris sui Amlronici morluuscst tniliesimo treccndevinclissima familiarilale (Ogiio : dc quibus critesimo vicesiino primo. Eodem ipso auno (si a Scmptuni legimus : Anima Jonalhas conglulinata esl ani- (e.nbri ducas anni inilium , u l Gracci diciait) bclmte Davidit: et dilexit eum quasi animam suam ;
Itim inter aviun et nepotem exarsit, duraviique
rursum : Doleo super te (raler tiii Jouatha, decore scxcnniam, oi incnscin unum, ui iu calce libri
contetnnere. Qnippe tum hi lum illiliuc pariter *e dct
1 Ueg. x v u i , i .
I I Reg i , 26.
23
54
primi relaliim est. Victo avo, nepos solus prsefuit Sed juvat ipsius Cantacnzeni yerba proferre in
imperio annls viginli, si verum gcribit Gregoras.
medium, ex libri quarii capite vteesimo quarto,
Quo e vivis sublato, pupillomm tulelam gessit
nnde, quomodo se gesserit in Hisloria ecribenda
Ganfacuzenus, vix annum, ut colligere est: adverGregoras, liquido perspicialur: Imperatorem vero
sus quem deinde u l lyrannnm nomine viduae iin- Cantacuzenum, postquam ipsum per $e deprimere,
perairicis, e l liberum ejns belhim adminislraium
atque everlere non poluit, Palaologorum impereloesl annis quinque. Eo finilo Canlacuzenus, d&ta
rum bellum muiuum pto argumenlo sumens; et
ioanni Palaeologo in malrjmonium filia , decem
partim ignoranlia rerum geslarum, partim gratia
jinnos ab eo paciscitur, quibus peries se imperii
corrupla veritate, ae loiit viribui velut in fabuta
gubernalio cum nominc maneal: penes iUum nocomminiscenda mentitn*, deinde ordine ad bellum,
uien duntaxal, et dignilas imperatoria, donec&las
quod noslra memoria rontra Cantacuzenum excitainaiurescai (agebal enim Joannes annum non
tum ett progreisut, tum alia eomplura critmni dat
plus decimum qtiinlum), poslia se collegam patiaservitutes , cccdet, trucidaliones , populalionet, et
tur. IIujus spatii vix diniidium videlur explevisse,
qucecunque Romanis per id bellum luciuosa incidereruin bujus mundi, et adverstt sortis renovatae
runt, illi atcribens, tum ob amorem dominandi, fmqnodani l;idio. Qua; ipso jain monacho inier Pa- perialitque fastigii cvpidinem malorum iltorum nulIiLOlogum et Mattba?um sccuta sunt forsilan
tam dnxisse ralionem affirmat. lllud autem Cantaunius, aut duorum annorum fuerunl : nam in his
cuzenum potissimum vellicat, el cor ejui urii, qnod
qtiod pro cerio aflirmem, non babco. Hac ralione
menlitur, eum, adhuc vivente Andronico* imperii
Colligunlur anni liisloriae hujus circiter triginla
Romani longe appetentissimum cum id attequi non
iioveui. Ex his patel, lempora Andronici Junioris,
ponet, ad monachot in monte Alho, qui viri sancti,
Canlacuzeni, etJoannis Palacologi non satis probe
el Deo afllali (uturorum pr<esentwnem habere
digessisse Onuphriuui, et alios. E r r r r u n l item cam
dicabantur, profectum este de fuluris, ei an ad se
Cregora, dum Andronicum Juniorem anno aelalis
Romanum imperium perventurum euet. percunctaquadragcsimoquinio exstincuim iradiderunt. Nain
turum, eic. Atlamen fieri polesl , u l G/egoras de
si riaius erat annos viginti septern anlequam semoribus Andronici quaedam non prorsus falsa scri
cundam uxorem duceret, u i nosler libi-o prin?o
bai, e i ea nosier aut lanti non aestimet, ejusque
narr&l, c l ea ducla adhuc aliquoi annis cum avo juvenluti condonanda pulel , aul dissiroulei, et id
btllum gessii : si eo victo annis vigiitti solus amicitiaB singulari forlasse tribual, de quo in Notis
pcravil, sequilur quinquagenarium, aul eo majo-Q SUO loco videbiraus.
Jam de excellenlia, fructu , eleganiia , et orrem obiisse.
namenlis historiae hu-jas quid ego salis dignum
Ostendemus n u n c , quo loco inter Byznntinas bislorias ha?c nostra collocanda sit. Can- cuinniemorem ? Inler recenliores quidem rerum
Grsecarum, seu Byzantinarum scriplores, u i sunt
tacuzenus Niccpboro Gregorac p**oxime succedit,
ejus(|ue n?rraliones continuat : quanquam non
Zonaras, Nicelas, Gedrenus, et alii, meo quideui
pra3cisc, ac simpiiciier. Nam cum Gregoras
c l quorumdam bene liueralorum judicio hic primaa
in obiiu Andronici Junioris desinat, nosler inde
lenet : videlurque solua didicisse, quo pacto ad
Ron ordhur : quin ittio secundum bistorbe suje
laiidem accommodate conlcxenda s i i bisloria.
librum ad ejusdem Andronici morieni perducit.
Mira, nova, inaudila, inosilaia, occullorum Dei
Verum quia Gregoras iste avo, in cujus aulam
judicioruin plena, grandia, iJlusiria mulla bic redesertis siudiis liberalibus se conmlii, amicior,
cengculur. E t , si bisloria dcbet esse prudens,
nepoti aulem iniquior fuit : illuinquc pluriiuuin
alque ornata rerum cxplicatio, neuira virlus in
et sanpe commendavit; hunc apcrte, nec mo- hac desideralur : quse iuihi semper a viro nobidice, et non raro Inslmulavit, ac viluperavit; ad lissimo, et ingenio excellentissimo suavissimoque
liaec, quai inter illos acciderunt, partem maximam D
prolluxisse. Prudcnlia militans , atque
minime compcrla babuit : quai autem coniperil,
civilis (am eximia bic elucet, ut civitaium proea confuse, imperfecte, quaedam quoquealiter a l i inciarumque recloribus, ac bclli ducibus majorem
quanto ; quid aliquanlo? inullo aliter, quam evein moduni coiumodaturaia putem. Gum aulem
ncrunt, eicum mendaciis exposuil; in ipsiusquovirum politicttm ad bene regendum aliis quoquc
que Gantacifzeni bello, rebusque comincmorandis
inulibus niliilominus instruclum esse opoileal,
(quae scripla vel inlerierunt, vel adbuc in aliqua
nae earnm quidcm exempla tlocuineniaque bic
bibliotheca latent) parum bona fide, malevoleque
frnslra requiras. In quibus qualis fueril Caniaversatus esi. Ganlacuzenus baec vitia non ferens,
cuzenus, infra ostendemus : in pr^sens aliquid de
longe sincerius, longeque copioaitis , dislinctius ,
Andronico dicemus, quem qui a Glemente V ponintcgrius, certius omnia explicavil; quippe qui
tifice maximo in Extravag. communibus ut haereomnibus pene non inlerfnit solum, verum etiam
licornm et schismatis anli<|ui fauioretn excomprsefnit; ct qua? ipse non vidit, aiH egit (qui
municaiione percussum existimat, islcmpnra male
enim potuit omnia?)ea a tcsiibus gravissimis accomponit, e l maoileste laborat. Qui
enim tunc imperabat, ct ultra adhuc annis quincepit; quemadmodum in finc libri quarti lestaiur.
y
V l s a
25
PROLEGOMENA.
26
cWim pest Oemntis e vita discessom imperavit ,, veWv \ Upcv, , \ ,

Andronicet semor, sacre illo fulmine laelas est.
Efgo i n Andronico Juniore Ghrisiiani imperaioris , , . l d sl, res honesta, et Deo amaexpressum ac vfttim qnodamfnodo simulacrom
bilit, vita negoiiis vacua, et tranquitlitatit plena,
liic proponitar. Est enim, ut paucis, et sotmmatim
supremum ac perfeclis$imum vilce institutum, res
agamtis, excelsi, nec mintis rocwtesli animi, beneficus, fortis, ac generosus, adversus bene merentcs sancta el divina, philosophia et cognitto rerum
graius, bumanus, injuriaruin laborumqtie lole- cceiestium, oput tublime et humani* viribus majus,
quies sanela. Moniem porro Alho, ad quem comrans, in ignoscendo i n i l i s , misericors, pacis cuplura aedificaia monasleria, in quibus ingens mo
pidns, in consultando cum amicis ditigens iquod
conlra mentitur Gregoras, dutn consilia nulla ad- nachorum multitudo, , ccettstem cinVisiase, e l imperiuro neglexisse auiumai), ab odio
vitalem nominal. Fucos illos scholaslicoa , \
in quemquatn suscipiendo alienua, pecmiia? libe- , et pigmenu Isocratea non habet hacc
talis, sedificandi studiosos, erga Deum , coelilee ,
historia : sed ornatum quemdam matronalem v i r i sacerdotes, avam mire pins. lnsunt in his libris ^ leinque, ac robuslam eleganliam. Scbemata quaeinsuper alia in aliis praclarornm facinorum, et
dam oraloria et Atiicismi nan penitug absunt.
( quod dissimulandom non est) etiam insignium Lingua purior est, quam pro itla aetate, non com
vitiorum exompb : quorum u l illa imitanda , sic lacte nntricis hausla , eed ex libris percepla videisU evitanda nobis snnt. Notom eet namque illud
licct. Nam illo SSPCIIIO (sob Audronic'\s niinirum,
Romanae liisloriae principis : Hoc illud e$t.prcccipue ct antea) non mediocriier infuscaUm, et mulain cogniiione remm salttbre ae frugiferum, omnis te liones haud leves perpcssam, erudili non nesciunt.
extmpli doeumenta in illuttri posita monumento t - Addamus boc pro coroHario. Genuenses
et Vetueri, unde tibi lucpque reipubHcm quod imitere ca- neli multa bic ab aliis historicis suis pnetcrmissa,
pias : unde fcedum inceptu, fcedum exitu quod vties. aut nunquam cognita de majoribus suis, corumque
llabet bic dux, habet miles, habet privaius civis, viriute et faciis legcre, et quxdam fatso de iisdem
babet magi&iratus, habent sacri, babent profani,
haclenus scripta deprehendere poterunt.
babent summi, babent iniimi, babent viri, babent
Reslat, ut q u nos ve) praestiiimus, vel praemulieres , quod vel fugiant ve! seqtiaolur. Insunt
stare conicndimus, indicemus. In iiilerprctando
orationes creberrimae : qnas cum bic auclor d i eam speciem pro captu nostro conseciali sumus
rrctas valde amet (sunl enim'speciosiores e l gra- Q q
eorum leclione , qul de optimo geiier*
viores), nos inlerdum brevitatis gralia, e l ad vilanhiterprelandi praeceperunt, bonorumque interpre^
dam ex simililudine satietalem , ad obliquas, more
lum observatioue menie conceptam atquc inforCa*ariano redegiimts. Ncc possum de iaiis oralioni- matarn lenebamus ; qux cujusmodi s i l , ii polisbus quidquam melius ac verius dicere, quam si
simum inlelligunt, quorum industria in eoden>
eas pmdentes, copiosas, nenrorumque ac sanguinis curriculo se aliquando explicavii. Godicem perplenas, et omnino ^ dixero. Praeler- quatn mendosum , maleque interpunctum acceea hic invenire esl loeos communes traciatos
piinus, ut divinare e l conjicere froquenler opor*
egregie, sciie dicta, paroemias non vulgares, cele- tucrit. Nomina locorum, qua? nec diligentissimua
brium scriplorum (atde sacri^ laceam) senientias,
Ortclius oiDiiia collegit, et personarum, qux \e\
fabellis aliquot iepidas, e i ad rem dcmonstrandam Graecia jam occidens et , vel IU
appositas : quas, u i scis, pbilosopboruin illi an- brarierum oscitanlia depravarat, alicubi de c o n lislites, Plalo et Aristoteles, neutiquam conleni- jectura emendavimus (nam qui omiiium veram e |
nsndas censuerunl. Gapient te item quas slriclim
germanam scripturam conjeclando possit assequi
attmgit Romanx historia;; capient varii ritus; ca- ego quideni futurum opinor nemiuem), omissaqnae-
a m
pienlquos miscet animorum motus, lum lenes ac ^ dam supplevimus; in singulos libros periocbas,
scdali, quos Graeci, tum gfaves illi, et conci- seu epiiomas conscripsimus : quas et leciuro ad
l a i i , qucs iidem vocant: capienl descri , et ei qui jara l e g i l , ad
piioncs aliquot insignes : capient alia demum plu- utiles fore confidimus : reliclis seciioriuia. Quod si rerum varielas delectat, deqaonenio nibus (quas in plcmque codicibus , sive scribas,
dubitat, ea sane bic mirifica cernitur, ut singulo- sive leclores, noti ipsos auclores excogitasse et
ruin librorum periochae, geu epitomai indicabunl. adbibuisse reor) quod modonimis crebraB, modo
Episcopisdebitus honos el reverentia hic Iribuitur.
nimis rara?, saepius argumenlum vix ex trienie
Galbolica insliluia ca3remonia3que ita sunt per
comprebenderent, in capita , more Latinorum l o ho*ce libros Juculenta, ul non optes niagis. In pri- tnrh corpus divisimus , e i ad cujusque capilis i n i mis vero Dei Malersumma in veneratione est : cui
tium ejus snmmatn apposuimus nolasque, ut
etiara urbs tola Conslantiuopolis a Gunstanlino quanlum maxinie possemus, et hisce snmmis, et
Magno coromissa ac dedicala Jegitur. Vita mo- illis cpilomis lectori lumen pr;ppanderenius. Locos
iiasiica est i l l i , ^ \ , - aliquot parum sanos, pnctcxlis in ipso* conlexlu
\ ; , , \
animadversionibus perslrinximus, quas quidem
27
JOANINES CA m C U Z E N U S .
23
que ut ab historicis abeamus, ct ad alios scriplorcs veuianius, Origcnes et Terlullianus quales
tandem fuerunt ? nonne eorum batreses exsianl ?
Ferunlur Demonslraliones evangelicw Eusebii Panip l i i l i , in quibus aperte et sxpius , quod
doclissimus Billius Observationum lib. i , cap. 27,
plane ac diserle oslendil. Quid Demonstrationes
evangelic(B? Slatim in ipso principio EcclesiafilicaB ejus Historix (quo monuroenlo nihil babeinus in rcpublica Clirisliana illuslrius) arianismos aliquot observat tomo terlio Annalium Z o naras. Sunl in manibus Monumenta Pbotii, sunt
Tbeodori Balsamonis , qui Lalinos , ut peslilentissimus scbisinalicuft, conviciis passim lacernl.
Eosdein ob processionem sancti Spirilus exagital
eliam nobilis imer ibeologos Palres Theophylacius Bulgariae episcopus, e l , cujus similiier magnum intcrsacros scripiores nomcn esl, Eulhynuus.
Possum adbuc notuinare homilias , el alia scripla
hujuscemodi homininn, quai in Lalinum translala leguuiur, et ab crudilis proferuntur. Si ergo ncc upcriorum bisioriae, nec islorum commenlarii haclomis
Ecclesiae incommodarunl, quin polius (quod re
clamat) mirum iu modum vehenienterque coinmodarunt, nc a Cantacuzeno quidem magis damnum
ullum metuendum , quani fructus , isque non mediocris, ul ex anlecedenlibus patuit, exspcclandus
cst. Rerum geslarum , ac velustiorum lemporum,
ulilem, necessariamque cognitioneni pcrsequimur
rogatu noslro Jacobus Grclserus, eocielatis nosirx I

iheologus, et in academia Ingolstadiana professor
ordinarius conscripsit. Et harc fecimus , inagis ut
candorcm noslrum bonis virie probarenws , quam
quod illa , qnaliacunque sunt , boc quMetn sseculo , et in bis terris ad quemquam inficiendum
depravandnmque valiiura formidareinus. Quis
enim n e s c i l , etam qui lilleras non didicii, non
tum primum , propendenle scilicet jam ad occasum imperio , sed muliis anlc annorum centuriis,
pene posl oclingentesimum stalim ab orlu Chris t i , Orientalem Ecclesiam a Romana secessisse?
Ferunlur item bisiorici non pauci, boc nostro
partim anliquiores, pariim recenliows, quos cum
ad unum vcl in ba?reiicis , vel in schismaiicis
jure nuuieremus, nullo lamcn eorum sine aliquo, '
omnibu.- simul sine inaximo deirimenlo Ecclesia
Itomana carere non potest. ViiV tu audire qui
sint? Sozonicnus ei Socrales Novati perfidiam
sectaii sunt. Quorum bic non oblala solum, scd
inlerdum etiam quaesila occasionc Novalianos
libcnler laudal, ipsis miracula iribuit, Romanorum ponliiicuin polcnliam exagitat : quae omnia
Jacobus Billius erudilus iheologns Observalionum
sacrarum libro primo, capite vicesimo sexio l u cnlcnler demonsirat. De Nicepboro Callisto Hquet ex Genuadii Apologia pro concilio Florentino, ubi ejus 11011 larn scripta, quam convicia
conira Laiinos refelluulur, ut de iis quae sparsim
in bistoriam suam sinislra inseruit, nihil dicam.
Zonaram fuissc scbismatiruni, tesiari possunt ejus
pocmata actileaiissima de processione sancti Spirilus , c l alia adversus Laiiuos composila, quse
Gencbrardus duio ônverterel, se criminatioues
illas oniisisse narral. De Pachymerio idem constare poiesl cx adjunclis ad Grcgoram Laiinum.
Ea sunl capiia , seu loci rerum memoria dignar u m , e codice Augualano, carie confecto el niutilo, per singiilos libros excerpti : cujus animus
in Romanani Ecclesiani qualis fueril, cx quinlo,
scxto, et oclavo polissimum libris deprehendiiur.
Nicepbornm Gre;# ram quoque el Nicelam Chonialain eorum monumenla produni. Adde buc
Cedrcnuin , Glycan), Consianliiium Manassem,
J; anncm ct Gcorgium , Curopalaias , el alios , si
quacramus. Nara por illa tcnipora lam non facile
inanacbwn , aut scripiorein a Roniana Ecclcsia
non alicnissimum cral invenirc in Gnecia , quam
bodio diflicile cst pracconem verbi Dci , aui professorem cailiolicuin invenire in Saxonia. Et qui
landem lieri poiest, ul qui palriarclias Consianlinopolilanos scbismaticos, appellanl sanciissimos, oecumeiiicos , ct principes Ecclcsiae , ipsi
rjiisdem farinre non fticrini ? Si ego quenipiam
6upcrinlendeniem sanctissmi vorabulo aflicereni,
credo , aliqui, inio plurimi , nec jiijiiria , mc L u Ibcranuni, aul GalviuiaHuin csse colligerent. A l (
, et inquirimus : si quid interdum in iis minus

commcndabile aspergilur , id lota menle aversamur alque rejicimus*: et calamo eiiam, cum esi
occasio, noianuis alque confodimus. Nec vero ab
boc auctore nostro Ecclcsia3 Romanai, aut Ri>mano pontifici contmneliie dicunlur, qucm P 4
trem, sanciissimum Dominum, tua sanclilas,
tua
beatiludo vocal, el ul apud cum opinione niala

DC s i l , elaborat (propler barbaros , Turcas vidcl i c e l , in auxilium accersilos , vastalanique l ollo
civiii provinciam) cum eo arma adversus iniideles
pro gloria crucis Cliristi conjungere cupit; pjjts
laiidalionem sibi ainplissimo honori d u c i l : lcgaigs
ipsius beniguc excipit : ciim eodem (Clomenlc
niniiruni VI) de synodo babenda, redinlegranda[) que Ecclesiarum concordia sollicite, ac reverenlcr
agit. , inquam , bin probra , ct malcdtr.la jac i m i l u r : rd dissensio , ac dissidium illud a nobis Laiini& jatn lippis ci lonsoribus cliam nolum,
aiiquolies sc exscril, atque a inajoruin exemplo
d( fensionem , quanquam injuslam , pclit. Nam si
majores
Magnopere vero, longeqiie errasse videntur,
ul ail Lucretius, non idco minoribus pcdcs in

illorum vcsligiis ponendi sunt : nisi ipsi quoqvie
cum iisdem in idcm se baralhruin praccipiiarc
siudeani.
20
30
PROLEGOMENW.
DE V I T A JOANNIS
E X
EJDSDEM
CANTACUZENl
HISTORIA.
Genut et familia.
Andronid- majoris natam Irenen uxorem d u x i t :

quai filios ei pcperit duos, Joannem et DemcJoannis, Manuelis, et alionim Ganlacuzenortim,
trium ; lilias lernas, quarum primogenitrc indilura
ut virorum illustrium et bellicosorum mcminit
nonien Tbcodora?. Matibajum pater imperatorem
Nicetas. Quos liic noster Caniacuzenus in majorirenuntiavit,dcdilquo id prccibus pra?scrtim excercibus suis hnbet. Ideni, Joanncm Manticlis imperalotus : quem tameit Joannes Pahcologus hacres lcgiris neptcm, alium Joannem Ganlacitzpmim Isaaci
timus impcrio abire coogit. Manueli filian) Syrgis
Angeli sororeni in matrimonio babuisse. Naius cst
(fuit Iric Cypriorum rege procreatus) despondit.
Byzanlii. Palrem a naialibus inodesic predicat
Sod id coruiubium Syrgcs ante nuptias rcscidit.
lib. , cuci dicil, , erat
Post, Liberus Triballorum dynaslaruoi potenlissiunus e mullis, seu vulgaris : c\ alictibi malrem
mus, filiani suarn cidcin Manueli desponderi ciipil,
suam Syrgianis appellat materteram, seu
ct despondelur, ulest l i b r o m , cap. 48. Hactenus
amilam, seu demnm cognalam suam (liberius enim
dc manbus. Pucllaruni Uium nomina sunt Maria,
bac voce uliiur, nt doccbimus), quam quidcni fcmiTbeodora, Ilelena. Primam Niccpboro Duca,\
nam ex libro primo, haud longe ab initio srire
Joannis Despoia3 filio, Acarnaniie principi, nondum
licei ad imperaiorcs genus retulisse. Puer adhuc
patrem a m i s i l : qui anno aetalis prisno supra vice- ^ seplennio cgresso pactus est. AUerara Orcliani
Persaa, seu Turcae poiius Bii!iyni;e domino iradisimum, prrefcclurae sune Peloponesiacae ociavo, in
eadem peninsula decessil. Malcr dicta cslTbcodo- . d i t : cujus opibtis rein suam sa^penumoro suslenlavit atque consiabiiivii. Poslrcmam cum Joaimc
ra, cujus avunculus magnus, id est, avia? malernse
Palaeologo
imperatorc, annoriim quintlecim adafiaicr, Micbacl primus Palxologus imperalor. Italescente coiijunxit, quem laudal l i b . iv, cap. 1. Ex
que eadem Michaclis soror, el Canlacnzuiti proeo mairimonio Andronicue, Mauuel, Joannes, Deavia. Fuit Theodora niulier prudcnti;c majoris,
meirius (Uii, et Ircne iilia propagaii sunt. Suam
quam pro caplu sexus, et tiaclaiimii rernm gracuique
trium filiarum peculiarem laudalionem i m vium aiquc magtiarum idonca, quani Gregora
p r i i t : Tbeodora? lib, i n , cap. 95 ; llelense eodem
recle bis verbis celebravit, lib.ti : Qnam atstitricem conjugiimpera.or reliquerul, senatoria matrona^ libro, cap. 5 4 ; Maria;, (juoe advcrbis casibus
prcpter ncquain raarilum jaciata, tandem eoocciso
ei gravitate morum conspicua, et shigulari prudencum
matre lnonacltaui Byzanlii cgit, lib. u i , cap. 45.
iia ornata, ac in rebus dubiis prasenii consilio in%
m
Honores.
Btructa. Ejus indigimsima vexalio propler ),
et inors lacrymabilis lib. 111, cap. 22, 2G, 3G,expo- C
Principio Andronici avi cubiculi sacri prscposinitur. Nicepbori Ganlaciizcni, ei Manuclis Tarcbatus fuil, deindc Androuici nepoiis (cnjus videlur
nioUE, illins pairuelis, hujus consnbrini, aut cx
coxvus) magnus doineslicus. Tbraciam praefccius,
sorore nepolis lib. n , cap. 8, mcminit. Joanucm
seu prxtor gubernavil. F u i l ilcm princeps mililkc
Angelum , el similiter appellal^t
impcratorix, sivc copiarusn dnx sumnius. Auctoex cadem radice prodiisse scribit. Meniio auleni
rilas cjus. potcslas el cxistimalio iucredibilis,
sororis esl l i b . m , cap. 20.
ita, ul to incoiisullo, aul rcfraganic nibtl gereretnr, ipsequc aduiinislrarot oumia, c l ossci, non
f/, Ubcri, nepota.
quidcm vocabclo (uam id una cum babiiu, licel
Gonjngem babuit Ircnen, Andronici Asanis viri
IMHI seiihil ab Androuico inviialus, el enixe rogaillusirissimi, inagrii ducis, vi cum Andronico solus, eonsianlcr fugii), scd operc ipso iinpcraior.
niore cognatione conjuncli filiam. Fuit cnim
Legc cap. 9, iib n.Quo defuncio, proi-crum ac iniliAsancs e sororc Andronici natus. Ex ea susiulit
lurn votis l;i iymotclii ubseculus,- ilemque aliis de
liboros "sex, mares trcs, feminas lolidofn. lllis
ratisis (qtias prjfcrt, duin alLc ale tyrannidis
nomiiia fucruiil, Mallbwus, Manucl, Aiidronicus. suspicioiitMii a sa depellil : dopcllil aulem s&jrissiAlque bic posirezntis vix d.ir.>dcciiniini allingcns
me ac di^citissime, ct lam verisiniilittT, ul nibil
aiiiium, cmn avia palcrna in cuslodiani datus,
dosdcrcs) purpnram el liaram induit. AdrianopoMmo.luin pcslifera iuc pcr id lempus graspoli a Lazaro llicrosulymoruin, rursum Byzanlii
santc iuieriii : rciiquorum opera domi bciJiquc
ab Isidoio palriarcbis coronam impcrialem sojitulium tisus esi palcr. Uicrque ornalnr l.-indilnis
lemni ritu acccpil. Quam bcate vixcrit, in qu miis
lib. m, cnp. lo. Matl!i:iMis l>e:i!<*trii <'cspota?, (iiii
rt!jii>';iic m-di opibus, in quarila bominum admic
31
32
ralione et gloria, ipse clarissimis verbis, lib. , lur : digna profecto, cui vel raajus commillerelur
cap. 55 et 7.B edocuit.
imperium. Fortitudiuis, magnanimiutis, ac paStudia, doclrince et tnores.
tientia? est, quod nusquam ferme abestab exercila,
In mililari disciplina, socio Syrgianne, magislro
mauuque sua in boslem pugnat viriliter : nec
volupialibus indulget, et advcrsis casibus non
Angelo usum se narrat : in qua deinde per exercifrangitur : injuriis (polissimum ab Apocaucho, cui
tationem leclionemque longe admodum processit,
tantopere benefecerat, illaiis) non succumbit: e l
talisque prorsus exliiit imperaior, qualeui M . T u i hmdiam aequa roenle suslinet. In bene de se
lius in Pompeiana depinxit : siquidem in eo quomerentes unus omnium gratissimus : quam v i r l u qoe illa quaiuor, quae in sununo imperatore inesse
tem in aliis etiam amat, el ideo nulia propemodum
debeij, enilueruut, scientia, virtus, felicilas, aupagina graliaruro actionibus vacat. Ad moderalioctoritas. Talis ilem, qualem in Siraiegico granem continentiamque
pertinet, quod imperii
Yissimus praecepior miliiaris Onosander dcscribit
communionem sibi ab Andronico etiaip quartum
cap. 4, castus, lemperans, sobrius, frugi, laboriodelalai, recusat. In amioilia colenda conslaniissieus, inlelligens, minimc avarus, nec junior, nec
mus, Andronicum minorem praecipue, et Amurium
senior, filiorum pater, dicendi .peritus, gloria
illustris. Qualem pranerea de bellico apparalu,
cap. 2, Leo iniperalor. Linguam Lalinam calluisse
5nde conjecturam capio. Eienim res Romanorum
hnperatorum (ui nos Romanos imperatores appellamus, boc est eorum qui in Italia et Romrc vixernnt) -aliquoiies iu mediuin adducit, quas forsitan
apud historix Augusl scriptores Jegii. Et Arego
monaeho Sabaudo qtinedam Grajce ecripia non i n teliigeuli, inlerpretatur lib. i u ; cap. 84. Si quis
audilione tantum Roiuanorura facta accepisse, et
Graeca illa llalice monacbo interprelalum esse
credere malil, cum eo non conlendam : et ila nojiiine Lalin liitgu;f, cujus ae scienlcm quodam
Joco affirmat, quaque praesidiarios Italos alloqnitur
Gonslanlinopoli lib. , cap. 54, llalica inlelligeuda e r i l : sicul per Latinos liali, et alii, non Graeci.
Persice quoque, sive Turcice nosse se l i b . iv, cap.
40, affirniat. Arlem didicisse oraloriam, eloquentia
ipsiusomni pranlicatione digua et in tam praiclaris
orationibus, tolaqut scriplione se exserens, demonetrat. Sane quod M . Tullius de Pompeio, idem cgo
vcrissime de boc viro. paucis immulalis usurpavero:
Persam loniae Satrapam, sive principem dilexit,

fuitque vicissim ambobus supra quam dici polesf
cbarus et jucundus. Dilcxit euro eiiam vehcmenter
e proceribus Triballorum opulenlissinuis quidam *
Liberus, ut est lib. i u , cap. 42. BetieficeDliam ac
liboralilatem coluil mirabililer, ei in exercitum de
suo sumptum, irapcratore vivo morluoqiie, saspius
(ecli: eastella et oppida sua pecunia refecit el instauravit, cidemque imperalori funus amplisstnium sua impcnsa curavit. Aurura quod babere
graiis poterat conlempsit. Pacis c l concordia? quis
illo cupidior? quis Barbaris et idololatrU inimicior? Nou potest pro dignilaie collaudari hujus
pr^slanlissirai principis admiranda lenitas, et ad
dc| onendam offensionem, veniamque tribuendam
suspicienda facililas, beneficiorum allissima recordaiio, et in graliis agendis comnicmoranda sedulilas. Omnia bis libris graliarum actiooibus referla
sunt. Summa prxlerea in negotiis procurandis
diligeotia, et vigihntia, aniroique religio. Monachismum quantis pra?coniis, Deus bone, et quidem
(ilies, cohoneslat? ac (andem ipsc in Manganenso
D)onasterium
prope Gonslanlinopotim se ullro ac
Qnantum consilio, qnantum d\cendgravilate
etcopia
valcat, in quo ipso inest qutrdam dignitat imperatO' libens tncludil, cum iniperium retinere potuisset,
fia vos ex hisce libris satpe cognoscelis. Oppida com- ut videbis lib. . Tanlum abesi, ut eo ipsum
Joannos Palneologus viclor conipulerit, quod quiplura, quae armis rcsisiebant, oris sui facundia
dam hujas nostra; historia? fundiius ignari nuganeubegit: ul quod Gyueas lcgalus Pyrrbo Epiroiatur. Gonjux porro Irene in monasterio a Martha
rum regi, hoc idcm pene Andronico iniperalori
Micbaclis
primi Pala*ologi sorore
consiructo,
CaHlacuzeuus fuerit. E l cuin oratoris sil bisto
tu
quidem,
' oO
riain scribere, si qua alia, hac nnc conlroversia Q monacbam induil.
, laudas, inquis. Ego vero e-.
oralorie, hoc esl prudcnter, disposiic, diserie, ncc
liani Agesilaos, Alexaudros, Julios, et Pompeio9,j
ii.venusle scripla. esi. Poelas diiigenler legissc,
etbnicos, el idolol.Uras s:cpc laudavi : c i vinulem
Jlomerum prsecipue, el Euripidem, creUiiiis ex iis
vel in hoste amabiloui, ejusquc cxempla a quoprolaii versus docciu. Sacrarum lillerarum sciencunquc, el qualicuiMjue sinnenda nobis esse coutia non parurn imbuttim, l o l lo< i apposilc imtucti
iinuo. Est enim cadem scmper, nec ejus spjendor
argumento sunt. Sed"id ex libris aliie sule ilarius
immorlalis cujusquam sordibus potest obsolcsccre.
est, quos nempe conlra Mahotnetanos el Judaeos
Divitice.
edidit. Fertur insuper in quiiiquc priorcs EthuoIn^rcdibile memoratu est, quauL-e cjus copiaB,
rum Arisiolelis Parapbrasin couscripsissc. IIUJC de
faniliaies, quanti pecuuia3 tbesauri fucrinl, de
etiidiis et lilteris ejus.
quibus variis locis ipse confiletnr, el ego virum
Quod ad niores et virtutes allinel, vcritalcm
gravem, vanitatique infensissimum, ad baec etiara
aniavir, ut qui maxime, idque tolies leslalur ac
religiosum, Dienliri non puto. Insulas, oppida,
profnclur. Ejus prudculia c diciis, maximcque e
castclla inopibus suis recenset. Pccuniani sane.
coikiliis c^rcgia scmpcr c l ircuiorauda ocrsoici%
PROLEGOMENA.
33
34
quam Byzamii, et in alits urbibug per Thratiani ^ sunt abutL Itle conlra, naturali prudenlia, et magno ingenio ornaltu, te ad veterum prcestantiorum
ttpud ainicog depogilam habebat, nec i p s i , qui
virorum mores conformabal, el raagnificentia morum,
camdem diripuerunt, inimici, quam loagna esset,
pro certo novigge poloeruoi. Tritici, hordei, fru- et animi Uberalitate. Et cum tunc res et (eliciler
gum frucluumquc infinila illi copia, ianmnerabi- successhsenl, fortunam non lacessivit, neque immoles acervi. Boum pascualuiBi nuraerat quiuque dice supercilium arrexit; sed retenia animi gravitate, intra modestiw limiles immotus mansit, e i c
millia, aralorora juga luille, equas pascuale& niille
Rursum, i i b . : llac oratione confirmati, omnes
quingenlaa, camelos ducenios, muk>s irecenlos,
slrenue ac fortiler Uostes invaserunt, in prinus
asinog quingenloe, porcorura quinquaginla, ovium
septuaginta millia. U l jam uon gH, cur greges et vero magnus domesticu* Cantacuzenus, qui multis
enubus, multis telU hostium petittu alquedmpulsus,
armenla illius Job mtremur. Verum iste apud ur~
bes Tbraciae non unam, sed plures possedit. Vide ipte quidem plurimos hostet prottravit : led neque
clypeo, neque gladio amisto, incolumis e prcclio
lib. i n , cap. 24, ubi a i l , sibi toloimperio Romano
evatit, velut agglulinatus atque infixut equo, eic.
sparsas, easque iuimensas copiag aique opes. Et
E r libro undecimo : Adeo magnorum operum t/i31 el 30. supellectili aurea et argenlea supra dueenla yasa inutuodatpalatio, capite vicesimo quarlo. genioia effectrix magni domeslici tacilurnitat extti%
tlogia.
L i b . i , cap. 33, Androuicus senior ejus prtideniiara in dandoconsilio admiralur, seque in illoavi
malerni imaginem intueri asseveral, qui tam oeleriter arripuisset, U m apte explicagget, et promptis>sime iransegisset, quse res poslulasset, ut slatuerit, si absque succeasore ex se nato moreretur,
suadere proceribus, illum ante alios imperatorem
eligendum. Animadvertis igitur Gantacuzenum
imperio dignum judicaiuro, si avum ejus judicavit,
cujus in ipso expressum ee iulueri simulacrum
eonfeesus asi.
Gregoras, libro nono, de eodem : Cateri illa
mutatione velut multo mero ebrii ituoleuUr fortuna
lit. Nam aliorum quidem verba umbrce tanlum sunt

operum, tiniul alque e lingua prodierint, moriente*:
viri aulem hujut etiam ulentium magnas re$ gerit.
Nam ingenii magmtudine et solertia vir ille excellit,
revera profundo mentis tulco (ruens. Haec Gregoras
de Gantacuzeno sive ainicus adhuc, sive ab ipsamet veritate coaclus : nam postea evasit inimicus,
ul ex Hbro quarlo conslabit, et nos eupra in praa*
fatione ipsis Ganlacuzeni verbis id docuimus.
L i b . n i , cap. 52, a Gabatze Triballo, viro principe, oculus Romanorum vocatur. Eumdem magnifico praeconio exiollit in epistolis ad papam R o manum et DelOnura Viennensem Bartbolomaeus
legatus, libro quarlo, capite secundo.
Praler testimonia de Joanne Canlacuzeno q u vir pererudilus Jacobog Pontanus'Societati* Jean es

Nicephoro Gregora protalit, ad commendalionem Canlacuzcni maxime pertinere visum est fragmentoin
cjuedcm Nicephori ex libro , quod edidit Y . C l . deque omni genere litterarum prseclare merilus
R . P . Dionysius Petavius ejusdem Societatis.
f
O \ -C

. xal ,
.
'
\ , \
\ .
\
(5 - \ \

?,
, \ ^
. )., , \ :?
,
\
'
\ -
At Andronicus imperator dum Acarnanum caput

obsidet, omnia sibi e i animi sententia, quoad fleri
poterat, succcdere sentiebat. Eienim adjiiTante
magno domesiico Gantacuzeno, optimeque imperium cum eo inoderante, nullum ex iis quibus prcmebalur incommodis incommodura esse videbatur. Nafti e l diulurnam illam peregrina in expedttione moram, aique equitum peditumque cladeni
prudenler adrooduro relevabai : el illum ex liene
morbum eadem solertia lenibat, omnemque indc
metum abstergebat: ac si quid extorna negotia
sollicitudinis aspergerent, eani ille adniinistraiione
tna facile ômponebat. Ad Uxc cognatorum insidias, quae tum conlra impciatoris caput grassat*
gunt, sapienicr reprcasit, oienibus in tuto collocilis, anlequam ad aures iinperatoris acciderent. S i quidem roullig aninii ornameiilis vir ille praeditus,
qua? aui a nalura insita gunt, aul exaggeratas
mentia, quae vilae nogtr moderatrix optima e s i ,
prudcntia quaesita, apud miliura graliosiis imprimis erat, ut nemo esset qui non ejus vitam a<:
saluteni anlcponQret s u x . Nam cum oe in expcdi-
36
JOANNES CAiYlrACUZENUS.
tionc quidem , tanlisqtie ncgotiis quidquain de \ ^ '
,
prislina libcralilale animique conslaniia inularet,
mutabal ille tamen in meiius eonim fortunaui, qui * " \ _
tum famc ac pesle laborabaut. Qiiare omncs uua
voce qui supererant milites ac duces, ordines aeque
atque ordinum praifccti servalorcm illuni, el allo- \ \, ,
, \ , \ , \ rem, ac largilorcm appellare, tum ea pntulicare,
* \
quibus Romaiium imperium illnsirius feceral, et,
ul sumuialiin complecur, quidquid sub idein iem- ,
, \
pus ejus viri prudenlia couieclum est, q u lam
^ . &
propiuqua qriuiii dissita moderando cnnlinebal.
. Eleniin dum una cum imperaiore Acarnanuni ur,
ot \
bem obsidei, comprebeiisi sunl qui tyrannidem
cogiiabant ac Byzantio imminebanl, nec pauci nec , \
, \ .
obscuri, de quibus plura posiea dicenda siint.
35
D I G N I T A T U M AC F U N C T I O N U M
ECCLESIiE
PALATII
CONSTANTINOPOLITANJE,
Quarum Historicus noster meminit, ex Curopalata et ejus Scholiaste potissioium

dilucida explanatio.
, Dominus. Ha-c appellatio imptTalori, imperatores dormiebant. Tale nunc ofTicium est
filiis ejus, fralribus ac generis tribuebatur generaapud Turcarum sultanum ejus cubicularii, qui
tim. Proprie ab impcratoria majeslale sccunJus
Thiodar,aut Irobadarappcllalur. lseniin et inlra
sic dicebaiur, quem recentiores ctiain vocubiculuin noctu cxcubias agil, el pluviam Sullani
carunl. lloc eniin seniel denolare couvcnit, impe- velem gesial, ul , qu;e scaramangium
ratores illos Orienlis mullos litulos bouorarios ad
vocatur. Ac noruni omncs, qui Porlam viderunt
6uos sibi deviiiceudos excogilasse. In Galliis olim
Osmacicain, non sullaiiuin modo coinilari cubicuproxinms a rege iuajor dominus nominabahir. Gra> larium. qui sereno quoque coelo scaraiiiangium
corum imperalorum cx> mplo
qticque despoias cjus gcsiaL; sed omues eliam quoiidie bassab, ct
vicini principes dici vuluerunt, prwsertim Bulgari
begos, quoliescumquc per urbem ad porla:n equiet Servii. Qui inlerdum in Gnrcorum hisloriis rcgio
tant, babere pcdiscquuni unuin, qui vestem hujusquouue lilulu eensenlur, cum pro dcspolis Cralos,
niodi porial, caHeris siipcrinjiciendaui vesliinoiitis,
ct uxorcs pro dcspoenis Cralajna; appellanlur; boc si acre iftuialo foriepluat.
quippe sonul nonicn baibaium. Sic a Cantacuzeno
, magnns domesticus. Yaria
Acarnaiiia ct iiutolia: principes d^spolae dicimlur.
ejus otlicia apud Guroplalam vide, variislocis. NoViTum uosierhislorigusGcnsiaiiiiiiiini Andronici ^ incn domrstici ad plurcs dignilales perlincbal, qua3
liuin despolam vucalum scribil, qui post Micbaelcin adjuncio discerncbaniur, ut cognosoes, e quibus
(ralrem genilus, per cuncla sccundas oblineret.
magiii domcslici pra?cipuom ex^lilisse, nuiucn ipInlaiiteui vocanl Hispaui. Observauda igilur alia
si:m magnus significal.
jiolio. Monebiiuus in Adnolal
, Protoslrator. Absenle magnoxloistesiico ferl imperaloris spaibam. Guni ilaijue im, subaudi , cubiculi,
peralor esl consctnsurus equuin, comiie equoruin
Accubitor cubiculi ad verbum, id csl sacri cubiculi,
impt-raioris adducentc ct lenente cqiiuui, po.slquain
seu excubiarum sacri cubieuli pr&fccUis, principi,
scu imperaluri a cubiculis, uul prarfcrlus txcubi- asceudit inipt.-ralor, prolostralor prebendens frcno
doilucil oquum :-d quarlam, aui quinlain usqite
loruni, c l cusloduin sacri cubiculi. Gapui osl piscparlrm auix palalii. Deinde rccipiens cuui magMus
rorum qui in coeloue euitl, elcubiculariorum habcns cliani sibi subdilum proculmoreiu sacri tul.i- Cbariularitis. dedueil freno ad poriam usjiie aul.ir.
Siiuiliicfciiam fiM'it, ciim imperalor pedibiis ijtucub. Iia Guro[ alaia. Maguum cubicuiariuui ali<;ui
r.rsos", ngriia vidoitccl a porla cquuiii ad eum u>que
vocant.
Leunclavius, Pandecle historitv Turcicce scu od D 1 cuui, qu;-iii anie diximus : ex quo iicruui ret.iAnnaics Turckos: '. suiit ititinii r.iibioimi protu.ilraior, agens ad eum usque locum,
cularii qui augustalibus in cubiculie et ipsi propicr
ubi iinpcrator pedcs esse solet. Quod si forie pro1
;VJ
PROLEGOMEXA.
38
tostralorem abessc contigoril, hofc facil a principio qui Micbaeli Balbo adjulor fuit, ut Leonem Armenuin e medio tollerct, iinperioque potirelur.
usquc ad finem inngnus cbariularius. Paolo post :
; :, magnus castrorum prmProloslraior etiam est defensor cursorum (cursofectus. Esl curalor earum rerum, quae exerciiui sunt
res boc loco sunl, qiiicumque nulli agmini, aut
signo tnililari ascripli stmi, scd ipsi caslra prose- opus, videlicet alituentoruin, instrumentorum et
necessariorum omniutii. Proviantmeitter. Exponiquunlur uliro, exsp&ctanles dum accensi fiant). Uis
lur eiiam, princeps exercilus, u l ul ldem quod
cnim neque ordineiu retinenlibus, neque flaufmeolum(signtim nnlitare est, Lalinaorigine, acolore dic- ; nam aliquandopro lum) suum, sed inordiuateqiiodaimiiodo dissolutis, ponilur.
prolnslralor ipse subsequens, delendil ipsos, si forie
, summus equilum prccfertus.
bello opprimanLur. Propierea enim proloslrator
Vocc enini Graci lecentiores equum, aut
etiam appellatur, quod toli ipsi , id est
jumenlum significant, facla ex /a verbo baexercitui pr?eeal, et consisiat primus. cursoribus
lac, quod Orienialibus erat, ire : quia niaxiinus et
autcm omnes res varias qu# fulilia nominanlur,
prsecipuus jumeniorum usus ad commodilaiem i t i iuuriseslproloslralor maccipere.Noniine9UTi).t v,
,
vialorem
f...:I
/ ~R~T .%M*L*N f ! > > / > \ c i n t i i
.
. . . . .
. .
iuiiliuin (est
enim Latinmn vocabulum ) signiappellanibulac .Ex aXoxojigiiur , id est, bruficanlur quxctinquc res, qux pcr se nibili sunt,
tum ' jumenlum, auleqiius, uthalidicunt,
aut nibil ad renl militarem faciunl, denique inipcla bestia tnia, pro equus meus. Ex lit
dimenla belli cerlissima, nisi avertantur. Nam hicc
equilalus, seu equorum eqmiumve menis. Praefeccursores commodius comporlant quam milites, qftia
tus : sutnmus praifectus, .
non ba3reiu signis : e l audacius tolliguui, quia se
, Augustimperator, Tertia diguilegibus non teneri putant. Quamobrem protostratas ab imperatore, G;csariana praestanlior. l)um
lori poleslas data est fulilia ista auferendi.
iniperator -;, , diclus esl,
^ , qui Gallice connttable, Itauuo eodeinque omnes bos litulos obtinenle, dignilice conestabile, L n i n e comes slabuli. Ubi si statates ofiiciis, ac non lilulis, aeslimatae sunt. Poslbulum pro equili accipias, erit comes stabuli, vel ea vero imperatores luserunl tiiulis, el bonoraria
qui pratesl omnibus copiis equeslribus : ve) qui
dignitatuin nomina sine officiis impcrliti smil arpraeesl equilalui imperatoris aultco. Apud rccenbtlraiu suo, ut Guropalata bis verbis declarat :
liores Gracus cst dux copiaruni auxiliarium, qiue
Dcspola, sebaslocralor, Ca sar ad nullum minU
eiGaUia.Sieilia,IUlia,raeluMipendiaOriea(em
^
petebant.
cipatum insliluimtur, pula aul regendo impeiyft,
, Magnus Logolheta, cancellaaul gcrendo bello: cujus rei exempla sunt apud
rium Lalinis vocari , ail Nicclas lib. . Nicephonni Gregoram quam plurima. Ac primuin
Munus magni logotbcias bis verbis Curopalala de- quidem Caesar fuit sccundus ab iinperalore (ut
s c i i b i t : Disponil mandala ct bullas aureas, qu&ab
hodie rex Komanorum csl in Occidenli imperio),
imperalore miltunlur ad rcgcs, stillanos, c i topar- ei obtinuit boc ad Alexium Goninenum usque :
cbas. Alque boc quidem proprium est magni logopostea sebaslocrator becundus esl libilus , et
ihet.e niiiMSlerium. Quod autem ad rcm domesGa?sar leriius esse cceptt, cum Alexius Gomuenus
licaui, ipsius esl cfficere, quod impcralor mandalsaacium frairetn Sobaslooraiora dicerel : aucior
vcril. Adduni alii esse eliain libellorum magislrum,
Zonaras. Postremo d^spoics, sive dutninus, ab
arcbivi praefecium, aut lale quippiam.
iinpcralore secundus esl faclus , nenipe Alexius
cxpoiiitur a quibusdam, magislcr ralionum, qui
Palaioiogus, cum idem Gomnenus filiis maribus
expcnsas ct -redilus compulat, oeconomus, sive
carens, Irenem filiam suam primogenitain Aloxio
prucuralor, quod magtium erat officiuiu, et polibuic despondit, euinque lilulo despoia?, id est,
l cum.
domini, ornaVit, futuruin nempe baircdein hnperii,
, logotheta caslrensi*, nisi morte sublalus esset, testo Gregora lib. u i .
ft
n e r u n i e
T u r c a e
e l i a m
I O ( J i e
n u n l i u i l l f
s e i J
g t e r i l l I ) )
i s i
Zulilmeister, P(ennigmeister, Gailice Trtsorier du

camp.
, caballarius cqucsireui impcraloris comilatinn nonmiai Guropalata.

Ex haiieo ducta vox, quae ipsa a Laltna voce manavil. llujus ergo comil^lus prsefcclus Gabaliarius
dici videtur.
, Magnns Pappias. Id est,
niagnus paiereulus, sumiiius iSlc judcx, ad queni
comnienlarienses de pcrsoms reorum et mimero, de qualilale deliciorUin, do clausormn ordinibus rcferre debenl. In hanc scnioiitiam a<cipio
iiuinen Papio: aptid Zouara:n, ubi de co ogilur,
, princeps seu primus psallenlium.
Ecclesiaslicum nomen est, de clcro palalii. Forsilau niagister chori, aut simile quiddanu
, domesiici. l u jure appcilaiilur domeslici ounies adjuiorcs, sive admiiiisiri legiliine
insliluli a jusiis funclioiiuni principibus, in paJalio, aut in foro, aui in ecclcsia. lu palaiio, ut
magnus doineslicus , domcsiit us iHeusai, domeslicus scbidarum , domcsiicus mururum , domefjticus rcgiuiiuiH, cic. In iuro, uL doiuehlici judicum, adininislri. 1 ccciesia, u l dunitslieus ciiori,
domolious janwaruin, e t c , quoium umniuni fun-
S9
40
clio , eiv , .d est, doroe- de slipendio ojus, anl ad servilium ejus, cujus
sticalus dicta esi
causa siipendia facil. Apud Nicclam et
', referendariu*. Ecclesiaslica? d i - ya\ . Valere putanl idem, quod quaestor,
gniutis nomen , Laline relulor, qui allegatur ad
34it receptor generalis , aut quod Germanis esl
'iiuperatorem et sacer.dolem maxinmm.
KamtnermeigLer. lnde clarum quis .
, Augustiisimus omnium. Ab
, apocnsiarius. Sic jurisconsulli
Alexio Comneno tilulus invcmus , ut Micbaeli Ta- Graeci eum nominaut, q u l legaliombus audicndis
roniUe gratilicareiur , quod scribit Zonaras tomo
referendisque ad imperatoreiu, ei rcsponsis ab eo
III, sub finem. Superior eral omnibus, eliaro ipso dandis conslilutiis cst.
proiovesliario, niagno duce, magno domeslico, et
, prwfectus charlh. Qui tabulas babot
cajteris.
ohartaceas, ad jura ecclesiae periinentes, charia, protovestiarius. Hujus officium
him ctistog, qui privilegia el similia asservat,
eic describilur : Ascendcnte igiiur imperalore, ut
prsefecius scriniorum, judex idem causarum ecclcdcciaratiun est, ad oralorium, prolovestiarius, qui
stasticarum, e l quxsLionum malrimonialium, dcpilaticia, quae imperaloris prospcctum oblegunl,
fensor in cJericorum causis, veluli manus summi
aut sceptra judicialia tenet, ul in altum subvecia sacerdoiis dexira. Hinc .
sunt, dextra manu sua educens ea, e prothyro
dapifer, aut eimile haostendil populo, demonstraos boc signo, ascenbens officium, ut suspicor.
disse iinperalorem in oratorium. Hic auteiu in
, drungariu*. seu
oraiorio, si imperator aui suum ipsius sterama,
Orientale nomen, coetum bominum una commeanaut aliquod aliud gestamen suum gestaiurus est,
lium signkflcans, et ccetus illius princepg vocatur
protovesiiarius, inquara, suuiit illud a miDislris dargon, vel dorgon, ex qqo drungariug facia epenrucbarii, et imperaiori Iradil : ncque id solum in
iheai pro geminato. Quidam vocant tributcmpore ejusmodi feslorum dierum, veruin etiam
num mUitum. Prungus globum significat, ait Turseinper ila facit. Id vcro eliam prnprium el gin- nebiuslibrovicesiiiio quarlocapite vicesimo quinlo.
gulare habet, quod si quid aliei>um viderit, aut
Yupiscus in Probo : Triumphavit de Germanis et
latum, aut quid aliud ad iinperatoris vesteiu, dcBlemils, omnium genlium drungos, usque ad quinpouens ille umbellam, aut tegmen capilis gui, exgenarios bomincs ante iriumpbum duxit. Yegclius
lenta manu lollil, aui purgat illud non rogatus. Ex
libro lertio capite decimo ecxto : Scire debet dux
omnibus vero aliis principibus nenio aucioiilalem
bostiura, conira quos drungos (niale scriplum ,
habei faciendi istud, ged ille golug. Pilalicia est
drunos), hocest, globos boslium, quog equilesoporopue e margarilis cum fimbria, in longiludincm
leal ponere. llinc Drungarius biglae, Drungariua
minus spilbama, in latitudinem autem palnto, quse classis, qui praesunt globis vigilum et classiarex Mcdorum gesiabaL, similiterque judices, quem- riurum.
admodum olim duces exercitus geslabanl torl)e bac voce Leunclavius in Pandecte ad Annales
ques, bonorem ipsorum demonsiranles.
Turcicos : Dico, Turcis Agelariog esse sua lingua,
supreraa vestis. species vcsiis e Germania appor- qui Graecig erant vel Drungarii, vel Druncarii p>tala, unde Gernianicum noroen retinuit, Rock.
liua. Eoe Leo Sapiens Augustug in libro suo De apHinc ^ vesiiarium gpeciali nomine a
paratibu* bellicis, capile 5, nuin. 42, 43 , 4 5 , olim
Guropalala appellatur, quia latius patet nomen
lictos fuisse tradit chiliarcbos, quod militibus
vcsliarii apud recenliores Graecos.
jnille pneeggent : etdruncum cbiliarcbiam. Latiut
Prolovcttiariu&y ui agamus dilucidiug, regio ve- chiliarchos yocabanl iribunos, qui nuric colomlii
eiilui praeerat, quod bodie cubiculariorum videiur
aunt. Druncum (aic enim pronuntiabat Zygoma a >,
niunus. Saepe rebug maximi niomenti adhibeban- et druncarium, non drungum , veJ drungarium,
lur, el rea per eos non vulgare gerebaniur, ut in o d vulgo Geri solet) sic appellalum arbitror a
Lecapeno et l.eone Basilii filio apud Gedrenum
irunco, sive baculo, sive scepiro : quemadmodum
Tidere est. In Gouslanlino, Romani filio proiobodieque regiinentum vocamus tam ipsius Iribuni
vesliarii dignilas p/oxima a domcslico scholarum,
baculum (vitem dixere puto Bomani) quem ceu
et accubitore, biglx drungario superior ostenditur.
magislratus insigne gestal, quam illum gignorum,
lnveni, qui gcriberet, proiovestiarium fuisse ihe*
mililumque nunierum, qui ad consliiuendum regieaurarium, seu tbesauro praefeclura, quia menium rcquiritur. Ideoque druncus est reginien*
aerarium vocotur, seu ibesauri repositorium,
lum i n i l i l u m , cujus caput est druncariug, olim
. Qaod ego quideni in aliquo vel auctore,
iribunus, nunc colonellus, aut regiraenti pracfeclug.
tel glossario iioudum iegi.
q U
. Ad verbum , cuslot legum et jurU,
, maanus sodalitalis princeps.
de quo magiglratu nibil habet Curopalaia.

, logariastes. Guropalata addilur,
, aula3, gcu palatii. Rationes init omnium
Mipendialorum qui in aula sunt, si quid deesl ulli
Antequam e cella gua imperaior exeat, proiovesliarites adcgt in Iriclinio cum magno betaeriarclia c l
priiuicerio aula3. Postquam vero egressus est, et
constitit icaperator, egrediens protovcstiarilee ac-
il
H i S T O R J A R U M L I B E l l 1.
ccrsii bunoralissitiios priucipcs ad circumstaito-

nera. Legc caelera, c l infra. Hic veroeicipil ctiam
pcrfugas advenienles ex omni parte, ac propierea
eliam belaeriarches nominatur, velut , sive
amicos excipicns.
, barangi. Iu feslo Occursus (Purificationis) disccdit imperator in Blacbernarum templum, barangis quoque sequcnlibus. Atque bi quidcm ubique imperalorein equitantem proscquunlur, fcrenies humeris securcs suas. Eram ergo
custodes, salelliles, aut stipatores impcraioris b i penniferi; eorum prsefectus ante illos imperaiorcm sequebatar, c i ideo dicebatur.
;, pincerna, a poculis. Quod si iraperalorcm oporlei biberc, pincerna minislral illnd :
ac non diebus feslis solum, verura etiam seniper
iniperatore cibum sunicnte miscet, si praBsens est.
Ac vetere quidem niore bic.extra civitaleni imperaiorem sequens ferebat poculurn castrense, catena vinctum : ut sj cum opus esset bibere, cx
fonte, aul fluvio darei, ac biberet. Hoc aiuem in
prxseniia non fit.
in\ , memce prwfectut. Serviebat
eliam imperatori ad mensam. Pracbebat miseuiii
tnagnns domesticu9 primus proxime imperalorcm : posl eum domesiicus mensae; et post hunc
praifectus nieiuae, et quae apud Curopalalam sequuntur.
, domesticus thematum occidentaliwn. Quae florenle adhuc iuiperio Q
Romano , sive legiones dictae, poslmodum
imininuta Heradii temporibus Romana polentia,
et truncato imperio nomen acceperunt,
carenles jam veieri amplitudine sua. Vide libellum
Cooslanlini Porpbyrogennetae de Themalibus, eive
de agminibua milharibus per iroperium orieutale
distribulis. Hic prafeclus hujuscemodi agminum
pcr Occidenus urbee disiribulorum inteUigendus est.
, magnu$ adminutrator, iive pro-
42
, maynus dux. Quemadmodum magnua domeslicus princeps, c l caput ad uoiversum

fossalum (quid sit fouatum, suo loco explicabitur),
sic eiiam bic ad universum mare. Ac caHeri quidem principes aliis rebus instituii, u l capita, pra?fcrunt consuf lum imperatoris flammeum, aut
exercitus flammcum cum ignilis telis. Magnus dux
conlum prsefcrt imperaloris insidenlis equo. Habet
auiem subjeclos sibi magnum drungarium classis,
ameraliuni, etc. Yide Curopalaiam, et scholiasien.
, primaugutius. Nuilum minislerium habct, quia non funciio est palalio mililans:
sed diguitas honoraria, quam non minislerii aut
ordinis necessilas facit, sed imperaloris .
, magnxu charlulartus.
Equum imperatoris a protostralore susceplum, elc.
Vide quae supra in protoetralore dicia eunl.
Stallmeutir Germanis dici pulal echoliastes. Z o naras in Leone lsauro, lorao tertio Annalium poeterioribus temporibus appeJIatum Iradil.
, aulce primiceritu. Habet
quidem in circuroslalione adminietrationem, quaIcm ante diximus, ordine vero collocat ettam omnes qui in aula sunt. Ut enim princeps suum
quisque e l constitutum locum ad circumglandum
habet: sic eiiam ordines qui in aula sunt, singuli
proprium suum locum obtiiient.
, venatorum princepi, jagermeiiter.
Imperatore conscendente equum nemo alius praeier hunc stapiam lenet cum praesens est. Pneest
vero iis venatoribus, qui curatores canum appellanlur. Quod si quando imperatoris, cum in venalione eet, veaiem aiiquam sanguine aspergi
contigerit, eara hic venator accipit ex beneflcio.
prator \wpuli. Nullam admiutslraiionem faabet in [auia palaUna, sed in urbe, e l
urbauam solum.
curator. Nibil de boc Curopalala.
LECTORI.
Nilus et Christodulus ficta nomina sunt, quaiia apud veteres in diaiogi* et epistolh pidrtota. Christodulus mihi Cantacuzenus *st ulpote qui curis illustribus defunctus, decurtisque vita palaifate malefidxt
f
hononbus, Cltristo sibique in posterum vacare ttatuen*, nobilem iliam seroitutem amplexus eti, quce mera
viri sapientis libertas haberi debet. iVi/u*, quo $e ad scnbendum impelli fingit, monachi nomen, ut cuivu obvium esi.
AQ.

, \ ,
*
*.
, , ^ PATHOL. G B
" .
1 NILVS CHRISTODULO
S.
Quoniam probe scio te res nostras omnes, quales quales, etiam avere cognoscere, desiderio tuo
morem geram : tacere cnim non licet. In quotidianis ambulationibus, quas, quod le non fugit, cufn
iamiliaribus confioere con&uevimus, mulii nobia
43
JOANNiS CANTACUZEM
ecnnoncs, et corum partim gravee ac s m i , partim . , , liilares ac jocosi incidere solenl. Forle evenil, ut
, \ ;
qnibusdam de* bello iuiperatorum disserenlibus,
qtionam modo primiiusconflaluin, ac tanlis -postea \ ; MKTcmeiitis auciifm : et quid tandem generosas \ ,
illas animas ad naiuram exuendam impulisset: ab , .
mro prsterea belli inferendi iniliuni, ct hic, an , ,
rile ad reconciliaiionem concordia; propensior pa- , !
,
ratiorque fuisset, avum h i , nepotem illi in reprchensioiiem voearenl. Qua ego disserlalione com- * * \
niotns, cos desidiiC condeninavi, qui inde a p r i - , \ \
inordio singula eiplprate peroepta animoque . '
couiprehensa cum baberent, nullam eorum memo- , \ , '
riam posterilaii reliquisseiU. Sed elde bie quoque . ' ,
, *
iu ulramque pariera raliocinari possumus, id quod
tte discipulis Euclidis aiunt (1). Te porro nog - \
2 bac molesiia expedire, et summa cum breviiate
, * \
qu&que sub imperatoribus i l l i s , , quaeque noslro
,
v o contigeruiU exponendo, lanquam compen .
diaria t i a ad verilalem fcolam liquido pcrcipien- \
dam deducere, sequilalfe raiio poslulai. Tu enim
,
et quandiu publico functus es munere (2), saJus ,
impcrii fuisti : et bodie posteaquani decursis ho- * /5
noribue tuiipsius esse coepisli (3), vitam et mores , ^ \ . "
tuos veritatU ac juetiliaj exemplar (4) effecisti. .
Jacobi Pontani not

(i) Locus tenebricosior, quem sic explicandum
et sub finera libri iv, cap. 4 2 , com conjuge ampletpinor.Qui bellum inter avuinet nepoiem gesium,
ctiiur. In eo viue cursu maxime licet bomini suum
cum baberenl perspecla ct comperla omnia,
esse, secumquc habiiare, nec se exlra quaerere.
scripiis taiuen non commcndaruiit, eorum con- Q Libro i i i , ubi de eadem re agil,
siliuui vel lautlare licet, vel reprebendere :
, * * vivam ignosicut dc Euclidis seetatoribus diciiiatur : nempe
tvs vitce reliquum, et vivam mihimetipai. Quinque
illos soliios . Natn Euclides iile
auiem arginneatis Oneilur Nilue quidam, amicus
Mecarensis atque Socraticus, princeps et parens Cbrisiodulo (boc esi, Joanni Gantacuzeno Chrieti
pbilosopborum quorumdam fiiii, qui, quod dispuservu) banc bistoricam scriptionem suadere ac
iatores conlcnliosi essenl, et in coniradtccndo i i - pcrsuadere. I ei II, quia vir iUustrissirous alque
bcri, sunl appellali, u i docel Laerlius.
opiunus est, quales scriplores ipsi bistoria) aucioE&t auieto conteoliosorum ingenium probare, quae
riiaii alque ornamento sunt. Bene naraque E u r i alii iiuprobent, et improbare quae alii probent.
pid. litcuba :
Placel enim ariiculuin gencre virili, de disci . . . ! * r '
pulis, non de dogmalis Euclideis accipere : ut per coKourtcw,

*
sona* cum persouis poliu*, quam personas cuiu rc
. . . quod levibus profecta oratio,
coiuparare videatur. Porro ad AndroEt probaltSf idem valet eadem.
nicos imperaiores (ut sensus sil, quassiluni esse ab
III, quia non speclalor modo illarum rerum, quod
illis, uler borum bello causam e i originem ,atlusalis fuisset, sed aclor quoque fuit. IV, quia
lerit, e l iu uiramque parlem de iis dispuuri posse,
veriialis amaniissiuius : multi enim hislorici multa
eicut de E u d i d U placitis solei) apie rcferri posse
menlili suni menliuiuurque (ineinini illius Senecae
arbiiror.
ex .libro quarlo Qu(v$tionum naturatium, cap. 30 :
{%) De officio magni domesUci, seu megadomestici inlelligendum esl/ l a quo tanlum polesia- D Uistorici cum multa mentili tunt ad arbitrium ium,
unam aliquam rem noiunt tpondeie; $ed adjiciunt,
tis et auctorilalis babuil (etsi id non ralione officii)
ui iuiperium pencs Audronicuin Juniorem nouiine Pette aucloresfidesertf), ac proinde qui hisloriani
solo, pene ipsum re fuisse appareal, lib. u potis- conscribant, uiinime digni, cujtis prima lex, ne
quid falsuin audeas, neu qnid verum non audead.
aimum. Ncc semcl ipsetnel suuimam rempublicara
eliam Audrouico supersiile ab 8 6 aduiinisiralaiu Y , quta laborein non oderil; u i nonnulli, quos
glonatur. Qui auiem Graeca vel priiuoribus labris a praicJaris negoiiis segnilies praecipue delerrel,
alligeruni, eoa nun fallit, vocem fre- cuni ingenu.s ipsa rerum diflicullaie crescal animus. Yei dicamus, Nilura tribus uii raiionibus :
quenicr ui eo soiere poni, in quo respubllca et
quod rcrurn ipsarum actor, quod verax, quod i m iinperium pouuuiur. Porro verbuui eliam
piger, quarum priores duae ex illis : Tu enim quanei lempon iribueitdum est, quo parliin ut lutor
ittipuberum Androiiici iiJiorum, parlim ut impe- diu, e i c , colligunlur.

(4) Veriias e l juslitia bic idein sonant, quod saeralur posiea cumuiuai praefuit. Sed u l bsec, i u
qua: sequuuiur ad alium neminem, quatu ad Can- pissirae in divinis Liiieris, quaruiu hunc auclorcm
tacuzenuui perlinenl. enim notuinat, qui eb.se persiudiosuin, el aniare sacras illas louuendi
ces bciliccl ipsas gesseril;t addil : ; formas, certum e s l : Ambulare in verilate, Facer*
, utique tgnorabit res tuas.
{) De tiiouadtisiiio Canlacuzeni baic inlerpret u r q u e m s u lueduUiuts expetere loiies tesiaiur,

y
verilaiem et juUitiam, Sic decet no$ implere omtrem
ju$titiam nthil suul aliud, quani colere sanciimoniain, et otuiii viriuie cxccllcre. Anstoleles iieui ?
9
45
m S T O R I A R U M L I B E R .
4(1
" , - Qnando igilur rebud gestis te non u l spectatorent,

, .* sed ut actorem interfuisse constal, qua, libi acci\ derunt (5), ea profecto peacire non polcs. Dein,
quia in omni v i u nibil duxtsli verilale anliquiug,
,
nihil ab ea alienum roemorabis. A d extrcumm,
. \ , ol \
, - quia iota de menle socordiaro fugasli, quid laboris
, \ * sil ista litteris amplecli, non reputabis. Nec vero
\ , primus, nulloque exemplo facturus es, quqd abs te
, - coniendimus. Eienim sive ad exiraneog, sive ad
- nostrates (6) belli duces animo te e l cogilationc
. , convertas, genu* hoc scriptionis minirae contero \ , , nes. Nam e l bi et illi non parum inde humanas
, socielaii consullum irt arbitrantos, huc pariter se
0, , demiserunt. Atque nt gimpliciter et ingenue d i IpiCciv , ' cam quod senlio, morales commentarii, quot , * - quot (7) aut virtutem efferunt, ajit vitiogiiatem
, , inseciantur, egregii et in admiralione merilo po , .
nendi sunt : verurn, possintne homines Ulorum
araassi (8) actiones suas dirtgere, de eo magna quacsiio est; censentibus nonnullis, quae gub adioncm cadunt, orationi usque ad uUimum non posse exaqaari. At quibus cordi fuil res gestas et facta
liiieris persequi, unde cum virtute conjuncia ad imiiandum eligaa, cum scelere iinplicaia deviles.
conlra illos 3 dicere difficile e s l ; qood non raiionum conclusionibus, sed rebug ipsis pergoagioncm
gignant; qaag iinpugnare aperu insania est. Quare ut plarimam vitae humaitae commodaiurus,
si prasentia gpem fefellerint (9), iu ea libi aumtto, per qua et aliis benefacias, et animi ingenium
coiiserves.
Jacobi Ponlani not.

iUod Theognidis in proverbium abiige a i t :
e$t. l n quem locum norainat Paulus Manutius ex

Plutarcho L . Sullam, qui Gommenlariorum libros
vigiuti doos de rebus suis compoauit. Bero M. Scau*Er
* " .
C rnm priocipem illum aenatus, qui tres libros de
Jtutilia in sese virtutet continet omnet,
Yita sua praegcripsit, quos memorat Gicero i n
(5) Quod nimirnm ad u i et IT libros altinol,
Bruto, e l Tacilug in Yila Agricolae soceri sui.
queque et gupra intellexil, illis vcrbig, qiueque
Eliam P . Rutilius, forsitan aemulalione permotns,
toitro <BVO conligerunt. Quae enim libro secumlo vitam suara litieris mandavit.
narraniur,elsi ejus r<sg sunt properaodum omneg,
(7) Fortasae eo respicit, quod Canlacuzenas
tamen non etiam ejua nomine, quemadmodum re- praeler illas apologias tbristianismi advcrsus M a )iquas palratas sunl. Omillo, m u l u exponi etiam
homeunos et JudaBOS, qoag habemus, eliam pa*
in prirao. a Gantacuzeuo gesla magniQce, gapien- raphrases in aliquot Arislotelig libros Ethicorum
ler, fortiier ac feliciter, ot pene majorem partem
conscripsigse feriur, idque opug in Veneta biblioejus solius, qnam Andronici Juniorig hislona cen- thecaexstare dicitur. U i ita praeierita ejiig scripta
seri possil.
cum iutnrig, ininora cum majoribug, si fruclum
(6) QuV de rebus suis ipsimel hisloriam con- gpecteg, componantur.
texucrunt, seu exercitus duxertnt, geu non duxe(8) Haec adversum Stoicog, ut mihi videtnr, qui
rint, proferri possunl alieni a vero Deo Xenopbon, sapientem informant, qualis nunquam exsiilit,
Julius Caesar. Aikianus, ut a Spartiano iraditum
quod quidem in Senecje libris clarissime licet per
esi, lam cupidug fuit famas celebrig, ut librog viue gpicere, cujus iamen viia mollior fuil, adeo lacisuse a se scriplos libertis guis litipraUs dederii,
lius cst magna et mirabilia dicere, quain facere.
jubena ut eos nominibus suis publicarent. Arrianug Plutarchua, quanquam et ipse Sloicus, haud aeqoe
in Pcriplo Rubri n>aris. Multa de se Judxi duo,
rigidus cst. Pulchre. ut omnia, M . TuJliua in Lav
Josepbus in libris De bello Judaico, e i libro de
Jio : Sed hoc primum sentio, niti in bonit atnicitiam
Vila aua; Pbilo, De legatione ad Caium; imo et
e$$e non poue: nequt id ad vivum reseco, ut illi, qui
aniiquissimi UH Mogea et Josue lsraelitarum du- hac tublilitts di$$erunt, fortasse vere, ted ad commuces. Inler Chrietianos divus Augustinug in libris nem utilitatem parum. Neganl enim quemquam v\~
Confeuionum pauca de e memorat. ltem Ga- rum bonum e$se niti sapientem. SU ita sane. Sed
rolus IV imperator Vitam gaatn descripsit; rouJii eam sapienliam interpretantur, quam adhuc mortatis
duccg navigaiiones suas et bella in India , quidam
nemo est coniecutut. Nos autem ea quce tunt in ,
peregrinaiiones suas. E s l aulein prope ideui, cum vilaque communi, non ea quce finguntur aut optantilii pareutuni res e l facU congcribunt : quod
fur, ipeclare debemut. Et Offic. : Vivitur enim twn
Auna Alexii Comneniîmperaioris Conslantinopo- cum perfeciis hominibus pleneque sapieniibut, sed
litani Alia erudiie et eleganler pnvgiilil. Quas bislo- cum si, in quibus prasclare agitur si iint timulacra
ria Donduni est, quod gciani, Laiine edila. Quadrat
virlutis. Hxc ille. Laudari debenl Peripatelici, qui
buc locaa M : Tullii ex eptgiola ad Luceium libro
mediocrilaiem qnaiiulam exigunt, et virlulera poquinto : togar fortasse facere, quod nonnulti icepe nunt in medio, quod vuJt Uoraiiug illo versiculo :
r
reprekendunt. Scribam ipse de me, multorum tamen

Virliu e*t medium vitiorum, et utrinque reductum.
ex*mplo et clarorum virorum. Scd, quod te non ((Epigi, 48, lib. .)
gii, hmc tunl tn hoc genere vitia* et ut verecundius
tp$i de u scribant necose ett, $i quid e$t laudan(9) Ouorgum isluc gpectet, ex promio lHri i c r dum et prcelcrcant, t quid jforte reprehendendum Ui clarebil. Sunl profecto incorruptiora posterif
27
JOANINES CA V T A C U Z E N U S .
23
rogalu nostro Jacobus Grelserus, socielatis nostrae que ut ab bistoricis abeamus, ct ad alios scriplorcs veniamus, Origcnes et Terlullianus quales
theologus, et in academia Ingolstadiana professor
tandem fuerunt ? nonne eorum ha?reses exsiant ?
oniinarius conscripsit. E l ba?c fecimus , niagis ut
Ferunlur Demonslraliones evangelicw Eusebii Pamcandorcm noslrum bonis viris probaremus , quam
quod i l l a , qualiacunque sunt , boc quidem sse- p l i i l i , in quibus aperie et snepius , qnod
doctissimus Billius Observationum lib. i , cap. 27,
culo , et in bis terris ad queiiiqiiam inficienduin
depravandumque
valitura formidaremus. Quis plane ac diserle oslendil. Quid Demonslrationes
evangelica!? Slatim in ipso priucipio Ecclesiaenim ncscit, cl'<nm qui litteras non didicil, non
tum primum , propendente scilicel jam ad occa- sticae ejus llistoriai (quo inonumenlo nihil babemus in rcpublica Gbristiana illuslrius) ariaiiisum imperio, sed mullis anlc annurum cenluriis,
pene post octingentesimum statim ab orui Chri- smos aliquot observal loino terlio Annalium Z o sti, icnlalem Ecclesiam a Romana seceesisse ? naras. Sunt in manibus Monuinenia Pbotii, sunt
Tbeodori Balsainonis , qui Lalinos , ul peslilenFeruntur item bistorici non pauci , boc nostro
tissinnis scbUmalicus, conviciis passtm lacerat.
partim anliquiores, pariim recenlionts, quos cum
Eosdem ob processionem sancti Spirilus exagiiat
ad unum vcl in barelicis , vel in scbismaiicis
jure numeremus, nullo lamen eorum sine aliquo, ' cliam nobdis imer ibeologos Palres Theophylacius Bulgariae episcopus, e l , cujus similiter maomnibu* simul sine inaxiino delrimenio Ecclesia
Romana carere non potest. ViiV lu audire qui gnum intcrsacros scriptores nomcn est, Eulliymius.
Possum adbuc nominare bomilias , et alia scripla
sint? Sozomcnus ei Socralcs Novati perfidiam
sectaii siint. Quoruni bic non oblala solum, scd bujuscemodi bominum, qnae in Laliuum translata leinlerdum eliam quaesila occasione Novalianos guntur, et ab eruditisproferunlur. Si ergo necûpcriorum bisioria?, nec istorum comnientarii hactonus
libcnler laudal, ipsis miracula i r i b u i l , RomanoEcclesia3 incummodarunl, quin polius (quod res
rum ponliiicum poientiam exagitat : quae omnia
clamat) mirum in modum vehementerque commoJacobus Billius erudilus iheologus Observationum
sacrarum libro primo, capite vicesimo sexio l u - darunl, nc a Gaiuacuzeno quidem magis damnum
ullum nictuendum , quani fruclus , isque non meculcnler demonsirat. De Nicepboro Callisto l i quet ex Gennadii Apologia pro concilio Floren- diocris, ul ex anlecedentibus paluil, exspeciandus
cst. Rerum geslarum , ac veiustiorum lemporum,
tino, ubi ejus lani scripta, quam convicia
ulilem, necessariamque cognitionem pcrsequimur
conlra Laitnos rcfellunlur, ut de iis quae sparsim
in bistoriani suam sinistra inseruit, nihil dicam. , et inquirimus : si quid inlerdum in iis minus
Zonaram luissc scbismalicun), tesiari possunt ejus commendabile aspergilur , id tota nienle averpocinata aculeatissinia de processione sancti Spi- samiir alque rejicimus : ct calamo eliam, cum cst
rilus , el alia adversus Laiinos composita, quse occasio, noianius alque conf(dimus. Nec vero ab
Genebrardus dum ronverieret, se criminationes boc auclorc nostro EcclcsiaB Romanaa , anl Roillas oniisisse narrat. De Pachymerio idem con- mano ponlifici conlumeliae dicunlur, quciu Pastare poiesi cx adjtinciis ad Gregoram Laiinum. trem, sanctisiimum Dominum, tua $anclilas tua
Ea sunl capiia , seu loci reriim memoria dignabeatiludo vocal, ei u l apud eum opinionc mala
rum, e codice Augualano, carie confeclo el mu- nc s i l , elaboral (propter barbaros , Turcas vidctilo, per siitgulos libros excerpti : cujus anirnus l i c c l , in auxilium acccrsilos, vastalamque l cllo
in Ronianam Ecclesiam qualis fucrit, ex quinlo, civili provinciam) cum eo arina adversus inlideles
s c x l o , el ociavo potissjmum libris deprebendiiur. pro gloria crucis Cbristi conjungere cupit; ej;s
Niccpbortim Grc;# ram quoque el Niceiam Cho- laiidationem sibi amplissiroo bouori d u c i l : lcgaigs
nialam corum monumenta produui. Adde buc ipsius beriignc excipit : cuin eodcm (Clemeiilc
Gedrcnuin , Glycani, Conslaiilinuni Manassem,
nimirum VI) de synodo babenda, rcdinlcgrandaJ; anncm ct Gcorgium , Curopalaias , ei alios , si ) que Ecclesiarum concordia sollicite, ac reverenlcr
quacramus. Nam pcr illa lempora lam non facile
agit. Non , inquam , bin probra , et malcdicla jainonacliiiin , aut scripiorem a Romana Ecclcsia
ciunlur: s< d disscnsio , ac dissidium illud a noIIDII alienissimum cral invcuirc in Gnecia , quain
bis LaiinU jam lippis c i lonsoribus cliam noluin,
bodie diflicile cst prajconcm vcrbi Dei , aul pro- aiiquoties sc exscril, aique a niajorum cxemplo
fcssorcm caiholicuin invcnire in Saxonia. Et qui di-fensionom , quanquam injuslam , pctil. Nam si
landcm lieri p o l e s l , u l qui palriarclias Constan- niajores
linopolilauos scbismalicos, appellanl sanctissiMagnopere vero, tongeque errasse videntur,
nios, oectimenicos , c l principes Ecclcsia;, ipsi
ut ait Lucrelius, non ideo minoribus pedcs in
4'jusdeni farinre non fiierint ? Si ego quenipiam
illorum vesligiis ponendi sunt : nisi ipsi quoqvie
supnrinlendenlem sanctiss nii vorabulo aflicerem,
credo , aliqui, inio plttrimi , nec jujuria , nic L u - cum iisdcm in idcm se baratbrum practipiiarc
Iberanum , aut Calviniaiium esse colligcrenl. A l - sludcani.
(
20
30
PROLEGOMEXA.
DE VITA JOANNIS
CANTAGUZENI
E X EJDSDEM HISTORIA.
Genui et familia.
Andronici majoris nalam Ircnen uxorem d u x i l :

quai filios ei peperil duos, Joannem el DemcJonnnis, Manuclis, et aliorum Ganlacuzenornm,
triuni; iilias lernas, quarum primogenitne indilura
ut virorum illustriuin e l bellicosorum meiuinit
nomen Tbcodora?. Matibauim pater imperatorem
Nicetas. Quos hic noster Canlacuzenus in majorirenunliavil, dedilqun id precibtis prspserlim excercibus suis habet. Idem, Joannom Blaniiclis imperalotus : qucni lamcn Joannes Pabnologus li;crcs legiris neptcm, alium Joanncm Canlacnzomim Isaaci
limus impcrio abire coogit. Manucli filiani Syrgis
Angeli sororcm in matrimonio babuisse. Naius cst
(fuit Iric Cypriorum rege procreatus) despondit.
Byzanlii. Palrcm a iiaialibus inodestc pr;edicai
Sod id comiubium Syrgcs anle nuplias rescidit.
l i b . i i i , CURI dicit, , erat
Post, Liberua Triballorum dynastarum polenlissiunus e muliis, seu vulgaris : ci alicubi maircm
mus, filiam suam cidem Manueli despouderi ciipit,
suam Syrgianis appellal maierteram, seu
ct despoudelur, ulest libro m , cap.48. Ilacienus
amitam, $eu demum cognalam suam (liberius enfm
dc maribus. Puellarum tiium nomina sunl Maria,
bac voce ulitur, ut doccbiimis), quam quidcm fcmiTbeodora, Ilelena. Primarn Niccpboro Ducac,
nam ex libro primo, baud longe ab inilio soire
Joannis Despoue filio, Acarnanhe priiuipi, nondum
licet ad imperatores genus reiulisse. Pner adhuc
seplennio cj-resso paclus esi. Alleram Orchani
palrem amisil : qui anno aetatis primo supra vicePersa*, seu Turcae poiius* Bilbynia* domino iradisimum, prcefeeturie sua3 Peloponesiaca* ociavo. in
d i t : cujns opibus rftin suam sa^penumcro sustenlaeadein peninsula d?ccssit. Maler dicta cstTbcodovit atque consiabiliviu Po.strcmam cum Joannc
ra, cujus avunculus magnus, id est, avia? malcrnne
Palaeologo imperatorc, annorum quindeciin adofiaicr, Micbacl priinus Palacologns imperator. Ilalescente conjunxil, quem laudal l i b . iv, cap. 1. Ex
qiift eadem Michaclis soror, el Caiuncuz^ni proeo mairimonio Andronicns, Manuel, Joanncs, Deavia. Fuit Theodora mulier prudcntia? majnris,
melrius tilii, c l Ircne iilia propagaii sunl. Suain
quam pro caplu sexus, el liactaiioni rerum gracuique trium filiarum 'peculiarem laudalionem i m vium alquc magnaruin idonca, quam prpgora
p c r i i t : Tbeodor lib, m , cap. 05 ; Helciue eodem
recfe his vcrbis celebravit, lib. u : Quam a*sistriJibro, cap. 5 4 ; Mariae, quss adversis casibus
cem conjugiimperaior reliquerat, senatoria malrona,
propter uequain raariliim jaciala, landem eoocciso
ei gravitate morum conspicua, et siigulnri prudencum matre inonacbam Byzaulii cgil, lib. m, cap. 45.
tia ornala, ac in rebus dubiis prusenli cousilio in-
structa. Ejus indigtiiesima vexalio proplcr filiun),
el mors lacrymabilis lib. n i , cap. 22, 26, 3G, expo- C

niitir. JNiiepbori Ganlacuzuni, ei Manuclis Tarcba-nioUK, illius palruelis, bujus coiisnbrini, aul cx
sorore ncpolis l i b . JI, cap. 8, mcminit. Joannctn
Angelum , e l similitcr appellat^t
ex cadein radice prodiisse scribit. Mentio aulcm
sororis csl l i b . m , cap. 2(>.
/., itberi, nepotes.
Gonjugem babuil Ircnen, Andronici Asnnis viri

iMustrissiini, magni ducis, vt cum Andronico soniore coiiuaiionc conjuncli filiam. Fuit cnim
Asanes e sororc Andronici natus. Ex ea susiulii
Jibcrus *sex, marcs tres, feminas lolidein. Ulis
itomina fucrunt, MalliirRus, Mauucl, Andronions.
Atque bic posircnms vix diiodecimnm auingcns
ainium, cum avia palcrua in ciislndiam dning,
posiinoJum pcslifcra lue pcr id lenipus g:aseanic inieriii : rciiquorum opera doini bcijiquo
/iiulluni usus e.<i palcr. Uierque ornaiiir l.mdibiis
lib. m , cap. .o. Mau!ia tis Oev.ielrii itcspoia?, filii
c
Honores.
Principio Andronici avi cubiculi sacri praepositus fuil, deindc Andrcuiici nepolis (cujus videtnr
coa?vus) magnus doineslicus. Thraciam praefcctus,
seu praclor gubernavit. Fuit ilcm princeps mililke
imperatoriae, sivc copiannn dnx sumnius. Auctorilas cjus. poicslas ct cxisliiualio iucredibilis,
iia, u l eo incoiisullo, aut refragaiiiu miiU gererelur, ipseque adminislrarol oumia, c l csscl, noa
quidcm vooabulo (nam id una cum babiiu, licel
noii stMtid ab Audrouico inviiatiis, ei enixe rogatus, constanter fngii), scd opcrc ipso iinpcrainr.
Legc cap. 9, iib n. Quo defuncto, prorcrum ac miiilum votis l;i lyinot.tbi obseculus, iiemque aliis do
raiisis (q:ias prolerl, duin alL*cale tyramiidis
^ siispicioucin a se dcpellil : dcpclJil aulem saBîssirne nc dNcrlissime, ct lam verisiiniliier, t nihil
dos dcrcs) purpnratn el liarom indnil. Adrianopoli a Lazaro Ilicrosulymoruui, rursum Byzantii
ab Isidoto palriarcbis coronam impcrintem solomni riiu acccpit. Quam bcate vixcrit, in qu mtis
r^ji^nio IWH\\ opibus, in quania liominum aduii-
31
32
raiione et gloria, ipse clarissimis verbis, lib. m , lur : digna profecto, cui vel majus coromilleretur
cap. 53 et 78 edocoit.
imperium. Forliludiuis, magnanimitatis, ac paStudia, doclrintv et more$.
lientia? est, quod nusquam ferme abest ab exercila,
In militari disciplina, socio Syrgianne, magislro maiitique eua in boslem pugnat viriliter : nec
Angelo usum se narrat : in qua deinde per exerci- voluptatibue indulget, c l advcrsis casibus non
tationem lectionemque longe admodum processit,
frangilur : injuriis (polissimum ab Apocaucho, cui
talisque prorsus extiiit imperator, qualem M . T u l - lautopere benefecerat, illaiis) non succumbit: ct
lius in Pompeiana depiuxit : siquidem in eo quo- invidiam aequa roenie suslinet. In bene de se
que iila quatuor, quae in summo imperatore inesse merentes unus omniura gralissimns : quam virtudebenj, enilueruul, scieniia, virtus, felicilas, autem in aliis etiam amat, el ideo nulla propemodum
ctoritag. Talis item, qualem in Siralegico gra- pagina gratiarum aetionibus vacat. Ad moderalioYissimus praeceptor militaris Ouosander describit nero conlinenliamque pertinel, quod imperii
cap. I , caslus, lemperans, sobrius, frugi, laborio- comnmnionem sibi ab Andronico etiaro quartum
eiis, intelligens, minime avarns, nec junior, nec delalam, rccusat. In ainioitia colenda constaniissi~
mus, Andronicum minorem precipue, et Amurium
senior, filiorum paler, diccndi .peritus, gloria
Hlustris. Qualem praterea de bellico apparatu, Persam loniae Salrapam, sive principem dilexit,
cap. 2 , Leo imperator. Linguam Latinam calluisse fuitqne vicissim ambobus supra quatn dici polest
5nde conjecturam capio. Etenim res Romanorum cbarus et jucundus. Dilexil euro etiam vehcmenler
imperatorum (ut nos Bomanos imperalores appel- e proceribus Triballorum opulentissimus quidam
lamus, hoc est eorum qui in Italia et Romrc vixe- Liberus, ut cst lib. , cap. 4 2 . Beneficenliam ac
lilxTalitatem coluit mirabililer, el in exercilum de
rwnt) aliquoiies in mediuin adducit, quas forsitan
apud hislorise Augusla? scriptores legit. Et Arego suo sumplum, impcratore vivo morluoqiie, saepiue
inonaebo Sabaudo quaedam Grece scripia non tn- frcit: caelella et oppida sua pecunia refecit et intelJigeuLi, interpretaiur lib. i u ; cap. 84. Si quis siauravit, cidemque imperalori funus amplissiaudilione tantum Romanoruni facta accepisse, et mum sua impcnsa curavil. Aurum quod babere
Graeca illa lialice monacho inierprelalum esse graiis polerat contempsil. Pacis et concordisc quia
credere malit, cum eo non coniendam : el ita no- illo cupidior? quis Barbaris et idololatris inimicior? Nou polest pro dignitaie collaudari bujue
niine Latinae ltiigu;*, cujus se scientom quodam
pr^stanlissimi principis admiranda lenilas, et ad
Joco affirmat, quaque praesidiarios Italos alloquitur
dci onendam offensionem, vcniamque tribuendam
Conslantinopoli lib. , cap. 54, Ilalica inlelUgenda e r i t : sicut per Latinos llali, et alii, non Grseci. ' stispicienda facilitas, beneficiorum altissima recordalio, et in gratiis agendis comrriemoranda sedujPersice quoqtie, sive Turcice nosse se lib. iv, cap.
40, affirmat. Artem didfcisse oraloriam, eloquenlia lilas. Omnia bis libris graliarum acliooibus referta
ipsiusomni praniicatione digna e i in tam prxclaris sunt. Summa prxierea in negoliis procurandis
orationibus, tolaque scriptione se exserens, demon- diligeoiia, et vigihnlia. aniroiquc religio. Monaatrat. Sane quod M . Tullius de Pompeio, idem cgo chismum quantis pra?coniis, Deus bone, et quidem
tnties, cohonestal? ac tandem ipse in Manganenge
vorissiroe de boc viro. paucis imrautalis usurpavero:
monasterium prope Gonslanlinopolin se uhro ac
Quanlum consilio, qnanium dicend^gravUate etcopia
valcat, in quo ipso inesl qutrdam dignilas imperato* libens tncludil, cum iiupeiium retinere potuissel,
p a , vo$ ex hisce Ubris Stvpe cognoseelis. Oppida com-ut videbis l i b . iv. Tanium abest, u l eo ipsuni
plura, quae armis rcsisiebant, oris sui facundia Joannes Palneologus vicior conipulerit, quod quieubegit: u l quod Gyueas legatus Pyrrbo Epiroia- dam hujus noslrai historia? fundiius ignari nugantur. Conjux porro Irene in monasterio a Martha
rum regi, hoc idcm pene Andronico imperalori
Canlacuzenus fuerit. E l cum oraloris s i l bisto- Micbaclis primi Pala-ologi sorore conslructo,
riain gcribere, si qua alia, ba^c Mne conlrovcrsia ^ iiionacham induit. ( tu quidem, *
, laudas, inquis. Ego vero e-.
oratorie, boc est prudcnrer, dispobiie, diserie, ncc
tiam Agesilaos, Alexaudros, Julios, et Pompeios,]
ii.venuste scripu esi. Poelas diiigcnter legisse,
Jlnmerum praBcipue, c l Euripidem, crcbi ius ex iis etbnicos, et idolol.ilras s:epc laudavi : ct viriulem
prolali versus docciu. Sacrarum lillcrarum scien- vel in hoste aiuabilnin, cjusque cxempla a quocunquc, el qiialicunque sumenda nobis esse contia non parurn unbulum, lot loci apposiie inducli
Gnuo. Est enini cadcm semper, ncc ejus spjendor
argumenlo sunt. Sed id ex libris alii sule ilarius
imtnortalis cujusquam sordibus potesl obsolcsccre.
est, quos nempe conlra Mabutnelanos el Judaeos
edidit. Fcrlur instiper in quiuque priorcs Ethirorum Arislolelis Paraphrasiu conscripsissc. Uajc de
sludiis el litteris ejus.
Quod ad mores c i virlulcs attinet, vcrilalcm
aniavir, ut qui maxime, idque toties leslatur ac
profltclur. Ejus priidcnlia c dictis, maximcque e
c.uikiltis e^rcgia sempcr et ncmoranua ocrsuici-
Divitice.
In^.rcdibile menioralu est, quautae ejus copiaB,

facnllalcs, quanli pecuuiae tbesauri fucrint, de
quibus variis locis ipse confitetur, et ego virura
gravem, vanilaliquc infensissimum, ad basc etiam
rciigiosum, menliri non puto. Insulas, oppida,
castella in opibus suis rccensct. Pccuniam sane.
PKOLEGOMENA.
3*
34
8unt abusi. llle contra, nalurali prudenlia, et maquam Byzanlii, et iu aliis urbibus per Tbraciara
gno ingenio ornatu$> se ad veterum prcestantiorum
&pud ainicos deposilam babebal, ncc ipsi , qui
virorum mores conformabat, el magnificentia morum,
camdeui diripuerunl, iirimici, quam magoa essel,
pro cerlo novisse poluerual. Triltci, bordei, fru- et anim liberalitate. Et cum tunc res et [eliciler
gam fructuunique infimla illi copia, ionumerabi- succtssissenl, forlunam non lacessivil, neque imtnoles acervi. Bouro pascualuim numerat quinque dice supercilium arrexit; sed retenta animi gravitate, intra modcstiee Umites immotus mansil, etc
Diillia, araiorum juga itiille, equas pascuales niilie
quingentas, camelos ducenlos, mulos trecenios,
Rursum, i i b . : llac oralione confirmaiiy omnes
atinos quiugenloe, porcorum quinquaginla, ovium
itrenue ac forliter hostes invaserunt, in pritms
septuaginta millia. U l jam non sH, cur greges et
vero magnus domesticus Caniacuzenus, qui tnullis
armenta iilius Job miremur. Verum iste apud u r - ensibus, multis telit hostium pelitns atqueJmpulsus,
bes Thraciae non unara, sed plures possedil. Yide ipse quidem plurimos hosles prostravit : ted neque
lib. i n , cap. 24, ubi ait, sibi toio imperio Romano
clypeo, neque gladio amisso, incolumis prcclio
sparsas, easque iinmensas copias aique opes. Et
evasit, velut agglutinatus atque infixui equo, eic.
31 el 3(i. supelleclili aurea et argentea supra duEt libro undecimo : Adeo magnorum operwn incenta vasa mutuodalpalaiio, capite vicesiino quarlo. geniosa e/fectrix magni domestici taciturnitas exsiis
tlogia.
L i b . i , cap. 38 Androuicus senior ejus prildenliara in dandocousilio admiralur, seque in illoavi

malerni imaginem intueri asseveral, qui tam eeleriter arripuisset, laro apte explicasset, et promptis'sime transegLsset, quae res poslulasset, ut statuer i l , si absque succeasore ex se nato morereiur,
suadere proceribus, illum ante alios imperatorein
eligendum. Animadvertis igitur Ganlacozenum
iinperio dignum judicalaro, si avum ejus judicayit,
cujus in ipso expressum se iulueri simulacrum
confessus est.
Gregoras, libro nono , de eodem : Cateri illa
mutatione velut multo mero ebrii ituoienUr fortuna
tit. Nam aliorum quidem verba umbrce tantum sunt

optrum, siniul atque e lingua prodierint, morientes:
viri autem hujiu ettatn lilentium magno* re$ gerit.
Nam ingenii magmiudine et solertia vir ille excellit,
revera profundo mentts sulco (ruens. Haec Gregoras
de Ganlacuzeno sive ainicus adhuc, sive ab ipsamet veritale coactus : nam poslea evasit inimicus,
ut ex libro quarlo conslabit, et nos supra in prae*
fatione ipsis Gantacuzeni verbis id docuimus.
L i b . i i i , cap. 52, a Gabalze Triballo, viro principe, oculus Roroanorum vocalur. Eumdem magnifico prseconio exiollit in epistolie ad papam R o manum et DeJfinum Vkmiensera Baribolomasnt
legatus, libro quarto, capite secundo.
Praeler lestimonia de Joanne Gantacuzeno qua? >ir pereruditas Jacobue PonUnu8*Socttati Jeau e s
Nicephoro Gregora protulit, ad coimnendalionem Gantacuzcni maxime pertinere visum esl fragmentom
ejusdem Nicephori ex libro x i , quod edidit Y . G l . deque omni genere litterarum ptaeclare merilus
R . P . Dionysius Petaviue ejusdem Societatis.
, \ - C

. ,
.

\ , \
* \ .
\
^ * \ \

, \
At Andronicus imperator dum Acarnanum caput

obsidet, omnia sibi ex animi sent^nUa, quoad fieri
poteral, succedere aentiebat. Eienim adjutante
magno domesiico Gautacuzeno, optimeque iraperium cum eo inoderanle, nullum ex iis quibus prcmebatur incommodis incommodura esse videbatur. Nam et diuturnam illaro peregrina in expedw
tione morain, aique equitum peditumque cladem
prudenter admodum relevabat : et illum ex liene
morbura eadem golertia lenibat, omncmque in<!e
mclum abslergebat: ac si quid exierna negotia
solliciluiiinis aspergerent, eam ille administraiiono
ua facile pomponebat. Ad hxc cognatorum insidias, quae lum contra iinpciatoris capui grassal
sunt, sapienier repressit, oianibus in luto colloca , \ - ^ tis, aniequam ad aures imperatoris acciderenl. S i . - qiiidem multis animi ornamenlis vir ille praedilus,
, , :?
qua3 aiu a nalura insita sunt, aul exaggerat
,
mentis, quae vila; noslr nioderatrix optima esi
4
prudentia quxsita, apud milium gratiosus impri ' * mis eral, ut nemo esset qui non ejus viinra ac
salutem anlcponqret surc. Nam cum ne in expedi \ y
S8
J O A N N E S CAIS T A C U Z E N U S .
tionc qtiidem , tantisque ncgotiis qttidquam de \ pc/jv -'
,
prislina liberalilate animique conslantia mularei,
; \ &mulabat ille tamen in melius eorum forliinam, qui
\ ot_
luin fame ac pesle laborabaut. Qtiare omncs una
voce qui supercranl inilites ac duces, ordines aeque
\ \, ,
alque ordinum praefecli scrvaiorcui illum, et alto, \ , \ , "
rein, ac largiiorcm appcllare, tum ea pr*dicare,
\ '
quibus Roinauum iniperium illusirius feccral, ct,
ut sumuiatim complmar, quidquid sub idein lein- ,
,
pus ejus viri prudeiitia confectum est, qnae tani
^ . &
propinqua qttum dissila moderando conlinebat.
, Elenim dum una cum imperalore Acarnanum ur,
ol
bem obsidei, comprebeiisi sunl qui lyrannideni
, \
cogitabant ac Byzanlio imininebanl, ncc pauci nec
, \ .
obscuri, de quibus plura posiea dicenda sunt.
35
D I G N I T A T U M AC F U N C T I O N U M
ECCLESIiE
PALATII
CONSTANTINOPOLITANJE,
Quarum Historicus noster meminit, ex Curopalata et ejus Scholiaste potissimum

dilucida explanatio.
, Dominus. IIa*c appellalio iniporaluri, imperatores dormiebant. Tale nunc oiTicium est
flliis cjus, fralribus ac generis iribuebalur generaapud Turcarum sultanum ejns cubicularii, qui
lim. Proprie ab inipcraloria majeslale sccunJus
TbiOiiar,aut 1'robadar appcllalur. lsenim et inira
aic dicebatur, quem recentiores ctiam vocubiculuin noctu cxcubias agil, et pluviam Sullani
caruni. IIoc eniin semel denolare convcnil, impe- veslcm geslat, ut , qu;e scaramangium
ralores illos Orientis mullos litulos bouorarios ad
vocatur. Ac norunl onincs, qiu Porlam viderunt
suos sibi deviiiceuUos excogtlasse. In Galliis olim
G.sinanicam, non siillanuin modo comilari cubicuproximus a rege iuajor doiniiius iiominab&iiir. Gra> larium, qui screno quoque coelo scaramangium
corum impcraloruni cx> mplo
qucque dcspotas cjus grsiai; sed omnes eliam quolidie bassab, el
vicini principes dici vuluerunl, prwseniin Bulgari
begos, quoiiescumquc per urbem ad porlam cquiel Servii. Qui interdum in Graxoruin bisloriis rcgio
taiU, babere pcdiscquum unum, qui vesteiu hujusquouue lilulo censeulur, cuni pro despolis Cralcs,
modi portal, caeleris siipcnujiciendam vesliineiilis,
cl uxorcs pro despoenis Grakfciia: appellaiilur; boc
si aere iftuialo forlepluat.
quippe sonal nonicn baibarum. Sic a Ganiacuzeno
, magnns domeslicus. Yaria
Acaniaiiia? el jfcloliai principcs despolye dicuulur.
ejus ollicia apud Guroplalam vide, variislocis. N<>Ycrum noslerbistoriûsCrnsiaiiliiiiim Andronici ii- ^ nicii doinr&lici ad plurcs dignilates perliucbat, quae
lium despolain vocaluin scribii, qui pusi Micbaelcin
adjuncio discerncbaniur, ut cognos:es e quibus
iralrcm genilus, per cuncla secuudas oblinerel.
magui doniestici prxcipuam ex^lilisse, nonicn ip
Inianleii vucanl Hispani. Observanda igilur alia
sum magnus signiiical.
uolio. Monebiiuus in Adnolat
, Protoslrator. Absenlc magnodomcstico ferl imperaloris spalbani. Guni ilatjue im, subaudi , ctibiculi,
perator esl consc nsui us equum, cumiie equoruin
Accubilor cubiculi ad verbum, id csi sacri cubiculi,
impcraloris adducenic c l teiienle cquuui, poîquain
seu excubiarum sacri cubiculi pradeclus, principi,
asccudil impt-rator, prolostralor preliendcns frciio
si'U imperalori a cubiculis, uui praMcflus cxrubidoducil *iuuiii :.d quarlam, aut qiiinlain usque
loruui, el cuslodum sacri cubicuii. Gapui ost pucparlcin aulx* palalii. Dcindc rccipiens cum magMus
rorum qui in coelonc suiil, elcubiculariorum, baGbariulariiis. dcdiicit frcno ad poriam usjiic aul.u.
bens ciiani sibi subdiluni procubiiorein sacri i-ubiSir.iiliicr ciiain ., ciim imperalor pedibus ijLuculi. Iia Guroj alala. Maguuin cubicuiariuui aliqui
r.:sos', agoiia vidclircl a porla cquum ad eum u^que
Tocant.
1 ciun, qticiii anlo diximus : ex quo ilcruiu reciLiMinclavius, Pandeele hisioriai Turcicte sou ad
pil omn proiu.nlraior, agens ad eum usque locum,
Annaics TurcUos: sunl inlimi nibiubi imporaior pedos csse solet. Quod si forle prucularii qui augustalibus in cubiculie c l ipsi propicr
t
;7
PROLEGOMEXA.
38
tosiratorem abessc conligcril, hol facit a principio qui Micbaeli Balbo adjutor fuit, ut Leonem Arinenuiii e mcdio tollercl, imperioque potirelur.
usquo ad flnem inagmis cbauularius. Panlo post :
, magnus caslrorum
Protoslraior etiam est defcnsor cursorura (cursofectus. Estourator earum rerum, quae exercilui sunt
res boc loco suul, quicumqne nulli agmini, aut
signo niiliiari ascripti stinl, scd ipsi castra prose- opus, videlicct alimenlorum, instrumenlorum e(
neccssariotum oiuimim. Provianlmeisler. Exponiquunlur uliro, exspectantcs dum accensi lianl). Ilis
lur eliam, priuceps exercilus, u l &il idem quod
cuiin neque ordineni retineniibus, neque ilaulmco; nam aliquando pro
)um (sigunni miliure esi, Laliuaorigine, a colore dic ponilur.
lum) 8uuni, sed inordinate quodannnodo dissolnlis,
protoslrator ipse subsequens, deiendil ipsos, si forie
, summus equitvm prafcrtus.
bello opprimanlur. Propterea enim protoslrator
Voce enim Graeci lecemiores equum, aut
eiiam appellatur, quod loli ipsi , id est
jumentum significanl, facia ex /a verbo haexercilui praieal, et consislat primus. cursoribus
lac, quod Orientalibus crat, irc : quia maximus e l
aulcin omnes res varias q u fulilia nominaniur,
pracipuus jumeniorum usus ad coinniodilatem i l i inoris csl proloslralor^m accipcre. Nomine , p nerum. Turcae etiain bodie nunlium, seu vialoreni
fuiiliuin (est enim Latinnm vocabuluin) signiappellanlbulac .Ex aXtoouigiiur , id esl, bruficanLur qu&*ctinquc res, quae per se niliili sunt,
tum ' jumeulum, aatequus, u l llalidicunt,
aut nibil ad reni militarem faciunt, denique inipcla bestia mia, pro equus meus. Ex lit
diuicnia belli cerlissima, nisi averlantur. Nam bacc
equilalus, seu equomtn equitumve merus. Praifeccursores commodius coraporlanl quam mililes, qftia
lus : summus praifeclus, ,
non bsereni signis : e l audacius oolligunt, quia se
, Augustimperalor, Tertia digni'.egibus leneri putant. Quaraobrem protostratas ab imperalore, C;esariaua praj.stantior. Dum
tori poleslas data est fulilia ista auferendi.
impcrator , , diclus cst,
, qui Gallice connolable, Itauno eodemque omiies bos litulos obtinenle, dignitice conestabile, L line coines slabuli. Ubi si stalaies ofliciis, ac non tilulis, aeslimat sunt. Postbulum pro equili accipias, erit couies stabuli, vel
ea vero imperalores luserunt tilulis, et bonoraria
qtii praesl omnibus copiis cquestribus : vel qui
dignitatuin noinina sine officiis impcriiti sunt arprseest equitaiui imperaloris aulico. Apud recenbilralu suo, ut Guropalala his vorbis declarat :
liores Graecos csl dux copiaruni atixiliarium, quas
Dcspola, sebaslocrator, Caesar ad nullum miniexGallia.Sicilia.Ilalia.facturaiSlipendiuOrienlem
.
^
v
petebant.
, Blagnus Logolheta, cancellarium Latinis vocari , ail Nicctas lib. VJI.
Munus magni lngolbcia? bis verbis Curopalala deScribit : Disponit tuandala et bullas aureas, quseab
imperalore millualur ad reges, sullanos, e l toparcbas. Alque boc quidem propriuiu esl magni logothet.e iniiiisleriuni. Quod aulcru ad rcm domesticam, ipsius est efficere, quod inipcrator mandaveril. Adduui alii esse eiiam libellorum magislrum,
arcbivi praefeciuni, aul lale quippiam.
cxpoiiilur a quibusdam, magisier ralionuni, qui
expensas e l tediius coinputal, oeconouius, sive
procuralor, quod inagnum erat offieiuiu, et polilcuin.
, logolheta ca&tren&is,
Zahlmeisler,
Pfennigmeister, Gallice Tritorier
du
camp.
, caballariu* cquesireiu imptraloris comilatum nomiuai Guropalaia.

Kx halico ducla vox, quie ipsa a Laiina voce inauavil. liujus ergo comil^tus prsefcclus Caballarius
dici videUir.
, Magnus Pappias. Id est,
niagnus paiorculus, SUIUIIHIS i!le judcx, ad qneiu
conimenlarienses de personls reortmi el uumero, de qualiiatc delicloruui, do clansormn ordinibus rcferre debent. In banc seiueniiain a<-cip.iu
uonien Papia: apud Zonarani, ubi de co ogilur,
8 l e r i | | m
cipatura instiluaiitur, pula aut regendo inipeno,

aul gcrendo bello : cnjus rei exeinpla sunt apud
Nicophonnii Gregoram quam plurima. Ac priinuin
quideni Caesar fuil sccundus ab imperatore (ut
bodie rex Ronianonim csl in Occidenli imperio),
e l obtinuil boc ad Alexiuin Gonmeiuim usque :
poslea sebastocraior sccundus esl babitus , et
Ca?.sar leriius esse coepit, cum Alexius Conmenus
lsaaciuiu Irairem Sobaslocralora dicerel : aucior
Zonaras. Poslrenio dnspolcs, sive douiiiius, ab
impcralore secundus est factus , nempe Ale.vius
Palêologus, cum idem Gomnenus filiis niaribus
carcns, Irencm filiam suam priinogenitam Aluxio
buic despondil, eumque tilulo despoia?, id est,
doinini, ornaVil, fulurum nempe liasredcm imperii,
nisi morte sublalus esset, teste Gregora lib. 111.
, princeps seu primm psallenlittm.
Ecclcsiasiicum nomen e s t , de clcro palalii. F o r siian utagisler chori, aut siutile quiddam.
, domesiici. In jure appcilanlur domeslici ontnes adjuiorcs, sive admiuisiri iugiiiiue
insLiluii
a jusiis funclionuni priiicipibus, in pa-
latio, aut in foro, am iu (cclesia. ln palalio, ut

niagnus doineslitus , domcstirus meusse , doiucsticus sclnilarum , domcslicus mururum , doir.e
sticus rcgionuiH, eic. In luro, uL dumcslici judicuin, odminislri. ln ccciesia, u l dooitslicus ciiori,
dome-ticus januarum, e t c , quorum uiunium fun-
S9
10
ciio , , .d est, dome- de slipendio ejus, ant ad scrviiium ejus, cujus

slicaiue dicia esi.
causa siipendia facil. Apud Nicctam et
'(>, referendariui. Ecclesiastic d i - y.a\ . Valcre pulant idem, quod quxstor,
gnilalti noraen , Laline relaior, qui allegaiur ad
aut recepu* generalis , aut quod Germanis est
'iiuperatorem e i eacerdolem maxiinujn.
Kammermeisler. Inde clarum quis .
, AuguslUsimus Omnium. Ab
, apocrisiarius. Sic jurisconsulti
Alexio Comneno litulus invomus , ui Uicbaeli Ta- Graeci cum nominaut, q u l legaliouibus audiendis
rouiUe gratiiicareiur , qux>d scribil Zonaras tonio
referendisque ad iinperatorem, ei rcsponsis ab eo
III, sub fniem. Superior erat onmibus, etiara ipso dandis conslilulus cst.
protovesliario, niagno duce, magno domestico, et
, prccfectus charth. Qui labulas habet
caneris.
chartaceas, ad jura ecclesiae perlinenfes, charta, protovestiarius. Ilujus officium
fruui custos, qui privilegia et similia asserval,
eic dcscribilur : Ascendente tgitur imperalore, u l prafecius scriniorum, judex idem catisarum eccledeciaraliun est, ad oraiorium, proiovesliarius, qui
siaslicarum, et quacstionum malrimonialium, depilaticia, quae imperaloris prospcctum oblegunt,
feusor in dericorura causis, veluti manus suninti
aul eceptra judicialia lenet, u l in altum subvecla sacerdolis dextra. ilinc .
sunt, dextra uianu sua educens ea, e protbyro
dapifer, aul simile haosiendit populo, demonslrans boc signo, ascenbeus officium, ut suspicor.
disse imperalorem in oratoriuio. Hic auleiu in
, drungarius. seu
oraiorio, si imperator aut suum ipsius slerama,
Qrientale nomen, coetum homiuum una commeanaut aliquod aliud gestaroen suura geslalurus est,
tium signiflcans, et ccelu illius princep vocalur
prolovesliariue, inqaara, euinil illud a ministris
dargon, vel dorgon, ex quo drungarius facta epenrucbarii, e l iiuperatori Iradit : ncque id ôlum in
ihesi pvo geminalo. Quidam vocanl iributempore ejusmodi feslorum dieruni, vemm etiam
num Diililum. Drungus globum sigtiificat, ail Turseinper ila facit. Id vcro etiani prnpritim et sionebius iibro vicesinio quartocapite vicesimo quinlo.
gulare babel, quod si quid alieuuni viderit, aut
Vopiscus in Probo : Triumphavit de Germanis et
lulum, aut quid aliud ad impeialoris vesleiu, dc- Blemiis, omnium gentium drungos, usque ad quinponene ille umbellam, aut tegmen capitis sui, exgenarios bomincs ante iriumphum duxit. Ycgctius
leula manu lollit, aui purgat illud non rogatus. Ex
libro tertio capite decimo ecxto : Scire debet dux
omnibus vero aliis principibus nemo aucloiitalem > bosliuni, conlra quos drungos (male scriplum .
habel faciendt istud, eed ille solus. Pilaticia est ' drunos), hocest, globos hostiuin, quos equiles oporopus e margarilis cum fimbria, in longiludinem
lcat ponere. Uinc Drungarius biglae, Drungariug
minus spilbama, in latiludinem aulein palmo, q u a
classis, qui prxsunt globis vigilum et classiarex Mcdorum geslabaL, simililerque judices, quero- riorum.
admoduin olim duces exercitus geslabant torDe hac voce Leunclavius in Pandecte ad Annalet
ques, honorem ipsorum demonstrames. 0
Turcicos : Dico, Turcis Agelarios esse sua lingua,
suprema veslie, species vesiis e Germania appor- qui Grsecis erant vel Drungarii, vel Druncarii p>tata, unde Germanicnm noroen reiinuit, Rock. lius. Eos Leo Sapiens Augustug in libro suo l)e apHiuc 01 vesiiarium speciali nomine a
paratibu* beUicis, capileo, num. 42, 43 , 4 5 , olim
Guropalata appellatur, quia latius patet nomen
dictos fuisse Iradit chiliarchos, quod militibo*
vcstiarii apud receutiores Graecos.
jnille pneeseent : et druncum cbiliarcbiam. Latini
Protove$tiariu$, ut agamus dilucidius, regio vethiliarchos vocabanl tribunos, qui nuric coloncUi
elitui praeerat, quod bodie cubiculariorum videlur eunt. Druncum (sic enira proiiumiabat Zygorna as,
niunus. Saepe rebus maximi niomenti adhibeban- ei druncarium, non drungum , vel drungariuiu,
lur, e l re* per eos non vulgares gerebanlur, u l in > quod vulgo Geri solet) sic appellalum arbitror a
Lecapeno et I.eone Basilii filio apud Gedrenum
trunco, sive bacuio, sive eceptro : quemadmodum
videre est. lo Gonslanlino, Romani Clio proiobodieque regiinentum vocamus lam ipsius (ribuni
vestiarii digniias p/oxima a domcstico scholarura,
baculum (vitem dixere pulo Roinani) quem ceu
et accubitore, biglae drungario superior ostendilur.
magisiralus insigne gestat, quam illum signorum,
luveui, qui scriberet, protovestiarium fuisse ihe*
lniliiumque numerum, qui ad consliluendum regisaurarium, seu theeauro praefectura, quia roenium rcquiritur. ldeoque druncus est reginien serarium vocctur, seu ibesauri reposiioriuin,
lum mililum , cujus caput est druncarius, olim
iribunus, nunc colonellus, aut regiraenti prscfe. Qtiod ego quideni in aliquo vel auclore,
ctus.
Yel glossario uoiidum legt.
1
. A d verbum , cuttos legum et juris,
, magnus sodalitatii princeps.
ile quo magistratu nihiJ habel Guropalala.

, logariaste*. Guropalata addilur,
, aulse, scu palatii. Rationes init omniuni
siipendiatorum qut in aula sunl, si quid deesl ulli
Antequam e cella sua imperaior exeal, proiovesliarites adcsi in Iriclinio cum maguo lietaeriarclia c l
primicerio aula3. Postquam vero egressus est, et
constilit imperalor, egrediens proiovcstiariies ac-
41
H i S T O R I A R U M L l B E f t 1.
cersii honoraiissiuios priucipcs ad circumstalio-

nem. Lege caetera, ct infra. Hic veroexcipit ctiaoi
perfugas advenicnles ex omni parle, ac propterea
etiara helseriarches nominatur, velul , sive
ainicos excipiens.
, barangi. In fesio Occursus (Purificalionis) disccdil imperalor in Blacbernarum templum, barangis quoque scquenlibus. Alque iii quidcra ubique impcratorem equitantem prosequunUit, fcrenies humeris secures suas. Erant ergo
custodes, satellites, aut siipatores impcraioris b i pennifcri; eorum prefeclus anle illos imperatorcm sequebatur, e i ideo dicebatur.
;, pincerna, a poculis. Quod si imperalorcm oporlet bibere, pincerna niinislrat illud :
ac non diebus feslis solum, verura etiam semper
imperatore cibum sumcnte miscel, si praasens est.
Ac vetere quidem more bic.extra civitalem i
atorem sequens ferebat poculum caslreuse, catena vinclum : n i si cura opus esset bibere, cx
fonte, aut fluvio daret, ac biberet. Hoc aniein in
prasenlia non fit.
*0 , memce prccfectus. Serviebat
etiam imperatori ad mensam. Prxbebat missum
niagnus domeslicus primus proxime imperalorem : posl eum domesticus mensae; el post hunc
praifecius mensae, et quae apud Curopalatam sequunlur.
, dome$ticu$ thema*
tum occidentalium. Quae florenle adhuc imperio Q
Romano , sive legiones dictae, poslmodum
imininuta Heraclii temporibus Roroana poientia,
et truncato imperio nomen acceperunt,
carenles jam veleri amplitudine sua. Yide libellura
CoQStanttni Porpbyrogennetae de Thematibus, sive
de agoirnibus militaribus per iinperium orieutale
dislributia. Hic praefeclus bujuseemodi agminum
ptr Occideotis urbee digtribulorum inteUigendus est.
, magnu adminUtrator, sive pro-
42
, magnut dux. Quemadinodurn magnua domeslicug princeps, c l caput ad UDiversum

fi)9satuiii (quid sit fossatum, suo luco explicabitur),
sic eiiam hic ad universum mare. Ac caeleri quidem principes aliis rebus inslituii, u l capila, pneferunt consuplum imperatoris flammcura, aut
excrcilus flammcum cum ignitis telis. Magnus dux
contum pra?fcrl imperatoris insidentis equo. Habet
aulem subjeclos sibi magnum drungarium classis,
ameralium, etc. Vide Curopalaiam, et scholiasien.
, primaugu&lui. Nuilum minislerium habel, quia non functio est palatio miUlans:
sed dignitas honoraria, quam non luinisterii aut
ordinie neceesilas facit, ed imperaloris .
; , magntu chartularius.
Equum imperatorig a protostraloreeusceplum, etc.
Vide quas supra in prolostratore dicta auut.
SiallmeisHr Germanis diei pulat scholiastes. Z o naras in Leooe Isauro, lomo tertio Annalium posterioribus temporibus appellatura iradit.
, primicerius. Habet
quidcm in circuinslatione adminigtrationem, qualcm anle diximus, ordine vero coHocal etiam omnes qui in aula sunt. Ut enim priuceps suum
quisque et constitutum locum ad circumgtaudum
habet: sic eliam ordines qui in aula sunt, singuli
proprium suum locum obtiuent.
, venatorum princepi, jagermeister.
Imperatore conscendente equum nemo alius praeter hunc slapiam tenet cum praesens est. Praeest
vero iis venatoribas, qui curalores canum appellaniur. Quod si quando iroperatorig, cum in venalione est, vealem aliquaro sanguine aspergi
conligerit, eara hic venator tccipit ex beneficio.
, prwtor \npuU. NuUam admiulstrationem babet in [aula paiaiiaa, sed iu urbe, et
urbanam solum.
euraior. Nibil de boc Guropalala.
LECTORI.
/Vi/wi et Ciirislodulus ficia nomina sunt, quaiia apud veteres in dialogi* et epUlolis plarima. Christodulus mihi Cantacuxenus eef, utpote qui curis illustribus defunctus, decursuque vitas palatium malefidis
honoribus, Chrhto sibique in poterum
vacare itatuents nobilem illam terwiiutem ampiexut
qux mera
viri sapientii liberlat haberi debel. iVt/u*, quo se ad tcnbendum impelli fingit, monachi nomcn, ut cixivis obvium e$t.
XPISTOAOYAQ.

, \ ,
*
*.
, , $ -
1 NILUS
CHRISTODULO
S.
Quoniam probe scio le res nostras omncg, quales quales, etiam avere cognoscere, degiderio luo
morem geram : tacere cnim non licet. In quolidta*
nis ainbulationibus, quas, quod le non fugil, cuta
iamiliaribus conficere con&uevimus, mulli nobig
43
JOANNIS CANTACUZEXl
scrmoncs, el eorum p&rtim graves ac scrii, parlim . , , \ bilares ac jocosi incidere solenl. Forlc evenil, ut
, \ ;
quibusdam de* bello imperalorura dtssereniibus,
\ ; qaonam modo primiius.conOalum, ac tantis -postea
MKTcmeiitis auciifm : et quid landem generosas \ ,
illas aniinas ad naiuram exueudam impulissel: ab , .
, ? ,
ulro praelerea belli infereudi inilium, ct hic, an
Hle ad reconcilialionem concordia; propensior pa- , !
ratiorque fuisset, avum hi, nepoiem 11 in reprc* ,
* \ \
bensiouein voearenl. Qua ego dissertalione comiiiotus, cos dcsidi;c condemnavi, qui inde a. p r i - , \
mordio stngula explorale percepta amtnoque . "
coaiprehensa cnm baberent, nullam eorum memo- , \ , '
riam posteFiiali rcliquisseiU. Sed e l d e bis quoque . ' ,
, 6V *
in utramque partera raliocinari possumus, id quod
tte discipulis Euclidis aiunt (1). Te porro noa * \
, * \
$ bac molcsiia expedire, el suroma cum breviiaie
quseque sub imperaloribus illis, quaeque noslro
, \
aevo contigerunt exponendo, tanqnam compen .
diaria via ad veritaiem solam liquido pcrcipien- \
dam deducere, aequilaiis raiio posiulal. Tu euim
,
et quandiu publico functus es inunere (2), salus ,
imperii fuiaii : et bodie posleaquam decursis bo- ; -
noribus luiipsius esse coepisli (3), vitam et mores , } \ . "
iii08 vcrilatis ac juaiUia? exemplar (4) efiTecisii. .
t
Jacobi Pontani not.

(4) Locus tenebricoeior, quem sic explicandum
ei sub finem libri iv, cap. 4 2 , cnm conjuge ampls*
opinor.Qui bellum inter avuinet nepoiem gesium,
ctitur. In eo viue cursu maxime licet bomini suum
cum babereni perspecta ct comperla omnia,
esse, secumque habilare, nec se extra quaerere.
acripus lameii non commcndariml, eorura con- Q Libro i i i , ubi de eadem re agit,
siliuui vel laudare l i c e l , vel reprebendere :
, * vivam ignosicut dc Euclidis ectatoribus diciiiaiur : neiupe
$ viice reliquum, et vivam mihimetipBt. Quinque
illos solilos . Nam Euclides ille
autem argmneiit>s flneilur Nilus quidam, amicus
Megarensis atque Socraticus, princeps et parens Cbrisiudulo \hoc est, Joanni Cantacuzeno ChrUli
pbuosopbormn quorumdam fuil, qui, quod dispuservu) banc bistoricain scripiionem suadcre ac
talores conlenliosi essenl, et in comradiccndo l i - persuadere. I et II, quia vir illuslrissimus alque
bcri, sunt appellali, ut docel Laerlius.
optiinus esl, quales scriplores ipsi liistorian aucioEst auieio conieatiosorum ingenium probare, qux
riiaii aique ornaoienio unt. Benc naraque E u r i alii miprobent, et improbare q u * alii probent.
pid. Uscuba :
Placel enim arliculum gencre virili, de disci. . . . *
pulis, non de dogmaiis Eucltdeis accipere : ut per ,

*
sona cum personis poliu*, quam personas cum rc
. . . . quod levibus profecta oratio,
comparare videatur. Porro ad AndroEt probalu, idem valet eadem.
nicos imperaiores (ut sensus stl, qusesilum esse ab
III, quia non apeclator oiodo illarum rerum, quod
illis, uler borum beilo causam e l originem ,aliusalis fuissel, sed aclor quoque fuit. IV, quia
lerit, el in uiramque parteiu de iis dispuuri posse,
vcrilalis amaniissiinus : mulli enim hislorici mulla
eicul de EuclidU placilis solei) aple r e f e r r i posse
mentiti suni mcniiuuiurque (memiDi illius Senecae
arbitror.
cx .libro quarlo Qucestionum naturalium, cap. 30 :
{%) De oificio magni domesdci, seu megadomesiici inlelligeiidum est/ lu quo tanluiu polesia- Uislorici cum tnulla mentili tunt ad arbilrium it/wm,
unam uliquam retn nolunt tpondere; sed adjiciunt,
tis et auctoriutis babuit (etsi idnonralione officii)
v i iuiperium peues Audronicuin Juniorem nouiine Penei auclore* fides erit), ac proinde qui hisioriani
soio, penes ipsum i*e fuisse appareat, lib. n polis- conscribanl, minime digni, cujus prima lex, ne
quid falsuin audeas, neu quid veruiu non audeaa.
eiinum. Ncc semel ipsemet suuimain rempublicara
eiiam Andronico superstile ab se aduiinisiralaiu V, quia laborem non oderit; ui nonnulli, quoa
glurialur. Qui autcua (iraica vel primoribus labhs a prajciaris neguiiis segnilies prsecipue deterrei,
alligeruiu, eos non fallit, vocem fre- cum ingenu.s ipsa rerura diOicuitaie crescat animus. Vel dicamus, Nilura tribus uii raliimibus :
quenicr ui eo soiere poni, in quo respublica et
quod rcruin ipsarum aclor, quod verax, quod i m imperiuni pouuulur. Porro verbuiu eliam
piger, quarum priores duse ex illis : enim quanei lempon iribueudum est, quo parliin ut lulor
impubcrum Andronici ftliorum, parlini ut impe- diu e i c , coliiguutur.

raior posiea cuioumiii prafuil. Sed ut baec, ita
(4) Veritas el juslida bic idem sonant, quod sa3qua: scquumur ad alium neminem, quaui ad Can- pissime in divinis Liueris, quaruiu hunc auclorcm
lacuzenum perlinent. ^ enim noiuinat, qut
e&se pcrstudiosum, et amare sacras illas louuendi
res bcilicel ipaas gesserit;l addil : ; formas, cerlum e s l : Ambulare in verxlaU Facer*
t
, ulique tgtioravU res tuas.
veritatem ei ju>tiiiam Sic decet no$ implere omwem
(5) De uiuiiacbismo Ganlacuzeni baic inlerpretur, queiu se uieduUilus expeiere toiics testaiur,
ju$titiam inbil suul aliud, quam colerc sanciituoniam, ei ouiui viriuie excelicre. Ansiol^les ileui
45
nrSTORIAHUM L I B E R .
40
" , - Qnando igilur rebus gestis le non nt spectatorem,

, sed ut actorem inlerfuisse constal, quai Ubi acci\ \ derunt (5), ea profeclo nescire non polcs. Dein,
, quia in ohini vita nibil duxisd veritaie antiquius,
nihil ab ea alienum memorabis. A d extrcimim,
. , ol
, - quia tota de mente socordtam fugasti, quid laborie
, \ * sit isla liucris amplecti, non reputabis. Nec vero
\ , primus, nulloque exemplo faciurus es, quqd abs te
, - contendimus. Elenim sive ad exlraneos, sive ad
- nostrates (6) belli duces animo te et cogilaiione
. , convertas, genus hoc scriptionis imnime conlero \ , . , nes. Nam et hi et illi non parum inde buraanaa
, socielaii consullum i r i arbitrantes, huc pariler se
, , demiserunt. Atque ut simpliciler e l ingeuue d i . cam quod sentio, morales commenlarii, quot , - quot (7) aut virtutem efferunl, apt vitioeiiatem
, , inseciantur, egregii et in admiralione merilo po , .
nendi sunt : verum, possinlne homines Ulorum
amassi (8) actiones suas dirigere, de eo magna quaistiocst; censentibus nonnullis, q u * sub aciioncm cadunt, orationi usque ad ullimum non posse exatquari. At quibus cordi fuit res gestas et facta
lilieris persequi, unde cum virtute conjtincia ad imilandum eligas, cum scelere iinplicata deviles,
conlra illos 3 dicere difficile est; quod non raiioiium conclusionibus, sed rebue ipsis persuasioncm
gignunt; quae impugnare aperla iusania est. Quare ut plarimum vitaa humanae commodaiurus,
8i pnesenlia spem fefeUerint (9), tu ea tibi sumito, per qusc et aliis benefacias, et auimi ingenium
conaerves.
1
Jacobi Ponlani not.

illud Theogoidis in proverbiam abiUse a i t :
ett. In qiiem locum nominat Paulua Manuiins ex

Plularcho L . Sullam, qui Gomnientarioriim libros
vigiuli duos de rebus suis composuit. iiem M. Scau*Er
' * .
C riiro principem illum senalus, qui tres libros de
JustHia in sete virtutes continet omnes.
Vita 8ua praescripsit, quos memorat Cioero i n
(5) Quod nimirum ad m e l iv libros altinct,
Bruto, et Tacilua in Vila Agricolae soceri sui.
qnaeque ei supra intellexit, illis vcrbis, quaque
Eliam P . Rutiltus, foreilan amulalione permolus,
noitro cevo contigerunt. Quae enim libro aecundo viiam suam Jitteris mandavit.
narraniur, etsi ejus rs suni propemoduni omnes,
(7) Fortasae eo respicit, quod Cantacurenne
lamen non etiam ejus nomine, quemadmodum re- p r l e r illas apologias Christianismi advcrsus M a liqtue, patrat snnt. Omiito, multa exponi eliam
hometanos et JudaK>8, quas babemus, eiiam pain primo, a Cantacuzeiio gesla magniflce, sapienraphrases in aliquot Arislolelis libroe Ethicoruni
ter, fortiier ac feliciter, u l pene majorem parlem
conacripsisse feriur, idque opus in Veneia biblioeju8 solius, quam Andronici Junioris bislona cenihecaexslare diciiur. IJi i l a prelerita ejue scripta
eeri possit.
cum iutnris, minora cum inajoribus, si fruclum
(6) QuV de rebus suis ipsimet hisloriam con- spectes, componanlur.
texucrunl, seu exercitus duxerint, seu non duxe(8) Haec adversum Sloicos, ut mihi yidetur, qui
rint, proferri possunl alieui a vero Dco Xenopbon, sapienlem informant, qualis nunquam exstilit,
Jnlius Caesar. Aikianos, ut a Spartiano traditum
quod quidem in Senecaa libris clarissime liort peresl, lam cupidus fuit famae celebris, ut Hbros vita3 apicere, cujus taroen vita uiollior fuil, adeo lacieuae a 8e scriplos libertis suie lill^ratis dederii,
lius esl magna e i mirabilia dicere, quam facere.
jubens ut cos nominibus suis publicarenl. Arrianue Plularchus, quanquam et ipse Sloicus, haud aeque
iu Periplo Rubri anam. MulU de se Jud&i duo, rigidus csi. Pulchre, ot orania, M . Tuiliue in Lav
josephus
libris De
De bello Judaico.
Judaico, et
e l libro
libro de
JnAnhiiA in
in ubrift
de > J i : Std hoc primum sentio, nm in bonis atnicStiam
Vita sua; Philo, De legalione ad Caium; inio et
esse non poue: nequt id ad vivum reseco, ut t//t, qui
antiquissimi illi Moses el Josae lsraelitarum du- hccc sublilius di&serunt, fortasse vere, $ed ad comtnuces. Inter Christianos divus Augustinus in libris nem utilitatem parum. Negant enim quemquam vi
Confeuionum non pauca de se memorat. Item Ca- rum bonum e$se nw tapientem. Sit ita sane. Sed
rolus IV imperator Vitara suam descripsit; mulli eam sapientiam interpretanlur, quam adhuc nwrtalis
duccs navigauones suae et bella in India , quidam
nemo est consecutut. Nos autem ea quce suni in u$u
peregriuaiiones suas. E s l aulein prope ideui, cum vitaque communi, non ea qtue finguntur aut optantilii parenium res e l facu conscribunt : quod
tur, spcclare debemus. Et Offic. : Vivitur enim non
Auna Alexh Comnenriniperaioris Constanlinopo- cum perfectii homimbu* pleneque sapientibus, $ed
liUBi fllia erudite et ele$anler pnvsiilil. Qnae liislo- cum t i i , in quibus prceclare agiiur, sisint simulacra
ria Donduni esl, quod sciain, Laiine edila. Quadrat
tirlutis. Hdtc ille. Laudari debenl Peripatelici, qui
huc locus M : Tullii ex epialoia ad Luceiuni libro
niediocritatem qiianulam exigunt, e l virtulem poqainto : Cogar fortasse [acere, quod nonnulli saipe
nunt in medio, quod vult Horaitue illo verstcufo:
0
reprehendunt. Scribam ipse de m, muitorum tamen

Virius e*t medium vitiorum, et utrinque reductum.
ex*mplo, et clarorum ttromm.
quod te non (u(EpUt. 18, tib.).)
tf, hoec iunt in hoc genere vtfta, et ut verecundiu*
tpsi de te icribant necetse e*f, fi quid est laudun(9) Ouorsum istuc spectel, ex prooftmio lrlri terffuift, tt pratereant, t quid forte reprehendendum tii clarebit. Suut profecto incorrupiiora posteri*
17
CHRJSTODULUS
JOANNIS CANTACUZENI
70 S. (10).
%%
NEIAQ.
Cum legissem liiteras luas, nii Nile, praeclaram

, ,
indolem tuam amplcxatug sum. Nam velie discere . &
* ' , ,*
qiive suf)criore et hac nosira aetate (II) Romanorum Imperatoribus acciderint, opianiis est veri .
notitiam adipisci. Admirabilia siquidem et inau- ' , \ '. \
dita prorsas, superiorumque imperatorum casibus
dissimillima eis evenerunt : in quibus praHer ra- ,
tionem, ct opinionem, lum in subilis rerura con- ,
versionibns, tum in hominum moribus plurima *
cernas, quando bi scse ad penitus inconcuasara et \
immobilem (12), ac nullis mulalionibus expugna-
,
bilem constaniiam pukberrime composueriml:
\ \
alii plane secus continenter buc illuc Euripi

inslar fluitarunl (13). Eninwero si quisilli perturbatissimo stalui diligenter altnndere animum vo- ' .
,
luerit, divinorum quoque judicioruni profunda
deprehotiHct. Quare cum propogitse narratipnis , \ .
niultiplicem varietalcin ob oculos ponerem, ecquid
me ad scribendtim darem, diu in incerto habui. \ ,
Tauen quia nibil amicilia potentius, nec ad pcr- \
auadcnda alicui vel majora viribus onera quid-
\ (
qtiam efiicacius, huic ego quoque roanu* 4 do et
ad scribendum accedo : Deuui veritatis antca com- ),
prccalug, ne verbum veritalia atifcrat de ore meo \ ' , \
Non enim odio aut gralia, inendaciorum pleruin- . " * ^
qne parentibus (14), adductus : sed unius vcri ;.
tnemoriae prodendi studio incensus, hoc operis \ , (
suscepi, et verilatis amantibus scribere mc profiteor. Ad hoc uon igla a majoribus nalu didici, aut Q
famae fabulisve ineplis (quibug non pauci temporum explicatorcs deccpli a reclo iiinere aberraruiil) aures dedcndo aceepi : ipse ego prasens
ouaiibus inlerfui (15) singulaque, gi quisquara
), ' ' ,
\
, \ , ,
.
* Pgal. cxvui, 43.
Jacobi Pontani
tatts iudicia : praesenlia liver carpit. Horatiug,
Ode 24, lib. 111:
etans Euripus audit. Legimug quoque ,

quod Ovidius boc dislicbo declaravil :
Passibus ambiguis fortuna votubili* errat,
Et manet in nullo cerla tenaxque loco.
Virtulem incolumem odimus,

Sublatam ex oculis quceritnui inoidi.
i c . pro M . Marcello ad Ga?sarem : Servi igitur

Hs eiiam judicibui, qui multis potl saculis de le judicabunt: el quidem haud scio an incorruptiu*, quam
no$. i\am el sine amore, et sine cupiditate, et rur$u*
bine odio et sine invidia judicabunt.
"
'
Uem , bumani& quippe cogitationibus nibil mobiUus ac variabilius.

(14) iVon soivm qui de rebus dubiis contultant (m
ait apqd Sallusiium Gasar),sed etiam qui rerum gettarum memoriam produnl,
eo$
ab
odio, amicuia.
""1
"
"
HHIIVIU|
(10) In bac epistola ad hisloriae sequenlis noU- V ira, misericordia vacuo* e$ie convenit. Haud facile
liani serics
iinperalorum
explicatur.
1 superiorum
:
:
.
animus verum providel, ubi iila officiunt. Notalus
,
(11) Quamvis io Gra3CO lanlum s i l ' , esl T. Liviug, quod Ronianis quibusdam nimium
nottra eetale, tamen quia Nilus biparlilam propo- favertl. Nolatus Salluslius, qui in Calilinaria consilioneui facicbat, \ >, * ' juralione, quaeCiceroni senalus bonoriOce. pcrb , puto alterum quoque capul posse nevoleque decreverat, cum nialevoleiitia gubiicuolrpcii : et seipsuo) eiiam nouiine imperalorum
r i l . Pcccant gralia, qui se nimium in laulcs priucumprehendit, dum subjicit, Romanorum tmperacipuiu (iflundum. Audivi Carolum Hisloriam
loribus accideruni.
Sleidani legcntcm dixigse, ipsum de se niuha
(12) Hoc de Caulacuzeno ipso dictum acctpe,
nieniiri. Peccant odio, qui iramoderate et gaapc
qui in lide niansit, adversasquc res ouanes cum reprebeiidunl. Timaius bisioricus, quod essel acerAndronico loleravii conglanlisgiiue. Euripi
bior, Epiiinia:usdiclus esl: auclor Diodorus lib. v,
aulem similes, ac traiisiiigae, prodiloresque Androcap. 1. Licilum, esl aulcin rerum scripiori ei renici Syrgianncs el proloslraior, Canlacuzcni i m - prchendere ca uii;e viiupcranda ducel, et quapcrairix, Joannes pairiarcha, ei alii fuerunt.
placenl cxponeadis raiiotiibus coinprobare, quo(13) Euripes fretum angustum inter Aulidcm
inodo ad Luceiuiu Cicero scripsit, episl. 12, lib. ;
Boeohae porlum, et Euboeam insulam, dic ac no- sed ulrunique ihodicc.
cie fluit, refluil seplies. Proplcr quam vicissitudi(15) In caice lamen bisloriae faleiur, se quaeBCIU ct incouslaniiaai boiuo mutabilis, et incondaiu ub aliU accepisse, quse Diiuiruin i a adver-
49
HISTORIAHUM LIBEU 1.
50
, - alius, perspectieeima habens, ut potero, ea com

, { memorabo : veritaiemque, lanqntm scopum
. "
luens, quacunque alia causa potiorcm ducam.
* ir Quamobrem si tu, Nile, veri pernosccntli es cupi !, ,
dus, nihil atitem eril quod me quam longa ctit
, ' *
narralio ab eo avocel, fiet profecto quod coircuplsli.
Verum paulo supra eeriera eive gencalogiam dontus imperatoriae juvat repelere . quo nirairum quis a quo procreaius, et qulbus ipse vicissirti fex
ee genitis, qiiem imperlo, reliquia fratribas anlelaluro, admoverit, perspicere possimus
,
Alexius igilur imperalor, cognomento Angelus,
", - filia Thcodoro Lascari tbalatno sociata, siimmum
, - quoque principatum ad enmdem transmisit. Lasoa. ,
ris sobole virili carens Joanni BaUtza?, ex ordinc
,
proceram, [scu virorum principum,] Irenert ex se
, x a l natam colloravit, generamque imperatorem nomi * navit. Joannis satu ThcodDrus editur, qui et ipse
, ' * Romanis imperila?it. Is Joannem creat, in 5 *<>
intercisa propagalione imperaloria, ad Mtcbaelem
, *
, \ - Palxologum (16) ex asse respublica demigravit.
* - Hyc tenos sustnlii liberoa (17), Andronicum, qui
^ , \ etiam secundum palrem in sceplra successil:
", \ Gonstanlinum PorphyrogeniLum (18) ac Theodo , \ * rum ; filias Irenen, Eudociam et Annaro. Andro-
Jacobi Pontani not.

eariorum suorum conventiculis agilaia M D I : et alia
mique, quibus adesse praesens non potuit. Nec J u lius Gaesar omnibus quse narrat coram affuit;
afluit aulem plurimis: el quae pro illo gesla sunt,
ejus virtute mulla e l ' aaspiciis gesia eunt omnia.
Vaiet ad conciliandam historiae fidem, scribere Q
qua vidcris,'non quae audierU : oculis siquidem
certior fides est, quam auribus. Qaare nonnulli,
quo cxploraliora el indubiiaiiora possertl scribere,
fpsimet terras et regiones peragrarunt, ut Diodorus Siculus, Sallusiius.
(16) Micbael Pataologus Joannem puerum,Theodori iilium, Joaimis Balalwe nepotem, Tboodori
Lascaris pronepolem, breredeni legilimum, cujus
lulor eral inslilulus, ncfarie exoculavit, vcl, ut
alii retulerunt, inlerfecil; imperiura Gonstanlinoolitanuro circiter annos sex et quinquaginta a
alinis, ab anno DoDiini 1203 ad 1259, seu ui alii,
ad annos circiter tres et sexaginta, a Belgis, i n quam, cccupainm, pulso Balduino secundo, Gr<ecie restiluit, sibique usorpavit. Vide Nicepbonim
Gregoram, lib. et iv; Petrum Bizarum, de bello
YentLOy libro primo. Docet idcm Gregorag libro
sexto, quo paclo Andronlcus filius, palerni sccleris
vindiciam metuens (nc et ipse *idelicel oculos cum v
unperio amittcrct propter quem paier Michacl legitimum h&redem ita crudeliter traclaverai), ad
eum in quodam Bilhyniae oppidulo custodilum venerit, consolalus sit, ad vir-iuni et cukum omnia
quoad viverct, suppcditarit. Familiam Palcco-
novam refeceral miroque ornatu exstruxerat, initium

habuit: tic sane in Constantino octavo, cui qnoqne
mater fuit Helena, desiit. Quin etiam eum id tenuitsent Latini quot annis sup a diximus, et eorum ampieia regni Balduino FlandritB comite cmpissent,
$ic pvstmodum in Balduino, secundo nimirnm hujris
r
nominii, coneiderunt. H:ec a l percpicua et cogniui

digna ex Bizari libro de bello Venelo inferenda
duximus.
(17) Posterilalem Micbaelis Palaeolngi tamdielincte, plene ac vere non facile apud aiios explicatara eernas. Quod ignorantiae hislorhe huju^,
qua? adhuc in tenebris jacuit, ascribendum quispiam putaveril, Propter quam ignoraiUiaro muha
aliier ab aliis narrata et erraia suni.
(18) Verbum e verbo, et Cmitanlinum in purpura natum. Hoc est, patre jam purpurato, seu
purpuram gestanle, quod solebant imperatores : id
enim erat eorum insigns. Scu qut natusest imperalor, ad quem parpura, sive imperitim cujus â
symbolum elindicium, seu successio in imperio,
ipso ortus jure perlinebat. Tametsi infanies quoue ipsi purpureis fasciis involvi eolerenr, quod
e se Anna Coranena, Alexii filia, PraDfaiione H i storiae suaa tesiificalur. Unico Terbo Graere dicitur
, quod maio (nec id sine exemplo) redderc Porphyrogenitns, qao magis lalinizem,
quani relinere GKCCUJT), ac dicere Porphyrogenneta.
Verumlamcn Gonslantinus iste non fuit proximus
baares imperii, sed posterior. Etenim Micharl patcr
logorum ex llnlia, et VUerbo Etrurice civitate haud. Andronico, ante purpuram sibi nato, ut apparei,
ignvbili originem traxisse, nonnultis placet : et conpriores dare voluit. Poierat inter Gonsianiinum et
tinuata guadam serie ex hac Casares imperio Con~
Andronicum -fralres eadem lia iDtercedere. qna?
stantinopolitano dati sunt, annis circiter centum no- inter Ariemenem et Xerxem, Darii Perearum renaginta quatuor : donec tandem refrigescenle p r i - gis filios tnlerce*sit. Arlcinenes siquidem, u i natu
tlina illa virtutc pielateque Christiana, omnxa segni- maxitnus, aslaiis praerogaiiva itnperium ad se lrahe
tie quadam et diversis studiis in deterius labi coepe- bat, quod jus ct ordo nascendi, el natura ipsa genrunt : s\c ul florenlmimum Gra:corum imperium in
libus dedil. Xerxes controversiam non de ordine,
Turcarum manus acpotettatemdeveniret, anno mil- sed de nascendi felicitate relerebat. Nauique A r lesimo quadringeulesimo quinquagesimo tertto, post-lemenem primum quidcm Dario, sed privalo proquam mille centum et amplius nonaginta annix invenisse, se regi prinuim nalurn, e i c , Jusiinus. l i b .
columeslett8$el. ut autemimperium hoc Constan- l i , de eorumdem niemorabtli concordia in petiiion
tino mngno llelena matre genilo, qni hanc urbem e regni; Plularcbus, libro De amore jraterno, ubt,
ruderibv$ et nobiliitinuB anliquitalh fraqmentis plane ouem Jusiinun Arlemcncm, ipso Ariamencin vocai.
51
'
JOANNIS CANTACUZENI
52
nico igitur Miebaelis iroperaloria OHo dua? deincepe * , , , \

".
uxores fuerwit, quarnm prior llungaroruni rege
orta (20), Anna audivil, ac duos mares ei pepcrit, (19), Michaelem, qui cum patre imperium tenuit, et , " *> , ,
Constantinum despotam (21) cognominaium, ut
,\
qui post fratrem imperatorem gcneratus pcr
cuncta proinde secundas obtineret. Ex allera, ,
,
nempe Irone, marcbionis Monlisfcrrali Lombardi
principis Glia (22), triuin flliorum faclus est pa- . rens, Joannis, Thcodori, Demelrii e l unius puellac , ,
nomine Simonidis (23). Jam vero Micbael pr.-vdicli
', , \ ,
Andronici fllius, ducta regis Armeniorum filia,
Androotcum imperalorem, et Manueletn degpo- . ,
l a m , muHebri aulera sexus Annam et Tbeodo- *( ,
ram ex ea suscepit. Q u autem supra nominalo-
^, *rutn imperatorum lemporibus a Tbeodoro Lascari
, \ , ,
usque ad Michaelem ex Palaeologis secundum (24)
Jacobi Ponlani noi.

(19) Ad oram ms. aseriptutii erat . F r u - rum monarcb honoris 'ausa in succcssoribus sufg
etra.
nominandie. imitatione Romarvoriim (ut conjtci potest) usurparunl. Tamen Mahomelig II et guccfesso(20) Observo, transferri Hungariam,
rum filii non zelebes, sed sultani coepti sunl i n tametsi spirilus non consentit, ciim sil in Graeca
voce lenis; et Ungri populus nominaniur ad Istrum. digilari.
Sed lamen cum etiam e Germania, Sabaudia, Ita(22) Irenae huic senalus Genuensig quatuor t r i lia Byzantini imperaiores sibi conjuges asciverint,
remes inslructas dccrevit, qtiae illam Byzaniium
cur non ex vicina Hungaria?Gra?ci porro posleriores Andronico nupturam devexore. Gregoras, libro
pltjrima dignitalum, magislraluum ac siaium
gexlo, scriptum reliquit, cum eo duceretur, egisse
vocabula aul Lalina prorsu*. aut L a l i n o G r e c a seu annum undecimum, Andronicum vero lerlium suad Graecae flexiones deiorla, el notinibil imniutafa, pra vicesimum : quam et vultus et niorum elegautia
teu ex commerciis forsilan et
commendarit. Mulierem longe ambitiosissimani eameonsuetudine cum Latinis adhibuerunt. Gom ipitur dem describit libro seplimo, quippe qoa3 oinnes Ires
Gonslantinopolilanuin semper nommet, ^ filios auos imperatores designari percupiebat. et ut
reges autem (5 (excepio Moesontm rege, quem,
modo imperantes videret. Rornanas opes in Komanosi memini, pene nunqaam nomine
rum bostes profundebat. Ibidem, quam lenis ad eam
dignatur, quam ob causam, non dispicio) videtur placandam Andronicus fuerit. Febri corrupla obit
Tocabulo quiddam ampliuset majug signi- diein suum, in oppidulo Drama, quo animi graiia
ftcare voluisse, quam nosvoce rex eignificare con- Thessalonica se conferre solebat. *t aulem Crxce
suevimus. E l quanquam Graeci regem d i . A l eniin non paruit liuic
cunl, nihilominus eodem vocabuio imperatorem inarchioni universa Lombardia, quam Insubriani
cilam Roinanum et Auguslum exprimum. Duo veteres dixere (proinde malui Lombardi principis,
dunlaxat gcriplores nominanlur qui interdum quam Lombardim principis, ut vilarem >
appelleut, Plutarchas et Herodlanus. sed ea solum regiuncula, qti inter Padum el TaQuamobrem quolies in bac hisioria vox de narum siia, el jampridem Montisferrali nomine
Conslaniinopolitaiio principe occurril (occurrit
vocata est. Priraus marchio ejue fuil Almarauus, a
amcm millieg), non rex, sed imperator reddendaeat. socero Olbone tnagno creatus, anno Gbrisli 907*
Non me lalei, Iria haec nomina euindein aliquando
Inde postea marchiones propagaii.
geasUse, , , . Veruin ea
(23) Georgius Pacbymeriua boc illi nomen faaliud non etinl, quam imperator, Ccc$ar, Augustus.E$l ctum tradit, quod, cum plures puellae Andronico
ergo iu bisce Itbris nou modo , ;,
natae morerenlur, a muliere quadaiu edoclug, duu ; legendum), , - deciin aposlolorura duodecim staluas cereas viri
, seroelqueet ilerum |^, aed etiain * |v magnitudine siatueril, eagque sub lemput partus
0 : tie de regulie Untuminodo dictum exisiiordine acccnderit; qui cum in lempua, quo gtalua
mes. Quin el imperalorein Oc<?idenlis apud quos- Simonig ardere iucipiebat, incidisgel, puellaiu ex
dam recemiores Gnecos noit ', sed
eo Stmonidem nuncupalam. Hanc, tesle Gregora,
" nominattim videbis : nam illu priore
pater quinquennem Grali Scrviae regulo quadratuum illiim orientalem bonoratit.
genario quarlam uxorero despousam doini, donec
(21) Despoia hic vaiet, quod Hispanis c i Lust- viro tempesliva evaderel, educaudam dedil. Inlanis infans. Primogenilus enim, imperalrr, qui vita ad marilum postea, a quo diacesseral, ByzanGaUisdelftnus, Htspani princeps. Ipsemel Ganlacutio reverlitur, e l monacbaiu proiitclur. Yide prinxenus ralioncin affert cur despola diclus sit isle Gou- cipium lib. vin. Susiulil et nolliam iiliam idcm
atanlinus, el afferleam quam adduximus. lmperato- Andronicus, noinine Irenen, quaiu Juaunes bucas,
resRomanide filiis, aul nepotibus, aul consanguiPelaggorum et Tbessaloruin princepg, uxoreni
ueie, qaorum praestanlem vidissenl indoleiu. ct ad
duxit, ut est libro vn apud euiuJein Gregoram.
iiuperandum idoneos fore censuissenl, huccessores
(ii) Primus cx Pal;eologis Micbael fuil Androaibi legebant, quos initio principesjiiveululis nominici parens.' Secundds MichaeJ Pa aeologus, (iliug
nabanl: posl nominali suni Caesares (quod retinue- Andronici aenioris, et imperii consors. gecunruit, eliam cuin ad culmen imperalonae niajestaiis dum ad nomen ei ordiucm in imperio rcfereiiduui
ascendissent, u l C^sarei imperatores dicerentur), es( : ncc cuim post patrcin Andronicum, ged cum
tandein nobilis&imi Cassares appeJlaii sunt. Apud
paire imperavii. Iia uon lertius a priino, scd steTurcas Zelebis sigiiiOcal nobileui. Quam voct-iu eo- cundus nuincralnr.
9
58
HISTOllIARUM LIBER I;
" *\ . " \ acta sant, in iis scriptura coiisignandis complnres

, diligenlissime elaborarunt (25): ex quoruln inonu,
mentis et tu, et quibus libebii, oninia ad ungiiem
, percipielis : si modo non etiam illi pnedictorum
, , - rei (26) 6 criminum [puta odii, et gratia?] veriia, \ lem valere jusserunt, et proul erga- eos erant ani 0 mali, de quibus exponebant, iia rcrum nobis mc; , moriaro tradiderunt, satis maguam suis laboribus
, \ \
mercedem slaluenles, vel immodice commendare
', quos diligerent, vel despicabiles reddere quos
, - odissenl. Ab excessu Micbaelis Palscologi sccundi
, ,
aul nemo quisquam inter duos imperatores [avum
, ' ac nepotem scilicet Andronicos] pace belloquc
. ' , quod super imperio babuerunt, gesla conscripsit :
, aut si eliam, non eum arbitror incorruplaiu veri , \ lalem aitigisse : olpote plena e i accurata gesloIWoiv , \
rum cognitione deslitutam, quandoquidem haud

ila longo intervallo multa et varia coniigerunl.
\ , Quocirca cum tu prudenter faci* ab co accipere illa^
,
desiderans, qui ea certissime novil lum cgo nihM , - procrasiinans, eadem quam verissiice cxplanare
.
oecipiam.
, . .
, .
Jacobi Pontanl nota.
(25) Georgius Pachymeriiis, Gregoras, et (qoem lib. iv, cap. 24 et 25 ut bomlnem mendaciseipenes se mana exaratum esse aflirmat in Pandecte muro inseclatur. Eundem paulo infra iterura iangit,
Bistori Turcica? Joannes Leunclavius) pranor cwm ree Andronicorum satis cognitas el exploralag
Graeciae. Hic praelor annorum amplius sexaginla babuisse, et idciroo incorrupiam veritatem aitihistoriam. a capta nimirum Gonstarilinopoli a Flan- gisee negat. Sane non pauca ad junioris Andronict
dris usque ad eamdem a Michael Palaeologo receptam gloriam speclantia dissimulavit, aut ignoraiuia, atit
composuit. Qui pralerea illa tempora persecuti ^ fide non bona. De eodem bislorico Prefaiione ad
aiiU. nescire irie fateor.
leclorem plura disscruimus.
(26) Haec contra Gregoram in primis, quem et
ARGUMENTUM LIBRI
PRIBft.
7Michael senioris Andronici filius, Junioris pater, filiabus in matriraonib collocatis et

tiliis parenli ad educandum cofnmissis, ex oriente Byzantium rediens Adrianopolin,
deinde Thessalonicam ab eodem transmittitur, ubi de morte fllii Manaelis certior factus,
pras luctu acerbissimo in morbum labitur, quo etiam hac vita decedit. Senex pater A n dronicum adolescentera Bepotera, Constantino despota filio suo, Michaelis gerraano fratre, in imperio surrogato, idque noa tara ipsius Constantini, quam Michaelis pueri eidem
Gonsiantino ex pellice suscepli, causa abdicare constituit. Posl obitum Michaelis imperaioris provinciarum prsides et magistratus sacramentum novum poslulantur, et juvenis
Andronici nomen in conceptione juraoienti prfiBteritur : solus Joannes Cantacuzenus,
cubiculi sacri praBlectus, ne sescelere contatoinet, jurare detrectat: veteri fonnula jurare
sinitur. Tacitus fert injuriam nepos, quem Syrgiannos vir nobilissiraus serio monet,
ut sibi consulal; ot in eacn rera operam fidelem spondet. llle rera cura ContacuzeiH),
qui tum in Tbracia prtor Tersabatur, ut cum amicoomnium sincerissimo, prius communicandam censet. Dolet is ea necessitate, quam Syrgianni internuntio diserte explanat, calamilateoKjue in posterum prasentit, et juvenem in tuto collocandum, aliud nihil,
nisi cogantur, incipiendum suadet. Ghristopolis fu^9, nepole approbante, deligitur.
Canlacuzenus e Tliracia Constantinopoliu veniens, quid sibi cum Syrgianne convenerit,
renuntiat : Apocauchum hominern obscuri generis, sed prudentera in primis (a quo
poslraodum diu vehementerque divexatus est, ut patebit lib. m). Syrgianni gratifieans,
Andronico commendat. Causaa dissidii inter avum et nepolera alit adtiquiores aflPerimtur, prolalisque exemplis, avus nimi austerilatis el importuoitatis insimulalur, quam
illi per patriarcham Josephum nepos exprobrat. Avusse excusat. Placatur nepos. Verurn
ha3c Micnaele adhuc vivente. Quo fatis absumpto, cuna quoddacn dictuta redigerel ei iu
5S
JOANNIS CANTAf.UZENl
roemoram , quo honeslius eum hffiredilaria successione multarel. ostendit nepoe qna
mente dixorit: veniam delictis snis petii; ctii Canlaruzenus, ut juMam causam habenti,
semet et omnia sua oflert. Iterum perfugio Christopolis destinatur. Callinicus ad Cralem
Triballoru-m principem de societate legatur. Spondet. Denuo de loco ad quem salulis
tuendae 8 ronfngiant. deliberatur, et Adrianopolis prfleferlur. Injuri avi in neporem memorantur. Syrgiannes e Thracia revocalur. Adhuc de loco fuâa. Adrianopolis iterum
eligitur. Quarunt quomodo Constantinopoli impune eieant. Protostrator senem in custodiam tradendnra Syrgiannes ornniiio jugulandura decernit : utrique repugnons
Cantacuzenus, in prima sententia, de simplici discessu, permauendum pronuntiat,
Syrgianni contra mtenti sapieriter occurrit simulque protostratorem refellit. Nepos al>
omni orudelitate in avum abhorrens, Cantacuzeno subscribit. Idem Syrgiannes et protoslrator faciunt: imperatricero Cantaouzenus, qui et niagnus domesticus , junioris i m peratoris conjugem Conslantinopoli re.inquendam sentit. Magnus contoslaulus et magnus
logotheta Metocbites causam nepotis apud avum a-gunt : ad judicium arcessitur : protostrator eum comitatur : domeslicus supervenit postea : in palalio de servando jutene
sermocinantnr. Ternoa triremes a Genuensibus amicis instruuntur. Nepos magnum domesticum affendens. se desertum conquerilur : q u maxime Tult, audit. Citatur de
integro ab avo ad judicium ; amicos ad fidelitatem sibi in periculo prastandara honatur.
Cantacuzenus et protostrator orania pollicentur : ad palatium deducunt. Ibi coram episeopis ut superbus et rebellis a sene accusatur. Negat se talem : si facinorum istorum compertus fuerit, vel capitalein pnam libenter excepturum, et a?um ut conlumeNosum
redarguit. Amioi duo foris clamorem audientes, succurrere parant. Senex quiesctt. et
nepoli conditiones fert quatuor : ad singulas respondet: pedem eius pronas osculatur.
Fingit ille se reconciliatura rinani gaudio exsiiltatur. Jubetur in Peloponnesum prffifectus
abire magnua domesticus; qu jussio quoniam fraudera olebat, quid agat.cum sociis
consultat. Conjicitur mens senis heec, ut ipsis specie prffifeitturarum. distractis, nocere
liberius ac facilius possit : non esse saiutem negligendam. juniore ad senem pro
impunitate sociorum legalio decernitur, quam Metochiles cerlis decausis obire detrectat.
Sequitur frivola domestici excusatio, cur a Peloponneso abhorreat. Objurgatus ab imperatore, in Tbessaliam jubetur proficisci ; quara conditiouem similiter subterfugere
studens dissimulal, et extra urbem milites pecuniamque eispectat. Protostratori PriUapi
praiiectura raandalur. Scriptura ad lectulum inventa. nepos Byzantio decimo lertio
Kalendas Maias, comitatus protostralore. paucisque famulis, cum canibus et avibus
venatoriis (ad fugara tegeodam scilicet) egreditur : Adrianopou comiter accipitur. Hoc
intellecto, imperator Tagrim magislrum ... ad fugiti"/um reducenduru mittere
vult: a quo docctur, laborem inanem fore. lnterdicitur omnibus, ne de caetero nepotena
nom.ne imperatoris afliciant, declaraturque hostis, et cum factione sua a piorum communione secluditur. Ab eo deinde pacem sencx petit. Legali in discrimen veniunt : et ibi
alterius preasens atque inconcussus animus. Benigno cum responso dimittuntur. Postridie
in concilio pax recusalur, ni senior imperio cedal : dalur lamen opera, ut is imminens
periculum declinare possit. Exercitus mire avet Bvzanliura petere, nec ei persuaJeri
potest, ut libens in occidentem tendal. Sphentisthlabo Moesorum rego insidi. Lento
Constantihopolin pergit junior, raorbum praotexens; senem prasmonet, ut sibi caveat.
Magnus domesticus ab oppugnalione urbis debortatur. Palaaologa monacba super induciis
rogatnm accedit. Nepos respondens, se avum oiTiGiosissimum deraonstrat. Avus
jusjurandum dat, et anatheraatisraum rescindit : irascitur, hominem de infiina plebe
ad ae juramenti exigendi iDissum : factum cxcusalnr. Adrianopolin se recipit nepos , oo
uxorem evocat. Syrgiannes ad seneai deficit; objectum pertidi crimen negat. Itur
jnfeslis signis Byzanlium; optimates el duces exercitus ad avum de pace scribnnl.
Xena maler Andrcnici minoris Thessalonicaa a lemplo avulsa, pro captiva adducitur
Constanlinopolin. Pax petitur. Morbus junioris, a quo stratopedarcha desciscil. Beneiicentia raagni doraestici, ejusque malris Theodora3 magnanimitas. Oppida Apri, Garella,
Uha3<iestum. Sergenlzium occupantur, Sac<u exuruntur. Stratopedarchea perlidia , Syrmpani pasloris fidelilas in dooninum , el charitas in iniraicum admirabius. Nepotis in
hostem lenitas. Constanlinus despota captivus in vincula 9 conji(iitur Qui ; n.ipepatrici manus yiolentas attuleranl, putiiuntur. Lenmiorum a\l nepolfin defeelio : quem
tOrinidanluS Persaa deserto avo, cui auxilio vcuiebant, in orienteui tmpiier refugiunl.
Poscitur paoem, quam dare cogitat, ita ut ipse, exercilus, url)es, tota imperri
adrainistratio penes seniorcm sint de caalero. Coneioncs imperatoris ei Gamacuzeni ad
principes et duces exercitus. Actum gratias, et pacem conlinnalum Xena d liliurn
mittitur. Condiliones senexaecipil, ad quera salatandum nepos Byzantium r.oiicedit: illo
obviara se fert. Ibi consueludo quaadaio iinperaioria declaratur. Una in urbero in^reduinlur. Die sequenti Deipara3 de confecta pacu nepos gratias agit. In palatio cum avc
degil aliquandiu : ad eutn spcciandum irequentes undique concursus fiunt. Diilymoiichuui redit. SpheiUisiblabus morbo interit, Tertere filio successore, a quo Philip[)0[>olis
capitur. Nepos MoBsiam incursans. praBdas inênles agii, el Byzantii Syrgiannem in.
seuetn coiguratioois reutn in carcere invenit : in quem facta licet poteslate, scntcntiam
forre abnuit. Moritur Terteres. Coraplura Mo3siae oppida Andronico rainori se dedunt :
reliqua Boesilas, defuncti rcgis patruus, sibi asseril. Avi couomissu nepos Philippopolio,
f
57
HISTORIARUU LIBER I.
eed fruslra oppugnat. Machina,' cujusdam Germani opus, depingilur. De BoeMlaa socii
et amici morte falsus rumor. Philippopolis forluilo recuperalur. Bellum in Barbaros
decernitur, incassum dissentientibus senioris consiliariis, a quo magnus domesticus
commendatur. Paxet fodus inter imperatores et Moesura, quicum junioris nnpla erat
soror. Mos Romanorum imperatorum , quo sibi per matnmonia Scytharum setrapas
deyinciebant. De Scytharum binis in Thraciam irruptionibus, auorum partem Romani
trucidant. Cura Scytharura quodam duce nepotis ex ahera ripa colloquiura. Irene conjux
diemobit; Anna Sabaudi comitis filia juniori ad connubium petilur ; ipse a palriarcha
Isaia solemni coBremonia (quam auclor accurate explicat) coronatur. Anoaa e Sabaudia
illustris adventus, QuaaByzantiispIendide peractis nuptiis. ipsa quoque corona induilur.
Nobiles Sabaudi complures quasi pcr sticcessionem inanent Constantinopoli, et imperatorem juvenem ludicris artibus instituuot. PersaB prsedones caeduntur. Imperator pedera
sagitta vulncfatur. Magni domestici in pugna virtus. Michael MoBsorum rex Zernaa cura
nepote dies aliquot bilares agit. Didymotichum reversus, de avo ab se sine causa alienato
f
nuntium accipit. Panbypersebastus regnum aflfectat. cui magni l o g o t h e t filii sludent :
quorum litter intercipiuntur, et eorum pater officii sui admonetur. Protovestiarius

l o g o t h e t exlrema minitans, a nepote compescitur, et apud avura excusatur. Arabo
ingratissitjQi inveniuntur, eorumque iristigatione bellum recrudescit. Nititur senex mcmoriain junioris e sacris lollere : cujus patrociniuoi patriarcha suscipit. Avum placare
Andronictis conatur, et a bello deborlans se ad eausaru dicendara oifert. Oral idem per
litteras raagnus domeslicus , et in extremis terret, si monita contempserit. Responso
avi moBStus juvenis, patriarchffi
et episcoporum fidem appellat, qui eum in avi gratiam
conantur restituere. Miltuntur Rhegium ex tribus delecti ordinibus. qui crimina exponant, ejus defensionem audiant, et judicent. Ille avum in odium rapit, sibi beneYolenliam judicuin colligit, el sigillatim objectis respondet. Sequilur oratiuncula,
qua suam innocentiara adversus criminalionem de perjurio in faedere violando luetur.
Avi et Coca' litleras conlra se profert. quibus ab ipsis foedus violatum convincere
contendit. Cocalaa impudenlia. Episeopi damnare accusatum verenlur. Respondens avo
de se, ut in eum officioso, pra3dicat, illum ut sycophnntis credulura perstringit, pacem
pro republira orat, se subjicit, et ni bene monenti obsecundet, minatur. Cocalas acla
Rbegii renunliat seni omnia : reliqui non audiuntur. Eum prtriarcba castiâns, a j n niore se slaturum profitetur; Cum episeopis idcirco babetur sub cuistodiis. Magnus domesticus et protoslrator ad procedendum Constantinopolin uepoterr. iiicilani: cui spem
reliquam pacis domesticus eripit, LiltereB amicorura Byzantio. Imperat ei avus uti se ab
urbe amoliatur. Marci Caballarii convicium. Memorat, quo olTicio in avum fuerit, cujus
perlinaciam accusat. Selybriaa rempubliGam ordinat. Rursucn nepos Didymoticbutn
rediit. 10 Andronicus Tornices et Manuel Lascaris pactionis cum satrapis Scylharum
suspecti, et Thracia exacti, quffi protostratori cum parte copiarum con.mittitur. In M a cedoniam junior contra bosies abit, Pberis eoa provocat. Iis se excusantibus, quominus
postulala pimslent, remoYetur inde exercitus. Thessalonicara vocatur : arbe dedita,
arx oppugnatur, cui Pherenses eventu infelici subsidium inittunt. Miraculum sancti
Demetrii martyris in imperalore. Arx tradilur. Deliberaiur, quo eundum. Probatur
consiliutn raagni domestici. Edessa et Berrhcea se dedunt. Ingens Occidentis delectio.
Duces senioris ad Triballum fugientes, a Pherffiis militibus capti ad nepotera adducuntar.
Cura uxoribus eorura bcnigne agitur. Dedilio Casloriaa et Archridis. Prolovestiarius
Cunj sociis Triballura ad arnia in imperalorem juniorem sollicitat. Uxoris ejusdera protovest arii mendacium. Domestici in contemptu auri argentique apud protovestiarium
reperti exeelsus animus. Imperatoris boneficentia. Voluntaria agrcstium Albanoruni
dedilio, Triballorum prorerum in dissuadendo bello aBquilas. \im ad fugitivos juvandos
complnres. Ca<ns eorumdem. Slrombilza et Melenicus nolunt s dedere. Proloslralor
ad fluvium Ni^rum seniorem vincit : nec laBtatur vicloriaa nuntio junior. Foedus cuna
Moeso sen;x facit; adurbern junior accedit, pacera ilorum ilerumque petit. Duo plebeii ConhtantinopoliN produnl. Pulcbrum exemplum Christian mansuetudinis Andronicus
niinor. Proditqribus prasmium conilijinuix. promiuiiur. M I B S U S ad conGnia copias addiunU
Nepos abire Logos decernit. Qineriluf cur tria millia e.uiiluin a Moesis Byzantium missa.'
Avus monitionem do |)ericulo vilipendit. Interrogatur Aloesus, quid sibi velit cum exercitu. Post ronterritus miriis, jural se ftedus non rumpero, nec contra imperatorom
venire : fidci pignus sacraui crucem mitlit. Ibaneai. seu Joannetn , dncem curn equitibus ex wrbe revocnt. Scalaa et alia ad eam capiendam parantiir. Die Pentecosies Logis
progndiuntup : a domeslico et iirsperalore agoien oppugnatiuni disponilur. Extremo
capite , quomodo urbs capla sit, et bumenitas' nepotis erga avum , et patriarcb e monasterio liberatio describuntur. In hoc lil.ro pracipua animadversione digna, et lanquam potissiina capita IKIBC observanda i. varii nalureD motus in avo et nepoti, ac lhorabile exempiura illius iu h u n c o d i i , hujus i u i l l u m observantiw. Deliborationes c-t
legaliones mulla3, in quibus nuilta prudcnter dicla. Pacis mentio, et dosiderium
frequens, et incredibile. Assentatorum et syrophantarum stndium. Rilus coronationis imperaiorum. Sinûlaris evenlus in capienda Conslanlinopoli. Mira coiimiulatio imperatoris sonioris in privaluin, conira )unioria privali propemoduui et exsulis
in monarcliatn
.
JOANtftS CANTACUZENI
LIBER
PRIMUS.
CAPUT PRIMUIT.
MichaelU Palccologi II obitut, avi in nepotem impietas, jtt in ipurium fiM propentUsima votuntu*.
Michael hnperator, senioris Andronici et patris \ ),

in imperio socius et collcga, cum generasset,
\ , ti antea demonstravimus, filios duos, filias item
, . ,
duas, Annam quidem illiarum alleram Thomae ,
despo.se, Nicephori despota Oliv. principi Acarna " $ ,
nia3 (27) in conjugium tradidit, Theodorara au- ,
tem SphenlisthJabo Moesoium regi (28) connubio *
j n n x i t : puerosque ambos; Andronteum imperato- *
\ ,
rem et Manuelem despoiam, avo regali disciplina
educandos concredens, ipse in Orienlera transmi- \ \ s i l , ut qui illic in Romanoruiu dilione ac pote- ,
slate erant. et a Persis vexabantar, iis pro copia ' .
auxilium porlaret. H Ubi cum non ila diu com- , *
moralus esset, Constantinopolin revenit, et a pa- , \
,
tre Adrianopaun missus diutius ibidem aelatem
babuit. Ab eodem denuo jtissus, Thetialonicam proflciscilur, quo illi Irisles nuntii afferuntur, * \ *
Aiinam filiam, cum Thoma despota conjunciam, , Iticis U9uram reddidisse. Parvo intervallo alti prio- . ,
ribus etiam tristiores, Manuelem despolam junio- ,
*
rem fllium vivere desiisse (29). Sive autem mor\

bum queropiam intestinum e l aculum dolor ae , ceptus veluii flamiDa succensum exaggeravit,
.
sive ipsa per se luctus immen9itas tantum valuit,
!
post diero octavum ipse eimil.ter apud Tbessalo, \ *
nicam naturae concedii, annuiu agens terlium u l , tra quadragesimum, ab orbe condito sexies inil!e
simo oclingentesimo vicesimo nono (30) , quario
9
Jacobi Pontani notce.

(27) Parva Epiri regio Acarnania. Epiri et C nos abhinc pltis ducentos texaginta, cum ista gererentur, texies mille octingenti novem et viginti
ifltolipe principem facit Gregoras lib. vm, et A n nam post manti necem Gonlo ejus nepoli ac per- numerari poierant? Hac de re cum con9uluisseiii
D. Marcum Velserum, hujus reipub. duumviruin,
cusôri nupsisse commemorat.
(28) Gregoras ait, Bulgarorum principi. Moesiam et omnis antiquitatis perilissimuin, sic mihi ad
enbn superiorem. cujus crcberrima in his libris vcrbiim rescripsit : Re accuruiius perpemn, Cantacuzenum eorum ctram sequi video, qui Chriblum anno
meiitio. sunt qui Valachiam, sunt qui Moldaviam
atit Bulgarian. iuisse dicant. Iia Moesi crunt, qui mundi 5508 natum existimant. Ilanc auiem vu ab
Eccleiia receptam esse ait Antonius -Cotttius iv, Notii
recentioribus Valachi aul Moldavi, atil etiara Bulgari. Quo lainen nomine, Bulgarorum, inqnanv, Chronol. NicephoYiance, cap. 9, et testimoniis comalii Tnballos. Moesiae infcrioiis poptilos inlelligunt, probat, ut videre est in secunda edilione Biblwlhecat
qui Nicelae dicuntur Servfi, de quibus similiter iu sanclomm Putrum, tomo VII, co/tim. J)8i Annu$ iiabac |hisioria s:rpissime agitur. Gum aulem bislo- que 6829, quo Michael mortuns e*l,eril Cltristi 1521,
ricas noster perpeiuo et ronstanier scribal - quo sane currebat indictio quarta, quam Canlaiu et , ego Moesos e l Moesiam polius zenus in calce lib. annoial Quod inde poiest
oslendi. Dutis annis Christi, si amw* 312 auferimus,
exisiimavi.
(29) De gencre morlie ejns Gregoras in limine et reliquos per ihdhidimui, quidquid provtnit, iwlibri octavi. Si verum est quod narrat, misfrabili- dictiouis numerum indicat. Jam .321 aufelcr iiitcriit bonus adulescens. Goiifirmat ciiam bic ras 512, remanent anni 1009, qm per quindccim /locus hoiionem vocis despota, de qua supra egi D tisi otieiulunt orbem iudiciionu/n $cxagiet septies
absolvlnm, et quatuor onno* indictiouis sexagesimns
mus, ubi Gonslanlinus Audroiiici senions filins
eocundiim Micbaekm natus. sic noininabaiur. P r i - octuvtv esse reliquot iloc est quod poncbatur indimogenitusenini diiebalur , u i Andronicus clionem quartum nnmerari. Annus 0835 nl Chrisli
1327 et mdictio decima, quod cum superiori supjmquoque junior, (rater Manuelis, seiupcr dicitur.
\30) Qn\ landom? Horiie ab orbr condito noi\ tatione demonstrari potext, tnm itide manifestnm e$t\
plurcs 5564 uuracraiuur ; quomodo igituranlc an- quod sexto ante unno ipsc Cantacuienus quarum
%
61
HISTORIARUM LIBER 1,
62
\ , - Idus Octobres, primo die hebdomadts [quem Do ,

minicum appeUilamus.] Gutn haec ad istunc mo \ \ ,
bum evenissent, Andronicos eenior de ejus obilu
, cerlior faclus, in diutnrno moarore jacuit (31); in
. ,
peclus enim peniltssimum tam boni fdii occasus
' - descenderat (32). Exiu qiiopiam malo dxmone, de
\ . . \ iis qui in exitio hominibus raachinando sunt excr \ \
cilali (33), adversus Romanorum felicia tem*
pora (34). diriiro el iramane spiranle. quinimo (ut
.
verius loquar) ipso univergam naturam procurante
\ , \
Deo ad delictorum l.ostrorum, qua multitudine, qua
, , gravilate infinitorum poenas expetendas permit ,
tente (35) , Andronicus decretum jam imperato . rem, nepolem suuni Andronicum juniorem, i m
perio apoliatum, in ordincm redigere, ac pro eo
, \ - " Conslanlinum filium despotatn imperiali diademale
, - exornare iheditalur. Neque id tam Ipsius Conslan tini causa, qaam ut amplitudo imperaloria eiiam
, \ * ad Michaeleni puerum, ipsi Constanlino ex Ca
thara pellice (36) nalum, (a qua et Catharus cogno *
meu invenil), lanquam debita a paire haereditas

et quasi ex compage, perveniret. Hic igitur Michaol
, , generis sui fonleni ex matre vili et ignobili Iraxif,

fuitque csiera quoque nulliua pretii. Nam neque
, \
illi ingenjum prudenlia munitum erat, neqne libe * \ ralium disciplinarum peritiam ullam (37), neque
miliiaris scientiae exercilationein vel mediocrem,
Jacobi Pontani not.

indictionem nominat. Verumtamen, anno 1327 posl C imperium illud Romanutn, et itnperatoreg Romamensem Septembrem, quo Grwci indictiones auspi ex quo Gonstantinus

~ communis Oriennos,
Magnus
cabantur, undecimam mdictionem cepiue. Sed quia
tis et Occidentis, Romanoruroque imperalor sedem
in tcheda tua dies 14 Kalendas Junias ascripta erat, Constantinopoli posuit, ct eoex Italica Roma tanralionem qua Cantacuzenum, sive librarium excuquam colomam deduxit, quam et novam Romam
tem, non mvcnio, siquidem eodex Ua proefert. Haete- dixit, et sic passim a Graecis scriptoribus anpellanus Ule. Soleni ergo Graci lempora ab annii mundi
tur, , ut iila altera ,
conditi numerare : in nuinero aulem a nobis ipsa
indeque se Graeci ', populos autem Occimultitudine pluriroum discrepant.
denlis et appellare coeperunu
(31) Grcgorae verba recilabo. Senex autem impe- Successores porro Gonsiantini boc nomen ut gloraior Andronicus ex mcerore et iollicitudine con(ec~ riosum sibi suisque retinuerunt, et se quoque
Romanoa dici haberique voluerunl. Sciendum i n tns est, cujut vix exemplum reperialur. Sic ille. Ex
super, a Graecis posterioribus nonnunquam Graeuo scire licet, palri fuisse cbarissimuiD, quia
ciam Europrrara, nonnunquam proviucias ilias
lius optimus, ut sequilur ir. Ganlacuzeno.
(32) Verba suul lllysgis in Hecuba Euripidis. Asiap minons Romaniam vocari.
(35) Hujuscemodi piae Gbristianaeque sententiaB,
Aulumat enim, llecuha? bcneflcium sibi manera
et batc pra3 aliis ab hoc scriplore frequenlantur.
alia menle repostmn. Erasmus sic convertit, haud
Nisi enim essenl hqminuni scelera et flagitia, non
enim hcec res summa ttrinxit pectoris. A d verbum,
essent pestilentia, bellum, fames, eluviones, aliaque
non enim summum $eu tuperficitm cordis ejus
boni filii mort tetigit. Id esi,, in pecius eius quaiu mala airocissiraa et plurima , quibus Deiis noa
aitissime descendil. Dolor ille de iilii oharissiini punit, ve) admunel polius , ut resipiscamus, si
poenas aeternas velimus effugere. Ergo in Deuoi
obiiu cor ejus intimum penelraviu Geroianice,
Esist ihm lief zu Herzen gegangen. Aut. - mala nostra ob banc causam , quasi videlicet in
pov, Das groste Letd hal dem guten Alten sein Uerz, animadversorem puniloremque referri, pium esi,
et id saucta Scriptura passiin docet: Omnia quae
ieine Seele durchdrungen.
(33) De numero eorum, qui in nocendo hominibus

$<epe magna documenta deaeruut. A u l sic : Quorum
deirimentis humano generi inferendis, jam multis
experimentis probata et explorute cognila muligni-
fecisti nobis, Domine, in vero judicio fccisti, quia

peccavimus libi et mandatis (ui$ non obedmmu*.
t
(Dan. in). Miilam locos alios, quia sapicnti pauca,

ut dicitur.
tat. Sciiuus d&nioues bomiuum esse bosles seiu(56) Muzalonis prolovesiiarii flliam uxorem hapitcrnos, idque e i incredibili quadam iuvidia. Sed
buit, ex qua nullos genuit liberos. Ea post debibloricus scniit quoddam esse genus, cui nocere
funcla, ex ancilla formosa , Gatbara nomine. puehoiuinibus per calainilates inge.ntes palmarium e s l :
rum suscepit, quem Micbaeleiu Gatbarum d i x i t : e i
quales, opinur, i i quibus mulierculas sagae seu ve- poslmodum novis cujusdam Eudociae ainoribus
ueiicae loias se comecranl. Ab illis enim qua pri- (quara e i viro ejus morluo uxorem duxti) veterera
t a u , qua publica damna, ptruiciemque hominibus ei coiirubina3, el filii ex ea sibi procreali ainorcm
dare compclluniur.
e x a n i m o e j e . i l , ut pluribue, lib. vin, ipso ferme
initio a Gregora prodilur.
(34) l i i liisloria Byzantina rudiores illos quoque
(37) Graece esi, * , itaiOnealaJes populos inteliigant Romanos vocari, et
63
I0ANK1S CANTACOZRNI
'
.R
neque demum quanlamcunque indolem ad ullum ^ \

\ \2
adolescentia? decus et ornamentum prae se tultt

Nihilo tamen secius vehemens libido Andronicum
, *
imperatorern invastt, oranimodis ab omni laude
inopem splendidissimo, et altae cujusdam mentts
*
indigo 1 2 priucipaffci Romano praficiendutn e i i ' siimaret. Ergo ubi consiliom expedivit, nibil mo , ,
raiidum ralus, Michaelem a consuetudine convi \
citique raatris segregalum, doniesticum suum et
. ) \, \ f
conlubernalcm fecit (38); a latere euo nusqnam
, \ \
discedere passus esl, et qiuecunqne legilime ge , \
n^ratis bonorifica tribuerenlur, in his eumdem
\ \
primas ferre voluitr Insuper enixe operam dedil, ut
in responsis ad legaliones unde unde missas, ei in , , ; . "
congressibus cum episcopis, aut alioqui cum viris
sapienlibus, aliisve in sermonibus et colloquiis, ^
quae ausculiatorem semeiipso prudenltorejn effectura viderenlur, coram prscsens adesset alqae
allenderet. Sin imperatore disceplanto cnm quopiam forle forluna abesset, pluribus coniinuo diniissis, ut roagnum opcrae preliom faciens, eum
advocabat. Ac scopus quidem cjus in speciem
erat, u l si bis ralionibus Uli honorcm auctoritatemque comparasset, Rotnanis velut nepotem imperatoris colcndum observandumqae persaaderet:
re aulem vera, ut eum ad deslinatum imperii fastigium pnrpararet alque pra3Coleret, et ad imperialium funciionum* experieniiam eveheret. Quanquam ipsummet posi paoificationcm cum juniore
Andronico,
quo a se culpam removerel, afllrmare
- ~
, ^ w buij#in 1 < ^ . , dUllIIiaiC
solitum ferunt, qu:c Micbaeli facta essent, non aliqua vafritie aul dolo roalo, sed incuriose, nullo
fuco, et casu facta esse. Ac propter altitudinem
quidero gradus quem tenebat (39), amoremque veritalis, cui in omni anteacta vila studuerat, firmam
fidem ejus reperisset oratio, nisi rertim exitu9postea declarasset, carum exordia non forluilo el i n consulto, scd ex callido cominenlo polius et insidiosis cogiialionibtis exstilisse : id quod proccdens
oarratio mox demonstrabit.
,
,
, \
,
\
,
*
, ,
, \
', , \

,
,

w|vw...,|
j
l '
I
',
\ ,
,
' \
' \ ,
- , \ ,
, ! ^
' , ' \
)' ;
.
Jacobi Pontani nolaa.

. Ie orbe illo doctrinantm loquitnr, qui sep- D flpd avnm languesccre , crga noviiium vero illum et
subdUilinm vehementer crescere. Ostcndit pnnerea,
lem ariibus Hberalibus deiiuiiur. Quas alioqui
eliam juiiclo verbo /'. vocari solut. quomodo annos natum 23 cuidam Maccd<micac
)rovincijc praefecerit, ci ejus cncomium lcxil. Logc
Veruni a me nomcn ipsum orbis exprimi haud
ib. VIII. panlo posi priucipium.
recesse fnit, quando res cbtra est.
(39) Plinius Vespisiannin alloquens Prafalione
i->H) Gregoras alias causas duas affert, quae
Ilistoriae sua; naluralis, imperatorem aii in exceliainen lniic a nostroallalae uihil rcpugnant; Eum,
sissimo bumani gencris fastigio posiium. Nobiles,
luquil, annnm csiatis 15 ayeniem accertilum, inter
aulica minisieria assumit.: primum; ne ab ommbus ac priesertiro priiicipes, regcs, imperatores non est
verisimile mentiri velle, quia id summa eonini i n neglectus, (ame periret; deinde fortasse, ut tanguine
imperatorio oriundus, affinUate cum aliquo ex /Sai- genuiias non permiltit : et quia nulli bominum
iimh hostibus jungeretur, vacemque conciliaret, et generi foedius est mcndacium. Nam cum ob duas
Romanos, Romanamque rem adjuvaret. Pergitdeiude plerumque causas mnrtales nieiiliaoiur, vel ut
pmois indicare, quo Joco apud senein fuerit, in jocenlur scurrilitcr, vel at aliquam sibi militatein,
quo nosler est copiosior : Cum autem , inquit, in compendiumque pariant, in viros lales neuirum
fdlaiio versarelur, brevi tempore imperatori* animum convcnit, quos et summa gravitas' dccet, et qui
magis babcnt quod aliis denl, quam indigeni quod
ila sibi conciliavit, tif et ipsi imperatoris filii ei tnvidermt , Andronicus vero Junior imperator irasce- ab aliis accipiant. Nec minus odit Deus divitein
rtiur, molesteque [erret, imignem illum sui amorem mendacem, quaui paupjrem superbuni.
65
I U S T O R I A R U M L I R E R 1.
C6
C A I U T II.
Origo dUtidtt inter Audronico* imperatores. Cantacuzeni in recumtione juramcnti liberias, Nepotis cum
Surgianne collogvium de salute ei dignitate reiineuda, niuluusque inler ntpotem el Cantacuzenum amor.
ifujus et Syrgiannis in Thracia consutlatio.
" ', - Cum incrbnis.sct apud Romanos cousticludo, i i l

ilemortuo imperaiore proviiiciarum pra;sides om ; nes inagislraiu vacarenl el in unum coeuiues iiu , peralori supcrs:iti, si unus cssel, aut cliam duobus,
, \ * iideliialis sacramcnlum diccrcm, deinde, quos
/, ilJe dclegissct, prafecluras rcciperonl, cdixit eliam
\ ,
lum imperaior, ul cxstinclo Micbaelc fllio collega,
\ ,
1 3 quicunque niagislralus gercrcnt el dignitales
\ , - obtinerenl, si eas sil/i conftrniari oplarent, novo
;, sacrameulo imperaloribus scse obstringcreut. Ex
. , quo jusjurandum dabalur illud quidem, non ta mea veteri ac solcinni more dabaiur. Nam vivo
, adbuc Micbaele, pcrcensilis antea sanciis quae
,
lesUbanlur, luoi sc agnoscerc ei amplccti profile , - banlur imperaiorom, primum quidem Andronicum
, \ - D (ulpote annis grandiorein imperalorumque parenpov xa\ ,
lem) el imperairicem : deiode filium ejus Micbae ' , lem ilcm cum conjuge : leriio IQCO Androniciun
\ - Micbaele prognalum, Androiiici itepotem : bac
, 6 consuetudine a lemporibus Micbaelis ex Patoologis
* > - primi impcraioris inlroducla. Ante illain siquidem
aetalem imperatoris Glio noD jurabatur, ueque
corn insignibus imperaloriis cobonestarc licebat,
* '
i m i patre jam lumine casso, imperiaiU ad eum
,
polentia citra controverslam devolverelur. llaque
, ; juramcitlis, eo niodo quo dixhnus, Micbaele supe , " ranle conccpiis, post ejus e v i u disccssum lata
, , lex cst, ul Androuico seniori tanium et quem is
sibi consortem allegissct, nominc Andronici juuio ^ ris penitus ejeclo, jurato fldcs flrmarelur. Quae
, \ flv
res prudenlioribus Romanorum universis pestem
, et exitium in Romanam rcmpublicam ex subo riente inlcr imperatores dissidio dislraciioneque
^ , - incubiturum, suspicione prsecipientibus (ucluosa
accidit. Nibilo nmius dominanlis liuiore subacli,
oroiies u x U preceplum juramenli religionc sc de
\ . viuxeruot, cxira unum tantumraodo Joanneni Can laeuzenum. Qui honore praBfecti sacri cubiculi (40)
{ ab Androuico insignilus tempesliva loquciidi
libertale adhibila, Deuni a se inanifcsle ceatciu ^ , : ptum iri dixit, nisi ilem junioris itnperaioris A n , . dronici jurando nicminisset: ad eum quippe ino dum eliara prius juravisse. Quamobrem qui adjurabant, seu qui juramenluru defcrebani, nou inju- #
\ . 6 \ \
;
, - D ria virum acrius obniti ac repugnare cernentes,

ae ex antiqua foroiula aacramenlo consiringe , , *
ret volenies uolenlesque permiserunt. Id siiiiul

ex eis senior rescivit, bominis confldentiam inique
. * \
^ - passus, ne Urueo si illuin premeret urgeretque
severiu9, iurbarum aliquid eflicerelur, connivcn,
Jacobi Pootani nolee.

(40) Graece , lâtine accubitor,
elusu' verbi
ctutos. Sed .
sine contro
. . .Hberiore
r.fi , ^
versia ea dignilas dosignalur, quam tribus vocibus
expreaaiaius. Paulo infra, , et ila
r
dcinccps semper nominatur (mlnoris Andronici intcUigij) qua3 tamen dignit:ts, quando iu eum collala sit, nusquam iudicalur.
67
JOANNIS CANTACUZENI
dum et Ipsc censuil. Nepos compcrto quid agere-

tur, illico animum gravitcr vulueralus, prooemiaque hujusccmodi ad eversionem atque inleritum
suum spectare auguralus, dolorem siientio dissimulal corsuum coinedcns, ut Homcrusait (41), ac
ne verbis quideni lenus in arum 1 4 conluinax,
ac superbus videri studens. Atque ille quidem sic
laciius sedebal, cum quidam perilluslri prosapia
oriundus, cui matcrnuni genase sanguine imperatorio (42), paier autem apud Gomanos (qui Joanni
Balatz.c imperium capessenti se dedideranl [45])
nobilssimus, barbarc Sylzigan, nomine vcro ejus,
qui ipsum e sacro fonle susceperat (44), Syrgiannes nuncupatus; hujus itaque Syrgiannie Gliuspatri cognominis, nociu lmperatorem ncpotem cum
convcnisscl, istiusmodi verbis eum aflfalua est
Gredo tqitidem, imperalor, novas basce machinationcs libi planc audilai esse : le aulem, ut niinime
stultum, quonam rct> lali exorsu evasura sit, conjeclura providere decel. lllnd profecto dici non
polest, avum luum demenlia quadam, aut imperitia rcrum huc prorupisse, cum se prudentissimum
expcrienlissimumqtie mullis anlcbac exemplis probavcrit. Nam nisi prius conslabiliisset et communiiMct, qucm spleudida purpura indulurus est (45),
63
, \ .
,
,
,
, , * ",

\ . ;
' ,
\
,
(!
), ,

;
- , ,,
, , , \
6 .
\ ,
* 6
\ , '

,
Jacobi Pontani notaa.

(41) Locus est de Belleroplionte lliad. , qui ab
diendos suscipere , et in eo paternam illorum
Antia, Proeli Argivorura regi uxore, apud virum
curara gcrere. Nisi quis malit ab eo dici suscepfalso accusalus, quod se de stupro appellassel, ab
tores, quod infantem vel abluendum salutari fonte,
eodem cum Utteris ad iobaten Lyciorum regera ^ \ e l ablutum suscipiuut in ipsa brachia. Grsece est.
socerum missus, et ab illo periculis magnis ob- , qui
jcctus esi, quae tamen vicit. Posimodum diis exoeum $ancta Uluminaiion* suscepit. Quod Latini
dicunt, voce e Greco fonte cadenle, baplizari, a
6U8 factus, in locis solis oberrabat. hominum con, id Graeci praaerea aliis tribus effeffressus fugiens, ac se iristilia el dolore maceraus.
runl, , , , illuVersus Homeri cuui Latina M . Tullii interpretaminari, obsignari, purgari. Qusc tamen, si verborum
tione apponam :
ipsorum vim el sensuin vcJimue expriinere, noa
" ,
sic reddenda sunt, sed , baptismo ablui, sacro
* , .
u
Qui tniser in campis mcerens errabat Aleit,

Jpse suum cur edcns, hominum vestigia vitatu*
Germani istuc, cor suum comedere ,

exprioiunl, er friut sich selbsl, boc esl, coinedit,
absumil se ipsuia. Mocror euiin vehemens, ac diuluruus, seu iaunensa et longa animi aegriludo
corpus labefacit, ad cuiemque el ossa redigil:
quod Artemisue reginai Ganrc Mausohnu mariuim
; iugcnli conligit, de qua Giccro iu
fonte tingi, salulari aqua perfundi, sacro rore tingi,
coeletti fonte lustrari, c i aliis compluribus modis,

quos Laliniiaiis sludiosi haud ignoranl. Dies auleui
ille, quo Cbnsti baptizati niemoria celebratur, et
in diein Epiphanias in Latina Ecclesia tncidii, t
Gr*cis Patribus nominalur, dies
luminum : siquidem ;
frcquenier accipiuni. Ita Gregorius Nazianznus
orationem co dio babilam inscripsit,
, ln sancta lumina. Qui crgo feslum luiuinum apud Gr^cos esse festuin Purificaliouis Mariae
Tuscul. : UtArtemisia illa ilausoli Cartaregi* uxor.

qmc nobile illud Halicarnassi fecit sepulcrum , D vnlunl, falluulur. Fons aulem in basilicis, ut nou
quandiu viarl, vixit in luctu, eodemgue etiam con- v i t Brissuuius comiucniario de ieriis Chrisiianis,
fecla coniubuii.
proprio ei baplismi oflicio specialitar dicato loco
(42/ faiwilia imperatoria erat bsec femina,

quaj dynala: barbaro el Gomano nupsit, Gantacuzeni cognala. iNam ct Scylbis phncipibus, ut
auiliemus, impratoresGoiislanlinopoliiaiii locabanl
lilias suas, t;i Gauiacuzeuus Orcbaui Pera?, seu
Turca: potius Tbeodorain filiam nuplum dedil.
(4.J) Hoc dictum , quam Graeci
notare non suleni : quo alieniiorein oportet esse
uilerpreiein. Vensiioile Ui, Sytzigauum istuua barbaruiu cuiu uxore Gdiislauiinopoliin uiigrasse,
ibideinque suscepiis Gbrislianoruui sacria babiusue, el m eadeia urbe Syrgtattiiein liliuin ge(44) Hos quidaui susceplores, alii compatree
vocani ; debcnl enim cura palerna, pro quibus in
baplismo spondent, in GbrisliauU iusiilulis eru-
concludebalur, rujus appellaiionem Laiini verboruin iuopes a Gutcis niendicaiiles , locum euiu
baptislerium nuncupaut. Gr&ci suum illud Lalinia
conimodaiuiu verbuiu inluinpesiive repeiere noMiles, d i c u n l , Ainbrosiub, regenerationis sacrarium. E l recens baplizali lum ,
luin appellabantur.
(45)
Qtism ornaluru* est ornatu purpuret. "
quippe eiiain ea notione est, qua : sed

, u l Lalinum, floa, saepe dccus, elegaiiliaiii, pukliritudinem , et ornamenlum quoddam signiiical. A l cerle , hic polius ipsuin
, linclurse, sive coloris purpuracci niiorem ac venustalciu quandam deuarat.
HISTORIARUM L I B E R I.
70
. , - (e eadem palam privatum irct. Etcnlm quid

, aliud sit, nomen tuuro formula jurandi exclusisse,
. \ ejoscontra, qtiem ipse cooptaverit, inseruisse,
* \ \
ego non intelligo. Quoniam igilur non parvae et
\ , floccifaciendae res agunlur, sed quo pacio vefcum
. *
honeslale vivas, vel citra dedecus igiiominiam - qne pereas, lute tibi sapienler consolas, atquc
\ , prospicias nccesse esl. De me lioc tibi habeo pol\ . liceri, ad omnia niandala tua conQcienda, nec ad
, ; facullates modo omnes, sed ad vilam quoque pro
\ , , digniiale tua conlemnendam paralissimum fore.
, * Finierat, cum sic excepit imperator : Quod ni

tantopere diligis, et in mea causa tantam alacri \ , \ tatem prae te fers, immortales tibi gratias ago.
^ ; \ CaUerum quia Joannes Cantacuzenus magnus do , \ mesticus et in intima familiarilate tua versalur,

et irruptis mecum amiciiiae vinculis conjungiiur,
, * \ , qusa inde ab infanlibus (46) usque ad hanc diem
\ \ nobiscum accrevil e l tantis auctibus cst cumulala,
, \
t utriusque aniraa in alterias corpore habitare,
, . acu animae dua3 in unam conflalac amborom artue
\ , regere videantur, vigetque inter nos sermonura et
\
actionum summa consensio : quia, inquam, nos
- duo animis asque adeo coaluimus, scelus consci. * \ , scerem, ai, quanqoam in extrenium periculum
, pnecipitatos, de rebus meis sine illo consullarem.
Sed cum tu i n Tbraciam pro illius successore
; , ( ^ ), abeas, roanu mea exaralam epistolam ei redies,
* . \ , quo fide facta tecum congrediatur : alioqui enim
\ ,
fortasse non audebit. 1 5 Quaecunque aulem vobis
\ , * - C super praesenti slatu meo deliberantibus conducere
. , et expedire videbunlur, apud me quoque in simili
! , astimalione futura sunt. Prorsus enim ila senlio,
\ \ nisi Dcus, modo quo ipse novit, mentibus veslris
, , \ caliginem offuderit, vos ut intelligentia pollenies,
, \ non mediocri reipublica usn pêditos, mibique
. (5, omnibue nece&eitudi.iibns conjurtciissimoe, ab eo
6 , - qnod honesium, fragifiTum et conducibile e s l .
* opinione et scntentia ncqnaquam abiiuros. His inter
se dictis, Syrgiannes cura liiteris i n tThraciara
, \ ,
, - discedens eas Gantacazeno rcddit, et in colloco , \ \ \ tioue quae ConsUnlinopoli accidcrint enuntiat. T r i duum deioccps in consuitalionem impendunt. Cum
. \
(\ *. diversa et multifaria in medium allata essenl (de
iiegotio quippe in primis inagno et arduo laboraba ), \ (5 *
lur) ei ulerqne non pauca dixisset (prudenlia eniin
(\
civili et eiperienlia militari cuin laudatissimis

quibu9que Romanoram cerlabant), landeraCanla),
cuzenus sic coepit:
CAPUT UI.
Cantacuzcni ad Syrgiannem orotio. Dolet de re tam ancipui el peticulosa dicendam senteniiam; nepoietn laudal et miieratur: futuram calamUalem praetenlxt : amiaiiam justitUa se pralaturum negut:
elabendum potius aliqua, quam. armii, ciira ultimam neceuitatem, decertandum affirmat.
,
, \
MulU ego. amicorum optime, imo enimvero non

parum dc reliqua v i u mea prseoptarem aniiuere,
Jacobi Ponlani nol.

(46)
CanUtftnenut eognatut impeiratori Androet tnorum commoditatem chariuimiu.

nko htveni ctqualh et amicUsimus ab ineunte <etate , lib. vui.
et oi animi candorem termoHumqne veritaietn
%
Gregora*
71
JOAXNIS CANTACUZENl
72
quam utessctad nosdeiatabujusecmodicorisullatio, >,;,

iibi utrumvis cvencrit, cUragrandc periculuiu eve , '
nire non polcsl. Qui de aliis rebus in coiibilium ve , .
niunl, iis raliocinando liccl concludcre, lali modo ,
rcbus eunlibus, benc, alio male omninooveniuras.lu
, , ,
bac vero, qua de in prxsciisquserimus, si pars deie ,
rior nieliorcn) viccril, moriendum erit: sin, quai ap- . ' ,
paret melior, deterioreni superaverii, quasnon cala ), [ ^
milalum IJiadas subire oporlcbil? Eienim si exilum
,
soriila fuerinl quae impcrator nosler advcrsus ne- .
potem coquit, ad malorum perferendorum ma- \ \ ,
gniludincm accederc nibil polerit. Hominem nam- I ,
que pluribus aequiparandum (47) prudeniia, cum
.
prudeiuissiinis dc palma coixteudeniem, forliludine
,
animi posl se alioslonge relinquculem, ingenuitate.
,
ct nalurse habililale ad lantam imperii molem suis ^ - ,
humeris sustinendam idoneum, amicilise et scien- , \ tem, el conscrvanlcm lcges, ct ut universe dicani, , \
commune bumani gcneris \Q ornamenium (48) ,
sic indicta causa gravissimorum criminum dam- , \
nari (1&), alque aul vitam onini morle acerbiorcm

cxigerc (qui enim bcri e l nudiusierlius (50) u l ( \ \ impcrator adorabatur ct colcbalurab omnibus (51),
\ ,
bodie dcspicilur, c i iujuriosc tractalur, aique , \
unus de circumforaneis seu cx infima plebe re ;), \
pulalur), aul conlra jura omnia, coniraquc prae- \ . Tivt
scripluin ralionis ad morlem niitii conlinget.
, Quod si qua via discrimen capiiis eflfugerit, lum
*
jam poela quopiam iragico indigebimus, qui cladcs
.
e l aerumnas a Romanis vicissim imporlandas cum
, gravilate ac nuscratione dccantcl. Quis cnim vel * ,
lignis ac lapidibus slupidior non cogiialione pra> *
^ ^ *
cipit, inler iraperalores flagrante discordia, neces- ^ \
Jacobi Poniani notac.

(47) Ad Andronicum suum accommodat, quod
de mcdico Homerus proUilil Iliad. :
, ,
quod iios fecimus; neutcr enim , ei qui vadimoiiium deseruil, e l qui causam non dixit, ad j u dicium comparel; ila ulerque videiur deseruisse,
elsi alier reus est, qui vadimoiiio se obligavil;
alleri flt injuria. Sencca Mcdea :
quo verstcnlo poels sapientissimi jure glorianlur

Qui staluit aliquid parte inaudita altera ,
inedici : cujus sensu*, mcdicus instar niuliorum,
JEquxm licet statuerit, haud xquu* fuit.
seu pro muiiis est, scu, niullis sequiparari polesi.
Hoc v u l l , Andronicum multorum viriuies unum
(50) Hac proverbiali byperbole utiiitr non raro.
complexum , ila u l in singulia neinini cedal. Nota
Licel etiani reddere , prinuper, nuperrime , paulo
cgregiain laudaliunculani e i verbia , quae conliante, heri,
nenler subjiciunlur.
(51) Verbum , adorare, in sacro(48) Vocem de bumana natuj-a, id est, sanclis prolanisque liiicris creberrime ad bode bominibus ipsis prolalam accipio, quorum U mines, qui dii non sunt, accoramodaiur, dicommunUer dccus ei ornainenlum fuisse (propler
cunliirque , adorari, id est, siuanimi praeslaiiliam vidclicel) Andronicum suum
gulari quadam veneralione , corpore ad lerrain
testalur. In quovis rerum genere illud aliarum
incurvato, aflici. Summissi petimus terram, inquil
decus , gloria et ornamcntum est, quod supra iEueas Hb. \i\ iEneid. Quem adorandi iuoduin e i
alias exctdlil. E l quia eliam expouilur gesiuni exprcssii pulcherrime Tlieaiisiocles , dum
obleclaiuciuum, parum aberat, quin boc lotuai,
rcgem Pcrsarum per siimilalionem adoravil. A n , coiiverlerem, amor nulum enim cadere permisit, queui, cuin se i n oc delicia! humani generis, recordalus iia Tilum clinans levasset, visus esl suo munere perfuocius.
imperalore.m Vcspasiani (ilium noininaluin esse, Noeter quoque salis clare libro u cap. 5 , ubi T a lesle Suelouio, in ejus Yila, cap. 1.
mercbaiies Phrygiai salrapa ad imperalorem venil.
(49) In Graico subaudienda esl ,, cum
Nani de ejus coiuilibus Persis, (Jl
i l l a , . Est auiem causa, judicium, ut

sit deserimn judicium, seu descrlum
Cccteri quidem omnet tmvadimonium. Compusila vox est ,
peratorem , antequam appropinquarent, capiiibus
quando quis ad dicui non sc sislit in judicio.
humi wbmissti venerabantur. Isu adoralio eliam
Et , vel, u l apud noslrum
bodic Barbaris in more cst. Non igiiur verebor
est, , esi, ob deserium vadimoniuin
exponerc, adorare , cuin rcs lani
daiunari. Poiest eliam verli, indicta causa damnart, aperla sil.
73
mSTORIAKUM LIBEU I .
74
* \ - sario scdilioncm in imprrio exoriinram, arma ar*

mis conctirsura : atqne hand alilcr quam pcr ca*cam
; ,
. nocicm ronserto p r a l i o , sublaloque in lenebrU
discrimine, mutuftm invasiiros, ex cognatorum

amtcorumquc tnicidadonibu mnlto sanguine scse
; crueniautes? Milto direptionesac vastitaies, quibus
\ , ; \ \ provinciam nostram peritide ut hostilem regionem
^ , . deformabiiuus. Quid ergu adverstis mascentem
* - lam muhoruin iacommodorum propaginem remedit
; , \ ; excogitabiimis ? Mibi sane juniorcm imperalorem
nulla sua culpa lam ignoininiose babilum, et cum
^
;, imperio vilam quoque ipsam fortasse amissurum
. ' negligere, niortis inslar est. Rarsum anie lempus
ad bellum comparalos apparere, ut ab exteris qao
\ , , ^ ^ que de coropaclo nepolem ad defectioncm ab avo
, \ ; ; \ sollicilare existimemur, id ego in gumma temeriUle
, , numero: et ab ea mente lantum absam ut,
quamvis adolescenlem vaJdQ amem charumque
,
habeam, et ut vides, ipsnm insuper corpus meum

\ . * ejus causa projicere non recusem, Umen (pro
cerlo credas velim) non ei me spiam adjuiorem
,
* . - ac sdcium prsebcrem , ai ad avum principatu
per avariiiara et rapinas depellendum incumbere
,
, * animadvcrlerem. Sic eniin ipae Absalonem, ego
Achiiophelem iiiduecam . Quoniam igitur in islam
\ ' ; ^ ,
, ' Beccssiutcm devcnimu, ad officium periinere
\ judico, vitaiie exiremis, in medio consistere : et
. ' , ucque dissolute admodum ac desidiose viiam
transire, quasi nibil gravo formidandum sit :
3>
!
n e (
u e
i l a
, \ C
i
inconsiderale ol audacter provisas
utilitaies persequi. Id conscquemur, si iiwmnenli
,
, - lentationum flammai constlii prudentia, quanluin
. ; in nobis est, occurrerimus, juvenemquc impcra \ - torcm in tranquillo ac luto porlu consiiluerimus :
)) - ut, quamvis iratum pelagus vastos ad Hllora 1 7
, fluclus volvcrit, ipse cujusquc pcrkuli timore va , cet. Quod si Deus nostra Romanorumque onmium
; ^ admissa despicieae (52) ac dissimulans, formi . * , , datum boc malorum inccndium ccelitus compresscrit; si, inquaro, cor senis erga ncpotcin reclum
, \ et scdatum pracslilcrii, crebras et gratias pro cala , ' mitatum amolitione debebimus. Sin contra (quod
idem Dcus averruncet), ad Romanos inuliis malis
, atlerendos animus cjus obduruerit, c i immanius
,
, \ -.
epotem consuluerit, tum jam eo in praparala

loci securitate collocalo, dtvinum numen impietalis
irtjuriseque testem, factorumque interpretera ct
judicem nobis proponentes, operi accingcmur.
I I H f g . xv ei aeqq.
Jacobi Pontani nota.

(52) A d locum Pauli alltidit, Actor. xvu, in concionc ad Areopagitas
. Et tempora quidem hujus
teslatem sibi concedi petentem

- Cor enim
eniu
ignoranticB^ detpiciens Detu. Subjungit noster,
lentiis modo iutegris divinarum Lilterarum in~

neciendis, sed eiiam unico verbo iisdera insinuandis Canlaouzcnus gaudel; quod t e , lecior,
bic potissiiniim nionilum volui. Sane peritissimani
aacrae Scripluraa fuissc, cxlra dubium esl.
, cor
imperatoris
rectum pratstans, ubi alium locum in
nienie babuit,qui esl Actor. viu. Sic enim sanctns

P e i r u s a d Simonera , oblala pecunia per inanuum
impoailionem Spiriius &ancii communicandi poPATROL. G R . CLlll.
tuum est rectum coram Deo. Non enim sen-
JOANNIS CANTACUZENI
75
CAPUT IV.
Syrgianneg magni domestici consilium probat. Duce urbet ad fugam dcllguntur : Christopolis Adrianepoli pratfertur. Cantacuzenus uxore Calliopoli relicta Bytantium venit, Andronico Juniori, quid
decrevrint,
remmtiat : Alexium Apocauchum, obscurum hominem, sed prudentem, in gratiam
Synjiannis ei commendat. Andronicu$ comulta amplectitur , magnanimilatemque et cequitatem
sutun ostendit,
'
Poslqtiam magnus doroesticus hoc maxime modo , 6

disseruit, Syrgiaunes eadem, quae ipse cum animo
agitaret locutum, aeque omnibus, ut probe dictis, , \ ,
asupulari confessus est. Sed adhuc paulum requiri '
quo verbis effectus respondeat : quomodocunque . \
enim locum iuveniendum, ubi Andronicus Junior . tuio se tencat. Super quo communiter inquiren- \ , *
libus, visum ambobus, alterius borum solutam ei
,
opiioneiu esse : sive ut Adrianopoli, ampla? urbi
\ ,
et frcquenti (53) , praetcrea militare agmen haud
*
modicum babenli, se crederet: cuia prrcsertim et
parcns cjus Michacl imperalor, illic poiius longin- (56)
quo lempore degena, plurimorum amicttiam fami- , \
li iritat^pique adeptos eseet qui pro cjus filiosumma

v o h u f t ^ dimicaturi viderentur: stve si is locus minus placeret (quia metueret ne, si avus sprela * (
\ ,
pielale exacerbaius, bellum qnain pacem mallet,
manum validam Constantinopoli ad se oppugnan-
, (5(
dum emitteret, qnod propter vicinilatera facile
posset). Gbristopolin se conferrel, oppiduro simu! ,
natura loci et muris firmum ac munitum : simnl ),
velul quoddara clauslrum in m$dio ulriusque cli- * ,- , \ ,
matis, Occidenlales copiae, qnamvis ingentes et
pnelii assuefaclas, \ % ab Orientalibus ac Threiciis *
, secludens (54) : adhsec mariumura, et ad auxilia
undecunque e mari accipienda eitu commoduro.
Sic dcmum finila deliberaiione, valeque invicem \ ,,
diclo (o5), Syrgiaunes in Thracia, ejus administran- , \
dae causa remansit: Cantacuzenus Gonsiaut^nopolin . %
v
iter intendit, uxore Galliopoli relicta, in qua urbe Q

ut pluriinum cominorabatur; parlitn quod ea propter munilionem ad Barbaroram irruptiones probibendas idonea, partim quod cura lola olassie
ibideni staret, estentque iriremee e l classiarii
mulli, indigen regionis axepoliabantur ac ' prenicbantur, nemine eos terreote, eorumque impetus
, ,
. *
,

-

(53) Oresliadem antea dictam banc urbem qui- D (54) Arbitror ad hunc locnm pertinere, quod
dam auclores sunt. Solebant sullani Turcici rescribitur a Gregoca* libro seplimo, Andronicum
giium auspicari iu ea civitate , qua> sedes csset
seniorem longum uiuruin' ad ChristopoJim a mari
imperii. Printipio Turcis (capla Conslaniinopoli
usqne ad virini moniis cacunien exstruxissc, ul
Yidelicet) fuil Prusa Bilbyniae, paulo ante mortem
locus U se inviio prorsus inaccessus essei iis. qui
Osnntnis ab Urcbanc filio capia , qua? licet bono- vel e Tbracia in Maccdoniam, vel e Macedonia in
rcm bunc non diu retinail, ex prislina (amen
Thraciam itcr baberent.
pr.erogaliva meruit, ul longissimi teinporis spalio
(55) voi.Vox
8tili;uii Turcarum morlui, palernis el avitis islic sacris scripioribus idcm valet. quod ,
monumentis, etiaui diu posl captam Gonsianti- in digressu salutem dicere. Quare
nopolim, inferrcntur. Postquam vcro transveclis Gregorii Nazianzenr centiim quinquaginla episcopis
in r.uropam copiis, Murates I, Urrhanis fil. Osma- pnrseuiibus babilns, cst ca orauo, quam primo
nis N . Hadrianopolim cepissot, eodora el regni
quoque tempore discessurus pronunliavit, ct episeics cx Asia comniigrassc videtur, quod rccie
scopisillis valedixit. Iietn apud Damascenum, libro,
s! iacturos sullani ducercnt , si rebus Anaiolicis Quod morlui viventium beneficii* juvelur, jam tranquilboribus , prsecipuum mililia; robur
, est in digressu flere ac
jam lladiianopoli velul in e x c A i i s baberent :
lanienUri. Plura Billius, Observat. tacrar. bb. i ,
unde, momeniis reruni cx usu suo gerendarum
cap. 22.
aiiimadversis, progredi paulalim laiiu, el in
(56) Ita ssepius pro , ut infra.
Eiiiopa? vistera grassari possent. Leunclavius.
77
HISTORIARUM LIBER .
78
, 6* \ cohibente. Nauiica quippc licenlia, igne magift

rapida et indomita est, ut dixit qtiispiam (57).
,
Rcliquitautem illic uxorem cum ieminisbonofariis,
,
non posse inulierura gregem secum irabere s i \ ,
\ . mulans. Veriiui id agebat, ut speciosam causam
, \ , . * prelexere Hceret, si Syrgianne iterum convento
, , - opusforel; sc enim propter uxorem eo venisse
, ' , dir.eret (58), Posiquam aulem Constaminopoliu
ingressus est, nepotem imperatoreni adit, quae

deliberala fuerant pandit, Apocancbum, bomincm
\ .
, \ qutdem inGmi ordinis, ac publicis functionibus oc , \ , cupatum (tum enim forte rci salariae prafecluram
\ , gerebat), alioqui reconditae prudenliae, scieniem
, - uti foro, el actorem negotiorum non incalliduni, ei
pro familiari coromendat, vehementer in eo Syr (
), , \ - gianni gratiiicans ; saepius enim ea de re magnum

\ , - domesticum rogaverat. Nepoe assensu conOrmat
, omnia, iis autem quae prius fuerant deliberata,
(
adjlcit haec : De loco tuto, ad quem malis urgeo \ ),
tibus perfugiant, provideri admodum utile ac
\ necessariuro esse. Idcirco dandam diligenter ope. \ ram, ut id anie omnia perfectum conspiciatur.
, ,
magnitudine animi, et toleranlia nec latum ungueui
discedendum, sed usque ad ipsum arliculura dis, '
criminis in inceplo persietendum. Si palienliae suae
,
- fructum aliqueni percipiant, sene forsilan consilia
in meliuft inulanle, et a medilalis in ipsos sceleribus desistente, nibil oplatius posse fieri. Sin aultm
,
' \ aliter res cadat, hoc saltem omnino sibi resiare,
\ * ^ ut ne arroganlia et temeritale, neque habendi
,
cupidilate et araore dominaudi conlra avum im. \ *
peralorera insurrexisse videantur; scd injuriis
, . ' ,
exagitali, et exlremis afllictati incomu odis, pra>
,
visum exitium effugere voluisee judicenlur. Et
\
bactenus quidera imperator nepoe.
\ , \ * ' \
, . .
1 9 CAPUT .
Dirus ab nuntiu*. Allera, et anliqua catua inter imperaloret di$$idii
et avi in iliuni coniumelice.
*0
,

, \
iolutior
videlicet vita nepctis,
Caeierum senior odio in iiepoteni crudeliore

concepto, per senatorem quemdam (59) haec ei
nuntiat: meminisse ipsum, quoinodo alias ab se
contenderit, uti ejus bona venia liceret posito or-
Jacobi Pontani notaB.

(57) Genus bominum valde improbuin nauue, D igne vlolentior. Sumpsii ergo ab Euripide CamaperjurtiDi, inendax, naves alieuas el bomines cuzenus, ut vides,
despolians : quos apologo quodam noXavii /Esopusr
(58) In \. baec seiiologia non est.
duin eos dicil in lempeslaie-nWJla dris vovere, quse
(59) Nomirta et , sevatns
cuin in liuus.saWi pfcrvenerinl, miniroe solvant; el henator, quod mihi videor observasse, nosier
et cuw quibus Bias navigabal i m p i i , quibusque in
acripior varie usurpat. Nunc eaim proceres aulisaeva lempestaie deoruro opom imploranlibus dice- cos conciliumve aulicum, seu senatura imperialem,
sive imperatorium, nunc bclli duces conciliumve
bat, facete, ne vos illi hic navigart tentiant, nautae
beHicum, et ulrobique optimales, ac viros illustres
poiissimum erant. Laerlius, Euripid. Uecuba, ubi
primariosque sic appcllai. Iiaque raro iransiulimus
illa misera mulier capliva jam el serva mitlii famusenatus, senatores, ne quis de civili senalu el selam, qua? pelal a Gracis, ne quid in corpus filiae
naloribus reni intelligendam pularel : fugienda cst
Polyxena?: jam ad Achillis tuinulum mactatae deenim . Hoc eliam loco, si placet, senaiosigneiit iBiberaliue ac petulanlius :
rein, \iruni nobilem Palaliuuni, aul consiliarium
, * ,
b . iVam in numeroto excercitu indo- imperalorn, einen Kammerherm, inlerprelare.
mita, seu infrenis turba est nauticaque licentia, est
t
79
JOANNIS CANTACUZENI
80
nalu impcralorio privaium vivcrc, ac tum quidem "
e, quae dccuissenl, respondisse : nuncaulcm peti '
tionc illa examinata slaluisse, ex acquo e l bono , \ , \
factam, pclitaque concessuium, idquc in prsesens
\ \ .
ei significalum velle, nihilominus successorcm
, ?) \
ejus prrccipuo ipsum bonore et amore dignalurum.
, \ .
Solio quidem haud assurreclurum accedenli, quando
, 10
id privatis prastare imperatorcs morem non ha * ,
bent; quotics lamcn accederol, stanlem el erc \ ; ,
ctum iirventurum; qua rationc ulrique digniialcm * . '
el jus suum conservatum i r i . Hoc animo suo fixum
, \ . '
utimolumquc scdcrc sciret. Respondii Andronicus

nepos ea quae paulo infra (GOj ascribcmus ; verum
\ ,
prius mcmoramlum esl, umlc quibusvc niomenlis .
imperator ad buncte nuntium allcgandum indu
, , \
ctus sit. Ncpos primo anno supra vicesiroum de -. \
curso, inlra Byzantii Gnes (01) onine tempus con ,
lercbat, ncc quoquam ultra slncbatur progrcdi.
,
Qui juYcnili inilatus sptrilu, e l nalura acrimou.a
tffrcnalior, longioribus sibi peregrinaiionibus i n , \ leniictum indignc fercbal; ncc illi socus erat, ,
quain si carcerc clausus lenerelur. Nihilorninus
; \ ncccssilaii sc submillens, avi imperala faccsscbal,
.
inlereaque, prout rcs fcrebat, soialiola sibi qua> , \
rens, capiamlis per venalum feris in agro Byzan- ,, tino, e l decursionibus equeslribus ita vacabat, ut \ .
prae hac cura ct sollicitudine putarelur ncc \ , somnum posse capere. Hoc genus occupalionum ,
lliussegerr.inc fereus avus (62),adolesceniem aspe- , , \
Jacobi Pontani notffi.

G nom post Alexandrinum sedere instituil. Haclenus
(60) Cap. 6.
i l l i . Si libet, vidc etiam dc condiloribus, et nomine
[(\ Urbs hac nobiliseima duo noniina babuit,
urbis hujus qu#* afferl Petrus Bizarus, Historia
anliquius Byzaniium, recemius Consianiuiopolis ;
Genuensis, l i b . xn, in auno 1455. Vocatur saepe a
de utroque diccndtim. Velus fuit oppidum in TbraGracis \ , regina urbium, seu
cia ad Proponlidem, quod Byzanlcs classis Megaurbs imperatrix, Nostcr infra, cap. 24, en quam
rensium, eo colaiiiam deducenlium dux condidil,
honorifice dc oa : , \
quod coudilum Pausanias Sparlanus insiaurasse
, \ , \ , \
ci amplilicasse dicitur. Tradil Zonaras, Conslan, urbem adeo amplam, et frequefkem,
tinuiii Magimm parantcm urbom sui nominis a?dilicare, primo Sardicum agrum, posl Sigasum pro- pecuniaque, et armis, et militibus potentissimam.
Locum haud inelcganiem asciibani ex epislola
mo::toiiuw. landem Cbalcedonem et Byzaniitim
Mallhaî Gamarioia?, qua Gonslanlinopolim a Turdelcgisse. Cedrenus aucior est, Tbessalonic iecis subaciam lainenlatur : Cuncta nobis pratsidia et
cisse iniliuin ; sed pesle inlerpellaiuin, reliquisse
ornamenta simul uno impetu erepla sunt. Patria
locnm, el Chalccdonein profectum. Quam a Persis
capta cst; cujus urh$ in cerris timilit nulla, $ed
eversam cum resiituere incipcret, ab aquilis adeiusmodi quce non humaua noluerit exstrui manu.
monilum fuisse, ubi Constaminopolim condcrel,
Eadcm mngniludihe, el pulchritudine pra>$tabilii
qnod ilUe architeclorum rcgulas et funiculos saesiiu et venutiate splendens, quam affirmare omnium
pius raperenl. Byzaniiumque dcporiarent. Sozomenus el Zosiiuus narraul, cogitaniem urbem D uspiam urbium maximam pulcherrimamque ausim;
sui nominis condeic, quae botiore Bomam scquaret,
quom unam omnes sperabant et credebant in perpe*
intcr llium ct Ilellosponlum spalium invenissc
tuum ab omnibns mansuram iuexpugnabilem; cui
cominoduin, ibi fundamenia ji ciise, partom muri
sccundum Deum universi talutem credebant $uam;
in allitudincm cduxisse, post sedcm connnodio- qucc $i oculu* appelletur orbis terrw, aut cor vero
rcin visuin Byzanlium. Quam cum Scverus impenon aberretur; de qua nemininon gloriari lieebat;
raior snperiui ibus annis, occho Pescennio Nigro, in qua civem ascriptum e$$e non purum argumenti
\\ imperium Oricnlis iuvascral, dihiissel, el iu
ad commendationem gloriamque habebat. Hacienus
\ i r i Pirmain rcdegisscl, ipse Licinio dcviclo, cjue
ille. Yidc eiiam Niceiam au finem Annaliuio. Inainbiiiiin dilalavii, muros extulil, aedificiis publi- venio banc urbem diciain , quemadmoCJS privatique ad usum ct dccus explcre insti- dum Anliucbiam .
l u i i . Poslea utroque iniperio in mulias porliones
(b2) Venari, aucupari ^nam e l aucupio delectab diviso, Occidcntalis Bomam, Oricnlalis domicilium
turjuvenis, uividebis), cqucslribus vacare lusibus,
|{>zantium esse voluit, vccalisque Orirntis episco- non sunl iiliboralos occupationes, nec principem.
pis. inagna cairenioiiia urbem uovam Bco ac Virpnescniiu adolesccntera, dedeceut. Quare caus;e
gini Malri consecravit, ramque novam Boniaiu c l
nibil cral, cur scncx morosus bis vacauli adeo
Goiisianlinopolim iudigiuvii, c l ad digniiaiein
irasceretur, adeoque innoceniem duriler increpaurbi addcndam, ccclesiajn *jus ad honorem pa- rci. Yidcnlur alut quadam fuisse occupationes
Iriarcbatus evexit, eiusuuc cpiscopum Mciropbaillius, nempe iu coriU, comessaiionibus, noclurt
81
HISTORIARUM LIRER .
g?
\ ; \ - rius casllgat, ct probris coasclndit, noii in eecieio

.
modo ac sine tesiibus, sed pluribus eliain proccri ; bus etprppinquis prsesenlibus. Adolcscens vebe. ,
menlissirao dolore angi, qui videret ante ora om' ,
iiium sibi tantas imponi contumelias. Prie raeleris
, vero eum excruciabat, quod audientibus aliis, iti
genium ejus perversum ac distorium bis vcr,
bis tesiiOcarelur ; Si hic ad ullam rern conducibi , \ . lera eiHciendam reperietur idon.eus, ego me di , ( gnum deputo, qui vivens lapidibus obruar, mor ;)
luus rcfodiar et, ignibus cxnslus, incineres redigar.
.
2 0 Media mler talia scommata (quid aliquando
,
simile faciura merainimus?) forte adest die quo ,
dam javenis, sencm consuela adoratione iniperii , turus. Eo introeunte per buniilera januam domun <. '* > * culae, ubi avus pro consueludine considebat, mar , \ morc incruslalos postes babciitem , accidil p i , $, ,
leum seu tiaram gcnimatam, quam in capite fere ; , , bat (G3), ad inarmor allidi. Quo casu mire contur, / , \ batus imperaior, ncc voci iraeque parcere potis,

sublato clamdre, Jamne intclli is, ioquit, Deuiti
;
dlctis meis dc coclo perbibere lesthnonium, el le
\ .
indignunr judicari hnperio; ideoque, quod est i m \ ,
perii symbolum [corona videlicct] in marmor iin , ;,
pingi sustinuisse? Hoc verbum intima juvenis
.
praecordia quovis lelo dirius lsesit, el acerbins
n
lonsauciavit. Hinc se domum capessens, leciulo recumbebat, flebiles effundens geniilus,

poelice dicara, animam ipsam eruetans (64).
et, ut
CAPUT V I .
hiltit legalutn ad avnm nepos : ejus viri virlus prcedicatur. Summa legationis, secum aXrocitu agx, quam
delicta mereantur; et illum oblivisci se patrem esse. Si pergat odisse, alium imperatorem designel. Avm
memoranSy quanlo amore nondum etiam natum dilexerit, severitatem et rigorem excuiat. Ad superiorcm.
narrationem rediiur, et inlerrupta conlexuntur.
'
Porro nt se ex itigenti segritudine collcgit, lega--

nis obifmbulalionibus, in aere profundendo, et C tutibus^ emendala sunl, et cuin Caiuacuzcnus
amore,1lum Gregoras odio peccare. et ille qnadant
nominibus faciendis, cum inobedieiuia et coniuvera omisissc, J)ic muila non vera in raediuut
macia erga avum, quae Gregoras, nihil quidquam
ailalisse poluit. *
veritus memorat, infensior et iniquior eidem, ut
(63) Graece est, \ , lapN
apparet. A l noster bic vel digna haec non puiat,
dem supra caput, lapidem utique pretiosum, quaob quae juvenis imperio privetur, quia seilicet
peccala Juveututis sinL : Dum wtas, dum tempus libus pileus ille distinguebalur. Et fortassis bic
tulit (att ille senex iu Andria) sivi. animum ut ex- in apicem coronae ejus inscrlus, visend magnitudinis erat. Gerlc eliam Jib. dicitur
pleret suttm; et alius iile in Adelphis, plus aquo
indulgens : Amet, scorletur, potet, faciat quod libet; . Subjicit mox, iinperii csse
symbolum. Unde palet locutum ; nam
vel propter summum amorem, credo, ul famas er
uon Japis, quanluuivis preiiosus, scd corona, liara,
bonori ejus consulat, arliiiciose dissimuiat, ac
aut diadenia symbolum ac signum esl inipeiii.
praelerit. Eiiam non semel jurantem inducit, nihii
se tania ira et odio avi dignum commisisse, scd Cassidis formam hodieque relinent uscufiie Turcaa calumnialoribus se falso apud illum deferri. rum inquit in Pandecte Itizioria Turcicce Leunclavius. inslar pileoli rolundi ovalis figurw, vel ro Qucd aii excusari posstl, si Gregoras vera loquiiur,
lundi culicis absque pedunculo facliv : cujusviodi
equidcm haud scio. Ac lamo minus fortassc potcsl,
coronas ovalen ex auro solido geslare solebani impequod inilio lnstorise se veritalis lam amanlem
ratores Grceci, planeque lalis eiiam imponebaiur
osienderil. Venimiamen non ita dissirnulal, quin
quem toties defendit el excusat , propemoduni Q Theolepto palriarclue, cwn nos Constantinopoli esse
WMJ,
loanifeslc prodat. lntra enim ipsum adolescenlem
" duobus atiis lunc ibidem
prcusentibus
" " " *pairittrchis, Sylvestro Alexundrina, et Michaele Ainioc!teuo
se fljgris digna pcrpetrasse confilenlem facit.
die 10 Mariii, anno Chrhttano 1585, quo umpore
Alqui venatus et decursus equestris flagris digna
ab eis inuugurabatur, quod Grceci vocant, in Ihronon sunt. Uuairquam vero modum in bis excedere
poiuit (inio exccssit, cum pras studio rerum isla- num collocari. Solent hodieque Genilzari ei alii diliores ex auro solido factas uscufias gcstare. Brco*
ram somnum capere non poluerit, ut audisti, et
iiiira narrat in noc genere de canibus et avibus ip e vidi sic omatos, qui suitani Turcarum cursore$
ejos Gregoras, eliam impcraioris), lamen non banc, sunt, circum ipsum semper obambtilantes, cum e
sed aliam quamdam inlemperanliam esse pularim, saraio, StU palatio prodil.
(04) Pr&codit, , quomodo Ilouiequam in se flagris puniendani confessus cst. Nihiiorus ioquilur. ^ ipscnc liji.venl, an<
uiiuus isla viiia uiagnis ac splendidis postea vir9
: L : A
83
JOANNIS CANTACUZENI
uonern ad avum dcccrnit, cutn ul furorem cjus 5 miliget, cumque ad leititalein ac mansueludinem
\ , \ traducat, tum ut causam cognoscal, ob quatn illft
\ ,
sibi lam infensus atquo infcsius sit. Legat igitur
\ '
Josepbum qticindam, virtutc et doctrina conspi- .
cimm (65), el per omiiium ora volitanlem. Qui, * \ ,
quanquam luccrnam sub roodio abscondere pro . *
virili nileretur, nibil lamen promovebat, quando
, ,
cOaluin Domini' non potest ullo modo interci , ,
derc. Eo siquidem claritudinis pervenerat, ul com . '
niuntbus imperaloris, sacrae synodi, uqiversi se ,
naius suffragationibus in ponliiicia bujus novaj , \
Roma? caibedra collocandus censerelur : etsi ipse,
,
ob modesliain animi moderationemque singiila- \ ' /,
rem repugnans, fasligium et magnitudinem di \
gnitalis religiose declinaret. Ergo [hujus oratoris
ore] imperalorein avum sic alloquitur ( 66 )
Quandoquidem parentibus singulis ( 67 ) pracipuum quenidam amorem erga liberbs natura ingeneravii, ralloni consentaneum esl ulique, ut i i
erraia eliam eorumdem obtegere et occullare velint. Quod si paier unus aliquis fllium copiose 2 1
alque honoritice laudaverit, non eOfugiet, quin audiiores illas laudes emeulitas, et laudatorem ob
cbaritatem propenstonemque naturalem decepium
magnopere suspicentur. Contra ea, si filiuin vel
levi reprehensione perstrinxerii, rursus ex diametrc nimium fuisse reprebensum interpretanlur, el
adaeque arguunl. Igitur cum tu, paler meus, tam
vable mihi irascaris, multaque e( varia in inecon
, , \ .
, * \

,

.
\ , ,
, ,
. " *
,
,
. viciaet maledicla assiduo jactes, quodquc omnium ^ ^ * ,
durissimum, el a quo non solum dicendo lingua,
\
sed etiam audiendo aores meae abhorrent, cum cu , \
piti luo frequcntcr malam pestem imprecatus sis,
, * , si ego unquam ad ullutn opcrae prcliura facien \,
dum babilis el apposilus viderer : quodque vcl
, *
ipsa mo:le amarius est, cum minuia quaedara et
' forluita eventa coelestes signiOcallones, divinique
, \
coiisilii demonstraliones exislimes,quibusad popu- , \
los imperio regendos incptus oslendar, q u i s ,
,
qua?so, Bomanorum haecaudiens, non te maria tota
, /
improborum facinorura (68) mecum de me con- , > scire arbitrabitur ?Ideo aulem modica quaedam ad
; \ \
#
Mallh. v, 15.
Jacobi Ponlani nol

ab Homero, altove poeta sumpserit, ct an priorein D lionibus serval: ubi legati personam mitteiitis in
vocem mulaverit, si forsilan fuit, i^noro
dicendo induunt. PrhiHim exemplum esl boc Jo(65) Pbilosopbia non seinper esl illa divinarum
sephi. Quo rcs ficrel planior, illas voces, liujus
bumanarumquc rerum cognilio : Ra?pe enim iibe- oratorisore, de nostro addendas duximus.
ralem docirinam, scu erudiliunein ingenuaiu, seu
(67) S;rpius avum palrem nominat; verc enim
Gra2ci hoc vcrbo exprimunt. Isocrates
paler cst, q u a m m non proxiinus, sed major, boc
in primis (ex quo plura lestimonia Budxus proe s l , autiquior. Unde Germanis, Crossvatcr : et
fert) qui eiiam oralione > in fine, defuucto Micliaele patre naiurali, avus eral ei palris
vocal homines liller^runi etudiosos, loco. Diligebaiur item ut a patre iilius, el revcrequia el , signifioat. Sacri
batur eum vicissiin ul filius patrera; hoc euim de
scriplores Gra*ci sludiutn viUB iniiocenterel sancle sc credi vult.
agenda3 frequentius / nominanl, quia ni(0H) Cum provorbio dicamus, ware bonorum,
Miiruiu timor Domini disciplina sapienttiv , i Prover- sicul, mare liialorum, pro innumerabilibus bonis
bioruni capilc decimo quinto.
ac malis, senleniia poslulal, ul bic non ma(06) Amai nosier bisloricns .orationos, quee di- lorum, sed viiiorum, aul malorum facinorum inlerreci vocanlur, boc est, per primam personam et prftcmur. Auxil rcm valde, cum adjecil :, tota
iiidicalivum iiiuduiii conceptas (quod in pr^fa- dixitque .
tiouc leclorem monuiinus), ei boc ciiam ia leât
85
HISTORIARUM L l B E i l I.
8&
, alioe abs le profundi (69), ut argumento sini,

quam multa adhuc et inlolerabilia, efam tibi
\
palri, criinina mca conscientia lua constricla le , neantur; cum le nepotem admiranie, e l multis
, ;
laudibus plus aequo efferente ac honoranle, illos
,
ipsos praedicalionem eam suspectam habere* pa. * , \
ternoque affectui aUribuere magis decuisset. Haec .
. sunt q u me lorquent, vilamque mibi morlc ip a
\ inauaviorem redduM. Peccasse me, et plagis ac
\ , .
ilagris expianda commisisse non ibo inficias, sum
mique beneficii loco numerarem, si in abdilo tua
'
manu, paler, poenas a me rcpeteres (70) : veruni
, \ - Qsque eo laxare habenas iracundiae ut, quamvis in
, . "
prasentia raullorum iia maledice me laceres, id
; , ~ est quod moerorem mibi parit, incredibiletn. Si
itaque Deus misericQr<Hbus oculia deliela inca'

respiciens, te qupqae^d hutnanitaiem, et miae:, * *
, ricordiam mihi, ulppfe filio tuo, impertiendam i n 6 ,
flexeril, nibil acciderit milii optabilius. At si in
.
posierum nihilominus tam averaa a me voluaiaie
\ .
fulurus es, quem probaveris, bunc imperatorem
\ * pro me designes licet. Haec Josepbus legalus ne ;, \
polis apud avutn exposuit. Postca cum eumdem
> ; ,
nepotem sua sponle affaiim collaudasset, \erbis viq
que milioribus senem raolliier arguissgt, qui i n
clemenlius, quam pro aequo el bono se in adole
scentem gcrercl, ille vicisshu talia referenda de \ ,
d i l : Gum palre& reliqui omne, qnando coelo frui
, ;
coeperunt liberi , tum primum 2 2
amare
* , Q incipiant', quem amorem ipsis crescenlibus adau
gent et amplificant, ego le adeo miris modis
. , ainavi (71), etiaro anlequam in auras luminis exi , \
res, u l non paucos quoque speclala vilae sancii^ : ,, monia hujns rei tesles babeann Non eniui est,
non est, inqtiain, illorum ullus, quem non ssepo
,
impensius rogaverim, ardentes et crebras Deo
, \
preces fundere, non lanture, ut ne quid sinislri . ,
in orlum luum iucideret, verum etiain u l nalus
^
undequaque oplimus, voiisque tam rauilis dignus
, * ,
reddereris. Quin ego ipse, temere quidem, faleor,
,
quando a moribus meis parum sanctitatis norma
, \
directie, iinpetrandi flduciam ^pelere nequibam^
. *
tuacausa complura feci, nec raro lacrymansDeum
,
oravi, ut et nasci posses, et natus lalis evaderes,
,
r
\ ; - D qualem ego te ab ipso popoacissem. Qtiem ergo
Jacobi Ponlani .
(69) Manet in metaphora, quod lauien non semper est necessarium. Dixerat enim,
, fdeo nos quoque non, proferri, quod poteramu4, sed profundi trauslulimus; mare enim, quoiiiain aqua constat, fundiiur. Etalioqui eliain sic
loquioQur, aliquid effundere. pro, cum affectu vel
exaffectu aliqno proloqui. Rem simpliciler, u l C i cnro Oe orat /, Eftudi vobis omuia. Et poeiice,
Htiec effudil peclore dicta.
(70) Vel quia forsilan pro magno peccato paululum
supplicii talis ent patri, ut Tereulius ait. Vel quia
naiurale est malle a propinquis quani alienis vapulare , quod inisericordiam speramus ab iis, qui
in Qos crudeles propter sanguinis conununionein
csse iion possunt, David quoque a Deo tanquam a
palre, quam ab hominibus ptiniri raakbat : CoarcClor nimh. Sed melius c$t ttt incidam in manus /Jomini (mutlce enim mUericordue ejus sunt) quam in
manus hominum (II Reg xxiv).
%
(71) Gregoras principio l i b . v u i : Andronicum

lanto amore prosecutut est avus, ita ejus aspectu <javisus, ut omnes et ante el post natos filios, /S/tas,
nepotei muUo minoris faceret, omnesque quam hune
unum penre mallet, si optio daretur, tum ob /Srmiorem imperii $ucce**ionem tum propter ingenii
prceslantiam, tum propter vulius majestatem ; fortilan et simililudo nominis aliquid ad benevolentuim
contulit. Quibus de causi* euin apud se regia disciplina instituendum, ejusque conspectu noctu alquf
interdiu fruendum esse, lcetandnmque censuit..
9
87
JOANNIS CANTACUZENI
88
etiam tum in malerni uteri pcnelralibns latitan- . ;

\cm (72) eic efhise ct imminse dilexi, eum ad
, \ ;,
bunc aelaiis florem provectum odisse, ct a me re ,
pellere/qui tandem poiui ? Haud istuc cum ratione
, \ , dicitur. Quod autera in te emendando rigidior, ct
, \
in objurgando aculeatior fui, uon id polius in odii,
.
quam in perfecla chariuris et palernae sollicitu
\
dini* indicium certUsiroum trahi debet : u( qui
* ,
sluduerim ftlium meum oninibus florere laudibus,
, \ pnvsertim jam ad tanli imperii culmen ascenden)o; .
tem, in quo et parvissinia labes sapientibus videri
> \ maxima queat (73) : siquidem emnis boneslatis

eiemplum umversis propositus, ea propter ad
. \ \
splendorem virtulum omnium jperilo expoliendus
,
flil. Hac tam placida el benigna responsione deli- \ , '
nitus adoleacens , per certum hominem feslive ; ,'; \ , graliaa egit. Ac tolo biertnio insequente a nialo
, . 5 %
quiea, e l respiralio fuit, avo nepotem amicius
\ ' ,
ioluenle, el si quaudo res lulisset, parcius incre ,
pante : ul el ipse nepos, qtiasr lantummodo com \ ;(
monefaelus, id gratum sibi evenire confirmarct.
; ;
Sed el ila aniea faciebat vivente imperatore M i - ,
cbaele, yerum eo moriuo, et aJ caiiera quod atti ' , '
net cffcraUun gessil animum in jurenem, el illius, / ),
cujus supra mûlionem fecimus , recordalionc
. \ , ' , laclus (quomodo scilicel ex iniqms ejus iucrepa , \ \ tionibus incestior, p*r internunlium ci dixerat : , * ;
Siquideui amariludinem adversus me dcponis (74);
; *
sin autem, alium pro arbilralu imperatorem creato) rcnnntiari eidem bac verbajussii: Quod aliquando
deniderabas, ejus nunc faxo compos fias ; alius enim in locuni tuum imperalor asciscetur, qui te
poussiiuis bcmeslabit bonopibtts, Tanc qaidem Andronicus 2 3
moduni responsum reddidit:
U U 1 1 C
CAPUT VII.
Purgat se de verbo suo nepos; dolentem, el conturbatum dixisse, sperautemqne paternum animum tid
misericordiam ita commoveri posse. Veniam peiit. tfagnus domesticus e Tliracia reversus acta cognoscii :
fident et operam suum usque ad aras spondet. Dc perfugii loco deliberatur. Crale TriboUorum
principe legatio^ el CuWnici legati astus.
Qui ira, dolore, aut alio quopia-i graviore affeciu C

cQticiianlur, neque quid dixerint ia illa perturbalioiie, ncque quid fecwiirt, memhiisse solent. Nec
lairauduua, eoa dictorum oblivisoi. Cum eaim non
senliaal vel ad exi-iium lempits quid agant, miiko
iuinus verborum pra&terilorurn retordari queunt.
lu quos vero seu verbo, seu re aliquid officii collaiuia cst, Uli vel in mullos aanoa acceplorum
; , '
*
. " 6*
,
' ^ ,
; , \ ;
Jacobi Ponlatii nola3.

(72) Non opinor quemquam scri[iorem ulerum
mulieris, seu parienlis uternm vocasse tbalamum.
Becordor auleai in sacris Lilleris de Salvaioris
noslri orlu legi, lanquam sponsns pmcedens de t/tahnw suo. Ubi coiisensu ibcologorum sancLissiinae
Virginis Maria; uierus inlelligitur, in quo velul
tbalamo eain sibi Filius Dei, carne ex ea indulus.
regibus perfectionem maximaDi.requiruni, eorumque pcccatis ni)n facile ignoscunl. Ipscniei Caulacuzeiiusexlreino quarto, cap. 48, en quam pracclare,
duui iilium MaltbaBum a cupidila4e impcrai^li absterret : Non enim quemadmcdum oliis si vitam olufe transcgcrint, sic eiiam tmperatoribu* usuvenit,
ut damnum ad ip$os modo pertineat, ted et bona
hponsam copulavit. Et quoniaiu Can acuzenus l i l cnter vocibus diviuaruui Scriuluraruin uUlur, do
el mala ipsorum subditis communia sunt: ei imperaloris animam omnU viriutis specutum alque arche-
matre Andronici el pariu ejus cogitanli , boc

lypum esse oportet: alioqui non solum ', sed et
vcrbiun, seu buacScriplurai locum occurrissc exi- *^ aiiorum segniiiei pcena* persohet.
stimcruus licet.
(74; ln Evangeiio, si quidem fruchtm feeerii: $in
(73) Juvenalis Sulyra 8:
cafem, succide* eam. Genus l ^ u e n d i .
Omne anim^vitium iaulu conspectiu* in $e
SubautUlwr, bene ves babebil, aai lai qyklpiam.
Esse solet, quanto major qui peccal liabelur.
Laiini quoque ic loquunttir, alquc adeo ipse C i i L n e , sapienttbns, naui Iti luugc ccrnutii acutius
(cro. Nuiatum cst alicubi a Budivo in PaiidtMias.
qwam vulgtis, *i judicaxil vcriusi. t i g o sapiciilci a
8J
HISTORURUM LldER I.
. rnemoriam ctistodiunl. Quia nam<|ue miiis eorum

\ , \
beneque compositus est animns, et benefiYio de , \
leclalur, fil, u l cum verba tum bcnefacta ilH lan .
quam i n ae$ insculpta allissime bxreant. Ac me
\ , , sane eoram quae locutus sum, dum stomacho et
, ' jndignalioni serviebam, funditus cepit oblivio :
,
quae autem abs te mibi benefacienlc audivi, ita
\ ,
vigent, ilaquo recentia sunt i u pectore meo, u l ea
. \ , nec beri quidem ac nudiusterlius, sed, quod am \ * - plius est, bodie primum his auribus hausisse me
, puteui. Te vero perinde affeclura rebar, quaeque
* , - per iram exprompsisscs, eorum citissime abje. .
ctsse memoriam : qure aulem merita in me collo * casses, ea Ie eliam alque eliaiu reeordari. Atqui
,
aliler mullo rero evenisse inielligo. Nara ser . *
moues mcos de pace Lctbafis volvendos aquis per mittens (75), quae iinmodico dolore stiraulatus
, ' .
effuderam, ea nunc i n inedium adducis. Quac ego
\ ,
audiens, dixisse me veni in memoriaml Verum , &
lamen non quod imperiura, ut quldpiara turpitu , \ dinis c l iftfaaii plenum repudiareai, illa d i x i .
, ,
Prefecto enim nullam parlein menlis possiderem,
' \ \
nec essei quidquam me ingraliue, si qua; Deus rex
. *'
regum, et lu ipse durainus ac parens rocus, ullra
,
omoem beaeiiceniia? roodum donavislis, ea j n s i ; \
pieiUer ac lemere ceu inulUia'rejicerem. Quid
,
igilur? animi acerbitis doletilis, e l perquain con * & \ i lurbati, confidenlisque a?griiudine et amarilie
, \
refertam nati vocein paterna viscera ad sympa
. C
,
* ' *
\
, , \

;
,
*
\ . \
, '
.
\
tbiam emollilurana, illa fuil oratie; idque faclum,

ut volui. Nam bucusque palria mihi abs le benevolenlia tributa est. Nuuc si quis est, qui mc capilalia designassa convincet, uieritae mortis supplicium non deprecabor. Quod si 2 4 ^ sui.t
crimina mea, ut palema diiniaxal casiigatione
verberibugque expiaada videantur, eorum mibi
gratiam facies, cuiii ipee quoque a magno Imperalore (7G), qui nos aBqualiter pmnes adoptavit, peccatorum tuortiiu vemaoi preceris quoiidie. A t
qiue ego in te conamisi. digna poena vindicabis,
si niolesias hasce omnique onere iiuolerabiliorca
vocea proeul a me abslituierjs. Hac dcfensione
expHcaia, avua eaiu nec verbo refeHil, eilentio
vero ipso e l gestibus eonira ncpolein ira aesiuare
. >88 esi. CaBterum (77) ipagnua doiuesticus

(75) Lctb^ palns inferorum, ab oblivione nominaia, quod morlui oiunrum reram hujns vitse obliviscanlur. Quin atuem bisloricns iierum, ut a l i b i ,
poelice loqualur, nullus dubilo; ei esl ba>c qnoque
irna hislorbe proprinias, uti poeiicis loquendi genehbus. in quaapad Latinos conspicuus eslLivius.
Ovidius in Ibin:
\ ; Cum delictorum tuorum veniam

Deo petas, ipse quoque te offendentibu$ ign&quoniam remissioni
- ----'-.*.*
sce,
quontam
retribuitur remizsio
nostrceque cum conservis reconciliationi, Dei amt:
ciiifl el famUiariias. Simili sentenfia usum inveni

1). Epiphanium, ad Eudociam Attgustun, Arcadii
coiijugeni, cuui illa de injuriis sibi a Joanne CbryEt tua lethceis acta dabuntur aquis.
sostomo illaiis, eidera conquereretur. ul est Icgere
Trist., eleg. 7 :
in Vilaejusdcm Chrysostomi apud Melaphrastcn.
" Cunciane in afquoreot abierant irrita ventos ?
(77) U;iic alia ddiberatio est. Ula piior inler
Cunctane lelltait mema feruntur aquis ?
domealicum et Syrgianncin in Tbracia fuit, IKVC
(70) Agapeiiisdiaconus ad Jusliniamim impcrainter doraeslicum, el juniorem Andromcuin suscitorini libeilo pulcberrimo, quo iinperalorem prarpitur. E l inlelligimus rediisse in Thraciain maceptis formal :
gnuni domcsticuiu , siquidcui Conslautinopolim re
, \ ; : ., ;, \ ; vcrUi dicitur.
91
JOANNIS CANTACUZENl
U2
Thracia reversus auditis ex juniure imperalore , quae conligerant, iinpendio miralus bumanam na \ *
turam tot- tautisque subjectam roiseriis, et de i n vidia conquestus, qua$ seroel a se occupatos ipsi , ,
,
naturae bellnm inferre cogit, Optime imperator,
inquil, roalum essc atrocissimum hinc satis liqiret. , \
Fidem porro erga te meam et araorem sincetia- , \
, \
simum, coaevamque intor nos amicitiam, ct cum
uliisque corporibus quodara modo auciam, ante- . (5"
gressa tempora abunde docuerunt. Itaque verbts " 6 , '
; . \
inler nos opus esse non arbitror, quibus nostnini
uierque allerum sibi concilict et adjangat. Ven- ,
tura autem lempora, fidelissiuiorum amicoruro .
\ ,
opein imploratura, ut auguror, non iriinvs qiii sim
rga le dcclarabunt. Si quidem igitur videreto te, g ,
, , ,
roalignitate et arroganlia corruplum, avo impartum eripere, et ad le soluuo transferre atlenlare, . \
persuadeas tibi velim, quanquara tui snm cupl- ' '
iiasimas, iiollem tauttn in taiii irifando negotio , ' ,
ad tuat rationcs rae adjungefe. At quia te imme- ,
reuie prersus hujusmodi adversaro le mala emer- . /
\ \
gere cerno, ut, nisi Deus illa desuper discusserit,
iuelueiidum sit ne in altitudinera imraeasam ex- , ' . , ,
. \ crescaut, en ogo uliro ac libens prosalule tua hon
,
pecqmae Unlum, fortunae, servos, amicos, sed
, *0 * ; \
meipsuro prrelcrea offero, ut quacunque in re et
,
quomodocunque ine uli possis. Gralias diserte agit
. , /5 \ imperalor, aique hoc iusuper addit : Cum ipsa die
, \ velerascant paulaXimque dilabanlur oninia, insiilula mibi tecum amicilia velustaleip vincit: quippc
quae leinpore procedenle validiof semper alque
vireulior apparet, arbori perpelua baccarum ubcrlate incurvescenti, ac pra?senti aiiclumiHtatc^fa?tcrilam superanii similis. Dehiric ad consntaridunv
conversis, primum omniunt complacitum"esl, deligendum csse, qui ad se confugienles reciperet,
locum mitnitum, siiuque lum ad luendos receptos,
IIIDI ad arcendos oppugnantes haud incommodum.
Nominabatur 2 5
Odrysis ab Adriano Auguslo
vocabulum sorlita Adrianopolis, idque mullis et
pehieccssariis de cansis. Sed cum illud eis limorera faceret, ne infeslo agmine per vestlgia inseculus senior ( q u i militem in promptu haberet,
quemque viae brevilas, duorum nimirum, aut trium
dicrum itinere minor adjuvarei) fugienies opprimeret : quandoquidein ipsi a tergo inslanles propulsare nequirem, \ti irrituni cadente senlentia,
Gbrisiopoljn Tliraciaj urbem pclere constitueront.
lis boc modo inler se consiliantibus, a Graie Stcpbano, Triballorum principe (78), ad iniperatoroin
avum (cujus iiliain Simoniadein babebal in niatrituonio), advenit legalio, ex causa bujusceinodi.
Imperaior dc ejus excrcilu mutuaius citcitcr duo
Gomanoruiu luillia, eos non reslitueral, sed ad
retnanendum pelleclos, ila relincbal. Quare ar-
i n
\ , \
,
, \ .
,
, \ '.,
(
.
, \
.
; ,
\ , \
,
, . . $
. \ *
,
,
. - ,
;
, ,
, . ' ;, . ,
, \ - ,
-Jacobi Ponlani .
(78) Nomen regem sonat Hungaris, Bulf;tris bivc Serviis, Sclavonibus, Boemis, Polonis,
a Kiral, ci conlracliuite Kral. lnde pusiliune Griwca
faciura a uoslro hislorico, et muliebrc

.
93
IIISTORIARUM L I B B R I.
94
\ dens iracundta Gralca ad soccrum Callinicum mo* .

nacbum, natione Triballum, mittit. Qui cum non
,
malc didicisset u l i occasionibus, el in rebus civi libus Irilus esset, exortam praterea inler impera \ tores discordiam non ignoraret, nec non etiam
, prospiceret, hanc dissensionem domino suo perop.
porlunam fore, ad auimadverlendam a socero
propier mililem non redditum iiruriam,

quium.
cum juniorc imperalore
clandestinum voluit inirc collo-
CAPUT VIII.
Callinicus ad Cralem de tocietate legatus, rem feliciter conficit. Andronici junioris prdposiium. Theodorus
Synadenus protostrator consiliorum periculorumque socius asciscitur. Dt trium benuensium ftde ac
promissis. AdrianopoH* ad fugam detiuo cligitur. Avi in nepotem inhumanitcs et importuniias. magno
dometlico bolatium. Syrgiannis e Thraciii revocatto. De raiione Byzanlio se educendi consultalio.
* \ ; Iset magnus domeslicus e re sua fuiurum sla , tuenles, si legalionem de coeunda secum belli
,
societate ad Gralem miuereni, Callinicum arces , \ \ sentes, et cuiu eodem de aniicitia ct armis cum
\ , \ - Crale conjungendis sermonem niiscentes: facile \ que homini consuadcntes, quod ipee hoc etiain
, aeque Grali conducturuin scntirel, tum etiamquod
* \
vetus ei cum Syrgianne necessUudo esset, legatum
, . , eum miilunt. Missus Gallinicns. feslinatione et
\ , aiacriiale mira celerrime confecto itinere, cura
Grale congreasus, legaiionem junioris imperatoris
, \
, \ - exponit. IUe siniiliter de oblata commodilale,
tanquam de inexspcctato lucro (79) sibimet gaudct,
. , \
gralias insuper agit, alque ad nepolem adjuvan ,
dum
26
omnes spondet: dummodo ab
\ , ._ vires _
, ^ -C avo remotus, juxia Macedoniam consideat; sic
- enim expedilionem suaoi auxiliariam soceri rebus
: \ damnosam fore confidebat. Gum lali pollicilationo
. , Callinicus magnis itineribus Byzanlium se recipit,
, \ successumque legaiionis sue laeto imperalori IEIUS
edisserii: cerlam e l indubilaiam esse Cralis societaiein asseverat, lantum propler Macedoniam se
, \
,' collocet. De Grale quidem ad suas parles adjuu
. \ gendo Andronicus minor hoc fecit. Anknactverlens
- autein avum de pristina malevoleniia necinoribus,
, \ nec verbis rcmittere, securilali suae pruspiciebat,
proponens apud aaimum, si quo modo tam toir , - bida tempeatas sedaretur, in avi arbilrio ruanere,
\ , , : , quandiu illi vita suppedilaret: siu olterius pros u a s
, - 0 grederelur, medilalusque furor ad effeclum incli

uaret, imperairicem urbium deserere, et se CUIII
\ '*
suo grege coiiservatuio ire. Dum in his lempus po * \ \
Bilur, Tbeodojus Syuadenus proloslrator vacalione
, * ,
accepta ab Occidenle ByzaiUium vcnit: Prillapuiu
. *
siquidem, finilioiaque loca, et inferiora Macedoniae
, \ \ - oppidula procuraverat, vir domo nobilis, etamplis-
Jacobi Pontani nota3.

(79) "Eâtovdicitur pro lucro insperanti objecio
seu inopinalo, et adventitio; ul cum quis in i l i iiere aliquid fortuiio invenil (quod eliam
proplcrea appellalur, quasi dicns , iiiventum ).
Hiiic^ quidquid boni nobis coniingit (prxserlim ,
si prasier opinionem alquc speni), id
vocaiur. Budacus a Plaioue in Phcedone poni ait
pro bono inexspectato , ac pro sorle exoptanda,
qu.t: forte fortuna nobis oblata s i l . Ralio nouiinis
esi a Merturio, qui Graicis et viis, uuntiis,
lucro praeest, et ih Ampliilryone

qncns:
Plauli est ila lo-
Nam vos qtridcm id jamjciti* conccssum et datum

tti/ti esse ab dm aliis, nunliis ut prcesim et lucro.
Si pjures iter facereni, et uuus boni quidpiain

in via jacens rcpererat, alii, qui id sccuiu dividi, seu
cominunc vellcnt csse , dicebam ,
Laline, in commune. Obscrvat Turueb. l i b . xxvi,
cap. 14.
95
JOANNIS CANTACUZENI
96
suno genere nalus. Nam qua de uialrc , iinpcra- ? \

lorcs alliugebat, quod ea fralrc Micbaelis priim
\ . *
imperaioris Palaeologi procreata essel: paler in
Occidenle apud Dalmatas Polognu toparcbiam ob- , \

tincbal. Quam quia un:i secuni Micbacli jaro dicto
obiuleral , ejusque dilioni eubjeceral, cximios *
apud Romanos bonores adeplus , et consobrinae
,
imperatoris co|)ulalus superboque conjugio di~
gnalus (Wral. Ilic ut Byzanlium i n i r a v i l , senio- ,

risque ad juniorem pessumdandura ct everlendu.n
dicia factaque omnia percepil, cura deiestatione , \
tanlae iniquitaljs incrcdibilem aninio dolorem per- ,
, \ ,
sensit. Quamobrem juvcnis et magnus domeslicus
. niajorcm in se concipicnles audaciam (prascriim
, , qnod e l antca protosiratorcm bene sibi cupienlcm
halumseni, plus tauicn magnus domesticus, ex eo ^ , \

quod Ailrianopoli cum Micbaele imperatore nmbo \ \
, ,
viicranl, tcmporb longinquitate amicitiam confirmanie) faciendum sibt cxisiimarunt, ul cura eo \ . \ ^
pruvinciam guain communicarent : non solum qua
amirus, sed eiiam qua vir forlis, qua belli gercndi pe- ( ' \
\ ,
rilus, qua consideratus : quaa virtules lalibus in 2 7
nfgoiiis maximopere expeluntur. Igiiur qua3 irnpe-
,
ralor uepoti denunliasset, quid responsi redd tum
:),
e*sei, quamain ipsi adbuc deliberassent, illiaperiunt.
\ Ea proio&lralor omnia eomprobans, se perpelua
,
coHimuuiiaie qua coiisilioruro, qua pericoloramcuin
\ , \
eis devinxit. Conveuit eliam illis cum nepole,
, .
iiemini Bonianorum ullo paclo arcana detegemla,
praHerquam Iribus hisce, nenipe magno domeslico, Q ;
, ^
Sjnadcno protoslratori, Syrgianui : aJbac Laiinis
, \ \ \
Genucnsibus tribus, quorum erat iniperatori per . "
gpecta Ikles, quique illU ad fugam Byzantio Cbri \ ,
stopolin wagno potsem esse adjumemo. Ternas
' \
quippe trircues suo, septenas .imperaloris sumplu
arniaitiros pronmerattl: ul nunierus earum dena- . ,
- '
rius et ad fugaiu, si fugiendcmrr, ci subservirci, et
, :\ \,
apud Cbrisiopoliu &imui bellum loleraret, quoad
res suas opdinasseL Nomina eoruw fueruni, e
geme quidem Auriarum Raplu>u Auria (80), e \ , Spiwularum, Fredericus Spinula (8!), ex Tema- \,
,
rensiuia, Raphon Teaiar (82). Deauo cuin his
$
Jacobi Pontani nota).

(80) Ab Ansaldo Auria gens Auriarum clarissima jj ccnsel Bizarus libro i , inter quas bujusnulla raenortgnem
kabuit.
Ausaldus
natus
est .
ex nnntinttt
quadam malio,
ab
bis
verbis
tnntm
hnhllit
All&nlrfm
tt/itiit
Pst
l i n sed
beue
h o i m addiluin
<1<1
*%\\ eodein
h
ic V
Arltio
irona nobili, cui nomen Oria fuit,ex prisca (amilia,
Volia dicta> quat nunc, ut diximus, Calaneorum esl;
qtiam posteaquam Arduinus ex provinciu Nurbonensi
regulus oriundus, proptcr venmlatem formos atque
familias nobilitatem atubivi&set, in matrimonium
tandem accepit. Nam cum profectionem in Valcesiinam religionis ergo instituisset, casu Genuam delatu$ in hujus prastantissimce femmas ex occasione, ut
fit, fumiliuritatem et consueludinem incidit, adeo
ut forma pulchritudine itlectus, postmodum in Vol~
tarum famUiam receptus, ad numhtis, ei (amitice
aviicu differentiam, Orite uxoris sucv nomen relinue9
rit. Bizarus iu Historia Geuuensium* lii>. i .

(81) Familia Spinularum celeberrima ct laudalissimu, Guidone Spinula Beli vicecomitis filio,viro
egregio animi corporisque dotibus originem traxit.
zai U8. cx lialoelb&um pro .
(8i) Plmimas Gcuuensium amiquas iaiiiiiias rc-
pterteque alicc, quarum hac tentpeslate ex$olevit me~

vwria* et vix aiiqua earum exstant uliius anlxquas
nobilitatis ittdicia. Verum interea non me lutet, at
que omnino varisiinile e&t, plurimas (amilias, $uccessu temporis, mtrum in modum extenualas et iticti*
uatus, cum aliis fumiltis, suo tempore integris et
(lorinlibus couluisse, et quasi in eus insitas, ei translutus juisse, adeo ul poslmodum abolito el anliquaio prislino nomine illius familia, in quam transtvinsenl , nomen assumpterint. Cum suspicaier
porro, RapuoH cx Rapbuele curruptum esse, viri

claribsimi Marci Vclhcri scnlentia opiuionem meam
coulinnavii. Yisurn , i n q u i l , moncre , Uapboncs
qiiidom baud dubic Rapbaeles videri, depravalo i n
banc iacicm vocabulo, Gcnuensi iiiiolismo, qui
i n c r lialicas lialecios crassissimusesi. Rapbaclem satu; Doriain mariiiiuis prajicciuris illa aiiale
claruhttc , bijioruc oîciulunl, nciiue Folicla iu
87
HISTORIARUM LTBER I.
3S
- duobus fputa cum magno dorceslico et Syrgianne]

;. \,
consullanlc imperatore , uirani urbitim confug o
, *
constituere oporu-ret, quo ct prolostrator, quam
*
pro meliore ducerd, êntentiam proferret, ei cum
, ,
Christopoli quMcm auxilia a Crale exspectanda ,
, , \ cum Adrianopoli vero frequenliam, ibidem ,
que localam militarcm copiam, ac civium deniquc
* . '
multitudinem sibi favenlium conjungente, et pro, ,
toslralore Adrianopolin prceoplante, aiitequani f er " , - tum quid deccrnerent, surrexcrunt. Post iierum
* , '> .
domeslico c l imperatore solis super eadem qua * \ \
stione inter se agonlibus, nec ignorantibus , Syr , gianni et domestico facile factu rsse, uxores in
\ Tbracia mancntes, qup placeret, abdncere, prolo , \ slracori contra, Adrianopoli conjugem curn duabus
itokw - ^ iiliolis habenli, sedem mutare perdifficile fore
, deinde et hoc secum Tolyentibus, ncc laniara nt
, \
cessilatem, nisi admodum injuste illi impotri posse:
- et reluctanlem a communionc repellere, non i n "- justum modo, verum etiam slolidum videri : illud
quidem, quia virum omnimodis oplimom adeo . ; ,
letri de causa excluderent , hoc vero, quia eum
.
\ \ - nunc removercnt, quem prius invitassent, el ad
numeruni suum allegissenl, quique ad discrimiua
, \ \
- communiier adeunda 2 8 protnplam et alacrem
, ^ - auimi volunlalem allulissnt : baic, inquara, reputantibus complacuit, divjna bonitate conUsos, aum
, ; \
nounulla suspicione periculi, ob raajus bonum
; ,
\ Adrianopolin polius defcernere. Finila deliberalione
>, Q scnsum suum proiostralori indicant, qui ad rem
,
aggrediemlam mirabiliter exeitatus semelipso eva
dil erectior.
, \ \ * , .
\ \ , \
\ ,
^, \ , . ; \ , , , \
.
borum quidcm ejusmodi stalus et conditio
' * . '
; - fuit. Scnior aulem imperator iracundia pcrcilus in
ncpotem, ncquc in dies singulosad se venlilantem,
,
recedentemve salutalionc, neque totis quatuor
, ; inensibas ullo vel dextro, vtl sinislro serroone
. ' ;
D dignari ; nisi quod eo de industria citra deconim
\ ' ,
quolidie palalium obeunte, imporlunain assidui
iatcm iniucns, vchili vi adaclus in banc vocem
; \ ,
aliquando e r u p i l , nullo praeterea verbo a 'diio
,
Manc de ca*lero domi tuas. Enimvero ncc ciwu
* ;, "
senaloribus suis el magislraiibus sibi assistentem,
. , ,
nnquain sedcre jussit, sed aliis ejus jussu consi^
\ . \
- deniibus, ipse quoque necessario considebat, om*nibus ad illum respicientibus, quassa^que capile
, *
:

elogiis dissimulal. Verum Temar iamilise quod
vesligium reperiemus ? ln Genuensium Annalibus
sa*pius obvii Usodi mare,siveantii*,uo Usode mare,
el Uso dc mar, quos Foliela Usus marios appcllal.
llus iusos. aliccia orinia vocula, ul a vulgo brevi-
taiis amanie Geri solet, Demar, atquc inde Teniar

dicios fuisse, admodum apparel probabilt. Huic
Veiserus. Rapbou Tcmar sme dubio esl Uapbavi
Tcniar.
99
JOANNIS CANTACUZENI
100
significanlibus, se slanle ipso non sessuros; quod

, ,
adolescenlem mordcbat acrius, uleiquibus fidebat,
, \ ,
diccret, velle ae domino et imperalorc (boc etenim
* \
roodo avum semper nominabal) caUeris sessionem
maudante, eibi autem minime, stare diulius; bor- \ ) ,
tanlibus aulem (83) ad sedendum, responderel: ^, \
( \
Vobis, non mibi, faculias ab imperatore domino
dala est. Quapropter vos jnssa implenlcs, sedere \ ),
convenil, nie aulem slare , donec similiter eedere , ,
jnbear. His apud eoe, quibus audebat fidere, dolo- . * , '
, , \ rem suuro lestabatur. Itaque magnus domesticus
eum CQnsolans, cum alia lanquam carmina ad le- , .
niendam aegrimoniam accinebat, tum illi Salomo- , '
iiis (84) oblemperandum aiebat, praecipienlis pa \ . ' tienliam et loleranliam ostendendam in tempore.
Secundum haec junior imperaior e l amici per fami- g ^st, \ * * liarem quemdam Syrgiannem certiorem faciunt, ,
cupere se, ut Conslanlinopolin, reversionis suae , \'
bonesiam aliquam causara coiumenlus, advolet; , \ . ' , \
c s enim hac melius, illac delerius ire. Qui multo
< um sludio cclcrilcr adest, et cum imperatore ac ' ,
sociis collocutus, inlelligil qnod dictum fucral : ,
rcs melius procedere ,ad prolostratorem, alterum, .
' , \ m deierius ire, ad imperatorem avum pertinere,
qui nepolcm odissel 2 9 implacabilius. Edo- , ' \
, \
celur nibdominus alin, quae posl ejus in Tbraciam
\ , \ \
discaasum eveneranl. Tum quid res tempusque
, posluiel, et quinam ex urbe regina urbium se
queanlsubducerc, disquirunl. Prinius ilaque pro- ' * *
,
loslrator in haec verba disscril:
^ , & ^ , *
* \
. *
CAPUT IX.
Prolottrator imperatorem seniorem in cnttodiam dandum, Syrgianne$ interfidendum, magnut domesticm
in priore unienixa coiuistendum suadei. Reprehentut Syrgianne de pertinacia, sapienler $e tuetur, et
utrumque refellit.

Magnom ego ei manifeslum periculum buic C
negotio inesse animadverlo. St enim nos quomo- . E i
documque clain hac urbe egrcssos, imperator \ ,
eenex armis coniinuo fueril persecutus, quibus ,
tandein macbiuis praesentissimo discriinini eiabc- ;
mur ? Est auiem, uli reor, virorum prudcniium ,
, , \
et incolumiiatis suae amantium, ccrla pericula sa,
luli suae non anlcponcre (85). Ex urbe igilur clam
.
exire, imperalore polenlissimo adversario a tergo , reliclo, e l ita gravem suspicfonera commoverc,
' ,
non longeab extrema pernicie abessc judico (80):
,
el sccurilatem multain adepluros, si comprebm , ,
sum, quod facile poierimus, custodiae mandemus;
, ,
sic enim ncmine adversante, nullo plane negoiio
. ^-
J^cobi Pontani nolaa.

(83) l n Graccis lego , , perspicue D (85) Cic. l Off. Nunguam omnino periculi fnga
id poslulanlc senleniia.
fommittendum est, ut imbelles limidique videamur.
(84) Ecclesiasiici cap. XVHI : Ante languorem /;umilia te et in lempore infirmitatis ostende conver-
Sed fugiendum etiutn illud ne offeramu* nos pericun

IU sine causa, quo nihil polest e$se siultius.
saiionem luam. Grasce sic legiiur in Sepluaginta :

\ ^ , \
. Gra:ca illa Canlacuzeni Laliuis polius rcspondeni.
( 8 6 ) Nccessario ante parlicula negans

in Graco adjicienda est, praiieniiissa a librario.
Ilaque interpreiando adjeciiiius. Iulerpres legit
. Fruslra, quippc aliler vcriere debuii.
101
HISTORIAftUM LIBER .
102
, ( . renmi summa poliemur. Tum Syrgiannes exei* , \ ' , ,

piens, Et boc quod dixisti, inquil, si quis cogita .
tione pcrluslrarit, mullis obnoxium pericuiis i n ,
veiiieU Pritnum eplm arduum opus est illum com
prebendere, quando ei ex proceribus, elexniagisira*
, \ ,
cibus, etex meritoriis mililibus, qui frequentesin pa . *
laiio semper visuntur, multi suam in cam benevo' ,
Icntiam navant. Deinde u l hoc fausle transigamus
' ,
(qnamvis non sine plurtbus periculis) in discrt \
men saevius incidemus, cum e cuslodibus plures
;. " suspectos habere et rerum vicissitudinem meiuere
, 0
cogemur. Quoniam igilur utrinque male mctuen ,
dum esr, prapstat, ut mea fert opinio, seni quod
, restal vitae niomenlum praecidere , alque ita cer~
, ... ^ tuin el constans imperium indipisei, quando quidem nec ipsrnii se ulciscetnr, et qui pro mor
, * luo aliquid periculose inceptel, milJus exsisiet/
\ ,
Tale consilium Syrgiannes contra avum ex se qui*
*
dem dabat; sed in primis Apocaucho sollicitanle
(
qui ob causas quasdam non legiiimas, ab impera \ ),
tore seniore alienior, qaia ore suo sententiam d i ^,
cere non poterat, quod in juntoris familiaritaiom
. ' , \
nccdum' adeo penetraverat, 3 0
eliam in
, ,
silium adbiberelur, et Syrgiannem diligebar, eidem
, ' \ istuc, ut liberrirae consulturo suggesscrai. Conira
.
haec sic Ingressus est magnus domeslictis : E l
,
prima sententia mibi inhumana, et altera sa?vit ie
, \
alque immanltatis mod\im omnem exsnperare v i ,
detur. Quamobrem spectata tililitale, ab bisce
* - Q consiliis recedenduni, ac prioribus adhaerescenduin
constituo, proyidendamque, non quonam pacio
( ,
imperatorerti atrocissime multemas, sed qua ralione
, ,
a nosirisjpsorum cervicibus exitium prohibeamn*
\ \ ') ,
(bujuft enim ergo convenimus, ut aherius quidem
, * ;
injuria lai vitam honoremque, Deo nos bene
, .
, - adjuvante, tueamur); alleriua aotem, nulla impel , * lente necessiludine, ne honori quidem , qtiid d i , cam vitae? incommodemus. Illis isio modo judiciis
aenlentiaqtie discrepantibos, junior iniperator se
, detis, tacitus quae dicebantur ausculiabat. Tum
Syrgiannes magno domestico sic occurrit : Curn
,
ingenii bumani irabecillilas perfectam reram co ' ,
, gnitionem simul (87) assequi nequeat, nemini iu
his quse ab inilio ei visa snnt, conquiescenduni
, ' \ . " * , * , * & piito, si postmodum conlraria meliora apparuerinl;
alioqut aliud alio f e r r i , miecerique ac perturbari
6 , ' * omnia neccse est. Si enim nec mcrcalor, nec agri, cola, nec gubernator perspeclaa conimoditati se

accommodaverit, verum in suscepto seniel propo ' '* ;
sito pcrse/erare obslinate imbiberit, hic venli
,
advereie surgentibus ciio uavem secum summer. \ #> get, negoiiator crumena vacua redibit; aralor prae. ^ ; '
ler laboris frustraiionem publica eiiam irrisioue
9
u l
c o n
Jacobi Pontani
(87) Verissimum est, quod ait Off. M . Tallius,
omnes houiines trahi et duci ad cogniiionis el
cienliae cupiditalciu, ct veri vidcndi a natura nobis ingeneraium deiderium. Sed quia cognilio
* 6 i r ; i uecesse est per sensus ad aniuiuni vcniat.
quomudo nec simul omnia sensibos percipere, sr

nec omiiia eodeni lempore simul cognoscere pos^
siiinus. Itaque periectam cognilionem quasi gradalini acquiriuius.
10)
JOANNTS CANTACUZENI
104
ludclur. Quin cliam exempla re nostra adjicia- -;, * ;

nius. Nullus duclor placilorum priorum tcnax, de
l.oslibus trop.tum criget; imo lurpiler el effemi- , . "

naie vicius seque mililemque perdilutn ibit. Nam
^
si copias suas adversariis longe majores, et bello
, \
cxercilatiores r.cnsens, idcirco pralio dimicandiim
, * ,
dccrcvcril, deinde in conspeclum hoslitim veniens,
cos et nuniero, et usu, ct armoruni apparalu mul-

lis parlibus supcriorcs viderit, ct qtiia anticipalam
,
opinionem deserere non vult, inconsiderale ac te ,
mere signis illalis conflixerii, ccquid talem ducem
insano parum interesse negabimus? Certc neuti- ; .
,
quam. Ilaque et tu mibi in prajsons admiraiionem
commoves, homo a puerilia usque ad hoc aHatis iu ; ,
militia e l niilitaribus versaius laboribus, duia af- ,
firmas , q u a principio staUierit quispiam, iis & * , nflixumesse oporicre, nec scis vel uno temporis ,
punclo 3 1 reruni plurimarum commulationeV so- .
lere iieri. Adhnec magnus domesiicus sic respondil: * Ego vero morfalium adhuc nullum , sallem paulu- 1 nm inonic valentem, ita perpetuam in prima ali- , qua voluntaU permansionem eibimel indixisse , .
' credo, ut eam poelea, taaietsi raeliora se offerrem,
,
irnmuiare detrectaveril. Te quoque ipsum arbitror
non poluisse tam immodice mihi conviciari, aut , .
de rebus adeo commode ac vere loqui, nisi pariier , ,
niccuin sentires. Tanlum autem ab illo disto, qucm
x i v , ,
tu me describU, ut tam iu publicis qoam privaiie
deliberalionibus, cum sentenliam probabilem et
,
rei proposila? utHUalein opinione mea maxime a l - ^ , '
, ;
lingentein speiiumero protulisscm , deindc ubi
ad farta vcnluni fueril, aul ab alio, quem minus . ' ,
, ,
prudcntem judicarem, aut a mcinet persnasus, in
alia oronia discesserim. In hoc auiem negolio, de ,/ > .
quo nunc discepiamus, non quie vobie, scd quae
mihi videntur, probanda exislimo, idque pluri- , ltus de causis. Primuin enim manus in imperalo- , rcm, el uncium Domini (83) injicere, cique ani- ;,

mam exsiinguere, non apud homincs solum
universos venia carcl, eed, uti credimus, ctlam a . " , ,
Deo hujusmodi f.icinora acerbissima mcrcedc pen- , ' santur. Deinde non isiuc nobis a principio propo- ; *
,
suiiiius, u l aherum imperalorera ncoi darernus,
, , alterum in solio collocaremus : sed solliciio ad
jusliliam respeclu, studiosius ad ei opilulandum D ." ,
iarubuimns, qui ct de imperio, c l de vila conser- , ' *
vanda laborarel. Absurdutn est igilur, huic jusie
, ,
imperium vindicare, illi injuste ctiara spiriium, et
*
sanguincin cripere : ei qua?, si in alium designa '
rcutur ab aliis, crudelissiina ducerefuus, iis inullo
,
crudcliora nos ipsos in imperaiorem mackinalos
, vidcri : el velul in irulina, rebus in una lancj de. ,
vcrgotitibus, ad siniilcin ina?qualilalcm cx contraJacobi P o n l a n i n o l ,
(88) Loquiiur, u l David de Saulo consuevit,
lib Ul llrg l.lnlcrpreles Bibhonmi frequ'nlissinic
vooem Gr.tcam retinutMuni, ut 1 ftegum :
Loquimini c-ram Deo et cluislo ejus. In 1'salmis :
Nolite lanyere clintlos meus. Saivavit Dominu*
ehristum suum. Apud Lucam dc Siineone : Nou

v.surum se mortem, ni&i pritu viderei chrnium Do-
mini; c l scxceniics alibi. Diciiur auletu, unctus

Uomini, a u l . christus Domini, cum sigiiificaliono
maxiina, e s l c l Ycrbuin gravissimum.
HISTOJUARUM LIBER I.
105
106
. - ria parte alteram lancem dcprimcrc, cum ambas

potiui ad aeqtiamenlura, scu aequilibrium compo , nere debeamas. Nec vcro mitius eum habcbiinus,
, * .
6) vinctum in cuslodiam trudamus, quam si semel
'
./co , - jugulaverimus. Qui enim tam officiose coli, salelli
tioquc seniper stipari consuevcrunl, iis (89) am, - pliiudine et digniiale sua orbalis advcrsos casus
,
volvere, letho ipso horribiliusest. Iliuc plurcs
. " '*
Rumanorum imperalorcs, qtiorum cclcbris est
. " - apud posieros memoria, pradiis usi adversis, mori,
,
quam iiidignam hoslibus servilulem servire, raalue , - runl (90). Pra.ierea a cuslodibus, u l ad viiiclum
, *
allentis, probra et corilumelias perpeli, lalcs

auimos quavis aqua Slygia crucial amarius (91).
' 32
accedit, quod nihilo securiorcs oriains,
. " , R si calenis inje^lis cum carceri uiandaveriinus.
, ,
Quippe i arte aliqua inde elapsus fucrit, quod
,
bodie abunde datur nobis, u l , cum iniquc nobis, - cum videaiur aclura, omnium favore ac bcnevo ,
leiitia perfruainur, tunc illi dabilur, et vicinis Bar , ,
baris Romauisque impigre adjuvantibus, infe etiore in nos Marle pugnabit. Quia igilur e nndio
. '* , ; lollere imperatorem, nobis liberisque nostris ne, , ' ,
farioruin atque homicidarum nolam inurct, in
; ).
carcerem autem compingere, praHer facti infa '
miain eciam sumtnorum malorum suspicionis ac
, .
formidinis plenum est : ex aequo et bono fuiu * * ,
rum sentio, in pristino consilio permancrc, et
6 .
imperaiorem nosirum juniorem, si qua vis exsii. " ) terit, tulutn praestare. Hic lu objicies : Q u i d ? s i
l
* "
, ,
, . *

.

, .
* ,
. ,

'
"
senior arma nobis intulerit, non conlra pugnabi

mus? non eum, si sors iia ferat, irucidabimus ?
Maxirae iroo pugnabiinua, el quidem nervis omnibus; verum aliud esl praeoccupare, ct aliud resislere. Illud et lurpe ad fainam, et injustum ; boc et
gloriosum, et justum numeraiur. Quod si damniitx
acceperiwqui anteverlil, reruin exiium non defcusori,sed invasori condccebit ascribcre. Ab ulroquc
igilur noslrmn in ulramque pariein velut cxerciUliiiiiis causa satis diclum est. Restal ut iroperator audilis omnibus a principio, more piscatorutn.
qnasi e saêiia Diultos pisces concludente, utilia dcligal, inulilia rejiciat. Hoc ipsura nbi el rcliqui
dito aseensu firniarunt, e l dipnlicaiioncm conlroversiac cidcm dclulerunl, sic profalus esl :
Jacobi Ponlani noi/e.

(89) l d praecipue Iragici poetic nobis egrrgie D Catonem Uiicenscm. Quibus adde ex Suclonio
Oibonem. Primns hostc lacessiio, ab co *sl inlerponunt anle oculos, dum beroas et beroinas sua
mforiunia, irisiissimamque, et beat.L' quondam, fectus, reliqui sua manu necem sibi inluleruni, no
ac ielici longe disparem conditioncm deplorames servirent. Sed Calonis facinus cum ab aliis, iuin
eiiam a Giceronc laudem invenit. Puial eniiu, ouin
iiiduciiul. Exempla niulia supp^ditabil nnus E u r i ei incredibilera tribuissel nalura graviialem, eampides- Nec lam jucundum esl, ex afflicio ac perque ipse perpetua conslamia roborassel, scmpord i i o beaiuiu, quam acerbura ac Juciuosutn, ex
que in proposilo, susceploque consilio pcrmansisbeato nusenun et calamilosum evadere. Seneca,
De tranqui lilate flnimi, cap. 8 : Tolerabiliu* est, faci- eel, uecem polius sibi consciscere, quain tyrauni
Caesaris vuUum aspicerc debuissc. Off. i .
tiusque non acquirere, quam amittere. Ideoque ix(91)' Ipsa Slyge esi illis odiosius, uaiu e l ab odio
tiores videbh quos nunquam (ortuna respexit, quam
palus illa fabulosa nomen habei. Impatiens est ioquos deseruit.
( 9 0 ) Enumerat Valer. Max. lib. m , cap. 2 , De juriae contumelheque nobilis auimus, ei nobilium
illusiriumque boininum plerumque.etiara nobiles
ortitudine, P . Crassum, qui cuin Arieionko beluiu i u Asia gessit, Scipiunem Poinpei socerum,
PITIIOL. G K . C L I I I
207
JOANNiS CANTACUZENl
103
CAPUT X .
Kepos insignem observanliam in aium ostcndit, el crudelia potius ub ipso pali, quam in eum facere
paratu* est. Qum fortuna dabitur. ea se usurum. Si te deseranl socii, acerbe latuium. Ejus voluntate
collaudata, protostrator et Syrgiannes, dum licet, Byzantio ducedendum statuunt. Quatntur ecquid
imperatrix ahbumenda, an Conslanlinopoli relinquenda *it.
Qui de rebus gravioribus consilii capiendi catisa

deliberanl, eos eliain miniernm conficere opor
,
tere aulumo. Unde olim Roinani el Gra*ci, quique
. ' " ,
sub populari, quique sub opiimaluni poieslate et
, ,
iuiperio degebant, consilia e pluribus congrcga
baul, recle senlientes, boc modo ab lionebto e l
, >
comlucibili baud faciie deflexum i r i . Quin e l de . ;
veleribus quidain, e l c noslro oviii sapiens (93),
.
saluleiu esse dicii, ubi mulla consilia :sibimet33 , ^ auiem inimicuin pronunlial bominem incousullutn.
.
Cuin iiaque vos et plures siiis, et in dando consi , *
lio exeellalis, deque praesenti negoiio multa dis- , ,
seruerilis, licituin erii et tnihi, queriiadmodtnn
, piscatoribus, ut dixislis, e plena sagena deleclis me1 *
^
lioribus, cajtera foras millerc. Proferam ergo ipse
.
quoque meo judicio oplima : vestrum unicuique - '

intcgrum e r i l , quac probaverit aroplecli. Dc rebus .
txpelendis ac fugiendis, jucundis et tnjucuudis , , *
neqtiaquam unus e i idcm e^t omnium hoininum
,
sensus, sed u l quisque iis ailicilur, ila de illis ju- ,.
dical. Fas sit igitur milii quoque uunc in consul- .
lalionc ita proloqui, u i affectus sum. Usque co
nibil diruin. rt immane vel viu>, vel dignilatis , '
inea* graiia in doiuinum meum el imperaiorem

, pcrpelrari velim, u l si lorte dislriclo euse in tne
jugulabuudus irrueret, pedibus salulera nieaai
,
expedire conlenderem. Sin quippiam fugienti ob , ' slarei, adet> me uon dcleciarel ad dcfensioneni
, ,
lonverti, ut velaia facie, cum silenlio plagam rnal"
> , lem acciperc ; meluens ne aspcclu illius vehcmSnr
_ ,
,,
lius lurbatus, ac velut de statu meiilis diniolus ^

insdirein, ferrumque ei extorium longius projicercin : cum boc ipûm scelcsti facmorU loco diicam, quoquo modo conlra parcnlem manus tollere. Sic me de avi bonore scntire, DCUID omnia
perspicientein leslor. Eodcni animo vos esse desidero, cerlos plane, nc muiirc quidem super bac
rc ainplius, aeque conari, me in diversuni Irabere :
nec cniin bilum proticielis. Si crgo priora consulia
veslra, caque salutaria sequcnles, itisianlia pcncula fugiendo declinare \ ultis, benc est, ct ego
ad numerum veslrum mc aggrego, nec discriuiiliuiu communionem rccuso. Sin aulem illa, ut e t
limidilaie et iguavia profecia improbanles, in se-
, , ^ , , '
.

.
,
,
.
, .
, , >
,
cundis cogilatis nulla inierposila dubitalione con- ^ ,
, ' , '
sislcre decrevislis, ac me in alia omnia disccdente,
. ,
vos, qua? mibt placenl Jiaud profulura ducitis, ego
) *
wrtie bujii9inodi facioruin cousortiuin nunquaui
. ^
cupiverim : \os qux securilali veslr* conducere
, / .
credilis, quoniam poieslas est, ampleciiinini. Dco
Jacobi Poatani notffi.

(92) Saiomon est iste, Proverb. cap. u , 24.
\ides quemadmoduro laugai sacras Scripiuras ?
uam e nostro ovili esl, , apud
Joannem cap. x. Saloinon esl ex nosiro ovili, quia

beuiu vorum, quem nos agnoscimus et colimus,
ipse quoquc agnovit et coluit.
!09
HISTORIARUM LIBER I.
110
, ; singulares ago gratias, quod usque ad hanc diem

nulli veslrum sua in mc inclinalio volnnlaiis quid \ ;
\ - qnam crcavit incommodi : neque extra vos ujli
morlalium nusirarmn consullationum arcana pa \ . ,
tefacia snnt. Quod ad mc allinet, ut potero, c l
,
ul Detis aunuerit, in pcriculo meo mc Lractabo.
.
Equidem non ignoro, si in pugna occubuero, 3 4
, ,
vos morti nreae illacrymaturos alTalim, frcquenli ,
que ac longo flelu amicum prosccuturos, si modo
. '
;, ,
aliquod amicitiai mcritum menioria hatid indigmim
*
in vos collocavi. Quod si ad snperstiiem denuo voa
\ adjungere volueriiis, non erii ullo impedimen
\ . isla quaj nunc fil 'uticr nos dissociaiio : eumdcm
' - quippe nie semper, atque ut nunc, veslri aroap, "
tem invemetis. Ne vero arbitremini, aut banc se . : paralionem mihi iion moleslam accidere, aul vos,
ccu horaines nauci a me rejici in praesenlia. Ex
, ;
* ' quo enim hunc sermonem orsus sum, ex cogita \ \ tione dislraclionis nostrse doloribus mullis cumu. , - laius est mtbi animus : elsi roe in posterum plura
et vebementius dolilurum sciara. Sed quomam res
6 . , ,
iki tranquillnm eonferri uon possunl, quod ferre
,
, oporlet, feramus. Ergo si, ut dicebam, antegressis
cogitationibus insistenles, saluli noslrae prospi , \
* * , cere , e l adversus arum nibil incoitvenieus medi , - tarl instltueritis, rebus agundis comiiem me pro , * fiiebor : sin alia vobis mens, boc unnni relin. \ , \ quitur, ul multa bona ob declaralaro in me bene , - volentiam vobis a Deo precatus, ipse mihi ad u l i ,
litatem meam promus condtis fiam. His amlilis illi
diu inter se aspiccre, et admirari ingenium juve \ ,
nis, adeo ad boneslatcm grassantis, ul dc pudore
. * b
c l reveremia .erga avum nibil diminucrei, quam ^ , ,
vis ille trislia multa remelireiur. Dein protosira \ /.,
tor sic incipil : Nos, imperalor, de tuis al |iie no , . "
,
slris commodis sollicili, quae co facere putabamus,
, /'
edisscruimas. Quod aulern de avo consuluiinus, in
- eo non hoc unum spcclavimus, ul malo mullare, .
tur, verum nt ne ad belluin apertuni veniretur,
\ \ * tuoque capili casus aliquis gravior iinpenderot :
\ id nim est, quod omnium minime velimus. Et
\
cum securitalem honoreinque avi tuaB saluli in ,
coluinilatique praeferas, quod intellcximug, subit
\ , nos bujns magnanimilatts et justitia? adiniratio.
, \ \ \ et qua3 voles praestabimus, justa<[ue et uiilia tno
, \ . \ judicio meiiemur. Quod vero antca oratione dis \ , - crcpuimus, non id studio dissentieiidi factum esi,
, *
sed ut ne quid eorum qua3 teinpus postularet, n< s
*4 . \
indiscussum prxicriret. Proinde cum omni ambi
guilate sublau sententiis cowgniamus, boc solum
, , resiai, ul omissis sermonibus, ad id quod dalur,
, . \
aggrediamur. Postquam Syrgiannes deinde ex sua
,
iltMn menie locutum protoslratorem pronuniiavii,
* \
et boc ad commendationcm ncpolis adjecit, ob 3 5
- \ , ,
banc rcvercntiam alque curain avi multa illum
4ipud magnum, coelesloiuque imperalorem maneie
* .pramia, qui aut malevolorum consilia mulaturus,
, ,
aut ad nocendum prorumpeniibus pro defensore
*
obviam iiurus essel : ubi nepos quoqae de bene-
Ul
JOANNIS CANTACUZENI
112
volo.ntia ct obseqiiio sibi prae^tUis grnlias amplas \ .

, . ' 61 \
cgii, fugiendum esset nec ne qusesiverunt. E l qnia
, \
semper diem supcrvenienlem nialum aliquod inajus
, \
parere vidcbanl, ei iram avi magis magis que corro
borari, ex eo ducta conjcctura videlicet, quod nun quam vcl verbo appellare nepotem dignaretur : et

quia in timore erant, ne si quid inopinalum de, ' ,
repente exsiilissct, id ipsura effugere nequircnl,
/ \ ,
dum lempus ad capi reni sineret, et libertas sup .
pedilarel, Byzanlio excedendum sialuerunt. Impe ,
rator quanquain eos id quod rcs esset dixisse, et
,
scopum letigisse fateielur, tamen excelso et pa/pt \ . "
tienli animo uSque ad ipsutn discriminis articuluni
exspeclandum csse monuit, cum sencm aliam men- \ , \ . , \
tcm induturum, et a concepiis maleftciis deslilurum
confidcrel. Nunc autcm de conjuge raea decerncn- , 6, \
dum esl, inquit, uirum eam fugienlibus nobis pone \ ^ . '
soqui oporteat. Haec e Germanis erat principis
Brunsuiceiisis (95), apud suos emineiUissimi el ,
.
splendore generis inlcr orones sui ordinis facile

praecipui iilia. Prolostralori igitur et Syrgianni
, \
faciendum videbatur, uti impcraloris conjugem
; ' ,
assiimerent, quando el ipsi suas secum haberenl :

qoin oimiem lapidetn roovendum, ut el imperalrix
.
cum imperatorc esset.
1
CAPUT X I .
Cantacuzeni rutiones, cur imperalrix Constantinopoli relinquenda. Syrgianne ad prwfecturam $uam in
Thraciam dimisso reliqui harent Bytantii. Magnus conto&taulus, el tnagnus logotheta Metochitet viri
claristimi impcraloretn senem frustra ab inceplo dimovere niluntur.
At enim Gantacuzenus magnu* domesticus seor- C

sum ab iis semicns, opinionis s u niomenia bis
verbis explicavil : Priinum discessio nostra clandesline, el anxie nobis satagentibus futura est; id
feminis ad liiijusmodi operuin labortm infirmis,
c l natura nequaquara idoneis, sumnium periculum conflabil; ei nos ipsi non mediocre babemus
formidare discrimen, si facto in ipso deprebensi
fuei iiuus. Adhaec, eliamsi fortuna favente boc operis bene processeril, taitien posteriora non perinde
cvenient. Nain si ab avo mamis ad nos inscquendos 3 6 niiuatur, alterum e duobus cogemur, aul
uxuribus rcliciis porro fugere, quod nos limidilalis, iguaw:e, demeiiliai, temeriiatis crimintbus
maculabit (ul onutlam quod imperairici dedecoris
'
, *
, ,
,
\ * \
, ' \ ^ , '
\ . ,
, , ,
,
\ .
auctorcs erimus, qua3 pro capliva abducetur), aut D , , ejus, imperatricis inquani, causa pauci cum mul ,
lo phiribus pedem conlerenies inierQct : quorum
.
ulrumvis eligerc, a prudeniia abhorret piurimum.
,
Prajterea neque ad quos proliciscimur, constanleiii
* *. erga nos fldem gerunt. Quod curn iia s i l , 11011
\ -
Jacobi Ponlani notaa.

(95) Quis negel bic nomen proprium corrupium esse? Divinel igilur leclur vocabulum bujus
priucipis; nain quod sequiiur, nomen est proviuciaj JJrunsuicensis, el dicelurlib. u , cap. 5, Gerinaiiis cuui iuiperaloribus Goiislanlinopoiiiauis
1'imse liosp.tium el ainiciliam. !la*c auieni mulier, lrene dieu,*siiie hberis dcccssil, de quo iufra,
cap. 40. lu Graico . , ubi
uii omaiuo corruplum cî, quod ait inlerpres, sed
ila scribendum : \ , id esl,

lialice, duca di Brunzuic, nam ejus linguae magnus
usus Gonsiantinopoli, u l conjicere est ex locorum
appellaliouibus, ui , et , e t c , litlera*
autem valent apud Graccos inferiores, ul
infra patebit saepius : valent ut
pro balt-ta, el ^, Bailu$, nomen V c ncliim.
113
HiSTORIARUM LIBER I.
114
;, ; \ '
,
, . , \
, '
= , \
\ >
, . '
, ' ,

, '
-, '
,
.
; , \ \
. \

, ;
\
\ \ , >.
; ; \ \
, ' \
,
, \
,
, xfj -
cunclanduin, ncque acquabili el lento passu 1

num lempus conlcrendum : sed enixe e i aci-eleralo gradu ambulandum est, ne antcquam pervcniamus, incoloe adventu noslro praeceplo, unanimi
consensu urbc nos arceant, rcliquisquc urbibns
ad similem audaciam exemplo suo praeeanl: sed
ut ipsimet nuntium adventus noelri apporlemus,
urbemque occupemus. Illud insupcr impcratwci
ad comilandam virorum fogam non levi inipedimenio est, quod. ulerum ferl. Ob brcc ompia
apqoum judico, ut illa sc non moveal; nos aulero
forlunam subeamus, el, si qtiidcm res, Deo bene
juvantc, ad votantatem fluxcril, imn jam ipsa quoque eo accersalur, ubi conjux hiertt; sin secus,
ipsa saltem eecura dcgat. His ui prseclare diclis,
imperalor ct reliqui suffragantes, quaudo, quovc
pacto secederenl , circuinspiciebant. Caelerun
cum perspicerent, eiiam relb|UOS tum proccres,
tum niagistrattzs diesidio imperalonim gravilcr offendi, catamitatumque dcnsissimos imbres communi Roroanorum inde metuere, e l eas crebris
usurpare sermonibus, exspectarique ut iidem cum
iinperalore agerenl, ne quid novi el inusitati i n ceptaret, sed nepoti ornamenia impTatoria permittcret; quod alioqui molitio senis ingenlium
incommodorum ac molutim fuiura esset materia,
durandum, et qno res evaderet, observandum esse
ceneuerunl. Itaque Syrgianne in Tbraciam ad pra>
feclurte suae iminus dimisso, caBleri Conslaniiuo. , C poli haerere perseverant. ln hoc rerum eiatu magnus contostaulus Micbael Tornices (qui materno
(
genere imperatorem seniore.m altingebat, nec

slremum gratise e l aucioritatis locum apud etun
, *
\ , , '
tenebat, non lanlum quia cognatus, $ed quia non
, \ ,
vulgari prudcnlia, et morum probilate egregius,
\ ,
atque a provinciis, quas imperaioris concessu ad \ ),
minislraral, aequilalis et inlegrilatis laudem maxi ^ , main reporiaveral), 3 7
igRr fretus ea gra ) \ , tia qua valebat, clam aliis ad impcratorem acces , , ,
sit, et cum eo super, uepote coltocuius, qiiam

aliena a ralione teniaret, non immerilo ostendit,
", , quamque varias in imperium Romanum calami. * lates invebcret, sive mcditata feliciler, sive conlra
, - irent, dftmonstravit. Id ipsum el magnus togoihela
. , , \ Melochites (94) prnpstiiit, qui tum domuni impc * , \
ratoriam, sive aulam regebal (95), vir alioqui so
lers , et non Chrislianis inodo, sed extcrnis etiam
\
lilleris polilissimus. Elenim cum aslronomia;
, ; ,
principia a quodam Bryennio minuia ei imper
1 1i c
Jacobi PontaQi noiee.

(94) Erat tum poient apud imperatorem ac rerum
omnium moderator Melochite* Theodorus, logothela
yenerali*. Sic autem ab imperatore umabatur, taniiaue fiebat, ut nullum eju$ arcanum ignoraret, etc.
uregoras lib. v u .
(tfo) Grajce sic est,
-.? , quod rerum omnium pro
imperatore moderalorem &eu vicarium imperatoris
y
iransferri posse non pulo. Etenim isii ,

scu , scu
(nam et illa suam babuit m<jdiatorem, ad vcrbum) videntur nou alii futs&e
quam magUlri aulai, HofifmeUter, curalores, p r a fecti ei administri rerum donius iniperatori;, quo
jureconsulii' vocant comiles rerum privatarum,
qni quidem assidui erant apud principes, eoruiu
jussa excipieales et cxsequemes. igilur
qua: fuerint hoc loco, jaiu, ul reor, perspicis.
115
IOANNIS CANTACUZKN-I
116
fecla accepissct, ipse in eo sliuUo arcuratissima \ * /

diligcnlia sua tanlos processns effecii, dehide
\ , ;.\ ;
qyoque permulli in adem rcienlia ipso prreceptore
> ,
progressus eximios adepii sinl. Qnod cmn hnpe , rator adniirans, Gregoram ejus auditoreui per, ;
cunctarelur, qui tandem Metocbiies a tam lenui; , , , ,
bus profcctus iniiiis, ad plenam bujus disciplina?
cogniiionem aspirare potuisset, audivil ab eo, ni- ^ , , ;
bil es>e miruin, ex parra lampade luculentam
, \
facem acccudi. Laudavil rcspondenlis acumen iui ,
perator (9G), et imagine obvia, a c familiari natu , \ >
ram rei anle oculos ponenlc dclcctatus est. Ergo
:
hio magnus logotbeia cum propter intelligenliam
\ ,
alque doclrinam libcralem, ct in negotiis obeun \ ^
dis dcxleritatem ab impcralore faniiliariter admoe
dum diligeretur, ausus est et ipsc de ncpote illum ^ ,

, adnioncre, suadereque no semel flxa ct raia con:, ,
velleret, neve impcriuui cidem ablalum, alleri, cui
ninime deberelur, Iransdilum vcllct : si non ob . -. *
. ;,
aliud, at certe ne ta:ili lumulius inde cierentur.
Haec et similia imperalori occinenles illi duo, la- ' *
. "
pidcs videbanlur loqui (97) : nam qnod a primor , \
dio decreverat, ab eo deduci nullis niacbinis po^-r
ral, suamque malignilaicm in nepoicm rebus ipsis .
exsercbat. Aiunt, boc tempore in scipsum descen- * '-; \ ;
, \ ,.
disse, el quasi cura aliiore defixum, neminem qui ,
deni allocntum, sibimcl auicm frequenler inlcrroganlem dixisse : Ergonc nalura ipsa poteiuitis \
erit iptuc odium? Quod verbuin aliorsurune, an ad ;
nepolem pertinerel, scire pro cerio n mo poiait; Q ,
oranes tamee in banc parlem polius, quam in , albibi inierprelati sunt, el pro argumcnlo futurarum
* -
niseriarum babuerunl. In his bicnis desul.
, \
. .
3 8 CAPUT .
Ab citalur nepos, et proto&tratore de iltius versulia monetar. Iterum citaius, in palalxunt va /ff,
protottratore protequente et foris eispeetante. Snpervenit maguus domesticu*; quid actum *it coguoscil;
contitium suum ediclat. tlos Cenueimum et Venelorttm, Dominico die imperatorem peneratulL Genuensc*
terna* triremes celeriter arniQiil. Prolosiratoris ad pugnam ardor.
' , ;
Vere novo, Nonis Aprilibus (98), Dominica anle
diam Palmarum, avus nepoli per mimsterium man- ,
\ dat, ne quoquam concedat, sid ad se coHfeslim
, , .
accfdal. Qui secum animo versans, et curiosius
* % indagans, qnidnam ista denunliatio sibi vellet, cum
causam accitus nullam posset conjicere, inlerroga- D , \
Jacobi Pontaui nolaa.

(96) Animadvcrle laudari obiter Grogoram,
propler scile dicltiin. L i b . iv reprebeiidiiur acerrime. scd a inoribus. lpse tamcn Gregoras non seniel Gantacnzcni boiiorifice meminit, ut prafaiione ad Lectorem osteudimus. Quod dicil paulo
ame, Grcgorani fuisse Meiochitas discipuluin, id
ipsemet libro m i lesialur bis verbis : iVam postea-
signiTicabit; non enim mollescit lapis, dum coqtiilur, ignibus lamen ad calcem redigitur. Sed nialo
legere , u i sensus sii, nimis dura videbanlur
loqui, ut esl lapis. liaqae et Plaulus Aulularia :
Certbrum mihi dicta tua excutiunt soror : lapide$
| loqiteris.
y
In Grjpco nihil miitandiim.
Lapide$ coqucre,
qiiam in recens (edificato monasttrio (', me col- proverbitiui pro uihit aut incawim agere.
locavit, maximi (ecit, et pene in germani filii loco
(98) Quomodo am sero novum ver? Gra;ce enim
me dilexil : aueo, vt abtronomicam disciplinam, CBI, * . Adullum esl poUus
quam solus eo lempore pcrfectissime noverat. mihi
Nonis Aprilibus. lta sane socuntluin coeli cursuin.
Iraderet, nec tanta* ope$ invideret, et &a>pe apnd Sed polcsi tunc novum esse, si litm primnm verna
iiiiperat<>rem ac proceres gloriaretur, me *e hccre- leiTipislas incipiat, quain boc anno 1601 ei *upedem doctrince mce institutum etse.
riorc experli sunuis cum Martio mense haud i n -
(97) Peccalum cst forle a librario, c* scriplmn

pro . S i non esi, lum iuaneni oporam
ccpissc. Q io p?cto aliter locus explicclur, non

dispicio.
117
1B
, , \ \, bal, et precibus orabat nontium, ut si quld nossot

ne celaret. Tum ille, nihil se exploraium habere
'
, ,
quod affirmaret; in suspicionoin autem dclabi,
\ \
avom palriarcha ct cpiseopis prxsentibus eum
; ;
consliluisse alloqui. Yerum quidnam, et quo Gne
\ , diclurus s i l , sibi nenliquam liquido constare; ct
. " ,
parumper conticescens, Sicul narravi, inquit, salis
, ,
perspectum non habco, quid verborum gil faclu \ , rus; auguror tamcn, molle ac mairsueium nibil
' \ - loruturum, sed le velul in judicium arcessi. Quare
, , aliquandiu praemedileris licet, ut rali(Hiem r c , . poscendus, paratus ad rcspondendiun vcnias. No ; pos 111 bono viro gralias agens, et pramium a D
,
comprecans, atque hoc insupcr addens, sibi opia , \ ,
tum fore, coram multis judicio conlendentcm cri
_...?.
~x*.~.-i
a.. -V
"v*..
.. *
**
- .. _
rn
.:
~.
mina objecla
refellerc,
renunliarc
avo jubei, mox
,
se aflulurum. Apparilor divinam ei opem lali sialu
, . precaius, et ut iniperaiorem veneratus, recedil.
Extemplo socios convocal. Porro magnus domesii , cus, Tarcbanioia sororis primi Micbaelis impera. * ; toris,et niajoris malerterae suae fllio rebus buma^. ' '^ , nis ereplo, ad exanime corpus luctus causa abieral:
prolostrator domi nianens illico adest, cur voca, :
lus sit quairit. Nepos el quid sibi ab avo manda , \
'. . " - tum, et se reum cilari, ac sinc mora se siilurum
6 , , \ refert. Addit eliam, se judicium ex auimo subitu . rum, cum nihil negotii s i l ostendere, tum sc va , \ * care omni rriinine, lum doinioum el impcrato , \ rem seniet de maligna volunlaie sua ulcisci (99).
^, ' , Q Subjecit prolostralor : Longe mihi a vcro lapsus
, (4
videris, imperator, alque u l verishmle fit, quas de
ykv lali judicio a magno domcslico audivisli, 3 9 qua3, ,
que tum et a te, e l a nobis, u l recie dicta accipie. , banlur, eorum te occupavrt oblivio. Nam cuin m
, , , ita pradicasses, velle te, si apud avum causam d i ccrcs/aut objecia dikierc, aut, si id minus posses,
, \ \ non imperio tanium, veruin etiam viia carere, iile
\ , . - euiori optabat polius quam videre diem ilium,
, \
quo lu judicio cum avo conlenderes : non enim
, , jndicii, sed condemnationis diem revcra appeliare
, ,
conrenil. Cum enim idem sit futurus judex, qui
\ , *
accusalor, aliud ratiocinando colligi nibil polest.
(
Praelerea non ila est insipiens, ut tam inconsidera , ,
te ad judicium feralur, tibique lempus ctiara ad
R
D responsionem concedat, quo aut innocentem le os .

lendas, si bene, aut nocentem, si male rcsponde\ ;, - r i s ; sed cum s i l , quod scimus, praeslami pruden;.* ' , '
lia, et reruin gerendarum callidus, tuin demuin in
; , jadicium le addacet, quando ejus arbilraiu prac \ , gtruclis omnibus, unum boc restabit, ut senlenlia
, \
de te, lanquam de sccleratissimorum facinorum
\ , ,
manifesto, el ob id quibusvis suppliciis excarnifi, \ , '
cando (ut sic apud exlcros cliam jastitiae opiiiio ,
nem auferat) pronunlielyr. Hauc illis in colloquio
, - agitantibus, ecce alius ab imperaiore apparitor.
Jacobi Pontani nolee.

(99) Ut facit seoex apud Terenliuin, in Hcautontimorumeno :
lnlcrca usquc illi de me supplicium dabo.
Sed aliam ob causam iilc, e l ob aliam isie. P r c terca, ille volcns ac prudons, blc iavHus.
119
JOANNIS CANTACUZENI
120
qui nepolem urgerel ad regiam. Quia ergo aliier , \

, \ ,
ncquibat, quo vocabalur, i v i l , i n u l u plemis
; \
ni<rstiludine propler niagni domestici absentiani ,
.
quicum consilia sua conferrc poluisset. Haud multo
,
post doniesticus quoque palalium ingrcditur, ju>,
nioremque imperatorero apud avum intus, pro ' ( )
tostratorero foris sedcnlem invcnit, ipsoYullu per \ , turbalionem ac solliciludinem inlimaiu oslcntan*
, tem. Tum sic eum compcllal: Aspcctus luus mc \ dilabundo similistc in reqnapiam magni pondcris
. \
cogitaiionem defixissc signiiicat. Hic protoslralor, Maxime, inquil, el cogilalione dcfixus, vi gra- -: , \
\ vissimo casu atflictus snm. Quam ob causam lan ' , \
dcm? Qtiod, inquit, Andronicusab avo in judicium
\ vocatus, cum vebcmenler cuperct prius tecuin
colloqui, ea facultale exolusus esi. E l quoniam ;
/ inoras interponere non licebat, ipsc ad imperalo. ' * \ ,
rcm introivit, me timore non levi dc se suspcn \ " ;
suni reliquit : cum praserlim recogilo, quid tu
nobis de istoc judicio dixeris. Rursum querenle , " , ,
' \ ,
inagno domestico, quid interea loci raiionibus
suis appositum, et tempori accommoda um presli- ,
tissent : Nibil, ait protostrator; nam quia inier
, ,
binos vocalus inlervallmn permodicum intcrcessit,
\ ,
40
imperatorem feslinato abeundum fuil,
,
baud quidquam quod in rem essct effecimus. Quid? \ . *
de famulitio luo aut nepottt cur hic nemo v U i - . '
lur? Visebanlur vero, inquit, at ego formidans,
\ ; ,
ne enrum prasentia, aliis secus raiiocinanlibus.

aliquid suspicionis et damni afferret, eos domuni ^ , \
, .
icmisi. lloc loco domesticus eorum impru' ,
dentia magnopere incusata, quod niillura tempus
. , , ,
periculosius et ad vim faciendam opporluniiis
' exsisterc posset, quo proinde famuli velutansam ba, ,
berent, minime fucaiani benevoleniiam amorcmque
suum erga juniorem iniperalorcm declarandi, ip- , / ^
;, \
sura quibus cingeretur discriminibus eripiendo :

Age, inquit, tu coaclis de ministris et amicis luis
\ quolquot poteris, hic praeslolari jube; ego binc di gressits, ipsius nepolis nibilominus meosque con , , ,
gregabo. In unam deinde mullitudinem conglobati,
,
adjuticlo iiem iinpcralore, quod opinor nos posse,
'
ad Sopbia? Dei Vcrbi sacrosanclara aedem (1) nos
e
a ( 1
Jacobi Pontani notca.

(I) Filio Dei, qui est Verbum , et sapientia Pa- D ; , , ,
tnsis, a Conslanlino primiim excitatum osl hoc tem-
*> ,
plum, u l scribit Nicepborus Callistus, l i b . v n ,
. " ! ",
cap. 49. Laudalur a iiostro bistorico lib. iv, cap. 4 ,
ubi lerrae nioiu quassaiuin, ct ex parle collap- sum narralur. Procopius de aidificiis Jusiiniani : , /, , , , \
, ,
Totum templum in cineres redactum, Justmianu*,
quangnam multo potl, ila reparavit et expolivti, ut
quihquis de priori templo audiverit, h monslrata prarsenti vehubtate , optare porsit, illud jnmdudum'periuse, ut in prwsentem faeiem muiatum cernut.
Paulo infra : Exttrucia igiiur ecclesia esfin spcclaculum plane pulcherrimum, iis quidem, quos videre
contigit, stupendum : illis vero qui audiunt, incredi-
bile prorsus. Lege caetera. In Turcograsria, ubi

ConstaniinopoHs capta e l vaslala describiiur. icnipluin boc verbis islis deploralur :
% ' ;
Qttomodo contumeliam fern tantam potuit. qute d$

nomine Logi condita fuit sancla Sophia ? Illud ierrestre ccelum : nova illa Sion* quam consiruxil ip$e
DominuSy non homo; qloria illa uiiivrrsi orbis terrarum; illud decus ecclesiarum; eniinenttssimum illud
omnium per totum mundum a'difiviornm. 0 rem wiiram! NobUissimum Dei templum lemplnm faclum
est Ismaelilarum, impiorum illorum el infidelium.
Horresce, o/, ingemtsce, telltis, et concuttre. Exclama, Cloria, tibi tolerantmime malorum Domiiie.
I2
>
HISTORfARUM LIBER I.
\ ' ;
11 , \ , ( )
,
) , , ,
, , \ \
, \ \ .
, ' ,
* .

,
, \
, \
( ' 1\ ) \
, . ,
\ \ , \ ,
, ,
, \
*
\
,
.
\
recipiemus : ibi dcnique ut asylo (2) luenda* ac

tegendae satuti noslra incumbemus. Poslmodmn
missis ad avum oratoribus, ut ausus in se noslros
oblivione sempiterna deleat (3) rogabimus. Et quia
seditionem, quod credibile est, timeat, ut jurejurando nepoti nobisque ttun securitalem, tum commissorum iilam obltvionem proniittal. Postquam
ex hoc tain subito periculo evaserii, tum deinde
ubi consuluerimus, quod preslare videbilur, ejns
agundi libera poleslas erit. Aut enim a coiitinentc
una urbis poria (\) effrncla noctuabundi erunipemus ,
aul Genuafes nepoti amicos, triremem unam, b i nasvc inslrucias auxilio poscemus, et ad mariliti.as Tliraciai civitales (qua?, quoniam a Syrgianne
reguniiir, a nobis sunt) incolumes profugiemus.
Alque ila procul perkulis, qua? n rem nostram
exi&Limaverimus, de cauero exsequemur. Nunc

auimis opus el pectore finno : nunc, si res flagitabit, ipsa quoque anima inlrepide impendenda,
quo imperatorem juniorem e medio discriiiiine
extrabamus ; nec eum in causa jusla rapi ad inieritum paiiamur, siquidem el me licos, et belti duces experientiores, morbis ac pugnis ingrave*centibus acrius inslare videinus. Hoc consiliuni ubi
et proloslrator pro optinio aniplexus est, visum ad
effeclum perducendum. E l ille quidem protinus famulos, et amicos quotquot pottift coegit, quos cito
pedes aitulcrunt. Idera niagnus domeslicos in suis
et nepolis, quanium licuit, contrahendrs praestans,
, * \ - Q absenlesque, cum prirnnm donmm 4 1 revcrtis*
, senl, ad palaiium occurrere jtibens, brevi eodem
* rodiit. flis sludiose ac sedulo peraciis, quia Do_
minira agebatur, et mos longinquitate invaluerat,
* ,
principe hebdomadis die, Genoenses, ac Yenetos
\ ,
Latinos, bonoris e l subjectionis profilendft gratia

, . ' in regiam venlitare, adoraloque imperatore domum
, , regredi, venerunt et tum Genuenscs, solemne offi ' cium persoluluri. Inter bos magnus domesiicus,
\ duobus ex illis tribus, quorum supra meulionem
faoiebamus; nepotis fautoribus repertis, promissa
\ eis redegil in memoriam, atque insuper de summa
, , - auxilii nccessilate edoctos ad triremes insiruendas
dimisit. l i l i abeuntes, et pro tempore diligenliam
, /
adbibenlcs, intra horas viginti, tcrnas omnibus re\ ,
D bus ornant. Quae inlucns protostator, muhosque

{%) ", cui necesse non esl timere, ne
epolielur, ne, qwe babet, prseda fianl. liero, qucni
spoliare nefas esl, tutus a violentia, sacrosanelus.
Templa porro asyla dicunlur, ex quibus nefas est
abstrabi euin, qui ad illa confuîu Servius in n
jEneid. vocarf pulat as>lum, qnasi asyrum, a non
abslrahendu. Multa asyla reccnset (Alexander ab
Alcxandro, l i b . m , cap. 20.
(3) , id est, injuriarum offonsionumquft obiivio. Hoc verbo Albenienses in sedandie
disoordiis usos aflirmal Giccro, Philippica. Et
Thrasybulas, auclore iEmilio Probo, hgem lulit,
reconciliaia pace, ne quis anleactarum rerura accusareiur, neve multarelur : eamquc illi legem
vbliviotih appcllarunt. Sed legein quidem
appellatam concedit Muretus : verbo atitem

usos , hoc est, non esse retinendam injurim memorium, seu, animum malevolum
ob injuriam illalam non suscipiendum, et buc idem
fuisse in lege posituni probal, Variar. lect. lib. n ,

(4) De viginli iribus porlis urbis Conslanlinopolilana?, vide Joannis Leunclavii Pandcclen h i sloriai Turcica?., quo libro Annales suUanorum
Olbmanidantm, seu Ostnanidarum illusiravit, nobisque ad basce nolas plurimum commodavit :
quando bonam parlem Turcici imperii peragravit,
et curiose, hno vero diligenler accuraleque omnia
inquisivit. Yidc item Petrum Gyllium iu Thracio
Bosphoro.
124
JOANNIS CANTACUZENI
123
tatn de nepolis, quam de suis doniesticis circuma- , \
,
slanles conspiciens, spe bona confirmatus mirifice
, laetabatur, et amorc. magno pugnajidi exardescedal. Verumtamen praeter Apocaucbum nemo cau- . 0 1 '
,
sam evocaiionis noverat: illi eiiim soli quod age: . \ ,
balur palefeceranl : alii ob aliquid singulare con\ ,
vcnisse suspicabantur, eo argtimciilo, quod qui
, \ , \
cquos baberent, eos ad palaiium miuere jussi es \
fient. nisi quod quai de Michaele Catliaro lama

jaciabal (quae jam oumium aures compleverat), ea
'
so ut novum quiddaui et audiluros, ct visuros
*
ctiaai sp rabant. llli quidcm iu his cranl.
, , \
, , \
( ), \ . 1)1 .
CAPUT XIII.
Junior impemlor egresstis, magnum domestirum requirit. Quid utrinqtie achim mtituo indicant. llisioria
imeritur de dilulo teuioris consilio. iJenuo per eunnchum, adjndicium quidem, cum magna vocanlis
miseraiione el lacrymii arcessitur nepos. Ad officium luli tempore *ibi p>mlandum socios cohorlatur.
PromiUunt orowia, ipsumqtie ad pnlatium comilaniur.
linperalor minor ad exleriora palalii alvi dolore

sinnilato egressus, magnuui donieslicum vesligabai. Quo invento dolens ac inoeslus, T u vero,
bonc vir, inquil, ubi bactenus fuisti? Ule conlra
magno cum afleclu, Quo nie nolcnlem rei necessi*
tudo compulit. Deinde narrat quaeque staluerint
baclenus, quseque egerinL. Nopos gralias agU, ti
iulerrogaltis quid ipsis porro faciendum sit, dc j u dicio fuluro ail milluin rolinq-iii dubium : bucusque auuni avum uibil cuiquam 4 2
*' Q ^
luiesenl verborum fecisse, posseque nibllominus
adbuc fleri, u l mediiata, suo advtmlu vidclicel dieaipala, eiiam nunc difleral : quomodo nimirum
paucis anle dtebu3 usuvenerii, cum veierc insiiluto
roagui canonie oflicium canebaiur (5): quem evene
u l a
* ; '
\
, ,
, ', ,
, ;
* " , '
. *
\ ,
\
$. \ *
,
, *.
\ .
\ .)
, -
Jacobi Ponlani notffi.

(5) Ex Triodio quodam Iibro riluali Graecorum C sianem, et per alia /iitjuswodi Deum placandi eique
de magno canone describemus, quoe interprelatus

esl nosler Jacobns Greisems, Notls iu orationes
plucendi media. Quin adeo canon hic crworus est, et

in animas tam facile influU, ut et mentem, etsi prwPalrum de sancla cruce : Eodem die (quinla sciiiduram, satis emolliat, et ad recipiendum id quod
cei qnintas hebdomadis tit Quadr<ige$ima) canimus bonum et honestum est excltel : dummodo corde
officium mngni canonis. Hunc vcre ex omnibus cano- contrito et debila cum attentioue psaliatnr. Fecit
nibus maximnm optime ei ingenivse composuil el
aulem hnnc cauoncm eo tempore,quo magtms SophioconscripsU sanctu$ Pater nosier Andreas, archiepinius palrinrcha Hierosolymitaiius Vilam Marim
scopus Creice, cognomento H\evosolgmitanus ex Da- jEgypliacts litteris maudavit : qum el ipsa compunmasco oriundus, qui decimo quarlo cetalis suiv antto ctionis plenissima e$t, lapsisque et peccatoribus
grummaticoi sludia aggrestus. ei in omni disciplina- multum consolationis afferl, si modo pravis cperirum genere probe excullm, Hierosolymam pervenit, bus desistere veiint. Lcge autem recepiutn est, ut
vilamque tnonasticam iniit, qui sancte et pie vilam
hac die lcgntur hac de causa, Cum enim sancta
peragem, in quieto Hlo et turbis remoto vivendi Quadragesinia ad finem tendat, ne homines seqniorcs
vntituto, multa quidem cum alia Ecclesios Dei fru- cffecti spiritualia certamina negligentius ineant,
ctuosa ingenii sui monunienta reliquit, lum varias
vitamque sobriam el iemperanlem valere jubeanl
orationcs et eanones, crebrior lamen et copiosior
maximus adesl Andreas, qni, velut aliplcs, per 'HI panegyrids orationibus exslilit. Ex muUis autem slorias magui canonis, enumerandO iusignium viroaliis liunc quoque magnum canonem, infinita con
rum virtntem, ei improborum casum et evenioirilione animique compunctione refertum, elaboravit. D nem, eos qui laboribus imistunl, alacriores , et
(lollecta enim m nnum universa Veteris el Novi
ut ita dtcam, generosiorcs facit, ul viriliter ea
Teslamenti htetoria, canlkum lioc compo$uit ab
qu(V snpirsunt, capessanl. Sanctus vero SophroAdamo videlicet, usque ad Chritti ascensioncm aponius oratime sua sobnos et ipse reddlt, et ad Deum
atolorntnque proedicalionetn : quo quidem omnem
cxcitat, ne eorruani , neve desperenl , licet aliHiiimam cohorlalur, ul ea qutB in hisioria videl esse quibus pecculis irretiti fuerint. Quania enim M'{
bnna et landabilia, pro viribus secielur; quw vero Dei humanitas et ctemcntia in f//os, qni ex loia
mala, ugiat et aversctur, semperque ad Deum rccorde prnlerita; vilcc ywxas relinquere cogitanl, tmrcntrut, per posnitentiam, per lacrymas, per con(csruiio dc Mariu sE.jyplUca ubundc docct. AppAlaiur
t
1>5
H l S T O R i A R U M LIBER 1.
126
, - lum erit alienum exponere.Gum magnns logo, *

Iheia Melocbttes hibernis mensibtis potissimum,
. " \
proptcr diemm brcvitaiem non bis, se.d eemel dmi . laxal ad palalium acccdere, ibique lucem totam

iransigere consnesset, el magm caitortisdiem ipsum
, \ , ' ibi coiisumpsissel, jamqne nocte se doinum rece \ , \
pisect, imperalor senior praHer coiisuetndinem re penlino ciim vocal; cujue fllii, Demelria* et N i , \
cepliorut insoliio huic atcer9ilui quippiam novum
,, subesse verisimillimum cogilantes (nec enim ipsos
.
quoqtie latebanl qu;e adversus juniorem impcrato , \
rem pararenUii), eumdem jumoretn adeunt, quod ,
qiwi acci ler&l exponunl, orantes, ut quse necessa
ria factu pro aeipso censneril, ea ne prretenniUaf.
( * \ Ule laudibus affcclos dimiltit, ueque cum aniicis
./AH
,-
- J... *
. **~..\
._.
_
* y
..
:
_
.

),
communicata, placuit, quandoqwidem paulo post,

, ,
frsli diei causa, palalium ingrcdienduin esset (alio .
qui euiin suspicionem nioveret ejus eodem ad *
venlus), tempns anlecapere. Kt si qtiidcm aliis de
;, , \ \ '
rebus consulet, diei fesli graiia vcnis<e vidibemiir,

i n q u i l ; sin de nobis, nostra pracsemia consubatio ( ),
nem dtsturbabil; quod etiam evenit. Elenim cum
\ . .
imperalor senior magno logotbe?a?, de quibus ro/ ,
gabal rvspondiss?t, et boc lanlimi "adjecisset, quo
* \ , TVV
paclo consuliaretur quaereiidum : an consullareiur,
\ .
non quserendum ( i d quo postca ex apparitoribus

probe cognitum est); et junior imperalor aderat,
\ , \ ,
el consilium ad nibilum recidit; sive id de re p r \ ,
senli, sive de quibusdam aliis esscl; id enitn baiH
R
itepl , [leg. ] ( Q

) * \ , \ \
,
. \ !
, , "
, \
rescituin cst. Hiijus itaque evenlus memor tnnc

imperator dicebal caeteris. forlasse quomodo ttim
consullalionem, sic nunc judicium avum esse dilaturum. Sed aliter fuit; nam judicinm certo certius constitutum ac paratum erat. Adhuc eniin eo
cum magno doineslico sermocinanle, ntimerumque
congregalomm exquirente, illoque respondenle,
nunc quidem esse centum, brevi ad trecemos fore^
Jacobi Ponlani notffi.

auUm magntiM canon, ttt forle quispiam dixerit,
propter scuientiarum pondus ei graviialem.quurum
(eracittimts est canonis hujus auctor, in his com
ponendis prmclare excrcitatu*. Cumque caleri canones trighita aut paulo ampliu, troparia conlineant,
iste ad ducenta et quinqunginla progreditur, quo
libei ex illis vieflabilem stiUante dulcedinem et vo-
-" el convementer sanci'
luptalem.
Jure '
igilur optimo
tum ett ttt fnagnus itte canon et compnnctionis
plenitsimus ttt mogna Quudragesitna psallalur.
Ilunc praclarissimnm et waximum canonem, et
orationem in Mariam {dSggpliacam) ipsemel Paier
nosier Andreas primus Constautinopolim tulit ,
quandoab Bierosolymorum paliiarcha Theodoro ad
texiam stjnodum tubttdio missut est. Tunc enim
monaslicam vitam adltuc profitens, cum adversus
Monothelitas fortiter decerta$*et, Ecclesi* Constanlinopolitaniv clero ascriptus est, deinceps in eadem
diacunus et pnpillorum curator et altor eon&lituitur,
ei non iongo posl tempore archiepitcopus Creta ordinalus e*t. Postea proxime npud locum, qui Uicrisus dicitur, cum Mitylenem pervenitset, mtyravit ad
Dominum, cum sedit sua (ructum copiosum percepisaL Kjus inlercessione miserere nobtri, Detn.
Gxterum quinla hi bdoraaa fuii Grecis ea, quas
nobis quarla. Nam Graeci auspicamur Quadragc*
simam die Inna post Dominicam, quam vocant

. seu , quae est Doininica Quinquagesini:B aptyl nos. Et prima Quadragesim* hebdoiiias Onittir Dorrrinica ortbodoxhc, seu prima
0i idragniim.e. quae apud nosesl Invocavit. Si ergo
a Doininica niimerfS bebdomadaa
usquc ad quinlam feriam, posi quarlaui Domini
cam Quadragesimse, invenies eam de qua loquimur
esse quiulam, non quartani Qnadragesimx hebdouiadeni. i}\\Jt omnia liquenl ex lliluuli GraBonrum
bbro, qui Typicon Sabse inscribhur, in qno litulus
cap. 35, talis est : ^
, '
. E*>t auteni baec hebdomas quinta* Subjnngilur enim ,
' . E l ut rem
exemplo illusirem. Hoc anno ibOO agtint Gneci,
qui faslos Gregorianos sequuiilar, festuin roagni
cauonis fena quiuia posi Lalare, qui esl quinlus
Aprilis, el quinla bcbdomas QuadragesiinaeGraica;,
duclo initio a die luna? posi Dommic&m (iuinquagesimae. Et b;cc oinnia sunl certissiioa ex librLs r i lualibus. Nain Graicorum Quadragesima septem
hcbdomadibus couslal, ei sex duniaxal Domiuicis.
llax ine bis ipsh vcrbis idcin Gretserus nosler
monurt, quibus mccum ularis Hcei.
127
JOANNiS CANTACUZENI
128
ail unum viros forles, et ad praeliandum exercila- . * * * .

tos, si abeundum s i i , etiaiu plures, et ignotos acciirsaros : de his, inquam, illis sermonem miscea- "
libus, Deumquc precanlibus, ^ 3 judicitiai amplia- , \ , \ ret, quoad coiissent qui pro ipsis deccrtaturi
, * /.,
sperabantur, niissu avi adesi eunucbus Micbael
\
Callicrenites; et priusquam vocem edat, lacrymis
, *
gemilibusque infaiisluni se apportare nunlium ostendit. Deinde praefalus, nialuisse se tellure ima , ^ \ ; \ sibi dehiscenle ad Manes descendere (6), et bac
, \
jucundissima luce privari, quam adeo mala nun, liare : Dominus, inquit, et imperator avus.tuus te
.
ad causam dicendam vocal. Tum ille : Uaud asper nandum lua; in me propensionis teslimonium, quas
\ \ ,
fundis lacrymas : (amen, quid ila fles, cum necj
.^. . .
diim Gvenliis paieat? Fieri siquidem polesl,
*" \
cura albo calculo (7) discedam. fpsa rrs, suscipil '
, Callicreniies, me in fletum solvit. Elenim cum
,
avus pro more in llirono, palriarclta ad latus in
, , , \
sella, arbiiri dexlra sinistra stderent, libi soli scamilhtin e ivgione et reinotius mandatu imperaloris ;, , \ . > *
\ ;,
posilum esi. Quo viso, condemnationis tune locum
" '
illam sedeculam inlerpretans, optavi, ut diccbam,
, ;
hodie mibi terram debiscere. Verum Deus, qui
prophetam suum DanieJem ds lacu Iconuni libera- 0:. , vit, el tres pueros a Babylouia fornace intacios
prastilit, collatasque iu Susanuain scelestorum judi- , ,
\ .
cuin calumnias detexit, idem (e nunc qua premeris
, \ * ) ,
neceseilale superiorem reddai, angclum suum mitf
iens, qui le anlecedat, el sapietiliam libi atque C

, \ , , iulclligentiam largiaiur, qua objecu facile, ceu lo; - \
Jas aranearum dissolvas. H*c ubi precalus esi eu. " , , ,
nochus, Dei volumas fia(, ail imperalor ; jubelque
,
avo renunliari, se imperata faclurum; ei conver . **
sus ad amicos, sic eos conipellat: Si unquain alias,

nunc leinpus venii, quo virtutern, diligeniiam,
;, \
prudeniiam, toleranliamque veslram, lam fornii , ,
doloso lcinpore decla^lis. Enimvcro cuin multi
' ,
sa?pe et numero, et aliis rebus vobis iinparcs, ani
luorum facla conspiralione, admiral.ilia c l obsluposcenda prospere gesserint, vos ita freqenlcs ac
, \ lales longe ulique juslius est, praclaris et lauda , \ ,
bilibus facinoribus cificicndis vobismet ipsis dignus

apparere, e l aut vitam bonestam vivere, aut ^
. , .
riosam morlem oppelere, banc solam mciUeni vos ^ , , \
decere arbilrantes. Ego ad tribunal vado ; quod si
, \,
divino munere rurauoi conjungemur, iiiterque nos
, , \ \
amabiliter iterum intuebimur, eril cur gratias N u .
niiui persolvamus. Sin quid aliud illi de nobis
\ complacilum esl, ego his verbis postremum vos
, \ , saltilatos volo : vos 4 4 a u l e i n nobilisati virlulique
, \ veira?. paretote. Ad i s u cum uterque dicere ali^ * \
quid percuperel, proloslratore cunctante, magnus
Jacobi Poutani nota3.

(6) Ex Homcro , quod expressit Yirgilius
jEneid. ubi sic Dido :
Sed mihi vel tellu* oplem prius ima dehitcat.
V
.
" \ ,
uuanquaro llomerus , .
(7) vocat aucior, vinccnlem. Aibum
calcnlum addere, esl approbare. Olim enim calculis in urnam niissis na ferebantur a judicibus
eiitenii. ui albis absolverent pluribus s c i l i w l ,
alns damnareni. Quod si aequales innnero fuisaent,
nibilouiiiius liberabalur. Piura Cbdiastcs.
159
H I S T O R I A R U M L I B E R .
130
; domcsticus voccm in haec verba resolvil: um bof

, >
mines inlelligeiitia? consiliique participes hoc bruxa\ ,
tis animantibus anleccllanl, quod ope et impuleu
\ rationis commoda et necessaria sibi eligunt, nibil
. * ego commodius magisve neccssarium opinor, quam
\ , ;,
eligere quem diligas, el a quo vicissiui diligare.
, \ ,
Proinde et ipse amicilfam luam, imperalqr, in
' ,
quam leneris adhuc annis inlravi, et cuiu aUate
*
auctam bucusque conservavi, etiam ad exilimi
* '. \ \
vilai inoflVnsain sanctamqite ciHtodiam. Habe igi. .
ttir bonum animum; enim prius libi quid , , quarn secus ac velimus comingel, quatn ego mco

purpuralus sauguiiie occubuero; et proposila perge
,
via, Servatoris Gbrisii ejusque Geniiricis auxilio
, subnixus, nec n >n ejus volis communilus, quem
pov '. - paulo anie avus niisit. Nos te ad jtidicii locum co. \ , ,
miiaules, foris maitcbiiuus, parali, si qua vis oria , \ - lur. vitain cerlae morli pro lua salule oppouere. l a
,
iisdcm s?e aoquiescero cum conlirmassel pro . ,
toftlralor, velut uhuitum iiiter ae complexi, cru ,
cisque diviuse signo obarmaii juncliiu ad judiciuiu
,
conslanti el iimuulabili oris habilu, et cum ani.
mi alliludine gressus lendunt.
, . \
. ' >, , . , , \
, , 4 ,
\ \ .

CAPUT X I V .
Enumerantur arscssorei Andronici senioriiin judicio. Vonltur ejus in juniorem accusatio, et hnjm dcfemio.
Stutiii esi abiolutus; negat enim $e objecta crimina conscivisse; lcviora commuuse falelur. Acerbttuiem
in se nimiam avo exprobral. llle in contumeliam prorumpit, quam nepos reptllit.
01 5 C
' ,
\ \ ,
. \ ol ; , '
; . *
, \ \ . \
, \
, \
,
* ,
. '
- D
, , \
,
Amicis ergo extra remanentibus ipse locuinjudicii introgressus, el avum in solio (8), arbiiroe
aulem sive assessores pro sua quenique dignitale
considenles reperiens. in seanino hiimili, de quo
dicebamus, consedit. Porro arbitri iiii eranl Gerasimus palriarcba, divinis cumulaius inuneribus; rfr
ui in vita solilaria ipsum fasiigium perfeclionis a l ligerat, sic civilium publicarumque rerum longc
iguoraiUissimus erat. Deinde insigni Pbiladelpliiai
episcopus Tbeoleptus, qui et ipse ad culmeii virIvJs asccaderal, uec bolum onuies viue aiiacboroticai nuuieros adcplus erat, sed aliis quoquc ad
eamdero disciplinam idoneun se uiagislruui prajbere potcral. Adde quod vir prudeus, ct in exiemis
dociriuarum sludiis versatus mediocriier. Do
senalu palalino prsesenles aderant uiagniis 4 5
golbela Melocbiles, cujusanlea tueiniuiinus, e l N i ccphorus, qui Cauicleo prajerat,.et vebi solebal,
Jacobi Pontani nolse.

(8) Qua? scribil Gregoras libro oclavo cum bis
q u * paulo aiile dicia eunt quajquc aequuniur, parum conaenliuni. Audi, si l i b e l : Sexta porro hebdoniade sanctw Quadragesima; impvrator Gerasimo
patriarena, el altis poutificibus, gui in urbe erant,
acctnitn, nepoiem adducil, palam objurgaturut: et
momlurus, u/ (ugm lonsitium mutaret, qko coram
tan is teaibui pudefaclus, aut in officio etset, avi

nou tine causa probabili multatus viderelur. Itigrcssu* est igiiur Andronicusjumor, adducm secum nonnullis, qui occulla arma et pugiones gerebanl, nec
ipse piane inermis. Lonvenerat enim inter eos ti
avus patemU et lenibus admoniiionibus erga ipsii'H
utereiur, ctc.
%
131
JOANNiS CANTACUZENI
132
admirabili ^9) sapienlia consilioque pra?dilus, el ab , ; \ * '

imperalore benevoleutia bonoreque singulari d i \
gnauie, iia ut eliam lrenen filiam ejus Joanni
; ^
despotae filio sno nuptiis conjimgerftt. Hic Nicc. " ^
pborus prius imperaioris domcslica administrabat:
*
tmn auteni, podagra conflictalus, functione illa abic, , -: ,
r a l . Nibilo oiinus summo eum bonorc imperalor
* .
prosequebatur. Prseier hos autem aderat et Con \ ' ,
stantinus Acropolita, ipsc qtioque magni logo \ * *
ihetre diguitaie ornatus. Facto igitur paulispcr silen, ' - ' /
tio, Audronicus major infil : Dominc palriarcba,
quique coram adestis, bic bomo (nepoteui desi- - ,
gnans) est nioribus inlractabilis, et arrogans, at- \ , > (\
) :
que inobediens, neiiliquaui mibi cedit, ed pro
,
libidiuc agil oninia, nostrai voluntalis ncc parvaui
ralionem ducens. Propierea. Haclcnus junior taci \, * ,
' /.
lus seiiebac. Illud autem verbum, Propterea, ini.
tiuut ferendai adversum se setitaiuise ratus, Obsecro
,
te, eiclamaMacratissimedoniine imperator, pauxil , , \
)um subslsle, miliique medium spaliuiu ad loquen, , , 6).U
dum ne deuega; ct ubi summatim, quae voluulaa
'
ftrt, explicavero, reliquuin oralionU tuie absolviio.
, .
Sincnte sene ul diceret quae vellei, buuc in niodum
disseruil : Deum lestem invoco, me quorum aecu- * & , *
,
aor crittiinum, nullius inibi couscum csse. Quod
,
ipsuui el alias majcslali luae per iruni excellentem
Josepbum legalmn uieum indicavi, el uunc rursus * asseio : et ul vctbis nieis apud le fides s i l , jusjuran- , . */ \ dum iiilerpono, conscicntiam meam nec hodie impccliri alquc convinci, nec luin impedilam atque con- Q , \ ;,
viciam fuisse uJlius borum scelerum, quorum iiunc

TVMS peragor. Verumtamen peccassc me lalia quae . * , \
dam peccala libemer crediderim, ul si te invilo
, ,
venaium ierim; !i diulius quam tu (orsilan vclles,
: , equeslribus ludis indulserim ; aut si quid aliud
\ yôSov *, \
bujtismodi injussu luo perpelrarim, ct posiea inau ;
\- ,
dalum quoquc luum pro nibilo putans, nibilo u i i , *
iius facere perrexerim. Mqui cgo in bis peccare iue
* *$ *
ncscicbain, libi aulem dclinqiiere forsiian videbar.
^ *
Sic mibi persuadeiis , nibil mc iiidigmun admit , , , \
lere, diccbam iis, qtiibu.scum mibi senno, w l l e
* niagnoper? apud dominum ct imperatorem causam
, ;
dicere; ita iiamque nullius, quorum arguerer, con, vicliim i r i , ei ipsum rmperatorem flagitiorum mco%
ruin abjecta suspicione iram remissurum. 4 6 Ne-
gare non potes, le ab obilu pareniis mei imperatoris usque bodie tam implacabikm adversus me
iracuodiam aluisse, ul tanto inlrrvallo non vcrbo
saltein uno dignalus sis : quod cum
considero,
niorU ipva dirius vidctur. Taiia occurrebanl qu%

dieerem, sperabamque tempus aliquod defensionis
0 1 ,
^
*
îMa

,
. , , :
/ \
\ , ; ; '
, \ . \ . , * ,
Jacobi Potriani notea.

(9) Curopalata. *\ . Canicleo scer
imperaioris praerat, aique vehebatur, Erat autcm
Cauiclcum arx, et tnonasterinm Conslaulinopoli in
urbe cujus prxlcciura illaslris admodunt, Tuiiquc
alterum paUliuin Constaiitinopoli, qtiod socero
imperatoris, si esscl> bouuris ergo dabatur inco-
londum. Et is coram imperatore genero vehebalur,

nec lenpbalur coram eo in pedes procidere, el
ire pedibus, ul alii omnes, qui in dignilate eranl,
imperaloris beneiicio. lta scboliasles CuropalaUe.
Inlerpres legit , iuale; uam cst
. liaque lege. Niceplwrus Chumnus qui Catiicleo pr&erat, admir., ctc.
v
1.
HISTORTARUM L1BER I .
nacturnm ex lege, quac judiciis ipsis dominalnr (10)

. *
A l enim desipere me aiebnnt qaibuscnm age, \ bani (11), si pularein eodeiu accusatore et jedice
, 11 non polius indicla cauea me damnaium, quam
/ ' - probaiioncs et argumenta mea quamo! rem dam* ' naius non sim, requisUum i r i . Quorum orationi . . * deui non babebam, quain nune re ipsa comproba\ , " , lam vitleus (anU>quam enini verbum emisi, apud
( , te judicem omnibus caiculis condcmnatus sum (12):
, , cujus rei evidens judiciiini sedes humilis, in <|uam
^ ). damnalus sum [13]), vix tandem inlelligo, illos
quam me judicasse prudenlius. Mibi vero melius
.
(mitlo dicere justius) persuadebaui fore, co modo
' , ,
rerum evcntum videre. Quoniam autein adversa
sors ita me bornbililer afflavit, m palerna quoque
. * * , \ ^ visccra odio mei imbaerit, adeo u l nec quocuoquo

modo mihi debitain libertalein ad respondendvui
$ criminibus obtineam, oro maj^slalem luam, impe ,
ralor, uli priussentenliani ue feras, quam quae ob , , jecisli, explorata el prubala fuciint : u i si quid
, , - eorum adiuisisse deprehendar, capile poenas exsol, . *
vam, sin auiemper oinnia libcr e l iimocens iuve , niar(quod le quoque desiderare et volis opiare
* * exisliiiio), u l tibi rursuin pairi ac doinino iueo
/ \
quod libueht facere licfat. llis verbis inajore i u * ,
flanimaius ira sentur, asperiore voce quani faa eral
\ , . exclamans, arbilrari sc, illuni non esse Christia \ nuin dixil. Cui verbo junior slaihn sic o c c u r r i i :
Cum multa c l gravia de me crimina pradicaris, i m , perator oplime, si plura adbuc et graviora
.
dicasses, silenlio suslinuissem, sed quia nunc me
,
( brisliannrum numero eximis, lantum abesl, u i
, , \
boc lacittis feram, aul in me convenire ducatu, ut
. ,
cnlicis, aulsi quidesieo couiQinplius hanc vucem
diccre non verear. Sed u l tii me pro Gbrisuano
\
non habeas, al cerle Gbristus, qui pretiosutn san , , >
guinem suum (14) pro mc benigae effudil, pro quo
vicissim mcum, causa posiulaaie, effusurtim fiden, '
[]. ** : , ter aio, pro suo babet, suuuique nuuiiiiai. Veruin
quid ista verborum veliialione opus e s l ? S i judi, , * *
cas, sccunduni leges judica ; si aulem anie con dcmnas, 4 7 q Aiii judicas, reslal, uli supplicium
, \
quoque dc rac sumas. Pruinde fac delicias aniiuo
, ^ ,
luo. Gratias autcin libi iiiaxiroas ago, quod bia
\ \ . *
-
Jacobi Pontani noim.

(10) Nam judices secundum leges, non conira D omnium videatur.
(13) Forie, i/i qua consedi ut pro
lege judicare debent. PraUerea sicul magislralus
legamus , a . Naiu menda islius dicitur lex luqucns, sic et mulus magisiralus, qui
modi buic libiario inusilata non sunt, u l loiis
procul ^dubio ipsis etiam magisiralibus imperat.
Gicero, Offic. u : Leges tunt invenla, qua cum om* niniirum syllabis, non laiitum lillcris siinpbcibus
fiifttt* ttna atque eadem voce loquereniur. Cum - peccet.
(14) Mos loquendi speciandus eet, non veiba
nibus, inquil, ergo eliam cuin judicibus el uiaîlingula, aul certc nou suis e l propriis signilicali
glralibtis.
sempcr expriincnda singula. Non soleinue uus d i ( U ) Magnus domftslieus, e l protosiraior, ut
cerc, venerandiira, vel augustum sanguinin, cum
paiel ex superioribus.
de Jes Chrisii Servaiuris noblri saiguine luqui(12) In Graco sirbaudi . Hoc ltiquendi
niur, quauquain revera veuerandus cs|,, ul fiibil
geitus rrequeniat, de uuo loquens, u l perleoam
supra : scd prciiosum appcllauius, quud siguiiiuamnalionem seiiteiuiseque plejiiludinem caulius esl, quia lolum iiiundum qua>i persuluio
expriiuat. Nain unus non poiesl nisi uuo
prelio, ei eo iinmenso c diabuli berviiule exenut.
calculo, una scntenlia, uuove sulTragio damnare,
Quem in mundi pretium rex efludil gentium, caiul
aut probare aliquid. Sed poiesi boc facere co
Ec lcbia.
^
aensu, atque judicio, ei volumalc, u l unu in&lar
%
)35
JOANNIS CANTACUZENI
1^6
prwCMlibus ista et dicis, et facis. Nam si qmp- ; ;, piam eliam improvisum ex hoc die me incursa \
verit, non vehcmeiuer conlristabit, quando pluree
. & injustitise lua3 testes babeo.
.
\ \ \ \ :. \
\ , ,
.
CAPUT X V .
ifagnus domesticus el protcstrator nepoti volunt opem ferre, et fnutra placantur. De instanti periculo
avus moneiur, qui juveni quatuor conditiones proponit, st veniam impetrare veltt; tlle omnes prwler
duas recutat.
*
lntus ba?c ab imperatoribus dicebantur. Magnus
porro domcslicos et protostrator foris exspeclan- . \
les, ut docuimus, et senem tumultuosius claman- , ,
, \ ; letn audienles, eamque rem malo essenepoii opi
B
, \
nantes, loco se repente movent, et ad ferendum
: -
auxilium conciiali, aliquanlum procedunt. Sed stre, , -
pilu illo conqtiiescente, etiam ipsi quiescunt. Ade\ .
ranl illis Ires, avo imperatori familiarissimi, Joannes
,
Meiilenciisis, Andronicus Exotrochus, e l Bardas,
* *
qui liujusccmodi itnpetum pro Andronico juuiore
,
susceptum conjecUntes, sic eos aggressi sunt, ut
dicerent, imperatoribus sermonem arcanum con- , \
, \ fereulibus, decere eosf inde se removentes, in airium
palatii secedere. Quibus torvo lumine imuemibus, ' ,
,
conceptamque in praecordiis iram nun vuilu modo,
sed Yoce quoque prodenlibu, eosque facesscre j u - ,
, bentibus, duo quidem conticuerunt, ac resederunt,
Melitenensis autem ad imperatorcm adiens, in au- . ' rem illi insusurravil: Viderelquid agerei; ad fores C , \
,
conclavis quosdain aslare de v.ris principibus, pro
, juniore imperatore paratos faccre el paii omnia (15).
,
Iloc nunlio commotus, e solio nil cuiiclalus surgii,
, , ,
el in domunculam inieriorem se recipiens, fdris
$, .
nepotem cum assessoribus iclinquit : advocatoque
,
magno logolbcia Metocbite, et cum eo quc volebal
: \
collocuius, adoiescenti per euni hacc signiiical: Esse
. , quidem iJlum iis qua audissel, e i pluribus sceleri ,
bus ubstriclum; se lamen omnia in inininiis nume,
raturuui, et veniani reo impcrliiurum, si quaj posltilarei, eflicere in animum inducal, neuipe hxc :
. primum, ut saoraraento urmci, se Cbrisior fi,:em
, \ -
puram, el sanciam servare. 4 $ Tum, nibit mali
\,
iii avum uiuliluruin. Adhaec, eoruni nomina, qui se
\ * ,
ipsi frateililes ac minisiros facinorum volenles libcn- D . * ,
lesque prebuerinl, ad ipsum delaiurum. Posireino,
, ;.
nou se ullo niodo fugilurum. Ad isia junior boc
*
responsuin dedit: Quod de fide iu Cbrisium con
lirmanda sacrameiili a me rcligionem exigis, i i a , \ peraior oplime, pra-terquam quod durum videlur,
. ,
incnlemque nieam majorem in modum pi?rceJiu,
\
eiiam 11011 cobarel, ei in seipsuni corruil. Si enim
. , me per eacra Evangelia et veuerandas sanctoruiu
. . iinagines iideliier jurare jubes, hoc ipeo utique Dco
,
lideJeui me, ei Cbristum induisse ostendis. Sin aliud
, \ \
Jacobi Ponlani nolfl#

(15) Ditobus verbis mulia expriiuunlur, omiiia
nempe oflicia, qua; auiicus polliceri ac preslare
qacal, et (jîibub amplius desiderare quisqiiaiu n i -
iiil possit. Saepius bac forma loquendi usum reperio.
137
fflSTORlARUM
L I B E R I.
\ , \
.
\
,
,
. *
, ,
, ' \ * ^
.
, ,
*1
*
, \
\ , ;
, ' -
138
pro numine adorare me credis inutiie et supervacaneum est, quorum fldem irrilam feci, pcr ea
jusjurandum a roe e x i g i : facile siqaidem contra
illa mentiar, quse colere dcsii. Quocirca te rogatum
volo, impcrator, ne quid super hoc negotio verborum facias; gratia enim Chrisli ei Christianus, c l
orlhodoxus sum. AdversuS te auicm nihil mali vcl
designavi vel cogitavi; et nunc coeli terraeque condilorem ullro testor, nie neque antehac istiusmodi
consilia coxisse, neque de caHero improbum aliquid in le macbinaturum; luis vero jussis parcns
denuo jurabo. Jam, quod vis ut adjutores et socios
libi meos indicem, illud dico, le potius, quam me
ecjre posae quales consentaneum sit esse, qui me
sequuntur. Cum enim pecuniae faciendae ratkvnuila
* * -
, \ . \
* \ \ , ,
,
. "

, ^
*
,
\
. * \
, ,

suppeditel, qua forsitan quosdam non infiraae condilionis ad roeas parles allicerem, libertate aulein apud (e nulla uii liceat, quo ope aliena iadigontibus beuefaciens, amicos comparem, discere
binc, quivis polest, si vuh, quales se ad socielaleui
meam aggregaverint. Quod si forte nonnulli me nou
oderunt, ai in eo non illi debiium pro graiia p r a slant, sed gralia me antevorlunt: qui cuin nulla
cxspeciala mercede niei sint quam studiosissimi,
nibil posset fleri scelesiius, si ego in illos comra
ingratissimus ac proditor exsisterem. Quanquam
el ipsi me adeunles, non aliud mihi persuadere
niiuntur, quam u l tibi impcralori, ac parenti nieo
dicto eim audiens, tibique serviam, occasiones fu , ^ giain, quibus serenitas tua adversuin me lurbari
\
*irriiari
- - - - - -queat. Dum
et
autem coustanter aflirnto,
\ . - nibil bujusmodi conscire mibi, vcrbaque ad de , fensionem accrvo, baud illis quidquam ad fidein
\\ saiis \idetur : probabiliter raliocinanlibus, non po * luisse nalurain lantam in semetipsam hosliliialctu
. ' - induere, nisi causae fuissenl, c l quidem lalcs, 4 9
, \ quae ipsas nalura iuetaa excederent: quando-nequc
, ,
iruculeiitissiinaB ferarum in calulos suos (tC) uu \ , % quam sese iosidiosas ac malignas prabueruiit. Et
ut aliqui inter eos lam solliciti non sint, an ir.e
* adeo nequam in amicoe, et oiDcii immemorein pu
tas, ut eoruro charilalem prodilione remunerare
. , velimTOh! ueuliquam; citius non pro omnibus
\ \
modo simul, sed pro singulis eiiam caput mcum
, - D devovere non dubilabo, quam u l cjus eervandi vel
; * $
leve eos patiar subire incomraoduai. Praeierea de
, ,
fuga non suscipienda jurisjurandi teslificatiouem
,
niibi imperasli: Per universorum igitur Dominum,
\
et principem Deum juro tibi, si te quidquam i u i . " , Diicius conlra me inolientem cognovero, nervi*
- omuibus, ct toto, quod aiunt, pede fogiam (17).

(16; Oninc animal diligit sibi siinile, et canis
cani, bos bovi, aainus asino pulcherrimus esi.
Sed niaxiine unumquodque annnal, quamtumvia
uninane, ac ferum, diligii calulos auos, ut pro iis
eiiani propugnet, lanium abeal, ut iis noceal.
Appostlum est illud Ciceroiiis, De orat. u : Si
feras parlus $uot diligunt, qua nos charitate erga
FaTROLt G K . C L I I I .
liberos notlrot eue debemus ? Truculentissimae fenu

sunl ursse (quae mirum quanlum raptis catulis sa>
viuut) leaens, Ugres, lupae.
(17) Proverbium esi, omni, sive toio pede, pro
eo quod esl, summa vi summoque nisu. Adi C b i liadas
139
JOANXIS CANTACUZENI
HO
- \ ,
' , \ .
CAPUT X V I .
Invehitur nepotem senex cum minis. Nepo$ veniam petit deliclis suis; pedem i7/i, quanquam renitenth
exosculalur, et osculum ab eo recipit. Ficta reconciliaiio, et ob id inane gaudium. Magntis dometlicu*
in Petoponntsun} ire jussus, ncpolem et protostraiorem certiores facit. De ea re con&ullant.
Hac juniore dissercnle, sub janua domunculse , consistens senior auscultabal omnia. Et ad cxtera
, , \ ;
quidem mulus, ubi fuga? illata est menlio : Tu,
oc, ', , ;
inquit, tune u l fugias? Aiqui janijam comprehensus,
*
c l vincnlis consirictus abducerc, et ad caplivi for, .
tunam redigerc. Ego vero ncc tribus obolis, si pos * ;
sim, le e servitulc exemerim. Debinc paululum
progressus : Cernilig, inquit ad prcsentes, quein- . ;, ,
, ; ; admodum iste verbis meis fldem conciliel, con, \ , \
lumax vidclicet, se magnifice circumspiciens, et
; \
immodice arrogans? quod ex reipsa vobis licet
. * , '
discere. Subjicit junior: Equidcm neque contumax
sum, neque mibimet lanlopcre plaudo : sed mullt- , , , ; ,
*
uidini peccaiorum meorum acceptum referp, quod
* * \ lalis tibi videar. Teslor Deuro, quem nibil latet,
,
hatijJ roe ullaip culpam ira tua tani alroci dignam
commeruisse Quapropter polcnliam lnam obseero,
. \
seu noxius, seu innoxius eum, mihi ignoscas : ad
, .
tuos enim pcdes moci cupio (insinuans hac ambage,
; ;
nonnisi coauuin ab eo recessurum). E l simul cum
boc diclo ad terram procumbebal, avi pedero oscu- (, laturus; qyera ille bumeris ojus obnilens absline- ). "
bat, ac voce ilem prohibebat, landcmque amplius ;
. *0 '
luctantem capillis rctinebat. Cum eliam sic, sibi, \ . *
met non parcens, 5 0
summa pergerct, mctuens
avus, ne illa violciilia crincs a veriice abstrabercn- , ,
lur, lcrram pelerc, ct pedi oscnlum figere pcrmisit, . \ , ,
surgentemque capilc apprebendcus, oculos ejus
, deosculalus esl (18). Qno conspcclo, pairiarcba,
quique aderant proceres, boc minipie dubiuni re- Q \ . ' ,
linlegratae inler impcralores amiciiise argunjenium
rali, iiigominaiis vocibus, Deo pacis largilori gra- .
tias agcre., Quin ct junior imperalor cum magno . .\
domestico, ct protostralorc seniorcm placatum ar- , bilrali, laeltlia cxsullare, diemque illum candidis-
simum judicarc. Et rediens domum, nepos, i n - . \ ;
quam, sermpnes in jndicio babjtos neccssariis suis , ,
\, ;
meniorabat; qui omnes una diem fcsium commu .
nibus gaudiis cxigebant; Syrgianni insupcr acla
perscribcnlesrul el ipse gauderet curo amicis gau- , ,
denlibus, neque se ulla in poslcrum cura macera- , \
,
r e i ; utpote abjeclis jani prioribus consiliis, et
stabili iater imperatores concordia revocala con- ; \ ,
\ ,
ieclis omnibus cx sentenlia. Hoc cnim erat quod
v l
vpiis iwcpenumero p^liveranl, ul avus odium conira ^ -,

nepoiem dcponcrct, ipsique periculoruin metu
\ ,
soluli ac liberi, vilam placidam et quietam dege- \ ' -
Jacobi Pontani nota?.

(18) Mooct me numerus multitudinis, ut de
oculis aecipiam : tamelsi pauto infra dicit , faciein osculatum eese, am ct oculi snnt in
facie. Labia, geiia^', oculos, fronicm, collmn,
oscular mos fuil, vario Hne. se.i diversa d cansa.
Sed oculos, quod cum sini indiccs animi, ipsis
osculandis animnm ipsuro eontingere sibi vidcrenlur. De osculornm geiieribus vide Lipsium E\*~
cior., lib. i , cap. 0, et symbolas nosiras in illuil
AZncid. :
C
d n b U
a l
o s c u l a
^n*
u
MM
fi
i w /iyc.
mSTORfARUî LIBER
H2
. , ^ renf. jQiue ig tur gcsla fucrant, htinc in moduiu

babere se illis videbanltir : aliler lamen habni<se,
^ ,
multi ex iis qiiae postea consecuta sunt, judicium
2 , .
fecerunt. Hac cnmi mcnte gesta fuisso, quara expli ' *
cabimus. More Roinanis iinperaloribus rccepttim
,
erat, cum quispiam consanguineoruin, aut alioqui
$ .
gralia apud eos florentium, sccundum adorationcm,
* ,
J)cdem impcratoris osculo contigissot, u\ imperalor
^ ^ * , \
, Vicissim ejus faciem deoscnlare tur. Cum ilaquc lum
nepos avi pedem osculaius fuisset, illc, ne inexpia , \
bili odio flagrare crederetur, si nec iis ncpotem, et
. ifia) *
impcratorem dignaretur, quae privalis iribucrentur,
, , faciem ejus contra et ipse osculo libavit. Ac impe \ ratorum quidem lis, et controversia in judicio bunc
flnem tulit. Tertio post die senior magno domeslico
> \ . ^
\ per cerlum bomincm mandat, uti in Peloponnesum,
ei prafuiurus disccdal: id quod statim pro sinistro
. \
angurio fuil. Sed quo res tantisper exirabereliir,
,
dum super hoc mandato nepos certior fieret, bsec

illi per internuntium respondit: eju* erga ee bene . '
volentiae
curaque cum alia non levia argumenla
>. "
proferre posse, tum illud in primis, quod ultro, et
' $
sua sponte sibi pene adhuc puero magistraius de , \
disset, civitatcs, et exercitus regendos commisissei.
\ ,
, \ 5 1 E l hoc ipsuin quod modo imperaret, ad singu , , lares ipsius uiajeslali gralias agendas stimulum sibi
\ - addere. Rogarc autem, hanc unam gratiam adjiceret, praesentem diem ad deliberandum sibi conce \ * .
derel: crastina lucc, quae occurrissent, responsu* >
rura. Haec ad avum. Ad ncpotem vero sine mora
, .
&
, C

. . JI ,
,
, \ . *
\
, .
* \
, *
, *
, ' \ , *
' .
' \
*
* , *
11 , ^
. "
, ,
\ (
* ,
, >
, >
), \ , .
, \
' ,
T
abiens, prasenle eliam projoslratore, quid in mandaiis acceperit, narrat. Tum rem a capite arcessendam, et de integro consultamlum videri : nequc
enim ad unum, scd ad omnes communiler periculum pertinere. Initium fecit junior iraperalor, loqnens verba hujuscemodi: Testes ipsi nobis sumiis,
el Deom habemus conscium, eorum qua; in consiliis
agitavimus : quodque ncc moestiludini succumbontcs, nec intempestivae, ct inconsideralse audaci
ccdentes, quidquam injustum TCI egimus, vel consuluimns : sed ideo laniam animorum aliitudincm,
ac tolerantiam prae nobis tulimus, ne imperaiori in
nos sccus slaiucndi minimam causam daremus.
Quod nisi Deus (J^super nianiim suam extendisset.
haud longe admodum a porta morlis abfuimus.
Hucusque igitur in rebus affliclis perdurare egoct
Jaudavi, l vobis, ut id faceretis, auclor fui. Quippe
nondum paicnte copsociatione, et conspiratione
noslra, mccupi solo pulabat impcraior sibi csse negotium, et segnius agcbat, conOsus, parvo labore,
cum libuisset, meditata opere perfecturum. Nunc^
quoniaro conslai, esse qui me adjuvent, aliler sen^
t i q i : et posiquam vos praetexlu praBfcctorarum a
me divelierit, mutuisque nos auxiliis spoliaverii,
omnibus propler disjunctionein, solitudinemque
jam imbecillimis poenam pro arbitralu irrogabit.
Hodio tibi, domeslice, impTavil Pelopounesum capessere ! cras protostratorem ad aliam quamdam
provinciam, in ullimis Ron ani imperii finibua
143
JOANNiS CANTACUZENI
ainandabii celeriterque proficisci compellel. Ubi

7 0 3 illuslriores, et ipsa capita c medio removerit,
lum jam el reliquos, et qui sunt, investigabii, lotaque re anlea ex sua scntcntia bene consiiluta, tandem pro catastropbe ad me quoque, ut superalu
facilem, se converiel (19). Dicel quispiam, S i , u l
ais, te horum virorum praesidio nudare volens,
provincias in remotissimis Romani imperii oris illis
dcscribit, expeditius erat sine dubia, multoque u l i liuf, si iis apprehensis, et custodia clausis, curis se
hisce exuissel: quid enim esi, quod istuc facere
prubibeat imperalorem ? Jlecie, quod illum proliibeat, itibil e * l ; 5 2
^ callidum, usuque rerum
doctuui iuiperatorcni nequaquam fallit, baud conduccre, priusquam exquisite uorit, quol el quales
siiil, qui inecum socictatem coiverint, ad pugnandum cominus aggredi. Timendum cnim, ne si liiulti
sint, ac poienlissimi, unum quidem, allerumve in
vincula tradere queat; cxtcris auiem jaiu necessario conjuranlibus, cogitata perflcere iion possit.
Probabile porro est, eain existimare, mullos et
opulcnlos nostraruiu essc parliuni. Nam quod in
judicio nudiustcrlius cgo solus inierccptus, et conclusus coitcidi, neque limiditate aliqua concussus, mulla cum fiducia, conslanlique animo, el
ingenio contradixi; quodque accessil, ul Meliteiiensis v.niens nuntiaret, foris stare qtiosdam polentes, mea causa paratos ad omnia, non parum
ejus consilia liirbavit : uiide statim ibrono exMliens, sccurilati sua? consuluit. Nunc sibi con- Q
ducere censuit, vos delatos, per specicm beneftcenliae a me dislrabere. Postea ilerum rebus
ipsis docentibus, quibus se operae pretium faclunim puiabil, nos aggredietur. His omnibus de causis non aniplius tergivcrsandum, nec, quasi pra3
ltialorum magnitudine de poleslate exissemus, salutem noslram usque ad ipsum periculi nobis praecepii ac praevisi punctum negligendam, sed eam
pro ribus conservandam opinor. Yolo laineit, si
vo' is placel, supcr eo de quo agimua, ei aliam
seutcnuam proponere. Quam illam? Avus socios
meos qui esseui scire sluduil; ego pro lempore tum
respondi, ucque socios iuibi csse ullos, ueque si
cssenl, me ipsos noininalurum. Alqui modo profuturuui sen;io, legalione missa confileri, babere me D
socios, ei poscere ab eo juraaieiitum, mca causa
non fore injurix lnemorem, neque lualum ipsis
daliirum. Si pacate et mansuele petilionem excipiens, iinpunilateni illis sacramento promiserit,
evidens e n l iudiciuin, et mecum cilra fucuui iu
graliam rediis&e, et vos siae astu, insidiis, candideque in provincias mitlere cogilasse. Si indignalus, lrgaiione;ii rcjiciet, nulla erit bac ipsa flrmior probaiio, omnia hsec subdole contra nos insiiS e <
, *
\
, \

, \
.

, . \

, /

.
, ,
, .
,
. " *
\ \ , \
, . ; \ ,
\ \, \
, , *
\ , * \,
. , , !\ ,
%
Jacobi Pontani
(19) Cujuslibel rei exilus dicitur catasiropbe,
proverbiali iigura. Sumplum a comicis. Fabuia
enim omnis in ircs parles dtslribuilur, in , , . Prolasis est primus
144
,
. \
. !

'* , \
* *
, '
\ . *
,

. ' > ,

' , 0#
\ ; ,
. \

, , \
\
.
\ \ ,
,
.
\

, -
noim.
ille liiiniilius, qtiasi gliscens. Epitasis lurba fervU

dissima. Cataslrophe subita reruui coairaulatio
Plura apud Cbiliastcu.
145
146
- tuia, et comparala csse. Lcgatum magnum logo ' thelam Metocliilem adliibebo, qui lum quoque
. \ *
meus, et avi interpres fuil, quique ea eat apud
, - illuin auclorilale, ut obire boc niunus non refor ,
midet.
, \ , * , ' ^ ' \ , * .
, \ \
, \ ^ ; , ^ \ .
5 3 CAPUT XVII.
Magnut logotheta legationem nepotis pro impunitale sociorum ejut reeusat : causam addit, quam nepot,
melius sentient(ut postea intellectum e$i) refellit. Magnu domestiau Peloponnesum ne petal, conficlam
et inanem causam obtendit. Ab imperatore pusiUi animi reprehensus in Thessaliam jubelur ire :
tufficienlet copias, et pecuniam postulat. Prolostratori Prillapi prcefeclura commiltitur.
,

, \
* '
,
, ,
\
. \
, ' \
, ,
^' .
\ \
, * ' , ; \ , ^
. \ *
^ , \
;, \
, ,
\ . " *
, , \

\ , ,
*
'
, *
\ ^
, * \ ^
.

, \
. , \ ' , ,
.
\ , ,
* ,
. \
^, , \
.

, \ ,
,

Hoc consilio a juniore Andronico explauato,

a magno autem doniestico, et prolostraiore approbato, singuli domum concesserunt, atque Andronicus magno logotheta accito, cum hac oratione ad
avum illum mittere instiiuebat: quo beneficio anie
besternuro diem serenitas tua me ornatit, id me
ad amplas, meritasque graiias agendaa impeilit.
Quanquam cnim sermo a periurbatione, e l i l a p r i n cipium caperet, lamen in finera suavem, mutuaequc
aflcctionis plenum dcsinenS, deleclationis copia antecedentera molestiam obruil. Quare priorum, u l a
palerna casligatione, ac solliciludine profeclorum,
nicminisse aolo : quae autem poslerius abs te facla
suiit, ul digna magnaniraitale imperatoria, palernaque cbariiate, ea mibi ia medullis infixa semper
manebunt. Caeterum quia tum quiddam prolaluin
graviler me aagit, et cura non levi sotlicitat, nca
aliis quoque exiguum timorem incutit, oraiam volo
serenitaiem luara, u l liuic eliam dolori medealur.
Quod dico, u l c est: Gum mihi per raagnura logo*
theiam pneceperis, ut administros atque socios
mcos tibi indicarem, tunc ego quidem non omnino,
et absolute eos habere nie negavi: veranftaraen rationibos verisimilibus demonstrare contendi, eo
esse nullos posse, qui erant : quod nec viam, et
modum adipiseendae pecunia; noesem.qua forlasse
quosdam ad obsequelam meam inducerem : nec
possemapud te frui eo jure, eaque licemia, qua? imperaloris iilio deberetur; propler quam etiani observarer, et colerer ab iis qui opom meam desideraiuri esseni. Nunc dies ipsa consones mcos qui
sinl aperuit, et ego de iis confiteor. Allamen,quod
ei tum dicebatn, non mihi gratiam referunl; sc.l
potius graiia me aiilevertunt. Quocirca luae mansueludini supplex fio, nobis j u n jurando fldera fa/
cias, non id illis onquam fraudi futurum. Sic nara*
que mibi iisdemque fldentibus, metus experies v i vere, toaeque majestati aropliasimas agere gratias
licebit. 5 4 Ha?c ad roagnum logoiheum nepos, ut
avo imperatori ea exposiiurum, et sibi quoque in
ea re operam datorum, quod cupiebal, eumque de
Jaramento concipiendo, ut plaribus inde comraodi
tatibus prornanaturis, admoniturum videlicet. L o goibeta continuo; Ego roe boni alicujus ergo ad U
147
JOANNIS CANTACUZKNI
148
), nempe ut avo subjectio- . * vocatum inlerpretaoar

;, , , , ,
ncm tuam, plenamque obsequii voluntatem tuo no ; mine Indicarem ; quo pacto eum placidiorem l i b i ,

miiioremque efDceres. Alqui me fefellit aogurium,
' ,
ci contrarium evenil. Quapropter nec nuniiare brec,
\
nec ejus animum talibua verbis exaccrbare volo;
. ' ? quando usque bodie inauditum est, dominos jurare
. " '
servis (21). Quod si fial, domini condemnabuntur
servis, quemadmodum 111 dominls; quod insolens , '
. et absnrdutn csl. Ego vero anceps baereo, dubilo \ .
que vehcmenler, si quaesierit imperator, cur ad le
,
icrioi, quid bonesle rcspondeam. Sed causam a l i , ,
quam prufectiouis ad le meae comrainiscar ; te au
lcm hortor, ct obsecro, ut de rcliquo laceas dc bis
. \
penilus : prospicio eiiim, borribili exilu conclusum
, 5 ;
iri, si a l aurcs avi pervenerint. At mibi plane con, .
ira senlire, dicereque iii menlem venit, excipit rte 1>DS ; non tnim inala, eed innumerabiiia bon&,banc
, \ \ ,
nralionem, si ila, ulcupio,habeatur, pafituram nobis
\ .
coflOdo. Porro quaedam istius gehcrisetiam siib ari , ,
legreSsis iniperatoribus usu venfcrunt. Non longe
.
ybtarO , meus proavus Michael imperalor adbuc
\ \ ,
priVaius, et Joanni Batatzae iniperatori subjeclus,
\ ; ,
quod ab co atrocius quiddam sibi paratum suspi , ,
caretur, ad Persarum principem sultanum confu. " \ \ git. liide per legatdm juramentuui euin poposcit,
,
|UO testaretur, el fugam se illi condonare, fei nihil
in posterum graviusvelle in ipsum statuere. Impe- . ,
, ralor legatum libenter audiit: et quanquam esset
1
doi)nus, juramento, quod subditus pelebat, se ob-

slriuxit. Nee solus ille,verum anie Ulum complures
alicujus emolumenti spd, subjeclis juraverunt. Dic,
amabo, per ijisam verilalem, Si vel boc tcrapore illi
ipsi, qudfiim eauia ego istoc jtlramentiim exposco,
limore Jjericuli ad aliqueih finilimoruib barbarotuib feuhrerreiit, post mitiercnt, ei adjurarc i m peraioreih posluldredt, revcrsis nihtl inflicturum
mall; nunqald recnsdliimni ccases? Eqaidctn cfco
HOb bensco. Efgo ()Qod te judice necesshas alioqtii
exprimferet, id Iti pra^setis muhorum coromodorum exspeclalio impetret. 55 Ubi nepos conticuit,
magnus logotbeia dicta sua iterans, aliaqtie mulia
accumulans, onmiqoe ratioue postulatuni inuiil^,
ricc fieri posse dcmonsirans : praeicrca se in isla re
, ,
; . *
,
, ; , \

, \ ,
.
, \
. /
, \ 6\
, ^,
JI ,
!* 1
Jacobi Pobtani notae.

(20) Gregoras Atidronicum junioreni agFessum, D
conjuratos circamstetisse ait, indignantes, et in
euin vociferante*, u l qui sanciissiniuni jusjuraad 11111 violassel, ac fidem fregisset : Quid enim, tnquiebanl, ad istius injunas magnitndinem accedere
queat, cum lu per no$ formidabili$, el invictu*,
omnia ex animi sententia fucile confectris, $i nos
jugulando* ih brci faucibus deserueris? Tum dc
cuiaia legatiofie a Metochhe haec sUbjungit : Hf$
et hujutmodi gestibus, et vocibus fractus, et pudefactus magnum LogottiGlam ad se venire jussit, ab eoque ptliit, ut apud avum efftceret, ut tuce (actioni
jurejuratido impunitatem ddtel. Al ille ne audirt
guidem suslinens : Tu veto, ikauit, non bene tecum
actunx esse pula$ nec immortaUs Deo gratiat agit,
quod prcuter ex*pectalionem ex orci faucibus erepius, mcoltinii* et satvus es} Ah ignoras ie tt mfAi,
%
et liberis meis, quoad vixeri$ magnam debere (jratiam quod consilium contra te iniium averti meo
intervcntu, qnodque meo beneficio $olem huuc intueriat elc.
(?1) Exemplis logoiheldm ita scniientetii detnceps refellii nepos. Sed logoibeia abuliltir nomine servorum, el pcr conlempluai socios Andronici junioris sic noniinal : vere auiem subdiii
erhnt si*nioris. Et nepoiis exempla uon de servis,
sed de subdiiis eunl. Jure Rofnaito durainus serw
non jural, acc servi doininis, quia nec persona
servi ulla esse inlelligilur jure civili, nec jurando
quidquarrt agit, nisi quac jurel scrvus, eadem libcr
jarel post tuanuinissiooein. E l boc esl qUod jureronsuhi aiunl, servum nullum jut babere. Subdi*
los principibus, c l principes aubdilia ulililer j u rare, baud dabiuiu est.
9
1W
HISTORIARUM LIBER I
150
; , numiiim interponere prorsus abnuens, disceash.

; \ ,
(Pace postmodum constituia, imperalorem avum
" / , , *
autumaise ferttnl, si dc jurataento intellexisset ali quid, jaralurum fuisse, et ita tam audacibus faci . \
noribus supersederi poiuisse; hihc el totam belli
, ,
ctilpam in magnum logolhelaiti cbtijiciebat. J Mox
\ ,
juriior amicis siipcrvemealibas, qiiae if>se dixerit.
\ ,
quaB logotbeia respobderit cum nieriiorassei, et ad
exiremum adjecisset : Dfei taentetn cdnsiliumque
, ( ' *
quis cognovit? uti adbuc pad!?&per tblerando viros
$*,
se praestarent, feos est cuhortatus : hodierhuni
, ,
quippe diem docturum, quoJ hufcusquc fuis&l
\ ,
ignoratam.Nriin cartitaagniis domfcsticui ;id tespon denduro praesiitutus sit^ eum ipsd rckponîbn^ ei
). '
consilli, et aclionis diicem forC. Atqiite hi qtihteirt
, \ [nepos, Inquam, fet amifci], bofc delibefcito & i n ; , vicem digressi sunt. Ad rtiagnum ?erb domesiicuni
^ .;
beslernus ninilius revcrtens, responsam ad iropc ratoris jussa exegil. Respondll in ba*c verba*: Canl
propen&i ejus in se aniini documeota conlplera ha.
beat, ut ante fassos sit, insuper ista provincix de , ' latione ad gi-atias uberiorfcs dgendaa e cbmpelli.
" f Orare tamen, post oinnia etiatti isttfc slnferet iinpe. - irari ab se beneiicium, qnoJ rfcllqiiis neaiiquani
.
iiiferlas duceret, Ut nc iu Peioporfnesum nliltere ,
lur : non quod ignaviu* succumberet, aul praefectu \, ram hanc dignitati sii imparein censeret, sed
; ;,
quod illis in locls versari neqneat, ubi patrem ami , - serit (22). Scire enim meiias ipsum, quo paclopa \ rensejus, unum et viginii naius amios, ab eo Pc
loponueso prafectus, ocio conlinuis ibidem con \ ,
\ , sumplis, vitam reliqucrit. Quo factuni deinde, ul
Peloponnesi meiuoriain nunquam sine dolore usur ,
pet. Quin ct nialrcni saepe ac muUuui sibi dixisse,
, '
, permoleste laluram, si ci regioni praeesset, q u ^
ipsurn tali palre orbassct. Huic igilur dclrectalioni
.
suaeveniam darel. Sudeniin boc velamenlum quod , , \
, dam eral, non vera causa repudiandae provinciae. H;U
, inlellectis impcrator molliter bomineiu castigat, qui
, - improdenlcr locuius esset: quique timoreiu viro m i . nimodecorumcoiicepi^set, daai proptec palris mor. - tem \i\\t obitanl, a regiorie abhorreret; perque euindem nuntium ei significat, 5 6 consultius facturum
, ;
' , fuisse, si non repugnaiuer maudatisstalim paruisset.
; . - D ftu* vero excusalionem de Peloponneso non qiiidem

neeessariam pnulexeret, sed lamon pranexeret, se i l
lum eo munere libcratum velle: ia Tbessaliara au. ' , ^
leiri jubere profitUci, quae vicincrruin Catalanoruiu
. !
iaoursioiribus afflictaia
( 23),
cxerciiati, ac
, \ ; ^
pradenlis alicujus dacis auxilio indigeat. Suscepii
;, '
magnus domesticus provinciam, cum quod ,
neret, non baWrct. Caeicruoi ui ioopiuatuiu aii
^,
Jacobi Pontani nol.

(22) Miram iam levem recusaiionis, et dfttreeratae provhtciae fcaiisam ab bomiae prudente afferri.
Sed idoneam boout vir non reperiebal. Cerluui
est tamen nos illa lota natura bortere, aversarique, in quibus nos, noairive damno aliquo ma}ore multati siuit ; mullo wagis, si eliam ibi aut
inrlerfeciT, aul morbo consumpli.

^25) D$ origiue el nomine Gatalanorum, vide
quid scribal inilio libri quitili Hlstoriie GenuetuU
Petrus Brzarus. Malo auletn cum mulii^ CaUlaul,
qiiam cum Gnvco Caielani: piima, iaquam, vocaii, qtiam êcumia.
151
JOANNIS CANTACUZENI
152
quod liicrum imperatoris verba arripiens, dicentis , Calalanos incursare Thessaliam, ideo ge egere non , .
p a m copia viciseim stgniGcal, si eo, quemadmo- 6' ,
dum imperetur, discedendum sit. Oportere aulem, , 6' ,
quae sibi considcranli lum ad hostes propulsandos, , tum ad munus suum toto fungendum requisita v i - , ,
derentur rogantcm, ab imperatore consequi ; sic \ ,
secum raliocinans, eum aut propter diflicultaiera \ , \
peiilionis deflcienie consilio, ntissioneai islanc . \ missain facturura : aut, quod proxiuium esset, dum
,
tcmpus longius in apparatu consumiiur, inlerea j u -
nioris imperatoris conveniendi, et rebus nimioperc ,
fessis quid agendum sit, cum eo delibcrandi facul- , \
tatem fore. Jussus pelere qoae animus bortaretur,
per litteras exercitum jusium, ac vakntem, et pe-
cunlac in alimenta mililom, quod eatis sit, petit;
, )ia?c enim esse, quibus indigeat. Utrique annuit i m - \ , \
pcrator, et ut quamprimum omnia conficiantur, '
mandat. Curaque illura ad profectionem urgerei ,
adeo, ut respirare non sineret, magnus domesticas
, ,
post dieni quintam se profecturum recepit (qui
,
dies erat secundua magna, quae dicilar, hebdoma, \ , \ \
di* [24]) : eo imperator contenlus siluit. Eadem
Juce protosiralor quoqae Prillapum ire, el pr*fe- ,
cluram ilerum capessere jubetur. Qui obtempera- .
inrum sc pollicitus, et quo die proflcisci cogitarct &
iiiterrogatus, sextum ejus bebdomadis nominavit. , \
( * ,
Ac cuni eeniore quidem imperatore sic egerunt.
, \ ),
, ' .
\ * ,
( ' * :),
. , \
, \ , . ,
', \ > ,
.
.
5 7 CAPUT XVIII.
Cunctatur Byzantio exire magnus domesticus, et ad urtrem potlea manens, pecuniam et militem extpeetat.
Protostrator quoque dhcedere cogilur. Libcllus ad lectulum junioris imperatori* inventus. Ejusdem ex
urbe egressus; Adrianopolin faustut ingressus. Mandat duci suo senior, fugitoret in$eclatu$, nepolem
vinctum addueat. llle vanam fore persecutionem docet.
Cum jtiniore aulem verba miscenles, quaeque C
accldissent commemorantes, comparatia necessariis, Byzaniio excedere decreverunt. Monent ilem
per lilleras Syrgiannetn, u i i cum suo agmine die
Pascba, qoo die egredt pepigerant, paratos prope
Byzantium adsit. Ad egrediendum igitur sese i n siruebant. Postquam aller dies magnae hebdomadis
illuxit, qoo magnus domesticus exiturum sese
spoponderat, acrius promissa reposcunt, qoos huic
curae imperator praeposuerat. Ille commenliliis
qnibusdam caosis exitum differre. Seqoenli luce
uti moras tollat, et exeat, imperatur. Respondet,
, \
, ,
. \
* , (
)*
. , * ^
,
*
' ,
Jacobi Pontani not.

(24) Magna, propler magna mystena, quae per
dics illos nobis in memoriam cantibus, e' caeremoniis sacralissimis rediguntur : cruciatu videlicet, ac mors Domini noeiri Jesu Cbrisli, quibus
bumanum genus cipialum est. Alexander monacbus, oratione de inventione sanclae Grucis,
nominai.
153
HISTOftlARUM LIBER I.
154
* non ante id posse, quam peconia stbi in stipendia

. * ,
merccnariorum ac praesidiarioram per oppida
\ ,
Tbessaliae prasletur. Id si fiat, cilra tergiveraatio , \ nem postridie extra moenia se apparilnrum. Pecu . niam eo ipso die jussu imperalorts, quinquaginta
, * nommum aureorum millia qosstorea numerant.
- Quam summam accipientes roagni domestici quaeslo. , res, rursom serario imperatoris a*servandam, do mino ita praecipienle, relinquunt, raiionem facii
, & \ - hanc aflerentas, unam earum cohortium, qoae cutn
, magno domeslico mililalnin abire deberenl, ex
( alia expeditione recens reversam orasse, ut eibi
), - pauxilio tempore domi baerere concedalur. Eam
, - quamvis duce inipensiue urgetile, non poltiisse
domlcilits suis, aliie alias latebras ^
quserenlibus, el

_
, \ ge occultantibus, expelli. Unde invilum etiam cis
, \ - dedisae, diem Pascba? domi consumenlc?, po
etero lumitie confestim egrederentur, et in viam se
,
darent; quos necesse esaet, numerato sibi slipen\ ;,
dio, ad ducem pervenire. Sed istuc meruro com*
mentura erat. Ideo namquc pecuniam reliquerat,
' ,
ut el apud Byzanlium temporis ducendi bonesla
. ' * - essel occasio (trivit autem illic dies quinos post
, egressum, imperalorem juniorem prspaolans); et
\ ( quia haud liberale, sibique penitus iudecorum
\ ), exislimabal, videri caplum pecunia, quam ab i m ~, \ peratore senc fallacia, e i furto propeinodum averleret, quod gloriae,celebrilatique.58
tedan* ac
\
sempilernam labem aspergeret. Id multis quodque
, * pccunia? servientibus supra modura admirabile
fuit, tam ingentem ejus viin, et ad usum prsesen
. " \ tem adeo opportunam (quam, si voluissel, babere
\ ,
facillime poterat) periude ac si nulla esset conlcra , \
nere. Magnus ilaque domeslicus quarto die magua
, , bebdomadis Consiantinopoli excedens, ad urbem
, . manstl, milites videlicet, et pecuniam exspectans.
Dic sexto [scn Parasceves], etiam proloslraior
, \ ?\ exire compcllebatur : quanquam non exivit, sed
, \ tum imparalum se, tum alia quaedam irapedimcnta
. \
causalus, ae item post diem terlium exiluroir
>
conflrmavit. Caelerum die illo scxio, proplerlec , \ tum junioris imperaloris libellus invcnlus est,
, conscriplus his verbis : Qui shn, aut quis vocer
. ' qui hoc exaravi, non cognosces modo. Dico autcm ^
, D vere, bodie impleri Ulud : Venit hora, ut ditperga.
, - mini unusquitque, ti mesolum relinquatis ui stullus
, ,
sis, assequeris utique quid dicatur. Ejus scripti
,' sentenlia bxc erat, quam et nepos ipse conjiciebat:
, - aroicorum soorum dispersionem non alius gratia
,
fieri, quam u l ipsc commodius invadi opprimique
' ,
poeaet. Auctorem scripiurae hujus postmodum in
. , '
pace quoque diu indagalum non iuvenil: interca
, \
mortem obiisse creditus est. Et baec quidem cjus^
, ,
modi fucrunt. Eodem vere xm (25) Kalendas
, . Maias indictione quaria anni sexies millesimi
r
3 u : e
Joan. X T I , 32.

(25) De indictionibus qui volet, legat Cov?rruviam Variarum resolutionum l i b . i , cap. |0,
6 ei 7.
num.
JOANNIS CANTACUZENi
15G
oclingentesimi viceslmi noni (26), post hocitsroe-

diuui, sole iam ad apporlandum diem novas hebdo
madia secundum (27) surgere paranle, porla, quas
ad Gyrolimnen appellalur, reseraia (28), lanquam
ad venalum junior imperalor txcessil, paucis quibusdam famulis, canibus item, el avibus venalricibus comitalu*. Quod quia faclitabal quolies placuissel, nemo ejus fugaca sensit, nec quidquam
lumulius inde natuoi esl. Majorem porro minieirorum, amicorumque partem cuni impediiuenlis
pridie per otnnes porlaa urbts sparsira exire, el iu
loco a se dcfiniio colleclam exspeclare jussit (29).
<Juo cum venissei, juncli ohinea, protostratore
eiiain prascnle, viam Adrlattopolin carpebant. A d
Nigrum [MelanemJ aulem flumen (30), quod vocalur, appropinquans, juxlaque magnos equoruoi
greges lale campum londentes reperiena (ii erant
partiui miliium Constanlinopoli degenlium, pariim
4>piimaiain ac magistratuum), nibil injuriarum i n ferre voluit, vciaitque comiles novum aliqaid
5 9 inoliri, et pastores equarios hortaius est, armcnla in urbcm agerenl, ne forte a luimilluantibus diriperentuK Deindc magno doniestico, el Syrg atme quoque conveniis, quanium poteraut, iter
pergere malurabant : ac secundutn mcridicm diei
sequenlis Adrianopolin iiitraiites, ab incolis advcntaui boiic velul Dei cujuspiam faustum sibi interpretantibus (31), juconde accepli suut. Avus nbpotis fuga audita consternatus aliquandlu, ul priraum
lux, menli rcddiia esi, parvique rem iiegotii judi; a v i l , eum caplivdm ducere (quandoqiildcm tolum
ib se imperium, et exerciluin habcroi) qucmdam
de proceribus suis Manuelem Tagarin magnum
Hratopedarcbatu, vili et obscuro gencre orluin,
soii strenaitale et audacia mililari a semeiipso ad
Mimmam gloriam proveclum (nani PbPadelphiae
Lydorum (32) conira Persas mulia pr&clara? virtu-
\
, * ' . '
. ' , ,
\ . \ ,
, ,
, ,
/ '
, \ ' .
\
.
0,
. \ , \
,
, \ .
\
' (
' , \
),
, \
,
.
C \ , \
,
,
, \
. t8po ,
* , *
Jaeobi Ponlani nolaa.

(20) Coeptum boc belluin ab egressu Consianlipopoli Androuici junjoris, qni fuil, ut nos annos a
Gbrteio nalo numeranius, 1521. Quo eodein obierat
Midiael rjus pater, quainvis Oclobri monse o b i c r i i ;
Gr.Hci enim auaam suuui a Seplembri iucboabaul.
îiiiluni 1527.
(27) 68.nosler vocat, quam quidam
^
';
hebdomadam
,
r.fi-irt-.rt
K
i/ivMf\iftiihii.
/ i M n n n i / i / i / i m r prenovalioni
n/iH/i/innif
|d est, bebdoinadeni pasciialem, qua Uesurrectiopis Domini meiiioriain cidiinus. Nam Gbrislu i n
viiain rcdcunle, r^novata et instadraia sunl otnp:a, ui canil Veuaniitis in carmine de Pascha. In
^'. doclafala rerum renascenliuui varietale Gbrislo
a. iuorluis re>uscilalo, addil.
Ecce renascentis testatur gratia mundi
Oniriia cuih doinino dmta redisse stio.
(28) Dum illuslris reiurriclioms dic* illuxiiset, ait
iirogoras, veiperique decrela exuquehda esstnt, de
piore petiiti et accepit elave Gytolimnice portw :
ioc enim propler malulinam veiiationem facere conineverul. Igitur sub mediam noctem, cunciis dorptientibuSy cum omnibus coujuratit egreum, posiritiie in Syrgiannis, et Caniucuzeni castra pervenil.
Hi enim mm illustri apparaiu fugam illius Adrla*
$i>polim praatolabantur.
Quasi ALucx dicerct, u jEncid. :
%
Vo* famuli, qnce dicam, animis advertile V f l f r t * ,

Esl urbe eyhssis tumulus, templumque veiuslum
f)esertic Cereris : juxlaque antiqua cupressus,
lianc ex dioerso sedem venumus in unam.
(30) appetlabalur, propter aquam
forsau nigricantem. Gregora intei pres r e d d i l ,
3/
fl
receniibns Grxcis u.Op-.v
.
~ .
.
esl nigruiu.
Slc
ponlum Euxinum
vocant, propler lempcslaies focdas, e l niinbos,
cosque subilo^, quibus cuelum seronum ac placidum lenebris repcuie nigrescil : nam aqua esl
liinpidissiina; de fluvio autem cadem appcll.aionis
causa afferri non potest.
(31) Vocem banc , de Dco di6?am, o\
Platonis SopbisU. Plularcbi Pyrrho, rtem ex lbliodoro osteudil Thesauru* Grpca: lingua?;credilurque boc loquendi genus explicari isio Xeuoplion
lls loco, PaBdiaj V H I ' ,
a u r
unlen:
homine major, auguitior, eic.
(32) Eam obsederal Orchanes II, Turcarum iropcralor, ciii posiea Ganlacuzenus filiam suani in
conjugem dedit. Egregiam ibi operain navarunt
Galelani, el Tbcoleptus episcopus. Meminit Grego*
ras lib. vn, ct Gbalcocoudylas lib. 1 ; niullis autciu
post annis capia est a Bajazeie, Orcbaiiis ncpotc,
V imper.
HISTOAIABUH L13EU .
15*
, \
, \ ;
' ,
,
\ , 5 \ ~\
' (
\
\ ;
!, \
$
),
5 , , ,
; . "
, . . -
lis, c l imperatori cujusdam periliai faciuora editierat, e l ob admiraiionctn inde parlam, uxorcin
illusLri loco progenitam Tlieodoram Asaninei: i m peraloris consobrinam acccpcrat), liunc inquam,
Manuclem accersenS: Meus liepos, ait, prateriia
hocte aafugil. Ubi moretur, pro certo baud sio.
Uoc quidcni mihi exploratissimum esl, inira paticos
dies in vinculis ad Die adducium i r i (35). Nunc
adjunclis tibi luililibus, quol sufiicere ptitabis,
fugitores per ve&tigia insequere. ln quas sifiiul i u cideris, nibil crit qilod agas amplius, quain ut
caplis omuibUs domuw revcriarc : quippe quibus
non soldm se defeiidere, sed vos contra aspicere
Auuquam iu mcnlem veniet. At etdm Tagaris bomo
prudens, et bfellalor minime rudis : libi quidcm,
, i m ^ r a i o r opliine, inquit, iuiiiimc negoliosuiii v i .
detur, uepoleiu coinprcbendere, vinciuuique ad , - ducere ; ego vero divcrsum plane senlio : unietsi
* eupio sanc,me opinione polius aberrare,quam spoin
, ,
laaui decipi. Sed hujus consilii eventum rcs ip a
,
docebil (34). Quoniam aulcm maiidasli, ut delecla
* * .
mauu eos persequerer : nam si eos asscquar, nec
\ , resislcre, nec nos aspicere ausuros; fctiam in boc
\ , , , quid mei judicii eit, cloquar. Quanl& bic nobis
copisc, quam excrcilaise c i aniiuouD slnt, nepoa
\ luus, et aiiuci ejus luculenter scienles, non se iu
& fugam iradidissent, ni prius vila in baslaruni mu, .
cronibus suspensa (35), adeo semciipsos exacuis, . \ ' wnt, at adversus qnoruiulibet iinpressionem usque
, - Q ad raorlem pradialuri sint. Norunl eiiim perbene.
, , ' si poteetateoi venerinl, 6 0 niliilo se imliora
' , \ \
ipsa niorlo perpessaros. Quamobreni animaruui
, . - suarum prodigi, etianquam morituri, supra vires
, \ eliam puguabunt. Cum bominibus igilur vliae alcani
\ \
subeunlibus aequa luanu pngnam consercre, paruui
, ^
dislat ab insania: multo siquidt- majore nutnero,
, ' - parlque alacrilale in eos pugnaaduiu e s i : quui
, , auibo nobis in incerto suitl. Nam quanla se ad
. "
illos mullitudo aggregaverit, ignoramus : et no , elrorum Diibium animi in tc, an in illum propen . deant, incompertum habenms. Prxifttea cum illi
sub gallicinium sese extulerint (id quod ponarum
,
^ cuslodes relulcrunt), nos auiem iuseqnendo usque
ad conticiniuni insistere non possimus, ipsis secu , . \
^ ris nos capiabinius quau capere nequibimus:
^ , \
horbm aiieruW continget, ui aul eos non assecul*
*
domum frustra redcamus (quod ipsum noe infe .
riores arguel), aut si coe adepti adoriamur, cerla , ' ,
mlne victi concidamus. Uis ego de Cauais non in
Jacobi Pontaoi notd3

(55) Gregoras iradit, ante fugam volnisse cum
capere, et consiliuni Gerasimo patriarcbae aperuisse. Quod iUe ad nepotem deferens, fuga; accelerandae aucior ei fuerii.
(34) Proverbii jpecicm babet, , quod
indicat verbum \, aiuni.
(35) Summum conaium, ct despcrationeni pu
gaatitium baec, Ht videtdr, paroeiuia declarat;
qaaiido nimirum dici poleat :
victis nullam sperate lululcm.
QaWfenifelain facilc militi potcst excidere, quaiu
quod al) cxtrema hasta dcpendct? Sic Daviti per*

peiuo se in discriinine morlis versari, Saule persequenle, signiiicarc voluil ilJU \erbis, Anima mea
in manibus meis semper. Nam llebra?is ponere animam in manibus, e^t exponerese periculo, ut Judicuiu x i i el 1 Keg xxvui. Porlare aulem am
mam in maiybus, aut baberc i i . inanibus. accipiunt pro eo, quod est, ver&ari in affliclionibus et
de vila pcriciilari. Plura noa ignob:lis ibc^lugu
Jaubcnius super adduclum pâluii locuiu.
.9
JOANNIS CANTACUZENl
160
ilinere perscquendos , sed alio quodam roodo ; . "bellum cum iis gcrendujn exisiimo.
> \ \ ,
: , ' >
, ; ,
\ , ( \
), , . , :
: .
CAPUT X I X .
Andronicut minor imperatorii nomine privatur, ho&tis judicatur, creutl potentia. Leaati ad eum de pacc*
Milet tumultuatur. Prwclarum fortitudinis, el excelsi animi exemplum in Theolepto episcopo. Iterum
tcttatus innocenliam suam juveni$ legatos cum tpe pacis dimillU. Senis potentia extenuatur.
%
Cum his etiam assenlirentur, qui de priinoribus

palalinis presentea aderant, imperator fugitivos
piTsequendi volunlalcm abjecit : subdilos autem omnes sacramentum poposcil (36), non se ab
Audronico Palacologo juniore facturos (quo ipso

etliccbatur, ne quis poslhac imperatorem nomiuarel), sed hoslis loco baberet, quandoquidero
ab iraperalore avo descivisset. Ergo jurabalur quidcm, ed actum agebatur: quippe non solum Byi.in e senatu, el miliiibus quotidie compbires
ad nepotem transibant : verum ex aliis xque
provinciis et civitalibus Romani imperii turmalim
ronfluebanl (37), ut brevi spatio circum se juslum
tenerei exercilum (38). Nec tamen siudio novarum
rerum direptiones, et vaslitates crebrae inferebantur. Tributorum coaclores ab occtirtantibus despoliabantur (59), nisi ipsi pncsenlicntes, pecuniam
tutis locis abscondissent : ipsiquc insuper defraudalo imperalore non parum sibi, quasi ab obviis
stpoliati, relinebant : ac si quis cum quopiam
1 scniori atudentium privatas exerceret controversias, seque daia opportunilate ulciscoreiur,
fnictus, boves, el oyes pro poena adversario auferebat. Senior postquam rem secus ire vidit alque
spcraverat, coactis qui per id lempus Gonstanlinopoii visebantur episcopis (patriarcha enim Gera iinus morli concesseral ea ipsa nocie, qua nepog
urbcm desertierat), exprompiisque apnd eos, qua?
jure cxpromenda ducebat, persuadet, ut aaathema
conlorqueant in omnes (40), quique nunc a ne-
\ -.
,
, '
* ,
( '
),
. 01 , .
\ \
\ , \ \
^-
, ; \
. ;
\ \ \ \ . ;
, \
\ , - \
\
,
;
,
, , \ \
.
, ,
,
(
\ \
), \ \

(36) Gregoras: Pa$$im sacrosanctum tvangelium
in palaliis, in vit*, in foris circumferri cernens, et
populum sacrumenlo adigi, ut et junioris imperatoris bocieiate recederent, et teniori arctioribu* obedienlicc vinculis asirivgerentur.
(57) Opes Uomani imperii hoc lempore parum
florenles fuerunl, tol et jam reanis, provinciis, ur*
bibus, per Barbaros ereptis. bac bisioria coll gimus, babuisse adhuc iuiperatores Gonsiantinotvditanos, quamvis noa omnia integra, Tbraciam,
Macedoniani, Bilbyniam occidentalem, Thessaliam,
AUicam, Boeoiiam, Acarnaniam, insulas Peloponncsiim, Lemnum, Tbasum, Ghium, Lesbum, P r i n cipi<, Tcnedum, Mauham , Sanctuni Andream.
Passum esl autetn hoc quantumcuuque iinperiutn,
in Thrscia preseriim, incnrsiones el lairocinia
B.irbarornm multorum plurima, Turcarum, Scyibarmn, Triballorum, Mce.sorum, Albaiiorum. GeHuensibus ilem propler Gbium el Galatam ma*
giia accepit incommoda.
(58) . existiroo rcddi posse,
:
n
v
justum exercitum; Is enim dignus est, qui cum

- congredialur,
' - " : viribus
: . ; k . . ei
~;
alio exercilu
quoniam
par videtur. Huic loco illusiraiido faciunl verba
Gregorae : Qua cum nd hunc modum in urbe imperalrice gererentur, Andronicus junior UbertaU e$
immunitate in Thraciis pagts et urbibut pronuntinta, statirn omne ad qitodvis paraios habuit; stdtim in armis fuerunt ihraces omnes, pro juniore
imperatore Christopolim usque $enem imperatorem
cupide invasuri.
(59) Gregoras: Ac primum pa$*im in provincia
vaganlibus pubiicanis, et exacloribus inclemenler excruciatiSy ereptam quam circumferebanl pecuniam,
nulla modestia inter $e partiuntur.
:
(40) Analbema enim, sen exsecratio est, quod

ait , ad verbuni separationem Deo pronuntiare. In quos enim analhema
lorqueiur, a Deo separaniur, et Salanae traduniur.
Itaque delinilio pro eo quod deflaitur posita est.
Seinpcr auiem polius , quam vel
161
HISTORIARUM LIBEK I.
162
; & , pote siiit, quipue postea futuri sint. Sed cnm ne

: sic quidem deflcientium impetus coerceretur, t>
, ' . mens, ne, quoniam resj lam conlra exspeciatum
' ,
procederent, extrema pernicies sequerelur, Phila delphix episcopum Theolepium (41), et Callicre ,
niten sacri cubiculi procubitorem (42) legatos ad
,
nepoiem miuit, pacificaiionem offert, faclurumque
, \
se, quod is Hlleris ecriptis a se opiaret, pollico
, - lur. Igilur legati Adrianopolin veniunt: juniorem
, ,
imperatoreio ante urbem copias recensentem
, ,
offendunt : eum adoraiuri, et legationem exposi .
turi adeunt. Tum mililes magna eos irequeniia
- , \ \ dislrictis ensibus circumfundunt, atque ut depace
, adventasee audiunt, ad illos contrucidandos inler
, \ se hortantur. Iiaque Callicrenites ex equo desi. liens Ireinulus, et imperatoris genua coroplexus,
; magno cum timore astat, jaiujam se interfectum
;, . iri arbitralus. At Philadelpbiensfe, ut si per ina tiinia transiret, et vanos quosdam strepitus exau, , \
diret, etad omnia imperterritus manet, el Gallicre*
, ,
niten meiu prope exanimatum cernens : Heus tu,
.
inquit, non te borrore moriis tantopere perfundi
, \ decet, cum, si non modo, aliquando quidem certe
, . moriturus sis. Si ergo mors esl inevitabilis, pras ,
stat ulique mori, cum se commodi alicujus osien , , , d i l occasio. Quod cuoi ka sit, quae landem conve , , , * nieulior occasio, quam pro pace lcgaltonem obeun .
tem niori (43)? Debinc ad magnum domestioum,
, \ ; ; ,
Syrgiannem, et prostoslralorem conversus (hi enini
- * ' ; , -- Q
, ; '
\ (
),
, , \
\ , & *
, & *
. \
\
.
* -
proxime circumslabant, ne quid ei nocerelur) : Si

vobis fas est, iuquit, stolidos islos ac lemerarios
repriinera, veslri officii Diunus implete; sin minus,
faciant quod facere gesiiunt; invito Deo nibil
flet. Tam subliniis, c l ad quaeque gravia toleranda prompiu viri aiiimus admiralionem habuit.
Aliqaandiu igilur mullitudo clamore fremebai :
quo sedato, legatos eeducena imperalor, 0 2 cujus
ergo venissenl cognoscit, et per eosdem avo iu
haoc senieaiiam respondel: Adversis casibus cedere, et illiberale quidpiam aut agere, aut eloqni,
iiiinutorum angustorumque quorumdam bominum:
Jacobi Pontani nol.

, vel nominare gaudet.
(42) Alius bic videtur a . VesliYull enim signiflcanlius, et evideulius loqui, quod tum ejus explicat Curopalala, digntiaiein
Gneci dicuni , .
ilem
(43) Hinc lam diserle et magniflce laudal Ser(4t) Elegaus bujus Theolepii hyranus exatal in
Gracorum Horologio, queiu in appendicem Sinieo- viuiu SulpitiumCicero, ix Philipp., qui in legauone
nie ibeologi a nobis Laline conversum addidimus. ad Anloniuiu obeunda, se pro republica devovii:
Esl autem , ad compunctionem perti- Quod si cuiquam jnstu* honos habitus e$t in nwrie
nens, ex coneideraiione ullimi judicii. Gur lega- tegato, iti nullo justior, quam in Servio Sulpitio retos mitlerei senex, causaui refert Gregoras fuisse pcrieiur* Caieri qui in legalione mortem obierunt, ud
incertum viiw periculum, sine ttllo mortis metu promultiiudinem
peditum, equiium, saguiarioruin,
fundiiorum pene innuinerabilem, UyzaiUium versus fecti sunt; Servius Sulpitius cum utiqua perveniendi
oflciscentein . qui prinio iuipetu urbem expugna- ad M. Antoitium *pe profecius isf, nutla revertendi*
luros se rebautur, sediiione laboranlem, populo Qui cum ita affectus esset, /, <t ad gravem valeiudinem labot viiai acce**iuet $ibi ipse diffidcret, HQU
inler se discordaiue. De Tbeolepto aulera principe
recuiavil, quominus vel in extremo spiriiu, st quam
legaliouU aii ^ Vir non tamum omnibus viriulibm
ornatUM, et revsrendus, sed et singulari prudentia opem reipublic(e [crre posset, expcrintur. Itaqne non
illum vis hieiws, non uives, non longitudo ilimrit,
pradilut. Pono Orestiadem, uon Adnauopoliai
nou atperitas viarum, non morbus ingravescens relegaios missos, el inier eos fuisseetiam Syrgiauniu
tardavil, cumque jam ad congressum colluquiumquc
malrein, quae lilium polissimuni plucarel (craienim
in illo exercitu) eiquc persuaderel, ne ad niceiiia ejus perveni&set, adquem erat mi$us, tn ipia cura, ti
mediiatione obeundi muiuris wi cxcasite viia> clc.
urbis accederei, ei qu* sequuntur.
n
u
1C3
JQANNIS CAXTACPZKXT
1G4
Rccunja foftUBa intuimcsccre, et niminip sapej-c, *, * ??' ; ,

\ \ *
itaperiiorum e l auflaciuni : spquabilein vero in
ptO^peris $ t a<)ve**sj.s servare copstantjam, for- \ * 6
, \
lium aique oruijeiuium sibi videri. Se neque c|im
,
\ \
apud ipsupri causam dicerel, timore aliquo affeciiim, sioiulalaque vprilale dixissequaj dixerit : ' ,
\ , \
neque nunc, quandd sc luluni exislimel, priorum
. " ; \
aliena dip (urjum : ed rursus Depm te$tetn appel;,
\ . ' '
lare, w)Uiis censpium essc, q u sibi objeCla sinjt
}, , \
rr piiiiuqi } peie lain tmmane ullpm fotffWP
\ , ; adniMsse, u l if-a tani insanabili cjus serenitatem
, , ' cxaspcrate potuepl. jQuare concordianj rcsarciri,
, , ' \ paternarpque bciteyolcniiatn
reslitui, optatum
sibi e l < baruif) aiccidcre. Verum quia in pra3s*2ii?$ ,
, ndeo luniujiuanu; njilit^, npporlunutn dici, aujt
ngi nibil quca!., ipsiipel Ifgafi testaturi sinl, sc , ' ;
^ .
ejns voluntaie jam p.erspecta, ? l animo suo in
, \ consilium
adbibilo, ea faciuruni, quae ipsu-n
quoque ayunj saipma jucundiiale coinpleant. |f 13 ^, .
cticiis, lfâlos spe bpna erecios Byzantiuni r^mif ,,
t i l . Qui u l seniexerciius universi alacrilat>m, et
,* , ' filudiiun erga juqiorem, in ipsos vero imiialum
furorem, e l insaniam narravcrunt, vebemenler ;, \ \ -,
illum conturbarunt, moxque responso nepotis cx- .
;*
pficato, ad meliora speranda permoTcrant. Pprro
-iat ;, in ipsa qui.quQ urbe Byzanljo parle$ junioris
. \
augebanlnr miriiice, e i corroborabantur rximic *
, \ ; ^
senioris conira scnsini minucbanlur, e l d e ^ i l i u \ \
bantur. Byzantii siatus rerum erai (liijusccmodi.
\ ^, . * ; \
^ ^ . \ *
\ , ^ , \ . ' .
CArtT XX.
Nepc* hi consilio de hetterno tnmultu conquerltur : peliiionem avi proponit, quatn othnes uno ore tetpuitni.
Et quoniam aviis factuxum spondeat quce nepos velxl, velle debere, sibi imperio ce.di, aul armis Byzantium invadendum. Concio dimittitur, ct eum tribus amicis ampliut deliberatur. Placet seni dare spaiium,
quo se ad reiittendum comparet, ne improviso opprimalur. lunior txercitui profectionem in occtdentem
persuadtre nequit.
f
Postera luce junior imperalor primoribus uni- C

O ; 5* *
versis, e l ordinum ducibus convocatis, ubi dc
\
exercitu, ct heslernis torbis, ut de re param
, \ \
laudabili et decora querelam habuil (neque enim
,
6 majo boni quidpiani exsistere po$se [44]), l se
(
nunc quidem turbarum 6 3 i l ^ r u m auctoribus ), ,
ignosccre, tanquam nesciis, sibi talia displicere :

si quid in posierum eimile attenlaverint, pro '
dignilale in eos animadvcrsurum professus esi, , quo de consultaDdum esset, exposuit. Avus nosier,

inquit, pacem se amplexurum declaravit, pollici, ,
lus $e, quod voluerimus, libenler praBsliturum.
, Reslal ut quisque vesirum dicat, quod futurum
(45), , \

(44) Sententia est ha?c fortasse. Cim ita tumul- D causa mala commerdari non solet.
tnarl mi$cereque omnia malum sit, non posse inde
(45) Hc vox suo loco, ut vidotiir moia est,
qmppiani loui exspecUri: seu, nibil profuiuruiii
subjicicndaque esl pDst ;, el ila (rtiuslocus
cuiii tiiala non dent bona, nisi per accidens, u l lolcgendus: . \ . f
qnmiiur pbilosophi. Atquc iia meriio se illos
. ., e t c . repudialo illo, \ .
reprehendere. Mala quidem cerie facienda non quod per oscitantiam forsan irrepait.
S U I I I , ut inde bona evcniant. ElTecius enim ex
v
165
1Q5
& , repubHca senserU. Hic omnes velul ex toDipoatta,

; .
ei ore clamare, ueque acdpere se paceio.

neque super hoc negolio consuli velle. Ecee enim
'
tu, imperaior, in exlremwn, u i faina esl, devolutua
, ,
discrimcn, ei vix morii, Deo apituJantc, elaptui,
. ,
in eailem et deteriora mala le prsecipitare conten ; , ,
dis. Quare rogamus, uii cogiiaiiopem iblam a H19
, \
nienie repudies. Verumtamon qaoniau avus, u l
, autumas, pra-stare paratus est quod tibi petere
.
placuerit, ceusemus, uti se abdicet, et ubi loco , ,
rum voluerit, sibi vivat: tu Boraanum iinperiuro
\
capessas. Si dctreciaYerit, Byzantium adversu
,
illum infestis stgnis procedendum. E l arbilramur
Byzantinos usque ad muros adventam nostrum
, '
haud exspecialuros : sed procul adhoc dislantibua
' $
* , ; ( occursuros, urbemque dedituros. Si Uaque noalre
In . consilio flecteris, ne difleramus, sed ad opus vel
' | ^ jam aggrediamur. Sin alia tibi mene, aperte enan, , \ lia, ut quisque nosirum qaomodo poteril saluii
^.
suas provideat. His ila ab opinibus tanquam una
, , , '
lingua dictis, perspiciene imperator, valde inlem . ' ) ^, pesiivum esse, aliorsum eos conari deducere (co' - hiberi enim miliiuro furor non poierat, praecipue
. conductrtionim Lalinorum c Germania, in quibue
, erantquidam domi nobiles : et ipse, paucis exce - ptis, omnium adhucerat intolens, nec dabalur,
(
qaeroadnioduro lempiis postulabat, Graca? lingus
,
ignaros alloqui) amplis de benevola erga se cortiiii
, ; * voluniale gratiis aciis, et rcm accuratius conaide, :, ^ randam, nec ad tanli roomenii negoliam incon , 0 - sulto accedendum (siquidem nonole nugis, sed de
, ) sunima remm propemodum agatur) praefatus, in
diem alierum rejecta senlentia cpncilium dimiaU.
, \ Quo dimisso, cum tribus }1s rursqm consilii ca , \ ' - piendi ddiberal; et pra?pipit ut quod expedire
( videatiir, ne taceant. Priraus Syrgiannes sic ince ,
p i t : Qnne jam anie Byzantii in congrcssu dixinms,
), , Bon privato aliquo in avum tuum odio, neque
;. - qood in maximo lucro ejas calamilatem ponere, \ rous, locali lumus; s<?d quia de saluie, et incolu\ ,
milale tua oUiciii eramus. 6 4
necessario de . * veniebamue : pniua enUn c|aritas et ilhistraUo,
& , ,
alterius videmr eversia (46): quod ct nunc usn , / venit. Quod enim exercitus univcrsue ejus op \ , \ - D pugnandi desiderio fervet, a?quum desiderat, nec
, ,
eura quisquam prudens reprehendet : et si quid
,
odiosum, atque grave illi cpnligerit, non id nofttra
* , qui cogimur, sed illorura qoi cogunt, culpa conti \
gerit. Proinde qnia coinmuaiier onmibus ca visa
. ; ; * . sunt conduccrc, el nos eorum consilium viluperare
nullo modo po^sumus; quae upiversis probanlar,
, ( , \
ad rem conferenda eunt. In banc sentcnliam pedi ,) \
bus ivit eiiam prolo$lratqc. Cumque addidissoi
,
, ' magnus domesticus, non se inlelligentia omiieg
f
1 3 0
Jacobi Pontani not.

(46) Qaod senispolenliam, et auctoritatem hostis
tai Yidebamus, saluli tuaB timcbamas, ei
idcirco
dabamus ilbut vel coastringendi, vel occidendi, vel

eliam fugieadi consilia. Nunc vicissim iua poieiuia
fit illius imbeciUitas, tua gk>ria illius comtemptus;

idquejure opiimo, quia ipfee le ad b coegit.
Hanc istoruni, et mox sequcfnllum V^rbbrum scntemiam esee Judico.
' -'
1
107
JOANNiS CANTACUZENl
vincere, ut ipse solus commani judicio adversare-

tur, surrexerunt. Ubi plerumque nocti* processit,
imperalor cura magno domestico solo \isdem de
rebus deliberationem babet. Siatuunt ambo, nou
male cogitare mililes. Quod enim molitio novitalis
jam quasi magnum inccndium clare lucerel, omnes
a fama suspensi, mutationem domini, lametsi teraere appetebant. Verumtamcn expeditionem bauc
avo perniciem allaluram, quando ad nepoiem
omnes stalim se applicaturi sint. Quod, qua ratione impedireiur, illis circumspicientibus, et
roulta secum varie agiiantibus, Thessalonicam potius eundum est visum, u l inlermisso tempore
senei paulatim firmalis opibus, adversariia obsistere posset, necde improviso oppressus interiret
Hacsententia comprobaU, quieli corpora mandaverutn. Die sequenli nobilibue, dncibusque oninibus congregatis (47), praesentibu iiem Lalinis,
quorum anle mentionem fecimus, quaesituin esl ab
imperalore, ecquid praeler ea quae heri voluissent
novi quippiam aliquis coninientalus fuisset. Nam
cum decretum nibil fuerit, el omnes eadem cogilalio occupatos teuueril, verisimile fieri, meditando pnelerea quempiam aliquid invenisse. Magno
auiem eiralopedarcba Palaeologo dicente, nec sibi
reputanli aliud occurrisee, nec ab alio novura
aliquid audivissc, et caballario (48) tanquam ex
persona Laiinoium affirmante, die beslerno diclis
nibil esse neque veruni magis, neque magis necesearium, csulerisque ordinc omnibus eadem asseve- ^
ranlibus, et expaditionem in Byzanliuni feslinanltbus, quod simul apparuissenl, dedilum iri aiebanl:
et posiremo in preces, ut eo sibi liceret ire, desinenlibus, imperalor paulum moraius: At mibi,
inquit, Salomonit illud praclare scriptum videtur,
salulcm esse, 5
mulla sunt consilia (40). Et
cum saepius, ac mulluna super iisdem rebus consullaverim, aliquid praler baclcnus dicta amplius
iuveni quod in mediuin afferendum cxislimavi, ut
a vobie quantum valeat, ponderelur. Poeiquam
Adrianopolin veoi, et civee cuncti bonevole me
acceperunt, et reliqua Thracia? oppida universa
usque Cbrietopolin, in lidera, aucloriunemque
nostrain sese contulerunt: quod et manipuli mili-
163
. \
,
,
.
.
,
, .
,
* \
.
,
\
.

. "
,
,
,
*
,
\ .
,
. ,
\ ,
\ , ,
.
,
, \
. ' , '
, ,
'
, ' , \
,
,
, \
,
, ' , , , ,
, \
, \
lares in vicis babiianles fecerunl, quibus graiuito D , \ , ,
Jacobi Pontani notie.

(i7) Quossupra, inilio capilis
, eos bic appellal.
Scire igiiur licel, et laie
usurpari a nosiro auctore, ut supra ad capul quiuluiu docui. S k u l ol apud eum idem aaepe
valet quod , , . Quare
nec illud semper Lalineest senalus, civicus inquam;
nec boc sempcr habet nolionem magistrams, sed
*pe primores, proceres, oplimaies, et nobiliiaU'm
iignillcat. lnlerduui ctim confundilur.
(48) Hujus Caballarii nomen Graece sic posilum
csl . Quid boc monstri ? Tu
conjice, si vis. Sanl et alia proprta mirabiliter corrupta in hac hietoria, quod lameiinon semper viiio
librarioruiu aitribuondura. Ex Graeco for>an i u
queal rcsiilui quod liic videtur corruptum sru con fusum; et equite fratre Pelro de Pignolo, nani isia
\ox , ul in C. Florentiiio ub&ervavi, signilicatcquitem bonorarii aulpii ordinis. Gneca auiem
sicdivido ; idesl Ilalice fraler, (dicunt elfrate)
, id esi Pelrut, nam Grasci inferiores l i i teram plerumque in propriis praeponunt liiierae ;
luod viris dociis Meursio ei Grelsero observaium.
Istud auiem , Perrino defluxii, quoei familiaB aliquolbouor.iiiuresGaIlia3 noslr* usaesunt; ,
id est de, nain liuera: valenl , ut in ,
pro . , Piniolo; famiiiam quaeranl quibus
oiiumesi. Ilajcnobis moiiuisse sufflcil.
(40) Proverb, n . Trahil boc nosler etiam a d
ununi, qui so*pius ue iisdeoi rebus sccum c o n s u l tau
169
IIISTORIARUM LIBEil .
170
, . \ '- rniln comniodantibus, magnum a me beneficium

, - deberi conflteor. Sed qua3 infra Cbrislopolin
\ , usque ad Acarnaniara et Dalmaliam sunt, urbis
complures et florentes, Romanis siibjectae, in qui ^
. \ bus cohorles minime aspernandae, cum mullis
/- sircnuisque ducibns, earum nulla bactenus dedi >. lionera nobis fecit. Quod quia secus accidit, quam
cupiebam, mihi roagnopere molestum est. Nec
; .
\ fructuosuin fore credo, illas ut imbelles et abjectas despicere; sed socielalem e l cornmunionem
\ \
, \ - iUarum aesltmandam maximi. Quare meojudtcio
\ anle orania iier eo intendamus uecesse est. Ubi
, . " se illae nobiscum conjunxerim, lum denique ireque
boste jam a tergo relicto, et viribus altero taulo
, ,
auclis, ad Conslanlinopolin oppugnandain Gilcnler
* , \ \ - accedemus. Hactemis imperatcr, profectioneui illis
in Occidentem persuadere laborans videlicet. Ast
\ . Hli in sententia pristina perseverantes, ByzanliuDj,

alio nusquam ncr confcrendum dicere, quod eo
. ,
poliri nibil sil negotii, bellumque contrabere po , '
tius quam producere oportere.
, \
. , . 01 " , ^ \
, 5 , , .
CAPUT X X I .
Mugnm domesticus quoque, oppugnationem Byzantii dissuadens, ad occidentalem expeditionem hortatur.
Quare uterque simulaverit, in exlremo capite causa disseriiur. Exercilu* se ex parte aliqua pariturum,
sed ingratis. o&tendit. Permittuntur ire Comtantinopolin. Occullc miltUur epistola purgatoria ad uvum
nepote, qua etiam monet, uti te communiat.
C Inler baec lacente magno domestico, Quid tu,
, ', , ' \
iuquiunt, cur non eliam profers, de proposila re
, ' quid senlias? cur, quasi nibil agalur novi, iia s i ; " , les? Quod V09, occurrit ille, nonconsilia agitanles,
, , sed consulta jam rala facientes video. Elenim si
. , * \
consuliarelis, forsitan ego quoque utile quiddam
. ' in roedium prolulissem. Nihilo ininus quia scisci, . \
t a m i n i , non eelabo, quae conductura decerno.
- Principio roiror, unde in eam opinionem venen \
tis, labore nullo, sed conspectu QQ solo Conslan .
tinopolin esse eapturoe. flam si vos amplius a l i , '
quid nostis, auditioneve accepisiis , quam ego
. ' , - scio, quid illud tandem stt, nosse velim. Sin nibiJ,
, ( . tura vos longissime ab opinionc mea discedilis,
, \
Ego siquidem civilatem adeo amplam et frequen , - ^
, \ ' , \ \ , ,
, ,
.
,
,
\ . "
,
lero, pecuniis, armig, mililtbus polenlissimam,

imperaiorem sinu ftuo continenlem, eiimque tam
prudentem, tot aonis imperilantcm, mullorum
benevolentia septum, pecunia abundanlcm, qua
exercitum sibi obligabit, occupare, niullo difficillimum esse constituo. Pralerea e veieribus Gra3cis vir sapieng (50) monel, ne bujusmodi temcre
sperenius ; ait enim, miilla cadcre inter caliceai
supreraaquc labra. Est autem et ducum lex, commoda paribus exaBqaare incommodis (51) : illeque

(50) Quis sit ille vir sapiens, me lalet. Refcrtur
a Gellio boc adagium bis verbis:
.
Multa cudunl inter calicem supremaque Ubm,
PATUOL. GR. CIJII.
Quo monemur, vix eliam iis crcdendum quae videmus, elinanibus tenemus : usque adeo futura i n cerla esse. Simile, iiuer os el offam. Vide Gbiliaslen.
(51) Sen&is est, ni fallor : dcbere duccs paratos
6
1,1
JOANNIS CANTACUZEM
172
habcndus optimus, qui aut voii conipos vincit, aut

fraslratus, qiise tenet, amitiit. Animadvertile 4gitor , si Constanlinopolin moverimus,
eaque poiiri nequiveriious, in quot nos difficultates
induemas. Illico enim oportebil, stamcs a seniore
imperatore nobis obsidionem golveatibus spirilus
euinere, et spe victoriae elatos, rccedentes cupidiue invadere, cum ipsi nosmei de consilio male
capio accusabimns. Habentes autem ulrinque bolem (ex urbibus quippe Romanis in Orienle, e l e x
ipso Byzanlio coiuparari exerciius noslro nibilo
inferior potest, et ex Occidenle alias eeque similis)
nos in medio eonelusi aul interibimue, ex ulraque
parle non valenies resistere, aut hostibus bine et
inde iucumbentibus, sociia aulem meiu interitus
\ ; -- , \
, $, . ,
, .
;
* \ . ,
, \
. (
, ,
\
), , noslri deGcicnlibus (52), pessima clade multali
evademus. Adde quod armis et sumptu egebi
, ,
mus : illis, ut deserlores oppognemus : hoc, u i i a ,
fide mancntibus, ne ipsi quoque desciscant, praesi- , ; dia imponamus. IIa?c in quantas anguslias nos . \ ,
\ * conjeîura t i n l , inlelligendum est. lllud iusuper
mecum revolvi, e l Triballorum principem, el , ' * ,
Moesorum regem Sphenlisiblabum imperatoris avi . "
alteruin generum, allerum progeneruro, privalas , ,
cuin eo stmuliales modo exercere. Quod si propier , \
, ,
bellmn isluc composiia lite, ad se adjuvandum
Ulos i n v i t a w r l , bostes eos in primis formidabiles
palicmtir. lsla e l alia inlolerabiliora mala nobis * exorienliir, tiisi, quemadmodum vos futorum d i - ,
iiis, urbem primo statiin impelu (53) capiamos. C

vero si ad OcciaYnlem nos convertamus, p r i inura nibil vetabit, quouiinas brevi loluin in polesialem redigamus : 7 occidenlales enkn suopie ingenio ad defectionera propendenl, ct ut
rebns novia gaodentea, non diflicuker juniori i m peralori sese Iradeni. Urbium vero prafecli,
unusquteque a civibus suis coacti, inceriosque
casus meluentcs, nec liquido sciantes, lUrius futurum sil imperium, qui in praesens polenlior videbuur, e i ipsis instileril, ei urbes addieeul. Neque
bic consislcUir : sed imperator praeterea parlim
argento, parlin bonoribas, parlim aliis eongiariia
ad ae iranseuntes reinunerans, eliam prius a *e
alienos alliciet. Deinde quoqae finilinaruin gentium principcs, quos diximus, aut prae ignavia
rcsistere nobis, ut bello pnleniibug, non avdebunl, aut arma consociantes, nobis opiUtlabunlor.
Sic enim Barbaroruui esl ingenium : quo adveraa u ad se ulcisceudum praevaleuUorem videm, '
* ,<*> .
,
, .
" ,
, *
* ,
, \ ^
, ,
* ,
*, \
,
, xal . \
\ \ \ ,
*

,
.
Jacobi Pontani notfie.

esae, ut aequaliter secundam et adversam fortunam
ferant. Propemodum buc valet iilud nolum : Qui
tlteri exiiiuiH ttruit, etim scire-oportet, sibi quoque
paralam paiem, ut participeL, parem.
(52) Vox \, queniadmodum e ponitur in vilio quoque, pro nietu sciliect ac timore,
ul Lalinis sperare. Est aulein sensus auibiguus.
Ulruni qnia ipsi fonuidenl nos inleriluros ; au quia
uos rormidemua, noa inlerituros? Ego priorcm
&ecutus suoi. Quomodo eiiiiu auxiiia persevercul,
si metuant eaesum i r i , quibus opem ferebant ? Yalet

lamen cadem ratio in alterutn quoque sensum. Nam
uid cordi sit auxiliariis, si, quorutn sunl auxiliarii,
espewoi?
(55) \, cum ipto ctamore. Hoc nibil eet
aliud, quam priino impelu, primo incursu, tm
ersten Siurm: qnomodo urbes aliqnando capiuntur.
Ad cujusque aciionis celeriialem eignificaBdaoD,
verbum Graecum eat idoneum.
173
H i S T O R L A R u M L I B E R .
174
; ; * & magis se illi amicos csse studeM. Subaclo aui t m Occideuie, qui nobis pro Qrienle **U, exerei . 61 '
tuque duplicato, lum aecure Byzanlium movepimus.
, ^
, El si quidem se dediderit, bene ; sin alia onrnia
,. , jnaluerit, eircumsessum ipsa ctfuturniuic expu" |, - gnabimus, cum, quod noe depeUal, nibil eril. His
, - de causis imperaioris aentsniiaai ut miliseimam
. probo, eique subacribo : et curo plura habeara d i ,
o&re, libens omilio. KJWI gi eon&tliura mufcarc
* . poiestis, eiiam jsia euftieient: si non poiesiie, in
, ventum-e* tlla loquerenmr. Huoc in modum et
\ . ' , imparator nepos, el raagous dame&ticus, conira
. \ ;, \
quam expedire arbilrabaniur, cum militibus age ' ^ bam : qpiiine eniro cuiu ex transfagis, lum ex o o
, \ *
cuUia Byzantiorum l i l t i r i s didiceranl, simul alque
f x <*1 ccepli essenl conspioi, populum portae ad eo#
inHOmiltendospa.tefacturum : partim quod juaioci
,
bene vellem, parlim quod eum obatupesoereal, qui
& ,
, . brevi teropore et aqpeniorem ei inariiiniuqi T|inaciam sibi aubdidisset,, Uinqtie ingeaVes copias ad ., 4 \ ^ $ ;
\ - ^ - 4ucer(. Y^rumenimvaro oum t i a w ^ m , ne capta
, ., -urbe in seoeni imperaUoreui iobumanius aliqqid
; . *
designajrelur, ejpediiioaeni oceideutalero aibi f m ^
ctuosiovem videri conm>inisci vobierunt. Nam n e
, integumeuio caueaiu ^dere, ob quam per id tem 'pus Coastaniioopolin adoriri nolleiit, parutu fore
, * ,
tutum credebanl, quando fides exercitue erga im ,
peraiorem jiiniorcjra adbuc nuUret, e i i quid Ulc
audiret, dilabereiur. Ad hsec nobiles univereiu , \ , & .
qua axercilus responderunt, non se oegare, con. \ G venieoter et ex usu artia imperaiori c dicta ease
,
omnia : lale enini paiere occidentem orbem, mul , ' , ,
las et inclytas susliuere urbes, copias habere
*
aspernabilee, cum ducloribus fortisai , \
mis, levique moraento, u l ambo affirmaeseni, ee
; ,
dedtturum. Mirari tamen, qiiom^do magnos doioe; , .
sticus Occidenlem sub dliionem subjici faeile ad modum posse, Conslanlinopolin auleni inlrare cunt
, ' : exercitu eeae difficile asseveraverit. Quia enim
, ' illud prius, ejus aentenlia, dtfficile non sit, hoc suo
. judicio loullia partibu esse facilius. Et quoniaro
^ 0, \ , oceidentalem wpeditionem apud aaimum impera ^ taris velul oronibus suffragiis obtinuisse ceme . \ '.
rent, iluros eecandum oiandata quolqooi velinu
, , - D noo lamen sqne alacriter, sed iugratii. 6 i , qaod
, 4, \ ,
cupcrent, Byzanlium peleretur, mira voiuplaie
, - nemineai non secuturum. Quare e illum orare
raajorem in roodum, justa? ipsorum prassenlique
, slatui opporlunissiqia: po&iulalioni obsequere . " ' ;
tur (54). Idem ducee aiebam. Imperalor videns
,
eorum Conslanlinopolis invadcndae libidioem n i . ,
b i l prorsus languescere, cum cogere non posset,
, ,
de benevolentia obedientiaque commendatos, qui
. \
eiiam a qurbus abbocrerenl, atudio sibi oblempe .
randi facere animiseenl, Gonslanlinopolin ire p^r ,
misit. Vocem ejus mililes gralulabundi excipium,
, \
D a u d
Jacobi Pontani not.

(5S) Scribeudum inGraco , eedere : roânl eniiu ut sibijusta petentibus mosgeratur.
JOANNIS CANTACUZENl
176
c l Byzantium lanlum non in manibus jam se ha- , \ & ?,

bere opinanles, iter parant. Ergo quoniam ab
.
exercilu impetrare nequivissenl, ut Tbessalonicam
, \ \
duci mallet, intelligebanlque seniorem imperalo ,
rem venire in periculum, ipse el roagnus dome . \
siicus clam illum per epistolam de hoc advenlu
,
admonere decernunt. ld si miles comperisset,
tanquam a principibus suis proditas, quas non
,
lurbas exciiaeset? Eam epistolam diciante impera
4ore juniore domesticus exarat in haec verba : Ut

antehac sa?piu9, sic nunc Deum dictorum testem
. "
appello, sacratissime imperator, neque cum illic
^, ,
degerem, sUmulalum me conscicntia admissi a l i [cujus, quo tuum odium provocarim : neque ideo
]. inde abiisse, ut oiuui ratione detrimenta libi
inveherem, sed ob id soluoi, ut impendens cer*<> * * , ,
vicibus meis discrimen effugerem, qnod quidem
, *
loco-securo consliiuias effugi, te contra, me
quamvis penitus nolenle, discrimen involvil. Ecce.
, * \
enim, cuni nihil non tenlarim, ut exercilui in
* OccideDtem trausitum persuaderem, nibil egi. Nos
\ \
igitur conlra te venire necesse est omnino. At ego
* *
excusatione valeludinis simulale ulens, lenlius

caslrametabor, et post primum incursum dabo
.
jperaoi, ut cilissime recedam. Tibi inlerea pala tium praesidio iirmare licebil, 6 9 porlisque urbis,
, . "
quos habes lui studiosissimos praeGcere; aitribu . lis cuique tot mercenariis niilitibus beue armalis,
.
quet ad retundendam irrucnlium vim (55) requirenlur. Modo ingressui nosiro obslel aliquid, con- Q . \ '
linuo exercitum, ut ab urbe inexpugnabili revo , \
cabo. Ilaque rogo le, ne verba noea, velut abs le

alieni SuepecUns, in luiela apparauda segnior sis.
;
JNam quo animo cives lnos csse audio, simulaique
.
nos oculis usurparint, plane inlroniissuros credo.
,
llaec nepos a.vo, quemdam de famulis magni do-
meslici Gdelissimum adbibens tabellarium. Dehioc
.
ex Odrysis excedens, cuin quinquagiuia cquitum
.^
.millibus (56), aul aliquanlo paucioribus, ul couji .
xe*e licebal (nec enim ad unguem iniri numerus
, 4>oieral, quod rau)li non conscripii, imperaiori
. graliGcanies, uoa militabant), Byzantiura castris
,
quam creberrioiis, ac si male valeret, procedere
.
4>errexil.

, ( ,
\ ),
\ .
CAPUT ,
Insldxm in Andronicum minorem Sphentisthiabo Moesorum rege. Legatio avi de adventu ad urbem
paulum differendo. Concio nepotis ad exercilum de armis deponendis, et pace compleclenda. Omnium
assensus.
Jnter Jiaec a Sphentislblabo, Moesorum rege af-
Jacobi Pontani not.

^55) Non , sed lego,
lnlerpres legil , quanquam uil nmlandum. Intell gienim potcsl de iis qui inira urbein quid molirentur.
(50; Expresse sic babet Grsecus codex, . E l quamvis subjicialur,
4ut aliquanlo paucioribus, subjungaiur-que causa,
qnia eliam non conscripli se adjunxerinl. voluntarii videJicet, seu volontspluriini, lamen pro exiguilate imperii quai lunc eral, vix esl credibile. itursum, ex lauia defectione ad junioreoi, quaniam
supra audivmius, non Gi tam incrcdibiJe. Forte
legenduui .
'
178
( line suo (propter Theodoram sororem cwm eo

\ )
nupiam), legatus venit Marlinus, cum Moesis equi, tibus cataphraclis trecentis, in speciem quulem,
, ut auxilium adversus avum, si indigeret, laturus;

et promittebat, si majoribus copiis opus baberet,
, \ regem libenter missurum : sed revera, ut si eum
,
paucitate laborantera inveniret, injeclis manibus
' ,
ad regem captivum perduceret. Quod ex eo mo\
, .
claruit, quia Marlinu9 exercitu iroperatorem se quenle conspecto, unde venerat, subito se reccpit.
, - Parvis ilineribus progrediens imperator pridie
* . Pentecostes supra Melanem flumcn castra posuit.
,
Hic eum Eugenia Palaeologina monacba, e sorore
I . Micbaclis prirai Palaiologi imperaloris prog
nita (57), magna donicstica (58) convenit. Lega ,
lio haec compleciebatur: De prioribus controter, ^, , stis inter eos, e quibus causis natae sint, diccre,
.
nihil ad prasens tempu* periinere. Quae nuper
soripseril, ob ea avum illi magnas agere gratias, et
\
; eollickudincm islain ac bonaro voluntaiem lau, * * dare. Unam inauper gratiam cupere, ut nimirum
tam diu militem ibi delineat, quoad in unum aliquod monasteiium (59) a nepote nominatum, pe , \
riculi declinandi 7 0
abdiderit. Nam si castris
,
, ^ eum porro ad urbem viam moliri nunlietur, aclum
esse de vita sua : tametsi nihil eorum praetermi, ,
serit, quae nepos suggesserit, sed ea omnia inani

studio comparata fuisse deprebensum i r i . Ubi v i
tam suam loco tulo mandaverit, ipse urbem pos ),
8
s e
. C

' . ',
,
, *
; ;
\ \
, \ \ \

,

,
, * . , \ ,
sessurus ingrediatur. Quid enim ex morle sna

emolumenti caperet? Hac oratione magis emoJlilus
junior, cum antea sponte sua dicere el facere
quidvis cupiisset, ce quid seui noceretur, legato
pracepit, ne cam quoquam (magno duniaxat domeslico excepto) legalionem communicaret, sc in
ea curanda ulilitatis rationem babiturum. Edicto
igitur convenlu, jamque in coetum coaciia et p r i moribus ct flore exercitus, in medium progressus,
talibus eos diclis affiari exorsus est : Neminem
veslnim nescire opinor, quo pacio inler me avumque meum nalo dissidio, multa partim foris committerenlur, partim adhuc aoimo inclusa agilarenlar, quic me in exlrcmam miseriara praecipitarent.
Quocirca non magis ab avo, quam a pr&eentibua
Jacobi Pontani nol.

(57) Nobtlitas, aenectus, vitae eanclitas , pru- D
denlia iu hac feniina speciabanlur, cum et legationis muiiue imponeretur. F u i l ergo Andronici
majoris amilina; amilini quippe eunt fratrtim et
sororutn filii. Quod aulem infra minoris Andronici
, id esl, amitam, seu materteram nomiJial, hoc
utique verum non e s l , cum nec avi quidem
fneril. Sed tenendum, bunc auclorem voeibus ,
, , , uli laxius, seu abuii potius,
ad cognationem eliaro minus propinquam iodicandam.
(58) Utrum quod parentem habuerit magnum
domeslicum, an quod tali funcia esset munere
apud imperatricem, quali apud imperalorem magnus doineeiicus? (Jxor qnidera non fuit alicujus
magni domeslici, fuissei eniin conuubium valde
iiupar. Praclerea monacha dicilur. Sed quo paclo
monacba, si aulica? an abuiitur voce monacha,

propter pudiciliam vita^que sanctimoniara , qua
instar monacbae etiam in palatio clarebat ? Eim
Betsctiwesier. Qukl si illud magna domestiua honorarius tanlum tilulos fuit, sine functione, ut alii
multi per id tempus? de quo in explicalioue dignilatura ac funclionum palaiii diximus, posi Praefat.
ad leciorera.
(59) Si veriloquium spectes verbi, ,
locus est cogiutionum , seu commentalioBum, id
est, ubi cogilaliones commentalionesque noslras
explicamus, alque ad audienles nroferimus, qualis
est, qui aboiio scbola dicitur. Julius Pollux,
, ,
. Valet et-am monasterium
sive coenobium. Sutdas, , ,
, \ .
9
179
JOANNIS CANTACUZENl
180
me periculis 9ejunxi; el vos coufluxislie, ut inju- ,

, *
riosius iraclaio opilulemihi. Modo aulem, quando \
quidem roihi jara in nianu est, quod ab iniiio con , ,
sliloi, el vobis, quali opus eral, auxilium accessil,
xaV ,
si quid itllra desideramus, id erii, ut ego reponam
. ^
injurias, vos reponentem adjuveiis. Constkai porro
* \
inde a principio avum nec vita exuerc, eiiamsi l i .
ceret, nec imperio mullare : v^rum memet con, , \
servare, ipeique de principalu nullam negolium
,
facesaere. Periculum, Deo bene propilio, evasi:
, \ ,
securiiatem aulem et pacem in fulurum, ab impe
ratore oblalam, male repulimua. Teneiis enim me , '
raoria, quomodo Adrianopoli legalos ab eo de com , ,
posilione miasos, sedilione coiicitaia, rebus i m ,
perfeelis, nccem iilis imcnlantes remiscriiis. Quod
1
cuiu illico facmus tcterriroum judicasfem, altera ,

. ,
luce tn concione roulla verba feci, confusioneraque
*
et effrcnalam licenliam veslram, ut raalorum
tatorum causas eastigavi : el ne quid aroplius ejus- \ ,
cemodi auderclis, severe imperavi. Nunc cum fu- \ .
" \
per eodenr cognatam (60) meam legaverit, delicli
gratiam feceril, redinlegrari concordiam pelive- ,
\ \ r i t , neque jualorum, iieque prudenlium est,
, \
pacem aspemari. Tria eoim cum s i n t , quae
, \ ^| bellte omnibus finem imponant (61) : sua in
, \
lulo ataluisae, hosthim opes sibi subjecisse,
7 1 bostes ipsos perdidisse, duo horum non sine ; , \ gloria nobis contigerunt : terliam absit ut un- .
,
quam nobi adipisci, autetiam optare conlingail
Olium et securitalem Beua conceesit, el imparalor Q *
, * '
jurejorando eam confirroabii; quas si prius data
.
fiHsset, armia prorsus abetmuisaemus. Romanum
[ ]
principalum simul ac n liicem susceptus sum, im , \
perator paiv.ns meus milii, imperatore roe creaio,
* , \
destinavil; quem nunc luto babere lieet, haeredi ,
laria successione ad aliara omnino neimnem, prav
ter me perventurtMD. Ia keslibus autem neque
duxi aliquando avum mfom, neque ateo insaai- , ' .
, ,
verim, ut quidpiam in eumdem tetrum ae nefan\ * \
dum vel eogiiem, vel deliberem. Sed iieque vos
, ' amicoa meos a?quo animo laiuros opinor, tanla
eum calamitate circunweniri, ut ego ab omnibus . \ *
\
quoe sol videt mortalibus, pro consceleralo et
, , \
parrieida condemner. Quaudo igitur quae bello so
piendo faciunt, penes nos sunl (cui non intcresse, D

, ,
maxima est felicitas), atque hoc ipsum, bellaro,
. '
Jacobi Pontani
(60) fuit preprie , id est, palrre aut
mairis soror, et Caniacuzenus verbi buj.ua lieeniia
liberior est. Forsttait cum proprio u i i vclkt, nec
invenrret, vicinain accepil, et id eidem in
contingere poluii. Nec , ul verum fatear, Laiimint
propriam mihi occurrU, quo, inquam, filiam eororis proavi mei appellem, uisi majorem amiiinanl
velU apoellari, quia ipsa soror proavi eel majov
aimta. Ideo cognataui nominavi, in quo errare noo
poiui. PoeVia etiatn consobrinam interprelari;
mm hedie laitus palet toec vox, nec tanluni modo
in sororum aut fralram, sororumque tiliis demicilium babel. Iufra appellabilur .
(t>4) Primuni horum , sua nmnruin in luto slaf
tuore, saape sine aliis duobus, aut allero saltem

non contingit Non potest siepe rex, aui respub.
asse luta, nist bostes vel subjiciat sibi, vel perdat.
Suscipieada bella ait i - Off. M . Tullius, ob eain
causam, ul sine injuria in pace vivaiur; p a r u
aulein vicloria conservandos, qui BOII crudeles in
b^llo, nec imraaiies fueruat: i / l majore* nestri,
inquit, ASquos, Volscos , Sabinos, Hernicos in ci*itatem etiam acceperunt, at Carthaginem et Numantiam fundtius tusluUrunt. Noilem Corimhum , $ed
$redo iUo$ $ecute$ opportunilAlem loci maxime, nc
pouet aliquando ad beUum ftciendum locus ip*e
adhoTlari.
!8!
U I S T O l U A R U l t L I B E H .
182
\ , ' Inquam, ponwev cum illustri laude conjunctum

eat,ab armts-recedere nos conveiiii. Quod ai nolue * . ' * |
rimas, imprtidemer ae stulte facimus. Si eiiim

nunc urbem adoriamur et occupemue, nibilo
' \ plus babebimus*, quam nunc babeimis. Queeauiem
' . "
gloriose, jtiste, cum paiarnis yotU habenws, e*
- per rapinas, injuriae, el tantumnon per parrici, ' - diun> habere existimari velle, lioc vero desipereac
, delirare e&l. Si occupare non poierimus, praeter, ,
qiiaav quod in omnium odia calumniasque incui>
"
remus (quia ad pacem invilaii, iaiprobiiale et
.
eupidine irrettli recusnverimus), etiara in discri ,
mina sine ullo fructu nos conjiciemus, muhiaque
& *
nrbibus et regionibus dadem peslemque creabi
' \ \
mas. Hie ralionibus ego impukus, pacem curo avo
, \ , \ ;\ - complector, eamque vobia ianquam olilem suadeo
, iade enim a forlitudine, juslilia et moderatione
(62) . commendabimini, s i , cum adversarios armis sub, egeriiis{63), nunc ipsi antmos vcstros eubigalis, et
\ ( pro jure propugnelis, non ipsi injuriam inferalis :
,
vestroque vos pede metienies (64), nec successt) \ bns intumesceniea, roodeste ac gubmisse vos ge
, \ \
ratis. Ubi ha:c pro pace disputavit imperator, ex . cipiens magnus domesticus, Et aeqaa , inquit, et
,
conducibilia, et gloriam. non roediocrem nobis
, .
conciliaiura dixisti, imperator. Quare te ita locutum ut decuit, baud quemquam inflciaturum opi
, iH>r. Equidera ipse ego, s\ quid aliier diclum senlirem, id refellerem. 7 2 Sed quoniam bene, jusie
, \ , ac pro eclentia imperatoria prolata sunt orania, su
perest boc unum, ut quae mentibue probata s u n l
opere ipso administrentur. Posthaee nonnulli de
, proceribus ex exercitu, ad boc ipsum prius ab
.
, imperalore et magno domesiico sobornall i n ' , structique, ut aesensu Drmarent audita, eoitsilium
verbi.9 extulerunt, pa<y.mque ut muliarum comiuo, , \
, . dliatum concilialriccm, suscipiendam praedicarunl.
- Mox Syrgianne et protostraiore senteniiaa auas
. eodem aggregantibus, tola aginina secula sunl, et
pax consiabibla esl. Etsi enim non deessent, q u l
, ,
* \ ad exitium seniorisimperaloris miliiare elegissent,
tamen cam multitudine velut impetix quodam flu , ,
minis
abriplebantur.
. \
' \ > , , *
. \ ' , \ , \ .
, ' \ .
c

(62) Fortasse, , ve) potius ante J> . Est item in illos qui secundis re
bus prosperisque successibus inflantur et intu poluit esse vocula .
mescunt, aliud adagium, umbram suam metiri.
(63) Pubdierrima vi gravissima, vereque impeNam cura Pbilippus Macedo victis apud Ghxroraloria >, quales in bac bistoria compluree.
neam Atheniensibus arrogantiuede se eentirct,
Melwr est qui dominaivr animo uo, expugnalore
litterasque ad Arcbidamuin Agesiiai lilium superbe
urbium. (Prev. xvi.) Poela quidam :
et aspere scriptas dedissel, respondit ille :
Forlior esl qui *e quam qui (ortissima vincit.
,
Seneca Nalural. quasi. lib. ui : lnnumerabdes
, \ $. Si umbram
anl, qui urbes, qui populot habuere in potetlate,
tuatn metierii, reperies eam vei tantulo majo*
paucssimi qui te.
rem es$e Quam fuerit antc victoriam.
(0'4) Sic reddo , quod Gra?ce est, uh :
t
183
JOAXNIS CANTACUZENI
18't
CAPUT XXIII.
Hesponsum nepotis ad avum plenum officii. Paitem imperii ab eo pctit. etjuramentum. Jurattenex, anathema
rtscindit, nomen imperatoris $i restUuit, ejns virtutem magnifice commendat. Quod Apocauchum ad
juiamenlum exigendum ad se miserit, id fert agriui, tt Iwminem Hlum vituperat. Excusat faclnm
l*al<eologma; excusat etiam nepos, $e hominem illum abscurum non pro Ugalo, sed pro tabellario
misisse affirmang.
His Ha gestis, consobrinam suam legatione per- , functam Conslanlinopolin dimisit. Quae autem avo

renumianda dedii, ha?c fuerunt : Oportebat, impe- , \
raior optime, nihil prorsus eorum incipere quae
, ,
incepla sunt. Ego siquidem, quod saepe jam d i x i ,
.
lestem facio illum oculum intuentem omnia, me
, , '
nullius sceleris, sed levium dunlaxat puerilium , ,
que deliclorum mibi essc consciom. Quia vcro
\
propter innumerabilia peccata mea Deus boc per. \
misit, rnrsum ei ctiam alquc cliam gratias ago,
,
quod non anle vitam finivi, quam lempus ldoneum
,
nanciscerer, quo el candorem anirni mei, et obe , \
diendi studium ac subjcclionem meam libi decla- , \
rare possem. Tu igitur legata ad me aroilina lua
\
eademque cognaia mea (65), pelivisli, q u nosti.
. , ,
Atqui ego a magno imperatore Deo suppliciter
^ a , ,
contendo, ut in lf^gos annos vitam exlendas, im . '
perium Romanum gubernes, et ego instar servi et
\ , \
iilii imperala lua cxsequar; procedenle aulem
,
tempore, quaeilli placuerint, de nobis coimituat :
, \ j
ct, si prius obeam, ul in te lolum recumbal iinpe- ,
rium, quo, quae faciu uiilia censueris, ea praesies. , \ ' Sin tu ad mansiones illas sempiternas fueris cvo \ .
catus, ut mihi denuo principalus Romanus relin , \ ,
quatur. 7 3 Sed '
quideni, ul* Deo placituin eril ' , .
(G(>), iia se babeant. Nunc necessitale reverenlia- , \
que dissidcntibus, nccessilas vicit, e.t indecore
.
imperitcque dicere facereque conipulit. Guro nam- , .
que et nosipsos, el civitales, et pecunias, et simul
\ ,
omnia in manus luas Iradere decuisset, duabus de , causis secus agere coacli sumus. Una, quod mean
\ \ .
libi graliGcandi volmitaiem (67), observanliam,
\ ; \
pudorem erga te Deus novit, cui occulta paient,
,
c l ipse quoties occasio lulit, evidentibus argumen . ,
lis baec ostendi. Coniisns iiaque sum, te pari in
\
\ ,
me animo fore, paternamque propensionem el na , \
turalem illain cbaritalem erga lue sinceram i n corrupianique servaturum. Sed cum rerum con- .
, \
ditio islbuec constanier demonslrandi facullatem
\ , \ \
tibi nondnm obtulerit, nolim idcirco alicujus difliilentiae a quoquam reprebendi. Allera, io qua plus \ \ .
mumenli est ac ponderis ; postquam de exercild
1
a v
s t a
Jacobi Pontani uotae.

(G5) Necessario propier distinctionem diversis D pbio Basilii, vocibus hic ista duo transferenda sunt, quorum
, cuilibel bono Cbristiano sa?pius usurpanda.
ulrumque lalius significaium babere supra moU l et illa, , , ,
nuimus. Vere aulem Eugenia Andronici majoris
ct similia.
ainilina fuii, si amitini sunt fralrum et sororum
(67) Cur secus agere quam decuissel et voluisset
liberi. Micbacl enini Palaeologus Andronici paler,
compulsus sit, primam causam esse ait, quod avus
idem malris Eugenix fraier , quam, respicientes
erga se affeclum palernum exuerit. Sed rem valde
Andronicum juniorem , senioris nepoiem, consociviliter el eleganter proponit, ne avum verbo
brinam vocemus licct, aliud cnim magis proprium
duriore offeudai; ei quod objjci de sc polerat, ei
non suppcdital.
a principio occurrit, aCUrmans, scse paries filii
(00) Vcrba suiit Grogorii Nazianzcni in cpitaboui non omisisse.
1 8 5
, '
. ', \
, \ -,
, ' , '
\ ; ,
,
, \
\ ,
. , ,
\
> \ \ , \
, ,
,

\ ,

. "
, , ,
,
\ , ' , .
, ,
\
*
\
,
, ;
,
%
m
l6
meo alios timorc quodam, alios perversitate, alios,
quod alienis incommodis gaudeant, beilo se credere animadverii (pacis vero meniionein auribus
aversari),ul omnibus eam facerem tolerabilem, ab
justo el honesio paululum declinare necesse habui. Esi aulcm hoc, ul ego a Selybria usque Christopolin (68) locorum interjacenlium, oppidomm,
milttarium copiarum , veciigalium adminislralionem obtineam : lu a Constanlinopoli omnia usque
Selybriam, et urbes Orrenlis, quae quidem Roman i s p a r e n l : pra?terea. insulas omnes, el a Christopoli Macedonicas atque occidentales provincias
usque Epidaninum (69), et Daloialiam (quae sunt
Rjinani imperii metae ultima?) possideas. In spe
8um, roe aliquando et inemelipsum, _et quae nunc
i | , i vindicare videor, in arbitrinm potestatemque tuam contraditurom : quandoquidem et istuc
jaro haud consulio et cogitato, sed necessitali ce*
dens facio. Hujusceroodi respotisum junior seniori
imperatori misil, simulque libellos duos, in quibus inscripta juramenta, ei urbes, qnas aller alteri per parlitionem attribuerel coniinenlia, et
ulrumque jurata praestiturum aflRrmarilia : ul si
eadem illi probarenlur, adhibtlis sacris Evaitgeliis,
et miniala manus suae subscriplione fide sacramento conciliata, eibi eosdero idem facturo remitteret. Caeterum quia de amicis junioris imperalo*
ris oporlebat esse, qui couscripla juramenia deporlaret, suaau Syrgiannis a magno domestico cu,
biculi sacri praepositus Apocaachus (70) 7 4 delif - _
1?
\
tV
. - _ \
L_.
r. o
.
. _i_
.
.
.
'\

gitur.
Ubi. Byzaniium
reversa vPakeologina
impera lori dicia nepoiis, et pacem com condilionibus ad, migeam exposuit, ille primum Bic obstupuit, ut
quas dicebaoiur vix crederet. Tamen ut Odeni
. adjunxit, libenter pacem accepil, ei nepoii graiias
, \ non vulgares babuit, statimque episcopis, qu! Con \ , \ slaniinopoli lum inveniebantur, in palatium acci ' ,
lis, jusjurandum dedit; et nuper in nepotero,
, \ ejusque faclionem pronantiatam devolionis sen-. \ , tenliam retracians, rursus imperaiorem el ease
, \ el nominari jussit. Eamdem porro amitinain iie * rum ad illum, ejus adjurandi missuru9, dolens,
, non aliquera honesliore loco nalura, sed Apocauchum ad jiiramentum deferendum venisse, sic
,
\ eam compellat: Quod nepos meus adeo roe vene, \
rafir el colil, raeaque causa tam eai sollicilus,
f

(68) De bac condiiione, seu paclione Gregoras
ita librooctavo: Tandem inter eo&convenit, ut junior
imperator Thraciam, quce Christopoli usque ad
Rhetjiam , et Conslantinopolis suburbana pertinet,
pro auctoritale obtineret, simulque ea prccdia, quas
suce factioni assiynasset in Macedonia, quorum
multa erant, quce singulis multa millia quotannis
penderent: senior vero tum Consiantinopolin, tum
urbes et provincias omnes Macedonicas ultra Chrislopolin sitas.
(69) Eptdamnus, seu Epidamnum,*alias Dyrracbium, urbs Macedoniae versus mare Adrianum,
qaae Ciceronein exsulem excepit, eumque officiose
bumauiterque tolis scxdecim mcnsibus Iraclavit.
Stephauus de urbibus docet duas essc Epidamnos,

alleram iu lllyrico, alterani jn sinu lonio. Vocatuni porro Dyrrachiuni a Romanis, qui nomen
ominosum ei quasi a damno deductum viiarent.
Sic oppidum et coloniam suam Beneventum, bene
ominandi causa, n o i D i n a r u n t , cum aniea a Graecis
Malevenium diceretur. Sed Dyrrhacbus Herculis ex
filia nepos, quod porluin urbi adjeceral, jam anlea
ab se Dyrrbacbium appellaral.
(70) Qui ergo senei paulo infra querilur, horoinem iDiimum ad se missum? Respicii ibi ad originera et nalales Apocauchi, qui fuerunt obscuri
ct iguobilcs, ut dooclur iuilio libri bujus cap. 4.
1S7
JOANNIS CANTACUZENl
18$
roulta ei vicissim bona, non in uac tantum, ve- \ . '

ruro etiam in illa iminoriaU viia a Deo comprecor.
Adhaec moderatnm ejus ingenium proboeque mo- ,
, ' '
res, atque in omui boneelaie progressus admiror;
quod juvenis, el tmperalor, muhoque adversariis , *
\ \
saperior; unde probaWle Bebat, subnixe ambula,
lurum, arroganliaque lumidura, aut ingratom in
nos futurum, aui cerie, quae nos petebamus e r u l - \ ,
, ' .
gaiis , deinde quae ipsi ccllibuissenl largtlurum,

ut sibi plauderetur ab omnibus; nibil boram perpelravit, sed pelitionem meam uni magno dome- , \ , \
, \ , \
siico aperiena, prudenierque ac roodeeie admo ;
dui responden, dupucem nobis graliam per&olv i t , npn solom quod Roniano imperio jam toto in ' \ ,
\ , */, eum inclinante, partent reliaet, reliquum omne
nobis c c d i l ; verum eliam, quod rebus nostris
* ,
, .
tain vebementer )aborantibg, nullo fastu insolescii. Ex quo penitus ita senlio, Dunquam ei ve- ' *
uisse in mentem, vel parliculam despicienliae no- ,

stri pra? se ferre, sed reverenliam ae pieiatem
anliquara erga nes cuslodire. lttud tamea maxime , ,
crucial animujn, quod eum apud se plures et pro~
* bos et sanguinis Decessiludine conjuaclos haberet,
,
per quoe iîrameotum a nobis reciperet, borum
, \ *
nullum, ted Apocauchum, obscurttm ex obscuris
naUtra miail, qui ntiperrime exaclionum coactori .
bea scripitini faciebal. Quanquam quasi quiddam
, * \
aingulare dicerem , quod absurdius est omisi.
ldem nim Apocaucbus cunri multis me promiesis
,
1
cireumtfuxtssel, mca aucloritaie rei salarise prav Q \ . , ,

feciua est. Deinde proarissa postbabens, cum eb
\ \ *
mul omnes e aale 7 5 reditua devorasset, et ego
, ,
idcirco de nmllis pauta requirerem, occasione
, \ ,
usus, ad nepelem meaai profagit. Quis igiiur bune
\ \
bominero lantopere ab Ulo boitoralum cernens,
u l rn negotiis, eliara nobilissitnie hominibus defe . rendis, ejus opera uialur, noii id de indastrta a ne , .
poie a4 dcdorem mibi inurendum iraudulenter
,
esae comparalum existimei? Et ut Utuc hac mente
.
noa feceril, mnlii tamen bac mente factura uogi *
tabuut. Reapondeale Palaôlogina, non sibi videri
, \ '
Apocaucbum a nepole contempius graiia legatom,
,
quandoquidero ejos tot erga ipsum antea reveren, .
liae, et ingenui limoris docomenta exsient; impe * .
raior protosecreiarium Bardalen et Caliicreniten D \ , .
cum ea ad nepotem miuit. Qni ubi senis super
, ,
Apocaucbo eermoiieni audivit, Procul a me sit isla
\
insania, inquil, ut vel parvum vel magnum quid; \ '
piam ad molesltaia conieniptuuive doraiui mel et
,
iinporavori dcsignem : in qucm scieatem peccare,
; \ , *
magna oranino cufpa tenelur, me judice, etiamsi

peccaium uon magnum fuerii (71). Apocaucbue
, , ,
u i legains, nque u l pacis conflrroalor (baec
; \ *
1
Jacobi Ponlani not.

(71) Num paradoxon iHud Stoiconttn insinuat,
gatur. Qaos enim multum reveremur, aut diligi , otnnia peccaia essemqualia f
nius, aut saheni mullum revereri ac diligere debede quo Gicero, ul de aJtts disseruit; Parva, inqui$
mas, eos eliam parnm olTensos , quasi indigiiis
re* est; aiqui magna cutpa. lSec enim peccata rerum
modis violatos dolenius, atque i r a c i m u r . Nec id
evenUt, sed tsitii* ItomiHum metienda tunt, elc. Verum
itnmcrilo.
i l i Joiin tur, ul quanlum veuerelur avuni, inlellif
5*9
HISTORIARUM LIBER }.
190
\ enim cognalae meae officia erant), sed tantummodo

tabellarhis venit. Et conslal, nos eiiara de seriis
. ' ,
maximeqtie neressariis ad alios scribentes, tabel* '
lariie uli solere famulorum abjectisstmis. Nibilo
, , ,
minas ai quid reprehensionis res babet, non a mc,

verum a magno domestlco par est ut imperalor
\ .
rationenr exigat (ab eo qurppe roissus fueral). Post
, jaramento confirraaio el Jcgatis tradito, laetantes
* \ , * ' dimisti.
. ' , , (
), * . *
, \ .
" , , * ,
(* ), \ .
CAPUT X X I V .
Junior imperater AdrtanopoVtn reversus, eo uxorem vocat. jEstatem tn lustrandis et ordinandis urbibu*
ponil, Syrgiannei ad senem perfidtose deficit. Eam deffctionem vepos illi exprobrans, ad fidem porro
colendam horlatur. Negnt Syrgianne* objetla; sed Utteris Byzantmi* convincitur. Uerum de oficio
monetur. Pernegat, et Hyzantium proficiscitur. Beilum recrude*cil nepos exercitum ad arma in advcrtarios extutcitat. Mira omnium pugnandi cupidiias.
v
;
'
,
,
&pp*v
. '
,
\ ;, \
\ , '
\ ,
. "' ,
, ^

,
,
Secuiidum Penlecosten , ineunle Junio currt

exerciiu AdrianopoHn regreasue. Irenen uxorem
Con&tanlinopoli adductudani ad se curat. Illa post
adventum suum protem mascalam paril, qoa post
octo menees obiif. Iwperator urbes sua* mvisens,
et suoruni nobtbores honoribus, maneribus, provuiciarum oppidonnnque prafecturis, alios peeuniis e l anaaie pensionibus sibi demerens, in bis
aatatem eftnsemit: qua pvaectpili, inilio 7 6 A u giteii mensis, qui crant Consiaiiiiiiopoli amici, per
lilteraaeuttdoceiu,* Syrgiannem avo foederalum(72),
brevi ad iUum profeclurum. Epislola perlecta, i m peraiod et magno donwslico vieum est faciendum,
u l pecacripia silentio In prasens tegerent, raittereat aaiem amicee illos perconiatum, verane esr
. C aent, quai de Syrgianne gignificassenl. Veritate

enim nundum explorate cognita, agere aui loqui
^ quod miaws convcniret, grave et iobumanum j u dicabant. Illi reftponderuni diligenter se inquiei .
visse, liquidoque didieisee, iniperatorein avum et
\ \
Syrgiannen magna mulnum pollicitoa foedus pepi .
gisse. Id se ex animo dolentes, signiOcatum vo * ' - luisse ; vtderei qm pacto eemel consilio et opcra
\
juvaret. His de Syrgtanne inlellectis, solum in se * cretum addufcns nepos, sic a i t : Renuntiatum ea
. e i h i , te soeietaie pacta eum avo roeo, ad ipsuni
. D icanftilururo. Tuue prior te raeanadem insinuaris,
Jacobt Ponlani notae.

(72) Quaenam causa hunc Syrgiannem impuler i l , ut ad scniorem imperalorein a janiore turuit^r descisceret, narrat hunc in modum Gregoras :
Cceterum magntis dux Syrgiannes, rebus non ex senlenlia tucceaeniibut {pulabat enim se velut consortem
imperii fore et $uo arbitratu moderaturutn omnia
neque parvum, aut magnum quidquam se nesciente
acium irt), cum prmler omnem exspectationetn cerneret, imperatorh animum Cantacuzeno magno do mestico prorsus e$se devinctum, dolore atqve invidia
criluabat, ac maitus secum meditabatur, quomodo
ulcuceretur imperatorem, qui eorum qucs verbis
%
antea promisisset, nuncWeipsa nullius meminis&t, $ed

contraria potius omnia faceret; quippe quo ut
unus e muliis despiceretur, nec ulli consultatiqni
adhiberetur. Decrevit igilur se ad veterem imperatorem conferre, ac brevi tempore omnia con*ilia res
omnes noviiii evertere. Neque enim quidquam ad
Deum referebat; sed quo ipse inclinastet, eodem
etiam negotia omnia neceaario inclinatura putabai.
Pergil deinde docere, quam et seai imperatori, et
populo Byzanlino grata et jucuuda illa transilicv
acciderit. Periit autein misere, ut suc loco d i cctur.
%
101
JOANMS CANTACUZEM
102
sperans majus aliquid inventtirtim, an ab eo mullis > \ . \

pollicitalionibus in fraudem illecius sis, haud sa- '
, , ; , \
tis scio. Si vana sunt quae audivi, et qui nuntiarunt meriio accusari debenl et ego ntinime
laudandus sum, qui sycopbantis fidem commoda*
verim (73), S i , ut dicebam, aut plus te consecu- ^ , *lurum arbilratus, aul indidero persuaeus liuc de- , ' venisti, et bis cogitationibus monitu meo excugsis, \ , .
fidem mibi amoremque prislinum sinceriter ac ,
puriter praestare volueris, aeque ut ante benevo- ,
lnm me et amicum iibi faxo experiare : nec p r - ', ,
,
l e r i l a , riude ac si rnilla faissent, repulabo,
^ ,
quandoquidem preter raeas magnique domestici
nullins aurcs letigerunt. Si vero ul iniquum et , \ \, \
nequam me fugis, mecumque vivere ac versari in- g \
\ ,
tolerandum putas : sed ab avo divina quaedaro bona
te adepturum credeas, ad illum te adjungere de- ' \ \ , ,
liberalissimum habes, doleo ista discessione tua,
cum me amico et familiari privalum videara, vim ' . '\ *
lamen non ijilentaba, neque invitum reiinebo : \ \ \
quaado neque a principio vel lege bellica, vel alia . '
qaadam violentia, ut mihi servires, te com- , \
puli : veruin ullro me secutus, roihi adhaerescere,
, '
niecum capul objeciare periculis, meaqae caasa \ \
qukivis facturum passurumque proraisisii, idqoe ,
re ipsa eliain praeclare demonstrasii (74). Verum- , \ ,
laroen nec ego ingratus meritorumque immemor \
fui. Nam cum Deus ardenti volunlati meae in amt- , ' \
cos eliam facuUaiem iribuia&et, cum aiioe, tum te , '
quoque, ut decebal, donis honoribusque ob labo- C \ , ' \
, \
rem ac studiuin erga me luum rerouneralus sum.
7 7 Et quoniam volens ac libcns mecum le con- , \ *
juuxisii, turpe esi clanculura , ac non pofms \ ,
\ , \
aperie valedicentcra recedere. Neque tamen avum
roeum bello accinctum , te ad vexandas forlunas . ' '
.
meas asciscere, sed pacem ac foedus inviolalum
servare, ei te subesse sibi sine dolo malo velle \ ,
opinor. Quanquam et boc mirari saiis aequeo, \ , , \
cum factis ipsis benevolae mentis et obedienliaB \
. \ \ ;, * signiticaiiones ita luculentas dederim, qui tandem
ille (quod nunquani veritus essera) nullo indicio , ' . .
mibi se amicum oslendai. Quod si forte armis mecum deccrlare apud animum proposuil, <nos Deo : ,
\ *
cordi erimus. Recordare verborura luorum, cum
Byzanlii de statu rerum consultaremus. Gum eniro * ,
tu c i protoslrator super avo, quae meminisii, elo- \ '
cuti essctis (75), roe loage aliud aentiente, tu ' .
bunc animuoi meum suspiciens, fldere Deo te d i - \

(7) Olim ficus e\ Altita tanquam fructum
rarum, et ideo carum, exporlare non licebat.
Qui exportanles curiosius el inquirereni, et indicaretit, eos nomiuabanl. Poslea boc
vocabulum ad eos translalum est, qui amarcnl accusare alios, aeu qui quacunquc de causa, eliam
lcvi, aliorum nomiaa deferrent. Ad calumniatores
denique, qua voce Andronici minoris et Cantacuzeni crimhialores, illius apud avum, hujusapud
Annam Augustam creberrimc in bis libris appellaniur
(74) Quod Graece interponiiur,

(quodquc aliler ctiam, dicilur) expressi
advcrbio prccclare; quandoqnidem aliud isla non
sunt, quam sernio, rei eventum, vel facium aliquod
approbaniis, ac proinde bis modis, el mcriio, et recte,
ac6eaeauidem,simUibusqueconimodeiransferunlur.
(75) Proioslralor imperatorem senern in carcereni irudendum, Syrgiannes orcidendum suadebat
capile nono. Ab uiroque consilio abborruit junior
Andronicus, cum Ganlacuzeno faciens, cujus senicnlia ad fugam dunlaxat pertincbal.
103
HJSTOMARUM LIBER I.
\ ccbaa, qui iue lam clemenler in avum aflecto, pro

, ,
nobis pugnaturus, nosque omni cura et sollici ,
ludine liberaturus esset. Quare quid agas dispice,
. ' \ \
tua quippe causa Laec dicta sunt. Simul liiiem
, \ . '- loqucndi dedit imperaior, Syrgiannes adversari,
\
ac se per calumniam deJaluiu, lolamque accusa .
toncm esse commentitiam atlirmare. Altamen
\ quod asseveralionis hujus ncque solidas, ncquc
\ , claras probaliones adducebal, eum consciemiae
, , ,
labem in aninio baberc, bonus rerum aeslimalor
, \ , \
non leviter suspicari polerat. Ast imperalore ea , dem ilerante, ac spem maxiniam injiciente, non
, . minus quam anlehac sibi charura fore, e con $. \ speclu abiil. Byzanlio aulein quolidiani ab amicis
. , - ^ veuiebanl nuiitii, Syrgiannem prodilorem^sse, ei
,
quamprinium ille adfuisset, avum in beilum, quod
\ , oiunimodis jam parassel, erupltirum. Hieme ap ' ,
petente, ante diem lerlium Nonas Octobres Syr , " - giannem junior imperalor separalim deuuo sic est

affalus : In memoria libi esse aulumo, quai nu, . per lecum egi Ex eo usque hodie in dies siugulos
, \
mihi mmtialur, te defectionem ad avuin parlu
rire : nec id tantum, eed ipsum praterca bellum
, . inslruere, quo me siniul ac lu veneris, lacessat.
- Quolquol vero mihi bene cupiuat, ul le coerceain
, - borlanlur: sic enirn bellum quieturum ; at lu qua3
, , \ anlea ex nie audivisli, ilerura audics. S i , inquaui,
,
mouitis meis oblemperane, ab bis meditandis el
^ 'agendis abslinucris, beue certe : sin aliam men;. " , " leiii induere nou est ul possis, fac quae libido fert;
,
ego enini non modo coercere et coinprimere te
'. oon aveo, lamcisi parvo id negotio qucam, ui luie
.
cunfilebere, sed neque pradeciuram 7 8 'k> adimo;
'
u l inlelligas non uic inscio, scd polius negligcnte,
- ea le egisse, qine tibi anie deliberala sunl. lllc
. ' \ , Syrgianncs rursinn falso in se lanlum criinen
,
confcrri, ac nullius esse sibi consciuai aflirmans,
. " * , \
libenle imperatere, ad urbes Tliracia, quarum
, \
prxfeclum agebat, discessit, ac duas, Apros vido . - litel et Garellam, prasidiis imposilis, cajleroque
, ,
apparalu ila communitsns, ut obsidioaem tolerare
, ', \
valerent, niense Novembri Byzantium vcnil, mox, *- * \ - que bellum imer iaiperaloies de inlegro el nia, *
nifesto ardere coepit. Junior enim brevi copiis suis
, ^
ia unum coactis, sic ad eas concionalus esl
Pacis bonestas el uiiliias non iis lanlum qui re, , '
gunlur, sed recloribus eliam ipeis : siculi et belli
. * \ ,
calaniilates vobis quoque omnibus nolas sunt. Ego
, , \
<?. \ vero quae privatim possideo, eorum omnium jacluram, pacis reliaendae gralia haud reeusera.
, \
, - Postquam autem avus nieus (quod nuaquam credidissem), spreto foedere, nullam nobis hujus per, .
" " \ - fidise causam siveansam praebenlibus, ad aperlum
, \ ' * bellum prosiluii, et nos invilo necessiiateque adacli ad arma imus, el omnibus polius suffragiis pa , >
cem etigimus, nibil restal aliud quain ul Deo leslo
. "
, \ jurisjurandi invocalo, perjuros invadamus, provU
/^ ^. deamusque, quomodo non niagis ipsis malum deii)us, quain ut ne ipsi mahim aliquod accipiamus.

l
195
JOANNIS CANTACUZENl
196
JSam eo usque procraelinare, dum iii loca nostra , irruant, quaei Uira deiuum vim propulsaturi, id
; \
parum abesse non dico ab ignavia, sed eliam ab
. \ ,
insipienlia videatur. Spe bona sum, Deum ipsum,
,
per quem conceptum sacramenium sancie coli , \ mus, adfuturum , ac pro nobis depugnalurum.

D i x i l ; et velul uno ore lotue exercilus : Gralias
\ '
agimus, exclamal, Deo universorum imperalori,
( * ,:;0 \ )
cum non injusto el avaro mililamus domino, sed
,
e i , qui quae omnes jure illum tenere fatcanlur ,
,
propter pacera civilem pro nibilo putet (76). Porro
; , \
justus Deus, el qui justitias dilexit, ut Vaies ail *,
' , \
neque le injusliliae obsistenlem, neque nos pro ju; ,
siilia bellanlcs despiciel. llaque nobis oninibas pro
, lo, si fieri possil, eliam saepius moi i non recusalu -.;
ris, ne cuncieniur diuiius, neu lempus exiinamus,
, ,
sed Deo u i x i , rem aggrediamur. Imperator de laai
\ .
benevolis antmie et incilatis eludiie, ul decebat,
gratias e g i l , concionemque dimisit : ac seorsum
; , , \
cum magno domeslico et protoslralorc collata sen ppo> . ,
lentia, cum et ipsis oralio mililuni placuissei, niliil , *
que desiderari videretur, caro coniirniaruni. 7 9
.
Uie sequenli proloslrator Adrianopolin petiil, A n ,
nain flliam cum Manuele Asane, fratce uxoris ma , , ,
gni domesiici nupliis conjuncturue.
\ ,
\ \ ) \ ^ '
;, , , '
.
, ' ' ^-*
. '\ \ , . ' . , \ \ , \ \ , \ ; ,
\ . ,
"
.
CAPUT X X V .
Imperator junior Theodora: matri magni domeitici fenwice prudenlissima: administratione urbinm commcndata, Byzantium movet, Nubiles, et duces exercitus, eodem non repugnante, epistotam ad senioretn
mittunt, pacemque expotcunt. Tumullm in palalio.
Imperalor, jussis mililibus ad expeditionem se Q
4>arare, semel quoque ad cam ômparabat, lum
, \
reliquis recle composilis, lum (77) j n oppidu Didy , \ iuolicbo.conjuge sua ei Tbeodora Palxologina (78),
\ 1
Pal. , .
Jacobi Pontani not.

(76) Vox in hac bistoria occurrit sa>
Centile bellum interprKari non fconcediUir, qua
pissime, cui h c subjecia vis, ejmdem tribus,
in genle una, cujus plures famiiiae bclluiu gesium
generis, genlit. lndicare aulem v u l t , Tbracae, Higniiicaretiir.
ûin bint -.," non deber^ propter duos im(77) Menlio hujus oppidi, inier oppida Thracias
peraiores, quorum pars uni, pars alteri servit,
per id tempus celeberrinii hie libris freauentissima.
inuluis annis coiicurrere. Yeruni quia ista circui geminis muris, seu inceiiibus noinen babet. A d
tione, cum ejusdem genlis hominibus semper ufi,
IJebruui flumen silum esl. Turcis hodie dicilur
tiicoiumoiluiii, putiduiii ac fastidiosum foret, cum
mutilaie Dimotuc : nec bisce temporibus ejus
aliqiio modo cives inter se sinl, qui in eadeni
nomeii obscurum esl, preserlim propter elegangenie procrcali sunt, frequenter transfe- j) tissimos urceolos, qui ab incolis elaborati, cum
rimus4N><?< : e l nonuunquam vocem Graecam reiialia in loca, lum etiam Conslanlinopobm depornemiis. Aucioraliquoiiesetiam belluni
lantur. Solenl eninr/ ex eis laro ipse Turcanuu
ch\le et cognatum, seu cognatorum sukanus, quani alii magnaiQ aquam haurire.
vocai. Quia igitur civile quodaminodo, duLeunclavius in Pandecte historUr Turcica.
bilavimus eliam iutorduai inlettinum rcddcrc.
%
HISTORIARUM LIBER
, ,
\ ;
( \ ; ;
, \ ; ^ ), \
\ ;
) ;,
\ ,
\
, ,
* , ;
\ (
\ , * ), ' \
'
_ -j
-1
II
'

,
,
. ' .
,
,

. " \ , ,
,
(\
'
). ' ^ , , \ '
,
" .\
,
, , =
, ;
, \ ,
*
; ,
, \ '
.
; , \
, ,
,
( ), -
'
acceplis eam insideret, ejus reeuperanda? periculuni

prius fieret. Nonnullo tompore illlc consumpto, optiniales ac duces omnes coeunles, legAlioneiu ad seniorein de pace decreverunl..Re cognila, ciim el
nepos eo propenderei, gregariuro quemdam, Calocbxrelen nomiue, cum liueris Diiliunt: per ttlleras euim legalio conficiebatur, ipse tabellarii tantumroodo locum leoebat. Earum liiierarum h c
fuii senlcntia : Nos, iuiperator opuaie, inde usque
a majoribus Romani el felicilatera Romanorum
beatilalem noslraiu, ei miseriam eoriMndein i n fortuuium nostrum esse opinaymr. Quaniobrem vos imperatores noslres non <il botlee discordare, scd ut aiuicos concordare niaximopere
cupiinus : vere cogiianles, concordiaiu veetram i n creraentum, aut cerle, u l veiisiraiie est, nulium
eju&dem detrimenluwi esse: coiuia inimiciliis veslris
noa fflodo a barbaris finilimis, verutu eiiam a vobisipsis prineipaluro veslruin destructum atque everauiii i r i . 3 0 Aiiquamo igitur aiHebac suborta dissensione, el uepole jn le arma molieule, ctiin primum pacis mentionem fecieti, illice is, non secu
quani liipse pacem peteret, quamvis armernm potentia anteceJleret, peiilioni libeuler locum dedii,
reconcibalus est elalim ac si belluin conflatum
prorsus nanqtiajri fuiseet : id quod nobis, vestroque imperio conlenlis omnibus, diem illum Roiuanae feJicitaii auspicaUasinium repulantibus aingulari lseiitlae fuit. A l nuac, cum videamus le, quem
,
^
,*

\
;

' ; \
, ; '
.

, ,
,
, , ; , \
. \ -
sua quidem cognata, roagni aulem Icroestici matre,

loco omnis prasidii ac tulckc reliclU. Erat siqui(km pehla Pabeologiua gubernandas reipublicae et
solidiore prudenlia, quam cadat in uaiuram muliebrem. Ejus mandalis oinnibus,*et urbiura magielraluft orones, el rerum adminislraiores parereut
cum cdixisset, et se curis cxonerasset, praetereaque cxcrciius pcr octiduum, uli rogaverat, se i n elruxissct,Tzuruiura inde profectus, caslra fecit, et
dies aliquol ibi mansit : simul propler frigoruui
acerbilalcm (hieins enim erat, tl mensis December), simul utei cselera pars exercitusinterea convoniret: quodque majoris ulique moniemi erat, u l
quia HeracJea Tbraciae civitas ftde rupla ad seniorom defecissel, el Syrgiannea cuw copiis Byzaulio
sequum
si ob
quidfervorem
etiam temere
alque incansiderate aerat,
nepote
aetatis gerereiiu*,
bellum sedare, iraUade cauaa manifesta, fracto ioedore,.
belluni propalam inferre, animo, ul par est, concidimus, et violatioaem islam foederi^caiaffiUaliwit
exordium fore arbilramur. Quae cum rta gkil, te
imperator, per illum ipsum juranienlorum praesidem, qui est et dicitur Deus pacis, obsccramus^
uli aruia deponas, neve subjcctos populos propler
discordiam vesiram niaiig teterrimis affligi, paliane^
Si lu uobis ubsecundans, beUo repudiaio paceiu
v
Jacobi Pontani not

(78) Eiiam hanc junioris appellat, qwe ex
filia sorocis Michaelis primi Pala3r>logi nata iuii.
b a l autem nibilo tuinus femiiiis PaLeologum no-
men, honoris causa, tan.etsi patrcs Palaeologos

non babueriat.
199
JOANNIS CANTACUZENl
200
et cum nepote concoroiam communionemque i n i - , , ;

, \ \ ,
veris.vicissim pro utroque vestrum,si occasio fuerit,
, \ impigre nos ipsos irademus, el animas nostras baud
;
gravale lelhoofferemas. Sin (quod Deus a v e r r u n c e i )
; . \
malo daemone invidente, quae petimus aspernaius,
;
\ ,
improbis impellenlibus, et in afflicla alioruni for\ \ tuna exsullantibus aurem commodans, ad arma
descenderis, per omnia conteniplanlem el aclio- , \ ,
\ , ,
nes bomimim dijudicantem Deum juralum esio,
\ ^ nos aul iu praclio omnes pugnando occubituros,
. " ' ( ) aul factis ipsU declaraluros dignos fuisse qui paeem
rogitantcs exaudiremur. Tum tu ipse ad nos lega- ,
, ' \
los mittcs, quando praestitisse judicabis, bello a
;, , 7' principio abblinuisses. Ad boc, neque per te ipse,
\ ; ;
neque aliis narrautibus, animum inducas credere,
, . ;
aut donis ac promissis, aul terrore ac timore, aul
;,
calKda fraude, aut alia quadam via quosdam de
nobis posse le a nepoie tuo ad luas partes pellicere. \ Malam enim pestem capitibus nostris imprecati su- . ,
mus, n i , quae juravimus, usque ad exlremum spi-
. * ,
riiuin scrvcmus, et a juniore imperalore stemus,
* , \
ac ut qui secus agel imprecationibu9 obligalus le \ ,
neatar. liaquecum hi sint nostri sengus, precamur,
UL ipse quoque tum consulendo, lum faciendo prae-
stcs.quai ofticio luo respondent, el neinani suspi- .
* ,
cione delusus conunillas, cujus te in fuiurum poeniteat. Hacc per episiolam a seniore impcralore pro- ,
ceruui senatus 8 1 omnis et duces peliverunt; \ ,
qnoque major fides fleret, niami sua quisque sub- . eciipserunt, eamqne Calochaetelae, quem diximus, Q , \
Byzaniium ferendam tradiderunt. aulam intro , \
gresso, lumullus el clamor exsistere ab aulicis om ;
uibus : Pala3ologum ncpolem (ileruni eniin dedigna ^.
l.aniur imperalorem nominare) per legalumab avo

veuiain pelere, quani non sil consccuiurus, nist
\ ; scinet vinclum sistens, ad pedes se imperatorig pro, \ ' jiciai : quin etiaui boc modo vix consecuturum.
, lmperator causa strepilus percepla, turbaiuibus et
, ;
< lamaiilibus silentiura indicit. Tuni m i u i l , qui Ga- .
locba-reUe signiucel, quoniam sibi neceasariis ne ' ,
goliis impedito oliura ad colloculionem non suffi ,
cerei, vclie nepolis litteras videre. llle nulli mor (
lylium eas, praHerquam ipsi imperaiori, quemad), ,
luodum iu mandalis haberel, iii manibus reddilu ' ,
rum referl.
D ,
. *
6, \ .
\ ,
' ^, \
, .
^ *
,
.

CAPUT X X V I .
Xena Andronici junioris mater Thessalonica Byzantium captiva adducitur. Calochuereles seniori pacem
vehementer alque eliam suppliciter suadet.
' ' ,
Per id t e m p u s i m p e r a i o r in c a m c u r a m et cogi taiionem incumbebat, ul fllium Consianlinum de ,
Epolain navibus longis in Occidentcm mitleret, prav
torem Tliessalonicae, reliquarumque urbium, et ut
. ,
is imperairiceni Micbaelis i n i p e r a l o r i s conjugem,
, ,
tuinoris Andronici m a t r e m Tbessalonica Constan-
0!
IIISTORIARUM LlBER t.
202
fcxctOsv \ linopoiin (79) mlucendam curarel. Qua rc pr>

,
dcsiderio *enis administrata, Andronicus miriflce

indoleit : quippe qui parentem suam fuisse vi abs . \
traclara audierat. Nam perspecto quagratia despoia
* ; , \ venissetj et pra?sentejain~prsDStiluU> die,quo navim
, conscendere deberet, ad lemplum confugiens, et
\
Deiparae simulacro affusa (80), si quid de se florct,
, ' .
non id dimissuram asserebat. Aidespota acccdeus,
,
primuin bonis verbis ut discedat efbcere nilitur;
* ' , ,
ubi fruslra fuit, manus in am violentas injicit.
' ' \ ,
Cum sic quoque actum ageret, niagno pappiae Pa, \ , Iscologo (81), prolallagatori (82) Sennacherim , et
\ Joanni Zaridae negolium dat. Illi per vim abstra. \ ,
ctam ad liltus deducuni, irierarchis ad imjierato - rein deportandam crcduut. Visum boc eliam j u ; . ^ niori imperalori immane facinus, despotam ipsum
\
manus attulisse raalri suae, eidemque uxori fra \ - trie ejus, ei imperiali lege etiam domioae Ipsius.
* \ ,
Quod autem aiiis insuper avellendam commisis . -set, id vero longe contumeliosissime factuin cen\ , suit. Sed de bis poslea. Perfuncius soJliciludine
. '
8 2 de Occidente 3enior, Galocbarelen accersil,
nepolis lilleras requrrit, si quid coram velit, lo. '
\ , - quendi copiam dal. Ille se nec liueras, nec vcrba
, nepotis afferre, sed qul cum eo essent nobilium
,\ ac ducum cxercitus. Quo dicto libellum porrexit.
Eo perlecto, vfcisque suscriplionibus, Isli , inqait,
. *
, niinas mihi proponunt pro arbitratu ; al ego ipsos,
ei quid tentaverint, poenas acerbissimas persola \
. ' \ . Q turos aio. , occurrit Calocbaeretes, ininas non
, \ proponont, sed primum roganl; si precibus nihil
; , , obtinuerinl, consecutura denuntiant. Quod ad me
altinet, ego quoque bortari te obtesiarique noii
\ ', '
dubito, imperalor optime, uti eorum stippiicv , , . ,
tionem ne despicias, paceinqtie populis non modo
, , , .
tuis, verum libimet nihilo minus profuturam, ct
. ' ' ,
noraen luum apud omnes a dedecore ct infamia pl:i . \
rimura defensurara obviis ulnis excipias. Eieniin
\ \ ,
ubi nepos te deserto Adrianopoliii venil, pars bu, , *
jus defeciionis causas in illum, pars in te confcre
,
Jacobi Pontani not.

(79) Xena vocabatur, rege Armeniorum prognaia,
pia niulicr, sed ambiliosior, ei qu# regnare cupe*
ret, ul audictmis. Dc bac auiem re Gregoras sic :
Puilea despoHi Constantinus statim mart Thessatonicam mittUur, ul Maeedoniam gubernaret, et
lenam junioris imperatoris matrem Bgzanlium
iuiiteret. E l infra : Cmerum Thenaionicam profetftti, Xenam cum omnibus ministris eomprehentam,
nulla modestia triremi impositam, Byzantium misit.
Quo cum illa invita pervenitut, in orientali palatii
parte custodiebalur.
(80) , adharetcen* ei, complexa slaluam
Maria: Virginis. Subit mentom illud ex u jEneid*
de Hecuba et flliabas, nocte illa fuprena ei furicsiiseima :
JEdibu* in medii* nudoque sub ceihcri$ axe
lngem ara (vit juxtaque vettrnma lauru,
Incumben* artt atgue umbra complexa penates.
Bie Heeuba, ei nalos nequidquam altaria areum
PrmcipUe$ atra eeu iempeitate columba,
CofioVitM, etdivum amplexm simulacra tenebant.
t
PATROL. G R
CLIII.
Aliter etbnici hocfaciebant, ut calamitatejnmagna

deoram suorum statuas eupplicabundi ampiecterentiir ; aliter nos idem sancloruni imaginibus,
ftignis,
"
slaluis,
rcliquiis- facimus
* cum
- ad ea genu
flecliiuus,
ipsa aniplectimur, el exoaculamur;
gicui aiia inulla exercemut, si alio roodo, alio
certe One. ac reliîoae, quam ipsi factiUrunl: in
quibus Irusira ab insipieniibus el indoctis tuorlabbus pro idololalris reprehendimur.
(81) Ycre Palaeologus fuit palerna origine,ut
liquebii ex cap. 50 At Andronicus Palaeologus
rolOTjesliarius, ut ex cap. 45 constabit, mairem
abuit Annam, sororem scnioris Andronici Palaologi, palrem vcro Micbaelem e Tbeisalia ducibus. Ergo bonoris crgo, quia maiernuin genua
inde duceret, boc illi nomen datum, sicnt ferainis
quibusdam, ut Etigenia; Pabtologae, et malri ipsius
Cantacuzeni Tbeodorae Paiasologa;.
(82) Ms. inierprelis ) , erat pra*fectus alogii, sed hic noster -constanler ubique babet , qui nullus alius eet, quam i *
quem bodie vocamus gtniral des postes.
:
J03
JOANNIS CANTACUZENI
20i
b a n l : nec c e r u cognitione res tenebatur. Post cum , \ -

. "
arma contra te sumpsisset, tuque paceni obtulisses,
t ille cilra cunctalionem accepisset, foedusque
sanciium esset, omnes ':onsilii vestri prtidentiam,
,
ct conversas ad meliora volunlaies colJaudantes,
,
diem Uliiiii festura exegerunl,sese nialis omnibusex
\ \
civili belloemergentibus levatosexistimantes.Nunc
;. *
vero, quando nepos imperii sui partem lustravit,
,
exercilui perdiligenter providit; moenia oppidorum
, \ ,
vclustate laborantia
fatiscentia refici et instau - \
rari jussit; ad firmandam reipublicae discipliaam,

ad universam ejus amplificaiionem alquc incre- ,
inentum, quanlutn in se fuit operae contulil, r u r . '
sus e l repenle bellum, nulla vel ipsius, vel ipsi

siudentium, culpa exsuscitatum esl. Quare is qua , *;
superiora, omni crimine absolvelur ; qua receniio- , \
ra, laudem adlpiscetur, ut qui bellum non prior in- , \
feral, sed illalum repellal: omniumque sibi animos ,
conciliabil, qui cuni injuriose tractato ujia dole , ,
bunt; lu contra universorum scnlentiis ut e l anlea,
^, ' sic nunc pro injurioso condemnabere. Tecum igi . "* tur expende, quanta le propter exoriiuras calami \ \ lates ct apud Deum poena, et apud homines insecla, lio nianeat. Quocirca iterum oro, imparalor, mise \ , \
rerc subjectorum, miserere filii tui, ac denique tui
* ipsius, ciijus apud Romanos lanla est lans, quem, * \ \
que u l abquem 'dc coelo delapsum intuentur (83):
.
ei pacem complexus, bello nuniium remiiie, neve
\ '
populos luos inde manaluris cladibus ad cxilium
.
n
vocari, 8 3
nepotem luum aui victoreui tur-
pius vincere, quam si victus esset (patrem enini
suuui viucel), a u l viclum injuste simul ei a paire
interfici, luumque nomen passim cum fauslis acclamalionibus decantatum, ex adverso in invidiani
adduci sinas. Haec cum ilisscruisset Calocbaereles,
ct ad imperaloris alque aslanttum inlerrogata objeclionesque sapienter respondissel, tandem pedibus
fruperaioris provolulus, omni contentione rogare
coepit, ac pacem rejicerel, ueu illuni ab initio homicidam, et invidiim illum [puia diabolum], sed
Cbristmn paciflcatorem, qui iecil utraque uaiwii,
poliores ferre vellei. Hominci levat hnperalor, ct
gralias agit, qood eoa saiis de olficto docuissel, jubelque iis quorum mbsu advenerat renuauare,
quia stulla legaiione usi essejit, non se responsum
darc : dalurum, si prudenli uierenlur. Sic Calocbxreies irusira di ccssil. Jenior imperator Zurulo motis caslris, Heracleam Tbraciai processit, ubi Syrgiannem cum prasidio Dyzantiuo coucludcns, diem
unum i n obsidione posuii. lade recedens, prope
Daoniuni caslrameiaius est, el sequenti luce Consiaulinopolin teodere perrexil. Rbegii Calochacretes
ci obvius nibil se effecisse narrai.
, , \ .
\ \ \ ,
' , \
,
,
\ ,
, (
), ,
,
^ ,
. ,
\
,
.
, '
,
,
, . '
, \ ,
,
, '
' , \ \ .
Jacobi Ponlani notea.

(5) Noh imclligd quare ad ba?c interprelaada
non opliiue, e l pulcberrimo quadreiii baic M. Tullii
ex Pompeiana, de ipso Pompcio, magno impura-
eptst. i , lib. : Nam Grmei qnktem U ita wtventem

inluebuntur, ul quemdam ex AnnaUum memotia,
utd eliam de cceio divinum hominem es$t in prownlore, quem ut aliquem coeto delapsum intuentuz. ciam delupsum pulent.
Siniile esi illud ejusdcui ad Quimum Iratreni,
205
HISTORIARUM LIBEH .
206
, ; ; . ,
, * . , \
(84) ; . \ ',
; : .
1
CAPUT X X V I I .
Leaatio nepotis ad avutn de pace; quam rur$u$ non procul mmnibus Byzantii petit, sed frustra.
Ejui (ebris, el profluvium sanguini$ e naribus. Magni stratopedarchce defectio. Syrgiannis facinora.
, Caslris ibi locatis, subii aniniara nepotis, sua\ \
rum quoque partium esse, legationeni ad avum
. miltere. Deligil itaque Joannem Palaeologum nia ^
gnum conloslauluni, proloslratoris fralrem,eiJoan, \ ',
nem Aplespharen, quibus epistolaro comruiuit baec
\ \ conlinenlem : Quandoquidem qnos naecum habeo
\
nobiles alque illustres, et duciores ordinum, rae
\ - conscio de pace ad le miserunl, nec impeiraruni,
\ , \ \ ego ipse nunc, illis pariter voloniibus, rursum eam , dem peto; el te oramus communiier, ne nog ui
, , ; despicabiles refuies, verum majestatis luae gralia
^ , '; \ et venia imperiias: cujus servi plane et esse, ei
, \
nominari oplamug, pacem prae multis aliis bonis in
\ , \
beneficii locoabs te flagiianies. Ergo bos ad impera ,
torem
legavii,
diebus octo redire
jussos, Hlanium
j
w 1
- " ~
% vr~vr
. v / \ * . 1 \S
IHIUUI
. iniervallum avu ad capiendum de pace consilium
,
ratus sufllcere, ipse interca Bbegiicxspectabat. 8 4
\
Duodecira diebus elapsis, legalis minime redeun * ' '.
tibus, Rhegio prope Byzantii muros (itt essel exira
,
tsli jaclum tamen) accessit. Deinde aliquot de suis
, ',
mittit, qui de muro propugnaluris dicerenl, nun - tialum irent imperalori nepotem ejus, qnoniani ad
: . ' diem pnefixam legali non rediissenl, adesse ip&uui.
, \
veniam rogilanlem. Qui ne summis quidem auri , , \
bus eoruin \erba cxcipienles, tela superne deji , cinni, et eos fugere cogunt. Junior imperalor
. , ' cuin ibidem constiiisset, quoad dles jam occumbe\ ,
rct, paulum retrocedeus, juxla Cosmidium in L i m . '
pidario caaira fecit, ac triduum illic baesit. Immo , - Q tlieis porro irabribua cuua intolerando frigore au,
l>ervenienlibus (adeo m duo milites algore obri, \ .
gebcereni [85]), cuin spes pacisevanesceret, hiems
, * \ ,
sc Aebcinenier inlendcret, cierciius populalione
\
probibilus comnieatu cgeret (el censcbatur cohor , tibus quadraginia [86]), converso iiinere Didy , ^,
moiicbum venicns, niiliiem dimisii. Adhuc propc
,
Byzantium cral, cum Boesilas Moesorum regia fra
ler ab ipso ad avum transfugit. Didymoticbi quo( ),
lidiana febri diebue quadragenia jaciatus esl. Qua
, \ . "
depulsa diebus duodecim continuis incredibilis co , pia sanguinia de naribue profluxit (87). Eo aileciu
Jacobi Ponlani notae,

(8) . iia el Nicctas. Thraciae urbs
csi.
(85) Quia frigidissima regio est Thracia, recle
appellatur a Caiullo honida, ab Horalio, Ode v i gesima quinla libri leriti, nive candida. Qaidam ob
id , ventorum offidham, seu
domicilium noininarunt. Euripides Hecuba, ,
niOO$am. De eju frigoribus immensis mullisque
miliiibus eorum vi eneclis, libro terlio expoaelur.
(86) ut cohortem quam legionem wterpre-
(emur poiius, res ip*a cogit. Etiam alibi ma.o coboriem : parvi enim exercilus fuere, quos Andronici.et Gantacuzenus duxerunt,nec mullas legiones
coufeceruut. Magna tamen auxilia ab Amirrio ei
Orchane aliquoties vencrunt. De cohorlibus R o p a norum quot niiliiibus consiarent, vide Yegeliuui,
Jibr. i i , cap. 5 el 6, et Alexand. ab Alexand., l i b . ! ,
cap. 5, et lib. v i . cap. 13.
(87) . Propria Gracurum hxc elegantia, sea elegans bic loqueudi
JOANNIS C A M A C U Z E X I
S07
prolligatb, quarlana eum mcnsibus undecim direxa-

. Post islud inaluni ex inlcstinis ct splene,
quoad vixil, laboravit. Vcrtunianien aliquid operis
faciendo, el assiduis exercilalionibus conscquebatur ui spirilum ducere possct. At etiiin senior impcrator, (juanquain excellenti prudentia ornatujf,
et quid tali lempore agendum essct, scire posse
videreiur, cum nepolem numero copiarum, alacritate, virtulequc multum supcrare cernerct, ac proinde paccm acripere merilo debuissel (idque bono
colore, quia rogatus esset videlicel), diu legaiot responso nullo dignafus, tandrm rc iniecta abs sc dimisit. Bellandi autem cupiditatom Syrgiannis aecessio augcbat, a quo singularia quaedam et memorabilra exspectabal : potissimum vero qiwe in Rbo
dopes provinciis novabantur. Etenim Andronicus
Palarologns magnus siralopcdarcha a juniore imperatorcmissns, ut Sienimacbi et Zepacnes nrbiuin (88)
ct castellorum non paucorum, quique in iis ecant
muliorum fortissimorumque niilitufii pracsidem ac
d u ^ m ageret, alios donis ac promissis pennulsos,
alios v i f t mitiis 5 coacios, ad scnioris aucioriiateui Gdeinquc traduxeral. Quod ilii spem vieioiice
non exignam injecit. Nepos Didymoticbi in hibenus
erat, cum Syrgianues Heraclea Byzantium excurrens, ct quidquid ibi inveniret militum asstimens,
Tbraciae oppida, quae se juniori subdideraiu, invasit. Ac priimim quidem Apros el Garcllani (veritusne illius nmicitiam scqucrcnlur) equilatutu pe-
5 ; ;, :>^
; .
; ,
0 ;
. ; \
, \ \
. " ,
\ , ;
/:.
\ *
.
, ; \ ,

, \
\
, \
(\ \ ), >
; \
':, . .
? \
^ -., \
. / .

diiauimquc ndsil, qui excursionibus e Didymoticbo C

resisicrenl. Posiea Rbxdestum adorlus, corrupio
pnesidio (ul eral barum arlium callidus) eain ocoupavil. liinc Bizyensem agrum depppulalus, Sergeniziuir. conlcndil, oppidnmque perdeditionera retepit. Post Byzanlium abiil : ubi diebus aliquot
exaclis, Selybriam infcslum agmen deduxit. Sclybriauis porias claudeniibus, vicinum urbi oppidum,
Saccos appellaiuin, ei ab aratoribus habiiatum,
ipsis dedontibus accepil; reliclaque ibi manu, quas
Selybrianos incursando premcrel |(quod illi maxime,
tam occtilie quam aperte, fcccrunl), Byzanlium red i i l . Iuleriin bieins cxivit, indictione quinla. Vere
jam incipienle [A. 1322], principio Marlii a juniore
imperatore per diiionis ejus provincias liiterae
miltuntur, quibus mililes ad diem decimum quin- D
tum Didymolicbum evocantur. Omoes die praefi-
\ \
, \
, \ ^*
, \ ,
. " ;
; .
,
:
,
,
. \ \
,
, \ ,
.
' ,
( \ ;)
\
nita adfuere.
, , \ \ .
; ,
Jacobi Ponlani not.

modus, sanguinis incredibilis quccdam res.
iiiuKum , scu magna copia
Id
est,
sanguiuis. Euripid.
Ph&nis*iB :
'. .
Res mvlimtm, id est, muliere$> natura sunt que-
Tuitv. llerudotus, lib. m ,

>, ultos serpentes excludunt. Milto
Xftiutphontem, et Arislophanem ila loquentcs. Iniitams tbi Plautus in Ampbilruone, cum d i x i i *
Sathf parva est res voluptatum in vila atqne a-tate

x
[ugunda
Prcc quod molesium est ?

Graeci dicerenl . Haic a Sfureio, lib. vi Vanarum, cap. 9.
(88) Tbracia in certas regiones, provincias, pr^fecturas disiributa fuil, ex quibus a monle K!iodope nonien una sortila esl, quae novem complrxa
urbes in duas rursum praifectoras divisa f n i l ;
Sienimacbi, c i Zcpaenes, a duabus videlicet urbibus de illo numero appellantur saepius.
209
filSTORIARUM
U B f i R .
210
- ; , , . ;. , , ,
, . , . ,
\ . \ . "
\ ,
*
.
CAPUT XXVIII.
Sollicitudo Andronici minoris. Magni domestici et matris ejus in eumdem beneficeniia prmclara ommnv et
tingularii. Ejusdetn matronat prudem et festiva oratio.
-
(
, ,
' \ ok ,
, ,
,
\
, \
), \ ,
.
, ,
' .
, , \
, * , -
,
, ,
, \

* ,

.
\ ,
. ,
, , ,
.
* ,
,
Cum deficeretur argento imperator quo coiuluctiiium miliiem d*>mererelur (pensiones enim publicae exact non eranl, partim propter tumultus
bellicos, partim quia et agrestium, qui plurimum
pendere consueverunt, alii suis sedibus pulsi, aiii a
mililibus senioris direpti erant : et quos junior ad
custodiam miserat, militari avariiia res eorum fercbant agebantque (89), a quibus nihilo
roilius,
quam ab hostibus traoU*banttir),rooerorem capiebat,
el solliciiudiue exedebalur, circumspiciens unde
sumpiiun nanciscerelur. Medilabundum ac Irisiem intuens magnus domesiicus, et- causae nescius, quid eum angat sciscitatur. Inopia pecuniae, inquit, propterea quod vecligalia coacta non
sunt, et quaro deprecari non licet, siipendioruni
persolvendorum necessilas. Alqui ego (excipit ma
gnusSU domesiicus) hujus inopia probe conscius,
simul ac lilteras ad evocandura exercitum misisli,
peûniain neoessariain de meis comparavi (90), et
amplitis nibil opus est, quam u l miles unusquisque veniat, deslinalamque mercedem tollat: id
quod vel cras, vci perendie fleri poterit. Quare
bac de causa ne te excrucies. Tum imperaior :
Quid taudem satis de tno in me amoredici polest ?
jEgre aulem mihi est \ a l le ob boc quoque, quod
quanlum de facultalibus luis inde ab adventu noelro Adrianopolin ad communem usum inipenderis, et quasnunc impendes mnltas aureorum myriadas, considero. Idcirco non secus quam ipsa
, , 4 - Q jjeciini* diflicultas, pungit ac vellicat animum

, meum, te lanlum rei nnmmariae dispendium mea
cauâ pfirpcti. Iluic rolloquio Tbeodora Palsolo \ . \ ^
gina, magni domestici tnaler, pnesens intererat,
,
quae sic orsa est: Equidem ego lalibus ia rebus
.
\ sumpium impend r e nulium dispendiuio, imo
, ' , vero omuium quaestuum qu%stuosissimum alque
, - prudeniissimum judico. Si enim pretium redent, plionis aniniie bominis sunt ipsius divitiae (91),
. sive quis pro peccalis suis, sive pro v i U sua quid1
Jacobi Pontani not.

(89) II Ainetd. :
. . . . alii rapiuni incenta feruntque
Pergama
Vide quae in eum locum babeant nostre symbolae.
Similia sunt illa in Maniliana : Aique hoc etiam
tnagis, quam cceieros* quod ejusmodi in provinciam
homines cum impeiio misimut, ut eliamsi ab hoste
de[endaiit tamen imorum adventm in nrbes socio$
rum non mullum ab hottili expugnatione dijferat.

(90) Fuit cnim dkissimus, et pecunioeissimus,
ut patebit lib. m , ct nos id ipsum ex eodem libro
in Viia ejus jam docnimus; fecitque in isla bcueliceniia v<ri amici ofticium.
(91) Locus est Proverb. xm : RedemplCo animce
viri divitim iuw. Hoc ad ammam Tbeodorae bilariaro accommodat, ut vides.
211
JOANNiS CANTACUZENI
piam crogaverit, baud in damnis iâ erogalio, sed

in lucris deputanda cst. Adhoc, cuni divins
Scriptura doceant\ ubi tbesaurus nosler sit, ibi
cor nostrum esse, apud le, imperaior, quoniam
m tbesaurus magni domesiicl es, eliam cor ejus
erii. Quod cum ita sit, caUeram^pecuniam ut rem
nihili contemnet. Sed haec mitlamus. Si nummis
parcentes, in vitae dfccrimen incidatis, an non clarum esl, vobis cum dedecore morluis veslras ad
aiios, et forsilan ad inimicissimos translalum i r i
pecunias ? Proinde ne vel corporibus, vel pecuniae
parciioie, quoad bellura hoc ad emolumentum vesirum accommodaverilis.
212
, ' , ' , , . \
, , "
, * \,
, ,
,. ;,
. \ \,
] , *
, \ ; ,
.
CAPUT X X I X .
Apri obsxdentur ei expugnantur. Ad caplivos militet admoniloria imperatoris oratio,. fcl eosdem
humanita*. Rursum ad $uo$, de moderanda victoria et mherxcordxa in vxcto$ ChrUtiatxa [concxuncula.
9
Graijisinaironse aciis, egredilurimperator, et cum

primoribus inconsiliura venit, priusne Apros,etGarellam, an exercitumad ulteriores civitatcsdesertrices adducat: quod bae minus nocerent, et capi facilitis possent, illaectplus nocerent, etcum structura
moenium, tummilitatl|inlus prasidio essent validissiifiae. Steiitsenteniia, prius Apros aggrediendos. Paratisomnibus, et pecunia in stipendia numerata, D i dymoticho illuc movent :ubi castris coinmuntlis,'87
Caduceatorem millit imperalor, qni pro muris stantes salulet, ct ad urbebi sine diinicaiione dedendara
iinpcllat, dkatque, non eos deliquisse quidquam,
necimperalorem ipsis irasci: sed culpam dafeclionis
, penes eum esse, qui deficere coegisset, non penes
illos, qui coacii fuissent. Quamobrem si positis ar-
'\ , ,
\ , \ ~
. ^
,

\
\ .
\ . \
, \ , \
, \
. ,
, \
\ ,
mis ad Odem officiumque redirenl, mulla beneG- ^ , ,
\ ,
cia promerituros. enim qui in muris erant, ne
' . \
totum quidem quod dicebalur audire sustinentes,
,
maligne Ipsum venire succlamabant, et cantilenam
. 0 1 * \
istanc non sibi, qui omni essent expertes metu,
nec dolis deludi facile possent, sed aliis potius de- *
,
bere occinere : se creditori suo fidem, et oppidum
loto servaturos. Iteralo miltuntur alii, qui sua- \
, ,
deant, ne consilio roalo pravoque maleficia quam
beneflcia, cum possinl, experiri malinl. Quibuf , ' . contumeliose respondentibus, lapidibusque et ja- \ ,
culis caduceatores appetentibus, ac de caeiero .' *
quemquam ad se milti Veianlibus, nisi eum occi- ,
,
sum vellent, quia se verbis nihil proOcere videbat
imperalor, scalas ad moenia poslridie conscendenda . , \
parari jussit. Qnod cum cernerent, qui in mgeni, bus slabant, hosiium conatum ut inanem irridebant, murorum excelsitate ac lirmitat*, propugna- ,
lorumque muliitudine se inexpugnabilcs fore con- ,
, fldentes. Nam auxiliares Byzantio cquites erant
.
duccni et viceai, pediles sagiltarii duceitti,iique
, peritissimi : gravis armature, qui e macbinis tela
,
torquebant triginta : e quibus unus a dcxleriiate
, \
destinata feriendi prae aliis cclebrabalur. Equi .
les indigena? calaphracli ccnlum, sagiitarii non
Malth. . 21.
213
HISTORIARUM LIBBR I.
214
,
\ ,
iv
,,. \
.
*
, ,
\ ;: , \ ^
, {5 .
, \
\
,
>.

, \
, \
. ,
,
, ,
; , .

\ (
, \
* ),
* ' .
\
. -
pauci, ei fundilores indigen* raodo, sed etiam

e finiiiinis locis quanaplurimi, quoe bellum exciveral, el levie armalure mulli, quibug omnibue,
6i nibilaliud, certe ne caperentur se facile eonseculoros aperabant. Poslridie albenla coelo quique
foris, quique inlus in roaaaibus eranl, ad pugnam
ittetruebantur. Et cum usque ad boraxn aepliinam
acerrima fleret oppugnalro, oppidani w alrenue
tuebantur. Ad exiremum imperalorii (orlitudine
elaudacia adveraarijs euperiores, scalis applicitis
oppiduluui capiaai ac diripiunt. Ibi limens iniperator, ne rebus omnjbua disperdius, Aprusnd soliludfuem redigeretur, frugibus cavk : u l habeules
vfoae subsidium Aprii, ne diflfugereot. In ea oppur
guaiione ex nauira acie quUquain, prauer unui
g $ Byzanlioum arroatur* gravis rieaideralus esj
(et eum a Laiino quodam secundum pugnam i n lererapturo, quippe a quo ip&e cum aiiis muilis
issei vuluerattis), uirinque tamen vulmtraU non
pauct. Vietoreg Byzantinis aquilibus juxla ac pcdiiibus vincnla injecerunt. Teriio die eaptivis uiilitibus in mediura produci jtisais, imperator ad eos
bujuecemodi verba k)cutus est ; Neque prudenter,
neque e re veelra factum, qaod a nobis ainice ap
pellati, coimcia et injurias repoeaiWis: Nam hoaic
inetanle non percelli, sed coneiaati aairao se. de*
fendere, aoc virtuti : alios a u t e aialediclU i n esser#, et crepare magnUoqua de mewwbus, <?oufidenliae et amentia ascribUnr (92). Qaare si mc
- C audiatis, fortiter aadeado e l manu proaapia ho, *
etem repriroeus, verbit moderabiroini : quando
* - BOD verborum petulantia, sed ipse faclorura et
, \ impressionis sensug invadentem l e r r i i c a t Jaro in
vot \ . vos eapiivoe gialtiere lege bellica licet. Voraro
-, ' , ego, qui oieis araais ofiicere Romaais miniine
*
quaero, voe lil>eriate dono. Si aub signis meis mi , . \ lilare vallis, mihi, ui deeet, curae eriiis, et vos
,
inier famibarissimos recipiam. Sin domum red ire, eliam sic benigne dimiliam (93). Hililes im, .
peratorcm venerati, ejusque meritum laudibus
, - proseculi, spatium ad deliberandum petiverunt.
. Re deliberala, pauct equiles manserunt ; pediiee
,
ferme 0fnne3 sub eo Vnerere inslkuerutit: quos
.
annuo decreio stipendio, Sn album suorum retulit,
, . ' ^ ei Siscedenlibus aliie aurum in viatiutn contulil
,
Cum auiew censpiceret Apri^rom tarbam, viros
* *
simul ac mutieree, ilem pueros pene nudos, omnium
, .
egenos ambulantes, seque bonis suis despoliatos
\
lamentantes, dacibae e l nobi44bs advocalis , Ju ,
stum est, fnquit, cum bodierno die lot et tam
. ,
insignibus a Deo beneficiis ornaii eimas, ut Usdem
r
Jacobi Pontani notfie.

(92) Tlmidi hominea, el imltelles, cum ionge
absunt a periculo, aut se lulos vident, audacissimi
fiunt, et iriartem crepant. Nolavit hos ille sapiens
AEsopus. Nain de aupertore loco hsedue iupam
prfleiereuntem conspiciene, eum couviciis Li< errime
inseruibanir. Tura lupus, Non tu, inquit, mihi conviciaris, $ed locus.
Eadein senteittia Dido apud Maroncm,
I AZneid. buoiauissime ad Trojanos :

Seu vos flesptriam maguatn, Salurniaqtu arva,
Sive Erycis (ine$ regemque optatis Acestem :
Auxtlio tutos dimittam, opibusque juvabo.
Vulti$ et his mecum partier considere regnis ?
Urbent quarn tlattw, vestra est; aubd&cile navtr.
Tros Tyriusque mihi nullo ditcriminc agelur.
%
215
JOANNIS CANTACUZENI
216
digni videamur. Etenim quod nequc lam magna, , - *
,
et nostro Marti conferenda manus intus, ncque
. ,
tam alla ac tuta moenia, neque aliod qaidquam
, * .
impedimenio nobis fuit, quo minus arroganles
>
istos et prolefros ulcisceremur, nullius, nisi d i \ \
Numinis liberalitali jure tribuendum est.
; \
Rureus in tam infesta oppugnatione, et orbis occu , \
patione noslrum neque quemquam (nt consenta , , ,
ijeum eral) (ecidisse, neque per casdem ulKus
\
caplivorum civili sanguine pollutam esse, egre, \ .
giam erga nos Dei providentiam cnramqae signi ficat. Itaque et nos victores miseroram 8 9
^
niiiatibus ad misericordiam inflecti oporiet (con , '
tra Barbaros sane bello internec-ino pugnandum :
\ contra populares autein usque dum vincas), et pars
?
de prseda captlvis a quolibet, quantam voluerit, pf \ ,

restiluenda est. Tria enim bona maxima binc Y O .
bis lucro apponeniur: Deum propitium babebitis,
' \
qui in afflicios navaiam misaricordiam tanquam
; , , ,
sibi prastitam repulat: aique in hac viia longe
, \
pluribue, et post obiium proraissa feliciiale re\ .
munerabimini. Deinde nostram quoque amiciiiain

asseqiiemini; quibus nihil est antiquius, quam de
(
caplivis bene mereri. Postremo fortitudinis et ma ,
gnaniintlalis gloriam vobie ipsi parieiis. Hlius quo ), \
niam bostes debellastis : bujus, quoniam ingennaet
' .
exeelsa raente non ut bostes, male multastis, sed lan
quam civibus, etcognalig, quam licuit, curam adhi , buistis. Hac coborlatione adeo permotus est niiles,
, \ * ut neroo non aliqoid de praeda redderet. Qui vero
, \
benefacere gloriosum sibi ducebant, inquisiii* do \ minis quidquid adepti fuissent spoliorbm, nihil sibi
,
retinentes, fideliter restiiuebant.
\. , , \ , .
' . ,
, . "
, , '
, .
(
CAPUT X X X .
Garelta, Rhadeslum, Sergentzium oppida deditionem faciunt. Saccensibus rmlicanis maledictis laceratur
imperaior; ipsum castellum mi$erabili incfndio conflagrat. Insigne exemplum fidelilati$*in dQtninum, ei
chariiatu in hotlem cujuidam pa$tori$ per quod slratopedarcha reus majestatis absoltHtur.
t
Diebos omnino sex ab oppidd recepto A p r U D

commoratus, seplimo ad Carellam caslra posuit.
Cives sive qood caeleroqui imperatoretn diligerent, sive quod Apriorum malo docli saperent,
gimul invilaii suni, in ejus fidem pacifice transierunt. Quibus ample gratiis relalis, Rhaedeeiuin
perrexil. Dedenlibus se perinde Rhaedeslinis,
declaralo illis quoque ardenli benefaciendi sindio,
Sergenizium progressus est. Quo eiiam se tradenle, iler Selybriam convertit, Sclybriants propler fideio erga se, a mililibus Byzanlinis per bicniem fines eorum incursanlibus, delrimentis affectis, gralias acturus, et beneficia remensurus.
Urbi appropinquantibua placuit ab equie descendere, c i super herba viridi paululum reqaiescere.
" , > . ,
,
\ ,
,
\ .
,
, ; '. \
', \ \
, *
,

,
217
.
.
, '
, (\ ; / \
# \ ! (
),
. 01 ' ,
,
,
\ \
\ . *
, '
. *
, , , .
\ ,
'
.
6> \ , '
. , ,
.
0\,

\
Juxta castelluin igiiur Saccos castramctantur, hoslile quidem (nain a Syrgianne slabat, Byzantinumque mitilcro ad Selybrianos per erupiionem
vexandos susceperat), 9 0 cwtera conlemnendum,
qnod ipsum per se exiguum , quod incolae rudes
ac imperiti (omne9 siquidem eranl ruslici, cum
lerra rationem babentes), quod muri humiles ac
demtssi. Qui igilur intus se inciuserant, uti semet
ignorantcs, imminenies sibi ut nullius pretii niortales in cunteniplnm vocabam, ac de inuro cuin
insoleniia voces contumeliosas idenlidcm contra
iniperatorem, ejusque copias effundebanl. Qtii renidens ad convicia (94), ab astantibus quserebat,
muhumne apud eos vini esset (95). IIIis respondenlibus : Nc aqurc quidem salis : Ilaque, subjocit, lierbis iQsaniam generamibus se ingurgilarant. Tum eos admoneri jubet, uli se m<>destc gerant, et linguas conlineant; et cum principibtis
exercitos ad metas speculandas digreditur (96)
A l infelices illi Saccii niliilo tnagis de protcrvtiate
et malediolis renttticre : sed quasi id palmarium
foret, omnem in eo facultatem suam experiri. Injuriarum magnitudiue offensa gravius miliium
servilia (97> [nl sunl calones c l lixxj duminos
rogant, uti ipsis negolium vindicandi comtiitUant.
Impetranl, el primo impctu, tmncis ac trabibus
obv.is loco scalarum usi, muros, quod facile fuit,
oecupant, el ad diripiendos indigenas discurruni.
Forie in casa quadain ignis luculentus anl bat
. , - Q
* , \
. ,
. *
* ,

, * \
' , ,
\
, . 01 ,
\ , , ,
quam cnm mulii conscendissent, tcctum ex ccspiie

arefacio contexiuin in focum decidit : quo oasu
de subilo ex&aperantibus flammis, ad cooliguas
d e s similem in modum aediUcatas incendium pervasil. Uaica erat oppidulo porta, qua proptcr
melum obslructa, el tûia dnmus primo incensa
propeeral, nonnulli qui irrupcraut, et quidam dc
colonie ipsis, cuiu miirum fugicndi causa, ut polcranl, aaoendissenl, inde se semiustulali pr.ecipites foras dabant. Alii simul cum incolis etjnmeiitis ab ignibus intcrcepti, nescientes qno se
converterent, in gemitus et lamenlabiles voces
prorumpebant. Et erat profecto res digna lacrymis, acerbitale usliouis botitiiiibus et pecudibutf

(94)
Cur non,
cum,
utsequitur, pro insanis eos f)
baberel? Eliam Socrales bominem pariini sanum

sibi convicianlem, uon magis In judicitiui, quam
asinum, si calces s i l i iilisisscl, vocandum arbiIrabaiuc In contemnendis malediciis aninii a l l i ludo mire elucet. Unum hoc, quod laudari possit
de Nerone apud Suetonium legi, cap. 39 : Mirum,
lnsanire facii sanos quoque copia vinu
Plaio lib. De legibus, iron solum senem, sed eliam

temuleiiiiiui bis puerum Geri allirmat.
(96) Iii Graeco est ;, quod quid illic sit,
non satis liquet, etiam si meta$ transferas. For(asse tpeculas appcllare debui.
(97) Adjecimus de noslro pcr parenibesin (ut
inquit, et vel prcecipue memorabile, nihil eum patunt calones et lixai) cxplicaliouis causa videlicet.
tientius quam maledicta et eonvicia hominum tuli$se Uabuisse auiem mHiles soos servos. etiam ex bac
neque in ultos leniorem, quam qui $e dictis aut
bisloria pbiribus locis cognoscuur. E l eranl servi,
carminibus lacessiuent, exstitiue.
ut equi saginarii, ferendis armis, annona, et sar(95) olvov , vinum cinis, quos ad resliiueudam disciplinani mililarein
hahere clavum dicebatur proverbio, ut referl Athe- removerunt P. Scipio Africanus apud Numaniiam,
n%us, lib. x. tbrieias namque nilii! consulte, nee Melcllus in Africa. Valerius, lib. vn, cap. 7 ; Froumoderale vel dicere, vel iacere consuevit, cuui per
tinus, lib. iv, cap. 1 . Vide Joau. Antouii Vahrini,
caTn ratio, q u ^ sobrios regere tanquam clavus
De militia veterum Romanorum, lib. i u , cap.
8,
debet, obruaiur. Ibidcm boc proferlur:
quod esldc generibus bominam, quicastra sequereniur.
\ .
%
219
JOANNIS CANTACUZEtfl
ctmfuse voriferanlibns. Tolus oxerciins, ipsequa

iaiperaior cum ducibus, caeteris posthabilia, oppiduium circinisislcbant, ad saccurrendum parati,
Quod cum nequirent (Jam siquidem ignis omaia
eedinVia depascebaiur), ipsi quoque pne commiseralione fletum . non tenebani. Fluramis absumpli
sunl de iis qui deforis pcr murum se ingeseerant,
sex: ex babitaloribus aulcm feminae, pueri, et
grandiorcs natu ires el viginli supra ceutum; i n super animanlos, ct rcliqua re* Camiliaris 9 1
quanlacunque.
\
, \
\ .
\
, ptov , (
) ,
\ '
, ,
* \ *
, \ ,
\ \ , .

. , * \ ,
, \
,
(&
. '
, ' \
, ,
,
, \
. "
,
, ,
,
Non mediocriter hoc alieno infortunie maslai

iinperator, Selybriam ire iiiftlitit, ubi Iransaciii
qaorum causa venerat, Ghariopolin roraoavit, missiouemque dedit exercilui, mille apud se reteutis :
mandans uli praefiniiis diebus, quauquam non arcessiti, rursus adessenl. Verum magnus stratopedarcha Palaeologus, Rbodopea pracfeclurarum
dux, credilas sibi urbes omnes exercilumqoe, ut
supra demoaslravimu*,a juniore ad seniorem i n peratorem avertere, animogque subigere, et ad
bujus obsequium inclinare poiuit : unum aulem
quemdam genere Dacum^pecuariuin (93), Syrmpanum vocabulo, forlunis exulum, quod nepoti faveret, postquam sa>pe illum fusimrio mullavit,
duoc eliam dentes radicilus excussit, maxiilamque
ferro candenti inurendam curavit, nec eum l a men a fide transversum agcre valuit, cum nianicis cusioiiiaiu dedil. Itide cum aliquando effu- Q ,
gissct, aliosque paslores armis miliiaribus n u , .
dos (99), magno sibi numero ascivisset, ei copiis
,
ad Pal&ologum coercendum eo mitsis ae imrai- , \
scuissel, in Rbodopeioe ferebatur. Qui erant i n

oppidis, cernentes agrestes universo* contra ae ,
consplralos, et inslaoienT ac premenlem impera- .
loris exercilum, liroentesque ne intestiua sediiione ;
excilala pessnmirent, cominulau senleaiia ad
, \ ,
eum ae conitilerunt, vinctumque ducem i n cuslo \ , dia lam diu babuerunt, quoad re inlellecta impe . \
raior de eo certum suiueret : ipsi curaSyrmpaao $,
ad illum profecti sunt; pars ut praestil beneyo- \ . *
lenliae pramium adipiscerelar: pars (quotquot
,
nimirum a sentorc prius sleterant) u l delicti gra- , >'
tiam impelrarcl. Quos imperator ut adversus se D ,
bene meriltim ingralos vcrbis mollibns castigavit:
. et praecipiens, ne de ca?tero ad defectionem et
; \
sacraoienlum violandum faciles essent, ofifensio ,
numque oblivioneai promillens, venia est imperli * \ 1
Jacobi Pontani note?.

(99) . \ o x Numida Lalinis non eos tantum populos, qai cenam Africa? partem, Numidiam
vocalam, tenuerunt, signiGcal, qui quod initio
pasloritiam vitam colebant, hoc nomen obtinuerunt : verum eliam alios populos, qui pecuarii
erant. Ac Numidae vocabulum Graeco deflexum est,
bi enim populi dicontur. Sic etiamVitruvius Arabes vocat, bis verbis: Iiem Joppa in Syria,
Ambiaque
Nutnidarum,
lacus sunt immani
magni-
tudine. Nicander :
.
Hec Turnebus, lib. , cap. 27. Jam igiiur qua

nolione huuc Dacnm nominei iiuellexisti.
Nomadum saeplus faciel mcntionem.
(99) qui ecilicet praelr gladiuro. aut
arcuin nibil baberent armorum; hoc enim valel
vox Graeca, et 6\ opponunlur. P u l a
aulem hos nec leviier quidein fuisse armalos, sed
rem
gessisse slipilibus
duris,
mdtytuve
prm*<w,
ut in ix JEneid* pastores Laiini conlra Trojaous

advenas.
221
HISTORIARUM LIBER .
222
- Uis et paulo posl buniaaiter domtiin ablre jussit.

, , Qui aulem in fide perslilisaont, eoe qeoquo pro
\ ;, $ - dignilate collaudaloe et donie donatos dimisit,
. - duce illie praeTeclo Tarchaniota doinestico, cui
\ , mandatum eral, titi magnum siratopedarcbam i m , peratori vincium miiteret, ooram quo akero die
, astam Syrmpanus, quidpiam illum velle videba tor. Quo animadverso, 0ic, ait, si quid habee.
. \ Syrmpanue sttlim se humi abjiciens peiere, ulsibi
, ignoecereiur, 9 2 * subulcus, e l barbaras, et
, ruslicus imperatorem verbe appelkre auderet.
. * Ju*sue ut omni iiinore deposilo loquerelttr, pro
, magno elraiopedarcha orare occepil, ut ei ipsi,
, [ , quod Rbodopeioe a fide in dotnimim suuw ab . - doxi&seU iguoscerelur. Percunctanle imperatore,
, & simulatenc , an vere e l ex aairao i i a rogaivE,
, Vere, Utquii; et ad confirmationem jnramenliini
* adjecil; addidiique, ex offlcio eese, quanquani
, . peccassei, lamen ut cognaie veniam non negare.
- Rureum imperator : Ao tu oblilus ea, quibus, et
6 * , quol malis ille te mactaverit? Bctoa tibi, liberos
\ * * , et uxorem eripnii, denles cxcuseit, plagis muliis
corpus tuum dilaceravit, ad exlreraura maxiltam
$ \ ,
. ', ferro, ut etrociftsimoruaa scelerum damaaio, uslu, , Javit, ac perpetua ckatrice deformem reliqait. In
, \ , ftuotma, cedo, quid le nw>vit, u i ejas caaeam ag
, ree ? Quid vero majus, inquit, quam qui paula
, ante in eervis iUiys ceneebaiar, eum nunc Dei
conceeui, ac Uio munere in taatato clariiaiem
; veaire, ut deprecalioae eua etiam cognalos impe
raloris formidato supplirio eximal ? Adioirane i m , ; '
, , , peralor, sic eum delesse injuriarum meiiioriam :
{ - Si tu, ait, i a n iniqua t iufanda ab illo passus,
, , * homo barbarus, sorle inQmus, nibilo minus quan , , , tam i a te est, mala bonis compensas, me ntinera
passum, e l unpcraiorem, ioexorabilem iram fovere
, \ ; noa decet. Igitur vel le deprecatore i a mc com \ - miasa negiigens, eccc veniam iJli iribuo. Actis
, , , * graliis, el iterum iterumque diciis imperatori laudibus, barbarus denuo pelit : nempe ut idein 6Ua \ ,
topedarcba oec honore, nec reditibus, nec bonis
,
> ' - imperatoriis excidal. Tautura studium erga ndxhirn
amplius auspiciens imperalor, etiam hoc annuii;
, ,
el adhac ad pedee ejus jaceali, leeiimoniam da

v
, . - ^ ta? venise i n piilacio exarainro, et u l mos est, fi \ , \

dei ergo Iniperaloris nianu addila prebetur : quo
,
aceepta, veeiigia UDperaloris exosculatus, cum la3, tHia receswt.
\ . "
. "
, , \ * , \ ; ' , .
9 3 CAPUT X X X I .
De Thessutonha et Conttantmo detpota felices nuntiu Ad imperalorem monachi habitu indulus
perducitur;
fit carcerem datur. Qui Xenam imperatricem violaverant,puniuntur
putlice. Lemnus aa juniorem
arficil*
Pertte sefttorl nusilio venierJes, metu junioris vercuUi, domum turpiler reverluntur.
Fugiunt
etiam
Byzantii.
/.
, -
Eodem die Tliessaloaica veniunt , factionibus ibidcm natis, ab eo stanlcs vicisse, ur-
224
JOANNIS CANTACUZENI
223
bcmque illi subjecisse. Constanlinum despoiam in , ot monasterium Chonaelom, civitati vicinum confu- , ,
\
gisse. coniprebensnm cuslodta delineri. Imperaior

confcstim Thessalonicam mittU, qiii bominem adchicanl; prius jurejurand aslrictos, neque tse de- .
,
spolam occisuros, neqne aliisoccidendum perniis , * \ ,
suros. Profecti, in schcmate monastico, qno se
*
inorlis metu velavcral, anlequam HH Thessalonicam aspirarent, Didymoticbum perducant (1). Pro- * ! .
quesebanlur eum Thessalonicensium ei de s^natu,
c i de miliiibue complurea, atqne eiiam eodcsiae i l - \
Hus antisies Jeremias , iiem Gerasiimis l a u r (2), .
\
qua? est in Aiho sancto monte (3) prsefeclus. Pa\ \, \ * rum vero'abfu!t quin stipaloros imperaloris audacia
acfuroremililaridespolaminfrusla concidissent,nisi g , \
illum pnesentia sua imperatorcon*ervas*el.Preceptt
.
\
autein incarcerem tradi. Prseteriiis diebus aliquot,
despola hominem certiim ad imperatorem allegans , ,
, ^
gratiasagii, quodsee faucibus falkripueril: elsimui
* . \
rogat, quoniam inodo quodam et occasione mona
cbi babitum cepisset, eliam legilima monastices
inslituta sibi exsequi liceret, ne coactus, sed libens , \ ,
cum cepisse videretur. IroperMor suspicioiie ta
|* , * ' eius, non desidcrio vilae coinmulandse, sed carceris ,
evadeadi boc ab se peti, meiropolitanum et lau * ,
rce prafecium Gerasimum mitlit, qui dicant, illain
, * .
in prasens baud convenientia petere. Nam, ne a

cuslodibus habeatur male, sed quicie poiiattir, hoc , * ,
iili concessuni i r i : dimilti nunc e carcere neuli
, ,
quam posse. Proinde id rogare parcat. At despola fj \ ,
viros illos sacralos prehensans, idem euixios
.
orare, ut qui non hypocrisi, aut necessitato, sed

aincero poiius animo hoc vitne genus delegisset.
, * ,
O i * cum ad imperatorem referrent, ipsorum arbi , :.
i n o euni permisil. Eodem tempore Thessaloni . *
ca 9 4 adducii sunl in viitculis, qui Xenam, impe' ,
Jacobi Pontani nol.

(i) De pcrihictione isla Cohstatitini despotas
Thessalonica Didymoiicbiim, el causa ejus, mililum in eutn freimiu, et carcere, de quibus principio bujus capiiis fusius agit Gregoras, lib. :
et Eutbymius florueruut, crebro enim in illoruin

hisloriis o c c u r r i i ; nec satis scio an antea usnrpatum [sit. Yfroat quidem Mciaphrast s monastrria
lauras in V i u Andronici tomo primo, qui eub
Tbeodoaio Migno, vel paulo posl vixit; aed id facit
Mctaphrasles ex more eui s%culi, non ejus
de quo scribit. Sicut autem ex modestia et submissionc domicilia sua vocarunt maadrae a cavernis
S/ts, inquil, sub hiemis exitum actis, veris inilio

seniore imperatore triremit, cum arcanh litteris ad
Constantinum despotam millitur, quibus jufyebat, ut
eadem navi viginli quinque iedilioiot,
qut Theualonicensem popilnm
ad res novas motiendas inctta- _ el siabulU arnoenlorum, ita fortasse
*!*, vinctos mitteret.
At illi, priutquam
hoc fieret,
humililatis
causa boc vocabuliim angustam habiiaiionein denotans, ad suas sedes transtulerunt : ei iorte ipsa
ptriculo suo cognito, clam populo concitato, et iurappellaiione revocare sibi in mcinoriam voluerunt
ribns conscensUt tacra tintinnabula
pulsant,
tnillud, : lntral$ per
ehoandic seditionis signum. Stutim igitur concursu
ad cedes despotie jacto, ipsum quidem non repererunt angustam portam. E s l enim via in coelum laura,
boc esl. . H.vc nosler Jacobus GreUerus.
{vramonitns enim in arcem se receperat), sed obvios
(3) Mons bic Macedonia? notissimuse ecripioribus
quosque partim occidernnt, partim bonis ereplis in
non semelin hachisloria nouiinaiur. Etiam hodic
cireerem conjecerunt, dejectisqne domibus, et omni dicitur, ubi 23 supersunt monasleria, sinbat opibui direptis, arci* porlat incenderunt. Lege
gula quondam ducenlis aut trecentis calogeris habiqu c seqmintur.
laia (calogero, id csi, bonos senes, monacbos ilios
(2) Oiuissis laurae significalis qua? in viiio ponominal Grscuni vulgus) contraque vira pnedonunlur, e quibus unum illo in*proverbio, Satniorum
Laurce, Suidas in hac voce Laurce, docet signifi- num ac piratarum munila. Nunc diminuto licet
numero, adbuc eorura est inagna ibi copia. Turcare quoque el angiportum. Yidelur ergo
idem nomcn ad monacborum liabilacula, seu mo- cis vocatur Monaslir, ul refert Leunclavius. Et
nasieria iranslatum fuisse nb vililalem, el angustias quicunque alio venirent hirjus moaiis monacbi,
propier arcliorem disc.plinain, majoremque opU
d i f i c i i . e i cellularam. Hinc subdil Suidas,
nionera eaactimonia?, majori eram in bonore ac
. Et apparet
prciio.
uojuen boc nionaslcriis inbutuui, cuin SS. Sabbas
t
825
, ; cv ,
ISTORI RUATLIBER I.
226
; - raloria ntalrem, ut snpra diximue, per Tira a Dei-
,*
. "
* ,
\ . \

\ ,
, ,
\ ' -,
\ *
, ,
; , \
; .
,
, - \ "
.
\
, ,
, \
.
,
. ,

, ^
* . .
) ,
*. .
,
; ,
. '
, \
\ . , \ oj
'
, , * ^/5
, * '
, '. .
, \ ;
, .
parae siatua temploque abstraxerant, Gonsiantinus

PaLeologus, Joannes Zaridas, el Seruiacberim protallagalor: quorum duo, iniperatoris mandalu abrasa barba el capillis (4), publice in foro, velut in
Ihealro ad spectandum omnibus ignoiuiiii& causa
sunl proposili: Palaeologum prolostrator ul conaobrinum precibus $uia dedecore prohibuit: eed in
carcerem datut esl, cui posi breve tempus, ut
duobas aliis, imperalor ignovil. Paulo posl ct
Lemnii ad juniorem desciscentes, venerunt, simul
ul earo rem illi nunliarent, simul ut insuhe prjefecium ab eo poscerent; qui bencQce tractati, el
prsestdem, uii rogaverani, adepti, domum reverterunt. Dum hsec agunlur, Seiybria numiatur, Pers a s
oriente ad avum adJQvandum Irajecisse (5),

et cum Byzaminis coajunctos, mox contra juniorcm venluros. Audito Persas, alioqui inimicos, ad
subsidium adversus homophylos a senc ascilos, incitalissiroo impetu, et celerlter Didymoticbo iuovens, adventantibas recta obviam proce<Ht, manus
conserturus, ubicunque occurrissent. Tertio die Byzantini cnm Persis Zurulum inter et Selybriam bi
eam incidunt. Cum scirent autem sc ne iniueri
quidem imperatoris exercitum ausuros, nec aciem
contra inslituere, nec propius ferre gradum susnnuerunt: sed procu) adbuc disiantes, totis viribus in
pedes hac Persae, illac Romani se conjeccrunl. Conspecla faga, imperator ipse quoque divisis copiis
fugienttbm instare jussit. Quod cum diu essn
facluni, et nihil lamen effecium (fugitores enim illi
alas in pedibus babebant [6]), bi cuni Iribus Pereis.
i l l i cum quinque Romanie, quos vivos ceperant.
regrediebaniar. Equis vectariis, qui agmen fugiens
sequi non poterant, impedimentis, aique etiani
servis mililum magno numero potili sunt. Progressus imperator prope Selybriam temoria iixit.
Pers* ct Roroani fugae beneficio servali, Byzanlium cum ventssent, seni iroperaiori sese vicioe
narrabant, ac Persas naves simul ad irajiciendum
petebant: quos ilie ut Byzantii manerenl flectere
non potcrat, opponentibus, ae frasira coDlrilum

(4) Verbis Gracis puto rasuram, non attonsio- D Romanos, multise locis sacnc Scriplurse consfau .
oem, seu detonsionem significari. Alibi lameu bis,
(5) 0!>serva, pro Turcis, qui jan) ium Asiain
ler verbo ulilur, et Reniel .
minorem oblinebant, et in fines Romanos s;rpc
Quare bceal fortasse lraii*ferre dctonsa barba, et
grassabamur, id quod in progressu disces, semper
capillis. Geuus ignominias, Gracis, ut apparet,
a nosiro Persas, nunquam Turcas appeilan. ui
uaiiatum, Romanis minime, quos non deleclabat
facit Gregoras. Idque vel propler odiuiu Turcici
, aut / eese : nisi sordinoininis, vel propler religionis ccmmunioriem :
daios et reos, tuin eaim barbam iropexam, et
a m b siquidem gentes, T u r c s et Persas, sectae
squaleniem, capillumque submitlebant. A l Graecis
ilahometanas.
i d honori fuit; quapropier inagni apud eos dede(6) Non erat, ut fuqientes po$$ent auequi. Gur?
coris loco habiiuin, ita deformatum in foro spequia nirais celeriter (ugiebanl. Gur lam celeriter?
< landuru, el irrideiidinn exbiberi. Videiur auiein
quia inultum limebant : limor autera pedibus
mos admodum anliquus decalvari ludibrii causa.
addit alas, ut roagnus vates ait, Ergo suiisuin coinWam I Paralip. cum David lecalus misisset ad conmode, ut reor, expressimue, Umeisi a verbis di*~
soJandum Hauaitem filium Naas, regis Ainmonilacessimue, quod bono ei laudabili interpreti ssepe
rtifD, ille suorum suasu pueros David dccalvavit,
faciendum est. Nos id rariue fecimus, limori
e l rasil. Uinc David pr^cepil, ul manerenl iu
nostro, qui primuiu in hoc curricuiuiu ingrediuaur,
J e r t c b a , donec cresceret barba corum. Quiu id
aliquid condonelur.
p u d Ikbrseoi i n luciu fierei, conira quain apud
227
JOANNIS 6ANTACUZENI
tri et cunvaliu Byzanliis obsessos, nthil ei profo- , (

of ), oi
luros ; nam extra moenia non sese tantura, 95
"
, * ,
rum nec ipsum eorum archisatrapam cmo toto
exercitu suo in acie advcrsas juniorera imperaio- "
rem consisiere posse. Romanis qoi aderant vera *5 $ ,
eosdicere aiiestantibus,consceii9i8iiavibus In Orien- \

tem traiismiserunt.
. ( } \ ,
, . " \
,
,
, , ' '
* , \ , , .
v e
CAPUT X X X I I .
Legatio *eniori$ ad ucpoiem. Dolei u detutntn; md pacem inelimai. Enpandelur^ paeem eordi futnranu
Cum mafne dome$tico decernititr ad obturandum 0$ igcophanth
emnia in mauiu avi iradenda. Qua de
re cnm principibm
toloque exerciu agit imijerator, magno domettko et protostratore palam
appvobantibus ejut senteniiam;
in quam tameu nobtlita$ et ducet osqrt coneeduni.
( *
Posiquam Persici aaxiiii sf>es decollavit, et ia*
sularuni audiii molus, Lemno jain aperie alium do- ,
minum colenle, reliquis in flde laba*ceniibus, <H ,
prope diera defeciioneni miaUamibug : urbibui \ , , iteni coniiueulis pluribus sioiul ad jumoris impe- , \
, \ \
rium aggregatU, omni ex parte anxius animi eenior, rursus iegationem miUendam judicavit. Huic
niuneri Isaacium sacri moutis Albo praposilum, v l - ,
rum alioqui inielligenlem, et virtutia multo sludio- ,
sissimum deligit, iilique in legatione dicenda baec .
injunxit: Si bomines aut ab iniiio ad malum in- "
flexibilesa Dco fabricaii essenl, aul cum voluniate \ , libcra fabricali, iu innocentia, qaemadmodum opor- ,
* * *
tebai, perseverassent, nulla fuiseeat, qiwe poeiea
plurima in vita hoininum perperain comiuissa sunl.
, Quia vero propler priioam iransgres&ionein natura
,
humana in determs labilia evasil, ex eo usque ad
.
boc inomentum lemporis, illo, qui fuit ab orbls

primordio noster advarsarius, adnitenle, omnia
,
sursum ac deorsuin ferunlur perimscenlurque :
' \
^waic quiddam nunc e l in uobis experiiaur. Cuin
, en\m dcbuissem luuiii in me propensum animuni
\ .
quaeqc iilium decei erga palrem reverentiam, ac
veneralioiiem ex ipsis factis luisj didicisse, calu- \ , ,
tuiiiaiores apud me tuos,quasi adversum me dolos \ ,
* et fraudes macbinarere, ut inimicos repellere, ego
, ,
cireunnscripius, qucniadmodum rcbus ipsisle mihi
\,
probare conarere, non attendi: eed fictis eoruni
sermonibus praeoccupalus, ih pace belluro cxci- , ,
lavi. Jaui reruiii experjenlia temeiilatem, et de- D , \ ,
mentiam nieara cognoscens, meiuel jure incu&o.Tibi
* \
ut bene moralo, meique ut antea cupido, et obser , \
vauli, quinam ab armis ad olium reckamus, curae
,
eril. Hacienus aenior. nepos in buoc mo .
dum : Gratias iugemes 9 6 S 8
egi Beo,
. , ,
qtiod bonitale sua liam iu lue usus, neque sivil
,
ui ipse quidpiain contra dominum meuin ei i i a , '
pcraiorera vel cogitaiione, vcl aciione molirer;
, * \
neaue obtreciatores meos non landeiu redarguit,
a
r e
u l D
229
fHSTORIARUM LIBER I.
230
f| , quando ipsnni Knperatorett mibi teslem apposuii*

nec rae uUain illi irrogahte injuriam, et crimina
tores ad ine injurtis ouerandum nihil iecisae reli* * ,
6* , ' qei. qaaravia ille a perdiii* bominibus decepiiia
ab oiflcin di&ceastt, lanien not, qui parenies bono . 6
rare, e l licet ab iis eliam imligne habeamur ,
aufferre ae perpeii novimus, rem perpeademus, et
, *
quaulam Deus conceeeerit, Caeiemas. Legatug ade, \ \ ,
pto boc re&ponso in castra abiil, exspeclaturua ibi,
\
. , - duui post consullalionem cerii aliquid acciperel.
Imperalor cum magno domeelico, quid in re pra* , aenli agere couveniat cxqatrit et coiisideral qua*
,
\ . nam ralione ejusniodi pax conalilualur, qua imperatoribas de aliero apud allerum deirabendi, bel * ,
lumque cum peruicie reipublicse commovendi gy \ ,
, cophautis oinms oocasio praecidalur. Suiutuiu,
coaducore, si simul geipaog, exerc&ium, urbea uni
," . vereas, toliug iinperii gubernacuia geni coiumit . - taut, a quo pro subjeciU regantur, el cujos juasa
\ faciiient. &<, ilio solo rerum doiuino, lualeriaiu
obireciaudi uullam iore. Die postero iiuperator co \
, * - aciis in conciouem opliinaiibas ac ducibug uniTorsie, cum flore exercilus, boc waxiine modo dit,
. geruil: Q u iucowmoda bello, ac prawerlim civili,
iiuporuntur, cum aiiunde niuliig exeroplis, lum
: ,
. - pnEsertiiu ex eo perspicerc datur, qaod nunc iousr
mt avuuiqae uteuni flagral. Brevi enira iempore tao ' \
tum ipsi poleuiiain nodiraiu aurivimus,quajtlum nec
owneg siiuul circumfus* tarbari, nobia concordibu*
, , ailerere ei inunJnuere poiuissent. Quod cum vos
baud fugeret, exordio slaliui belli bujus legaiiono
\ *
ad iinperaiorem, me non iiiscio missa, paceui peli * \ \
\ . vislis. Quia.vos aibil impeirabalis, egolegalioiieiu
ileravi, impense avuiu orans, ne nos ejusdem gemia
*
, * bouiioes muluU arinia deleri paierciur, et pacein
pro muiiere^suiunio expoacens. Tuai igiiurnos ro ; . " ganlesille audire aoluit : HUIIC, divino nulu, qui
\ pacem lura repudiabanl, eaoidem a nobis impeirare
, aaiagunl. Quare primuni par esse duco, nos de
\ , . * laulo beueflcio grales Deo persolvere, qui bactenua
scinper iniiuicis nos superiores reddidil. 9 7 Be , \ \
indeeiiaju noninviloi pacem admiUere, nec pro ,
* ; pier boc nescio quid felicUalis in superbiam et
coniidentiaiu delabi, bed exisiiinare, nunc illud
,
f
. D esse leaipus, quo consuliainibus nobis pax necessuria apparebat; proindcque simililer in pr%senlia

deea delberare alque alaluere. Mox ul (ineui lo \ ;
, queiidi fecil imperalor, magnus domesiicus bis
verbis sccuius est: Quid oQinura a nobis posiula , *
rct, impcralor perfecie docuit: nec esi quod quia; .
quaiu addcre diclis possit. Nani rebus prosperU

; : noii efferri alque inflari, modesioruni ac iortiura
; virorum: ei parenles revereri, ac bonOrare, jussutn pariier ac uecessarium esse osiendii. Pne \
tcrea cjusdeio gentis socieiate nobis devinctorum

; * , curam gereudaio, eoruiuque saluiem in priinis d l ligendaui, ut ea aon soluui propiar asmulaiioneui
-. ,
noa contcinnatar, sed ejus laenda causa, si ita ne \
. , > cesse i i l , etiam de propriis aliquid fibenter amit1
J O A N M S CANTACUZENI
S32
tattir, iJque bonorum ac prudenliunt munus vide , , ,

i i . Quibus enim incommodis quispiam necessarios
*
snos e l homopbylos conflictari patitur, iisdem ipse .
-nesciti confliciaiur: el solum cives suos vicisse, ,
non vicisse, sed lurpissime virtum esi>e arbitremur

licei. Capui ac summa horuro esi, Deum umverso* \ , rum inspcdorem, quia noe oblala prosperilale
. \ \ . \
probe, atque, ui convenit, ac sine faslu u l i , iicc
* ;
inde sasvos ei immanes cvasisse videi, mutlis hu- ,^, ', , \
juscemodi ac uwjoribus eliam beneflciis prosecu* \
lurum. Si igitur jusia et neces&aria, si cum satute , , \ el gloria veslra consociala sunt quae consulunlur,
.
hoc unum superesi, u l uoe quoque assenlianiini* \ ; ,'
Ego ipse quse dicla eunl approbo, idemque sen- \
lio : pacem accipiendam pronumio, et pro mea
, *
parte ratam habeo. Hsec Ulo proloculo protoslraior *
( j .
censuil, quod imperator de pace accipienda verba

fecisset, ei magnus domeslicus ei suflragatuscsset,
\ \
recle facinm, et caeteri omnee, ingratis quidem, , \ , \ slatim tamen manus dederunl. Pace omnium seu- \ ,
teniiis decreta, rursum quassivilimperator, ecquid
, \ \
pacem compom talein oporterel, q u firina acceria .
semper roaneret, et posihac suspicione prauexla- \ , \ que belli careret omnimodis. Tum magnus dome- \ ,
iiicus, ut qui antea cum eo commentatus esset, de \ .
genere paoie talia dixil, e quibus oon de industria \ \
vcnire, sed neceesitate quadam ad pacla et coadi- , ,
tiones, pacia causa eubeundae compelli viderelur.
. \
$ic ergo fatus est: Pacificatio, iraperator, 9 6 . non
, amplius ejusmodi suscipienda eat, u l calumaiato- ^ , t ibus speciosis occasionibus facultas suppetat, \e- ,
, . ,
slrum ulrumvis apud alierum insimulandi, et belliim incendendi: quod non solum vobis cnm igno- , ' * minia vestra maximaa opporlunitates corrumpat, ,
sed etiam universis, qui in dilione vestra, ac po- ,
4\, \
teaiale sunt, genus omne malorum ioferat. Quod
cnim duabus animantibus robore et magniiudine . *
corporum insignibus acciderit (7), boc vobis usu- ,
venit. Nam quomodo illis in se mutuo irruentibaa, ,
ac prslianiibus, quae imra pedes sunt, oinnia con- , , *
.\ \ : teri ac disperdi consentaneum est, cum iainen illa
nibd queroquam laescrint: sic vobis invicem bel- . , , , ,
lanlibus, subjecti innocentes pereanl oportet. Qao-
,
circa non modo oli pax componaiur, sed ut com
poeiia nc vacillet ac disaolvatur videndum est.
; \ ,
Eienim si, quemadmodum antehac, non pacem
slabilero, sed lanquam inducias faciuri sumus, om- \
, \ \
nino nullain fieri satius est. Qaid namque aliud
.
exspeclanduin, quam ut qui foedus priores perfl \ * , \
diose ruperunt, scelere se obstringani? Haec ubi
(5 \ .
principes ac miliies auribas hauierant, u l i a eum
4
0 J
x t

(7) et parabola fcstiva qua nocumenta
eubjectorum ex discordiis et bellis" principum ac
doniinorutn breviter dcpingunlur. Antmaiuia magna
el robusla accipe, vcrbi graiia duos lauros, qualium
pugnam Virgilius describii lit>. X H .
Ac velul inginti Syla, summove Taburno,
Cum duo conversit inimica in praslia tauri
frontibui incurfunt, pavidi eeuerc magistri:
Stat.pecus omne metu mutum,

mussantquejutencaf^
Qui$ pecori impcritet, quem tota armenta
sequautur.
llli inter e$e multa vi vulnera miscent,
Cornuaque obnixi infigunt, et sanguine targe
Colla, armosque lavant: gemitu nemus omne remugit.
Haud aliler Tro* JEneas, et Daunius heros
Concurruni clypeis : ingent fragor mthera complct.
HISTORURUM LIBER I.
J3i
) >- moliri non parum gavisi sunl. Cumque opinaren

,
tur, verborum quodam involucro indicare volufcse.
, plane nor/aluer pacem perpetuam constare possc,
. ,
quam si junior, relenia quum obtinebal parte ini*
oci , *
pf;ri , i!lis qu# hocbello acquisiferal adjunctis, pos
. ; sossioneni amplificarei, atque ila puleniia summa
, , ,
polbrcl, scnior oonira imperio suo magnopere di
' /
ininulo enervalu*, rcs novas minus auderel, cqni
. Joiv - ita, inqiiam, cogilarent, justam e l utilem dome*
; /
eiiei oraiio em fuisst omnes auiumarunt, ctisliu**
. '
inodi paccm ineundam succlamarunt. Imperalnr
,
familiari ura.iunc jara praeoccupalos omniuin aili
nios inie'.Iigi'iis : EJt mibi eadem sentcntia esl, t n , ' .
quit, quae magno dooiestico. Nam belligerare me

cum avo, ipsis nobis populisque noMris iacommo , dat; el patabola e medio sunipta, qna ille bel|un)
; nnstrum expressit, rem maxime anie ocujos poni|.
'
Necesse esl siquidem el vos alierulri mililantee, ifi
-,
pugna niuitiuni inierficere : et agros, ac praeJM
: , un<le publica privalaque vectigalia, devastari, e(
;/ >; ;; ,
pacem dcnuo nec consianiem et valid.m, sedqna

libel occasione frangendaro, ac nobis prorftus i n u .
,
lilcin Oeri. Idcirco reui nos discuiere, ac priui
. > oninem beili fomiiem, ac materiain amputare
,
fas esl. Materiam porro, e l causas belli basre
, , ,
oroiiee morlales babcnl, r e l cum se laesos
,
tanl, (8) f>9 ut injurias ulciscantur, vel, u l q u i b u i
. avarilia slimtilati injurias inferre < onsiilucmnt,
:>;;
eosdera arinis priores I 'ccssanl. Quod si quis beU
. lum movenli se ultro iradiderit, jam bellum orona
; '
suslulerit. Sivc enim ilie ge Ixdi arbilratur, la?
,
dcuieni babene in polesiate , quiescel, sive r e |
.
su! luni injuria augcndie siudcbal, pius adeplua
J/La\ ;, * ' quam eperabat, eliam sic arina deponel. Quare t\
, nos opus est, pacein ' ioconcussain eipejenlcs, et
. ,
Deo, ei a^quitati causae innitentes, omne imperiuni
* ei in nosipsos, etin urbes e l Sn vectigalia avo lra?iacribcre. Si ita fecerinius, criminaloribiis os oblu ;, rabiiur, quibus malilia superscdeutibus, nihif im
, pediel, quin omnes flriiiissima pace perfruaniur,
Sin rursus ad pariiendum imperium aggrediemur,
, .
primum isibuc ipsum, totis duobus e l sexagima
,
annis iinperitasse oronibus, et nunc iniperii haju
, ,
imminuiionem paii, ad lumullum sufticil, et avqm,
.
;
D ut obirectaloribus os sibi ineidias eirucre wen

tientibus credat, impellere polesl, Deindc <bis
^,
ipsis bominibus ad consuendas sycopbanlias ansam
,
muUam prabebimus : qui si uequilia? exercena:
, * -^
faetiluiein nacti fueriul, non nuihum inicrc^bH
,
temporis, cuni arpia repetere cogciuur : millani
,
Jacobi Ponlani nol,

(8) Causas belli duas pouit, uliionem injuriae, e l
avarilUui,sive cup diutcin bonoruiu alieuoiuui. MuW
tos etiain btilasatpu proptcr glori cupidilatem qu*aisê dicil 0//ic. M. Tuliius : Atque id in magnit animis ingeniuyue plcrumque contingit; eoque mugjs, et
fiiiil ud um miliiarem
a< (i, tt cupidi
Mlormn
gerendorum. Vcrumlameii CIIIII idem Tubius in uoc
ordine eos nuinerct, qui dft imperio dccenarum,

ul Cartbaguii:iibe$, e l Roinaui, polcsi dici, cos
PAVKOL. O H . C L I H ,
avaritiara fiive cupiditaiem belli causam, eamqua

injbsiaai babuisse. Praeierca cum idem albruiai,
ttullum bellutn esse juilum, nisi qyod aut rebttj

rcpetilis geratur, aut dcnunti ilum uMe tjt, el
dictum*\idelur ilivUione parum proba usus Naiu

quamv.s aiu a denuiiliclur, e l iudioauir, pHet
taniuii injusie in.iici ac deuunliari; just.e igii'ar
cansx duai b% relinquunlur : vel \\\ injuna^ per
235
JOANNIS CAXTACUZEXI
partem quielis capient, donec pbiribtis el

\ariis criminatioiiibus iiupcralori bcllum persuasrrini. Ne autcni miremini, si cuni b islis rerum
novarum cupidis ac pcsliferis niorialibus avum in
fraudem hidueium iri dicam , me bh;c cximo,
quasi on idcni mibi queal conlingere : lamelsi
4la paralus , c l aniiitalus sam , u l iicquc si quid
*ere licret, ncdiim ob calumniam , nc si vera, in<;iiam , ad me deferrcnlur, ad belluin anle prosilire velim, quam re ipsa cogar arina cap<sscre,
bdluinque niibi illalum dcfendcrv. Hoc enim ideo
jne diciiur, qud oblrccialio mulia velui pi-gnura apud eum babel. Qui cniin iniperal, cum
imperii amiUendi mclum concepcril, buic eliam,
.sibi insidias lendi, fides fieri poleril : qui vero
parel, ei islbuc porsuadcri non facile poleril. Ob
brcc ipsa igitur quae eomnieinoravi, mibi diu
juultiuiique cogilanii , nen ilerum ad divisionem
impeiii venieitdum; sed nobisipsis cum rebus
Oninibus in imper.toris auclorilalcm imperiumqite
coiujedendmn visum est: sic euini desiralam pa4-eiM, eamque immuiabilem prorsus adipisci l i cebit. Uis a juniore iinperatore supcr pace disputialis, diu allum fuit in concilio silenlimu , cunciis ea oratione atlonitis : 1 0 0 nunqua n cnim
iii mentem illis venisset, tali inodo pacem comfosituin irt. Cum nibil respondcretur , convcrsus
ad magnum donieslicmn : Non jam silondi lempus,
i n q u i l , libi ipsi , si quid poles , el aliis ad verba
mea respoudcndum esl. Tum ille sic iniit': Siqui-deni, imperaior, conlra barbaros naiura bosles
bellum nobis susceptum esset, nibil eral considcrandum aliud , nisi quomodo victores loca omoia populabundi, ei jugulabundi pcrcursarcmus,
usque dum ouines cajdibus e medio lollcruius ,
aut sallem in servilulem redaclos , iribularios nortros iaccrcraus. Sia aiquo Marte paria rcruin moiuenla tsscni, quomodo ad eoruip usum ipsi quoque nos acconiinudarcmus. Quoiiiam vero mque
adversum lales pugnamus , ncque advcrsum eos,
qui sacrorum s o c i i , caeiera bosles suum principaiuni \eient, quos forlasse poteMioribus opprimendos condones : sed conlra bomopbylos, et
conjuiiciissiinos , quis prudcns , obsecro, et vel
lanlhluai sollicitus , ne apud inferos inier damna-
Vos rclcralur, bcllum boc paci anleponal? Alqui
ne sic quidem vobis iinpcraioribus disiribulutn osi
imperium , ut alier vrslrum exerciiu ex oriente.
allcr c\ occidci)ic colleclo mililel : esscl enim id
loierabilius , Hoifaois etiam sic COIHnrreniibus,
et inler se perimeiiubus. Qui latncn illa consolalioae mulcereulur, qnod perempli nulla eo9 cogiialione aiiiugereul. Nuitc in coiumuui Romanoruin (-alamitale ila se res babei, ul ipsaj domus.
nedum urbos i n se divisa? sint, el fratres cuni
fralribus , el filii cuui parenlibus , el ainici CUJII
aiuicis gcrinanissiinis non suo ipsoruiu , SM\ imperatoruiu iiiler se odio depradioniur. Verisimiic
porro e s l , quosdaii) ijilorleeturunj a se pa^ruin
2^6
;
. ' .,
\ \ '
->
, \
;
' . "
* ^ ,
,
, /
; ; \ ::
.
\ )>/,
; .
\ ,
, , * *
,
\
; , , '
. ,
;, 6
, >.
, \

; ; ,

. ;
,
, ?. . \
. ,
; ,
, , * ;
\ ; .
; >
, ,
, , ^
, ,
, . ,
\ .
;
, , "; \
, \
, \
, , ,
$6
,
; '
,
. ;, ( ) '
\ " \ . "; ' &1
HISTORIARUM M B E R I
2 8
J.*7
; * snorum, aut fralruta, aut amicorum spolia lege:ilcs, iiifclicissiiuaiii viciuriam agntturos : quo UUMI
'. *
, fandem miserabilius ? Ob bas res ego , caneri<|iie
omnes omnino pacem conducere sentimus. Quia
, ,
ergo DUDC ceriag ob causas eam consliiuere opor. , , tel, dispiuendum, quo pacto inviolabilis pernm*
neat: ne rursum occasiones armorum renovan
. '
dorum exorianlur. Si aliud quani abs te dictum

, est, uiile arbitrarer, non dubitassem , id in me
dium afferre. Sed quoniam et jusla el Romanonmi
,
* ; , communi frugifera, el tibi, nobUque gloriositeima
dlsseruisli, Deo bonorum praeside freti, ad opu*
, \
verba conferemus. Haec iragnas domeelicus;
. '
cundum quem et prolostratar quod putarcl fore

e re publica eloquendi copia facla : Pacem , i n ,
q u i l , 1 0 1 "obis , lotique imperio Romano bo, ' ,
nam ac salularem me judicare, et ita a vobu
, ,
* : persuasum esse baud iniiciabor: talem autein
coniiciendam esse, qualem l u , imperator, descri*
,
psisli, nunquam nie euspicatum confiieor. Mccum
,
5 , enim cogiiabam , nos ad ea quae prius lcnebamug
recenli accessione facla, non parva aucioe po.
lentia , pacis foedus icluros. Unde aliis de ea dis \ :,
sereniibus , cupidissime auscullabam. Caeleruui
,
, * quia baec via libi magis probatur, mibi quoque u l
probelur, prorsus necesse est. Ex quo namque ad
* ,
, ,' . auctoritatem luam me contuli, sic me insiitui , ut
tecum vivere juxta ac roori non recusem (9),
, ,
Quare elsi aliter pacem confectum i r i raiiocinabar,
.
Q nibilo minus cum ba?c liia niens s i l bodie, quod
, ;.
reciius censes, id fiai sane. Imperaior protoslra
tori baec proloculo gratias egit, el alios infe: ro , gavil. Qui s colligenles responderunt: Cum dominus s i l , in manu ejus esse facere quae vellet.
.
Responsum bocce pcrturbaio ac iristi animo
, , .
rcddiderunt; non etiim iHos orationes antegreesai
.
coiDinoveranl. Nibilo minus impcralor, quod scic '
, bal nescire simulans, eis similitcr graiias egit,
conveniumque solvit. Inde usque ad dicm sepii . ^ : , mum ipse , magnus domcsticus , ct prolostraior
oplimates ac selectos , perquc illos lolam inuliiiu . ,
dinem ut paccm propler raliones ante dicias ain, , ,
plecti vellcnt, %gre induxerunl. impcraiorl
, ,
quidem cum paucis quibusdam de nol ilibus pa , '
. , ^ ceni ralam facere licebal; vcruni id cqiuimini
suffragio iieri consuliius visuni est; quai cuusa
,
, , '.
f u i l , ut rcs ad buiic modum administrarelur.
(
, * ,
. *
. ,
.
^
Jacobi Ponlani nolao.

(9) Imo reousavil, et defecit Inrpiter, m videre
esi libro icriio, quemadmodum c l Syrgiannee, !e
quo supra. Solus ex Iribus ainici.ssimis Canlaeu-
zcnus in lidc pcrsiiiil usque ad cxlrcmum.

, (/., aiebal Sucralcs.
239
240
JOANSIS CANTACUZEXl
CAPUT XXXIII.
He$ponsum nepotis ad avum de pace admi$sa et deditione in eju$ potestatem, swt, rmimque ommm. f)e
ugro militibus- assignato. De stipendio illis persolvendo. De domo tua. De patruo despoia. Admiraiio
teuis, tt communs loetilia Consiantinopoli, de legationis eventu felicissimo.
%
Pace oninium consensu el approbatione ac-

\ ' , '
" , ; \ -ccpla, prajfecto Sacri Montis , qui tum apud se
,
legaii tnuncre fungebalnr, accersiio, imperator :
, , ,
Quairtoperc exercilus paci repugnaverl, inquit.
; \ quaniumque aiudium, quos modos, et coramenla
; * nos adbibuerimus, quibus omnes ad eara com ,
pltciendain adducen nuis , ul tute coram vidisli,
, !
doiniuo meo, el imprralori renunlia. Ex me vere
'
boc illi d i c i l o , tm divinos oculos omnia pervi \ denies , 1 0 2
incb#rupluirque conscicniiae ine
jiidirium teslari, neque alias, neque modo quid; ,
quani lalo dcsignasse, quod illum dominum ac

parenlem meuiii lam boslili in me odio imbuere
\
mcrilo debueril. Qiiamobreui el anlca ut primum
. pacis meuiineril, me nibil contradicentem, ne , \ ~que uriosius perscruiaiileoi, sed beneticium id , \ ,
jsh ,
<jxis:inianlem , ejus juesa peregisse; et nunc quo'<le quamvis exercitu niullum avcrsanlc conci- , * , ;
iium (quod tu illi accuraie declarabis) qiue voluer i l , Deo bene juvanle, exilum esse coiisecuta. In
, , ^
foedcre itaque, propicr bellum quod anieccssit
; .
-omiUendum quod inler Cbrisiopolin e.t Selybiiam
,
lerrarum oppidorumque iiuerjacct, non quia egc- ,
rero , std >b rationes necessarias , quas lunc ;, *
.aperui, mibi in principalum asserui. Hoc auum
;. \
lempore, dum perspicio pacem illis condilionibus ,
concilialam, b<l!o noro deilisse iiuiium (calum- ( \ ,
tiiatores enim, ei comniuncs ininiici, occultaeque
. , Koian;E foriunae pesles occasionem nacii, niuliis
, \ \ ,
erimiuibus confictis, iUum conlra me inflaroma * \
T u n t , et ad arma cilra ullain causam manifestam
; }, :
insligarunl) timere me , ne si iurum pristinam
\
parlera iniperii, aut ea plus cliam milji ut pro- ,
priam vindicarim, rursus dem senuonem criiai , ;,
jiari volenlibus, ct ilii mcndaciis suis ad be luni
* (
i u nos de inlegro ipsum proriieul, quod quidem
),
jnorte ipsa amarius forct : idep subcjus poicsla- ' , ;
lem sultjicerc meomnia, wi\ urbes duitiaxar, et
. \
T e g i o n e m , el vcclig&lia (9) sed inc ipsum iusupcr
* \ \ \
cuin l o l o quem cluco excrcilu : el ex boc lenipore .
iUt singulis expluralis , uuiversorum adujiuisira
liojiem cura3 fuiuram. Veruniianicn slipendia
,
niercenarioruin miliium (10) auxissc me , ei assi- . \ ;
gnasse cudibet agri modum, unde aurci capianlur
.
v
4ecera. Verum de aucto slipendio quid Oeri debcai, jpsum sciiuruai : agri u l sine injuria mili-
^ ,
,
^
4 ;
Jacobi Poniani noloa.

(10) Duplex genus miliîm ; quidam mcrcenar i i , qui non suis slipcndii^ roiltabanl; alii agros
Jiabebant sibi assignaios, in quorani numeruni ait
he cliam mcrcenarios relulissr, quanivis eis tan4uin agri modutn non assignaril; sed ad slipenxiium lanluiu augondum. Apud Romauos vcleranis
iniliiibus, <l ducibus, ne seneclute viribus cxbaustis, el corpore debiliialo cum uxoribus, et libe4u> (^crc ccgcrciuur, capti ab iioblibus agri dis-
tribuebanlur, vel aliquoi jufeera, vel quanium quis

uno die circuiuarate pos>el. Cum igiiur Cremouensium, qui aCassio el Bruio sleieruni, agri U O J I
sufficerent, Auguslus victor, Mamuauorum, lauquaui vicinoruiu addi jussit, in quibus el ageuus
Maroniseral. Ilinc iila queriinonia Tilyri i , Ecioâ.
el ilJud Ecloga 9.
Muntua vee miserce nimium vicina Crenv *.
**1
HISTORIARUM LIBER .
24fr
; * \ tibus conscrvcnlur, me orare , tum quia pcnsio, nee publicas i>la distribiilione non miniierirn
;
lura quia propler ruris angustinm unius scilicot
-; . , \
jngeri, mUiles parum occupalos habens , bac ra ^
tione ad expediliones faciles illos etpediiosque
, *
redJMcrim. Ad ha?c, aurum tn corum slipendia
-. eeposilum, mibi prius ivslilulum , cupere a me

iilis n u n n r a r i : quemadmotlum cum de pacc ad ec
^ .
concionans, et difliculler inflei iens , ine fa. lurum
,
recoperim. Domus vero inea.urad illius arbiiriuro
, .
prccurelur, mibi fereiulum necessario. Patruiis
, despoia tit quibusdam dc causis diulius in cuslo , '
dia retinealur, ulile videri ; 1 0 3
lanien
: , emiseum i r i , et cum digniiale ac bonore mecum
, \ .
viclurum , ei hanc veniam mc ab eo peiere. H^c
-. \ .
frgaium Isaacium refcrre ad avuni Conslaulino \
polin viduit. Quo cum venisset, de pace conflr niala , el causis confirnialionis, de exercilus pcr, : . \ ,
tinacia, de jnnioris imperaioris diligenlia , et i n -, , \ ' \
vcnlo, quoad pacem cowprobandam omnes addu-,
xisset, narravit. Quae audiens setu-x imperalor
, \ , \
primuni admiralioue obslupcfaclus, fidem diclis

adjungore ob rei magniludiucta non potuil. Non
. ' ,
enim nepolem totum iuperiuin sibi cessurum opi \
nabalur, sed ei vel a Berrboea, aut ultra, usque
Sclybriam ipse relinerci omnia, ca*l*ra sibi relin. ,
querct, aequl bonique faclurus eral. E l sane i o c
, '
ipsmn, quod de pace lcgaiionem misil, non id fe\ ; \ ^
c i l , quod bonilali sure causae, srd quod probilali
^ / ,
r
u r e v i
- C nepolis confiderel : salis habilurus , si quoquo

, ,
modo, u l brllo parceret , cum commovisset.
, ,
Deinde ubi fi !cs b.ibiia, ipse cuni proceribue suis
^ ^*
et aliis R mianis cx<ultarc lanilia, dietnque f>. , .
slum agero, omnium feslorum jucundissimum.
" \ ; - , \
' .
CATUT
XXMV.
Xeivi vuiicr ad filium Andronicum gratins actura et juramentnm delntura, mittitur. Jurat in condiiioue*
etiam snmx. Sqios ad avum salutaudum Conttanlinopoiin progreditnr. Oecurrii avu$. Indiculur consueiu io zalulandi inter imperalore* obvio*. Ad vUendum juvenem undique concursu$ fil.
; ; \
: ., \.
-. v o J
- |)
\ \
;, \ ^ ; . . '( \ ,'. ,
,
". * , , , , ,; ;
(
; \ ^\ ) \; \
;,
:* } ,
^ ^ ;
senior impera(or qiiamprimum liiremes

binas, ornari pnccipiens magna cum iibenlia i w pcralricem Xenain, junioris Andnmici niatrcm, ad
fliiuni inillere pr< peral. Priinuin ul ci dc isla inlegrilaie, deque honore et prompia obedienlia sibi
exbiliilis debilas gralias agat. Pust, ut pacem jaui
ralam scriplo juraineuio rouslabilicudam curei.
Progre satu ad caslellum, cui Epibatx vocabuluin
esl, nou longe a Selybria dissiluni, quodque liiin
muris adlwc carcbal, Olius occnrrens, proclinalu
corpore veneratus esl; fluxeruniqiio anibobus diu
lacryraas, ilia viduilaleni, boc orbiialem suam dcflenlibus (nam ab obilu Miclfaelis imperaloris noudum couvenerant;. Postquaai vcrbis avi filio gralias egit, el alia qua libuii cm eo collocuU esl,
sacramcntiiinque scriplo comprebensnm arccpit,
ad soi-erum rediit. Qui ut vicissim juravit,
104
sepaceiu insolubUem constanler scivaiuruia, m
$43
JOANNIS CANTAXUZBXr
"
244
bas condiliones faclam, uti omne ynperium, et

gnbernatio universa ad se .perlineret, nepoii s i i pendiorum durtlaxal solutio darelur, proul iri
paclis scriptum cssel : et uli iisdcm merccnariis
tndilibus propicr agros distnbulosa magistraiibus
nibil inolestiaruni exbibereiur, sed intacli illis
fc-ervarenlur : iicm uti pro familia ejus el con
Juge (11) iriginia sex aureorum millia ex aerario
imperaloris praebereuiur. Cum jurasset hasc, inquain, scriplo mandala ad nopolem misil U moiis
caslris Byzantium viam tenuit, ul avum saluiarel;
qui se quoque obviam ci m l i i . Cum mutuo appropinquasaent, nepos ab equo desiluit, uthumi sians,
lanquain servus imperaiorom salutaret (12). llle
conversis habenis retrocedere. Qua ambage insi-
, . .
\ \ , \

- ,
' ,
, *
. " \
^
/ ; *
, \
\
\ .
.
liuabat, decere imperatorem (uli nepos erai) non
> ,
bumi stantem, sed in cquo subliniem salutaiione ,
fungi. Velus enim consueludo apud Romanos im- .
peratores vigebal, ut cuin alter alteri obviam lie \ .
ret, qui ulrumque sequercntur, a jumenlis descen- , ?
dcnles, pcdibus ambularent; ipsi in equis manen- , tes congrederenlur, c i junior aperlo prius capito,
. " co<|ue inclinato, senioris dexteram cum osculo , ,
arriperet, indequc suspicienlem pater vicissim
^ , '
<>*cularetur (13). Tum ilaquc non inscitia ruoris
. "
bnjus, sed ut avo maximum, et plusquam debi ' , tum consuelumque obsequiuni ac reverenliam
,
iribueret, nepos imperalor ab equo descendil.
,
(aimque pedibus oblirmatus sequerelur, scnior
; -:,
coacius subsiitit, cl prope acnedcns junior, pedem Q , , \
illius in omiiiuin conspcctu complexus osculocon ,
lingil. Quo facto gaudium, et ex gaudio lacryn
/. *
(ul in summa et inexspectala felicilatc) aeq ia
liler per cxercilum ciebanlur; aut eliam tam ab
* \
omui fastu alienuin, inodeUumque juveuem impe \ .
ratorem aspicientes, ad bunc flelum movebaniur.
\ ,
Igilur cquo denuu conscenso, ad urbis porlas pervcnertiui. Ibi, permillente seniore, uli ad castr* *
, .
redirel, junior recusavit, et sequcnlibns suis manu
> . , *
lnuueiis, ul extra rouros mancrenl, ipse cuni alt*
,
quot nobilibus civilalein ingresus, et usquC ad
, \ * tticdium viae ia palalium avuin cooiilatus, vaie

(II) Cur teparai conjugem? an quia reginse in u Pegas castrametato. Ubi dies plures commoratus^ i n Tnmndum,
el ornamenla,
pedisset|uanin)
'* el

* ^'e
lerdiu etiam Cou$tant'niO},oli>n ingredkbatur, et r r ges peculiari sumplu egenl? Uude eliam iis op$ta egrediebatur. Tum enim etiam maier eju$ parpida in bunc usuiu allribula fuisso legimus.
tim ob iiifirmiiatem quamdmn, partim propter charis Frumcntaria : Solere aiunt Barbaros reges Per~ simi filii consuelndinem nd enmdem cedem commotarum ac Syrorum plure$ uxores habere; his aulem rnbutur. Ibi cum illa eliam Simoni* agebat Lralena,
uxoribu* civilaies attribuere, hoc modo; Ucec civilu* imperatoris /l/ia, modo e Servia drfuneto marito retnulieri redimiculum prcebeat, liac in collum, hcec in vcrsa, qucv patri ea quce hinc inde susurrabantur,
crines, elc.
planius exponebat. Conierat nosira cum bis leolor,
(i"2) Hanc bisloriam Icgo apud Grogcram his videlil Grcgoram tacuisse, qua ad junioris Amlrovcrbis : Inlra paucos vero dies, et ip&e cum avo i ici bonorem faciebanl.
(15) Ergolilius, seu junior prior osculabalur. V.-l
imperatore ante- ufbis mcenia congreditar, seneinlidente equo : cupi ipse amplim uno siadio ex equo pro eo qitod dexleram junior comploclereuir, scnior
dacendis&cti uc, quamvis avo multum refragante, et tjus facietn deosculabalur. Iia enim sonanl Gra?ra,
vetante, tamen pedes accessit, ejusque equo insideii- eisi Gregoras dieai, ambos inler sc osculari soiiiis el munum, el.pedem oscul Aus est. Udude equj io>, ideniqUij de osculo pedis mcmiuil ubi lamou
rursnfi conscenso, eum amplexns esl, ei osculauiem Nosicr, sieut de dexlera, babcl -,
purunt oxulalm ; stalimque pauca> atque oblcr col- So I osciluni subaulienduin pulo ulrolique. l i a locuii utsiesterunt, seite in urbem reveno, ado'e- quc adtlidi, quo rcs (i^rcl clarior.
wcniit luTu juxin wdetn mc osnncta Lei CtmtrU s
J
|:
2 5
HISTORIARUM LIBER L
: 9f).sr ? \ 5 \ (lixii; .deinde ad exercitmh sc reccpit. Allero

; dic primuin ingressus Deiparae Hodegeiriae teni. \ plum ( U ) , amplissimag Dco pacis auclori, et ca . ' siissimre ejus Malri gralias egit. 1 0 5 Hinc pala / lium pricits, cum avo versabatur. Ex locis porro,
, ; el oppidis circiimjacenlibus, atque ox ipsa Con-
stantinopoli ingenti frcquentia poptili in aulam,
, ; ,
comiuunem de pace laUiiiam demonslraluri, juve nernque iinpcralorem visuri veniiiabant; qucm
, .
islam pra? emem felicilatcm sibi iiniim lopgf! antc
, ; alios pepcrissc judjcabant : et promptam ad avi
; /, jussa voluntatera, moderaluinque, ei frenis paren ;
lem ejns animum admirantes, domos l&tabundi re \ .
verlebantur. Dies quindenos apud avum commo , \
ralus, traditie quas obiinebal provincus, cjus bona
. \ ' venia Didymolichuiii regressus esi, ubi et conjux
, dcgebai, mcnse Augtislo iueunle, ipsa indiclione
\, \
quinla videlicet.
, * \ , /.
, , \
, . ;
, \ * \
, , , , \
, .
(
CAPUr
XXXV.
Snvoris imperntorit providrntia ac diUgenlia in constituendis maqhtrattbu*. Sphentislhlabo Mcetornm rrgi

TtirUres filin* iuccedeits, Philippopolin capit; oppida quaidatn incursat. Andronicus junior Mceshe fi:u'$
deprwdatur. Judicium Syrgiannis, tU rei majestatis.
C
fmpcralor eonior concessu junioris lolins Ro ; * , \
mani impcrii dominus, in omnes provincias, ul
, niaxime opporlunnm ceiisebal, pralores raittcre,
;
quaestores diligenles conslituere, et notarios le \ >
gare, qui in indices referrenl, quanlum niilitum
7 ; * \ indigonarum ad reditus capiundos deslinalum
* . esscl. Insuper c l consiliarios inlagare, quorum
:* .
opera iu principalu adminislrando uleretur. Sub
", \ (15;
idcm leinpus Spbentislblabus Moesorum rcx, qui *
cuin nupla erat Andronici minoris soror, morbo
,
inleriil; qucm Glius ejus Georgius Tcrlcres e\ce , pit. POITO cliamnum bello inler imperatores du *
ranle, cuin Andronictis Pakeologus, proviwciarwni
; . "
Rbodopes, Romanis subditarum praefeclus, a ne ,
poic ad aviun dcscivissci, Terieres urbes illas i u . ; ' ^ vadcns, alias fcrro igniquc vastaral, Pbilippopoliii
'
amplain el populosam (16), equite pcdilequa mu-
Jacobi Pontani nol.

Fuit Conslaniinopoli nionaslerium qiiod
apprlSabaliir ', Via dncum, scu mo;i'.,', ei in t mplo ejus Deipaint imago cclebcrriina, q u Dctpara idcirco dicla ,
non*qiiod vianmi dux essci, seu viaioribus p i x csset e I a loco, in quo ejus liae^ imago servabalur. Ad aedcm ergo irc,
nibil aliud fuil, quam ad lcmplum se coufcne,
ubi illa quam dixiimis Maria* inngo maiiobal, qnsc
ab illo nionasltirio ' dicio, nomeii boc acirepil (). \ i d e Noias Jacobi Grelseri in oralioneiu
Germani patriarcha; in primam Jejiinioruin Dominicam. Templiini hoc Pulcheria Augusla Aicadii
filia xdiiicavil, ct in eo iinaginem Verbi mauis
Amiochia missa n dedicavit, quaat D. Lttcas suis
ipse manibus dcpiuxit, illa adbuc vivenie. et labulam ipsain.vidente, graliamque adeo illi iormas
sua? immiiteiile, elc. iNiccpborus, lib. xv, cap. 14.
(15) Interpres legil ; islud aulein . forteui speciai cos quos Lalini percequalores diciint.
(10) Urbs haec a noslro describilur, lib. ,
(a) Hodogornm monaslerium, Deipara? sacrum, ita

dicebntor q^>d imperaloras Graeci, expedilioiiiMn suscepluri in besles, Doiparam prius dcprecan cuusue.ccrent,
ut essel
vicc comes \el polins ductrix. Vide Du Cangium iii Cpoti Clni&luiui, lib. iv, seci. 2, num ii.
JOANtflS CXNTACUZENI
218
tiiUm, idoneO regionis loco silnru, et

paci seu ; ,
, ; ;
bello inter omnca conlineniis urbce opposilam
tepefat. Ccpit vero isto modo : qnodam studio- * . , HOFiitn sui, quos habeb.il Byzantii, cx odio in i m - , \ \ . ^, \
Jx?ratorem juniorem occulte certior erat faclus*
Philippopoliianis quibusdara illi militatitibus, aliis ; \ \
.
ln frugibug colligendis, comportandisque occupa *
S 106
inopinato siiperveniai, facile in
tftnta virorum paucitate urbem subaciurum. Hac , ; /
nggestione allecius, improvisus advenil, et ob
, '
&olitudinem a diTeneoribus nullo eaoi negotio
\ , MibegU. Profecio post pacem faciara Didymotl ebum juniore iqoperatore Tcrteres oppidulis circa
Adrianopolin depopulationem inlulit. Persecutus . 7;,
, ^:
depopulatores imperator et in finibits Mae.sias assetutus, inspcrato irruit, aliigque irucidatig, alios
, ; ; ,
vivos comprehendil: paucis fugientibus nox saluti
h l i t ; caslra quoquemiles diripuii, el predaiu re- \
\ , -
duxit, Posl hanc pngnam impcrator MOPSOS non
; ^. \ ItlcUrgames modo repcllendus, sed eliam armis
, , )
idtro appetendos existimavit. Quare justo exercim
Conscripio, secundum diem tricesiinum in MOB- ,

aiam incubuit, et complura loca depradaitis, capiivum nullum fecil (n?c enim vel Moesig, vel R o - , \ .
, , Hianig in more fuit,incurstonibus muluum capere)
;,
fiecora, aliamque praedam mullam abslulit. Iude
. \ Byzantium, victoriam avo graiulaturus revenit :
/ , , Itaac enim, in barbaros ducens, primam impre** \ .
Bionem fecerat. Syrgiannem aulera ab co in carcet-ein copjectura invetiit (17) , paucisque diebus Q ; Inlerjerlis, jtidicio instituto, c l una seciun pro i r i
\ bnnalfr gedeute npolc, in prasenlia omniiini pro .
reruin llomanorum, illuin ad criininihus rcspon \ d<-ndum prodirc j u & i i . Accusabalur, quod cum
(
aliquot Romanis conjuraiionem fecissel, ut impe )
ralore inlerfeclo, ipse imperator Romanua creare
tur. Accusalores prcinebanl vehenienler, vcra se
l ,
S l
Jacobi Pontani noifla.

.
Ilodie e Turcis dicituf Pbilibe : quam qui
a Pbilippo Maccdone Aloxandri paire condiiam
rum vulgo exisiimani, fallnntur. Nam Pbibppi
Csesaris opus csl, ul alias compluresTbracise civiia-
pratura mandata fuerat: deiude vero per iguominiam juniore imperatore depuUus, el ad seuiorem
profeclus nilnl ejusmodi impeiraral, qno dolhr
ejns levaretur, quamvis magnit Iwnuribus diyn s
les al> imperaloribus fuere coiulitai, quod ipsa
esset, ut Sebatlocratoris. et majoribu* eiiam, cum ob
quoque nomina Ustanlur, u i Trajanopolis tnouiis
rei mililaris usum, quo tum altos superabut, tum ob
R'iodopes, Adrianopolis Haemi montis, ul Arcadio- illuttre genus. Qnibus de causis ad illms amicUiam,
polis, ut Anaslasiopolis. Id expresse scriptum requas simli nuerore exciiabatur, sese adjungil, til
peri in quodam Uistorice Qraecat libro, cujus et amico (relus, omnia qtnu dolor ferl. sine ulla ditpriucipiuin et nomen auctorig perierat, cum cse- tmulaliout eloquitur. Asan vero tingulari prudeHleroqui multa scitudigna coininerel : Pnilipput
tia iraetaas virum, verbis haud di&snnilibus ut ipse
hnperator urbem in Europa condid.t, quam Philipimperatoribus maledicebal tcilicet : omnia vero qnm
popolim appelluvit. Leunclavius.
Syrgianne dicebanlur anhno recondebut, F.jm enim
( ) De scelere ob quud in vincula Iraditus fueambilioncm prius eiiam oderai; tum vero mote le (erii Syrgianncs, Greguras ad bnnc modum : Syrrebat eum geuero suo Cantacuzcno magiv* d<megiahnei imperatorum concordia minime lcclut,
itico, qui apud juniorcm imperatorem ponutissimnt
anlmo (eger, et trisii vultu obambulabat : maxime
erat, et spe subtnde bona ipsum solabaiur, innmcmn
quud tranquillis rebus uullns ejus u*us in republica esse. Cum aut<m tota (abtila imlructa essel, Asan
n$e tidebatur* Quare in conxessibut, -et circuliu, et imperatorem avunculum ctam adii, et Siu Syryiun*
t>it libenter cum illh loquebaiur, quibus communia nem, hufnii, irnpirium ujfectuntem primo quoque
hegotia incommodarant : et imperuloribut conmtia* tempore in vincila conjectri,
piimo quo<jue i r m batut, ul quibus $ummit afftciut cssel injurin,
pore ab eo occideris. biaiim iqitur SyraiattHes in
rum advertissimis lemporibus nunc huic, nunc iili
wincula conjicilur, domum eju cum omuibus opibu$
Minximo u$ui fuisset. Cum auiem Atnnem Androni- plebs everttt, ac diripil: solum cedium cum vineii t
tum moerore plenum Qbambulamem couspexissct, cni
ovium patcua contertitur*
teMpvvv duitniiouis,
Pelvponnetuium homanuruni
y
249
H I S T O I U A R 0 M LIBER I.
250
. " - objicer6 asscvcrantcs : nec lamen evidenlibus ar

, gumenlis id probare polerunt. Simililer* ipse ac \ ), \ cusalioaem mcras esse calumnias contendcbar i
> , quanquam firmam prolalionem, quae poenas cffu , gerel, non afferel. Posl longam partium altercatio . '. , nem, quod paria causarum momenla erant, scnior
- juniori ferenda3 senienliae arbitrium delulit. Quo
\ - recusaate, ne proplcr detectionem bominis ulcisci
, ".
se viderelur, senior iii Syrgiannem asperiu* inve hene, et accusalores vera dicere pronuntians, car . cere damnatun?, vinculisque ad columnam apialis
coustriclum custodiri raandat. Rumor fuit, pro * , pter pacificationera cum avo rogasse nepotero, ut
, . \ quaro arcii*siuie in custodia baberelur, et ex coni posilo ita factum : sed erat majiifesia, et refuia * \ \ lione indigna calumnia.
, ,
\ .
, ; ,
, * ; \ , \ ,
\ .
t
107
CAPUT X X I V I .
ferteres Mctsorum rex moritur. Mulla oppidq Mcesiot ? flomatto dedunt; quatdam Boe&ilas iibi uindicat.
Pfiilippopolis fruslra obsideiur. Cujtisdam machinm opvuqnntorict descriytio, Mcesorum prineipesMichaelem
dynasUr cujusdam filium regem creant. Uoesila dynatlce Umsi et Romanorutn amici mort falso nuntiata.
Causm cur conflictu cum Michaele abstinendum.
" - C
, * ) . , |

, \ \ ; .
, ,
, ,
\ -
;

. , \
' , \ \
, - ^
.
\ \
\ , .
- , '
* \
,
, / . -
Adbuc Byzantii morabatur junioi* impcrator,

cum Terteres Moesorum rex supremum diem vidit.
Quo exstincto urbes Moesorum a Mesembria Stilbnum tisque ad Romanos imperatores sponle acceaserunl; quibus senior deleclos se prefeclos d#signavit. Boesilas deniorlui regis palruus, qui tum
ad Romauos transfugerai, audilo regia obiui, reliqua Moesia? oppida a Siilbno ad Gopsin, ciira pugnam, propter generie propiaquitaiem se dedentia
recepil, mitlensque ad imperalorem, ac se cum
oppidis et exercilu in ejus arbilrto fore pollicen*
despolaro Moesiae se appellandi auctoriuiem accepit. Nepos avi commiseu, Byzaniio, el e Thrac>r
contraclis copiis,,ad Pbilippopolin obsidione preroendam abiit. Eodem cum suo milile Boesilas,
operam.Romanis navaturus se conluiit. Cincta, et
obseesa jam urbe, non solum nihil efficiebant, sed
malo multabantur eiiam qood mulii erant intus,
et pari virtule mililes. Teneres namque, simul ac
Pbilippopoli potilus esi, timens, nc vicissim inopiiiato adorienles Roinani, ob penuriaiu propugnatorum eam occuparent, quemadniodum ipse occuparat : ti quia in confiniis erat sui, Honnnorumque' iaiperii, selcctos ex Alanis c l M<#sis equitca
mille, et duo pediiuro cetralorum millia (18), qiii
Jacobi Ponlani noiee.

voca! Gr.ncus : celralos magis
lilieratus est, qui npsciat. Imo enimvero Livius
ovii lalinitas, quod tamen sculi geniis rotundiim
Hb. J , De bdlo Macedon. idem esse dic-it ceiratnfuit, ut ex Varrone apud Nonium discimus, cuin . quod peliam : Socle cetratos, qos peltastns yocant,
pella dimidialam hutam referrei. YiTum liacc. <l hco tpportunu, intra bina casira in insidns i.ldi~
friiiulia coiifundi apud aucloies, ncmo lain parum derat.
JOANXIS CANTACUZKNl
i|-.sos labtnliir bellicosissiini, cuslodin, seu prse- , ; ' /
, \
sidii catisa co miseral. Eorum duccs Uiles ci Te, * : \ \
meres ex Alanis oriundi, et lnas ex Hungaris,
' ,
summus imperator Ibanes (19) Rossus, mami
. \ \ ;
promptus, et anis imperatoria? scientissimus Hi
, *
posl fata regis niliilominus urbcm tuebaniur. C;e;, . "
terum lunc circumsessi, instruclis velut ad pra? , \ '
lium ordiitibus nequaquam egrediebantur : ob \ , \
stmclis aulem porlis, de moenibus se forliter
' ;
dcfensabani, nec parum obsessores vex.tbant. Ob
*\
scdit cos iniperaior mensibus conlinuts qualuor,
, , '
quolidic muris oppugnaliouem admovens. 1 0 3
.
S<?d cum expngnaiionem desperarel, Gcrmanus
, ; quidam macbinarum muralium egregiu* arlifex,
:. ;
qua urbs ad aggrcssionem commode sila videbatur, spe magna illum complcvil ; cujus jussu ir.a- ;, , \
. rliinalionem fabricatus esl, domum ligncam, sup.
\
positis rolis sedecim, capacem hominum centuui,

.
qui inlus eam propellercnt. Supra domum uirrim
ligneani addidil, babenlem tabulata quiuquc : iu
, quoruin singulis oclo siareul, qui e Laliois a.cu ;
bus (izangra vocanl [20]) sagillis jaciendis propti ,
gnatores a iuuro fugarent. Qua absoluta. el sagii; , lariis, quique ad eam prolrudendam delecii eranl,
; .
ingressis, sublaiis signis, c l clangente luba, totus \ exercilus moenia oppugnabat, turris scnsiin, el , ,
instar aniiualis cujusdain procedebat : nenio euiin

intus delitcniium ulla ex parte apparebat : ila ncc
* ,
iagi de loco superiore poterant. U i inlra leli
, ; <jactuni veuil, qui in lurri eranl, oppidanos sagiltis appctere. Ii nescienles quid coulra inciperent, ac , ,
lol icla propter suramam vim alque impclum arma
\ . ;
qusevis peneiranti&, in mediumque corpus subeun- , \ \
lia excipienles, partiin moribundi concidere, par > ,
tim viilncrali reiLare. Nec diu resianies, stationi- , bus decedere, ac mcen.a deserere; quibus cum
lurris jamjam adinovendi esset, res interim mi , , ;
randa conligit. Ante urbem anliquiius cislerna
>0 aquse rccipiendae condita, el lignis labulisque . ; . '
cooperta, paulatim eo lerra accumuiata apparere ,
desierat; eljam pridcm incolarum ncmoejus ullam
, . \
nolitiam babebal. Asscres illi, seu labulae, currus,
, \
el quidquid onerum Iransporlarctur, suslentabanl. : \ (5
A l vero lurris cumdcsuper impellcrelur, confractis ; \ , labulis in cislernara decidcns, pene obrula esi; ' . \ .
eorum l\men qui inltis erant nemo periit. Ac Phi , ,
lippopolis quidem quamquam buc redac>a, nihlo .
minus servata esl. Praesidiarii namque rcdcuntc
virluic in praecordia, rursum muros ascende.re, ac
, . propugnare, el bostis oppugnationem inlcrmiiiere.

Jacobi P o n l a n i no!a3.
(19) Ibnnes nomen Scylbicum pro Jeonnes; Blaclii autem diccbanl, ul aucior N i c i a s .
(20) Nomiae Laiinnruin inicllige non Gr.ecos,
boc est lialos, sed Gallos, Gcrmanos : cf quicninqu nimrrum Ecclcsiam Romanain iiJiu:il. QM;Praiiius ergo ab liis. litrum gcnus (]uot1lam arcus
s! appellitcnl. / genus inililmn pojts iuiii. quod co;ift?niin possunt, qoannis jnsio
a^miac prKoderc,a verbo oiicntali $aga, quod ei
1
copiosum, densuna, conferlum, quasi dicas sp?ssigrados. Facilbns spalbariosei'holiastcsCropaIatv".

et a izpconibus, id C i l , sagiuariis disliuguii; qi:i
lamen. si tzangri suul arcue, videiilur eiiam ipsi
fu sso sngitiarii, indcquc potius, quam ab oriehlaii verbo saga noiuinati. izxmjra izangralorf*s. arrtibabstarii fucruutt, quoium us.:s in Lcllis
liuic !ci:iporis plurimus.
253
! I ! S T O R I A R U M L I B E R .
2oJ
; II - Sub idcm tt-mpus Mirsortim principes rege Ter, ; ,
Lere sine h:trede moriuo, M.chaelcm Slreantzimeri
, \ apud eos dyiiasiae cujusdam filium, Bidyna; pra-fe{ . " ciu*n, e Moesis, ei Komanis (21) per avos irahontem
\ * , genus advorant, rtfgemque suum declarant, T r i ' ,
uobo scde regia (22), cuni rvliquo principatu ei
papet, . Iradilo. Hic copiis suis in iiuum condnclis, cum
, \, non spernemlis Ungroblacborum Scylliarumque
. , - auxiliie Romanorum impcratorein 1 0 9 Philippo -. . - polin obsidenlem, la,ccssendun, quod se illi im, \ , \
parern sciebat, non puiavit. Urbes autem quae post
.
obiium Terteris se*Romanis dedidet ant, in monianis
" ; - siias (qua3 loca Scylhas aliosque socios sagittarios
,
luebanlur) obsidebat, ct earum agros devastabat.
. ' - Quae cum iinperatori nunliarentur, adhibilis in
? \ consilium optimatibus, Pbilippopol s obsidionem
solvendam, Micbaeli occurrendum, el bello cum eo
, - experiundum consiiiuit. Dcinde Boesilse Moesorum
( ) despottt, cum manu quam ducebat domum abire
, \ . (baud enim proo.ul disiabat), comparalisque ad
\ ' -' pugnmi necessariis, terlio die ad Polucam adesse
' , , ,
mandavit (id erat oppidulum beilo, ut apparebat,
" eversum, et a caslris Micbaelis unius diei itinere
. '^
dislabal); se enim iltic eum exspecialurum. Boe
silas ila facturus. domuai, Cupsin videlicel, dis;
cessit. Imperator Gcorgio Bryennio Sleniniacbi, et
;
Zepames urbimn duce iiislilulo, et quod satis essct
\ mililum ad pr^sidium reliclo, ne a Pbilippopolila: , \ |]
nis furtim excurrenlibus regio infcsta babereûr,
\ . ; ^ ipse cum lolo exercitu P o i u o m , Boesilam ibi ex
condiclo exspectaiurus, proficisciiur. Gasiris i b i , ^.
demlocalis, Boes lam repenlino niortuura intelligit.
.
Ylsus menliri nunlius, ac nilnl pro sano dicere.
, .
Paulo posl aller advolal. Sed neqtie hic ilde d i ,
gnus existimatus. Accessil tcrlius, qui el revera

, \ , , ' niorluum, ct se e praerupto loco corpus exatiime
, *- Copsin ad exseqniamm honorcs rcportari conapcxisse aflirrnavil. Hic, quia Romanus, quia ocu,
los (qua nuiia est indubilalior probalio) leslcs
* (
adbib^bat, fidem meruit. Placuil igitur conflictu
. cum Micbaele abstinendum; quandoquidem id
. , ; ; ) ;
lemporis non erat cum boslibus conrerendus Ro .
nianorum exercitus; ct quia illi monluosis locis
. .
lendebant, el altis cingcbanlur vallibus, babebaul , ^ \
, D Q sagiilariorum magnam vim, qua? in locorum
illis difficullalibus el angusliis nocere quampluri ;
mum posset. Praiterea, quia noif parvura agmen

Romani exemtus ad pugnam desidcrabalur. Nam
, \ ,
qui sub Boesua merebanL circiter (ria millia, pro , ;
pler cjus morlem rediluri dcsperabantur ; et iu
oppugnalione Pbilippopolilaua
vulnerati rrnilti
, ;
< , .\ - (amplius enitn Ires non occubueruut), domum
qnisque suam ad cut-alionem peliverant; et apud
) .; \
Bryennium ad Stenimachi aliorumque uppidorum
, *\ ' ; >
u e
Jacobi Ponlani nola3.

(2) Ma'e ante R manis. Fiieruiil auiem origine
S:yili-* ad 1 tr oslia. Grcgiras I b. u.
Tnpl-rilrr liujiis urt is tmiiifii scripliiiu r c
pcrio, Trnwbus,
TcrnoL-us, Tornobus.
îccias uai-
nimn Htfini arbium munitissimam el pra3Stantisiimain, Grmis circumdalam iiiocnibus, ainne inUMCcplnu, i:i v<Tii<'e manlis ;udiib-ataiii scribil
lib. ; Grcgn-as . 3, Buigaroriua rcgiam iacil.
JOANXiS CANTACUZENl
256
1 1 0 prTvidium pouci rclicti erant. His om- *, el: , ; ' .

\
nibus de causis pnelio tcmperarc ac reverli im
pcraior conducibilius judicavil. Revcrsus cst ita \ \ que Adrianopoltn, a?gre ferens, quod sibi bosles
' , \
nlcisci non licuissct. Post diem oclavum litlerae
.
niL, eiuu perferunlnr , in quibus scriplum erai,
B.tesilaui vivere. Fungos comiderat : exinde pra> .
^
c.ordiis frigore nimio obstupefaciis, velermis
<> ,
eum sensibus oppressis adeo ctiparat toio i r i , *\
duo, ut pro morluo ducerctnr. Tandem amicis
^:
tbcriacaui, et quae medicis aniidola dicunlur, ex
: . " *
liibeniibus laudcin sensum reeepit.
\ ; ' , .
? ,
*, \ \ ,
( )' :,) \ \ . " 'A^.pta
, .
. , \
. \ * \, . , , .
CAPUT X X X V I .
Phihppopolis casu recnperatur. Michncl Roesit mi obiidl. qni $ui* proditur. Michacl Romanorum fines
depopulatur; ei imperator dufilluin offerl, quod facere abnuit. Veniens Coit&tantinopolin imperutor, fivum
ad bellum Barbarit inferendum sollicitat, cujus cousilium magnus dometlicus confirmat, el conira
Moesos omnia sua pollicetur.
Atque ba?c ji>nionm impcralorem iinp^divcrunt,

lit dixi, quo niinus cum Micbaele el auxil aribus
; *,ejiif congredetetur. Ipse aulem Micliael qiAs obsi . ; ),
debat urbes, subsidia Romanorum desperanles, ad

drJitionem adigebat, el Pbilippopolin praesidiura
" rceeas cum novo ducc transmiltens, Ibancm caele- . , rosquo duces ac imliies ad pncmta pro labonbu9
/~:
iu obsidiono toleralis. ei viriute oslemata revo\ . \ ; )*
<abat Dux novi pr:vsidii. jam urbi vioinus, ad lba ,
nom inper advemu suo nmiit, et cur vcniat, ad-
jiasgii. lban<s cum ducibus sibi subservientibiis , .
inililibusqnq universis, venienlibus obviam foras
,
prodit, el uua pernoctal postridie urbem illis ira- , ,
diiurue. Sub cam lem noctem ctiam Bryennius \ * , .
Pbilippopolin
vcniens, in insidiis subsedit,, die
...
. _ . .ni
.
' ;,
niirum illucescenle , pridani pecoris abactunis. ^ \ ; , \, \
ts u l Ibanem cum ducibus, c l praesidio ad surces3 '
so-es excipicndos oppido egressum inaudivil, ad
^. .
inioeuia gradurti fcrt. Urbani tempus veuissc rati,

quo Mocsorum ju/ura excuiercnl, portis reclnsis
ilJum cum Romanis introducunt. Sic quod impc- '. ho .
; \ -
raior diulurna obsidione, mnilisque el assiduis op
; .
piignationibus non poiuit, id Bryeniiius, Oeo opi , : '? ;
Mlanlft, cilra laborcm Iransacmm 1 1 1 rcddidil,
ac. Pbilippopolin Romanis reslituit. Ibaues diluculo . ) '^
urbem captam cognosceus, ciim roliquis sais do- , ; ,
inum repedavit. Pos'ea Micbacl Baesilam, Cnp>in,
. \ e( alia quatuor oppidula possidentoin vcbemenicr
; \ \
ii; sit, missoqiK'. mililc obscdit, qui plus annum, im , .pcr^lnre , el pocnnia. ct equilibus ac p<Mlilibua
* \
f:rculc suppclias, viriliicr rcslitii. Taudcm tum
857
T U S T O R I A R U M L I B E R T.
25
^^ . - s>!0& pmptcr assiduos impetuft. ct nndique prav

clusn viiae itbsidia in Miehaelem animis propcn
i)watv \
oi , ' . dcre ceruerci, iis rHioiis ad impcralorom peifu . git: imn opptdtila illa se statiin Michneli dedid<:rimt.
) \ -.-, Qa rcgiu; cnla'auctus, loto cum oxerciiu in pro- \ . vincinm ttomanam incubuit, superiomnque Thraciam ad Bcram usque iinivorsain diebus duo:cnis
/
dcpopiilatns esl : iaihetsi pradas ila ophnas inm
, \ egit, quod agricolai id pr;tsenti'nlos, in urbt s et
. , \ ; \
casicila se rereperant. Imprrator Didymoiiclii se
^.
lenens, propter copas non suffMentes, C X K C c<m
tra Moesos non audcbat : dolcnsquc vehcmenlhis,
, ' * , , quod bostibus paria reponere non posset, vi pede
lerram feriens (23), atquc ira succensus, Micbaeii
. 01 ,
rcvcrlenti si nificat, ipsuin quidem dtd ta opera
apioav . .
$ \ coaclis copiis in Romanuruni provinciam irrnpissc.
: eiqne hicommodassc qiianluiu polueril : sibi vcro
, p< rjucunduni fore, quando a quo campo advtrsa
^ acie nequeat, singulari cerlaminc cum eo dcpu *\ - gnare. Respondii M O R S U S , cerebro carcre fcbniur,
^. . qui, cum fcrrum iguiium forcipe fas sil contiugere,
, 3< ipse id nuda utanu conlrectcl. Siniiliter se lu-ios,
. - ac jocum futuiutu, si non per exircilum, el pae ^ seriim gcnere, ac < lam iinr.um, sed pcr
. \ , suum ipsius corpu pcriculum subierii. Quarc nec
, te faclurum, quo ab iilu pruvotetur, c l iiluai bnc
, ; i.'.ui!oderaia ira provebi, brevi arcla consoeiaios
azuicilia, juncliiu eum boslibus pradialu;os. Huc
,. \ .
- rcsponso daio Michael in Motsiam perrexii. Impek
, '
. ,
,
, ' \
\ * ,
}. ,
.
' .

,
^ . ; , .
,
, /. ,
, \
, \ ^

r a l o r
Bidymolicbo Byzaniium veniens , propler

cain incursionem mceroris plenus sic avum ecrnpellavil, ul diccret, iniquum cssc, cuiu in prom^ tu
babcrenl copiai non niodicas, c l virtule cgrcgias,
possiruque liosiiuni fines aeque incursarc cuni malcfirio, aui desides, et oiiosos prorsus sodcre t 2 i ) :
aut missu legatorum foetKra peiere : atque ita r0
ipsa conGieri, ad iujurias tanlummo lo accipiendas
idoncos, ad remeliendas autcm debib s, vi impoi
leuies esse. Roâre igilur avum, 112
expc^
dilioucm gibi in illus coinmiilcret : de qnbus ubi
ob iiiaia delrimenta poenas suups^sel, luiii dtnU
que, si frucdiosum vidraiur, Ididus possc cuin iiii^
p c i c u l i ; edocii jam satis, non sibi exj edire, )manos invadendo anlcvcrlcre. Uis verb:s juiuof
stniorem ad beliuiu barbaris lacieitdum exsiiu.ulabal, quonun scrmoni praiacns maguus ilomcsitcue;

(23) lndignaniium gestus. C i c , TuscuL n, <!c
Cleanlbe Sloico, qni Heraclcoien Dionysium êque
Sloicum a discipiina Zciionis idiirco defecisse
audicns, quia m: lus essn dolor, conira qiraui
Zeno docuisset : malus atilciu, quia ipse, qui p l u riinos aniio in piiiioôpnia coDsuinpsissut, eum
f. rre poiuihêl, pedc icrrara percutiens, versum ex Kpigoiiis protulii. Audime hauc AmpliUtrae
sub terrum abditt ? Zcnonein sigmficabal, a quo
ilhui) iegoiicrare dolebal. Idem i, De Orat. Quid
multa? Pedeiu nemo inillo judicio supplosil. Landai r a Coi i.iGcio, iib. u i , rara suppiuîo pedis in
oralore. Quiniil., l i b . n , cap. 3, pedis supploîo,
ut Joco esl opporiuna, u l aii Cicero (iu Biuio) in
coalcuiiouibus incipieiidis, aul iinieudis; i i a crc-
bra et inepli esi lioiuinis, el desinit jiuiiccm iu se

convertere.
idm cst Gra?cis, qiiod nobis est
.redere, vcl poiiua idem nobis esl sedcre, quod i i lis ^, pro, acgiigeniem. pigruin, cunclaiilom, reuiissuui esse iii aivjiio nego io, nibil agcre.
Dunioslbcnes, !, Oiymbiaca oi.jurâns Aineniciisos de segnilie, qui se a Phi ippo cingi umlique
iioa viderent, ncc lanto nialo remcdium qiuereienf,
/ -. / ,
. Cic. in PiikOiicm, UAI ulta es$e excusalio, dicum maU senlienii ;
sed $edenii, sed cuucianti, dormiemi in maxtmo
reipublicce molu consuli 1 Yirgitius m , Georg.
...ei meliora d.ot sedet omina pwcu*.
29
JOANNIS CANTACUZEXl
260
liijuri.-s inquii, acoiporo, ct 'ncnmmoiia injusiepor- , :

poli a quocunqiie, cum aque maliim sil iu omnibus,
,
pro Iwdenlis persona lamen plus rninusve cru; ^!
ciat (25). Hinc csl quod morlalcs preslanlioribtis
,
liaud gravale sc subjiciunt, illisque serviunt : dc pa; . ,
ribusaulem.si nocucrint, vindicarese poslulanl nia, ' - lunlque eliam discriincn glori inrurrcrc, ne scr
vianl,quam in pra?sentia (lorentem sialum, dum h o r
, ' ribiliora perliiiiescunl. Jani qui noslacessunl Muesi,
, ^
non solum non majores, sed niullis eiiam parlibua
inferiores nobis sunl. Nam et voe principes nostii
. ,
illoruin rcgs prudentia , virtule , bellicis arlibus
longc aniecelliiis, meiioresquc ac pluros quain illi
. * /.
duccs babelis : et ei regioni imperalis, qux
, 3, ,
Jrcqueiilia copiarum, c l ampliludine, ac mimcro
' ,
cviialum, et annuis vectigalibu*. el omiii gcnere
apparalus illorum regioncm longo inlervallo supc- .
ral. Nefas est igilur eos, quamquam infiruiiores,

spiritus uibilo minus concipere ut nobis ncceant,
\
vos au cni polentia yestra uii nolle, sed impunecos ,
yagari sinere. IIoc ergo, imperalores, nmiius ve ( strum esse arbilror, eos compcscere. Quod ad me
. 01 ; ,
nlliuel, faleor, alioqui non inviluin (et merito)
> ,
lunlali vestrae inservire : ad boc autom bellum
. ,
quod inslal, non solum mamis, scd eliam iinpea
sam, ct quidquid mibi scrvorum est, el qiianluni

maximum queo studium, alacriiatemque, pro tucu \
dis civium cqmmodis, l pro gloria nomiuis veslri
conferre paratus luin. Qucin aniinum ilem reliquis
, \
genere illustrioribus inessc inihi pcrsuadco. Ac si Q , , vobie videlur, jubeatis licet, et nos qui de consilio
. "
sumus, cotivenlutu agentes, inlcr nos de islo bello
,
deliberationem babebimus.
, ' .
. , \
, \
\ ' , ,
; \ ',. ,
. ' ,
' ,
.
113
CAPUT .
Conbultatio dc belb in barbaros suscipiendo. Pra'dara magni dome&tici oralio, qva bellnm nccessarin,
ab honesto et focili suadelur. Additur pro epilogo libvralisiima promissio, Proloblralor et comiits
junioiis imperatoris idetn lentiunt* Consiliurii aeniuris dissentiunt, privatam utililatem prcc communi
jpectunles. Luudut alleram purlem, ei maguum domeslicum senior; suos viluperat, et cum nepole porro
deliberal.
%
Laudala viri sciilcnlia , senior iiupcralor ha- Q

\
bcndi seualus dat ncgolium. Tum cl qui cum nc , $ pote advenerant, etqui penee avuoa Byzandi craut,

bomines nobiles, jussu itnpcraloruni in aulx* me , dio ad consulia dum considunt; silcnlioque pau, lisper faclQ, Byzanlii borlabantur junioris couiitcs,
, . ^
Jacobi Poutani nol.
(25) Ilouori cst quodamniodo a potentioribus,
el illuslrioribus accipere injuriam, sicui i u k i i i c i
quoque a viiis fortibus et inclyiis : videmur cnitn
lunc nosquoque in aliquo prelio essc, sine quibiis
utajorcs tiobis quai velial, conscqiii posbini.
Sed la?di a conlemplis, el abjeclis i d c o d o l e i a m plius, quia cum iujiiria ad nosquoque conlenipius
jcrvenh, uipole qui dcspecti (uciiuiusa valiuibcin;is.
2f.l
H ! $ T O R U R l \ M LIBER I.
262
\ :, ; ul de iis quorum causa convenissent, dicerent, se

*
quneciimque dixrinl audiiuros. Cum illi bas paries
, ad magnuni domestrcum deferrenl, quicum eadem
. - vellenl ac scnlirent,exorsus csl ille bunc inmodum:
Omnes homines, viri comuiilitnnes, ad^qne ju
stum rcntur, el de pra?setui'gloria sua propicr ii ,
fraciionem anirat decedeniem reprehendere , et
' , ,
lainlera sibi inhvme congruam confidenter appe , /
lciilem aversari. Quocirca non ego in medium pro , ,
deo, ut vobis gloriae non debiu? asserendtt aucior
.
biiu ; sed ul ejus, quam majoreo vestri roagii s
,
conleniionibus laboribusquo parlam ad vos Irans ,
nuserunl, per iguaviam ad res dtiras c l periculosas
non obscurandat coneilium imperliam. Ne v.cro n:i
,
rum accidal, si cum talis dciibrraiio imperalowg
. \
, ^ deceal, ego eam vobis proponam. Sic enim staiuo,
ct civitaiem liberam, et regmiui plus privaiis com , \
\ - luoclalurum, si universum fclix sit ac beainm,
quam si civibus interea singulis felicibus, ipsnm
, ,
fcdini simul aiHigaiur. Nam inforiunatus quia* .
piam in pairia forttmaia servari facillime que;i:
'
. ; , forlunato aulenf in palria miscra nibiloniinus cu u
. \ aliis pereundum esl. Quando igiiur civilas, aut
r> gnum suas ab se calamiiates probibfire polcst,
,
el pcr se unusquisque proprias non potcst, qui
,
landem ci iton oinni ratione ab omuibus succur ;
rcnduin est? Jam quse Mcnsoruni rex insolenter in
,
nos-admiseril, DCC VOS Utique latenl. Nam cum
>. . &\\ praMlones alii, quarovis nonnunquam eliam lurn.a, > ,
; , - Q tiin irnijierint, biraul ad Unes pervenernnl, ei adsso
aniinadversi sunt, in scdcs suas refugcre soleaul;
, . ; ,
islc
perinde quasi non io hosiium, sed in suis ler , ' ;
ris haberct sub siguis exercituin, nullo inetu fines
,
nostros insedil diebus duoJccira agris iibqiie.
. \
, " . Beram, 1 1 4 el Trajanopolin uepopulaiioncia hosuliter intulil. Quod si quis puiat, quia rc provisa
\
agresics sc cum pccoribus, castcllis alque uriiibus

incluscrmt, minus deirimcnli accepium esse quam

potuisscl, et idcirco. tolerabile videri, nai ille vob<>
, .
nicntcr errat. Msi nunc eos pro eo ac u,e;eimir
, :punivcrimue, Hcrum ac lcrlium irrunipent : eqiie
\
soiuiu lenuiores civcs suis farullalibus spolia) uul;
'
\ , sed nos quoquc opulruios, qui muhas ac nobilcs
- loia rcgioue possessioncs babemus, damnis non
. , D qualibuscunque aCTicieiU, Quamobrem borlor vos,
ut non inodo qua. alliludine animi, verum ctiam
,
qua illormu despicieniia majorcs veslri consueve , \ .
runt, in hostes feramiiu. Nain illi quod Moesos
, , - s^mper vincercnt, tuiius audentcs, conlemptim in
eos invadebanl: etnobis,si corum virlutcni alacri , \ ;
\, ." tateroque aeoiulabimur, idem licebit. Mulla porro

ac non dubia virloria? pignora snppcdilanl. P r l
mum cnim copia; nostra; majores sunt. Deinde ap,
paralus bellicus validior; muluque de hoc conscssu
\ , nosiro rcgibus ipsorum el prudcntia, ct foriiludinc,
, \ \ - ct rci mililaris usu piaeslant. Adde, quod pccunia

qua publica, qua privala plus illis possumus : ca si
,
boc lempore non ulimur, nuro quando cum emo . ,
luuiculo nostro usuri simus, equideiu dubilo. Quo-*
263
JOANXIS CANTACUZENI
264
i/tara crgo rebus omnibus aniesumus, doccanius i l - ^: .

-
h s , non in alienam provinciam irruere frucluosum,
sed soa secure perfrui,jucuiidum essc : el in hoc > ,
bcllo imperalores nostros et sumpiu, el servis, el \ laterum noslrorum opposiiu adjuveaius, honorem-
quc c l decus Romahi principalus, quo gaudemtis, \ \ :,
\ , )
a conlempiu Barbarorum omnes, nulluro laborcm
dclrecianles, consorvcmus. Quae igitur de bello
impigre capcssendo a mc dicla sunt, ea nec bosles ' ., , \
ipstis (si justi rerum aeslimatores etse volenl), re- . " ,
prcbcnsuros pulo. Me vero eodem ardore alacritcr $ . ,
adjuvandi incensum csse, facla ipsa doiumcnio ;
. " 0 : . :
cruut. Fortitudine eniin, inlelligenlia, el bellandi
scicniia plerosque vcsirum pri<>res ferre, haud \ \ ,
sngrc conccsserim : verum alacri ad opus vohin- [ad oram mt. ] lale, et coiilenndis insupcr ad ulilita em civiuni, . \
; , ad impcraioruro dignilaleru, ad nostram ipsorum

cclobriiaiem suntplibiis, et scrvjs domesiicis, et
boc ipso corpore u>cu, nemini nie secundum niune- , \ :
rari volo. Ergo quasi nun de gloria soium, venira
\ :
eliani de fulura sccuriiale consullemus, iia ecntoa* ;, \ \ \
tias dicamus, ei ad bellum accingamur ; ne*e a
, '
majoribus noslris 1 1 5 degeneromus , quorura
, \ opcra per.culis iiie cOeciuni est, ne ab islis Cwii- ,
lemni possemui: sed multo formidabilius arbitre- \ \
nwtr, paiiam clariludinem per desidiam posse
,
a . ilicrc, quam in ea retinenda casus adversos cx- ^
pcriri. Ilaclcnus maguus domeslicus, queaa exci ^ ^
picAS protoslralor; Nolim cogilalis, iuquil, vos, qui
,
proisei.tcs eslis, haec tanUinimodo magnum dome. ;
e.icum consulcre, el ad co proniplum afferre stu ' , , ,
diuni; nobis quoquc universis idem videri sciloie;
.-, >\
j*e.; unquam res noslras feliciler ituras, ni diligeu \ \ &liamet aniinosmajoribus noslris, nostroqueei ipso>
. \ ruin uoinine dignos susceperiinus. His junioris iru- I \ \
peraloris coiuilalus ad unum asscasil. A l senioris \ optimates non duxerunt pro necessariis quae dice- '. bantur, taiuetsi ea palani ut inutilia coarguerc non
. . *
oudcrcni: sed mulia deinceps acervanles, quibus ,
eliam, el quieiem poiius digenllam aslruereitt, dis- , \ X:ordes surrcxcrunl; nonquod in tain pcrplexone . ^golio cerium consilium, ul apparcbat, reperire nc; , ;
quirenl, sed rcvcra, quod communi posthabilo ', sua ipsorum compendia se tarcniar. Non pro- .
iil indeex occullo imperaloree bos scrmoues aus- ^ ; , ',.ultabaul; taceiHeque juniore, scnior suos volde
, ' ; .
^ffeminatos aique inconsullos judic.bai: nepolis

.contra ui coiisibo bonos, publicorumqae couu.io, . ^
dorum cupidos suscipiebai alque comnaeodebat. In
;
priinis vero inagnum dorncsticum prudenier admo :\*.
duia, elad lempus accotnuiodale, siu iiosoque con\ > suluisse pronuuliabat: ei se io illo avi tuaterni
;, \
expressam inlucri imaginem, qui tain cclcnicr
. arripuisset, et u m idonce explicasset, et proiap \ ,
tissiine couiecissel, quae rea postulasset: ul decre\ ;
verit, si absque successore ex se nalo de vila exi , rei, Bomanis suadere, iiluni potissimura sibi impe , \ .' , raiorem praeficerent. Hunc in modum senior illos
., * \ ,
dauiuabai, bos laudibus exl'>llebai, el cum nepoie
^ ;
3)5
niSTORIAKUM LIBER
* *
. de bello suscipiendo cogilationes suas eommunlcabat. Cum autetn verba perpenderenl, q u Micbael
, .
Moesorum rex imperalori juniori renuntiari jus '
seral (propter tuturain inlereos amiciliam sociaiis
\ .
armU alicubi cuiu boslibusbelligeraturos), quooiam

aliud divinare uibil poteranl, quam eumdfem M i (
cbaelem Agdronici minoris gcrnianam sororeui

Tbeo ioram Sphcntisibabo regi defunctoanlea nup / ),
taui slatuisse uxorem ducere, convenit u l i junior
" ' ,
extra Byzaniiuiu ropias colligerel, 116
M<B , &iam irruplurus. Si interea dum id molirentur,
, ,
MOBSUS per legaios ob sororera ejue ducendam ad

foodus se offerrel, mililes oppidalim dimiUerenlur;
, & si id non facerel, in inceplo pergereiur. Postbsec
.
junior iinperalor Byxantio exiens milileni co l n
- gebal.
, " ,
. \ , \
.
CAPUT
XXXIX.
Legalio Moesorum regi$ ad Andromcum juniorem 4e amieitin ob ductam ejus ttrorein mstituenda. Mitluntur viciuim legati.qui pacem confirment. Mos imperatorum, quo Scylharttm lalrapas sibi dcvincirent.
De aliquot eorum incursionibus in Thraciam, et felici cum iitdem conflictu. Alios persequitur imperatcr;
ei flumine intercedente ab utraque ripa fit colloquium.
Dum cxercitus couquirilur, adsunt oralores e
, 3>
Mocsia, Gridus ct Pantzus, quorum oraiio hseccon , linebal: Hcgem ipsorum cxpetenlcni imperatoram
\ ;,
Bomaiiorum amiciiiam, sororein imperatoris in
' ,
inatrimonium accepisse, solemniaque nuptiarwn
, , ^ (onsuramala esse. Decere igiiur discordias omnea
, \
c l belli pr&lexlus tolli e medio; Bomauosque Moe \ .
sis percusso pacis foedere in perpeluum coujungt,

' ct mutuum temperare ab omni injuria, et omnes
, " C velut sub uno principalu censeri. Exccpit eo& l i benter imperator, donavitque regaliter, et aflinila* \ , '
lem istara sibi optabilero accidisse testificatus c s i .
.
Deinde ad euradem regem jam sororis maritum
, \ cum iisdcm oraloribus Andronicum Pakeologuitt
, \
magnum straiopedarcham, et Joaaneui Aplespba ,
rem ad pacem sanciendam m i s i t : persliteruntque
, Bomani et Mcesi in foeder;6 couimunione diu. M i , \
liiibus ilem domuro redire jussis, de tola re ad

avum perscripsil. Ev bacc quidem isto modo eve , \ nerunt. Scylhae autem ad montes Hyperboreos i n ' \
. * * cclentes, iniinita propemodum gens, et omnium
ubiquc geniium potenlissima, prisca memoria an, \
niversarie Qnes Romanorum incarsanles, plurimaui
.
cladem dabant, quidquid occurrisset ia servitutem
. , , \ ^ - D abripienlcs. Imperalores Romani adcertamina cum
, - illis miscenda parum se posse animadverteutes,
' ,
muneribJis et humanitatc quadam eorum satrapas
, - deniulcendo, vaslilateiu ab iie rediiaebanl: quoa
. ',
praecipuc emolliebat, et Romanie conciliabat, quod
* , ex imperatoria familia axores nanciecerentur: hoc

euim ctiam H 7 decerlatione dignum ducunt (26),
Jacobi Ponlnni nofaa
(26) Apud Caropalatam ita scripium est : Ka\ i ,
6 '
PJLTBOL. G R
CLIII.
,
,
' J -
267
JOANNIS CANTACUZEXI
2o8
propt^rea ijuod imperalorem Romanum Alexandri , * '

Maccdopum et Persarura regis successorem esse . * \
arbitrantur. Scientes id Romani imperalorcs exi- "
niia pulchriludine virgines, non generosas tantum,

sed plebeias quoque in palatio alebant, et plenis , '
jam annisnubiles Scyibarum salrapis collocabant: \ qui hujuscemodi comnienlo et tali ratione deliniti, . " \ > ; perdia quievcrunt. Sed quo anno Micbael impera- , , tor Palaeologorum secundus e rebus humanis ex , \ , ccssit, partem Moesiae et Odrysos usque Adriano- .,
polin incursarunt, baud magna cuni pcrnicie, quod
.
numero pauci eranl. Anno sequenti, juniore impe- \
ratore causa belli adversus avum juxta Conslantl '.
nopolin considenie, ingns eorum mullitudo Tlira- ' ,
ciam populabunda pervasit. Sed ideo parum nocuit,
, , <]tiod prafecti rem subodorali, per agros sparsim ; ,
babitanles in oppida coegeranl. Septima denuim in- ' ,
, .
diclione [a. 4324] incboata, duodense myriades [id
esl, cenlura viginti millia] se inlulerunt, cum my- ,
riaribis ct cbiliarchissuis TaHach elToglu Torgan, \ duobus summis imperaloribus. Et banc depopula- ., '
tionem, castris in mediaTbracia posilis, diu, nempc , ,

ad quadragiuta dies exercuerunt, mullisque nior ,
talibus servitute mullalis, et immani praeda capta,
eam quammaxime altriverunt. lmperalor nepos .
; ,
universum exercilum congregare non poluit, quod
ejus bona pars in divcrsis urbibus pra?shiiarios .

agebat : congregaio autem ' quantum licuit, cir * \
cumeundo manipulos hoslium investigabat, ut injurias pro viribus persequerelur. Quod cum diebus C ^ \ .
quinisdenis contineiiter frustra fccisset, Adrianopo-
'
lin concessit; ubi, quoniara ea urbs coimnealu abundabal, mililem mullum reliquil, paucisque et magno .
domestico assumplis, Didymolicbum se converiit, \ , "
; .
Inlef quam urbem et Adrianopolin, apud Promu "
sulmn castellum, in Scyibarum globum, cum cap (
tis mancipiis ct inênli praeda venieniem incide )
runt; quos pro nalura loci videbanl ipsi quidem,
,
sed ab illis njinime videbantur. Consulto prius
\ * ; ,
magno doraestico, visum in eos impeium dare, lam ; \
etsi amplius triplo plures apparebant: eraat au tem plures decies. Na:n et alii juxta lendebant, qui
, ' ,
prope Hebrum lalilabant (27), ei pugna coepla cos
11
Jacobi Pontaoi nola?.

, id esl, Quoniam Alerander - D Zonaras ni AnnaL Similiier neptem Alexins Cocedovum rex fuit, et Macedoma in potestate impe- mnenus Ibano Barbaro, Nicetas lib. , m , cap. 2.
ratvris Romunorum est gentts Orientalei magnum Idein in Baldiiino tesiaiur Fudociara Alexit iiliam
Stepbano Triballorum principi nupsisse. De S i ei Iwnorem tribuunt, lanquam svccessori videlicet
ac hceredi palrias Alexandri. Eutndem populi Occi- monide Andronici senioris lilia a Stepbano Crale
denti$ ut magni Constantini succtssorem veneran- Triballorutn principo ducla jam audUii. Ipsemel
tur. Ex bis puto buic loco lucem faciam. Pro for Andronicus minor filiacn Mariam dabit regi Moesoruin, ul lib. u narrabilur. Hujus affiniiaiis conmosis quideni uxoribus cerialum esse consiat. Et
Assyrii conspecto Judilbsc adeo praestanii corpore, jungeudse causa melus fuit, quod nec Canlacuzeaiiint Holoferni, cui eam sislebant: Qui$ contemnat nus dissimulat, quam ob causam ei ipse Theodoram iiliam Orchani Tuicarum principi conjunxil.
populum Hebraorum, qui lam decoras mulieres habcnt, ut non pro hi$ tnerilo pugnare contra eos de(27) Apud Rouianos pra?ier mililes alia multa
beamus ? Judith, c. x. Quod ad iilias, sive neples bomimim genera legebantur, qui ve! tuiliiiam hoimperatorum Constantiuopoiitanorum barbaris
nesiareni, vel miliiibus miuislrarenl, ut arniorom
principibus desponsas allinet, potesl id multis
macbiaarumque opiiices el iabri, accensi, cornicxeinplis probari. Pauca apponam. Tbeophilus
ciucs, tubicines, etc, sequebanlur iiem agasonea,
Aiexio Masoli Annenio filiam nuplam dedil. M i mubones, calone, lixa?, el reliqui miiituiu micbaet PapJilago Pancrauo Abasguv prhicipi nepU-ui.
nislri.
9
&9
i K S T O l U A i A U A l LIBER I.
570
adjuvabant. Consilio 1 1 miliiibus patefeclo, cem

congrueret illonini voluntas ct s< rileiilia, sequc
.
imperatore ipso pugnandi cupidiores oe:cnderent,
de equis descendcrunt, Deum suppliciler orantcs,
. ,
\ ,. ut lam iniquos preedatorcs puuire, et injurias juste
/, - se defendenlium ulcisci vellet. Tum signo crucis
, eommuniii, rursum equos ascenderunt, consianti, que ac fidenti animo in barbaros se incilaruni.
* . Scylbse cum his qui una veniebant, viso Romano
. contra gradum inferebajil. Pugna airox conseritur; homani, Deoauxiliame, \ i et virtute victores
, \
\ ?: . cvadunt, pariimque uoslium maciaiH, parlim in fugani verlupt, pariim in flumen Hebrum compel ,
lunt ac submergunt : quorum oclo el viginli tan*

* ,
lum tranando viiam relinuerunl. Bomaai cadaveribns spolialis, vasisque et earcinis direplU, cum
.
praeda ct captivis, ipsoque imperalore Didymoli, \ .
cbuni ingressi sunt. Barbari superstiles ad exerci ' , \
tum reversi, inforlunium suuni ducibus narrarunt.
, II fortissimoruin deleclam manum in eunidcm l o , \ ,
cum, ubi praelium eral factum, miserunl: u l si
, ^
Bomaaos repcrireni, pugnam instaurarent, vicio .
resqoe vincerenl ; siu minus, cerle corpora suo ,
rum exanimala lumulis mandarenl, e l s i quos i n ; > \
ler eos adhuc spiranles offenderent, relevatos cura
\ , .
diligenli Iraclarent. 111 i sociis sepullura donalis
\ . \
(vivum enimnullum inveiierunl) ad exerciium non
, ;
redierunt, domum suara quisque abeuntes. Impc, ; , \ rator, ut Siylbarum copias juxla Morrbam consi*
\ . ,
- Q siere didicit, Didymoticho quam poiuit fesliualo in
* \ cos duxit. Qui cuin Hebrum prope urbem Tzernoiuianum transjecissent, et imperalor suos eodom
, .
" loco transjiceret, relicti ab eo Adrianopoli una cum
, \ , ducibus suis hic se cum illo conjunxerunt, repor*
latara de Barbaris viclofiam gralulanles; yeruui\ \ ,
tamen dolentes, iion se m tempore pugnas buic af .
,
TuUse, cum commilitonibua fugienles perseculi
,
sunt. Ubi ad tuntzam fluvium pervenerunt (28),
, Scythas inodo transiisse significatum est. Ibi ob si ' , tura loci idem quod ante contigit. Quippe cum ipsi
,
(olum agmen Scytbicum intuercatur, ab illis ia * ' , men (exceptis paulo rainus cenlam primanis, in
, \ -' quibus ipse iroperaior) non conspiciebantur. Visis
, . Homanis ciiaraipsi pedcm represseruiit, sed ad cer \ D taracn non processertint, ^ i m quod fiuvius vere
( ), jam procedente restagaaret , (um H 9 quod bo , eiibus nondum omaibus conspeclis meiuerent, ne,
. \
si numero superati essent. parum honeste praebo
^ ,
defungerentur. Romani simililer cladem limebaat,
, ~ ' . si plures deceiu parlibus et amplius aggrederenlur.
"
C2elerum iinperalor cum primis illis Romanis, el
, \ \
Taspugas unus e Scylharum ducibus cum totidem
,
Barbaris cx allera ripa fluminis brevern quemdam
'
diatogum habueruui. Intcrroganle Scylha, quinam
* uiorlalcs essenl. impcrator per queradam Graecas
Jacobi Ponlatii nolaa

(28) In Graeco est, , corruple uliquc, pro
, et is fluvias MantxaiD , sive Mariscam,
oliai Hebrum, Ulabiiur. In Romaiiiae sive Tbra-
c'\x labula tertii additamcnii Thealri

describimr.
OrleJianJ
271
JOANNIS CANTACUZENI
272
etSeyihicailinguaegnarum respond.t, bominesesse, ,

qui quarerent, quemadmodum ei ipsi, quod cape , 6" \\
renl. 8 auiem non recie, neque viiiliier facere,
, ' ;, >sed lalrones imilari, qui adventu suo celalo, hosli . lem in modum grassarentur, et agricolis belli i n - ,
euelis servitutem imponcrent. Oporluisse impres . "
sionem suam deuuiiliare , et cum mililibus
gnare, assuetis pcdem conferre ; quos si vincerent,
, ,
lum mirum non csse si et hos iinbellcs praminm
, \ .
virtUtis abducerent. Tum Taspngas, nihil boc ad
^ ol ,
ipsos, qui sub aliena essenl potcstaie, ut proinde
\, \ . ,
jussi.vel incursarent, vel abirent, vel nianerent
\ ; ; etiam. Percunclabatur deindc, ipsine nuperrime
', \ Scylhicam nianum congressi devicisscot ac dele , / Yissent. Ad baec imperalor, neque ipsos esse, neque
-. '
bac de re quidquara audivisse (29). Fieri (amen
poluisse ul iii alios incidentee, pugna victi perierim:
,
quod idem nunc ipst patercnlur, nisi fluvius in me > , dio veiairl.AssensitBarbarus, ut vensimili, crudeles
; ', \
niliilo rainus fuisse, qui neminis miserati, alios undis
, \
prefocarint, alios jaculis nullo discripmitf confixe, ' rint. H:ec locutus abscessit, nescius Homaiium im- , .
pcralorem verba secum fecisse. Pars autem magna
,
Seytharum multis insuper diebus Tbraeiae iramo- ,
rata, landcm suis sedibus se reddidit. Fama com- \ , \
munis percrebuil, seniorem iniperaiorem prrus
. quoqne illos conlra juniorem in provinciara i n - ). , , ,
duxisse,etnuncoccultalegatione idem ausum, quo
, \ ; Tbraciam, utpote illius studiosam , vastilali subji . "
cerel. S?d ea fama nibil probabile continebat, et Q quamvis a mullis jaciala, purum pulum menda, cium erat: nec anlea enim, nec postea in causa
,
fuit, iit Scylhai irruniperenl.
,
;. * ,
\ \ \
\ . '\ , ' >. , ;, ,
; ; ; . ; -
; , ;, , ,
, , ;. , '
; ; . '
, . , *)*
; ' \ , ^ , ,
; ! % , *
; .
1 2 0 CAPUT X L .
Obitus lrenes imperairicis, conjugi* Andronici minorii. Consuitatio avi cum nepote de altera ducenda.
Lvgalio ad Sabaudice comitem, pro Anna sorore ejus, qtiam [rater, praterito rege Franciw,. imperatori
despondct, el desponsam honorificenjmime iractat.
Impcrator nepos Didymolicbi el Adrianopofc D

agebat, cum sub messeui ejus coujugem morbus
* \
nvasil; quam quod ct ipse Byzanlium cogitaret,
.
Jacobi Pontani nolae.

(20) Quid? menlilurne imperalor? Sed quia
Adrianopoli miiiies novi accesserant, ,px parie verum est; iili enim puguse baud affuerunt. Tamen
audierunl. Quo igilur artiiicio lmperalorem a
meadacii culpa excusabimus? An Barbaris non
est servanda fldes, nec dicenda veritas? Dolu$ un

virtus, quiiin hoste requirat ? Yidequid in euoidem
locuui in symbolis Yirgilianis aUulerimua, II
/Lneid.
HISTORIARUM LIBER .
; Y.X\ ; ,
,
i v ', ,

, , .
,
11 \
.
,
~ , \
. \ 0, \
, , , \ \ . " ,
\ -
,
) , \ '
( \ ;
), 0* , 8
; ! .
\ , \
, \
,
. \
, '
.
, ,
, \ ; \ \
,
. ,
, \
[] , ,
etiam ob invaietudinem proemisit. Cum Rbaedeslum venissel, defecia viribus, xvi Kalendas Septembris, indictione seplima [a. 1524], nulla relicla soJ>ole (30), in fata concessil. Corpus Byzanlium deporlalum in Libis raonasierio magnifioe
et rogia pompa funcratum csl. Mar'rtus in iiincrc
per cosdeni dies Bizia? minus belle babuit, ut eapropler aliquandiu ibi subsistcrel. Befectus in
viam se rursus dedit, el Heracleae pnwer opinioneifi de obitu uxoriscertior facius, ad dicsquindecim Hlic luctui vacavit. Posi, Conetantiaopo.i cum
avo ad Novembrem usqiie indictionis octavae
[a. 1325] roansil; qui secundam iixorcm ci commiltendam censuil, et quia ipsum a?.tatis ver agilabat (seplimiim supra vicesimum natus annum),
et praescriim quia liberos adhuc nullos susccperat,
id quod iinperatoribus propter successronem cohtinuandam etiam alque eLiam nccessarium videri
solet. Apericbat igitur illi quod menle volutabat,
et cum rationibus probabilibus niirrorem ob defunctam uxorem ei delrabere,. tum"nccessariis alterum matrimonium persuadere conabatnr. Ncpos
tolam rcm ejusjudicio perntitiebal, obtemperaturus per oninia, qunc ille profntura staluisset. Circumspicicntes undc impcratricem sortircniur ,
comperiunt principem Sabaudisc (qucm Lalinorum
lingua conton(5i) [hoc est comilem] vocal) filio
Oliaque superslitibus e vita migrassc (32),t filium
quitlem parcnli in principatu succcssisse, filiam
Q autenf a viro intogram dorni adhuc apud Iralrera
diversari. Mox lecti legali, Andronicu? Tornioes
niagmis cubicularius, el.dux mililaris Joanncs do.
Treplet (53) Cyprioia, qui regio sanguine oriundiis
lum imperaloribus fn obsequio eral, in Sabaudiam
injtlunlur (34), qui puellam, nisi altcri pacla s'M,
et si fraier approbet, juniori imperalori nupturam
adducant. 121 Nulli ciiamnum promissam inveniunt. Ac lametsi paulo anle alii e Fraucia l^gati
Jacobi Ponlani nolee.

Eduartlum, Amadeum, Joannem. Mirum vero c lot
(30) Peperit tamen, sed , qai statim
liberis omnes tum pra?ler marem unuin, el unam
obiit, supra cap. 24.
feminam fuisse mortnos. Certe infra in nupliis
(31) Latinam linguam hic inlelliê Italicam,
Joanua? nuliius Hl menlio.
aicni iialos ei alios populos praeter Grxcos, Lati(33) Ntzuian ex lialico Giouan, corruptum ex.
nos. Nam Laiinos vocabant populosomnes ad imperium el Ecclesiatn Rom;e vcteris pertinentes, ^ corrupto imitavi in Joanne*, hoc enim verum ejus
nomen fuit Invenio et alia similiter ex Ilalicisjtm
quod et antea monui, cum sibi appellalionem Bo
e Latino depravalis. a recemiorihus Gra?cis mmis
manorntu tanquam propriam peculiaromque vindepravaia, quae qualia primum fuerint, conjicero
dicarent. CTito ex comes, vox Iialorum esl. Principes autem Sabaudiae tuin comiles dicli sunt. non semper polui. Tz^plct loci nomen cst, foriassis in Cypro. Exempla propriorum, ui apparti.
Vide Lamberti Yandcrburbii Sabaudoram ducuin
principumque gentilitiam historiam. Conton. ita corruptorum sunt, llpenetns, pro quo scribo Bccet in ttraeco legitur, el in cod. Florcntino aniraad- diclus. Nam recenics Grseci b mutant in ei
verti; quippe sic Gr&ci pleruroqiie nomina - praeponunt m ; e x Benedeito iailur Italiro faciuni
, et pro sno jure faciunt; sed mi- Mpenetus. Quid siul Mpogdamus, Mpelaoxus, Mprarum undc Meursius, Gretserus et Ponlanus acce- tilus, Mpozices, Mpouii, ncscio. Sic amani el in
aliis consonantcs ra, /, z, proponere. Nt*uan,Ntuarperint coinitem dici conto apud Ilalos.
(52) Hic fuit Ainadeus 1Y, qui ex aecunda dut (pulo rectutn e*se Eduurdus) Tzephrmtis, eic.
axore, Maria Brabania, Joannis Brabaniix ducis Tzeplet. Legilur eiiam apud scriplores Italos
cjas nominis primi fllia, suslulii fcniinas quinque, ZibUt.
Mariam, Calbarinam Joannani, seu Jauain (quam
(34) Hoc tempote, inqoit Gregoras, eum AUAndronicu janior duxit, et Annani appellavit,
manna Irene, junioris imperatoris pxor, absque libelesie Gregora), Bcalricem, Blancam. Ex priore auri$ decessi$$et, alteram e Longobardia accertil. Quam
tem, Sibylla Bressana, prxter quatuor iilias, Eleo- falsum ! Lombardia et Sabaudia differunt.
Doram, Margaretam, Agncm, Bonam, filios tres,
r
275
JOANXIS CANTACUZENI
276
vlnerant, qui cam regi suo in connubium posce

rcnt, nibilo minus Sabaudise comes sororera imperaiori despondere nialuit. Quarc bumamssime
el hoQorificiiitissime aeceptis Icgalis, cam ac missurum pollicetur : simulque cum uomine, imperatrix Romanorum, quo illam indigitat, totam vila*
rationcm ad illuslriorem ei magnificcntiam instituit; nec de caMero, ol antea se erga ipsam geril.
Elenim ante id tempus , quwl actate aniecederet,
Cssclque princeps ipse, credebal eliaiL aorori sua?
bis dc causis iinpcrare del erc ; verura ubi cara
imperatori despondii lum dominam suam et
agnosccre et appellare coepit; legalisque gloriabundtis dixit, el selalis el prineipatus praerogativa
spectala, decere quidem ipsum priraas vindicare ;
\ * (5. ' V x c ,
, \ ,
. ' . ,
.
\
0. *0 , ,

', .
" ' ,
quia tamcn soror Dei uutu et decus splendidins, et ^ , imperiuni majus adepta sit, ex officio essc, in di- .
tina volunlate conquiescere, Roraanorumque im- \ \
peratricem dominam suam ducere. Sane noii Bar- . \
,
bari tantam, sed Ilali quoque, el alii, quibus Lmpe \ \ \ '
ria sttDt, Komanorura imperiora el suis, et atio ,
ruin imperiis majus longeque clarios existimant.
\ * \ , \ \ , , \ \
, \ ), \ , ' '
\ \ '.
CAPUT X L I .
Boc ctipite coronatio junw.Hs Andronici descnbilur, et tola illa ceertmoma, Conslantintpoti in caronandis
imperatoribus tervari solila, diligenlis&ime expticatur; estque res ad cognoscendum perjucunda, nec
infrugifera.
*
Per idexn lcmpus , cadcm indictionc octava , C
qunrto Nonas Fcbruarias, nepos imperalorab avo
in ajdc Sophiac (35), Esaia patriarcbptum oblinentc,
coronalus esl, q u quftJciu imperatoria iniiiaiio
lali modo p^ragitur (3C). Instanle die prapfiniia,
qoa consiitutum est sacralo unguento iniperatoreni
inungere, omncs qui aliqua digniiale fuogunlur,
ei proccres, et milites, quin etiam ad sacra Ecclcsiae hujus Nova? Roma? gubernacula sedeniem,
populam insuper uuiversum oriente luccad palalium convenire oportet. Sub boram porro dici
niaxime secundam, imperalore Inuogendo super
sculum elevato (57), imperalor parens renontiali
,
, \ .
, .:.
. *
,
, \ \
,
\ ' ,
\ ;>
. \


(35) Accidil autem ul utroque imperatore ea de D unirftrsis (proceribus militum) ut Auguslus esset
asscntire coaciui cst : impositusque scuto pedccausa (ob coronationem) in niagnum divini Verbi
Sapientice templum abeunti, $cnioriapso equo in ccenoslri, ct in altum sublatus, populo silci)ic. Auguslus
ex aqua pluvia collecto coucideret i via : qui casus rcnunliatus, elc. Zdnaras ni Annal. in Jnstiniano,
ubi agil de sedilione populari, orta Constanlmoei ominosn* e$se videbatur. Gregoras.
poli : Deinde in foro discursanlcs, de alio impera* (50) Scripsil cîain Curopalala dc coronalionc
lore crenndo dclibcraruat. E l quidam imperaloris
imperaloris, aumpsilque ad vrrbum pleraque cx
Anaslasii ôgnalum Hypalium nacli. pariim isiviCamacuzeno. Vixil cnim illo posterior, nemp^ sub
tuni, partim cliam pcrsuasuin, iu M . Consianlini
Manucle Androiîci junioris nepolc. Ex quu noriforum addiicunl, atquc cjvpco in sublimc eiaUiin,
nulla ad IiaiC noslra illusiranda ct declarauda
in.pcralorem cotteahilanl, rt occupalo curricuii
pcienms.
cqucsiris ibeatro, faustis ominibus prosequunlur.
- (37) Quomodo cxercims Romanus qucinpiam
Saiis binc palei, morcm fdisse bac c;tTcmonia
imperalorem sdlulans, ei supra sculura snblato
crcajili iuipcraiorcs, in quo populus bic c x e m l u m
fausle acclamaret, aliquot c locis bislorir.oruni
csl intitalus.
t%i discere. Carolue Sigoniu?, lib. vi De imperio
Qccident., ubi de Juliano agil ;lnde claniamibu>
HISTORIARUM LIBER
; . ; imperatoris , si gtiperest, et patriarcba anleridra
sculi apprehendcntes, laiera auiem et posteriora,
, , \
, - qui digi.iiate anlislant despotae et sebaslocratores,
122
* alioqui principum nobilissimi,
, ' ipsunique cum scuto in altuni quanium possunt
\ ,
lollentes , undique circumiuso populo ostcntant.
- \,
Post fauslam ac lailam acclamalionem (38) euin
, \
deponunt, atque in templum, in quo solenmi riiu
,
coronandus est, deducunl, ubi parvula domus, ad
.
hunc usnro e ligno praparala, in quam introduci , , ,
lur novus imperator : ibi eum purpura et diade . *
niate (39) prius per episcopos consecralis induunl.
,
Capiti mos non est quidquam n>si coronam i m , \ \
poni, aut aliud quod videtur. Duin baec fiunl, sa ,
crosancla myslagogia [seu missa] habetur (40).
. \ Proxime dooiunculam jam dictam anabalhra [id
, * ,
est ascensus. seu labulatum, seu pulpitum] aeque
. ,
e ligno paratur, quod undique velis, seo lapetibus
,
sericis rubris (41) circumdatur et consternitur.

, - Super illo ihroni collocanltir aurei pro imperatO'
rum numero, non quales alii eorum tbroni sunt,
,
sed excelsi admodum, cum quaiuor aut quinque

gradibus, quos domicilio egressi impcralores, si
, ' ,
pluree fuerint, consceadunt, et in iis considunt.
\ , *
Atceuduni labulatum simul imperalriees, t suos
,
, , '. - iieni tbronos occupanl; quae prius coronalae fucrant, insignesuum in capile geslaoles (42), cero \ :,
nanda aulem aliam quarapiam coronam [sive ser, , lum] fcrens. Jam vero antequam dhrinue Irisagii
, .
, \ >, C hymnus (43) decanlelur , ex adytis egrediens pa . triarclia (44), ambonem (sive sacrum suggeslum]
s i
8 1 ) 1 ) 1
JaeobiPonlani n o f .
rtyn cantus el sacr&Scriplime leciionem ait,
(38) Ponam exeniplum acclamalionnm inilila .
rium in creando imperatore. Capitolinus postquam
Ergo a missione catechunienorum Missa dici coenarravii, quemadinoduni Macrinus imperalor scpia eet.
nex filium Diadumemim mi.ilibus commendasset,
(4!) Cnropalata, \
et sibi successore?n nominassel, acc lamatwm ,
inquit: Macrine, imperator, dii te tervenU Antonine , quam undeguaque-induunt
Diadumene, dii te servent. Jupiter optimus maximus bracteis rubris. Quid sibi nomine bractearum velit,
baud fassequor.
Antonino vitam. Antotiinum habemus, omnia habe(42) Imperaioris maier fert ,
mus. Antoninum nobii dii dederunt. Antoninus disuam ci.ronam impcratoriam, nova auiem regina
nus imperio. Monet autem Brissonius lib. Formuarum, hanc acclainalionem, dii le tervent, mi.iti- nondum coronala sertum gestal, ,
ut babet Curopalata. Gogit quippc senleniia ipsa,
bus cum el seuaiu conuminem fuisse,
bic inler et discrimen facere.
lib. xu Cod. leg. I De veteran. linperator ConNam quse corona insignienda erat, eam aniequain
slaniimis cum introissel principia , et salinalus
coronaretur, ferre utique non poterat.
esset a prxfedis, el iribunis, el viris cniinenlissiinis, acclamalum r s l : Auyuste Constaniine, Deu$ (43) Quem nos in Missa nosira sanctus appellate nobit servct; vestra salns, nostra salus; vere dicimus : quod cum lertio recilelur, canleturve (quemadinoduni ab angelis in ccelo fActum propheta
mus.jurati dicimus.
Isaias audivit) iu bonorem trium sanclissiniariun
(') Curopalaia, , induitur
Bivinitaiis personarum, merilo ,
sago.
(4(>) Grseci sacriiicium Missa? vocant hymnus ter sancli dicilur. In l/ilurgiis divorum
, , , , Basilii el Cbrysostomi et
vocalur. E s l et aliud sive
, , ei cum. adjunclo,
, , ., , alius bymnus , nempe bic ,
, . Unde autem Missae vocabu- ;, , , de quo
Ntcepburus, itb. xiv, cap. 40, ac de boc forsilan
lum Uuxeril, plurinii adbuc igworant. Post l c t u i n
vcrba auctoris accipienda sunt.
Evangelium, Levita calecbuiuenos exire e lcmplo
(44) Curopalala ,
jubebat clara voce. Teslis Isidorus, Elymolog.
lib. vi, cap. 16 : Missa, inquil, tempore sacrificii , ltilcrpres , Exiens palriarcha e solio tuo.
est, quando catechumeni foras mittunlur, clamanle Hefutal bunc Ganlacuzenus, qui adyta appellal.
Levita, Si quis calechumenus remansit, exeat foras : hxdcsia Gra3C0rum Ln quinquc paries dividilur.
et inde Missa, guia sacramentU alfuris xnierease non Priuia pars dicilur , sanclum labernaculum, quad gradibus in eam scandalur, ubi duo
pomint, qui nondum regenerati noscuntur. Uiunysiut quoouc libro De ecclcs. hierarch. DOSI Psalmo- suni aliaria: majus in raedio, quod appellatur
JOANNIS CANTACUZENI
ascendit (45), cum illuslrioribus Ecdesia? princi-

, \
pibos, qui ei ipsisacris stolis cooperti sunt, qaos ad
imperalores accersendos mitiit. IIH confeslltn e"
. 01 ' ,
soliia surgentes, ad ambonem vadunt; populus
* \
uniTersus allqm quieiissime silet. Palriarcba pre
cationes ad imperatorum unctionem eompositas, . *0
alias submissa, alias clara voce, omnibus au- \
' >, * 3 \ dientjbus
prdine . recitat, ac Deum ei qui
,
wngendus est, propitiat. Tum novus imperator
. tegmen capitis qnodcunque fuer.it, deponit, et
, , .
quolquot in lemplo adsunt, solemni more nudalis
Yerttcibos astant. Patriarcha in formam crucis ' . ;
verlicem imperaioris sacro unguento perbnil, e l , \ * .

elata Yoce addil, SanctQS. Quain excipientes qui
) ambone stant, ter pronuntiant; quod deinde ^ , * ".
populus siroililer facit. Poslca coronam quam in
ol \
adylis icnent (nec e n i m , ul quidam aiunt, eupcr

, \ \ , ". #
mcDsam sacram (46) reponitur) ad ambooem por- \ (an|. Quod si adest imperator aatea coronatus,
. ,
curo patriarcha novo imperaiori coronam imponit,

123
exclamat pairiarcba, c Dtgnus. Idemter ( , ,
liam exdamant qui in ambone sunt, et post eos ), ^\ .
populus, perinde ut posl unctionem ficbat. Tum
,
, - -^
rursus patriarcha preces recitat, descendttque .ex
\, ,! ".
aiabone imperator, non qua parte ascenderat, sed
\ ; yerauf soleam (47) Si forte illo tempore carnerit
\ , *>.
uxore, r e c u eoiiscenso throno, itcruno sedct; si
babet,. omnino et illam corona insigniri necesae .
, \ ,
esl. throoo ilaque surgenlem, duo e propinquissimia dexlra laevaque eam prensantes, aul si illi
, '
. *
desint, eunucbi de anabalhra [seu ascensn] deducunt, et ante soleam consiituunt. Tum descen- ,
dit de ambonc imperator, et paralam illi coro- , .
nam (48) a propiuqui9, aut eunnchis, eam simili- ' , \ .
ter (eneniibas accipiens, uxoris capili imponit : \
q o maritiim imperalorem adorans , ita se
,
4
e t

, tacra mensa, aancta sanclorum, locut lectionem, seu Evangelium recitabat; quos muftos,
DM requietis, cathedra, propitatiorium tnagni sacri- et magnos, el pulcherrimis tnbnlis marmoreh ortwtos
ficii officina. Chritti monumeiitum, ei ejut gloricc per urbis ecclesia*, el prcpsertim apud Sanctum Pautabernaculum. Minus altare, in quo sacenlos sacra
lum videmus ; quem Ibcum Cyprianus libro III, epist.
praeparal, dicitur , quasi proposiiio, quod
5, honoris causa tribunal quoddam eccletioe appe^
panis consecrandus in oo primuni ponatur. Selavit. Ab ambiendo dictum volunt, quod locus itle
unda pare templi dicilur , chorus, locus
utrvtque gradibus ambiatur. Nam in quibusdam
clero el cantoribus deputalus. Ubi tabulaium, duo
ecclesii* duo graduum ordine* vituntnr, unt{$
babens oslia, el vela ulrique oslio oppansa. Terlia D $ini$lri$, quo fit a$een$u$ vehu* orientem , nlter
parg , pulpitum, ubi recitantur Evangelia et
dextris, occidentem spectmis, quo fit descensus. In
b p i s t o l , ct yerba fiunl ad populum. Unde
qnibwdam vero aliis ecclesiis diaconu$ una, subdia^, oratio pone ambonem, seu sugge- conus altera in putpitum seu ambonem conscendit.Esi
slum. Quarla pars , templum seu navit ecclesice, ergo vox Gran.ca , quas inler caHrra
nbi populus orat, in qua viri a mulieribus sejuncti
signiflcat ascensum et locum cdilum , a verbo
sunl per Ubulala. Quiuta est baptisietium, prope , quod esl asceado. Cap. 15 concilii Lao, proê vestibulum tempii, ubi haBrenl dicqpsis, quod Grsece est, \
poenilenles. Haec Genebrardus in Liturgch.
, Laiine legitur, qui pulpitum asten(45) Ambonem quidam cruditus puiat fuisse dunt.
porkirchen, id esi. ierapli parlem ediiam, quales
(46) Super , ut supra.
columnis suffulla:, aul pariclibus allixae , vel iu
(47) Scu, versus soleum. Latina vox parlem i n adytorum vestibuloin ahuni exslrucuii, bomimbus leriorem lempli, quaa soletu ienlem speclat, signirecipiendis in templis visunlur. Majus igilur, lon- ficans, inquil scboliales Curopalata?.
gius ei ialius quiddam erit, quam suggcstus. Ve(48) Curopalala : ,
rum optime describHur ab Qnupbrio, libeJlo, quo * .
voces quasdam ccclesiasticas obscaras inierpre eam quidem simiiem coronce imperaloris, ted
iatus esi : Ambo , i n q u i l , dicitur suggestus , seu alia quadam forma arte comparalum.
pulmtum marmoreum, exujuo lector teu d aconus
r
2&1
!8?
, , illi subjectam profiteiur. Patriarcha vero ad eoleam

\ .
consislcns, pro imperatore, imperalrtce, et eornm
* 6
populis, pn ccs pronontial. IIoc igitur modo impe - ralor conjugem euam coronat. Si antea corcma
, .
ipse indulue fuil, inter s>acra nuptiarnni id facit.
,
Goronali r<mbo, qua diclum cst ca?nmonia, dcmio
. anabalbram ascendentes, in thronis rceideiu. Dum
* reliquum raissae absolvitur, el trisagion cantatur,
, \ . aut de aposiolicis liltoris sacrisve Seiipiuris ali \ .
quid reciialar, et ipsi assurgnnt. Ex utraqnc vero
, \
lempU parle, euper iigncis anabaibris [seu ponii^
cali*],ad boc ipsuin comparali* , slanbs protopsal . \
1 , ot qui domcstici (49) vocanlur, et ca?leri or^ , \ ,
diiiis eccbsiasiici, qui caulare norunt (quos hi
>
talibus satris [ id est clamatores] appel , , lari mos esi), cantica qnsedam de indmlr a ad bu , \
jus diei fesli celcbriiatem confecta modulaniur.
. \
Quando anlem in sacra mysingogia jam lcinpus cst
,,
ul inslitualur intrn lemplum supplicalio (50), s i e
\ ,
processio, qua? appcllalup, qua pa , * ,
nis el vinuin consecranda in Sancla sanctonim
\ [eive in labernaculum], ad aliare priniarium iu , ferantur, bonoraliores Eccl?.siae diaconi acccden, *
tee, iroperatorem, vocanl, et i cum illis ad pro\ ,
pohiiionem, quae dicilur, ubi sancia sunt posila,
,
accecKl. Slans aulem adbuc foris, niandyam au .
reum (51) siipra diadema, et purpuram induilur;
, ,
ac dextra quidem gesiai crucem , quam gcstare
' . , solet, quandiu coronam geslat; 8inii>tr fertilaiTi
, "\ Q iradunt, ut ordinem spu locum ecclesiaslicum teneat ejus, qui depntatus (52) appellatur. H.ec ma. \
nibus tenens, lolo iucessu seu pompa sacra pra>
, .
cedit. Ad utrumque latus barangi (55) cum secu $ , ribus, 124
claro sanguine juvenes armaii, aul
[/. :>,
eliam inermes, circiter cenlum composile sequunet ] &
tur, rectaque posl ipsum linea diaconi ct sacer, .
e t

(49^ Dicebanlur isti domestici canlorum.
(50) Totum boc, elquae sequuutur,
dcclarant, quid sit, qua* in Missa Grnecorum dioebalur , qnod ad verbum, magnus
ingressus interprelari nolui. ne lector iirererei, et
tamen quod lot verbis per circuilionem eiplicatur, in conlextu apponcndum duxi. HSRC autero
supplicatio, seu iste circuiius dcr llmgang in ry
ipso leinplo in quavis liturgia locto Evangdio, el
dimissia calechuincnis peragebatur, ut ex Nicolao
Cabasila in expostl. LKurgias cap. 23 et 24 liquet.
prolbesi inilium procedendi erai. Omnia enim
circa sacra mysteria pcragunl Grcci in protbcsi.
Sic aUare minus vocant, ex quo panem ad CQnsecrationem deslinaium et alia saccrdos et diaconus arcipientes , lcinplum circameunt, adjunclo
lolo ministerio ecclesiablico , cui ciiam adjuugebaiur imperaior coronandus, lenens locum
, ui inquil Ganlacuzcnus. Et baec proc^ssio vocabatur , co quod dona in
sacrificio offerenda (panis scilicet c i vinum) inlerrentur ad sancla sanclorum , scu ad allare suuinium e l principale, in quo sacrilicium Missas peragebalur, ei Eudiarislia conttciebaiur. ilaque
d i c i l u r respeclu allaris , ad quod dona periereb a o l u r , quia crat , primarium, et ipsi sacrificio prepric deslinatuiu. Et loriaseis babelur
#
eliam reipcctus ad . quaa

minor dici poteral, ob aUqrc minns auguslum et
religione venerandum. Etsi bac non fiebat
lemplo priiis undequaque obito. E l vidctur b;rc
appellalio Ulis, qualie apud nos appellatio canouis
minoris el majoris. Haec Grelserus nosicr , qua
tccum communico.
(51) Genus Pcrsicum vestis , non softim inililaris, verum etiam in foro et pace tisilata?, ex
eo dictum, quod corpori conjuncium , pressnra ,
non autcm laxuin ei cuadmeiisu:!) cssel." Laiinis
penulam appcllari putal Turncb. lib. xxv, cap.
47. Nam quod Dio s m b i t in Gommodo,
, Lampridius
scribit, penulatos jutsit spectatore*, togatps ad
munus convenin. Qu;mquam a Graecisetiaiu
usurpatur.
^52) Guropalala in ceclesiasticis banc ordinem
ponii, apud queai scriplum eat :, apn 1
noslrum aiilem . Scboliasles , quoniam
Cbarlulario adjungalur, , et ex Budaio
conlrarotuJalorem iulerprelatur, qoera vide. ei in mililia quid sint, babea in
Glossario Rigallii.
(53) Barangi, niilUes prauoriani ex A n g l i a , u l
patci cx libro De o(ficii$ aulw Cpolilance.
283
JOANVIS C A N T A d Z E N l
284
dolcs ordine incedunl, sacra vasa et inslrtimciiia ,

cuai rcliquiis, et omniuin sinclissima [ eucbari- , \
siiam] inierenlcs. Templo de raore circuito, ubi ad
\ spleam veniunt (54), alii quidem onmes foris ma '
n e n l , impcrator solus ingressus, patriarcham ad
' , *\
sanctas fores slantem (55) invenit. Pnsrquam con,
salulaiunt, palriarcba intus, imperalor foris in- .
, ,
clmaiis capiiibus, stanles cxspectant. Protinusqui
: ,
pone imperatorem alios diaconos antecedit, dexlra
>, \
tencns Ihuribulum, sinislra buraerale patriar [] . cbnfi (56) , quod dicilur, accedens imperatorem
, 4 ,
Ibure vaporat. Quo capul inolinanle, diaconus sub ' ,
laia voce inquit, Memor sit Dominus Deus po .
lenlia? imperii veslri, iu regno suo ubique, nunc
et sempcr, Pt in saecula sxculorum , > addens, g
Amen. > Deinceps et reliqui diaconi. ac sacerdotes. adeuiile, idem coniprecantur. Hoc periecto,
imperatnr rursus salutato pairiarcba, mandyam
fgeu penulam] deponit (quam, pro consuetudine,
ccclesiae referendarius aufert); denuoque anabaIhram ascendens, in tbrono considil, sub symbolo
lidei, oratione Dominica, et clevatione Dominici et
sacri corpori* exsurgens. Facta elcvatione, imperaior ad sacram comrounionem paratos non esl,
usquc ad finem sacrae mystagogiae in tbrono sedet.
Si paralus, venieples diaconi eum rursus acrersunt : quibiiscum siatini in adyla ingreditur, Iraditoqtie sibi Iburibnlo, sacrae inensa? suiTitum*
faci, priinum quidem ad orientem, tum ad sep-
rfl , '
,
,
, c , >
, <
, , \ \, \
' , '.
\ ; \
. , "
, '.
\ ^ ' . ' \ ,
,
, ;
lentrionom, post ad occi<Jenlem, et tandem ad C

meridicm respiciens. Dumque iterum ad orienlem
Ibnris fuirmm spargit, in ipsum quoque patriarcham id facit , qui impcralorem salutans, dcque
ejtis manu thuribulum capiens, illum vicisRim
safliui bonorat. Post barc coronam de capiie suo
aiifercns imperator, diaconis Iradit: cui palriarcba
in manumdat parlem corporisDominici; faclusqae
ejusparliceps,etiam desaaguinevivifico (a)commu-
xat ^,
,
,

. ,
.
\ ' \
,
? ,
Jacobi Ponlani notce.

(54) Nomine 3o)eae bic videtur cborus accipiendus, qui proxime cum tabernaculo jungitur.
(55) Quae ad tabernaculum, et ad praecipuam templi parlem ducunl.
(56) Scribendum utique , de quo ita
cst in libro , qui " inscribilur, et Gnrco vulgari composltus e s l :
; ,
, , \ -
\ ,
. \
, -.
Vestit quam gestat
pontifex in humero uo, significat illam aberrantem
ovcm, quam Christus repertam imposuit humero ,
et in vitam aternam portavit. Ideo confecta e$t ex
lana ovis, ut figurn sit illius erratick ovis. . Ntbil mulandum.
Jacobi Gretseri notra.

() Apud Graecos populus sub tifraqtie specie eu- D
arisliam percipit aeque ac saccrdotos cum sacris
cbaristia
operantur, diverso tamen modo : nam sacerdotes
et clqrici etiam exlra lilurgiam sanguinem Gbrisli
bauriunt ipso sacro calice ad os admoio, eo inodo,
quo in noslris ecclesiis a sacerdolibus sacriiicannbus id fieri consuevit; at plebs tubulo in calicem
immisso saiiffuineiu eductuui bibit, ut doccnt cum
a . i i , tum Melclius Prolosyngeltts Alexandrinus
qna3st. u , de Eucbarisiia? sacramento; noc tntra
seu ndvia, eed exira. Ilunc riium hoc loco
exprimit G'4nlacuzenus : O
* :
/. , \ .- ;
*^? , , , *
, . Quibus verbis indicat, imperatoreni sarerdotibus clericisque bac in re exaequaium fuisse, idque ob
imperatoriam majestaiem. Quod toiidein ferroe
verbis teslatur Curopalaia :
;
cu>, .
,
, ;
, \ . C.rca
qua; duo nionenda duximus, quae forsan iroperitiori scrupulum moveaut aiterum est de consue-
?85
niSTORJARUM IJBER .
286
, \ - icat, non quomodo vulgiis e va&culo',. 8d ipso

,
cratere seu calice , sacerdotura more. Corona in
Jacobi Gretseri notfle.

tnHne iradendi Eucbamtiam sumptnro in manus;
hoc Graecis el Laiinis, tamelfsl sacpius, pries^rtini
alterum de more prapbendi sub utraqiie specie.
in Florenlina synodo cnngressU, nunqnam ut diiPrius non esi a recentioris Graeciai abusu, scd a
bium aut controversum in disceptalionem venil :
prisco aevo, quod duplioi argumento liquet. Nam
quas res cerhim argumenlnm suppcilitat, Gra?cos .
sub ipsa qnasi Ecclesia* incuiiabula, dabatur E u nnn ea menie utraraqne speciem usurpasse. qnasi
charislia fidelibiis domnm ferenda, nl cum opporid simplidter ex praeceplo et praescriplo Chrisli
liiiinm judicarent. privatim suroerenl. Tangnbant
facere oporteat, eilque abeolute et ad inlogrilalcin
er{?o Eucbaristiam, el in maniis suinebaat. Kitus
sacramenii, ei ad saluteui botninum neccsariunt;
bujus lestes babemus Terlullianum. lib n Aduroquo consilioilli, qui a Bomana etoatholba Ecclesia
n?m, cap. 5; sanclum Gyprianum libro De specta* deeciverHDt, bodie calicem urgeiit; nunquani enim
culis, el libro De lapsis; Gregcvrium Nazianzenum
id Grseci in omnem oocasioncuv Lalinos carpendi
omiione ni funere Gorgonia sororis; sancium Banimis quaro intenti dissimulassenl. Et quis vel obisiliiim. Epistola ad Gxsarinm patriciam; Annstaterinantiqnilatismemoria versaios ignorat, morein
sium Nicauium, sahclum Hieronyroiim in Apologia
sumendi unam speciem velusiissimum e?se : c l
pro libris adversus Jovinianum; sanctmn Ambro- variis locis modo nuoe, modo alium, niinc utrumsinm Oraiione in fun. fratris; sanclum Gregorium,
que viguisse, licet ab octingentis annis occithms
lib. i i i Dialog., cap. 56, ct alios. Secundo. mnlla
orbis-magis ad nam speoiem propenderit. novisetiam cxatant veterum lestimonia, qua? Euchari- qe poslea hreticis Wiclepbi et Hussi Rcliola
sthm, in ipso quoque (emplo percipicndam, non
exortis, et magno clamore caliccm, tanquam ad
in os cominunicantis a sacerdotc inserlam, sed in
salulcm necessariurn, dcposcenlibns, derreverit ut
manus datam demonstrant, ut ipsc postea sacram
laicis specres duntaxat panis pnebeatur. Qua^ noraholiam ori admoveret. Quare sanctus Cyrillus
lorum malesana contentio ilhid etiam eCfecit, ul
Cateche*. mystagoj. 5 : Accedens ad communionem ministris, qui pontifici rem divinam, solcmui apnon expansis mamtum volis accede, neque ditjunctis
paratu facienli inserviunl, panis tanturo species
diqilis, sed sinistram veluti sedem quamdam subjicia* data sit, licet jonga teniporis diuturnitate inveiedextrm, qna tantum regem smceptura est, et ron- ralus U6U3 oblinuissel, nt ulraque soecies diacono
ava manu suscipe corpus Christi, dicens, Amen. et subdiacono porrigereiur : iroo, ulTidetur, eliam
Sanctificalis ergo o:ulis tam sancli corporu contactu imperaion, si Bomam venissftt, inaugnralionis (âcommunica : cave, ne quid excidal tibi. Sexta syno- tia. Quare Augnstinus Patficius in libello de F r i dus, can. 162 : Antequam fiat communio, Eucha- derici teriii imperatoris in urbem adventu (quem
ristiam percepturus manus in crucis formam figu- cilai Franciscue Turrianus libro octavo apostolic.
rans, *ic accedat, et gratia* comtkunhnem accipiat. Constilutiomim Glemenlis Romani) lanquain insoEog erPm, qui ex auro vel ex alia materia quwdam lilnm quid referens: CommumcavU inquit, summus
loco manus receotacula efiiciunt ad divini muneris pontifex altari* tacramentum cum imperatore, diasusceptionem, minime admiltimus, ut qui inanima- ^ cono el subdiacono de pane tantum. De calicc auteni
tnm subjectamque maleriam Dei imagini prmfeTant. etsi consuetudo etl, communicautes cum pontifice
Si quis autem deprehensus fuerit, immaeulalam com participnre, propter insurgentem tamen Hussitarum
munioriem eis imparliem, el ipse tegregetur, et i* qui et Boemorum damnntam hwresin, qucc calich potum
aff&t. Quem oanonero Balsatnon scboliis illuslrans
ad salutem necessarium putal. prwter pontificem 6ieumdem inorcm firrnal. Etsi indicai, siia a?late
bit nemo. H?ec Palricius, qui dicil se ommunioni
aliquibus Ecclesiis (Graecanicis vidclicel, de bis ponlificis interfuitse. Nec plura de hls. Cui baec
cnim loqui videtur) alium usum fuisse in ugu. Nec
saits non sunt, is illuslrissimum cardinaiem B^llarsatia mibi comperlum, an et bodie eadero consueminum adeat, qui anliquilatem unius epeciei, et
ludo in Graecia perseveret. Apud Lalinos certe jus Ecclesix, summainque aequitatem, qua dum
desiit proscripla circa tempora Hormisdae p a p calicem vetat utitur, copiose omni argumentorum
boc cODcilii Caesaraugustani decrcto : Eucharittiw
genere demonstnl. tom. quarto, libro quario De
gratinm, <t qui$ probatnr acceplam non con$umpsi$se Encharitiia capite vicesimo el sequentibus. lllud
in ercletia, anathtma sil in perpetuum. Quod postea lantum adjecerim, hodiernos Graccos si non omnes,
approbatione omnium rcc^plum, vim roburque
certe aliquos, u l aetate iia et eruditione majuribus
logis generalis acquisivii. Nec minus exolevil mos
suis infenores, videri transitionem fecisse ad casira
alier ob reverentiam tanio sacrametito debitam;
nussitanun et confoederatorum. Id adeo u l mihi
par enim est, ut res omnium sacralissima non nisi
persuadeain, facit Jefemias patriarcba Constanticonsecralis manibus altingalur, licet Latina Rcclenopolitanus in censura ad Tubingenses, quos iia
sia nuilam lilem Gra?c: ob conlrariam consuetwdi- D aflatur :
nem rooverit, ot nec Graeca Lalin. Huc enim vel
\ , \ .
maxinie speclat pneclara illa divi Augustini admo :
nilio, epist. 418, ad Januarium : Faciat unusqui&que * Dicitis igitur primuni ulrasquod secundum fidem suam pie credil esse faciendum. qne species accipiendas esse. Et recie dicitis. Id
Neuter enim eorum exhonoral corpm et sanyuinem enim el no$ agimus, cum tremenda mytteria $umiDomini.si saluberrimum zacramentum certatim hono- mus. Glarius Prolosyngelus, cujus supra menlio
rare contendunt; neque enim litigaverunt inter $c,
facta : Non defraudatur, inquit, apud nob populus
aut auisqnam eorum se alteri prceposuit, Zachmt* et Dei, hereditas Christi aliitsimi semiste sacramcnii:
Ule denturio, cum alter eorum gaudens in domum
utraque enim species ex a>quo omnibus offertnr ad
$uam susceperit Dominnm : alter dtcil: * Non sum
participandum, etc. hilius enim Uei, qui hoc ficr'%
digttus, ut inlres sub tectum'meum, tambo Salvalorem jussit, ita jnsst fieri, etc. (Jlrarfue species ad comhonorificantes, diverso et quasi contrurio modo.
muniofiem necessurio perlinet. Ha?c et id genus alia
Quod aUinet ad communioncm sub ulraque spe- Graciis ille Hussiiarum etsimilium spiritu afllaius,
quem Bcllarminus vero, boc est Dci spirhn diiQat,
cic, illud con9tat,,nec Gra?cos a Laiiuis ob dupliper>picue demousirans, U S I I unius speciei uibil
cem, ncc Laiinis a Grecis ob simpliccm speciein
adversus ulluin pr&ccptum divinum conuniui.Quod,
damnalos esse, sed quamlibet Ecclesiain suas raiit prius dir.lum, supcrioris a?vi Graicis, e l illia
tioncs scctitam, salva pacc ct cbarilate, id cgissc.
ipîs, qui Cantacuzcni aiiai^ vivebaat, minima
quod optiuium faciu cxisiimabat. Quapropfer capui
%
to7
JGANNIS CANTACUZKNl
28
capul ivpdsila , ex adytis prngredilur, Myslagogia \ ,

;, \ I n i l a , dislribula? populo sanciiOcalionis rursum
, \ .
particeps eflccius, cl a pairiarcba pra?senlibusque
episcopis beneriiciione 1 2 5 impertitus, el dexlras ,
eorum apprehensas osculatus, in locum , qui ca- ;
hjcbumena vocalur, ascendit, ut ab oninibtis re-
pcme conspectus, fauslis acclamalionibus excipia- . / , \ >
iur. Hoc eiiam consummalo, descendit, ipsequect , , '
Augusta soli equis insidentes, cxteri omnibug :
, pone ambulanlibus , in palatium porlantur. Ibi
insinicta incnsa, magno domesiico, aut si Ule non ,
ost, despota minisiraiue, coronati epulantur. Per , \
dies item cotisequentes, pkis minus decem (neqbe \
, \ ; , ;enim numcrus dieruin fcsiorum lege prcescribitur,
- ,
sed in arbitrio imperatoris est), diademale, corona
el purpura in regio vcsilario deposilis. prelioso
.
\ , nibilo minus et rcgaii cullu (57) Kptandide ferias
\ , ,
agunl. Prandiis suinptuose apparatis, proceres
. oimics coram impcraioribus corivivanlur, ipsis
>quoque separaiiiu , pradVcto regia; nicns;p mini.
slranlc, accuml>enlibus. Magnus doineslicus locum
; , ,
sibi convenienlom t<Ticns, cum iisdem init ppula?.
. ; ' ,
Sed mcniorabile est iu bac cjeremoiiia , quod
( ,
omisimus. Die quo imperalor uncius e lemplo
' ), \
exit, ab aliquo ejus opiimaliam, quem ad boc de \ legeril, in populum jaciunlur qua? vocanl epi
combia (58). Sunt aulem fascicuJi, segnienli; linteis illignla babcates numismala aurea imperaloria
; \ ; , tria, tolidem argenlea aut plura, et obolos a?reos
> , totidem. Spargunlur hujusmodi fasciculi circiter ^ \ ,
decies mille, in vestibulo (enqpli pra?cipue. Sub , \ ; 'psum T;ro dicm in palalio populo toto congregato, \
ab todem ex optimaiibus loi phiresve jaciuntnr ;
fatcb-uli. Poslero die de populo adest nemo; adest
autem quidquid est mililum ct famulorum, seu . " \
niiiiislrorum aulicorum imperatoris. Tum in alrium * *
palalii descendens, astaate quaeslore suo, gerenle- \ ,
que laciniam veslis plenani imporatoria peounia
, ,
raque aure.t^ manu plena sumcns, inorbem disper- . ,
git. Qua lola dispersa, quaeslor laciniam ilerum, et tertium, el quarlum , et ssppius implet. Causa

bujus distribulionis auri bccc est, quod imperator \ , \ \
de suo suniplura faciens, omnes sccuin laelari * ihaque feslum diero celebrare eupil. Riius igilur
! coronaiione imperatorum servari solitus talis j) .
est, ei servalus est etiara in Andronico juniore , imperatore , indictione octava , ineuute roense Februario.
,
.
\ . , 6
Jacobi Pontani notae.

(57) Guropalata, ; , \ , contuetas, et quotidiana* vestes , easque iplendida*, et
iumptuosas gestantes.
planatur. Vides originein moris spargend pecuniae in noslrorum imperatorum seu eleclionibus,
seu coronalionibus? Infra etiam causa adducitur,
quam et noslros proposilam babuisse certura est.
- (58) Quid sil hoc verbis statim sequentibus ex-
Jacobi Grelscri nota?

igiiotiiin eral. Vcnifn juslo Dei judicio contingere
aolei, ul qui >e ab Ecclcsia? concordia scgregarunt,
in plnrcs ct graviores crrores sempcr delabanlor,

iiis>j eo , unde exicmnl, rcvcrlantur.
283
lilSTORiARUM L I B E R I.
290
, ; \ *,
,
, . ? \ ; ,
. ,
. \ ' ,
.
1 2 6 CAPUT XLII.
Cum magno et nobili comilQtu Anna imperalrix adducxtur Byzantium. Nuptice fiunt; ipsa coronatur.
SabaUdi nobile$ commendantur; imperalorem ludicras artes docent. Cum Persis prcedouibus dmicatur
cum victoria. Imperator in pede vulneratur. Cum Michaele Mossorum rege colloquium. Senioris imperatons ira et alienatio nepole recrudescit.
/ Anni sequenlis [1526] mense item Februario,
,
indiclione nona, e Sabaudia Byzantium venit
" - Anna imperatrix, frequenli ei regio virorum fe ,
minaruraque comitalu. Nam el ex caballariis et
. " scutariis (ul apud Lalinos dicuuliir) (50) multi sc , \ quebantur : luxuque et magnificcntia domi sua;
* nobiliara, ipsas quoque c locis exleniis aliquando
' - in Romarium solura adduclas mptum imperato .
ribus reginas superabal. Asocero imperatore p i r inde , et ut imperatoris ac Olii sponsam convc , niebal, regali apparatu accepta est. Belle auiem
cecidit, ul is eodem tempore Byzaniii morarclur.
.
Anna ex insolentia navigationis et coell niuialione afflictala, paucis ab advenlu diebus aegrolavit.
. " \ "
, \
Junior Andronicus parliin propter ejus moibum,
partim propler quoddam -iiegotium prorsus neces ,
sariuni ad urbes Tbraciae excurrit, in quibns
. "
usque ad autumnum n*sit,el iniiio Octobris, indi,
ciione decima, Byzaniium revertit. Nupliis secun, *
, , \ dum omnia, el quidem singulari et tllust-; apparatu peraclis, Annam conjux ejus ex more coro .
navit. Post ferias nupliales multi qui cum illa c
,
Sabaudia venerant, utriusque sexus, in palriam
.
redierunl, paucis reraanentibus, et Zampea cum
*
filiis, feroina omnium prudenlissima, et ob erudi ,
tionem liberalem, caHeramque habililatem impe" ; .
- ralorum idonea contubernio. Ex nobiliiate Sabaudica coniplures qoandiu voluerunl, apud impcra,
torem vixerunt, ab eoque perhumaniter habiii sunt.
,
' C EraMquippenon solum viriforles,etbellointrepidi,
sed praelerea ad jucunde colludendum nalura ac, &
, - conimodali. Proinda et cam imperalore vcoationes
celebrabant, ei Izustriam [ludt genus (6ty] el Lo raeamenta ipsi Bomanos, anle id temporis penilus
.
ignaros, primi docuerunt. lis domuoi reverlenti '
:

(59) Si qoando Latinas voces adducit, plerumque eas corruinpit hic nosier; aul jam anle a
populo corruptas ponit. Quis dubilet, quin a acuto
facta s i i , legendum , scutariorum ?
Scularii aulem sunt armigeri. l a Graeco
, et iia eliain legebalar in codice; interp.
corrigii auiem , *ed nihil opus , cum
poluerit elidi ex tcudieri Italorum , aut eicuyer
Galloruni; nam ulrique, ul eliam Alamani, Laiini
promiscue dieuntur anud Graecos inferiores.
(60) Ludi getitts, addidi de meo. Cinlzusira appeUat Gr^goras, lib. x, aitentm lorna, quidam torucamenta, unde noster depravaie . De-
scribuntur abeodem Gregora non longe ab iniiio

illins libri. Deinde duo eiiam certamina celcbravit,
Oiytnpicorum ludorum imitalione, qua> cum antea
yuoque scepe edidhset, nunc tameu majore apparaiu
exornavit, etc. Torueanienluiii a furnier credo
faclum, quod equeslrem decursionom nobis significal seu basliludium. ltalicae Jinguai pcriii aiunt,
izusiriau) esse vocem llalorum, qnaiu iJli lamea
aliter s r r i b u n l , nimirnm giostra , et corruplius,
Zuiira. Naui ct gi sibiliim apad Ilalos babet aflincin. aignilical ludos equeslres, quibus adversis liaslis coiaurrilur, ut torneamenium illius exphcjiio vidcaiur.
091
JOASNIS CANTACUZEXI
92
biis, alii vciuti succcssorcs indidem adveuicbant; , ' ~

, ; ,
ac fcrc scuiper Sabaudi aliqui in imperatoris corninerrio etant. 1 2 7 Sic porro honoris quodam do- 6 \ ;
, ;
siilerio pluiimi Homanorum in bis ludis excellcre
. \
laboraruni (supraque oinncs imperalor, qui ct
, \
inagistris palmam ' praei ipicbal [61]) ut non Sa^ ",
baudi modo, sed et Franci, Alemani, Burgundi,
\ .
apud quas gcnies polissinium harum rerum studia vigetil, bi, inquam, oimies, qui lum dcgebaul' ; ,
\ Con9ianiinopoli, victos sese faterentur, imporato .
reinque, agnalam quamdam in iis dexterilat^m
ejus admiiali, apud suos vel laudatissium supc- ," >.
riorem evasisse nou negarenl. Cxierum nou inullo , ,
post nuptias valediccns avo, cuin Augusta Didy- \ ,
luolicbum profectus esl. Cum veniss l ad locura g , \
\ ; \ ;,
Magna Garya diclum, ad moniem Lipecis appella ,
lum, didicit Persas pcditcs vicinitatem boslililer
- , \ \
Oiripcre. Milites igiiur imperatorein sequenles,
priina luce viarn capessendo, u l potcrant, pergc- * * banl, eo (quoniam "cum u agno domestico paucis- .
,
que aliis ad feBas simul ex ilinerc captandas dc ,
clinaveral) a lergo relicto. Verum ubi de i n u p
tionc cognovit ad pugnam cum Barbaris ineundam
, ;
eoa revocavit, slalueruuiquc ipse c l magnus do
) , poopôvqJ
meslicus, oporlere cam globo queni baberenl, eo
, ,
ubi Persas esse audiebanl, occurrere, rati, ulro
vie roodo se lulos fore. Sivc namqtie invasu faciles
. refterireatur, opus nullo labore confect.im i r i , , ,
sive Roraanis mullo numerosiores viderenlur, ul
. '
ad manus cum iis vcnire baud lulura esset, jpsos Q

ia equis impune Persis pediiibus elabi posse. Iiaque pramissis speculaloribus armali sequebanlur.
A l enim Barbari irila ilinera omnimodis fugieutes,
per inviaque gradienles, ul iri illorum locorum
incolas involarent, et ab exploraloribus praelerili,
eubito ac prafclcr opinionem suam in iniperatorem
incidunt. Pugualur sumrua v i ; Barbari temere c l
confuse dimicantcs ad uuum omnes cadunt; imperatorii ipsi \ue et equi, paucis demplis, vulneranlur omnes, nullas occumbit, equos miillos
amiuunt. lmperator quoque in pode sagitla ioilur (62) : cujus equus septenis confossus vulneribus secundum pugnam inleriil. Magnus domesticus parum abfuil, quin eotlem praelio oppeterel.
Batbari enim cura frequenles eum circumdedis- ^
fenl, sic ejus equum cotisauciaranl, u l movere se
amplius neqtiiret; sessorcm vero lelis, contis et
lapidibus crebris feriebant, sed armis omnia sus
tincntibus nibil eoruni, 1 2 8 quamvis el femora el
bracbia audum, bEsil; acinaceui luodo a ciogulo
:,
; . '
,

.

, ; . ' ' , /^

; ,
. *
,
\ . 01
*

, ;
. * \
;,
1
Jacbbi Ponlani nota3.

(61) Satis ad ludicra propcnsus fuil Andronicus;
quia laiuen imperalor, parcior esse debuil in hoc
generc. Pbilippus Maccdo Olio Alcxandro ciihara
canenli, Non le pudet, inquit . cum tam bene c i thara ludi$ ? M. Tull. 0//Sc. i . Neque enim ita generati natura sumus , ui ad ludum et jocum facti
t$ie videamur, sed ad severilatem potius et ad quccdum studia gr.aviura atque majora. Sed Grxcoruui
k u t a l i ignoscamus, tuni bic, lum alibi.
t
(62) Cum aUquando in Chersoneso vnatiotiibus

vacaret, ail Gregoras, accidit ut ieptnaginta Turci
naufragio facto in littus ejicerentur ; qui saielliiibtu
vnperaioriis longo tempore fortiter resliteruni adeo,
ui priuiquam ibi occiderentnr, non Romanos modo
multos, sed imperatoris etiam pedem vulntrarent,
cujus ictus dolore diu est aftectus. Vides, lecior,
quemadmodum in loco discrcpci? et ait in venatione vulneralunt, quod aeque falsum cst.
S91
H I S T O R I A R U M L I B E R 1.
29*
, pendentera ei abstukrunt, vcstiumquc oras hac

* \
illuc raptando dilaccrarunt; ipse dum se slrenuc
.
dcfendit, absque ullo vulnere admirabiliter ser \
vatos est. Paria vicioria, mullis et magnis inde
, usqua ab adolescciUtilo cerlaminibus se perfun\ , .
clum narravit, vcrumlamen nec semel tam prope

ab exitio abfaisse. Sic ergo Barbari omnes illo
. \ conflictu occisione occisi sunt. Imperalor Biiymo, \ ,
tichi ex vulnere diu laboravit. Eodem anno, quo
.
tempore frumenla bor ais conduntur, Micbael,
; \
Moesoruin rex, Andionicura imperalorem convenire
, voluit : cui adhnc pedem propler vulnus doleiiti
, \
id parum amicum accidit, et avura super ea re
*
certiorem fecit. Avus id ad ejus arbitrium rejecit.
:, \ ^
Michael cum conjuge Tzernomianum venit ; ibi
. dies oclo cum ipsis imperalor vergatus esi. Inde,
.
post mutuaro hilaritatem lseiiliaroque digressis,
\
imperator Didymoticbi nunlium ab ainicis Byzan,
lio missum itiveniC, avum (quod e quibusdain i n . ol
dieiis et scrmonibus ejus liceret colligere) belluni
! .
^ moturqm. Qua rei noviiale siaihn obstupe ,
faclus, credere distulit, amicisque rcnuntiati jus\ . \
sit, se illis de benevolenlia magnas habere gratias:

dictis ideo lidem non Iribuere, qitod ea qtia? d i
cerenlur, vehementer nollet (63); decere ipsos,
* ut amicissimos rem accuralissime indagare, quod
que haud dubie verum comperissent, super eo
* \
monere. Haec ille amicis Byzanlium. Gongressi
, ' ,
deinde ipsl, roagnus domeslictis et proiostralor,
\ , ^ scrutabantur, si culpam commeruissent aiiquam,
\
q u avum rupta pace ad beliuin jure provocarei.
*
Posi Longam el crebrara iuquisitionein, asque a
, '
fcedere composilo ad ilium diepi, nec aperta nec
.
occulla occasione se ejus iraui meruisse invenie,
bant. Exislimabant nibil ominus a tali causa bel,
lum naaci posse.
\ , . "
,
,
, .
, \ .
. " ,
,
, , ' ,
. ' ;
.
1 2 9 CAPUT X L I H .
Joannet Palaologus panhypenebattu* tyrannidem affectat. Litterw filiorum magni logofheta ad eumdem
panhypersebastum imercepUB, Andronico juniori redduntur , quo togotheta officii admonetur; cuju$
responium arrogans refertur. Protovestiarii minm in logothetam jumore imperatore ceercentur; quem
apud iratum avum excusat, et pcenam ejus deprecatur, Ulriusque in benemeritum ingraiissimus anitnus.
Beltum se aperit. Andronicusel socii ex innocentia sua spem vincendi concipiunt.
'
,
' , \
Michaeli primo Romanorum imperatori Palaeologo fuerunl.Qlii nali Ires, Andronicus, qui posl
parentem ifoperitavil, Conslantinus Porphyrogcni-
Jacobi Pontani notm.

(63) Vere O s a r , Bb. ui Civil. Qucc volumus, et
credimus illibenter; c i quae ipsi non senUtuus, uec
credimus libenter : et quce seniimus ipsi, rcliqiws
reliquos senlire speramue.
sentire $peramu$. Ergo contra, qux nolumus. ei
295-
JOANNIS CANTACUZEKI
296
lus, et Tbcodorus,*c lilfaa item tres. Aliis igilur ; ) , , .

alii fucre liberi, id quod in veslibuto hujus bislcn
riae dcmonstratum est (64). Porphyrogenitus Joan- ,
nem habuit unig<nam, cui Metocbites magnus 1 gotheta Irenen filiam matrimonio conjunxit: eum- "
,
dem imperalor pairuus parihypersebasii dignitate

cohonesiaverat. Hic panbypprsebastusctiam leriium
, \
Thessulonicae aliarumque urbium Occidentalium
prxfecluram gerens, luro alia constituit, ut unum- . , \ \ \ *
quodqtie reclissimum cen&uil, tuin Stepbano Cralas, TribaMorum principi, Mariam filiam uxorcm de- ^ \ ^
,
dit. Qnofactoad generum se adjungere decrevit(65),
, \
iijus viribus ailjutus, quotquot posset iirbibus ad
suam praefectuFam periinentibus praesidia imponeret^
ei illis sub poiestatem subjectis, ab imperalore desci- ^ ,
,
sccns, pcculiarem sibi dominatum compararel. Ta ,
lia mcdiiabalur, et jam ad rem conferre occipiebat, cum tola quippe doino ad Triballos traiuieral;-
sed cventus spcm dcsliluit. Nain omnes urb<*s," \ , quibus praeeral, defeclione ejus inlellecta, bosiis , .
eum * babuerunt. Ex bujusceinodi igitur causa \ , \
Oecidentis oppida non mcdiocriter perlurbata sunt. , Sub idcm teinpus e filiis magni logolbela Deme- . '
irius, cognomcnlo Angelus, Slrumbitzae, Miobael -,
vero Lascaris Melenico Macedoniae civitatibus prae- ..
sidebanl. U i fralres uxoris paubypersebasti, l i l t e - ,
. '
ras ad cum sororemque miltunt, quibus illoruro
defectio non quidem apcrle arguebalur, occasio ,
tamen suspicandi uonlevis prabebaiur. Erant siquN ", ,
#
dem referlai verbis arabiguis, veierisque amiciiiae C , , , consuctudinis uiemoriain refricabanl;ac d mutua \
, \
beuevoleutia praeslanda admonebant, oum aliis pluribus de causis, tum ob vinculuin affinitatis vide- ,
licct. 1 3 0 Aiilites," propter bellum eura panby- , ,
persebaslo, viis custodiendis prapnsili, labellarios .
intercipiuut, lilleras auferunt: nec tamen ad impe- , \
, *\ : ,
raiorem senem perferre audeat, quod a niagno logoiheta, qui apud eum pluriinum valebat, melue- ,
lonl. Ergo Didymoiicbi juniori eas reddunt. Quos .
ille, ut debuit, Unquam prudenles ct consultos ;
laudavit ac dimisU. Epiilolam vero Byzantium ad 5 ( '
inagnum logoihetam Iransmittens, amice monuil
ac suasit ut quoniam fllii ejus has litteras suspirio- ), \ ,
sissimas ad aflinem portandas dedissent, ipsc tan-
quam eorum parens, omniaque summa officia rei- * ,
, ;
publicae Romanae debens (quando per eum ejus res
.
adminislrarentur) ct illis a malo cavcret, et ininii \ ,
nenli buic icirimento mature obviam iret. Id effici
Jdcobi Pontani nolaj.

(64) Hinc palet historia hujus pritnum caput
assignari debuisse. ad baec verba epistolae Cbrisioduli pag. 4 : . , > ^ ", elc.
llac de re Gregeras in hunc moduro : Seinenii anno pauhypersebasti ftlia Crali Servia prina i nuptura ab.bai; paulo post et mafer , ejus
viscndrt 'gratia, eodem $e conluiit; quam tnox et
onnliypersebastus est contecutus, nolens imperdtori
diuius obnoxius esse, sed sibi ipsi quarere imper i u m , quod hueredilar'[o jurc ad se mriuuret. * Ue-
licta igitur Thessatonica cura et adminiilratione, et

ipse ad Cralem generum suum abiit, quo ad exsequenda destinata adjttvaretur. Ab eo igitur sutccptus, etuna cutii eo egressus, omnem regionem usqne
ad Strymonem et Serrns populatnr. Quamobrem
senior imperaior majorum malorum me(u, iegatos
ad eum cum Cocsaris insiguibus misit. Qnce cum ilte
Scopiis oppidulo accepistet, gestavit teque deinceps
quicturum esse promisit, neque quidquani amplius
pstiiurum. Sed jam Thessalonicam redituru$ gra*
vissimo morbo uffeclus, intra paucos dies deccssil
t
297
HISTORIARUM LIBER .
; . -
,
\ ,

.
\
, '
* ,
,
' . ' ,
, ,

. \ , ,
,
* ; ,
, \
:\ .
* ,
,
, .
\ ,
, ; \ 5vot;
. ,

* .
" \
, \ - Q
!

6 , ,
.

,
",
>\ *
,
\,
. ,
* , \ ,
;, ' ,
6 . \
,
* , . ,

,
, ,
. " ,
\ , , ,
. :
, . ,
,
, & .
,
PATROL. G R .
CLII/.
298
posse, si iis ab earum urbium procuraiione avocatis, alias prafectoras ut expcdire videbilur, committat, ct nunc alios non suspecio? surroget. Sibi
visum, lias litterav imperalori cxbiberi non expedire : sed ipsi patri dunlaxat, ut cura prudentia
preslet, quse reipublica* rationes postulent, ea provideat atque administret, et filiorum saluti det
operain. Istaec imperalor junior magno logolhela?
suastt; quem cum auscultare ac pro filiorum sollicitudine gratias agere eportoisset, omnino seeus
egit; aspere enim, et acerbe respondens, in extremo adjecil etiam hoc : Juxta proverbium, licere et
asellis routuum scabere. Uancitaque, insemet inquirenles, causam belto renovando se aitulisse suepieabantur, repulanles binc irriiatum magnum logothelam, imperalorem ad arma sollicilasse : nihil tanien
ccrtum scire poierant. Operae pretium e9t porro pauc s atlingere, quae beneficiajuniorimperalortn A a dronicum Palxologum prolovesliarium, et in magniim logothetam loage praecipuos bnjus terlii bell*
auctores ultro contuleril: u l in qâlem quanlumquc
bene merenlem ingraii exsiiierint, cognoscere possimus. Protovcstiarius matrem habuil Annam, sororem Andronici ftnioris, qune Micbaeli duci, utti ex
principibus Palrae el Thessali circumjet tae nupsit;
qui nescio ob quam controversiam niagnum logoibetam exosus, apud iraperatorem juniorem mulla
adversus illum confusius eflTudit, cum bac clau>
sula, se jain ejas odio fessum, velle hominem pla18
8 mnltie concidere, etiamsi 1 3 1 propierea sibi

raoriendom sit. jQuare eunv rogabat, ut si propler
lam audax facinus quidpiam gravius sibi impenderet, opem afferret. Imperalor longo sermone admon i i u m a l a m praecipiii consilio abducer* niiebatur.
Gum surdo Ioquerelur, inciementissime illum se
accepturum minalasest, nisi lali conatu dcsisterct;
et addebat; Si me celasse3, el inlerim velitum al quid !n ipsum designaeses, grave id quidem fuisset, mea aulem nibil relulisset: al jam quia men(em tuam mihi aperuisti, quas vig opere compleri
neuliquam possunt. Quod enim in aiagnum logotbetam imperatoris avi vicarium pelulaniifts eommittelur, id quasi a me comroissum homines inlcrpretabuntur; quod quidem inibi paiiundum non
esi. His cominotus protovesliarius limail, et in
magnum logoiheian) exemplum pessimum moliri
cessavit. Paucis dicbus inlerinissis, senior imperalor, an calonvnia, an alia ratione inductws, sic in
protovesiiariuro rxarsit, u l eum in carcerem compingcre cogitaret. Miltil igilur magnum logollictam
ad nepotem, et hominem eum de aliis crirainibus
mullis accusat, tum quod sibi maledica lingua obireciare non desinal: ob qua? sola exlreraum supplicium mereaiur. Prapterea quod ab ipsis deficera
meditetur. Ob liaec existimare se illum conjiciendum ia custodiam : el banc scnlenliam suam ipsi
indicare voluisse, ui pariler scirei seque ad eum
comprimendum adjuvaret. Nepos iia respomiii, se
quoquc protovestiarium magn; amii.in suae
JOANNIS CANTACUZENl
lium (6) intemperanti lingua et ad convicia faci-
*
csse, libervier confiteri : quocirea et suo judi- . ,
cio poenae coinmcriue subjiciendum. Etenim casleris , * ;, \ ,
illuslriores, et imperaloribus coguatione devinctos,
,
inquit, ciiam prudenlea ac modestos, et ad omne .
genus vjrlutte babilcs, et lingua p r aliis bene ,
ominala csse condecet, inforioribus velul comrott , \
nia quaedam exemplaria formasque proposilos, \ * \
in quas plebeii inluentes, viiam ac mores suos ,
quasi ad cerlos numeros componanl. Verumlamen
, * *
defeclionem illum agilare animo, neque ego un ,
quam judieavi, neque ab alio, cui id conslarct \, \
audivi. Non ilaque justum est, qui verbi? dun- , \
taxai peccavit, euin rebus poanam lucre (67), imo
. ' 6
poiius erraiorum veniam adipisci, e l sermonibns , sut&de caMero moderari. Mina? quoque intcniamlae, ^ , itisi lalibus moduui fecerit, siinul omnium, eliam
quae nunc ilii diroillunttir, in fuluro &p.ctrio sup , . :
plicia subiturnm. Sic protovesliarium 1 3 2 P *
\
biorem forc, ei virum nobiliiaie conspicuum, ac .
sanguine imperaiori conjuncium, baud malc mol- ,
talum i r i . Hoc consilium nepes dabat, et ut audi- \ ,
rciur iraque ponerelnr, rogabal. Sin ad vcniam
,
hiexorabilis manerel, ipsi ut rerum omnium do- ,
mino licere Tacere quod libercl (68;. Se quoque ad
; \ ;
injuriosum ac prolervum illum puufendiim aljulo- , 0;
rcm esse voluisse, si viderct deesse facuhaiem e i ,
, *
Gui volunias non decssel (69). Nunc quia quiecun- , * que vellet prasiare posset, facerel quod vellet.
. , >
, * ;, .
?1 , \ ,
. , \ * . ,
\ . * ,
, , , . * \
, .
\ , .
Haic poslquam magnas logolbela seid renuntia ,
vii, ille sWe eo consilio lanquam ulili persussus,
> *r o
Jacobi Pantoni not.

(6) . . Jam aate mtntu, auctorem C sacrilegia et nefanda ejus scelera, hacc subjicit
porierc vcrba , et . Est
Et graviler succensebat iis quibus monebaiur, ea
cnim proprie matris, aul pairis fraler, id esl, facla non expedire religioso imperatori, qui pietaavunculus, aut patruus. Protovestiarius auieiu fuit tem mujoribus occepisut, nec aliud eue quam sa~
filius sororis avi. Queinadmo<kim porro patris soror crilegium, eosque ut manifeste delirot et honetlatii
vocalur amita , sic avi soror magna materlera. ignaros arguebat. Licere enim imperatoribut omuiaQuocirca amitae magiK fijiura recle vocabit pro- et inter Deum et regem, quQd ad lerrenarum r-enun,
tovesliariuin iiinior Andronieus.
gubernationem altinmret, non eam eu$ repvgnan(67) Nonne paulo anle diccbat, suo quoque judi- tiam, quas inler neyaltQnem cl affirmation4m concio puniendum videri? Vcruin ibi e\ juslitia locu- lcndebat.
lus esl, qua: eliain verba mala punit: bic aulcm,
(09) Librarium fugit ratio, Ot ptiio , cum iia
duin ncgat defcclionem meditatnm, quamvis l i n - scripsil, ;
gua pcccavcrtt, vult iUuro rebua ipsis p n a m non
. Sic cnim debuit, muialo verboium
suscipere, quia re non peccavcrii, el id ipsum qtiod ordiue :
verbis coinmisii, ignoscendum ccnset, ofiicio cle- . Qiomodo enim juvarei avum nepos,
innitia? fungilur.
si ille volunlaie puaiendi prolovcstiarii carerei t
(68) Usque ad aras tamen. Nam illud impu- Et supra requisivit opem nepuiis, cum dicerei, ui
(\\c& nnvercic ad CaracaUara non cst veruni, Si
pariler sciret, et se ad eum (prolovesliarium pula)
Ibel licct. An nescis te imperalorem m e , et leges compescendum adjuvaret, ubi Graece esl,
non accipcre, *cd dare ? Et si quis est, cui fas sil . Convenit eiiam noslra
diccre, Omnia mihi licent, is iiicmincril semper
emendaiio cuiii sequeiilibus. Nunc, quia quacuji- *
ebis quod adjungilur : *ed non omnia expediunt* que villet, praslarc posset, etc.
Kicetas in Joaune Baiatze iinperalore. ubi n a r a v i l
9
301
HiSTORIARUM LJBER .
302
; , sive nepoiis probilnlcm reverilus, in proloveslia ,

rium animadvertcre supcrscdit. Ila junior impera .
tor uni maxime profuie, ne cum infamia et dede , core vcrberibus contundcreltir; alleri, ne aelernis
,
vinctilis mndarettir: qui non diu post ex iufeslis , .
simis odiis in graliam muluam redicrunl. Cumque
-
ialer scad idcm scntiendum juejurandum coniirma ,
lionis ergo adbibuissenl, ipsi bellum inslruxerunt,
dolisquc el calumniis scnem adversus nepoleni in , ,
cendcrunl, et bencftcia bene moritum usque ad
,
mortcm oppugnando peneavenint. Atque hi qui \ dm ila se gesserunl. lmpcralor avus protovcslia , ' rium Balagradorum prasidem creavii, benigneque
ac mansuctc traclalum,cum muhoruin beneCcioruoi
, ;
polliciiaiione einisit: cum prxccpisscl utquibuscun , \ ^ que ad bellum opus esset, parala baberet, quo sla , ,
tim atque a se lilleras accepissct, cx Occidemc

copias in nepotem duccrel. Cui scriplum est ab
* ,
ainicis Byzantio, avum propalam bcllutn adornare.
.
Quamobrein ei, et magno domeslico, nec nou pro
tostratori de bcllo iu consilium ire placuit, visumque adbibcndam, ut prioribus bellis, animi magni
ludinem : nec prius insurgendum, sed quid lcmpus
moncat,. exspeclandum. Spee etiam vicloriae pra>
.
clara illos susientabat, quod Beuin sibi ftaclo foa *1 \
dere bcsis succursurum confiderenl : ad quod
.
frangendum ipsi ncc re, nec verbo in causa ullo
\ \
modo iuissenl. Expcriundi tamen gralia, Conslan, \ ,
linopolin procedendum, quod belli molilio, simul
\
, ; \ Q ac eo accessissenl, clare apparitura, aut perlcrre . \
faclis qui illud suscilarant, in nibilum recasura
. esset. llaec consiliantium senlonlia fuit.
).
, , . \
.
1 3 3 CAPUT X L I V .
Per legatos avus nepolem monet, ne Byzaitlium ingredlatur. Ille dolent ea denuntiutione, Deum iestem
innoceni\(je suw appellat; nec recusal, si legitime accusatus se defendert ncquiverit, quin poenes det. Ljus
memoriam e sacris per omnia templa lulli vull avut; palriarcha diserte nepoli palrotinalus, rclragatur.
\
Dics pauci inlercesserunl, cuiu ineunte Octcbri.
; indictione decima, Didymoiicbo Selybriam sine
exercitu (ne d e d i u opera in bellum vidcrcnlur
,
proficisci), servorum amicoruinque stipati caiervis
,
vcnerunt. Quod ut compeiit eenior, Gregoriuni
* \ .
Glidara dicxophylacem, el Niphonem Moglaenoruin
,
cpiscopum Sdybriam miltil, suis verlas ncpoli
,
mandaium, ne Byzanlium adeat: uonenim ingredi
permis&urum, quandoquidem foedus i n poslremis
,
. - ) habuissel (70). Proinde si quid ei obveniret mali,
,
on i l l i , scd sibi culpam ascriberel, qui fcedus
violasset. Doluil magnopere bac dcnunliatione ne, , * pos, paulumque cunctaius, Voluissem, inquit, do .
nkinuno meum et imperatorem obedientiae et sub1

(70) , \ . Cum fcedere sa?pe
Jutigil . Scd quia foedus sine juramenlo nullum csl, aui cerie perfccluin non CJ>1, non babco
ecesse, sempcr voccm juramentum addere, quot& nomen foederis otxurrit, ut dicam. fccdus et
juramentum , uu jmjurandum. Graeca copia, eou

Joquaciias crebro siuc causa verba mulliplioat
Lalini severiures suiU, et quaa cx dictis saiis iutclligimlur, aui ntcessario conjunrla sunt, laccat.
03
JOANNIS CANTACUZENI
304
jeciionis mese, quam crga eum factis osiendi, , \ , , ,

usquc adeo depusuisse memoriaro. Scd quia pec \
catis meis facltim est, ut huc prolaberelur, meque
pcrjurum el pactorum conveiuorumque coniem- \
ptorem judicaret ac diceret, cum probum potius, \ '

palris amanlcm, sibiqttc subjeclissimum rcpulare
\ \
debuissel, primun quidem opporlune vos huc veuisse arbilror, viros prudentes, qnique facillime , \ \
, ex oralione mca vmlalem el oflicium intellecturi

sint. Deinde intcrrogo, ccquid ab avo meo in

mandalis acceperitis, ut de injuriis illi a me illalis mecum cxpostuletis, meamque contra defensio- \ * ,
nem audiatis. Elenim ad objecta depellenda quod
\ \
dicam, superfulurum, ncdum defuturuin spero.
, ,
Respondcntibus, non plus sibi [pracepium, quara
.
ut ei denunliarenl, ne Byzanliuai ingrcderetur,
slalimque reverterentur : Benuntiate igitur, ait,
domino meo et imperalori, me Dctim veritalis vindicein, atqucadeo ipsam verilatem (ipseenim et esl,
et nominaturveriias) teslari,menequcantea, neque
modo bello tam inique appetilum, mibi alicujits in
Ipsum cnnunis, seu rc,seu verbo admissi conscium
esse, aut fuisse. Quare illumper Deuni immoriaJcni obsccro, ut iram deponat, 1 3 4 *eque ad lenilalem det, ac ne quid praeler a-quuro el bonum
atteniet. Quod si cacoda?monis malignitas, propler
quam mullas loties aeruninas pcrtull, paratara ad
cjus nutum volontatem meain (quam, quoiiescunque occasio fuit, prse me luli) ex animo illi
oxcussit, oblrectaloribus aulem el sycopbantis
aures dare, et armis me persequi persuasil, ile- C
111 , ne indicla causa me condemnci, scd
crhnina proferat, dcfendendi locum relinqual. Si
refutalis illis damnationem effugero, bene habel :
sin pcrfldus et foedifragos inventus fuero, ne veniam consequar, ct vel me judice, quanluimis
magno supplicio roulier. Haec nepos avo. Quaerentibus adbuc legaiis, ecquid juramemuro, quod avo
jurarit, nullam parlem violarit: rati, rion diflicile
rcconcilialum i r i senem, si jurisjurandi lcnacem
csse audierit; confirtnameque illo, se ad id tcmpus usque nihil focderi conlrarium egisse, luetanles
a t benc spcrantcs, bellum sopilum i r i , Byzantium
repetivere. Veruai aliter accidit qaain sperabant.
.
, . -,
, \ ,
, */\
\ , , '
* , *
(5
. \
, , \ ,
\ . *
, *
, ^ \
, \ / ,
* ,

, \ .
, , * *
, ,
.
! '

, Expositis namque quibus junior rupli faderis cul-
& 0 pam ab se. amoliius esset, nihilo magis senior
vov, .
iram posuit. Et legatis quidem nihil respondil, patriarcba* vcro Esaia? praecepil, u l inler sacrorum
, ,
soliMiinia, neque in Sopbiir, neqne in aliis tem- ' plis ejus nomen edi sinerei ; nam et in palatio .
ejus menieriam e stcris ejectani esse. Palriarcha
hiijus rei causam sciscitari. Nam si vel in dogma
,
aliquod ab Ecclesiae plaoiti^ diver&um praecipil.is- . ' ,
scl, ne sic quidero, citra admonilionem el cona-
tum cjus sanaudi, e sacris ejeclum illius nomcn
, '
oporluisse. Quin seipsum, a Deo sacrorum Eccle- , ' ;
8*ue dogmatum antislilem animaruinquc procura- . \
toreni insiituluni, non Bbcgium modo, ubi junior
.
esset, sed ad ullimas (erras eliam pro anima in

H I S T O R I A R U M L I B E R I.
306
. salutis periculo versante et debere, et vellc ala ,
criter proficisci. Quare faciendum ul primum adea l n r ; el si quidem, Deo favenle, longa disputaiione
, * ac moniiis viclus, dogoiatum noslrorum sinceri late perspecta, pravain opinioncm deserueril, vc , '* ritatemqne amplexatus fuerit, quid nielius oplari
, , possc?Cumet Ecclesia secundum spirilum, el ia

secundum carncm Olium, et Romani imperatorem

suum recuperaverint. Sin se 1 3 5
iniprobiiate
. - obfirmaveril, atque ad radios veriialis oeulos
, ,
clauserit, nec qualemqualem spcra futurac sani ,
tatis fecerii, non solum e sacris Byzanlinis ejus
. , nomen cxpunclurum, scd Cbrislianis per orbem
,
universis eiiam, ut palam piorum communkmo sc, ,
clusum, promulgalurum. Tuin impcralor , uou
, . ' se pra\iiaiem in lidei capilibus nepotl objiccre,
,
sed jurisjurandi loederumque coniemptum, su ,
perbiam insuper etcontumaciam. Alque idcirco
,
illius commonefaciendi el casligandi causa istue

excogilasse. Si rursus emcndaliouem pro portione
,
peccatorum ostenderil, se quod sui muneris s i i ,
.
non negleclurum. E r g o , subjicU patriarcha, oro
*
te, imperalor optinie, uti boc maximitra apud me
beneficium pouas, meque ad illum abire sinas.
,
, , Etenim efleciurum me divinat animus, et ul ne pos, si quid antehac peccavit, id corrigat, atque
in poslcrutn quod suarum cst parlium fidelilcr
,
prestet, e l offendicula bellique irrilamenU c medio auferanlur. Uic sermo impcratorem pupugiu
, , ,
1
i n
, - G
,
. ' ,
, \

. ;
, , ,
, ), , ' '
^
, ,
Atqui oportebat, inquit, omissa bac supervacanea

in negolio alieno soBiciiudiue verbis meis obleinperare, et jussa non regugnanler cxsequi. Sed
qaoniam nescio quomodo ratiocinalus, cootra et
dicere et faccre maluisti, necesse esi ine ibi non
reluclari; lu noveris quid convcniat. Hoc itaque
modo iroperalor et palriarcba sentenliis dissidcbant. Uiuie in palaiio quidem liitterdicla erat nepolis nienlio; in reliquis autem per urbem Byzantinam sacris, etiam in ipsa aede Sopbiae, sacroruin lempore soleroni more uterque iniperator 1 1 0 minabatur.
. .

. ,
.
CAPUT X L V .
Rogat avum nepos, ne novo htoc bello imperium Romanum cladibus camutef, Uerumque se ad dicendam
causam offcrt. Magnus domesiicus per litteras idem conlendit, nepoiem tuetur, ab audiendis sycophantts
dehortatur. Terrorem in evtremo adjungit, si ucus \ecer\t.
- D
#
" 6 , ,
* ,
.
,

Jtinior imperator casteHo Ennacosia, non

procul Rbegio, a principio Octobris usque ad Decembrem sedens, avum precabatur ne rem Romanam rursus tn tumultum perniciemqoc conjiceret, sed misericordia suorum civium molus,
bellum inbiberet. Quo autciu illuro ad pacem flccteret, 1 3 6
P legalos ogit : SeduliUtis et
incilalseôlunlatismea?, imperator, ad providenda
ac lucnda Romani imperii commoda, praeter l e
s i c
e r
307
JOANNIS CANTACUZENl
808
idoneum tcstem laudare alium non queo. Manel , \

enim in inemoria tibi, quo paclo, cum Pruseni a
, ,
Persis obsidionc vallarentur, et jam iuibi essel, u i
penilus defecti cibariis, in hostiuin manus veni- ^. ,
, ,
rent, ego, rc comperta, Byzanlium non vocalusad - *
volarim, teque rogando ct borlando impulerim,
, ,
iit qua posset providenlia viclus importaretur.
, \
Poteral aulem sic, ut ego cura militibus Trigliam
Prusae vicinam irajicerem, Barbaros, si liceret,
' , \
invaderem, et Prusenis alimenla inferrem. Quo
( \
quidem modo obsidionem diu toleraturam spera ),
baiur, ,qnando nndequaque firmiier communila
est. Cum igilur ego Prusenis, quamvis cum capilis , \ ; .
, \
mci discriniine, succurrendi desiderio arderem, lu
4rne invilum cobibuisti : id quod poiissimuin vide .
tur in causa fuisse, cur Prtisenorum Barbari poli rentur. Haec narravi, non ut gloriarer lantunmioJo,
,
sed ut ex ea quan mibi suppedilalcopia, quod volo,
/ \ i.no argumento demonstrarem. S i enim propler
uniram urbem tanluni cruciabar, eique aul fe- . , '
rcndum auxilium, aut cum ea omnes casus mihi
aubcundos exislimabam, quanlo magis nunc cru- , * '
, ciarer, si universum imperium Rornanum simul
tn discriiucn vocalum aspicerem ? Nara quod nos, , \
qui pro eo adversum exieros propugnare summo , \ , )
jure debebamus, bello concurrimus, hoc profecto ,
non aliud, quam ultimum illius exitium par est .

arbilrari. Quare le magnopere quxso, imperalor,
' , ^ , *
si polos, inimieiiias depone, c i paceni bello ante-
pone. Sin calumniatorum voctilac apud te lamum c

valuerunl, u l quam saepius pelivi paccm, nondum
obtinueriai, saltem boc mibi largire, precor, ut
riuobus, aut iribus comitatus, apud te causaai d i cam (71). S i crimina refellero, bene babebit; si
perjurii injustiliaeque dainnalu9 fuero, lu diulurna
moleslia liberaberis, reum maniLus teoens : cui ut
ne parcas, eed pro eo ac scelera ejus mcrcntur
i l l u m punias, per Deum te oro. Sin aulem non
placet, ut ipse pnesens abs le praesenle judicer, at
magno domestico sit fas se loco mco sistere. Qui
si et ipse damnabilur, alrocissimam poenain exsolvai; qua plane non minus dolebo, qnain si eorpore meo illarn excepissera (72). llaec imporator
junior ad avum scripsil, quibus germana eiiam
magnus domeslfcas 1 3 7
veii>is : Ulrumque ^
libi, inipcralor oplime, persuasissiniuin crcdo, et
benevolo alque amico esse nie erga le animo, ad
obsequia lua paratutn, ut nullum magis (quod rebua sa?penumero clare demonslravi) el pro communi Bomanorutn felicilale non facultales duntaxat meas, veruiu ctipsani animani pcrlibeuier impensuruiu. Nunc quia ceruo tc sine causa ioedus
*
. , ,
, \
. *
, *
2 ,
, \ * ,
' \ ,
, *.
\ ,
. ,
\ , *

. \ ,
.
)
* \
, * ,
\ ,
\ , \ *
Jacobi Poniani nolea.

(71) Aodiamus Gregoram libro nono : Cum auiem
sent. Senior vero, cum ea pottulata plena doii es$e

res ita se haberent, ad lihegxum pervenit imperator, judicaret, diu siluit, etc.
(7-2 Alqui supra per legatos egisse dixil. Sed i n
ntque inde legatos ad seniorem mittit, ut alterutrum
sibi concedatur, aut per inducias ingressus iu urbem, bac bisloria legali m i l l u n l u r , qui simul lilieras
QMI ut aliquibus e unalu ex EccletitB pnncipibnz, et atferant, et conscii eoruai qua; ucribuntur, ea
t populo erudiiis ad $e egredi licerel, qui tnam oruosica suis verbis prosequaalur. Kva igiiur aoni
tionem imperatori, et toii Bgiantw renuniiare pos~
ic pug4iaatia.
x
"
HISTORIARUAI LIBER I.
$10
. solvere, e l ad arma prorumpere, incrcdlbilis mc

, dolor propemodum exanintat, considerantem cala , mitates ac miserias, quai Romanos propler beitum
. vestruin oppreesura: suut. Ego vero le obsecro, ne
, ,
populos tuos lanlis cladibue mactari sinas. matam , \ , que imminens reprimas, cum ttepote anikiuam

redactus iu concordiam : qoi, quantum mibi con .
slal, aec facio, itec vcrbo, neque pridem, neque
,
recens te offeadit. Nec Ui ignoras, eum me iuscio
, , nihil vel dicerc solere vel facere, Noli abirectato, ,
ram i n communi posie eisullanttum &ermunculos
, , . communi saluii iucolumilalique anteferre. Noli a I
arma inciiantibus illis aures accommodare; siqui, , dem expcriundo probe didicisli eos conari qaai
*
lieri nequeunt, e l ouustollerequod eorum humeri
* * suslitiere baud possunt. Iiaque si beilum valcre
, - jusseris, tibi itobisque consulueris. Si secus faxis,
; , \ de lc, an de nobis pejus mereare. equidem nescio.
. Nepos igiiur luus ad judicium provocat, luumquo
tribunal appellat : cujus petiliouem esse justam
, > \
, neiuo negabit. Quod si ipsum per se ia judicium
. venire non vis, ut a me raliones iltiiis reposcas,
rogat. Si eum per se sislt voluerjs, solo aspcclu
,
\ , calumnias aranearum lclis invalidiores ostensuniui,
nibil penitus dubilo. Sin, quod buic proximuni
. ,
, optat, sailem me, spcro, non solum nibil sceleris
' - fecisse, sed eliam lut ul parcnlis semper amanteni
fuisse, debitaai tibi revcrenliam obedicntiamquo
. ;,
prxslilisse. in omnibus, me palefa< lurum. Si lu
; \ ,
utramque condilionem, a criminaloribus prajoc .
, , \ ; - C cupatus vidclicet conlemnis , Deus tamen nos i n digne babitos non contemnel.Quo porro rcs vcslra
, \ , \
\ evasura sit, silere pncstat; cxperientia manifeste
. * , docebit. Canerum has litleras racas tulo assiTvari
rogo, donec ex eveulis consiilerit, ecquid bonus
,
. ' consiliarius fueriin.
, \ , . , , ; , .
1 3 8 CAPUT X L Y I .
Retponso avi contristatur ncpos. Patriarchai ealamitatem suam per litteras exponit; eju$ et episcoporum
opem ad conciliandam pacem implorat. Faciunt illi quod roqantur. Quatuor ct viginti diuer&orum
ordinum ad eum mUtuniur, quibus quid ei objicialur intelligat, quigue conlroversium dijudkenu
Arcliiepiicoput quo fine advenerinl edictat.
01 , D Haec ambo ad impcralOrcm seniorera scripserunl,
., l , . - quibus ille perlectis , aliud noa respondit, quam.
, ^ \ difficile esse vel nepotem, vel Gantacuzenum ad
, causam dicendam Conslantiaopohn admittere (73 .
.. Ex quo responso junior magnum dolorcm aceepit,
, * oum se praeler omne jus fisque defensione excludi
\ , cerneret: fessosque conatibus ad persuadendum
, irritis, palriarcba3 scribit hoc exemplo : Noa sunt
* , inaudita vobis, domine palriarcha, el qui cum eo
\ , estis sacrosancli episcopi, quaecunque inler ine
\ avumque roeum , baud Ha pridem, peccalis meis
v
Jacobi Pontani noice

9o$ enim Byzuntios, ui od itium deficiant, ttatim
(73) Gausam affert Gregoras : Senior cum ea
p**t*iala plena $s$e doli judicarel diu stVutf, $ecnm inira portas conspeclum, et te per erucUtum e viia
deliterans, utrum prctslaret. Nam nepotit %n urbem lollant. Et Bgzantwrum ad Uttm egreuum nan
hinc seditione (ore, elc
ingrestum pernkiennm, nec incruenUtm fore; tmrat
31-1
JOANNIS CANTACUZENI
312
lorlassc id cxigentibus, contigerunl. Quae omnium , *.

rerum sapiens moderator Deus facrle dissipavii,
.
coucordiamque summam largitus esl. Gum jam
(5, /
remotis e roedio obstaculis impedimenli*que omnibus tranquilJissima quiele frucreniur, lielli civi, \ , *
lis oblili funditus, derepenle vastus quidam flu- ,
ctijs et turbulenia lcmpestas exstilit, qua Roma- ^) , \
mini iinperiuiii velul navim (74) cuin ip&is vecto
ribus suminersurain se minarelur. Ac nobis idem
, \
quod aegrotis usuvenit. llli namque in primo morbi
\ .
acceesu, quanlumvis rapido, polenter resi&tunt. ,
Sin recreatos iterum forte ac tertium occuparii, , /
viribus jam debilitalos inveniens , cito inter6cil.
[ ,
Sic nos superioribus bellis civilibus, et externis,
, ,
q a Barbari intulerunt, propemodum confecli,
{ \
adversus surgenlia imla ne oculoe quidem lollere
.
poleriinus, sed muluis oaedibus peribimus. Quae
, \
omnia cum ct ipse animadverlain, et periculum
,
non privalum (esset enira id ferendum), verum

publicum eonsiderem , jam soxagesimum omtiino
, \ ' "
diem, ut nostis , prope Rhegium sodoo , quoti { \ , \
dianis precibus, qua par esi reverciilia, modes-ia,
( ),
r* subjectionp, veniam ab imperaiore flagitans,
,
lamctsi nibil maH facinoris in me ropcrio, quod
\ ,
ejus ira dignum sit. Postquam vero niultum labo\ \,
reui fruslra consumpsi, alia experlus suai via, ro \ \ \
gans, ut mihi curn paucissiniis in ejus conspectum
, ;, venire, 1 3 9 ibideiuque criuiinibus respondere lice^ . r e l : aut si id non placeret, inagnus domeslicus meo
, ,
nomine idem faclurus venirci. Rejecla utraquc con-
\ , \
(ffitio, alque ila conlra omnium legum jura, quasi

ieserio vadimonio, el indicta causa damnaiionrm
,
subeo. Atqui si avus pcenas certas pro arbitratu
suo pendere mc jussisset, pro iis quas mibi obje, . \ '
clanlur, non scquo lantum, sed etiain promplissimo
, ' ?
animo pependissem. Nunc cum ejus in mc furorem
. .
Romanis universis pesliferum fore prevideam,
(
angor veliementissime. Quocirca ad sanctitaiem
, vestram seribo , rogoque, si ex Deo estis, ut paci
,
redintegrandae naveiis operam. Ne permitlite nos

cognaloruni sanguine inceslari: eed iinperalorem
.
eo perniovete, ui aul me bluc ad vos prolicisci, et
\ , ,
hi prxseulia vestra pro inc causam orare, aut
, ,
vobis buc profectis , idipsum bic facere conceda ; tur. Sic pairiarcham el pontific* 8 per epislulara D * * de pace obtcslalus est junior iiuperalor. Qua a
,
labellario pairiarcbae in manus ieddita, et in con .
sessu episcoporum reciiala, ul visa eslaequa petilio,
* \
onines prolinus ad seniorom adeunt, eaui niou- ) ,
slranl, et ui justa cupienti suffraganlur. Nam boc ' \ , -
Jaoobi Ponlani nolaa.

(74) Non est vox navit in Gr:rco; sentcntia tainen exigit, cum belli lumullum tempeslati et
fluctui coinparet, et imperio sunimersionem i n i uari afllrmet. Sane cuoi navi wepius respublica
conferlur. Hural.
0 navit, referenl in mare te novi flucttit^ elc.
Ode 14, lib. i . Cicero quoque in penurbationibus reipublic* aute oculos ponenda, lempeslati-
bos et fluctibus, b U . liiquam, vocibus translale

elegamer esl usus lib. i , De Orat. hoc tempus
omne posl consulatum objecimus iis fluctibus, qui
per nos communi peste depul$i in nosmetipsos redundarunt. Pro Milone : Equidem cceteras umpcstates et procelias in illis duntazat fluclibus coacionum gemper putavi Miloni e*se subeunda*, quod
semper pro bonis contra imvrobos senserak.
%
313
H I S T O I U A R U M L I B E H I.

*^?1
, -
, ;
, ;
,
, \ .
\ ,
,
,
,
, \ ,
.
,
, . \ , 0 , \ \
,
, \
,
.
, \

, , \ .
, * \
* \
,
. \
,
; , \ ; .
3H
ipsum aiebanl firmissimum argnmentum, aut niliil

eum deliquisse , aut sl quid deliquerit, id velle
corrigere, quod in beneflcio numeraret, si aut bic,
aul i b i , patriarcha praesenle, posset intenlata sibi
scelera depellere. Quoniam igitur res ipsa clamaret,
jusiura pariter et utile, ac necessariura sibi videri,
ex duobus quae desiderarentur, alterum concedi.
Imperator poslnlaitim irrefutabile, et palriarcbae
episcoporumque in eo urgendo siudium perspicieits,
nepotein ad se venire, aut patriarcbatn ad illuui
abire veluit; neutrum enim esse opera? pretimn.
U l cx episcopis et proceribns, item ex Ecclesiae
principibus, et archimandrilis religiosis, ul ferebatur, bominibus irent aliquoi, qui accusalionem
illi proponerent, ab eoque responsionem requirerent, id annuit. Millunlur itaque seni de singulis
quos nominavi ordiuibus, omnes simul quatuor et
vigiati (75). Adduntur, quos imperator anle legaveral, Niphon Moglaenorum antistes, el Clidas d i caeophylax, quibus accusatioim capita tiansduntur.
1 4 0 Post hos oiimes Gregorius Bulgaria? archi6piscoptis,\ir et disciplims erudiias, et admirabfli
prudenlia praedilus , el in sapienlia divina plane
perfectus (76): cumque eo Theodorus Xanlhopulus, ipse quoque virlute, inlelligeniia et doclrina
ornalissimus. Ui omnes Rbegium, controversias
imperatorum disceplaturi, venerunl : quorum e
conspectti magnani laetiltae voluptaiem persensit,
qood essel laadem ad objecta responsurus. Salu*
\ ^ talos igilur quietem capere jussit, et m diem po . \

sterura usque a maluimo convenlum indixit. B i l
xa\ ,
ita fecerunl. Inilio lucis nobiliores de suis, et eos
, , \
qui avi missu adveneraat, in coeium cogil. Ubi
omnes affuerunt, consederunt, paulisperque con ; . \
licuerunt, et singuli ul novi quippiam audituri,
, \ \
aures arrexerunt, arcbieptscopus iiis yooibus usas
\ .
*1; ' , - eet: Propler naium inier te avumque dissidium
imperator optime, rogasli ut libi Byzaiuium pale . ,
rel ingressus, qao illic apud etim causam tuatn
\ ,
ageres : aut saUem ut pairiarcha ad le milteretur,
/ .
quo judice id ipsurn pnestares. Neutrum erat con , ,
cessu iacile. Auctorilate tamen imperaioris et pa iriarcbae nos adveniraus, defensionem tuam audi. *
luri. Te aquiiro eat afferre, si quid habes dicert
2
. ; D ad ea quae tibi objectanlur. Tum imperalor :
; , \
. " ' ,
,
, , -
Jacobi Pontani not.

(75) Gregoras bunc locum negligenter iraciavit.
D K O S , inquil, tenatores, duos pontipces, duos scleclos sacerdotes, et quatuor ulectos e plebe ad eum
misit. Decera booiinea numerat, cuiu noster ad
iriginla numeret.
(76) VideuDeum nominari ; idque auctorilate aancla? Scripiurae. Nam Exod. cap. m , cum
qu.-esisset a Deo Moses ad filioa Urael iniliebdus,
S'i dixerint milii, quod ett nomen ejus ? quid dicam
eii? audivit rettponsum, Ego sum qui $um. Et a i l ,
St dices filiii Israel, Qui est, misit me ad vos. lu
Scptuagiula eel, . '

. Seneca, epist, 58, non salis bene reddt
putal, quod esf, quia, inquit, cogor verbum pro rocabulo ponere. Idein ccnsenduui de voce virili,
nam melitis dicitur Deus Grace, quam, qui ett,
Laline. Justinus Mariyr, Exhori. ad gente$, docel
eruditc, cur Dtus Moysen ad Hebra?os millens, ac
de se loquens, parifcipio usus sit, et Platouis
cum Mubis coufcrt.
315
JOANNIS CANTACUZENi
316
. & . .. \
, , .
' ; , .
CAPCT X L Y H .
Oratio jumoris ad tifnodum. Adversarium avum raprt tn odium judices sibi benevohs facit; fiduciam caxua
prat se fert; et est hoc velut judicii prootmium. Deinde breviter quaidam objccta diluit.
Et summa voluntate mea advenislis, el per-
quani opiabile e s i , u l ego seulio, quomodocunque
tandem suiadversus crimiualiouea defendendi ierapusadipisci. Porro injuslum ela ralione abhorrens
duco, cum factis ipsis niulla freqicnier, et minime
dnbia observationis et obedicnliai erga avum documenta dederiin, ine pari benevoienlia nec verbis
quidem lenus ab ipso dignalum. Alenim oporlebat
facia meacuni oblreclalorura sennonibuscomparantein, aut eorum improbitaleiii condiguis v:ndicare
suppliciis (ul ne quid et ipsi auderent laleposlbac,
ct alii ex eorum evcniu mode&liam discereut), aut
certe, quod alieruin esi, iisdem deaudacia 1 4 1
severe objurgatis ac reprebeasis flroiam cojialanleuique erga nie benevolenliam conservare : ut qui
videnlibue exemplis docere possim, me in ipsuin
B
\ ; , \ \
. ,
,
\
,
.
;
, (
, \ ; ),
,
* \
, 5,
1
**
, affe< tum esae suavusime, ei quemadmodum bono \ , \
filio pulcbrum est, erga patrem revereuliam, obe- \ Owdicniiam, subjeciionemque relinerc. Sed quia haec .
,
secue quam dignum fuit evenerunt, quaeque feci
^ *
IIIUS, ex animo avi penRus eflluxerunt : quorum
auleni iuduslria in eo consumitur, ut allerum no-
ruui apiKlaJleruni in invidiam vocando, communi ' , ; , *
Auinanoruin forlunae acfeJiciuti perniciem struant,
euruni roendaciis prorsus subaclus ac irretilusesl, * ,
; , quid relinquebalur, nhi u l vei angori me dederero,
iti miseriaiu immeriio ineo pnecipitalus, veniamque ' ; \
a paire, quanquam meris caluiuniis oppugnalus, \
, ;\ peierem ? aul cerie, propler ea quae mibi faiso
âfiinguutur, exaraenac judiciuiu? quod eliam con- ^ ' .;,
\ .
c u p i v i , jam plus sexagesimum diem nudo sab
, '
fttlierts axe cum lus oinaibas quos duco, bibernis
' , *
nieuaibus labores e l iacomaioda perferens, quod
nec vog nescilis. Fuiasel oplimuui, iiuperaiore, , ,
pairiarcba, loloque Romano popolo prasenlibus
, êfenaioncm peragere, ut vel absoltiiue declararem
oiuolbus, me ab isiis eycopbaniis tadignissiiae vio- , '
l a r i , vel sceleris omniimi calculU condeiunalus, , ,
. non uhra ampliaUonem quaererem : nec quasi a ,
judicibus aut ad gratiaro, aut ex asmuJatione dam- .
natus, provocarem, aed quas comraeroissem poenas ,
Bustiaerem. Sed quia sic placilam tmperatori, nia- , *
\ ,
gnas universorum imperatori Deo, qai defensioni
, , \
mea? hanc opportuniiatero obtulit, nec minus ipsi
v
avo et patriarcha? gralias ago. Huic, quod auclor j> ; , . ,

\ \,
fuil ot res in inquistlione poueretur, illi, quod sibi
, id passus cst persuaderi, vobis itein, qui huc iler
, ' ' sujicepistie, de labore vestro. Velim aulem roga . "
loe, ne in hoc judicio mibi tanquam imperatori
assentiamini, ueve aliquid eorurn qua3 damnanda ( \
seuseriiis, propler dignilatis ampliludinem condo- ;) \ Qeiis, sed ad ignoKendum inexorabiles sitis. S i \ , ' \ -
317
HISTORIARUM LIDER .
318
*, ' lamen interim dum ma defendo, avnm meum i n i , ' * \

qunm et perjurum ostendero (quod non nisi ne , . cessario faciam, nunquam euim volens aliqutd lale
, dicerem), ne eam oraliotiem milii, scd condiltoni

hujus negolii aitribuendam puieiis : neve ex iUa
, ; . decernaiis, verum mihi judice?, illi tantnmmode
\ - audilores sedeatis. Et quia me respondere jussisiis,
, res postulat 1 4 2
accaeaiores crimina prius in
. *
medium adducani, quo ad singula ordine respon \ deara. Hactenus imperalor. Judiccs dicia probare, ' 8. punl, mandaveruntque Niphoni et CHdae, accuaa*
, * * tionis capila sibi a seniore iradila dtproma &' ,
renl '77). Illi prodcantes in medium , sigillaiim

omnia percensuerunt. Ad qirce cum respondisact
.
imperator, inOrma, incerla , non ex rebus ipsis
: ? \ - dcducia (78), nullo tesie niienlia , sed ex inani
poiius suepicione, qoam ex vero collecia apparne*
- \ nntt orunta. Ad extreinain hoc allalum est , in
' , jorcjurando, quo pax sancita eit, hoc etiam scri ^* pturo fuisse : penes avom imperalorem esee debere
\ . ' totum imperium et reclionem ejus; ipsum ei
, subjici, et ejus jusea (acessere oportere. Qui conira
; fecerit, perjurum ac injustum fore. T u auteni, in . " - , quiunt, iteque sciente avo, a quastaribus per vim
' , abslulisli qiiaiuor aureorum millia. Ad hoc ilte :
, * Abslulisse me pecuniam confllebor : al idcirco me
. vere afiiuem esse perjorii, aut inipudenli.e , aut
, ,
avum despexisse , id pernego. Rursum judicea :
; , Quasi aenigmaia loqueris, si, cum scriptum sit, ne
> , Q tu qui.l prater voluniatem avi perpelres, ipse co
. " inxito pecuniain avertas, el nibiio minus le jusju : randum baud (ransgressum pr#dices. A u l ciiim
, ,
scriplum non esl, ui avus plenani rertun omniiim
, , adiuinistrationem babeat, el lu uihil eo imlenie
. airdeas : ain, boc d a l o , iioudum perjurii crimeii
effugisli, cum avo ignorauie pecuniam le inler ,
, , , veilisse confiieare. Hic Xanlhopulus , qui cum
oeleris Byzanlio veaeral, sibi baud aaquum vidri
' . ,
reum damuare, aiitequam ad arcnsationem respon ,
. \ , dissel. Tuuc eniiu co^nosci posse, albo an alra
lapillo dignut esset. Keltquis assenlitiutbus, iinpe *
ralor nepos apologiae sua? boc habuii exordium :
1 , 1
CAIUT
XLVBl.
Culpam omnem calamitatis in avum confert, non sine commendatione sui. Nititur probare se foedus tanctum
habuisse, avum noji habuiae; cajus lulerct hujtts rei tettet ad protovesliarium, ei allce cujusdam Cocalai
reciiantur. Docet etiam, non tdcirco (cedut $e rupiue, nec perjuriuw incurruse, quumvis pecuniam
acceperit.
Ka\ , D
Si imperator avus (79), quod justilia requiril
\ c l ego uiaxime vcllem, convenienli accuratione acta
(77) Tria praBcipua recensct Gregoras, qua? lamen

Rbegii a legalis, seu delcciis illis, setf in medio
ilinere ab iis objecta sinl, quossenior miserat, utei
urbts ingressum inierdicerent. Ea vocat occasionoa
rupii foederis, Una, quod injperaloris qiuesloribue
omuibus pecuniam eripuissei, cujus aumquaro uiajor penuria fuisset: cuni ea esseiu tempora, quse ob
divisionem iiaperii suiapius maximos poslutaient.
AUera, quod a se missis urbiuui rccioribus ejcctis, alio5 suo arbilrato ibi collocaret. Teriia,
quod Gralaenam amitam enam, el monastico itidatatn habilu, indignamem ei relur.ianlem, ad incealum coitum compulisset. Haec a nostra bisloria,
quod videe. plurimum dissentiunt.
(78) Indicat boc ideru Gregoras : Accedebani, i n qml, et aiice causcc, propter quas ei urbis wgressum
uiierdicerel, plurimas illaquidem , ted nonila firmat.
(71)) Becitalur eiiara a Gregora oraiio ad judices babila, lib. ix, verura ionge alia, muliuiunue
buicnostrie dbjsiiuilis, plena fcliis, et plane de-
519
J O A N N I S CANTACUZENI
perpenderet examinaretque, non nie, 1 4 3 ,

jnquam, me nunc impudeniiae el projeciae audaciae,
quodque miniroe tolerandum, perjurii reuni facerel. Nam judcx luni demum vere et incorrupie
judical, cum ejus mentem non obsidet anlicipata
opinio : alioqui ut plurimum falli acdecipi necesse
est. Ilaque si quibus de causis, et unde unde natis
foedus prioribus bellis conipositum, et jurejurando
slabililum s i l , meam quoque in bello profligando
ac lollendo sedulilalem, contenlionem, alacrilatem,
pneierea quam anlehac prae me aemper Culi ac
declaravi erga ipsum sollicitudinem, obsequelam,
aniorem respiceret, non ego talium
criminum
modo accusarer, essemque ipse praesentibus,
Romani fuwrie aerumnis liberi, imperalor exlra
oiiinem lumullum viverel, nec infamia conflagra-
ret, CUIII belluin ad perniciem Homanorum sciens
olensque inlroducere vblealur. Nunc horum oblitus omiiiuin, complurium, nec leviura me arcessit,
u l ipsimet audislis. Ego vero quamvis gravia sint
onmia, taiiien conlinerem me, lum ob reverenitam,
tum ne ia defensione mea edere cogerer aliquid,
quod ei viluperationem afferrei. Ast perjurii noum
iuihimet inurere lacendo, cum abunde absolvi possim, nec fas, nec lolerabile duco. Quod si dum me
insonlem doceo, ipsum contra egisse probavero, ne
id lemeritaii, neve Jinguae ineonlinentia*, sed ret
ipsius necessilali u l ascribalis, a vobis peto. Hoc
ilaque primum dico non me solum, sed lllum quo-
320
*
\ , \, , .
,
. *0 , .
*
,
\
\ \ ,
\ \ ,
.
ot "
,
, \
" \ $
. \ , ; ,
, ,
\ .
,
,

.
, \
, '
, * .
; \
*
4]iic in ioedus juravisse, eanidemque ambobus ejus C

sancte servandi necessilalem iaiposilam : et alierum, si in fcedifragum vindicarit, nuJlo scelere
asiringi: id quod eliam ipsemet imperator pro bono approbavit. Etenim si ego foedus violassem, et
is de me pcrfldia? pcenas sumeret, nulli ob id culpae obnoxius haberi vellet; et vos, ut arbilror, id
ei, ct rccte ac merito, assenliremini. Perjucundum
porro mibi accidit, una vobiscum etCocalam magoum logariaetem venisse : qui lameiei protovesliarii proamilini mei socer sil, non parvam defensioni
ine* fidem conciliabit, cum moleste feret, quae sura
dicturus. quia accusalioni responsionique niese
interest, poleril genero, quod res est, inlegre perecribere. Quod utinani prolovestiarius quoque ipse
"
\ , , |}

\
, ,
\ , \
, ;

. \
, ,
\ , ,
, \
. \
afforet. 1 4 4 Bispicile igilur, uler noslrum prius ^ .
rcligioaem foederis exueril. Ular autem non fuca \ \
la oratione ad me tuendum, nec lesles producam
, .
lorruptos, quibus Gdem negare, ei quos e.xceplione
aubmovere fas sit, sed ipsas avi liiieras (80), quae , , \
luculenlo eruat testimonio, illum jamprideni arma
,
coulra ine studioae diligemerque mediiatum csse. . , -
Jacobi Pontani not/p.

ani, tae nimirum, quce chartos imcriptce fuerunt;
clamaloria, el conflcta, sine dubio. Solet enim
Gregoras ille iia ludere, et poelam magis agere, partim m deceptis, perlatm %unl lenui tinteo, et
albo inscriptcc, tabeltariorum vestibns solerter tnsiiquam hisloricum.
(70) Quo pacto nactns sit basce litieras, ita do- tce. iSam imperator junior cum in aliis anguttiis,
cet Gregoras : Calerum liUerce, quas ad Cralem tum circa Cfmstopolin custodes collocarat, quiomncs
Servioe, ad despotam, ad alios prafeitos scriptas prcetereuntes cxcutiebant, num litteras Bijzanlio afcste diximut, Oartim ab itinernm custodibus exceptai Urrenit auos fnllere Oerdifflciie erat.
HISTORTARUM LIBER I.
322
\ - Primum recila Patribus ad verbum, quod mense

. .
Julio, indictione decima mandatum ad prolovesta-.
rium misit : Desideraiissime noairae majestati mi
.
nepos, domine Androaice Palaeologe, (82) prolo, \ \ vesliarie, quam adnos misisli relalionem, luloper , *
venil, ex qua qua; voluisti, cognovimus oninia,
* \
tuumque in hoc studium, diligenliam, conienlionemque veheinenler probavimua. Rursum cura se~
' .
dulo, ut perficiatur. Probe enim intelligis, non alia
, , de causa illuc ad gerendam prsefecturam le tnissum
esse (85), quam ul bntc nei inservires. Quoniam
\ , \
* igiiur el ante relalionem tuam Crales apocrisiarium suum bucmisit, noslncquemajeslati significa, ,
vit, qno sitts jam intcr vosammo, ei ad nos omni
, , \
qua vabi pnlenlia adjuvantlos paralus est, non fos \ .
salo lanium, sed sua quoque pra?semia, ex rcla* lione lua dcnuo major rei iides nobis facia esi.
%\ *
. Prsesta igiturofficium tuum quarn ciliseime, nain n< c
nos oper.c parcemus, et cave ne forte a nobis ante *
vertamini. Et boc quidem hujusinodi. Exbibebo el
' . \
\ \ allerum mandalum loco teslimonii, scriptum ad
, eumdem mense Septcmbri, indictione undecima. Re c i l a : Dcsideraiissime majestati noslrae cognate ini,
, \ Andronice Palaeologe protovestiarie, meminisii, quid
., ad te scribentes slatuerimus de negotio admini , , - strando, eiquomodo moauerimus , dares operam
sedulo, ne posscsa nobis anieverli. ecce ila fulurum est, ul video. Ego enim aliud uon exspecio,
.
, - quam ab iis qui illic sunl, signum aliquod. Ubi d i , \ . Q Hgentia tua? Ubi promissa ? mense enim Julio
. \
nihil expresse cognovimus ab iis qui ibi versaniiir,
,
nisi e fama lanttim. E l libi qaam brevissime indi * camus, u l supra diumus, non aliud qnara signum

a yobis exspectare. Et Cocalas hic proiovestiario
, generosuo scribcns, eum de magna ncgligenlia et
\ inertia accusat, deque promissis non servatt* rc * \ prehendit; ailque imperatorem ex eo trisliliani
* \ *> cepisse, et se erubescere, quia pollicilus sit ipsum
.
quam sludiosiseime celeninie jue promissa con . feciurum. Ne autem quae recilatse sunt liucrse, quia
; ;
1 4 5 abscuriores sunl, ad alios quosdam perlinere
videaulur, alias afferam, unde ei superiores illas de
, * \ (84)
me eonscriptas, elbellura contra mequasi praaconis
, ,
voce promulgatum fuisse conslabit. Dal% sunt men, , & se Oclobri, indictione undecima. Reciia Dcside-
Jacobi Pontani no(

(81) Imilamar morcm Romarnim ; ipsi cnim oratores non recilabant Jeges, edicta, aut similia. Nec
ipsemet Andronicus hic vidotur legisse lilleras
U l a s ; non enim dicit , sed , legantur. Facimus ergo a nolario, seu tabellione legi, id enim decentius est.
(82) Nepos, quia sororis Annse filius, etsi cura
adjunclo solemus dicere de fratrum aut &ororum
llliis, ex fralre, ex sorore nepos.
(85) Quos a capile capitaneos, et Germani quidai Hanplmann vocant belli duces, a recentioribue Gracie dtcunlur;
unde capitauealus, Hauptmanntchaft.
Jani quemadmoduin apad Germanos capilauei nomcn non illis laiitum iribuilur, qtii babent sub
se niililcs, acd pra>feclb quoque totius regionis,
etiam extra militiara, ut fn Austrh pra?foctus L i n ccnsis appellalur Landthauptmann, el iu Tyroli

praefecti mullis locis idem nonien b?benl; sic apud
Grajcos pra3ferli urbium, scu lerrilorionirn
nominabaiitiir, el ditio, cui pra*er..nl,
, die Hauptmanruchaft. Sicui nos vulgo nomen praeiecliirae Gerinanice, die Pftege, ad loiam
regionem referiinus, cui quis prseft-cins est. Glossariuin a Rigallio editnm exponit,
. Hactenus Grelserus,
(ii) Quamquam islud sit Graccnm, si modo
integer Hcsycbius, silque ha?c parllcuia in Gratco
vitlgari, nil lamen imcgri sensus facii. Inicrpres
aulem lcgisse vidclur \ \ ,
elc.
JOANNIS CANTACUZENi
324
raiissime majestati nostrse m nepos, domine An- **\ \

, ^
dronice Palaeologe prolovcsliaric,rclaliones omniutn
v^strum ad nos perlaix sunl ac perlectte, gratissi- , \
imnnque nobis faclum esta singulis secundum omnia , ,
quae reitdistis. Respondimtis el expltcavimus men- ,
tein nostram et stparalim omnibus, j er Caler- \
. " gum (85), seu polius per amalissimum coguatum
\
nosirutn dominum Micbaelem Asanem, consobriuum luum. Ex co quisqul vostruin latius cogno- \ ,
scet, quid majestae nosira statueril. Ne forlassis , \ , \
auiem a mari in lerratn bello iranslato ignoreiis
, quid generatim censuerimus, en ceusemus ei vobis signiiicamus ctiara f ar aridam, lot c l lales illic
, , invcniri, i:t si vcl unus dunlaxal vestrum ibideai
\ :
visereiur. sullicere posset ad praeliuhi curn ncpolo
, \ , \
noelro ineunduni : quanlo magis cum latn multi,
. 'tam pugnaces invcniamini, nibil dicendunf est am \ \
plius? E l nune pardum nostrum c caienis emilti
imis. Vos quod pTudenlia borlabilur faciioie : noe

jam erumpimus. Uaac mandavil avussororis sua? fi '
lio, nihil ltabens, in quo me accusaret. scd prior
ipse a eacramento foederis desciscens. U i porro v i - \

dealis, cum adminislris usum pluribus ad bclium
. (86)
adversum me adornandum, c l jampridero se ad
,
ideni comparasse, alia proferetur adbuc f pislola,
,
nonipe Cocalae bujus ad prolovesiianum generum
dala. Recila : Graviter molesteque fcrebat anle do- ,
\ ,
ininus nosler imperalor, nos, ac te praeseriim, n i ,
bil lillerarum millere nec referre quid ageremus,
el quo in stalu versareimir. Nunc, quoniaro scrip- Q
sisli, laudat facluni : rcprebendit tamen, quod ila
improvide relationes vcsiras miserilis. flam sl eae , ;
in raanus nepotis torte incidiastnt, in confesso est, , \ cognosci potuisse, mullo ante et sollicila cura boc , * .
bellum inchoalum fuisse. Haud recle vos quidem,
,
sed quemadmodura in praesenli nos mandalum et
\, *
epislolaiu in puclum conjecimus (87) (in quo inesse
. " \ quippiam quiscogilarei?). Sic vosfacile, el jam nunc
; ' ,
incipiie. Nam ccce el imperator (id quod ex man , >
dato discetis) opus aggredilur. Quanquam, ut mibi

videtur, vos prius finem videbilis, quam de prin-
cipio audielis. 1 4 6 Omnes enim qui cum nepote *
suiii duces et prsfecii (88) ab imperatore slaat, , ,
%

(85) In Gr. Catergum. Caeterum Calergorum fa- D lione. Fuiese autem cucullos Gonslanlinopoliianis
milia Grelensis .
eiiani usilatos, liquet ex Curopalata, qui nominaf
^8) Locus intricalior, et, u l videtur, corruptus.
a cappa, eralque proprius babitus Tzaco(87) Quid aut sit divinemus. num, eumdemque iribuit Corlinariis eiiani exlra
Gregoras quidcm supra quasdam linleas litie- atilam, p. 71. Glossariiiui Rigaliii inlerpreialar ras vcsiibus tabcllariornm insulas scribii. Nostcr niodu pbarelrara, sed eliam bulgain,
Grelsferus inallel legere, , sive - marsupiuui; quae noiio an buic loco aerviat, vi. Esi auiem ; apud recent oros Grascos
dcndum cst. Hasc idcin quem paulo ante nomntavi,
pbareira,
Kochcr. Usurpatur a Gedreno fol. 5b'3, et cuju8 ope subsidiaria me inuhis locis adjuluro,
notalqiie Xvlander nosinnn illud germanicum aut
iniiio lealificaius eum can lide. C^lerum nolio illa
a Graeco iilo descendere, anl Graecum a Germa- verbi ; pro bulga, aeu marsupio ideo hic
tiico. Alia cunjcclura occurril. Quid si Jegeudum
Jocum habere inibi non videtur, quod maxime in
bulgia et roasurpiis litlerae q u r u o l u r ; et supe ? facrlis enini Japsus a in . Esl aulein
per syncopen cucullus, cucul- riorcs nolioue* landiu ampleclar, donec meliua
lio. Ulilur Sozomeaus lib. m , cap. 15, Lalinae ac verius, aui cerle probabilius de invecdilionis, GriuCai, cap. 14 : uero.
, ui proinde volucril Go188) ", \ .
Senlenlia
ealas);Ueras abdendas ftiisse incuculio, seu cucut- coyit disLTiiueu lacerc, latnetî aboaut rcccntibui
n r S T O R I A R U M L I B E H .
325
326
\ \ ejnsque beneflciie frunntur, partim in adminfclra . ,rionibus, partim in bullis aureis; paratiqne sunt,
et quid domirius noster sanclus bnperator deccrnat
, \ *
exspcctant; ul quando Hli placuerir, nepoteni vin !
ctum in nianug ei tradanl. Tu quoque hinc salage,
:,
cogniiionisque et expericnlia* quam in agemio hn \
bes, fxomplum aliquod prode. Ex bis ergo oinni : "
bus, uier foedus transgressus sil, vos eritis judices.

Quod si ipse post jusjurandum adeo palam viola ,
lum quippiam contra foedus palravi, non potest
(\
mcrito el cum ratione in pcrjurio numerari. Quare
; ) * \ eliamsi pecuniam contra ftcdus accepi, ut ip&i
\
diciitanl, non idcirco poenam nipti foederis debeo.
, \
Ego vero et alitcr, quamvis pecnniam acceperim,
. " ,
me nihilominiis secundum jusjurandum paciis stare
. convincam. Perscriplum qiiippe slat io juramento,

ul mibi de publico pecunia in siimplum doinus, ac
\
iamilix, e l uxoris mea, iieni ad slipendia imlilum
, \ erogelur , quanta ibidem exprimiUir : id quod ex
, * \ aurea bulla avi ad ine missa pcrspici potesl. Jam

ex quo concepta suni juramenia, ad bunc diem
,
qualuor anui ciini mensihus tolidcm interfluxeriint,
(/. vel ),
quibus mibi(ul ralionem subduco) trccenla etquin
\
quaginla aurcorum miltia debentur. E l boc perspi \ , ;
cuuni fil ex tabellis, quas ad lcsliiicandum veeliga\ .
lium exaclorcs conliciinii.Qnod igiiurticfas admUi,
,
si cum lammulta mibi debebaniur, demullis paura
, * \
sumpsi ? An vero juslum ct iquum esl, avum, qui
me lanta summa privavit, ncque injustiliai, nequo
, Q pcrjurii insimulari ? me, quia ex nu*is debitisquo . "
tamcnnque parlem dccerpsi, ad Iribunalia rap , , ,
tari, ul perjurum accusari, in exsilium pelli, e l i u
.
exiremas miserias devolvi? Alqui si ea lantumpen& ,
sione fraudaius essem , qua3 domui meae erat
.
consiiiata, parum jtisie fuisset aclum mecum :

siluissem lamcn, cam imperatorcm reveriius,

lum quia exislimassem qualescunque landem a
, \
patre creareTitur molesiia, fiiio aeqna mcnle suffe
rendas ; neqne acousandum, neque lurbas tlli cien. , * 6/
das, sed rogandurn dunlaxat, u l ptacido lumiuc
,
filium diguaretur aspieere, malaque noesiifica t 1 .
Jere. Nunc ablalis simul iis qtise iit annua mililunv
, *
slipcndia erant coufurenda, e l ex quibus soli* vi~
, tam suslenlare habebant, improbutit duxi alienas
\ D calamitates excelso animo velle 1 4 7 inlueri.
. . * Perpendite paulum, quanla illis flat injuria. PrimniD
siqnidem ueque mercalura, neque agricultura, ne
que aliarum rerimi studiis, de quibua vicium sib
:.
pararent, a nobi* sinnntur omipari : pr(5])ferea}
, \ ,
quod ad expeditiones et uiiliiiaui semper parati
; , esse coguntur neque uUa inipediuienta praclexere
* ob quai domi maneaQt. Deinde ab impcralore de*
, ; KUnala oiercede fraudati sunt,quain ille nonsiinpli , citer, sed inlerposito sacraraenlo in annossngulus
se persolulurum spopondit. Accedil tenium, ne \ ; ,
glecii sunt a me tandiit, "e avo oncrosus ac DIOK
Graecis idem $it a
fecituus, baud video.

ôv, quod . Quid autem molius *sit, quam,
327
JOANNIS CANTACUZENI
328
lesius viderer : quanquam in causa domesiica ma- Y gnum et pecuni contemplorem animum gerere, ,
, ,
omntnoque ad palcrnam volunlatem me conforraare

debui: horuui autem in egeslale procuralionem
suscipere, uec ab eo instiluto ciijusqiian precibu , ,
, ,
dinioveri, sed cogitare teniareque omnia, ne sti \ \ ,
pcndia sua amitlerenl : neque durn in avum me
jpqiium ac pium praestare nilor, telerrimis eos ca- \ . \ \
l.un lalibus involvi sinerem. (Non enim est ita aequa- , uimiias, scd inburaanissioia crudelitas, aliisob ex- ,
tieniam itiediam lanlum 11011 aniinam agentibus,
. .
ipsum inlerea in magnis spiritibus acquiescere.)
' '
Non lamen destili imperalorcm orare assiduo, ut
miliiibus nomina persolveientur. Sic enim ad iuci- ,
las plerique redacti erant ut ne faine morerenlur,
, *
mulieres suas noctu ( ne a noiis agnoscercntur)
\ , \ circum domos ad pauxillum escarum precario con-
quircndum mitierenl. Quos dolore et commisera- ,
tione fractus, subducta, de qua nunc accusor, pe- , ,
cunia, qualicunque solatio dclinivi. Ntinc, au ideo $ . \ , perjurus, mprobus, palris coiiteinplor fucrim, ju * ,
dicale. Primura ilaque docui me foedus neuliquain
\ .
violasse, sed cum ille, quod clarel, id mibi fecerit, el probationes ipsas ejus perjurii apud me ba- ,
beam, sicnt vidislis, nibilominus pacem retineo, et
. ;
tam diulurnis precibus illum faligo, uti bellam nc \ , \ \
movcat. Si quis me juramentopriorem defecissepo- \
test osieiderc, age, procedat,osiendal.Tumdeinde ;
vos, si de trecentis quinquaginta nummum aureo- , ; ;. (
rum millibus quae debenlur, lantillum accipicns,
, '
peculatui me alligavi, u l peculalorem damnalole. C ,
, .) \
,
, , ;
; . ,
, .
\ , .
, \
, * , >
, , .
, .
\ , \ , .
1 4 8 CAPUT X L 1 X .
Cocalai impudeni ealumniator aperte coarguitur. Jocu* amarior in eumdem. Episcopi imprratorem
juniorcnt damnare non audent, rempublicam ei comnundant. 1$ avi perlinaciam acctauns, medieinam
quamdam tnalorum proponit, ac de jure $uo multum remittit. Ejus ad senem respomum offlcii sui commemorationem, senis molestam reprehensiotiem, pacit petitionem, subjeclionem humttem pUnc, et
terrorem, ni cedat, complectitur.
Hactenns causam pro se dixil junior imperalor; D

cui Cocala<i, antequam ejus ad protovesiiaftum
cpistola recilarctor, importune inslabat, affirmabatquc ab ipso belli profectum inilium, qui sycopbanlis, avum, protovestiarium, caoterosque printipes de agilato iuier se belli consilio apud se
criminantibus credidissel. Ubi \*ero liiteris palam
ltctis paiuil, non minus ipsum, quamca-teros pacem
labcractare, cu:u lam cvidenter convicius, contra
:
, \
, ,
, ,
, \
. ' E ^ t
' , \ \
329
IIISTORIARUH LIBER .
23 ,
- afferre nihil pnmt, re*edit, e l obimiluit. Ad quem

convcrsus iniper lor : Niiiil mirum, magne
, riastcs, inquit. pecc-are ({uemquam, et aiitim laederc,
, .
putioraque affcctare; homincs enini Usdem prrlur; , , ,
bationibus suhjecli, ad vitia quam ad virlutcm
\ \
oinues propensiores sunus. GaHerum injuriam i n ,
ferre, pejerare, ineitiri. ac deinde dolos consnerc,
;
* ct sycopnanlias coinnunisci, conarique reinis et
velis innocenlium candortm falsorum criminiiui
\ ,
maculis ;tspergere, nt vidcaro, quamum in te esl,
0 \ , \ \
homincs occidere, id non ctijusvis, ted cjtis est qui
,
fuil homictda ab inilio. Aderat i.i consessu judi , \ ,
cmn Tbeodorus Cabasilas logotbeia mililaris, vir
,
cordatus et sapiens, seniori imperatori in primis
. \
, ^ charos ac familiaris (nec minus nepoti) et prav
\ , \ lerca Cocala ainicissimus. Is cum imperatorem
\ ( juniorem ob calumnias commotiorem cerneret,
velletque urbanllatis quodam sale eum mitigare :
\ ),
Noli mirari, inquil, impcralor, bae enim sunt plani
, \ ,
- bnjus insidiae atque fossac ( nani inler ludicra v '**rilia Cocalas a co.fvU planus [bcc esl, iinposlo;]
, \ /
/, - appcllabalur). Visnm icmpegtive diclum; nam
imperalor nonnibil remissa graviiale, niodeito risit
, , ,
. *1 (89). Sed de bis salis. Dcinde bortalus esi cpisco? pos, si iiijustus ac perfidiosu appareret, uli sen . > leniiam forrent. IJJi respoiideruni uon babere fte

cur eum condemnareni : 1 4 9 solmn rogare, u l
. .
quemadmodum antcbac, modos el v.as inveniref,
* ',
quibus imminehtia niala in irrilum caderem. Ad
\ , . C baec imperator : Yellem ego uaaiino boc belluin
' , ' , non essc natum, aut certe priusquam convale :, . \ !
sccret, resiinctum fuissc. Hoc me nulla siiuulatione,
\ , aul dissiniulatione dicem, ipsas res evidenti argu . , lucnlo sunc. Terliuin siquidem ineneeni bic desidca,
, neque avum pacem poscendi flnem facio, na ob
* , '
nostrain discorJiam Bomanum imperium incoin ^ ' , modis longe graviesimis concutialur. Sed turdo
,- iabuhni, ut aiunt. Ceriu- interim sum cjus insidiis
- 6 - . " mc pcti (0), quanquam in eum nil m<dilus s in.
, > , \ Nec enini ignoro, non bas tuodo quas audistis, sed
/
plures insuper con-ra me misuhass? liltcras, c qui '\ - bus liai pcrpauca: intcrcepla! sunl. Quia lanien
. * ,
pacis suin cupidissimue, uieam ineoruiuquc ^ c u , . :
ritatem in poslerioribus ducpns, *ulique Deo sp^s
, -;, - ' nieas conumllens, qucm sancle juravi, quaiiliim
* , ' me cst, ingruenlcs cladeb avcricrc aanitor. Opinor
. autcin, si c l avus diinidium deiitx pecunia; luili, \
tibue numcrare vclit, boni consulenics, nii.il
/, , *
dcinceps inulcsiiarum cxbibiluros, c l vos casibus,
.;, , quos e bello meiuilis creptuiu i r i . Occurreniibus
.
cpiscopis : D.fticile fulurum, hoc tempore, cxbausto
Jacobi Pontani no!ee.

(89) Fatuus ln rituexaltal t$cem tuam ; vir autem
sapuus vix lactte ridebil. Ectlesiasi. x x i . Alqui
priiicipem oporlet esê virum oapicnlein. Virg. de

Juvc, Aineid.
OUi 3>ubrideu$ hominum sulor olque deorum.
(Ôj Grcgoras qu.dem afliruial, prinopio lib. i x ,

quia viUui i>enis in longissinia spalia txioudi tcrPATBOL. G R . C L I U .
nerctjunior impcrator, e i (ntiim itupcritim in se

quainpniuum iranulaluiu veilet, inde decrevis>c
ei dolis quibusdam, e l iccbnis aui imper um aui
cuin coeiiam vilam aufcrrc. Veru.21 barc GauUcu*
zeniris iiarraiiouibus dissimidiiua buui, ct iueadacia mcra videri possual.
II
3 U
JOANNIS CAXTACUZEXI
332
ttrario lantum a?s dissolvere : proinde pro copia ,

1IUI1C accipereut, reliquum ad diem
pra-finitam
accepturi. Si lioc dilficile putatis, excipit impe , ,
ralor, eiiam dimidio rcmtsso, quarta parte, pacis

c l cnncordiaj causa, conlenli erimus. Quo audito,
.
episcopi eum ut a pccunia invictuin commendarunt,
{3
spoponderuntque citra controversiam parlem di , ' , clam solulum i r i . Imperator, ul in hoc sccum
0 , )
facientes vidit, volens conslarc omnibus, se libenlcr
, , \ belli tidlendi causa de jure suo eliam in iis quae
, ossent omnium confessione moderalissiroa, dece,, \ .
dere : Oportel, inquit, et vobis , Patres, dc via

fessiset lotiusdiei inedia vexatie, gralam aliquam
, \ :rependere. llaque el quarlam parlem debitse pe- , '
cuuiae in gratiam veslram remilto; et ab avo nibiJ
, ,
exigo, nisi quod qua?slores conficlis quibusdam causia impcralore defraudato sibi retinent, id quod
, , . ,
probari pcrspicuc polest, ul banc suuimam ad
, $ \
quaJecunque solaiiuui in iuilitem dispcrliam. Ne

lamen vos admiratio capial, quomodo, cuui anie
\
affirniarim, non oporlerc iii alicnis iniseriis ma , \
gnaninnlaieni osienlare, 1 5 0

repugnanler debila niilitibus siipendia rondouem.
, ?;Si namque de cauero ex foedcu*. constitula slipendia
\,
perselventur, q u ex aniegresso tempon illis de ,
bentur, pro eximio amorc quo me diligum, mihi
.
remitleni. Praelerea liineo, ne propler hsec. pax
,
differalur, vidcainurque consulto bellum trabere.
, Quare eliam idcirco qua?slionem c l ainbiguilaiem
,
oinneiu rescindendain putavi, potiusque nicis gtavis
.
et meommodus videri, quam bello ansam dare
>.
vului, His diclis mUsi a seniore episcopi, ac pro- , tcres lantam animi altitudincra admirali, c i ob u m
\ , \ :praclarura pacis desidcrium graiiis actis singula . " \
ribus, bilares domum redeundi veniam pctivcrunt;
,
raii, sitnul acla avo renuntiassefU, pacem nihil
. \
remoraluruin. Ergo redilionem illis permiltil, et ad
, \
avuin haicierenda eommiltit: Quain studiose atque
,
iuipigre elaborem m I U primipituin Bomanum
\ ,
lencas, Deus novit, quem nibil latet; el lu ipse,
. ^ ,
si voies, tesiabere. Nain cum potuisseni, si libuis
\,
sel, bellissuperioribus aut toio impcrio, aul inajore
, \ aiptillhis parle potiundo, libi moororem dare nolui,
, ,
jusiumque existiniavi, tibi eo ut parenli, quandiu
, , U , I C
a ( , e o
in vita maneres, cedere. Ncque vcro sine laboribus D , ; <

pericubsque cessi. Cum enim coininililoncs iTiei
,
omncs belli alcam ac labores tubiissem, pra?iDiis
.
autem e( honoribus carerent ( quod ego tua jussa
'
seculus, pacen) libcns compleclcrcr, tibique relin '
quereiu omnia,quai ipsi armis acquisicrant), ulrin ' que conturbabar. Nnm adducere illos ad anaa
\ ,
depoifeiida diflicile eral, cuin se justa pradicare
, \ . ,
asseverarent, et in boslem ire b*gc bellica semper
, \ ;
postularcnl. Invilis auiem illis quidpiam faccre,
; ,
metu non vaoabat. Ex amicitia eienim pluribus
\ ,
milii m.litantibiis, ei spe, principem bencficio re \ ; ; ,
sponsurum, si queaiadniodum ipsi voiebanl pax
, .
facta non essetj, consentaneuni crat eos, maiis
.
ceJ.enles, ad ad\ersarios pro sociis acccssuros : quai

333
HISTOniAROM L I B E . l I .
334
, res discrimen mihi pcriculumque attulissct. Ego

\ (
vero t tibi gratiGcarer, persuadere illis enisu
sum, no aut duobus adjuvanlibus (91), et qua
limebam contempsi, arbitratus, si factis tibi me
, \
\ ), \ benevolenlissimum, porturbalissimisquc tempori . - bus non Irtslilem, sed amicum in tcanimum oslen, , , dissem, conflderc posse eliam odium in rae tuum
SP.CUI, quam rebar,
, \ sanalurum. 1 5 1 Q '
' videlur evenisse. Omnia siquidem illa, quodque
, . - summum est, veritatem ipsam pro nibilo du , - cens, bominibus autem perversis, et mcndaci , loquis, non reipiiblicae emolumenta, sed sua ipso , - rum compendia sectantibus fidem habens, bello
, me lcniare voluisti. Ast ego quaravis jure optimo,
tanquam prior hisuliis appetiius, lemeratoque
. , ^ foedcre violatus, protnptiusac prius arma capessere
\ , \ - poieram ; tauien pudore erga le, et pacis desiderio
incredibili, turliuni jam menscm hic contero, sup.
,
\ plicans, et iratn tiiam deprecans. Nunc cum venis ; , sent, quo& ad exercendam de me qua?stionem mi, ^ \ - sisii, gaudio exsilut, quod lempus mci defendendi
'- ^ nactus easam. In convenlu porro ad capita accu. , \, , siiionis vore ac jusle respondi; de quo Ipsi apud
), :
te memorabunt. Rursum (e oro, imperalor, ul neve
\
nos, nevc Romanos alios, noslri causa acerba perpe, )' , ti ac perdi sinas; sed diebus octo quid opus siiconsi , * deres, tuamquc nobis senlentiam declares. Si Deo,
, \ pacis aurtore, approbante placidam in nos mentem
, [
indueris, paccnique susceperis, bcne facies modis
, \ omnibus. Sin peccatorum nostrorum multiludo, ct
; , incensa videndi wleritus nostri cupidiias potius in
, \ . Lellum le praecipitem agent, eliam sic modum te
doccbo validissimum me armis oppugnandi, ui
, \
ritissiinc, dtraque periculum molesliis absolvare.
, Deus bonorum oronium suppcditator, Palcr et
, ; Domimis regum omnium, admirabiletn tibi et in , ' , expugnabilem potentiam dedit, cui non solum re \ . " &istere, scd contra quam ne intueri quidem me
; , \ possc fateor. Esl aulem ha*c, quod tu daminus et
' , , ' , pater, ego filius, el servus omnino. Hac usus p o
' lentiav brevi q u volueris ouinia feliciier efficies.
Si cnim jusseris, ut patcr, me boia, seu [collaria]
'
in collum injecta venire, el illic carccrem habilare,
, , \
impcrata promptisfiime exsequar. Quid aulem dico
. \
- D decarcere, et collaria? si quid aliud etiam vel
jgnominiosissimum mandaveris, perferain hilariler.
, \ ,
Si bac polentia oinissa, ad alteram le converies,
. " *
quam pridem l i l i , crcdens le lalere, el sperans
;, \
, - bello me coniecturum, paravisti, vereor diccre,
sed dicaro tamen, vereor, ne u l alias, sic modo
, \
malc tibi consuluii^c ipso evenlu deprehendare.

Tunc igirur et Dco in primis, et bis amicissim'a
\ .
, , mcis adjuvantibus, 1 5 2 wullis sudoribus ac labo , \ ribus, non quod lu singularc, et ad pcrficicndum
- ditHciHinium opus cxsiimabas, sed quod in cogi, 0 T L
N U I L C
Jacobi Pontani .
(91) Magno domesiica, e l prolostralorc. Vide supra cap.
niiiiarc noa ;nid;l.
Sed eos proptcr invidiam avo no-
335
JOANNIS CANTACUZENI
36
Otionem tuam nunquam ceciderat, mihiqne in

deslderiis erat, prospcre perfecluni esl.Nunc meluo,
si aliter quam confidis, res ccciderint, ne spes tuas
fallaceset inancs fui&se appareat. Quocirca iterum
tc borior, alque rogo, paccm ne asperncre; aut s\
belli cupidinc adeo fervea, ulare iis l magnis
viribue qubus valcs u l pater, et quas libi lolum
boc quod cupis, facili felicique successu praestabun
(Deum ttstor, vera me proloqui), et ne ficulneo
nilare auxibo, nempe ducibus illis, quos in Occideniem ad bellum conlra me apparandum emisihti.
Mul!is enim Hlis et insignibus (ut quidem lu opinaris) inlervallo scias velim me, quique mecum suiu, antecellere. Quare si mouitis mcis locum
relinqueus pacem decrcveris, Deura ipsuro et bonos
, ' * .
" ' ,
, \ .
, (; .'
)
, *
\ ;
,
\ \
,
, , ,
\ \ ;.
angelos ejns exbilarabis, nosque a bellicis islis i n - ^ ,
coromodis tulos concitiabis. Si in diversum abis, \ , \ ,
'
Deum, cujus oculus inlueiur omnia, et coelestes illas
virtutes, rerum nostrarurn adminisiralrices invoco ^ , \
tesies, ine quanquam aflectum injuria, et perfidiose , .
violatum, nihilo minus paccm servare : quam tu ,
\ . / \
quoque servares, si el cogiiare, et facere uosses,
, ,
quod ad tuam Romanorumque ulilitatera perlinel.
,
ila*c junior ad scniorcm per bgaios.
, , * 0: (
), \ ^ ^, ; &
. \ >, ; , ,
; \ * ;;. " \ , ,
\ , *\ .
* . , \
, ; \ ,
' ; \ \
\ . .
1
CAPUT L .
Cocolas narrat seniori omnia ; episcopi, et cceteri tacere jubetitnr. Patriarchce urgenti audicntiam, duriut
re&pondeiur. Sequitur eju$ oratio, qua cum tumma libertate se nepotis patronum contra avi iuiquitatem
fore pollieetur. lnternunlii patriarchie in carcerem truduutur; ip$e in monasterio, ephcopi in ardibusiuis
ineluduntur. Maguus domeiticus pace dcsperata, non ultra desidendum suadet. Item ientil protostrator,
Jumorn imperatorit consilium dometiico improbalur.
lis Byzanlium reversis, anleverlens alios Coca- C
las omnia parlrculalim imperatori edisserit, qusecunque nimirum nepoti objecissent, et quon odo
i)le singulis occurrisset, el landcm qua3 avo renuntianda coniinisisset; visunique, haud uliliier
epUcopos, cxterosque illuc proiccios fuiste. quaudoquidem necesse jam sit, aul pacem admilierc,
aut ad arma prosdiendo, palam inalefaciendi voluntatem prodere. Faulo post, accedentes reliqui,
imperaloremque adoranles, dc legalione quam haberent 1 5 3
nepote, tacere, domum quisque
Kuain redirc, et quiescere jussi sunt, donec illius
mandalu eam exponerent. Hoc nihil aliud, quam
honestum qtsoddam vclauientuui cral. Gominodius
eaim eiatuebat, rem sileutio dissimulare, cum
timerct ne si publice narrareut quae debebanl, ^
aiit cogeretur ab omnibus pacem acciperc, utpote
jaoi persuasis, nepotcm impcralorein jusla el
milia petere : aut si rccusarct, aperlc conlra
a>quum bonum agere censcretur. Jaoi dics seni
a
; , ,
., \
; ,
; , \ . . \
\ ,
, ,
5 . \ \ \ ^ >, ;, , '
,
.
. "
,
, ,
\ :,
, ..
337
HISTORIARUM LiBER I.
338
o3v , \ ; effluxeranl, nulla iuterim legalionis mentior.e facia,

curn pairiarcha diem proferri aegre ferens, admo. '
, , " net, diem sextam jam praeteriisse, nec adhuc quid , quam ab episcopis ad nepotem missis eum audi - visse. Oportere igilur, quando satis diu dclibcras. , - set, audire qnid dicerent. Facturum se promiuii.
Totidem diebus elapsis, rursum m i u i l patriarcha,
, . 0
rogans ne iia tempustcreret : sed arcbiepiscopo
. ' '
, \ , *et episcopis accersiiis, quo paclo se nepos defeit , dissct; cognosceret, indeque viderct quid in rem
Romanam esset. Respondct, nuJIi eorum licere
inquirere quonam modo ipse doinum suam, seu
, res domftflicas moderetur; sibi cnim curae fore,
' . - quando, quave raiione illas administrct; ipsum,
#
, ,
ul patriarcbam, ecclesiasticas curas versare, et a
; *
poiiticis imperalorumquc negoliis abslinere dcbere. Talia denuntiatii imperalor, quod patriar .
cham ea denuntialione terrefaciuin, libenlius laci , turum conilderet, qui sequenli luce per uileriiun , \
tium sic respondit : Ego, imperator optimc (92),
>.
bortari, suadere, et cogere insuper ad oOiciuin nequo
, volens, neque invitus (nimiruni si comprebcndar)
,
praeieriniUam. Quod si td in tali otto niibi degen. ,"
dum opinare, u l nec lingua utar, nec auribus,
,
nec oculis, id mibi antequam Ecclesiae bujus an tistes legerer, significare debuisti. Si tum ego quo , ' ,
que ,id pro aequo et bono probavissem, nuiic
* , . *
necesse habereiu boni consulere : sin aliud pa , *
triarcham decere judicasseoi, alleri, cui lalis fita
?, , * Q proposila fuisset, tbrontiut cessissem, Quoniam
, ~caulcra divino niunere non solum germamm E
cleeiae doctrinam defendo, sed eiiam injtiriaro pae * sis patrocinari, eorumque tulelaiu gerere debeo,
, ,
adversari et contradicere bis non cessabo, qut
.
deserta aequitate, plus nimio eibi arrogant, tive

illi infimi, sive 1 5 4 summi ordinis et beatissimi
, \
fuerint. Atque islis quidem vehemenlius, quanto
. ;
videlicet eorum injuriae majores, et pluribus de irirncntosae sunt. Si enim obscuros taniummodo
, ,
el no<1ice injuriosos in jus vocabimus, et injusli-
liam illis eiprobrabimus, adversum gumuios autem
, ,
summe nocenleft, oorum splendorcm dimiiialem ,
que reveriti, mulire non audebimus, nihifa tnedi . '
cis dillereraus, qui in capillis e l unguibus occu p
, - ^ a l i , suam ibi scieniiain ostenlani. Sin niorbus
- - arripucrit, qui tolum aaimal perdat, ei depelleuJo
, nibil faciunl; sed, si una cum aliis tcdentes, ejus
\ - interiluiu aspiciant, sufliccre arbiiranltir. Ncc me, , diocriter miror, duin recordor, jussisse le, ut rca
, Ecclesiae curem, illisque solis vacem, le pro l i , * bidine imperium rcgere sinam. Siiuile eniui est,
ul si corpjis animoc diceret; Commuuione cl con . junciione tua non indigeo, neque in rebus agun dis admiuistram et adjutricem tusliaeo, veruni
pcr me, ut potero et voluero, ncgolia raea pro \ \
R
Jacobi Poutani nola).

(92) Oratio patriarchaj libertalis ecclesiasiicae
plenisaima csi, m hique illam divi Ambrosii a l %er usTlicodosiuiu liberialem iu mentem revod
cat, qua illum tot ca?dibus innocentium apud

Tbessalonicarn coniamiualuin, adiiu lempli auvui
cl prubiberc. îccpb., lib. xn, cap. 4 h
339
JOANNIS CANTACUZSNI
340
curabo; lu tibi tna curalo. Omnibus itaque pec- , $ *.

canlibus commune remedium dolor de peccatis .
prcescribilur, sive in Dciim, sive in homines offen- ,
sum H L . Atqui nemo resipiscet, ni prius culpa
,
agnita seipso moderalior evaserit, illi se submit- . '*
lens, qui se ab ipso kesura putat. Hoc est, quod
,
i.epoiem tuum et prius plus aequo, et nunc cuniu .
latissime fecisse constat. Nam curo potuisset tunc parem principalus Komani parlcni tibi ablatam
, ;
possidere, lamcn noluit, sed tibi se subjecit, i d - .
que cum bello ulciscendum niliil peccavisscl :
quodque capul est, pace conciliata ad le veniens, , *
ia cquo, ui erat, propius adequitare, ul impera .
tores solenl, pcpercit: pedester auletn te adora-
v i l tuwmque pedem, expresso subjeclionis indicio,
, \ , .
oscutalus est. Et nunc post bellum boc excitatum ^ ^
* 'tandiu scdet, suppiicitcr orans, ne pacein velis
;.
irritam. Episcopis et primoribus abs le missispri,
miiin quidem copiose ostendit, nibil se injuriarum
,
intulisse, quin potius accepisse, et obtreclalionibus
/ . ^,
exagiialum fuisse. Deinde pacis conservand* multa
, ,
dixit fecilque memorabiiia, el multa ad tc perfcoot , ,
renda commisit; quibus audilis, et Deo graiias
,
egi, qui taii eum prudeniia ornasset, et de pro .
bitate eumdem cominendavi : ac le iisdem audilis
,
Deo gratias egisse opinabar, 1 5 5 missisque cer; . tis bominibus, fiiium ad le quamprimum adducen
dum curavisse, roala iminineniia profligasse, om ,
ues lanitia et jucundilate propier futuram inler
, *
vos coricordiam complevisse. tii non inodo ho ,
ruin nihil pracslilisii ; sed insupcr frugifera me

consulentem repulisri, el tacere, alieuisque ncgo- ,
tiis non immiscere jussisti. Gum aulcm muneris
ac ofiicii mei sit oppressos tueri atque adjuvare ,
quanlum queam, idipsum pro nepoie luo impe- ,
ratore praestabo, tanioque magis prxslabo, quanlo
.
abs le iniqoius iractalus est : quam iniquilatem
,
non ille inodo, sed ttomanorum univcrsiias senlit.
,
Qucm ego (miuus isluc quam caeiera silere pos-
suni) tuo mandalo paulo ante rneis manibus impe . '
ratorem, adeo legitime et juste, te libentissimo ,
unxi et consecravi, cum nunc abs lc sic nulla sua
, ,
culpa expelli, quomodo juslum est? aul quomodo
.
non multis pordeudus csscm fulnvnihus, si in

tanto scelere linguam occlusum gererein? Quare D ,
denuo le pcr ipsam verilalem obsccro, utin viaro,
,
unde perversoruin mortalium opera detortus es,
, *
cilo redeas ; neve mendacium verhali praponde- '
rarc siuas. H.cc palriarcha imperalori, internun- ,
liis Gregorio Culala cbartopbylacc, et monaste- ,
rionim prseside Cyberioia. Quae cum audisset, in- .
lclerabili ira efferbuit, pracepitque illos in carce-
rcm stalim abduci, Macarium Serrarura melropo- , ' $ litam in palatio sub cuslodia leneri, palriarcbam
, ;
palriarcbio ejectum,in Manganensi monasierio ina- ,
nere (95), el ad eum neininem prorsus admit- ; '
v

(95) lloc ipsum narrans Gregoras lib. ix, conjumiouem patriarcba; c l episcoporum in senio-
rem imporatorenn prsemiuit, ia quam eliam nobiles

adduxeriut. Prarterca palriarcham sacris inier-
3i*
IIISTORTARUM LIBER I.
3U
, - l i (94):profectosvero ad ncpotcm episcopos.ncquc

ipsosaedibus suis pedem cflerre.nequeadillosquem , quam ventitare. Facla ad ejus arbilrium omuia.
,
Diebus quiudecim a recessu legatomni iransaclis,

cum nequc ab avo, neque a palriarcba responsum
, . affcrrelur, nibil boni ex hoc ailentio conjicicns
. junior, cum roagno domestico et prolosiraiorc
quid agendum essel, deliberatioiiem insliluil. lbi
, ,
magnus domesticus, non ul4ra sedendum, sed ma
to * nus operi admoliendas; nibil eniiu restare aiwplius, quo ab ipsis pracstito, bellujn qtiiclurum
^
. , spes sit. Nam el tempus quo bic morarenlur, i m peratorem avum rogitanies, usque eo terininum
,
. - excessisse, ut jam longior eispeclaiio non magna , - ^ niinitali ac tolerantia, 156
^ consternationi in
, * '
rebus arduis, et ignaviae merilo iribuenda vidca^. tur ; ei onmes oflicii partes erga illum explclas
. 5 esse, cura et antea toties per legatos, ui paciis
, coiiventis aiaret, ab eo pctWerit, et nunc cum
iis qui illinc venerant legatis, quaecunque poiuit
,
, quispiam pacis cupidus et bic coram locutua s i i .
et per cosdem eum ipso adbuc egcrit. Tempus
, '
! , clapsum posl illoruin discessum, ad capiendum in
hoc negotio cOBsilium, dandamque responsionenv
.
(si
quid moderatum cogilarcl) sufficere potuisse.
;, , ,
, * . Sed (anto iutervallo tacere, argumento eese manifest), pacem repudiari, belJuin aperlum uogi ,
. " lari : id quod eliam ex re ipsa non dubia con , jeclura quispiam assequalur. Qui enim Untum
1
s c
, ' - C
, '

.

,

, , .. " ;
,

, . '
,

, . j
^ ;.
^,

3 ^ ^,
; .
,
,
.. -
temporis in apparatu militari consumpscrit, lam

multos ea graiia in occidentem emiseril, ut cum
vcnisset, omnia affatim suppeditarenl, spes sibi
inde injectas baud facile projeclurum. Quare nec
ipsis bouum lempus inerti otio transigendum, sed
pace jam desperata, ad propulsandam adversariorum
vim undique subsidia comparanda. Excipiens raagnum domesticum protoslraior eadem hortatus
est. S i , i n q u i l , iniperaiarem contra nos belluin
pridem macbinatuin, el undiquo copias in illud
conlrabcre ignoraremus, circumsp ciendum fuisset
diligenlcr, nc ips< pacem capessente, nosslulie
bellum inceptaremus. Scd quoniam multa nobis
liquidum faciant, ncc ipseniet inficiari possit, sc
armis istis causam et caput esse, nos quoqnc
undecunque ulilitas aliqua affulseril, ea uti convenit. Ipsi quoque imperalori juniori de cait ro
nou cunctandum, sed c loco abeundum videbatur,
belloque gerendo insistendum. Admonebat lamen,
spcm pacis non funditus abjiciendam, sed ipsi per
scinet, cum Byzantiuni pervenissent, eam peterent. Ac siquidem eos reveriti adversarii ab armis
dsredercnt, invenluni esse quod quaerebalur : siu
minus , leslali Dcum ipsosque Byzanlios, secnixo
Jacobi Pootani not83.

dixiesc omnibus, qui junioris Imperatoris nomen
tacerent, ac debitum iinperalori honorem babcre
recusareitt. Excommuuicasse etiain adversas parlis aacerdotes, a quibus vicissim cum farlione sua
cxcoiumunicalus s i l . Ibidcm qucrimouia seuioris
de patriarcba.
(91) Interpres legit , sed liicet apud
Gregoram est , id cst, furas prodeundi l i cctiiiam non babenteui.
353
JOANNIS CANTACUZENI
3U
pacem poscentes, ab ipsis rppufoam tulisse, recede- :, \

rent. Hic magnus domesticus : Byiantiam quidem,
&? . .
imperalor, ibimus, ut jubcs; miror autem sum, ;
mopere, cum lot ct lanta pacis tnenda couati si- , \
mus, nibilque promoverimus, quid ita tu pudorem
' , ,
et reverenliam solam hoc libi coDfecluram spe ; , ;
res. Ignosco porro buic sermoni tno, qnando idem
. \
tibi accidit, quod ardcnlissima febri corrcptis so , \ ' let. 1 5 7 *
perpetuo fontes el ilumina

somnianles, vellenl omnia sibi aqur^ scaturiro;
\ , \
et hoc non fieri, moleete paUunfur. tamclsi cerlo
. \
norint, copere se qua. fieri ncqueart. Sic tibi tam
, * ; '
valde desperateque cum pace confliclanli, nibil
.
mirum si ad qoae perfingi prorsus nequit, ad ca
'
pffveniri posse exietimas, et viam per invia,
, * .
quod dicitur, excogiias. Equidem cgo cum ob alias
,
causas pacem in perditis babeo, tum quod spatio
, ,\
fot dierum nibil libi a pacriarcba significatum v i - deo. Suspicari licef, quoniain porla? urbis sedulo ' , . custodiunlur, ncc ipsi conccssum, quemquam fo- , , , ,ras ad nos Iransmitterc. Veromlame<i arbilror eum :,
non magis ob hoc silcre,-quam nc malorum nun-
tius fial. Sermones consultantium bi eranl.
> , \
, . * ,
/ . ^ \ \ *\
, \ .
^ , \ \ * ,
, \ , , .
\ \ /
. " , *
. \ ,
, . 01 ; .
e n
CAPUT .
Rhegio Byzantium iter intendunt. LiHera: amicorum, acta nuntiantes. imperator pavcis comitibus ad mcenia
proceden$ avum ad colloquium irivHnt: si nolit, marchionem Montizferrati, piitruum ad se mitti rogat.
Jubeiur ab urbe discedere. Marci Caballarii de tnuro in imperaiorem convicia. Runum de officio suo, CMWI
itnectutione inexpugnabilis avi pertinacioe. Selybriae rtbut consiitutis Apocauchum relinquit. COpxas ad
DidymotUhum convenire juuce. Andronicus Torn\ce$ et Manuel Lascarii de proditione uuimulati,
Thracia in cisilium ptilii.
%
Ut primem slaluerunt Byzanlium petere moiie C

Rliegio castris eo intcnderunl, cuni mille trccenlis , quos ducebant, selectis mililibus. Ponle
irausilo, ab amicis ex urbc veniunt lillcrae, spccia) omnia recensenles, quomodo avus legalos reversos c inlerragare quidem dgnalus fuissct, ct
qu.xnam patriarcba ob id succcnsens ci dixerit
quid re:q>onsum s i l , ac poslremo ul ipsc el socii
spondere impcraiori juniori proliil.ili sint. E i
igilur a quo Silteras accrpcral, per iP.um ipsnm
qiii alluloral dc bcncvolentia dcclarala gralias
ingcntes egit, suos arma induere jussit, ralus ncc
tulum ncc usui mililari consenlaneiim pcr boslilia
loca inermes incedcre (95). Ut muri Byzantii in
% & ,
, .
,
; ; ,
, >
*
.
, \ ), \ , \ .

;, '
Ja./obi Pjnlani noine.

(95) Ipbicratea, Athenidnsium dux, si bene mcm i u i , aicbat, etiam per amicorutn reîonem
Iranaeunii, caslra comuiunicnda; .quia vidclicet
eemper cst incerla securitas, propicrea quud nulla
#ii amicit ceru fiJes. Huc ilein periiuct pr<ece-
ptum Onosandri lib i , cap. 8, Strategici. Iropera*

tor si in hoslili solo casira ponau statim vallo
fossaque cingal, licel ibi ad breve tempus conudcre voluerii. H z c e n i m caslrensis ratio nunquam
pocniicnda, semperque tula adversus repentinas e l
?4
H I S T O R I A R U M U B E R I.
34fi
, conspcctu fucnint, excrcitum imperator ultra pro.
' cedcre Tetuil; ipse, magruy domestico et prolo; slratore comilibus, praHerea triginta miliiibus,
. * quam proxime juxta portam Gyrolimniani acce sit.
,
In muris cum alii multi conspiciebantur, tum dux
* \
eorum Phocas Marules, mensac imperatori domcsiicus, qucm ore suo salulavit imperaior.
\ ;
158
l rcspondcns, capite lamummodo
; ; inclinato bonorein babuit. Etenim u l tmpera . *
, \ ; torem ac doniinum stium salulare, ne seniori pcc , ' nas darel, admodum rcformidabal: et gcrere se
vclut erga privatum, non soluni imptidens factura
. '
, . erat, scd etiam.ul in bujusniodi niorum civiliiaie
egregie institulo, nequaquam conveniebat. Jubet
^, - igrttir nepos, ad avum abiens, ei suis verbis haec
ut aut

dcat : Oral le nepos luus, imperator
ipsuni
ad
ic
accersas,
aut
si
hoc
diflicile,
ipse
pro, , \
, \ gresstts, de lurri bac pnucis te alloqucntcm audias ; et hoc benelicium, quod illi pro magno erit,
.
ne deneges. Quod si nequc boc lieri potesl. sal
lcm patruura ejus marchionem, recens ex lnsubria
. , , ,
prsesentem ad eum niilias, quicum post longain
, ,
absentiam scrmonctu conferre desiderat, et quo
,
, \ etiam legato ad te utaliir. Martiles se reni curatu : rum reciptens, abiit. Marcbio bic Theodorus senioris imperalom filius cral, ex Irene marcbionis
, , [, ut supral
Monlisferrali, qui pariem [Insubrise, seu] L o m
, bardia? tenebat, filia procrcatus. Qui in Lombardiaro profectns, illic malcrna sorle (96) ad se de ,
l l l c
n i > > |
* ^ . ~ volutum principatum regebat. Per id vero teippus

..V..
* I _..'. . .
-!
... . l
\
/ !
~ 1'.
. n
% * n i l l l i m
OAfll
0/_
(
post aliquot
annoruin
curriculum semper
so

, . icbal) Byzantium venerat, simul ut consanguineos
viserel, simul ut a palrc immus beneficiumque
* (97) acciperet. Paulo posl Marules ab imperatore re . gressus uuntiat avuai mandare inde absccdal, ncve
, niiaiur ejus urbem sibi asscrerc, duni obvium
) . quemque decipii, et fallaci pcrsuasione deludit.
, |- Neque enim fleri posse ul ipsc in moenia proce ; , * \ dai, inde illum auditurus, neque ut ingressum illi
. ' concedal, sed neque palruura missuruio. Stabat
. propler Marulem Marcus quidam, cognomento Ca , baUarius (98), Bardse Caballarii filius. unus de
imperatoris dome&ltcis, qui slolide et imp^rite
imperatori juniori : Recederet, priusquam suum
, -,' ,
s
- Jacobi Pontani nolra.

improvisas irruplionts. Collorcl etiam cnslodias D
ac speculaiores, quasi prope adsinl boslcs, elsi
longius abesê p u l d .
(9) Si placei. audi bac de re scribentcm Grcgorani lib. v i . in hunc moduin : Sed ea *pt fru3tra'a (Irene) Theodoruni allerum fiLum cum pecuma maxima in patriam suam Lombardiam mittit:
malnit enim ut Latinorttm ibi religiontm coleret, el
peregre minore dignitate estet, quam ut domi illnttris, invito priviano (Andronico juniori, qui avi $ui
Hliui toiies appellatur), ejusque posteritai illiuspotterilati serviret. Atque iia incilata suam cupidiiatem in uno sallemfilio, Theodoro marchionc, explecit. Panlo nnte, Spinuke cuju*dam Gcnuensis ijliam cppisse uxorem dicil, magnae aucloriia*
l i s . a u l nobililalis viri. Lntinis enim uobilibus haitd
fere studio est ct<m Romnnis, imo ne cum ipsis qni-
dem imperatoribns afftmlatis jungere.fiam ncc ipsa.ii

illuttrinata genere fuisset, Romano (acile wtpsiuet.
Sed refuiani Grcgoram ducis Brauusuiccnsis, et
Sabaudiac comilis filisc, quac ambac cutn Andnmico
juniore nnpUc fucrunl. Et cap. 40, osiendiiur,
quantoperc frater Anna? de boc matrimonio laetalus sit, quanlopereqiic sororem idcirco lionoraril.
(97) Snpcrius vocavcrat . Nicelas au(em, ; ;.
(98) Muho inbumaiiiiis babitum dicit Gregoras :
Sed neque ipne, neque verfia ejut ulla ex parte admitlebanlur; ted et lapidibu$ superne ab iit qni
propugnacula mcenium luebantur, fugabalur; qui
ne vocem quidem eju$ ferebant, eumque conlumeUosU diclh hnpune incetscbant; et ignominiose di~
mittebant, dolo plenam csse et cogilalionem et orationem ejtu dictitanlcs.
3i7
JOANNIS CANTACUZENI
ipse caput devoraret. Ad hoc verbum subridens

.
ille : Atqui, Marce, inquil, est ul hoc possil.
Nam vivus meum ipsius caput devorare nequeo, el \ , '
mortuus multo minus quivero, ut te utrimque , ' ,
menlilum appareat. Ac Marco quidem lud<;ns (alia ; .
respondii: Maruto autem suo nomine avo hsec \ ; ; ,
rcferenda dedit : Scirc Deum ipsum, scire eliam ,
se, qund res ipsae testentur, nibil se siudii ala- , \ criiaiisque ad ea qux illc mandasset, sibique pla- ,
cere ostendisset, exsequenda praetermisisse. 153 ,
Exislimasse porro eum quoque haec prai aiiis scire, . \ . ,
'* , , , .
m oportebat. Scd quoniam dxmonis alicujus invidia iia comparatum s i l , ut amoris atque obedien-
t i r antehac suse erga ipsum argumcnla ventis .
? \
tradiderit, sycophaniisque ac perdilis bominibus
auscullans (multa prius advcrsum se inedilalus, * .
iitsidioseque molilus, ut pateat ex inlerceplis lit- ,
leris, quas per episcopos rcvertentcs illi miserit) ;,
bellum renovarit; el cum saepe raultumque rogans, , , \ , \
,
ti pacem acciperel, non impctrarit, et minc cum

huo vcniens,. genua ejus amplexus s i l , et ul pax*
consiiiucretur, nihil non lenlarit, ipse tamen se \ ,
nondum Iregerit, sed supplicem rc infecla dimise- * \ ;
rit, et lanquam vas inutile abjeceril, speinque , . '
., \
suam in pardali collocarit, quam solulam contra
se imuiiserit, ideo pacem et dicla propter illam ; \
sacnmenta Deo se commiuere (pcr qucm jurala , religiose adhuc servci) el omnes res suas in - \ siura omnium judicem referre, jamque necessiiate ( construliim bello manum implicare. Conlidere se- C
lpsum quoque amentiam suam brevi cogniturum,
ei ex eveniis pcrspeciuruin, ea elcgisse quae vitare
in primis, ea reliquisse qwe tolo pectore consectari complcciique dcbuissel. ilaec falus de equo
descendil, et quamvis absentem avum, rilu consuelo vcneralus cst : ac Marulcs perindc ul prius,
cum silenlio de moenibus capul ei subntisil. Aliis
deinde in inuro stantibus sabitaiis, disccssil; veniensque Selybriam, rempublicam suo judicio
fonravit, et praefeclo ibidem declaralo, Didymolicbum abiit, relicto Selybriae Apocaucho magno
cubiculario, ut si quid opus esset sccurilalis causa
id consliluercl, et ad se venirel; quod cis paucos
dies factum est^ Exercilus ad Didymoticbuin congregari jussus. Non iia lnultis inierjcclis diebus, ^
qiii erant in Tbracia affucrunt omnes, extra Comanorum paulo minus duo inillia, qui e Balmatia M i cbaelis secuudi castra secuti fuerant. Edicto imperatoris senioris Androuicus Tornices, et Manuel
Lasiaris Tbracia pulsi, in insulis Lemno, Tbaso ct
Losbo sccollocaverant. Exsilii hujus causa manifcsia
non exstabat. Ferebatur, eo eiim Scytbarum satrapis clandcstina babuisse colloquia, uli in Tbraciam
copias miUerent, unaque cum cauera praeda ipsos
CUIII conjugibus 160 atque liberis se illis dot^cnlQS
sccutn abducerent. llujus criminis nulla eratproba>. Quare junior imperator eoe exsilio muHalos non
parum inJignabatur; ferebal tamen lacilus, ne
quid ab avi >cntcmia discrepare videretur.
T e
o v
P
'
, ; , \ ; ), \
; , \

, \
, , '
, ^. " ' \
' , ; *
,
, ;
\ ' , - .
.
, ' ' ,
, ,
; ,
\ . ^, ,
\ . \ ;
\ . \
/,
, \ . \
, \
;, , .
', ' ;
"40
HISTORIARUM LIBER .
350
, , \ .
* ( \ , !
{. ,
(^ * )
\ , \ ,
\ ?. ; ,
, \ ; * , \
^ > \ . '^
. . ,
.
CAPUT LII.
Prtfoitrator Thracicc prcetor creaiur. Andronicus nepot cum magno domestico et parte copiarum in Macedoniam eum hostibus conflicturus abit. Matrem apud Gratianopolin invenit. In hostet itur : qui thnentet
$ibi, Pherai concedunt. Zkhnce deditio. Hoste$ Pheris nd pugnam elici non possunt. De postulatis
pr/rstandis $e excusant; Demestkus recedendum madet. Zichnam tedeunt.
, - Exercitu jam congregato, impcralor protostrato
rem universae Tliraciae prseficit; partem copiarum
, \
ad Byzanlinis emmpenlibns resisiendum ei attri . b u i i ; cmii aitcra parle ei magno domcsiico in
, '
Macedoniam lendit, ibi ctim duribus seiiiorii cx
,
occidente signa collaturus, quos cx urbibus occi
dentalibus non contemnendo collcrto agmine, ct
. :
cum Triballorum non modicis auxiliis se oppugua ,
tum venire iniellexerat. Uxorem Augustam cum
\
consobrina Tbcodora Cantacuzena, magni dome; ' .
stici malre, Bidymoticbi relinquit. Poslquam Gra
lianopolin in finibus Tbrac x positarn atligit, Xe naro matrem imperalriccm, suum Byzanlio redi .
tum prastolanlem, invenit.Narn eliamnum durante
, - ^ foedcre, a prosoccro imperaiore conlcnderat, ut

sibi ad monaslerium Thessalonicae, in quo mona . , sticum iuduissel babilum, redire fas csset; quo
; , volo poiiia est. Dinn autem proficiscitnr, bello in ; - lcr imperaloros conciialo, Gratianopoli, Occidcn - (alium uunulciim et i iôlcniiam mctucns subsli \ . tit. Sialim enim atque nunliatum est, foedus
^,
periissc, quotquol rebus junioris bcne cupiebant,

in custodiam dati sunl. Paucis porro diebus cum
. ; ^ )
matre consumplis, ubi nunlius allatus esl, exerci,
tum occidentalem circa Dramam el Philippos Ma ccdoniae oppida caslramclari, Deum ejusque Pa \ , \ rentem caslissimam comprecalus, et sacrificium
\ laudis iisdem sacriQcans, jussii jusjurandum, quod
, \
avus iu foedere sanciendo jurara} et servarc se pu ;, - C tabat, in vexillo suspendi, et rccia in bostes pro ; , \ - cedere, quorum duces, imperatoris enioris ex
, sorore filius , Alichail Asancs, et Mouomacbus
, - pra?fccius, 1 6 1 et Andronicus Palaiologus proto . vcsiiarius, ac post eos Demelrius despota, impe '- raloris filius; Triballorum duodccim cobortibus
, \ , \ Cbreles praeerat; qui iuier nobiles sux nalionis
; , \ fortitudine et bclficis laudibus antccellebat om *; . nibas. Simul auteni viam ingressi sunt, iirperalor
junior hujusmodi mandalum ad eos mitiil : Mi
, , :- palrue despola, et vos cognaii mei, reliquiqne
\ \ principes excrcitus, quantaui veneralioneni, obe ' . " dientiam, e( amorem avo meo haclemis impcnderim, el quoinodo bellum a rac nequaquam orluiu
' ,
;
51
JOANNIS CANTACUZEXI
352
sit, s^domiem potiue in eo cogilationem locarim,

oronemque machinam moverim, ut id omnino \ \
; ;, \ \
nullum esset, Deuii, quem nihil fugtt, novit, ct
\
egomet milii suro conscius. Imperatorem quidem
ad f<rdue seivandum, quanquam crebris obsecra- , ;
tionibii* ilectere non polui, frelum promissis, quse ,
\
ei in caput roeum dedistis. Audito autein et
voe rebus occidentalibus pro summa coinmoditate ,
veilra ordinalis nunc usque Oramam el Pbilippos ;, .
reniiv, ftuspicaius sum id quod est buc me qnae- ; *itum adventare. ûia vero seiale sum inferior, , ;, , 4;
I aud fas judicavi, in Tbracia manendo pluret la- ' .
bores vobis creare, sed vexillo meo imperatom \
sacramenlum, quo in foedere mibi se obligavit,
suspendene, viam ad vos duccnlem capessivi, ma- , \ ,
num ubi occurrissem consertnrus. Id cum sciaiis . *
modo, ad pugnaro vos expedtie. b l a in litteris
imperator. Bli se inflrmionts judicanfes, quam o l \ ,
acie decertarent, audieniesque imperaiorem Xan- ,
tbiam acceesisse, consuilum fore decreverunt, \ \,
moli* caslris alio se transferrc. lîtur Pberas pe- ,
f j n t , et quod urbs ea flnuissimis septa moenibus \ , eescl, lantoque exerciiui commealum suppedilare .
largiter potset, et quia sperabanl, imperaiorem, . ' '
ubi iuiellexisset #o nrbem iUam pro castris ba- , bere, annonaque et reliquo commealu affluere, ,
metuentem nc e castris adeo munitis erumperent, , '
Chmtopoli raansurum. Qui u l Cbristopolin venit, , \
et eos Pheris &e credidisse accepit, perscqui insti- ,
tuit, Ht ad oppidum Zichna appeUatum, prope (
Phera*. exerciiuin adduxii. Zichnii jam ante, i m ^ , \
pultiore Alexio Zamplacone magno pappia, qui e
, Cbrislopoli occulte cum ipsis egerat, aniniis ad
, \ .
juniorero iinperalorem defeceranl. Et quia tum

non epe, eed oculis ipsis cerlum vidcbant auxi- , .
liuin, propalain 162
dcdila urbe iransie , runt. Transacto ibi biduo ad relicieudum, re , \ .
creandumque ex itineris labore, ex pluviarura c l
\ \ ' ' frigorit injuria uiiliiem (quippe mense Januario), . ! , \
die ifrlio bene mane eignum ad arma capienda
;
dnri jussit. Tum instruciis velut ad pugnain ordi- , /;
i) bua, cunposile t?i eiim silenlio incedentes, non
, .*
procul Pneris, fluviolo Libobisto transmisso, in
, procinctu, lanqiiara cum bosle jamjani dimicaturi,
, ' ,
per diem contliierunt. f l nemo conlra exiit, ca- D , \
siris ibidem posiiis noclem duxcrunt. Q i a ipsa
, \ . ^nocie copiarum Occidenialium duces, adjuncto
,
eitam Cbrele Triballorum ducloro, de pugna coin- \
niillenda disceptarunl. Decrctum, id neque Ho ?
mania, neque sociis bcue casunun. Etenim lam

ratus ordo, silenlium, ct lolerantia adversariorum,

uon parvuiu eis timorem incuiiebal; arb.lranti- . ' ,
bus, non eos lam miriflco impctu ad pugnanduin
; * , ;
cum pluribus, ct suaro ipsoruiu urbeni itisjdentibus
. ; ,
ferri poiuisse, ni prius secum plane constiluissent,
,
iu proelio aul vincre, aut occumhere. Placuit
. igitur intra inuros se continere, urbem cuslodirc,
: , \ \ ; ,
l obsidioneoi lolerare, ac si imperator diu iliic
\ . 01
bxsurus non csset. Poslridie exorla luce ioipcralor
;
v
a J
3.3
H I S T O R I A i t U M L I B E R I.
351
- armato et dispoeiio quasi ad pugnam miliie, ad

, mcridiem usque spe hostis eliciendi ante muro*
ptrsevcrat. Nullo prodeunte Lucam Georgium dc
. \ \ ' \
. \ familiaribus ministris, virum catum et legaiionibue obcundis idoncurn ftd eos mittil Ad portain ut
;,
accessit, pars intromittendum dicere, pars negare.
,
Taiuen auctoritate Cbrelae moti, ne tocium de in \
dusiria conlrisiare vidcrentur, Lucam intromise
,
, runt. Ille omnee imperatoris noniine salule impert i i ; narrat dominum euum eorum stuporem
, . admirari; quod cum biberno leinpore ad portas
, :,
urbis biduo slelerit, mulUmque, ut lali terap* ,
s U t e , inolestiam frigoris perlulcrit, nulla ah
, '
eis cura dignaius sit. Ideo se nunc ad sordcs
. " isias et inbumanUalein illis exprobrandam mis
, ^ suin esse; et -siimil rogalum ut aut imperaio*
rem humaaiter inira moenia vocarent. aut ipsi
,
. \ , ad illum eadem de causa exirent. Sed ha?C, i n \ * quit, joco potius ad animum relaxaiidttm dixerim
1 6 3 imperalor haec vobis ugniftcal : avum SIIUHI
, \
ab oblreciatoribus ad pacia foeder dissuenia i n . '
ducium, hoc bellum contra se immcrentem, nec
; ,
foedus violantem suscepisse. Crebro atque omni , . \ .
bus precibus ora&se, et rudentem omnem movifse

, , m ne facerct; nibil profecisse; quia ia, ut appa . ret, ad vos respeclurn babens, illum non difficul , - tcr armis vcslrts viia et fortunis eiuturutu ses COD * , Adat. Quoniam autein conspiecrent, rem contra
. atque is opinaretur, evenisse, el quam de ipsU
, \ epem llrmam eoncepissol, nunc periisse, obac , * crare ut miscraii Rotnanam reuipubiicaui, qu;e
propter muttium a \ i et m*potis belluin sic a s mctipsa dilacerdur, aliqucm iniUanl, senero ver.i
, * ,
* \ - edocturum, quo pacto se rca bic habeani. Sp?rare eniin, si cognoverit quo infilicilalu illae d,
venerint, parcius irascilurmn, auiissaque praete ,
. ' riia fiducia, bellum valere ju.ssuruin. be intciim,
,, * quaadiu sibi cum illis convenerit ( donec nimiruui
, ;, nunlius redierii), nibil iucepturum. Si imperalor
- pacein uon admiseril, Warlera invadendum; si
divino approbante Numine bello abstinere volue\;, . 4;
, , \ rit, se fidero illis jurejuraudo obsirkturiiro, in
neminem, lametsi armomm isioruni auc orein
' ,
maximum, offensum, injuriarumqtie iiieinorem
. \
, \ Q
, \ ,
;, (5;
' .
.
;
\, , '
C- , * . , \

, : ;
, \
, ' ;
. , :
I
animuni geslurum, sed iis oblivione eepuJlis,

universts securilaiem donainruiu. llaec Lucas $
quem duccs paulisper subiuo:um ut sentenliaa
conferrenl, rcvocanl; aiunt, niiiil penilus borum,
ad quae iiupcraior bortciur ac provocet, prxslaro
posse. Nam ipsum iutra inoeuia reci|^re, baud
tenipcstivum esse; ad pugnam vero cuui illu imsceudaui, non exkuros; quod si libuissct, heri
slaiiin ac venisset, faciuros fuisse. Si oppugnentur, de n oenibus necessario se defensuros. L e gare autcui qucmpiam byzanlium, qui de bis r.bus imperatorem duceat, inJecens v i d i r i . Nam
cuin subdili gint, et iiunc I\UM ille iuiperaTertl
sese exsequi, et iii posteruin quaxuaque r c i
tempusque suaserint, irao$aclurc>\ Licaum esse
355
JOANNIS CANTACUZENl
356
ipsi faccre qux velit, qtueqtie sibi fmctuosa pu- , \ taverit. Haec duces imperaioris eenioris rcspon.
deruni. Quibus c Luca perceptis, junior procercs
, , suos coegil omnes, et quid agendum, in consul , talione posuit. 1 6 4 Magni doniesiici consilium
; * ,
fuit, recederidum, et cuin nullum operse pretiura
, \ consequerenlur, non esse teniere frustraque labo ,
randuin; iieque enim Pberas expugnaturos. et
,
obse*sos ruilitee cum ducibus nec ipeos iuflcia. ; turos nunquam te direcla scie nobiscuin ausuros
; . GI >
coiqpcdi. A l fnim, obj cict qnispiam, tion est bab* uda h\le* vcrbis bostium, qui si?mper iis contra ; ' ,
ria loqmiLlnr, quae facere macbinantur. Ego vero
>,
t-x re ipsa, nn ex verbis eorum conjecluram ca . , ,?
pii>, illos obsi 'eri malle, quam a?quo sc campo crc , , >
derc. lgitur qnando neque vi capi possunt intra ^ .
inuros delilentes, neque ulla macbina, aut sira- , ?5
, ; ,
lagemate ab ii divelli, el ad praelium cogi, nibil
necesse est, tempus boni* rebus efficiundis coin- .
=
modum Ific male perdere, exercilumqtte hifrugi
,
ftri* defatigare mol stiis : sed biuc eo abuucere,
, & ubi viclus commodiias. Tuin deinde quae pro lem , \ ,
pore ulilia videbunlur, ea conGcere. Laudavit
\ ,
consilium imperaior, et id nobilitas conseusu con ,
firmavit. Indc Zitbnam duobus diebus reversi
.
sunL
,
; , .
, \ \ , .
, *' \
; ; ; . ; ,
= ;
, '
^. " ,
, /
, ; . '
; ; ^ ' , . ,
, \ . \ , , ^.
CAPUT L P I .
Ad eccupandam Thetsatonicam imperator nepos vocatur. Partium studia et amatus. Porlis apertis recipitur.
Pherenses subsidium ad arcis propvgnali*tum mutuul; sed cudunlur, fuganturquesubhidiarii. Miraculum
de sanuto pede imperAiorii ope SMticti Demetrii marlyrti. In arcs factiones du<a, quic impunitate conccsta
impeialori tratuditur.
\n hoc slatu rcs erant, cum Thessalonica adest
Pbitommales, allegalu eorum, qui illic parlcs i m peraloris luebanlur. Is et alia bono esse loco, ct
si modo vcnirel, urbera nullo laborc occu|ialuium
nuntiabat. Itaque dossuaria jumenta c l impedimenta cum nulitibus, qiiibus non cssent equi valeiles et bcllatorcs, sccernii, et Zkbnaa cum Zamplar.(ne magno pappia, aliisquc pra terea paucis
roliiiquit; ipse cum magno domebtico, et ditcibus
reliqi.is, selettoque inilite Dramam, ej.is obsidcndae
causa visus c^t pruficisci, Sed nuctc ipsa viaai rolegens, per Slryiuonem Tbcssalonicam peiiit, iraus Huuiiue juxta Marmarium ( oppidi uonun
,
;
\,
' , \
, !\
. \ /.;,
> ;, \

, . ;
;
. * \ ;
.;
, \ ..
357
n i S T O R I A R U M L I B E R .
3f8
\ , * eal) e x e m m i ab equis descendcre, paultimque

requiescere pneceplt. Ubi requieverunl, rurstim
, \
1 5 coeplo instanies ilineri, scquniibpie die ac
. ;
nocie pergenlcs, lcrlia luce dituculo Chortseti
,
fnerunt. Pridie autem rumor per Tbessalonicam
, dittulerat, impcralorem juniorcm et Zichuam se
; , \
dcdentom reccpissc; et Pho.ras cum adventasstt,
\ '
occidci\lale9 co| in?, ciiin Triballorum subsidio
, & muros conclusisse, quoe nec aspecuuii ejus susti
. ;, ;
nuissenl; evcr8\>m Zichnam, Apocaucbum a cu; , [ ; ,
biculis, et Alexium Palasologum eo inisisse; in
! , \
speciem qttidem, ut ad praeb ctum Tbessalonica:
; ;
Cbumnum inagnum slraloptMiarcbam, el meiro ; ,
politanum lcgaios, reipsa ut cum stiarum pariium
,
eludiosis clandeslimim serercnt colloquitim , s i ', \ ' , ; ; mulque epe.cularentur possetne sub dilionem sub ' - jungi civitas. Ibcc quidein fama di seniinabatur ;
, \ - cujus auctorem Chumnus, tamelsi multa inqui. * silione adbibiia, invenire non polnit. Nihiloininu3 ex re sua et meiropoliiani fulurum censuit,
, \ ;
si ille postero dic Cboriaulum profcclus, Alexium
.
Paheologum ct Apocaucbum ( s i verns esset dissi-*
. ,
patus rumor) ad imperalorcm retrocedere horta
, . "
retur; non enim Tbessalouicam admissum i r i . Si
,
refragantes eo suiiima vi comenderenl, praedtceret,
, , tanquaiu insidialorcs, el urbcin ab imperalore
'averiere studeutes, in carcerem contradendos.
, \ ,
llaec illi super audilis facere in animum induxe , ; runt. Dic allero, solw recenti, metropolilamis ex
.
condiclo. viam Cborlajlum vcrsus arripuil; Chuninus cum comilatu suo porla quae [lu' , corporeorum] vocatur, egressus, rerum eventum
, ,
obscrvabal. A c lola urbs a fania pendebal. Ca?le\ : .
runi iis qui al> iiuperatore videbaniur ease, indi \
. cium erat, ncve armis, ncve eqtiis utercnlur; sed
aul inlra parieies se coniinerenl, aut sine equu,
, ,
' , *;- ac sine ariuis in publicum prodirent. Qui el ipei,
quandoquidem advenlus imporatom oinnium ser ,
monibus cclebrabalur, muris porix j m i dictae
, \
conscensis, rerum exiluin inermes exspectabanl.
. ;
Metropolita ut Cborlaeio propii.quavil improvisoin
; , ;
iniperalorem iacidetis obsiiipnit, ei imeiiipesiivaiu
, *
prorei tionem suain incusavit. Salulalus ab impora\ , . \ .,
tore, ipsc repentino pcricuJo exierrilus, n bilquc
,
r
-
6 .
, , ,
.
; , , ,
,
. ' .
,
, \
, -
respondena, quam celeritcr poitiit, sc proripuit,

ejus ad urborn acressum nunlialurus. Sequebalur
166
coiUenliore^gressu imperalor . cujus fa<itores in n m r i s ^ a n t e s , postquam e vexillis ipsum
adequiiarc di licerunt, sumpla audacia, in eos qni
extra porlam eraut, lapidalioncm faciebanl. l i
hostibua forU ingruenlibus, ei qut inius erant
ajerle inimicis atque infestis, ncsoientes quid
agercnl, inlro se recipiunl, portas occludunt. Et
quia de inurosaxa jacieniibus rcsistere nequibam,
in fugam conversi, arccni, ul indc suiefensuri,
occupaut (99). Arci Gcorgius Lyzicus pneerat,
Jacobi Ponlani not.

' duobus
poeta VII JSneiti.:
verbis
cxpressit
Lalinus
Urbe fuil summa Lauremit regia Pici.

, inquil Etyniologk-on,
353
JuANNiS CANTACUZEXI
60
Qui in moenibus fclabant, descendere, poitas ra- * ), ;

. , cludere, imperatorem recipere, et urbs simul uni, . ,
versa in cjus poiestatem abire, populus turmatim
,
ad eum salutandum accurrere. Ule verilus ne
Pheris suDmissa in arccui manus c]ua expngna- , .'
; , lioncm remoraretur, copiam quaniam sufficere
, \ arbil<aba:ur, delegit, eamque foris, ne cui intrailus daretur, custodiri mandavil. Qui Ph<>ris roane- .
; ^.
baiit, rogniio imperatorem Thessalonicam perûre,
limenles, id quod accidtt, ne se ilii dederet, Irc- \ , >.
* \
ceniorum virorum dflecla corpora nultunt, qui et
* , \ ,.
arcem ien< ant, el civibus in urbe ad resistendum
iinperaiori animos faciant. Eos, qui ad arcis adi-
,
lus servandos selecti erant, coliaio pede, vi et
,
viriuie in fugam compulcrunt; el abos quidein
ocridcrunt, alios vivos ceperunt. Conslitulis q u
,
ad arcis cusiodiam pertincbant, imperalor ad
' .
saiiduiii Denietrii marlyris ei niyroblyl* (b) con ;, .
Jucobi Pontani
, < \
* * '/ .
Acropolis quasi urbs in vertice, vertex sett caput urb\t ; eii etiam Aihenis iocut ediius, et qua* *ub eo
tunt, inferior urbt vocantur. Gregoras lib. I X : Conftiwn facto, tola [ere civitate adoralus el $ulutaJtis, tt fau$tit acclamalionibut acceplus. Erant lum
perpauci, qui eunt odissent, t.l uniori imperatori

vere Hnderent, qui arcem propert oceupamnr e%
munitrunt. Vnde imperatorem et factioios fornter
propulsubant. multosque saxis et telis vulnerabant,
quorum multa imperaioris tcuto sunt iufixi. Vostrldie vero magno sarmentorum cumulo cucumpoit/o, portis exusii*, arcem ceperunt.
Jacobi Gretseri not.

(a) Gelebris est apud Grecos parilcr el Laiiuos
in coelis est : Qui tolem suum orlri facit super bonot
saneius Bemelrius martyr, cujus anniver.sariarn
el uial<>$, et pluit super jut os et injttstos [Maith. v,
ineiiionam colunt illi 26'Oclobris. isti 8 dit ejus- ^ 4>). Supcrillosquidcm, ul in boniiatc < t justitia perdein Octobris : dc quo Gr.eci mulla et prarclara in "Q severeul, in dicsquc majores progressus (acianl;
Menao, el M lapiirasles apud Stirium toiiio V , Mesuper bos auieiii, ut a tualitia el injusiiiia, et a
uologiuui Gra?cura a Sirlelo cardinalc in Lalinam
pravis persuasionibus, quibus circa Cbrislianac fidei
bnguain Iranslatum, et nuu ila pridem lngolsudii
dogniata imbuli s u u l , revocenlur. Neque eaim
edilum, el Manuel imperalor, conslituL. De [erii$. iuirai ubun boc per inartyrein Bemeiriuai ediluin
In bonorem ejus condituiu esl Consiantinopoli a
est, ul aul An.tronicus, aul alii in sua a \era EcPalaologis iuaigne monasleriuin, in quo die n.iclesia secessione confirniarenlur : sed ut invocaiio,
lali niariyris imperatores GonsUnliiiopolilani rei
cultus sanctorum el reliquiarum morlalibu& comdivinx, vcicri et solenmi riiu, operani tlabanl, ul
im ndarelur, utque a \eru tramiie aberran es, hoc
boribil Guropalala, De officih aulce Conttanlntopolivelul lumiue diviuiius misso iilusirati, ad Erccletana. Ex duodecim flamulis, qu.c imperalori pra;siani Hlam reverterentur, in qua pro Chrisli nofercbanlur, unum eftigie sancli Bemeirit insigniiiiine Deaietriussanguiiiem iuderal. Quid eniiu aliud
Iuiu eral uua cum ima iuibus sancli Procopit et
sunl aul sancti marivris Deruelrii roiracula, aul illa,
liiriusque Tbeodori marlyrum, ul hleiu Curupalata
quai ia leinplo diva: Virginis Conslaiiliiiopob ad Fouauctor csl. Appclblur , quia ex sacro
tes diclo, aul a l i l i per res sacras, ut per reliquias,
ejus corpore variis latiguoribus urorbisque saluta- oieum beiiediclum, aquam liistralem, signaculuoi
risliquor manabat, cujusmodi divi sunl
saucue Grucis, imagines, e t c , in scbismalicos, b baiKiiis Andreas aposiolus, ul loli orbi noium,
rcticos, Judaôs, el eibnicos facla suat, quani inviiaexenipluiuqud exlal apud Gregoriuiu Turoncnsem,
menla quaidani et incilamenta ad veruai, iuto el stalibro Ue ghria marlyrum, cap. 51, sauctus Nico
bilimeula veri; neque eniin fieri polest, ui Deus nlla
laus Myreasis, quem Manucl imperaior in sua con- ^ miracula coniinnandae falsiuii aui per se aui per
siiiuiione vocal . Qualuor illi niilites
aiios edat, cum leslis lalsus ei falsi esse nequeai.
duodecimac lcgiouis, de quibus Procopius, lib.
Yeruin mulli turbaniur, cum audiunt exlra Ecbe adiftciis Justiniani; sancla Galhariaa, sancta
(lesiam unain, sauciam, calbolicain, el apo&toii\Vaipurgis, saiiclus Bcrcbarius abbas, de quo Su- catn miracula i i e r i ; at rausae i.ibil est, cur aul &e
rius, lotnu V , dic 16 Oclobris, ex Speculo Viiu cuiii. au alius lurbcui. ISain si tiuiu extra Ecclesiaui,
lUurnua cdebauiur ad sopulcrum sancli Dcmcirii
fiuiil umen aul ab eis, qui diiin viveront Ecclei.e
iuirat-ula. Quauiobrem in Mcnaeo
uiilitanlis meinbra eranl, aui per rcs vera? Ecclccognoiueulo bonestalur. E l ccric iuiracutum, quod
ftia;, a u l in Cuiibriuaiiuiiem dogiuatuio vera? Ecîebtic loco Canlacuzenus comniemural, longe lllusise, eliainsi paireuiur in illos qui verae Ecclesiae
sirisbiinuin esl dignissiuiuiiique quod omnes ima
non sunl cives; neino enim uuquaiu dixcrii nuilum
inente repouaiit Nec iiiiranduiii taui eximium beuiiraculum iicri pussc, aisi erga illum qui bii vcr<e
uebcium iu bommem a Homaiia, hoc esi vera EcEcclesiae pars. Ergo si qui liiuc ad alleraiu vitam
clcsia. alienum collalum esse, cuai bisioriaruiu
i n calbubcu: Eccle&ue coinuiumone lingraruul, ndiiionuuiemis produuin s i l , ingcntia miracula aliracula opercnlur, sive per iipsana sui corp ris,
quando in elbmcos, ei a Gbrisiiana religione pror- sive invocali pcF preces, sive respeciu ad rebqu>as,
au* alienos a viris sanclis, \ e l jam in tailuai rece- fcive alio iuodo, nou scbi6maLicaui, ba;relicani, aut
piis, vel adhuc vilain nobiscum agitaulibus patraia
eibnicam periidiaui el superstiiionem, scd eatu
csae* Imiiauiur nimirum benigniialciu Patiis, qui
cootirmanl ndeai et Lccles:a;i), cujui bcue::ciu ex
r
61
IIISTOMAIIUU L I B E R I.
36i
, , , - dilorium (1) proccssii, simul ut precibus eumve $, ;

nerarctur (quippc qiiem a pucro pras aliis mar-
Jarobi Pontani notw.

(i) Thessalonicensis fuit liic Deniclrius, ei proconsul; nui cora plurimos ad Chrisii fideni perducefet, Maximianl imperatoris jussu lanceis coufosBus, martyrium consummavit. Ila Romanorum
roartyrologium. Leo imperator enconiium in eumdcm scripsit. Ad ejus sepulcrum Tbessalonbam
frequens Chrisiianorum concursus fuil, ex quo
iin&ucnlum mcdicum scaturire cnnsnevit, de qtit>

Glycas in Annal. Celrcn. in \Compend. Hhlorice^
et plnra Baronius in Nolis. Meininil etiam Nicetas
bujus ungucuti in Atidronico Comncno. Breviler
ejus mariyrium doscribit Pliolius pairiarcha in
Bibliotheca sua, qnx nuper Grnece Augustse excusa
esl.
t
Jacobi Grelseri notee

fliictibus bujus vil ad a?tern?e beatitudinis tranqui vita improbc Iransacla, hinc extra graliai sia-~
lum migrant. Videat leclor cardinalcm Beflarmiquillissiinuin porium pcrvenerunl. Pari modo cum
num, libro iv De Ecclesia, cap. 14.
apud segregalos ab Ecclesia miracnla eduniur per
eignuai sanctse crucis, per aquara lustralem, per
Quod si II:PC opinio alicui ininus arrideat, conoleum bertcdictum, per exorcismos, perque alia
lendatque Bcum aliquando etiam baerelicis, et
hujus generis mirabilium effectuum organa, non
schismaiicis res supra naturam agendi faciiltatem
alienaj, sed nosir fidei el Ecclesiae robur et aucto- largiri, is ila eeniial licet : auctorcs enim, quibus
rilas accedit. Haec enim llcet ab alienigenis usur
se dcfendat, habere videtur sanclum Cbrysostopentur, Ecclesiae tamen calholicae propria sunt, ac
rtinm et Euibyniium, in cap. \n Matthaei, Bcdam et
proinde ubicunque vim suam exerunt, eam non
Theophylaclum, in cap. ix Marci, ct sanctnm A u nisi ut catholica; Ecclesine instrumenta, et ornagustimum, lib. ivDeamsensu evangelist., cap. 8, qui
menta exerunt, etiam In non catbolicos, quia gra- arbitrantur illum, qui Marci ix, ei Lucae ix in nomine
tia Bei dives in omnes, his qnoque, qui exira sep'a
Chrisli daemonia ejicicbat, et ab aposlolis prohibiDomiuici o\ilis vaganlur, liberakilalis s u fonles
tus iuit, nec fide nec corpore Cbrisli disciplinam
non occludit. Quapropter quando, ut Socrales scribit
seculum esse. Utcumque s i i , Iioc Oxum ralumque
l i b . v i i , cap. 17,aqua baptismi evanuit, cum Judaeus maneat, eam potestatem non concedi in confirmaquidaia imposior, jam ante bapiismaio a calbolico
tionem falsitalis, vel in lostimonium sanctiiaiia
episcopo linclus, denuo a Novatiano anlislile bap- baeretici aut schismatici, qui ea opera perficit, cum
tizari vellel, miraculum illud non accidit, ut No- nulla sanctitaie sit praeditus, sed dari a Bco ad
vatianorum baeresis firmaretur, sed ut veritas ca aliquam publicam utilitatem, ut est gratia sanitaiis,
tholica? Ecclesiae de baplismo non iterando demon- nominaiim illa curandi strumas, concessa r e g i b i K
airarelur. Sic cum per signuin sancue crueis, per
Franciaa et Angliae, quae adhuc, etiam apud nmi
imaginfes, per lipsana divorum, per aquam precibus catholicos Briiannia? regee durare dicitur, ut scribii
Ecclesiae consecrataip, per exorcismos et per caeiera
Wilhelmus Toocker in libro cui tituhis Charisma,
ejusdem classis, aul cselilis alicujus siiigulari favore
sive Donum sanaiioni$ licet Genebrardus in Chro*
el pairocinio, apud ltaereiicos scbismalicos, et C nologia dical^donum hoc aliquot dunlaxat regum
clbnicos opera quaedam naturai vim et facultatem
Sed sit omnirim : non TdeO

esse,
non omnium.
superamia eveniunt, ea alio flne non eveniunt, falsa religio erii vera, aut vera falsa, cum donum
quam ut a calholicae Ecclesia?. fide el commuhoc a Deo non concedalur eo consilio, ut errorl*
nione aberraniibus ejusdem inlegrilas, sanclitas et
fidem conciliet, quod pnrcipue inde colligimus!
sinceritas paleUant.
quia multis ssculis antequam Calvini, aui Luiberi,
Sed quid dicendum, si miracula non modo in
atil Wicleifi secla nasceretur, donum boc concessrliisntalicos, haereticos, ot elbnicos a sanclis in
sum fuit regibus, quos catholica, otRomanse E c caelo, pcr rcliquias, iniagincs, et id genus alia, clesiaj studiosissimos et observantissimos fuissc,
\erum etiam ab ipsis scbismaticis aul baerelicis
ne ipsi quideni, qui a vera Ecclesia defeccre, infipalrentur, siue rerum ad Ecclcsiam veram piopric ciari possunt. Qno igiiur ilbe Deus olim regibus
periineulium miuisterio. Equidcm non ignoro calbolicis donum boc conccssit, eodeni durai adinullos pielate ei doclrina prscslantcs viros essi-,
buc. Si durat apud ba?reticos nempe ul in miseroqui pulent, Deum aunquaui ullo baerelico, aat
rum solatimn ct subsidium cedat; quid si in tesliscbismalico uli in effeciione miraculoruin : ac moniura verai et caibolicae religionis, ita ut inimici
pioiade quidquid in boc geuere jactenl, id loium
nostri, licel nol^ntes et iaviti, pro nobis teslimoi-omuicniiiium, "vanuui, et fiivolum esse Praidica- niuin dicant? Si eniai in eum fiaem olim Deus
bant Donatislai varia tuiracula, scd ca oiunia vel
domim boc regibus pietate et catholica; Ecdeshe
ul inania coromeuia, vel ul vana ludibria rcjccil
siulio excollenlisshms largitus est : ulique eodcm
sanclus Augusiiaus, verorum iniraculorum aiioquin D fine boc ciiaai aevo apud uon catbolicos, calbolico
observanligsiiuus, el severiusiihiis vindex, m ex
runi lamen in solio successores, perseveral; neque
lib. xxH Ue civitale Dei iiquei. Ab bac scnlcnlia
enim finem miraculi mutal Deus, u l quod aniea
slare videlur experienlia; cuui eniin innumeri
erat pro slabilicnda fide, s i l postea pi*o perKdia
ul proinde*ipi sua vincia caidant, ec adversus sfe
prope baireiiei a primo Evangelii ortu exsliicrint,
leslinionium feranl, cum talia opera faciunt, quibus
vix lan cn ullum reperieinua, quem miraculoruiu
rciigioneui inajoruin suorum quain aspernantur,
gralia claruisse velerum annalcs leslonlur, aut si
conlinnant.
aliqua miracula noniiulJi fecisse visi suitl, illi post
diligenlem iuquisilionern ei inspeclioncm, non miVeruni, ut inlra lineam nos recipiamua, absimile
raculorum eilectorcs, sed seduclores, et imposio- vTO non est, ficri interduin, tametsi raro, ui a recla
ros dcprcbeusi t>uiil, cum in Ecclcsia catbolica et
religione alieni. opera quaedani supra naturaa vires
Komana percuiii serie nuuquain defuerinl, qui ics
edant, vel poleslate accepia ab officio, per succesexlra otinieiii naturai polesiaiem, OiiMiipoleniis sioncm aui electionem iegitime comparato cui
di xlra adjuii, ciiicero.l. iScc obslai illud Mailli. V I I I :
Dcus graLiarn aliquam comnierii; vel peculiari nulu
alulii aiccnt mui in illa die : Domine, nonnc in no- Doi, dividenlis tiuna sua prout vuU, c l quibus vult:
miue tuo prophetavinius, el tn nomtne luo dcemonia
qui iiunquam taincn iia dividil, ut per e.a prav
ejecimus, ei vtrlaie multas [ecimus ? eic. Quibus di- doctriiMi viiii roburque addat, aut addi velit; el si
celur ; Nmiquam novi vo*; non cuim intclligilur
quis buireLicus aut scbisuiaticus dicerel, donum
de haerclicis el scbibinatuis, scd de orlliodt;xis lllis, -facie^ *" miracula sibi diviniius obtigissc ad h&Tti*
9
11
PATHOL.
GR.
CLllI.
12
313
JOANNIS CANTAGUZENI
3BI
lyribus honorabat, ct plus in co spei rcpombat , \ .

. ot
quam in cxtcris, impcnscque illnm diligcbat),
simul ut eidem gratias de oblala fclicitale repen- ,
, \
deret. Peraclo ulroque, quoniam eliam pedem in
conflictu cum Persie vulncratus, quaiuordecim , . \
mensibus curari non poterat, mulla medicis atixi- , !
lia frustra f xperieniibus : sed eo paulatim labe- \ ,
(
sconle, doloribus inlolerandis cruciabatur, solulo
\ ;
ealceo, sandi tinguenlo illum parabat perlincre,
; , \
Ua sccum volvons, quae ars bumana, el stndiura
nequircnt. ea Deum sanctis martyribus posse con- ), \
cedcre. Ablalis fasciis, nudaloque pede, linamen- .
tum Ulud carplura, quod vulneribus inditur ( ;, \
, \
magnam Dei ad marlyrcs suos bonorandos curam
et providenliam !) extra vulnus apparuit : 1 6 7

pes autem adeo sanus, ut nec vulneris, ncc ciea, \ iricis ulltun restarel vesligium, et vulnoralusne , ,
aliquandd fuissct, ignorarelur. Hoc viso miraculo,
, ,
wagis quam dc acquisila Thessalonica cxsullavit
\ ,
impcralor, fervenlioresque et majores ob boc be- . \
Jacobi Gretsen notee.
seos ant schismatis sui confinnaiionem (quod Calvinianus Toocker de chartsmate illo cnrandi strunias ridicttle didt), is nulli, nisi improvido ct i n epnsideraio, e.rroris discrimen crearet; nam si
quis menlem vel paululum advertat, rcniqne accuraiius secum perpendat, semper deprchcndclhujusinodi miraculoriim effectionem ad aliuin flnem,
quam talis feral, referri; aut si niendacium abslruMUS esl. quam u l facili negolio ad ejus cubilia per- ,
veniri qiieat, ad preces confugiendum erit, peiendaque lux a Deo, ne impostorum fallaciis circumvcniamur. Quo c u divinae Providenli munus est,
ul recle doect Franciseus Soarelz, non permitterc,
n i qui ad buitc modum sc suasque raliones coinponU, decinialur. Lege Soarelzium, tom. II, in 111
parl. divi Thomx, disp. 51, sect. 2, sub iincin.
Nullum ergo, dicel aliquis, ad probandain voram
doclrtnam ex veris miraculis argumcnlum sumi
polest. Non sequilur omnino nullum. sed non
omnino oecessarium sumi posse, inquil Joannes
Maldonatus, in cap. VIII Mailbaei. Probabile fidei
argumenlum cst, quod ex miraculis eumitur, quia
per iidera saepe, sine flde raro admodum iieri
solent, el cum flunl, non ad probandam eorum qui
faciuni, sed eorura qui veram Gdem babent, fieri
soJenl. Nec enim ttalaam fulura praedicendo suam
ips.us, sed populi polius Dei, advorsus quem conliuctus fuerat, fidem conlirmavil; c l fere omnia
uiiracula, qtiae per baercticos facla lcgimus, qua?
paucissima sunt, bujusmodi esse constat, qualia ca,
quae in ecclesiahlicis bistoriis, el apud Anasiasium
111 quseslionibus Scriplura? rcccnsenlnr. Est cliam
argumeiitum a miraculis durluin uaa sabem x
parie necessarium; nain elsi non nccessario sequitur, eum qui miracula faciat, veram babcre fldrm,
taiiien necessario sequiiur, cam, in qua frequeniia,
p.t quasi ordinaria miracula iiani, veram csse Ecclesiam; quia elst aliquando Deus pcr privalos
exlra Ecclesiam suam bomines miracula iieri perluiliai, sicul c l asinam fecil Balaam, q u in Ecdebia cerle lion crat; lameu nulli genctaliler lioiuinnm societati, nisi Ecclesiae susc ordinariain fai iendi
mirarula conccssii poleslaieni. Hac Malduualus.
Uuic sealeiuix adslipnlaii \idclur Jusliiius inarttr, beu quis alins, apud qucni orlbodoxi banc
quafslionem ponunt, ei csl quaesiio quinla,
\ ;
, oTqv , \
, , \
,
; Si in Ecclesvt licereticorum
virtutet seu miracula eduntnr, utputa morborum
sanationes, el immuudorum spirituum expul$ione$
frucluum lerrce proventug, et olei scaturigmet, quomodo non necesse est per hcec illot in errere eonfirmari ?
%
Respondel Juslinus : "

\ , _\
^ ,
\ ,
;

.
\ ,
; , , -
, e l c . i Sicut id quod sol oritur super malot et

bonos, et id quod pluit super jitstos et injuslos, non
eo fit ut matitia et injustitia sua constnbiliantur,
sed ut via ad juttum suppltcium praparelur : ita hoc
ad hwreticos confirmandos non /ii, quod nonnulli
inter eos miracula patranl; nam 11 miraculorun
effeclio probalio et indicium e$$et pietalis, minim
Dominus eos reprobasset, et indignos familiariiat
tua pronuntiasiet eos, qui dixerunt : 1 Domittc
nonne in nomine tuo prophetaOtmm, > elc.
%
Quaesiione lamcn ceiue?ima conlrarium videtat

asscri. Sic cnim respondei ad quaestioneoi propo
siiam Justinus : *

,

' ,
\ ,

, ' - ,
' & divina gralia per hcereticot vivos vel
mortuos miracula ederet, jusla ci probabilU c&sel
dnbitatio : t vere qui iu tcclesiis miracula edunt
sancti sunt apostuli, prophetai, et martyres, ipsorum
tcilicei divini* opcribus teslimonium mundo perliibel
Deus, eorum esse Lccletiat, per quot miracuia eff^
ciuntur, hoc e&l, orlhodoxorum.
t
3C5
30
IIISTOIUARUM LIBER .
, * ;, , neficiuni gralias tgil ac lola eivita; i n d l e c l o iu

euin edito lam admirabili opere, nuili *.s Deo, t
( ;
Demeirio, a quo curatus fueral, laudes dccantavh. ,
I), Înde egressus, incliname jani in noctem die, in
,
regia somno se dedil. Ubi diluxil, ipse, el niilites
,'
. " armis induti, comilante eliam alacriler in armfcs
Tbcssaloniceiisi populo, ad arcein prodicrunt, ut
,
nisi sponte eam traderent qui reiinebant, vi eo
;
adigtrenlur. Primum igittir imperator eos salula; . \
, ; tum, elad arcem sine eaidc el sanguinc dcdendam
invilatum mitiil, oblivionem offensionum, el bc; , \
*. , neiicenliam pollicitus. Ubi obdurantes oralorcm
,
dimiserunl, quibus datum negotium, ad boras tres
. " ^ ;
aut qualuor, muros adversariis intus viriliier sc
, \
defendentibus, oppugnarunl. Post, lum arcis ip ,
sius incolae, lum quotquoi e Tbessalonicensibus
, perfugis seniori imperatori paruin benc volebant,
, . senlentiis et animia ab aliis per scditionem dia , ,
crepames, el inducias a juniure iniperatore po \ sceuies, illos alios una secum obscssos allocuii,
, , \ sunl. Et Lyzico quidem arcis praefccto, ut de pa . * , , tria ipsorum slatueret, non se permissuros aic . \ bant, cum esset civis ajterius civitalie, Berrboe
nimirura, qua ad imperatorem adjuncta, quod pu . " tabant, si quid ilie oflendisscl ( quia senis scilicet

pariium fuissei), cognatos ejus poenam deprcca ,
turos. Alleri faclioni diccbaiH nec justum esse, nec
, utile, cum reliqua urbs omnis in fidem imperalo'
*'
c
,
ris concessisset, ipsos obniii, et belligerare. Non
. eniin cnm simus iuterclusi, soli et uos, et arcem
scrvare possumus; e l qui Pberis auxilio veneruut,
,
victi sunt, el alii venire non audebunt. Copi
, imperatoris magnae et bellicosae praterea, totus
^ , ,
populus asstdebunt et eipugnanbunt nos. Atque
. *
ut aliquandiu resislamus, utrimque tamen plec Umur. Sive enim vincamus, amicos et propinquis; , \
simos inlerimemus, sive vincamur, moriendum
- erit neceseario ; quae omoes a nobis aliena suni.
,
Si ilaque et vobis probatur; sin minus, at cerle
, \ nos cum arce nosmel in manus imperatoris de *
deraus. Haclenus i l l i . Lyzicus autum, el qui a sc \ niore faciebant, cousilii inopes, 1 6 8
\ . jy allis impunitate pelita, si quid imperaiorein offen , disseat/ei ea adcpta, arcem Iradiderunt.
. , , . . \ ' *
, ' ; . .
, ,
, , ;,
.
CAPUT L I Y .
Qucerilur quo eundum. Magnus domeslicus Edetsam et Castoriam suadet, Omnes approbant consilium.
Mitiuntur HltertB; promplas invemunl ad deditionem. Quid senioris duces eaerint. Inyens Occidentalium
ad junwrcm defeciio. Prolovestiarius, et despota, uliique ad Tribaltum donfugiunl; sed intercepli a>l
imperutorem adducuntur. Pecunia omliis uxoribus eorum donutur, ut sit quod in viros exmles impcndant.
u
Kai , \
(1) , -
c u n i
Ingressus imperalor , adscriplisquc ad suos ,

quolquoi avo cupiebanl, mox a b i i l , etin palalio
Jacobi Pontarii noUe.

( I ) Fortasse aut posl adde
367
JOANNJS CANTACUZENI
3^8
cum primoribus quos secum adduxcrat, quique . \ ,

,
Tliessaioiiicaa e r a n l , quo potissimuin irel con\ , ,
sultavii, quando res cogerel non quiescere. Omncs
Berrboeara eundum suadebanl. Magnus domeslicns .
Berrhoeam omiltendam , Edessam , el inde Casto- Blpjtatav ,
,
riam iler dirigendum ccnsebat, causis adjunclis,
" , .
ncmpe Demetrium despotam, ct Monomacbum
prxfectum , ct Raulein Isaacium habere Edessae , ,
, \ , \
uxorcs auas cum liberis , csseque consenlaneum
' ,
ul omni sludio conaluque adbibito, el borum causa
, I
eam subigerent, et quia, cum s i l parvum oppidum,
. " }
natura ei operibus firmum , facile conlra bosteni
delendi posse. E l quamvis eam illi praeoccuparint,
, '
ne sic quidem effugituram , quin ab ipsis rccipia- \
lur ; multas tamen in ejus obsidione diiDcultates,
, ^ .
ac labores, el diu , subeundoa fore. Si vero nunc [& ,
advenerimus, i n q u i l , qui illic sunt, opibus, et
* .
auctoritaie principes, [plebeiosque ac teuuiores \ versant quo lubet, cum jam pridem sint ia arai- . cis meis , promptissime oppidulum tradent. Imo
, .
vero etiani antequam eo veuerimus, si imperatoris \ ,
mandala cum lilteris meis acceperint, omni ra- \ ^
tione iis parere enitenlur : el Bi quis de prscdiclis . \ ,
ducibus ad eos accesserit, eum haud intromittent. \
Casloriam aulcm ct ipsam , propler lacum quo ,
cingitur munitisstmam, Angelus, protovestiarii
. \
gener, procurat; qui mibi et cogsalione propin-
, .
quissimus est, et u l educalori ac magtslro suo in
\
re bellica graiiam , obedienliamque non vulgarem
, dcbei : ac propler necessiludinem mutuam pro- Q ,
tovesliarium, quamvis socerum, facillimedeserens,
, \
nobis oppidum dedel.Cum isia obtinuerimus, Ber- \ ,
rbceilae ulLro se dedent; quos eiiairi 169 prius- , \"
quam hxc pcraganlur, cras, aul perinde urbem
, $ suam iransdilum venturos exislimo. Huicconsilio , .
subscripsil sialiin imperator, aliique idipsmn lau- , dantes approbarunl. Jamque fmm, ac raium erat
' ^ *
Edessam petcre', c l illico lam ipsius imperaloris \ ,
maudata, quam magni domejBiici liltera? per c i \
taiissimog equiies e o , et simul Gastoriam milte- . banlur. Alque Angelus quidelii CaKloriae pracfeclus,
, , \
inox urbi cuslodes adbibuit, utpote iinperalori
, , \
adventanli dedilionem faclurus. Scd qui Edes>ae \ " .
polcnlia eminebant, Angeli Rbadipori cognomi- \
naii, iratres Irigemini, ei Lascaris, accepiis man- D "dalis , cilra procrastinaiionem , quod c l populus
\ . \
Edessenus ab eorum nutu auctoritaicquc pendebal,

uxores trium corum quos supra nominavimus
, , , , ipsarum xiiibus eircumscripseruni, et excubiis
. * ,
circumdcderunt. Paulo post advcnicntcs marili,
' , , \
cuni Edessi nos in se insurrexisse, suasque mulie , \
res conclusas invenissenl, fugam ad Triballoruni
, , \
principem fccerutii. Nam cum adbuc Pberis au- ; ,
dissent, impcralorcm Thessalonicam iler susie -
pisse, uon levem in ihnorein vemTanl, urbeni se
, \
illi permissuram : ad arcem laii.en luiius rciineri' & \ , Oatn trecenlos submiserunt. Dcindc ubi Tbtssalo; .
nicam se sub imperatoris putoslalem snbjocisse,
, \
el illoa irccenios parlim occisos pariim captos i n '-,, \ ,
309
J I I S T O R I A I V U M L I B E R .
370
. lcllexerunl, omni jam spe salulis deplorata, prius , ,

quain evulgarentur, quae omnibus conligissem,
,
copiis quantac cranl assumplis, simularunl quidcm
*
sc Thessalonicam irc, quasi nonduni captatn as ,
serturi (ne PhcrTs, el aliis Macedoniae urbibus re .
lictis, fugam inire pularenlur) ; sed revera quis , \ que, ubi uxor, el liberi-erant, abituri. Posteaqtiani
, , *
Pberis cgressi viam invaserunl, quolquot Tbes, salonicensos sub iis mililabant, urbem occupalam
, \
resciscentes , ab eis ad imperalorem Iransierunl:
, , idemque Berrboeilae, cognilis quae Edessae contige \ , ranl, facere non dubitarunl; et qui sub illis me (
rebant Mocsi Bomanis subjecti, jam libere novas
, \
res audcbant. Nam cum in magnos protovesiiarti
) * ^ , greges incidissent, ipso inspectante ad usum suum
\ . - ' eos abigebanl. Qui cum rapta recuperare coniende ,
ret, non modo non cesserunt, sed cuidam pra? ,
lerca ejus caloni equum farcinarium abslukrunt
', ; facto monentes, ni boni consulerel, se illum quo. \ ^
que invasuros. 1 7 0 Beliqua insuper copia , qui,
que ex occidenlalibus oppidis opulenli ct illu
stree aderant, fortuna imperaloris jam conspicua,
, .
universi deserlis ducibu*, ad ejus raliones se ad jungebant. Protovesliarius, formidans Acbridcni
, , \ - ire, ubi uxorem cum prolibus dcposueral, quanda
. ' excrciluni adversus imperatorein ducebai, ilem
, , \ despola, caeierique ad Gralem, Triballoruin p i i n ,
cipem, diacesseruiil, nuoiero quinquaginla eupra
, centum. Phera?i porro quicunque Byzanlio de ' . " \ ol C spolam, aliosque duces secuii fueranl,NCiim ab aliia
ibi abeuntibus desererenlur, comprehensis oiani ,
T;6Q , bus, ac despolialis, ad imperaiorem eos in vinculis adduxeruui. Qui Thessalonica egressus, posiri .
' die, ut decreverat, Edeaeani" v e n i l : cui extra porlam obviam proccdenles incola, eumque adaran( ),
les, urbem dediderunl. Ac cauera quidem qua
,
illi ralione collibitum esl, inslituit ; de rebus au& \ ,
tem despoia, el ducum caHerorum, quae cssent
, ,
uxorum propriaa (2), cas illis cilra injuriam d i . ,
milli jussit, quse aulein virorum ad so referri, ut
\ , \
de iis ipse decernerel. ABa3 igilur orania , regiâ
,
despoia? conjux . verila ne privarelur , pauca de

sunima indicavit, majore pai le apud njonachuni
. , \
quenidam deposiu. E l latucrunt sane ad teiHpus.
, , , . \ , * Deinde mouacbo ab illoruai locoruin pmelV.clis
dcprebenso, alio alia direpla sunl. Ubi vero dc
, "
rebus illorum iiiiperatori signiilcatum est, et suas
. el maritoruai res ipsas feminas sibi baberc jnssil^
ul in viros locis exlcris vivenies, quod erogarcnt,
;,
\, ' , \ ne dcsset; ipsas autem Edessa \5) Thessaloni ' , > cam , iude Didymolicbum abduci, illic cum,

(2) ait Graecus : quod, quamvis significet pecunias, valct Umen aliquid eii.mi lalius
iatens, nempe bona, opes, facultates. Et cgo maui voce jjencrali, re$, quia hoc aptius ad fcminas,
quibus aba poiius, quain pecuniae in deliciis sunl,
u l mundus ipsarum. Movct rae, quod paulo posl
de mundo uxorU protovcsliarii dicitur, aislimalum
duobug aureorum millibus, ubi itcrum nsiirpatar

. Er rursum de ejusdcni prolovesiiarii
supelleciili aurea et argerilea.
(5) ln Graeco esl , quppe /'dfisa
ista boc etiam nomen sortita est; undc ot iit G n r cia Sopbiani dicilur Vodena, c l in tabulis Gcor^^t
Ghrvsococca? .
ri
TOANNIS C A N T A C U Z E X L
372
iipperalri' c vicluras. Quod qnidnn ita factum ; \ . *

esl.
\ ,
, , ,
, ) .

) . \ \ ,
, \
, , ' \f
. \ .
CAPUT L V .
Casloria et Achm ss dedunt; protovesiiariu* el alii Cralem advertu$ imperatorem ad bellum exstitnulant.
Dolus uxoris protovestiarii in mundo muliebri celando. Proditur protovestiarii supetlex aurea et argeuiea*
Donat eam imperator magno domestico; sed ab eo conlempla, in militem distribnitur, quoad nummos
aureos; reliqua rtobilibut et cerario donnntur. Agrestes Albani $e dedunl ultro. Chreles Triballo pocem
suadet. Hfimani fugitivi tertio Cralem ad arma sollicitant, et proc:ribu$ Triballis increpanlur. Varias
raiiones, quibus juventur, Crole cis proponuntur.
Post^ra lucc Edessa cxcedcns, Caslortam init, g ' ,
ctijus p-a?fectus Angelus cum teiilia illuin exci , \ pit, c l 1 7 1 urbem tradii. Nam ex quo Thes a- " , .
lonica ejus mandatum cum magni domcslici litte. \ rls acceperal, adventum opperiebalur, oppidumque
, ea gralia custndicbat. Casioriam iler agens, Boe \ eilam, Moesorum dospotam, et Brycnnium ipagnum
, \
drungarium, e l Exotrochum, magnum bclrcriar .
cbam, cum duobus seleciorum cquitum millibus
, ,
Achridcm m i l t i t , si qua possent prolovestiarium
, \ , ,
anloverlcnlos eam ingredi. Qui conlinenter cqui\ , ,
tantes, qnia priores veneram, ab Acbridcno po ;,
pulo porlis aperlis intromissi sunt; jam eiiim om ' ,
nes, quanquam nuNius co iclu , ad juniorcm i m - ' .
peratorcm dcsiivcrant. Proiovestiarius serius ad\ , \ .
veniens , oppidumque receptum audiens , spe qua C ol '
eusienlabaiur abjccia, cum rcliquis aî Craleai
. ;
f rofugil: cui bcllum conlra imperatorem persua- .
dcre i n s t i l u i l , si forlc pcr ipsum sua damna re \ , ;
pamrc possit. Crales ecruni verbis impulsus, ad
', , confinia sua Romanorumqnc ingenlcm cxercilum
. \ adducil. Impcrator unum dieni Casioriae conr.no \ ,
raius, Acbridem venil, uxoivnique proiovestiarii
; '
cum omni re sua Tbessalonicam i r e , indc (jnni
. \ \ ,
c.Tteris feminis Didymotichum profccturam jis \ ' ,
s i i . Illa susp'ca'a sibi vorba dari, c\ gazne suae
.
ineluens, amicis asservandam concredidit, aflir, *.
inavhqtni, nuUam sc babcrc , atque ita Tbcssab)
nicam dcdurla est. Ihud diu p o s l , ojus muiidus,
,
s
ct alia nonnulla , vicenis aureorum millilius aiiti- - . .

. . .
y v ^ ^ : ^...^nk
nnnrlik c n n l
li^C
Sl
- _ _ ~ . . i . _ .* . . i \ _ ft _ 1. \
1
_T
mala,
apud nescio
quem nreperla
sunl. Dnil/>i
Pauci /dies
, /

, \\
abierant, cum quidam ad niagnum domestlctim
\ ,
adiens, vet ris cnjusdam mcrili , qeod ille in se , .
rollocassct, mcmoriam ei rcnovavit; dixilquc
') \ : prqmnp vidcri ul b<nc merito bencflcium rcdtlcret
, . proviribus; sc nosse ubi prolovestiarii magna vis ,
] ectiniae lalcrel. Misso de famulis uno c l fidclis , * ,
siino, indicc illo pramonslraule, allaiaj sunlarcubc
. ' , diuc, in qnibus vas a?neum , et in ro aurconni
, \
l.ummuni dtiodcna niillia , el zonrc, clôcula aa , * rea, a genlum pra3tcrca non signatum , c l orna ; , \ .
lar.ma iniiliebria et alia qnadam quorum omnium
\ , ; prctinro ad quadrnginta niilia ascenle!)al. \:\'
'-^ . :- /n
37)
I J I S T O R l A R U M L I H E i l .
374
- igilur magiius domcsticus et verbis gratias egit,

,
et rebus bcnefecit. Gonvenlo imperatore. de pccu, \ ,
nia , quon;odo invenla , et quam grandis essct,

narravit. Tum imperator : 1 7 2 Ergo tn inventor
\ , \ isla tibi babeas (i), ut justum cst. Alqui, inquit
* \ ,
domesticu*. nec antea belli tempore vel muliam,
, \ ' '.- vel modicam cujusquam inli pecunram, qucni! . - adniodum tulc nostri, nec ab isla modb vinci vo,
lim. Haud mirum ac novura, subjicit impcrator,
, \ . - cum mulla alii libi abslulerint, praecipue proto,' , \ - vestiarius,si vicissim pauca quaedam ex ejus rebus
\ . , , ad tuam utiUtalem redeanl. Rursum domesticus :
, . '
Hoc vero mirum foret, si tot, prasertiroque altero
, ,
bello, delrimentis ab illis affectus, quamvis oblala
* ,
occasione par referre noluissct, nunc pecuniolae
\ 8
anliquos inores suos in pejus immutareU
. * , , ,
et iniquo munere ac lucro minor apparcret;
, ' , \
imo enimvero poiius milhibus, e l aliis , quibus
,
placeret, juberel distribui. Morem gessit imperator,
. , ,
et numn\um aureorum quantum esset in militcim
, ',
dispertiri mandavit; supellex, el vasa aliquoi no \$\
]
bilibus quibusdatn donata, reliqua in fiscum iin iaoic, \
peratoris illala sunt, qnem post ociiduura Acbridem adoralurn venerunt agrestes A l b a n i , quique
,
Deaboles, quique Golonias, et qui ju \ia Acbridcm
, \ \
babitant, se prdmpte ei parituros promilteiiles.
\
Longius autem , in idtiniis videlicet Romanoruni
.
(hfibus incolenles, lilterae imperatoria3 Tbessalo , \
nicam, ibi obsequia sua bonorifice delaturos ac . "
cersiverunt, qui brevi adfuerunt. Jam vcrp Grales
, ,
ciiin tolo aginine suo in conGniis consislcns, a i u * \ gilivis Romanis quolidie ad pralium cum impe . ralore commiliendum solliciutbalur; q u i , infau ,
^ , , sium formidans exiluro, nequaquam eos audiebal;
Ghreles illi in exspectalione erat, qui Pberis ad\ , ,
. versuni imperalorem juniorem Ronianis auxilium
' fcrens, nondum redierai. Ex eo, de imperalore
ejusque exercitu, invadendus esset nec ne, in,
lelligere cupiebat. Prassentem jam percunclatur,,
/ , . \
/ . - ecquid confligendum putet. Ille pacem poiius
agitandani, nec bellum , quod adhuc nullum sit,
\ ' , \
sibi,
suisque accersendum horlalur : imperatorcm
" ,
ipsuin Pberisse vidisse, ducemei copias exiguas,
'
verum in arle militari tantopere cxercitatas, equis, \ ,
c a u s a
D
, ,
' (
), ' \ \ '
, . ,
^ .
, ,
.

,
que, et armis tam eximie inslructas, u l solo

aspeclu terrorem incuterent. Ad hoc, tam sc^
daie , ct ordinale duces suos sequentes, ul ttoiironltos ged unum dunlaxat esse credas. Pnccipientes iiem audire , et praecepta conficere.
Tamutn aulem foriitudine et audacia excellcre,
ui quamvis numero adversarii mullo inferiores,
173
* urbem ipsorum imlla penitus conslcrnatione, aui forraidinc scqiterentur, et prope
Pberas, qao acie cum Hlis dimicarcnt, dit m totum
sub siguis siarcni, pleni Marlio spirilu bosteiu ad
e o s
at
Jacobi Pcmtani notffi.

(i) Observa prxclarum exemplum grali animi
in iiitpcralore; magni auiem iu inagno domestico,
qui.pccuniam lotaui repudiat, quam accipere juste
polerat. Non quiyis tautum auri accrvum irrctoc^

lis oculis spcclaviss^t.
375
JOANNIS CANTACUZE.Xi
"76"
cerlamon pnnoc nlcs. Qnns contra cnni eflerro , ; ;, ; \ ;

pedrm amicrcl nemo, de< linnssc paulnluni, ct in
. \ ;
campis pen.O' bssc. Poslridift, orlo sole, rnrsum
, , *
armnlos et disposilos ad congrcdiendurif hostcs pcr
, , \
' inlernumium elicere voluisse. Qui cnm rorum ne
. '
vullum quidem ferrent, pugnamque prascise de \ , trectarent, qiianto dici polest ordinc, ct modeslia
, \
Zirbnam repetivisse. haque cum exercitu sic om , nimodis composilo el instruclo, ac duces habente
. '
complurcs alque egregios, sine nccessitate ut de ,
ptignelur, minqnani e auclorem fulurum. Adde

quod occidenlales copiae ips quoqnc nec parva,
^ . \ \ ,
ct non insirenuap, cum imperatoris agmen adauxe , .
rint u l ipsi al) hoc bello abhorrere ac ivfugero
, magis debeant, effecerinl. Ha;c oralio Crali, carte%
risque ducibus fidum fecit. E l qtianquam belli ge- ^ , ,

. rendi volumatem deponerenl, iu iisdein caîris ni , \ ;
hilominus permanebant. Imperator Acbride post
diem ociavum cliscedens, relicta Castoria in Pela., '
goniam venit : et ut oppida iila caeleramque regio- ; , - .
nem reciperc!, et ! i l ne, quia Oalem in firibus
,
imperii sui casirauieiari p.cceperai, ejus timore
\
iler illud deviiasse viderclur. Romani fugilivi, ul
.
imperalorem Pelagoniam pcrgere compererunl,
\ \
Grale convenlo, etirh ad conQiclum cum iilo jam
\ >.
vicino acuebant. Respondil Crales, nisi ille se ado,
riatur, neque nuuc, neque poslhac cnm eo depugna . ,
lurum. Ipsis quanta potuerit auxilia, duodecim co \
horles cum tribunis Pheras misisse Nunc se id eliam
,
idcirco faclum nolle, quod eumarmis offendenduui Q , ,
susceperit.a quo ipse nullam senserit injuriam. Ro . '
manorum imperaiores inler se discordes, scituros
, ,
ulique per se, quomodo bellum mutuo gcranl, ct
, \
qualenus consentiant, se a oeutro l^sum, doncc
\
injiiste ladatur, noutrum armis perseculurum. R#.
, , ', \ \ mani hoc responso, spe qua sola supererat cadcnle,
, turbas ciere insolentius, nec desinere niulla elacri
6 . 01
contenliotie urgcre aique impellere principem, ob ' lestarique, ne inulii relinqlierentur. 1 7 4 Quibus
, , Triballi proceres tuni praesentes : Heus, inquiunl
^
quid opus esi et vos frustra ac lemcre defaiigari,
. ,
qu;i iieri nequeunl allenlanl<-s; et uos obiundciv,
,
qua3 praeslari fas non esi, obsccranlcs? Bello inlor
* ; ,
imperatorcs dominos vcstros excilato, vos omnem
;
t
offensionis occasionem tollere, paccinquc vobis, et

aliis omni raiionc COIK iliare opponobal, scienlcs
idipsum ei iuiperaloribus, et vobs, et commuiii
Romanormn conducluriini. Atqui conlrarium prorsus f t ipsi designabaiis, ct alios bortabaraini. Omnes siquidem civiiaies obeundo, arma cum $cniore
imperalore adversus juniorcni conjungenlcs, cum
mirificis quibusdam proniissionibuslaudal>atis : eos
aulem qui paceni praeferrent, et alies ad eam allicerent, velul a juniore siaiues seque in bostibus
ducebatis, ac bellum per fas et nefas ascendere
conabamiui. Ut igilur tunc studiose semenieni fecislis, ila nunc messem gravidam meiite. Nos Crali
despolnostrodenun!iamus, iniperatorcm bello
prior qe offendat, scciimqiie repuiot, bominibns
:, \ \
, :
. ,
' ;,
, . ,
., ' ; , * ,
.
, ;, .
;
; ^
\ ;
. \ *
, , , , *\
377
HISTORIARUM LfBER .
3'8
, \ injustis etiam apud Dcum paralum csse suppii
, .
ciuin. Si ab illo vis infcratur, ttim se quanlum
' ; ; polesl defendat. llis monilis noslris si obsccunda ,
rit, rectc faciet. Sin minus, eat, bellnm vobis as , \ sumpiis toleret, de nobis quidem nuHus eum se \ , - quetur. Motus Crales, fugiiivos in bunc modum.
\ compellal : Quae sil dynaslaium uieorum nicns et
.
sentcnlia de bello, ipsi videiis. Ego quidem, eiiamsi
\ ).
propler privalas quasdam cunlroversias imperaiori
. ,
arma molirer, tamen eos ita ut minc aflectos cer
nens, ccepto desistercm. Yernm idem mihi qui
, \
illis super boc negoiio sensus, nec cuna abesse a
' .
pcriculo, provinciamque meam tuto possidere H , \
Ceat, malim injusius vidcri, el in anceps me dis
crimen offerre, cum praeserlim copias meas con, \
juncias non babeain. Imcrca ad salutem vestram
. , '
luendam, quantum in me est, auxiliuin vobis noit
. - negabo ; c l si placet, missa ad itnperatorem jnnio- "
,
rem legaiionc, ejus iram a vobis deprecabor; qui
, cum sit Diiti clemenlique nalura pradilus, et re , \ \
concilialu iacilis, u l perhibent, veniani dabit, et
.
onus miseriarum veslraruin magnam partem alle , \
vabit. Si boc displicel, ad Micbaelem, Moesorunr
, ' ,'' regcm, aflimm meum, vos miitam, cujus opc Bysao-\ liuni incolumes .perducamini. Si nec islbuc arridei,
' .
adbuc alia ^radieuiur via. 1 7 5 ^
Venelias
et , .profeclis, non dilficile eril triremibus, aut onera
, '
riis Byzaniium revenire. Quln et aliam vobis spem
'
salulis suggcram. Cum Prosacuai, Prillapum, el
*wp\ . Q Strumbilzani (5) praesidiis lenealis, dislribuiis i n ler 3 hisce oppidis, proptfic nmrorum solidita ,
, lein vix expugnabilibus, in iisdem perdurale,
. \ qu >ad bello intcr imperalores fiuis aliquis impona \ , turT Fugitivi quid super liis consiiii capqrent, in
inccrio babebant, et nialorum nusquam se osten , ,
\ , debat exitus Tamen eircumspectis rebus pra;seiK
libus, praediclis oppidis includi, el obsidionem per^
, \ ,
ferre pra;oplarunt. Protovcsliario cum nonnullia
, \ Pfillapus cessil; Prosacum Micbael Asanes obti. '
nuit; reliqui Slrumbilzam iverunt. Sub idem lcm ? , \ ,
pus NicepborusBasUicus Melenici praefeclus{6) cam

urbem sibi prdpriam asseruit, cum neulro impera . ,
lore se faclurum profiiens, doncc belluni Anirctur.
, \
a
, , \ .
, ' , ;

(5) Yel Sirumilzara. Cedrenns . De D niori* imperatoris spirilum tantx rerum pcrivrba*
boc oppido ita Grcgoras : Oppidulum Slrumitzam tioni se opposuit sincerumque animum, et fidem
pra-itiiit. Neque enim junioris imperatoris vd
inlravimut, qnod pene supra nubcs eminet, adeoilliproepollicitationtbus cm/7, vel swvi&sima*
rup;o ei exceiao monti impo&iium, ut hominesmagnificis
in
rniiias ct obsidiones perlimuit; ed casellum Serpropugnaculis sedenles e vatte suspicienlibus avicul(C
' ras sibi commissum muniit, in ebque contemptU
dcaniur.
() Gregoras: 7MW aulem Melenici casielio^ etiliis rebus omnibus sedit, donec seuioris imperaloris,
obitum audivisset. Ad eum enim usque conteHtionem
circumjacentibus locis BasUicus Nicephorus pra>eral
virnobiih ille quidem; sed qui nullo judicio, $im- (equam judicavit, ultra vero iniquam et mmime
probandam. Quapropter statim paciione cum
plici ingenio, et ad res gerendus inepio esse credeniore imperatore [acta ab eoqne magnifice donaius
reiur.h vero tum omntum prudentissimus exslilit:
caslellum dedidit, ac dcinde illius voluntate etiam
quurum alii cx detperalione, aique inopia consilii
ei prafnii, elc. llicc nobtris neuuquam conaeuttmitere morlui, alii inriti capli mnt, et infinila mala
pcrpessi, alii ultro te ipsos prodlderunt, llicvero nea
o- M i i i i .
lu$ spein Oeum codocala, id extremum usqu: scy
379
JOANNJS CANTACUZENI
3S0
6V . \ ,
, ^
. \ . * (7)
7\ \ ( ,
, ,
. ., I
. " ; , . \ \
, ' , .
, ? ,
, .
1
CAPUT L V I .
Protovestiarius morittir, Prillapus deditur A$aue$ Prosaco spoliatur. lmperalor Strumbitza el Meleno
frustia tenialis, Thessalonicam redit. De victtria nuniius prttottratore; quo se parum latari impcrator
pro concione testatur; victores remuneralur. Alius nuntius de {(Bdere seniore cum Mmorum rege ini
Denuo Byzantium movct; pacem ul antea *trpiu$ petit; jubetur abscedere. Abscedit, ac redient eam
pelit. Duo Byzantii occasionem urbis capiundie ostendunt, et suam in id operam pollicentur.
%
Protovesliarius igitur inopinata quadam, ut fere-

;,
batur calamitate oppressus (8) nec miseriam suf , , ferre polis, pancis post diebus e viia migravit. Quo . \
exsiinclo, comites ac socii semcl cum Prillapo ira- ,
pcratori pcrmiserunt. Asancm Triballi Prosaco .
\ .
per dolum exucrunt (9). Imp^ralor c Pclagonia
Thessalonicam profectus , ob gravia negotia die- , \
bus aliquol ibi posilis, Ttiilitom rursum in necessa- ,
,
riam, ut visum est, expcdilionem ad Strumbitzam
eduxii. Cumque civibus dedilionem suaderel (co- . ,
(
gere cnim armis ob muroruin firmiludinem non
poleral) ct illi non flecterentur, affirmarentquc se , ),
oppidum relenturos, quo ad bcllum inter imperalo- \ . , *

res sedarctur, inde se Melcnicum Iranslulit; ubi
Nicephoro Pasilico cadem rcspondente, quia rebus
majoris inomenli urgentibus obsideie eam non da- \ , ,
balur, Tbessalonicam se recepit. Eo 176
P * " . \
toslratore Tbraciae prsetore afferiur, imperalorem ,
avum quam babuisset Bysantii manum, ei aiiam , ,
non spernendam, aliunde collectam, duce Gonslan- . ,

tino Asane conlra ipsum ( 1 0 ) juxla Oumen Melancm, ut vocatur, casira babenlcm misisse. Pugna- , ,
,
tiim esse diu ancipili victoria ; tandem junioris
impcraiorismilitem superiorem evasisse, boslesque , ' ,
kerga danles usque Byiantium inseqyium, alios in-
tcrfccisse, alios cum ipso duce cepisse, paucos in ^ .
iiibcm salvos pcnelrasse, viclores cum triumpbo , -
ceriisstmo domum rediissc. Ob buric nunlium ira- ,
a
Jacobi Ponlani not.

() Apud Gregoram legilur Protiacum. Nicetas C
(9) Pugnanlia his ficribit Gregoras : Miclmel
babcl Prosacum. Mire in bis locorum appellalio A$an i n q u i t , Prosiaci oppidulo festinanler occunibus variaut inferiores Graici
palo, ejectisque oppidauisfirmato,tutum ibi re(8; Quaenam calamiias illa fueril, et genus morceptum habuit. Paulo vero post, proditionem veril i * fjus, Gregoras bis vcrbis apcrit : Protovestin- Lus Service Crale prwsidium accersit: cui oppinus auiem Andronicus ad tempus el ipse despotani
dulo comtwssOy Si ipse ad Cralem abiit.
srculus, non potuit perpctuo paratili more aliena
(10) Gregoras: Sexlo die sancttv iiebdomadis Quayuudra vivere, ut ille; sed quantas modo ope*dragesimce,
juprcelium commiserunt utriusqueimperahienia* posscssioncs, gloriam cum omni spe subilo
toris exercilus, propfe Maurumfluinen,hinc Con~
amhisstu secum reputans, et illa etiam de uxore
stanthw Asanc. inde protostratore duce. Sed adversuspicatus probra, quibus caplivce mulieres a/fici
sariiabviccruut; e uostris aulem ceciderunt tpililes non
hostibt(* tolent, prai desperalione, el xmmcnso
mce- decem, irhmni plerique nna cum duce Asane
amplius
rore, in locis alienis eX desertis oberrans exipiracopti^ cttteri spoliati, infeliciler Byzantium perve*
vit. Stupruiu ergo uxoris fuit, quoj Gamacuzcnus wtunt. plures deccni occisos, vix cst crfdibHc
ail. .;) ; , ; iA magU scmpcr seni, quatu juvcai
iiuperalori
favot biC Givgoras.
t
381
382
!,
- perator' Beo gratias egit, conversusque ad asian;, .
tfum frcquenliam, non magis se victoria siiorum
; , exsultare confessus est, qnam contiislari, adversa rios superatos css<\ Non enim ob hoc taniummodo
. \ '; - justo dolore tangi, quod qui cecidissent Romatii
, ' . - fuissenl, non inler se, sed pro se muluo adversum
, Barbaros decertando occumbere oportuissei; sed
; quod (iraendunV, ne quidam in eorum nurccro aut
;, >. ,
amici, necessiiudine conjunclissima]ftierint. Postre ,
mo, aut quod non a Barbarisnatura bostibus, sed ab
. amicissirois deleii sint.[Ei opinor.inquil, nos eoiuni
' , ,
similcs, qui insania ac fnrore percili, suas ipso* - ru;n carnes commanducant, quos ob alimoiiiam lc, , * \ tcrrimam non laudare, sed miserari a?quum csi.
,
Et quod majus profeclo, quia non Graecorum so\ , '
lum, et Baibarorwu, ad quos rci fama pervaseril,
, ' '
odio, propler mutunm scelus digni erimus; sed
. \ dubilari polest, an quidquanr borum Dco placcal,
, et non anque sc tuentes, u l invadentes apud ipsnm
, * judicem poenas commeruisse vUleanlur. Noslros
. \ , igilur non de Roinanis, sed de Barbaris tropaeum
\
erexisse vellem, ut e victoria sua liquidum sin , * \
ccrujQque gaudium perciperent. Sed qtioniam da>
, \ monis alicujus invidenlia fartum est, ut ipsa eliam
\ * vicloria dolcndi materiam nobis porrigeret, Numini
. , graiias magnas ago, non modo quod meis ad vin* ccndum prsesto fuit, verum eliam quod bello liulc
, ; . auclor nulla ex parie exslitcrim. Exstiterim autem ?

imo et eo a principio conllato multa memoraiu
,
jj
t\x\ et feci, majores obsecrans, ut eo
,
tempcrarent, tametsi in oqua, quod dicitur, vide , bar scribere. Qui baec audieban,^ imperatorem
, ' *non de solcrtia solum, scd dc moderalione quoquc,
\ , \
quod prosperis eventis non iuflaretur, neque effer , \ \
retur, sed in ipsa rerum commutalione eamdem
,
et requabilem servaret animi conslantiam, admir
, '* , , rabantur. 1 7 7 lnipcrator HlterU proloslratori
. ,
gratias -egit, et qui cum eo erant de nobiltlale, ho . , \
noribus eos, ac doms reinuueratus esi : mililesque
' alios auclo stipendio, alios annuorum censuum- in, ' crcmcnto ad bellum pro se conGrmavit, animo\ .
siorcsque r c d ^ d i t . Ipse vero Tbessalonicae ratio - cinatores, el scribas instiluit, per quos occidentem
;, \ ; ,
digerebat, et adxquabat: et alios insupcr cenlu \ , \ - D riabat, ut cresceret exercitus. Eo in his versanie.
, ,
rursum a protosiratore litterae, indicantes, senio ^,
rcm irnperatorem a Michaele Moesorum rege prius
\ ' dissidentcm, nunc cum eo pacis focdus et belli

societatem coivisse, nesciri tamen, ob quem finem,
, ' \ el idcirco hoc ad eum perscribendum censuisse.
Nepos avum cum Mceso propter bellum adversus
, \
sc societatem istam pepigisse animadvcrlii. Slaluil
, . '
auli-m non subiload primam audilionem abducen ,
dum exoccidentcexercitum, scd ba rendum adhuc^
;
illique ct rcbus aliis providendum, donec certiera

nuutiareniur. Diebu^ aliquol praeleritis, scripsit
,
proioslraior, foedus imperaloris et societatem cum
'
, \ ^ * Moesis jam consiilulam, ejusque conciliatores, et
^ . inlcrprelcscxtransfugisad Mocsos, Romauos adbuc
c
g n a
e l
38:5
JOANNIS CANTACUZENi
?8i
Byzantii degerc. Iropcratori, coocilio cum primori- ' ,

bus habito, visum diulius Thessalonica? cunctandum, sed an-equam novarelur qtiidpiam, Byzan- . ,
,
tiurn properandum. Iiaque Syrgeniiano (H) Cyprio,
, \ \
qui postea rex Armeniae faelus est, consobrino suo,
, duce occiclenlis creato, Thessalonica cum copiis
proliciscens, Didynioticbuni venit; inde post pau- .
cos dics Byzanlium. Cuin aJ portain Gyrolinuia? cs- "
set, e l Pepanuin quemdam ante palalium in Bla- , ; \
\ , \
ehernis sedenlem rcperisset, qui illic custodem
murorum ageret (siquidcm ob hostilcm nepotis
' \ .
adventum imperator moeuia Byzantina 6ervabat)
) ,
.jussii ire nunliatnm se prope muros esse, ipsum ,
que veniam ac pacem poscere. Proptcr ea qtiae in
occidenle contigissent, non esse malorum dcspe- .
, ,
randum remediura; nam et nunc, si miligeltir,
0
bcllum licere omiitcre, et secum agere pro arbi, ,
trio. Plane aulem lenere et illum memoria, quan ,
lopere nupcr ipse codem veniens pacem flagiias ,
sei, camque bello aiiieferendam admonuisset :
, .
178
obseqoendum ad arma exstimulantibus,
,
quando nibil ulililalis allaluri sint in rebus, qua
rum ipse. \atcs iuveniri nolaissci; nibilo minus
, evcuisse u l praidixeril. Nunc ei bona voluutatc
, \
arma missa fecerii, quae facla sint, pro non faclis
,
ropuialum i r i ; et se ita comparaium , u l q u ipse
.,
jusserit, cxsccuturus silomnia. Pepanus commissa
, \
iiuntiatum vadit, parvoque inlervallo reversus, re * .
fcrt mandarc avum, uii hinc quo libeal se aufcrat,
ncve incassum ac fruslra tempus lerat, cum nibil Q
,
eorinn quae somniet, ônsecuturus s i i . Rogante
. " , \ illo, Nuiiquid aliud? Nibil, ait Pepanus. Ergo i m - , , \
poraloris jussibus parebo, ait, e l quo me daxerit
. ,
Deus, ibo. Inde regreeeue, i n pralis juxta ponlem
,
Cameli pernoctavit. Postridie ad easdem porlas \ ,
rediens, orai, uti pace bellum mutarelur. Non
- \
exauditu9, ad Nigrum flumen relrocedit, ub! pro- ,
tostraior cum caelera parte exercitus castra fixerat. , jj . '
Ibal igitur imperator ducens militem. Domeslicus
,
nescio quo negoiio praepeditus, sequebatur. A d
,
quem accedcne boino veste lacera (12), ot pauper.
babere se ait, quod clara dicerct. Progressus igi- \ , ;
, :. *0
tur a moenibus lanto spalio, quanlum oculi aui
plius non ferrent, edicere mysicrium jussit. llle
alium qnemdam coasilii participem advocal. Tum D .
insuper nemiue praesenle incipiunt: Se jam olim
,
hilcr sc ainare, ut qui maxime, et contiguis babi
n
Jacobi Pontani nolffi.

Msvonum divitum poslnlantes. Qnibus facile impe(11) In Graeco , unde falis infebciler ednxiL suum Syrgentianum int-rpres. Besii- tratis, et ltora et ratione rei gerendw indicalis,
ipsi guUm veriti, ne vicinis suspecti esxent, postrituo lidciiler, \ , id est sire Guy
die redeunt. Imperaior vero quatnor dies cuncUJus
de Lezignan.
\b'u scalns e funibu* confecit, quaiibia iit maztmis
(12) Ue duobus Byzanlii prodiioribus libro nono
onerariis uiuntur. Cum destinala nox adeshet, proscriplum a Gregora in baec verba : Qum cum ita
diiores vesperi tnnllo vino empto, vicinis excubilose haberenl, duo cuslodes mcenium urbis ad junioribus merum ad bibendum dederunt, ut somno oro*
rem imperatorem in eo quem diximus loco caslrn
vhsimo oppressi, respiratione excepta, rtihil differreni
habenlem, Iransfttgiunt, nomine alter Camuris, alter
morluis, ctc. Uuod dfcit, cos ingens pretium poCosttllanus, fabrilem artem exercenles : qui seducto
slulasse, id prorsus a nostri narraiione abborret.
imperatore, omnibus arbilris renwtis, Cantacuztno
mugno domestico cxceplo, de prociiiione vtrbaVerum
[a- quie ad laudem junioris pprtincitl, Gregoras
libculcr dissiuiulat, quod jain sa^po dicluin cst.
cwtt el scriptas poUicitntioncs peiuuiurum, et pus%
383
HISTORIARUM L I B E R I.
386
\ , tare in icdibus. Cernenles antcm quam inique i m merito sno liaberelnr, pellerclurquc junior hnpera ,
tor, dolere incredibililer, et ad opem sic aflfliclo pro

, , . , , viribus ferendam, si liceat, paratos esse ; potissi , mum, ex quo apud Rbegium de objectis se purgarit (nam et se tunc adfuisse) el buc piofecius, mn!:. \ ,
tis precibus, obleslalionibusque avum onerarit, ne

, \ bellum ordiretur. Animo igilur, et consilio ita se
, paratos essc aiebant. Sod quia aiacritali par faeullas dcessct, opporiuniutcm quaercrc, qua, qtiaj
, \ . ' \, cerlo slaluissent, faclo prseslarent; qua? nunrpra', tlara sc offerivt. Nam postquam imperalor junior
. in Occidenlcm moYissot, pnvfectos vigilunv(ita Dco
* qua? conduccrent nuilto aule praeslruente) muro , , . rum supra portam s a . n i Romani, custodiam sibi,
^, & ad agendas cum aliis successione per noclem
, excubias commendasse 179* quo siatim cogi ' - tarint, posse se aliquando imperator* ulilem na , $ vare operam. Ubi veru didicerinl mox Byzanlii af .
futurum ; et jacta alea, quod aiunt, cum sociis de
, urbe ei prodenda egisse; et visos aequa, Roina , nisque oranibus profutura loqui, persuasisae; jam , que promptum esse, imperaiorem io murum subdu * cere, observata nocle, qua ipsorum forent vigiliae.
\ - Haec i i l i . Magnus domesticus oxtemplo mittit, qui
, , imperalorem moneat, uii subsistat. Eos de nomini , - bus, ei si quid ab imperaiore petant, interrogat :
. \ quaudoquidem pro benevolentia in illum aliquo
,
digni munere apparebant. Respondent, unum Ga, , \ iuarin alterum Caslelianum appellari; nibil petere,
\ sed graluilo, honeslaiis, e l coininunis emolumenli
causa hoc oporis aggressuros. Ubi domestico ite , .
. rum poteslatem pelendi quod vellent offerente, 8 6
nibiJ pelere autumarunl, ad imperalorem eos ad ;
d u c i i ; cui propior factus, Deus, iuquit, cui l u
, '
paulo anle obluJisli quac habes, q u vult nunc tibi
& $,
rependil: et simul rei cujusdam, quam non *ia .
pridem palraveral, euin eummonefacil.
,
, ^ ,
' , \ , ,
. \ \
, , , , \
, \ \ ; '
. . ,
. , ^
- , . 01 ' ,.
;, , .
. \ *
, ; . , >., , .
, .
, .
CAPUT L V H .
Ulustre exemplum mansuetudinis Andronici junioris. Proditores pene coacti, petunt viginti jugera; majora
promittuntur. Mae&orum rex adesl cum copiis. Logos abire decernuni, Quwritur quo fiue idem rex ler
mille equitum Byzantium tniserit. Ibave%, dux J/cesus, finibusjubelur recedere. Ljus responsum fruudu
lentum. Monetur avus nepoie de periculo Mmsis vitando; moniiioneni contemmt.
t
Eiciiiin cuin adbuc Tbcssalonicx nicrarclur, c*
387
J O A N N I S C. X T A C U Z E X I
388

; ;
, ? ,

, ,
' ,
,
, * ,
. " \
' , \ ^
' , ,
. '
\ , ' '
, \ , \ *
, , \
, \
, ' \ , .
' ) ,
'
,
,
, , , '
,
.
\ , , * '
\ ,
.
* ,
, \
, '
. , .

. , .
, ' \ \ . '
\
.
, \ \ , '
.
\ ' 6 ,
. 01
5 . \ \
.
,
'
opiimaiibus avi scx, conspirantcs, Tum co oi-cubc J

egcrunt, si placcrct occupare Byzantiuin, ipsis tradenlibus, quod poterant, priinum se illis jtirej.rando obstringeret, mtinere quo nunc fungerelur,
magnum logolhclam amclurum, atque illi in perpeiuum succensurum, neque unquam ignolurum.
Deinde alia qu;cdain quae postularent, praeslilurum. Ita si fecisset, sine mora venircl: simulenim
venlurum, et urbem in potestatcm acccptururo.
Super quibus respondit imperator, nequc se buic
bello rapul fuisse, nequc ab aliis polissimuni id
suscitari voluissc ab i n i l i o ; ct co susciialo, modum, viamque omnem excogilasse, quibus id posse
dissipari arbilraretur; ac Deum nosse, qui norit
omnia antequam fiant, 1 $ 0 resque ipsas tanlum
non mfcsa voce testificari idipsum ; quin ct eos
ip9os, si vera diccre velint, teslimonium sibi laiuros. Quia vero ea conditio rerum s i l , ut avo pacem
ftmdilus rcjectante, neccssario aul aller illorum
imperio depelii, aul subjecti dissidiis inteslinis ad
perniciem vocari debeant, velle sc, idque ex necessiiate, aul ipsorum aut aliorum ope sub jus
suuin redigi Byzantium ; quod nisi fiat, nunquam
bellis civilibus defuluram materiam. Ob ea autem
quae rogassent , non Byzantio duntaxat poliri
nolle, sed neque tol urbibus, quot sunt Byzantii
turres. Magno logotheiae dignitatem qua nunc fungcretur, non solum quia illi peterent, sed alioqui
etiam ul molesliis liberaretur, abrogaturum fuisse,
bi penes se summa imperii fuisset. U i autcni iram (
inexorabilein omni vita adversus eum relineret,
id esse unum, quod oranium miniine fieri posset.
Egone ila delirem, inquit, ut per implacabilem
iraoi adversus illum, mihimet divinae bonitalis bcnigua viscera praecludam ? siquidera qua mensura .
conservis uostris mensi fuerimus, eadem se nobis
remeusurum pronuntiavit ; idque cum pcccala
nosira contra Deum inflnitis partibus ca superenl,
quae ab bouiinibus conlra nos pcccantur. Pioinde
Byzanlium sibi pro communi utiliiate subjeclum percupere; hac aulem peiilione excepta, si qua alia
ipsis peienda viderentur, auditurum. Hoc illi inagnus doinesticus in memoriara revocabat, ei phira
cuni eo disserena, vtros produccbat, qui eadem apud
impen '.orem loqucVmtur, asseverantes se iili ur- '
bem iradcre posst. Quibus coilaudalis qua-sivil,
nuni quid ab se pclerent. l i nibil petere consiiluer a n i ; sed cum iinperaior instaret saepius, viginli jugcra petiverunl. Tum ridens ille : At ego, iuquit,
divino conces&u candori probilalique veslra; digna
praniia persoUam. Medioin sermone advolat Scopelo (13) a prajfecto nunlius, Micbaclem M(Csoruro
Nigem in suis el Boinanorum cunflniis apud urbcm
suam, noniine Dianipolin, castra iocasse, St ytliarum coniilalum auxiliis, qui juxla Rbosocasiruiu
teuloria habcrcnt. Imperaior quid facienduni,
J a c o b i P o n l a a i r.oli?.
(13) Hxc Scopelus Tbracia; urbs st.
3*9
HiSTORIARUM LiBER I.
390
, magni domesiici consilium e x q u i r i l : ad casleiluin

Logos (-), inonlanis situm, progredicndum de. ,
'* , , , cernunt : \ % \ lum quod Byzantio propinquum,
. el ad ejus occupalioni paranda necessaria opportunum ; lum quod locus arcessu difticilis, hosti\ ,
bus cingcndi facullaiena eriperet, utet invadenlibus

, ' resisterc, e l in scccssu natura munitissimo, tulo
posseni quiescere. Hoc deliberato, Camarin sequi,
. ,
ut scirct ubinam imperalor se teneret; alterum
, , \
, '- Byzaniium abire, e l sociis acla referre jubeni.
(15) \ . * Cum ad Nigrum flumen venissent, ubi reliquum
, & copianim cnm prolostralore roanebal, cum codcm
de iis qui se Byzantium prodituros pollieenlur, et
\
qua? de Moesis cognovisscnt, ac de castramolatioue
in Logos, causis eliam cecensilis, communicarunt.
,
\ . & Cuni et ille asseniireiur, eo pcrrexerunt. Die al/ , , , lera intellectum esl, circiter Iria millia equilum
, , , \ Moesorum (16), imperalori avo Byzanlium, duceite
. Ibane Russo auxilio m i u i , id quod ncpotem nnn
modicc pcrlurbavtl. Investiganles aulem causam
'. ,

ipso, magnus domesiicus, c l prolosiralor, qua ad
, '
actus Moesorum rex, quamvis sororis maritus, foc dus secum sancilum violarel, seniorique suppe. ' ,
lias adveniret, suspicati sunl nou vere Hlos, e l vx
\
auimo foederatos, nec veriim esse auxilium, sed
, \
cum scirel Moesus,seniorem parlira odio in nepo . , \ lem, parlim melu, ne qui secnm essent procetvs
\ \
Romani, ab illo corrumperentur,'sibique insidbe
, \ . strucrenlur, facilius Moesoruin custodiam i n pala \ , - Q lium admissurum, ratum, se tanquam bospites,
. \ - alque commilitones pcrbenevoloa experturum,
turmas misisse, sub obtontu quidem, u l coritra
\
ipsos pugnaiuros, re autem vera ut si possenl pa lalium occuparcnt, pauci ingressi; deinde ipee
*1 ' * tolo agmine superveniens, Byzantios subigerei, ct
. ' ' sic reliquum qtioque Romanorum principatum iiv \ vaderel. Pro indicio erat, quod Scytharum secum
subsi(jia duceret; quia limeret, ne, si quid talc
ficret, Moesi adversus Byzantium operam conferr*
, ,
, detrectarenl. HUJC illi de isla soclctale probabili \ ter suspicabaniur, veramque fuisse suspiciono;ti
, postea perspicue paiuit. Atqtie istuc Moeso qui dam transfuga Romanus suasii, polliciius sc ei
remeffcciam dalurum : quocirca etiam pro inier,
' ' prete societalis hujus deleclus esl. Periculi porro
faciendi imperalor junior (17) miliens ad Ibanem,
, \
Romanorumflnibusutexcederetimperavil.Junxisse
, , enim se foedus cum rege Moesorum, qnicum sua
?) * , soror sit, alque ideo ipsum 182
excroiiu
*
Gnes Romanorum ingrcdi non dcbuisse. Si opun
c
Jacobi Pontani no(.

(U) In ms. ad hanc vocem ascriptum erat ;
, id
est, Ca&letium quoddam ad ostium Ponti Euxini
$iium.
(15, Gregoraj dieilur.

(16) Gregoras : Bulgarorum princeps seniori contra juniorem iria equitum millia *ub$idio ex pacto
mitil, quibus mandatum> nescio quibus aucioribus,
-tertijnitur, ut daia opporlunitalc, res novas molhcii'
tur. Sed cum venment, vrbem inqrcssi non sunt,

duce eorum ianium excepto. Quare tn laitu decilnarunt, castris ad sladia ab urbe tl xc positis.
(17) IMaiTe diveraum Gregoras. Logis ad Itulga*

rornm ducem, qui castra in propinquo habebat, /cgatos cum muneribus mitlit, et plnra ei potlicctur,,
si copias suas domum rednceret. Atsentum ad epn
tas invilal cum tribuitis, eosqne poslridie laitos damum ver$ns abeunte* proseqntluv.
391
JCAKNIS CANTACUZRNI
392
s.bl latnruft veinat, in Moesiam recedat, non enim . \ ,

ope ejus indigere. Si piignaturus, se illum ad pug , \
r.am exspeelare. Ha?c tentandi causa dicebat; non
( ,
enim luni expedire pulabat cum Moesis confligere.
\
lbancs jurainento scripto confinnare, neque do,
,
miimm suum contra foedus egisse, neque se buc
ef . cnm cxercitu conira ipsum advenisse. Leclojura \
nioiito, imperalor tanlo magis de MoBSorum socie- , . late suspicioncm suam esse veram credidit, et
confe>iiui Georgio Pepagoineno ad avum misso, ro-^ * ' , \
gavit ne verba sua \eluti hoslis suspecta haberet;
.
quin, i i l Roinanis, et ipsi utilia suadenli pareret';
.
et Moesis quidem ipsi auxilio venientibus adver ,
sum se in bello pro arbitrio ulerelur; in palatium
'
vero neque simul plures, neque armalos acciperet,
,
sed si quando ingrederentur, paucos, et per vices
>
<ne exclusi probro affici videantur, cum sint socii),
, et sine, armis ingredi sinerct; pra?cipue tanieu
. , prandii hora majorem diligentiam custodiae adbi , \ .
beret. Neque boc solum, sed etiam inlra palatium
.
cobortem Boinanorum collocarel, qua; posset se
, pugna opponere, et omni ratione ipsum, urbenw
.
que defendere ; se ex ipsa re suspicionem. ducere,
, *
Moesis abrege niandatum, palatium, si qaeant, dolo
, '
occupent; aique idcirco ipsum quoque cum tolo
, * \ '
exercilu, et auxilio Scytbico in coniinibus sedere,
. ' ,
ut si Ibani imperata bene procedanl, paulo post
(18)
cum subsidio superveniant. Avus, his aoditis, Pe \ , \
pagomenum nepoli renuntiare jussit, uli suas res

curaret, ct ne ambilione quadam captus, aliis n i - Q ,
teretor magisler fieri; non enim ininorem reruin
, lisum sibi esse, quam ille se adeplum exsistimarel.
,
Tum HHco custodes palaiio apposuit, lulatusque

cst diligenter, fecUque oinnia quae n*pos consn' , . luerat.
,
' \ , \ , \ \, .
\ ',
\ . $
, , .
\ 3 , , \ . "
,
, .'
, . , \
, \ .
CAPUT LVIII.
Legaiio j< uioris Androuici ad Mwsornm regem, qua quaritur, quid vcniat; ct mtnm intentanlur. Mwh
jurat, non *e contra illuni veuisse, el ad confirmandum e sacris reliquiis crucem de collo miltil. Timel
suis noceaiur; lbanem rcvocai. bcr.laei rcLqua ad urbcm occupandcm parantuv. bic Petilccosles *L
abeunl versus Btjzantium. Sequttur magni dowestici et itnperatoris in miUte diyerendo cl prucipn
lubor.
Imperator junior ad alicbaclcin Moesorum regera D
Joannem Rlitmlzeriuni 1 8 3 legat, se coinpcrisse,
' ipsuui in iinibus Bomanorum babere'mililcm ,
, .
nescire lanien quando affulurus s i l . Averc igitur
,
J a c o b i P o n l a n i notte.
(!S) Yiilclur QCCSSC . vel quid eju^mudi.
393
HlbTORlARUM LIBERI.
394
. nosse, an rupto foedere bellum sibi ititenlet, ut ai , mililer se comparel. Sin aliam obcausam suscepta
, , \ sit expeditio, se id quoque ignorare nolle. Yeruni . tamen cum non vocalus venial, documento sibi
, . csse contra se venire, ei Byzantiis hosiibue suis
fluce Ibane ad ter mille equites misisse, manifesli

' , \ hoslis indicium esse. Mirari autem quomodo, com
audierit se juxta Byzantiom versari, inlerim tan
tum numerum adversariis suis opitulaium miserit.
, .
Neecisse fortitan se non exercitata copia in iUum
, usurum, sed ruslicis negolium daturum, qui ei reditum difficuiorem, quaro ab inferorum porlis effi~

, ciant. Haec imperalor. At Michael, ubi eum prope
> , \ GoosianliDopolin esse, nec longe ab exercitu suo
$ . - dislare cognovil, suorum causa sane quam contur .
batus, nullam aliam epem salutis videbai, nisi
\ ' qoam cilissime se foedus servare, et copias illasuon
, \ contra eum, sed alium quemdam Byzantiura addu, , ctas, imperatori persuaderet, atatimquefte stnu san , ctorum reliquias coram legato proferens (19), el ex.
, iiscruceroei in manns tradeos : Istuc ad impera
lorem portabis, inquit, et me per illum, qui in eo
, ,
propter nossuffiius est, jurare dices nec foadus cuni
' . ipso percussum solvisee, nec milites conlra illum
&
misisse. Quocirca orare me, ne qeid illis noceai.
\ , \ Quod autem non de inullie ac preliosis raonilibus
, ', , ,
suis qua? cerneret (20), sed hanc crucem e vili
\ * materia confectam (erat enim ex aere fabrefacla)'
,
illi miueret, inirari non debere : esse enim apud
, ' . Q Moesoe ob miracula percelebrem, qtiae muita adbuc
parente auo superstite ediderii, inulta se regnanlo
. "
\ , tdat. Taaquam igitur fldeliseiiuam teslem, se illam
$ ; ' , - iniliere. Si ipsum failacem, luendacemve depre ( ), , henderit, ea cruce correpla se iuvadat, qua adju. - trice victoriam sit consecuiurue. U l auteai intell: , \ - gat, non esse haec praetextum, ,neque speciosum
qnoddam velamenlum, protino missurum, qui e
, \ * *
,- flnibus Romauoraui suos continuo abducat. Mox . $ - que legato imperatoris equos ex cur&oribus quos
, \ , alebat altribuit, jubens celeritalo summa iter prius
. conGcera, quam imperator cxercitui suo incommodaret. Pra;)erea uiium de faroiliaribus mlnistris
,
cum eodem mitiit iereniem Hlteras, quibus 184
', .
\ * Ibani praecipiebat uti exercitum reduceret et alanr
' , flammaniero, quod apud Maesos velocitaiis sigauui
\
est (21)^ Postquam ad iiuperalorem venerunt, qui
(
Jacobi Pontani notte.

(19) " hujus regis non erant,
eoruro nuntiorura, quos vocabant, eo
nisi sanctorum reliquia) procul dubio, el iis euarn
modo, quo notarios seu scribas quosdam nominacrocicula aerea, rairaculis nobililaia. Iiaque illud,
baai , ob cejerilaleni bcribendi. Hiac
/ttt i?i eo propter nos $u(fixus referendum est adetiam slatuae eraot \, seu
pruioiypon. Tu pielaieni nota veierum Gbrisliano- alaua, quales visebaniur olim Gonsiamioupoli,
rum, eiiam principum, qui de collo geslabant res tesie Godino in sua Contlantinopoli, fol. 53, ubi labujusmOdi sacras, sibique inde coeleste auxilium,
roen Dousa inepte veriil , columnas, cum
ct \u pericalis tulanaen sperabant. Vide Greiseri
veriendum sil, $tatuas. Mabavtl autem raos
Ve S. Cruce, lom. 1, l i b . i , cap. 77 et cap. 60.
alis inslrueadi ab cibuico Mcrcurio, qui
(20; vocat, quae prscler iJlain parvam
el ipse alaius, tariqu*m celer nuuiius. Et flamma
crucem foris forlasse a collo pendcniia, eaque
illae pictae fueruui: nam et ignis celerilalis bieroauro el gemruii insignia, inclusis saucloruoi rcliglypbicam est. lia Jacobus GreUerus. Per bujusquiis g<:&iabat.
modi alain ardeniem el piclam, quani Ma&si trade(21) Yidciur a h propriuin fuisse bymbolun)
rcul r.uuiiis, quos ambulare quam celerrime v c l t
PATROL.
(JR.
CLItl.
15
JOANNIS CANTACUZENI
3S6
crucem ferebant, Blicbaelis responsum nunliarunt; . \

qui ad IbaiiQm e l Moasos regis ipeorum litteras
cum ala misit. lis conspecus, domum slaliin abire
eceperunt. Et hasc quidcm bunc linem nacla sunt. , (
Imperator anlem quibus diebus legaius apud MOB- .)
, . , \
sos eral, iis ipsis scalas, et alia ad oppugnandum
Byzaniiura accommodata apparabat. Paratis orani- ,
\
bus, Gamaris eo regressus, sociis rero indicavit.
nocte de corapacto ob&ervata, qua ipsi excubias \ . i n muris erant acluri, prima die hebdomadis, q u ' ,
sancti Spirilus descendeatig memoria celebrie est, * [ boc est, ipso die Penlecosles}, rediens ad iiapera- , \
loreui Camaris, ad opus euui vocat. Absoluta ergo divina myeiagogia, praeterca bymnis vespertinis,
.
caslra Logis movenles, ac per reliquum diei, plu- 6 ,
rimumque noclia gradientes, et ad locum ab intii. \ ;
genis Clepta nominalum perveniontefr, usque ad
\
claram luceui ibi quieverunt. lnde rursus usque
'
ad ooclein ambulantes, Amblyopum (bci vocabu ,
him esl, haud procul Byzanlio) venerunl. Illic mo , .
rantes, in ordinem exercilum digerebant. E i q u i , \
dem scalas biitae, tum e funibus, tum e ligneis
,
gradibus (22), quarum unis pra?erat iniperaior,
, \ ;
alteris magnus domesticus, duodenis militibus
, utramvia imposuerunt : quorum octo Romani, re ,
liquiex AlemanisLalini. lntelligensporroimperator
,
Hiam Aleinanos buic labori delectos, advocaio
. \
magno dom^siico eos jubet exiati, eorumque loco
,
Romanos soQki, et ex nobilibus nullum iuter p r i , moa murum ascendere, utneque bi supra hun)ilio-g . \ ,
res se extollereul, neque-gloria ad Alemanos de- ,
rivarelur, sed Roinanorum duntaxat opus esset. \ ,
Fiebanl jusaa. Cuni ilaque el has, el illas acalas e
, 6
media condaione Romani duodecim iradilas sibi , aceepissenl, praceptum datur illis ut ubi proxime
. Qv ad inurum accessiesent ab iis qui inlti6 pro ipsis * 6
Uborabant, scalis per fuuctd atiraciis, primi ascmi- ,
dercnt, el si quis se coatra ferret, eum repellc- ,
rent, u l reliqui deinceps paulaiim ascenderent.

Caeierum post iilos haud longo spatio cenlum ele- , \ ' .
^tos agens, incdebat pedibus ioiperatoiv. post
quotn, oe permiscerentur, lolidem magnu dome- \
5lics. 185 Q
ducentorum illonim equos
, '
Hicebanl, quisque uuum, ipei quoquc in equia,
,'
iion pauciores . ducenlis, coniequebanlur : quan- D ' .
quam non prope, ne b i qiii in moenibws crant,
, sirepilum sentirenl, ced ut, si quid improvisum
,
accideret, accurrerent, ac ducentis Ulis cquos ',
T
U 1
v e r o
Jacobi Pontani ROt.

l^nl, dici el hoc iorsitari potest, simul ad Mercurium alaiaro, feimul ad ludos allusisse, qui Alhcnis
fiebanl, el dicebaiilur. In iis
qni currebat, lampadem ardentem lenebat, eamque
deiuc<'p8 eursuru tradebat. Eo cursu, c i lampade
htunau vitoc brevitalcni iiuJicabant. Propiu% ad
aiain nosiram flanimanlem accedii Comiiicius, l i bro octavo ad Herenniutn : iVon enun, inquit,
citum, quam ille qui decedit; propterea quod defatigatus cur$er integro facem hic peritus imperator
%
imperito exercitum tradit. Lege praetcrea, si libet,

epistolam 69 Lipsii, Ceuluria III, ubi mulla disserit de benitrodromis, seu cursoribus diariis, qui
uno die pedibus spalium ingens confictebam.
(22) Lipsius, Poliorceiici libro i , dialogo 6, ex
llerone rcliculalas vocai, c stup;;eis funibus, i n tfuemadmodum in palttlra, qui tatdas ardentes ac- eiar relis, contextas, ad quarnm summiiates bami
iipit, celerior est in cursu conlinuo, quam ille qui
adjecli, ut raurorum pinnas apprebendereut.
irudil; Ua melior imperator novus, qui accipit exer-
397
HISTORIARUM LIBfiR I.
398
praeberenl, et ipsi quoque pro virili sua in parlein

, , \
laboris venirent. Qaingenii alii eariem de causa
, '
procul distabant. Apud Arablyopum prolo . ' strator reliquiini etercilum armis ordinatuoi
- continebat. Sic ilaque disposilis copiis, silentio
' ]
progredicbantur, ue a moeniuni cuslodibus audi .
renlur.
, , ,
, #* 6,
, \ . "
, \ \ . '
. , , .
CAPUT L 1 X .
OsUnditur explicate, quo pacio Comtantinopolis capta sit. Pertis aperih ingreditur imperator, et po t eum
protostrator cum reliqttii eepii*. Mira humamlas nepolis in avum. Patriarcha e monatlerto ianquam
carcere liberalur.
01 \ Qui igilar scalas habebant, qualuor et vigiuii,

fallentcs cuetodes, facile ad murum Camaris ductu
,
proxime acceasertint eo ubi ipsorum stndiosi cx . \ cubabant, a quibus. agebatur ut urbs eaperctur. Et
, , qaia ipses, utpote exspectanles, Iatere non potc , \ , rant, submiseis funibus, quos ex pinuis murorum
\ -roy ' . aplaveranl, seaJas enrsam attrabebant : iia duo. \ 6 d e c i iJli utrinqtie primi ascenderunt. Imperalor
, \ , \ autem, e l magnus doineeticus cum suis centurife,
, - qaamvis luna pkno lumine tum lucerei, tainen
, - propter dcnsarum /inierposiiioiwm nubium, non
, cominenter, sed sparsim, ac divulsim coelum per* , $ * - ineantiura : quando lux occultabatur, sub tenebiie
, , incedebant; quaodo ejus aspeclus reddebalur, r o
\
cubantes bumi, aliain nabeiii q u lunaro tegerct,
,
c l
, \
,
, , \
,
, *
, \ \
, ,
' % .
\ .
, *
exepeciabant. Sic sensim gradientes mowiibus successermit : quibns adhuc spalio qtio tebim adigi
polett, remotos sentienies qui in muro eranl, inconditos clamores suslulerunt, civesque ad inoBnia
ul botlibus prshaeniibua advocarunt. Qui foris
erant, ad ecalaa, non jam cavenies tumullum, mpote ab oppidanis audili, accurrebaat. inlerca in>
perator ipse alacriler priraus ascendebat, magnunv
qii domesiieum ad scquendum bortabatur, ralti*,
si ipgi in muros cvasisseol, eiiamsi quis hosliuw
conira iret, non ausuros manum conserere, eed
veJut a notis^refugiiurum, atque hac ralione eu s
instar multorum fore. Verum magnus domesticus
id nou permitLebat, aiebalque se et illum ab oflkio
, . discessuroa, si boc facerent; nam ex reliûis nominem ascensurum, quia ad nes arduas p c n ,
neque malignilalc
, , ' culosasque ignavi essent, \S6
, * aJiqoa, sed cum nnuaquisqoe primus ascendere
cupiet, ex a-mutatione smne% inviccm impediium
. ,
i r i . Neqive solum nulluqi asccn&urum, scd ibi con \ deneatos inter se pognaturos, dissidenlcsque ae
\ ,
liiiganies, bo&tera iwgleciuros. Quare nos infra nia.
nenles, ioquit, ul II1 ordine ascendatit, faccrc, ei
\
. contentionem praecidere oportct. Obicmpcravii mo
, *\ - nitis imperator, ct iis qui circum sc erant, asceu-
4)0
JOANNIS CANTACUZKNI
sura concessit. Cum autem mulli adbaeresccntes . , \

,
simul ascendere conarenlur, ecalae imperatoris
ponderi impares, ruplis funibus quibus allrabe-
banlur, deciderant, eolaeque relictae sunt magni \
domeslici, per quas sigillalira et paulatim ascen- \ * ' \
^derunt, aoibobus astanlibus, nec minis lanlum, ,
,' \ sed plagis quoqoe se impellentes cobibentibus. Ubi
. ' ,
paulo uiimis centum ascenderunt, prafeclus vigi lum Synadenus, Marulae filiui, ad ^lamorem propere cum ducentis subsidio accurrens, nondum , , bostca in mcenibus esse, sed forU adliuc oppu- , \
gnarc cum paucis quos ducerent, arbilratus, in mu- , ' ,
Tm asccndit, volens noscere quid ageretur. Ca- , \
ptus est aulem ipse cum sociis, qui siniul asceude- .
\ .
runl, ab iis qui jam super rauro visebantur. Qui
* didicerunl, ipsum praefectum coborles ad opem , > âdducere, coeperunt acclamare bis qui adhuc in- \
fra erant, cederent, nec repugnarent imperatori, ' \
,
qui jam intra muros es3el, pratserlim duce jam
eorum capto; non enim die crasiina poenam vila- , J I
luros, ei quid hostile auderent. Qua voce comraoti .
4nfcrni, slatim mulalis aaimis iniperatori fausiis ,
acclamatiouibue grattilali suot paraii cum adju- * ,
vare quantum possent; serpebalque per reliqtta , .
moenia intermilitesin imperatorem laeta acclamaiio. \
Quod ipsc, et magnus domeslicus audientes, non . "
,
{am scalss bserendo laborandum dicebant, et o l qtri
asccnderant, porlas reserarent, succlamabant (23). *
Quibus aporiis,cum reliquo agmine introivil iniperator, pauloque posl prolostrator ruro loto qui resta- Q . \ \
, \ ,
bai cxerctu. Progressus ad palalium nepot, arum
consuelo more venerabnndus salutavil (24); ei \ \
* \
cum aliquandiu cunsedissent, avus vclut propter ea
qutt arcideranl seniel incusans bene se meminisse , ,
aiebat vcrborum ejus (innuens se uiilia ei necessaria * ,
suadenli non obiemperasse). Ab initio autem idero , \ el siraile semper diabolo esse studium noccndi ho- ,
, \
jninibus, semperque eum maleiacere. 187
.
fallaiur decipialurque ssepius, in quibusdam tamen
voio suo poliri, ut in bie q u nunc evenertnt. \
lisec nepos assensu confirmavit. Tum ma^nui logo- , \ \
ibeta Melocbiies, qui eorum sermoni intererat: . \ *
Quousque landein ha3C paliemur ? inquit. Nisi enira \ \ \
\ . \
vosin concardiam redierilis, nibil fiel e republica.
E L
C U R A
Jacobi Pontani .
(23) Quid imperalor senex ad secundura nun- D bus ducibus, et tribmti* sqis convopalis, gravitf r
tium de ingressu nepotis in urbem fecerit, expo
rdixit, ue avum imper.uorem vel manu, veJ uilo
i i i l Gregoras sic : Imperator $olus relictus, necconlumclioso diclo violaient, nec queinquaiii
quemqixam haben$ quicum dolorem suum commuprorsus omniura : Hanc enim~victoriam, inquit,
nicaret, in $uum lechdum el ipse incubuii nuUa
Deut Mbi$ dedil, non ipsi paravimus, et quae seves*e cxutUy $ed una cum iis eitrema desperalione
quuntur in eaiu senienliaip. Recilat eiiaiu deciatnduta, animo crebris, et diversis cogitatiottibus
maiprie verba flebilia, quibus senex a nepoio vimluanle jacebat, corpus huc atyue illuc crebro tain
re- sibi donari precalur, qua? lainen pugnanl
volvens. Inierim magntu ad palalii [oreh tumulius
cum buroauiiaie juvenis in avuni loties declaraia.
audilur, junioris itnperatorii ingressum nuntian$
E l addil iu exlreiuo : Hi$ verbis junior Androuicus
el plautu* armorum magnus. Erant enim milifes
delinitiu, attique salulis diligenti cura suscepta, vix
amplius octingenli cum imperatore ingrem simul
etiam lacrymis tcmperans, palatium wgreditur,
clium fauslis undique acclamationibus junior impeacpmnum venerabili Uei Genitricis imagine, uldecet,
rutor sulutabatur, etc. bx noslro bisiorico con- udurata, deiude avum ilii inhccrenteni abduclum wMal ad iiougeatos ingressos. Vides igiiur hyper- lutavit, amplexus est et blandii verbis ncrcuIwlen Gregorai.
vi( elc.
<24) Auiequam id (aceiei, lesie Gregora, omni%
402*
. * \ Junior imperator lacere, mirari aulem, quid sibi,

, ' ; ,
cum his verbis vellet, quasi non adesset ipse illit
, ; \ quaejfiebanl, et qua3 agereptur nosset roelius omni, .
bus. Deinde e i avo quaerebat, num ae ad Dei Ma , .
Irem ôdegetriam adorandam abire permilteret.
,
Eo annuente, ingressus templum, cam precibus
, \ veneratus, pro collalis bencflciis amplas gralias
" .
egit. lude in Manganense roonaslerium secontulit,
et pie ciillis quae in ea aakiliferae mortig Cbrisli
, . \
monumenla pro lliesauro asservabantur, ac patriar , " chae haiae gua caasa incluso, pro tempcre gratiis
, - ,
actis, eoque super equo regie iusiralo (25), et or .
nato patriarchium reducto, ad palattum rediit,
, \
et in aedibus Porpbyrogenili palalio vicinia noclem

egil. Exercitus pars inlra Byzaniium iuansit; ma , \ jor pars, jussa imperatorie, in pratun juxta pon" , tem Cameli recessii, ibique castra posuit. Domus
, , \ *
nuila, pra?terquam magni logolbetae, idque nescio
, imperalore, direpta est (26). Hoc modo bellura in , ter imperalores RomanoSv a principio erupit, toi
. * mutaliones babuit, et tandem in bunc finem desiit.
, , ,
Sic aulent omnia uti contigerunl, verissime accurali&simequc cooacripla sunt: id quod in exorsu
, ,
bislori DOS facturos promisimus. Belligerarunl
annos sex, mensem unuui, incipicntes niniirum
, ! , anno ab orbe condito, vicesimo nono supra sex
. DiilHa et octingentos, Lndictione quarta, decimo
lertio Kalendas Maias, et ad annula quintum e i

tricesiraum aupra mille ociingentos, ad indiclionem
, , \
* \ - undeciraara, et decknum qtiartam Kalendas Junias
\ C perducentes.
, .. \ \ \ ,
\ \ \ , \ \ \ ' '
\ .
Jacobi Pontani notaa:

lictum, sed alia ts fiscum relata, alia popuio in
(25)Cumlevitate nescioqua rcslitutum tradilGreproedam cesserunt, lla subito cum liberis ad egestagoras, cui qui ctto credii, is profecto levis est
tetn redactus e$t, qui po*t imperatorem omnium fecotde : Inde in Uanganium mouasterium aatl, ubi
licissimtu habebatur. Nam per multos annoi succespntriarcham Esaiam in libera custodia $edi$$c dixi$ibu$ u$u$ uno die in extremam calamitaUm inddil.
mus, quein inde ibductum, et in unum imperatorium
currum sublutum, ita ut purpura ornalus erat, lbi
in homines querulos dicere audires tum /, itim,
opu illas pauperum ettse sanguinem, et lacrymat,
patriarchicum $olium restiluit, nullis presbyteris,
ei ab iis quibus Romanarum provinciaaut cpiscopis sequeniibus, aut anttcedenlibus, suppedUatat
sed
rum et urbium administratio commissa fuisset, elc.
tibiciuibus, et tibicinis, eic.
(2'i) Hoc eiiam narral Gregorap, sed illud quoque Eumdem ait, cum sine ulla modesiia in exsilium
secus quain noster : Eo die mane ad vesperam abduceretur, in stranguriam incidiese, quae meei fuerit, quam caetera orania, q u perpesomnts ope$ splendidimmis ccdibus ablatas,Jeatior
et
sus esset, carcare, jactura dignitatis, oputii ereip$a$ dirulas cernere$ vulgtque ludibrium. Uagni
vilium omnium obirectalione, et coor
logothetm in primis, et omnes opes, tnm qua in ptione,
iis
vicio.
reltctce* gnam qum apud amicos depotxloe fuerant,
rupiuntur : nec omnium rerum quidquam ett re9
188 AHGUMENTUM LIBRI
SECUNDI.
Qubl superiore libro memorarit, quidque proxime sequentiraemofanchinasit, per

trausitionem signiQcat. Nepotis occupato Byzanlio in avura cura, reverentia, honos,
liberalitas. Magno logotbetaa ignoscitur : in protostratorem urbis pra3foctura confertur.
Felit impcralor a patriarcha uti in gratiam rejieat, cum episcopis, a quibus fuerat vehe-
JOANNIS CANTACUZENl
401
404
menter offensus. Quo paclo Mapcus Cnballarius, maleiJicenti in ipstim reus ejus
conspectu tremefaclus fuerit, et corruerit. Mittit suo loco magnus doraesticus, qui
patriairham flectat. Frnstra. Dies synodo dicitur. Domesticus, episcoporum patronus.
Mipplicibus verbis palriarcham expugnat. Imperatori de beneficio fjratias actura eunt.
Ejusdem imperaloris in bene merilos, totamque civitalem munificentia. Moesorum
in Tbraliam superiorem, yicissim Romanorum in Mcesiam irapressio, et capta Diampolis,
Alia Moesorura in Thraciam irruptio, Buceli occupalio, Probali obsidio. Bomani fcadus violalum objiciant, minas intenlant. Moesus causara indicat, cur partem de imperio Romano
sibi cupiat. Oslenditur magnitudo Romani exercilus, qua territus MOBSUS pacem promiitit.
Quare tam audacter in Thraciam Moesi praedabundi irruerent. Roraanus miles, spoliis
cegre carens, pugnam non coramissam dolet. Redintegratur inter MoBsnm, et irappratorera
amiciiia. Magnus doraesticus Syrgianni tolerabilera carcerem, dehinc libertatem exorat.
Amor ninluus imperatoris, et doniestici, qui divisae petilionis ralionera reddit. Magistrum
suura militarem celebrat. Syrgiannes custodia liberatur. Xena imperatoris mater a magno
doraestico se celalara irascilur. Germani pecuniaruro egentes, propter retus hospiiium
eum imperatoribus Constantinopolitanis subsidium petunt, sed ob exhauslum rarium
nihil impetrant, oopiasque accipere (qnarum causa pecuniam pelere videbantur) nolunt.
Doraesticas parte onprum suorum Apocaucho hnmeros supponente levatur. Pluribus de
causis imperator Cyzicum vadit. Pax cum Zamerohane satrapa, urbes Orientis infeslante.
Res a-lversura Barbaros in Bitbynia vario eventu, nec sine Romanorura gloria adminislrata. Nuntius ad protostratoretn Byzantium. Naves ut sint paralaa jubelur. Castra
custodituitur. Laus Romanonim ex ore hoslium. Senes Persarum proceres loci raulalionem dissuadent, et qua cantione in eodem infaroi vilandee causa maneadura, edisserunt.
Riimor de imperatoris obitu,fugw militum. Iraperator Gonstantinopolin lembo transducitur. Apud 189 Philocrenen Romani cladem accipiunt. Amor iraperatoris in Cantacuzenum declaralus : el quo pacto perse, perque alios ldborarit, ut eum imperii
cdlegara baberet. Ille taraen
Z&ebarias Genuensis Chiura ab iuaporatore seniore concessara, sibi posterisque suis propriaoa facit. Calolhelus dynasia matri magni domestici ejus recuperand vjam pandit, et in
eam rem auxilium suum pollicetur. Consilium domestici, quomodo agendum cum Martino, qui tunc insulam oblin^bat. Quanto navium numero, et qualibus epibatis eodem
navualum. Navarchorum in apnaratus pompa aenrmralio. Conditiones, quibus imperalor
Martino insulae prffifeeturam reiiqquere voluit. Benedictus castellum tradit. Martimis
quoque se dedens, beneficio domeslici morlem evadit: ipse in carcerem ducitur, uxor, et
fainilia solum vertunt, railites eji^s data venia, ex duabus conditionibus poslerioreru eligunt. lmper;<tor eiiam benevolentibus, non benemeritis tantura, gratiam refereudam pulat,
et populo Chio onus tributarium imminuit. Benedicti insignis pertinacia, et arroânlia
intolerabilis, omnes conditiones^fluamvis honestissimas aspernanlis, nisi insula sibi in
peculiura detur. Imperator apud Phocam veterem a Persis salrapis coiitur; Phoca
nova ei trapsditur. Benediciua denuo Chiura subjugare infelici succe$$u aggreditur. SequiMir locus perelegans, et patheticus de morbo, et instante imperatoris obitu apud Didymotichum, ubi magnus domesticus sibi jam tertio delatum imperiuin abnuit; cui ipsuni,
et uiia imperatrix a raoribundo imperatore commendatur. Omnibus ordinibus valedicit.
Ingens exoîtur comploratio. Palatium ad exlremam raorituro salutem dicendam palet
ruilibet. Anle mortem habilum monaslicum postulat. De Xena matre, quamvis semel iterumque admonitus, nihil constituit. Magnus domesticus pro nonsuetudine in morte imperatorum solemne juramentam exigit. Constantinum despotam, quamvis mullam rogatus, nec vita, nec oculis privare sustinens, occulte liberum dimittit. GonstaDtinopolitani
jurant. Andronicus senior timens, ne exsiincto nepote ipse habealur pessime, ultro ad
raonachos se aggregat. Junior a monastico scheraate per raagnum domesticum impeditur:
qui cura medicis expostulat, imperalorem terret. Mandatum ultimutn imperaloris de exanimi suo corpore. Ob imperii pondus, et molestiarum raolem magnura domesticum miseiatur. Mords indicia. Aqua de fonle Matris Dei cum oraniurn incredibili gaudio sanalur.
Narrantur ei quee interim gesta sint; probat omnia, preeter raissionem Syrgiannis in
occidentem, quam tamen postea non improbat. Syrgianms a domestico alienatus ahimus.
Recenselur^quid despol Gonstantino.accid^ril; e carcere eximitur. Nepos Andronicus avuui
induisse monachura tristatur, cui domesticus solatium suggerit. Pcenitet, nonei reddidisse
imperium, quemadmodum cogitarat; qua de re cum domestico consultans, ab eo poenitudine
doducitur, argumentis parlira qua raovere poluerint, partira quffimoverint dissolutis. Deiparfe de recepta sanitate gratiasagit. Pers populatores vincuntur. Achriaa Triballis obsiilentibus asseritur. M O B S U S et imperator in Triballof-um fines irrumpunt, M I B S U S ex vulnere
interit. Regina Michaelis conjux, imperaioris soror cum liberis pellitur. Moesia ab imperalore vastatur :quffidam oppida dedilionem faciunt. In locnm Isai palriarchaB Joannespresl>yter, magni domestici suasu ab'episcopis surrogatur. PersaB vastatores raale mnltantur,
Syrgiannis sociorumque in doraesticuin et imperatorem conjuratio. Majestatis a Zamplacone arcessitus, crimen negat. suramo discriminead misericordiam domestici confugil:
qiii ei ingratum animum exprobrans, aliquatenus auxiliuni promittit, stullitiamque facti ipsius apologofestivissimo ante oculos ponit. N i c ab Orchane Persa obsessai succnrrilur: pax :omponitur. De Syrgianne judieium eieixeiur; affipliationem petit; Galatao)
f
405
HISTORIARUK LIBER II.
406
fugit, ubi diligenter qiifiBsitus, non invenitnr. Inde Euboeam, inde ad Cralem abit, cui
adversu* Romanos dat operam. Sphranzes senator, sive aulicus, contra Syrgiannem se
imperatori oflVrt, qui-qua ratione vivus ac sine pugna in- potestatfem veniat, consultalur.
Negoiium Spbranzi dalur. Pers in Mecedonia victi. Sphranzes Syrgiannem aslu oeeidit;
ab imperatore 190 pramio afficilur. Cum Crale concordia resarcitiir'; civitates ab eo
capla.ad Gdeni redeunt: eidem auxiliura ab imperatore mittitur. Regina Moesiaa per duos
proceres regno exigitur. Alexander Michaelis ex sorore oepos rex declaratur; qui urbes
quaj s; imperatori dediderant, magno colleclD exercitu recuperare contendiL Pers Nicomediam obsessuri lerrentur. lmperator Mcasiam invadit. Pax sancitwr. Pro urbibus ablatis
digladialio, Ancbialo Diampolis permutatur. Alexander Scylhae sibi auxilio conlra paIruum venientes, dolo in Romanos miltit, ve\ pra?miltit polius. Atrociter pugnatur. Mairirooniura cum Maria imperatoris filia bis peiilur, bis recusatnr. Fedus feritur. Conviviura inilur, et de slrenuitate Roraani commendanlur. Amurius Joni salrapa Tbraciam
incursans, illaesus abit. Senior imperator, et mater junioris bac hice defunguntur, Monomachws Thessalire gubernator rebellat, Montani Thessaji imperatori salutem dicunt,
obsequiasua ei deferentes. Cum Crale imperator aliquot dies hilariter, et in epulis consurait. Lesbus a Genuensibua occupatur: eo imperator cum classe magna proficiscitnr. Delii
a Genuensibus deficiunt, nec ii cum Romanis confligere audent. Pincerna ad Mitylenen
oppugnandam relinquitur, ciera oppida Romanis se dedunt. Contra Phocam, et Mitylenen ifnperator Sarchanis sairapi auxiliura invocat. Pboc&ensium in se defendendo
constanlia. Tres filiisatrap Joniee imperalorifldeuasuatn pollicentur. Nobilium Romanorum clandestina io imperalorcm perfidia : ingens eidem a Persis auxilium. Magai
domesiici cum Anmrio Persa coHoquium, et epulatio, et quanlum gratia apud eum potuerit. Domeslicus amicum quemdara Geuuensem ad tabernSculum suum invitat, cui Phoc/e
deditionem egregia oratione suadet. Ille de uorum obstinatiooe conqueritur, consilium
poscit. Magnus doraesticus auctor est, ab imperntore veniam orenl;Persas obsides ei
donenl; Pbooeearii, etMitylenen reddant; raulta itera bona enurtierat, quibus ab eo afficiendi sint. Urbes cum obididus redduntur, ita Lesbus recipitur. Albani tumultuaatur,
civilalibus vicinis depopulaliones inferunt, doraantur, imraensaquo preeda congeritiK.
Acarnanuoa procerum de imperatore recipiendo dissensio; regin seftlentia approbatur.
Uc nupliis cum principe Nicepboro, et domestici tilia assentitur irnperalor; libertatem
\ negat. Dedit se provincia, imperalorisque mansuetudinem, ac beneiicentiaTn comraemorabilem experitur. Puer Nicepborus a malevolis ad dominam Tarenti Iranfertur. Rebus
coniectis imperator^Tbessalonicam redit. Aiexander, rex Moesorurn, super matrimonio
legalos roillit, cui quam-vis barbaro, publici causa cointw>di filiam suaoi despondet. Pers
raplores a domeslico et imperatore cteduntur, capiuntur, fugautnr. Nupliarum apud
Adrianopolin ceicbritas. Acarnanum tiefeclio. Nicepnorus a rebellibus repetitur, atque a
Tarentina principe tiuarum altera ei desponsa dimittitur. Queenara et qualis illa mulier
fuerit, exponitnr. Duo duces in Acarnaniaiti cura copiis uiiltuntur, imperator sequitur, et
ibi ejus a:ta. Artfleos domesticus ul praefractos reprehendit; quantura damni fecerint,
Hteadil; Kravia couiminatur; Rhogios contra eorum contumelias d^fendit. Quo jure
Acarnania Rouianorum sit, demonetratur. Arlffii se dedunt. lmperator, et milites morbo
affliguntur. Tboiuocasthorum obsidio, et eorum superbia atque conlumacia. Ad deditioBem eos domesticus cohorlatur, et eo Fcopo cum pfiadagogo quoque priricipis pueri,
viro prudente ac nobili, agit. Ad concilium res refertur. Deditio decernitur. Laudantur a
. roagno domestico, etab imperatore honorifi(ie accipiuntur. Magni domestici filius Mattha?ui>
Thessalonicffi Demetrii despot filiam uxorem ducit; Apocauchus monachisrai profitendi
facultalem rogal; ejus voluritas exploratur. Classem contra Perses piralas petil. Esse
ignavum ct iniprobum hooiinem, imperator domesticum monet. Datur classia; apparet
ejus fraus, et callidiias. Urbes et castella, quae partim construxerit, partim instaurarit iml>erator, recensentur. Barlaaruus monachus Calaber turbas ThessalonicaB dat. Gregorii
PalauiaB, el frairui ejus virtus. Monetur Barlaamus, neraonachoruminstitutura conviciis
laceret. De lumine, quod aliquando sanctos viros circumfundit. Item de luraine Cbrisli
transGgurati in monle Thabor, cum oculis corporeis conspectum sit, an 191 increatuni
fuerit. Barlaamus negai,et bene quidem. Contra eum synodus cogitur, cui respondet.
Caoit palinodiaoa Barlaamus, cui peieuti venia datur, et datur cum signifi<:atione cbaritatis egregin. Novas turbas ciet cjus discipulus Gregorius Acindynus qui altera synodo
coacla damnatur. laiperatoris morbus. Apocaucbus magoum doraesticum sollicitat ut
insignia imperatoria assumat, et ut filium eo inducat, matrem quqque tentat, sed ab
utrisque rejicitur. Sermo domestici curn Anna imperatrice, et impeVatoris ex hac luce
emigralio. Singularia el io primis nolabilia in hoc libro sunt heec : Excmpla charitatis, ac
veniaB iu ininucos, qualia libro primo in pecuario Syrmpano, et imperalore juniore adversus panhypersebaslum unriQca duo vidimus, et rursum libro terlio quffidam exiraia videbimus. Tot Persaruni trruptiones, quibus res sempermale cessit.**Testiiicatio crebror, ei
avapye<jtatnamorigincumparabilisinterimperalorem, etmagnum domesticura. Imperatoris
raorbus gravissimus, et divina per Deiparam sanaiio. Syrgiannis conjuratio, judicium,
Irucidaiio. Ghius, Lesbus, Acarnania recuperatie. Honachismi prceclarura aliquoties em;omium, ut etiam sffine in tertio, et quario polissimura. Contentio Barlaami cum monachis
G:cis, et synodi du. Imperaloris e vila discessus.
8
Wl
JOANNIS CANTACUZEIW
LIBER SECUNDUS.
CAPUT PRIMUM.
Post transitionem docet, auam avo providerit, et quam rtverenter eum tractarit. Maqnum logotheta
venia, protottratorem urbis prcefectura donat. palriareha ul ephcopk adversariis offetuam rem
obtinere nequii. Aliis de se bene meriti* graiias agit. De Marco Caballario qucrsito, et in c*n*putu
imperatoru adduclo, hhtorxa; ex qua et vis conscientice tn
et in imperatore divina quxtdam ctcmen
elucet.
Quae ab imperatoribus bello mutuo paceque ite-

rum redintegrala gesta sint, superiore libro explanavhmis. Sequitur ut quaejunior Andronicus, tolius jam potcns imperii seorsum palraverit, prodenda memoriae videantur. Die aliera a capto Byzanlio anlequam ullam partem adminislrationis at-%
lingerel, rationes avi in posterum sibi constiluendas existimavit (27). Ac principaium quidem,ejusque moderationem ipse sumpsit, reliquorum nullo
cum multavit, sed Romanos quotquot ditione sua
contiacrentur, illi non secus quam imperatori obedire, euondem quem sibi bonorem Iribuere, el quolies euro adire adoratum veUenl, ne a quoquam aiv
cerentur edixit. Praterea ipsius liberos, aliosque
cognatos palalium celebrare, tolos dies cum eo
consumere, ei quandiu placeret versari; de nu-
mero, et obsequiis ministrorum nihil mutari, et
licere illi qaae liberenl omuia. Deinde ,in sumplus
ttjas, et familise de publicis vecligalibus, quam
vocant (28), ferenlem iu annos singulos
duodena aureorum niillia, et alterum tantum e
flsco decrevit. Hujus peeuobe dispensandae modum
penes illum reliquit: cui palatio quoque cedens
quandiu guperfuit, in aedibus 192
seu palaiio
Demeirii despolae, pairul soi, babilavit. Saepius i l lum visens. extra simulalionem, sincereque serm(H
nes et consilia cum eo conferebat, nihiloque infcriore quam anlea revcrentia, ut decebat, et honore
illum prosequebatur. Verumenimvero, quanquam
"
\ ' ,
*
' * .

, \
, \
. \ \

* '

, \ .

, * . \ *
, ,
\
%
\
* \ *
. \ > \ , , '
, \
.
\ ' **
*

,
\ ,
imperator non Gcte, sed ex aniaio mandaverat, ut Q \

liberi essenl ad avum aditus ac salulaliones, ac- , \ \
cedere tamen Romani non audcbant, quod forroi- . 01 * ",
daênl, ne ob id, quasi rerum novarum cupidi, ,
auspicione laborarent. Magnum logolhetara Didy- ' ,
motichum abduci, ei in aliquo monaslerio vifam
, ,
agitare jussiu agilavit quidem ibi ad tempus,
.
donec etiam ipse veniain consecutus, Byzantiumque poslliminio rcversus (29), illic reliquum aitatis -

(27)Nimiumquanlum ab bis aliena, longeque di- D
vorsiasima Gregoras, Hb. ix, de condiiione avi
Andronici, qna fuerit, capla a nepole Constanlinopoli : vixisse miserriine, et in extrcma demum
pgestale vilam iinivisse. Gregora? mendacia sequunlur conlinualor GlycaB, ot alii, Andronicurnque
jumorera tyrannum, el parricidam faciunt. Tu ipse
leges, si volcs, me enim illa buc afferre pigel profccio. Sed omnium falsidicorum illorum anlcam-
bulo cstGregoras
(28) Gregoras libro nono [de eadem re loqoens,
ait Andronicuin juniorem assignasse avo
, annunm redditum
piscationis,
. Vide not. ad cap. 42,
libri .
(29) Gregoras. Magnut autem logotheta abexsilio
reversus, non domi succ divertit, quce, ut jam dixi-
403
HISTORIARDM LIBIR II.
410
, iv_lv\ - exegit. Pratfectora urbie prolos^fatorem cobone \ \

tavit. Et qaoniara bello durante, utrarlimque par ,
lium sequaces multa invicem diripuerant, ne liles.
. '
e i coniroversias nascerenlur (50), dam *ua recu . '
perare e l hi et illi etudeni, provide statuil ut de
oi , nobilibos iiemini curquam liceret exhiberc aogo * , l i u m , sed habentibos relioqueremur : res soli
! autem ad veteres possessores redireat eamque
, procurationem protostratori dedit. Post ba?c ad
, * patriarcham adiit, lum ut ei gratias ageret, familia \ , * $
rilerque et amanler cum eo colloquerelur (id enitn
. *
priore congressu, quia tempus rea non sine . bant, perfunctorie fecerant), lum ul veniam epi
scopis irapetraret (31), qui, duai ipsee palriarcbio
. ,
ejectus veiut in carcerem conduderelurv non modo
, \ \ ae non opposuerant, verum eliara pro virili sua, ut
. ,
concluderelur, adjuveraiit. Stomacbabatur enim
\ ,
patriarcba magnopere, et ut prodkoribus suppli , * cia irroganda (52), arbitrabatur. Verumcnimyero
, ! precibus quamvismultis locum nullum relinquebal,
, \ - quod diclaret. indignissima 8 * ab ipsis affectum i i i , , juria, et proditionem eosluere oportere. Ubi domam
>. ^, , rediil imperator.metropolitam Pherarum cum CuWle
, chartophylace, et Gyberiola monasteriorujn prae. *
side (qui quod ab ro sielissenl, aliquandiu in custo, *
dia fuerani), accivit, de officio praestilo gratias re .
tulit, et honoribui eos ornavit.Gbartopbylaci, qnia
\ ,
majores bonores capessere nolebal, mnniifreffeeit
, * aplendidiua, magnumque cbartophylacem nomina, xa\ , g v i l ; quod epiibelon chartophylaci usque bodie ma ,
net. Deinde Marcum Caballarium, Barda fi , \ lium, 1 9 3 qui de
ipeum conlumeliam
, \ *
torserat, ad se adducendum curavit (55). Is bawd
, '
iuimemor, q u blaterasset, anteqaani iavettrga
m u
i n
Jacobi Pootani notro.

mii, imperatore urbem ingresse, pridetn erat cuuia
di> adjuvaretur. Quaro cam Sicyonem attulissel,
ruta et vastata prorsus populo: sed in ejus vl-adbibuit sibi io consilium quindecim priacipes,
cum quibas causas cognovit, et eorura qui aliena
cino.inGhorm monasterio, qnod ipse antea magni*
iutnptibut, vttuttate ruinotum, inttaurarat, elc. delinebant, el eorum qui sua amiserant; perfecii(50) Aliter,el qui.lem juslius fecit Aratus Sicyo- que aeslimandis possessionibus, ut per&uaderet
nius; nec niirum, qtiialongius intervallum 50 quam aliis, ut pecuniam accipere loallent, et possessioDi6 annomm, majores rouiationes effecerat. Ergo is bus cedereat; aliis, ut commodius putarem, nucum ejus ci?iias*qulnquaginla annos a tyrannig merari sibi quod tanti esset, quam suum recuteneremr, profectus Argis Sicyoaem, claodeetino perare. Ita perfeclum est, ul omnes consiilula
inlroitu urbe esl potilus. Cumque lyraiiDum N i - concordia sine querela discederent. Hae<: Gic. n
coclem improviso oppressisset, eexcentos exsules, D ds O/f.
(51) Gregoras : Proindenon multit diebus pott
qui fueraiil ejiis civilaiis locupletisairoi, reslituil
Isaiam patriarcham convenit, uc primum ei suadei
remque publicara adventu suo liberavit. Sed cuia
magnam aiiimadverteret in bonis, et possessioni- ut iram adwersu* episcopos deponat, et populum interdicto tolvat. Neque enim par este, cum ipse om*
bas difficullatem. quod et eoe quos ipse reaiiiueral,
nibut omnia condonaret, ad quem publica delicta
quorum boua alii possederant, egere iniquiseiniuro arbitrabatnr, elquinquaginta annorum pos- tpectarent, illum patriarcham, et paci* doctorem
sessiones movere, non niniis aequum putabat, pro- alere simultate*, nec ejut iram occidere tot tolibus
occidentibus, cum ne unus quidem, durante illius ira
pterea quod tam longo spalio multa baerediiatibus,
oceidere deberet,
mulia empiiouibus, inulta dotibus tenebantur siue
(52) Gregorae : Deinde adultionemet persecuttoinjuria ; judicavit neqne illis adimi, neqne bis
non satisHeri, quoruin illa fueranl, oportere. Cum nem episcoporum, el presbylerorum se convertil,
igiiur slatuissel opus esse ad eara rem constituen- eorumque aliis tacerdotio ad certos annot interdixit :
dam pecunia, Alexandriam se proficisci velle
aliis usquead obitum. Sunt etiam quo* leniutmultadixit, rcmque inlegram ad redilum suuio jussit
rit. Sed ut paucis absolvam, nemini veteris imperatoesse; isque celeriier ad Ptolomarum suum hospi- ris studio pepercit.
<
tem venii, qui lum regnabat aller, post Alexan(55) Notabis exeinplum admirabile, in rco condriam conditam. Cui cum exposuisset patriam se
scientiae, in judice misericordise, in speclatoribus
liberare velle, causamque docuisset, a rege opu- uon vulgaris el saluiifcri molus.
lento vir suoimus facile impeiravit, ut grandi pe%
411
J O A N X I S CANTACUZENI
rotur. simui imporatorcm Byzanlium inivisse audi-

vit, 11 foveis quibusdam, locisque sublerrinei
absrondil, utad eonquirendum dclecli lunHo tandem labore eum inveneriiu, quem in palatium
perdnienmt. Fania disseminata, pelulanlem illum
convieiatorem iinperatoris in palalium ad pceaat
abduci, urbstoia ad spectandam miseri necera concursat. Ut inlra palalium venit, ipso conspecta
imperatorie tremore acvertigine correptus, fn terram collabitur; quem erigeniesqai ducebant, impcralori ei&iunl, oppleium lacrymis, et oculot humi
dejcctuin, nec audentem illos contra lollere, sed
aine inora exquisiiissimis tormentis se interimendum cogitantem. AUum silcre univerai, et qua
poena Marcus plecteretur, suspensi exspectare
ispcwuuc.
Cernenies porro adeo pavitaniem ac ireniubim *
astare, alii aolo ejus aspeciu in magnam cbmmiseralionem versi lacrymas e i gemitng cohibere non poterant: alii prndeniiores, ex prxsenti re illius
magni quondam, u i audimus, fuluri judicii quamdam imagincm concipiebant, et apud animor euos,
rnexplicabdein illam coram lerriblli el incorrupto
tribunali peccatoram pudorem depingebaat. Si
uim coram rege morlali, ubi eliam non pnssunt
<*ase diulurna supplicia, tanta fuii in reo con&lernatio, ut cjus magnitudine aate prolatam senUnliam pane apparerct moriuus (quia niiairum
quoruro coarguebalur, ad aa quid respotideret non
412
\ , ' ,
\ *
-, \ ,
,
* \ *
.
, ,
', ; . , \ \
. ,
, \
\ . >
, \
. **

, $\,
.
. \
, , , \ -'
, 4 \ . "
, , *
, \ , -
(, '
.
. \

.
babebat), quid tunc illii fiei qui sibi improbe falorum sunt conscii? Ex bujwsmodi paradigmate Q , oi
sis meliores cvadebant, v i - ,
inielligentiores i 111 aeipeb
lamque tuam ad nonnam probitatis accooiHloda- . \
bant. Imperator, cum neque priue Marcura pu- , niendi graiia quseiesel, et tunc omnes boc exem- . \
plo velui in scena casligalos emendatosque v i - ^
deret (34), paulum cunticeacena: Quid boc, Gaba!- \
lari, inquil, quod tam coulunieliosus eliam in pra> . \ , senlem roe fuisli? nam coulumeliis absenli impo- , , ' \
sitis igaosci possit. l l i c voce Manum aniiuus
, relinquit,.humi repcnte cadit, et eam capite pul ' ,
sans, pra; limore spiritum editurus pulabalur. In ;
lieralor, poat longius silentium, jacentem jubet
\
stirgere. At ille sive quia non audiebat quod dice\ ^ . Latur, uive quia solulis pavore membris surgere e
terra non valebat, voluiabatur, nec oculos ape- D ,
riens, nec verbum emitlens. 194 bnperator appa , \
riloribus rnaou signum dal, uli eum altollanl; sub , ,
Jacobi Pontani .
(31) 1 Rena iragia, fu in tragoedia. Apud
StobaBum Timocles oomious quid prosinl tragicoruni scripia âtis de< larat bis verbis,
Et ciim vera sit sapienlia, humanas res penilu?

percc[)tas ac pertraclatas habere, nihil admirari
cum accideril, nibil D t e q u a m eveneril, nou posse
evenerit arbitrari, valet eo plurimuin Iragoedia :
Qui pauper e.<t, dum non minus quam Telephum
ubi exemplis evideniibus oslendilur, in rebus hoSeegere sentit, fert malum qnietius.
minum nibil esse slabile, diuiurnum, ac perpeInsan t ii/i//Mie ? Alcmtconem respicit.
tnuta : onmia fluxa, caduca,înania. E t oiunino
Cacutii? GEdipi levat dnmno snum.
plui virium habei ad vilam rectc instiluendam
Orbus qui$ e$i ? Inmenta Siobet cogitai.
tragoedia, quani nuda pbilosopborum praecepta auClaudu* ? reminiscitur Philocletce pedum.
lem prodesi viris prapotemibus; ul dum llli PoHabet QEaûm, quisquis senex est, et miser,
lymnesiores, Agameranonas, Hercules, Polynices
Qnicunque aiiis quid accid'..* reputaverii,
legiint, se quoqne horaince, ct forUinae casibus
Erit in suis alacrior ptricultM.
subjecios esse recordentur.
413
HISTORIARUM I.IBER .
.414
, , \ blaiutn ut *e colligat, et dictis ifaentem adliibeat,

;
bortatar, et sit eum alloquitur: Quod pavitas, e i
. ,
tremts, gravissimaque tormenta exspecta*, id quod
, , a>quwn et le digntfm est, facis; multis namqoe
# , cruciatibue luenda exprompeisli. Ego vero ipsi mibi
. 6 mttltorum adversue universorum Dominnm, impe ' , ratoremquo admiseorura conscias, illtim veniam ,
. , - qeeraadroodura tu nunc ma rogitans, ac tanto qui, , dem najorem, quanlo magis deliqui, ego, inqnam
, , * qui noii coneervum ati ta, eed eam qui me e nihilo
' cotididil, offendi, e l mihi qtioque ut fgnoscatur obsecro, iua tibi peccala coudono, et ignosco. Dua ) ^.
bus porro de cauais conqnisitum hnc addnei maxi, , \
. mopere concupivi : una, ut muho tuo exemplolin \ , ge* imperare discerent, nec facilc ad probra se
, \
effamierenl, klqoe contra snperiores, quos cnlcre
\ . acvpnerari debenl; et quod a qoodam sapiente
.
preclare diclum e$t, presiare ab alto, qnam a l i i i \ ,
gua cadere, reipsa docerentur, inluentes, in qoale
barathram tu ex iiHemperamiaIingn%praecipHasses;
, \ ,
altera, ut te per omnem vitara timore periculoque
\ , ,
, , ' liberarem; eienim nisi modo IIIIC pertracius, ve , \ niam et pacein esses consecutus, libi perpetuo ge \ , menli, tremintique super terram, et a quovis ob, . vio ictum lelhiferum mehienti, nihilo lolerabilior
vita, quam ipei Caino fuisset. Nonc venia donaltit
\ \
* , * \ jncunde secareque annos traduces, coin nemo ampliue poanas in nie commtasoram abs te repetere
\ ,
pasit. Hartenus Marco imperalor. Qui prsesentes
^ , ,
R
x*\ C adnmi, cem se novum quoddain, et peregrinum

genug mortis visttros credeTent, vlderent autem
x a l ,
praeter opinionem' raisericordiam Marco iribui,
:
umqne absolvi, et imperaiorem de ieiac sympa,
Ihia admrrabantur, et Marco salutem gratulabait . ,
\ . lar. Gumqve singuli in eo beneficiem sibi accepisse viderentur, exclamabant : T i b i , imperaior,
\ , '
, \
Deum pairem appeltare convenit, et ab eo libere
, \ peccatoraai veniam poscere, qui debitori tuo de . \ bita dimisisli. His ac similibus jactatis, conventus^
; , , \ , cum stupore e l gaudio solulus est.
.
. , ,
" , \ , , \ , \
; , \ , , ,
^ , ^
. \ $
.
1 9 5 C A P U T .
Magnus dotnesticus ad patrtarcham episcopis reconaliandum missus, nihil agit; dies judicio prcetlituitur. De
mente domeslici qua^lio inter episcopos. Pro reis ipse orationem habet deprecatoriam, el partriarcham
fleciit. Abiolttti gratiat imperatori agunt, qui amicos separatitn remuneratus, communiier civitati
bentfacit.
\ - D Caeteruiii imperator indignum ralus, non etiant

a palriarcha ignosci episcopis,a quibus eral offen, aus, magnuin domesiicum rnittil, qui velut suo
,\
noiuine tfuin eo de reconciliatione ageret; ac per
;, \ ' se, quantum fleri possel, paci iutigend ooeram
415
JOANNIS CANTACUZENI
416
daret. Domesllcus, magnis, et iteralis precibus pro '
episcopta orans, ntbil effecit. Tenebalur enim ira
. ,
irrevocabili, proOtebaturque, non se ante ignolti- ,
rum, quam illi audaciae suat poenas persolvissent,
, '
eiiamsi coelum ruerel. Neque se idcirco scelus , \ * , ,
facere, si ad judicium eos provocaret. Tum magnus , doinesticus : Alqui bnpar eril i n h o c judbio l i l i , \
gantium condiiio, si lu judei simul el accusator *
sedeas, ipsique eumdetn experiri adversarium, et , ,
arbUrum coganlur. Sin fidem das, te jus eorum ,
non negleclnnim, neque ex ira poiius qoam ex 1
requitaic res judicaluruni , die dicla se sistent. \ .
Goutra palriarcha: Causarum hujusmodi cognilio- ,
neai mcam, reliquorumque fratruai episcoporum esse, ne te quidem laiet. Tamen quia nunc ipsos , \
tanquam laesus in judiciumpertraho, non ut judex, . \
sed reus, aliis episcopis jus reddenlibus eedebe. \ ;
Quod si vel ipse judicium exercerem, nunquam eo , ' , , hisaniae, insoleutineve progrederer, ul irarn tnagis, . "
quain reclain rationem in judicando ducem seque* , , rcr : nunc potissitntim, quando non pru alio (esset
. '
enim aliqua venia), sed pro oie senleniiam lalurus \ , ,
essem.Ote igilur praeAuilo, quo episcopi judicium
' ,
obirenl^maguus domeslicus valedixil, ac disceesit.
Tum palriarcha pr.cseutibus ait, nescire se, quid ;, \ \, * ,
sibi v c l i ^ quod domesiicus ad judicium condicat: ), ' \
aut qua re conlisus, epiacopos adeo suo ipsorum . \
judicio jam damnalos, ad causam dicendam occur- , suros promitiat, nisi novi quidpiam fabricetur.
, . Pars respondere , ne se quidem prospicere, quor-C ,
5um eat; pars , se suspicari, baud illi rem vere

nuntiatam esse, sed variis 19Q assiduisque ue- ,
gotiis, et curis circumflueuteui, quae audisset, ^
diligenter examinare, ac perpendere DOD potuisse. , ,
Neqne enim probabile apparere , si accepisset, . ,
quomodo nullam palriarcbae culpara, sed manda- * \ . 01
iHin dunlaxat imperatoris prajlendenles vencrint, \
eumque per ge a grege , contra omne jus ct fas * ' \ abegerint, et non secus, quam dirissimo scelere ,
noialum, ia carcerem condiderinl; in Ecclesiam .
sibi aucloritaleiii arrogarint, et cum essent ipsi ' iiijiistissimi atque avarissimi, populum perfricta , ,
fronte de virtute docuerinl; quin eliam ob rapinas '
suas gloria se, et praedicalione extulerint, tales in
, \
jutlicium venturos proraissurum , ac non potius D ,
ipsnm omnibus prius calculis eos condt*,mnalurum
, * 'fuissa. Excepii palriarcba, baud absurde locutos;
, \
se nihilominu nondum adduci, ut credal, ila se \ , ,
rem babere; sed illum cumulatae prudenliac viruin
\ ,
; .
(quod sciant omnes) aliquM excogiiaase, quod in
presens ipst non perspiciant. Quia vero compromi- . ,
serint, episcopos onines die prasliluta adfuturos, ,
id facto coiuplcre oportcre. Ubi dies babenda?
synodo nominaia illuxit, qui in palriarcbio eraut, , , ,
pra^sto fuerunl. Magnus autem domesiicus assum- \,
plis eplscopis reis, jussisque ne mutire quidem, .
quandoquidem ipse eorum causara aclurus esset, ,
cum illis vcluli se defensurus advenlavii. Congre- , \ .
galis jani codcm in loco univcrsis, ^ palriarcba ;
417
H I S T O R I A R U M L I B E R II.
418
, episcopos accusare, quod imruerenst do tbrono ab

.
ipsis depulsus, et insupfer carceri inandatus esset.
, \
Accusali nibil respondere. Post allum et longutu
, \
silenlium inagnus domeslicus ila inlit : Dominus
,
noster Jesus Cbrislus in Evangeliis : Nisi justitia
.
vestra abundaverit plusquam scribarum, aut
pharisarorum , non intrabilis in regnum ccelo ,
ruin *. > lllud aulem (plusquam scribarum avt
pharhceorum ) ut vos docentes audio , nihil
' , \
est aliud , quam non solum injuria? inferenti
.
par non referre, sed eidem eiiam qnantum poesis
,
benefacere. Quocirca idom dum salutares legcs
/ 0
; conderet, trabenli in judicium propier auferendam
lunitani, pallium quoque dimilli jussil; el perca
lienti unam maxillam,cilra vindiclam porrigendam
, . , ^ el alieram ; et alia demum qua? \n eanidem sen*
teniiam sequuntur. Exacuens porro noe ad ser ,
, , , - vanda praecepta salulifera, aliquando dixil, 197
Nesciat sinistra lua, quid faciat dexlcra tua ;
,
et : Ingressus ctibiculum tuum, clauso oslio, ora
* . \
, , Palrera luuro, qui in coelis est *. Aliquando atitem:
c Lucral lux vestra coram homiuibus, ut lideant
, opera vestra booa . i H&legcs quamvis secum po . \
gnare videantur, lamen nisi aberral opinio, nobis
^ , , \
imperfecli3,
el qtii possumusex oslentatione laborum

uoslroruin prsemia amiticrre dictum est, uti ipgos
. totis viribus abscondamus; vobisautem magisiris,
,
et
commiiDibus reciae inculpala?que vitae exempla . ,
ribus, utluceanl opera vesira, quo multi/dum ea
,
, \ , . Q intuentur, Pairem nostruni qui in coelie esl. glorifi , ccnt. Si ilaque vos qui lux noslra , nostra, inquani,
qui discipulisuraus.el fallacii?, solliciludinibus, a?
, .
voluplalibus bujus vitae implieaii lencinur, mcrilo

'. \ , esse dtbelis, dwri et incxorabilcs eriiis, el mala
\ , irroganles venia nulla prosequcmini, nonne feris
, , - bnmilibus imroiliores, ac saviores nos faciiis?
Quare quemadniodum si ad omnium fructuni pro. \ , \
biutis excmplaria fierelis, a pioel juslo cerlaminis
arbilro coroais et prsemiis dignaremini: sic nunc,
;, ,
/.\ , quia oinnibus nocendi aliis occasionem dalis, non
. \ulgaribus poefnis condemnabimini. Alqui ego
, & \ - exeinplura buinanilatis de nobis, buic vila? ceu
clavo aflixis proponain vobis, quod rccentissime
\
coniigit. Videlis inperatorem, quauquara in tanlo
, \ , \ oca\ D tamque amplo imperio coIlocaluni,*nibilo minue in
ipso aetalis flore, quando quis, eliam plurlraum dc
,
vita recie iasliluenda sollicilus, facillime ei a volu \ ;
* - ptaiibus pessumdari, et ad iram immoderalam impelli solel, advcrsus protervilateiu Marci, oniiiiuui
>
mortaliuui sceleslissimT, quali, quamque omnibus
) \ inopinaia manûeludine el cleuenlia usus sil. Si
\ ,
ergo ille etaeiate juveais, el imperalor, ut diximus,
et negoiiis bujua viUe involulus, tam libcul r
.
, offensam condonavil, lu cooiutunis pracceplor ct
tanquain sauctioris vila^ speculum proposiius,
; \ .
, , frairibus ignavia quadam male de le luerilis nonne
igaosces ? aa iia oblirmatus iu reposceadi* a son, ' ,
Matth. ?, SO.
Matih. v i , 5.
Ibid. C.
* Mattb. v, 16.
419
JOANNIS CANTACUZENI
libu^poenis , neque aostrie precibue inflexus, ne-

que ulla infelicium miseratione captus persistes?
qui dememitt s u pretium condignum jara tuler u n t , U l i tinpore ad tribunal pertfacli, et ab
omnibus despecti, et ubima supplicia se fassuros
formidantes ? A h ! n o l i , obsecro. Redtgam aulem
tibi in ificmoriam 1 9 8
promissum quoddam,
quod mibi dedisli. Ulprimum ad le prohis episcopis oraturo accessi, quia vehemenler judicium urgcbai : Vide, inquiebaro, ne tu judex, et accusator
simul Onnaroenla reorum negligas. Ac tunc quidem
te id minime facturum recipiebas. En tempus
adest', ut qaod promisisti, id reipsa prasles; nara
pnesidia caus ipiorum ego roecura affero. Cum
diclo surgens (surrcxerunt auiera et patriarcba, el
reliqui oinnes), episcopos accusaloa accipit (et aboa
illos quoqoe ad preces secoui conjungendas hortatur), atqae ila simul omnes ad pedes patriarchas
procidunt, clamantes : Ignosce Japeis nobis, pater,
at et tibi a Palre coelesli debita ignosoantnr. Haec
illi faciebant. Patriarclia vero : Inextricabili, i n quit, reii abs te comprehensus, magne doit.esiice,
4uia aliud facere non licel quam quod tibi atudio
it, omitiam repugnare, libique parebo. Mex veniain largilur, ei crimiite abeolvii, a quibus iueral
violaius, et a Deo illis impuniiaiem poscii; magno
domcstico pro eohorlatione mulia bona comprecatur* fingulosque episcopos a quibus offensus eral
complexas, eilam benedictione (arguoiento utque
v
420
' \
, ^ \ \
, \
,
\
. , , \
, ,
|5, \

, ^ ; '

, , \
, \
, \ , \
; , .
* ;
. \
\ , \ \ , ' , ,
, \ \ , . ' \ \
.
. , '\
\ ; , ,
fton fucaiae reconciltaiionis ) impcrtit. Pos! haec ^ $<

pauca cffaius, cceium dimitlil. Episcopi absoluii
\ ,
,
imperaiorem adeunl, de cnra el diligenlia in ipso , , ,
ruui causa deelarata gralias amplissimas agunt;
, \ \
divinorura ei munerum copiam exoptani; cui se . *
j)aralim primores, mitilee, aliosque amicos ac
, , , ,
jieces&arioa muniflce remuneranti, visum esi non
ôiflmiltendum , quominus cliam populo , civiiali- , ,
qne universx publice Miqua graiia refeirelur. Iia- , ^jue vcctigalia ouerosiora tustulii; el quicunque , " . \
, \
tineaa. aut domicilia in locia publicis tributari^
, \
jkossidebani; iis pensionenm rcroisit; el beneficiuin
. \ istuc dala aurea bulla consiabilivil.
, . \^ ' , \ , . -
^ , * ,
,
. , ; / , \ \
, \ , \ ^
, ' , , '
, \ \ .
1 9 9 CAPUT .
ifcttorum rex Thradam tupcriorem devaitat. Imperater cum eo depugnaturui Bizyam abit, Mmxt* c
domum recedit, usus strategemate. Imperator incursam Masidtn, biumpolim cupu. lUrum irrumpe
TkraciamttxtusBucelum occupal, Probatum obsidet. Exprobratur ei perfidia cum winis. Cautatn
tendil, uxoru jus in paternum imperium. Prolata lege refutatur, lerritutque magnitudine el fiden
Jlomani exeralut, Bueelum rcddilurum, paeemque ttrvalurum promittit. Cauta audaciw Maetortt
Miliie* se tpotiit privuri dolent, Amicitia renovalur. Vterque domum redit*
Sub idem lempus Moeôrum rex Micbael cum
421
HISTORIARUM LIBEH II.
412
- omnibus copiis suis el Scytbaram aaxiliis, in incs

Romanos irrupil, superiorisque Tljrnciae oppida
, xa\ , xa\
diebus multis tlcpopiilatus eal. Eo coroperto, i m * .
peraior quam niaximos polifit delectus egit, et
,
Biiyam properans, ibi se ad praelium instruxit.
, ,
Quod cum ex speculaloribus suis Micbae) didicis .
set fadbuc enim Romanaoi provineiam devaslabat),
"
meluens, ne adventantem sustincre non possei,
( '
ad fraudem confugienduni censuil. Misso igilur
),
legato, dici jusstl, audisse ee eum Bizyam adve , \
utsse. Ducere conjecturam c verisimilibus, hoelili
,
- animo venissa, secum praeliandi ardore inflammaljn. Ne igilur miliiem suum longo Hinere delas * sel, se cura diliculo crastino Bizyam ad manunr
6
conaerendam acceseurum. His nuntialis legalus
if
. - disces&it. At liicbael, Inde se movens, et per reli. quvin diei, noctemque coniinenlel- ambulans, die
\ ,
ahero fines sui principalus altigil. Imperator suis
{ pracepit, uti mane in armis bostem exspectareni,
, et tpse conflictui necessaria curans, noniiullos ad
^ !\, castra Mocsorum exploranda diniiliit, qui sub me , \ . ridieoi cum sex Moesis captivis reverluntur. Ii inlerrogali, regem pridie cum cxerrilu domuin re\
greasam, se praedandi causa relictos et Ua captos
. \
, memorant. Sic Micbael slraiegemate imperaiorem
* , delusit. Non inulli dieg inlercisscrunt, cuin ipse
- quoque imperator Moesiain incursans, ct caslera
, infestam babuit, et Diampolin ex iiinere, seu
, . primo impetu, exptignavil, alque ita in provinciam
. ftuam revcrsus esi. Bie ab bac incursione sexage \
simo, ruriiim Mkbael in Romanos praedabundus
, ,
invadil, el In Odryeis Bucelum nppidulum per
* ,
prodiiionem excubiloruro capfi, ibique caslra siue
.
maleOcio ponil. lmperalor 2 0 0 Bidymoticbum in , \
cursione perlaia, Adriaaopoltii fesiinal, ubi mililem
'. âd pugnam colligit. Michael quoque domo cobor-*
?,
lcs Bucelum evocal, ecsoque ad cerlamen compa, \
rat. Post paucos dies Probalum, vb-inum oppidu .
lum, obsidione cingit. Sic usque in Iricesiroutit
, \
diem castra caslris opponenles, ad praelium eeso*
, , insiraebanl. Paralis jam omntbus, cum ad inanus.
.
veniebdum esset, raitul legationem ad Mitbaelem.
\ , impcrator, cujus ba:c summa f u i l : Videri ipsuni*
\ foederis, et jiirisjorandi, quod inler se apud Txer. \ f> Domianuni dedissenl, oblivione caplum, atque ideo
et Romaiiam regionem incursasse, et bellum com~
\ maviaae, se pactorum metuinisse, nec ea leaaerare^
.
\ - sed inique laesiim, prioremque insidiis appelituin,
reUe a se vim arcere ac depollere, el iuviiuni ad
' . \
hoc praeliuui adigi : et quia uterque exercilw
\ (,
Thraces sint (55) (quos non se muluo, sed juncliiu
,
, \ , impios in Deum Barbaros armis lacessere oporte , : rel), e l quia soror sua cum eo nupla s i l ; quenk
$ ' , proinde aroituiu eibi, non hosiem cupiat; f i l a , men oppidum proditioue occupatum restkuat. S i
, \ * tninus, cum criice, quani alias ab eo missani ae-
Jacobi Pontani notee.

(35) Imo, uterque exercilut eamdem religionem tectetut. Mendose
.
*
io ras. interpretis,
pxn
423
JOANNIS CANTACUZENI
4i4
cepent, in ftummo YCxilli coHoeala, illum invasu- \ , ; *

rum. Michael per legalos in banc sententiam re . , \
spondel, ipsum imperalorem, et sororem ejus ,
ejusdom pairis esse*ltberos. Decere igitur, el ju , ' - stum esse, quando ipse palemum ituperium omne
\ ; . ' \
leucai, sororeni quoque poriioitem aliquam pater-
r.rti baereditati& cernere. Ad bac imperator, id se , .
percupcrc, nec Bucelum laalummodo, sed alias , . ,
urbcs insuper ei tanquam paternorum bonorum \
consorli tradcre; salva tarticn ipsa jam vetustate , * .
corroborata Romanorum lege, quae sic babeat: \ ; ; ,
Ex liliis imperaloris qui aetale antecetserit, im-
peratorero salulanlo, ei is fratribus hnperato, et hi
\ .
seniori ccdunlo, seduloque serviunlo. Quamobrem ,
8i ei placeat, juxia banc Gxam el confirmatain
legem iroperatoris servum ei esse et appellari, se
,
vicissim paralum esse illi, velut ex proprio ac de- * \ ,
bilo principatu, iirbes c l rcgiones addicere. M i - *
chael, quia cum copiis liaud ionge distabat, etalira
, ,
rcspondit, cum ipse quoque rex sh, absurdum
' . ,
vidcri, in alierius regis arbilrio esse. Si Bucelum , ,
recipere v e l i i , Sozopolin (ad Pantum Euxinum ,
amplam el populosam urbcm) contra dedal. 201 . '
Imperalor, lum nibil respondens, legalos io ca- .
stris corpora cibo, sontnoque curaie jussit. Iu \ ,
dieni sequcntcm omnibus suis arma ii>perat, nec , \ ip&i solum, sed equi cliam splcndide ornaii (36)
instructiquc : c l alii quidem e corio, aiii bamalii \ \ .
Ihoracibus induti apparcbanl (37). Erai porro v i , *
dcrc Romanuin exerciluiu non laulum qua armis, Q ,
qua equis insiructum sumpluosissioae, sed eiiam
, ' - '
numero tanlum, quanlus jani pridem nunquam in
. unum conveuerat. Occidenlalis quippe lotus ad- ,
eral cum Maccdonibus, el Tbracibus, c l ex Orienlis , * .
uibibus, quae quidein Romanis subessent, atque
, '
etiam e Byzantio equitatus, el pediiatus niullus,
.
gravisque armalurae et sagiltarii. Postquam vero
E U per phalangas (38), tanquam ad certarncn obeun , -
Jacobi Pontani nolce
rutil Latim\ inquit, qula circuli, et caienx nexce ha(36) Virgiliura amare, delectarique armis puN
muli ipeciem dimidiati referebatit; vel qttia et homi
cbris ctelcganiibus, eaque non ducibus lantuin,sed
calenulas jungebant. I<onca quidem hainala versa
niiliiibus quoque conccdere, docuimus iu symboa veteri bibliorutn inierpreie. / Reg. cap. xvn, ubi
lis noslris ad 111 jEneid. Narravimns de Xenoin Graeco, , ad verbum lorica capbonle, ex /Eliano lib. m, cap. 24, qui aiebal, si
tenata. E l non aliud fuil, quam circuli, sive annuli
vicissci bostes, eleganlissiino quoque ornalu se
dignum esse, c i , si viiam ia aeie amiuerei, cuni D ferrei inler se nexi, morequcm bodie GaJii, et
Germani servaruus, eiari exolescenlcm.
quodam decore oppclilurum in armaiura splea
dida. Meniorat ilem Curlius, lib. v, Alexandrum
(58) Vegelius lib. n, c a p . i : Macedone*, Grwci,
scuta latuinis argenleis operuisse, equos frenis
Dardani phalanget habuerunt. Vide Slevecbii coinornavisse. Videcausam ibi. Praecipil ilera Onosan- meni. Alexauder ab Alexaudro lib. v i , cap. 13:
der impcraluri, curel ul exercilue anuis splendi- Quod legio quondnm apud Romanos fui/, id phadis inslrucius fulgeai. Quod facili negotio fiet,
iaiigem O i r c i j , Macedonibm, el Dardanit exlerh gladiurum mucrones probe acuaalur, et galeae
que nationibus valuitte, monumentis proditum esi.
loricaiijuc Ircquenler abslcrgaoiur. Militcs eniin
tia enim in tibero campo, et st quando extpetian
quasi micanlibus arraorum sciulillis lerribiliores
licuit, magno u$ui (uit. Cum vero arctis (aucibu*,
apparent, mullajque pcr oiulos species in aniinos el praruplis saxis, aut inter angnsta viarum premidelapsai, perterrerc a<lv(.Tbar.os bulent. Addaiuus
tur non est ea vis potestasque : quippe Macedonica
el isluc pro curoilario: Lco i m p e r a i o r , ^ apparatu phalatix immobilis, semper tx stabili peditum
btllicoi cap 6 : QuatUo decenlior in armotura waagmine, nec partiri, ncc dividi jacHis erat, quod in
miles est, lunio mujor Hli ulucritas, et hotlibu (*
liomuna legione longc iccus, eic. Oplune Pbalaugeui
r/.fdo vehementior aderit.
cxplicai Curiius, lib. m , cum dc Macedonibus lo(57) \irgtlius ni JEnad. vocat loricam conser- q-uiiur: Sed Maccdotium acies lorva sune el inculla,
tam nmis. .Lxplical Lipsius bec genus loriia.*, De clijpeis liusiisque immobiles cuneoi, et conserta robora virorum tegil. lp$i phalangem vocant pedilwn
militia Iiom. bb. Y , dial. 0 : Loricas hamaiat dixe%
425
HISTOIUAUUM LllifiK II.
425
, *\ ; xe- duin fuciuiil disposili, accitis Moosoruni logalis

, , iinpcralor : Exercitum incum u l sil a<) dimicalio^ , . \
ncni paraius videlis, inquil. Iiole ergo, regique
vestio miuliale, me jam anlcapacis cupidisshuum,
\
non sentel ad illum super ea legatos misisse; eum
' , \
nittil spquum ac tolerabile respondisse. Ilaque

. " crucis virlute freturo, quam sil i velut pignus ac
sponsorem couslantiae suae in foeilere servando dc , \ ,
dcrit, adversus illum processurum. Hc iinperalor.
\
* \ Legati ad regcm ccicrrime rcversi, quid iniperator
dixerit, quomodo ingentes coptae, e l sic arniatac
, \ , *\
conlra ipsiim in via sinl, rctulerunt. Michacd, qui
. \
antea rebalur Komanos secum deeeriare hand
,
ausuros, inlelligens eos jain non parvo cxercilu et
. , , ,
raagno apparalu ad pncliura procederc, slatuit nou
*
, - ^ debere in aliena regione praeviso discriiniui scmet
objeciare. Quapropter denuo missis legalis, idquc
^ cum celerilale maxima, Bucclum reddilurum, el de
, ^ , canero pacem servaturum spondei; rogaique uti
- mililcm in castra rcducat. Imperalor animadver, \ . lens bunc receptum sibi fore honorificuin, cum
Sncruenta vicloria libenscaslra repetit. Nam nuper
. 01 J |,
, - ncc verba, nec aequi bonique sensus m Bucelum
reslilueret, ej persuadere poluissenl, quod nunc
,
reslitueret, quodque Romani exercilus per ordines
\
ad pugnani dislribuli accessum non tulissei, sed
*
anle conflicium animo victus, et limore perculsut
,
pugnani recusassei, confessio manifesla erat, R o ,
manos superiores esse. Quare et imperator occa ,
; Q sione utendum, nec ultra quam fas contondendum
.
judicavit. Eienim anle 202 d tcropue, Audronico
,
seniore imperaale, cum in Romanoruni provinciam
\
sxpius impressionem fecissent, nerooque illis oc , \
currisset, sed legaiionibus et sermonibus duiuaxat
,
fuissent direraptae controversift, opinabantur R o /
manos imperalores eorum, ul beUo insnpcrabilium,
, \ \ ,
ite aspectum quidem laluros essc. Tum \cro
.
inagno atque strenuo exercilu tendenlem in se
\
imperaiorem cernens Micbael, aliter scnsit, et
pcdem oinnino referendum liuxit. Tale nimirum
, , \
universeBarbarorum ingeniuni esi, effrenato impetu
'
insiare cedenlibus (39) , inirepidos e l in acie
, \
slantcs aggredi non audere. Romani niililes quod
; .;, ; ^ ,
concurrere el boslium spolia (quae laulum non de
> D manibus sibi erepia pulabanl) legere non licuisset
\ \ ,
Irisiabanlur; lanla diraicandi cupido omnes cepe\ . rai. Tamen, pace conslituia et foedere novo con; ; . " iirmata, Micbael Bucclum reddidil; etdie sequenli
, in equis convenientes, amicitlam renovarunt; ncc
, \ \ - dcinde inler Romanos c i Moesos bcllum, sed per , \ X<5yorc - pelua pax fuit. Cunique pepigisscnt, in posierum
- ronvcnturos quo loco complacuissei, ille in Moe-
Jacobi Ponlani noloe.

slabile agmeu. V i r viro, arma drmls consertn JM/I/,
ad tiutum monentis intenti, $equi ugna ordines ervare didicere. Quod imperatur , omnes exaudiunt;
obsistere, circnire di$currere, in cornu mulare pugnam non ducet magis, quam mililes callent. .
t
(39) Eliam besliai quadain fugientes persequunlur, pcrsequenles fugiunl. Et nuoniam barbari paPATROL. G R . CLiil.
ruro differunl a brutis animanlibus, quia barbari,

boc esl, inculli, agrestes, inhumani suut, non mirum eos in boc qaoque beslias imiiari, sensuque
poiius dud, quam ratione rcgi, cum quid virltiiis,
alquc adeo fornludinis sil, non vidfanl, et gustum
verai laudis et glori nullum habeani.
14
421
JOANNIS CANTACUZENl
428
siam, impcraior By/anlium itcr arripuil, el roiles , ;

oppidatiru diffluxil.
' .
\ ^, , *
. ,
, \ , ,
. \
, .
" \ , ,
\ , , \
, )' .
, , , .
CAPUT IV.
Magnus domesticus Syrgianni mitiorem earcerem impetrat. Posteu libertatem eidem petit. Imperator m
eam non tlatim pelivisse, cum ejus amori daturus sit omnia, cujus magnitudinem declarat. Domestk
ipse qtioque suum amorem in {imperatorem prcedicat, ei rationem facti reddit. Angetus maguus t
pednrclia pro egregio duce commendatur, Imperatoru mater Xena se de Syrgianne celatam domett
ira&citur. Syrgunmes e custodia dimitlitur.
Syrgiannes, ut supra docuimus, a seniore An-
dronico in vinrula compactus fuil. A l postquam
", , junior Byzanlio poiilus, lotum imperium ohtinuit,
, \ magnus domesticus ejus viri recordatus, el ad eum
, in carcerein ingrcssus, ubi loci paedorem squalo , * ,
ivmque, el bojarum in primis cervici ejus indu\ , \
c t a u m pondus aspexil, imperatorem oravil, pri ,
lmnn quidem u l iis levaretur, deinde uleiiam ex
,
ipso quo lencbatur carcere in arcera Anema3 vo>
catam (40), cum uxore libcrisque victurus dimil \ ,
terclur. Et valuerunt preces. Nihilominus adhuc
'
cuslodicbatur. In redilu autem e Thracia Byzan , . "
tinm, iterum imperatorem rogavit u l Syrgiannes
;
c custodia prorsus ac perfecie eximcrclur. linpe ,
rator se eolligens, 2 0 3 niodo ab illo summa se
, afleclum molestia dixit, causamque adjunxil, C . ,
quod nempc suo erga ipsum amore domeslicus \ * \, \
indigna cogitarel. Adeo quippe cxcellcnler se illum
,
uniare (41), ut si is quacunque landem de causa
.
propinquis, amicis, omnibus fortunis, pretiosis- , '
simis atque charissimis quibusque rclictis in pcrc- * \
grino solo polius dcgere vellel, conalurus essei ul
\ , \
rem illaudabilem dissuadere; si id nequitcl,
, * ,
disjunctioncm corporum non ferentem, simililer
oinnia valerc jussurum, el cum eo polius inceriis , .
sedibus vagaturum. Insupcr si optionem daret is , /5$ : qui bxc absolutc potest, ut alter pro altero morc, \
relur, sc pro illo bujus lucis ueura libentissime , .
cariturum. Quin imo, si striclo ense, occidendi
" [ vel \ ]
causa in se euniem videret, acdeinde impedimenlo

aliquo, Hcet roaxime repugnans probiberelur, ne
-, sicquidcin posse unquam sibi odiosum ficri. BenU
; . '
4
Jacobi Pootani .
UO) Quamvis Gnece sit, , tamen existimo, tam lurrim
solam, quam locum quempiam munilum, seu arcem ; indicari : et ita nomen
videtur alibi quoque usurpare, quod observavi,
Germani diccrenl, in die Burg, in die Vestung.Sed
.prius illud a Grcco fluxil, ul alia bujus linguae
qirain plurima.
(41) Amor imperatoris in domesiicum, seu Can-
tacuzenum, et hujits in illum, mullrs locis, pr.esertim per hunc et terlium librum memoralur;
fuit enim singularis, el possunt hi inter illa paria
numerari, quorum ob amicitiam immortalis est
memoria, Bursum cap. 9, lib. m, c. 3, 4, 6, U ,
22, 24, 53, 74, 82, 99, lib. iv, cap. 1, 5, 24.
Oraitto locos libri primi, ei insignem illum ex testimonio matris domeslici, cap. 28, ejusdem libri.
%
129
MISTORIARUM LIBER II.
430
\ * quc quidquid cbarum et jucundum sibi prsftstari

, ' ' ,
velil, id se quam cupidissime pracstilnrum. Nam
\ ,
quac ejus animo placeant, eadem et sibi suavia
* ^
aique anioena videri. Qnoe cum ila sint, quemad. \ *
modum et ipsemct certo sciat, mirari se, cura Syr, ,
giannem custodia liberaium desideraret, quomotio
,
id non a principio ingenue simpliciterque aperue. ; , \
rit, scd gradalim ascendeiil, ac primum collariara
,
detrabi peiiverii, dein hominem in carcercm lole
rabiliorem iransferri, ubi nali conjux cum eo
, \ ,
degere qucanl, nunc aulem omnino c carcere d i ' ,
milti. Par fuisee, pro ca qua apud se graiia au, , ' cloritaleque valeat, s'atim a principio voltinlalem
suam declarare liberrime, nec ea divisa in parle.%
, \
sic pro reo precan. Eum autem perinde verba
, \ fecisse, ac si vei in aniieos sordidum et bonoris eo. - rum negligentem ipsum judicarct, vel se parum
0 ; , posse semiret; atque hoc esse quod sibi inolcstum
\ ,
accidere lestatus sil. Nunc quoniam optet Syrgian . ' - ncm e carcere educi, educeretur; quxcunqtie
\ , enini ipse in bonis el jucundis numeraref, fieri
, ^ non posse, qnin ab se quoque numerarentur. Tura
\ . \ magnus domesticus : Yera sunt haec, imperator ;
' ,
nihil enim est, nihil, iiiquam, est, quod si fieri
. \
velim, tu non concedas; idque non ex hac ora, ' tione tua, sed ex factis ipsis mihi in primis,
. , ,
deinde aliis oronibus pridem consiat. Me autem
, , , eodcm esse in te animo, pluribus demonsirandum
, non opinor; lu enim alias mihi prajclarum bujua
. \ , Q rei testimonium imperlivisli. 204 Ego vero cum
\ , *
mutuum amoreni nostrum comparo, magniiudiiie
, \
et majcstate imperii mullum superari, eaieris re, " bus nec lanlillum abs te vinci me existimo. Ncque
, ' enim ea solum quae commcmorasii, sed si quid ih
.
majus excogitari polcst, pro co quantum te diligo,
' , et facere, ei perpeli n>e paralum habes. E l quanivia
- \ - saepenumero per me ipse consideravj, atqnc cum
\ ,
nostra coujunclione conluli, quos in omni memo . ria a poeliset bisloricis ab amicilia ceh-bralos (12)
, ' \ \ \
invenio (elsi poetae ambiliosius, supraque verum,
.
plusquam decet rem exaggerasse videantur), ni ' - hiloroinus cbaritatem nostram si non majoroin,
\ \
cerle haud minorem illorum cbaritate invmio.
\
Quod si aliquando in eam cogilaiionem venirem,
( D u l dubitarem ecquid essel alia quaedam specics,
\ \
aliusve modus in amicitia, queni inier nos noa
),, ' ,
usurpassemus; an ad summum ejus fasiigium
\ . - pervcnissemus, aul segre spirare, ac peno suflVa i
mc prae angore et aestu animi, vitamque acerbam
\
putare me oporlerel, si iu re tam honesla, lamqtie
, - liberali alicui secundus invenirer : aut resilire ab
,
hujusmodi cogUalis, et aniiuum firmioribus, quam
Jacobi Ponlarti notae.

(42) poetis quidem celebralr.r amicitia Pyladi
r l Orestis, Th^sei et Pirilhoi. Acbillisel Palrocb,
>isi el Eurvali. Ab hisloricis e l aliis scriptoribus
Alexandri Magni et Hepbaeslionis, Pythiae e l Damonis, Epaiuinondae c l Pelopid, Scipionis et Lailii.
Noc ignobilis esl in divinis litleris Davidis el Joualbai arciissima familiarilas et irrupia copula*
Quod auiem amicus dicilur aller ego, Plularcbus,

comraeniario ' , nibil aliud gibi velle
ail, quaiu binarium esse amicilice memuram. Paulo
post : Itaque valde amare et amari inter mvlios
locum non habel : sed ticul amnes in mullot diviti
alveos imbealh fluunt ac ienuet sic vehemens amor
in (uiitfto, si dtssipetur in mtdtcs, enerratur.
%
431
JOAINNIS C A N T A C U Z E N I
.
4.2
tifiodiliciint,gcomelricisilcirionslraliiiiiibusconvin- ; ;, \ / Jf.v
: - ,
cerc (43), noncssc, fore ullam anvciiiac formam
poiTccliouemqtic quani inter nos non expresscrimus, ^ , \
, , iia ulaccederc nibil po*sit. Hoc c l Joanncs cvan, ; ,
gebsta vidcns, uii opiinor, hominibus pnccopil,
, ; \ ^
lalrm crga Dcura chariiatem oslendere, qualem erga
' ; \ amicos (14). Si enim ego queniadmodum a lua vo luntatc loms pemleo, onuraque prse tuo cullu ct
, ,
obs rvantia parvipendo, sjc erga Deum aflicerer,
.
quo non vinulis processissem ? aut quod sludium,
; , \
quain cupidilatem ad mandala ejus bilarissime
, obeunda non adbibuissem? Si p o r r o t u , sicut
,
dixisti, oiunia amori noslro.postponis, et vicissim
, \ in aniore tui niibi sunlomnia, litquae tu visea ct
cogilem, e l agam, qui potui quac molesliam tibi g
parilura crederem, ea de industria facere? Jain
quis Bialus Syrgiannis fueril, edicam. Quorum
criminum compertus, ab avo tuo carcore daranalus
sii (45), lu quoque nosti. Alqui ego subacio a nobis Byzanlio, veliementer durum et a commiseralione alienum censui, non aditu saltem
et colloculione ejus nerumnam aliquanlura a l levarc, c l consolaiionc aliqua miscruin delinire, si aliud non l i c e r c l ; speranlem iia se non
pcnilus contempium ab amicis et abjectum.
205
venissem autem in carcerem, vidisscmqac quanlopere cum ipso loco perquam horrido, lum vinculis collo injeclis affligerclur, cjus
vicem etiam alque cliam dolui, et solalium ei, si

; , ,
,
\ \
, , $, '
;
\ , . *

, \ ,
' ;,
\ ,
,
, \ , ^
,
quod posscm, imperlire studui, leque adicns, de C , \
vinculis tantum dctrabendis oravi, quod in his , inalis hoc levamenlum sudiccre arbilrabar. Ubi
, ; , \
crcbrius ad eum venlitans, faiuiliarius agere ccepi,
.
itle ue >ic quidem libcralionis menlioncm apud
, ,
nie i n l u l i l , non solum tuai ad iuimicis tgnoscen .
dum incilatae voluntatis nescius, scd cliam sibi ne , \
fandorum facinorum conscius, ob quae effectum
, '
deprccalionis despcrabat. Ast ego ex ilia consue , tudinc magis sorlem hominis miseratus, in carccrem

mtliorein Iransfereiidum, matris, uxoris, cbarissi ;, \ , \
morinuque liberorum conviclum ei permiltendum
. *
existimavi : ratus, nos eliam sic ab ejus insidifs
;
lulos fore, ipsumque perindc ac si custodia ortini
,
liber esset, vilam placidam el jucundam victurum.
.
lloc igilur illi prccibus apud le meis impelravi. \ \ /
Hic niaicr ejus eademque consobrina mca factuni
,
videns, quod nunquam speravissct, idque per inc,
'
solliciialum a ucmiiie, magna spe in futurum quo, \
c
Jacobi Pontani nol.

(45) Vocanlur Graiiis probationcs ill.v,
qua? neccssario concludunl, qtias contra afferri
nibil poiest, quie inlelloclum convincunt. Anacreon dixit, , ubi pulo rbeloruiu nomiuc dialociicos accipicudos, seu csse
conimtine nomcn ad rbeiorcs propric dirlos el
dialecticos; ptaeserlim cum diaieclica Ciccroni
dicalur asliicla el conlracia quxdaui elo(iueiiiia,
iil vicisshn rbetoricam laiinreni c l fusain dialecticam apprllarc liceat. Snnt enim ambse in dissercmlo p'sil;ti.
( i i ) Foilc ilbnn locum Joannis intrUigil,rap. xv :
Majorem hac dileciionem nemo habet, quam ut animam suam ponal quit pro amicis tuis. Cerlum est
majorem cbariialem ab houiiuibus Deuni non requirere.
(45) Indical haac crimina Grcgoras, lib. viu :
Syrgiannes vero imperatorum concordia mitiimeUcfus, animo wger et tristi vultu obambulabat,
maxime quod tranquillis rebut, nullus eju$ usus in
rcpublica esse videbatur, et quae sequiiiiliir. Vide
ciiam pagina anieccdenle : Ccelcrum magnus dnx
Syrgianne* rebus non ex sententia
sncccdcniibu$, cic.
433
I H S T O R I A R U . M U B E l l II.
, \ - que subnixa , dc rcliqua liberlate impetranda

mecum cgit. Ego meum consobrinum esse cogi . ,
tans, velerisquc axniciliae ct commiliiii memor
, ,
(sub uno cnim magistro avunculo noslro Angelo
* , ,
magno stratopedarcba niililiae rudimcnla ^posui* , \
nrius (46) : qui non modo bujus aetatis duclores
, \
longo intervallo superavit (47), sed eliam cum pri \ .
scis Romanorum ducibus, quos historiarum n i o \
numenla loquunlur, de palma contenderil), et in
, \
(' \ '
mcrooriam regrediens quo pacto eodem die prt
mum cum bosiibus (erant auiem Persae) pedem
,
contulorimus, quodque me praecipue movebat,
,
confisui, si lam multa, quorum sibi in te commis ' - sorum esset conscius, ignoscercs, el omni crimine
, \ ),
absolveres, ipsum quoque mores mulalurum, re
( ) - ^ ipsa doctum videlicet in qualem virum adeo pcc . ,
cavisset, ac de caelero in fide el benevolentia man surum, utbinc duo quaedam eximia conficeren, ec
, tibi nitnirum bumamtalis ac mansueludinis exer, \ ,
cendae occasionem darem , praetercaque virum ad
\ ,
mulia idoneum conciliarcm, queni scehis stmm
\ \
perdiderat, et ipsi inaximorum bonorum suimmis
,
auclor lierem, illius rogalu, malris, inquam, de
\ ^ , \
cjus plena liberatione le alloculus sum. Alioqui.
206
eadem pravilate perseveralurum su ,
spicalus fuissem, non modo non ipse libcrtatem
' *
ei pctivissem, sed quovis alio pciente ne libera ,
rclur inipedivissem. Haud^ enim magis libi bene
;, \ \
cupientes amare, quain insidianles odisse ab initio
. \
fixum certumqne habui. H#c illi inler se sermo
cinabantur. At Xena imperatoris roater, fiiium
, , \
Syrgiannis diraissionem decrcvisse audiens, id
.
passa est aegerrime; accusabatque magnum dome
, . . sticum, non solum quod bosli impcraloris, ct
idcirco sempiternis Tinculis jure conslringendo
\
ipse ad liberlalem palrociaaretur, sed quod sc
rcm celasset pcnitus, neque super illo sc consti
, 2, \ , - luissct. Domesticus culpam ab se removens, nc~' , scisse respondil, id eam nolle, ideo riibil prius
CUITI ea commuuicasse. Canerum Syrgiannes car ,
, \ - cere pro decreto solulus (48), iinperalorisquchumanitalem ac beneflcenliam experlus csl.
,
#
s i
i n
, ' \ .
,
Jacobi Pontani notffl.

(i6) Virgilius vni AZneidos, de Pallanle, quem D minondaset a l i i ; nibil ex Romanis Fabii Maximi.
Evander parens Ênean, ut magistro mililari
Scipioncs, Marcelli, omnes drniquc belli ducrs,
commendai ac tradit,
quos Ciccro De orat. pracstanlissimos, ac pcno
sub te lolerare magittro
innuinerabiies cx uua civitaie (Roma) profcrro
Militiam, et grave Marti* opu$, lua cernerefacia
posse aiTirmal. Sed Grxci genus bominum in laudcs
Assne&cat, primis el le miretur ab annis.
suas efTiisuni el .
(47) Quadranl buc verba M. Tullii ex Maniliana,
(48) Narral cliam Gregorns in ba:c vcrba : flis
de Cn. Pompeio : Utinam, Quiriies, virorum /or- temporibus Syrgiannes carcere educitur, scriplo
iiam alque innoccntum copiam tantam liaberclis,
prius jurejurando dato, el airocissima quccque sibi
ul hoc vobis deliberttio difficilis esset, qitemnan
imprecatus, si quld contra impcratorem moliretur.
potissimum tantis rebus, ac tanio belU prccpciendum
Sin quovis modo apud integros judices mcndacii
putaretis. Nunc vero cum sil unus Cn. Pompeius,
convincerelur, prater diras illax ul etiam capite
qui non modo eorum hominum qiti nunc sunt, plecleretur.
gloNon. lamen niansii in iide, et inlerferifltn, sed etiam antiqnitatis memoriam virtute cius
eu- est, lanqnam pcriidus, ut docebilur cap. 25.
peravit, elc. Ntbil igilur ad bunc Angelum Asanein iZi queni Xena jaui dcvoralum vult, poslea adopial,
ex Grxcis illis, quorum vitas scripsil /Etuilius eique se lotam comraiuit, ut est apud cuiadenv.
Probus, Mihiadcs, ^Tbemisioclcs, Cbabrias, Epa- Grcgoram.
435
JOANNIS CANTACUZENI
436
], \ \ . " \ ,
, \ \ * .
CAPUT V .
Cermani jure hospitii ab imperatore pecunia adjuvari petunt. Magnus demetticus respondet cerariu
exhaustum esse mWtem illis suppeditaturos. Germani recusant; abundare le mililibut. iHmittuntur cu
konore. Exponitur catliditas domestici. Item quomodo approbante imperatore partem onerum et curaru
suurum in humeros Apocauchi rejecerit. Causie quare impcrator Gijzicum profectus sit. Cum Zamercha
tatrapa, qui Orientales Romanorum urbeb vexabat, pacem facit. Moesuscum imperalorc perenne (oedus
%
Sub idem lempus ex Alemania ad seniorem im-

peratorem legati Teniunt, pecuniam petenles, quod
cx veleri societate el amicilia, quaj ipsis cum Romanis inlercederet. conscniancum videreiur, alteros ab alieris, si quo egerenl, adjuvan. GermanU (49) enim omnibus cum Romanis iinperatoribus hospilium esse : qui Germani studiose curarfeal, qiiiecunque Romanis emoluincntuin ae decus
afferrent. Nunc pecunix egcnles, ad imperatorem
compulsos confugere ; suae inopi;e ab ipso consultum iri coniidenlcs. Sed cum Andronicum seniorem impcrio molum rcperirent, ad juuiorem adicrunl. Is vausa advenlus eorum percepla, magno
domeslico quae eonvcuieiitissima pularct, respondcndi parlcs dedir. Illc vocalis ad se legalis, sibi
c i imperaiori quamobrom adessent, intcllecium
csse, velustaiu eorum cum Ro:nanis sociolatein
aniiciliamque baud s; ignorare dix l ; 207
rumque imperium qiindammodo unum principaluro sibi yidcri ; juslum ilcm ct cum oflioio conjunclmn osse, anibos invicem uLlilales aff^rre.
Quod ad pccuniam allinerci, si venisseni anlcquara bellum inter iniperalores gererelur, qu?ntum pro necessitate voluisseat, accepiuros fuisse.
Nuuc idem bellum cxbausisse aprarium. Verumtauicn alia via posse huic ipsorum bunipiuariaidiflieultali occurrcre ; cxercilum cnim magnum ac for- .
tcm conlra bosles miliiiae socium prabitiiros Sic
namque se exisiimare, non alius, quain exercilus
E L
ULR
causa ipsos quaererc pccuniain. Hunc ergo si

adipiscanlur, quod lam diligenli opera conareulur
invenire, jam invenlum babere. Contra legaii, sc
p c c u n i , non exercilus causa missos; rcgionem
ipsorum roullos alerc strenuosquc mililes, quibus
uii coruin regi liceat, si eumplus tantum in stipendia non dcsil. Hunc in roodum legalos imperalordexlre, etdonis quam poluil magniiicis bumanilcr donatos ab se dimisil; audiloque quid respondisset iis magnus domeslicus, opiaari sc aflirmav i i , apte et convenienter Latinis respondisse, cum
lanquam amicis subsidium aliquod promissum
esset. qui si voluisscnl promissa cxigere, non v i dere se quid responderi poluisset. Et magniis donicslicus, sibi quoque inler respondendum eamdexn dubilalioixem exorlam. At eniin quod pecuniam delicere dixerit, pudori minime fulurum,
quando e l ipsi ea carcant, alque aliunde pclanl.
Copias aulcm dalum iri pollicitum, quanlumvis

,
, ,
\ \ '
;
' .
, \
\
' ,
; , ^ . \
5 , . -
' \ \ ,
) , ; .
^ ,
\ \
\
'
\ \ ;
\
, , '
. , \
, #
.
,

Q .
, \
* ,
,
, .
,
;. \

.
, :; ;.
,
.
,
.
\
Jacobi Pontani nola3.

(49) Grxce , qui nil aliud sunt quam * subsidia Gibelinis misit contra ponlificios, ut ex
Geblini sive Gibolini. CaHerum seuior Andronicus
Joanne Villani Florentino lib. IX paict.
H I S T O R I A R U M L I B E K II.
i\S
, .
,
, \ ,
\ * , \
, .
* \ ,
,
, *
. '
, \
, ' .
\ ,
\ .
.
perbene sciret, id quod erat, mililem illos

desiderare, sed nummaria paupertate laborare.
Si lamen ad alterum etiam proccssissenl, dicturum fuisse, nunc difficulter dari posse quod
mora ac tempore ad colligendum opus foret.
Ad haec nondum liquido seiri, an id ipsoruni
regi placilurum sit. Reversi igitur domutn, super exercitu cerliorem facerent, ei siquidem itidigeret, tum venirenl qui euin abduccreut, quippe cum lentum ac longum negotium sit copias
peregrinas et e locis remoiibsimis contrabere.
Et baec quidem isto modo acla sunt. Ex quo
autem nepos ab avo dissidcns Adrianopolin VBnit,
nsque ad illura diem rebus omnibus agundis, aique etiam imperaloriis diplomalis, quae ad aliquid
\ confirroandum scriberentur, per se magnns do, \
meslicus pnefuerat; ne quid per socordiam
208
; , \
malignitatemve aliorum , quibus ea cominillercu & \
lur, sinislerius Gcret: nec leves in eo labores sus^ *
tinuerat, quos nihilominus, quia curam sollict,
tudinemque in omnibus necessariam judicabat
, silenlio perfcrebat. Tunc vero, sepullis jam bellis
, \ civilibus, insidiisquc ac suspicionibus nullis, sibi
quoque occupationes aliquantum minucndas esa>e
, ,
\ \ , \ constiiuit. Quocirca imperalori praeteriti lempo , - ris laboriosam adminislrationem suam exponil, ac
monel malis civilibus el suspiciosis lemporibus j a m '
, \
, \ praetcrilis providenduin, uli res quemadmotlum
ante, benc decenlerque procurenlur, et sibi quie . \ , \
' - Q tem ac remissionem aliquam conccdendara. Concessurum aulem , si imperatoriarum lillerarum,
, \
el
fisc.i, el cxaciio>ium prsefeclurani in allcrum
, \ ,
transfcral, quem suo arbiiraiu dclegerit. Respon \ , \ dit imperator, nec se ignorare quanlos ii e labores
/. ' hacicnus subiissel, cum unus omnibus praeesset,
sed probe nosse, et summopere admiralum, aolum
, ,
luntae negoliorura moli suslinendae parcm esse po ,
luissc. Praeterea doluisse fortunam ejus, cum qui \ \ ;
bus premerciur oneribus, secum cogilaret. Scd
\,
cum ipse quoque consideraret, quod dixerat, quo.
\ , - modo propler bella civilia et insidias eum adesse
omnibus, et per eum fieri omnia.oporterel, etiam
,
, nolenlem lempus exlraxisse. Nunc quoniam Deus
rempublicam ordinasset aique constiluisset, ipse
'
/ D poliusad ea quae nominasset munera obeunda quem
,
vellet deligeret, cui lamen nan omnimodis abso lulequc res comnwuenda? sint; sed eum rursus ne' , cessariis praeesse , et oninia ex ejus judicio admi, \ . \
nislrari debere. Sic enim negotia praclare curatum
,
i r i , et ipsum sat quielis consecuturum. Assentitur

magnus donieslicus, elApocauchum sacri cubiculi
* - prêfcclum his funclionibus deligit, el imperator
\
assentilur. Apocauchus creatus reruni coinmunhim
? , \ administrator (50), quaecunque erant necessana
seu majoris momenli, et judicem magnura dome-
Jacobi Poataai nota.

(50) , est apud
nos Cancellarius, itanue explicaliouis rausa |>enc
boc verbum adjeci. Qui fuerint ,
,
, ul bis bbri pcrsirpc noiuinatttur, infra di?
celur.
JOANNIS CANTACUZENL
sticum rcquirebant, ca atl iihnn referens, quatenus
Ipse commillcrct, aut solus conficiebat, aut cnm
tmperaiore qunedam dtscntichat. Qua* hujuscemodi non crant, ejus arbilrio iransigenda permittebat. Sub idein lcmpus imperator Cyzicum Iralecit, simul ut Beipare signnm non manufactum,
in tcmplo apud Hyrtaciitm asservatum venerarelur,
simul ut regionem nondum visam lustraret,
209
ot, quod capul erat, ut [satrapam, seu] principem
Phrygi (51) Tamerchancm Giaxai filium, orientalibus ad Hellespontum urbibus Rnmanorum ineumbentem, ad paciQcationem adducerct : quod
etiam ex sententia successil. Cyzico cnim Pegas
ad llcHreponltim profectus, eamacoirsivil. Qni ceieriter praiscns, magna modrrationc et quodammodo subjectione cum imperatore congressus est. ^
Nam cum propius abesset, ut jam ipsum vidcrc et
ab ipso viderl possct, cum Pcrsis suis ab equis
desccndit, paulumque progressi, caneri qui.Iem
omnes imperatorein, antcquam appropinquarent,
eapilibus bumi submissis adorabant; ipse ad oum
pedibus accedens el adorabat, et pedem illiusosculabalur. Deinde cqno consccnso, solus cum solo
verba miscuit. impcralor ubi multis cum eo de
pace egit, et gratiam relalurum promisil, Pegns,
Ule in castra sua rediil. Postridie rcverlens, salutato imperatore p;ccm in poslerum, et Rornanis
in oriente non amplius molesium fmurum promfsii : donisquc ab eo pro dignilate cultus, ad
suos se reccpit, ei proniissa ad rem conferenSj ^
ntinquam deinde Romanis nocuit. Irnperalor By
zanlium renieavit. Ibi cum essct, Micbael Mcesoriuii re\ ei signiGcat, si placeret, cupere se illum
convcnire, et foedus instaurare. Adrianopoli cnim
lcmporibus non sineniibus (propier tumutus vidclicet belliros) brevem ct pcrturbaium fuisse congressum. Cum placuisset impcraiori, Sozopolin
inler et Ancbialum apud , [id cst, praecipilia] qiiae dicuntur, convenerunt, ibiquc foedus
et eocielaiem perenncm iniverunt, tligressique doiuos rccesserunl.
440
, \ . . "
, \
' \
* \ * ^
,
,
, ,
, , \
,
.
,
,
, , \
, . ' ,

, '
* \ . '
, . \ , \
, \ ,
.
\ ' , \
, \ \ ,
,
. ' ,
.
" ,
.
, , ,
' . \
\ , \
, ,
(,,
, .
. *
, , .
' - , \ - , ' ;. \ \ ,
>. -. ,
0 3 . \ , '.
Jacobi Pontani notao.

(>) Turca?, non c Tartaria, scd e Persi(!c pulsi j)
a Tarlaris, in Asiaio minorrm commigrarunl,
quaiu nm\c. Anatoliam voratil. Seplem duces cam
subaeiam inler st diviscrunt, tit ail Luonicus. Caramano oinigorunt ineditcrranoa Phr\iii;o majnris
c:um Cilicia. cujus a nainine qune prins (Micia
poslca Caramania fuii dicla, ei usque boil c <iiclur. Sarcbani sors marilimaui louiai i r g i o n c m ,
buivrnani tisquc iribuit : nde Sarcbania? noincri
est adepfa. Calami, el filio r.arasi obvenil Lydia

usque ad Mysiam, qua? rcgio Carasia fuit appclSaia.Osman fiimculis lilius Biibyniam, cum regionibus 01y:npuin versus spcclanlibus, elcuiii Tc Kie
riac.liLS csl. ) boc Osinania, vcl Otbmania (quemadnioduni ba<io?ius alii scribuni) diola. Ainurx
lilios iradit Laoincuu acccpisse Papblag-oniam, cuui
iis
ad Eiixinuui vcrguni. Vide plura apud
LounclaviuiM in pandot-te bisloriti Turcica?.
441
IHSTORIARUH LIBER .
442
CAPUT VI.
Jm^ralor Barbaros in Bithynia invadere cogitavs, Contophris prwfecti consilio incitatur, et docetur.
Batbari ad editiora loca se recipiunt. Orchanes satrapa in locis montosis et impcditis tcndit. Quibus
conspectis, placet Romanis non ultra progredi. Postridie tamen acie in campo instructa eos exspectnnt.
Orchane* conlra snos insirutt, parlemque in intidiis collocat. De&cribitur pugna, cujus mira varielas;
tictoria ptnet Romanos stat ; ad quam plurimum egregia imperatoris concio valuii.
\
Impcraior porro indignatus, Persas totics Ro , manis prsedalorcm iinmiuere exercitnm, cum ai>
, , ,
iis nibjl patiaulur m a l i , in Orienlem Irajiciendum,
(52)
ei Barbaros j n Bilhynia adoriundos sibi
210

duxit; adbucenim, adullo vcrc, mense, inquam,

Maio, in labcrnaculis per campos babitabant; dc
,
qua iinpressioiie advocatum Coniophrem Mesolhe .
ninc pra fectum , veualormn principcm, consuiuit;
6 . quandoquideiu is non solum ob pr*facluram Mc, sotbeniae res Barbarorum noveral. sed et vir
, \ ',
us alioqui, ei bcllicae disriplinse, praescrlim Pcr \ ,
sarum , minime rudis erat, uipote a pueritia mo \
ribus ct institutis eorum innulrilus. ls imperalo . ^ rem ad Barbaros annis cocrcendos coriiirmare, et
,
libcnler diem illurn visurum autumare, quo ljctrcl
, ^'Roinanis lot injurias sibi iilalas rcpendere. Admo ',
nebat auiem ne prociaslinarel, quod Barbari c
, .
campestribus in cdiliora loca, aesiivos calorcs de ,
clinanles propodiem successuri cssenl; sic enim
,
illos consuesse, cum sint [boc est, qui
*
cum pascuis roapalia muleni]. Ut animo stelil in . \ fvslo pelendos aginine , Byzantio, Didymoticbo ,
, Adrianopoli, ct e Tbracia coaclis copiis (non ruim
\ , \ '- Macedonicas reliquasque orienlis liccbat cogere,
\ *
quod tempus urgebat : et simul Contopbres e Me \
solbenia reversus, nunc esse malurum confnma , \ bal Barbaros aggredi, antequam ad impedita mon \
tium loca recedereni, quod mox facturi esseni)
, in Orieniem, exeunle jam vere navigans (53j, ad
* ^
,
, . \ ,
,
\ , , \ , \
^ .
, 33
, \
, ' \ ,
, ^" ,
, -
Scutarium, ut appellalur, naves appulil (5i). Intellcclo bostili imperatoris advenlu, quotquol erant
nonades per Bilhyniam dispersi, cum labernacuiis ct pecore, caeleraque supellectili ad alta monl u m , ei longius quidein, quam pro consuetudiae
eua properarunl. Orchanes Peraarum in Biibynia
salrapa [ive princeps], assumplis quas habebat
pedesiribus equeslribusque copiis, poslquam rescivit imperalorem per Mesolbcniam venturum, locum mullis dilTicullalibus el naiuralibus manimeniis inipedilum, non magis suis viribus, quam
bac re fretus, in Mesolbeniam veniens, in cxcelsia
et pene inaccessis exercilum collocavii. lmperator
Scuiario bidui itinere profeclus, cum lerlio die
mane pergerel, Persas procul in edilo sedenies
Jacobi Pontani notfle.

(52) Ua scriptura in raanuscripto, nescio an er- D
rore librarii, an aevt; quanquam apud Gregoram,
qui Ganlacuzcno coa3vus, el apud Godinum, qui
etiain inferior est, legatur .
(55) De bac cxpediiione logas c^nseo, qua3
libro ix narral Gregoras, el cum nr>stra narraiione
conferas, quam multo uberiorem acdislincliorcai,
a d i o , ctiam veriorem invenics.
(54) Angulo Sullanini Saraii (id cst, palalii) respondol cregionc Scutarium in Asia, disjunctis a
sc invicera locis hisceduntaxai uno milliari Grjcco.

Ante vero, quam bic irajccius superemr, occurril
iu ipsis aquis exslrucla quicdam arx parva, quam
turrim Scutarhram Grseci vocant, Turci Kisculam,
boc est, arcem virginis. Dislat a conlincnie As>anaScutarinm cenlum passibus. Nomen oppido vicino
dcdil, ut id Grafcis bodie Scularium, Turcis Iscodar dicalur : olim non Gbalcedon, ut quidam magni
virifalso puiavcruni, scd GhrysopolU. Leunclavius
Pandectc h>sloriiv lurciccu.
4)3
JOANNIS CANTACUZENI
444
conspexit, paulumque ultra progressus, et ipse .

in loco, cui Pelecano nomen est, castra fecit,
,
coactisque primoribus, quid facto opus exquisivil. , \
Senteniia fuil nou csse ullerius progrediendum,
tum quod Persae nomades in quos tendebant, velut
. ,
in servitute abrepturi, id senlientes fugerent : \ 211 lum quia locis, per quae essenl transituri, , iuviis el angustis, pedestriquc el equcstri exer .
ritu conlra occursuro, non videbalur necessarium
, \
nollo cum fructu adire pericuium. Ne tamcn melu
^ ,
Barbarorum tvgredi pularentur, postridie malutini
*
in plauiiie, velut ad pugnam disperlili viri, disper- * ,
titi ordines, e regior.c consistcrent. E l si quidem
\ \
bosles e locis arduis digressi, aequo canipo cum
, \
ipsis vellent concurrerc, virtulem suam conlra
.
oslentarenl; sin aulem. Byzantium viam ordinatim ^ , capcsserent, re docenles, non quia timerent, sed
quia quibuscum pugnarenl non liaberent, domum .
rcYcrsos. Hoc illi decrcverunt, et apud Pelecanum
, \ pernoclarunt. Posleaquam pulsis lenebris diurna
, \
Itix afifulsit, laudibus Dco de morc diclis, impera \ ,
tor miliiibus luba signum ad anna capienda dari

jussii. Armati igilur, juxla bcsternum dccretum
, \
contra Barbaros in acies dispositi, tanquam ad
, .
prxlium conserendum procedunt. Eo viso Orcbanes
*
suos itero instruit, parleinque in insidiis occultat :
. "
ut si Romani |in hos praevalentes irruerenl, illi
,
derepcnle prosilientes, eos perlerrefacercnt, atque
. \
in fugam compellerent. Reiiquis ilaque sibi ad , ,
junclis, in sublimi stabat. Secretis porro tre- , .
ccntis equitibus sagittariis pugnacissimis, in equis
/ \ ,
velocissimis, imperavit e i s , ne cominus el sta- \ . \
taria pugna, sed ex incursu invadentes (55), cum
"
Komanis depugnarent, rursumque fugerenf, et (ela ,
in tergum torquerent (56); deinde conversi, redirent, hostemque denuo lacessereul. Coniigii , \ . '
auiera, ut spatium inedium versus Romanos aequale,
, \ .
et equiti idoneura; vereus Persas non acclive so- * lum, accessuque laboriosum, scd el fossis naiivis ,
undequaque interceptum esset. Qua commoditate , ,
Barbari potissimum fidenles, in Romanoe audacius ^
se inferebant. His igitur trecentis, u l hoc modo \ ,
cum Romanis diinicarent, mandavit, alios mille a , .
lergo eorum ad fossas et angustias, qui Romanos insequenies exciperenl, et eadem de causa mille ,
, \ |5
in utroque latere locavil. Imperator ubi Persas de
colle descendisse conspexit, eiiam ipse irecenios , ,
de suis elegit, a quibue stiparelur, eosque talibus \ verbie accendit : Quam gloriam, milites, quod ^ \ .
decus Roniani inde ab iniiio ex eo sibi compararinl, quod bostibus formidabiles fuerunl, uec
.
vobis est ignolum. Hi enim sunt, qui toium pene
1
Jacobi Ponlani notae.

rat. Ode 19, iib. i .
(55) Tale genua pugnae habes apud Maronem
lib. n .
El venis animotum equi$ Parlhum.
Bis Thusci Rutulos egere ad mania ver$o$
B i i rejecti armis respeclant lerga tegtnte* : Fugientes, inquara, e\ equis pugnabant. VirgiTertia $ed pottquam congresti in pralia, eic. lius S.Georg.
Fidenlcmijue (uga ParUtum, versisque sagitti*.
(56) S i c P a r i b i pugnare consueverant. Uudc Hot
445
H I S T O R I A R I M LIBEtt II.
416
, orbem, S I S omnesque gentes subegerunt (57), ct

! , \
Europae Asiaeque jugum imposuerunl. Quod aulem
nos brevi tempore non pauca a Barharis dctrimenla acceptmus, non proplerea de canero animis
*
. \ frangi debemus. Haud enim ignavia, sed peccaiis
, \ noslris, Deo nos per Barbaros ulciscenie, vicli
gumus. Non igilur fas esl, quorum spiritus nulla
,
vis devicil. et quos rursum inelior spes alit, eos
),
* , evenlu calamilalis hebeiart atque languescere;
, \ cnm recllus sit arbilrari, in aclionibus bomincs
, ' \ frustrari ac decipi, anirais vero semper aeque ac
* vere generosos ess* posse; nec quia prius rnanus
, \ dederint, ideo in praesens merito imbeiles videri
\ dcbere. Quin vos Barbaris nec usu mililari ceditis, et audcndo multum antecellitis. Cernil'.s,
/ \
quemadmodum Irepidantes in cava montium se
abdanl, et ab illis anfraclibus atquc angusliis l o ,
. corum sejungerc se nusquam audeant, nec irquo
* ?- campo nobiscum congredi. Quamobrem estoie
, viri fortes, et collapsam majorum vcslroruin
* gloriain inslauralc : neve cum Barbaris pro re , gione ad vos nibil aliincale, sed pro libcrlale iu
primis, et unumquenique pro patria sua dimica - turuui existiinalole. Si enim bic, ut nobis digutim
est, pugnantes eos debellaverimus, praucr ea qu%
*
prius ipsi nobis abslulerunt reciiperala, cliain
\ , \
, nostra regione tulo fruemur (58). A d l u e c , si
. quidein ego nunc vobiscuin una in bosteni pugna $ , rem, daretur imbelli alicui occasio, dum se posse
latere cxistimarel. Sed quoniam exlra pradium
\ .
arbiler et judex ccriaminis sum , licct quisque
\
secum cogilet, si ignavus fuerit, poenas debilas
, \
, luilurum, strenuos auiem paribus virluli sure
. \, \ - praemiis honoralum i r i . Sed qua raiionc cuui Bar baris pugna pugnanda s i l , ipsi cliam a pueritia
* bellicis assuefacti operibus nou ignoralis : tamen
, ' adn.onebo. Si ipsi in acics dislributi praeliuni i n i bunt, nos quoque acie ordinala illis occurramus
, \
. necesse esl. Quia vero, quanlum conjeciura pro , video, non dexlras conserere, sed jacula eminus
' , \ spargere, et ubi in nos iiicuisariiit, non subsistere,
. , \ - sed ad loca impedila, ibidemque in insidiis subsidenies refugere medilanlur, et vos exlra teli con ,
- \ jectum sitis, lenteque servalis ordiuibus incedalis
oporlel. Ubi autem propiores fueritis, omnein
,
1
Jacobi Pontani not.

(57) Jovem pollicitum esse, e Trojanis nascitu- D bpp. 6 ; Populi Romani victoris, dominique omnium
gentium. Agiteliam de magniludine Itoinani imperos Romanes,
Qui mare, qui terrat omni ditione tenerent, rii Appiauus, praefatione Slralegici prseclare :
Romanos neque rex, neque civilas, neque gens ulla
ait Venus jEneid. Poslea Jupiler de Romanis,
imperii amplitudine superavil. hno nec tantam atHi* ego nec nutas rerum, nec tempora pono:
tingere unqnam potuit, nec tot steculorum cclalet
Jmperium sinefinededi. Quin atpera Jutw,
mansuram firmarc potentiam eic.
Qu<B mare nunc terrasque metu coelumque fatigat,
(58) Demoslhcnica plane scnienlia, ex OlynConsilia in melius teferet, mecumque fovebit thiaca. ' ,
Romanoi rerum dominos, gentemque togatam. \ . Valeat cadcm
Sic placitum : veniet luitrit labeniibut celas ,
sentenlia, imo tota oratio Oknlhiaca illa bodie
Cum domut Assaraci Plliiam, clarasque Mtjcenat magnopere ad Christianos in Turcaro exbortandos,
Serviiio premet, ac ticth dominabilur Argit.
ei ea usus est olim ad verbuui, in eodem arguVide qoa?. in gymbolis noslris ad bunc locum adno- mcnio, pauculis nonnunquam de s\io interjeclii,
tavimos, in quibus illa ex Cicerone Pbilipp. 3 : Bessarion cardinalis erudittssimus ac ccleberNo$pntuipu terrarum, omniumque genlium, P b rimus.
it
JOAXNIS CANTACUZENI
4iS
acrimoniam e l virlutcm animi expromalis, sinml ,

spalium in medio contrabentes, ne pcr morani
.
t'lis crebris feriamlni : simul Barbaros rcceptu
, \ \
problbenles, 2 1 3
iP
mullantes. Ne
porro illis fugienlibus valde inslate (59), neve *
\ .
confidentia elali, in discrimen vos conjicile, scd
\ \
poslquam ad Iriarios seu subsidiarios eorum vene, \ ^
ritis, in campum reveriimini, servalisque ordini \ ,
bus, cos incursantcs propulsate. His impcrator
, ,
suos borlatus, e l a Deo auxilium ipsis victoriara' , quc precalus est. Qui vicissim eum veneraii, et
, '
sc auL honesle viciuros aul cum laude occubiluIOS (GO) professi, signoque crucis obarniati (61), , ,
,
i hostcm lenlo passu e l ordine, Exolrocho magno
\ * ,
bclseriarcha ducente, procedebant. Similiter Barbari gradum inferebani. Gum spalio jam dislarent, . "-

quo lelum adjici poiesl, Bomaui ut imperalum
, * \
crat, immissis penilus babenis quam accrriine in
P.-rsas incurrcbant. B l i aliquandiu persistenles,
lela in Bomanos conlorquebanl, speranles se illo- . *
rimi incursum iia repressuros. Sed ubi eos con- , ?
* *
blantcr premere, sagillarumquc securos vidcrunt,
tum iu fugam se penelrarunt, in qoa circiier qua- , ,
, \
dragiuia cecideruut: reliqui ad angusiias locorum
.
c l subsidiarios relro collocatos pervcnerunl; R o ntanorum nemo neque occubuil, nc.que vulnus ; , \
accepii; pauci egui consauciali. Regressi, in pla- , \ .
nitic rursuni bostem, quasi intra carceres exspe- , ,
; , clantesconsiilerunt. Persse aliquantisper inler suos
0 1
S 0 S
inorali, pluribus quam oppetierant assumpiis, in Q ,

\ .
Boraanos denuo vadunl. Sed illis parem priori im
-
peium alacriialemque adbibentibus, iterum fugam
arripiant, iii qua circitr triginla cadunt; Roma- \ .
,
norum nullus desideralus, nec vulneratas est,
vulnerati tamen equi aliquot. Orcbanes e lumulo

suos jam bis victos conspiciens, animos addil, ma, ,
i\umque auxiliariam submillit. linperalor quoque
* suos de magnanimitate ac fortiludine commendat; \ , \
horlaturque ne quid de ea, utpole semper Barbaris ;
supcriores fuluri, deminuanl; niillilque conlra , \
Hlos parem copiam. Ut sibi appropinquarunt, ,
Pers dcnuo acrius resistunl; scd Roinanorum
. *
Jacobi Pontani notaf.

(59) Onosander cap. , Hostium dhcemoncs, D
nquit, lemper suspeclce , nec unquam susque deque
habendcc. El coiisiderandi potius locorum, quam
lioslium situs; mc solum qua via dncaiur exercitus
prospiciendum; sed eliam ul eadem reduci possit,
providendum. El vel copias non immittal, sed coerceat ac reprimal, vel si immittat, caveat diligeuler
ei monlium cacumina , angustiarhmque fauces, j v / i clis custodibus^ occupari suis curet, ut tutum iter
nceptui prmletur. Sic illc. Pyrrbus Epirolaruni

rx prjecepit, non cssc periinacilcr inslandum
imsli fugienti; non soium nc lortius ex nceessitale
resisial, sed ut postea quoijue facilius acic ccdal,
rains, non usque ad pernicicm fugientibus iuslaturos viciorcs.
(GO) Quod profrcnlur, sc bonesle victuros, indi, nun fugiluros, i l boslcm ûpcrauiros poiius
quain sc illi <icJituros. Nam qui c prailio l u ^ i l ,
non vivit boneste , nec qui se limore fraclus hosti

dcdit. Insliluto quidcm Laccdoemoniorum , apod
quos aul vincere oporlebat, aul niori , niliil
dabaiur terlium. Lacedxmoniorum igitur spiritus el animos mililes isli gerebanl.
(61) Cbrislianae pietatisest, omnia in nomine mini, et cum iiducia roeloslSs a u x i l i i facere : cujus
volunlatis ac spci signum esl, formalum in fronie.
aul in acre ante nos expressa mauu sanc;% crucis
figura : per quam bona o;nnia, ct salus nobis per
Filiuin a Deo Patrc impeiraia osi. Credo otiam
lios milites fuisse memores illius, quod in viia
Constanlini legimus , ln hoc sgno vinces. Sunl et
alia cxc;npla, et unum illusire sancli Martini, cui
cum limidilas objicerelur, propter quam missiononi pctcrct, Ego, inquit, signo crucis, non clypeo
proteclus .
ani galea, hosliutn cuueos penetrabo
sccurus. Sulpitius, in ejus Vila.
449
HtSTORIARUM LIBER II.
450
* oi virluli succumbentes, ad suos rcfugiunt; pauci iu

; \
fuga animas amillunl. Hujusmodi pugnae Persa '
rum cum Romanis ei rcfugia usque ad diei veape - ram producebamur , principio maxioie a?stalis,
\ Junio mensc ineunla, ei in omnibus (OHgressibus
,
Romanus vincebat; summoautem praclio ido ne * * quibat eos vincere, quod excrcitas Persarum pro , fundis vallibus 2 1 4 ciitgeretur, nec circumveitiri
, \ '.
possel; quodque campus, in quero cerialuri de \ \
scendebant, fossis naluralibus ubique inlen-eclu&
\ ; ' erat, in qnibus niagno numcro slanles sagiilarii,
, plenam Romanorum vicioriam impediebant, inde
, \
ut ex munitionibns jaculantes, cum propter inx. ' \, ,
qualilatem loci universum exercitura in eas immil
lere imperatori non licerel. Ex illo Orchanes ve \, ^ hemcntioris irapressionis tempus esse slaluens,
, \ .
rursum dcleclis mille Persis in aequor campi de \ scendere, et cum aliis illis trecentis in Romanos
, se infcrro jussii. Imperator eos descendisse con \ spicalus, militibns, qui prius dimicaverant, propler

fortitudinem, ut par fuit, graliis actis, et Exotro . \ cho eorum ducc ob experientiam inlerritamque
menlem laudato, aliam cum ipsis manum, ad Bar, \
* ', baros excipiendos misit, cui Manuelem Tagarim
niagnum slralopedarcham praposuil. Cum ulrin ; , \
.. que animose diuque fiugnatura esset, mullis Ro ' manorum equis, paucis miliiibus vulneratis, unus
, - vitam reliquit , Persae oblruncati quinquagtnla.
, \ G Orchanes porro ,dum pugna commiuitur, omnem
exerciliimsuum in fronte locat (cum prius niagnant
'*
ejus partom in insidiis occultassel), u l a Romanis
,
atque Barbaris crnerelur, conQsus, his animos fa
clurum, illis lerrorem incussurum. Quo commento
,
cum nibil se proGcere animadverteret (Roinani
', & * \ ,
siquidem nihiloroinus acriter praeliabamur, bo ,
* sleroque devincobant), Pazarlo frairi) mandat, lotis
copiis cum Romanis confligat, pauloquc post e i
, ipse c itimulo paucis comitatus descendens, rur '>,
sum conslitil, quo res evaderet observans. Impe
rator ut Barbaros quotquot erant in pugna-n
.
\ - ruere vidit, reliquas acies omncs manere, acbonum
babere animum jubel : curo iribus lurmig pugna ,
tum prodit, dcxlroque cornu magno domesiico,
,
'. - sinislro Joanni Angelo cjiis consobrino comniittO
ipse medium lenet (62). Collalis signis, Barbari
* \ ,
; ncc primum impetum suslinenles, v i ac virtute in
, \ fugam verluntur, quos Romani per invia qu&que \ usquc ad verticem collis, ubi Orchanes stabat, i n D
Jacobi Pontani nolra.

(62^ L o c u s ioiperatoris in exercitu, quod vidit
poeu n o s l e r , cum sic de Turno cecinit, principio
libri i x .
Jamque omnh campis exercitus ibat aperlis ,
Dxxtes equum, dives pictai veslis, et auri.
Messapus prima$ acies, poslrema coercent
Tyrrhidce juvenes, medio dux agmine Turnus
\erlitur, arma tenens.
Libro iteni x dc Ascanio, qui personam patris,
no. summi proindc ducis refercbat, in obsidionc
siilinenda.
Ipse inter tntdios Veneris justissima aira

Dardaniu caput ecce puer delecius honestunt.
Aquila circa medium totius Ugioms locabainr^
inquil Lipsius, Ue milit. Rom, libro iv, dial. 4
ibi enim imperator ut $it oporiet, unde prospiciar
et mandet (acitlime in omnes partet. Is aulem locus
medius cst , sed paulum tamen ad finem magi*
ailmotus. Nam inier principes, et triarios. anle
aquilas slctiste censeo itn;eratorem. Argumento^
quod is ejnt situs in caitrt*, ante principw dico $t
aquitas.
r
JOANNIS CANTACUZENI
45i
secuti sunt. In eo confliclu Pcriarum cenlum , ,

quinquaginta caesis, e Romanis nec milcs, nec
.
equus vulneratus cei. Imperator inde se recipit,

cuin ail collem occupandum eniti non arbiirare, '
tur conducere, et in campum veniens edixit, ut
quisque scrvarci ordinem suum, qnem ab inilio , ,
obtinuissei. 215
Barbari in prominenlia, seu
crepidine nioutis slantes, prodire ulierius haud . ,
, , \
lutum opinabanlur.
( ) -
, \ ' . '
( ' , ), '
\ , ' .
* \ $ ,
, .
"
; \ ,
\ ,
, \ . , \ , * : .
, \ ,
, ! . 01 \
, .
CAPUT VII.
Consilium magni domestici, quia hostes se victos fatebantur in castra redeundum, el Byzantium p
revertendum. Placel; in castra reditur; tnumphus canitur. Pars Pertarum imequiiur abeunles; cou
in via, cum qvidam ordine* $uo* deseruissent; quos ei domesticut, et imperalor reductum eun
uierque summo cum periculo. Sebastopulus cum Irecentit fugalur. Byxantium nunlius ad protostrator
miltilur; castra cnxtodiuntur.
t
Despcralionern Barb.iroruminlclligcns imperalor,

ad proccrcs quid faciendum esset relulil. Progressus in iiiedium* magnus domcsticus ila disseruit :
Rcs nobis, sicut ab initio inler nos oplabamus,
cxitu felici lermtnalae sunt. Acie euim inslrucia,
priorcs, ut ad pcelium prodiiimii, ne melu Barbarorum recederc videremur : qui aperle aciem
coiilra dirigere non sunl ausi, quo se nobis ccdcre
manifesie docucrunl; non tamen quicvrrunt, quin
loias copias suas experirenlur. E l quamvis Orcbanes ipse praelio non interfuerit, ul limorcm
altquem baberemus, plus ipsum praseniein possc,
lamen ipsius pra?senliam nibilo plus effeciuram re
ipsa cognovimus. Quaudo igilur palain cerlauien
bubtcrftigil, c l in parlicularibus puguis nog semper
viotoriam relulimus (pro irecenlis enira Bar- ^
baris uuus dtinuxalde Romauis occubuil), quam,
qmvso, demonstralionem quisquam luculenliorcra
desiderel, el corporibus el aniinis nobis succubuisse Barbaros? Illud quoque pro indicio ceitisBimo baberi polesl, cos nos sibi ul potenliores anteponerc, quod cum miliium noslrorum servitia
toio die prope ipsos, equis pabula legerent
(quanquam alioqui el belli, el lucri incredibililer
capidi), probibere ea aggrsssi non sunl. E l quia sol
occasui proximus est, coiisuKissimum pulo in
caslra reversos, ibi noclem agere, craslinoque
diluculo caplis arniis, etagmine coroposito Byzmliuin viam inirc. E l si quidem Baibari impcdiliora
, , ,
.
,
,
.
\ ,
,
, ,
,
\
. \
, >*
,
. "
, \
(
, ),
\ \ ;
; ;
; *

),
( -
453
HiSTORIARUM LIBER IJ.
454
). Ula loca dcserenles, planilie confligere iiobis&.m

\ , voluerint, Deo curae erit, utris victoriam largiatur.
, - Sin restantes iu tumulis, pugnam reformidaveriiil
, , \ (quod magis Tulurum crcdo, jam incessum noslruro
, per campum cogitatione concipiens), 216 hone . stissima nobis relinquilur reversio, utrinque scili \ cet vicloribus : tum quod heslerna luce manue
cum ipsis conserenies vicerimus, tum quod po ,
, * ' \ , - stridie ad certamen eos provocaverimus, illi vero
( , se iinpares judicantcs, in iliis locorum clauslris
) , haerere perrexerint. Huic consilio imperaior staliin
, assensit, canerique ut oplimum ainplexi sunt;
, sublalisque signis, cum tubje clangore in caslra,
, iriumphum cancnles redierunt. Orchanes cuin
\ - corporc cxcrcitus in collibus subsislens, pariem
! aliquam dimisit, quae Romanos usque ad caslra
inseclaretur. Ex Romaais autem qui aeiate vige, .
, banl maxime, non de nobilioribus modo, sca gre , \ gariis etiam, Persas sequi conspicientes, ul juve. \ \ -. nes el impoicntes animi, ordinibus deserfis, relro
ex iiinere cum iis concurrebant.^t niaguus do ;,
, . mesiicus, ob lempus incommodum (serum euiitt
diei eral) forroidans, ne quid inililes a Barbari*
, , - acciperent mali, iratus insuper, quod neqtie irape ' . ' ratoris, neque sua, qui lotum Romanum exerciluro
, ducerel, aucloritale, confuse ct incompoeile cum
, \ , Barbaris retro substsientee dimicarenl, vexillum
, et agmen suum uni sub se ducum tradens, in
, caslra ut pergeret mandavit; ipse cum paucis dc4
a d
, , - clis
eos qui cum Barbaris pugnabanl prope
. - ravit, ei ul coepto revocalos secum ad reliquum
exercitum reduceret^ et ut poenam ordinum de , , \
serioribus debilam imponeret. Eadem cogilalio
\
imperatoris fuit, qui, suas cohorles el signum yu \ , \
periale Manueli Asani, Andronici filio, cognalo
; , ' , ' 8uo(65) cornniiuens, et iu castra abducere jubens,
ipse simililer cum seleclis aliquol retro concessit.
, ', \ \
lia conligit, ut aller io alterum incideret, et eam ,
dera sibi relro redeundi causam futsse intelligerent
\ ' \
, factumqiie probarent, ad pugnantes accederent,
eosque abslrabentes, ipsi quamvis nolentes cum
, - Barbaris prxliarcntur. Nam Barbari, cum exercilum Romanum jam non modico ab ipsis intervallo
, , \
' , \
dislanlem cernerent, et relictos esse paucos, cen . J) serenique maturum esse eos invadere et inactare,
quod et ipsi selecti esscnt, et aliquot tantis plures,
\ ,
in summum illos discnineii adduxerunt. Magnus
\ \
quippe domesticus, equoin tot cursibus et recur
sibus praecipilanle, ferme periisset, nisi ab impera , \ *
>, \ ;, - tore, aliisque proximis in alium equum continuo . , soblalus fivsset. 217 Et imperaloris quidem j o , \ menlum licet letbali confossum vuluere,
, , tamco cecidit, quoad a Barbaris se eriperct. A c c

* (65) Quainvis Graece sit , quod patruelem inlerpreianlur, tamen certun> e s l , Manuelieni
Audromci Asanis nlium, imperaloris hujus pairuelem minime fuisse; nisi ipse Asanes senior
Micbaelis patris imperatoris fraler fucrit. AiquJ
non fuil. Verumtamen cum Androniciig Asanes ex

sorore senioris Andronici imperaloris natus sit
(siquidein is ejus dicitur), Manuel hic cun
minore Andronico, u l palet, cognalione coiiiuncin
fuit.
455
JOAXNIS CANTACUZEM
.6
ccpil ctiam luculeiilani plagam furlissimc cum iis / \ ;

dimicans imperalor, adacto pcr fcmur telo; ve- \
. 01
runi sine pcriculo, post decimuin namque diem
consanuii femur, u l si nunquam vulnerattim
fuissel. Jaro vero cum virilitor gencroseque de- , : ;, \
certasscnt, ct paucos qiiidcm Barbaros, illustres ,
\ , \ lamcii occidissent, nullo obturbaute ad exerciinm
, . rcdiorunl, et ad casira ambularuiil. Persa Roma ;
nis amplius non magis quani igni appropinquare,
eowjuc langere ausi sunt. Porro qtiidam Sebaslo- \ ; ,
pulus (64) imperalori parens, g^ncre Moesus, irc ,
enlorum mililum, non vahle armalorum, ncque
* . \
bunos cquos habenlium pnufccius, et in exlremo ); agniiue curans, oninibns suis assumpiis, et prnli, * .
tibus aliquol in auxilium asciiis, reliquo cxercilu
\ ,
~
deserlo, cursim in Persas lendbat. Illi hanc inci- "

lationcm ad suam peiniciem pcrlinere r;ii, et
longius eos ab cxcrcilu volentes abstrahcrc, perimle ul vicli fugaiu simulabant (65). Scbaslopulus
lcutcre et inconsulto insequilur. Tum Barbari de
improviso conf erti, lanos clamores lollerc, el in
Komano3 violent^r irru re. Qui imprcssioiiem non
susiinentes in"fugam sc cfftideriiiil. Trucidali
equitas plusqnam supra vigiuti, pedilcs tolidem :
caeteros subitnm nec cxiguum ab cxercilu missum
subsi.linm con<ervavii. Impcrator rursuni iu Pelccano ca^lrametatus, conresiim Byzanlium pruloslraiori acla nunliatuin misii, cuin mandalis, uli
naves ad Iransdiicendum posl umun allcrumve
dicni excrcilum parala? cssenl. E l cum vcrereiur,
nc (quod actidil) alia quam pro vero de vulncrc
8 faina divulgaretur, de eo quoque protoslratorcm certiorem esse voluil. vuhieralum
quidem
in femorc, al non periculosc, neque idcirco sc redirc, sed quod eliam ante vulnns ila e re fore
sialuissei. Magnus vcro dmncsiicus commode caslris constilulis, sutnptis quot voluil miliiibns, in
eorum adilu naltira pulchre angusto, ci isibnio
siinili, laio a.Smodum inleriore spalio, pcr noctcm
1 w-
-'
'
/
.
,
> , !
. \ , \ , ,
, \ ' ,
, ;'
, \ '
. \ ' , , ,
\ . ;
, ,
, , ,
,
, ,
.

\, ;
, ,
* ;. *
, \ . \ '
exoubias cgil.
, \
, . *
^ * \ ,
; ,
, .

(64) Quidani Scbastus nomiiie, nam :, et D
svllabac suut adjeciilias recenlium Gra?corum, idquc tam in appcllativis, qiiam propriis
nominibus, nibil signiiicanles. Apud quos legas
pro , pro ,
pro , ;,
pro , et . Sic nopulus , Fraucopuliis, clc. vidcntur
ducla ambo , el ; dici. Pura scboltastcs
Curopa);ii.
(65; Gcnus doli nnlilaris, quo usi sunl Israclibne
comra benjaniila.s lib. Judkuin cap. xx. Mai i u gam arlc siinulaiiles, coiibdiuiu iuierunt, ut alsliabercnl eos dc civitatc (Gabaa) et quasi fugicules , ad supradictas somilas pcrduicrcnl, clc.
Tale narral Zonaras tomo II! Annal. in Consiantino , Constantio , el Consiaule frairibus imperaloribus. Nam qui missi eranl (a Constanle conlra
Gonstanlinum , qui paterna parlitione non conlentus, fralris provincias invadebal) cum paruai
a Gonstaiilino abcssent, insidias locanc, ptignaque
inila fugam simulant. Quos dinn Gonslanimi mililes persequunlur, qui in insidiis coilocaii fucr a n l , a lergo invaduiil. Sic fugienlibus eliara
conversis, in mcdio duoruin exercituum iulerccpti, magna ex parle cadunt, ipso eiiam Goasianiino inlcrfecto. Vide in boc gcncre sirategetna Gorgi<c conlra Pboedibam apud Polyaiiiuiii,
lib. i i .
,457
HISTORIARUM LIBER
II.
453
, , \ ,
, , , ^
, * \ \ ^. ,
* , ,
, \ , , , .
218
CAPUT VIII.
Laudat prc cotieione Romanot Orchanes vel hostis; in locum lutiorem abteedendttm suadet. Dmuadent
senes, et qua ratione in eodem loco manendum
edocent. Duplcx de imperatore per castra rumor tl
mUitum irepidatio; quorum fugam domettkui inhibere nequit. Imperatorem lembo vectum Comtantinopolin frustra qucerU. Exercitus fugietis in quatitor oppida se dhpertil. Apud Philocrenen acctpla
calamiia*.
, \ , ' Orcbanes, poslquam conieneltravit, coaciis sa , Irapis suis, talia verba disseruit : Quara sint bclli
,, , \ '
scienlea, manuque prompli Romani, neminem ve , - strum hodie nescire opinor, novique pro certo, ei
. \ \ , vos mihi aasensuros, neque nostris , neque majo ' * , * \ rum nostrorum saeculis Romaiios>lios cum lanta 110 ' - minis sui gloria, (amque singulari perilia decerlasse.
\ . Cmn enim per tolum diem aui fallacia, aul lerrorc,
, , , \ aul iropetu audaci ac repenlino, aul alio denique
^ , \ , modoordioes eorum dislurbare conarcmur, ipsi nec
, * tantillum a propria sibi altitudiive animi dc^flexc , runl, sedqua valentdisciplina, stationes servarum.
' , .fortiludine autem animique praestantia seroper nox a l \ , - bis meliores, coroplures nostnim Orco (temiserum,
*
ne paucis quidem de eorum numero desideralis.
* , \ Quodque mirabilius csl, eliam in castra se reci
pienle exercilu, cum baud ila liiulti reiliissent,
,
cosqoe de nobis ruulio plurcs invasissent, lanium
,
abest, ut eos \iccriiit, ul cliam de suis virluic
,
et alacrilale longe praecipuoa ainiserunt. Posi
\ * \ '
eoscum alii, lametsi imprudenler, in noa iacurris , , \
ecnl infausieque, ut apparebat, pugnassenl (ut crc , ,
diderira omnes ad unum manibus noslris in , terfecturo iri), lamen dempte non ila mullis, ca? , teri omnes prauer opinionein evaserunl: quorura
. \
eliam ducera imperator, propier ordinem non ser .
vatuai, salulariler mullalurus videtur. Ex bis vc
risimile fil, illum majoribus qupm antea spiriii
bus luce craslina nos aggrcssurum. nosauiem ut * ^ pote ad rcsisleudum imbccilles c l victos, illiberali
, ac turpi fuga salutem volentes nolentesque peii/ \ . turos. Quod s i , cum vitato discriiuiiie salvis esse
, et ignorainia q u victos sequitur, carerc liccal (ne, (\ mo siquidem prudenlium reprebendei, si praevisum
), periculum a nobis deleslemur), ex aemulatione cx . '
trema pericida nobismet creavei imus, an uon dc , - sipere, el ipsi capilibus nostris peslcm slrucre ceu \ ; \ , sebimur ? 219 Quamobrem binc discedendum, c i
, quoniam regio alios coraplares, munilissimosque,
\ et impervios recessus babet, aliquem occupandum,
, , et iHic evenlum exspectandum judico. Impune
. enim, et cum securilale reccderc, quam perse, ' .
quentjbus Romanis fngnre, praislal ulique. Ha3c0r
cbanes ad Persas proceres : qua? ul rccta valde c l
, \ xaV D ulilia omnium suffragiis conGnnabaniur. Ca3icrum
;, \ .
Colausee Salingaris, clCalaigialus Pacbaturcs aelaie
PATROL
GR. CIJII.
15
J0ANXI3 CAXTACUZEXI
chiifccli, cl Osmani (6G) palri Orchaniscoocvi, niultis

rxpodiiionibus
pcriculisquebellicisexerc'iti,nonsibi
probari aiebanl banc senlentiam : nequecum adbuc
Romanos tenlare cum seouritate liceat, pervcrso consilio incruenlam illisvictoriam concedcndam; casira
namque relinquere, nibil videri aliud, quam aperie
victos, ac superaios esse. Imperalori ab ipsis resisli
non possc, ne se quidem negare; et omnia excogilanda poiius, quarn ut Romanis sermonem denl.
Fugam vero, cum fugiendi necessiias uulla s i i , ne
paulum quidem profuluram, sed quaicuuique supervacanca, et niililum supellcclilcm in luto colJocarct, ubi placeret, ipse cum excrciiu leviter mslrucio ct expediio eodem in loco persisleret, sic
ut se nequaquam ostendcrel, verum in sallibus
e l vallibus occullarel, loci ingenio ad id niire apposiio. Praeterea nnliles cenlumfdiligeret, qui, ubi
ipsc pridic conttitisset, pro speculatoribus starent.
Si imperoior castris suis se contineret, ipsi quoque
landiu ibi lalcrenL, donec conslaret, quo ille verierei. Si in ipsos laliianles rnoverel, prinium quidera
directo itinere venire non posse, diflicultate el impedimenlis locorum naluralibus probibilum, essequeperiti* imperalorice, nonmodo exercilum bene
disponere, veruro eliam lempora el loca conjicere,
undchoslibusplurimuro noceat,et araicis plurimum
prosit (67). Si a recta ralione adeo discesserint,
ut tam confidenlcr ac temcre in praeruptos moiiles
el profundissima valliura semet intrudant, boc et
4C0
\ , \ ^
, \
\ ,
\ , *
', 6 \
. , .

* , , *
, '
. , *
\ * * , \
,
\ , \
,
, * \ ' ,
.
" :
, ,
, \
, \
)
^. ,

.
,
ipsos vebcmenler vellc, ncc posse quidquam opta- C \
Jacobi Pontani nol.
(66) lia scribo, pro Alumano, quod babet Graetemet Edebales, qui sui$ vir sanctus habebatur, ob
cus codex. Vulgus Othmanum , eeu Oibomauum
interpreiationcm iomnii torsisset, tandetn oralione
nominat, et ejus posteros Olbomanidas pro Osma- ad Etrucniem conversa : Nascetur tibifilius,inqttil.
nidis; poslulat id Arabic et Turcicae linguaB vir optime, cui uomen erit Osman. 1$ bella plurima
pronunliatio , e l Gra?ca prolatio nominis per
gerct. ac posteri lnt denceps reges terrarumquis
scripli, non adversalur; quando istaec littcra non
principes erunt. Mea quoque nlia nupiura est
Lalina* l vel ih respondei, sed ex usu Graecorum
Osmani, ex qua procreabii ille liberot, qui ad digeniino polius ss cmn sibilo quodain expresso.
gnilatem regiam pervenient, ac populis cum imperio
(Leunclavius). De origine auiein buius Osmani
prceetunt. Secundum illa nalut fuit Osman , qui
seu Osmanis!, ct propagalione imperii T u r c i c i , ex
cum adoievisset, Mahomelani ifliusfiliamduxit
Sultanorum Osmanidarum, seu Turcicis Annalibus,
uxorem, de qua natus e$t ei filiut Urchan (qoem
audi somnium , non dissimile i l l i , quod Astyages
Orcbanem noslra hisloria vocal). Cum Osman
rex Mcdorum de filia sua Gyrum genilura v i d i l ,
provinciis aliquot occupalis principatum t>bi consli
quodque Herodolus et Juslinus retulerunt :
tuisset partem ditionum inter duces militares , qui
Accidit aliqnando , ut Elrucule$ (e$$u$ inlerdiu,
ea in loca cum Etrucule patre veneranl, liberalUer
semet ad quietem componeret. Ibi tum ei somwum
distribuit; quibtu illxe regiones hodieque nomina
he quoddam obtulit : quo vi$o fuit experreclus.
wa sorixlce sunt. Iiidcm Urchanifilioditiunculam,
Mox hinc et inde rem cogilabundus expendens, cui
cor-nomen Chisard Saugagi, el cognomen Inunge,
pus abluit, preces suas ab*olvit, habittique mutulo, ^ concessit
Coniam profecius, urbem ingrediiur. Agebai hiic (67) De idoneo loco elig^ndo Vegelius, iib. m ,
vir atiCloritniis el doctnnce maxim<B cui nomen
cap. i 3 . Donum ducem convenil nosse, magnaiu
Edebales, operum et prodigiorum mirabilium efpariem viciori ipsum locum, in quo dimicandum
ctor, in quem conjccti erant omnium ocuti, quod
est,eos
possidere. Elabora ergo, ul conseriurus main lege Mahometana instituerat, ac facultales nuiu,
cce- primum auxdium capies ex loco , qui lanto
tcroqui amplis&ima* possideret. Etiam tultanus
utilior judica ur. quanlo superior fueril occupalus.
ip$e,quem diximus, Aladinet plurimum ei tnbuebat.
In subjecios enim vehementius lcla descendunl,
llunc ubi convenis&et Elrucules , ut tomnium et
illi majore impelu obnitenies pars aliior pellii.
situm exponeret : Venerande ir, ait, per quietem
Qui adverso niliuir clivo, duplexsubii, ct cum
visus sum tidere splendorem luna: prodeuntemluco,
e el cuni hoste certamen. Sed illa disuuiia
sinu IMO, qui meum in sinum penclraret. Eo cum
e t , q u o d si de peditibus luis victoriam sperss
delatun esset, ex vmbUico meo mox enalam (ume
conlra equites hosiiuin , loca aspera , insqualia,
arborem, qnw regiones aliquot, ac praalto* monie*,
monluosa debes eligere. Si vero de equiubus luis
latosque campos umbra sua tegerei. Ad ipsaslautem
conira advcrsarii pediles vicloriam qua*ris, eeradices arboris perennes aquas emanaa$e, quibns
qui dcbes paulo quidem cdiliura l o c a , sed plana
vinetu passim . et horti irrigarenlur : ac secundum
ac palentia neque paludibus ioipedila.
harc experrectm fui. Poneaquam diu mullumque
%
*G1
HISTORIARUX LiBER II.
402
* ; , \ tius evenire; ctoriam emiu labore inle ; . * remplos, quasi in maimm tradituros. H;ec ita se
< , '
babere, ne illos ipsos quidem Romanos, usu belli
; \ \ \
doclos videri ignorare. Relinqui igilur, m ubi
\ , '
monlium crepidines seu extrema<fircuierhit, ex al , \ - tera parie. qua planities csi, et ad aggrediondum
. commoditas, invadant. 220 Conjectarg aulem ctii\ . , vis licere, si volet, donec illi circuicrinl, posse eos
, ad muniiissima loca interiin secedemee, omni vacare timore atqne periculo. Accedere hoc etiam,
.
quod non illorum timore pcrculsi fugere (in quo

, , ^ summa insil lurpiludo) sed periiia ducis usi, sceuritalem suis quaerere videbunmr. Quos w o cen . \
tum tanquam in specula siare debere dixerini,
, ,
imperatorem dum accederel observanles, tumquo \
qe ipsossecure secessuros, quos ut levi armalura
praditos, et in equis expoditis nemo s i l aggressu, \
rus. Hac oraiione Orchani caelcrisque raanendi vo /, ,
luntas injecta est, decreveruntque die sequenti con , ' ,
sulia pr&slare. Interea Roroanorum castra rumor
.
pervasit, imperalorem ex lelhali vulnere laborare.
,
. , * Quicunque auiem adhuc seniori favetant, jamjam
animam exbalaturum dictitabant, An quia sic esse
\ ; ,
pularent, an ex odio famain istam epargerent, in
,
. ambiguo mansil; nam iinperator postraodum, ne
, \ quod avo bene velbnt eos puniviss*; existimarelur, rem indiscussatn reliquii. Dum ba?c per ora
*
volvereatur, cliam Byzanlinos rnilites impulerunt,
. '
, uti e castris in urbcs Biibyniae vicinas se conferr
0 (
u i
s i
, . " Q
^ l
<P bumaniius imperatori acci
disset (68), omnes a Perais trucidandi. Quidamin \
super amici ad magnum domesticum adeunles bor ,
tabantur, miliiem in oppida propinqua deducerel,
* \
tanquam malis nunliis conterrilum, et illico tu ,
raulluaturum. Domeslico eos repellenle, inultis
, ,
precibus rogare insliierunt, uli senlentiam eorum
cum imperatore communicaret, fierelque quod illi
placuissel. Hocoblinuerunl, quando e i iUe impera . *
loroni quid ageretur, omnino monendum semiebal.
,
Prolinus vadit, ui ei nunliet, quid optimatcs e
rt publica futurum arbilrentur. Imperator id ipsum

fore
damnosissimum ducere,iiec]evitersio;nacbari,
, \ ac praecipere quamrrbnum sead portam caslrorum
objiceret, imliles cobiberet, ac neutiquam (umul , D luari omriiaque confundi sinerel, ne sine boslibus
ipsi semeiipsos perdereut. Libiad aditum castrorum
; ,
venit (venit autera, uti maodalum erai, fcslinus',
* ,
totum exercitum ad fugam in urbes incumbenteiu
' .
invenii.
Nain Byzanlini ne exspeclato quidem ejus
,,
reditt*
ab
imperaiore (quem obijsse pulabanl), 221
,
. - labernaculis cvm omni insirumento sublatis, ad
Jacobi Pontani nota}

(G8) Oemoslbenes, ,
m a n condilio , u l a morle nunquam tuia s i l .
quomodo et Cicero loquitur, pro Milone : St quid
particulis praecedenlibus singulareiii quaradam pationdi sieniiicationein videlicet morlem.
* quid mihi cont>gi$set, id est, si mortuus fuisseni, Habel ergo verbum Gr.rcis inodo optativo,
mihi acciderft priu$, quam hoc tantum mati videro.
In iv Calilinaria d i v i t : Si quid viilii ob>igertt, aquo

animoparatoquemoriat.VA in aniliana: Si quid ao
$et i d eal, u l bomlni. Ea est aulein nalura? bu- (Pompeio) (actum esset.
Et n , De i n v e n l : St auid pupillo accidisset.
autem Philippica : S i quid mihi humanUus accidis9
JOANXIS CANTACUZENC
urbes quaa diximus iter capcssebant. <Juo con-
gpccio, alii nc ipsi quidem mauerc polerant, sed
cuncti jam fugam moliebaniur. Magnus domesticusrei iudignitatem iniquo passus animo, principes
fugilores ad reditioneni inducere nilebaiur. Cura
iiihil oblincrcl (tolum quippe agmcn jam sedilione
fervebat), reliqua in poslremis ponens, omni studio curaque ad saluiem iinpcraioris se d a l ; et
quam cekrrime polesl, ad ejus tabcrnaculura accurrens eum non rcperit, quod minislri, duni exercilum ad fugam elleri', caalra deserere, ipaum
propter illatum vulnus equo insidcre non posse cerncrent, ejus saluti metuenles, tapeli impositum, ac
Jembo forle forluna occurrenti crcdituni. Consiantinopolin pervchendum curaverant. Reversue ipse
^
. \ ,
.
, \ . >,
,
, \
* .
;.
,
.
,
,
, \ ,
tlpv . ;
R-
quoque Pbilocrenen coiicessil. ln qualuor auiem

agmina divisis militibus, unum Fbilocrenen, altcrura
Nicelialum, tertium Diacibizam, quarlum Rbilzium
discessit. Orcbanes borum omnium ignarus nihiio
minus Parzalum fralrem cum Persis aliquot ire,
exercitumque imperatoris speculari juseit; nam
eos ne somnum quidem placalum ea nocle visuros, sed ad cladem iptorum quippiarn machinaiuros opinabatur. Ble lenebris quain niaxime dabalur tectus, et caslris vieinus, ubi niililes turbare
gcnsit, e vesiigio nunlium ad fratrem m i l l i l ; quo
ille nuniio percussus, niotus bosce nibtl suis apportare boni est auguratus. Paulo posi per secundum nunlium eum docel Roinanos perturbate ac
\ \,
, 5 ;
.
, \ ;
*
(
), ,
*\ ,
, ,;.
\ ,
\
^, ;
, , mistim castris coasurrexisse, nec Byzanlium, sed Q
^\ .;, \
versus supradiclas urbes aufugisse. Quo cognilo,

sub aurorain ipte quoque molis castris, circa bo- .
ram aborio sole secuadam, Pbilocrenen venit. Ro- . ,
roani, qui eo ae receperaai, qooniam claves portae casu perditaB fuerant, confuse cum calouibus et
* ,
lixis, vaea et onera porlanlibus sianles, cum jam
\ '.
Persas cerio in ipsos graderentur, in ordinem re- ;, digi ad resislendum non poterant, a bajulis servi
liisqoe aliis inlermisds impcditi. Ubi clavibus in- . '^
venlis porlae patefaclae sunt, plures conferiim i n - ,
Iro rumpebant. Curoque sc in ipso introilu vebe- ' . *
nentius contrudcreiit, ac nmiuuin comprimerent
, \
et conculcarent. ires oblriti, 2 2 2
autem a
; \ Barbaris duo el trigmta ferro pererapti suni; e
, quibus duo illuslres, Manuel Tarchaniola, et N i - . ' '
cepboros Canlacuzenus, ambo cognati magni do- ; ; ,
mestici; capti item cenluro quinquaginla, majoreia , 4 , \
parlem servi mililum. Eqoi ablati quadringenli. , '
Reiiqui facto globo cum Barbaris conflixeranl, elex \
illis paulo minus duccntos occiderunl. Orcbancs " ,
; . ' *
rernens Romanos jani se defendere, cum aliud non
posset, copias a monnibus abducens in proximo , \ \ ,
, , \
castra fecit. Qui igilur iltic parlim occisi, parlini
eapti sunl, numero tot fuerunt. Poslridie (09) in ; . 2

f o r i s
Jacobi Pontani nolao.

(69) Codex Graicus babet, ,
pridie. Scd quando buc v c n m u l ht\ equites ac
pedites, el a quibus Barbaris inierempti sinl, non
queo coiniccre ; ceilc Orcbancs mane venit Pbi-
locrenen, bora allera post oriuin solis. Existipio

loco , Irgendum ,
poilrid e pro pridic. Coiisulcret lcclor.
4G5
IIISTORIARUM LIBER .
4G5
, , pugna equitcs ac pediles simul oimies scptcm

, - pra quadraginta occubuerunt, et ad extreinum
, ,
magnus bcteriarcba Exolrochus, qtiem non a bar
baro, sed Roraano aliquo iciuin fcrebalur; sive
, quod eum non agnosccict (jam enim nox ittierve \ - neral), sive quod (b dissidiura nescio quale se u l . \ , cisci vcllel, lencbris maleGcinm oceulianlibus. Su , ot
spicio fuita Roitiano vulneratum, quia Pcrsae tum *
.
recesserant, quando ipse caput gladio diflissus, ac
, \ '
cerebro patenle, etiamnum in equo, sinc voce i n , ventus est, nec diu postanimam exbalavit Per alia
, ,
porro oppida disp?r$us Romanus exercitus, codem
die velutex compositoPhilocrcnen convcnil, iiideque
, , non procul a caslris Orcbanis transcuntes, Scuta\ , rium accesserunt, et Byzaniium libere irajecerunt,
\
unde ad suosquisquc lares rcmeavil. Imperaior cos
\ \
qui de roortc sua in caslrie fabulam disseminaranl,
."
criminisdamnabal illequidem, magnopereque accu . "
sabat, nou tamen promerito inuliabat, verilus sci ,
licet, ne odio avi id facere viderelur.
, \ . "
, , , \ . \ .
\ \, \ \
, '
' , ( ), \
, . '
, ,
, . , ,
.
,
, , \ ,
. , ^
\ , \ ,
\ .
;
CAPUT I X .
Amor imperaloris in magnum domesticum incredibili* exprimUur denuo. Docetur quftntoperc contenderit,
ut eum imperii con&ortem haberet; quem tamen honortin ille constanter toties repudiavit, cum altoqui re
ipsa pamm omnino ab imperatore differreli quandoquidem penes eum eral tota imperii administralio.
Sed cerlis de causis nomine el insignibus abstinuit; qum lamen, ut videoimus libro teriio, etiam certas
ob causas postea admisit.
, C
\ ,
\ \
. ,
\ ,
\
*
,
. , ,
\ , \
, \
, *

,
\
\ , \ -
Diebus non adeo muUis Byzantit commoralus,

femore jam per&analo Bidymulicbura c( Adrianopolin excurril. Ibi, cum aniea sempcr cum magno
domeslico tam jucunde in sermone versari solcret,
ul 2 2 3 ^ P d ' P e nocles confabulaudo consuinerenlur, dum colloculioni vacant, vcterisamieiliae ei arciissitntt conjunctionis, non per iransennam, sed cogitalo, el de indusiria eum commoncfacil; illonim praHerea, quae nuperrimc pro Syrgiannc e carccre Jibcrando roganti responderat, n i bilpcnitus fore scilicet, quod si illc facluin villct,
non idcm ipsc vellcl, et in quo ciTiciendo non eliaiu
omni studio elaboraret, nequc si quo modo rclicla
patria, uxore, [liberis, ct u i ficmel dicam, robus
omnibus, in solo peregrino acvum Iraducere instilueret, posse unquam abeo divelli, sed prius cum
doclarum, qnam id inlcnjpeslivc atque insolentcr
6
es
sae
-M
J0ANNI3 CAXTACUZEXF
facerei. S i ab isla copidilate averlerc m c H k m rjiis , ' : ' ,

possel,
quoquo, rcbus uiiivcrsis remisso , *
nuntio, vitam cum illo vagam iu locis cxteris vic- ; \ .
turum. Deindc, si a Deo, in cujus unias manu rtl
, \ ~
est, optio sibi darctur ut pro illo bac luee deccde- , \
ret (70), seomnimodis de annis suis ad illius an- ; ,
uos addiiurum. Ad luxc, si quacunque landem de
causa, conlingercl ipsuro striclo ense inse ad caidera
, ;
jpsam rucre, ac invilum reprimi, facinus quidcm, $ ,
ut malum reprehensurum; eum tamen tdcirco nun- \ \ ,
quam odio proseculurum. Ilic cursura orationis *
inierrumpens magnus domesticus, omnium bono '
rum niagisquaro aliorum quoiumdam meminisse , dixil, ct arbiirari, si quis animis post fala rerum
, ,
bumanarum sensua el inemoria reslet (71), om- , nia potins, quam sermonem hunc, menli sua3 no- ^ . ^
tos> indelebilibus insculptum, oblivioni iradilurum. , Quid aulem nune isla sibi velint, et quorsum spec , *
i e n l baad aascqui. Tum impcrator, Recte, bactc \
rnis enini ipsum eorum vim celasse, quaro nunc
.
nianifesie prodiiurus sit. Quam sincere ac pure i l
lunt corde suo ainet, jampridem mullis argumenlis
. " ,
cognovisse; cupcre aulem nunc eumdem amorem
. , *
suum rjrioris quoque omnibus ei Romanis ct bar bnris per terras ullimas clarum conspicuumque
, \
rcddere; quod quidem futuium sit, si etipse pur
pnram indutus, el imperaloriis insignibus ornalus
\
, mia sccum Rom?nis imperilel, sibi palam assideat,
\ [ . ' ,
sectim iuore jmperalorio respondeat. Et quanqiiaru
h
boc exlra, inquit, singulare quiddam c l eximium, , \ *

ut sane esl, videbitur, lamen si cum interiore mea
* ' \
erga te affeclione comparetur, mullo illa inferius
, reperielur. Nam et alii ante nos consorlem impe, ', \ r i i (7i) ciegcrunt, majesialemque communicarunl;
;.

brarenlur. Euin imitatns M . TuHius, Philipp. ix,
(70) In Graeco e$t, ,
ubi de Servii Sulpitii slalua erigenda agilur:
apud plures e$$e. Sic rursum cap. 46, "
, sire enim abiero ad Mihi autem recordanti, inquit, Servii Sulpitii
plure*. Loqaitur eodem modo Plaulus Trinuinmo. multos in nostra familiaritate sermoncs , gratior
illi videtur, $i quit est sensus in morte, (cnea Lacrymathuec mihijcum video,
tua (utura , et ea pedcstris magis , quam inaurata
Eliciunt, quia ego ad Iwc genus hominum duravi
equestrit. Pluribus bapc Mureius Variar. lcct. lib.
[quin prius 7, cap. xix. Porro quas res de noslris rebus coMe ad plures penetravi ?
gnoscant beati, consulendi sunt theologi. Inlem
asserunt absque peculiari revelatione pennissuqne
Plure* vocanl morluos, qnoniam reTera piures
Dei damnalo* rerum nostrarum nihil cogMOscere,
ftunt mortui, quam vivi. Aristides Sopbisla:
Idem senliunt de his qui purgatorio igne detincn ^
lur, quibus Deus de his quae apud nos aguntiir.
,
crebrius quam damnaiis, quando opus est el illi
, ! . ld
est : Hac eo$ locutoa, arbitror facile ad plure^placct, revelat.
(72) Micbael paler ejus cum Andronico scniore,
(boc eslr, ad morluos, seu ad inieros) redituros,
rt is ciim Micbaelc primo Pabrologo, et supesi modo quidem etiam i i / i cvm pluribtu jacere exiriores quoquc Consianlinopolilani cuin liberis
slimandi sunt, quod mihi sanc non vdeiur. Yerumsuis imperarunl. Apud Roinanos imperalores, a
taiuen sensum verbis aliis paulo clarius cxpressi,
Diocleliano. qui pritiius imperium cuin Maxiaiiano
cum dixL hae luce decederet.
comnnlilone euo communicavit, ct iu ea re mo(71) Sulpilius ad Ciceron. in illa consolaloria
deraiionis suinmatn laudem promcrnit, usilatum
epistola super obiiu TuHia;: Quod si quis eiiam
luit babere consorlem tmperii : non modo ut
inferis sensvs etC, qui illius in le unimus fuit, hoc
ierte illa le (acere non vtli. tsucraies in lauda- unus Oriemis , allcr Occidentis esset imperalor,
i;ed etiain , ul phiros Occidenli imperarent: Utione EvagoraB lali quodaai principio usus est,
melsi hoc interdum per lyrannidem polius factuni
tuni dixit puiare se, si quis eurum <|usc bic fiunt
esl. Nolanda ambiiio, et
Alexaadrj
srnsus ad morluos pervcnirot, nibil posse ipsi
Hagni, qui Dario majorein parlem regni usque ad
Fvagorac accidere opialius, quain ut rrs ab ipso
Eupbralcm, ct alteram iiliam tixowin, pro repa'd;ue ac fortilcr gcsta; cloqucnlis alicujus huliquis capl vis lrigbila /inillia lalciiluiii offcrcnUN
uiiiiis voce , ul ipsaruiu dignilas posccrcl", cele%
HISTORIARUM LIBER II.

:, ;
, . ;
\ ,

, ,
\ \ -"
' . "
,
\ ,
\
, * \
.
470
ab 2 2 4 aniicilia autem et volunlatum conspjr;:tioneeiiarn a poelis hisloricisijue pradicalos, nou

parum a nobis superatos opinor. Quamvis igilur
aliis omnibus mirabile, mibi tamen mediocre et
esiguum quiJdam apparel; non solum quia maxiuie
tibi volo,et idilanquam paYvum aliquod documcnium
intrinseci summique amoris erga le mci exislimo,
sed etiam quia id Roraana? reipublicae majoreni in
moduro proderit. His rationibus imperalor ma
gnum domcsiicura promovere nitcbaiur, ut impcrii
collega simul ad clavura sederet. Ble vero idem se
prorsus senlire respondit, et magnum quiddam ac
suspiciendum esse imperium Romanum per se, et
aliis bumanarum fclicitatum quasi coronidem qiiamdam el fastigium quoddam videri; si tamen cum
& eorum mulua charilate conferatur, nec admirabile,nec merito obstupescendum esse. Qui enim al
terius vitam sua? antelulit, el pro codem summa
\ \
cum voluplate emori elegit, quid mirum, si cum

boc impertum, aut si qutd imperio praestanlius es(,
\ * \
dividat? Be bac autem beneflcentia muUiim se illi
debere, idque ingenue confileri, et verbis quam
, religiosiseime possit gratias agere, re ipsa referre,
,
cum animo eamdem illi benevolenti amorisque
, .
magniluiinem remeiiatur. Quod vero nunc sibi i m . *0 ; ^, \
ponat, id se admiltere, ct pro confecto ducere [75]
'
(quod enim ad se aliineat, iiibil dcesse, quominus
\ confectuiD sii), re tamen nequire perflcere, neqae

, \ ;
allubescere sibi, neque ullam jucundilalera parere.
Quamobrem coeplis desislat, sibique recusanti ignos , \
. . .
,- .
" '
, cat.
Tura recusandum,
imperator : Non
ita causas
prsccise,
nuHoqne
praelextu
verum
afferendas,
et
, \
quod postuletur, cum ratione non congruere demon \ .
elranduni, atque ila demum culpam ab se amoven , \ dam : alioqui nec prudenlis, nec valde amanlis esso,
,
asseverare siropliciter, nunquam sibipersuasuni i r i .

Ac si non aliud, hoc unum certe, quod semper prae
, *
se ferat, nibil esse tam parvum aul magnum, quod
.
ee volente non sit facturus, jure ad dandas manus
\ , \ .
posse compellere. Si aliter fit, par esse, ut demon Btret, quo se haclenus dolis ducialuin fuisse iniel *
ligat. Tum magnus domesiicus : Non aliter esse, et
, \ ,
eemper sese affinnare faciurum- quae ille vclit om
nia, et in prsesens nihilo minus ad boc ipsum pa . , '
ratum esse. Ganerum quod inodo a se conelur iin. , \
petrare, in eo non dici cobaerentia. 2 2 5 Omnia
enim propter me exsecuturum dixerim, inquit,sed
, propter te fianl. Cum porro i d , de quo nunc ser . ' '
moncm babemus, propter me iit, ueque juslilia ss , ftit, neque necessitas flagilal quidquam te veiborum
.
atuplius persuasionis ergo proloqui. Nam quia tu
Jaeobi Ponlani notce,
respondit, praslaturum seea, si secundus sibi,

non par haberi velit. Cselerum nempe mundum
posse duobus solibus r e g i , neque orbem summa
duo regna salvo staiu lerrarum babere. Justiuus
lib n .
(73) Pugaantia videlur loqui, si scquenlia conideres. Sed baec ad animuro , quse sequunlur,
ad babitum, et insignia, ct noinen pertinent, qux
a
sibi ait non allubesccre, neqtie ullam jucundilar

tein parere. Adbibei eliani isla recusalione argulias.
Demuin infra', ex i l l i s , exteriore quidem habilu
vesliluque non eo. c l c . , puet, nou lam oflicia ac
niunera imperatoria recusasse, quam proplcr
exiernam illam majestalem , cum non deessent
Andronico libcri, etsi iinpuberes, invidiam fugissc. .
471
JOANNIS CANTACUZENI
ita affectus es erga rae, ul ego erga le, el idem

quod ego proiiteris, est sccundum ralionem
exislimare, oralionem luain apud me valere debere,
meam apud le oon Uem. Si igitur in uiroque eamdeni vim habet ideinque valet, decet ut lu quoque
quod ego malim id prastes, cum prseseriim de me
sit negolHim. His, el pluribus uliro ckroque dictis,
imperatore id agenie, uteum ad imperii societatem capessendam inducerei, magno vero domcslico
prorsus abnuente, in prasens digrcssi sunt : cum
ncc illc spem omnino abjicerel, ncc bic lanlum
valeret ut. a senlemia i'lum detorqueret. Yidens
ergo artco retractarium imperator, alios insuper in
pariem laboris hujus vocare sialuit, si forte per
eos quod volebat consequeretur. Andronicum Asa-
472
,
- , ,
\
. ' ,
.
, * , .
' , *

\ \ ,
,
,
. '
, \ ,
, \ \
. \ 4
nem, ipsiue socerum, et protostratorera Synadenum ,

assumit, domesiicoque coram pra?sente, postqtiani
,
super aliis nonnullis eos compellavii, remproposi tam exorsus est. Domesiicus diviuans quo de argu- , , , *
inenio lexeretur oralio, e concilio impcralorem,
, ac si quidtfam necessarium haberel diccre, evocat; - '
et seducenseum, per Deum obteslalur, ne quid eo- . Fum quae decrevissel ad pramntes proferrct, utpole
, \
ulililaie nulla inde conseeulura. Nam si ab ullo
, morlalium co perpelli poluisset, abip&o poluisse. E l , \
quia inultis as.siduisque congressibus aclum egisset, ', inirari se, quomodo alios id sibi effecfuros spe- , ,
raverit. Imperalor, qnoniam oonatum suum fore
,
inanem cernebal, magno in dolore per dies coni- , \ \
plures iuit, deque inagni domestici inobedientia Q ,
\ ,
et parum bonesta periinacla querimoniam babuk
,
Yerumlamen precibus obsecutus, de re lantopere
cupita conlicu.it. 111 i alii, quid imperator voluissel, * \ ,
, \
non saiis norant, nisi quod verisimiliter conjectabant
, de arduis negoliis cum ipsis aclurum, a domestico
. ,
impeditum fuiese : quam rem ei viiio vertcbant,
secumque iniquissime actum contendebant. Porro .
\ ,
nemo qui ista audit, nullo argumento probaia nos
\
scribere ac meniiri puiet, quod haec usque bodie
. ' ,
uon publice innoluerunt. 2 2 6 Testor enim omnia
iuspeclanlem el univcrsis qua* sunt semper pra?sen-
. ,
tem inccrl(<riimque et occultorum nihil nescieuleai
\ Deum, me neque in caHeris oinnibus, quae narravi,
\ vel odiuin, vel graliam, vel aliud quidquam veritati
pra?posutdSC, el nunc rein gestam ut gesta est vobis D . "
: \
iradidisse. Neque vero semel, bisve quatcrve, sed
. ,
fijepius Andronicus junior imperator Gaatacuzenuni
, , ;
niagnuni domesticum loto pectore et omni conatu
ornainenlis imperaloriis coudecorare. sibique asses- ,
aorem ct collegam cooptare conlendit. Quo nimio , , \
pere dctreclante, conGrnianteque, quo res cumque
' .
caderet, nunquam se obtempcraturum, diu in gravi
aegiinionia vtrsatus esl, et inimodicam ejus obsti- ' ,

naiioncm in rcprcbensionc posuit. Exlcriore quidem
. " ,
babilu vestiluque non eo iucedebat, quo irnperalor
\ \ ,
posiulabat, sed actionibus propemoduio nibil ab eo
\ , ' \
diffcrebat. Nam et rcrum tota adminislratio p^nes
, '
iilum erat, et cdiciis imperatoriis ceque ut ipsc i m ,
peralor in nio sci i inuabari substribebal : qnx ue
(
473
47
, ipse prutulisset, perinde accipifbantur atqueai ab

\ * ore imperaloiis prodiissent, el reliqua dcmum quae, \ \ , \ cumque imperalor facerct, cadem ipsi Hcebant.
- Nam et in ejus stragula vesie somnum capiebat,
\
si quando in expedilione contigissel ministros BU pelkdilem, scu impediraenla portanies non adesse :
, \
et in grabalulo ejusdem (quod nec filio et quidem
. , impcralori, nisi id ei parens deferret, fas erat)
*
ipse liberrime, idque eo lam prasente, quam ab , sente meridiabalur: et si quandosimul pernoctas . - sent, coiburnis ejus licentius quam suis utebatur,
\ , ageb >lquc impcratorie omnia, utimperator inluens,
,
vebementer et ullr.i quam dici polcsl laHarelur, et
. "
gaudium suum nec apud aliosUacilum babere pos ' , ,
sel. Nec ista Annam imperatriccmlaiebant in cujus *
'^X ^ , - conspeciu eadem sa?pe faciebat, ut iinperator ei
!; \ * ,
noimunquara dicerel : Quid landcm forel mali, si
\ ,* quae privatim agis, publice fierent, noscerenlurque
\ , \ . ab omnibus? llle nibilo minus, u l scmpcr renite ' , baiur, praesentibus se contentum aulumans. Ac de

his quidem veritalis testificandx causa tautuna d i . \ xisse sufficiat.
, , ,
. , , \ ,
, \ * * .
, \ , \
, ' , & , \ , \
; ' , .
, , .
227
CAPUT .
Quomodo Benedictus Zacharias Genuensi*, posterique Chium insulam tibi propriam fecerint. Ejus recuperandce occafionem Calothetus dynasta Chiu$ matre magni domextici conventa, ostendit; qua hliu$ et
imperalor Didymotichum ob id Byzantio evocantur. Cum Calotheto prcesenlet colloquunlur. Consilium
magni dometiici, quo pacto eum Martino, qui tum Chium oblinebat, agendum $U.
y
, - C

. ' ,
' ,
Non multis anle annis Benedictus Zacharias (74)

Genuensis Ghium invadens, ea politus est (75).
Cum vero seniori Andronico propier frcquentes,
et infcslas Persarum in urbes orientales Romanorum incursiones diflicile esset insulara recuperare,

(74) Propria solet postponere, quod apud nos inlercedebant, tingularem benevolentiam^ et nnimi
inuailatum eel. Itaque pro Zacharias Benedictus,
propemionem in Liguref mauifestis argumentis prcn
scripsi Bcnedictut Zacbarias. Eral aulem . se (erebat. ETl cum multum reipubliccB interesset, tam
Recentes enim in bujusmodi Iialicis et Latiiiis
potentis principis in Oriente, ad navigationes Aiticas
Yocibus, ut est Benedello, pro liuera b ponunl conficiendum, amicitia atque fovore adjuvari, sub
, et quidem prafixa ei . Hic pro Benedictus, initium proxitni anni Jordano Raaluengo cive Aiteitsi
ecribunt , el Bcato exprimilur bis
pratore, senaius nomine Gulielmut vicecome$, et
litteris , . Lege Henrici Slepbani libellum,
Guarnerus, judex, prudentissimi atque integerrimi
de infidis Gtaecai bnguae magistris, pag. 137. Hic viri, optimeque de pattia semper meriti, ad eum leautera ex facium depravate gati missi iunt,qnorum opera alque industria respu^
. non dubito.
D blica atxecuta e$t ut inito cum ipso fcedere atque
(75) Quae deiacepsde insula Gbio a Gcnuensibus
amicitia, re$ orientales longe meliori loco, quam anper vim occupaia, et vi retenta, ab boc nosiro meteu es*ent. Ipse etiam, ui aliquo recenti bcneficio
inorantur, vebernentcr discordantab iis qua? Prtrus
sibi rempublicom arctius, ul nonnullis placet, Chium
Bizacus meraoriae prodidil lib. iv Historia; GenuenIonii marts insuluni dono dedi', elc. St donaia fuissis, el post eum Uberlus Folieta, lib. vn, duui
set, credo equidcm, Andronicus ejus filius, MichacSinyrnam et Gbiunt a Micbaele I Pala?oIogo Ge- lis, inquam, non posiulassel qua? bic postulassa
nuenstbusdonaias esse ailirmanl. Locum ad verbum
legilur, nccipse nepos istaconira jus fasquo fecisscu
atscribemus : Circa hocc tempora (126ij Michael Libro teriio, cap. 95, ilerum capitur a Gcnueu^
Palocologui orienlis imperium obtinebat. Qui ob prisibus.
valut limultatcs ei inimicitias, qjiai illi cum VenelU
t
475
JOANNIS CANTACUZENI
476 -
pacem cum Zacharia composuit, sub ca conditione ( ,

is Cbium relinercl per decennium, nec esset
,
Iributarius, lanlum utinsula impcratoris vocarelur,
' ,
ct in muris signa ejus figerenlur; eo lempore finito,
, ,
Romanis restiltierelur. Hoc foedus primum cum
\
Zacharia percussil imperalor. Intra eosdem annos
,
Zacbarias, Ghiis subactis, insulam sui juris fecit;
Ocbyrum oppidum, et alia vetusiale ruinosainstau- .
.
r a v i l ; et sicubi opus erat, rauros in allitudir.em majorem cduxil; fossas item et alia adorna- , \ ,
v h , quoe usuiessenl, si bello pelerelnr. Elapso hoc
, \ ,
decennio cum viderel imperalor Cbium sic rounitam baud sine magno laborc possc recipi, et ac- \
cessisset praelerea legatio a Zacharia, qua rogaba- ;
. ,
tur, ne sibi proplcr insulam negoiium exhiberet,
IUI
|*|
jMiMiii iti-gvtiuiii /JWifWiV| ^
"
"
quinquennium fiub iisdem condilionibus adjecit,

0*

,
rursumque aliud quinquennium. Zacbaria enira
morluo, filii ejus, u i C b i i , ita paternae callidilatis . , \
\ ,
haeredes, et imperatoreni instar pueri tractanles,
\ \ , \ ' ,
priusquam anni ooncessi fliiirentur, alios pacisce
\ ,
bantur : et cum re quidem ipsi insula fruerenlur,
solo nomine iniperatorem esse dominum sinebant. \
, , \
iam foedus cxibat, cum Calolhelus unus de Chiis
\
dynastis maximarum opum, cui cum donio magni
\ , }
domeslici velus et summa erai necessitudo (avi
enim ejus, domestici majoribus amicissimi, con- . : 'unclissimique fuerant, ut et ipse domesiico), bic , igkur Galoihelus ad malrem ejus, per id tempus
, Didymotichi manenlem adiit, Latinorum scelus ei
indicavil, qui Romanos insula spoliisscnt, quam Q (

pcr fraudem tandiu occuparenl; et rem baud
contemnendam, neque lemere e manibus dimit- , ),
; \
lendam videri,cum in annos singulos 228 cenium
, \
viginli aurcorum millia pcnsilet. Bcnevolentiam

quoque suam et conjunctionem consueludinis cum
,
ipsa, et ejus fdio in medium atiulil, ac landcm
auclor fuii ut si posset imperalor classcm sub-idia- ,
riam in Ghium milteret; ipse vero qui pcr se
5 , *
plurimum opibus el gralia valeret, mullosque alios lum amicos tum cognalos ad socieiatem aggregalu ,
rusesset, ad insulam vindicandam vires suas con- \
jungerei. Praaclaram autem occasionem belli contra
\ ,
Mariinum fore, lum quod foederis tempus jain
; cxspiraret, lum quod impcratore inscio, arcem ad
,
Cbium vi subjugandam exsiraerei. Orabat lamen ,
illam, negolium prius pcrpenderet diligcnter, ne
\ ipse capul et foriunas suas in periculum adduce- . \
rct, si imperator cum copiis non justis eo adnavi* ,
garet. Sibi quidem nibil esse oplatius, quamCbium
,
quoque non mediocriler irucluosam sub Romano \ <
rum dilionem succedere; nibilominus se sibi ac ,
\ ,
propinquis suis prospicere. Si namque res secus
evenirent, cum lota siirpe vila et facultatibus exu- ,
. \
lum i r i , nempc Latinis rescisceulibus ejus impulsu
\
imperatorem cum boslili classe advenisse. Ideo
porro se ipsi anie omnes menlem suam aperire,
. **
quod imperalor per omnia ex ejua judicio arbitrio,
que aclurus s i l . Ha*c matri iimgiii duroeslici clam
, , c !
4c Glilo Galolhelus; quse stiimiios ei majorcs sub-
47
IIISTORIARUM LIBER 1.
;, jccil, bonumque et utile itiiin Romanis tura sibimet

quoque consilium dedisse affirmavil. Et quia ad se
;.
priinum pro anliqua familiaritale ac benevolentia
;
quse iili secum, ct cum filio inde a majoribus i n . .
\ tercessissct, refercndum pulavisset, se rcmquam optime confecturam. Haec ilia. lnde imperatorem
et filium Byzanlio Didymolichum, utde necessariis
, \ ; \
quibusdam cum ipeis aclura, accersil; quijmox aliis
\ ' \
. \ poslliabitis, in viam se dederunt. Aadita causa
obquam eseenl evocati, laeiiiiam ceperunt bellum
que pro Gliio ut rem pracipui momenti promple
,
coinparandam decrcverunt. Accituro quoque Calo .
thelum verbis eiBcacibus in proposito confirma
runl, et pro dignitate sua bumaniter munerarunt;
,
dalisque promissis, se ipsi el generi suo bencfac . 01 ' ;
, ^
Cliiura dimiserunt, ut quibus opus forel ad
Lalinos in tempore adoriundos praepararet; ipsi
',, \ \ ,
, \ Byzanlium reversi, iriremes fabricandos locarunt,
\ et caelera lanquam Ghium navigaluri curaverunl.
. Dum vero circumspicerent, el honeslum aliquod
, - belli principium quajrerent, magnus 229 dome , - sticus, Iriremes et arma necessaria conQcienda,
copiamque navalem, el gravis armaturae militem,
,
, qui conscenderet, colligendum suadebat. Et qno niam foederis cum Martino terminus adesset, ipse, , . \ que inconsulto imperatore arcera ad insulam ser , - vilute opprimeadam exaedificaret, mandalum illi
mittendum, quo tum de facto incusaretur, et ex,
. struclione desistere juberetur; lum si foedus novum
, ^ cuperel, priore jam exacto, Byzantium venire moneretur. Si aediflcare cessarit, et Byzaniium pro
, \ , fcctus, pacla convenia nova rogaverit, quod rc
, \ - considerata melius censebilur, se faciuros. Eienim
aui juslum esse, non pati de caelero Mariinum Cbio
. \
imperare, sed alio modo de illo bene mereri, insu\ , \
, lamque Romania parere : aut foedus non in eas
, condiiiones, in quas antea, sed quibus ipsis libue rit, ineundum, nempc ut Marlinus rarsura ad tem , pus certum praesil: et si neque aedificare deytiteril,
, \ * \ neque foe.lera nova quaesierit, ac si jam firma sii ei
el stabilis insulae possessio, tum instruclis trire , * mibus primo quoque tempore illuc conlendendum;
, miilendasque insuper lilteras, quae Ghios in aedifl\ , - cando pergere vetenl, ut bac raiione aut inviius
. " ^ desinat, ab operis deserlos; aui si etiam nolentes
$, '
coegerft, sibi infensiores reddat. Iiaque consilium
'
ceperunt, ut Ghiis scribereni, et quae essent para , * '
lae triremes, eas armarent, aliasque novas addc ,
rcnt. Ac epistola quidem imperaloris Martino red 0
dita frustra fuit: ea siquidem lecla, operi magis
, ,
institit, summa ope enitens u i arx absolvereiur;
, et ut quibus esaet opus, iis advantum imperaloris,
,
quem jara suspicione et ipse praecipiebat, aulevcr ,
teret. Bcnedictus porro cuni Martino fratre liligans
; ,
do sex aureorum luillibus, quae sibi in annos sin :, ^ gulos hsereditario jure de publicis veciigalibus de~
\ , .
bebaniur, quibusqne ab eodem fraudatus efat, ad

impcraioiem seconiulit, fralris iniqiuialem accu.14 ,
sans et anxilium (lagiian : quin eliam lUlara*
l u r 0 ?
'
JOANNIS C A N T A C U Z E N i
4S0
oxbibcns, quibus magna illius injusiiiia improbi- ^ , .

tasque coarguebatur. Imperator et se, ubi co ve -f
nisset, soelus vindicalurum, el Benedtctiim n hi!o
* ,
minus pecuniam inierversam reccpturum promisit.
, \
. " .
; , , * , & ,
,
. \ \
. * ,
& .
:
2 3 0 C A P U T .
Numcrus navium in Chium profiriscentium : trierareharum ambitiosa contcntio. Qua condithne imper
Mnrtino insula* prccfecluram relhiquere statuerit. Ejus contutnacia. Culotlutus adjuvare Romanot
Bcnediclus casiellurn imperatori tradit. Martinus rebus desperatit $e dtdit, et Chiorum manibui n
domestico eripitur. Mariinus in vivcnla ducitur : vxor, lioeri, famuli exsilio mullnniHr. Ejus milil
duplex conditio proponitur. lmperalorii nonlam in bene mereri cupienlei gratus aHtmus.
Iiaque classis centum et quinquc navium com-
parabalur, e quibus paulo pauciorcs eranl duorum
*
gencrum, biremes et iriremes vidHicet, et ex his
*
bippagogi [quibns nimirum equi transvehuntur] * \
oclo, in iis equi irecenli, reliquae uniretnes. His . \ ,
paratis equbalum et cibaria imposuit. Tnm non
, \ ,
bivU conlcntio liierarchis incidit, dum quilibel
, CTieros sumptnoso splendidoque apparatu supe- \
r i r e nililur, el cum alia magniflce instruit, tum
. classiariorum arma , et clypeos suis insignibos ; , exorual : nec enim de inQoa plebe, eed viri no ,
biJes et admoduni copiosi erant. Navigabant porro * ,
cum imperalore non modo gravie et levis arma- .
l u r a multi, verum eliam de proceribus non pauci,
\ ,
et prseier equites mullitudo ilero non spernenda.
,
Onnibus rile ac perfecte paratis, Byzaatio vela in ^ ? ,
altum dantee, cursum in Cbiuro dtrigunt (76).
. ,
Slatuerat vero impcrator ut si Marlinus, adventu
,
classis audito, priusquam in insulam descindere- . ,
lur, pro ea rogatum venirei, reliquum arcis aedifl ,
care, et pro securitate in futurnm, praesidium illi
,
imponere: Martiuo, restitucnti Benedicto certorum , , ,
annorum, quam ci delraxerat pecuniaro, reliquae , ,
insula? prafecturam comroiltere. Qui lamen non
*
solum nibil eorum fecit, quae debuil, sed ubi ap , pnpinquare classem intellexit, ternas triremes . ''
snas, easque vacuas mare demersit, Romanis , '
que insulam babilantibus, mortis poana proposila, ,
armis imcrdixit, urbis ponas communiit, el cstera
& , ,
quam visum est opliroe consliluiC, ociingentosquc tj * ' armatos quos habebat, in muris ad imperatoris ,
impelum repeJlendum collocavit; jam enim non
, .
dubie rebellabalur, nec signa imperatoria in moe ,
nibus, pro consuetudine, sed Marlini duniaxat
; ,
(7G) De boc bello lam mcmorabili, et causis ejus
vit, elc. Bem lotam, de qua nosusr lam mulia c l
pauca perslrmgil Gregoras, lib. ix. Nam quae ad
insignla, deinceps versibus circiter viginli tribus
^loriam junions Andronici faciunt,libenier vel exabsolvil. Quainquam el illud verissimum est, pauiVnuai, vc^ omiliil : Sub aulumnuin omuibus irirecoruiu admodura noiiliam babuisseGregoraui, quod
mlbus llomanorum, quiv Uyzantii, Lesbi, atque in el nosler Canlacuzenus inilio bistorbi; sua, quamcnteris in&ulis, et muritimis nrbibus crani, iiec non quam taciio ejusnomine aflurmavit, el ego narratnriremibns, et qnatnor auxiliarm triremibm CyUonibus uiriusquc confcrendis persa?pc expcrlu
cladum insularum prlnapc actenilh, e portu sol
suui.
481
n i S T O R I A H U M L I B E R II.
4S2
, figebaniur : quasi insula ab co rerto jam acquisita.

, . et mancipio oblenta cssci. Calothcus cum 2 3 1
. \ ; suis Lalinorum metu corripere arina nltro
audebanl, sed ad operam prostandam, ubi impera \ ,
tor oppugnare urbeni ctepisael, parati crant. Mar , ,
linus oclingentU illis confisus, se dcfendere insii . '
lucbat. Iinperalor adliltus appulsus, el exsceasione
\ ,
facla, terra stalim polilus, prodacto equilatu ad

, oppugnalionem accingebalur. Bcncdictus Marlini
. - germanus caslellum jaclu lapidis ab oppido dissilum lenens \cnit, illudque imporalori tradit, et
, .
fralrcm ul injustum ac slolidum accusat, si qui ,
dem apparalu mullo inferior, tantis copiis resi, ; , \
. sterr. se posse spcravisset, et pluribus ab i.nperatore beneficiis obligalus, Cbio ipsum spoliare
\
meditatas cssel. Imperalor casiellum ingrcditur,
, * *
Benedictum de officio commendal : pauloqtit! <
, exercitum ad oppugnandam urbem ordinnl, ac
,
disponil. Martinus jam se illi imparem aspiciens,
* ,
et nulbim a Ghiis subsidium exspectans, qucd
eorum animos non minus a se aversos, qnam in
*
imperalorcm conversos conjectabat, cum eliam
, Benedictus deditione caslelli faeta (qnod quidem
, .
muro valido cinclum ct firmalum, urbique viei ; ,
nura, aeque resistcre, polcrat), cjus fidei poteslali . \ que se pcrmisisset, nieduliilus conturbatus, de
.
$pc qua se adbtic consolubalur, dccidil. Cum Ro
mani jam sigjia vellerent, pugnamquc ordireuitir,
, Missis Jegalis Marlinus vcniam precari, ct paciis,
!> quae vellei imperator se slalurum promillere. Ble
*
legaios repudiafe, ac diccrc, stanle jam in procin , \
ctu miliie, imporluwum cssede paciis agerc, inte, \
grum r i fuisse anlcquam buc irelur c l veniam ro > - garc, Pl de pace secum convenirc* Nunc facerc se
, , \ - quod Jibcret, quando ipse sua frelus polcnlia,
. &
contra se anna capere non dubilasscl. Martimts
\ ',
omni jam spe dcperdila limens nc insuper morli
;,
dedcrclur, urbe egrcssus, seque, exercitumque
, \
suum imperalori transdidii. Cbii bominem nunc
. '; ,
ad caplivi fortunam redactum cernenies, insur\ gers, ut eum anie oculos inipcraloris maciarent.
, \ . A l niagnus domesiicus se pessimis modis illos
\ , accepturum comminatus, si quid ei nocuissent,
, \ ,
vivum incolumcmque servavit. Imperator de
, \ - jy amentia objurgatum, nulli supplicio subjecil, sed
. uxorem, liberos, et faniulas qnolquot eranl lollere
* jossil quantum ferre 2 3 2 posscnl de illius rebus,
;, \ pretioeaque supellectilo: faniulos autcm toralia,
, \ tapctes, ac reliqua oninia ad noclurnam quieiem
. 01
requisita, el Chio txcedentes irc, quo VoJunLas
,
duceret, Mariinum autem iivviucula duci. E l buic
. quidem boc modo palrala sunt, ac fermc omnia

quae Martinus habebat, minislr* el uxor in bume \ ,
ros sublata extulerunl. Ociingenlos aulem illos,
. - qui cidciti mililabant, venia ei impunitale dignalus
,
c s l ; lali oplione data, ut qui vellent, cum re
, \
familiari sua libere insuJa demigrarent; qui ma, \ ,
nere mallent, iis nemo esset molesius, et inipcralo
ris militiam roerccde tolerareut. Paucis Cbtuui
483
JOANNIS CANTACUZENI
deserenlilnis, caelcri omnes aul ibidcm aera increrc

perrexerunt, aut in minisiros ejus domesticos
\ , ,
relati sunt. Ilac ralione Gbius in Roroanorum jus \ , \
mancipiumque rediit. Iroperalor deinde el Bene- . ,
.
dicto pro navaia benevolenlia ac prompia voliin. \
tate, et Cbiorum principibus populoqtie graliam
, \
rcpemii aequum judicavit. Qui quanquam ad bcllum
contra Marlmum nibil conlulissenl, tamen is cr.U .
eorum sensus atque arrimus, ut necessilale flagi- , ,
lante, omnem operam ad imperalorem glrenuc *
adjuvandum collaturi fuerint. Qnare el Calotbe- , *
Uim,et genusejus lumiis qu- apud Didymoticbum

de Gbio clandeslino secum disscrenti promiserat,
, *
uim aliis praelcrea pluribus rcimineratus e s l ;
, ,
atque alios donis et bonoribus auxil, populum vero
tribulorum oncre, quo gravissiiuc premebatur
,
Jevavit.
.
;
\ . \
, , ,
. ,
, \ ., .
. ,
.
CAPUT XII.
Imperalor ad graliam Benediclo refercndam, Chii prwfectura iUum ornare vult cum reditibus amplm
Homo avarus, et ambitiosus totam insulam pro peculio audet plere. Conalur eum sanare impera
Datur spatium ad deliberandum. Siunet in sentenlia pertinaciter. Galalam triremes petit, quas il
imperalor. Iterum spatium deliberandi dalur, et Beuedictus pro (uiuo liabelur. Consilinm magni do
de infamia imperalori effugienda. Latinorum conveniu Benedictus pro insano damnatur. Hono
exqui&ithtimi, cum viginli uureorttm millibus promittunlur : spemit omnia. Imperatom virlus land
Benedictus Galatam uaviaal.
Accersilum quoque Bcncdicium Marlini fralrem G
accusationis admonel, quam ei Byzantium vcniens ,
inienderat de sex aureorum millibns, quae pro pa- ,
lerna sorie de publicis Cbii rediiibus capcre ,
debuissel, ab illo autem, qui insulam sibi vendi- ,
;
casset, privalus fuisset. Et quopacto auxilium, ei
,
quod posset, afferri petivissct; q u ipse promisisset, 2 3 3 Quam severe niroirum in Gbium delatus, ,
, ;
et sibi, et illi injuriam illalam ulturus loret. Quod
\
quoniam ieliciter, alquc ul par eral, eveneril, et
Marlinus insula exaclus sit, consentaneum sibi v i - .
deri promissa persolvere, et castcllo sponie dc- , \ ,'
dendo Ueclaralam erga se propeusionem compen-
sare. Quocirca se illi praefeclurani Gbii dcfene. , \
, .
Gumque reriilus insulae cenlum ac vigiali imlliuin
%
aureorum suinmam plane conficerent, ad ejus ^ , \

procuralionem, ad pra?sidia, ususque necc&sartoi,
qtianlum re perspecla nierilo requiri puiarct, im- ,
pendcret; de reliquo dimidium ununi in impera- \ ,
toris fiscum inferret, allero ipse fruereiur. Et

quoniam suus quemque dies lalet, ;vquuiw sc. ct
, ulile arbiirari, arcem a Mariino incboaiam perfici,
ol a sc curn pnesidio occupari; quo, si quid, ut snnt , .
res bumanae, sibi accideril, el inlcr boiuiues esse \
lesicrit, Bomani Gbium, cui mulli el remoii, et ,
vicini, praeserliiuque Delii ilospilalcnses (77; insi- , ,
Jacobi Ponlani notaB.
(77) Delus tuai Hospitalensiura erat, quomodo c i Gra-cus codex illos nominat. eniin inGraco
UISTORIARUM LIBER II.
486
, ? dientur, ne amiltant, Ilaec cum impcralor dicerei, parvoque officio illius ingenli beneiiciosuo re* , ; \ , ,
sponderei, rcliqui omnes ejus tam fervens benc \ ,
, - faciendi sludium obslupescebanl, quandu lam
, ,*, modica tam magnis pensaret : non repuiaus, ne ; ?;. ; que quanlos sumptus in a?dificanda ornandaque
classc , et in classiarios fcdssct : ncque quam
>, \
grandem pecuniam Bencdictus anniversarie rc ,
porlaiurus cssel, idque cum parum aul nibil bcllo
, - pro Cbio comniodassel. Sed BvMiediclo nibil suffi* , ciebal: qui sc eliam iujuria aflici, et suis spoliai i
\ ; - censebal, quod majoribus digr.us non baberelur.
, Quare doitaiioneni hnperatoris rejicicbai, profittjbalurque, non se iis indigere : nec Cbium procu- ;
rare velle, nec rciinere iis condilionibus, quibus
, \ ,
. aut parens, aut fraler retinuissent. Si iinpcrator
, ' \ - eam tolam omniniodis pro pcculiari principalu. a
. Romanorum imperio prorsus exeroplani sibi cedal,
(mn demuni Hli ui beneficio graliam magnam ba '
, * ' , '
biturum. Si nolit, ne ullius beneflcii nicnlioucni
6 '
faciat, auilire eiiiui non poss<;. Vcrum cum ipsc
./, bsulnc dotuimis sit, agcret pro arbitratu. Respon&* , \
dil imperalor, Bcncdicli pelilionem nec xquain,
',
ncc impelrabilem csse : oportuisse enim scx au. , - reotum millibus a Mart 110 rccipicndis conlenlum,
4*.; ; alienis se non implicare. Cum vcro noa lantum
; ' ,
modo, scd muho etiam plura, el insupcr insulje
\ . prccfeciuram consequi liceat, 2 3 4 Q ' tajulem
, ' .
munus boc ejus meiilis impar justc vidcri qucal?
" \ ; ; Q Ad boc, si lotain insulam ei in mandpio det, id
, , ,
sibi nculiquam laudi forc ; ncque glorisc cupidum,
. ,
c l magnanimutn, sed vesanum, el nullius cerebri
, ^ca\
visura i r i . Si enim nccessc erat tol Jaboribus ei a
,
se susccplis, ct a Romanis, atque in classe i n ;
slruenda uon a se dunlaxat, e (isco suo, sed ab

illusiribus quoque scparalim impensa non medio,
cri facla, u( Chius reciperctur, dcinde cam illi
, \ , rdlinquere, adeo ul Romani neque nunc, ncque
.
poslbac quiiiquam indc einolumeiui percipemil,
' ,
iino nec verbo sallein illius domiui appcllarentur,
\
longe uiique melius, et conducibiiius fuisse, pro , \
cul negoliis quietcm per equi, Maninumque eam

rclinere perpeli, pt niliil lurbarum cxcilare. Sic
,
namquc ei defatigalione ac labore expedilionis bu ' D jus, et quidem maritimoe et pra?lerca consumplae
' , pecunise supersederi poluisse. Adde^ quod, si non
boc lempore. al aliquando Romanis, ul injuriam
,, passis, comparato cxcrciiu insulam recuperare H , \ , c c b i l ; et vel ea polilis jus suum oblincre, vcl
potentia adversariorum superalis, neque perperam
$ .
- egisse, neciucioedus violasse exisiimari. Sin, quod
lu nunc postulas, insulani tibi cessero, praiicr , \ , ,
quam quod lempus, et impensa periit, nul a spcs
* \
cjus anquam rccipiendae Romanis reliaquetiir;
, '
Jacobi Pontani nolffi.

barbaro hoxpitium cst. Genus religiosorum sub
Hygino poniitlce nolum. lideni qui Rbodii, seu
Rhodienses, el Melilenses bodic quorum bisloriai
L^litiis ct Ilalicis liUeris cxstant. De origine Hos-
pitalensiurn Hierosolymx scripsit in Ilistoria sua

Oriental. cap. G i , Jai-obus de Vitriaco, episcopus
Tusculanus c l cardiualis.
JOANNIS CANTACUZENI
4S7
38
aul conlra fas agere, et foDdifragos baberi oporte-

bit, sive e:im oblinuerint, sive non oblioun i m .
His de causis nec tu justa et qua fleri possunt
petis, nec ego possura concedere. Quae autem
prius a mo stalula sunt, ea fieri qoeunt, et cuni ex
Romanorum, tum eliam ex ro tua sunl. llic Beuedictus, audisse atlente omnia, quac dixissct imperalor; sed iis nec hilum commoveri, perstarcque
in prinia scntenlia, et ila sentire, nisi tola insula
dclur, nulla posse meritis suis digna praemia
rcpcndi. Solent, excipit imperator, de re aliqua
dcliberantibus jam haec, paulo post contraria in'
mentem veuire, quae aut meliora, aoi deteriora
appareanl. Quare uec ipsum decere, primis ab se
audilis serraonibus, adeo inconsiderate desperare;
verum cum amicis ac propinquis biduo triduove
ubi consuluerit, tum deniuro venire, et quid probctur exponere; fortassis enim ea consultalione,
quid facere par sit, invenlurum. Bcnediclum adhuc
parantera contradicere, imperator solio exsurgens
cohibuil, tcslificans non se anlc aures illi dalurum,
2 3 5 Q ani communicaio cum amicis negolio redierit. Sic ille domum perlurbatissimus abiit. Terlia luce vocatum imperaior el dictorum adaionuit,
et alia quxdam adjecit, quibus ct aniiuuio suuni
erga ipsum, et quanlopere de homine bene mereri
cuperct, declaravil, borlatusquc esl, ut sibi ulile
danti consilium obsecundarel. Benedictus a periinacia non discedere, imperatoremque nionere, ne
dum aliud suadt-re conatur, oleum atquc operam
, ' , \ ,
: ,
. ' ,
, \
\
), * *

,
. * 5 '
, ' . ' '
, \ .
;
, \ , ( , ,
, , 0.1, 5, , , \
,
,

. : *
,
, . "
.
,
perdat, sed siquidem plenum lotius insulac prin- ^ , ,
cipatum sibi det : sin aulcm, rogare sc, trireracs
\ ,
quot indigcret darct, quibus facullaies suas impo . .
neret, Galalanique Irajicerct (78). Iuiperalor odio , .
l)
Jacobi Ponlani noiaa.

(78) Galata (cujus per banc bisioriam nieniio eam Galalani nominatam fuisse arbhrati ascnt, aJerii pluriuia, el res ejus g^siie memorabiles affe- ducli Joannis Tzetz<c, civi* CoustantinopclHani et
reulur) urbs e rcgionc Gonslanlmopolis siia irans dilitjcniis grammatici varia Historia, abltinc fere quasitium, quem Ccras sive Corim, ei O r t i n u m , sivc dviugenlos aunos conscripta, qucc iradil, Urennum
Gornuluin \etcres etiam vocarunl ; quod inGaUum ducem Gallorum, quo* Graci Galatas apeiar cornu cervini sparsitu ramis quasi quibusdam
pellant. profeclum Byzanlium, illinc trajecisse; m liltus uirumque ampleciamr. Eadem ei Pera dicidegue Byzanlii locum appellatum fnme lUram ex
tur, el Peraea Nicciie hisiorico, quod ullra sinum
trajectione Golatarum. quibus posiea arbitror
posiia sit. Veleres ab arborum -ficos ferentium coetiam Galntam appellataui.ticccaulem stta e*t par~
pia Sycas nominabant, quae vox apud Zosiinum
Itm in cotle, pariim in plumiie subjecia sub ipsum
quoquc legilur. Golonia esl Genuensium, eiiam bo- collem, qucm dum valles efficiunt, una ub oriente, al
die majori ex parie a Gbristiaois inbabilala, prx- tera ab occidenle, xHraque longa circiier unum milscrlini mcrcaloribus (Leunclavius.)
linre. Collis dorsum procedit septenlrione ad mePlacel insuper ejus descriptionem, quamvis lon- ridiem, lalum ublpe uon minus duceniis passibus,
giusculam, ex Petri Gylii lopographia Goiislantino- lam longum, quam volles, quibus utrimque claudiiur: deinde conjungitur cum rtliqua conuneniu plapoiitanaapponere, quodme utiliter fecisbe leclorcs,
ul spero, judicabunt, cum majorem bistoriai bujus nitie. Cotlis meridianum laiut, et planuiem sub
parlfin evolverint. Sycena r ^ / o , jam vulgo nomi-ipsum bubjeclam cominentes Gaiatam, (ircumscribtt
timu
naia Galata, $ive Bera rectius nominanda Peraa,
ut Geralinu*, I&lhmumque, et pcninsulan / e r e s micircuUrem cflicit, ut st lineam uucere$ ab ore el
Josephus Judceam Iruns Jordanem nominal Pei&am.
faucibus smus ad mediunt recetium, quem sinus CeLur autem uppellelur Galala, ConslanlinopolUani
ratiuus insinual in vallem, quas collem Uul<*tmum
omnes jam prwdicani, ex eo, quod iilic olim lacvenab oecasu ctutidit, incluswn vtderet iniro semicircuderetur, aui Inulgeretur, decepti nominis allusiom;
/um, quem dcsignaret ducta linea Gulalum acccdennec dubito, *t icirem, Galatam appellatam olim by~
cam, quin etiam uudcrent eam dicere ficuu.n lem adfiguramarcus inlenli ni$i ejus curnu vergens
ad ocauum, dimidio lurgius quam orientale euet,
lacte ita appellafam es$e luamque lum aberralioei mtnus longum. Gulaia* circuims muro circumdalus
nem vero tueri possenl auctoritate Dionysii Bypate.l qualcr mille et quadringenlos passu* ; laliiudu
zantii, scribenlis, Sycam appellatam mulliludine
varia : nam meuia etl lexcenlorum pa&suum, quuei pulchriludine arOorumficuumibi provemeniium.
ruin vigimi interccdunl ititer sinum el muros. Jam
Quanio nclius conjectassent, si Galaiis populis
y
489
HISTORIARUM LIBER It.
490
sam arbitrari, si cnm de sua in Hlum beneflcenlia

,
noudum conslaret palaro, aul ipte veritalem oeiare
, \ '
veBet, aut qoidam alii.rei transacue prorsus ignari
', , \
existknarent, imperaiorem Bencdicium Cliio ev *
pulsum cupere; vertun cansa aliqua iu bpeciem
* faonesia non auppetente, libemer ex ejus verbis
; ; , occasioneui arripuisse, ei irirentibus suppcdilalis,
, * - abilionem iHi permittere. Itaqve rursus aiia triduo
> ' - rem deliberaliont jussit conimiliere (aequuiu eet . , ,
sens, non ad ejus iinberalem animum rcspicere< , * aad personae suae convenienlem incnlis cclsitaiem
, .
pattentiamque prae seferre)* forsiian nim illo spa ,
iio qnidpiam opportunum posse slaiucre. Benedt , ctus verbum non amplius addcus, et ira a&iluans,
quasi inlolerauda vaxalua injuria, domura recessh.
,
;, imperalor facto indignalus, presenles Romanos
, perconlatur, num Benedkto meritas graiias no:i
, \ reiulerit, qui tamen ad bellum Cbium lenui, aui
, , \ nullo auxilio f u e r i l ; et, nuiiquid non jusia, et ad
. \ * pnescriplum rationis ab eo reqaireret: se enim
non percipere, quid ejus vcrba significent. Aliis
\ ; igitur in bominera invebenlibua, et ut insigniter
, 4
vecordem confjemnanlibas, magnus doatesticus ita
,
disseruit: Quam a raitone alienum ac delirum sit Be *
.
nedicti desiderium, omnes perspectum habcnl.ldeo
.
quid speetans tamrigidus inco ei prxOracius persc , ,
iacobi Pontani noloj.

laltut quam orieutale, el feretadem /ait/vero planitik* prosurrens inter tinum ei coitem, dtnlaU
didtne,
iatalur in centum octoginta pauus, clivus vero in
qua media urb; nam per longitudinem qningenlorum passuum nusquam mmta lata quingentit
quadringenlos. Latus Culalcs orientale paiel in lalipassibutt orientaie tatus contrahitvr moUittr, qttoad
iudinem primo quadringentorum pat$ttum, deinde
eju* extremilai ad formam eitnei redncitur^ ubi laia
conlrahitur tn ducentos sexagiuia passits. Latm pertinens ad occasum extra teierem Oalatam silum,g$t
hcrducentos sexaginta pa$tus. Totum litiut, quod cir~
cuit Galatam pertuosum est naves admiltens v$quc
bet moUem clivum, et fere totum ad meridiem tendkm contingant oram maritimam. Inler mcenia et
denieni, preter exiguam prociivitalem mbiidentem
wiurn intermiMum etl tpaliuwi. ubi taberntv, et
ad sulit occasum juxia muroi veterit GtUetce ;
tfficiace mercatorum, et cauponw frcquenles, et vacta
^clivi euimcollis Galatiui duplici decexital* inciin*niur, una m valles, altera in sinum. Unde fit intervalla ad exonerandas naves. Portas habet nwsex quarum tres trajectum frequenUm hnbeut
prona triplici pvoclivitate, una septenirionibus ritimas
ad
ad CBtttiantinopolim. Ita enim eontra Constantinonteridiem, aLera ad ortum *ol\$ tertia ad occasum.
polim jacet Galata septentrionibui, ut primo, feJJeclwiia* per mediam Gaialce iatitudinem decurreas,
cundo Urtio collibut, ei valli prinue et tetundcc CouUndil sepientrionibu$ ad mtridiem, Ua prona, ut
tit adversn, pm $e habens sinum
viuliis loctt cliui gradibus molliatur, ul domusstanlinopolitani*
ex
et ConMtanHnopolim.a lergo &uburbana &dificia. Nam
pant inftra tcaiis atcendaniur, ex supera adeantnr
supra Galatam multx domus iuburbana parlim in
piauo pede usque ad prmam contignutionem. Latus
cuilis Galatini dorso; parlim ejus lateribta tripllcivcro lam vergens ad soli$ orlum, quam ad occatum,
bw.NamGatata non attingit suinmum verticem collis,
dupiiccm devexitatem hubet, unam $eptenlrionibu$
imo ix, summa utbe, ubiest exceUittima turris, adad meridianum cardinem, aiieram ad orientcm, aut
huc retlul
exlra urbem ascensu* treceutorum circiier
occidentem : ut nou modo #i> reeKe, wd eiiam irant
passuum, pienus a>di[:d,$,inde jugumplanum tenden*
itrtiC proclivilatem habeanl, sed orientale latus
weridie ad Aquilonem , lurgum circiler dticenlo*
procliviitB in utramque devexitatem, occidentale
pnssu$ hngum duo miUia passuum, per quod metnolles clivos habet tam recto$ quam tramverses.
dium dtHurrU via lala, uirinque cudificiu cincta
Jtemque Gulata $ic proua est, ui si eadetu aitiiahortorum, el vinetorutn, neque e*l ulla pars amoenior:
dine oinnet e$sent mperiorts contignaliones atpectu
ex qua ejutque lateribus videtur tinus Ceralhius, ei
maris fruerenlur, ex eisque velut ex theatris, naves
Bosphorus, el Proponti*, et septem ooltes Constanti
ultra citraque trajicientes tpectarenlur : neque nxodo
nopoiuy et Biihgnia , el umvet nivoiitt Otympus.
Galato, sed tota fere GonJantinopoU* marh ntpeclu
Benique ardificia uon modo in colle Gululino, $ed
(rueretur, $i Ux Zenoue conslUuia, et Justiniano
in coilibus ei vallibus circumvic:ni9 silis in
sancita tetvarelur, jubeus intra ccntum passus etiatn
mtiitore Galntino posito contra Constnntinopolim,
minem poue Constanlinopoli impedire maris aspeccolles et valles habente, qtwt Cotutantinopolis , ut
tum, neque rectum, netjue obliquum, Plana uvbu
pars discurrens inler imo* coilis clitjot, et iitiumjam
nus-longc dhnidio majorem, quam silGalata, urbem
efficere possitU, ac si centum annos [eiicitas imperti
quam minus ttricta ducentis pas$ibu$, in comibus
Byzanlmi duraverit, allera Constantinopolis [utura
iargior
et quidem alicubi palet in longiiudinem
csl Galata. H;ec Gvllius. Porra quibus tcinpnribui
quadringentorum pa*suum oppidum triplo longiu*,
quatn latius; lalitudo tendit icplentrionibus ad b;ec
tne- gcrebaolur niuliis partibus minor et infrequeelior fuil Gaiata.
ridiim, longiiudo ab orienle ad occamm, lalu* occit
PATROL.
G B . CLIII
16
491
JOANNIS CANTACU2EMI
5 5
feret, non esl curiosius inquirendum. Genscndnm ; .

\ ,
vero furiosorum esse siroilem, qui neque quid ne ', que apud quos loquanlur, norunl, sed qua , *
tenus a cacodsemone exagilantur, cogiiailoni ,
bus humanis abliorrcnlia efluliunt. Ut auleni in
.
posierum nec ipse, nec alius veritatcm mendacio
,
obscurare queal, et inanes comminisci fabulas,
. , \
quo nobis labem aliquam improbitatis inurat,
)
23
videantur, si forle cadem libi
;, , , ,
.probabuntur, eloqnar. Quia in prxsens non Romani duniaxat, sed el Genuenses ct Yencli in hac
, \
insula negotiantur, et Nicolaus Sanulus Gycladum
\ .
praifeclus, qui amfciliae crgo le salulatum venU:
; .
itcm cx Lalinis episcopas, cui a papa Cliii ponlifl .,
catus commissus est (79), et aliquot Ferrarienses (80), qui terraro banc lustrarc, et mores homi- \ ,
, ' ,
iium cognoscere student; convenlum omnibue
. '
isiis indicilo, ct in eorum prrsenlia Bencdklum
' ; *;
eompellari jubeto : qui si quod offers, imitatus ad
iniserit, oplalissimum acciderit; ' priorc adbuc
,
obslrictus amenlia, quc in manibus babel bona
, , / \
abjecerit, quae aulem nulla sunl, neqtie erunt,
, . concupicrit, et nos illi fidein facere aequibimus, ea
, *. ,
ipsum posiularc, qure dari noti possinl, ccne pra3\ ; ' , \
sonles quidem non solnm testes, verum etiam i n , *
lcgritalis tuae ac studii in benefacicndo, ct illius
, \ ;,
insaniai praeconesbabebimas : ethinc pnccpuam,
canique bipartilam utilitatim bauriemus, quod nos
, ' ,
ipsos nimiruin ab immerila infamia servabiaius,
1 3
m , , , i
ct aliis a nocumenlo metidacii cavcbimus. IIxc Q

ubi effalus esl magiius domesiicus, impcrator pro . liaus in cjus sentenfiam i v i i , rci conikiend
\ , /.
negolium illi d c d i t : alque boc amplius, nisi Bene * ,
diclus ex priori decrelo Gbium adminisirarc vel \ ,
l c l , ut aliam ei ex liberalitale condilioncm, priina
,
ncquaquam dctcriorem proponerci. Dic pra?siilula
:- ,
ciim niajnus domcsticus cx Romanis et Lalinis
, ,
advenis convenium coegisset f pra?setite eliam B o
\ : \ ;
ncdiclo, el non paucis, qui aritea cum Marlino fra, , \
irc ejus fandliariler vivebanl,ad verba venlum c s l ;
, altiusque repctito principio, domeslicus narravit,
, \
quo paclo Bcnediclus Byzanlitim ad imperaiorem

confugicns, fralrem injuriarum poslulasset, quid. -. ; ! ^que imperalor supplici rcspondisset, c l qua h be
; ; ; ; ;
nevolcnlia poslea eumdcm iniperalorein in Cbio D , \ , \
complexus cssct; alquc banc essc causam, quare
;
imperalor lantam ei graliam referret. Benedictum
, \ ;
auicm rtcralo, quasi se indignam rcjecisse; ac nisi
, ;
Gbio a Romano impcrio avulsa sibi pcnilus ccde. ret, nullo se alio ejus beneficio egere jaclasse : ct
' \
ne irrilus ac temcrarius labor irapossibilibus sibi , \ ,
suadendis susciperelur, monuissa. Qui adcrant,
Latini prajscrlim, faluum adco Benedicti judicium
, ,
inseclabanlur, el damnabant aperlisshnc; atque
, ; ;
Jacobi Pontani not.

(79) Hunc cpiscopum Genucnses induxerunt, catholicuin uiique, pro scbismatico
(80) In Gncco , qui non sunt Fcrrarienses; qno C u i i n ? nam ct Ferraria Grajcis, ut in cod.
Florcnlino, dicilur ^; sod est YOX Gallica,

frkres; erant autcm equiies lliorosolymiiaih, teslanle Niccla pag. 145 prin.ai edilioius.
, ; : ^>r>>
493
n i S T O l U A K U M L I B E R II.
494
' ut imperatoris bonoslissimum conAlum, sic bnju*

*
perversutu 2 3 7 cnnsiliuiii adjnirabuniur, et ail
, ;
pamidum imperatori impellcbanl; quod ui faceret
, modo, forc ut in futurum saepe vcbcmenterque
0
pocniterel. A l enim suido fabula canebatur; quippe
. >
qui animo obslinaveral non cederc. Tum magmis
, *
domcsticus usquc eo in proposilo suo pertendcn*
\ -^*
icm vid 'iis : Igilur, inquit, si b a c i i b i pia' , crnt, sed uisi qunc vis adipiscare, Cbio oiunino
; ^ * , \
emigrare dec rcvisti, cn alleraro libi jussu impera >0 \ loris oplionem do; a?des enim tibi niagnilicas ct
. , \ sumpiuosas donai Byzantii, et inler proceres Ro , manos lc allegii, proquc dignttaie le bouorabit, c i
, \ ;, \
consuetos R<;manis mag.elralus tibi mandabil:
; ,
quxcunque ctiam nobilioribus Romauis, cadcm
, \
libi siniililer iribuentur. PiaHer hJLC oinnia, in
, ,
annuam pensioiiem e i Cbu veciigalibus viginii
' nummorum aureorum miilia accipivs. IJis auditi*
, .
Benedictus e poltstaie videbalur ciiissc, ct tan*0;, ; '
quam inirifice Ixsus, aeger aninii, scmet jureju ;, , ,
rando asiringcbat, dirissimisque precibus deiesta , '
balur, si qsid eorum qux promiuebaiilur, adiuit, -
tcret: nisi, qua? a principio peiivisset, iinperalor
, \
darel. Quaproplcr iterum lernas de imperiioria
, t .
classc trircmes orabat, quibus cuin lola familia
\ ,
sua Galatam navigaret. Tales ille sermones vcsani;c
, ' ,
plenos cffundebal. Qui inlereraiit, imperalnrem
, \
suspicientes, ejus laudabile sludimn excclsumque
, \
aniinum commemlabanl, ac Bencdicfenn vaidc
',
improbum ingraiumque prenuukiabanl. lia con ' ventus esl solulus. [mpcraior u l didicil quae Bcne dicius audivissel, *c respondisstu, quoniam iubil
. ;, aequilatis videbal prselermissum, trcs illi iriremes
; , ' quas pelebat a l l r i b u i l ; iis omni instrumenlo suo
:, ,
imposito, Galaiam pervenit.
\ , ;, ,
; ;. ;
: . ; * ^ S' , , \ .
) . , .
\ , ;, , , ,
.

CAPUT .
Impcraior Phocicam vtterem veniens, duobus Persartlm satrnpig. colilur. Phocceam novam in deditionem
accipit, quam Arego Gcnucnsx 1* prafccto commiltit. Per$<r Trujattopolin et Beren depcpulantes. pariim
occidunlur, parlim capiunlur. Benedictus cum oclo iriremibu* Cliium uUionis ergo, ei insulce subijeiulc
inlelici cvenlu appctlilur.
*
; l\ D Imperaior quanlis poiuil prass d-is in insula.co;i , ; ', Slilulis, Pboc&am anliquam, Ronianis parentem,
, ' navibus delalus, ibi dies aliquot cum Sarcbunc
Persarum in louia salrapa familiarilcr vcrsatus
*
, esl : qui cum qua par eral moiie&lia, el ul ila 2 3 8
dicam, subjoctionc buniili convenerai. Quem
, \
, , splcndidis muncribus amice donaluin, el Romanis
ôy , . * - foedcre sociatum dimisit. /Eiincs porro Caria: sa , - irapa. morbo diulurno probibilus, ad imperaiurcm ipse non vcnit, sed Persanim quibus praeerat
' \
, missa non par\a manu cura donis, \alciudinci.i
495
J0ANN1S CANTACU2ENI
4#5
excusavit, qua detenliis ad eum galulaitdum pro- ' '

,
ikisci nequivisset. Imperalor gratiis aelis, vicis , ' , , fi\m dona ei porlanda dedit. Indc PIioca?am oovam
. accessit, quam Romani habitabanl qiiidcm: cx
, ,
quadarn vcto causa, ul^Zacbaris Chio, sic ipsi A n . ,
dreas Calanias Genuensis subjugaia, arceq>te construcia, et praesidio Grmala, scoure dominabatur. . '
,
Ac per id lempus quidem ncgotii curandi Genuam
peregre abicral. Inierim Aregus (8!) Andrcas pa- \ ;
truus pro eo cum potcslatc praeerat. ls ut iaipera- , , .
lorein advenlanlem conspcxit, portis apertis cives
; , '
p.d occurrcndum urgere insiitil : ipseque simul
exicas, venerabundus cum salulavit. Ubi intra moe- .' , ;
nia vcntuin est, prasidiarios cgressos (erant autem , * ;
15 ^ l.aiini el Gcnueuses) arcem iinperatori iransdcre
jnssil. llli egredienles, capita vencrabundi submil- & , - ;
tmii ancmquc dedunt. Duobus diebus in arce exa* , \ &
lis, die lertio mane Arego accciaiio securigeros . * ,
(
barangos clares urbis afferre (bos enim urbium
elaves imperatore praseule castodire solemne ^ ,) erat) el Arcgo iradere imperavit, eum in bauc sen- . 01 ,
. *
tenliam alloqucns : Nunc quidem Phocicam mibi
,
subjcclam veni mansique quam diu volui : rursuro
discedens, urbem libi commendo, et per lc A n - ,
dreir, uti eam quemadmodum prius ceu pncfe- (88*
cios gubornet, quatnuu mibi volemi erit. Deinde (
donis illum ac prasklimn bnmanitur auxit, F H I - ,)
gularesque de liberaliiaie gralias agentes relin- , ,
quens, cum lota classe Byzantio successii, ac mi- , "
liii missioneni dedif. Brevi tenipore illic posilo, Q ' .
\ *
lUdymolicbum inivit. nunlialur, 6x oricnte
Persarum pedilalum navibus sepluagima tran&je- \
ctsse, ngrunique Trajanopolis e l Beres deprardari. *
liveiiit aaiem, propier redilum e Cbio omnibus domum ad requicscendum dimiasis, cain impera- ,
(orc m.tgnoque domcstico paucos esse militc. V e - ,
ruuitamen qaotquot liciît, quam maturrime ex fini- , \
limis oppidis cogcntes, improviso in Persas ferun- . ? >
lur, cosqne facilliine victos pariiro 2 3 9 occidunt,
, ^ , .
pariixn captivos ducunt. Qui cffugere potuerant,
,
oonscf.iisjs navibus (lunc euiin Romani a uavali
\,
manu el apparaii: itislrucii non eranl) iu orienlcoi
\ \ .
rrcurreribu, ct imperalor parla vicluria Trajano- I oliti se retulit. Benedictus Mariini fr.tter e Clwo
, Gaiutatii appulsus, iinperalorrm ukisci volens, ^ possei, iaveulis in poriu oclo Geuuaiium trireiin ^ bus, conslhuiis rebus suis omnibus, mercede pcr- ,
suadel irierarcbis, uti secuni contra Gbium navi- \ ,
g e n l ; sperans, se eam levi negoiio subacturum, , \
quod imperator dispcrsis classiariis, tarde opem . " ,
insulanis esscl allaturos. Postquam Gbium naves le- (\
tigerunt, exscensione facta, armatiad oppidura, vel- ' ), ;
uti periculum murorum facturi processerunl. At . \ *Cbii eruropenies quam muki erant, Lalinos con- . *;
gressu deYieeraut, lelhoque datis paulo plus tre- ,
B
Jacobi Pontani uotaB.

(81) In Grojco '; . Civem sduui
agnoscanl Genuales.
(82) Aliis scriptoribus dicunlur; erant-
que Angli, ut ex bis Codini verbis diecere c s t :

\ ^
,
*>7
H I S T O R I A R U M L l B E t t .
498
, ccntis, turpher"ad navcs fugere compulerunt. Qu\

, ,
restabant, ora solula a Utore recedenles, ancoris na ,
es fundabanl.Posiridie, ciinvde insula potiunda n i , , | i l bonre spei haurirent, domwn viara remensi sunt.
,
BanedicUim dfesperalione fractum epilepsia
. \
diem scpiiraum vita defutictus esU
, , .
\ ,
. 01 \ , '
. \ , ; \ , ' .
, \ \ * .
V
e l
a n l e
CAPUT X I V .
Periculo$e (vgroins imperator tertium magno domestko imperium defert; tertxum recusat. Oratio xmperatoth
am morituri, ut putabat, sane pathetica; qua convocath ordinibut prcesente etiam uxore vutedicit, el
preces expiatoriat petit. Magnum domeiticnm pro u administratorem nominat, cui imperairicem commendat. Excutiuntur omnibus lacrymce, lanianluf crines, feriumur pectora. Flenles ei valedicunt. De
populo cuWbet palatium ingredi eique taive et vale licel dicere. Jledkos obtestalur, uti se anle mortem
cttcullo monachi induant.
:
, -
Non mullum temporis intcrccssil, cuni impera-. ,
tor Didyraotichi in morbum acutnm incidit, qwcm
,
cepbalicum symptoma nomiaant mcdici (83). l^V
.
tur ex prinia ejus accessione gravitalem metuenles,
,
parum bene sperabant : et imperator ipsc crebiio - ,
res accessiones inleritum sibi allaluras formidabat.
- - Postero igitur die, post accessioncm magnum do. ,
nieslicum advocans, bis eum verbis altoquitur:
, ,
Memoria lenee, qno pacto, cum ego wcplus te
, flecie*e enisus sim, ut insigma imperatoria ne
,
rccusares, tu velut longius quam ego prospi , ,
ciens, dicta mea quanquam ad communem
:,
fructum speclamia^ repudiaris : qaa aulem ut
, *
meliora probasses, ea studiose consianterquc sei*'
. vare constitueris. At nunc quid e re publica sit,
. ; ^ melius quam tu conjicere videor. Nam si tanc ob,. -, \
linuissem, qua? jure posHilabam, nec ego jam ia
, xa\ ' lantis curis ac perturbalione , 240 "
Roma .
num imperiun) in cxtremorum periciiloruin mctu
, vcrsaretur. Si anim moda vi morbi confccius
,
emoriar (id quod anle fores ee4), forsiian mors
XJL\
n.ea molcslias vobis et turbas creabit. Ilaque cum
\
jam rcs ipsa officimn salis doccat, valerc jubcnda
,
inieaipestiva prlinacia el indeceus in repugnando
'
perseverantia : patiendumque^ ut te in conspcciu
; ',
quotquot adsunt Romanorum, sandaliis iiapeia \ (&
toriis et tiara mca (quie imperii habenlur sym ) * . \
bola ) exornem. Et si qnidem convaluero, niliil
,
novi faclum fuerit : sed quod a principio mibi erat
. " \
animo, quodque smdebam ad opus perducere,
, - ^ boc jam opere ipso perfectuiihconspicietur. Quod
. ' , si ab bomiaibus deraigravero, lu lotum imperium
' \ susceperia, neque ( ut solcl, cuni ii:;ii'U5
, ,
ceps) Romani seditionibus et bellis ad muluam
.
perniciem miscebuntur. llxc hnperalor borlabac c
Jacobi Poatani notes.

(85) Bo causa morbi buju$, et qnod noslerdic.it
qunm corpm est densatum, tum vero el capxd itar
eepbalictim aympioma, Grcoras sic : Paucis diebu$ affliclum, maximn parte mali eo inclinante, vt non
e/, imperator Didymotiehi agen$, in morbum modo grnvhsimxs doloribu* crucxarctur, wd et men{*
tjravissimum incidit. Nam cum lavisset, et xn summo alknarelur.
rigore hiemis frigut balneo non cavissct, cum relh
49)
'
JOANNIS CANTACUZENI
500
t u r , addebalque, si sc, c l quideni nunc a?groluiii , \ ?, ; $ : , \ , coniristare nollet, ne detrectarat, quo invitarclur.
. '
Sed domesiicus seiuel susceplai senlenlise affixus,
, , ; '
omnia poiius velle eiperiri, quam oriiamonla im ; . pcratoria capcssere. Senliens porro inipcralor
' iieri non posse, ut in babitus muialioneni consen% , '
tirct* non ultra qnam fas cum co conlcndendum,

rebus in lanlas angusiias redaciis, sed faciis ip*is
, ' ;
imperii eucccssorem relinqueiidum censuit : c l
*
aslantibus praxepit, principes primum aulicorum
.
procerum et alioqui nobililale pra?slantes, deinde
, \
alios ordine Roniauoa qui aderant accire. Ubi
, * ;, adfuerunt, Kciulumque circunislelerunl, etiam
' . \ \ Auguslam tocari jussil. Qua praesenie, ut maxime
, \ "
oluit, se confirnians, pauca ad cos bis verbis
uius esi : Meum erga vos propensum aninium, . ; >. ,
^ , ;
amici, et qtiomodo rce felicissimum judicassem, si
TTJV , ,
non solum in omnes communiler, sed in unuin\ , \ ,
qucmque vesiruui seorsura potuissem quampluri , \
mum benigniiatis conferre : nec levitcr, sed
summo conatu reipublict Romanorum, vobis adju- , \ ,
/ ' loribus, prodcase aliqukfapiid animum cerlum ac
; , fixum babuerim, raius omni vita suavius ac bca ; ; ; .
tius, si pro iis contra barbaros decertans oppcle, ; \ .
rem, ipsc, qui occulta et abscondita bominum per ,
spicil, qnique corda acreues scrutalur Deus, novil.
, \ \ Quia vero is boc lieri non debere siatuit ( qno
;. \ , ' ,
judicio, ipse scil), sed ut aspicilis^Norte nos c i i , * ;
cumdedit, omnes manifeslo exeinplo commonens,
pec pec uni;e, nec reliquis quibuscunque fluxis ac ^ , ; ;,
;
pereunliibus inciunbcndiim , verum uni taniiim
^ \ ^ , *
Dco scrviendum, 2 4 1 eique quandiu supersis
* ;
adb.vrendum, el ad illam cadestem vitam cuiquc
\ , .
moies suos corrigcndos aptandosque, prinuim
^ ,
qui.loni boc sermone exlremura vobis valedico,
, ;
cum dubitem, ecquid vos de caelero alJocuturue
\
siiu : rogoque, si quid me amatis, ut Nuinen lo ,
ties el lam graviter a nie offcnsum, precibus vc\ ,
siris mihi tali tenipore potisslmum tali auxilto in ; .
digcmi propitieiis. Deinde ducem ac praîdcm
" \ *
loco meo magnum domeslicum vobjs relinquo.
. ,
H;cc fatus, coniprcbensam cjus dexicram dexierx
; , \
impcralricis, liim Mariam filiam utero geslantis
, \
qiia: poslca Micbaeli, Alcxandri Moesorum regis
filio nupsit, hnplicuit, et anle illius imaginem, q u & , \
supra naturam ad snlutem humani generis Deum
Jcsum Cbrisium peperil : Tibi, inquit, banc, et
Romanos omnes trado atque commendo; tibi ex
boc curcc erunt. lllico so omnes in lamenla el
geinitus eflundere; nec videre licebat, nisi peclora fcrientes, et crinem lauiantes. Tollebatur ad
aHhera communis ejulatus, et confusa? omniuni
voccs rxaudicbantur, nec qursquam in tanlo luctu,
nisi c silice natus esset, a fleiu iemperarc polerai.
Piulule igitur universi ploralibus indulgebanl;
)icc ad ea quae audierant, rcspondere vaJebant.
Ubi sero se collcgeruut, praecepta imperaluris servare inier se decrcvcruul, eiquc ullinium valc
linguli uiuliis cum Jacrymis dicenlcs recesserunt.
\

* , , , \
',
,
, \ ;
\ ^ \ , \
,
\; ,
.
. ' *
:, )
5Jt
HISTUIUARIJM LIBER I L
50?
. - Per diem vero lolum imperatoris jussu apertis pa , lalii porti9, quicunque volebant, ingressi, *alvc et
, xal ^
vale ci dicebanl; ipseque vicissim valedicens bor, ^ .
tabatur, uti a se saneila boni consulerent. Sic
\ itaque diem omnibus valedicendo consumpsil.
Post, advocatis medicis* per Deum \ivorum ac
, mortuorum judicem eos adjuravi', ne ipsum vela , \
rcnl sanclo habitu monachorum iudui. IIoc *e
\ , petere, non quod jam morli proximns bujusmodi
'* . genus viUB desideraret, neque quod cos eo vellet
, - respicere, ut si quidem sanilalis spes nulla esset,
. boc ipsi concederenl, sin aliqua, probibercnt; scd
, ,
qnodjain nibil cuncianduni ac difiicrendum piitaret,
>> \ , - quo facio esset opus, et boc sibi jam polius csse
, '
voluplaii. Quiu cum sacramenlo asseverabat, pu . " - ^ tius eligerc se in boc babitu quolquol annis su * perviveret pro comraissis anlebac sc punire, ac
, ^ per poenileniiam Deo sese conjungere, quam po \, , lentia seplum, ncc divinae gralise cooperaium
, ' cmori. 242 Medici pFimum cum coneolari, el
, aflirmare, nibil gravius iuctuendum. Cuin inslarcl
\ ,
vebementius, quae pcterel, se faciuros promitiere.

At ille nibilo magis quiescero, nisi et jurejuraiido
- eoa adigeret, ipsum taoi boueslo desiderio oiv
, ,
fraiylaiuros.
. , :
,
, * , 6, -..
CAPUT X V .
Xena matre imperator nihil slaluit. Magnus domcslicus juramcnla excipit; prwfeclos urbium
decernU;
uihiyiiia imperatoria quarlum repudiat ; ut Constautinum
ue$patam occidat, aut oculos ei erunt^ ndduci
nequii, eumquc occulie Hbcrum dimitiit. Protoslraior Byzantii prwfectus dc siatu imperatoris ftt ccrtwr;
ubetur ipse juriire> cl atiis juramentum
deferre.
:
\ C
* ' ,
, \ 5 ; , .
, , , \
. ' ,
~oU ,
. ,

; \ \
, \
. ,
gravesocnle morbo, ot in deicriu* proficienle, Pakeologa Cantacuzcna ejus cogiiala

aslans inlerrogabat, quid de Xena malre decerneret { 8 4 ) . Cum responderei, Nibil , existimans illa, ssevilia morb? non pcrcepi-se .qnai
dicebanlur, interrogationem itcravil, el quajsivit eliam tertium. Tura ait, non posse- ditos
imperare, idque frminas. Magnus aulem donieslicus egressus, pro inveteraia consuetudine in
morte imperatorum sacratnenta indixit, super his
capitibus scilicel : Se Annam imperalricem domiliam ac rerum principein agnuscere (85), eique
fidem intcgr?.m ac sinccrain pra?stiluros. Magno
Jacobi Pontani noim.

(8i) Grcgoras lib. i x : Nulla vero /tim facla e$l ^ micus, ipse ab ainbii one rcmolissimus ? quoiics
menlio. nec avi imperatoris,
nec dominai
ma/m,
enim dolaUiin sibi ii^piTiniii fugil?
quce Thessalonicai tunc ayebat, grqvi affecta dolore
(85) Gregoras : Ore porro mandavit, ut omnes el sollicita , ac dctperaia
etiam vila si<a, si demam jurarent,
se conjugem ipsins ut dominam
veneruluros esse, et (ipsa enim aderat yravida, eaqye
functo filio, $e pmierila,
imperiicura aliis
mandaverba audicbat) puerum, si filins na&ceretur, ul imperelur. riegabal enim, posse fieri, ut sibi, qua> domina
raiorenx , cujus tutor esset Cantacuzenus
magntts
esset.vita concedfretur
mayno domestico Cantadomesticns, quas sola in lilteras relata, vim
lettacuzeiio. et malre illius. prtetetutmnem
exspectalionem
menli habuerinl. Sic iile. Duiu porro lulorem filii
xnmm*' rerum priv\ect\s
et longo jam lempore sibi
y
itimicis, elc. Vidcs quomodo bonum virum Caijlacuzeiiiiui cuin matre adducat Grcgoras in inviil4um?Cur ciiim Xcua3 ambitiosjj fciuina? esscl i n i -
Cuiaacu7.'.jium iuslituil, sine dubio ciiam iiwperium

ci regctiduin comiuisil. YiJuaiu ip^ iu maiuuii 7
tradit.
503
JOANNIS CANTACUZBNl
domealico in omnibue libenter oblemperaturos.

Sic juramenta concipiebanlur, dabanturque ordine ab omnibus. lpee poiro in regunda republica
quod optfmun judicabat, Id seqtrebaiur : et urbium prefecluras mandabat, quibua rnandandae, el
aufercbat, quibas auferendas videbantnr. Q u o
quot vero Romanorum tuac Oidyroolicbi degcbant,
non oplimalium modo, verom etiam do ducibus
exercilus, ad Hlum acccdcnle urgebant ad usurpanda insignia imperatoria, aeserenlea, et aliia de
caiitfis id }ustum esse, et quia imperalor ita decrevisset. Rcnuebat domeeticue, pelebalque, ne
poslulantes qtiae ipse facere neuiiquam posset,
inolestiam sibi exbiberent. Goaslantinus despota,
quein non longe a principio hujus hietorias Theeaalonica in vinculie, cultu roonachi adduclum, et
CalKstum appellaium demonstravimas, adbuc
Didymotiebi in careere ailinebalur. Timentes
igitur qui aderaut priiuores et principes cxercitus, ne imperatore defuncto, despoia e cuatodia elapsus (86), uovam iater Roroanos aeditionem concitaret, cmlique bello salo imperium sibi ascisceret, et rempublieam perderet,
243
magimai domeslicam adeuniee precanlur,
uli bominem e medio lollat: id enim comnyini
maximopere profulumm. Illi r<e plena iubumanitatis et crudelilatie visa ; idqae ipsum alii u l crederent, perflcere nitebatur, aalaraans, nunquaia
se cogiiaturum fuisse, eos in despotam isiiusmodi
504
* \
, \ '
.
, .
,
,
. "
, ,
*\ ,
;
, \ . * ,
.
, ; ,
, -
, \ ,
- ,
.
\
,
' , \ ,
, ,
(
). , \ , \
,
\ \ \ \ . \ *
ausuros ipeditari ac proloqui. Nam si ipsi per ae, C \,

quid officii raiio exigeret, videre non possent; at
knperatore licuisse pro magistro qti, qui usque , ^
liuac faciis eos docuisset, Deo se fidere, qui elian \
de caetero adfulurus, ct in longinquuin tempus eos , , \
dociarus esset, ne saevi ei ad civilem potissimum .
*angofoem fundendum prociives sint. Quem enim , \
morie damnasset inperaior, quamvii non paucos , \ ;
sibi inaidiaios, ettantum non suamanueum jugn- , *
,
lare cupicntes invanerit? Quare si ipse pro se
ipso lanla est usus bumaniiaie, inqujt, nec nos ' ,
aquum est in nostta ipsorum causa belluaruro \ \ '.
immanilalem superasae existiinari, sed bis cogita- '

lionibua deposilis, manaueliua ac moderatius in
illuro conaulere. Tnoi Romani, haud se volenles j '. \
iu)m'meutia beUa civilia, sedhiones, rerumqne om .
niura perlurbaiioncs passoros; nosse enim, quam
\
dtram cladem palralura inler imperatorea belluro
Jacobi Ponlani noim.

(8G) Gregorat: Centtanlinus detpota cum Civteriserat. Pergit deinde, ac dooei, quo pacto iideta provinculis tolntus, ut diximiu (caplivos jussisse diniitli ceres seiiiorem Andronicnin male multaverini:
impcratorem supra dixit, Consianlinum despotam, qua tamen cum noslra narratione pugnani mira*
ma^nuin loôtbeia^n Metocbiien, omnes denique bililer. Sed cur Gregoras singularein bumanitalem
coleiu criimne damnatos), cum paulumse o*tendi$-ct clementiam magni domeslici in Consianlinum
$et, rnr&us in obscurat latebrat noctu proceribui
itum praetcrmiltit, qui nullisprecibus flecii poiesl,
itulicis e$i abditus. Veriti enim, nt imperatore mde-ei oculos eruat, ne dum ut illum;(quod in priniU
juncio turba in populo oriretur, cutn ob alia, tutn
volebant proceres) occidat? nescio qua) iv.abgniias
propter C. liiUram. et olim lemere de illo ja- boiuinia se prodit non raro: nam u l mulla ignoctalttm rumorem $ic illum iractarunl. Vulgarh enim
rarit, quod aliquolies jam dixiinus; laat illustria
lama erat, imperium vetere imptratore defuncto,
qui eitandem ei inaudiia el incomperia essc potuee$*e desiinatum, cujns nomen C. Uuera inchoarel.
ruei?
l'<fc cum et ipse ConstatHinut- diccreiur, mspectus
505
IIISTORIAUUM LIBER H .
506
\ $. , communf invexcrit. Idciroo vebemenler eitam ai, 5v *

quo etiam orare, malis impendenlibus obviain
* , * . eat, nec imperii aemulos vivere sinat; atit saliem
\
oculos illis effodiat, ut hac ralionc nec ipsi vitam
,
atniilant, el aliis muliorum incommodoruni aucto\ rcs ne fianl. Haec fuiteorum posialalio. Qnod nisi
. " \ , \
magnus domesticus annueret, vel inviio ipso, de ,
spoum in carcere conirucidare coastitueranl. Id
, , \ ,
cum ot ipse ex eorum sermone animadverieret, et
- eos ab hoc lurbulcmo aaimi motu avocare cupc ' .
ret, occidi illuni nullo mod-> permissurum dixit;
,
nec passururo, imperatoris animam cognati caedc

sua opera contaminari. Ut aulem vel lumina ei
\ , , effodial, ctiani bnc adigi neutiquam poese. Yeruni
. 01 u i ne sediiionis ac tuinultus - maleriam nunistrare
, * videalur, noctu se capluriim consillum (87), et dic
, . craslino faclurum, quod e republica fueril. Quibus
.3\ , illt verbis pacuti, oinni jam molestia defnnctos se
^ , arbilrabanlur, ai despoia exocularciur. Ea noctt
" larauHs iribus, iisquc Gdissimis mandai, despolani
. , carcere educant, loco subterraneo quam licâl l u " , ,
lissiine ubscondant, in Adra praUerlabcnte flrnio
, naviculam evcrlant, rumorem clanculuin scrani,
primum quidem e custodia profugisse, rieiude in
. - fluuiine submcrsum perHsse.^844 Famuli jussa
. facesstnu, despolam snb terra locis sccrelissimis
" , occulunt. Simul atqualuxil, fama diditur, despolam
\ e carcere cvasisse. Ingens sialim tumulius ac tur ,
1 ae, el rcs omnium judicio ad sedilloiiom spcctare.
. - Q Sed ubi de subverso acluariolo audiwra cst, divi ,
nitus aquis praefocalum r a l i , turbas facere ct
, sedilionem aliquam timere desierunt. Despota igi , \ tur bunc in modum el morlem, et oculorum orbi . *0 tatem cffugit. Domesticus Calamannm Lascarim
* Byzantium ad protostralorem prafcctum, super
stalu imperatores sigmGcando miait; praccpiique
, u l et ipse, de quo supra dictum est, juraiiicnium
, \ * oderet, alque eo optimatei et principes cmlalt
, :- obligaret, qui quam malarrime paruil.
, \ \ , ^*.
CAPUT .
Andronicus teuior ttia* sum timtnt, fit monacku*. Junior iterumflagitatmonasticum habitum, et cum
ingenli gaudio impeirut. Domettico subirascitur, per qu*m $tet quo*nwu$ pater $pirituali$, quod max
cupiebat, ad u in tali tempore teniat. Domestki lacrymx. Medicu* quoque ejus stropham agre ferl; ei
domettici cum todem expostulatio. Nolebat enim eucviio indui mperalorem quod eum sperarei posse
convaUicere, Hmeretque *e oppre$stts gaudio, quod qttibMidarn accidit, moreretur, aut in posierum in
monachot vivere obsiuiarel. Quomodo eumdem medictm lerrutrit. Mandatutn uUimum imperatorti d
corpore *uo ecanimi.
~
D
Andronicus porro senior, nepotem difficili morba
: eonfliclantem prope a jaiiua letbi abeese accipiena,
\, ,
ei jam, ul in obllu imperaterum mos est, sacramen , la dici, limensque ne coexstincloquidpiamnovide

(S7) Vide proverbiain \ , in nocte^ Ad qaem versum vide symbolag noslras. Onosander
cap. 1, vtilt imperatorem, sive (bicem esse sobriura,
consilium. Tempus nociurnurn propieF sileiHium ,
cum qutcscum voccs Iiominumque canumque, ido- sivc siccuiu, ut in arduis negoliis parandis puiaoncum esl captandis OMSIIMS. QuaresapienlUsiinus disque pervigilet. Noctu cnim quasi silenle et
poela eliam jneain suumpcr nocleiu plunma vol- qtiicscente aniuio, m u i u ducis cogilatio luolilur aot
ventem, secumque debbcrantcin inducil JSneid. pcriiciu
Al piu$ JLUCQS per noctem plurima volvens.
507
JCANNIS CAiNTACUZENl
se liorcl (88): et rr|ierircntur,quisibianimamextor- ,

\ \
querent, tjuod ipsum rursus impcrium iuvasuruni
pMiaivnt, roâvitin numeruin monacborum referri: ,
, :,
r j m l i(a demum se vitam retenliirum conlideret, el
proiosiraioris permissu v<.'S!eiu delritain induit, mu- , .'
\ ,
tuoque iiomine, pro Andronico Antonius appellalus
; " .
e*L. A l imperator cnni ob morbi niagniludincm spi ,
riium tdiiniuiu janijam sc ducturum crederct, coa ,
clis medicis : Probc recordaniini, inquit, quae vobis
, , ,
ad monaslicam vesiem obliiicndam dixerim non quia
,
de vita prorsus dcsperassem, sed quia arbitrarer,
etiamsi firmam spcm sospiuiis baberem, in utram- ; , , ' \
q\ie parieiu id niibi bouo fore. Sive enim vivorum
ntuncro cxemplus fucro, 245
proderit niibi co- ;, ' . " (; ,
rain iucorrupio judice in terribili illojudicio cum
poeniliMiliuui babilu apparcre (89) : sive convalu- ^
\
ci\>, mullo melius c r i l , coucesum vivcndi spatium
. " ,
in peccatis mcis per pociilenliam expiandis cousu , \ meiv. Celerum vos, qui juraii promisislis, non me
* . " lali bono privamros, nunc omnino pugnanlia faci \, \
lis, u i video. Nai cum ego paulum dislcm a mor ,
l u i s , vos alia poiius oinnia, quam quae raihi
"
uiilia el jucunda MIII, cogilalis. Quamobrem oro,
, \
ne diutius negligenles, me noir medioi ri, sed

sumiiio detrimenlo miilielis, ct quod haclenus
. \ ,
cmissum esi, nunc rosarcire sludeatis, priusquam
\ ^ / ,
llnis vitoe sttperveniat. Ilacienus imperalor. Medici
, ' '
erumpeuies in lacrymas, muliumquc ac saepe op . \
tanles, artcin medendi nuuquam didicisse, ne lalia
iuluereniur, imperatorciQ suo sibi a r b i l r i o pernii- ^ .
serunt: qui p r lseiitta vix mentc constans, ac
\ ,
volut dona boala consccutus, niaguum dontesiictim
, - t icccrsit. palrcmque siium spirilualeDi vocatmn (90)
,
celeriler ire j u b e t . I.lc ignarus omuium, quam ob
, -
Jacobi Ponlani notoe.
(88) Quse liniueril senex, ne sibi fierent flcpole

cap. 14. De Manuclc Coipneno jam moriluro, N i moritio, ca facia csse nepoie adbuc vivo, audacler
celas l:b. vil : \
narral Gregoras, lib. ix : ln seniorem vero impera\ (in nianuscripto
torem plures malorum vias excoyitarunt, qucu )
omna ^ " ,
eodem ducercnt. Optionem ei dcderuut, malletne
\ (
ntonasticum habitum induere, an aliud malum subire.
)
Id verq esse aut cirdem, aut uccrkissimtim exsilxum
,
aut violentam m oblivionis castellum abduclionem
:
* , \ qnurum omnium vehementissimm mimster esset

'
Theodorus Synadenus. Jmperalor vero tanta pericunaslicum po$iulatU habiium. Ac ministri cucullam,
iorum tempesiaie subiio oppre$sus diu sine voce
in unde nacli, mollibus el regiis vettibus delru'
nescio
iecto jacuit.Quid enim (aceret al\ud nhi ferreus I) c/, a$peroqueillo dmnm vitceindumento illi inducto
estet, ant carde adamanlino ? mullis barbaris ettiie(spiritualem illum mutanl mililem; el galea diti(eratis miluibu$ circumjusus, domtsiiris vero omninhre, thruceque honesiiore in cmlesih imperalorh
bus exirutis : cum nemo esset, qui hominem luminialbum referunt. Woliius cum illa ex fnanuschplo
couverlrrel, cucullam, seu veslem monacliabu$ orbatum ducerei, ubi vel starei, vel iransirelcodice
?
lem ut b&rciicus, ferre non poluit, transliilit eiiiin '
Sed ne longtim [aciam, volenlem nolentem tondent,
vestem nigro panno, omnis ornalut exet cucuHo induunl, atque Antonium nominaut.spiritualem
Ihs
perlem, ministri nescio ubi naetu lllud aulem qiiod
tu, lccior, quanlum lidei iribuas, cogita. Valde
pra3cedit, , penitus oniisil.
atnicum bicGirgoras seniori Andronico se oslendil:
Fideliier, si superis placel. L l adhuc projicienius
quo sequilur, ul juniori valde amicus esse vix
inargarilas anio porcos?
po sii.
(H9) Duo bic observa, uaum, bomincs religiosos,
(90) llic erai cpiscopus Didymoticheiisis, de
sivc monacbos sccurius corain tribimali illius
quo mulla dicentur i n f r a . Cui ego a n i m meaB saa l t n i i ac justissimi juJicis apparerc ; allcruui
lulem credidi a l q a e coiumendavi , qui suis praeccptis viam imbi ad numit, paternamque pro
iiabiiuiii icionaslicuiu esse poenilenlium babiiuin.
nie curaui gerit, cur ego iilum patrem nomi rQrsus iniia noininat. l-.x quo
ncm ? Animadverte quam reverenlcr et honorifice
se juilur religioneni csse slaluai poeniienlix, quod
de paire spiriluali loqualur noster bistoriogranosicr Hieronymus Plalus in voltr.uinc auieo De
bono statiu religiosi erudite ac diserte docuu, lib. i pbus.
,
%
609
HISTCRIARUM LIBER .
ilO
; \ ;, caueam accersendus ftil quaeril, qua inlellecia, se

fnclurum recipit, rem indigne fert, luedicos accr* , ; * ,
rime increpat. Hora propemodum transacia, et
,
palre spirituali nondum venieule, impcralor ut

advenircl insiabat, et ex medi:is causam cuncia , tionis scisritabatur. Sed cum nibil sincerum ac
\
simplex respondereiur, a magno domesiico moras
,
objici, negotiuroque impediri conjiciebat. Quem
* ; ,
adesse jussum amicitix a parvis inslitutai admo*
.
n n i l ; et quoroodo nunquam in omui vita alier
'^ ,\
alteri aut lurbatioui, aul offensioni fuissct. Nunc
, ,
auiem nescire se, quo impulsu sic dc induslria se
. '
lan gravaium pondere ad inferos velil transmil ; , tere. Ne, inquil, amicorum oplime, tanio malo n\e

mactavcris, neve salutis mcse spero prodideri, sett
\ ,
; * quemadmodum crebro pro hoc inisero corpore
cupidissime slndiosissimeque in discrimina lc
, \
oblulisli : sic nunc niulio in majore periculo vcr \ santcin animara mcam dcfende, idque non propier
.
amicitiam noslram solum, verum eliam ne univor;
sorum Judex poenas abs te rcposcat, qui, quanlum
$ . ,
in le fuit, animaiu illi absiuleris, pro qua ipse in
, , , -
cruoe suQixus necem perlulit. Noli boc lempiu,
'
quaso, lam necessarium, quodque in muliis pre - " \
, , xftbus cum studio singulari ponendum cst, negligerc alqne conlerere : quod si nunc praeterieril,
, frustra requirelur. 246 Eô vcro quod hoc quan , , '
luiuctinque intervallum tecum loquens consumo,
,
niibi damnosissimum judico. Ad ba?c inagnus do ; ^
^ ,
'
; . 2rp
. ,
. , |)
/ , \
, \ \ .
; ' , \
,
.
,
, ,
, \
,
, '
* ,
, , ,
\
.
, " , , ,
, \ ,
\
\ ,
\ , -
meslicus dolore absorplus obnitiluii; ogressusque

foras, aiuici iionien inter aniaras lacrymas ingeniin a v i l ; quas tam largiier profudit, ut cum ipsis
pene animam profunderet. Vcrumtamcu 8e collcgit ileruro, ablutaque facie, iinperatori, velut alio
quopiam, non sc aDgrotaale, acc flevisse quidem
visus est. Qui cum nunlios duplicans, spirilualcm
pairem ad se accelerare juberel, inagnus domcsiicus pcr ceitum bomincru patrem illum monuii, ut
Didymoticbo exicns, in suburbio tanlisper niancret,
quoad ipse ingressum illi perniitteret: citius cavcrel ingredi, quamvis id omnes niortalcs ei demandarent. Alium vero in ejus locum subornatum ad
irapcralorein inlroducit, narrans, ordinariuin
abcssc peregre,ct addit juranicnlum, severa loqui.
Huirtrauiem, clsi minime consuelum, cjus coaciu
ab se iuvilo ac nolente. adduci. Imperalor eo salulato : Tempus esl, iuquil, paler, ul spiritualeni
mihi roedicinam facias, scientiamque in.mc exerceas oninium hniaanissimaro , anima4iique muliis
molestiis discruciaiam et aflliclam saacs, alque iu
salutarem semitam deducas, et poenitentiae induroentis operLbusque judiceio illi ad mieericordiam
prarpares. Illc imperatorem resaluians, non ei l i c i tum cssedixii, vivo eiiamnuni palre, cui 8* in spirliualibus subjecisset, alium pro eo deligere: lali
prxstTtim arliculo, qjo binc migraiurus et inier
ordincs angelicac reipublicae collooaadus easet :
quandoquidem et in omni vita eo pracceptore o i i ,
et tanquaro Dco alic.ui auscultnro juuum s i l ; ncc
Ml
JOANNIS CANTACUZENI
512
Uaobilcr e l temerilatc quadam a quocunque his . \

. . '
sacris inUiari; Iiujusmodi euiai ut loqueretur,
\ ,
edoclas erat. His verbis non parum irritatus im > ,
peralor magnum domesticuin in crimen vocavit,
, \ ,
;\b eo ealuiem suam impdiri affirraans. Qui cnm
suflVagarelur bis, quas spirilualis dixerat, tesUre- , p-ov
lurque abesse iiluni, cui oporleret talia commit- . \
lere, et insuper pollicerelur, si quando redirct, , ,
s-ine procr^stinatioiie adfuiurum, credens impera- \ ,
lor. quievit. CaHerum Barys medicorum longe \
experientissimus indignari, \iderique baud passu- . rus, imperatorera, cujus vila i n exlremo discri- .
mine essel, a magno domeslico delusum, salutem
;
amiitero. Quare ipsum [pula imperatorein] dccere , '
injsliluil, qua? circa pairem spiriiualem per lech- . 'nara (oniicu eseent: 247 nihilquc impedire, quo
, \
minus alius absentis uiuiius fungerclur, cum om- ,
iiium opifex omnibiis pajribus spiritualibus ex
,
:rquo camdein poteslalem condonaveril. Doinesti- . .\
<us odoralus, quid Bary* coquerel, eum extra . ,
fOficlave educit, et, Quanlum conjectura percipio , , , \ ,
inquit, imperatorem demenlare vis, ut habitum

inenaslicum e cojuscunque patris Spiritualis ma- ,
mbas induat, ad quod illura jam pridem exslimu- , -. \
lasli. Ac Lunc qui.ieui quod experlus lale quid- , \
quam non esses, conditionemque rei ignorares, a ,
supplieio excusabare; si denuo quidpiara Ifujua- ,
modi, aut deterius aliquid conabere, seito tibi non

sic abiturum. Primuni enim, gi hoc imperatoro . orbeisur, non dabilur nobis in foro rerum venalium G , emere alium. Alquc ut dareiur, in talcm, id est, , , ,
oiiininiodis optiinum, non incidemus. Nam quorum

in manus tantum imperiura tradendum eet, eos '. . '
omnia prospiciens Deus, pro rata portione ad prin- .
ipalus magiiitudinem condere alque apiarc con- \
sucvit. Ad boc, quarn multi cuin periculosis mor . " ' \
bis luctanies, et a medicis desperali, alque ad
,
exlremum, ut apparebat, balilum redacti, ab eo . , <jui regil commutalque omnia proul vult, integri , /
lali vitas ac valetudinis resliluti, prelerilis annis \ ', '
on pauciores supervixeruiu? Nibil ergo novum,
.
s i Dei nutu imperalori nosiro idem contigerit.
Quam ob causam pracdico tibi, quiescas, nec ilium

obturbes, sed bunc quem gerit habitum gerere . " ,
, uinas. si quidero Deus Romanos propitio lumine
rcspiciens, imperalorem i\\\t\ redonaverit, el quaa- ,
, 4as mens nostra capil gratiae agemus, e l sanitatcm
*jus in luaxima felicilalis parte numerabimus. Sin, \ , ,quod absiil occullo Pei judicio ab hisce U\i\is --, \ ,
crrenisque ad meliora ac durabijiora palaiia evo- ; , 'i a r i l , qui est justus judex, el cordiiiin cogilaito- , \
; uiiique scrulator, de ejus proposilo seiilenliani
feret: eumque non sua apoafe, sed aliena fraude , , ' $
boc bono piivaium, pari com monacbis prapmio . '
dignabitur. Ha?c ubi dicla domeslicus dedit, Barys , ,
impoienier erumpens, ait, non se in cxtretno pe- , Hculo vcraaiilem imperalorem deserturam, sed
\
quam posset opem ei allaturo^ *. non modo, quia
* ', , '
iiisi balularia suaserii ui D/eJicui gravisaiujas poe, \
t
IIISTORIARUM I.1BER II.

114
513
\ , Jias luiturus g i t ; scd etiam, quia sacramento ei
;, \ \ ,
gpoponderit, veritatcm de ip*o non celaturum.
, \ NUDC cum neqtiaquam vila illi de caetero suppedi; , , * Ulura sit, cur ab inani tpe pendendum, ei salus
aniuaa* illins negligenda? 248
loqucntem
.
, - Baryn, e( jam iroperatori paranlem quod res erai
, ' patefacere, magnus domesticus nisi facto supersederet, se inierfeciurum minabatur. Gutnque scirct

* , horoinem esse timidissiroum, el qua via eum per, , * terrerel mente agilarct, foras educit, praesentes - que Roraanos ipso audicnle sic alloquitur : Medi \ . \ \ cus iste, viri Roreani, mibi morero gerere onmino
, recusat, ibiquc muUum tribuens, perinde quast
; onus 8ii eorum qui pneteolia et fattrra norunt, id
, agit, ut nobis iinperatorem monachuin reddai.
, - Quod num animis veslrit jucundnm accidat, ipst
, . noverilis. Illi repcnte medicum circumfundunt,
, \ * , - tumultuosiue fremunt; ac nisi coepta deserat. i n , " auditogenere morlisse illum deleturos coinminaatur. Quibns minis perterritus, senfenlia deceseit.
", > \
, Verumenimvero imperator, etsi morbus quotidie
\ , non parvis incremeniis augescerel, tamen animo
. valebat, et is ab illo, quanquam capitis, affectu
nibil lxdebalur, spiriiualemque palrem eine inter , .
01 * , missione inclamaiu, babitum Nazarseonim, velut
, \ quispiam amores suos efDiciim, et iadecore deperi - bal, pneseniique apirituali negotium comrailtebat;
nibil esse absurdum dicens, si in absentia consueti
. \ .
et ordjnarii illiue, ipse eas partes implerel. A t
, ,
, , a e c
\ , C enim is diiferendo contra nili, seqae id factnruin

. \ negare, alioqui saccrdoiio motum i r i , ut qui sacra
, eibi vetita inique usurparit : sic eniin a sanclis
\ , Patribus lcge sancitum esse (91). A^cepit excusa tionem hnperator,-*t -66 babilu frusiratnm accrbe
tulit, paulisperque conticescens, e l pecc.ita sua
,
t , secom reputant, pro quibus onmibus apud inflcxi, . bile illud, et horribile tribunal judictom esact
, , subiturus, manantibus per ora lacrymis semet diu
\ , deploravit. Deinde famulorum turbae astar.ti triti\ . ma mandata dedit; per Deum obtestans. ut ubi
. * corpus anima tacnum com funere cxtulerinl, a I
, - aedes magni domestici primum efferant, ibiqtie
/ . , \ - aliquandiu deposiltim denuo tollant, et sub lapide
, \ ^ recondanl, quo omnes intelligajit, noc ipsam mor tein, quae omnium ietarum reruni oblivioncm af, , \ fert, suura erga illura aniorcni bebctare poiuisse.
' . \ Quotquot igitur pra?sente aderaui, diciis cjus
* - illacryinanles, incredibilem
inter eos cbarita-
Jacobi Ponlani notce.

(01) Spirilualis iste patcr. quia non erat ordinarius e l conauelus, noluli iaiperalorem habitu
nionasiico iuduere, e l quaai consccrare, testificans
id sacris canonibug advcrsari. Ncmpe concilii Ccnslanlinopolitaui 1, can. 2, juxia ordioem Balsamonis, el canoiie 3, u i quidem citat Gralianus, licel
Balsamo conjungal. Item concilii Anliochcni,
cap. 43. Exslal apud Gratwnum Gra?ce et I.atine
in editione Gregoriaaa, iu volumine quod appellatur decreiura, causa 9, quaest. 2. ubi e l alii plurcs
canoncs in hanc senlculiam. Scd Canlacuzenus
respexil ad canones Grxcos tanqoam Graecus.

Gauerum u l ordines confcrn; non liccbat in aiiena
dicecesi, ila nec monachismo iniliare, dc qno agil
Cantacuxenus. Nani monaslicis mysleriis aliquoin
initiarc*non censcbalur minus, quam diaconatn,
aut sacerdolio insignirc, qu(xl ex Areopagila inlclligi poiest, Ecclesiast. Hierarchiie parte u ,
cap. 6 ; et partc u i , cap. 0, ila enim Ambrosit
Gamaldiilensis Luleliana edilio disiingultur. Ra?c
Jacobus Grelserus.
JOANNIS CANTACUXE!
516
tem admirabanlur, qna eliam usque ad obilum , ila vivida permansisset.

,
' >, \ , ; ,
, ; , *
, .
\ , .
249
CAPUT XVII.
Miseratnr
magnum domesticnm , jstujam morHurus, ul putabat, imperntor ob tvolestias ex
imperioilU
suborituras.' Amorem suum rursnm testatur. Effusa domestici lamentatib
et lacrymw,
iVoc/e proxima
moriturum respondcnt medici. Ad*unt mortis omnia indicia; Libitina paratur; aqua de foute Malrit Lci
sunalur. Omues miraculum ugltouanl
Deoque factis se gratos
demomiranl.
r
Postea imperaloracciio magno domestico. JEquidem praeclare scio, inquit, amicorum oplime, pr#senlein dicm non solum quovis nefasto die odio*iorem libi visura i r i , sed nioleslias quoque el ^
?fll:cliones ingcntes parilurum. Kecessc namquc
erit, propter adminislratioriem Romani imperii
animum nunc buc, nunc illnc per varias sollicitudines dividere, formidantem, nc propier excessuni meum quidpiam meorum conslitulorum
violclur : el quia me orbaris, irislitiam tanlam caperc, ul ad eam addi nibil queal/, cogilanlem, et
merilo, loage cbarissimum, et qucmncque iempus,
quo omnia defluunt ac deflorcscunl, ncque muiabilis. ci iiiconstans rcrum naiura, neque uila necessiludo ab amicilia lua vel ad nioinciilura
sejmigere potuit, nunc per morlem ipsa nalura
polcnliurem abs tc crudeliter abrunipi ac separari.
Ac tibi quidem corpus cxaninium relinquil, mcant
autem animam bouis operibus vacuam, et isla C
diremptione ctiam atque eliam dolenlem autert.
Sed quid agas? leges a nalurae conditore lalas aequi
boniquc* faciamus necesse esl. Verurn quia modiCJiin lempus vivendi superest, caHeris citrisoinnibus seposilis, super lcclulo meo reside, et tibi
cbaris*imum caput genibus luis, et manus ocubs
meisimpone, forsilan boc animae solaiium aliquod
conciliabit: quae dui a corpore discedit, mullum,
ul prxdiianl, dolorem suslinet (92). Imo vero, u l
duplkem dolorem sentiat, qua? el abs le, et a labernaculo suo diveliilur, ne apud inferos quidem
polcril non meminissc tui , si quis anirais, ubi
binc cmigrarinl, eorum quas hic fiunt scnsus
reslal (95). Ad baec magnus domesticuA flevit miserabiliter, quod illi eo tisque coram impcralorc ^
nunquam aecideral; sed etsi foris aliquando lacrymas daret ac plangeret, inlus tamen maxiine
siudebat, ut se ia poleslatc haberet. Tura vero
aflectus iaimensiiate prorsus deviclus, et imq
,
, , , ,
,
, \
\ .
: *>,
, xa\
,
' ^ \ , '
, o&r*
? , \ / , \ . . \ \
,
:.. '/
; ; .-. '
,
, \
;
, \
, , ; , . ' *
\ , \
' , .
. ,
,
, ' \
, .
, , \
) , \
, .
0
Jacobi Poniani nolaa.

(92) Ciccro Tuscul. An quod ipse animi ditccssus corpore non fit $tne dolore ? Vt credam ita
esse, qutim esl id exiguum ? Et falsum e$se arbitror; et fil plerumque *'me sensu, nonnunquam
etiam cum voluplate; totumque hoc leve est qunlccunque est. Fit enim ad punctum tempori$. Sed ista
esl oraiio nioriem conteinnentis, qnod esi illius
libri argumenium. Nam ui inortem seuum concedamus esse levissiinam, adolcsccnium cerie plet
rumque dolorcm babet. Et cum iili ut poma vieia

ultro ab arboribns decidant. bi velut cruda avcliuntvr, c l lanquam ignis aqna snpcrfusa non sine
multo siridore exslinguunlur. Si mors dolorem
non babet, aul ad punctum lemporis tanium, unde
crgo clamores, jaclaliones corporum, utcmbrorum
disioriioncs in inoribundis?
(95) Hac dc rc diclum supra, not. 71, quantum
saiis cst.
n i S T O K I A R t J A r L I H K R II.
518
; , \ -
. \
, ^ ,
, , , ,
; , .
,
,
.
\
.
\ \
, ,
. " , ^ \
, \
,

* \ . 01 *
& \ , / . ,
, \
\ \ . \

:
>,
\ .;
, \ '
; , \
\
. " , , \
, * ,
\
\
>4, ) .

pertore trabcbat genfttis, et araicum tanto flelu

ejulatuque lugebat, ul cum id exaudirent qui cxira
locum erant, imperatorem jara excessissc arbitrarentur. 250
Duravit diu ha?c lacrymalio, aliis
eliam, quoiquot coram eranl, collacrymanlibus.
Postquam flnem fecit, rursum iniperalor, desineret ab intempestivis lamenlis, 'ad lcciulum autem
ascendens, imperala pcrficcret. Quando flendi lempus advencrii, inquil, lum sappe ac mulluui flebi,
et ego, ut mortuus a corde, aliorum hominum oblivioni tradar (94); utiuam autcm et de tua memoria partem aliquam memoriae meae posscm ejiccrc.
Ascendit ilaque doinesticus ad lectulum, et conlaclo ejus capite, quid futurum esset praevidebat,
tacitus emittens lacrynias. Ut nox serpere eoppit,
venarum pulsus imperatorem penilus desiiluil :
nec erat cur de cjus morte amplius dubitaretar.
Sqb boram quartam medioos interrogat, quandiu
se viciurum adhuc putareni, jubeique veruin d i crre. Qni non sine lamenlo, cura nocle vivere desiturum rcspondent, ut ipsi quidem existiment.
Non longo spalio intermisso; exlretna corporie,
dcficientc spirilii vitali (95) frigore corripi cocper u n l ; el jam membra resolvebantur, vox lenuabatur, tibiae gcnuum tenus nigrescebant, et brachiorum cubiti nibil diflerebanl niortuis. Supercilia
nalurali intemione laxala, nimium demUtebanlur:
nasus nuiltum acucbaiur; tempora receescram,
ct omnia demura, quae medicis indicia mouissunl,
Q apparebanl, ut ol ipsi ante horam pracnunlialara
moriturum opinarentur. Jamque parata crant funcraMa, cum aliu<i pra?lcr scpulluram non exspcctaretur. Imperator aulein exili, el velut jam deficienie voce qiKcril, si quid de lalicibus illis
sacris (96) ex perenni saluliferoque fonle Dei
Mairis babere liceat (). Ibi Pbacrasioa femina
f

(94) Ad Scripturam albidit. Sed nescio quomodo fundo tomno nonnihit experrectus, divinum laticem
cuttissima! l)ei Genitricis Pegoe postulavit; qno
* morluum a cor.le alioruai obliturum dicat, cum
statim allato, ci capiti affuso, recrealus est el cibum
potius aiiis oblivisccnduin se dicerc debuerit,
(95) Signa morlis pra*puiUia, ut el paulo anle cepit, et pristivam vaieludinerH recuperavit. Tcinquanlam. Plura aflferunl inedici, et cxperieulia quo- plum hoc ad foniem Di Malri ercxn Leo Tbi\x
impcraior ejusdem monilu. Occasio, locus seu
tidiana docet.
^90) Cregoras bis vcrbis rem totam perslringit: D regio, ei ipsa lompli siruclura, ei lons iste in mclis iia geslis, imperator Didymotichi, nti//o alio dio IVrme lempli, diserte a Niccpboro de^cribimlur
ilae signo apparenle, praHer ej\guam et tenuissi- lib. xv, cap. 25 ei -20. De iniraculis, quc ad fonleni
vilce
pluriiua sunt edua, tibruiu sc conscripsibse temam respiraiionem. vitalibus inslrumenti* immotis,
sialur.
ei extremitutibus corporh emottuis. plane mortuus
lotum biduum jacebat. Teriio vero die, velui e pro9
Jacobi Gratscri nola3'.

(c) De boc fontc, CHJJIS bic Cantacuzcnus memi- , vcl aureu$ fons Grcccis anliquo nomine f/icilur, celebris in eorum hi&toriis, qua> hrrp.numero
n i l , el <lc letnplo divac Virginis, quod ad ionlem
himc a Lcone Tbracc sDdificatuiii, a Justiniano aut palaiii , she (ontis mcntioiiem faciunl, et lem~
inslauialum, aut ampliatum, aut de iniegro expli Deipara' Virginis ad , sive fontem. Aidifici*
nnnc dirula sunl, fundamenlis adhuc extttinlibus, e
sirucium i-st, pnetcr autiorcs in Notis ad boc caipso fonte, quem hodieque Grcrcorum vulqns put adducios, vidc eliara Procopium, lib. De
adificii* Justiniani. Fons hoc itidem lempore esstat, appellut, et inviitre magno concuisu, certo
l inplum Barbarorura immanilatc periit, de <|uo anni lemporc, veluli si Deipar<e templum wthuc in
ituret, consuevit. Aurea porta nunc etiam
liac aucior Pandeclce Instor. Tunic, cap. 200 colume
:
contpiciiur, ted obstructa. 1** ilJe. Galaiae
Inde pervenitur ad decimam sextam, videlicet reliqua
Sitgseu Perrr. c regionc Constantinopolous celebratur
vrhcvel Selybria: portam,qna> 1'rhci* ,
hoc quoque rerum stalu, ; ieniphim,
vcl aurea porta uominabatur, et porta fonlis, Nam
extra vorlam tianc est hodieque fons, qui -qu.e appellalio orlc a veieri illo ad fon cin, eo
f
JOANNIS CANTACUZENI
20
619
iiobilia. e gyrwecco buperalru i s , ad vesperam ,
ttttum de faumlis suis Bysantio venisse, el de , '
aqna illa apportassc, curriculoque aflfen, ac biben- , . , , dam porrigit. Qaam visus est bausissc, omuibus
, ,
ndfniramibus, quod cum cxiromam pene animam
ditcerct, a fide konoreque rebu venerabiltbus ,
\ \ . "
exbibendo non abstinuissel. Tamen ad portas morlis nibilo eecus appropinqoare cernebaUir. Deiude $ .
ca lymplia eju* corpore pcrlilo, sccuia esl quies ,
, \ ' ,
iianqulUissima, ut elciade usque ad auroram nee

voccm milierel, nec se quoquam commoverel, et
vilani sola respiralione teslarciur. Diluculo auLem, * .
ac si a nioriuis exsUlercl: Gloria l i b i , Deus, excla- , , ,
.
mal. 2 5 1 Tum perconlaiUe ro;gno domestico,
, * '
ut se haberet, nescire se dixit; Deuro scire, qui
nibil nesciat. Accedil inedicus priniarius, taclaque .

nianu scntit vcnam umare exiliter, el se lam ino- , \ ,
pinata re deceptum vcrims (in desperaliseimis *
enim salulom ejus posuerat) venai pulsuui manu
( iterum contrectata* diligeuter ei curiose exploral. \ )
Ut serainime deceptura vidit, obelapefactua mira- ;,
culo, clara voce , Magnus est Deus, inquU, qui so- . *4}
bis polesl ad hiferos dcdiicere, el reducere. E l , ,
quia pra? siupore iionduoa gibtniet plane credeba,
\, , ,
aliorum medtcorutn lurbt convocata lec:ulom c i >
- \ .
cumdansquttrit, ecqtiid idem dc imperalore ipfvis
\
videaiur. Qutbiia a&senlteitftibiis, omnes obetur
' * ^ .
puere, iinmortalique gaudio ensiluere. Coepit vero
\ .
iinperaior e morio rerreari ac refici, et qnaai a
,
porlis infert redire; el ab bora diei lerlia pukiis, C ." inouisqnc, lctiucs illi qmdeni, et languiduli, pari , \
ter lanicn, axjuabterque c i manifeste sentiebantur,
* \ ;
ipt>eque levabatur, et Bialis omnibus diseipatis, ab
,
illo die magis ac magis se conftraiaae, perfectam et
, \ . \
integram valeludinein reeuperavit,Tanla porro crat , ' . '
*rei admirabililas, u l onMies, non audtcnles sahim
; --,
dictis dilFiderent, obiisse imperalorem credenles : \ .
sed propemodum eliam intuenles non facile ocaiis > , *
euis fidem conlraderent. Qukunque porro Roma- ;, (J/rcobi G r e l s e r i nolsa.
transLVa csl. l)l ui sit, hoc itidcm loco dtio ;iebis
sub tcgmiue rjtis qbiete similcin vim nicdicam ccecatholicis advcrsus avitiG fidei d<u*erloro8 ct oppu
pil, u laceam foittem iHum iwfantb jsa in iEgypto,
gnaiores argiimenia proponuniur ; I. Gallus et
de quo Borcardus iii Descriptione Terrw $anctce, c l
invocniio sanctissima* Virginis, non sine friictu in
alia innnmera, pcr qiKe cuaSites ingenlia olim m i bac qitiHfiie v i a ; si enim Maler misericordia? tam
racula ieeerunt m owmis generis l condilionis bobencii- a *uil \\\ lioiiiincm cxira oyile Doniim ober- nimes, ut omnes ad agniiiontm veriLalis, qiiae una
ranicm, quid de eadem coeli Regina sibi poRiccri
cst, addurcremur. Ni^que eniiii miracalis a quonon poicrit, qui eam pie in vola vocat, debiUque
cunque divo, qaoeunque loco aui lempore paf.ralis
veneratioue prosoquilur iu alriis domus Domini,
nlla alia fides probata c l coniirmata esi, quaiu iifei,
in inedio tui Jcrusalem, boc csl, iu Ecclesia Ghristi? qua ipse dum banc \itam vivcrel, ciaruil, boc cst,
IJ. Cullus et observanlia in illas res, qux divas
catbolica el Komana, ul Jib. copiosius dicium :
Yirginis lavore beuelkio consccralae intcr proCui, nisi huicfideiattettantur ista miracula ? ular
iauas numerari dcsierunl, u-l erant aacri illi laliccs
euira vcrbis sancti AugtfrSliui, lib. xxu De civiiate
cx Yirginis foiile hausîi, quorum non miuori desiUei, cap. 9, nam et ipsi martyre* (el caelcri coclcdeiio tenebalur Andronicus imperalor, alque oiim
sliuni sedium incolae) hujusfideimartyres, id est
rcx David aquaj de cistcma, quse eral in lkiblcbera
hujusfideite&te* fuerunl, huc fidei testimonium verjuxia poriam, II Reg. XXIII. Quanta veneralione
hibentes mundum inimicU&imum et crudelis&imum
colebaiur oliin nun nxxW a Cbrislianis, sed ct a
pcriulerunt, eumque non repugnando, $ed monendo
Judaeis ei Sarracenis foas apud Nicopolim Pahc*
viceruut. l'ro isia fide mortui tunt, qui hmc Ooalimv, Gbrisli cualaciu ila saucliliealus, ut non
mino xmpelrare potsant, pvopter cujus nomen occni
mado asgriuidiniba^ bomiautn, sed el brutorum
tutU. Pro hac fide prcece$*it eorum mira patientia,
iuorbiK ftaluuris et-sel, u l Sozomenug et Gedrenus
ut in kti miraculis lanta ista polentia tequerelur*
acribunl: qiieuiadmodum et arbor Persica HermoH x c sanclus Auguslinus.
poli, qiuc ejusdem ServaU>rU noslri iransitu ct
n
v
621
HISTORTARUM UBER II.
, \ ,
(55 . "

, ' \
, *
,
; &/ ; * '
, \
\ . " ~ '
.
;
CAPUT
58
liorum in imperaloremcandidoorant sinceroque a

mo, iisinorbus bicsaevus, insperataqne saniiaa non
usqucquaque infructuosa fnerunt, cum umisquie jue
lanquam suo corpori pr^silum boc miraculum ducens, pia facta Deo rependeret; et aJi quidcm vitia,
quibus ronslricli lonebpulur descrerent; alii egcn*
tibus largicndo, et lytro capiivis redimendis, cibouimquead tempus abslineniia, aguilionem arepij
bcneficii gratumque aniinum dtnionslrarent. Ergo
iiiiperaior iia in sunnium pcricnlum delapûs, ei
ita rursum pncier opinjonem cjapsus esi,
XVIII.
hlagnv* dometticus g^storvm rationcm reddit. Syrgiannem cum copiis in occidentem missum non probat
revocari tamen vetat. Qui delaiorum litleris domesliro alicuatur. Despotte tragcedia narrutvr, et tt $
carcert Lberatur. Avum monachum facium cognoscit imperotor. Cnutam qumrii : i)omesl;cu$ quid r*.
more feralur indicat, doloremqve imperatoris coiuolalur. Eum imperalor prwteritce cogitalionu admonel,
de qna sequenti capite,
' ^, *
* lam pcrdila valcludine emersit, qno
*
pacio iiilerim gesla s i l 252 respublica, ex inagnQ
domeslico sigillalim scisciiatur. lllo distircte ar
,
rante omnia, iiupcraior recie et ordioe gcsia con*
firniavit. Sed cum referrct dc Syrgianne , quein
.
c<piis occidentalibus ducem uiisisset, i l landaru
* ,
' - uon poluit, laiituniniodoqiie ut minus prudcptcf
factum reprebemljt; pra?8tarc cnim Syrgiannct \\\
.
sua,pe|le quiesreiUem, idoueam facujtalem ad ip)
,
probe agendnm nunqiiani adipisci. Tum douia*
. \ ,
eiicue . Si ba.c lua raens esl, dalis liUeris prafe*
, ,
cturam Occidentis ci adjniani, ot in ordinein redi*
,
. ^ gam Probante imperaiore, ille ul jusea cojifa.
cturus ,abibal; cuin itnperator factum mulans,
:, &
abeuntem rcvocal, et Syrgianui niandalani prafe . ^ ,
, \ $ *
Ctaram relinqui jubel : quod nec a?quuiu, nec sib|
, ' * , jucundum ait, caelera ejus, domesiici inquam, acta
confirniasse omnia, boc solqm re&cidissc Qbtcm ,
peratum subiio. Verum ex iis qni aderaul , n n n
. '
Qulli clam Syrgianoi scribunl, niagnuoi doiiieslicupi

^ * aeaiet accusarv, et absque imperatoro lni-sei, tra.
dilam praefeciuraro illi adimere vojuisse. Qnara
^ ,
. \ , quod ad ipsum aitineret, Syrgianncs jani dignjiaia
sua se dejccluu scbet. loiperaiori graLias debere
\, , 5
, qui id impedivisset. Iiis cognilis Syrgiannes co)}a*
torum in sc a ipagno doqiesiico beneiiciorum ma. ,
iporiam deposujl, atque ob ea.(quanquam faU*

erant) ira transveriim acius perpeiravit quae pro^
, ,
cedeus nairaiio decjarabil. Dtim oinnia imperalori
,
. ^ recenset rpagnus domesiicu, eiiam de despoia
CaJlisio iujicit, neuipe ui Diiliteg in ijluro iosur , \
rexerint, quod tjmerent, |ie e custodia fugilivqs,
,
imperatore defuncio res novas molireiur; e l qqo' ,
* - pioilo eum neci dedjssent nisi ipse inacbini e|
dolis adi.ibitis liominem conservassel. Hoc ter*
,
mone lnirum in modum dejcctatus imperator, e|
\ . '. , \
. niagno domeslico Jaudeiu imperuvit, el Ca))istun)
\ , vepia dignatus,. custodia liberavil, lamelsi et ?ntf?4
, saipius bberare voluit, Ude cum jurejurando ab eo
\ exacia, TbfssaJoniccnes, a quibus w4c UabiiUI
f
PATHOL.
Gn. CLIII.
5-23
n A N N I S CANTACUZSNI
524
i vincius futsset, etiam obl.ila opporlunilale

uliurtim. Sed fruslra Uli cancbaiur; quiu palai
,
adirmavit, se vircs nactum , talibus meriiis par
,
preiiurn rcddilurum. Qaam ob omsain adbuc cu- ', * / :, slml ebalur.Verum tunc impeiaiorc quanlura opor , icbai admonenle, illo.|iie promilleme, sc a qutbus
.
-essel offcnsu*, eorum injurias oblivioue contrilu- , \
riiin, e carceredimissusesl. Sed Andronici senioris
-
monior uepos, 253 interrogat maguum domesli- , ..
U H T I , qucm is animum se argrolanle pra se lulis
sel. Responilot, monacbi babilu coopertum, ct pro ,
Audronico Anloniuni appellaiuin. Auonitus iaipe- \ .
raior causam bujus mulaiionis , et sponlcne sua
' ,
ab alio coaclus gcnus vilae mutaril, percun . cialur. Jlle, nondum se veritaicm rci comperire
\ , ; potuissc; ncque cnhn qucmquam adbuc inde nun- ,
Aialum venisse, cujtis iiiagni s i i iacienda iides,
. ' ,
ftcqae prolosiralorein qtiidquam snper eo scri- ;
psisse; boc solum a Conslamiiiopolilanis rumige- , riilis audivissc, avum de morbo ejus , ease vide- .
Jicot mertifcrum , accepisse : formidaulemquc, ne ,
êo worltio in se alrocissiraum aliquid designarelur,
\ ;
tnonacbum induisse. Hic nunlius imperalori a?gri- .
inonia* alque indignalioni fuit non inediocrL, ac
^ \
voce ipsa, non sibi placere faclum indicavil. Ma- , .
gnus domesticus illum lali evenlu dolere eeinens,
sollicilusqtw IMJ quid bic dolor ad morbum reno- ,
vaiidum luomcnli aflfeiret, admonere, e i consolari, .
dicereque, se melius omnibus nosse e l una lesti ,
licari posse, qiianta revereniia bonoreque avum ^ ^
^
j
, semper colueril, e l quanlo redemissel, ne istuc
\ ,
evenissct, sed vesiilum prislinum senex retinuissel.
\ \ ,
tjuia vero facla iufecia fieri nequirent, cur ob ea
uiuhis curis-angereiur, quae nec ipsis proficerent,
, ^' \
* l antinis non levi nocuincnto esscnt? Ego vero,
\ i n q u i l , si pcr te liceret, non vulgari me poena afll- ,
cerem, quod lam imprudenter , seu , ut rectius
, \
dicam, lam insipicnler e l inuiililer boc nunlio le
, perlurbarim conirisiarimque, quod huic lempori
,
miniaie oinnium congruebal. Elsi enim morlis
; , ,
jaeiu suspicioncque liber, nondum tanien consum , jjiala iucoluinilate secunis es. luiperalor aulem
;, , ' \
quid paulo anie de avo facere cogiiarit, doaieslico

in niemoriam redigeus , dicebal, si illud ad rem . ;
collatum fuissel, qua3 unc eveiierunl, eventura J) , '
uoa fuisse. Et dorueslicus : Uujustemodi quidem,
'
; alia tero mullo deteriora , ntinusque cooi. ; , \
moda forlassis evenissent.
,^ ,
; , , , , ' ' \ ;;,
. 5; \ .
254
CANJT
v (
J 0 V
XIX.
Andronicu* minor imperhtm redditurus, rem cum magno domeslico commumcat; qui potlquam iMellexit volunlalem e&te seriam, tnonel ut prius necum dihgenier cogilet quid agat. Vroponunlur causar Ires
qua> mouerini imperaiorem, et re\ulaninr. Ipse imperator negam se illis motutn, duus alias affett,
quibus imvcllalur
Et quoniara eorum mentio facta est, quap, de

avo lmperaior menlt vo.ulasscl, res poscit, u i
i>auca de ns aeparatiai dicamus , ne lolius histo-
' \
, , , \ ,
525
niSTOHlAUUM

>. 'U; 6
, ,

,
; , >
-, >
, '
;
, ,

, \
\ . '
\ . . \ ^
,
. '
,
\
, (5 ; '
, ,
. ;
, '
,
\ , '' , ,
, , , .
,
L I B E R II.
5:6
riae corpus viliosuin ac nvulllum rcddat quorumdam , I videlur , iiecessariorum praelcrmissio.

Posieaquam, ul supra commcinoravimus, magmmi
domesiicum imperii consorlem sibi adjunge.re,
eiimque purpura c l imperaloriis ornare insignibns
meditatus, crebrius c i pltiribus cum eo agcns nibil
oblimiil, el in volunlate iiunquam ccdendi bac in
parlc obduruisse vitiit, ne contra lorrenlcm nilerclur, urgere non perrcxit. Non diu post lolum
imperium et admiiiUlralronem Romani priucipalus, ut et anlca, avoresliiuere in menlrm venii.
Sic igilur scniieiUi visum ad opus proced* ndu..
Tamen prius cum magKO dnmeeiico fcenleiuiam
conlulit, ul si ille expedire puiarcl, cogitala exs qiicretur. Cui slaiim occurr sc ab imporaiore
lenlari, qui cxisiiniarel bac de avo dcliberatione
audila, sine mora facilc sc ab ipso imperalorrm
reimnliari passurum , cotuinuoquc suspirionem
suam aporuil. Auiumanle impcralore , nihil tale
aninio vcrsasse; sed sic candide, nuiiaque vafrilie
bono id fore censcre, et velle in rem dedurcre,
magnus domesiicus excipiens, Alqui milii a r,
sectis videlur; neque quod ad me a l i n c t , tanquam ulile, vvlim ficri. Quod si iia de illo slaluisli,
niodisque omuibus exsequi vis-, praeslal vincirt
quod lu bonum interprclaris , quam quod mibi
tale non apparet. Nara si ego qu% (ibi el Itonunis dceora ct utilia esscnt suasi, Deus qui oinnibus egregie faciis dcleclalur, aninum liiuin ad <a
1
, Q aggredienda corroborel; et si omncs mortaies

'
conenlur, ne te ab iis averlere queant. Sin auiejit
'
ad li&c llbi et Ronianis prorsus incoramoda, Deo
tamen placuit le impellere , ut tumultus ac scdi
\ (96'),
tionis , bellorumque civilium nascerclur occasio,
? ,,
quis Ua penilus a ralione deserlus imcnietur, ut
^ '
se unquain dissolvere ac relexere posse coniidat,
., q u Deus ipse lexuerit? 2 5 5 Circumspice igitur
' . '
sollicite, et si nienteui tuam cnniiibus vcluli sui ' ,
fragiis eo ferri dc propendere vidtris, aJiorutn judi' .
cium ne exquiras. Si aulem tale nibil staiuisti ,
'
sed reni juslani, libi el sub diiione tua cousluulis
,
frugiferam edicere voleus, avuru n impenum rcvo, ' , '
care deliberasti, haud istuc ila lemera et incon ;
siderale, ut nugaiorium aliqutd conGciendum cei
{5 , D sed ubi antea Biultuni ac frcquenter omnia pcrpenderis, accurateque exploraveris, sic demum ad
; *
opus venicndum : nc , si posliiiodiiui inopinaluui
,
quidpiaui acciderit (nmlta auteiu accidere qucaiu)

id el aliis, el antc alios nobismetipsis ad leuieri '
laiem inerliaroquc noslrain condemuandam <
^ , occasio. Dicia approbavit iinperalor, et negolium

coiisullalioiii permisii. A l magnus donieslicus mo
menta prius iiosse desideravil, quibus uiotus in
,
banc voluat item descendisset; qua) si sibi quot|tie

baud absurda el ad fiiieiu valida videbunlur, uilra
( ' )
Jacobi Pontani not:i\
(96*) , nam id de se maguus domesticus dicil.
527
JOANNIS CANTACDZENI
558
iionfore, cur in constiUando opera frustra con- \ ^ \

.
sumatttr; nibil enirn obstaluruin , quin qu# benc
, , \
liabeie visa s i n l , peraganiur. Si vcro tMia non
rcperieniur, tum vicissim e.\ aliera parte se ra- \
.
tioncs, proplcr qiias faciuiu non profuiurum arbi , .
i r e l u r , cxpositarum : quas si a reclo ei justo
, \
aplas jmiicaril, ohlciiipcrel, clconlra offirimn com ^, :
miiccrc pa cal. Quoii si saiis virinm ad persuadendum non babebuui, fueriique pugoa anceps, tum ;
. " *
se Y i c i o r i a m illi cessurum, quoinodo Atbeniens*s
, *
solfre fama cst , cum Minervse calculus acces , ..
seiil 97). Cum igilur iria siul polissiroum. quae te

a l pccniludinem facli possiul induccro , quod non
, ,
cuisi ulil lale reipublka?, quod nonnulla neressaria
iicgliganiur, quoniam a\us non imperei, ununi- ^ '
, ^,
quodjjuo eorum > quantum valeat dispiciamus. Ac
printum quidcm neiv.o mibi non assenlielur, j u - ' , -,
'
-stissiiiie abs le facluiu. Tu cnim bellum non ince .
pisli, sed ab illo incepium coaclus es gcrere. Et
lum quidcm inviius, lamen secessisii, pcriculum
, , \
fugiens, quod ad illo libi impendebat, et poslea
,
te uecessario defendisti. Et postquaro Deo opiiu
lante o:unium cvasisii polens, quamvis liccret cum
,
jusiilia relintre imperium , quod ab illo bdlum
. \ \
-cssei incboatum (nulla qiiippelex vetat, ne viclores
.
lioslium bona , lauquam virtulis praemia possi4lt*aiii), non prior pacem petivil, c i tu justus i n - , *
. \ ,
justo iinperiutn rcddebas. Ilaque dum 256 ncque
' ,
propler ea quibus anlea privaius c s , quidquant
conlra fas egisli, neque propler eam quam post- C \ >
\ ,
TOoduin de adv?mriis oonsecatus es , vicloriam ,
]uemquam spoliasli, ulrinqiie justilia tibi superal.
\,
tjuud auiem el cum uiilitalc reipublica?, demon- ,
iranduni non opiuor. Quis enim ncscit, nisi
(\
forie exira mundum babitet, bcllum civile cladem
< tieniicicm esse civibus , sicul contra pacem e l
), \ , \
<oocordiani norunt omncs esse ulililatem et in> , . "
cremonluni reipublica?? Porro nos nullum otticii
,
inuitus praeiermillê, quamvis ipse non moderclur

Imperium, conabor oslendere. Cuni enim duo sinl
, ?.
iinperaloruin munera , unum rebus bellicis occu- " \ >., '
pari (98)^ pr&doucs arcendo, ei subjectis habi- .
iaiionem luiam praeslando , el si ferro opus sit,
, '.,
iiosiibus cum exercitu occurrendo ; allerum, leui
fiore pacis juri etlegibus iiUendereanhnum, urba- D , *\
aque rece adniinislrarc , in ncutro ipse nobis
, ,
supeiior videri queal : imo vero in altero nibil
-.;
i l l i cedcre, in ahero longo intervallo illura anle
Jacobi Ponlani nolea.

(97) Opinor langi judiciuni Areopagilarum apnd
Aibcfnas, quod fuil eevcrissiinum, et causaui Orefiis, qtiam de malricidio ibidem dixil, acceiienieMincrva biiflragio absointus esl. Qua de re in
Miloniana M . Tullius : tuiquc hoc, jndices, n>n
Dico viciste Orestem, vo* ab hoc facetsite.

Lege Pelrum Victor. Variar. lecl. lib. xiu,cap. 25,
el lib. xxvn, cap. 6.
(98) H;rc duo coinplexus esl llomerus illis Terbis de Agaiiiemiione
xi.ie. causa fictis fahulis dvctissimi homines memorice
1
' .
*{, *
".
prvdiiiernnt, eum qui.puiri.s ulciscendi causa mairem
Bouus rex, in pace vidrlicci, (oriis pngnator, in
wcuvio el, varialis huminum sentcnMs, non solum
sed ctinui deat sapienlissiuuv senleufip libera bcilo B4)iiu aiiuin DOII eht qui r inpubticatii non
J'n.
Ilunr pt>rro versutn qnx esl apu;l Eiininni in
Lu "iijiiuiL.i^ pnwmnliasiio v i i k : u r Mincrva.
boi:is msimilib acbgibus kinperai;

qui ca&ira itunquaui vnai.
nec fo.lis,
829
JHSTORIARUM LIRER .
-. ,jOat, \
. 6 ^ , \ ,
\
, !
, \ ,
\ \
, ,
,

$ .

* , \ '" , ^ '
. , \
/.;,
, \
;: . "
\

5W
gredi contigil. Nam ctim civilis lua adnunislratia

i q u e proba sit, u l illius ante fuit, vii lute pru(lcnliaque miliiari inuliuin anleccllis, ipse pravsens
oimiibus el prx*stantiores duces babens , quam
illo babuit: id quod rebus ipsis paluii, cum rpse,
qutiiadniu'dum nunc, ita anlca domi plerumquc
dflitucrit. V o l h a t domeslicus sennonein cominuare, ac pluribus docere, iucommodum fore,
seniori Amlronico imp<*rium rcdderc, cum inlcrpellans junior se his astpulaii dixit ob mrilam
laiuen harunf causarum avo dccrcvisse impcrium
rc.Hliluere, sd priiiium , ne levissimi, improbistimi, aique corruplissimi homiiws ipsum vclul de
indiisiria, ct CUMI iusidiosa inacbinalione, aviun
insonitMn impcrio cxuissc ()) comminisci, et aliis
coniiiienUirn suuin pcrsuadcre possint. Deindo
quia itirpeiê concupiscat, et slnd oso conetur u l ,
qiiT illi jticuii iitati el honori sinl , ca pra?slet,
crclat atiletn , eum nibil nequc iualle , neque
nitdius duccre, quam iuipcrare.

. , :,
; - * /.
, \
- , .
, \ . ,
- /, & , , \ ,
. :
.
257
CAMJT .
11 cc oratioiie dumcslicus duax causas ab imperatore allatas. qnibm ad imperiutn avo reddendum movcretur,
covfulare nitilur; obtratatwtiem itoproborum, et houorem ac voluptatem avi. Agit ttutem valde oratorie.
1'tjzauiiem xe conferi imperutor divx Matri pro recepta tanitate gratias acturus. llominum ad cum
vLendum concunus. Thrucuv urbet lu&lrat.
? - C
/, , ,
, \ \
,
/ , ;1 - ,
.
\
, '. , , \
> ,
(I)
, -, \
.
,. \ \\,
Excipiens magnus domcslicus sic a i i : BwMievoieuliam alqui stu.liuin meum crga iuipcralorcm avum,
ei qtiomodo nihil oplarim ardentius, qinin cum v i dere non soltiin n bil iinmane perpeli, sed ciiain
teinrc iinperium, csseque in ore cladmiratioiio o:nnium, itcmo melius le unojnxia ine.um novit.Nain
el cu.ii maximc bella iuter vos exorio, quo paclo
illud grreretur, consilia confercbamus, hortarenlurque nonnulli ut eum carcere claudcrcmus, nul
eiiani necaremus, e! brevi icmpore muiiisnou niolestiis eximereinus, scis quaiu mulia lniinaniiaiis
plena super eo disserucrim , libique piTlibtms assenHeri^n, leque pro parte quoque adjuvcrim. Bclio
llagrante, cum scniel iicrumque vicisscinus, rccordaiis qtianla iu ipsum incliualio atquc obsorvaniia
. \ \ D nostra fuerit : quando e mediis ercplum periculis,

noti tulum modo praislilimus, verui eliani pri ti
\ ,
, *, naui, quaiuum licuil, fclicilatein ei conservavimns,
\ ^ , , cailcris omnibus rccl3nantibus, et u l ipsia in con, ^ , tranum obsequeremur, flagilanlilkus. Quod cum i u
. - sit, noti ine odio aliquo sliuiulaluni, sed coutmunes
uiiliiaies iniuenlem, baic effaii existimanduui est,
h
Jacohi Pontani .
(09) l!oc quidcm duce Gregora Glironographi
quidam volunl, scd nos bujus bistorici iidcui *cqui
nialinnns.
(l) lnt:rpi es lcgil,
531
JOANNIS CANTACUZEXI
f-32
praserlim cum ncc callidissimtis calumniator hac , -. '
iu ine consucre possil mendacium, ideo ne impe 0,
dire ne ei iradaiur impcrium, quia id milii studcam
aeqnirerc. Nain el prius copia erat, si libuissel, et
' . ;
adbuc mei arbiirii esl sutncre, quod tn cupide me , ,
ciim comniuiiicalunis es. Non igilur ut ihde privaia ad nie redeat utilitas, hoc dabo consilium. E l ' , , ' ^
quia ex rebus ipsU liqucl, me ncque mibi ad gra . " 'tiatn, ncqnc illi ad invidiam verba facere, aequum
esl, si frngifera consulcre judicabor, inibi ausciil- ,
^ ,
tare. Aiebas dnabus ponssunum de causis le ad
, . boc iucitari, et ne male libi diclitarenl improbi
corrupiiqiie morlales, et quod maximopere pra> *
Biare vclles, quantmn quidcin posses, qtue ad rc-
,
tcreuiiam, honortm ellaHitia:u avi pcrtinercnt
Colcre igitur ct obscrvare illuro ego quoque et ^ ,
,
Justum, et ex officio tuoessc 2 5 8 affirniariin.Scd
ctiHiim islum et observalioiteni muliis aliis ra- \ .
" tionibus declarare conccdhur. Nam et illum honorare ut pareniem oportel, et providere qnam dili- .
gentissiroe, ut cumipsi, ium ejus familiaR res ad v i - '
tam suslentandani nooessarbe aflatim suppediienl. \ .
Ergo 6i separalim ei decreta pecunia ejus necessi-
, \
l rcs cxple e non pulalur, haud recusandum, quiu
\ '
aiterini lanlum, aut eliam plus duplum iriiiualur
. .'
c l arfjicianiiir alia, quae illi voluptaii, caeleris nullo
. " ,
detri iteitto fuennl. At vero rerum doniinum illum
in.slilnere, lmc est quod reipublicae inleresse, nec '
quisquam mihi persitascrit, nec ego cuiquam sua- , ' .
dere velim. I nproborum aulem voces coiitemncn- /
<!as opiuor; aut rem nefariam designabimus, si bo, ,
nnrum sprcto judicio, malis tanlopere gralificnbi 5 ,
tnur, nt ctiam qiue rommoda et jusla nunieramu*, ', '
. ,
ea volentes propter ipsos abjiciamus. Age enim,
prr Deum immorlalem, si boni omnps cocant, nos- . que ad jirdicium vocatos accusent bunc in modum: , , ,
, Injuste ot vioJenter agiiis, dum nobis bellum civile
, ,
excilalis. Mox eniiii a principio. simul aiquc senior
'
impcralor arma in vos inovil, iniquam conditionem
vestram cemenles, miriQcc vobiscnm doluimus, ,
alacrilerque auxiliati sumus. Ubi aulem, Deo fa- .
,
vemc, boslium labore millo potiii sumus.cum gra,
da depellendi et puniendi essent, qui facere coepissenl injitriam, nosqne molesliis exsolvondi, vos .*,
r
lioluistis : sed quasi malorum silientes,imperaloro"

niediocria petenlt,
vilam lantummodo orante,
vos cuni subjeclorum, vestroqne ipsorum dainno,
Rlulta quadam glori:e cupidilatc toliim forme iniperitim, nobie deprecanlibus ct amentiain \euraro
tcsiantibus ei dedi>lis. Ille non longo posl lenipore
eadem lenlavit, ac veluti oblitus, in quod sc anlea
periculmn objecisset, bellum non anie in ictiun
nobis inUilil. Tum nos perspicienles, quo maloruin
res proccderel, ac Iloiuanoruai rctnpublicam funditus pcriluram, legaliuneui non pro vibis duniaxal
privalim, scd pro communi quoquead impcraloreiu
Miscepimus, suppliciter roganles, ne nos miiiuis
cxdibus inlerire paierelur. Sed si quod ciiam c r i mcn vobit inlcnlarel, in judicio dissoluluros. Is
v
, , ' , ,
,

. * ^,
,
,
.
,
', , \
, *.,

'
5*1
HISTORIARUK LIRER .
5!*
, . ' ' ; nieiiliuiieiu pacis nec ad snmmas aiires admisit.

. Nos undique diflicultatibus coarctali, rursus discri
roen adimus; et allero adversus illum bcllo iieitrm
! /,
viricimus, el ad priores eum, aul majores oliam
. angusiias redigimus. Qui 259 helluiu citra sum .
inum perioulum suum baud Onilum iri animadver
lens, de pace vos per legatos appellat, cuin alias
, ,
nec nomen ejus susiinuissct. Vobis antem nescio
. quid inali mala objoctum est matiu (2). Nain CUHI
' , dcbulsselig ex anlegressis sapere, dcsipuistis ; im; , periumque lotum, et adiiuimlrationem rcruin, et
'. ., vosmeiipsos iusupcr ei inmanus tradidislis (omillo
, > enim dicere, ei nos subdilos, aegre admodum istuc
patientes, et injuriam lantum non lamentantes ),
, (
*, ^ injusti el propemodum prodiiorcs noslri effecti,
), - dum saltem isla via otnnem vos belli occasionem
, ampulaturos credilit. At ille, perinde ac si lcllus
ei non suQlcerel, si hanc vobiscum babilaret, de
) . '
integro ac tertitim ad aritia venii, ctnn nibil esset

quod loco criminis objeclarel. Nec jam imparaius,
' ,
ei velul ex ilinere ul alias, sed mulio antea instru , /, '
clus in Occidenie, exerrilumque conira nos, nou
,
, . ex Graccis solum illic incolenlibus, seJ ex vicinia
- quoque barbaris auxiliarium, nostro non paulo nu/. merosiorem adduxit. Quo compcrlo, Byzatilium
.', profecli, pacem rogavislis, cum poslulata a;qne ut
anie rejecta stmt; umle vosad belluni tertium com. ' ' ,
pulsi descendislis, nosqne scderrs magniludinein
, .
, exsccrali, per mtilla discrimina laboresque impr1
- Q gre vobis sticcurrimus. Poslmoduai denuo posllon .

gam illam vagalionem, variasque ambages, et afltti. , ctionem diuturnau expeditionis, cum eiiam divina
, uosvirtus adjuvaret janide bostibu* perfecte trium:. '
phavimus, et Romanum princip&fi.m vobiscum
,
recuperaviuius. Nunc bostibus ]tritteemibtis, p a , cemque agilante republica cum cenunnus vos iie - rum laborare, ut in mala prioriliua grariora praeci. & / 5 , pilelis, jubeinus ne rursus nova meditemini, neve
'
bello inftdicissimo, boc cst civili, maleriam sag. * , geratis. Si bsnc dicerenl, inquain, el tanqnam co ' , - ronideiu adlerent hacc : Siquidem propler bas ra - liones dicia noslra admitlilis, el approbatis, bene
', est; sin aulem, videle ne vobis poiius quara nobis
, *
perniciem accersatis. Uuod si adderenl eliain, non
' ^ - & dicam tale quid : Si imperator eo sit ingenio, ut in
. * ), ulranique parlem facilemulctur, et proplercausam
, , ,
vel parvara. vel nnilam bellum incipial, quld buic

piirturbaiionis ac sediiionisad peslera c l interitum
reipublica? opportuiiilalem porrigerc opus esl ? Si
; . , , " aulem sycopbantis, pt-rversisque boiniuibus, ac n i ' ' - bilo melioribus mancipiis pessimis obsequitur, ncc
jusium alque ulile censemus, sic affectis,
, ; , 260
, ul Caics nos subjbere (3), non dicam, si isluc, %ed
st oraiioni siia3 illud unum modo adjungereol, d i s i c

(^) Sic, veibis inquam Plaiiliuis, reddi posse
Opiuor, quod Gra?<e esl. ' .
ih) Cares iueruul barbaro ac servili iugcnio, ct
pruposiia uitTccde parati ad quodvU maluai pcrfc-
rendum. Testis Ilerodotus in Eulerpe. Indica? et

Aristopbanes in Avibtis : , ,
quod si servns est* et Car. Plura Paroemiograpbui
proverbio i u Cure oericulum
tfh
JOANNrS CANTACUZEM
.36
CferefliqUe : Si vobis- ea mens est ae imperalore, ; ! '

ttobis Certe juste utililerque conaulere vide- ~ Idini; ac si quid praler exspectalum contigerit, nos , *
pchculis nosmel sublrahentes, ut otiosi speciatores , ; ,
' , "
tragoediarum vestrarum sedebimus; num eorum
positllalo ut iniquo a Iversari, aul eorum verba ut \ , *
,
intenipesiiva vilipcndere possemus? Non solum
rbim quod omnium bellorum occasio ab eo maaa* ,
\ * rft, ei natura sil inconstanti ac niuUbili, imperiumque ftomauum bellis civilibus nimiopere attrititm, \ . *
;
et nemo mutalionem aequo animo passurus sit ;sed
1 dmnia in ulroque essent aequalia, alle-que ab al- \
;
tcro in nullo d i f f e i T e l , oporierclque rerutn slalu
, /
Cnusideralo, apiiorem ad imperandiim elig-re,
OSset jnsiiii;e consenlaneum, tibi quemquam anie- , '
,
poni : non ob m nsueludincm aniurique aliiludi 0* ,
iiem solum, q n loio belli lcmpore in te cluxeruiti,
' ,
fel ehaMi ob forliludineiti strenuilalenique belli\ ,
cam ; el prascipuc quod Ilomana resnunc noti lan
lllin periio el acri, sed et probo eliam excrcilato-
, \ /
qiie duce indigeu Milii ilaque omnia perpendenli
liulla causa saiis idoaea videlur, ob quain le ab \ ,
ihipcrio removeas et in avum illud iransferas.
Quar^ boni coniiuuuis crgo id fidenter d.ssuaderc , \
, '
iiort dubilavi. Tibi liciium cst, st quse dixi, non
\, \
fclifficiani, aliis ilem et pertlioribtis uti consilia -, \ \
His, u l a recU seuiila ne derlines. Adbaee impera ;*\ lor, raore suo paulum cunctatus, Non negaverim,
,
inquit, prudculer dicta omi.ia; nibilominus de i.s
Jier oiium deliberan mihi videiur, si fcrle C -

^.
inora lemporis incliora suggesseril. Qnod cuni ct
ftagnus doincsiiciis probasset, iia dlgcessum esl. . , \ ; Posl diein tertium congressi, Vicissim perconlantur, num aliud iulerea oceurrerit. Gum ulerque ' \ negarel, consilium ralum feceruiU. Sic quod pcne
, .
tocimn eiat, ul iuiperaior senior iinperiuin recipe '
rei, a magno douiesiico impediium est. Quoruin in
, ,
tiiemoriam posica rediens imperaior, ubi avum
,
tnonaslicam vilam sectari amiivit, magno don.eslico \ ,
eft sub boc verborum iulegumeulo siguiflcata vo- . Itlil : Si q u prius volebamus, opere perfecla fuis- \ ,
tiMit, ista ntinc uon evenissent. Quibus 261
,
respondil: lsla quidcni non; foriassis autem alia de- ,
leriora longeque magis incommoda evenire po
tuisse. Iinperalor confirmata j.mi valetudine, Ditly . \
tnolc Byzamiuui abiit, ut caslissiinae Deipaise
"
Viiali fonte sauilaies magis quam aquas ema- ,
tianti (4), quibus el ipse lelbali illo morbo levalus
.
essrt, gratias agerei. Yenicnli freqiieiilissinius By ,
t-miiorum popnlus, c i ex locis vicinis atque nrbi- ,
bus permulli cjus videndi causa obviam usque Rbe- , I ^
gium processerunl (5) eral (juippe aspectus cjus , "
Jecobi Ponlani nolaa.

(4) Grsce, fcstivins, , ,
r:tio lcpore aliquolies aiionem aspergii. fctv figuram vocant Gra3ci. Vide quu^ panlo aiue de
lioc fonte diximus, vel polius vide ipsunimet N i Cepborum. Facies operne prelium.
[t>) Hc mibi rediium ab cxeilio M , Tull&i C i -
ceronis revocanl in memoriam, cul, lesle Plutar*

cho, lanta municipiorum oinnium Iselitia et favore
hominum prodilum esl obviam, ut quod jaclavil
posiea, minus essct vero. Ait enim, ltaliau se bumeris reportaiuin, oraiionc post rcditum ad Quirites, si uieuiini.
M7
HISTORIARUM L l B E R II.
53
^, , non amabilis tantum, sed admirabilis eliam, ul si

^ \ al> inferis redivivus exstitissei ) ac sese invicem
* \ , comprinienles et impellentes p r multiludine,
, euroque adorantes consalutaruht. llle per medium
\ agmen incedens, ad templi antc urbera posili fon
tem perennem accessit, corapressus a turba, actis \
que Deo gratiis, inde in palatium se contulit; et
.
usque ad diem sexagesimum Byzanlii mansit, posl
, \
quem Tbracise urbes lustravit.
\ ( , \ ,
), ' \
. '
, - '
-ta , \ ;, . ,
.
1
CAPUT .
Pers<B prwdatores coeduntur; Achris Triballorum obtidione liberatur. Moesorutn tex, el itnperaior pact
socielatt in Triballorum regionem irruunt. Triballm Moeso copiis integris octurril, hosles partim ccedt
partim fugat. Rex vulneratus morilur. In imperatorem Crales nihil molitur. Michaelis conjux, soror
imperatom. cum liberit pellitur. In concilio decernilur in Mcesiam proficiscendum, ubi magnm spes
o$tenlareninr et expul$a imperatoris soror juta es&et belli occasio. Vastalur Mcesia; aliquot oppida
dedunt. In (ocum haice patriarcha? magnus dometlicn* Joannem presbyterum subrogandum suadet,
ephcopo* quodam callido coritmenlo ad id permovet.
%
\ -
, . , ;.
, , ^ .
\ ; = ;
;,
.
; -; *
,
)\ rtsp\ ,
. ,
, ! \ -
' ,
: \ "
.,
, .
'
, . \
,
?., , '
; . \
.\
- ', -
Sub id tempus equeslris Persarum manus Hellespontura tiansducfa, Tliraciam depopulabatur.

Quodubi rescivil imperalor, dcectum ad eos propulsandos liabuit. Interea de Persis niulli in orientem renavijjarunt. Selecti, qui in Thracia remanerent, mille quingenii: quibuscum pugna congressas imperalor, omnes ferro concidit. Diebus pauCis ex occidenle affertur, Triballos ad Achiidcm
urbem occidenialem, sub monle P i e r n sitam, armis adoriundam scse comparare ; quam paulo post
agro circumcirca devastalo, obsidio circumdederunt. Imperalor cum subsidio adesl celeriier.
Quod Triballi sentientes, obsiJione solula dornum
recedunt.Imperator urbi quantum polest providct,
et ex iinitimis ei castcllis, Triballorum dilioni snbjectis, quaedam primo impctu capit; reliquis ilem
occidentis urbibus prospicieas, 262 Bidymoticbum
reveriilur. Michael Moesorum rcx ob quasdam liieSv
Triballorum principi infehsuf, ad bellum ei infere.ndum se inslruebat (6). Cumquc impcratorcm
quoque 111 boslem essc non nesciret, pcr iegalos
rogat uti Gralem invadat, ul ita amboiuin viribus
baud segre conlcrerclur. Ubi imperatori mnturum
visum est, a TribaJlis injurias Komanis irrogata
persequi, Michael expeuliuncin promisit, addcns
eliamsi ilium ad isiam sociclatcm non invitassel,
per se in Triballos, a qnibus inloterabi ia damnu
accepisset, ducluruiii fuissc. Imperalor cunlraclo
cxerciiu, oranibusque neccssariis comparalis, per
Jacobi Pontani not.
(6) Dc boc bHlo Cregoras, l:b. ix : Seqnenti vere, D per Romanas provineias transkns, in Tribailorun
cum Sirvitf Cralem apparerel non quteturum, nisi lerram impressionem faceret; uam ei se illi arnu
Michaelem oh ivjuriam, el conlumeliam sorori fainfesla illaturum, ut duobus bellis impar fierclirnctam ullu* eitet\ quod ea legitima /, post su$- becillior, mulli* utrinque ogris amissis. Vroinde rtd
ceptos ex ea liberos. regni fwredes, nulta de causa expedilionem usquc ad vcris cxitum se$e parant*
re-uidnita, i.uperaiom bororem duxisset, Michael Legc reliqua.
lcqalos ad imwratorevt miuU, ab co postuluttt ut
%
519
JOVNNiS C A N T A C U Z E N I
Pelagoniani prof clns. Triballorum provinciam in

festam.habcl; parlcm aliquam coi>culeaiis et suc(isis sogetibus arboribusque deformat; RuUunin
opp dulum ex ilinere capil, Deurilza, Dubrunin,
CaballaHum, Siderocaslrum, el ijisa oppidula, se
dedunt. Miebael ipse quoque per Pawniam lolis
copiis in Triballos lendens, in loco quem iudigeiire Belma^din vocanl, castra facil, despeclis boslibus,
u l ei resi>tcre aiiruris. Slephanus Crales
5iff
, \ ; el , '
; '
\
, :
, \

,
, \ , \ ,
. \
,
- , ;,
. -;
, \ &
Tribailovinn prineeps cutu hinc el binc bostlibus

Oamoiis cirmmdalum se videret, nec putarct tlivi siseopiis iilrumqun rege:n s u s l i i i T c posse, iis "mte^ris coulra Moesuni ire malut, juxtaque eum caslra fixit; loco aulem opporluno, ubi angustus c l
asper trausiliis, nc quU irruinperet, custodiaecausa
peditum globum collocavit. Ctalcrura ullro cilro- ^ ,
; ,
que roissis dc pacc caducealoribns, CUIII transigi
, * .
mbil posset, et placeret confligere, illo die niaiius
, .
muluum abstiuere itti sunt, ut poslridie concnr\ , .
suri. Moesis commealu j.in) defeclis, Micbael rex
illo die de exercitu dqlegii, quos ad victura quae*
rendum dimisil; m;ijorque pars miliium ad p r - ,
' ' das agendas per agros adjacente3 se effudil. Cer , \ ; ,
nensCrales dissipalum Moesorum excrcilum, et arbitratus adesse lempus aggrediundi Micbaclis ejus- \ ,
qwe aslu beliico opprimendi, armato niilit<\ et
. - cum trcceniis ex Alemania gravis armaturae,
, : *
pactorum scurus m Moesos graditur. Michaol
ven enles Trib.-llos conspicatus, sibi data ver- . ,
\
ba intellcxit; verumtamen ei ipse ccleriier ad pu
c o n t c n d
gnam 2 6 3
i t o c c u r r e r e . Triballi, priusquam ^ \ '
ilic iiisiruerel aciem, impressionein faciunt, vi dfi- 3
, \
viucuni, Moesorumquc pavtem in fugam compel ' , / ,
l a n l , paricm congressi otcidunt, captos armis uu , \
danl ac diinillunt. Nam quoniani bomopbyli suut,
' ,
inter sc captivos facere, et in servilutcm rcdigcre,
nioribus eoiu:n ncTas esl. Micbael letbali lacius ,
Tuluete. el ad caslra boslium pcrduclus, brevi ex- ,
spiravit. Muesorum caslra Triballi diripiunl. Qui
, \
praidsc intcnii vagabaitlur, audito, regem suuni
, \ \
es<e victum, alii alibi compreliensi conirucidabati- , , tar; plures fuga salulcui adipiscebanlur. Cralcs
> , \ , \
polilus vicloria, in impcralorein Homanum, ipsum
*
quoqtie ad urbcs in conCniis expugaandas inion , ,
tum, nibil molitus esl; sed ren oiiuscaslris se con-
tinuit : utrum quod majores copias conducen t,
.

qnando quas babcbal, Romanis impares videren .
l u r ; an quod aliud quiddani in pcclorc vulutarci,
. cognosci nn poluii. Paulo posi imperatori IIUII * ' liaiur dynaslas Mocaorum, rcge i l l o r u m mortiio,
,
sru quia Slcpbanum Cralem boc oflicio sibi devincirc conarenlur, seu alius ergo, iniperaloris SOIO- ,
-., -,
rein, Michaelis coujugem, una cum liberis -cxpu . "
lisse : sorori auiem Slepbani, (ju;c prius cnm Mi, :'
cbaele nupla fueral, ipsi libcrisqi.c ejus regiaiu
>. , ; Moesorum regnumque rcddidisse. Imperalor opti <.
malum concilio c o u v o c a t o , qnid agercl disccptare
* ; .
i n s t i l u i l . Judicaiuni, rcbusDrsegenlibiis. a i u p.irvo,
/ , ;
eui n u l l o iruciu rcspowsuris ^cuiu Crales bdlo
0
8*1
U T S T O R I A R U M L I B E R II.
552
; , ' - contra Moesos jam liber, suam provinciam vexan ;, .

tibus levi opera potsel obsistere) guperscdendum,
, ; - et in Moesiam, nbi magnae spes oslentarenlur,
,
quamprimum discedcndum. Occasionem belli gra , *
vein offerri, sororem scilicel imperatoris regno dc* ,
pulsam, q u jtislnis imperaret, oum soror Cralisa
,
Micbaele adbuc vivente matrimonio muliala fue , rit. Poslquam igitur recedeie complaciUim fuit,
\ .
lum oppidulis, quse recens in ejus se polesialem
),
Iradideranl, praisidiis impoîlis, itiui rcliquis ur' ., \
bibus in conflniis, cura quanla egebant curaiis,
, ; - parleque exercilus cuin Syrgiaime cliam, rcliqui
,
Occideulis duce rclicla, ut illas advcrsus Tiibal , lorum vini lucrelur, cum altera parle Adrianopo: ;
lin rediil. Dicbus aliquot prxlerlapsis, alleclis
, quantai erant copiis, in Moasiam irrumpit, 264

ct cum ca;tera rcgionem vastal maxime, tum A n , ;
cbialuin, Mesembriaui (7), Aelon, Cienia, Rhosoca ; ,
strum el Diampolin civitates per deditionem acci& ; ^ pil, Byzauliumque reverlilur. Quia vero tum
. 6
Ecclesia Byzanlina episcopo suo viduala erat, quod
haias painarcha nuper de vita exierat, visnni om- ;,
niuo faciendum, ut alius in ejus ibrono locaielur,
;,
Cum igitur diuiius conlrovcrsando alii alium no\ \
minarent, maguus domesticus imperaiori auctor
fuil, uli Joaunem presbyterum designarel : qucm
3t quanquain apud Apros obscuris ortuni natalibus, ta',
men ut in sacerdotali minislerio dexterrimuro, etad
: \
id accommodalissimum, idem domeslicusinter suos
, , ^ domesticosascripserat, qui sibi a sacris esset. Non
\ / ;, \
diu posl cum ila usus posceret, in clerum imperaio , / \ ris euindem cooptavit, pcnsionem suam ei relin, , , \
quens, eljinsuper iinperatoria pensione cumulans. Ibi
, ;
quoque semper bene audiit,et imperatoris graiiaiu
./. , \ \ est conseculus : qui consilium probavit, el ila fa , ciundum dixit, si modo perflci posbil. Ubi ad epi ,
scopos super eo retulit, illi statim quasi conspiras ; ; sent, ad unum omnes rcnili, neque audire velle.
.
Imperator usque adeo repugnanies cernens, nego, \ ,
liura magno domeslico commillil, qui nibil cuu , - clalus, episcoporum in sanctorum aposlolorum (8)
'
lemplo conventura agil; ibi exorsus loqui, impe ^ \ ,
trare ab illis laborat, uti Joannem pro patriarcba

suscipieudum dcccrnant. Rli conira asserere id
<, ^; ; , D iteque justum, neque Ecclesine Dei frugiferum fore.
y.ai - . Mullis ab utraque parte diclis, landem surgnnt,
,
discrepantibus senientiis, dum bi nequaquam fe *
rendum existimant, viUB curis implicitum, uxori ei
^ , ' filiis cobabHaiUcm (d), exceUssiaiam magidlerii

(7) Gregnras : Proximo anno, cum audivisset ultro tese ad eumconfereutibus. Inter catera yero
imperutori BuLjarkuin
prhicipatum
(Triballos vo
cal Bulisaros) et priore luore, cognatis Michae-
Ubdivelli
(nam impcraioris soror a>gre fuga saiiiiem
quasicral) iu ea mullorum
coutentione de retjno
jnstis copiis deleclts, oppidula /Emo vicna
invanit,
ei fere omnia ciira
negolium cepit,
habitaloribus
%
eiiam urbem munitant, et (requentstn

ad mare silam, elc.
Mesembriam,
(8) Pein el Pauli. Templum illud Constaiuini

opus, in eoque, ul o.L lleleua mater, sepuilus e*l.
De eo saipius Zonaras lib. i u .
Jacobi Gretsori nolffi.

(d) Graicorum sacirdolcv uxoraios essc noiius
csset, id cx bnjus Joannis cxemplo, do quo boc
Sl, quaiu ul adxuoiiiliuiie cgcai, cl cui ignoium
capile Cantacuzenus, plaiium tcsiaiumque rcdde^
51*
calh
JOANWS C A N T A C U Z E N l
Hlram
cveh're.
ille
Mi
sif. eos refeUil : Si alioqui \ .\
ad hanc fiinclioiioni idonctis ei bab lis s i l , hoc ei
?i
\ ' -
Jncobi G r e t s e r i nota?.
ro*iir. ut eiiam ox primo resoono Joromia? patriarrlrv Con<la!)tiiuM>o]iiani ad Wirionbergnises. Mullum lamen ilitTo- iml G r w i al illis qui Evangflicartun nomen lioctic*. sibi arrogaui, qtiae discrimina
biieciatim onumeranda siittl. n* isii oslri libidiiMMii siiam Gracortin licentia lionostarc el excusare lentctil. Ac primo apud Graeeo* ptamliim
reiispiur, si monacbtis uxorein dtiral, anl fttim ducta consueludinem babeil. Par scelus si monialis
nubat. , inquit
Jeremias palriarcba. , \
. ;
\ ' , \ ^\, .
" .,
\ , , \ . \
Itie autexn,
Episropns sni nceltris dicitur habere connorfei, si / a iumi ipixcopi nominandt sunt, non ordhtnnl diaconox, fi''si vrius uxores duxsrhit, nnlli ca libi credentet pndiciiiam, imo cstendentrs qttam sancte vivant,
qv.i male de omriibus anspifantnr* et nisi prtrqnantes
vxores videriut clerieornm, infantesqne de ulnit trum vayieutes. Christi sacramenta non tribuunt.
Onario, Gnpci nulli bigamo adiiiim ad sacros

ordines pattfa< iunt. Quod eos qni altrram ditxernnt
uxorcm, iiiquit Juslinianu.s novrll. 125, $atri canoi
ties clericos esse prohibeant, sanrtus Ba$ilius his verbh docet : Eos qui nitptias iterarnut. catwn exrlusi:
minhterio. Haeretiri a sua suorum miuislrorum

cliirotoisia vix excludiini polygamum, uediiin bigamiim. Quinlo, Gr; ci olim, et nuuc qnoqnp. ailegemnt ad professionem porprtiiai casliialis eiim
qui ca?lebii nrdincs suscipore vellel. Si is qui ordinandus cst diaconus, iuquil Ju^tiniaiuis looo citalo,
q ii semel virghiitatem professtts Cil, virgo perma- uxorem sibi junclam non Imbeat* non uliler ordiue', nec jam illi ullnm amplixis Hcentiam posl vo- lnr tiisi prus nb eo qni ipsum ordinnt. intcrrognlns
profiteatur po$$e se post ardinotionem, l *ine leg}tum sutceptum nxibendi dainu*. < AVmo cnim mitlens manum ad nratrum. el respiaens rttro idoneut tlma uxore caste virere : nequeunte eo qui ordiua!
ordhiationis tempore diacono pcrmittere. ut post ordiest conteqnendo ccelesti regno.* Si rero huic humanitus quid contigcrit, hunc ectlesinslica dhciplina coer- nntxonem uxorem ducnl. Sin vero liocfiat,cpiscopns,
cemus, ac <ul moderathncm vhn\ per pcenjtentiam, qui id permi&it, episcopalu dejicialur.
alque confessionem, carnh ilexn nxortificulxonem. ar. Sexlo, apud Grrceos. si uxor ante ordincs dtirla,
omnem vita' contineniiam, revocnmus. ac veluti Instra-post marili ordincs hinc cxredal, alicrum nialritxorxe qnadam expiamns, nihil dubiltnites tniserhor- monium inire nequaquam l i m . In quo itidem a
diam beitigrxxtsimx Dei liumatuv ejus hifirmitati xioh
Gr.eris discodmil Lullirrani nuplialonis : quorum
%
defuturam. H;e Jeremias patriarcba

Immane
quanltim a Gr.vois bac in re disient, qui a Rowaua
Eedes a secessionem feccrtmt, quibus nibi! usilatius, quam monachorum et inoiiialiuin innupi;c
nnpiia*, nec forie mirum, cum loia illorum docirma
ex bujusmo ii nupliis sil progciieraia, cujus patcr
monacbus. njaicr monialis.
Secundo, Gr.rci nnllum ad episcopi dignilalem
evebunl, nWi aut cailibem, aul talem, qui conditioni uxoris r : M i u n i i o t . Quocira cum opiscopi uxo-
lvm ac hberos presbyleri hnjns magno di>mestic.O

cbjicerent. tanqnaui impedimenla ad patriarcb*
bonorem obiiiicadtim, rcspondit domcslicus, lore
iit palriarcba creaius, uxori valedicai. bap.rHici
siip^riMlendcnles, qni alicubi cpiscoporuin quoque
appellalionenrusurpaiil, tuin priaiiim ad boe niunus aptissimi exisliniaiitur, si uxorio jugo deviiuli
eint, sob demque numcrosam in circniiu mensaj
euar* numereiil. , si quis ca?lebs apud Gr?eco3
Rarris ordinibus initiolur, expcrs ibori vila porro
quajju^ agenda esi, imo duni spiriius rcgit arlus.
pmconibiis mela nulla, consortcs in llialamum

adscisceiHli.
Porro nios quem Gra?ci ab ;1^' sirnulis servant, saniori e l sanciiori Gnvcia? iinisitatus fuit;
stalim enim cum tradiia el vuljiala Cbrisii docTina,
ca?lbalui inlcr Erclrsi:c mhiisiros iuvaiuii. Noio
rop<'lcr(, qu.'c bac de re do< libsinic dispulanl Turrianus, lib. u De dagmntich charxcteribus rcrbi
Dei; et lib. n, Advenu.i Magdeburyemes pro canof
nibus aposlolorum cap. 1 c l 2 ; oi lib ijusdnn

opcris, cap. l 2, ot aliq'iol wqq. t*t i seboHs suj.cr
caput 15 lib. vi Cumtitul. aposiolunrum Cl n e n f s
Homaiii; Cardinalis Baro.iius, lom. I Annal. anno
Tbristi 58, ct lom. Vltl, anno 092; ei carJinalis
Rollarminua lib. De ^lericis, cp 19 . soq. N:>s
contcna erimus uno vcl allrio l^sliiiioiiio, >\v.o
plarium fial, quid in Eccksia legc ei coiisneiu line
recepium iuenl. Audiainus ergu sancumi Uieronyniuin, qui postquam re< cnsuissrt, qua '* ebsût
cpiscopi, Vijiilanlii fcrincnlo infccii, aulli praiierqu.'m conjugato clericatuin imperiirc consueti,
v
Si posl ordiuationem presbyter aul diaconu*, aut subjungil : Quid [acieut Orienlis Ecclesix. quid
AZgypti et sedis aposialica, qnce aut virgines clencos
tiibdiacomts uxorem duxerit, ejicia'ur ex clero, ct
accipiutit, aut contincntos aut si vxores Imbuerint,
curice civhath, in qua clcrictu erat cum bonit iuis
tradatur, iiiquil Jiislinianus, Novcll i 2 5 . Qui elD mariti esse de*iernnt. E l ad Pamtuarhium : EpiNovella 6 : Si presbyter aut diuconus, aul subdiaeo- scopi. presbyteri, dinconi;aul virgmex etiguntur. aut
vus po8'ea ducai uxorem, aui concubinam, aul palum, vidui, ant certe posl sacerdolium in aHirnum pudici.
aut occulle, tacra stathn cadal ordine, et deinccps Sanctus Epipbaiiius li;rresi 5J : Adliuc viventcm et
fiberos gigneutem uniu$ uxorix virum Eccleua
idiota sit. Nec in boc coiiveiiitml seclarii cuui
suscipit. $ed eum qui se ab una cQuUnuii. uu in
Gnrcis. Forle libenlius sc coi;t'ormarent cuin more
vuiuitutc vixit, diaconnm, el presbyterum. et cp.scoquodam Graecoium, qui si noa hoc tcmpore,
piirn, et hypodiaconum : mnxime ubi sinct-ri suut caccrio iu Gra?cia vigebal; naiu ut leslatur Rumbernones ecclesiastici. At dices mi/, in qnibusdam locit
lus Gcnomaneiieis Leonis uoni ad ConsUmlinopoliadliuc liberos gigtiere presbyti>ro$, et diaconos, et
tauos !"gatus, ordinandi prius intcrrogabanlur num
hypodiaconos; hoc Hn e&l juxta cunonctn* sed
nxoivs baberenl; si abnueivnt, jub.banlur ducere,
et lum ad manuuni iniposiiionem revcrli. Quse fone ju.xla hominum uxentem, quai per tempus tlanguil.
%
consup.iudo bodie desiit in Giwcia, cum canoii

Trullaims, de quo posiea. hoc non exigal, aul p r *
cipial. Mirnm laaieu noi: renovari hoc ;rvo ab iili-S
q . i in Jo\iniani ei Vigdaniii discipliiiaui noiunu
8iia dcderimt, prajsenim cum s i non Nicolatru,
IIIIUU cx srplem primis diaconi , ci;!e Vigilanliufii
auciorein bab.at. In qucin sant-Mis Uicronynnis :
NiCicna synodus: - ! ^ ^
, ,
. , . >
, , /,
'/ 6 0 3 llmir c.uto- em
ciial Jiistiiiianiis, Nuwl*.. 123 Qni Laiir.e s;c roddimr a i u m a u o ; ViokibaU xn Muvertuin magna
45
JIISTORIARUM LIRER .
546
) impcdiihcnto fufnrtim, quaadoquidem illo *e

, .
penitus exlricabil. Tnndem COPIII soluto q u e m q
"; \
rcilire domum, ct uon parum defaligatos, corpMS
, ;
recrcarc j i l s s i l ; itcrivir.que super eadein delilera, \ \
tione concilium indixit. llli domos redcimt M J Jdcobi G r e t s e r i notffi.
synodus. vt neqne ephcopo. neque presbytero nequt intts, iuquit, tnrpitndwis germvta ms.lta *u.\rfii
diacono, neqne ulii prorsus cleiico licerel hubere - inlcr eos qui sacsrdotes uxores acciperc prohibcnt.
Qriv. ralio, si <jni,l vab'1 rontra c;rl b a l i i m s a c i T d o mnlwrem. uisi forte mulrem, aut sororem,
avt mnliTteram, aut amilam, ant ea$ solum perso- lum, vnlcbil ctiam contra C;( lib:iluin opisn porum,
nas qua' ab omni sntpicioue alirna' essent. Quidam iTionr.diormt', et eorum qui mnriua nxor<\ r;BUbpm
vitani ag*re cogitiUur apud G ipcos, sivo einl sacirvcrlunt iliud extraneam; noiniulli,
doies, sivc diaroni, sive subdiaconi. An is(i cx
subintroducl'm; alii inlroductom; alii asciliiiam.
v
came ot sanguino non siuU coagmentali? Si isii

Turrianus aliquando ad vcrbum, coinlroductmn.
sine bujusmotli niaculis caslam iiiieRrara.ûe vitam
Itom absolme. mnherem, cl quidem quanicunque,
excoptis iis quas canon excipit. Antiocboni eniin " vivere queunl, cur non et illi, qui reoous i'd sarcrdoiis, diaconi aut subdiacotii oiRciuui accodnni?
(quorum vocîn canon Nic;eaii3 usurpat) quashb<*t
An non et bis, h\ /lagilia labanlur, aiibibcre
mtili'Tes, sivo uxores, s vo non uxorcs liiiero ei
Wvol ea mcdicamina, jna2 casiiialenr profossis
famdiariler sine siiupicionc coiisiieluilinis i i l i adhib*re iste Jer*mias refert, notque wipra c-nncilre cum viris vcrsanlos vocant , Hl
cx Euscbio lib. vn
Ilislor. ecclesiast., cap.
a|,
inciiioravimus. Episeopum iiullam omnino niiiUc-
rem habere, aut cum ea habitare coiwcdimns, inqstit

liqiici, 4{irc iude lioc iiomcn adcpix videnlur, quod
imperalor Jusiinianus, Novell. 123, std $i id miuus
iu oodem conrlavi aut colla cuni viris vcrscui:ir,
quas synodu Ancyrana nominal , htic comproba6se visus fuerit, episcopalu drjiciatnr. fpse
enim seipsum epucopatu indignum demonslral. (iur
esl, congredit>nhs eiijii.Miiodi sunt, quibus miniboc vel biiniii cmplasinaLe non curuit ilidomGrsp.fi
sirandi graiia inurcvii licct. qiiociinquc domimis
suos sarerdotcs, diaco:.os. el sab-iiaroims. si (]u;.ndo
doimis ifigrcditnr, et ciim eo simul ire pcr cmne
condave donius. Fruslra ergo est cum ua expli- exlra bonesiaiis iiniilos evag^nlur? S; Grari totani
caiione Balsamon, qui in seboliis ad t. rlium cano- aniiquiialein rospuebant, par eallein ( rai, 111 audire.nl suum Jiistiiiiaiiuiu, (pii incnlcni su
dc oanem Nicajnmn, tauluni restritigit ad
libaiu minislrorum Ecdcsia;, diu anlo Tridlani
nuilieres noii uxoivs, ciiin canon loqualur de oiuconciliabuli tcinpora cxplicaral bis verbi-, Novdl G :
nbns. Phira Ttirriamia Idem de ca-i balu miniNibil sic aacrh ordinalwnibus diligimut, quain rutn
eiroruii) Ecdesia? decietnm qiioquc esl in ali s
casiitate viventes, nul cum uxoribus nou cohabi(antei
synodis, ul in Eiibiruana, Arelaiensi, Agalhensi,
Turononsi prima ei-secunda. e l c , quse oinnes sy- C fii f M.rom viru/n. qui sive fuerit, sive adlmc Mt
tt ipse castiiatem cligut secitndnm divinas rcgtdi $
nodi non novtim mort-m iiitt-oduxerunt, sed velcprimum priucipium et mnnijesium [iuidatnetUu.u rercni ab apnsiolica iradilione maneiu m dcnuo
aduiB virtutb constilutum. Sed ventor aurcs
sauxerunl : s:mper enini syuodis hoc curje fuil, nc
babol. inuho niinus libido; ol [Wrie palrociuiutii a
ui inquil Viiicunlius Linnensis, aliquid posleris
Justiniano quaiirnt, cisi imprudcnier, nc dicam i n i traderenl, quod ipstt pitnbus non acccpintnt
pudenler. NHIII Piioiius momocanone liiulo 8 , liauc
tilque non solum in praseuli nm buie dhponerent
Noveliis Jussltniaui saaclionem c i i a i : Nuihs c/*
f
verum eiiam posl futuris exempla prabcrcnl, m et

ipsi scilicet sucratai vctustaiis dogmata colerent,
profatta' vero noiitaiis adinenta damnarem.
G%-eruni hoJfrroa Gnccurum consueludo fluxil a

psûdosynotlo, qtiam Grasci vocani , Quini*extum, n n n n c novo el nionslruoso, ut ip>a appc.latio nionslriiin synudi, non synodupi inriicei:
enjus arcliilecli e l auclorcs carni iibuiaia laxarunt
cuni seiiipil^cuo Graecia3 iledccore, facia coujugalis
ordines accipiendi, el coujugio iuito, eiiam post
initiaiioiicm uiendi poieslaie, contra 101 sa.culorinn
conbensioiiuin, ct ab aposlolis derivatam cunsueiu- fj
dinmn. Nimirum ubi dccrescii virius, ui tunc ficbat
in Gra:iia, co irrcpil venus. E&C auteui canon (<Jecimus lci tius inier Tiullanosj quem bac dc re ooudiderunl, pleuus inscilia el mendaciis, utBaromus
tuse deiiionslral, loui. VUl. Si cni u ideo mUiisiri
Ecclesiai debenl c^se marili, quia honorabile con*
cn$ qui uxorem wm hubel, habeal in domo ma w / r o ducttiiam, prwterquam malrem et fitiam, el sororftn,
%
ei alias uon btispectas; ubi impcralor in ic;.r..' v.delur, esse d i r i c i s nialrimoniuni permis uin, quaiidti-'
quideni monet, ul qui uxores non liabenl, ab -*-.
abslineant. Quo ipso existimarc quis possel,
ab eo significatijm, dericos, &i voluissenl, poiuis-e
uxores ducere. Veruni si quis iniegra verba Ju>iU
niaui, non u l a Phoiio riecurlala suril, (onsiUrrct,
aliaui longc nicntcin Jusliuiano fuisso i:itelligci,
Verba edicli ha?c sunl, Novell. 3 : , \ , , \ *
^ /
^ (: t,^

' .*
Pre&byteris, diccoim, subdiacon.s, et ommbua uliis

in clerum ascriptis, qui necundum Uivsuos vaiiones
nubium in omnibus, el thoru$ irnmaculatus; iic.ti,
uxorem non hubent, interdnimus e{ nos. ex sacrowm
qma, quod Oeus coujunxit, ab Ivjmtne non esi scpz- eanovnm prKBcripto, nemuUerem introduciiliamdomi
randum; dcnique, quia Aposio us moiiei, ut qni
habeani, excepta mulre eic. Quo loqueiidi modo
uxorem habet, solutwnem tipn qnairal, cur n o n
inanifiste docei unperatnr, prcbbyieros, diaconos,
patiuitlur iideni Truilani lcgislatores, ut cpisccpi

aul monacbi uxores reiineanl? Si inbil ia sacras
Liiteras comnjiiliiur, quando episcopi et monacbi
a cunjugibus sejunguniur, cur sacrilegium s i i , si
niariu a sacris ordiuibus repellantur, aul si aduiissi sum, a matriuionii usu abstinerc jnbcamur,
c l p(Bnis quoque ecdcsiasliois, ii ila neoessiias
exigal, coaipeilantur? Yerumeninivro perpulcbram profeUo bujus inipuri canonis et n.oris
rjtioneoi rcddii Jeremias paiiiarcba : Xon ignorw
subdiaconos cidtbeiu viiam agere dcbuisse, sacris

ca.jonibus id iui pracip.enlibus : :icel nonuullis ex
ciencuruni nu-i>cro iupii;e pcnnissae osseni, lectoribus niiniiuin el canioribus, de quibus aposlololum can. 25, vcl jnxia :*liorum divisionem, 26, et
ijisemrt Jusihiianus, Novell. 6 ei 123, qui tuulierem,
quaiu lN.ccna .syiuKlus votal , eadom
nu!iunc :> appfllal, eoquc vocabulo idcm,
quod Mcxiia synodu* iiilciiigil.
147
JOANNIS CANTACUZENl
5i8
guus domesticus imperatori exponit, el q n ipse ,

ul episcopig persuaderel, d.xeril, el quomodo illi

coniradix.rinl, posiremoque convcnerit, ut allero
CGBtti supcr cadem quaeslione coirent.
^ , , ,
\
V , , ;
. ,
, , , * \ ,
'
. , *
,
; . ' . , ) >0, , '
, ,
.
265
decimum Uaque dicm ineodem tem- R
\
plo omnibus j m ejus jusstk congregalis, non iisdem
, ,
UMIS eu argumeniis, cum se niliil coiiseculurum
, ' scirci; sed une potissiinum volut per cuniculum
. "
eorinti anunis obrepcret; sic euim aicbal : Sua dere qucmquam Joannem presbylcrum in sedem
, ' ,
palriarcbicaui exlollendum, ne sibi quidem place ,
re, qni ipsis summopere gralificari vellet : et ad
niliilquod qii((em coruni ani/uis injucuudum es\ '
set, quodque nollent, cogere. Consideranduiti vero, ao is alius Ecclesiae pasior meriio creelur, quod
^ ''
qiiominus fial nibil omnino velare, quandiu in sacerdoiium commissum piaculum iicmo illi obje- .
ciarc possit. A l episcopi non pra?videntcs quorsum
-., :,
illc coJ)i<uaret, neque boc cogilanlcs , suis se
:, \ laqueis irrelitum i r i , libcnter isluc audicruut, rali C ,
se jain vicisse : suffragiaque exlernplo inicrunl, ut
: , /
Joamics Tbessaloniceusis bierarcba crearelur. Ut
.
omnes sementia congrucrunl, etiam cbirograpbo
- ,
dccretUHi suum eos confirmarc volu l . 11 decre '
tumslaliui conscripscruut. Quod simul in mani-. . \ ^ hus habuit : Pulcbre, inquii, doccnlerqiie factu M,
, , , 61 Yobis i lcirco aiuplas ago gratias. Velnn aulcm
\ niibi dicatis, si imperalor sic loqualur : Si cpisco- .
pis re diligenier perpensa, ct praislito quod de
beni officio vi.sum esl Joannem presbylerum in
\ ,
collegium episcoparuin asciscere, uuilaqiie causa

apparuit, qu* iinpedire possel : scd ab omnibus
, \ ,
concarditer sacra lilurgia di^nus esl judiealus, cur
/ ^
DOII eliani ine volcnle ad patriarcbicum ibronum
\, '
ascendal? Si boc, inquam, dixeril, quid respcn- D ;
debimus, qiiaeso , aul quod vclum bonestc obtcn
. ;
deinus? Doccaiis licel. Cmn illi, saiis essc, quod
, .
decreio suo cffccissent, ul Joannes Tbessaioniccn- , \ sis, aut allerius Ecclesiae cpiscopus, non aulcm
,
patriarcba, insiitui posset : IIoc, inquil domesti; ,
cus, deniousirare oporiet. Si enini palriarcba ali, , , \ :
quam aliam gratiam, \iriulemve ex celcslium do .
norum protnpluario accipit, quam aliis antistibus
acciperc non licei, valerel aliquid oralio:si autem

s^cus est, omnesque el majurum el minorum ur- ,
bium epibcopi aqualiler gratise parlicipcs suiu \ , ^
rt
n i S T O U I A R U M L I B E R . -
, \ 9) (e) : honor aotem ac splemlor sedium (() pe , >

ues imperaloreiu est, licttquc ipsi parvae urbis
>:\ :,
episcopalu dignum judicaluai ad majorem proveI , ,
berc (lOt, qtiid noces e est sine modo ila pulidas
,, \ solutuque facilcs respousiones congerere ; videri, \ ^ 3 ;
qnc temere imperatorem olTeudere, *266
* ,
bus non soloui non contradicere, sed nec pau ,
liim adversari, vcrum quae ei ut a justitia et recta
, \
raiioue non aden abhorrentia, probantur, decer ; .
nerc oportet? De me nibil dico, si quis honos mei
\ .
vesiruni langit animum. Ifoc ubi profatus est, eisi
L N

(0) Po'estnie ordinis pares suni omnes ppisoopi,
non jiirisdiciinnis : ea pnim metropolilanus episcopo, pi pa riarcba utrisque anipcellit
(10) Nimium auotoriiaiis dedcmni impcralori
rnUcopi ei pairiarch-i* Gr.rci, pnnlquani so ab
Etvleiia Romana abruperuul el ii delaia sibi po-
tp.stalc nsi sunt egregie. Paiei per omnes bistorias

Byzaminas ista subjeciio, el quadam indigna
profec gprvitus, quain volemes snis imperatoribus servierunt. Ne iiaque mireris, si ei apud huiic
ejus rei exempla videas.
Jacobi Gretseri notaa.

(e) Quod Canlarnzenns ait, omnes episcopos
pnrcs ess^ graiia, id arcipi dcbcl de graiia ct pole laie onliiiis, nou jiirisdittionis : qiia alios alus
osse majores rerttim cst i. in 'ubiiaium apud
oroncs illo*. quibus eeclcbiaslicae bierarchia? gra ius
poispo< ti sunl.
(f) Cum legis hop.orem splendoroinqne ecdium
ppnvs imperaioreui rsso, oique licere parvae urbis
cpisropaui digaum judicatntn ad majorom provnhere, id no ntircris : pouqtiam enirn (iraiii a Romani ponliiicis obctlieniia sc sublraxertmt, oninia
suo imp<Taiori per adulalioncm dctuleruiti. PI pro
jugo leni et levi lioniaua: Ecele>ia?, rervicibtis suis
ferreiim asciverunl. Semcl enirn in hanc provinciain imperatores'admissi. nihil in eccievhsticos
inqtie ipsos pairiarclias sibi non pcrmisere, quod
tesiantur tol conslitmioiics Graecorum imperalo
rnm dc rebus etulesiasiicis. et conuneuiarii Balsamoiiis iu Nomocanonem Pboiii, et in canones conciliorum, omncsqtie bistoriri, quolquol pnsl naium
dissiili\\m a Lalinis res Grajcanicas lillerarum moniiineniis commendarunl. Quocirca arbilraiu suo
episcoposponebanl.deponcbant, reponeltant, iransferebaui, et in ordiaem, quoties collibilum erai,
re liêbanL : privilegia et immunilaies, liluJos et
digmiatcs augebant, minuebanl, lollebanl, ipsaruiuque dioeceseon iincs ampliabani, aul conlralicbanl libcrrimc sine uliius mctti aut revereniia :
ipsisque Goiislanlinopolilaiia* Erclesiae piasuiibns
exiguum sauc bouorein babcbanl; id vel hinc colligas, quod, ul inqutt lunoccntius lortius cap. S>Itlcc, exlravag. Dc niajor. ct obed., iltos jitxta < <i-
sali CUristi vioario, pastorumque pastorc accipiendum erat. accipore coacii smil (in poRnam. opinor,
conflali scbismalis) al> itnperaloribus, <|iii dabant,
quod dare neqtiibant: et quia a.l oviJe reverti ronuerunt, adbnc in longe magis duros et immites
iniliatores iuriilerunt. in ipsos inqnam irucalenlissiiiios Tnrcas, a qiiorum lyranno primus post
captam Gonstanlinopolini , boc est. peduin episcopaie accopii Gonnadiiis pairiarcha : ct
hac etiam tempostate nailus patriarcha munua
obire polt-st, nisi prius /, seu. vocant botlierni Graeci , boc est, diploma
et liferas COiinrmalionis el polestatis ab impio
imperatore impptraverit : nec impelrat nisi lar,<o
Pescosio (lioceniin nomen est iributo, qsod a novo
palriarcba initio s?a3 funciionis in arariusii TurciCIIIO inferri deliet) comiialus veniat . ad scnatum Turcicnm. tuin a ulus a l lyranniim, imo et a1 osculum inanus patet, grandi scibcM bencGcio, tutn pr;L*clirns ille mysk)gogus dat
palrbircbae .
, !
Omnem potestatem et amtoritatem in omn.s
pios Chrisiianos clericos et laicos. ut pro iium e>l
m bisloria qtiadata mistobarhara dc patriarc'iis

Constantinopolis Tiirco Gr.i;ci;e in>erta. Ex eoiie n
ionlc maiiavit, ul imperalorcs episcopnruni syno lis
prxsiderenl, prtmique subscriberenl (cujns aliqnot
exempla in bac uo ira bisiofia -tant) a r us
omnem antiquitalis nioreni, c l cujusvis recte ^cntientis rationem. Uniil enim indcc nlins, quaia ut
ovis pastoribns prcsit? Quanlu:n !i tat isloruin
arrogantia a Magiii G>nsianii.ii snbmissiunc, qui iu
beilum pedum suorum in siuislra parle sedere aut
lactebanl, aul permiltebanl; cum, ut inquii lnuo- ^ concilio >'ica)iio eden; nultiii. risi ii> seile luimiliore, quam cssent opiscoporum solilia : mw nisi
Cviitius, alli rege* el priucipcs archiepiscopis sui$
episcopis annuenlibus, ut coiligtur ex l o
(sicui d bent) reeerentes assurgant, et eis juxta te
venerabilem sedem amgnent, Quid quod et palri.;r- lib i . cap. 7 llistor. ecclesia*:. ci ex Euscbio fib.
l)e vila Cotistantini. iJem Conslaiuiiius posi ouiiies
clialc pe<lu.iu seu scc. tnim ex aianu impcraloris
accipichant, et tatituui non ab iisdcni consccra- epi^copos subscripît, ut testaiur Basiius iinpera or
iu iine oclavai syno.i. Qnam igilur deg<tneres Graiii
b.niitir; ul planum, ex Guropalala, qui in lihello
posturi a Gtmstautinopoleos oondiiore Co:i$(au(ino,
De offidis uulc Constautinopoliiitna!,
, ile palriarcba? desi-ualionc seu inauguratiune qui, proh uefas! iiiiperairicibus quoqtic iiunc pn>
si lcndi bonorem in conciliis deiiiloruni. Non lonê
ab iinpcratorc iieri solila copiose j-crii-ii : quom tt
aboundum eut; sub finem libri lertii suae Hi>tori:e
ail ira>*ilioiii , seu sceplri patriarsuuuiinistrat nolds Cantacuzenu> prcclari bujus
cbalis baic soleninia verba adbibuisse : T i
' ;. ' facli praclarum specimen. Sed uupervacancuin
fuerit pluribus de boc argiimculo tliicrere velle.

', \ - In proinptu e>t Bellarinious, qui copiose docct,
cujiib sil pra^sidere couciliis, et quis baclciius
Suirosnicta
Trinitas per imperium nobis
cun^ e*i>uin, consntuit le archiepiscopum
Constanii- quoquo pr.L-sederi', liliro primo dc cuocil., cap. i J
et i 0 , ut l ill i d , cujus î cougr.garo concdia,
nopoleoSi nova; Uunuv, et ocumenicum
/.
cap. 12 ejusdciu 1 bri.
iu ^. a Kutnano poiiiiiicc lanquam ab uuiv\rt
551
JOANNIS CANTACUZEtfl
552
vix, lamen stiis se pennis captos inleilexprtiullti), , , > ,

decretaque revocari posse ; el inier se ut c.ir- \ .
cumducti aspiciebaitl. Nibilominus, quamvis iuviti, * \
Joannem palriarcbam renuntiabant, cum ante ma-
gmis domesiicus, c l cum singulis seorsum, et cum ,
omnibus commuaiier multuni egisset, flcxissetquo \
hos, quia prius propenso eranl in illum aniiuo : , ,
ilios, quod ct ipsi cjus, otpotc summi rcrum prae- , * sidis, tpe indigercnt, ct in fulurum sibi ejus ,
amiciiiain conciliarcnt. Hoc igiiur m<>do Joannes : .
conleiuione magni domcslb i palriarcha decrclus,
(quod sine eo nullus potuissct) pauloque posl con* ,
, ,
secraius esi.
.
CAPUT XXJI.
Persrr prvdoncs occiduMur, fugantur, capiuntur. Pars his auditis in orientem refugit. Sgrgiannes contra
domesticum conjuralionem facit. /Equanimitas domestici. Zamplaco Sgrgianneni a\ud imperalorctn
accusai; iile inficiatione se defendit.
Imperalor poslquarn Byzanlii diu satis niansisse

,
eibi \isus est, Tbracias urbes obire institu t. Quod
dum fa it, nunlialur equitatum Persicum transito
H( liesponlo bipartilo divisum , alios circum urbes , \ , \
Cissou, Polybolum , Aconilen, urbes Tbracias,
, ,
agros depopulari; alios Rhxdcslum invadere. Eo
quanta poterat coacla manu opitulatum occurrit, * '.
collaioque pede, praedones illos vincil, paucisquc \ : \ fuga se eripicntibus , cseteros parlim iiiterGcit,
, . \
pariim capit. Pars altcra apud Polybolum, audiens
imperaiorem capiis sociis in se movere, statim , , cuin pra-da et capiivis in urientem irajecerunt, .
alquc ila impcrator iis fruslralus est Syrgiannes
porro dux Occidenti a magno domesticoprrfeclus, \ ' , . -
, cum impcrator ergrotarl-t morbo iklo gravissimo,
aniicum pra se fcrebal aniniuin, et agebal gralias. ^ . ,
Quo jam sospite, ul didicil, dumeslicum sibi ma- ,.
gisiratum abrogare voluisse , sed impcraloreru
-, 6
iiilercessiese (quod tanien fal>um el commenti- ,
l i u m crat) omnium beneficiorum, quibus fuerat
,
267
i p aflectus, obliitcrala memoria, et ira
^ ,
jmpolenii subaclus, sodaliiiunv contrabere ac pa-
rarc coRpil; exisliinans, si ex amicis pluriiuis ser- , , visquc domesticis sufllcicntem nnmerum conflassel,
, , *
fulurum ut magnus domestir.us, quando vellel, i n - , ,
jcoiumodare sibi non possel. Iloc igilur illi tanto ,
jsiudio eral, quanlo niaximo polerat, arcano ta- , \ inen, el familiarissimis lanlum consciis. Ac laluit
,
quidcm resad tempus ignorala, donec a quodam
,
dc illis inagno domcslico palefacla cst. Qui quan
quam
Syrgianuem ingratiesiuium meritoruQiqiie
.
iinmeinorem judicaret, nibilominus soitam in ina , ^ \
lis xquabiblatcin atque consianliani s rvare stu . \
$
Jacobi Ponlani .
(11) Suis se laqueis irrelirc sappius legi ; suis
pcnuis se capere, niuiquam. Forsiian hoc vult,
quemadiuoduiu avirul.L- duin viscaiis virgis insid e n i , quo magis alarum concussu se laborani
eripere, co magisetiam ipsis pcnnis iniplicatx h:prcscunl : sic islos episcopos suo ipsormu sermoue
conlra se tulisse suflragium , dum Joanncm Constaniinopoliianum episcopum e>se nulueruat,

Tbcssalunicensem fieri conccssernni, cum ordo
episcopalis uiius ideinque s i ' , nec proper banc vel
illam sedem varieur.
553
HISTOHIAHUM L I B E U .
554
\ * ' dens^ nihil ei vel faciebat, vel raediiabatur mule \ siius, sed c l alioqui nihil ci iralus, Occidenlis pne \ ftcuiram diu indulsit. llle volens sibi amicos
\ slabilire, jusjurandum poscebal, idemque ipsc
\ , - prastabat. Jurabalur altiem verbis concoptis, Syr , , giannem et illum amicos in fide perinansuros, ne , \ - ininemq e ulla ne<cssitale adaelunu allcrum pro ' diiurum. Qiiod si forte morerelur impcrator, nul* lnm quod sibi, sed quod babiio consilio, Syrgianni
, \ , \ pn> aequo et bono placuisset, id faciurum, et nenii . \ nein rcpugnaiurum : veruui illi ut communilaii
\
lrucluose consulluro obediluros. Sed baec prius
' gesta .sunt. Nou inulto post imperatore-apud Clial * , cidicen (12) Thracia? coninvoranie, aderanl ibidcia
\ ,
qui magblratibus fungobantur complures, inicr
quoset Syrgianncs. Arsenius autcm Zamplaco nia, " , gmis pappias ejus iiomeii ut periidi ad imperalo .
rem deluiil (13), aflirmans, se eum judicio con
viclurum. Syrgiannes confestim impcratoris verba

provenicns, Zainplaconem iiiciitiri, scque nienda, ) \, ciuin illius firmis argumentis probalurum dixit.
Tuui Zamplaco, non opus esse inanibua verborum
\ , pugnis, dum aller ahenun monliri damal, scd i;i
judicium veuiendum, et ab ulroque ad id qtiod \e . \ lit osiendendum, rationes in medium adducendas.
, Ad baec iaiperator primum quidem aliquai lisper
', >. siluit; nibil enim bactenus de Syrgianne audicrai :
. * - deinde permolestos sibi hossermonescsse dixit,qu< , ' - niara nollet subjectos suos alios quidem infidclitatis
.} c criinen inlenderc, alios causam dicere, sed amari
* ab omnibus, ct ncminem ab ullo ullius scele ^ rts accusari. Quae vero dicta sint, nec talia essc,
u l valde credenda, nec talia, ut ouiniiio credcnda
| \ non sinl, 2 6 8 < I i examinanda, et veriiatem
, inquirendaiii. Oplareautem se, Zamplaconem potius
, quae non sinl objicere, quam Syrgiannem objeciu , ' ' - rum criiniiium reuro esse. Syrgiannes rogare impe * \ , ' ; ralorein, lanluin ut juresccum agatur, ne percaluin , ' , uiamiodicta causa damneiur. Falsis autom bisce c i
, . conflctis scrmonibus nibil se turbari, iiulloque la bore id quod es.senldemonsiraturuiu.Tuni iinperu , - tor, Sibiquoque piobari inagis, uti crimina diluat,
. et ne unius quidcui vere coiivincalur. luiquani ain
, \ - tem senlentiam nunquaui in eum lalurum,
- D ôlum, utin prasens, de vita in periculmn vocatum,
, , \ scd neque de aliqua re abjeclissima judicium suuui
^ . subeuutcm. Tum Zamplaconi mandavit exponcrc,
quoruiu Syrgiannem insimularel; adbuc eiiim ca
\ ' # nescicbal. Ille altius repetens, accusaiiouem sic
o r d i r i : Syrgiaunes bic, imperalor, Oo:ideiiii pra:
feclus, prinium quidem sludioso fecit, atque oiwni
, ope elaboravit, ut sodalitium sibi consiitut-roi: ac,
?; , * *
. - si posset, oiones eo impelleret, uti se ad ipsu.m
U0C
rca
Jacobi Pontani tiolse

(15) Ad oram ms. legebalur:
, qutv nunc dicilur
VoUrutn.
(13) De ista accusatione Syrgiaimis a
Zainpla-
COfie Gregoras lib. : Stjrgiannes priu* etiam ob

txactum Thessatonicetisibus
jusjuramium
muyiPATROL.
GR. CLIII.
stralui suspeclus; ei quia matre imperaloris ad *

oplutus fuerat, cum itnperator Didymotichi
capilali
morbo luboraret; tum Zampiacone iasm mujesta/t reus actus, sui defendendt cuusa Uijzantium ad
tntpcrrJvrvm vcni!.
JOANXIS CANTACUZEM
s;5
applicarent, eliulcr amieissimosnuinerarent. Quod & ; : : .

cum a principio slatim videremus, arbitrali euiu
;, gloriao laudumque cuplditatc (quas homines beali
', , ,
praecipue admirantur, et obslupescunl) isti occupa ,
lioni se dcdisse, rem haud indigne ferebaraus. Gum
, ^
aulem lempore procedente ejtis in his diligentiam

ultra 'sequum crcscere observaremus, incidil nobis
\ ,
suspicio, non gloriae, sed cujuspiam occultioris rei
,
drsiderio in hoc eum operam ponere, et accurattus

ad ea quse agitabanlur allendebamus. Ut vero ne,
golio indagalo comperiinus, aggregantes se ad illum
, non inconsulle in amiciliam recipi, sed fldem suam
* ,
juraroenlo aslringere, ipsunique vicissira suam illis
sacramcnto qbligare, tum nobis aucla est suspicio,
,
hominem magna quaedam scelera moliri, diligen ,
lerque condiliones et capita in qua? juratuni essct,
,
inquisivimus. Narrabatur autem a consciis,priinuro
, jurasseSyrgianni amicitiara, ei Syrgiannem illis, et
onmimodis inler se profuluros. Deinde si quid im- .
* peralori huuianitus contigisset, nonunumquemque
* !
quod sibi conducibile appareret, sed qiucposi commiinem deliberalionem Syrgiannes pro utilibus babe- , * . *
rel, fea demum facturos. Hsec a me vere asseverari
testes dabo. Tu igilur, imperator, quid de bis pro- , '
* '
nuniiesroonitore non eges; raibiquidem insolenlissimuroesi visum, 2 6 9 Q
imperalori parentem, .
subjectumque se cooOtentera, talia macbinari. ' ' ,
Audivi eliam a majoribus meis subdilorum hujusce- \
, * \ modi ausus nefarios raaxime omnium eoruni perfia I l
u e m
diam defeclioneraque arguere. Proinde cum tacere C * non posscm, borum ipsum apud te accusavi, opi, '
natus, perinde esse atque si mala etmul perpetres,
, , liisi ca conscius accusando detegas. Ubi Zampaco
' "^750
ooiHicuil, Syrgiannes affirmare, iojuriam sibi fieri,
, *.- ^:
ct se calumniose oppugnari, meniirique Zampla , conem, qui ista cx odio inveieraio confinxcrit;
quia scilkel lilios ejus, Zamplacoiiis, inquam, qui
\ * \ ,
ab impeialore dcfecerant, dux coutra eos taissus,
, captos el vinclosad imperatorcniadduxerit.Zampia- , .
co sibi Glios parvse, aut nulli cura? dixil esse, quod
\ ,
i c c profuiuri sint quidquam, si roeliores(14),nec.
macuiam sibi aspersuri, &i mali fuerlnt; imperalori
.
ordi fore, quo pacto cos iractei, cum ilii subsiul.
' \
Odio autem commolum accusasse, uon inflciatti ,
r u m ; nec enhn posse, qui se iinprobe erga impc-' *
raiorem gresseril, non odisse: orabaique euradem, : . ne corum quemquam domum diniiueret, donec ,
ipse leslibus evocaiis, nibil se calunmiandi libi- \ dine fictum, sed ipsissima cjusfacta in accusaiione
,
sua posuisse manifeste oslenderet. Imperalor Zam , , placonem asquum pcterc censens, ita facere jussil. , \
ftlox ct Syrgiannes oravil acciri quosdani, qui se- \ . cum per calumnias inique acuift testarentur. Con-
cessuni est, quae ad veriiatem demonslrandam Ii- , ,
tercl, experiretur omnia. Subito itaque missi, qui

1

(U) Videndum, quomodovera sit baec senicniia.
O r e filii, et nepotes boni ad decus ei gtariam lapjdiae sua? prosiun; et filius sapiens est ^bria
pairis g u i , ei nequam fllii, eidcm ignominiam ac

dedecus inurunt, quod exemplis probare uihil aitinei.
557
H I S T O H l A R U M L I B E H 11.
.$
tcslcs judicio nlri|ue adfuluros adduccrem;

* , ; . " ipsi Uitcrca apud iiiiperalorem baerenles, ad acliovov *, .
iiem se coniparabanl. *
.
, * , ^', , , '
' . ,
. \ , \ ^ '.
; \
, ^ \ .
4
C A P U T XXIII.
# d tcrimine stto magni domestici opem saluiarem Sgrgiannet imploral, ailpamqne ronfilens, metiora vo!Hctlwr. iMnneHkus euumerane tua in illum mertla, ingratissimum fuisse eonvincit, ct cum condttioue
promittii auxilium. Prculerea quid feccrit Stjrgiunne*, et quid nuuc (acere debeat, eieganti apologo
docetur.
, ,
,
,
, -. ,
, , ; ; \ , \ * , \
* * ,
\ , ' .

.,

\
, .
.
, ^
*
,
' . *
, \
,
, , ;
. ' \ , ,
\ ,

;
,
\ > , \
\ \
* \ \
, \ ; - \ ,
T^/OV,
Sub medium noctis sequenlis, Syrgiaruies in

d e e magni domestici advcntans, orat ne se ob
t laara criiuinationem airocissima perlimescentent
atipplicia despiciat, sed salutarem sibi nianum
port i g a l : ncve propter offensionem animi sui pc riculo 27,0 J l a w n asperneUir, sed aliqua sui
cura tangalur. Fateri, se nequ.tm el perditis bominibus, el ut plurimum menttentibus nirais crcdu(krium, in eum deliquisse. Ideo semet niagnae i m probitalis coodemnare , et stimationem pocnae iu
ejus arbitralu ponerc. Ast in iraperalorem nuilius
faciuorissibi ooascuun, nicramque calunmiaui esse.
Quamobrem rogare ul jnjustitiue et ijigraliludinis
suae gratiam sibi faciai, imminentemque cervicibus
euis calamitalem avertat, per emncm dcinceps aeiaC iero nihil i n euro juali allenlaturum, ejns auclorilali inomnibus obseeulurum, atque hujas promissi
fidepi, ei velit, dicto sacraraenlo facuirum. Ilaec
Syrgiaanes. Quem magnus domesticus adiaenei bonum habere animum, .salva tfli esse jura sua : nec
propter sycophanliani quidquam inconimodorum ei
- nascituraio. Neque enioi imperalorem, ut caluniuiis ianturamodo oppugnatus damneiur, unquam
passurum, neque ejus reg neglecluruni. Quod autem juratarum prorailtis, inquit, si nauc affliclo
libi succurrero, te in omni reliqua viia iu auctorilale mea permansurwn), nihil adversuin me improbe admissurum, neque beneflciorum iinmeniorem fulurum, videris eadcm oratioue iropotsibilia
petere, Qui enim anilcis nunquara fidue, sed ob
causam modicam el inanem, inio ne modicam
quidem, ut Euripus variabilis et inconslans fuit,
quomodo hic, quanms fidem dederil, de cailero (i~
dem mereatur ? Ccrle noali, quo pacto, cum inde
usque a pueris inter nos amaveriuius, ego semper
studuerim, lie libi jusiam dissidii, ac peruirbalictiis occasioncra darem : et in hunc usque diem,
Deo adjuvanle, in susccplo consilio persiilL Quii
lu? Cura* seuiel alque iierum non babercs, quod
nos accusares, pro imco el iamiliari rcpenle hos is
evasisli : et quantum in le fuit, nibil ad dolorem
nobis ingenerandum omisisli, quse nunc exprobrandi lempus non est, cum oa semel condonarim.
ac
K<J
JOANNIS CANTACUZEMI
Deniquecum iroperanc scniort' incustodia \ tnculis , \ oi-S-r- OLT.H

eonstriclus lciierere, nulla spe evadcndi, scchris
* ,
tui im;neiuor,et amicitia; noslrae consueliidinisque,
. ul soieo, rccordatus, quas m nec spcravissrs, nec
, \
ab alio narrala crcdidisscs, ea ego lua causa ei co , *
gitavi, ct frci : nec solum e carcere c l vinculis
* \ te eripui (quanquam impcralor s maicr eam lui
, , , "
curani in me reprebendcrct, el impcralor non ob
, '
aliud, 2 7 1 quam quod ego ila vellem, banc licen , \ \
liaui darel), verum elian de publico baud paruiu
/
iibi profui, aimuos tibi reditus e Jocis certis siip\ , \
pediians, urbiumque prafectuni le constiiuens;
;
ncc ininus de meis facultaiilus libi consulens, qu%
; , \ > '
nuac sigillatim recenserc, nec ingenuuni, c l mo /ribns meis alicnuia cssel. Res enim ipsae doccre le
, \ ,
possunl, qualem amicuui cum tuo vitio pr rdi , .\
dUses, ipsius bonitale recuperaverts. Postrcnio
;, \
lcnui ignobilique prafrclura ad tolius Occidenlis
, ,
procuralionei le provexi. At l u , pro islis omnibus

admirabilem quamdam ct ingenio luo convcnien, .
t*m in priiuis graliam rependisti. Cum cnhn n?e
> , bcne iiicrcnlcni, scrvaloremque, ac luiorem tuum
* ciictls c i faciis profiteri dcbuisses, prorsus conlra
* \
i ^ i s l i , lanquam in hoslem nocenlissimum le in \
siruens, el inullos in sodaliiium aggregans, ut si
. ', \
Uerum vexare lc vellem, posses le comparaiis ad
\
id viiibus-lucri aique dcfendere. Uude, ut accusa. \
tores lui diciitaitl, in baratbrum louge deterius
\ ,
atque cxiliosius lemet delurbasii. Jam vero intel \ ligens, quo iniseriarura tua le amenlia adegerit, Q * , \ qua soJa ad levandam praseniem ealamitatem suf ,
fcctura judicasii, haec ul diceree, niedilalus adve \ ,
uisli. Aiqui ego nibil te celans, quo sim in le ani
mo, c i quid decreverim, enunliabo. Neque ita af- . ,
iectus sum, ul aliquando le iu amicoe refttrre,
,
ttiaquc causa quid de ofllciis amantium pncsiare
* !
cogitcni, neque bostis loco te babere, quantaque
' ,
possim dctriinonia tibi injungere velim. Sed cum
,
ic iu judicio stitcris, et ad capila accuealioms re- .
spondeile, ego lougum silebo. Et si quideni confu- , ,
laiis accusaloribue absolveris, placebit id mibi
, . *
quoqiic : nec iibi jue luum adcplo invidebo. Siu
,
luullo adversariin iiifericr, causa cecidisse vide , ' bere : el aut .iinperiiia dicendi, aul iniquitate ra * ' \
lumuiaiorum , aul alio quodain modo jurc luo D , excidere coutigerit, pairociniurn tui pcrlibens arri- , ,
piatn, ei iujnsta te fcriri soutemia non sinam : neque id iibi magis, qiiam squiiati dabo. Sin jure
\ , ,
dainnaberis, nullam a me delensioncm exspeclabis.
\ * ' -.
Ex quo cnim tu amicitiam meam projecisti, bosles \ ,
que iinitari maluisli, ex eo ego quoque ie amicum
,
agnosccre dcsii, et velus quoddam vitaB instilulum
",
* , : .
niibi cuslodiens, ut ueniini scilicet inimicus sim,
, ,
ncque libi baclenus iui neque in posterum ero; ct
*
quomodo iniquc la?sum, ut proniisi, non descram,
.,
*\c inique laideiitem discriiniiie baud expeliam.
* . ;
2 7 2 Igilur cum prudcnlia, el rcrum verboruinque
, \
ttkercilalioue valeas, qiiemadmodum tibi vidclur,
, \ "
sic age. Syrgiannem iilico non parum b%c conlurv
Mrt
n t S T O I U A R U A I L I B E R .
.V 2
* '\ r.o- bavit oralio, cxisliinanlem se j m velut iu ip>is

^ , , * periculi faucibus versari. Tanien iterum cxper.ens,
^ ' - si possel eflicere ut ilie ,ira deposita, fornudalum
, , * , a se malnm depellerci : Equidem puiabam, inqnil,
. ; .
le peccata mea vcrbis lenus puniturum : nec ob
,
animutn generosum (15), ob quem alias toties mibi
ignuvisli, calumnialoribus modo objeclurum. Sed
\ \ .
, jam me nibil perdilius. Si eniro plane credam, l bi
. " - persuadori non possc ut iram adversuro me rer.iitias, pertndequc ut anlea curae habeas, quid supcr , ;
est, nisi ut extrema exspcclera ? N i l opus est, m ,
' , , - quit magnus domeslicus, snpervacaneis sermoui , - bus. Nam et ante complusculis verbis inenlem
meam explicavi, el nunc nibilominus idem faciam.
' \
, ; . Non eril porro abstirdum* si rero exemplo declara vero. Me pelrae, tranquillissimo portui adbaeres ' .
centi, lc navigio funibus eidem alligato, et placi
- dissimo co?.lo quiesceaii Mnailem arbilror: leque,
^ quoniam, si inde solvereris, majus quiddam et lucrosius inventurum somniasses, ia vastum pclagus
; ^. ' ,
* ; processisse, et in fluctus incidisse. Gumqiie perspicue stultiliam tuam agnoveris, nunc rogare pe ; ,
trani, oli in allum mare veniat, e l e fluciibus te

, - educat; illam respondere, ab se peli, quod iu manu
. , sua non s i l ; verum si ejue secura tranquilliiaic
, frui desideres, uli tu potius ad se accurras, et ro, , \ - tinacula a se aptes, id quod non verbis, sed cp;;rc
, - magis oslendendum; nibil enim verba proderunt,
nisi reipsa ad portum hunc confugeris. In praesens
, ,
\ * C itaqu? nec a me ullum timebis periculum. neque
ullum *perabis auxilium. Quod si postbac faclis
, \
tuum crga roe, el eximium quidem amorem de ; \
monstraveris (vcrbis namque non credo, quae jam
,
' * bisterque falsiiatis comperta sunt), tum ego quo, , que oflicium meum nou praeieimittam. His a so
.. , dictis, el a domesiico auditis, Syrgiannes adino dum moeslus discessit, quod eum precibus ad se
- tuendum fljctere nequivisset.
. . *', * , '
., < (
, \ \ ), ' \
^^ \ ,;,
.
273
CAPUT .
Te$tibu$ jam prcrsenlibus.

obsidio nuntiatur. Cum claste eo proficiscitur imperator.
Ad pugnam
tton venituT sed pax certis conditionibut
componitur.
Judicium Stjrgianni$ exercetur;
ampliutionem
petit : magni domeslici opem denuo flagitat, et Byzanlio
clandestina fuga te Galatam proripit. Ab ipso
imperatore qnceutus non invenilur. Eubttam inde, poslmodum ad Cralem fugit, eique contra Romanos
operam navat. Jmperaior exerctium adversus itlum con&cribit.
y
; ,
\ \
, ;.
U \' . . \ , -
Imperator Cbalcidice Byzanlium venit, Syrgianne

el Zamplacone sequenlibus, ad judiciuin illic
obnindum : brevique vocali ab uiroque l'8les
affucrunt. Quod ut rescivit imperalor, uli ad tribunal omnes pracsio adessent, mandavil. Cura
Jacobi Ponlani notoe.

(5)\ 3 Foedumerraium; plane
enim flagiianleseniemia scribendum, .
Profecto enim propier Syrgianui alias
qiionuc ignovit. Sicut ergo IK>C OiBeium esl
, iia clinnoceniem non pali calumniis opprimi. laterpres corrigil ,

scd melius /, quod Nicelai verbuin est.
JOANNIS C \ N T A C U Z K M
564
inibi ics essct, nuniiatiir e Dilbynia Perfiarum .

i)! c satrapam Niconiediam in sinu Astaceno urbem
", ,
amplam et frequenlem, frequenii exercitu circum
sedere, admolisque macbinis oppugnare; cui ma , &,
ture opem ferendam imperator siatuil. Ergo non
,. \ *
in iriremcs dunlaxat, sed in onerarias quoque
, .
peditibus et equitibus iwpositis, eo cursum i n * . \ ,
tendii. Verum anlequam classis Nicomediense lit ,
tus tenerel, Orchancs missa legatione primcrmim\ , &, peraiori ealutem dicere, tum indicare, se arma
. "
posilurum, si illi quoque eadem eit voluntas; si
, decerlare aveat, se non recusaturum. Resalulat
, , eum impcralor, aignibcalque, negare non posse,

se ad pugnam inslructnm adventare, quod ip*a res
, \
loquaiur, sed si ipse paoom ampleclalur, se q u o
> ,
que non repudialurum. Colloculis inier sc legatis . ' \ ,
(nam principes non convenerunt), consensu pax
,
foedere eonsiituta est, cum bis condittonibus, ut ,
Orcbanca imperatoris esset amicus, t l urbes per
,
, Orientem, quolquoi adbuc Romanis parebant, iuHlo , *
maleficio ineommodaret. Poslea iuter se donave . \
runt, Orcbanes eqaos, c l canes ad venandum (16),
- ( \
tapelas, c l pelles pardalinas (17); imperalor ar), \ genlea pocula, texl lia non lanea modo, sed et se, , -V
rica, et unum ex itnperaloriis amiculis : quod sa **.,
irapae Barbarorum plurimi aestimajit, el honoriaac
;,
benevoleuihc argumenlum interpreiantur ; quo e l
ipse luui Orchanes supra caetera fcetaius, impcra,
tori gratia*egii, ei in sedes euas recessit. Impcra ,
l o c i 8
tor exsceiiaione facta, et diebusseptem 274

illis. qiwe nonduui videral, inimoratus, quantum
erat in ivavibus cammeaius, Nicomediensibus dilargiius, cum l o u clasee Byzanlium relegit; ni*
bilque pmcraslinaii9, de causa Syrgianiiis judex
eedil. Et Zamplaco quidem accusalioucm ilerans,
teslibus pneseniibus dicta sua astruebai. Syrgiannes vrcisaim tesles pro se inducebal. Aienim niUil
iselidujn affcrrc, sed ambagibus uii in refuiando,
dclerioromqiie causara babere visus est. Quare imptTalor, et qui ei aderani in consilio, utriugque parfis dicla diacniienlea inier sedisquireudo verilateni
indagare coaabantur, magno domeslicocum silenlio,
qux dicebanlur, audiente. Cum lerque qoalerque
s u p e r eodeai conveniretur (18), viderctque Syr-
, \ , , \
\, \
\ '
, \ .

, \ *
\ (
' ),
*. , ,
\ \

. \ \
\
. \
giannes victoriam ad Zamplaconem inclinare, am- D \ -
Jacobi Pontani noiaB.

(16) Graissinuim danimi venationis pcrsiudioso,
L i b . , de Evandro.
eicul militi arnia, cupido lilierarum libri
Demissa ab lova pantherai terga retorquens.
(17; Heroicum douum ; auimaliuin enim gene(18; llaec ex Gregorailluslranlur ; Semel atqne tierosorum ac nobiliuni, ut ursorum, pardoruni ,
r u m , et lertio cuusa apud omnes judiees dieta, plane
lconuni, iigriduin pelles seu exuvias geslare pro
reusperagi nonpotuit,adeo, tUjama pierisque judiindicio virtuiis, beroibus in more fuit. Id pluribus
cibiu absolveretur, Lte autem adhuc pendente, vndes
locis ex solo Marone cognoscimus. Acesies, lib. v,
ab eo imperator petiit.neclamprofugerei pnnsquam
occurrii JEne,i\
omnes judice* de eo snffragia tulittettt. Qum re* ejtu
llorridus itijaculis, et pelte Ltbystidis ursa.
animum ralde turbamt, et in carcerU metum conjtIbid. Salio Êneas donal tergum Geluli iinmatiecil; gravissima illa et in lolerabilia, qu<B prius p^rteunis, villis onerosumalque uvguibus utireis. Lib.
vn,
pessus
eral recordantem, quorum vestigia recetitia
de Avenlino:
odhuc et evideniia inanimo ctrcumferebat.Cum Jpse pedes tcgmen torquens immane leonis, tem vades minus alacres videret, grauiore metu
Terribili impex-mn seta, cum dentibus albii urgcbatur. Quas ob res fuga ctam arrepta, cum siaInduius capiti: $ic regia lccta subibat,
tirn sotlicite quccreretur nunqnmn est inventus elc.
%
Horridus, llcrculeoque hunieros innexus
amiclu.
>
55
I I I S T O R I A R U M L I B E R .
566.
: , pliandum ccnsuit, rogans imperalorem, sibi diem

mi\ ; , \
praefiniret, ad quem alios testes apponeret, qtio.
runi opera damualionem effugeret: quod impera * tor promple fecit, horlans insuper, ut si quid pra?, \
terea pularet auxilio esse posse, -id sibi prope.e

pararet. Zamplaco judicum tidcm implorare, ei in) .
dignura ducere, si Syrgiamies testium praplexiu
\ \ \
evaderei, ac supplicio jure infligendo se exiinerel;
,
nam diem praeslitutuni niliil ei adjumenii allalu ,
r u m ; lestes enim neque plures, neque meliorea
, \
babilurum iis, quos iulroduxisset. Orabat igitur
\ - imper.iiorem , nisi plurimum Syrgiaoiii gratificari

vellel, uti ulruinque in cuslodium tanlisper rail.
leret, dum tesfes advenirent. Imperalore Zam placonis pelilionem pro jusla agnoscentc, Syrgian - ' iics occurril, non esse xquum, frusira ac sine
' .
causa carcere affliciari, cum ab ulroque sponsores
cxigere liceal, non fugiluros, sed interim domi
\ ,
quieluros. Ubi et boc conventens securilatis pi ; \ gnus apparuil, imperalor reis, ul sponsores da .
rem, iuiperavii, couvcnlumque diinisil. Poslridie

in sedibus magiii domeslici Syrgianne?, Quae apud

Cbalddicen mihi dicta sunt, inquil, jam evene , runt; qu33 tamelsi prius credila, nunc tamcn cer , tiora, utpote re ipsa comprobata, evaserunt;
.
quandoquidem in judicio nibil quidquam pro me
. aut egisti, aut locutus es, cuai ne sic quidera pe , ' , ,
riculis undique circumventum deserere oporiue ,
r i l . Nunc ot me opis lux maxime egenlem ne ab , . Q J '
priora delicta ignoscens, quantum

* f l : \ *
~
ôles 275
^djuves , etiam atque
ctiam
te
oro. Gontendebal vero u l pro se fidcjuberet donec
, ,
vocati quibus egebat, lesies adeasent. Proniislt
..
magnas domesticas libenler facturum quae pele ,
r e i ; ille singulanbus actis gratiis discessil. Gaelc , ,
ram noclu, priusqaam satisdaret, Byzaulio quam
, ,
potuit occultissime Galatam trajiciens, tuio se
, \
abscondit. Ubi rumor dissipauis est, Syrgianneni
. \
aufugiese, omnibus locis pervesligalis, inquireba ; \ *
lur. Gum angulus nullus resiaret ubi amplius
* quaireretur, ratus imperator indagatorum negli . \
, * genlia elapsum, per seinet bominem quaerere in slituii, Galalamque cum Roaianis obviis profeclus,
quoniam Latini id recusare non poterant, doaios
, , '^ , [) eingulas pcrscrutalum misll. llle vero quasl Orci
. galcain subiisset (19), nusquam inveniebalur. T a inen GalaUs in vili casa laiilabat, alque idcirco
,
ibi non esl qua?Biius : etsi dum per caHeras domos
.
vestigareiur, ad eam imperator venisscl. Sioiul a l ,
quc Galala inventione penitus deeperaia discessit,
, , \ Syrgianncs conscensa navi, qua? Eub(Bam solvebat,
.
, co primuin portatus est (40). De.in per Locros et
c i a s

(19) Orci galea proverbitirn in eos qui se arte
quadam occuHam. Simile, Gygis annulus Plaio
lib. x. De republica, dixil sempor honesia propier
se. sequi oporiere, euainsi quis Gygis arinulum, vcl
Piuloiiis baberel galeam. Origcnes libro advenus
CeUum ba,Tfltcura docci, magis couvcmsbc, ut
Gbristus in jEgypturn fugiens subduceret sese Herodis insanine, quam si sub Pluionis casside laJilans, eumdetn feleHissel. VidcCliiliasion.
(40) Gregoraa : Po&l annum autem supplices iitteras ex Eubcca ad imperatorem misit, quibus veuiam
petebat, cl lccum aliqnem in extremis M>icedonhv
568
JOANNIS CANTACUZENl
Acarnaues ad Albanos (qui circnm Tbessaliam \
babitanlcs, homines agrestes et pasloritii, suis , \
ctunlur legibus) pro veteri amicilia, quatn adhuc , ;
prator occidentis cum illis intverat, coufugii Inde
',
viae duces ab ipsis nactus, ad Gralcm Triballorum
, ; '
principem profugus venit, cui multa Romanorum
oppida acquisilurum recepit. Crales ut supplicem, , ' \ & , et quia pcr eum Romanis vehcmenlor nociturum ,
, * sese sperabat, baud nolens suscepit: et cum
ttctera bonoriiiceniissime illum iractavit, lum ' '
exercilum ci ad subjngandas Romanoruin urbes \ . \
, 6
attribuit. Ergo ct alia oppida, et Gasloriam urbem
m.'gna:n Botiaeae Crali subjectt. Imperator intelli- ' , <
gens quas res novas Syrgiannes in occidente ma- xaV
' , cbinaius esset, quiete postbabiia, Didymotichum
abiit, tllucque exercitum in Occtdentem duclurus ,
contraxil.

* ,
; \
;, ,
. \ , \ ;
. \
, \ .
, * ,
, ; .
276
CAPUT .
Sphranzes qttidnm ad rcferendam imperatori pro metith gratiam, se illi adversm Syrgiannem offerl. Cum
domeslico consultat, quo pacto sine pugna hostem vivum. et vinctum adiphcantur : Sphranzi
resmandatw, el prafectura eidem commillilur.
Imperator in acedoniam
ducit. Persarum incursio, et infortunium. Dolus, quo Spbrauzes Syrgianncm jugulavil.
Prcemia in eum collata. Pax cum Crale. Crbes
Syrgianne snbaclcc ad fidem imperalori* redeunt. Crali advcntis Ungrorum regem mittuntur auxitia, et
cum honore domum
rcmittuntur.
HuJc rei dum impendit operam, Spbran7.es Pa- C

l.foiogus, unus ex optimalibus (21), non ita ooafipieuus gencre, ad imperalorem noctc adil, mulla
sc in eum piacula admisisse confiieiur : pro iis
tainen veniam ab eo consecutum, el bcneficiis auctum. Quocirca se vicissim vclle, el gcstire beneficus dignum, et erga tam bonum dominum non
ingratum vicleri- Quia vero baclenus occasio defuerit, promptam voluntalem hucusque eflectu
caroisse : quam cum nunc res ipsa: porrigant, minisirisqne fidelibus ac benevolis indigcant, venire se quoquc, suiquc ad bellum coiilra Syrgiannem pro arbitrio utendi imperatori potestalem
faccre : et paralum esse, non solum multis laboribus, idque cuin omni alacrilate, ct quahi studio-

, ;,
, ' >, , \ ,
'
' \ , \ :

,
\
, \ ,
\ ,
. "
xal
Jacobi Pontani nota*.

fsnibus, in quo cum uxore el iberis consideret. Nam D retur, se Maccdjnium
Triballis subjeelurum, omni
cum aulicorum invidice, nt dUimus, obnoxius esset,
ttudio eum fovebat.
procul ub illis esse voluit, ne per insidias ab eis
(21) Historiam hanc Gregoras quoquc persequiocciderctnr. Addebat et juijuraudum,
quo se itnpetur, lib. x, quam cuin bac nostra contendas lic bu:
ratori perpetuo fidetem fore teslabatur Sed cum nihil
Imperatorem autem in hane curam intenum eiieimpetrasset, Eubcea digressus. ad Service
Cralem
tor quidam Sphranzet Palaeolognh adil el sine arproficiscitur;
ab eoque cupidissime tusceptus, tumma
bitri$ alloquitur, illoque opes ei honores polRcenie,
e.i qratia, et axctoritate floruit assessor concors, amiticisfiim cwdem Syrgiamiis
polliceiur, fuga iw|rus contcnliens , coiisilianus
acceptus,
iniimorum
lata. eic. Vides quemadmodum imperalomn bujus
fidelissimtts.
exierorum occupatissimus,
alter Thecaviis insimulei? Spbranzes ex Francisco depramislocles Artaxerxi
Persce* Nam cum fama eum
vaium puto Namel muloante id sa?cutuai Graeci
jampridem cognoviuet
tum advenlum ejus in lucuLaiinorum quoque, Ct ex Lalinis vocibu* facia
lento lucro deputabal. Et quia potlicebatur, si iltitts
nomina sibi indebam, boiaincs praeseriim uobiies.
opibus ad Romanunt imperium occuvaiidum
adjuva%
*W
I I I S T O R I A R U M L I B E R 11.
5^0
, ^ ,
- . ;
. , ,
,
, w v ; ;
, \
\ \ ,
* ; ,
\ ; ;

, ,

, .
;
'
' '
.
;, \
,
. ,

\ , \ \

\ . , '
> ;,
sissimo, veriim niam cum profusionc sanKiihifr,

quod illi placcai, eflicere. At impcralor, priorum
qtiidem deliclorum quanquam grandium, nnnc
veniain peti non debere, qu;B jampridem ipse
ignoverit. Pro isto aulem in se anitno cupcre vehemenlissime quidpiam in eum ofiicii conferrc :
quod in talem virum non solum amicum, ct
prcmptum gererc animum, sed etiam, quo magis
eum sibi devinciat, honoribus ac donis congrocntibus ejus dignitatcm amplificprc jusluin sit. Cu
pere porro scire, iu quibus se modo opcram sibi
in bello contra Syrg anncm navaturum proflleretiir,
u l co indicante., utilc necne consiliuni ceperil,
coguosci possit. Tnm Spbranzes , baudquaquam
pcr se medilatum venire, nisi ul se quam promplissimum ad iaiperata prrebât. In ipso siium
esse, ubi re circumspecla opcrae pretimn faciurum piitaverh , ibi poiissinnim suo labore u i i .
Impcra:or d sentenlia laudatum -edirc domum
jussii; sc die sequenii, quid oplimum fore judicasset, eum cdocturum. Posl magnum domesticum in consilium de bello adversus Syrgiannem
instiluendo adbibuil; Yisnmque factwm jusla reprebensione cariturum, sf pritisquam inslruclo
277 exercilu contrairetur,absque armis et periculo, pcr dofum aliqucni bosie capto et co:,stricio,
bel.um anie finire possent, quam incipere. Ilujusmodi namque luria belli (42) gloriosissima sun,
qitibus boste circumvento, sibi quispiam ac sub-
>. - C
-
, * ,
: ; ;
\
>,
\ \ , \ . ' /; ,
' *
(
),
*
\
,
, * :^, , ' ,
.
; . * \ ,
, , , \
; \
^
plurimum cominodal. Quaproptcr Spbranzi
oppidorum Castorise vicinorum prafecturam dandam censuerunt. Qio cum venerit, Syrgiannem
non lempcraturum, quin sine mora milicns, ab
imperalore eom ad suas partes transire borietur.
Sphranzem aures pra?bilurum libenier, ct cnm illo
amiciliam societatemque conjuncLuruin. Ubi jam
nata consuetudo, ct fajiiiliariias alterius ad alterum
adiius liberos, ac sccuros prsesiiierit, lum capto
ariiculo, quo Syrgiannem pauci stipabunt (omnino
enim talem occasionem saepius futuram), oppressum
et vinctum in caslellum aliquod abducturum,tbique,
donec venienti imperatori tradal, tuto custoditurum.
Facilem autcm illiusfore custodiam : quippe quein
non proprius, sed ex Albanis el Triballis anxiliarius
scquaturexercitus:quiproSyrgianniscapilecastelio
obsidendo vilae aleam experiri neutiquam voleia,
sed bellica? niiserise immunes, domwm cnpide repedabunt. Tali arle rcm aggredicndam ambobus placuil. Ergo poslridie imperator Spbranzen vocal,
quid placcat enuiiliat, et num ipse quoque id fler,
el utiliter fleri posse arbilrelur, exquiril. Respondel, prorsus non ba3C, sed alia quaedain aiuUmn

Ausus erat furlo dextraminjectare
Leonteus.
Curlhis, lib. iv : Parmemo, psriiMtmui
inter duces
arlium belli, furlo, non prtrlio, opus csse censebat:
incepta nocle oppriaii pos*e hostcs. Sic fiiriivi amo-
(22) Sic Virgil. lib. u :

Furla
paro
belli.
Eux :
Hic furto (ervidus
instat.
S rmo cst dc caede c i strage noclurna. Sialius ix

Tltebaid. :
res,
Veneris furta poet.e. Vellcius lib. u : Ponl.
max.
in C. Cmaris
locum furto crealiu.
Furttun i i -
quidcm appcllabaitl, quidquid occulie fterct.
671
JO wNNiS C A N T A C U Z E N I
572
fliversa sibi in 'mpntcm venisse. Eoruin porro con- ,
snlta non iiliiia modo, sed etiam efleciu expeditis* * sinta sibi yideri; quare niliil cunclanduu, sed , xal
urgondum. Stabilita hac seiilcnlia, Dromorae , *
cuidam, Sphranzi amieissimo, eo pelcnte, impera-" . tor lioc munus imposuit, ul postqtiam Sphranzes
, , *
palam ad Syrgiannem defecieset, quidquid h.beret
:, ;
possessionum , quidquid pecoris, et reliquas facnllates proscriberel, easque, ne dire^ta* -derenlur, , ,
t usloditvt : ct verbo quidem imperalori eas ser- \
varct, re aulem vera in auticum Spbranzen bujus ,
inlelai gratiam conferret : iraditoque diplomate, ; , *

quo oppidulorum Sosci, Deures , Staridolorum ,
.
el Clilerent prj>fcUus declarabatur, Didymoiicbo
& \ ouiii malure d i m i s i l : ipse post dies paucos, quot
Spbranzeu relut per inducias aule facinoris a j - ^ ,
gressionem coiisumpiuruin pulabal, lenlo itinere 5;
Tbessalonicam petiit. Ad Spbranzen prafectura , * , \
jam polcntein Syrgiannes 278 continuo miliit
qui euin ad defectionem sollichcnt. Is ira ingeuli .
in imperatorem, et auliqua jam in Syrgiannem
benevolentia simulala, sancilo foelere, slatim se , - ;
cum illo conjungil. Qua ('onjanelione Syrgiannee * ,
niirum in moduin gavisus cum eodem ad Cralem \ U
\ ; 0
proficia< iiur, tum ut ostendcrcl rcm bclle procedcre (utpole jam eliam consiliariis impcraloris , ;. ; ad se iranseunlibus), tum ut per eum commotus 3 ,
cum omnibus copiissuis bello inleresset. Mclucbat \ ;, ,
siquidcm ne supcrvenieule imperatore, cam ad ; , - ;
rcsistendum haud satis valeret, viclus cum suis
pcrirel. E t persuasit monuitqtie, ei pnfecli apud
Tiicssalonicam castramctarenlur, occidentales urbes, qua? se nondum dedidissenl, auxilium iinperatoris desperantes, cernenlcsque ipsos [Syrgiaunera et Cralem] antc se positas urbes jani armis
domuisse (43), iuterclusas in inedio slalim se dedilura*. Grale igitur cum totis copiis assnmpto,
juxia fluinen Axium castra ponunt (24). lmpcraior per Maccdoniam adducens partcm exercitus (25) (propler festioalam quippe expedilionem
plures adbuc se comparabanl), inter Tbessalonicara
el Rliclinen, caslellum quoddam, juxlaBolben palu-
\ . ;
' * \ 6V '
\ .
;, ;
,
\ ;, ;
\ ,
,
^ , \
* \ &
Jacobi Pontani uol.
() Gr.-goras : Veris inUio Crales $uas copias inDlocis navignbile. Ad cram ms.; B^pcaptov
. Id est quod Barvoetjil ; Syrgiannes vero clandcstinas litteras,
jper
omne imperium Romanum dimisit, provincia darium
fini- dicunt, seu potlui Bistritxam. Cetterum legilur et '.
iima Trtballis auspicatu$ et per omnem oram mertiimam, et mediterraneas urbes ac provincias By(25) Gregoras : Deinde in Macedoniam abilurns,
zantium utque progressus, quibus et agrorum ui
assima priesentia eos qui defectionem spectabant, in
gnntiones, et pccumcn largiliones, et honorum fa&tigia*
nrbibus lerreret. patriarcltici solii post Uaice obict id grnus atia poll\cebatur elc. Infra: Ahltttetum Joannem Aprit oriundum, imperalorii colUgii
vero jam media Crales cum suis copiit Syrgiannem
tum tacerdolem, successorem deligit: cujns fidci,
tequuuTy recta Thetsalonicam petentem, lcvi Dcum
opera testatus, in maxvno divini verbi Sainenlitt
inierjectis urbibus et prormciis in deditionem templo
acconjugem el liberos suos mandavit, ut eoram
ceptiSy partim desiderie velerii adminislrationis,curatoret
parcustospost Beutn esset, si qnid [orie.ruiim vastationis segelum metu, tepipu* Wtm messi*
publica detrinienti cepissct. His aciis propere i
erat.
Macedoniam contendil, nullo secum addueto eur(24) De boc lluvio Gregoras : Po*l Slrymonem citu. Jam enim omnes nuzpectot habebat, prtter
esse maximum, et iisdem quibus ilie montibus, fidelmimos
erumdomesticos suos, et magnum dotnesticum
pere ab ipsa quidem origine non lantum, sed in
Cantacuzenum, quem ejus studioummum ei atnandecursu moniium multis lorrcntibus aclum, ct noti&simum, cmteris vcro omnibus comcm el *
wine in Bardarium mutalo, aliquando cl guibusdam
tcmvus dcclaraoit
t
5"?
IHSTORIARUM LIRER .
&7i
;, uVm rolle siium castrametatnr, in loco Civ".*- . KaV *

Itnsiuin appellalo, quod illic e Crcla insula, nc ;
seio quam ob cau&am, pulsi imliies babitavcram.

Ibi a quodam curriculo ci nuiilius pcrferlur, prope
*
urbem vetustam Sermyliomm, nnnc bello, ui ap ;, parel, subversam, inter Pallenen (2) el Aibo, Per ,
aas sexaginta navibus appulsos, agro vasiilalcui
i v \ , :
iirferre. Advocalo igilur maguo dotneslico, de prae ; /,, 6V
senti copia percunciatur, num ad coufligciidum
. * cum Barbaris sufficiat. Negat ille cxploratc se

noese quanla sit; nam quia Tbessalonica? jam ap ,
propiiiquarim, ob facililalem commeatus frequen, ,\ ;,
tvSr aflluxisse. Horlabatur igilur ut
si placeret,
, ,
viain conira Persae capesserel, quod e locis adja ", ^ ., \
eeniibus brevissinio lempore aliam manum, quanla
. *; ' rei suffieerel, collecturus essel. Paret actuium impe ;' ;, \
ralor, in Persas viam molitur. Domeslicus quaui po ,
test celeriter ad euoi miliies congregat; ac secun - duin meridiem ubi in ea ipsa loca devenerunt, qua3
.. * ,
Persas depopulabanlur, commisso praelio hosles diu
.
ee defendenmt; proplerea quod ea regio proplcr no , ^
monrm dena Uiem difiiciles liabebal aditus, idqnod
*
PtTsis, euiii essenl pedestrcs, non paruro pro leral.
,
279
Tandem vi sumxna victi, partim cecideruiU,
,
partim capii sunl. Quotquot aulem in eilvas se
'.
abdere polueruAt, posiera luce ad naves suas re .
versi, rellquis inflammatia, duas eoinpleverunt
;,
(lolenim de praedontbus illis Unlumroodo resia . , ,
bant) ac domum properarant. Romanorum pauci
, * \ Q dcskierali, plurirai
miliies et equi vulnerati.
, * & Iude imperator Thessalonicam ingressus, dies ibi
. , \ compluree agitafit. Syrgiannes cum sei de suo

exercilu assuroptis, et Spbranze, qucin el ipsuio
, ' &
trrgiAla comiiabantur, ad fkmum quemdam non

perennera, Galyeuni vocabulo non procul a Tbessalonica, animi levandi accesît. Sphranzes solum
. , , ; jam et interceptum videns, eumque comprebendcre baud esso facile (quod liniercl, ne si id in
easlris sentiretur, cum suis sibi pereundum essei),
trucidare autcm facillimum , imperaloriaB prace , ;
plionis immemor, cum salellitibus de nece Syr ; (
giauai afferenda secreio colloquiiur. Quibus per) * .
suasis (nondum eniui consilium suura cuiquam
, ^,
a|)enieral), bominem bujusmodi insiiliarum pror \ .
; ;>,
aas ignarum inlerticiunl (47),
Tbessalonicain
perfugiunt. Imperalor Spbranzen ut iinbeiiem
' . ;
castigat; malebat enim vivuro el vinctuin polius
\
, ad se perduci, quam jugulari. Sed qiioniam f claj
infecta nequibanl fleri, ca?dem rerum nocessilu*,
dini ascribens (48), ipsi et adininis:ris ejus ob
, ,
r
Jacohi Pontani noliB.

riendos ese convenlorum. Sic polestale data impe*
(40) Ad oram ms , , id e$t,
ratori quid agereiur significat : qu4B eranl hujutqu(e nnnc Cassnndria dicitur.
modi. Deesse sibi fuculiatem simut et facmoris
(47) Longc aliler de nece Syrgiannis Gregoras :
putrandi, et vites conservanda. Magnam enim SyrCteterum Sphranzes imperatori quid ageretur nunlurbam noctu atque intcrdiu circumfutam
tiuturu*, iimulque Syrgianni non suspectus esse giunni
volem, callidissimo et mirifico coinmento illum og- <s*i, tteque unquam relinuui tolum, et<\
(28) Faium vidclur indicare, quam
gressus, $e cum duobu* cubiculariorum principibm
vocant, id csl, ordinem, seriemque causamin, cum
pepigisse oit qui af/irmasserit, se, dala opportunicausamcauba cx se gigait. S-JU id quod cst apud di~
lale impcralorem occisuros. Eot igtiur cQinmonefa%
75
JOANNMS CANTACUZEXI
5T6
imperlcrrilam animi rortitiulinem, ct quod se pc- \ . ;

,
riculis manifeslis pro ipso objccissent, gratiam re, (
peudit. A l Spliranzen quidem magni siralopedar chai dignitate condecoravit, reditusque respondentes
cenis lucis in annos singulos illi destinavii : ), ,
,
cateros quoque, unuroquemque pro persona et
\
merito muneravit. Grales Syrgiannes percussum,
\ (
in casira adhuc spitantetn deportandum cttravit.
;), Paulo post exslinctnm, diu ut aniicum deflovit. el
,.\
pplondide funeravit, missisque legatis, foedus et
. ;
sociolaiem cum impcratorc popigil (29) : el die

n lero, Iiaud procul a Galyco fluminc cum eodem

sermonc collato, donmm rediit. Urbesquolquol sub
\
Syrgianuc fucranl, eo caeso veniam et
, ^
a'> imperatore oonsecotae, ad illius aucioritatem
!
c i obedienliam redierunt. Sub idem lempusetiam

Ungrorum prineeps, quem Lalina lingua regem
nominal, magno ciim exercitu Cralem, qtiicutn ei
de fiiitbns erai controversia, appetivii. Formidans
Gralcs. ne se adversus illum tueri non possel, 280
imperalorem subsidiuni per legalos rogavit. Qna
pcliiione deleclatus imperaior, delectu confecio, i n gons et aniraosum agmen confecii, eique anxilio
misil. Ungriaa autero rex, cum in confinii* regui
sni ac Triballorum tenderet, priasquam in boslilcm rcgionem irrueret, propier submissas Triballo
ab impcratorecopias (ulfama fuit) converso ilincie
domum rediit : quod utrum hac, an alia dc causa
frcerit, inconipertum mansiL Cralcs certe ilcirco
eum abiissc ratus, imperatori summas gratias egit:
et duces exercilumque dignis donis bumaiiiler donatos, domum laUabttndus remisii, Imperalor illius
niini bibcrm Tbessalonica? egit.
,
, \ ,

' \
*
, \
: .
,

, ' ; ,
.
;,
,

, " .
') , ;
, ; \
,
,. \ 6 , (5
, \ , \ . ;
, , . \
, \ ,
. ;, ; , ;
, . \ , . \
; (, ; , \
: .\ ,
. .
'
Jacobi Pontani notffl.

vum Augu.stinum Chitatis divince libro T , cap. 8^ : siut vel casus, cxtra faium sint. U l Virgilius
Qni vero, inquil, non astrorum constitutionem, ticuti
de Didone, quae semei orcideral dixit, c a m , non
cum quidque concipitur, vel nascitur, vel xnchoamori fato. Et C ccro Pbil pp.: Si quid mihi hntnr, sed omninm connexionem, seriemque causarum,
manilus nccidhset; multa enim inpcndere videban
qna fit omne quod fit, fali nomine appellant, non
tur praler naturam, pralerque fatum. II Ponit
multum cum eis de verbi controversia laborandum
aHernam serient caiisarnm tiecessaÔ ncxarum. III.
alque certandum e*l : quandoquidem ipsum causaSdera facit fala. IV. Diviui consilii avseculonem
rumordivem, et quamdam connexionem Dei summi
falum vooat.
triuunt volnnlali et potestati, qui optimc el veracis(29) Conlrariiim scribil Grogoras : Postridievero,
sime crediiur et cvncta scire antequam fiunt, etinquit, Crales, re detperata, tmperaiori peienti panihil inordinatum relinquere, quo sunt omnes pocem dedit: cumque eo egresso collocutus, muneribus
testates, quamvis ab tllo non sint omnium voluutaquibHtdam accepiis, dotnum se recepit. Sc l c e t Syretc lu quod capul scribens Lu:lovic;is Vives, giannis caedes Crali profuit, ut pacem ixn ip-e
e\ Ptco Mirandulano, Conlra attrolorjo*, lib. i , repeiere, sed petitam poiius dare deberel. Mciitiiur
feri quatuor senienlias velerum dc lato. I. Alii
crgi), ui apparel, Gregoras, el laudcm Aiidrouici
d xerunl falum esse naluram, ul qux clctioms Junor.s, ubi poicsi, aui dissimuiat, aiu clevaf.
;
&7
HISTORIARUM LIBER Li.
578
GAPUT X X V I .
Factione dtwrtim principum regina, Michaelis prima conjux, rcgno pcUitur, Atexnnder Stranzimeri
filh:$
rtx crenlus, cum Mcesi* ei Scythis auxiliaribus
urbes imperatori deditas recupemt. Protoslrator
prafectits
Me&embriam witlUur. Persm Nicomediam
obsessuri , imperatoris adveuiu nudiio dowum refugiunt.
hi
Mmiam irruplio.
MceMrum iguavia. Pax ea conditione fit ut Romani pro recipienda Anchiulo
biampolin
Mw$o reddant.
t
(30) Incunle vere, Byzanlio acripiunltir lilleru,

, ^
duos Muesorum dynasias. Raxinatu protovestia, , \ - rium, Philippntn logoibetam, reginam suam,
, dcfuncli Michaclis uxorem, c l Cralis Sfepbaui
,
inaierieram, regno per sedilionem cxpulissc : qu;e
, ,^ *
cuni liberis ad Cralcm sororis sue filium se con\ ,
tulit. ct aliis Moesormn principibus in suani
\ . \
senienliam addunis, Alcxandruni Stranzimero (31),
, et Mjchaelis sorore uatum, regem sibi leguiu. Is
, . simul ac regnum inivit, quidquid erat in Mocsia
; copiarum, adjuncto prselerea Scylbarum non
,
exiguo numcro, contra civitatcs, quae se imperatori
, \ traJiderant, eduxit; ac praUer Mesembriau alia?
, annis, alias dedilione ocrupavit. Hsec ul ad impe
* \
ralorem perlata sunt, Thcssalonicie minime b
, ; , rendum censeiis, Byzaiiliuni discessil. Principic
. >
prolostralorem Synadenum Mesembriam pro proi fecio millit : liincnsneet Meseuibriani, dumexer
' , . cilus cogilur, deficerent. Copias Byzaiuium con\ '. grrgari jussit, el ipse ut in Mocsos pugnalurusse
^ comparabai. In ipso belli apparalu i i l cerlior Pcr sarum copias ad Nicoioetliam adoriendam paralas
.
esse. Q1133 urbs, manu ct armis inexpugnabilis,
* lnoeniutuque Grniissimorum ambitu el 8 1 reli (. qua ipsius loci natura munilissima, frumeiito < t
cxiero coinmcatu baud abundabai. Quo perspcclo
, \ ,
Barbari inuris despcralis vias nilebanlur obs ,
, dere, quibus cibaria in urbent imporlabanlur. lm , \ perator cxploralum babcus, quid illi conarentur,
Q oinnimodis vicissim laborabat, ut preuienle baibaro Nicomediensibus alnuenla submiUeret: qui
. *0
<1 ;, bus suppedilantibus, deinceps eos obsidionem
; , commodissime loleialuros confidebal Ciim ilaque
, ' didicisset hostes prope urbcni caslra conslilnisse,
'. \ expeditione in Moesos omissa classequc ex Irire! , inibus el onorariis adornaia, el miliiibus commealuque imposnis, N'n omediam solvii. Sed an
* , 0 tequaia porlum subirei, Barbari ejus adveniii
/.. cognilo prai forniidine correplis lenloriis el impo * dimeulis, Orcbane eoruin duce aondum praisenle,
, , in sedes suas reverlerunt. Exsi eudens irnperaior
- Nicomedienses luni alloquio, lum oin i gencre Imnianitatis tonlirmavil, el co:i:inealu eos impiriivit,
,
mausilque apud eq^ bidtiuin. Die leruo in ipso lu, \ . \ ,
, , \ J) cis primordio Consiaiilinopolin cum tola classc
, , remeavit : unde dicbus baud ila niullis, exen lu
.
jam pra?sente, el necessariis inslruclus oiuiubus,
. in Moosiaru irrupit, ac loca quaedain devasiavi:,
\ \ :
Htfinumque pr;ctergressus, alia quidem oppidula,
%
Jacobi Poutani nola3.

(30) Ad oram ms. ascriptum erat:
: \ , td esl : Hwc
prius auiderunt
quam qnce de Sijrgianne
supru me-
morala xunt. Quod ita videtur ex libb. \x el x

Nicephori Grcgor^.
(31) In Graico,
Streantzimero.
59
JOANNlf CANTACUZENi
530
t\\\x prius babucral per dediiionom rec.epil: - :-> ;, ,

diialuin auleni adbuc Mcesi prasaidiarii lucbanlnr. \ ;. "
\U.xander siqtiiileiuMoesonnn, rex imperaioris im-
.
pressionem sentiens, cum exercilu quanlus erat
, \ ,
ad arc< ndum acciirril, jux aqua Aclum, non procul
, , al> imperalore, qui apud Rbosocaslrum lendebat,
,
ca Ira locat, anguslo quodam et aspero transitu
,
ambos cxertiius dirimente : quem Alcxander pedi '/ ,
tibus aliquol ibi dtsposiiis cuslodire occuparat. l m perator Alcxandruni in vicino castramctari inlelli-
gens, poslridie diluculo suos capere arma jussit. . *
Annalos deinde vcluli pugnaiuros, el per acics ,
, $
digcslos, ad transilum illum deduxit, ac lloesos ail
nianuin conserendam provocavit. Nam quia Iran- * \ .
', , 'silus ille salebrosus c l arc.tus erat, el ab ipsis servabatur, iu caslra irrumpere commodc nequibaU , \
Tolo igilur die ibi transacto, quia nemo boslium
^;
coutra exibat, iu sua caslra pedem retulit : pau- , ;
cisque diebus, inslruciis ad praelium mililibus, re- . '
diit, ac eodem modo ad iniroihim angustiaruin die ,
quam longa csl conslilit, cum Moesi nft lum qui- \
dem in planilicm se dare foras, el <cquo campo ,
, ,
lacessere Marleni auderent. 2 8 2 P
t Uaque
*
perlerrefaciis audacia sua Barbaris, ut anica,
castra subiit. Alexander cerncns, si acie congredc- ; .
:
rotur, fore imparem, per legatos oravit ut facta
paoc sua utcrque relineret. Respondit imperalor, \ \ ' . , ^,
ncque se priorem arma roovisse, neque quidquam
; /.
MoesU absluhsse : vernm ab ipsis prius lacessiimn,
; ,
compelli rcsisterc, et ablata recuperare. Insupcr
Anchialum sibi eripi, qua reddita, pacem foedere
\ , \ ?
tirroalumm. Atqui oporiuisse, si in rebus suis pertinax el implacabilis esseC, iiervos omncs ad par . " ?
pari refcrendinn ialcndere, et annis sibi vicissim
.
quaedam de iUorum rebus vindicarc. Quoniam vero
ulrique eaimkm religionis sanciilaiem colant, ct ,
pax cuilibel bello praponderel [Zi), ipsam se bcllo *
,
buic auleponere: modo sua sibi restituanltir. At
Alcxander, ncc sc injusle agcrc ; Ancbialmn eniui,
.
caHeraque oppidula, qnx adeinpta sibi quererelur,
, .
non Romanis potus quam Moesis dobcri; nam rc- , , gibus ant' ci denlibus pcrdiu subdita fnisse. ldcirco
* '
impcr^lorem esso injurium, qui p w t c r ea qua3 ' ,
absluieril, eliam Ancbialmn poslitlei. Tum inipe- , ' ralor, iniuslSli^ non b poncndum nomcn justilia;: D . '
ittque quia ad icn.pus alios spoliaverunl, idco
,
exislimandum licerc perpctuo spoliare. Has urbcs ; . ^ /
non sidum ex antiquo tcmpore Ronianorum diiione
; ;, coniincri, scd etiam complures earum ab i p i s essc
, \
conditas, deduclasque colouias. Mcesos v i \ beri el
nudius lerlius cas sub imperiuin suum rodegisse,

a rcgno Spbentisiblabi sororis sua; rnarili videlicel, ;, ' \ ;
duin Romanis cum Persis et Catalanis bnllum
,
e?sei(33), qui rcx Romanos vcbcuienlcr aiflixeril :
" . ^; I m
e r a

(32) Pulchrc M . Tullius, quod hanc s^nleniiam,
(53) Sub Andronioo scniore; dc quo bello Greiil vertssinijm , coniiriaal, ad Auicum episl. 14,
goras in seplimo. Obiil auiein Spbaniisllabns, qni
bb. VII : Equidem ad pacem horltvri uon dcsino,
Spbcndosiblabus, eodcai auiio quo in juniorciu
qme vel inju*ia
ium.
utilior
est, quam justis&imum
iel~
Andronicuiii anathoina pr>.;iiunliauim esl.
I l i S T O R I A U U M L I B E U II.
**
'^ ptopter quem hxc ipsis tum cxlorquerc non , , '
lueriiil. Nur.c se citra cujiisqtiam injuriam el sua
.
lenerc. et quae suis desunl rcpclere; qua, si pa ceni ctipiat, reslilual, gin niinus, sc ca non posse
. ; relinquere, molurumque oinne:n lapidem, uli prin: '. ; cipatuirt tnealur atque eonser\ci. Alexanuer

(castris eranl propinqui, cl pcr minimum inicival , ,
luin responsabanl) non oporiere dixil quemqua ti
\ * de imperio liliganlem dcuiouslralioiiibus et proba * bilibus conciusionibus, scd ferro el manu forlioni
; ' ,
de jure staluere (34) : quibus cuin ipse nunc plus
* \ - satis polleal, de imperiorum Gnibus sccure diss* *
ral : so porro ei Ancbialo non gravaie cessurun
'
fuisse, ni ea res ei sibi, el cxerciiui tnagna? Ihni ,
ditalis reprebensionem parcrel. Naui si prsetcr
,
283 - > <l d rcsislcre el acie conlra certarc,
' *
quanquam semel ilerumque ab ipsis accedentibus
, *' provocali, non fuissent ausi, cliaiu Auchialo absquo
.
compensatione cederenl, aperli&sime oiuuibii*
, mortalibus scse vlctos osicnsuros. Vorumlainen
, :- pro legumento quodam dedecoris sui, si velii,
-. , ' tradilurum Ancbialum, ei Diampolin receplurum;
/ ,
quanivis cerlissimo sciat se, ul est iu proverbio,
, ; (
aureaxrcis permutare. I:a tuturum u l el impera
lor babeal quod peiit, et ipse probri exper sit,
4:) cuui aqualia pro aeqialibus possidere videbilur.
- Iinperaior, quoniam oraiionem uon inbuioanam, ct
;, *
admillendam censebal, tH quia Ancbialus Dianv .
poli pneslal, quantum dici non potcsl; dcinde
3*1
a0C
uo
, : - Q
\ j d etiani pacis gralia de suo jure remiih
-
\
.
xv
a.. \
k
...

.
. .
. . .
rct, noti id sibi vitio dalum iri opinabatur : cum
^, ^
pnescriim el commcalus exer Uum defecissei, et
. \
luculeula penuria in caslris laboraretur, niili > lesque aut cum hosle commiui, aut rediici obsc , crarent; ui et ipse misericordia impulsus, mulii
, ' missionem daret, legationi locuin reliquil, pacem , - que in bas condiliones fecit, ui Romanis et Heesia
. '
foedus esset, ac nihil vicissini Uijuriaruni inferrrni
, , illi Anchialum reciperenl, et pro ca D ampolin r<>
ponercnt, ac de cxlcro ulriqiio suuui sibi ba, ' .
, , , bentcs, pacem concordiamque colercnl. Uis legi. , bus foedus inler rcges scxdecim kalendas sexiilt*e
& ; , junctum es', cum merque c l urbi, el sacramciito
pro se recipicn iis vicarios dedi.-sel.
* * . '
ol , ; .;, ' , ;
, , >,
;
, :* ,
. " ' , '
' ' '* *
& . ;
- * .
q u i a
q u

(54) Alqni sapienlem omnia prius, quam armit tiouem. alterum per vim, cumque V.lud prcprinm sit
txperiri decet, ul ail Teremius. Et Cicero . :
hommis, hoc betluarum, confugiendum e>t ad po.ulum iint duo genera decerlandi, unum psr discepta* n i , et uti non licet mperiorc.
5 3
J O A X M S CANTACUZEXl
CAPUT X X M l .
ScyUuv. veniunt Alexandro contra patruum suppaias, quos per fraudem in imperalorem immittit;
quibuscum
el una cum Mocsis prwlio acerriiuo coutenditur. Mcesi supertorcs *unt. Alexander fcedus el filiam imperatoris filio suo uxorem petit. D.ffcrlur uffuiiias, (oedm valratur. Comprandiiur,
el Moesis Romani egregie
pradicanlur.
ICa porro nocle, cui dies jurisjurandi illuxil, ; ' !; ,

Sr.ytbaj Alcxandro snppeiias veucrunl, confra patnium Belauruin ab eo invilali, qui sedilione con- .
ciiaia , parieque regni ad se avulsa, et reliqua di-
vexauda imporlunus eral. Exisliinans aulem sc ,
ista commodilale opporlune usurum, si eos falla- , ,
.
cia quadani in iniperalorem iiuiijiUerel, palruum
prope adesse dixil, el eum improviso aggredien- , ,
diini : qtiem rei lolius ignarum, acriler pugnalu-

rum sil verisitnile , 284
^
niulto pluribns

facillime supcraltini el inlcrfeclum iri : et i a
* ,
lpsos a labore longi ilineris adbuc emetiendi fore
2 ' 6*
liberos. Isto modo Baibaris fucum fecit; m m si
;
tcisseiit, prepier foedus recenier cuni imperalore
.-
iiriluiii, nunquam in eum sc iiituli seiit. Die igitur
cxorieule, annis iuduli, anguslo calle in Romanos ^ * :
,
procedunt. Speculatores ibi collocali celeriter
> hoslium advcnlum in caslra nunliaul. Imperalor
arma expedirc jubel, el cum sedecim disposilis '* , .
'.
pbalangibii$ occurrit. Dextram cornu prolostraior,
Zamplaco uiagnus pappias sinislrum teHcbal; me- ( ),
dio agiuine iinperalor ipse emuabat. Senae pba . ,
lauges frontem lolam implebanl; post eas reliqiue
decem, gingtihe cum ducibus suis eraut dispositae. .
,
Imperator vero delusuiu se idco dolebat, quod
*
!>OIKE parli milituni propier spem foederis missio . "
ncm conccsserat. Verumtamen cimi solis Moebis
'
sibi pugiianduin ratus, fidenter in eos gradieba tur. E l ccce dum iucedunt, lubam Seylhicam
cxaudiunl, quae non iuslar aliarum tubarum, sed .
--
borridum quiddam *-ct-* absonuni sonat : quale
* .
Barbaris ad Marlem accendendum suUicit. Quare
; , 0quamvis procul audiatur illud lubaj genus, stalim
( .
agnoscilur. Pulans lamcn imperalor, non csse
Scythas (neque enim pacein sccuni pactam dissol- . ; ;, ' /
visse), eed irans Islrum Gelas, qui iisdem quibus ;, ; ;
Scylhae armis uicntes, plerique omnes sunt sagil- . \
tarii, Gclas, inquam, qui Mobsis ad auxilium ades- 0 .
( ;
sent, et ad leirorem inculiendum Scyibica tuba
clangerent, quorum viriute nixus Alcxander, bi- ; ^ ), 4 " .,
lariier ad ceriatneu prodiret, ipse quoque bo\\* spe
, ;
pienus conira ingredUur. Postquain auleni inler se
, ^
conspoxerunl, el sol aliius supra iinilorein claius,
; ; .
rerum discrimina clarius oslendii, luin liquido
SC(
apparuit, advenlanliuni agmen Scylbas esse ; uain \ ; ^ . ;

Moesis non inlenaisLi, suos ordines ubliuebaut. , :
Cum jam facienda essel impressio, Scytb;e inipera- , ,
lorcui, cuin iis qui eranl in fronle, paulum decli- '
naiues, succenturialos invadere; quos parum re- ,
' \ .
sisientesinfugaindederum,ei usque Kbosocaslrum
fugientibus inhajserunt. lbi conversi Honiani facto ,
,
cu:ieo Barbaros a muris absiinuerunt. Iinperalor
licct steriores fugjii se mandasscni, cum sex pri- ^ '
,/ '.
liiis pbalatigibub nilnlu magis se abduccns, rccla
HISTORIATUJM LIBER
58
; , ]5- in MORSOS ibat, confligebanique pauci cum mull

. ; ; - pluribus. Cum in longa eiacerrinia pugna Romani
, > - strenue dimicassent, multaque virilia facinora
, '. * edidissent, postremo Mcesorum maUitudine vehe) , memius instante, ei presenti periculo cogenle,
. ; ; ' 285 relrocesserunt. Ast imperator cum magtio
, \ ; \ domestico, et Manaele Asane fratre uioris dome " , stici (qui imperatoriam regebat aciem, et altoe de
, - nobilibus quinquaginta eeJectos ducebaj) priinam
, . * qutdem in se irraentee fugaverant. Post ingravts ) cente certamine, mullit circnmfueis, cum testndi ( nem tervare amplius neqairent (5$), dispersi,
qufeque ut potuit iugerant, imperatore e l magno
,
) domestico simul reliclis, qui paulum disjuncii,
ruraus eLcelerrime coiernot, ot domesticoe impc* . " ^
, - raiorem stc compellaret: Nuno tempus est audeadi
viriliter; nunc utere deitra, iroperator, et quae Uia
,
persona digna s u n i , perpelra. Qi vjrtulis auar?
, * , \
nullum fore Irucium reapondit, quandoquidem
* ' , caHeri omnes in fugam se dedissent. Nibilomimis
* , \ e i ipse, et quotquot cum Mcesis manug cofttulc * \ r a n l , quanquam fugereni, non Umen gine uila
, * \,
converaione terga ad vahiera inaequenlibus praebe * * , - bant : \ c r u m a frontenibilo mious ae tuentea (3C),
; ,
Rbosocastruroque pervenientes, conjuncti cura

reliquis, simul cenlra Scylhas alque Moeeos nsqua
\ ,
ad horam terliam prxliabantur akcriler. Barbari
\
quia nihil agebant (nec enim per Y i m Rboaoea * '
slrum irrumpere poterant) palantes in tentoria sua
, '*
revcrterunt. Ociderunt, captique sunt de Romanis
: ,
equites qoidem sepiem el triginta, ei bi ex turma
; \
iroperaioria : pedites quini et sexageni, paucis oe * cisie, pene omnea a Scyihis capti sunt. Itoais
*, , ' paulo plures Romanis occubuemnt. Cseterum v i , ctoria eine controveraia penes Mcesos stetit, pro . "
pterea quod Romani non resisientes, vage ei spar, ', , sim Rhosocaetrum fugerunt. Girca meridicni Ale\ ,iL * xander Moesorum rex de proceribus anae geniis
\ , \ lbanein seu Joannem ad imperatorem legat, et i\t
, foedus pridie susccptum valeat, atque ad amicitiani
. \ securitalemque augendam filiam euaro ipsius filio
. despondeat, precatur. Gui imperalor, manere fe
dus sibi quoque non displicere, siquidein e l prius
,
non necessiiatie, sed uiilitalis causa compoeilam
. jy pacem exisiimarei, affinitaiia conjunctiooero in
, ;, praesenlia nolle ; neniinem enim aliter {judicatu* rom , quam vel necessitale , vel timore , quia ab
,
victus s i l , ;conciliaUm : elsi non ob aiiud fu-

C55) , qnasi diras, conscutetio , eat, hostcm insequentem se dcfendere. in qua fuga plns
quaui nos testudmem appellainus in oppugnatio- animi quam timoris inest. Sic Trojanis iiistaiuibus
mbus urbiuw. Interpre;aiur ideni Turneb. 7', cap.8,
fugu Turnus, IX JEneid. et in eo leonem uiiiiautr.
lits verbs : Faciebat eam exercitus, se tegnmentis
Acriut hoc Teucri clamore incumbere tnagao.
iculoTum unttique operiens at lestudo est st*o obducia
glomerare manum, cen uevum turba Uonem
tutamine^ eaque specie referebat tecium (vdificioCum teljs premit infensis; at territus ille,
runi : sic autem se operietantcrate perpetua ctypcO"
Asper, acerba luen^ retro redit; el veque tergn
ram adtertus sagiuas Parthoruni, el adversus otnnia
Jra dare aui virtus paiitur, nec teudere conira
missilie wperue cadentia, curn urbem oppuanabant.
llle quidem, hoc cupiens, poiis est, per teta virosqh4
Plura in iymbolis nosiris ad illud n iiuaeid.
Haud aliter retro dnbius vettigia Turnus
obsessumque aela tesludine iimen.
tmproperata refert, el ment exattual ira.
(36) Genus fugas, retrocvderc, intcriniquc contra
t
PATBOL. G R .
CLIil.
19
587
JOANNIS CANTACUZENIi
gerint, quaro quod pauci pluribus pares essc

potuerini. amisgione auteui suorum nullum
esse discrimen ; imo ipsos plurcs aimsisse. Sed ne
viclus ab Hiia babealur, nolle nunc aiBnitaiem
contrahere; pacera 286 duniaxat et fredug non
recusare; ubi domuui redierit, lcgationeni super
roatrimonio raissurum et quod gibi re digcuss*
expedire isuro fuerit, in Iranquilliiale ei requie
facturum. Ibanes cum boc responso ad regem
suum reversus, paulo post cum socio, Alexandri
patruo Synadeno rediit. Capul legaiionie idem quod
ante, digserueruntque de afliuilale ista mulia probabiliter, quibus ee imperatorem flexurog opinabantur. Yerum is deiwo in eamdem eeiilenliam
retpondet, pacem quidem se amplecli, eamque
foedere inlerposilo conflrmaturura, affinilatem
autem non roodo, 8ed cupi tibi placuerii ingresgururo. Si igitur eadem sit illonim voluniat, quaerendum de Scyibie, cur Uli videlicet pacem ruperint. Sio alia qua?dam cogiicntêant, et te quateiws
libuerit comparenl. Legati ut imperalorem nihil a
primo imioulaUiiii animadverterunl, affinilatem
ejus dixeruni regem ipsorum exoptare gummopere,
gitique iraperagge , ut in ea concilianda nullam
dUigenliam pnetermiltereui. Sin iret in alia omoia, tum de ea Mrmonem in aliud tempus opporiuuius rejicertnt, inlerim pacem foedere gancirenl.
Paucis utrinqoe dictis, res convenit, eademque
die ioier regee fcedua jurejurando solemni more
588
,
;
.
\
, \
, ^ ,
*
* 6V
*
:
. .
*
,
, ' *
,
*
* .
, '
*

, ,
,
*
,
,
,
, ' . *
, firraalum, et captivi Romanorum, ut in conditio- Q , ' *
nibue exprestum erat, absque prelio dimiesi. Diem
,
sequentem totum comprandendo, et de pugna pri- . *
diaua confabulando exegerunt. Alexander et Moesi ,
Romanorum virtuiem cuin siupore pradicabant,
qui non multi cum longe pluribus decertassent, el ,
cum porttremum agmen manus plane dedisset, nihil
*
lamen anirao fracti, quasi nibil conligisaci novi,
, ' ; \
consUDlUaimo spiritu cum bostibus concurriaaent,
'
compukique poslaa ab inslanlium calervis, ila

receasisaeiil, ul non fugam speclarent, sed abeun . '
te* 86 dcfendereut, quod Uis ad tahitem sane
, , \
iuuliiHii profuit. E l asseverabat Atexander, sacra- *
addilo, si adbuc aliquaniisper in eo siatu
' ,
res durasset, nec iugisseni Roniaui, auslineri non

poluis&e, sed Moesos eorum virluie ac lolerantia, D * prjfcipueque impcraloris altonilos, fugam arrevov. pluros fuigse. Hacc e l alia toto die colloquiis agi vOt
lanles, ad vesperam inier ae \ale(lixerunl. E l
Alexander quidera in regnum suuoi discessil, ira- . '
pcralor Rhosocaslri diebus aliquot mofalug, Didy'
muiickum iude profeciua, militem dimisit.
,
, * ,
' ,
, , *
, . ;, , , ;
* ,
. ' , 9
589
590
, , , , *, .
287
CAPUT XXVIII.
Amurius satrapa Perticut inThraciam irruit. Romanui eceurrit; tuutris tatnen pugnte fit initmm.
Persas domum abeunt. Andronicut unior, et Xena imperatoris mater vita decedunt. Monomachm The*talicc gubernator ad principatum grauatur. Theuali montani imperatori obedientiam defefunt. Ad
Cralem, tti amiau mopinato venit, quicum dies ieptem jucunde exiyit.
y
Post diem quintum decimum nuntius veniu

\ Araurium Smyraae, Ephesi, aliarumque tirbium
,
Ionia salrapam cum classe quinquc et septuaginla
, navium ASgaeo pelago iransmtsso, priroum ad Sa
moihracen appulsuro , deinde ad opposiiara con , !
tincmem advectum , illic oram Thraciae legcre ,
, . esseque incerlum, obi descensurus sit. Extemplo
,
igitur cum pra?senii copia quanta quanla erat, ad
-, - Thraciae litlora, Persas populalione prohibiturus
- imperalor conlendil: quem Cumutzcnis oppido
. non procul a mari pernoclare contigit, et Am - rius apud Porum , locum marilimum e tegione
,
Guroulzenorum descendit. Dumque is ad predas
'
agendas cum omnibus suis, et imperalor ad pr.iv

dones cobibendos procedunt, in loco Panagia apr
. $ \
pcllato, sibi occurrunt, reginne plana et aequalr,
, * equilique contra peditem aptissima : id quod i m - peratori cupidilalcm cum barbaris depraeliandi i n , [, jiciebat. Sed rursam ab ea mente eoramdem mul: ,
titudo , non ter , quater, sed decies, tmo phiries

sua major, ipsum revocabat. Atque idcirco absce . " df re non poterat, cum in absccdentes itnpetura
, \ ,
factoros credibile fieret: et confligere haud aequam
judicabat, quod exigoo* nomero tam multis peri;,
culoee objicerel. Aliam vero manum qaam venire
jusserat, exspeclans, illic manebat, ut ubiea adftiis ,
sct, cum Barbaris eongrederetnr; id enim ct ma . gnus domestico.e, et ejusdem domostici eocer Asa \
nes illic praesentes suadebant, Barbatique natiirae
, , loci non fidebant, quod nihrl erat munitum, qoo se
recipcrent, si ab equitibus urgerentur. Cun) po-ro
. se bostibus longe numerosiores viderent , dura '
- bant, ncque pagnam auspicantes , neque discedentee : ne Romanis in lergis haerendi ansam por rigcrent. Sic igilur ambo exercitus stbi stabant

opposili, el ulrique mens eadem non prius inva ,
dere,sed invadentes repellere, Solc i n occasum ver, \ ,
, gente, 2 8 8 Barbari Roroanos CraKre eompellanl:
non oporlere ita inciles lotum diem starc, sed v< I
.
manum miacere , vel iclo foedcre abire. Qnibus
taccntibus , Barbari parvo inlerjecto spatio rur, , '
sum percuncianlur : Unde exercilus, et quis ejus
. \ \
duclor. Iinperaloris jussu responsum est, indige ,
nam esse, ex oppidis in circuilu collectum. Dmt
* , ' , aulem ab eo quein imperalor earumdem urbium
praefeclum creavisset. Tum i l l i , ducem se approbe
. nosse, queni ipsorum satrapa Amurius certioreur
, faeiat, eos illuc sua lucra qaa38itaoi veniese, pu, , ,
tasseque nihil sibi ad explendum desideriiHn impe . ,
, dimenlo fore. Et quoniam ab ipsis impedianiur,
eapro^ter ibi loitim diem consistentes re docere se
, D
691
JOANNIS CAiNTACUZENI
592
illos non limere, sed si vcllnl initium facere, ee )

.
pugnaluros. Jam autem, quia lucis extremum esset,
,
ail naves el ad caslra redeuiidum. Si ipsis pr.c *,
siare vidcatur pugna absttnere, idem sensuros; si
pugnam v c l i n t , pro viribus concertaluros. His \ , , diciis composito agmine ad navcs recesserunt. l m - .
,
peralori e l comilibus visum sufKcere tanla vasti , ,
tafe regionetn prohibere : nec per aemulationem
^ , *
dum pauci cum multis dimicant, sese in discrimen
conjicere, sed cum Barbari vacuie manibas discc- ,
,
dant, amicig etiam de suis aliquot, quos Romani
,* \
pcr agros dispersis occurrentcs inlercmerant, ipsos
\ quoquc incruenia vicioria coitteiiios esse debere.
, \ , *
Quocirca lanquara ex faedere a pugna sc repres, .
scrunl; et Amurius Pecis (37) naves conscendens,
in A s i a m , imperator Didyraoiicbum revertit, an ,
noque inlegro neque ab occidenlalibus, neque ab
. \
orienlalibus bello pelilus est.
,
\ , . *
\ \ ( ', ), \
. .
\ ;, * * , \ ,
, .
B
8 liac menae Februario , indiciione quinla

decima, anno quadragetdino supra sexies imllesineum et ociingenlesimum, Anlonite impcralor
avus diera clausit ultiraum (38), natus annos sc*
pluaginla duos (39). Deinde aiuid el dimidio post
Xeua maler Andronici junioris vilara explevil. Sub
idem lempus Tbessaliae qua Boiiaeat conlinis est,
detpota Gabriel Slcphanus sebastocralor morlem g
obiit. Tbesealonica? aulem tum pr&recluram geren
Monomacbus, vir prudentia ct tisu reruia insignis,
in ariuU exercilatus, ei dux egregius, occasionem
Tbessaliae invadendse et iraperalori subduceud
oblaiam videns, Tbessalonica cum dclectuquam niaximo in eam pjiocipisobitu perlurbatani mcursavii;
289 J
oppidula Golum, Castrin, Lycostomum
cepil. Slagos vero, Tricala, Pbanarium, Damasin,
Elasonem, q u in dilione Gabriclis erant, e l alia
quaidam caslclla, Acarnauiae despota Joannes dux
anlea per dediliouem occuparai, iisque praesidio
lirmaiis in Acarnaniam reverlcrat. Imperator rcruin Tbessalicarum nuniiis exciius eo proflciscendum staliiil; pauloque post veniensomnia qua? dux
, \ \ ,
\ , ; *
, \ .
; ,

. \
.
; , \
, -
, \ ,
,
, ;
, ,
. \
, \ \, . , ,
\ , , & , \ , 6

subegerat re,cepil, ejectosque prosidiarios iuoffen- D * \ e
u s
Jacobi Ponlani notee.

37) ln Graeco est - unico verbo.
(58) Anno Domini, u i vull Onuphrius, 1532. De
niorie ejusdem inulla Gregoras. Etiaui prodigia
pauca qua3 aniecesserint recenscl, ex quibus
iniiiinie oniiiium lidem meretur , quod de solis
defectione narrat, iot dieruin, quot annoe vixerit,
id esl, scpiuaginta duorum, nam lol annos babet
noster bisloncus : Gregoras quatuor supra septuaginta. Quis non putarel lanto prodigio niondum
iiucrituriim ? Aiuios imperii ejus quidaro 50, aiii
(iO iramerant, itosler 62. Na?ntam in obilum senioris
ieg<s, si placei, apud eumdem Gregoram. Xena
autem Tbessalonicae defuncla , ibique eepulia eet.

cui declaroalorius ille hietoricus similiter u&niara
lexit.
(39) In ms. sequentia annotarat quispiam siodiosus : '
;
* ,
ld e s l . Uecimo tertio f&bruarii, circa horam nocti$ ducdecimum [obiit] peractig duobiu circiter annis in veste mona$i'tca oculitque morbo qmdam anU ccrrupiis. Yi je Grcgorain,
%
tib. ix.
533
H I S T O R I A R U M L l B K R II.
5D4
, ; . ; sos, et recle quidein, (yomum remisit. Versaniem

, in Tbessalia iinperalorem, qui monlana ejus nullo
. . ,
rege incolunl Albani (40), Malacasii, B o v i i , et
. ; ,
Mesarilse a tribunis sic cognominali, ad duodecim
, ' ,
millia, salutatum venerunt, el sua eidem obsequia
.
detulerunt; timebant enim ne ptsr hiemein pne ; - sentem a Romanis delerentur, utpote urbem nul
lam babilantes , aed in monloste et inviis vicli tanies, a quibus per biberna propter frigns c l
,
nives in monlibus illis altissimas digressi, facile
. opprirai sc posse arbilrabanlur. Imperator indeTbessatoiiicatii repeiivit. Brevi intervallo Cralea
',
& , ' - per legalos pelit, ut in quo placeret loco, a m i t i tiae, bilariialis, et commercii, collocmionumque
,
causa convenirent. Cum idem oplarel imperator,

; , pelilioni anouit,et cum legaiis Baiinam (41) caslellum Macedoniae noirinavii. Iia convenisse intelli .
!; . ' gens Grales, eodent e sua provincia proficisci maturavil. Iinperator velut lerrefacere Gralem , seu
> ,
* polius germana ac sincera* amiciiiae argumentnm
, ) exbibere volens, in locum defmitum cum apparatu
. el comiiaiu se digno venire omiiiens, delectis trecentis, et paucis de nobiliiaie (praeier ministros et
,
, caculas videlicel) adbuc prope in medio regionis,
Hhadobosdii repemino advenlu suoeum oppressit.
.
, , Grales bujus inexspeclali advenius minlio primuiu
conierritus timuit ne fide, non bona secum ageretur. Ut autem de numero qui sequerelur, et quo
. ; '
, - iine cum tain paucis advenissei, cogaovit, impc) ; , g ratoreni de candore ct liberlate erga ainicos uia^ guopere admiraius, sibiqae de lali amico gratu*
, ; ^, lalus est; epulisque splendide et regaliicr acceplum dies septem apud se delinuit, bumanissime
, que, el sumina cum submissione, ac tanquam dominum suum iraclatuni, 2 9 0 ' P ^
manens
''. , * a se gaudens gaudcnlem dimisit. In hoe couvenlu
. eliam maguus domesticue cum speciinen ingenii ao
* morum suorum prebuissel, firma cum Grale ami
, cilia copulalus est.
, )
, .
, ' . ^ ,
,
', .
.
s e
o m i
CAPUT X X I X .
Dominictu quidam Genuenm Le$bum in$ulam occupat. Facinus Galatensibus imperator exprobrans cirra
classe eo contendit. Delii Dominico deficiutU : reliqui confligere cum Romains periitneuunt, Pincerna
ad Mitylenen oppugnandam reiinquitur; catera pppida %e Romanis dedunl. Sarchane Satrapa ad
Phocceam et Miiylenen obttdendas petitur anxilium, cum prommione liberandorim obsidum. Phocwentet
acerrime te de)'endunl. Cketer, Amur et Sulaimasat plii salrapce Ionia fidem ei $uam pollicentur. xVodtlium Romanorum clandestina perfidia.
,
, .
, -
imperator Tbessalonicam, et paucis diebus Byzanlium venil : ubi audit Dominicum Audreaa Calania? (42) filium, qui suo beneficio Phocacc:a

(40) Debis Albanis et aliis iuferionbus Cbalcocondylas lib. vn.
#
(41) In hoc m. est Baimi.

^42) Gregorae dicitur Cutanes.
595
JOANNIS CANTACUZENI
596
obtinebat (43), patre divile mortno h r e - , ;
tfifatem crerisee ; et opibas tnflatum, Lesbo R o - , ,
, ,
manis erepta, propriiiiD etbi principalum insti
fitere meditatum (44). Is Genaa andecim triremi- 61 , ,
feos sumplu suo adornaiie (45), e Sicilia ona sibi ;, .
adjuncla, et a Dcliis quinque impetratis, bello non
indicto, Leebum adnavigabat. Ac Milylenaeos qui- ,
dem, uipote imparaios insperaioque casu perter- ,
riios expugnavit, e l reliqua quoiquot erant per i n - , ,
Mibm oppidula in polcsiaiem redegit. Eressum et ,
, \
MetbyniDam tentavil Ule qoidem, sed perspecta
fcuarum imbecilUtale viriuin abstinuit; hodieqne !
hxc sola oppida in lide et subjeclione imperatoria \ iuaiifDl. HU itaque de Lesbo ad ee perlatis, i m p e - , ,
, . ralor Galalaris Genvensium colonis improbissimiim
facinus et rerum novarum moliliouem exprobral:
. <*
Deum hominesque lestes appellans, eos pacia inter
, Romanos et ipsorum populum ac senatum privata ?
ueqoitia callidilaleque viulare : unde non detri- , \ menia solum, sed etiam labores el pericula Roma- \
norum imperatoribus creent. Quibus ne ipsi qui- \ ,
, ,
dem, quasi immerilo accusarenlur, babebanl quod

opponerenl. Ipse vero lolie vigimi diebus, quatuor
.
ei octoginta navium classera iasiruxit, quarura
quatuor et viginli biremes e l Iriaieres, cxlerae uni-
r. raes erant; onerariae ilem, pedilem, commeaium, et alia exercilui necessaria porlanles seque- ,
, : . banlur, Paratis plane omt.ibas, Byzanlio Lesbura
sclvunt. 291 Ubi Callipolin juxla Hellesponlnm

delati sunt, praesenlee ibidem e Lesbo Laiinorum ^

speculalores, longa e l celeri nave imperatoris advenlu explorato, per eam celeriiaiein e l summam
in navigando festnalionem primi adfulurum nunliarunt. Genuensibus navium numerum nescieiilibus, placuil cuin iniperaioria classe forlunam experiri; jamaue se ad naulicum cerlamen accingebawt. Id aspicientes Delii, navarcbo suo sensum
siium aperiunl, aflirmaiUque, conlra quemvis
morUlem potius, quam conlra Romanorua) iroperatorem arma ferre posse. Quare anle pugnam se
Hli voluniaiem suam deiegere, ut quamprimum
quae in rem sinl dccernai, et ne lurpiier atque
, xaV ^%tf. , 6
, .

, , ,
,
,
.
, , . 01 -
JacobiPootani nolff.
(43) Phocccam
hmeditario
jure majoribus
ac- D sus Canlacuzenum nec verbam reperitar.
ceperant,
ab
avo fimperatore
eti
datam** procuratio'
.
F
nis el reditus cujusdam ergo. Quamobrem certis
iemporibuM , qui procurationem ejus accipiebant,
perpetuo imperatoris litleris confirmabantur, ne qui
iemporis diutnrnitate imperatorium dominatum deirectarent. Iia Gregoras. inielligis igitur, quomodo
obiintKMMl Pbocaearo Domimcus.
(44) Hanc insulam diserte describit Bizarus
bisloria? Genuensis lib. , qui. quod Francisco
Caialusio propier fldelein sibi adversus Caniacuzenum navaiam operam ab iinperalore donatain
Lesbum, et sororem ab eodem in niatrimonium
IIIt datam tcribit, ab idna Sylvio bausil. Duas
Forores babuit, Annam el Tbpodoram, qiiorum illa
Sp!iiiiisthlabo Mcesorum regi mipta, paire M i rbacle ailliuc vivo exstincta e s l ; allera prius Nicepboro Acanianioi despotae uxor, poslea Micbaeli
aeque Moesornm rcgi uupsit, u l e.x nostra btsioria
paiet, in qua de auxilia Fraucisci Gatalusii adverX
(45)
Gregoras. li :iub . -x, initio :. ^
vero, et
A V \
DL~J::
maritimce Vhocact non procul Smyrna accolce, et
Gtjcladum insularum princeps, consilto frattde mutato
pepigerant, se Romanas insutas clam oppreseuro,
et ipsas impcratoris copias: veriti fortasse, ne ts aliit
rebus omissis, $e tnvaderet. Jiaque cum navibus
quindecim Lcsbum profectU tola tnsula potiri rton
potuerunt: sed tubito H'ttylene$ portum ingresti,
urbem proditione cepcrunt. Cum autem Hliodii,
et Cycladum princeps, et opetdmpere, etinsulce ditionem partiri vellent, Phocceensium princeps Calanes
per a$lum ei dolum, suum prasidium in ttrbem
induxit, illisque deceptis, eam sibi vindicuvit; inde
enim totius intulce vel sine todis faciU $e polUurum
esse pulabat : quippe qui solus illos ambtn copiis
vinceret. h enim *olut oclo irirentes adduxtr*t
qnas Genuoe compleverat, lihodii' vero quatugr,
reliqua* trei CycUdam princeps. ViJe reJiqua.
9
597
JttlSTORIARUM L I B E R II.
, - ignaviler cogaiur fugere, ipsie nec viin illaluris,

nec illaiam rcpulsuria. Navarchus eos de confes ,
sione veri collaudat, gralias magnas agit, ad Do
; '
minlcura tutius classis imperatorem caeleroeque. \
, Lalinorum navarcbos accedil; non eos bonum ce*
pisse consilium dicil, priu&quam eiacle didicerint,

cum quot triremibus Romanus adveniat, ila im*
, . provide confldenlerque navale cum ipso preliura
.
cornniiltere. Nam gi vinci contigeri*,, nihil super ,
. esse quam dispcrire fundilus, cum emnes qui Ui
insula sini, ipsorum hostes sinl, unaque cum Ro, manis ad eorum exitium incubituri videantur.
,
Quare
imperaloris vires el polentiam prius inda , gandam : et si se conlra non infirraos senliant,

. , lura demura conQigeadum : sin minus, salutis
, ^ aliquod perfugium quaerendum. Quod ad me aUt
. net, inquit, cupide vobiscum ad banc navalem
pugnam aggrederer : Delios auiem, u i imperalori

, - armis resislant, nerao adducet : qui citiua orania
, , >
sibi perpelienda, quaro adversus eum pugnaudum
. ; leelaniur. Gogere igilur illos fas non est, qiiando
. ex aequo omnes ita seoliunt. Mihi porro re coosi , -
derata conducibilius apparel, aniequam adsil i m ,
perator, recedcre. Si enim ante ejns conspeclura
. fugerimus, non qualemcunque labem Hospilalen . aibus muremus. Vobis cura? crit, ut illis optime
" , \ consulatur. Ha?c po>iquain dicta dedit, eos valere
, . , jussit, ac Delum cucurrii. Dominico ceterisque
- ducibus non amplius fuii sentcntia navibus de. - Q cerlare, sed Iriremes quinas 'quidem in ca * ;. glellum quoddam Lesbi, Callonem vocabulo, ad
, , - comraeaium et praesidium importandum mitlunt,
' .
quod ab imperalore per incureionem caplum i r i
, *
metuebant: ipsi cuni reiiquis Miiyleneii tueban
tur. 2 8 2 lmperalor cum lota classe Eressum le nens, civium erga se studium commendavii, et
. eorum rebus pro neces&itale prospexit : inde
*
Chiuro uavigavil. apecula porro quidam altum
. ociferans, quaesivit, cujusaam classU esset; rc * eponsum , iniperaloris esse, e i eum praesenlem
, ,
adesso. At eniiu quae in sipu Gallooes sunl trire .
roes, inquil, cujus sunt? quibus verbis coUigens
, . 'imperator de iis e&se, q u apud Mitylenen erant,
, ,
ad Callooein tuendam mitwe videlicet, revereus in
t
* , , D
;

, ' .
. , ,
,
, , ,
.
. ' ,
, . "
,
. -
ipsas ferebatur. Jam D O X rebua incubuerat, cum

Laiini illi imperaloraw allabi cogooscentes, quia
fuga nasquam palebat, el contra pugnare oon dabatur, navea ad lerram appellunl, e l ipsi se in siiva
proxima, loco natura umbroso el opaco, tenebris
etiam eos adjuvanlibus abscondunt. Ac triremes
qtiidem vacuae Romani trabentes, descendunt: locaque insidiosa pertcrutali, supra dimidium eorum
pariim trucidant, parlim capiunl. Qui per tenebras
effugere potuerunt, Miiylenen ad auossalvi pervcnerunt. Imperator, pincerna Philanibropeno ad
Miiylenen pedeslri et equeslri manu obsidendam
reliclo, Phoca?am cursum intendit.cui tunc Odoardus pra?erat. In Lcsbo igilur r^licii, oppida ca>tcra ad unum in dcditionera recipiunt : Milylene
*
JOANXIS CANTACUZENT
60)
terra marique obsidetur ; imperalor missis legatis
d Sarchanem (46) orienli circum Phocaeam itn

perantem, foedus et socieiatem cum eo pepigit, ut
ipse pedestri et navali subsidio se ad Phocaeam
. ,
ei Mitylenen obsidendas adjuvarel; imperator v i ,
eissim Sulimanum Sarchanis, et reliquos Persa rum fllios, qui nomine obsidom apud Phocxam
.
tenerentur, libertate donaret. Narn qui erant
, ,
Pboeaeae Genuatcs, cum Sulimanum atquc alios
\ ,
quatuor et viginti nobilium Persarum fllios doio

ccpissent, non se illos servitutis causa, sed ut
\ pacis obeides haberent, ecpisse aiebant. Sarcha ,
nes cnm aliud non posset, ingratis paccm accepil,
, !
propter chariiatem filiorum videlicet. Cum aolcm
.
imperatoris promissio de liberlale [illis reddenda
. accederet, si se in bello conlra Laiinos prompte
^ ^
\.
adjuvaret, spe liberlatis td fecit, ac Phocaeam per
ee cnm pedesiri et equestri copia veniens , impe- , ratorem venerabundus salulavit, et cum eo urbem
, *
obsedit, anbjectlsqoe sibi urbibus et locis man- . ,
dans, tit cibaria Phocaeara adveherenl, imperatoris \ exercitui forum uberrimum praebuit. 2 9 3
. ,
quintum mensem Phocaeensium ac Miljlenaeorum

obstdio duraverat, etPhocaea praesertim lorroeniis ,
inuralibus machintsque oppugnatoriis crcbra erat
. , \
et valida moeniura adbibila oppngnatio ; nec ^
tamen propter solidilatem, et quod Latini fortiler , \ , \
c mstanierque se luerentur , eipugnari poterat. ,
S d cum obsidio producerelur longius, quoniam
^ ; ' eos commeatus jaro destiluabat, et hostes ab op- \
pugnatione non ante desiiuros suspicabantor,
^
. \
quam ipsi fame, aut arrais subigerentur, quiddam

macbinaii sunt, 'quo se lueri diuitus possent, R o - \ manos quotquot Phocaeam incolebant, unuroquem- , \ \
<\\\e tota cum domo exegerunt: annonam corpo- .
riqne sustentando requisiia, inarcem, pra?sidio a se ,
munilam collegerunt et comportarunt : quibus \ ictitantes, obsidionem tolerareni. Ad imperato- . \ ,
r m apod Phocaeain ti)U Ailinfs loniaa (47) sa- \ ,
irapaj, Cheterus ct Armurius (quem sopra in
\
Tbraciam classe devectora docuimus) et tertius , 8 ilaimasas appellaius, amtciliae ergo veninnt, ,
eutnqne venerati, benevoleniiam ac fidem polli- '
rentur. Quos ille donis ae muneribas affeclos do, \
mom remisit. In hoc rertim stalu Byzantio nun- D , tiatvr, Genua sexdecim iriremes alia quadam de
\ ,
ra4jsa Galatam appelli; quoruin cnn) navarcho et
.
trierarchis quidaia nobiles Roinani cl.un colloculi, ,
donis et promissis niultis eos pellexerent, ut ad- ; , \ ', juaciis etiam sex aliis, quas Galataa reperirent, et

illis ilem sex apud Mityleneu, PbocaeaB ipsuni im , \ ,
peratorero adorirentur. Talia Romanos slruxisse,
, \ ,
uon ut Genuensibus consulerent, sed insidiatoros *
et prodilores factos, ei impenum affeclantes, unde v o t
x o v
iacobi Ponlani nolas

<46) F u i l bic salrap s Turoa , cni obligorunt
qu.n a Pbiladelpbia el Anliochia Mieaudri per maruin.aiu \oi\uv uram palcitt. Gre uras, Itb. vn in
c
cunlr.
(M) Eam infeslaral Aladino eliamnuni vivente.
6 1
BISTORIARUM LIBER .
602
\ , . - * ) imperatorem vita spoliare possc arbilra ' renlur, id agere ac moliri.

. Qv
/ \ ' , ; ,
, . '
, , ' \ $ , \ .
r
CAPUT X X X .
Jngens Pertarum auxilium. Maqni dometlici et Amurii Persce satrapw coUoquium tt amicitia, et ilHus apud
hunc auctoritas.
Domesticus invitalum
in tabernaculum
suum quemdam nobilem, Joannem Spinulatn
Latinum, tongiore oratione attocutus, dedilionem urbis suadere
conalur.
\ ,
; ,
-
. \
, \
\ ,
' ',
, \ . \
,
\ , \
.
, ,
* \
-
His audilis imperator et quas sccum Iiabebar

copias ut ad pugnani navalem inslruebat, si opus
foret, el alias insuper a Barbaris ex lonla quantas
poteral conquirebat. Ac Sarcbanee quidcm navea
quaternas el 294 vicenas, pediiumque el equilum
magnam vim subminisiravil, qui prope Pboca?am
tetendernnt. Araurius vero Ailinis filius, impulse
magni domestici, curo triginla navibas imperatori
auxilialum venii. Domesiicus emm et anle A m u riura diligebal, amoremqae suum crebris ei litteris
declarabat, ei com eodem ad imperatorem Pbocseam venieate paulo ante familiariter congresau*
fuerai. Tum autem re ita jubeule, legatos ad eura
misit, qui xlicercui, nec juaium, nec sibi jucundum esse, rursum nunliis el litieris cum eo velut
anle colloqui. Nam bujuscemodi colloquorem
'
. \
\
\
\ .
. ' , ; ,
\
,
;
;, , \
>, \
.. \
,
, \ '
causam prius firsse, quod inter se longius disia
' , ^
;,
\ ' . \ >
\ :\ ,
\
, \
*
, \
.
, .
\ , ,
. ,
-;; , \ .
rent. Nuuc quoniam viciniores sint, a?quuuM'Sse,

si idem illi
nire,
probetur, in loco aliquo cerio conve-
mutuaque consuetudine i i u i , ei susc piam
conOrmare amicitiam. Haec fuil legalio magni domestici.
Ainurius bosce nunlios summam ielicita-
lcm interprclar!, et in niaximo beneiicio ducerc :

relictisque oxtoris omnibus, Claxomenis cum
eo
miscere colloquium, ubi de navi
descendentem
Gonvivio delicatissimo adbibuit, et
perbumanilear
habuil. QuaLriduo cnm illo versalus magnus dcmcsticus,
persuasit at imperalori
domino deditus, se unum de
non secus ac
nobiiibus Uomania
ei subjeclis ducorel, el sibi vioculis insolubilibus

bouiiuem aslrinxiu Naves autem ut
D
quampriinuui
milteret hortabatur, quod imperalor suppetiis i a drgerct; q u brcvi missae sunl; prapierea ut P h i ladelpbiensibus amicus el pro bosie soctut essel,
nulluiuque ab iis iribulum acciperet, qaod tlll
pendebant, cum foederati essent. Deraum nibil
erai, quod bortanle magno doifteslico ^<n cum
voluplale praistarel; quin eliam gralias habebar,
c l se beneficiis ornari putabat. Ainurio igiiur
valedicens domesiicus, ad imperaiorem se recepit.
Cum naves a Sarchane jam vcnissent, ad naumachiam se coniparabant, dolebantque, quod quibuscum pugnar^nl noudum adessenl. Latiiii vero
an quod apparatu inperatoris lerrcpemur, an
quod Romanis, a quibus incilabanlnr deprchensis,.
pavorc lcitcrenlur (magni quippc doaiolici maler.
603
JOANNIS CANTACUZENI
604
et imperarix (48) prxcipientcs insidias, quam

maxime poteranl palalium rcliqiiunique imperiuin cominuniveraiil ), deposilis cogitaiionibus
illis, dissipati sunl. Quod ul accepit imperalor,
eubniissos ab Amurio cum donativo dimisit, ipse
obsidioni conlcntius insiare coepit; jam eniin et
dies urgebat, auluimio appeiente scilicet.
295
Dum ila per obsidionem tempus labitur, forie
magnus domesticus proplor porlain quamdam
Joanncm Spinulam (49) sibi antea noium ac farniliarem siare videt, hominem inler Lalinos
nobibm, et Rnmanis linclum litteris. Hunc uti
ad se nibil metuens accedat, iuviiat. Ille fidem
babens acccdil. Salulat eum doinesiicns, faclumquc inhumaniim exprobrat, quod ad ve^rein ami-

(
,
\
), , .
,

;
, \ .
,

,
,
,
cum el fainillarem, el tanto tempore ad portas ^ . \ ,
eoruni commoratum, ne semel quidem adiisscl,
. * ; . ;
liec pro amicilia salulare voluisset. Alia demum
, \ teinpori accommodata subjungens, in praesentia
, \ , \
domum (jam ciiim diei serum crat) reraittit.

Posiridie u r rcdeat, si placuerit, hortalur,
,
quo per otium dc boc bello quae justa cen , \ '
suerint colloquantur. Joannes reversionem pol \ ;
licitus abit.
, , \ *
, ,
. ;
.
Allcra luce mane in magni domesiici tabernacu
bim vcnit. Facia consalutatione, solum domesti- C : \ ,
c n s s t c aggredilup : Quavis occasione bellura ge \ ,
, *
rere, aut in pace vivere, nemo sanae mentis com\
iirendaveril, cum utrinsque laus c l viluperatio ex
, * ratisis mertlo speclanda s i l . Quod si quis bellum
'
ordtcns viribus suis majora susctpil, praeierquam
quod injusius est, pritdenlium judicio etiam slul- . .
Itis babebiiur. Gonsidcremus igiiur el istuc bel- * " , . '
Inm, quod contra imperatorem nulla in re ab eo
hesi susccpislis num houeste et ulililcr a vobis . \ \ \
geratur. Primum enini nullam passi ir.juriam Les- ,
.
bum ei subjectam invasisiis, vexaslis, ac d i r i ,
puistis # quod nec ipsimel negare potcrilis. Deinde
,
Jemerilalis el vecordiae modum nullum lenuistis.
[f. ] ,
Piara qui beilum incipit, non boc solum providere
1

(48) Gregoras : Caterumcutn imperator cumclaste D competcuit, etc. De insidiatoribus aulem islis quid
aclum sit, idein Gregoras s\c exponil: Pauto post
4iuliu$ abtsset, et in palatio magna impunitas
et
(ubi Byzanliuin rediil) compreh*en$i$ itisidialoribus,
llcentxa vigeret, adolescentes aliquot seditwncm
moperunt^se Latinosquoque, ob intercedentes simultates,
tocios es$e habituros raii. Scopns autem $editionis
(uit ut posiea cognilum e$t iniferaloria
potestas,
dominam imprimis, et filium cjus Joannem imperalorem, et eos denique omnes, qui odversari
possent,
occidiisent. Seddum id facinus adhuc parluriunt,
et
seditiosi rem clanculnm vehementer
urgenl,Cautacuzena magni domeslici mater, quid ageretur animadvenit, quatti impertilor
assiilricem
conjugi
sma
dnccssurus reliqueiat;
quippj senatoriam
matronam
el graiitale morum conspkuum.
el singuluri
prudenlia ernatam, et in rebusdubiis prasenti consilio
wstructam.
Ea ergo unn cum doniina,
pnusquam
scclus auclum crumpcrct, mvtum iilum prudentissime
t
singulis seorsum inlerrogalis,

verum ab omnibus
perquisivil. Mox toto senatu convocalo, et episcopis
qui tum in urbe agebant
una cum patriarcha
accersitis, populique Byzantini
proceribus,
teditionit
auclores,el eorum conjurato$,et tesles in medium produxii. Hi vero inter sese jurgantcs, el alii alios arguentcs. cerlissimis
argumentit cenjurationem,
et
immania
ac perniciosa conulia demonstrabant,
l
et ipsi absque ulia tergiversatione parricidium suum
fateri cogerenlur. Ac discerpli stalim essent popu/o, nisi excellens imperaioris humanUas et ctemenlia impelum iltum repre$$i$$et.
i 40) la Gr&co, Joannem de Spinia.
%
605
H I S T O R I A R U I f L I B E R IT.
(JC6
debet, qoomodo per ncfas aliena occupel : scd prinium quidem, satisne istuc commode possh; tnm
\ .
an ad ea q u per vim oceupavit conservanda sttf ; , Acieng ei facullas adsil. Vobis aulem el ad alcna
, ,
rapienda vires sunt parvae, et ad rapta conser . vanda parvissimae. Etenim Lesbnm invasuri, De ;
liorum Siculorumque auxiliis indigntetis; ct im;, \ .
peratoria classc adveniante, socii imbelles diffngo , r t i n l ; ei alii qnidem vestrum apud Callonem in
*
quinque Iriremibus perierunt; alii intra Mitylenen
, ,
el Phocaeam conclusi cum incerla spe sabuis obsi . demini. Ac nolim te mirari quod dixerim nullam
,
vossalutis certam spem 2 9 6 f
' iametsi vos e
, moenibus fortissime defcndatis; ncc ullara aut
\ ,
Jeve danimim accipiatis a saxis qnae e tormenlis
. - jaciontur, a scalis, caMerisque machinis, qwe in

tam crebrte oppugnationibus ad muros admoven , l o r ; demonstrabo enim luculentissime vos ab ex , tremo discrimine baud longe abesse; nam cum tria
sint quae obsessos servare lueriqne potiseimnm
, \ , queant: primuni aliunde auperveniena auxilium,
. qoo ob&essi erigant animoe; alierom frumemi ac
reliqui commealus abundantia, unde facile perfer . tur obsidio; tertium, qnando hostis diaiiusassi dere aut snmptibus defectue, aut-animo fracitts,
, aat alia de causa non poiest: ego dooebo nihil
, \ borum vobie adesse. Forsiian igitur auxiliura vo , ^ bis submissum, et non aliunde quam Genua (ot , \ - pote a civibus cognatisqae vesiris) submiseum
* ~ quis existimaverit. Atqtii hoe tam remolam est a
, , veritate, tantumque abest at id sperandam vobie
, . sil, u l liinendum potius ne conira YOS illi venUiri,
e l bortante imperatore u l inimicos reipublicae ob sessuri sinl. Scitis enioi planissime paclis et foe \ . deribus, qua3 cum Romano itnperio senatus popu , lusque Genualium pacis cauaa fecit, praeter alia
, ' boc eliam conlineri, ut commune ipsoruni non
modo nullum Romano imperio delrimentum da , , ' - mnurave importet (si nullam belli occasionem de*
: , derit), sed si quis etiam privatus Roraanura quent; piam laeserit, ut de possessionibus aol faculialibus
\ , ejus Romano mulla solvaiur. Ski imperio R o \ , mano detriraentosus exsttlerit, aut insulam, aui
maritimam urbem, aut aliud diripiens, o i eadenx
- ralione de eorum possessionibus, aut facullatibus
, ,
seu pluree, seu unus duntaxat fuerit, imperatorit
satisflat, ipseque a senatu popaloque Genuensi
. " \ boslis judicelur, et arma in illum ut perftdum ae
, reipublicae prodiiorem capianlur. Gujus rei gralia el
, , imperatoremadGenuensestegationem misissc nosiis,
non solum ul fundos et villas vestras ad reGcieado
, , aumptue, dum vobiscum belligerat, loleratos recipial,
, sed eos insuper ad ^riremes secundum convema ei
\ , \ ' juramenta contra vos mittendas iuipulisse. Quiiu \ . obrem non subsidium Genua, sed bellum c l
, hostilis adnavigatio magis exspeclanda vobis esl.
Porro el yictus inopia vos laborare, pauloque post

|* , quod lixsilclis non babiiuros, ex re ipsa duci argumcntum ccriissimum potcsl. Quos enim urbe
\ *
e r e
607
JOANNIS CANTACUZENI
exeginis Romani, 297 qiioruroque alinicnlis frui-

mUii, mensuiam alimouiae cum obsessorum roultilud i n e contcndciilcs,
i n t a breve lcmpus omniiuodis
conimealu voscariltHros afllnnanl.Ergo bascunaspes
aalutis restat, si imperalor deses faclus, aut propler impeusse niagiiiiudiuem, aui proplcr atlrttim
laboribusque coufecium exerciluin, aul propter
in.iniiienteiu bicmem obsidionem solval. Ego vero
vi iii bis noslri ipsorum faclus prodilor, omneni
rci vcritalem gratuito exproniam : quanquam vos
Vfl lahntuni fnisse numeraturos sciam, si quae de
vobis laciti cogiiaimis, vere cognosccre licuissel.
Sod cnim vobis boc gralis dabo. linperalor, nos,
exercimsque magnam parteni domum di*cedemus,
ne h'c lcrnere ac fruslra maceremiir : praeseriiin
cuin et illic respu4)lica oQicium induslriamque
nostram dcsideret, quam ei nisi pnvsenles praefetare U O I I possumus. Htc ad conlinuandain obsidionem triremes denas el tiniremes vtcenas relinquemus : prancrea dc navibus Sarchanis auatuor ei viginli, adnumerato quanium usque ad
verittm lempestatem sufficit elipendio. Atquc hi
vos et Myiileuasos. a maii faclc tmpeui. cerlo oppugnabiuit : a continciile Sarcbanis copie auxiliaree fraiis prement. Mylilcuaeis vero Romanoruin
conductitii iagressnni in insnlam iruercludenl,
u l ambo lerra marique viciurn invebcre probibeaniini. Vere novo magna classe reveriemur, eo
animo, ul tandiu vos oppugtiemus, quoad ve) faroe,
608
\ .
, \ \
. " \
, \ '
,
. 01 ;
' ', \
,
,
.
, ^ ,
, .
.
\ \ ,
\ .
,' ,
.
.
\ ,
,
\ , .
, \ , \ , . !

\ e l arntia doraiios, servilutem redigamns. Piae- C

ler liaec alias adbuc imperaioris cogitationos oc
cultas non habebo. Vult euim vobis obsessis
omnibus alterius optionem esse juralis, aul inira
muenia maueiiies, ipsi et Genueusium reipublica
busles baberi, aul egressos, et a vobis secedcnles
ab imperatore dunlaxal commissorom viiiatn et , scd eiiam apud commune
Gcnuensiuiu impunilaiem ejus auctorilate consequi. Quod quam mul:is infer obsessos ad d'fectionem iocilamenlo fuluruni sit, non te fugil.
Quaado igitur c i ab initio pra?ter fas boc bellum
tfisciiastis, nunc rebus conira speiu cadintibus
noa insipieniiai soluui audacia^qiii! culpani susliretis, verum eiiam iu gravisuimuin
dUcrimen

.
' ;
,
\
. " ,
' ,
,
; , .
; \
.

\ ^
, \ ,
\
d-vcnistia, qui tandcm conducct, aut quomodo ^ , \
, ;
liicnie sua cojistantium erit, niala consilia noii
. " rmutare melioribus. et aliquid inde ad saluicm
idonoum elicere, 298
pcr slolidam contenlio- , ' :.
"
ncni 11 arroganltain ^mutipsos ire perdilum, et pro ,
piiiquis ac necessariis non inopiam et amissionem
,
facultaluni lanlumuiodo parerc, verum etiani igno ,
miniam perpeiuam inurere ? Adbuc pra?ter islhaac
\ ,
oiniiia cum impcraiora bcllum ducere, nequaquam
; vobis prodi'Sse osiendain. Etsi cnini noquo armis,
neqnt fame, ncque alia quai'am via ad dedilionem
\ ,
vos compellere poterimus, (amen ne sic quidem
,
vobis conducel obsidrri. Prinium, non ul seinper
\ ^ obaideremini, et pcnurla v*ulus aciorisque bel, , \
loruin inconnnodi^ prcmcriMtiiiii, Lesbi latito CUJII
,
09
HISTORIAIUJM LIBEH II.
6!0
\ ; xai impendio potiimda? cnpid" vobis incessit, sed ul
: \,
impeusas rouHo niajoribus divitiis consolani-s,
. \
insulae quoquc dominalum oblinerelis : in quo
, ^ , * Ttvi
mullum plane vestra vos deltisit opinio. Nam p"^ , * - cuniam in triremcs absumpsislis, et insula (Mily . iene excepla) imperalorem rursus principern suum
\ \ \
agnos it, quam (sicut et Phoca?am) prsesidiarios

mercede conduclos non pauciores mille oportct

alere. Unde igrlur aliroenta illis suppediiabitis?
, ' \ Neque enim in navibus laniuro pecuniae habebatis,
quantum obsidioni tolerandse suilicerel; ncquc
,
Genua missnm iri sperandum est. Nam quae iliic
8* .
possidetis, et unde vcctigalia capiebalis, impcratori adjudicabunlur; et qase prius Phocaa vobis
pendebat bellum suatulil. Eieuim mercalura
^ . \
omnis, nobis marc ienentibu, conquievit; et agri .
cultura per nos usque adeo arccmtni, ul ne porla
;
quidem urbis secure pedem efferrc possitis.
\ ,
Quare sive armis subjugemini, sive non, unde
> .
, * unde periculis ctngimini. Ergo quoniam salus vc ^ stra agilur, non obiler et velut per Iranseiinani,
. sed cura amicis res perpendcnda, et uiilitati con , \ - suleudum est.
, $ . " , ,
\ ,
.
CAPUT X X X I .
Spinula culpam fatetur, consilium domestico petit. Suadet, veniam ab imperatore
petendam, et obsidea
Persa* ei covdonandos;
Mylileuenet
Phoctram reiiiluendas. Quammvltis
bonit eo*remuneraturus
$it tmperator docet, et, ut maturent, horlatur.
Phoccea et MylUene reddunlur. FUios ob*ide$ Persa iceti
accipiunt:
Lesbos tota recuperatur.
, C
i}v ,
$\ *
, \
. " ,
, , \
. ,
(
) * \ , \ ,
. \ ,
, \
,
\ . - D
. , *
\ , ,
,
.
&
* .
\
" ,

,
9
Haclenue maguus domeslicus ^cojus sermone

perculsus Joannee, diu siluit, quod suorum condilionem diserti&dme explitalam videbat, et jam
ipse quoque periculum esse in cervicibus inlelligebat. Postquam se deinde collegit, ila fari exorsus est : Perperam nos agere, dura ad arma priores prosilimus, ncmo vel nostrum i n f i c i a s 2 9 9
polesi. Coelerum Lesbi insulae adipiscendx, e l iinperalorem, si impedire conarelur, depolleadi fiducia elali (baud enira tantam classem comparaturum cre!ebamus) bellum banc au&i sumus. Nunc
et pecuniis exhausli, et insuper ipsi ols<ssi, Ionas spes omnea perdidinius. Quia vero divino, ut
arbitror, afflalu de bis rebus disseruisti, le oro, ui
q u utilia nobis in posierum el nccessaria du
i r e
xeris, ea consulas, quando praeieriu corrigere non

licet. Ad haec uiagnus domeslicug: S i , inquit,
yobiscum ipsi dc re veslra consultiisseiis, uihil
ad pacem bello praBferendam obstitisset. Sed qnia
milii in causa veslra judicium oinne permiltitis,
qua? profutura opiuor, non lacebo : vobis aut parere consilio meo, aut id repudiare inlegruai c r i i
Existimo aulcm explicationem consilii ntei long?
oralione haud egere. Nam quaeque prius a n\i
dicta sunt, quibus beibim hocce pra3cipuum e>
solum complurium nialarum vestrorum fonlem
fuisse probavi, qoxaue adbuc dicturas suni iis-
CLl
JOANNiS CANfACUZENI
dein pacem compleclendam esse, confirniari po-

lest. Modum porro, quo id frucluosissime facialis,
exponam. Antequam ( O necessitalis compcllaiiiiui, ut eliam inviii ad imperaiorem vos adjungere videaraini, praesenti benevolenlia prselerilam
injuriam exsequaie, ac per legatos bellicarum islarum offensarum veniam flagttate. Qui cura sit mitis ingenio, el ki se peccantibus promplus ignoscere, si ejus iram fuerint deprecali, eliam vobis,
ineo insuper accedenle impulsu, libenter ignoscet. Ubi eum placaveritis, Sarchanis Persaruinque aliorum filios, quos obsidum nomine custodilis, eidem in muneiis loco offerlote: Milylenen
pralerca ei Phocaeara restituiie. llle vero vettruui
boc erga se studium compensans, una cum venia,
6:2
*
.

, ^
, \ '
, ' .
, \
, , \ ^,
. ,

, , ,
\ , 1
q\ia YOS imperliet, eliam gumptus a se in hoc bel- ,

, lum collocatos, et Lesbiis per vos damna irrogala,
quie respublica Genuensis ex foedere d$ faculutL- *
bus et bonis vesiris resarcirc debet, benigne re- & , &
miitet. Neque hoc lantum, sed et lanquam bosli- ;
bus reipublicae declaratis, ac proscriplis, el perfi- . \
dja? poenaui commerilis, impunilalera impelrabil,
, \
scnaium ad veniam iribuendam cohorlalus : quo ,
nulla re spoliaiis, denuo in rcpublica libere nego- , * ,
tiiim suum agere liceat. Adde quod Pbocaeae Ro- maaorum propriae principatum, et usumfruclum
.
sicul prius, quandiu Yoluerit, vobis permitlet. . \
300 Q
veslra causa cum Sarcbane foedus
, ,
feriet, ut ex ejus provincia pristinos fructus per- ,
tipiatis: perque omnes insuias ac civiutes Ro. ,
roanorum mcrcaturae faciendae licentiam dabit.
\ DispicUe igilur, quot infortuniis hoc bellum vos
, . \
inaclavcrit, ac forsitan deierioribus maclabit: et
\ ,
quol Wcissim bona vobis pax suppeditaiura s i l , si
, .
me audiverUis. Quod autem guadeo, id vel bodie,

vel cras exsequi poteritis. Eienim si quasi non
, ,
jiecessarium disluleritis, imperatoreai deinde ad
- , .
ccconriliationem non perinde proroplum invenie
tis. Nam si slipendia reoiigibns el aliig mercena .
iis, qui vos per biemem obsidebunt, numerata
, ' 5
iuerint, quae jam quaestoribus imperavit, ego vero
. propler ea quae dixi, ne darenl probibui, timeo ne
\
postea legaiionem non admittat, illud secum repu , &
lans, ut est credibile, posse vos a*d condilionem
; ,
l , m
e t
mancipiorum redigerc, dum tempus merendi ,

exeat,et cum.modo, lum alias impeiisam pecuniam
, ;
jveipere. llaque ut de uecessariis deliberaturi, et
,
înpore moras non ferenle, quain prinium conci, ,
liuiu celebrale, et nobis quid slatueritis significa- \ \
toic* Sic magnue domesiicus Latiaos adiuonuii.
. Jtiannes lara aero se cum iilo in collocuiionem ve , \
iiisse d o l u i i ; mullis enim profeclo malis carere, et
, \ \
diis canendi auctorem esse potuisse. Verumiamen
.
praeteriia nott revocari: oportere auiem
poslridie
; .
in urbem reversum aJiisquoque hoc indicare con ,
silium, et omnium senleniias cotamuniier exqui *
rere. Aonueiile magno doraestico, Pbocxaiu re , ,' ;
greasus, Odoardo e l caeteris quid isconsulerct
. " ,
cxposuit. Quod cum ei ipas ut optimuro, atque
/ ,
C13
614
H L S T O h i A K U M L l b U i h 11.
ulilissimum
probaretur, seseque obscculuros
ostenderent, ;ul maguum domesticum rcdions nar , \ ,
rai, Odoardo ciobsessis omnibus placcre seulen . tlam, et omnino ad imperatorcm accederc, ab
, , (50) \
- eoque admissorum veniam petcre cunsttiuissc.
Tamen cum Dominico nibilomituis qui MiiylcnaT
,
, \ obsideretur, e l inier eos principis locuin diguilatemque oblinerel, rcm conimunicantfaiii; nibil
, ,
enim citra jus assensum confici posse. Iiaque
, , data sibi nave Mitylenen volavil, congressusquc
\ ; ;. cum Dominico, ct apud cum de pace loculus, et
suffraganlem aique ctiam imperatori de patienlia
.
gralias agenlein naclus , PliocaBam reveriii alio
\
* ;, - secum adducto, qui pro Dominico imperaiorem
venerabundus salutaret. 3 0 1 Quotquot autem no
bilitate clari <50") intcr Phocaeeitses obsidebanlur,
, . \
, * filium Sarchanis, aliosqtic obsidcs, vclut donum
se&ira adducentes, ad imperalorem adeunt, eum , \ \
que adorantes, veniam super bello male sumplo
, ,
comprecaniur. Eos ille placide ac lenitcr nccepit,

venia stalira donavit, ei proniiss magni dome>iici
, ,
re complevit. Gumque educio pnesidio Milylenen
\
reddidissent, Sarcbani aliisque Persis filios, gra .
, \ tias pro eorum libertale ainplissimas ageniibus
restiluit; et Lesbo a Lalinis recepta atque ad
, , imperium Romanum denuo adjuncta, Byzaniium
navigavit.
,
. \ ,
, \ , \
, ,
, \ , , , ' .
CAPUT X X X I I .
Albanorum rebellio et incursiones.
Spes Acarnanice recuperandce. In Albanos cnm Persko
svpplemento
expeditio; victoria etprtedm immensitas. Civilales ante ab Albanis vexata, diem festum agnnl. Persas
domum redeunt. Acarnanum
procerum de imperatore adtniltendo
pugnantes senlenlict;
ipsius regitue
consilium.
, C
, \
,
, &
,
, ?. .
, \ \ ,
, *
,
, .
Brevi posl lempore a pnt* fccljs ex occidenle adest

nuntius, Albanos ad Balagriia elCanina habitanics,
instabiles aniwis, et naiora rtrum novarum cupidoe, fracto foedere urbes illas ex ilinere adorieules
siale mujlasseac diripuisse. Qui et aliag bujusmodi
facinus ausi, magno numero hominee egesiale perditi coiverant, civiiatesque altriveranl, donec i m peralor misso contra eos exercilu, a vexandis oocidentalibus desislere cogercL Quo exercitu domum
regresso, in ipsa jam aesiate quiescere amplius noi>
poieraat, sed populalionibus et iocursiooibu*

(50) Idem qui supra .
D solvunt. Phocteenses enim Turco Romanos
adjuvanti
(') De dedilione PhocaeaB sic Gregoras : Sub
filios statim restituerunl, quos multo ante furali it*
t
brumant auiem, cum Phocwenses Latini

perseveranlia
imperatoris
neque hiemis rigore frangi,
prcesertim
cutn omnes navaUt copics oppugnatwnem
noctu
aique interdiu sub dio conlinenter urgerent,
nec
longa absentia tuis, nec ulla penuria urgeri cernerent, prne$trttm cum tp$o$ jam commeaius deficere
inctpcrti;
de$per*in rtbus, tegato$ Rhodum mittuut,
peUnlet, uiin lanlo ducrimine subvenirenl.Rhodii ergo
apud imperatorem
pro ei$ inlercedentes,
obtidionem
vinculis habebant. Fidem prwierea imperatori

firma^
runt, Rhodih testibtts, Mitylenen staltm restiluturo$*
et imperatori dicio audientes fore ul prius moris.
fuisset, alque patribus acceplum esset. Stc imperaio?
navalibus copiis mde reductis, ire quidem Miiylenen
toittit; sed propter tumuUum Bytantium, et defatiga*
tionem exercHut.ex frigore mal*_af[ecii
Byianlium
cum tota classe rediti.
t
615
JOANXiS CAXTACUZESI
!6
urbes ocddenlis palam iufestabant. Tunc porro \ , ,

niuiti eadcm malc faciendi tolimlaie p r x d i i i , facla

raanu Balagriia et Canina, Scrcparium c l Clisuram (31), casiella vcbenicnlcr aflligebani, Timo- .
rumquc el ipsuin propc Balngrila oppidiun occidca- ; , \
. \ tis jani ad deditionem compuierant : e l depra>
\ , Ttjicopov
dandi iucursandique fiuem millum faciebant. In
\ \
illos igitur movendum imperaior censuil. i quia
sub Miem lempus Joannesduras Acarnania? priaceps , , \
; * ;
in faia conccsscral, boc magis ad occidenlalem ex.
pediliom?mevasit,spcran* so Arcarnaniam ad fidem
et iniperium suum reducturuui. Uxc secum medi- *.
\
Uiiti etiam auxiliuui Persirum, cl pedestrc quidem,
. /
prnpler Aliianos, ex lonia visum csi aecersendum.
, 3 0 2 Nani i
nwke incolebanl niagno>, aoccssuque diffitiles, in qtiibus multa lalibuia atque pcr . , \
fugin, baud facile ab e jiuiibus kedebanlur, xsti- vis pwserlim men&ibus, cum jnga sununa conscen- . ' ; \ ,
<lerent, ubi pediialus ob loci nativa muuimcnla. et
^ , quud siibeuniium capiia yaxis c superiore loco a
^.- .
propugnatorilws pelunlur, adversam acieiu oxpli ; \
care nequit. Quare Aiuuriuni pcdestre subtsidium

rogat. !s Jpgatura audil bumaniUr (nibil siquidom
, \ ;
ei opubilius, qiiam imperatori graltim Facere) cl
. ; *,
niililetn prolinus Tbessalonkara m i l l i l . Postquam
ei ipse imperator Romanos ducens co venil, Per- : . sicu supplemcnto assumplo, per Tbcssaliam conira
( \
Albanos contendit, eosque vicisfrim dcpopulando
),
Epidamniim accessit; n?c pauci ex eis interempli
.
eint. Audiio enim imperatoris adventa, rati tan- Q \ \ ' /
;, \
hinunodo cquilatum Romanum esse, ad nioiitt-s ct
loca impcdila confugerunt, irbi se ab exilio tuios ?; , \ fore confidebanl. \ e r u m supervcnientcs Persrc levis >. ,
>. .
armalure et sagiltarii (quibus pngnare in locis in\ * '
viis promplissimum esl) nullo eos negoiio devicerunt : non soium quad cum inermes osscnt, pro- , \ ^ ^,
cul icli concidcbant. scd etiam quod ui Barbavi rci .'
, \ , -.
insolenlia in stuporcin vertebanlur. Ac plnrimos
(5 ^ , '.
partim occiderunt, partim ci?penint. Quibus fuga
paUiii, iiberis, uxoribus, ac forlunis reliclis, ncscio );
^ , \
bi lerrarnm st absconderunt. Persa? uxorcs et
iilios in scrviuicm rapiobant: qeoruiTi partem eon- . \ '
iribulcs, quod impcratorem non offenderant, dato , \ .
Persis pretio aseeruertint. Nec non complures et
\ \
Ipsc impcrator, propinquis eorum veniemibns et ,
uppltciter rogantibus, sua pecunia redemii : re . \ ^
domptnru jduree, ac forlassis omnes, si cilius ad
, ,
se Tenlum cseei, dum adbac nimiruni Persx cum
*reliquo mUile seqoebanlur. Sed quia posi eorum
;. ; \
discctfsum veniebanl, misit et liberavit quolquot

on.nino licuii; major pars servitum in orienlem ab- . " * /
d u c u Roinani nemineai caplivum traxerunl (id ' , (
u i a
Jacobi Pontani nola?.

(51) Casirflmn boc Clisura mde nomen accepit,
m roor, quoa ibi via, scu iransilus angusUis adtiindHiii. perioca videiicel monluosa ; L a i n t ftircas
c i fauccs jioiuinabant. Quanquam t-t bo> Gra^cuin
a Latino,esl, a claudcndo videlicel. Teslaiur Suidas. ' /,- /
' ^
Romanorum lingua clisura iratwtunm munittom*
appellatiiur, CJusura, clnsa, clausa ad fiues. scti

lnuiieb inipcrii,quae propu^naûlis quibu>dnm munieb ,ulur qu:e et castra, ei caslella, undeet* asiel laniis rniles alh-ubi. DicuiUiir el burî, a quihus
oJifi H:irgMiidiunes inquil Piibceus. Advrror.,bb. J
ca.
#
C17
CIS
. \ enim iUis nefas) nisi e barbaris, qni Cbrisli Serva , toris (Bconomiam non credunt (52). Pecorisau .
lem numero quodam infinito, pra-terea suprllp \ . ;
clile, aliieque rebus plurimis polili sunl. Ferebatur
/. . ;
porro,nec secus erat, poslmodum ex ipsis spolialis,
;
qui se imperatori dedidissent, et posl calainiiatrm
^ ^. - illam magnarti sua receitsuissen:, cognitum csse,
,
Romanos in prseda adcptos boum irecenla, eqtio >
rum quinque, oviura 303 duodeeies conlena m i l . , \ ,
lia. Tam immensos greges agere exercitus non

poleral: sed dominos tantuni abripienles, sinc pa storibus eos vagari sinebanl. At urbes ab Albani

indigna pcrpcssa? accurrentcs, tinaqiiaeque quan' tum libebat, nemirie obstante, auferebal. Ipsi posscs, , - aores, cum de caelero subjeciionem spopondissent.
\ . - non parum recuperarunl, per silva* et valles d i spersa mvenientes, el ab cxercitu quoque muila
, ,
mercali, pro quingenlis ovibus unum, pro totidem
,
. vero bobus ceulum aureos numeraverunt. Consueverat anlea exercitus aliqua praeda capta quanta ,
cunque foret, quiniam pariem iuiperatori jn iorli^ ;,
tudinis praemium seu hoaorariuin oflerre , ac
|, \
secundtim illnm aeque lanium niagno domestico,
,
, \ - velut duci summo lotiusexercitus. Hanc consuetu, \ ; dinem tunc penilus oroisil; neque fuitqui de quinta
; parte non reddila conquereretur, sed quasi e perennibus fluviis cuivis quanlum sibi pro peculio
, , . ";
^, , vellel, lollere inlegrum erat. Has Albanis occidentalibus injurias irrogarunl, et bancce postea mer -,
, ' - cedeni pro male faclis relulerunt. Urbcs vero priiis
M
_ T - * i _ T
.1.
.
._
A \ ranloa
r\limtn ' #
,SX..B.*
~*
;_
direplae,
duplicetn
fructuin perceperunl,
et
rapinis
Albanorum liberalse. et quod illis uberiorein Jiqui, .

dioremque voluptatem aiferebal, imperaloris ad \ . '
ventu procuraiioneque perfruiur. Quocirca et fc
sium diem omntum in viia jucundissimum agebani.
. *6\
Nam a lemporibus Manuelts Comrieni imperalori?

iisque ad hunc Andronicum PalacologOKum eecun .
dum,
alins ad eos imperalor non venii, ncque taiu

sollicilc illis prospcxit. Uude etiam non a lerris aii \
quem mortalem, scd lanquam divum quempiam e
\ .
coeIis ad se venisse interprelati sunl. Persae com \ ,
f ressii Albanis imperalor dimisil : qui per Thes\ .
saliam clBotixam Tbessalonicara dcvenienies, i n
de navibus in loaiam Iransmiserunt. Ipsum autcm

; , - cura de irruptione in Acarnaniain versa"bat : quo
; . adbuc apud Balagrita morante, de infc&lo ejusadventu fama jam divulgata multus interAcarntfnas sertno
; , .
;
fuit. Erant igitur, qui neque in urbes admilienduui,
, . neque a veiusta erga Angelos, qui Jongo jam aevo
\ ipsis iinperitassent, benevolenlia desciscendum,
\ - alque iinperatori deinceps parendura, eed potius
fc
Jacobi Ponlani n o l
inhumnnationem : quam recte id faciant, ipsi vider i n i ; inibt quidcm nibil dicere videnlur, quod
l e c i o r r c i sermonis ignarus iiileUtgat. Docet
eliam ^ i u d s o s commeniariis linguae Gra?c ,
valer^ , Imo v i U Cbrisii,
et ejus tbeurgia lola, et provincia illi a Deu Palre
injuncta-, Gra^cis Pairibus dicilur.
(52) Placet mihi, quod lego apud Jacobum B i l lium, Oburvat. sacrar. lib. i , cap. 40 Cum iniiumeris locis Onci Palres
. acctpiani, eamqne eiiam
ila Theodorelus exponai in Polymorpbo, qui luiu
dtipensalionem, vel admimstrmioHem vorleiu mal a n l , qu^m incurnaiionem, vel assumpiam humanitaiem, vel (msi quod Jinc vocabuluut durius vsi)
PATWUL, U K . C I J H .
20
619
JOANMS
CANTACUZENI
C20
reginae Annse, conjugi Joannis dcspolae, filiac proto- . 'vestiarii (qucm poslremum inter imperalores bel- . lum potissimum excilassc docuimus) et Nicephoro .
ejus fiJio constanter fldem servandam esse cense- . 01
bant. 304 Alii contra, imperalorem omnino rc- ,
cipi, ac belli sementem tolii volebaat. Cuisi nunc se tradidissent, et regionera, et semclipsos belli- , ,
carum miseriarum immunes conservaluros, regi- ,
naeque ac Nicephoro ejus gnalo conducibilia ab ,
imperatore peiituros; sin ad arma veniatur, p r i - , nium quidem illi resislere non posse, modo
quia exercitum irequentem adducat, verum etiara
,
quoniam qni illi cum copite occurrat, quique con \
tra stet nemo s i l , Nicephoro despotae Glio annum
. * \
septimum nondum nato. Quod si eliam aliquandiu
, \ . sequeant defendere, nihilo plus profecturos, quam & ,
ul regione devaslata, etconciso exerciiu, tandem et
, xo\ ; ipsi, non iisdem quibus nunc, scd longe iulolera- , \ , \
bilioribus condilionibus, imperatore, quTa bellum
.
roaluerinl, iralissimo dedilionem facere cogantur.
,
Haec illis quae dicerent, occurrerunt, sperantibus *,
non sibi solum et aliis, sed et imperaloris studio- , * *
sls (ad quos clanculum arcanas lilleras missilarat, \ quo tempore Albanis populationem vastitatemque ,
inferebat) consilium prospere cventurum. Cum sic .
siudia in conlraria scindereulur, placuit ad regi- ,
nam quoque referre, ut quo ipsa propenderet, eo
, ^,
omiies sequerenlur. Quaeprimum graiiis aclis, quod
, .
non sibiroet duntaxat, sed ipsi quoque ei ejis filio
\ ' , \
providerent, arma dissuasil, quibusnon essenlbene , , defuncturi: quando ipsa sitmulier, iilius infans, illi
.
propter interregnum factionibus dislractt ac peri ,
turi. Verum de ipsis prudeniissimos, gcrendaeque
' ,
reipublicse scientissimos deligendos, qui ad impc \ (
ratorem legaii, petant: primum, ut magni dome * ;
slici filiam Nicepboro filio suo despondeal; post, si
\ ). *
fieri queat, ul eos suis vivenles legibus regnum
; ,
adrainislrare pro arbiirio patialur. Gopias praesen \
lcs iradituros, qaibus quo vellet uterelur : el ipse
, *
vicissim si illi egercnt, auxilintii suppeditaret.
,
Ws Condrtionibus sprelis, reghura sibi omnimodis
, \ \
subjrcere contenderct, petilis quse in suam, et iilii,
.
et illorum rein Sint, ei cedenduni; ne per conten
lionem et sc, et regionem gravissimis belli cala, , mitalibus invulvaftt.
D , \ , ,
" ^. , , .
$, . . \ , .
, * * ,
\ \ , \ , \ \ ^
.
(JJJ
HISTOIUARUM L 1 B R J L
305
6*22
CAP|UT XXXIII.
Approbntur rsgintv consilium. Lcgati ad imperatorem mittnntttr. De mtptvt cum dpmestici filia asscnlitur;
y . i a v recusat. Deditur Acarnanin.
Mansuetudo et munt\Sc*nlia imperatoris
in dedititios.
ae
prwitUntia
oppidulim. Pner Nicephoru* mnlevoti* Tarenlum toaducitur. Inwerafor conttitulis
pnvfeciis
ei irtvtore. el Deo recuperalam
tundem uliquuudo provinciam gratuLuis,
fhes$alofticam
okit.
FUam
Atcxa.dro ilmorutn
rcgi despondct.
Tale cogsilijHu reglna Acaraanilms dabal. Etquoniam, paucis bellujB praBoptaiilibtis, aiajor pars fuui
ea &eutiebal, ralppi fuU, lecjique *x ipsis qui legalionc fungereiUur, imelligenlissiroi, quibus qua?cunque omnibus coroiminitei- luaxioie comlucereiu,
l ficri possenl, commissa sunl. Legali Bahgriia
iiigre^si, c i imperatorem veaerali, legaiioneiD expm>uer<jnl. Is cum Nicephoro despofce fllio magni
domesiici gnatam conjungi, sibi quoque i\pn displicere respondit, et nuplias permi>suruui : q*iod
etiam superslite Jiicephori parenie, et idper legalos rpganie concesserit, Rcginam malrem vero cuni
Jiliabus, ubi se principatu abdicaverint, pro dignitale
euralarum, 4 ubi callibuerii, viiaie traducal : ip308 legalos ac pr|i)dpea bonoribws et aamiia redilibue, uwifaqiiemqu* e u perjonas convenienter
, , ^ afleclururo. Ut autern, nuilius imperio subjecti,
. Acarnanix principatuin relbieont, td se mimme
\ passurum, scd onuii ope enisurum, ul eurn cbtioni
. sua: subjugct alque subdat. Nam et majorcs suos
, * * - imperalores admodum cordi babnisee^ uli Acar naniaui inju&tc a Momano abseissam imperioeodem
revocareiU . qu% qm>ruradam aaperbia eiscelere
. %\ ; ;
* * advcrsus imperaioreni principio ab cjus fide avo , cala, deinde in eorum dominalum jam longinquo
tetupore, dum impcralores bello cutu aliis aliquul
, ; {.eiiUbus occupamu^, corroboraluro conversa s i i
, \ - iiunc aiiis poslbabiiis, huc se profcctum. Si igilur
\ , ilra kbores, periculaque urbes sibi Iradere velint,
- C
JBMkim iiberalum i r i , et eos ingenlia sibimel bona onciliaturos fore. Sin minas, abirent, et
. \ , viderem, quomodo fortunas suas tuerenlur. llaec
. \
, imperator. Legaii cernenles, nisi parerent, nibil su , \ peresse aliud quam utr.igionem suam boslililer de . * , - aetatam aspicerenl, parato ad irrupiionem Rnmano
. exercitu, -seque urbesque tradiiuros annuerum :
306
civitates onines, unaquamiliiaresco . pi*(55),etAcarnanum principesin praBsenlisadhuc
, :, poUistatem libenies concesserunt. ImpenKor cgre
giam in illos mansueludiacm ac niuniGcenliam de ,
clarans, non roodo populos per oppida novis congia ' ,
riiedelinivit, verumetiam summales bonoribus, rt
' * \
annuis pensionibus, aliisque donis remuueralus cst,
' ,
Nicepboroque magni domcstici filiam despondit, e l
,
.
(
),
,
, ^
r.to , \ ' .
; ,
\ \ . ,
^
, \
, \ *

&
.
\
;
b r e v i
; *. - opinibus arbilralu et opinione sua reclissime or;

dinalis constilutisque, urbes Acarnaniae singulae
, nQn lêvcaodi i a n ^ m gratia.quod eas anle non v i , dis&et, sed etiaro pro necessita,le illarum rebus
Jaoobi Pontani not.

(53) Dc ista deditione, alqae adco de lola expe^'lione, ci vicloria comra Acarnanas, iia Gregoras :
Jam vero imperalorem
AZtolorum et
Acarttanum
res mole affeettf, et propler domini eorum obilum
laborantcs vocubant. Pr.napalus
enm
qui ridua
%
mul\ere tt immaturee mlatis pxuro gubffnari

uon
poierat+lemere
ferebatur, veluti navtginm
anckprii
desiilutjim, quod hiberno tempore jhtctibus txugi*
latur, elc.
%
623
JOANNIS CANTACUZENI
C24
consulerel, obivil. Accaeleri quidem omncs impe- * , \ \ & .

raioris jugum a3quis aniinis accipiebanl. Quibus
autem anica bellum pottus arriserat, a rebus no-
vandis non se abstinere poierant: eiislimantcsque ,
bello se valituros, si Nicepborum puerura prius ,
,
emisisseni, ut el ipsi pro eo pugnarc viderentur,
el alios ad armorum societatem perrooverent, R i - , . 01 ; cliardura pueri psedagogum, el alios quosdam eo
. \
perpuierunl, utNiccphorum ducam clandesfjna fuga
; ,
subducerenl : quem noctu in navim, lonium pela -
gus trajecturum imponunl, et ad principem, seu
,
dominam Tarentinain iransfugiunt (54j. Qua fuga
,
audila, imperator artificum insidiis necdum cognitis el propter Tarenli longam ab Acarnania distan- , \ -.
,
tiam puerum revocare haud potis, paulum urbi
bus illis immoralus, el in singulas pnesidibus insli- ^ vo '. ,
luiis, eorumque omnium duce prolosiratore Syiia- , ', \ ,
deno declaralo, et aliis demuin omnibus pro arbi ,
trio administraiis, Thessalonicam disccssit : gauden siiuul, ac Deo gratulans, quoniam qtiod a Ro- .
mano imperio, idque sub Alexio Angelo(55) semel , \ abstracium, mullis ftumpiibus et defaligationt- ,
bus majores sui imperalores recuperare nequive- ,
rant, id nunc sioe bellicis oflensionibus prospero , '
successu perficere sibi annuisset. Nam el Michael,
qui ex Palaeologis primus iioperavil, Acarnaniae et ' ,
Tbessaliae caoea enixe laboravit, qui et magnos sa?pe , *
et sirenuoe cxercitus exiraiosque duces cum Acar- ;, ;
nanibus et Thcssalis depreliando perdidil, et post , illum Andronicus filius. Huic aulem parva moli Q * $ ,
\
lione, et nibil belli causa duruin perfcrenli, non
aolum Acaraaniam, sed Tbessaliam quoque subi - '
gere, et jampridem sejunclas provincias cum reli- ,
quo imperio Romano denuo consociare contigit.
.
307 Paulo posl Adrianopolin se conlulil, ubi Mcesurum rcx Alexander verborum quae Rbosocaslri ;
\ , \
ad eum super afliniiale babuisset, memoriam ei per
)egatos redinlcgravit, ceriiorque fieri voluit, c o \ , \
quid hoc matriinonium ei cordi esset. Legatio hajc , \ , \ '
. imperatori parnm jucunda fuii; filiam quippe suam
domi retinere, quam Alexandri filio in commu- \
nionem lori iransdere maluisset, cum sciret , ,
puellae, moribus ac legibus Gracis et imperatoriis
educata^ conviclum barbarorum delectabikm non ' ' fiiUirum. Taraen eas nuplias Romanae reipublica? ^ . 'commodaluras arbilratus, virginem suam despon- * dit(56).Legati,quodimperatoriaflinilalis conjunctio- ;, em pcrsuadere poluis&enl, gaudio delibuti recesse- ' \ ; ipseByzanliumClia3nupliasadoroalurusrediit. ,
Jacobi Pontani nol.

(54) Gwcoeest,
, ex Italico, ul aiia multa, prindpeua. Quae
auieni bac mulier vidua fuerit, capite sequeuli
exponilur.
(55) Sub Alexio Angelo juniore, Isaacii filio,
querttk Atwiioa Angelus fraler occiderat, circiter
annum a Cbrisio nalo 4200, sed mense post restituttonero snaai in imperiuni vix cxaclo (restilulusest
autew CaUoram, seu Flaitdrorum, el Venelorum
annie) a Marlzupblo quodam ignobili, qucm tamen
ad summum dignitatis gradum exlulerat, fraude

puer necalur (eral auiem annorum \t); urbs GaJlis
Veneiisque dediia e s l , el imperium deinceps
penes Francos seu Flandros fuil. Egnatius, Hb. n.
(56) Puellam tuni novem annos explevisae, adolescemem vero quindecim, aucior est Gregoras.
Unde firma pax inler Romanos el Moesos conslituta sil. Depuella vix credi poiest. jureconsuhis
quidcm tenipus nuptiis idoneum annis duodecim
circumscribilur in femiaa.
625
H I S T O R l A R U M L I B E R .
fflfc
, . * . , ,
; ; - .
\ . . " ,
. 01 ,
\ .
, .
CAIUT XXXIV.
Pertarum \ncumo
et in iliis trucidandis,
capiendU, fugandisque magni domettici, ipsius imperalorh prmclara tirtu$. 'NupVuB apud Adrianopolin < Marm cum Michaele Aiexandri filio. Ducilur nova nupla in
Mcetiam. Acarnanes deficiunt; protoslratorem
in carcerem irudunt;
Nicephorum principe Tarentina
repelunt, tX ab ea auxilium petunt, Quem illa libehter e duabus filiabus altera ei desponsa
dimiltit,
Quanam hcec mulier, et quam ambitiosn fuerit* Joannes Angelus Pincerna, ct Monomachus cum copiis
in Acarnaniam mhtuntur. Eodem po$tea venien* imperator res memorabiles gerit.
%
" \ , - Praecipiti jam aestale a Triglia juxla Hellesponium

;
perferunlur nuntii, pediies Pergas ex orienlis ur , ~ bibus delecios, Orcbane duce, sex ei iriginta navi, , bus ad loca Byzanlio vicina, aat ea ipsa, aut certe
\
p08lera nocte trajicere paratos esse; sic aulem i n , * struclos, ui non mox reversuri, neque furlim ad
,
rapinas incubituri, sed impudenier et avare nirais
> - omnia dtrepturi videantur. Quia igitur festiiialus
, , barbarorum adventus, el temporis angaelia? aequa' , \
lem exerciium - c d l i g m non srnebant, riimlffltf tooa
. - qui tunc erat Byzaatii exiguus, enm mandavit ma ,
gno domesiico ul acciperet, et ad marilima urbis
loca veniemium impetum exciperet; ipse simul e
. "
roari invasurus, irireines artitabat. Uaque domesli , g cus loco cui nomen Enacosia, cohortibus suis col - localis, ct speculatoribus conslilutis, ubi potissimum Persas descensuros suspicabatur, ibi perno , \
. ctat. Sub dilucuium quidam speculatores narrant,
, 308 barbaros illic in littus exisse; fidemque narrationi accepla ab ilHs vulr.era astruebanl. Caete.
rom barbari non omnes ad nnum locum appellen
* * tes, duas navium stationes haud longo inleryallo
faciebant : et alii quidem ex una parle alio se dif ,
. * fundebant. alii ex allera, velut speculatores quos , dam paucos de suis prjemitteules, agmine compo , \ sito incedebanl, quasi locos a magtto domestico i n , sessos iransiiuri. Ut primum Romanis appropin * . 01 * \ quarunt, demptis aliquot, omnes, quod in bosiem
improvisum incidissent, letho occubuerunt. Qui
* *
, * evaseranl, ad suos retrogressi, memorabant,
quemaduiodum coramililones cecidissent, cum in.
- , *
quasdam copiolas, ut vtdebatur (nam per noctem

clare internoscere non potuisse), sed animosas, et
^ ,
, , bello inviclas incidissenl. Re hitdlecta, Persarum
. - duces ad conflictum accinguntur, luceque terris
' jam diffusa manasconseruntur. P e r s , qui nobiles,
, - et inler saos noli erant, omnes diu se defcnderant.
Verumtamen vi victi, praeter seplem, omnes vel iu
,
, , pugna ceciderunt, vel vivi in polestatem venerunt.
$ , , , Eadem bora eliam imperalor duabus Iriremibus,
( ), - quas noclu impleverat (reliquae eniia lum navigationi non erant idonea?) adnavigabat : compertcque,
\ . "
barbarorum aliis a magno domesiico fusis, eum in
. iiaeteros jam iter moliri, triremi exscendeis, quouiam imperaiorii equi non aderani, in eiuum do\ , ' \
u
627
JOANNIS CANTACUZENi
mesiici inlerea ascemlit, et cum suis ingenli slodio

ardoreque conira Persas vadit. Ubiad locuai venit,
in q u o i l l i direplionibus ac praedis agandh vacabanl, conflixit vicitque viriliier. Naraelipsos. exlra
paucos, auft interemit, aut caplivos duxil. Qui necem eiTugerc potuerunt, ad naves recurrentes,
nnain quidem compleverunt, duabus aliis, uni oclo,
alleri deoem imponentes vela suslulerunt, ac venI O S sccundos adcpti, exilium praUer opinionem
stiam evaserunt; sic Deo ccelitits barbaris et ut
vincercntur, 6tut gnrvarentur, ambo, ioquam,baPC
dispensante. Nam quae cum imperatore venerunt
triremesbina>, Ul Persicas naves viderunt pedem
fecisso, et fugisse, remigalione fugienles assequt
posse diffisi (quod procul eas flamine prospero fcrri.
viderent) festinarunl ct ipsae cum anlennis vcla
lollere. Dum tollerent, bofam funes,,quibu9 an*
tennam attrahebant mmpebantHr : illoram artten*
na, venio dojecia fn labalatunt decidebaf; atqae
ila ro desperaia persecuiiane abMiierunt. 3 0 9
Qum reslabant quinae et trioenre Persarom nares
(57), vacuae in Mxiort niaiis6t*unt. Imperator et sni,
cum triremibus illic nocleirt agemes, cadavera hosihim spoliabant. Circa medium ejusdem nociis,
alii b.ubari rei gcst ignari, novefn navibus ad
ramdetn oram delali sunt, u l st prioribos conjungerent. Improviso autem Romanis triremibus occurrentes, eo easu obsiupuerunl, Tamen ex earum
, ,
\
,
, , *
\ , & ,
.

\ , \
, ,
\ ,
,
\
. * '
, **\ .
, \ \ ,
* . "
,
, , ,
, , \
,
, \
\ .
, litsX
" 5:
\ ,
, \
. " , ^
pauciiale sutnpla audacia, pugnam tenfarunt, ruroque abfuil, qain illas perderentj nam in allo- ~ * ram jam
, jam insilueraal. Verumtamen classiarii a viribus suis petenles auxilium, eoe devicenint, om* ' * '
\ [] \
niumque Persi<arum navium, uim solum effugienle,
, \ . .
^poiili sunt. Alque hi quoque, ut priores, delecll
\ erant, el domi suse nominaiissinii. Quare et miliies

Roinani, t i qui a propinquis peierenlur, grandi pa-
. \ ,
cuniaeos vendebant. Ilunc in modum barbari
, \, .
male mali perierunl. Imperator rebus omnibus ad
, \ (
flltae nuplias praeparalis et iuslruclis, Byzaniio
*
Adrianopolin ad eas ibidem peragcndas profeclus
'
est. Eodem rex MoBsorum Alexander cura ftlio M i
.
^ cbaela Asane (58), rege jam a se nominato venit.
, . \ *
E l apprecaiiones quidem, eeu benedictionee, et
. quaecunque super nupiiis sacraa leges praecipiunt.
urbe fiebant. Convivia vero, el compolaiiones, D . , \
eft quae ad lseliliam feelorum connubialium inventa
, .
n t , ia pralis Comneneeappellatis, non procul ab
.
urbe, prope TuuUam (59) flwvium obibantur ; die*
. "
bosque octo a Moesis ei Romanis in bis sacris
\
inipijfllibus consumplis, die nono Alcxander rex ct
.
Moesi, imperatoris iiliam, reginam suam Mariam
01 \ .
egente Palaeologorumassumenles, in MoBsiam abdu \
cunl, muliis eam ex Roinana nobilitate usqueTri*
Jaoobi Pontani notad.

(57) Supra dixit, fuUse sex et triginla ; posiea,
iribus fugisê Persas; quoinodo ergo supersiml
quinque i-i iriginla ? poiius iriginla tres dicendmu
fuit.
(58) Cur Aeanem cognomiTat? an id i?l cognomaiiium ab Asane boiioris caaaa impobiiii?
Trtttrt) cotifluenles anininm suiu Adrianopnli:

Mariza^, aive Marisca3> qui olim llebms, Tuntcx
sive Tirnari. ei ITarda. Postquam bi nuvii ooiere,
Mariza superal. Curruptiim csiNizan cx Tunlzam,
ilaquc emendarc noa ditbiiavi.
6>
'
HISTORIARIJM LIB^R
ravta ** , ,
, . ,
) . .
\ *>v ' , </ ' , $
\ . \
\ ,
'
. ,
'
, ,
> .,

. '
\ ,
' .
,
,, \ > ,
, \
,
,
,
;
,
II.
630-
obum prosequentibus
ubi reraan*libus quo&ei
paier perpetuos bonorarios aitribueral, caeteri reverterunl. Mullo postf, id teaipos, qui sp apud Acarnanas imperaiori nolebant subjicere, et caHeros
qqoque ad arma siimuJabant, ejus abseniiam ad
resiiovandas opportunam stattienles, complures in
spdalilium uuoi pellexerttnt. Et Arlam quidem
urbium Acaroaniaa velut caput, Nicolaus BasiliIzcs el Gabasilas a fida imjfceraioria aversaro occu*
paverunt, ac proto&lraiorem ilJic degeniem in carcerem, adbibiiis cuslodibus compegeFunt. Alcxius
Qibasila$ Rhogiun vindicavit. Quadraginla porro
eîsdeia coujuralioAis salclliies et adniinislri Thoiqocasirum ad mare 310 Adrianum : cunp nuHum
pr#lerea.oppidun> defjQeret, sed recenii seinpsr gtu,cUo benevoWnliaque erga iinperalorem floreret.
Erantque oppida illa nou pauca saiie, Mesopotamuin, Sopoius, Cbiiuarra, Argyroâslrun), Parga,
Sanctus Donalu*, Augck>casirum, Joannina. Uem
Eulocbus, Balium, el alia ca$lella con^pluria. A l
cnim dcscrtoxes illi per Wgalos a dpiaina Tarentina
Nicepborum despoi* iiliuni) sibft ul parewiis lcgi^
tjmym sujcpessorein ifpperalivrum repetcbaiU; et
simul auxilium, quo et alias urbes, si sponte sua
nollent, ad- defecuonem cogere possent, flagilabaat. Tareutina princeps Nicephorum ad se confugieniem laeta excepit, quod per ipeum se in Acarnaaia regnaluram conflderet. Post, ubi audivit
quosdam ab imperatere ad descivisse, non
* ' . C inviucuai uua bliarum (duas enim babebat) eidem

, jdesponsa, e i eubsidiq quanto potuit tiimiaU, Erat
* baec feoiina e miaoribua, aeu posieris Balduini, qui
' - Hyxaatio a LaiioU capio, aliquaadiu ibjdeoa impe , * - ravit (60): et illura fau?ilia3 sua auciorem Roma * . num iwperalorem,aeqqeioiperatricemRoraanorum
, \ , \ ^ . (quippe illius ncplcm) palam praedicabat. Hinc e)a , \ , borabai, ut in parte saUem Romani principatus
' ,^, \ imperare possct. Quam ob causam eiiaoi Nicepho, \ , \ ' rum cupi<!e cum navali copia diraisit, arbilrans,
ai 19 liliaa sua marilus, Acarnania? dorainus essei,
.
babhuram se quod concupivisset: qui ct Thomo
, caslri urbe maritima degcbat. Imperator statu rcrum Acarnanenaium percepio, sibimel in pracscns,

1
pov \ \ - ^
,
, .

* '
\
, ,
\ ( )
, 6.
, \
* , '
senescenle jam auturaao, cum exercilu eo proftci

ecendum non putavit; Joannera aulcm pincernam
el Monomachuna illuc cum copiis contendere jussit,
ibique biberqare, et simul urbibus adhuc fidem
praeslanlibus^ opem ac praesidium et iisdem, nc
aliarum exemplo deflcerent, limorem afferre : simul desertricea, si non omnino obsidere, at saltem
populationibus exagilare, ut vere incipiente, et
imperaiore codem cum exercitu venienie, per biemem prius aemmnis conflictatae, multisque ab ho
slibus cumulatx miseriis, facilius subjugareiilur.
Pincerna mandata facessens, in Acarnania hiemat,

(60) De iinperaloribus Constanlinopoliianis L a liftis dicemua iiifra ad cap. 56 qui fucrint, quandiu
singuli imperarinU Dabit t n i m nobis occasionem

Cantacuzcnus.
631
JOANNIS CANTACUZENI
632
parentes adhuc imperalori civilates custodit, re-

belles aflligit. Vere primo imperalor ipse cum
agmine iufesto adeet, et aliartim quidera urbium
populos atque optimates pro fide et benevolcntia
in se inullis donis cohonestal: exercitu autem Irifariam diviso (6f), 311 urbes periidas assiduissima obsidione urgere pcrlendit. Tbomooostrum itaqiis ubi Nicephorus dnx agebat, obsidionem facile
tolerabal, utpotea conlinente lantummodo Romanis oppugnanlibus : nam qua mare, ad usum necessaria el importabanlur, et exportabanlur omnia,
qnod imperator classem non haberet. Arta aulem
et Rbogus, quod in continente erant sita?, magnam
ex obsidione penuriam sustinebanl : cum prseler
ea quae sibi ante imperatoris advenlum in bieme
conquisissent, invehere nibil possent, et cum a ^
frumenlo, tum a reliquo victu essent perquani inopes. Quaaquam vero ad obsidionem perpetiendam
adco aon instructae essent, nibilo tamen magis
acerbitalem minuebant: neque de caeiero verbis
tenus iroperatori cedendum el obsequendum, sed
omnia patiunda, et victu aboroinando ulendum potius censcbanl, quam ut sese dederenl. Imperator
Ariam presens obsidcbat, murosque valide conlincnlerque oppuguans, macbinas omnes expugnationi idoneas admovebat. Arlaei protostratorem carcerc eductum ad illum mittunt, sive timenles, ne
quid inc.eptaret novi, quod qtiidam cum eo conspirassent, sive aliud quiddam cogitanles; ipsi e muris
, \ .
\
.
\
, \ ,
, ,
.
\ *, '
, \ "
\ ', , \
*
, ' ,
(5. , , .
.
$ ,
, . " , \

,
forliier se luentur, omnesque machinas et impe- ,
tiis vanos irriiosque deraonsirant. Longo tempore. ,
in obsftiione conlrito (nam a principio maxime ve ,
ris usque ad exilum aisialis duraverat), impcrator
,
Rbogum se conferre,
cum Cabasila coram collo,
qui decrevit, persuasurum confisus, ut sensim
\ ,
cmolliltis, urbem citra pugnam ullro tradcrel. Qui
. " \ ,
vsque adeo moailis non obtemperavit, ut minare- ,
tur eliam, si quavis landem de causa imperalorem \
Rhogi oompotem fieri conlingeret, semct de turri \
precipilaturum, ne caplus iterum illi servire cov . \ \
geretur. Tantuni in eo odium et ira valebant.
* >
, ,
* , \
, . \ \ . \ ,
. ' , ,
* , , *
\ , \ \ . (
) ' , , \ .
, \ *
, , ,*,
. \ .
c
Jacobi Pontani not.

(61) Tree urbes dffecerant, Arta, Rhogu*, Tbomocasirum >: singitlis obsidendis partcm copiarum
destinat.
*"M
H I S T O R L A H U a l L I B E K II.
634
CAPUT X X X V .
Magnut dome$ticu$ ecgre colloquhtm CabasiltB impetrat. Defeciionem urbium illi exprobrat. Tertio die revcrsus ad deditionem flectere fru&tra conatur. Demum penuadet, ac lcetvm nunlium imperaiori Artam
allalurus, in itinere ad fontem prandeL Eo venit CabasilaSy consilium qu<vren$. Quem edoctum dimiitil, et
poblridie nom>ne imperaloris urbem accipit. Cabasilas cum primoribus ad imperatorem magno domestico adducitur. fidem conslantem promiltit. Imperator illum, cceterosque collaudat et muneralur.
Artcei Rhogios maledictis proscindunt, et obdurant.
%
; - Hagnus aulem domesticus, menior quomodo Iric

\, ' Cabasilas, cuni primtini Acarnaniam recipent iin , ) perator, s.Tpe mullumque rogasset, uli eum ainicis
, \
ac familiaribus suis allegcrct, et quo paclo ejus

pciilioni annuens, sua cura ac providenlia singulari
, 3 1 2 magnum hoiiiini fruclum atlulisset, conce , , piaque spe, propteream amiciiiarn aliquid effeciu . ' \ rum, paucis comilalus familiaribus Rbogum adil.
, , Gabasilas accedentcm de inuro conspicalus, misit
. " : '>- oralum, ne propius moenia veniret: nolle enim
rum eo colloqui. Nam induxisse in animum seinel,
.
, \ - cum Romanis nil babere negolii, aut emori: quod
, \ - omnium malorum odiosissinnim erat atque irislis. eimum. Tum magnus domeslicus, nibil aJ sc ista
vcrba pcrtinere : nam cuni se Cabasilae amicum
; .
, ^ fore spopondisset, non pigrari officium amici praestare. Si ipse se convenienlera repellerel, gloriam
. " ,
&uam corrupiurum, dum semet in amicos incon , .
, \ staniera aique improbum ostenderet: cum laiucn
pelivisset prius et inipetrasset, ut ab eo in ami, , \
; . coruin numerum referrelur. Cabasilas aifimiare,
ne.c velle, nec posse inilam cum eo amiciliam r c \ , /,
traciare. E i ob eam excruciari, etquasi tyrannidem
, \
, \ ^ - quamdam experiri, contristarique non mtfdiocriter,
6, , * , quod non ipse pcr se, sed per alios hoc lempore
' . - cum eo colloqualur. Tiinuisse yero, fti cum illo sit,
, - ne se continere neqtieat; sed idem sibi quod fn
, riosis usu veniat, qui corpora soa cum voluplale
, , dilaniant, proplcr niorbum quid faciant ignoranies.
. Q Ergo
illum laudare, inquit magnus domesticus,
, . -.,
cum tautopereab amicitia victus sit, qua se victcm
prudensquilibel laetatur. Quod si onerosum ac
, t
lesium sit proxime secum congredi, certead pos>
.
lem fluminis accedal, ut ex inUrvallo se appcllcnt,
, , el sibi delur cum eo colloculum essc el illi (quod
,
maxime timeat) non appropinquasse. Ubi moreai
, ;,
gerens ad pontem accessit, cum alia, quae inter
\ \ , amicos solenl, uliro cilroque dicta suut , tum ma , .
gnus domesiicus de urbium defeclione quesius est,
,
cui rei ipse puppis el prora fuisset. llle defendendi
, \ \
suigratiartfert, seAcarnanibus eRomanoruineervi
tule asserendis, et pairioAngelorum principaiu (Gi)
. ' \
ipsis rectiperando, sibi aliisque commodare voluis
se Uis alusque inlcr se diclis, domesiicus ad
* ,
\ . ; * - excrcilura, lerlio die reversionem pollicilus, Caba. \ , silas in oppidum, secunda congressione rccusat ,
,
digrcssi sunt. Terlia luce ina^nus doinesticiia
1
Jacobi Pontani nola.

(62) temporibus Angeli Alexii abrupia est a
Roinano iinperio Acarnania. Sed cap. sequenii
bUtoricu9 nosler explicabii, quomodo cx pra?feciara facla sit propria provincia. Ex prajtore Gr.rciae Leunclavius bac vcrba rccilat: Qui duce* a'm
in locis alii fnerant hactenus (nondum occupata

Flandris Constnniinopolêt toto fere tmperio) singuli
regionem admhiislraiioni stuc commissam tunc ut
jnris efftctebant: vel ad hoc impulsi molu proprio,
vel ab tncolis ad delendendam rcqtonem urcestiti.
f35
JOANNiS CANTACUZENI
63
Rbogum, cumCabasila acturiia redit. Qui paulum , ' ,

, . *
cunctatus,'. poslquam vidil eum nollc discedere,
,
rursum egressus, ponte transito ad eum accessil;
. '
qucm, licel longa oralione, domeslicns flecU-re
non potuit, nt sc urbemqne impcratori dede- , \ ,
r e l , lamen aniaumi ojus terrtiit, ne existima- \ , , '
. '
( snb impcraiore vivere plane desperalorum,
\, 313
obsesum niori, subjcclione oplabilius
\
esse, dictaque salute, cuin paulo post lcrlium se
;
adfaturum praetfixisset, ulerqnc quo ante se rece ,
perunt. Lapsis dicbus aliquot adest, el cum eo
exira inuros die consumpto, pcrsuadet tandem, ut *
in fidcm imperaioris urbe tradiia venial. Iia per- . ; ,
' ,
suasum Rhogi relinquit : ipse ad imperalorem ad
, . '
Arlam castra babenlem, Cabasilara Rbogum iradi,
........
UUA/V111.U111, vauaonaiu muguiii wanj
'
. . .
Itirum niiniialurus irc pergit. iiinrre ubi ad

\ ^;
, fontein quemdam aqua frigida ac pelltictda, bau
, \ . -
stuque dulcissima manantcm venit, placuiljabequis
,
'
desccndere, et corpus cibo reiicerc. Descendunt,
" ac rccumbunt : ncc niora longa, el Cabasilam pro ; pere adequitantem corispicantur. Quo jam vicino^
priusquam verbum ederet, Opinor, ail magaus do- , -
mesticus, le aliis quiriianlibus, ac nimiaui facili- \
, ,
lalem tuam accusaiuibus, quod a.l m<% qui bosiis
, \ .
essc vidcor. millo securitalis pignore lam incoa . ,
sulio, ul apparet, adeas, volcnlem faclo ipso do~
, , cere, quod non imperite, neque confideiiter, sed

, , probe sciens, cui te credideris, et cui offlciura
prasies, illos quidem cum sluliis cogilaiionibu* re- , \
inqucre, e l ad noa, quos aliis iideliores judicasli, C ^
^
>
;, > advenire. Respomifi Cabasilas, nisi primus ipse
^;, \ ;
p st sermones Rbogi liabitos advcnissot, diflicile
, ' ,
credilurum fuisse, nemineni cos ibiileni diclorum
:, nunlium accepisse. His enim ipsis iiucr nos pro,

* ,
latis, inquit, relictis illis ad te advolo. Tu noveris
quid me facere melius Ai ; lcrumne ad impera- . -' ; ,
, ;
torem progrediar, an bic, quandiu ju-se.rU subsislam?Ego eiiim, scias vclini, nunquam impe- , $
.
ratori me dedidissem ; sed quemadnxidum ilii
, ,
dixerain, mori, quain ei subjb maluissem. l n
'
amore aulem lui prorsus inc expugnalum confiieor,
\,
proplcrcaque me ipsuni cum civibus iradidisse,
, ; . , ,
*it inlegruin libi sil de itobis ^laluerc quod voles.
-. , ',
Magnus domesiicus lam b< uevola) voluutali aclis
graliis ingeulibus, Rbogum Cabasilain reniillit; se D

$rasitna luce cum donis regalibus venlurum, ipaumque ei ca?teros pro itupcraiore in poleslalem
acceplurum. Inde ad imporalorem icndil, dc Cabaeila e l Rbogo queniadmodum se Iradidissent,
tomjnemorat : naciusque auclocitatem quaecunque
justa et couunoda duceret in illos beneiicentia;
<ausa conferendi, die sequen.ti Rbogura i n i t ; qucm
Hbogii urbe transdila a a i p i u n t ; ipsc dona iiuperaioris, ut quoque dignun erat, dislribuit, astimptisqae quorum inler eos pnccipaa vigcbat
ex biimatio, simulque Cabasila 314 ">pc*alorem
a d i i ; quibus se adoramibus subjeclioncmque pro0'icnlibus mansucla ac leni oraiione rcspondil, et
pro muutiouc in nieli^js laudalos. ad sc diligcn
, ,

* \ *
\ ; , 3 *
, .
*0 ;
, ^
,
, \
,
. /
, \ \ \ > , *
\
, ^ -
837
BlSTORiARU.Vl LIBER .
, tc -
;

, ;
, \
\ ;
\
, .
;
: , .
\ ; ,

.
\
,, ,
f,?g
dum mirifice illexit. CAbasilaa ejus verba in alios,

iti se minime quadrare autumavil. Quanquam enim
gralum aliquid ipsi fecerit, non sibi magis, quam
aiagno domestico ob id graliam debcri. Sc rnim,
quod ab inilio etaluissel, et iniperatorl Rbogum
venicnli affirmasset, malle niori, quam denuo illi
eitbesse, id ipsum eodcm plane modo usquc ad
diem besternum in animo fixum habuisse. Nescirc
aolem, qnomodo sermone magni domesiici omnino
devictus, decretum suum frcgerit. lllud soltim
pulchre scire, verbis magni domestioi injccla sibi
vincula, quibus duceretur quo is v c l l e l ; c l nunc
priori contrariam induisse menlem, ut quicnnque casus exsliterit, quandiu spiritus suppedilaterit, ab impcratoris et magnf domcsuci amiritia
\ & nunquam dcsciscat. Haec locuium GubasHam )an

* ;
dibus ornavii iinpcrator. et nnillie respondons,
,
bumanitatcm ac propensioncm 111 suam ostendil:
. ,
ae ipsum qutdem magni Gonlostauli bonore, alios

pro porlionc aliis ornamcntis cohoncslnvit. Artar-i
; * \
ob$cssi Caba ilam et Rbogios ad imperaiorie au ; \
tlorilalein rediisse cognoscenles, malcdictiscos, ut
.
communis emolumenli pro<!i(ores, ct qui proptcr
compendia propria communes ulilitales in poslre ; , ; ,
iv.is dnccrent. inccssebant, ac pro nequissitnis igna , yissimisque morlalibus damnabanl : eranlque sic
\ ,, \ animati, u l quamvis obsiderentar, nec lanlillum
* , \ ;
lamen vel limore malorum belliconim, vel pro. ",
missione mUlium bonoram vellenl cedere.
/ , , \
^;, *
. ^
, .
CAPUT X X X V I .
Artiforum periinaciam castigat magnui domeilicus ; quw bona perdiderint, qum mala patsuri sint, otlendit.
Eorum iii Mogios conlumelias
tvjre fert. Quam iniqne resistant, et qnomodo Acartiama Romams
debeaiur, docet. Ilorlatur,
ut $e illius fidei permiltant.
Artoei dedhionem decernunt;
proetcritam
periinaciom
exctuant. Laudat
eos, et gratiat
agit magnus domeslicus.
Imperatoris
et
exercittn
invaletudo.
C
, " , *;.
, :, ,
\ ; ,
,
, \ , '
.
1 ; / ,
,
, ' ;
,
. \ - ^
,
.
,
, <>-
Noa diu post Rbogiorum dedilionem, magnus

domeslicus ad porlas Arlae graduin feiens, Basililzis pra3fecli alloqueudi copiam petit. Quo ante
porlanv exeuntc, domesticus ila coepit : Non oportebat vos inlelligeniia consilioque prseditoe, usquqeo
cxco raplari impeiu 3 1 5
neque aulea, quau-e
qaam horlanle me, qtiidquam ex usu deliberaverilis, neque posiea , suadente raalorum cxperientia,
ftenlenliam mutaveritis. Si eniin, quando primo
adveniu nosiro priusquam obsideremini , ntibi
recta monenli paruissetis : e l ipsl nullum ex obsidione detrimenlum perlulissclis, ei ager vesier,
ex quo et vos oplimates largos redilus, ei plebs
Terom victui opporlunaruni ubertaleai percipkbat,
integer vobis intactusque eervareiur. Nunc el voa
propter illatam possessionibus veslns calainiiaie/n
vecligalia defecerunl, el plcbs cb ogeilalcm pro^
xiaaa esl inleriiui. Nam urbium inediitfrrancarum
inopi aliundc succurrcre, si agrmi bellnm aul
alia quicunquc clados r.Aixcri(, mm t s l facilc.
u t
639
JOANNIS CANTACUZENI
64)
Quanquara si maxime lieeret, nobts aliqno modo

obsidione depulsis secure vivcrc, ne ita quidem,
ob accepta damna videlicct, vobis ipsis uliliter
consuIuis.se, a &apientibus vidcremini. Atqui graviora prioiibus in poslerum cxspectattda sunt.
Non enim est, non cst. inquatn, nisi quid praeter
opiitionem de CORIO ad saluiem veslram expedicndam impeireiis, quod nos ab oppugnatione rcvocaverit : ul vos cum agro urbem quoque amissuros
veiisimile fial. Miror auietn quod, cum iisdem,
ve) gravioribus eliam malis quam Rbogii exerceamini, et vciitis nolilis propediem in iniperaloris
jns ac potestalem venluri sitis, non snlum eos (ut
qui suis raliouibus bene bonesieque prospexcrint,
dum antequam in exlmnuin delabercnlur discrinien, salutem et commodum consilii mulalione
ftibi quaesierunl) non commendelis, sed ipuhns
poiius conlumelias in ipsos effudcritis, quia lemerilalis ac sluUilia? vestrse socii esse noluerunt. At
cnim intuemini paulisper, quam iuiqui, quara
damnosi et vobismet ipsis, clreliquis Acarnanibus
silis, dum in bac cogilaiione persisiilis. Ipsi quippe
bello consumpli periistis, c l aliis oppidis, lameisi dcfectionis vestrx baud panicipibus, nocumenla non vulgaria invexisiis. Exercitus enini G3),
ac prseserlitn lantus, in exlera regione ba?rens,
bosiium agros inclemenicr depopnlalur. Sin aulero
e sociorum suaque provincia alinioniam capiar,
repenlinam illi famem inducit. Agiiis porro ini-
{ ,
)
, *

\
. , ,
,
\ . \
, \
'
\ ; , \
, \
, \ ,
*
' ,
\ . , \
,
. \
\ ,
\
,
, \ ' , quissime, qui pro Romanorum imperio, quod a
,
Juiii Caisaris ferine lemporibus ipsis patrium
esl(64),Tarentinorum, hominum barbarorum domi- . ,
nalionem inlroducilis. Nicepborus euim, cujus
\ , * *
poii$*imum causa boc bellum vos miliiare profiie-
miui,ad liberlatem 316 neque vobis, neque sibi- ,
piet pariundam salis babet viriuin : verum ad Ta- .
rentinos cum perfngerit, inde adjutus ex Acar , ' nania imperatorem se expulsurum opinatur. Hoc
.
autem ae posse, ncc illos fas esl opinari uec, si

polerunl, sine magnis laboribus, periculisque
, , -
polerunt. Qui igilur tale Licllum pro vobis adversus \
imperatorem gerendum stiaripicnl, si superiores
; evadere quivertnl, nonne provinciam veslram, . \'
tanquam virtulis, ceriamiiiumque multorum prae- , miura babituros arbilramini ? Non recle sapiiis, si D .
boc non creditis. Ego vero, etiamsi per Nice- "
pttoro Acarnania? principatum aoquirere posseiis,
'
ii! imperatorem injuriosissimos esse pronuntiarem. ' , *
Augeli eniin non a Barbaris Acamania asserta,
,
principaium consecuii sunt, sedjam lum subjc-
ciam Romanorum iinporatoi ibus, cuni ab eis an'
nuam cjus procurationcm baberent, proplcr bcllum, \ ,
quod Lalini Romauis inlulcrtml, eam sibi ul pro- \ ,
priam vindicarunt. Quibus, Lalinis inquam, con- ' *
c
Jacobi Pontani noim

(65) Demosibenis senteniia cst in Olynlhiaris,
quibus oralionibus Atbenienses ad anxiliuni Olyntbiiscontra Philippum fercndum coborlalur, ne in
sua regione hoatem babcant, si illos dcseruc-
rint.
(64) Inde usquc a Julio Ca?sare Remani lenent
Acarnaniani.
641
HISTOBIARUM LIBER .
612
" ;

,
\
. "

, ,
, *
* * \ ,
\ ' , ,
. , ?) -
CCSFU Numinis Byzantio, univcrsa Thracla, multisque urbibns Macct!onia3 potiiis, Romanorum
quidem imperium in Oricnleiu sese contraxit (65;.
Acarnaniatn autem Angeli, aliique alias occidcntales provincias, quarum pnelores crani, sipi snbdiderunt: proplerca qtiod Romanis imperatoribus,
Tbraciam cl Macedoniam Laiinis tcnentibus (66),
ad illas iransitus non paUbal. Tandem post annos
plurimos, cum tmpcrium Romanorum a PalaiOlogis regereiur, Latinos Deo opilulanle priiicipnlu
depulerunt el Asiam aique Europain quousque
imperabant, itcram conjunxerunt : Acarnaniam
ab Angelis fruslra repeiiverunt, qui per vim et
ecelus eam relinenies, saephis conlra se uiissis
exercitibus, cum vicinis barbaris ad auxilium i n , - vocatis reetiterunt. Imperalorem porro hunc, qui
* nunc vos coelesli fultus ope armts subegit, nemo
. injuslum esse dixerit, dum alios imperare non
patitur, sed justiseiinum, qui paternam haeredita, tem reposcai. Si enim aeqtmm cst, Nicephomm a
majoribus haud ila mullis principalum deduccrc,
. quanlo aequius imperalorem, imperatorum qoi ab
, - inilio Acarnaniam tenuerunt nepotem successo remque legilimum ? Quod si longinquilatem tem , . poris causae vestrae satts pairocinari censelis,
$ , scilote YOS falsum raliocinari (67); nam ob id nta*
\ gis supplicio digui estis, qui tandiu in facieuda
, , injuria perseveraveritis. Ergo si milla fraude eva dere potestis, quin convincamini, 317
E L
S I
V I R I
, \ - q bus ad imperatorein Acarnania ejiciendum valcie

, *
lis, non posselis tamen injuriae opinionom elTug- re,
, quid, quaeso, inaniter laboraules, niiseriam vobig
: ; "
producitis? Quin mihi salularia moncnti obse , quentea, et vobis uberrimum fruclum adipiscbnmi;
\ - emos a taiuillo labore, qiiein vobis edon andis
, ,
sustinebimus, liberos esse einilis? Cseterum cohor
tationem meam ut non inutllem rebus vrstrls,
;, . \ Rhogii cognali ac socii vestri testabunlur, si eos
\, - adliibere consiliarios volueritis : qui cum in ar \ bitrio meo sua posnissent, quania cura benevo. lenliaque ab imperatore dignati sinl, ipsi loquentur. Si item vos vestra mihi permiserilis, efliciam
- \, ,
\ ut ca homini veraci et jueio, et qui benefacere
\ \ possit, permisisse prseclare inlelligatis. Respon, , , D sionem in praefens non poslulo, quando major pare
. ,
absl; et vos ad respondendum non eslis mcdi , \ . tati. Ubi aclo conventu de summa reruin delibe ,
raveritis, crastino die, si libebil, respondeie. Ilis
1
Jacobi Pontani not.

(65) Tbeodoro Lascari imperatore deiignato
circa Nicaeam BahyniaB.
(66) Per annos fere 63. Iulerea NicomediaB in
Bilbynia sedem babuerunt Conslantinopoliiani imperaiores. Primus aulem ex Lalinis iinpcravit
Conslantinopoli, anno Domini .1206, Balduinus
Flander mensibus u . Quo a Moesis et Bulgaris
taplo atque inlerfecto, inlerreanuni fuit anno tino
e l mensibus qualuor. Secundus, Henricus, Baldaini filius, qui sine liberig obiil. Terlius, Petrus,
comes Aliisiodorensis. Quartus, Roberlus. Pelri
fllius. Qainlus, Balduinus secundus, Roberli (ilius.
Donec Michael Pal*ologus imperium Latinii ereplum Gnecis rcslituit, anno Bomini 1258. Qiiomodo praBclaram illam urbeni Lalirii occuparinl,
et quam borribilia scelera destgnarint, fuse doc t
Nicelas iu Alexio Gomneno, lib. m , in impcrio
AlexH Ducae, cognomenlo Murlzupbli.
(67) Non vuH dari pra?.scriplioiira in rcgnis et
provinciis : c l qui vel cenlum annis poesederit
regtium non suum, quod inique occuparil, eo ab
haerede legilimo dcpclli possc; de quo jureconsulli
viderint.
6*3
JOANNIS CANTACUZEXl
6U
Ariscos allocutus, in caslra rediit, Cabasila et ; '

Rbogiis quibusdam rclictis, qiiorum iuiprimis scr- . '*
inoiiibue ad hiiperaloris obedientiam reduceren- , -) \
tur. Arta?i a porta digrcssi, concllium convocant, &, 111 quo. ut res ad fmem uon bonum speclare Visa 2est, placuil sequesire magno domestic9 ad intpe- . ^
raioreiu iransire. Iiaque die allero pro porla urbis , \ ;
slantes, domestico prxsenle, el responsum po- , , ,
scenic Nos, inquiunl, ui pulainus non Ua magnis , *
in rebus hnperalorem oflendiinus : nec qua* illura . in nos laniuw efferare lebeani, ul exireniain no- . bis permciem inlcnict. Nam curo sciremus Acar- ' ,
nauiam a Roniano impcrio peuilus abjunclam, *Pn
plurimis annis in Angelorum poiestaie fuisse; et , \ videremus modo iuiperatorcm eam &ibt snbjecisse, ,
Nicepborunique puerum paterno principalu exutsee, &
stalueremus autem nos illi facere iujuriani, et ne , \ ,
famli s< deris reos fore, nisi cittem in palriatoaio
suo tuendo lotis viribus dareraus opf ruxn, boc fa-
ciuus suscepinius, et urbes ab miperatore akiena- , \, \
viinus : ne ipeum quidcm adeo indignaiarum ratt, ,
si provincia, quae a maltis jam imperaloTibue sub
dilione Romanoram non fuisset, etiam stib if*e ' ,
\ ' ' ,
ab alio regerctur, cui successionis nomiue i a
primis deberelur. At nunc aniraadvertentes enm
" . \
nobis suminopere iralura, landiu obsidionem con- *
tinuare : adhsec, beri abs te ei 3 1 8 l " qutbus* )
dam amicis nostris edocii, iilutn deiectiotiem no- ,
Biram pro re injuriosa babere haberiquc velle, ;
nec obsidione desliturum, donec aul fame, aul
, \ .vi subacios expugnaveril, nobis siai senteatia ' , ^ ',
tnuiare faclum ; nec imperaiori, et vobis adeo ;
multis conlinenier armis resisierc, Ihncnlibes ne
\ ;
vasialionem pro liberiaic in palriam iaferamus, \ ) ^;c l cmn ipsa simul dispereamus. Ideo belle cum

imperalore jam supersedcnles, nos ipsos nrbem- \
que pcr,te dedimus. Tu qtto pacto res noslrae . \ -
administres, nobique et patrise siibjectfociem i ~ . ,
etam ipsa libertale jucundiorem reddas, baud ne- *
ecies. Probala rospansione magnus doniesticus : S i , *
inquil, dicta vestra prudenli clauf>ula leirminata
"
non fuisseat, poieram, ut etiam besierno di, co- .
piose doceve iiripcratorem niiirl contra sequttalein
* \ , ;,
comniiUcre, aed et prius Bub Angclis, longo jatn
, ,
ieinpore Acarnaîiam pcr liefas possidentibus, i n - |^ \ > ^
jurtatii pertulisse : el nunc a vob, qui improbe - &
ilcicoistU, cuiii quidvis pati polius merilo debuis- *
M l i s , tanlariKPque illi impensaruni ac molestia- \ ' ruui causa fuislis. Quia vero, ui decuit, ab impor- ,
tuua conlentione el nsipieuli perlinacia disccs-
sislis, volunlariaquc deditione imperaiarj voa ob- . \
lul.slis, graiias qgo vobU, et veslra cauea ingû- ; \ .
les ago. Primum, quod ad iniperatorcin vos adjuti- ^
xisiin, ncc in pristina obstinalione perdurastis, ^ , *\
4Q peuem forsilan vobis pepcrissct. Duindc.quod
,, id pcr nee fieri cupisiis, irt liquida voluptate pcr- , \ ^
iaudar, quoniam et vos servaveriin, el ad iiupera- ' ; , ,
loris aucloriiatem fidenique revocarim. Posiremo, ,
quia honcsia el patria^ frugifcr^ consiilucitlcs, ot
, ^, ,
f
(45
646
\ ^ \ - vos, et patriam conseiralum vistis : quorum bis [ id esi, libertalis ac salutis conscnratac
, \ *
, prctiumj deberi confileor, qui amore quodam vestri, omnia ad vos bona confluentia, mea bona
, ' '
/ . jndico. Talia et plura suavitalis gratiarumqne
plena cum disseruisset, Basililzem prefectum et
\ *
alios civitatis prtncipes ad imperaiorem adducil :
; \,
; \ ; qui venra ac donis insuper affecti redeuntes, porlis reclusis cum exercixu eum inttomiserunl, ur ,
bcmque dediderunt. Imperator cum antca quoquc
'
, \ intestinorum dolere lorqucretur, et ex eis vehe, \ , menler lahorarel, tunc cx incommodis expediiionie,
. '\ et praescriim ex cceb insolentia toto obsiuonis
, \
hmp*)re spgrotabat. Exercitum praHerea lotum
' alvus citata exerccbal, febresque et dolor capitis
, \ divexabant, ac pauci bujus mali experte* mauebant.
,
319
Neroo lamen praeter Sphranacro magnum
\ ^
stratopedarcbam, intcriii, scd diullas cum morbo
\ \ colluclali convaleerebant. Equi, mtili, et ei.qiiid
aliud autmaKutn erat, diflicaker yitam reiinebant.
. \ , Quare de muliis haud mtiUi cum equis.redicrum.
\ Arta recepta, imperator ibidem ob affliciam vale , ladinem mansit.
\ , \ , .
\ \ " ,
.
CAPUT .
Thomocadtrenses magno domestico obsidentur. Quare essent * tam superbi ct rcfractarn.
Ad deditionent
exstimulantur.
Eodem scopo el cnm pcrdagogo Piicephori multis agtiur. tlle rem ud prhiwres rcfert et
renunliat;
conciiio visum dedilionem imperatori \aciendanu Laudat (actum dome&licuz; pcedagogum cuai
Ntieplwro
et opiimatibus ad se redire jubet.
%
C
Magnus domesticus exercitum Tbomocastro an(e
tlc \ * jam obsesso ^dutovet, ubi puer Nicepborus (69),
- despoiaB filius, Tarenlo tuini aliis fugilivis reversu*,
obsidcbaiur. Tbomocastrii velul copiis oninibug
circumfluenlcs, quod mare oblincreul, ubi impe *
, , ratoriae triremes nullae erant, mullo plus c&terig
, \ calcilrabanl, uec verbis saltcm nudis obscssores
, \ - dignabanUir. Elenim cum magnus domcslicus per
. \
dies doos et vicenos ab advenlu suo ad cos quoti \ , die mitierei, etcausajn exquireiel cur adeo iiuil.m
\ cum imperalorc compositionem palercnlur, ct
' quidvis, quam ei ,parere maltent, nibii responî
, - (68) ' dabanl, simul quia nun utrinque, lerra mari]ue
, *
oiipugnabanlur, îmul quia Tarcnto auxilium cxspc \
ciabant, quod Romanis perterritie obsidione cos
\ , ^ libcraret. Posl secumhim autem ct vicesimnm
[ . ]
diem Tarenlo vcnerunt cxHpeciata? Iriremes de ;' *
coin, et ires alise, quaruin singuke quinquaginla
\ ,
remis agebantur. Earum conspcctu obsessi pluri ,
lnum exbilarati, [id csl, diem fesluin
\ ; saluiis] agcbant, ac de , divinas laudes, ut
, , jam iualis defuncir. coiicinebanl; qui lamen nibilo
, magis minuribus eranl iu malis. Magnus siquidem
, * don^siicus, elsi propier inare caaira posuisset^
%
Jacobi Ponlani nota3.

(68) Nibil ad rem islud . Legendum yidetur
.
(69) Miror, com paolo post dicat, fnisse duoden-
ncm : qua cerie aHaie non suut infaates. Nisi forte

pcr aut conlemplem vocct .
647
JOANNIS C A N T A C U Z E N I
'
618
nec lanlillum sc commovit, obsidioneinquc perpc : .

luavil. Tarenlini siantes in anclioris, ad lerram ut ;
boslilcm naves appcllere, ac prope urbcm de- , - *
scendcre non audebanl. Tertio posi die suspicatus . ' niagmis domcsticus, Tiiomocaslriis spirilus pan- , / ,
Iatini comprimi, quandoqtiidem Tarenlino subsidio .
frucrenlur, per inlcrnunlium eos in Iianc seiuentiam verbis est aggrcssus. 320 Se illoi
; r.o posss salis admirari, quod cnm viri pruden- , \ * ,
tes, ac rcrum usu Irili sint, u l quidcm fama prae- ; dicenlur (nam adbuc reccnti advenlu suo paucos . "
corum viuisse), nunc exislimalioni surc minime , \ ,
servire, ac neutiquani ea faccre unde se omni (
criminc proreus liberenl. Ipso enim circiier quirt- ),
qne et viginli dies ad muros sedcnle, el ayente ^ , '
causam nosccre, ob quani subessc iinperaiori pror- . >.
stis iniolcrabile videalur, eos nibil plane rcspon- , \ dere, neque ex bis, qua? faciant, suspicionem ;
afleire, quasi -aut hostibus incommodum, aul s i - ,
bimcl ipsis molcsliarum vacuilatem prudenier , liiediienlur ; sed idom illis, quod polypis accidere,
qui egressi e lulibulo (70), si quid apprebendcrint,
* ;
facile diniiliunt, donec aut per se, aut vi
;,
abslracti, quod conslrinxeranl, dimiserint. Sic
ipsos, cum scmel imperalorem sc nolle principem
,
agnosccre teslali sint, idem semper c l praefr-icte
, ,
lestari. Quanquani si de rcbus iiunnilabilibus ita
/ , :
medilalo loquerenlur, baberenl rationem aliquam, , \ \ .
cur in iis perso.verarent, quae a principio statuis- "
sent. Nunc palaai esse, cos de iis loqui, q u nec C : , unuio diem sunt eadem, sed varie commuianiur. \
, , Quare et vcrba curn rebus ad corum utililalem
oporiuisse congrucre : adutonebaique , u l e pru- . deniioribus aliquem miltercnl, quem, quid ipsis ; * \ ,
expodiret, docere posset. Et si quidem is sibi as- . "
\ ;
senliretur, bene; sin auiem, rursum eis inlegrum
fore, ea pcrsequi, qua; profeclura duccrent. Sic
'
Ule verbis quodammodo cum ipsis vclilabalur, Qui
cmn respondisserU, missuros aliquem, si concilio ' , & ;
placuisset, poslridie Ricbardum, Nicepbori pa?da- . \ *
, ' gogum, caiteris nobiliorem ac prudenliorem m i l tuul. Congressus cum eo niagnus domcslicus, sic .
a i t : Neminem ego morialium, nisi a inente rieser- ;

tissimum, non ad finem aliquem, in quibuscunque
actionibus suis respicere judico. Qnod igitur pri- ^ , '
\
mum fidem prodidisiis, et nunc in obsidione islam
* ,
animi, qure videlur, aliiludinetn adbibetis, non
*
alia decausa id facere vos aulumo, quam ut Niccpboro despotae filio ad principalum, et vobis ipsis ,
; .
aliquid ad fclicilalem adjumenli afferaiis. Ergo
agc, ulruoique considcremus : ita, u l si quidem ex \ \
iisqua? fa< la sunt, aut ex iis qjiae speralis, invc-

ncriinus quidpiam, quo cotisulta vestra finem
ftuum florlianlur, id ne omiltatis : sin conlra inve- , \
nerimus, qtiam vos suspicamini, ut non 321 so-
1
Jacr biPonlani nolae.

(70) De polypo haec Plinius, l i b . ix, cap. 29 :
cauda veto qum est hhulca, el acuta, in coitu. Casterum

Polyporum multa genera; lerreni majores, quam pela- per brachia velut acetabulisdispersii haustu quodam
gii omnes brachiisut peitibns r.c manibus utuntnradhccrescunt, tencnt $uvini ut avelli non queant, ete.
9
649
1IIST0RIARUM LIBER
It.
' j - | , q d verom et rectum est deseratie, aed

\ , ^
et miiii bcno coasulenti obtemperauduui exislime ;
lis. Yos itaqoe nullo imperaloris peccato offensi,
' \ , ad Tareutinos ttansfugislis; nec id sinapliciier ot
, \
incoiisulto, 8cd rati iUorum opibus Aearnauia
\ . potiiuros. Uoc aulem, proh ! quanlum ab effecli
\ - abeei? lpsi enira sua privatim cupidnale et avari, ,
lia iropuJsi, saepius isi Acarnanas cuin auigiio pro , ' ^ fecti exerciui, rogionem quidcui populalionibus ct
. uialeficiis iixfcstani babuerunt, urbem tainen nul, \ '
Itnn necarmisespugnandd ceperual, acc obsidendu
'
ad deliiionem coegerunt, sed copiis noa pamni
, \ imiuinttiis, remearunt. Paucas, nempe Boniitze,
.
Naupacium c l Bolbreutum excipio, quibus Acar ,
aani;c prUicipes, ut cos belli coalra knperalorem
, * - socios haborent, cesscrunt. Qui igilur cum Acar ,
nanibus solis bello contendeutes, nibil egerunt,
quae spes supcraturos nunc presenlem iuiperalo, \ \ ,
rem cum cxercitu, qui el aiias polnit, et nunc
- facilius potesl cuiu Acarnanibus et Tarenlini.i
' . - siinul bellum gerere ? At nequc vobis spcrare
^ , licel, Acaraanum aliquos vestro exemplo defcctu\ \ /
ros. Nam qui prius vobiscum defeccranl Rbogii
^, \ jJ5ov '- et Arta3i, rebus suis probc consuleules, itnpcra \ ; , '
lori se addixcruut, muitaque sibi ac civibus su<s
\
ab co dona conseculi, folicera stalum invenerunu
\ , \ *, * Tarenlinos itaque, etiamsi venerint, parum dUt
, \
nibil vobis operaB navaturos demonsiratum e s l :
, prorsus autem non venturos, inde conabor osien. \ - dere. Quicunque aut propler privalas offensiones,
,
aul ut socius belluni capessil, principio quidem,
. *0 \
dum armis ei pccunia est instructissimus, in>
, , pigre opus invadit; si scmeJ iterumque id fruslra
,
feceril, langucscil iuipetus. Princeps igilur Tarpn^ ..
lina vcstra opinionc, ct vero eliam nostra, proinplc
>
pro vobis belluui capessens, uno boc anno, quo a
, \
nobis oppugnamini, comparatas triremes bascc
\ ;,
mWil, quae lanluni abest, ut vus defendant, ut ncc
* \ ,
tctpsas qucant dcfendere. Blc cnim juxia niare ca* , , \
strametante, nec descendcrunt classiarii, nec quaî
,
csseul morlui descendcre poluerunt. Reliquum
:
cst, ut vacuis manibus ad eam rcdcanl, a qua
' ,
missi sunt. Que cum intelliget, bellum adversus
, imperatorcm nec modicis sumptibus, et magnis
. D egcrc iaboribus, de caetero qu% effici non possuul,
, ,
non tenlabii. Vobis vero illo frustratis auxilio,
* . aliud nibil 322
resiabit, quam ut vexati et re ^
rum cgcstate oppressi, pro mancipiis \os tradaiis,

ac scdibus vcslris profugi servitaiero serviaiis,
, aut bic in oppidulo aesiuoso ac fcetoris plci.o ob ,
sessi et concluui, cum populo universo inlereatis.
;
Quamobrcm hinc utijitaiem, quam vobiectim de,
spoia vesttr cx bac defcclione capturus sit, pcrspf &,
cere licet. Quod si eiiam concederemua, cum
; , ingenti apparalu concitnlos buc venire Tareminos,

incertum est, num ei sic nos Acarnauia queant
\ .
dcpcliere, qui nec a solis Acarnantbus, quamvis
\
cos sa?pc aggressi, sine detritnenio potueronl die*

ccdere. Quod si et hoc daremfls, IHQS nobls pou m
PATROt.
GR.
CLUI.
651
JOANNIS CANTACUZENi
feTi
tentiores exislimalos, urbes subacluros; niliilo-

minus lam quoque misera erit vestra et infelix
conditio. Necessario enim illis servietis. Non enim
profecto adeo insipientes sunt, ut quod snepenumero cupieruul, si id post magnos labores et
pericula assequantur, ciira* ullam necessitaiem
vobis condouent. Quale autem et quam durura
Tarentinorum aliorumque Latinorum imperium
sit, vos experientia ipsa melius quam nos cognovistis. Quocirca sivc adjuvabimini a Tarenlinie,
sive non; sive nos vicerint, sive a nobis vinccnlnr,
nihil aberit, quoroinus in extrerais malie verseraini. Sed nequc nos diuturnilale reroissiores factos obsidioncm soluluros arbilrari prudentis est
bominis. Nos ipsi quidenr non seroper vobis assi-
. * *
!| , \ , ;
, , . *
\
, ^
.
.
, , /
. \
, \
debirous. Nunc enim imperator, arbitrans ipso
,
, , ,
evenlu doctos, quam de vobismet male merueritis,
raulata volunlale ad se accessuros, et ipse adhuc
exspectal, et quas in aliis urbibus babelis faculta- '
les, nondum in alios dispertil. Si vos calculum , , .
reducluros desperaverit, 11011 vestras duniaxat, scd
et cognalorum vestrorum forlunas Acarnanum \ potentissimis gralis dabit. Qui sui quaestus cupi- .
dine cororooti, vel ulira vires animosi, et parvo ab
iinperatore acceplo praesidio, ut perniciosissinios ,
, , \ *
bosles vos oppugnabunl, nec obsiderc cessabunt,

quoad subactos cum conjugibus el libcris patria
,
exlorres reddiderint. Nos cum iinperalore domum
,
revertemur. Yidete igilur, quibus casibus boc
bcllum vos objectabit. Si me nieliora suadenteiu

audierrtis, vosque et urbem iinperatori dediderills, ^

primum quidem, quod sludetis, Nicepboro despotsc yestro coiLmodare licebit; cgo enim Oliam
mam ei uxorem conjungam, quod in sumraa fclicilale ponenduro nec vos nescilis. Pralerea ut
filiuui roeum 323 *ducabo; et imperator, qui
roibi bene vult, mea causa bonoribus ac beneficiis
apud Romanes amplitudinera ejus illusirabit. Adde
quod c l vobis non pauca bincemolumenla parabiiis.
Nam ei. bic opes vesiras cumuiabil imperalor, et
quic cepboro despolae veslro assignabunlur, ex
iis fructum aliqueui capietis. Plura acervanda
dictis non censeo, cum ex his, qni sapiunl, possint
inielligcre, quaniam viro malorum bellum, quanlam vicissim bonoruiu copiaip dedilio allatura sit.
Yos considerale, et utramvis eligitole. Ut absoltit
domesticus, Ricbardus inler familiares Nicepbori
prinias lcnere se ipre quoque non negabat, tamen
ad illos quoque referendura, et communiter quki
agi conveniret, decernendum. Approbante magno
domeslico, die sequenti redilurum responsumque
relaiurum pollicilus, in urbem se recepii. Coacto
c praesenlibus conventu, quaerunt, ecqutd se e l
oppidnm tradanl , magniquc domegtici raoniiis
obsequelant faciendam consensu flrmanl. Postridic
redieng Ricbardus Dfcum tesiatur, ipsos ueque
odio imperaloris, neque sui quaesius caosa ojus
frcnos excussisae, sed opinanles, si primi deficerent, reliquqa Acarnanas secuiuros, et boc modo
6 ?
,
\
, \

\ \ , *
\ .
;
* \
\ ,
, \
.

,
' \ . >
\ ,

. \
.
, \
\
.
,
* \ ,
,
; .
,
.
, '
\ , ,
653
IHSTORIARUM LIBER .
654
\ - palernum regnum Nicepboio restilulum i r i , uliro

se periculo involvisse, ut Nicephoro, inqtiam,
, .
auxilio essent, et sibi decus comparareitt. Rebus
\ , aulem relro sublapsis, conlra exspeclalionem
,
evenisse. Nunc ipsis quoque diligenter siatum
.
suum conlempJalis, nihil in prascns vel slbi, vel
,
Nicephoro repcrtiim utilius quam quod ipse sua \ sissel. 0"apropter e l se et urbem eos pcr mauusr
\ & . cjus imperatori (ransdere ; nos&e ipsum, quid rebus
eoruin quain oplimc JTaciai. Tum maghus domesti ' cus illontm ad parles meliores conversioncm
, , '
laudavit, et quibus ogerent, al) iiopcralore impe '
traturum fldem dedit, jussilque, ut j n urbeni regrcs ,
* , \ sus. cum Nicepboro ct aliis ad sc reverterelur.
, \ , .
, ,
, \ .
\ \ , ' ,
, , . ,
' .
, , \
, \ .
* .
1
324
CAPUT
XXXVIII.
Niccphorus cum primoribus domestico ad imperatorem deductus, humaniter et munifice bccipitur.

Matthasut Cantacuunut magni dometttci filiut, Demetrii detpotos jtUatu ducit domum. Enixe contendit
Apocauchus, ut $ibi menathum fieri liceat. Ejus preces imperatori sxupectce $unt. Expluratur animui.
Iterum in&tat, et claui$ eontra Barbaros prcefecluram, ut sibi et nipublicas salutarem petit et impetrat.
Imperator Apocuuchum pro ignave et improbo habeU RecentenlUr castelia guv (vdifitaw, et urbu qna*
instutrarit.
N
C
,
\
,

,
.
, \
,
\ .
, \ ;
, ,
, ^
, \ .

.
, ;

,
\ \ , .
, \

, -
Postquam die aliero Nicepltornm dtftam secuni

adducentes in caslris adfuerunt, Tarentinis adbac
cum cla&ee phesenlibu* et quac fierenl aspicientibus, domeslicus Thomocastri praisidiariani ifaanum
reliquit, ne quid exercitu recedenle Tarentmi per
injuriam molireniur; ipse cum Nicepboro dica
aliisque ad imperatoreiii rediil. Quds ille accipii
bumauiter, ct muneribus mullis honorat; Nicepborum Panbypersebasti digniiate condeoorat, pracipuaque benevolenlia et familiaritate dignatur.
Cumque in Acarnania dies adbcc plus vicenos mansisset, et quaa ad urbes tutandas potissimuui perlinebant, praescripsisset, biemis initio, mense Noveuibri instanie, Thessalonicam reverlcns, ibidem
biberna egU. Eadein MaUhiei CaaUcuzeni primogenili magni domestici nuptiae cum filia Demelrii
despolae, Andronici Paldeologi seaioris filii, Tbessalonicae siiropluosissiniae splendidissbDxque peraciai siuit. Secundum qiias hieme jam pracipiti,
dum se impcrator ad reversionem Byzanlium
inslruit, Apocaucbus cubicuio sacro pnefectus inde
veniens, paucis posl diebus maguuni doiDe&iicuni
adit, quibus olim beneficiis ultro ab eoesseiobligalus
ia memoriam r c d i g i l : rogat, ut filii sui lediluum,
quos in singulos annos caperel, iniperatoris conccssu bseredes instiluaiUur, sibi autem ejutdem
bona venia moitasierium liccat ingredi, valedicentcm rebus hujus viuc omnibus, et In una taiilummodo folliciiudine versanlom, quu oacto ex anima
655
JOANNIS CANTACUZENt
f?>4
sua l o l maculas quotidianis nclionibus inustas , \ ,

, ; ,
eluat; et hanc unani causam profcctionis bujus
; .
sibi exslitisse. Magnus domeslicus illum vcra nar ,
rare opinalus, nec se id permissurum, nec cum
,
nnpcratore supcr ea re loculurum asseveravit.
,
Apocaucbus nirsum ac saepius accedere, idem

flagilare, et jurare se ex animo petere , 325
.
biquc lam frugiferum nibil posse coutingere, quam
a mundo secedcre (71): nec susceplam voluntalem
deposilurum , quo rcs cunque ceciderit. Orabat .
igilur suppliciler, ut ad mulla in se bencfacla hoc ,
postremum adjiccre ne gravarelur. Baque ille , \ .
quidem serio, ut videbatur, boc efllagiiabat. \ , \
Magnus aulem domcslicus quanquam de isto seces- , \
su doloiis c i anxius aninii, lamen quia pclilionem
vidcbal monienii uaximi, cam impcralori exponit: * , \ *
queni suspicio vera incessit, rcm non ita se ba . \
bere, scd alia quapiam dc causa tolum fingi. Pro-
imle mirari se dixit magnum domesiicum, si fideai
*.
possit iribuere. Quo assevcranlq, esse aliter non
. ,
pnssc, Ergo tu, inquil, pericliteris vclim, eique

dicas, non probaturnni, scd molcsle laturuin po, ,
lius imperaiorem, si a vita comiuuni se rcmovc .
rit. Verumiameu ne rem adco boncstarr., Deoque
,
aniabilein impedicndo videaiur ei bona invidere, ' , ,
non repugnaturum. Non opus esl, excipit niaguus
,
dcmesticus, lenlandi gralia baec ei dicere; simul
.
enim responsum audici, valediccl ac seccdci; scd
, , ,
poiius, quid eo cgeat, coeplo probibenduai. Im
peralor,iierato jubet eademdiei; nam audienlem Q , \ / ,
.
fore, ei in slalu priorc pcrsliluruin. Paret donie
\ \ ^
sticu-i; imperaloris responsum Apocaucbo renuii , . ,
i L t . Qui ncc Lolum quidem audire sustincns,
;
pulare se a i l , secessum suum imperalori ciiam
;lque eliaui jucundum accidcre, ejusquc faculia- , \
, iciu libenlissiine c o n c c ^ r c : quia vero ipsi domc. \ '.slico displiceret, non se faclurum. Is verbis ejus
anlea se circuiusciipluni fuisse inlelligens, impe- . \
ratori jocabundus quid ille respouderil narrai. , \ \ .
Unde niediocrilcr delecialus imperalor, doine- \
stico per luduui, Saltem nuuc credes, inquii, me .
,
soleriioiein esse le, roagisque nosse ex bominum
verbis coruui sensa conjicorc. Tum domesiicus, el , '
jampridem crcdidissc, ncc ita excellere ipsutn j u dicio, laleret; elnunc inaxime confiteri, sc ab D . eo intelligeudi prudeulia longe viclum esse. Haec
\,
iili inler se jocanles. Apocaucbus paucis diebus ,
inlerjectis, dcnuo magnum domeslicum conveniens, .
mundo penilus nuniium remitlere non sibi licuisse , \ )
dixil, quanlunivis id ardentissirce cupivisset :
, ,
veruni sccuudam, quod aiunt, navigationeui sibi ,
occurrcre, ul divisis inler iilios facullalibus, divi- *
tiarnm sibi parlem poiiorcm relineal, quam in
,
bellmn Pcrsicum conferat. 326
$
cnim, in , \
quil, quomodo plcnis classibus insulas jatn prope

S I #
C]S
Jacobi Pontani not

(71) lslum eecessum
, el alibi appelial. inde
, ad verbum, sccessores. (Joid auieui
mundi nomen sacris scriptoribns valeat, quis u m

crassa Minerva, ut non intelligal ?
G57
HlSTOIilUlUM
;
?. ;
, ,
, ,
, . ,
, , ; \
, \ '.
.
\ , ,
\ , \
. ,
, \ \ , \
, ,
, \
\ \
*

\ \
* \ ;

\ .
, \
,
6.8
L13ER .
in scrvitulcm redegcrir.l , quomodo Thraciam el

Maccdeniam, eo irajicientes, imo et Helladeni ac
Pelopounesum incurscnl. Quarc si libi primum,
deindc imperalori abs le persuaso conducerc videbilur, ut Byzantii insulartinique prafcctum ine
declaretis, pecuniamque ex serario, quanlam volueritis subminislretis, ego addcns de mco classem instruam, omniquc diligemia et alacrfiate
cuin Barbaris decertabo. Puto autem navaltm
istam expeditionem mare oblinenlem, Barbarosqite
coftrcentem, ne in insulas et conlinenlem grasseu
lur, cum Romanis non parum profuluram , l u n
ad animae meac salutem momentum prcecipuum
allaturam, si mihi argenlum meum ad fulura tanqnam lytrum pcccalorum impendenli, a Barbaris
aut capiivum abduci, aut inierfici contigerit.
Quaudo igUur ad commuae Romanorurn, el ad me
seorsum, ad salutem aniime non parva ex tioc rednndalura est utUilas, impcralorem et le rogo,
iti hocapud rce bcnciicium ponere velilis. Magnus
domesticus Apocauehum sibi et roipublicne commoda petere judioans, assensit, el facturuin spopoDilit, reque ad imperatorem relata, cum ad
petilioni b u i c , veluii reipublic saluiari, obsequenduni impellere inslitit. ltnperalor, num cx
animo isla cilraque dissiuiulationem dical sciscitatar , audiensque non quasi aliud agenietu, se\
dedita opera dixisse , Equideui le impense miror,
inquit, cam ad hujuscemodi conalus Apocauchum
v
\ , g idoneum censuisli. Si enim arbitratus esse amictim

. ; \
tibi, boc in euro collocare merilum voiuisii, ciede

mibi, tuletibimet illudis. Tara enim ego tibi in:, ,
micus alque boslis, quara ille amicus. Si aulem
\
bellum ei conlra Persas aggrediimdura suades,

amplius miror, undenam tu persuasus idera mihi
. * persoadere nilare. Nunquara hic bomo, nunquam
'
> oroni vila sua mililare aliquod facinus edidil,
neque edet sed iribulorum publica^que pecunias
, ,
, et rediluuin coacliones procuralioacsque euai
. deleclanl; in quo munere quouiam consenuil,
\ - jure multam experieniiani est adeplus. Haec
, autem ncgotia et praelia raaritima viruni qune*
r u n l , inaxime, qui militiam a pucro tolerave. ,
,; * r i l , claraque forliludinis et beUicae exercitalio , D uU docnuicnla saipe dederil. Tam i l l e , so
quoque baud ncseire, Apocaucbum quandiu a.ibin'
,
vixerit, in nullo opere militari versatuai, 3 2 7
, \ .
ncque ullum vcl geaerosi animi vel uûs b llici
, specimen prodidisse. Quocirca nun se auctorem
,
esse, ut lanquam accommodato duci bclluni Pcrsi*
\
, , cum mandeiur, sed cum vbieat Persas pedcsiri
; . equestrique pugaa valcrc pluriuium, quil U 3 du\
bene. perilus opponi dcbeal, navali autem coti ; \ ; ,
fliciu cosdem proptcr insolcnliam timidisstmos,
,
facilftque a quovis obvio superari : ad bac. in

Romanis irireiuibus iore navalis et tcrrc5.tris
\ : .
* , \ ; \ praelii scieniissimus, quos ille inagislros capcre
. poteril , ideo se exislimasse, cjus ad res prxriaras impelum rt-tun i non oporlcre, et ui uava n
"859
JOANNIS OANTACUjEENI
lis exercitua imperator fiat, rogatum venisst*.

Forsilan enim ardorem ejus limiditaicm pristinam
ci insciiiani compensalurum, el alicui rei agendae
aplum atquc ulilem reddilurum. Uursum imperator, Quia te ad triremium prsefccluram Apocaucbo
mandandam mire propensum cerno, plura non
dicam ; IU quod delibcralum habes, facias licet.
Ulinam falsus vates reperiar. Post collofluium
istuc, ubi cerlum fuii, Apocaucbo Byzanlii insu
larumqae prsefecturam cum earum vecligalibub
commiltere, instrumenlum imperaloris nomine
confecium est, quo ille classis conlra Persas dwctor designabaiur, et dc aerario centum aureorom
millia samere jubebalur, u l hinc et ex propriis,
quod illicebalcr, triremes compararet, ac mercenariis militibus de victu provideret. His litieris
acciptis, et prafecluram conseculue, Byzaniium
venit, ijpc eas in convcntu legeodas csbibuil, u l
nmncs nossent, classem imperatoriae erga illos
benevoleniise ac solliciiudinis opus esse, sumpUimque de imperatoris pecunia suppedilari, quo
proinde illum vulgua admqrmurationibus ei laudibus proseqqerelnr, sed cas quidem occullavil.
Ipse cum a quaestoribus clam pecuniam acciperet,
domo sua manifeste aliam pelebat, ei triremes
iislruebat, ac popularein auram captabai, magnop<*reque celebrabaiur ab omnibus, quod nec pecut.Hs suis, nec laboribus adjurandae reipublicae
causa parceret. Gonlra imperatorem autem, ut erat
consculaneum, apud plebem qucrche murmuraquc
txcitabantur, ut qui sabjectorutn commoda nullo
,>'JCO baberet. Apocauchusinslructis iriremibus insulasusque Chium circumnavigans,cum in novern Periicas naves incidisset, iis cum ipsis vecloribus politus, Byzantium relegit. Imperator, ut ejus inlilteris
b.upprimendis ncquitiam, et quomodo in vulgum
voces sparsisset, non imperatoris, 328
d
rsse pecuniam, qua in (riremes impenderetur,
rcscivit, in bominem excandescens, magnum domesticum, ut ejus perpetnum fautorem his verbis
compellat :Sentiu* qtiid Apocaocbus struat? Ego
vero, (ametsi frequene quod erat mearum partiutn
volui, abs le inipediiue oroisi. Nunc mihi ad ea
quae e republica fore judico facienda, nibil erit.impcdimento. Haec ille irarum plenus. Doroesticus
sibi oonscius ut auclori hujus tragoediae (ipse nam.
que imperalore nolenle pr*feciura illum auxeral),
cum silentio discessit. Imperator usque ad vernam
linipeslatem Tbessalonicae moralus, inde Didyraolicbum et paulo post Byzantiam sc conlulil, ubi
cum haud diu mansisset, rursum in Tbraciam eral
egrcssurus, u l anliquam urbem jam eversam, alicubi muris usque hodie adbuc integris (cujus Arcadium Tbcodosii magai filium conditorem ferunl, a
quo c l nonien invenit, Arcadiapolis dicla) reaedificarel, loci natura deleclalus \idelicei. Erat siquidem imporalor etiam aBdiGcalionum pcrcupidus-,
paratusque non necessitalis modo, sed et voluplatis
fausa in edificia sumptus impendere. Cerle propc
S
6 c e
, ,
. "
' \ ,
,
* , (5 , \

\ \ ,

,
\ *
. "
\ ^
, ,
, , ,

. \
* '
*
. "
\ *
\
; , ,
* \

, ,
.
\ ,
,
' ,

,
,
*
*
,
, .

;

. ,
, \
, * . "

, \ \
. ,
. \
,
, ,
,
, \ ,
\ , , ,
;
1
61
IltSTORlARUM L l i i E U If.
, . \ Thessalonteam a fundamentis Gynaecocaslram ap pelIalumconstruxit,el lurrim magnitudine maxima,

. alque ad bosiium macbinas excipiendas validis. * ; simam imposuii ; unde el nomen gorlila est, qitia
( quamvis a feminis defensa, quemvis hoslium i m . ;), pelum elusura sit. Juxta Pheras Siderocasrum
^ *. excitav t, et ipsum ob murorum soliditalem cgre , giam sic nominatum. Ampbipolira autcm ad Stry, \ - monem lluvium , urbem Craecam et velusiam,
; \ , muliis abbinc annis dirutam iusiaiiravit, ei ex
\ , ^ urbibus finilimis coloniam eodeduxit. Quin el aliain
Th raciae marUimam urbem ab Anastasio inipcra (
tore, ut fama est, conditam et ab eo dictarn, lum
,
" - autem deslructara resliiuil : non toiani illam quidem, sed quantum potuit, rooenibus complcxas, ct
) , \
, \ Perilheorium indigiiavit. Praeterea baud procul a
mari casicllum Dipotamum aedificavit. Alque baec
; , , omnia non gloriae causa magis, quam ut loca, in
\ . \ quibus ea consiruebat, secura ac tuia rcdderet,
Arcadiopolim vero, Sqtbarum incursionibue pro , \ bibendis necessariain, majoribus impendiis ioslau rare, et nobilibus incolis ibidem collocalis, feliccm
\ - ac beatam, et inter civitates Tbraciae eecundam
, , roagnam illam urbem longe principem efliccre voluil*
. \ , \
\ .
.
. \ \
\ , ' ,
, , ' , \ '
, , * .
, .
, , \
> | \ , ^.
.
#
329
CAPUT X X X I X
De Barlaamo monacho Latino, quomodo iurbas in eccletia Constantinopolitana

exorsus sit. Laut
Gregcrii
Palamce,
et duorum ejus fratrum,
propler
monachismum].
Monetur Barlaamus,
ut genut vitas
laeerare conviciis desinat. De lumine, quod sanctos circumfulsil.
Divinum et increatum
tumen videri potse oculit corporeu. De lumine in tnonte Thabor, quod Barlaamus increatum
negai.
\ , C

, , .
\ , \
& , \ \ \ ,
\ \ , \ ' -
Caeierum quibusdam turbis in Ecclesia excitalis,

paulo post, dum earum occasiones ainputandi commoditatem exspectat, vila excedit, infectte omnibus
quae fuerat meditalus. Monachus enim quidam e
Calabria profecius, Lalinorum moribus et legibus
edocalus, nomine Barlaamus (72),aculus aiioqui ct
perspicax, et ad intelligenliam explicandam disertissimus , insuper in Euclide, Arislolcle, Plalonc
volulalus, et ob id illustri fama, ad calainilatem
Jacobi Ponlani nol.

(72) Meminit bujus monachi et Gregoras, l i b . x,
el similia noslris scribil, quamvis brevius. De eodem, lib. n, Be magnitud.
Romancs Ecclesias, hunc
\n niodunri Slapletonus : Nihilominus
sub
proximo
imperatore Andronico juniore

cum mmis Benediclo XI! Conslanlinopolim
legatis pro
Eectesiarum
unione, omnem collationem ac disputationem
Grceci
perlinaciter
recusarent,
unus Baxlaam
monachut
Calaber Consiantmopolim
prt>fectu$, hcereun hanc
Gracanicam
tribus tolis annis publiceexagitavit,
ne%
mine re$i$tente, donec Palamam quemdam Crcrci ith

opponerent: quem cum ex scriptis ejut hcereticum
hominem u$e in publico consesstt, cui et imperator
interfuit, probare vellel, ab omnibus explo$u% audiri
%
non potuit. Hacienus illc. Quod auleui ba laudatur

Palamas, et vituperauir Barlaairttis, ignoscendum
est, juxia illud, Doribut
Donce loqui fas e$t. Pr;e-
lcrea non Constantiuopoiim , sed Thessalonicam

primum venissc Barlaamum ex noslro liquet.
f.3
J0AN3HS CANTACUZENI
664
Romant impcrii .Tbessalonicam advenit; multis

\ :
enim magnisqtie seditionibus Ecclesiam pacalam
. ,
implevit. Qni com se Latinorum dogmata proQiga ' ,
tiiruin simulassei, libetlis adrersum illos compo , \
siiis, conclusione ralionum demenstrabat, eos in
religionis docirina hallucinari ac labi, noslrisqoe *
gaudebat inslitutis et legibus, et a se Laiinorum
cxrcmonias atque dogmala ex animo damnari aper- .

tissima dabat indieia, ul apparcbat. Ob hanc igitur
sacram, et illam aliam civilem erudilionem impe- \ ,
rator bonore el amorc eum dignabatur, et magnns ,
quoque domeslieus cnrabat et diligcbat; nec illi
quidquam ad felicitalem deeral. Hic ergo Barlaa- . /
, ,
mus sivc stalim a priacipio ea opmione inibutus,
sive posiea immatatus, vel, ut dicam rectius, a
.
\
t
1
_

_ _ *.
,
lommuni Cbristianorum
bosie
instinctus,
occasio-
nem quamdam aflectans, qoa noslra quasi per coinoediam iraducerct, et bellum. nobiscum apertnm
gereret, velut discendi causa ad quemdam ex iis , ^ 1>,
qui dicunlur quiescentes [ sive solitarii}, menleac ,
ralione plane vacuum, pauUirnque a brulo diffe- *
renlcm, neque idiotse saltem insiar prudentem ac- ' , \
, \ ;
eessit, sequc ab ipso inslitui, et modom vit soli. ,
lariae, ac praecepla obedieatise ab ))lo discere velle
.
simulavit. Quem precibus v i c i t , paucosque apud
eum dies mansil. Postbaec ab imperiio illo conlcn-
dil, ut se genus illud viia? doccrct, el quomodo ipse
. ,
quoque vcl ipso illo die inter solitarios rcfcrri
posset. Qui dulum haud olfaciens, c l nimia levilate \ ,
4ij
claius, ctim alia hominem improbissimum ipse C

ilullus docuit, tum 3 3 0 <! P paalalim pro
ficienlee solilarii, et iranquillc precaiionibus inlenti, exsuliatione aiiimi et divina quadam inexplicabilique yoluptale perfundantur, et oculis corporcis lumen se circumfulgen* aspiciant. Barlaamus
et alioqui bominem valde indoclum amentemque
judicarc, ct lumen audiens cerni oculis corporeis,
non sibi lemperare, quin comniuniler solilarios in*eciaretur,, eoa impostorcs, mendaces, Massalianos (73) et Omphalopsychos (74), germanorumque
E;clesiae dogmatum corruplorcs, ct siinilibus vocabulis appeliaas, palamque lestificans, omnes ab
eorum consueludine refugere deberc, qui seducercnt ct seducerenlur: quos oportcbal virtutc pcrfcctos el doctrinae religionis perili&simos esse, ^
uipote quibus calieri inorialcs, propter eam quam
pra sc ferrcnt pielatem, auimas suas crcdidisscnl.
uo
a c l
,
, \
, \ ^
\ \
.
\ ,
\
,
, )
,
\ \ ,
\ ,
\ \
,
,
,
.
Jacobi Pontani nol.

(73) llassaliani, seu Messaliani eub Valenl. imperatore el Damaso ponliiice nali, circiler annum
Domini 380 a quibusdam dicli Euchiue, id esl,
orantes, a nonnullis Enlbusiastae, id est, numine
afQaii, daBnione videlicel. Negabant animos creari a
Deo. Nullain baptisino virtuicm tribuebant. Eucliaristiara docebaut nec prodesse liomini, nec obesse.
Laborem manuum ut maium avcrsabantur. Somno
indulgebanl, el somnia sua propbclias appellabanl.
Vide Theodoretum, lib. iv, cap. 11, Hktorice eccle$iastica; Nicepbonira lib. i i , cap. U ; Cedrcnum, in Gonstantino ; Auguslinuui, lib. Dc hares.,
(74) Exislimat Grclserus nostcr Barlaamum vocasse bos monachos ), ad vcrburo,

umbilicanimos, quia eos ul vcntri dedilos noUre ac
pei>lringere voluit, quasi animam in vcnlre ferentes, eo niodo, quo olim Terlullianus ad Moniannm
transgressus, orlbodoxos appollare solebat psychicos, animales, Tolupluarios, etc. ui
sint gaslriniargi : seu, ut Apostolus Greteuses vocal, \, vcntres pigri. E l Niccpborus
Gregoras Barlaami parlibus poslea sludens, m eosdem monacbo>; ul craputo ei vinolcntia! dedilos,
accrhc invcctus esl, ut libro quarlo Canlacuzcnus
scribit.
HISTORIARUM LIBER .
666
; - Alqnc haec non vcrbis laiUum piiblico contra sta ,

lum solilarium , ni causnm erroris disseminabat,
, .
sed in liiteras quoque redigebat, ui extiarent sera per ejus coiitumelix. llaec TbessalanicaB acia sunt,
. quo tenipore tmperator in Acarnaniam abieral. Ibi
,
cum mulii solitarii versarentur, qui jaclaios a
, Barlaamo sermoncs ferebant graviter, lum praescr ,
tim Gregorius Palamas, qui poslea archicpiscopus
Thessalonicensis renuniiatus eet, genere Asiaiicus,
* , 6 , el in aula imperatoria eduealus. H i c e t duo fralres
* , cjtis, setale admodum puerili possessiones, parenles,
, - et quidquid esl in hooiinum viia conspicuum et
, , admirabile, c l honores ab imperatore promissos,
,
ut parvi aut nullius raomenli reliquerant, Chri ,
slumque soluro gequi,etquae in coelis esi claritatem
' ,
expetere insiimeraat: ac Nazaraei Christo facti (75)
' ,
paupcrtalem magis possessionumque inopiam , eg
.
subjeclionem illius caasa elegerant. Atque apud
( Aibo sanctura raontem degenles (quem qui coelestem
) civitatem appellaril, non erraveril) Patris ibidem
spirilualis arbilrio, seu obedienliae se consecraranU
, ,
Ubi nimirum in spiriuli circo illis cerlanlibus, et
; cursum pro animae saluie currenlibus, miniraus
' oalu primus decessil, ad bravium supernae voca
lionis profectue. Non diu posl illum magisier vin ,
culis terrenae bujus el abjecue caruncul* cxeolulus,
. - ad eiim quem ab inilio concupicral, evolavil. Gre ' gorlo aulem et fralri, qua&i orphanis a palre rcli, *
ctis, visum esi, non oporterc jara a?tali credere;
* C quare alteri palri spiriluali se subdunt, sub quo
* , octo annis transaclis, postquam et illc ab his rebus
, ^ moriena recessit, apud Sceleo Berrboe*' aidificalo
, 3 3 1 monasterio se Gregorius includit, omnique
, labenlium ac pereuniium cura deposiia, secum
, - solo et cuai Dco colloquens, deceiinimn ibi tradu, , cit, sludens vebementer fraugere appeliliones suas,
; * et spiritui eas subjicere, adeo u l ex absiduissima
, asperrimaque pielatis exercilalionum usurpaiio , ne (76), el spcluncae frigore, in difficilem morbum
, delap3us, non procul ab iuierilu abessel. Indc cum
posi annuni decimuro, aucloritate Pairum iilic

, dUcretorura (quorum oplimis cousiiiis rcfragari
f
Jacobi Pontani not.

(75) Monasticum babilum supra indumentum ranlur sanctificanturque
(76) Apud sacro9 auctores est vilaro
Nazara ornm appellavit, et nunc monacbos Nazasanclam ac religiosam |irofiieri.'Unde
rxos nominat, propter similitudinem vitaB moruaique. Lex aulem NazaraBorum baec cst, Numero- ;, pro pio ac Dei cultui dicato
atque consccralo vita? genere usurpalur : et
rum cap. iv : Vir sive mulier, cum fecerint volum,
appellari solei, qui pielaiis colend* sludia
ul sanctificentur, et se voluerint Dotnino consecrare,
te totum mancipavit. A l quanquam bujusmodi
vtno, el omni quod inebriare polesi, sc abstinebunt.
vox plcrumque iis duutaxai tribualur, qui ad
Acetum ex vino et ex alia qualibel potione, el quidnionasricam vilam sc couliilerunt (unde eliam apud
quid de uva exprimitur, non bibent; uvas recentes
Basilium regula? illa?, quas monacbis sanciebat,
siccasque non comedenh cunctis diebns^ quibus ex volo

inscribuntur), certum ctl lamen, eaai
Domino consecrantur. Quidquid ex vinea esse potest,
I lius patere, atque ad eos onines etiam perlinere,
ab uva paua usque ad acinum, non comedent. Omni
qui, lametsi palam ac publice concepto voto motempore separationis tuw novacula non transibit per
naslicis legibus sese minime obslrinxcrint, lamcTi
caput eju$, usque ad completum diem qno Domino
in mundo ila vivunt, atque si iii monasterium con
comecratnr. Sanctus erit crescenle caxarie
capilis
ceselssenl, atque abjeclis. oinnibus volupUtibus,
ejus, eic. Nazarei fuerunt Samson, ut scripiuni <*.n
ac viiae bujuscc curis, loios se ad piclatis cullnm
/udicum cap. xm, cl Recbabilsc iilii Jonadab, nepotes Kecbab, Jeremice cap. LIII. Bene auiein boc ct divinaruin rerum mediialionem confcrunt. B i U
lius, Obscrvat. sacrar. lib. i , cap. 40.
lilis noinen imponilur; Naiarasus cniir. sonat l,aliue separaluty sanctipcatus; et tales Doimno scpav
57
JOANNIS CANTACUZENI
ncfas eral) tliscessisset, pnraum qnidero diu in ,

nionasteriis apud Aiho moutem v i x i t , deinde cura- * . "
. \ tione morbi urgente, Thessalonicam venil. Hic ergo
aiiique monachi Barlaamo sacrae quielis instiluto , ,
insullanti, muhisque cohviciis illud cumulanti suc-
censentes, quibusdam amicis ad illum pro legatis , \
usi, rogabant, u l lalia et senlire, et loqui adversus ,
,
quiescenles (sive soliUrios) desineret, et nepropier
\ , \
uniits imperitiam omnes damnarct, quodque ad
ipsum atiinerel, supremo ac perfectisîmo viiaa ge-
,
nere honiines privalum iret, dum quae non esscnt
mcniirctur, ct calumniis ut nescio quorum raalo- ,
rum originem oppugnarct, absiinendumque ab eo
,
persuadere conaretur. Sed si quid audissel inde . ** xal
centiits, insciliae dicenlis ascribcrc.t: ipsam viia?
rationem sanclara et divinain duceret, et ei obla- ^ ,

irare desistcrel. Si quid etiam adversus eamdem
\ , \ '
affectu non bono a recto detortus conscripsisset, lit
perditione dignum, flammis abolerct. Nec enim e.sse . ' \
' , .
fas nec secundum ralioncm, quemp am geomeirica,
, ,
astronomica, el iiumerorum proportiones volenlem
\ , \
percipcre, nednm ad indoclissimum , sed ad
,
dociissimum venltare, in vera aulem pbilosophia
\
et cogniiione rerum ooeleslium profanum ac non
,
inilialum magistrum adhibere. Oporluisse enim
illum ut pbilosopbum, et inlelligenlia praeslanteni \ . , \
iQiiltis, siquidcm lalia discere cupiebat, aut prius
, \
quaesisse a Deo bujiisinodi gralia dignatura (non
, enim humano intelleciu sludiove isla acquirunlur)
et sincero animo, atque ab omni maligniialc vacuo g ,
- rogare doccri (qni

^
(
^ )
accederc, et de quibus
vellet,
uliquc divinarum rerum gnarus, et quanium quis- ) , \
, \
que bujus disciplina? caperct, baud nescius, juxla
div!na? purgationU modulum non siatim ab initio (
aures flaecidas loniirui sonilu imbuisset, sed vilae \
prius accuralione, multaque scienlia, 3 3 2 et om- ,
niuin cogiiaiionum lerrenarum, ac raiioni consen-
, *,
tientium repugnantiumque deposiiione aninium
expurgare docaisset, et ita ad sacra vestibula hujus ,, \
divinae sapienlia? accedere, miriia Deuni,mulia viros ,
, 1;
bac perfeciione dignos habitos precanlem, ul ad
opHS taro subliroe, et bumana facullale superius, , \ \
adjumenio sibi ease ne recusarent), aulposlquam

propicr desidiam suam inconsullo ad proximum
accessisset, audilum eermonem illius inscitiae IrU D , \ buere : nec velui dedila opera, et lanquam inspe- ) ^ ,
raiuni Lucrum ea verba arripere, arroganlerque et
projecle in sacram quielem invadere, c l ea fruentes ,
maledictis conscindere, impostores, mendaces, Mas-
, *
salianos nuncupare, ex co quod audisset sanctos
, \
lumine circumfundj, pluriura conlumeliarum ansa
, ,
arrepta videlicel. Quanquam doclorem islum de
,
aliis quidcm merito forsilan, de hoc autem a ne
mine posse reprchendi. Nam c l alios multos perse *
cuti(,nis leinporibus pro Ghrisio dimicanles, hoc
, \
divinuin lumen conveslisse (77), c l saactum Anto
Jadobi Ponlani notee.

(77) Iloc ex bistoriis marlyrum palef, in quibus
pcrbaene lcgas, cos anlc iniiicum iribunalia, el inlcr
rnanus carnificum ccelesli quodam splendore circumfusos fuissc ; quo siuo Deus suos cssc lesies
69
HISTORTARUM JJBER .
670
, ;. " - nium contra lyrannos, sed conlra daemonas(78)

;
tyrannis borribiliores in acie stanlem, id quod ex
, \
bisloria ejus vilse pateat. Verum enimvero, si liis
' , , omnibus prateriiis ad primum exemplar recurren , dum sit, ôssc fleri ut oculis corporeis quispiam
\ , divinum el increatum lamcn contemplelur, pcr ' spicue demonsirarc licere. Evangelislam enim seri ,
bere, Dominum anle morlem suam prmcipes disci ;
pulos assumpsissc : et cum asccndiseet in nionlem
\ Thabor, transfiguratum esse anle eos, resplenduis . , \, scque faciem ejus sicul solem. Cujus fulgorem
,
discipulos non sustinenles intueri, in lerram ccci ,
disse.Si igilurilliet bomines, el adbuc imperfecii,
\ ; . circumfulgens ipsos divinum et increatunr lumen
,
videre potuerunl, quid mirom si et nunc sanclos
. , ^ superne a Deo colluslratos dicamus lumen cerncre?
, , - Quocirca se illum oralum vellc ut de bis rebus et
- loquendo elscribendo superscdeat; quippe qui de
, iis pauca, aut nibil noverit, imo vero eiiam scripia
; jam, ui multis non vulgariter nocitura, disperdat.
- \ \
Haec Gregorius c l socii Barlaainoper oralorem,cum
, , ;
spe, admoniônem hanc petulantiam ejus lingua
\ , coercituram. Quod secus evenit. Ut enim leg;ilus
; Palrum verba ei reeensuit, ad caetera quidem se
. , conlinuit, lucera autem in Tbabor incrcalam au , - diens , rem absurdam, 3 3 3 cxchmal, fumtim
. . * - cnim fugtentes, in ignera incidnnus. Audi, coelum,
. *
et auribus percipe, terra. Lux in Tbabor increata ;
, quid ergo illa aliud, nisi Deus secundum vos? Nibil
- Q enim increatum, nisi Oeus. Si autem lumen illud
: , , neque res condita , neque Dei natura esl, Deum
quid reliquum , nisi
, , , enim nemo vidif unquam
\ , , \ vos duobus diis servire, ui\\ quidem omnium fabricatori, quem et inaspectabilem omnes confite * ;
mur; alieri vero ex senlentia vestra sub aspectum
,
(
- cadenli, el increato lumini ? Ego vero haud unquatn,
). \ , quidquid landem s i l , a duina essentia diversum
, * ac discrepans, incrpatum arbitrabor. Ex his sermo, * nibus. tclut a carceribue effusus, contra Grego ; * riuiw aliosque monachos mulla verbo el scriplo
blalcravil, prauer caeiera etiam , [ i d est,
. ' divinitatem duplicaiam ] ipsis crimini dans. A l
' \, enim nec Patree se palam tueri parcebani, e l
ostendere, illura corrnptara doctrinam ei diviua
\
:
, \ - ^ sapientia erudilis ibeologis conlrariam introducere.

.
Barlaamus aulem anliquos eliam Iheologoa doctri \ na et vi persuadendi se euperaturum confisus,
\ ;
Byzantium navigat, Joanni per id lcmpus patriar. \
c h commenUrios suos contra monachostradil(*39),
1 Joan. , 42.
Jacobi PoDtani nolse.

sibique acceplos lestari voltiit. Verum illud divininn liimen, crealum quoddam lumen^fuit, non
divinitalis ipsius, ut inepte et indocle raliocinanlur isii G r ^ c u l i ; nam ct quidam inlegros libros ea
de re scripserunt.
(78) Post dcscriplam bnjus sanclissinii viri pugn <m cuni da^monibns, jta lcgimus in ejus Vtta,
cuius auclor esl D. Albanasius : Non oblitus Jesus
colluctalioms
iervi sui, eidem protector factus e*t. De-
nique cum etevaretocnlos, vidit dempir caslum aperiri, et diductis tenebris radium ad se luci* influere.
Post ejus splendoris adventum\ nec dcrmonum aliquis
apparvit, et corporis dolor exlemplo deletus est.
(79) Gregoras, l i b . x : Quare veritus Barlaam. ne
monachorum
manibus discerperetur,
pinribu*
jam
et e monte Alho, el Thessalonicie ac ByzantU accolis
covfluentibu* ( putabanl enim ignominiam illam ad
omne* irane pertinete) CoMtantinopolilanum
pa-
JOANNIS CANTAJCUZENI
071
6"2
c l synodum advcrsus eosdcm congregari inslat, /,

ul ciim rectis dogmalis pugnanlia illos serilirc ac
,
docere probnurus : in iquos verbosius invehens,
dc gemiiiata deilate eos accusabal. Palriarchae res
x * i ' ,
visa niiniine negligcnda ; quare monacbos Tbessa; ; \ ; \.
ûnica per lilleras ad judicium cital. Uli causam
\ * /,
diciuri adsunl. l n his Ecclesirc lumullibus ac mo \ .
tibus imporalor ab cxpedilione in Acarnaniam

Byzaniium redil, certiorque iactus de Barlaami el

ruoiiacborum coniroversiis, priroum qujdem silen \ \ \,
lium eis imponere siuduil, utrosque bortaius, u l i
* ,
altercationibus modum facerent, inimiciliasque
\ cum pristina concordia niutarenl, neve per rixas
, '
eibimel et aliis lurbas concierent. Cum autem

verba i n ventum irent, et Barlaamus se docturum
\ ,
affirmaret, Gregorium cum monacbis suis perverse ,
sapere, et judiciunr urgeret, Gregorius conlra cum
' \ suis injuriam sibi ficri contonderel, velletque in , \
judicio crimina dilticre, intelligens impcralor con- \ :, \ ;
teulionein citra probaliones sedari non posse, sy- . ' ; nodo negotium commisit.
, *
\ \ , \ , ; \ \ , \ \ ,
\ \ , .
334
CAPUT X L .
Synodus Sophia? templo. Cautam agit Barlaamus.
Respondet ei pro omnibns Palama* et lumen in
Thabor quid fucrA* docet, Barlaamus
magni domeslici opetn supplex orat. Ejus prudens
consilium.
Oppositio Barlaami.
Besponsio
domeslici, qua motus ille, culpam suam cottfitctur in sytwdo. Datur
amanter venia. Relabitur
Barlaamus
et in Italiam
aufugiens, fit episcopus. De novis turbis quas
(iregorius Achutyititt Rurloami discipultti concitavit. Jmperatoris morbus. Apocauclms piagno dometttco
suadei imperii iusignia mmere, *ed rciuilur.
Eumdem et mater rejiciu ConsUium domeslici ad imperatricem cl mors
imperatoris.
x
Fit igitur in sacrosaactp divina? Sapienliae lemplo C

\
synodus, impcralore cum Joanne patriarcba proesi \
denllbus, reliquis episcopis multisque proceribns
, \
ct senaloril.us assidenlibus. Pror dicendi locus
\ ,
Barlaamo dalus c s l . Ille siquidcm Gregorium ct

monadios pruptcr adullerina dogmala in judicium

vocaverat. Mulia igitur prefalus, e l causa, quae
- . illum huc impulisset, narraia, deinde libellura de
,
' iis rebus a ge conscriptum porrexil : quo toto ab
, \ . \
ipsis perleclo, adjecil alia, quae ad rem propositam
, -
accommodata senlicbal. Postrcmo monacbos c r i - ,
minalus est, quod neque precaiionem quam se ce , lcbrare dicerenl, absque defectu et convenienter

profcrrent, aed egentem additamenlo aliquo, i d - *
que ipee adjiciebat, ut quod deesset supplcret ;
\ , ,
siccnim aiebat. Posi baec monacbis respondendi ^ , , , poleslas iacta. Qui cum Gregorio Palamas hoc bo. \ \
. noris delulissent (crat euini non in dicendo solum
. \
eximius, sed etiam Iheologicis litieris erudilissi mus), i * perspicue et iirme probabat senlentiam
( , ,
*uam, syllogismis e l geometricis conclusioni \ bus (nejue enim poteraj ex iis quae sutit apud nos,
),
demonstrare quae supra nos), sed sanclorum et
\ , \ %

triarcham,
el ccetum episcoporum ndit, mc omphalop$ychi(B modoy et adulterinarum
precum, $ed eliam
blatpkemcc theoloyiae Palamam aecusat; nam eum et
noiis vocibm tn mytlica Eccletice theologia nli : et
netcio qucs monstra eeruere se profiteri,
jaclantuv
et arroganiios plnia. Quare decrelum est judicittm in

maximo divinw Sipieniicz lemplo, etiam
imperatore
cum principibu* seiulu* etdocliuimis
quibusdam virii
pr(rtcnie, c l c .
C73
HISTOMJAUUM LIBER ir.
, ; Ibeologiae peritorum bominum cfFatis, quae illis Splritus sanclus soggcssit, quo omnia indagantOr,
\ (^
* ; ) , eliam profunda D e i ; doccbalque copiosc, lumen iri
Tbabor, quod discipulos collustravit, esse gloriam
, ;
Dci, principio carenlem, et majeslalem ejus, et l u ' ,
men divinilaiis, el deitatem, et naturale seter, \
numque Dci lumen, et qnaectinque talia a iheo
logis de fco credumur dicunlurque. Postmo ,
dum ex pronumiatis theologicis et ipse conclade , \ , \ , \
bal, anernum el naturalc Dei non essc condilum,
\ ;,
iuc ejus gloriam el majestalem, nec quidquid a
; \ .
tbeologis illud lumen esse prajdicalur ac laudatur.

335
P^seterea tomuui a sanclis virls apud
\ ,
Albo babltantibus cooiposilum proniebat, quo eum
, \
cum sanclis consenlire docebatur, et Barlaami btoa , ' ; -.
pbemise perversaque doclrina redarguebantur. Cum
. \ \
' , jara posl longam dispuiationem victoria ad Grcgo ; - riiim et monachos incliriaret, persuasisque universis, sanctorum et theologorum placila, non au. \ *
. tem ex cerebro Barlaami profecla commenla ampleclenda, viderelque ipse , non effugiiurum se,
\
, - quin loquacem malediceoliam et scurrilitalem
suam lueret, ad magnuai domeslicum imperalori
, ; assidenlem accedens, compendiarium quoddaro ab
, \
co auxilium et consilium flagiubal , quo innm :
nentem pocnam evaderel. Tum illc, et anlea sc op ,
, portuna sua&isse, diim a longa eum digladialione
deterrcrel, et ad credendum monachis , ulpote in
\
bi9 sapieulioribus hortarelur : et nunc nihilomi *
, -
$uasurum, facturumque quod iili prodesse possit. Si entm n e c a d a l l a t a j n medium refelleudi
,
- causa quidquam dicere haberet amplius, crederctque monacbos meliora et jusliora el sanclis coiu
.
, sentanca disserere, quid opus essct exspectare,
doncc atro calculo se damnari vidercl ? Quin po \ \
tins exsurgerei, prioreoiquc insciliam et agniiam
,
vcriialem palam coniilerelur, etsanctis asseniirelur
' ,
iiiimiciiiasque-cuin monacbisponcret. Si se audirel,
, ,
ncque delrimenli quidquani seculurum, et impera , \
lorera caeterosque conversiocem ejus laudaluros.
;, \ ,
\ ;
Non enim tain dignum csse accusari qui a verilate
,
aberraveril, quam coimnendari, qui ad eam san , \
ctis viris et tbeologis credens redierii: et monachos
secundum leges ipsorum spiritales majore in po. - D sierum cbarilaie candoreque antmi rn eum fuluros,
, - quam prius amaritudine et simultale fuerinl :
- quippe qui non conviliis in se effusis, vcrum per vcrsitati docirinae ecclesiaslicae resistanl : quibu
, , bcne, alque ul decct dcmonsiraiis, si ei facia sil
fidcs, nibil amplius dcsiderahiros , sed corrcctio \ , *
\ , nem ipsius multorum laborum periculorunique
suorum opercs pretium inlcrpretaluros. Barlaamus
,
* ; aifirmare, sibi quoque optimum videri isluc consiiium , liinere lainen, ne verba ad se periculo libe \ ,
* * ' randuni satis non sint , sed post confession
\ quoquc ali(|ua mulielur ignonunia, cum probatis
c l rcccplis dogu-atis sc opposuerit. Tum bifameiu
. \
fore, ncc locum defensionis relictum iri quasi id i n ,y.\<ie paiiatur, quandoquidcm seinsura damnaverii:

n
675
JOAXNIS CANTACtlZENt
utproindesi lalia passurussil, melius videalur silen- \ ,

,
t i o f e r r e j u d i c i u m , u l e l 3 3 6 poslerum sibi faclam
iiijuriam dicere queal, et judiciuro revocari possit. At . \
maguus donicsticus illuiu coniirmare monereqiie,nc , \ '
, !
quid liujusmodi melual: se praesenie, itihil ei Iriste

evenluriim. Gui obujmperans Barlaamus, in medium
, > , \
'prodii, pr&leritam igiioranliaiu oonfiietur, veniam
ob siulle dicla p c l i i : se non contentioiiis causa, ,
. ^
neque quod tbeologortim de Deo decrelis non cre-
, \ ,
derct, ad bos sermones proveclum, sed cum ipse
,
errans alios errare opinareiur, ad eorum erroreni
,
emcndandum orancm diligenlSam impigre adhi , ^,
buisse. Nunc plane credere, illos dc coulroversia
melius sapere, et ia aliis nibil ab ei< dissMere; \ , ; !
,
e i quod iu Tbabor luinen discipulos eircumfulsit,
in
gloriam Dci priticipii expertera, et aeternuin esse

lumen crcdere se aique conGleri. Mox Grcgorius
Paiamas cum coelu suo surgentes Barlaatnumque
coinplexi, veniam praterilis libenler dederunt, et
praeclarain islam mulationem pradicarunt, Deoque pacis et concordiae gratias egerunt, profltcntes, nec se lcrrenaruoi ac pereuniium reruin gratia
tam acriter pugoasse , sed ne in plures cialo propagato, aut perversorum dogmalum Ecclesia repleretur, aul faclionibus" et dissidiis in se ipsa
dividerelur, duui alii bis* alii illis adba>rent. Ac
propterea immudice litigiosos se apparuisse, qui in
aliis omnibus ad mansuetudinem et aiiimi submissiouera erudili sint : ubi auiem Dcus in periculum vocatur, ibi promplos esse ei inexorabiles, Q
cl neque ad opprobrium aegresccre, neque ad laudem bumaiiam emollescere. Quoniam vero pacis ct
coiicordiac Deus distanlia copularil, ct se promple
a coiiienlione desistere, el illi gralias babere, qui
pacis bujus aucior ia primis fuerit. Poslmodum
iinperaiur el patriarcba uirosquc de pace, ut oportebal, allocuti synodura diioiserunt. Barlaainus
baud longum tempus Byzanlii moralus, imperalore
Lrevi defuuclo, seque ut prius de dognialis litcm
movit, judiciuin valde claudicasse claniiiaus , el
aufugiens in lialiam, cum Laiinis, ut anlea, sensit,
ab eisque Hieracis episcopus crealus est. Non
inullo posl alius quidam Gregorius monachus,
Acindynus cognominalus, Barlaami in profana
** ;
; , * ' ;
, \ . \
;
,
, \ *

\ . \ ; \
\ , ;
, \ r.if

, \ ;
, * \ ,
* ' ,

, ,
, \
,
;
; *
, , \
, /
. ;
\
,
, \ ,
. -
docimia longo teinporis spallo discipulus, disscn- D

siouem ejus el liiem cuni Palama ut successor
arripuit,cui quiddant ridiculum Conligit. 3 3 7 ^ laainum vcrbo repudiabat (), et ut male sanctisque
Palribus conlraria senlienlein accusabat: re auiem
vera prorsus eum seqiiebalur, nihilque omnino ab
eo diffcrcbat. Rursum iiaque sedilione ac lumullu
in Ecdesia cxorienlc, patriarcba iniquum ducens,
propier quorumdam rixosa ingenia Ecdesix slalum pcrlurbari, synodum in ideroSophiae leiupluin
cogil, assideale ipsi et magno domestico, et quotquot Byzantii eranl seualoribus. Gum Gregorii diu
cuniroversati esseol, ubi auimadversuiD est Acin-
\ \ .*
,
. ;*
, \ \
, \ ; \
, ;^'
, ^^ ^P^
, \ :, , '
\ *'
; , ;
,
,
a r
() Deest bic aliquid ia inlerprdatione Pontani Locum sic ex drxco restiiue : Barlaamum verbo repwliabat,
quiu qitis eum liorlaretur ut illius sen.tnliiim suuni jcceret, cl reputsa ccnscciativne, ul mule, etc. EDIT. PATB.
617
HiSTORlARUM LIBER II.

\ .
,
, \
\
' , \

, ;
, \
673
dynum Bariaami cantilcnam lanere, ab episcopii

et senalu comrnuniter contra Barlaamum ejusquc
seclatores, ul b&Teticos lata est sentemia : ei nisi
resipisccrenl, ab orlhodoxorum communione ulerque segregatus. Nec iiJi solum, sed et si qiiis alius
de caHero lalia auderet, et Palamae aliisque quasi
male de religione senlientibus criinen inferret.
Praeter bnec et tomo pro veteri synodorum morc
composito (), Joannes palriarcha et prasentes luin
Jacobi Grelseri noiflB.

{g) Quae cap. 39 et 40, lib. u , Canfacuzenus scribit, ea ejusmodi sunt, ut non brevi adnotatione,
sed inirgro propemodum et pfoprio libro egere
videantur, cum gravissima fuerii apud Gnccos bsec
qua?stio e l conlroversia, Laiinisque scriptoribus
properaodum ignota, aui certe non satis cognila,
qiiod lestaniur errores nec pauci nec parvi a do
ctis viris in hujus argumenli litisque explicalione
et relatione commissi. Ne tamen nibil dicamus,
qiiamfo omnia non lioet, breviter el dislincte nonniilla libabimus, quae obscure bistoriaa lucem
accendanl. U l ergo ab ipso Barlaamo incipiamus,
monacbus is fuil, ordinis divi Basilii, ut quidam
tradunt, natione Calaber, utriusque lingua?, imo e l
pbiJosopbia?, inatbematicae et Ibeologia doclus
acri et subtili ingenio, vel insorum adversariorura
Caatacuzeni elPhilotbei patnarchae testimonio. Y a fia scripsit, de quibus consuie epitomea biblioibec* Gesnerianx. Prodiit nou ita pridem Parisiis
logisiica ejus sex libris comprebensa inlerprete
quodam Auglo. l n Latinorum ecclesia ortbodoxe
eilucalus, iransiit ad scbisma Graecoruui scu vero,
S O I I simulaio aniroo, tesie nosiro Cantacuzeno, e l
Pbilotbeo patriarcba Coiistantiiiopolilano, passim
factum, ut et isti , geu quiescentes (( autem perfeclius quoddam monaslicae vhae

genus censebant), cum aut suaviler dormireiit, aut
dormiiarent, aui somniarenl, cadesti quodani et
dLvino ipsisque corporeis oculis conspfcuo luminc
sese circumfundi rrederenl, angelo Safaiue in augelum lucis se transfonnante, plane Massalianorum
rilu el instiiulo ; non enim paucis quibusdam, scd
omnibus in hoc Yitae gcnere exercitatls id eveftire
tradebant. Quod Barlaamo plusqnam mirum visdm.
boc quidcm merito, sive in aliie accusalionibus a
yero abierit. sire non ;si?e eiiam in roprebendendo
taro lingua, quam stylo modum teuuerit, sive non.
Gerle monacborum agmeti in se vebenientissime
concit-ivii, qui ducem belli sibi legeruru Gregoriuiit
Palamamlunc ejusdem professionis bominem, postea vero arobiepiscopum Tbessalonicensem , quem
si acque veris ac magnis Jaudibus Cantacuzeuus
exornaivt, vere magnus vir dicendus essel; sed
cum, vcleri verbo, manus matium
fricet
ei
lavet,
facilis c-onjectnra es, quid dq his laudibus slaluetH

dum sit. Sunt nimirum xs sonans, c l cvmbalum
linniens, quia de sere sonanle et cynbalo l i n nicnic, ex Apo<loli doctrina : Si tinguh homlnum
in libris,\quos conlra Nicepborum Gregoram de ^ loquar et angetorum, charitatem autem

nonhabeam,
factus sum velui ws sonans, aul cymbalum
tinniens.
lundne Thaborio, deque disiinclione essenliaB et
operaiionis divina; scripsil, niaxiine, Hb. xu. Quare

ab bis, qui catalogos scriptorum ediderunl, referuntiir BarJaami sermones de processione sancti
Spiritus, primaluqtie ponliiicis conlra Latinos,
quos ut graliam a Grecis iniret, evulgavit. Tbessalonicani primo ex Iialia delatus ; ubi cum versar e l r , in monacborum Gnecanicorum viiam et
docirinani curiosius inquisivit. ln qua cum mulia
reperirel, qua3 probanda e l toJeranda non viderenlur, Jiaguam publice in circulis e l couveiilibus, calamumque iu Musaeo adversus monachos exserere
oepit, et non longo tempore omnia rixis e l tuniultibus implevil, Crsecosque exemplo suo docuit,
iraosfugas et aposlaias plerumque turbas ciere
etiani apud ilJos, ad quos translugiunt, nec consultum etsse, ul cuivis toressemper pateant.
Uirum auiein, quod ad mores et vitam alliuet,
Bariaam monacbis illis injuriam fecerit, id Canla- 0
cuzcuo diclu perquam fai ile esi, ut et PliiloibeO,
qui iiionachos illos prolixa apologia luctar, al non
seque aliis; qua eniiii viiae sanctimonia euituisseut
i l l i , qui pcrnicioso scbi&male ab Ecclesia, una,
gaucta, caibolica et aposlolica abjuncii et segregati
eraul? Nulla sanctitas extra Ecclesiam sanctam,
aui si qua3 est, vera uoii est, fucala esi. lu quac
vnia non pracipileiur is, qui cbarilatis et concordias experu per avia et invia scbi^matum vagatur,
relicla iJla plana, trila et regia calholica? Ecclesiae
via? Quibus daemonum ludibriis ei iusidiis expositus non sit ille, quem uuitas cum corpore Glirieti
quod cst Ecclesia, uon munit et proiegil, cui Cbrisius non est caput, et quod liinc consequilur, nec
uitamcii, praiseriun si ad scbisinatis crinieu accedai ilisciplii.aruin divinaruiu et buiuanarum ignorauiia, qux uionaslicen in Grsecia longe laleque
boc lempure occuparat; bis cim,
simul concurraut, meus cuiv s ludiiicaiioni liabiiis rcdditur. Qao
Et, qnod propius ad Palamani spectat : Si
dislri-
buero in cibos pauperum omnch facultates meas, eic ,

cliarilatem
autem non hubuero, nihil mihi prodest.
Quisquis ille e$t, inquil sanctus Auguslinus scrm.

181 De lemp.y et qualiscunque
ille e$t
Christiamu
non est qui in Chrisli Ecclesia non est. Sola quippe
est per quam sacrificium Dominus tibenler
accipiat;
tola quce pro errantibiu
fiducialiler
intercedai; sola
est, %n qua opus bonum fructuose peragitur, unde
mercedem denarii, non nist qui intra vineam laborat
verant, acceperunt. Esl aulem Gregorius PaJamas

ille ipse, cujus exstani Graece et Latiae duae oraiiones; allera, qua meos corpus accusat, aliera qua
corpus menlem, cum sentenlia judicaria. Latina
edilio relata esl in tom. IX Biblioihecae sancioruin
Patrum, ubi per collectoris et editoris c sanctis3imi tilulo Palamas boneslaiur, plane
prseter meritum : quomodo saitctissimus, si scbismalicus? Quhqui$ ab hac catholica Ecclesia fuerit
$eparaius quantumlibet laudabiliter se vivere existimety hoc $olo scelere, quod Christi umlate
dhjuuctus est non habebit vtlam; sed ira Dei manet super
9
etim, inquil sanctus Auguslinus, epist. 152.

Ergo Palamas monachurum advocalus consiilutus, Barlaamo adversa fronle resistere, liimenque
illud ?; objici solilum defendere insiilil,
etiam exemplo luniinis in moi.to Tbabor dUcipulis
ostensi;,boc enim increalum fuisse, e l lameii corporis discipulorum oculis paluisse. Barlaamus banc
vere novam ibeologiam audiens magis in Palamam
et socios excanduii. ilaque itinere sine niora Couslantinopolim insliluio, rem ad patnarcbam deiul i l ; ciianiur moaacbi, syaodus indiciiur. Praîdet
imperatdr Andronicus juuior cuni Joanae palriarcha, victoriani oblincl Palamas. B.rlaam coudcinnaiur, Tbaborium lumcn increaiutn seicriiuinque
fussc et esse synodi dccrelo decernilur. Barlaamus
879
JOANNIS CANTACUZENl
686
episcopt subscripserunt; poslca el alii multi prio- , \

rious assensi subscripserunt: quem lomum Palamc
-
Jacobi Gretseri nolae.

Mia ct faUa. vidoliccl, Junien Tliaboriuni fuisse
panlo posl Ilaliam rcveriilur. Fjiisdrm svtiodi
acia reierl Nicepliorus Gregoras, lib. it surc llisio- incrcatnin. Tcsiem laudo iittuin ox muliis Joannem
ricc, scd alilcr, quam Cantactizenus; de dogmalis Cyparissiolum , scriptoroin erudilissimum, qncm
enim nibil aotiim tradit ob prseseniiam imperita* Turrianus ex Grseco in Lalinum translulit; qui
poslquam decade scxla, capiie quarlo ct quinic
mulliludmis, lum ne llieologias mysirria profanis
exposuil. quid de lumiiie Tbaborio sensis<et
-vulgi a u r i b u 9 ingererentur, tum nc Palamas, consancms Gbryaostomns, quid Anast.vius Sinaita,
tra dispntanle Barlaamo, blaspbcroa; doetrina; convinccretur : quo Gregoras insinuat id grati
uid Tbeodorus , qiiid Cyrillus AlexanPalamse datum a synodi prasidibus el Pati ibus.
rinus.quid Gyrillus IHerosclyiniiami.s, qîid sanctus
ttfimqne s i l , hoc certum fixuniqne mpneal *en- Basilius, quid interpreles Evangolii MalUiaei xvii,
tenliam illam synodi de Iumine Tbaborio, quasi quid sanctus Maximus, qtiUI Nazianzcnns. laudem
increatum et ipsum nalurale Det lunien fuexil, cx borum omniutii senlenlia liis verbis disputaiiopenilus falsam esse, ne quid gravius dicam, reete- nem concludit: Ex quibus palrfit, quod lumen. quo
qne a Barlaamo, Acindyno, Grcgora, aliigqtic plu- $p'cnduil Dominus in moule TJutbor, neque divina
rimis explnsam profligalam ti acerrime refulaiam, snbstantia erat (illa enim nec ullo modo expromi,
imn olstanle bnjus scbism&tici convmticuli decreio. & neque cognosci, neque videvi, veque coyilari poiat);
Natn ut alia laceam, ba?c duo argumenia Barlaami
nec erat deflitxio quccdam et splendor ex illa manam
e.i Givgorae aliorumquo clara sunt ei evidenLia. (divina enim operath ccterna, vel potius per se opeIHud, quod oculis corporeis visum est, non est
ratio nutlo tnorfo secreta e$t substanlia ejus, imo
increalum; lume Tbaborium corpoieis oculis a
quidquid est subsinnda
divina,
cst cnergia, $ke
discipulis visum esl, ergo increalum cst. operalio eju$) ; quare quia nec hoc, nec ilhd csl
II. Quidquid oculis corpofeis visum est, cieatura
relinquitur exemplum fuisse gloricc et splendoris post
e s i ; IUIDCII Tbaborium ccnlis corporeis visum est,
resurreclionem glorificali. symbolumqne illius naturat
ergo crcatum esl. Ad haec arguroenla exclamat occultcu et inaspeaabilis in eo lntenli$ et imnginem
Pbilolbeus pairiarcha libro decimo quario conlra
tenuem futufce glonce, et simulmrum
regni cotGregoram : , , \ * *
lorum
eic.
\ , \ *
Haec Cyparissiotus cx Fenienlia Gnecorum Pa ' ,
Irum, quibna imperiiia Palama? valide rcdarguiuir,

u i , ut rcfert D.ivid moiiacbus, in relalione de
" , ,
issidio Barlaami c l Palamrc (quae exslal in supra, diclo Augusiana? biblioibeca? codice) aicliat: "
,
", , \
\ \
, *
/, , quis , qui hccc tam proferl: , ' , , ^,
quique tam dabius imo imperitus est sermonwn, qui G \ *
in excelso Ecclcsice monte etaia voce prwdicali et
. \
annuntiati
sunt : qui, ut cvangelico dicto utar, in
\ :,
uihttem terram exierunt, finesque terrce [ulguris, vcl
\ \ ,
potiu* solarium
radiorum
inslar pervagati
bunl.
, ;
Gseierum liaec mera verba sunt, u l et alia, qtiae
, Est quidem lumen illnd
tiibus libris de boc lunmic Thaborio Pbilolbeus dfoinum ct increatum, et deitns snnclis nominatur,
disseril : qbi libri in biblioihcca Bavarica asser- sed non est subsluuiia l)ei, sed operatio, ct grqfia,
Vantur uira cum aliis duodecim contra Gregoram
et gloria et splendor ex divina substantia in sanctot
de disiinclione essenlias el operaiionis divinae. Nec
nmsus. Omnen enim sttncti tam liomines, quam angeli
quidquam ad solmioncm argumenlorum fariunt. vident qnidrm Dei gloriatn temporis expcrtem, subImmotum enim slat illud fundamtnlum, et onini
slantiam vero Dei nttllus neque homo, ncque angelm
ex parte inconcussum : quidquid est, id aut Dcus vidit aut ridere potest. Ubi fere quot verba, lol
e s i , aut crealura. Si Ucus, non ergo oculis errata; inler cHera etiam Uhid insigiie; Oei csseucorporeis conspicilur, si crealura, non ergo i n - liam et quiddiuicm a bcatis noii videri; sed necreatum.
scio quam i-larilalem; qui crror apud Armenos
Nec majoris pretii sunl ejusdem Philolhei ora- quoqiic oliru invaluisse leriur, ejusque mcminit
tiones duae, quas legi in mapuscriplo codice biblio- sanclus Givgorius iibro decimo oclavo Moralium
capitc tricesimo sepiimo. Ha;c ddiramema mcrito
Iheca? AugusUnae, oblatae synodo contra Acindynum, de qua poslca nomine , mona- Bariaam exagitavii: merilo et alii, qui l c e i hoe
tempore. foruiidine forsan prsepedki, tacuissei.t,
cborum in monle sauclo (sic enim monlem Albo
yocanl) degentium, quas Pbilolbeus cum adbuc poslea lamen aperte conlra Palamam pro Bitrlaamo
siare coepertfnt. Nec videtur in hac prima syaodo
inler monacbos illos nomen suum proltteretur,
composueral, ut dicitur in Actis syuodi quarue de dislinctione sub9iantiae et es&euliae diviiuc
sub Canlacuzeuo. Alia de eodem argumciUo oiaiio disceptatum fuisse, sed de solo Iumine Tbaborio,
Itcet Palamas jam aemina aherius itidem controexslat in eodem codice, auciore monacho quodam
Thessalonicensi. Sed ejusdem prorsus noiic, lioe versi.u jvcisset, ut constat cx verbis cjus, qux
paulo antc recilavimus.
est, nullius, aut si alicujus, mala?. Citant isti, ei
denso agniine agglomeranl dicta sanctorum Pairum,
Gaêrum îve qusestio hoec agitala tuai sit, sive
no.M , haud longo posi teutpore txstilerunt, qui
ua3 non inielligunl, quia si inlelligerenl, non adlunieii Tbaborium ciealum csse ostendereni, Pabncerent. Certum siquidem cxplorawmque est,
mxque opinationcm de disitnctione subsiamis el
vetusiaj el eruditai Grsecia) banc de lumine Thaboopcratioiiis divinai publice et privalim êfcHercnl.
rio opintonera iguolam fuisse, c l auclorcs Gra.ci
Ex lioruni niunero postrcmus iion erai Gregonui
cruditU Qui anie islos Palamas, Pbilotbcos ct
Acindyuiis monachas. Gohtra bonc ergo, ul Bar
similes vixerunt, illos ipsos Patrcs, illa ipsa itbique
Propemodum eorumdem Patrum lcstimonia profe- laanii seciaiorem, nllera synodus coacia esi, de q
Ganlacuzenus ullinio libn secund capiie, p . w #
runi pro soa el vera opinione, ncmpe, luiuen
ipso Gantacuzcno, aubuc magno tiomeîco, ui4
Tbabortum fuissc creaium, qoce isti objrciunt pro
681
HISTORIARUM LIBER .
682
, - et consorlibns ejus quo se defendereut,

\ -
tradide
runt. Sed h c postea evenerunt. Tunc auiem, ut
Jacobi Grelseri not.

enm palriarcba Jonnne prtmae itidem synodi prae- ^
eide ln qna synodo Barlaam denuo dainnatus est,
ut et Acindyniis, et quolquot horum partibus slu- \
debant, toinusque synodicus confectus; quo. ut \ 0 ,
ipsi credebant, recla et sana dogmala constabilita, , ,
rontraria vera anatbematts damrtationi subjecta , \
sunt : licet Caniacuzenns libro quarlo, capite vicc- _ , \ Sub&tantia Dei parlicipari
simo lertio, significare videalur priinum tomum
composittim futese in prima synodo, \ ei videri rxequil ab ulla crealura, ne ab angelis qui . Sed codex dem : participari vero polctt operatfo el gratia illius
Auguslanus, in quo acta lotius controversiae bujus deifica, cuiiu pariicipe* sunt et angeli et sancli, et
quamvis ab hu participetur, inseparabilis iamen est
conlinentur, lomum primum ad sectindaro synodum diserte referl, et eo non incommode verba el indivuUa dhina substantia. Quocirca non sunt
Cantacuzeni trabi possunl, ut et Philotbei; qni, ut duo Dii, aut duce deilates. Quemadmodum enim tit
CafUacuzenus, tres tomos (aic enim , seu de- hoc sentibili sole, orbis ejus altingi secundum $e, aut
finiiiones et decreia synodi nominant) conscripios ab oculis capi non potesl (si quis enim propiut accedere tentet, et potentiam videndi amittet, ob immend i c i i : primum in prima vel gecunda synodo ; alte~
nim. in eynodo terlia, quando Joannes patriarcba silatem luminis, et penitut exuratur), radii autem
e solio dejectus est; de qua synodo Gantacuzenus eju$ ad nos deferuntur, et omnia in hoc mundo t//ulibro tertio, et nos postca; teriium, in quarta strant: no* vero appellare tolemus solem lam orbem
synodo, de qua bistoriae bujns libro quario, capite illum, quam radios ejus, et tamen non tunt duo
vicesimo quario. Tot enim synodi coaclae sunt in /es, sed unm; neque vocamus duot soles, sed unufn,
causa Barlaami et Acindyni, et alioruna, qui insci- etiamsi infinilos habeat radios; tic et in Deo, qtii sol
tiaa Palama? scse opponebanl: qui ul de lumine intellectualis est, res tee habet. Licet ettim dieam tubThaborio, ita el de disiinctione subslaniiae et Uantiam ejus participari non posse, posse autem operationem ei gratiam, quam omnes sancti recipiunt,
actionis divinae gravissime hallucinatus est, et cum
illo haec qtiadruplex synodus, veritas enim dicenda, attanun unus Deus e$t, qui et subsiantiam et operationem habet. Et qxtemadmodum ille qui diceret,
non silemio legenda. Sententiam Palamae aperit
nobis cum Pbilotheus, tum David raonachus, cujus mullos esse solet, eo quod multi sunt solis radii,
verba, olpote pauciora, ascribere placet: - ventate prorsus aberrarel : ila $i qui$ dicat, plures
este Deos, propter pluret operationes et gratias Dei
,
, , i* pari \tnodo audiendus non erit. Quemadmodum
enim asancta Dei Ecclesia edoeti didicimus, Palrem
) , ^
\ , habere Ftlium, habere ei Spiritum sanctum, nee
\ C dicimut tamen fres Deos este, sed tres unum Deum,
\ , eodem modo licet dicamus, substaniiam Dei habere
nalurales operationes, et gratias; et iieet sub&taniia

* , \ voeeiur deitas, dexintqne vocetur Uidem deifica eju$
" , - operatio et gratia, nthilominus una deitas esl sub slantia et operalio, quae $ub$tantia separari et
, \ - avelli nequit. Non enim separatur operatio tub, , \ stantia, quemadmodum nec Filius aut Spirittu $anctu$ Patre : vel ut ex rebus sub sensum cadentibus
.
exempla petamus, quemadmodum nec radius $ole,
\ ,
nec calor ab igne. quemadmodum dieimus $ub, , ,
, , siantiam /is, vel orbilam ejus, excedere radiot, et
splendorem inde ad oculos nosiros demismm, eo quod
,
, parlicipan non valeat, quippe fotu et origo, et radix
\ , et subministratrix omnis splendoris et xlimlrationis :
, \ , $ic tanctis edocti dicimus divxnam substantiam, ut
, \ \ eam qua parlicipari et conspxci nequxt, tuperiorem
. \ et eminenliorem e$$e iUuslrationibus, operatiotxibus,
et donxt inde missii. Hac et bujus nola? plura
) ,
, , D Palamas.
(\
Ex quibus maaifestuni evadil Graeoos eo ruditalis
, . prooessisse, ut putarent, operationem Dei esse
" , quid a subslanlia Dei diversum, sicul splendor et
, , \ lux solis diversnm quid est a subsianlia solis, et
, \ , calor ignis a subslanlia iguis : licet nec splendor
, \ , a sole, nec calor ab igne separetur. Et sicul a sole
\, '
splendor quidam perpeiuo emitlilur, qui non est
,
substantia solis, licei solis subsiantiam perpeluo
,
comitelur, ita eiiam ex divina essemia, similem
\ \ , \
splendorem exire emicare non valde subtiliter
,
sibi iraaginabantur, qui sub bominam oculos ei
. , angelorum inlelligeutiara cadat, quique cum crea * tura non sit, non sit tamen Deus aut deitas, nisi
, forsan improprie, eo modo, qoo calor dicitur ignis,
, , aul radius solaris, sol; neque eliam sit Dei sub , \
slantia, sed terlium quiddam. Quarum aniliuin
, ;, deliralionum non modo vesiigia, sed et iiuegra
, plauslra bac ilidem lempesiate in Gra?cia supert
PATIIOL. GR. C L I U
22
663
JOANNIS CANTACUZKNI
681
dicere coeperamus, solula synodo, aliis singulis alio dispersis, imperalor sibi in raonasierio , \
Jacobi Grelseri notaa.

mento eensit et scripsit, nimirum operationes Dai
sola ralione ab ipsius essentia distingui, nihilque,
operalionum in Deo esse, quud non sil Hibeiantia
et essentia Dei, idque ex simplicilaie Dei prol e
deducit : neque enim effngere possum alii, quin
'* idem e&te subttanliam et
compositionem in Deo etalnanl, sl operatio Dei non
operationem Dei: , inqtiit Jeremias,
csl substanlia Dei. Conatur quidem Philolheus
quod non etl Ua :
lihro ociavo contra Gregoram, s raplicitatem Dei
. , ,
etiam cum pravae opinionis suaj hypothesi defen Quodque tubstantia et operatio Dei tint
dere ; at conaiur tamum, de caetero nec hilum proidem, sed differant, aud\le obtecro. E l mox argumeiita quaiuor vel quinqne profert, acuia sane et ficit. Quia vero Acindyni libri lucem nunquam
digna Palamac discipulo, ex quorum numero agmen viderunt, placet sallem quortimdam capitom perioclaudit hoc : chas asrabere, quae leclori erudiio perspicuom
, ' , \ ficient Acindynum de hac quasstione idem tradi . , , disse, quod a scholaslic theologias docioribus
, \
tradi solel. Ergo capitis tertii libri primi inscriplio
Si omnh potentia ad aliud dtesl ila :* s n n l ; quod ex Jeremia patriarcha Gonstantinopolilano claret; nam in gecundo suo ad Tubingensea
responso, non longe a principio, reprehendit L u theranos illos, quod dicerent,
ciiur; nam ad
Aquino videlur,
et aliud operatio
tiam in numero
pombile refertur, ut et Thomw de

oportet, ul aliud sit wbitantia Det>
eju$ : niti qui$ xpsam etiam sukstaneorum* qxue ad aliquid
dicuntur,
collocare velit. Facilis solutio. Aliud enim est enbstanlia Bei, et aliud operatio, non re, aed sola ratione; eadem enim res simplicissima qualenus per
se exsislit, substantia est : quatentis vim agcndi
babet, polentia est: qualenus producirix effeclus,
operaiio ei energia e s l : et bsec oronia simul esi,
propter infinilatem et inimensitatem essenliae. Nec
absurdum ul substantia relationem seu habitudinem rationis significet, non quidem qualenus est
subslanlia, sed quatenus illa subslantia siinul eliam
est polentia, et operalio, quamvis cur non el quateuus ftubstanlia rundare possit respeclum ralionis
ad aliud? Sed nil opus hoc, salis absque ialo apparet ineplia argumenli Graecanif.i : cni eimile eet et C
boc : Si operatio ex substantia Dei perpetuo procedit
et promanal,
id vero de nulla crealura
a/firmari
polest. teqnitur operationem non es$e creaturam,
nec
tamen Dei subttcntiam. Ex quo velut ex speculo

elucet, quid islos fallat; conctpiiiiil enim et cogilatione informant operaiioaero Dei, quasi a Deo
prodeaf, ut lux prodil a sole, calor ab igne, aqua a
fonte perenni. Quod pinguius quiddam est, quam
iit in subtile beaeque pureatum ingenium cadere
possit : cvi non iguolum, has locuiiones de progressu el fluxu operationum divinarum esse metapboricas et ad nostrum inteHigendi modum adaptatas, qui operaliones taRquam qnid subsunlia ei
essentia poeterius, et ab ea emanans concipimus;
quod lamen in Deo reipea locum non habet; ubi a
parle rei subslanlia scu esscittia, el operatio unura
prorsus idenique sunt; nec magis operalio Dei ab
essentia divina fluit, quam ipsa essenlia-ab essentia, cum esseniia et operaiio sinl unuai idemque D
ens simplicUsimum, penitusque indivisum. AddaIKIIS et nanc Gra?corun sublililalem : Si de mullis
* In Deo non
e&se potentiam passivam. Cap. 4 :
" * Dei
tubtlantiam
e$te illius eue : Cap* 5 : "
* Deum e$$e maieriam. Libri sccundi

cap. 2 : " *
ette in Deo sensum. Cap. 3 : "
Deum esse intelligentem. Cap. 4 : "
Deum este volentem. Cap. 5 : " \
* ln Deo esse
inielligendi
et volendi poientiam.
Cap. 6 ; "

* Habitudines
secundum i$ta$ operationes in Deo
itatuendas e$*e. Gap. 7 : " :

\ \
\ - /* operuiiones et *ecundum
illas
habiludine$
et polentias
in Deo unum et
idem e$te. Cap. 8 : \ \

Objeciiones adversariorum
et solutiones cum protheoria. Cap. 9 : "
llerum de eodem araumento. Cap. 10 : "
*
Polentiam
intellecltialem
Dei esse ejus
iubsiantiam.
Cap. : "
* Intellectualem Dei operalionem u$e
ejns substantiam. Cap. 12 : "
, * Deum nulla
alia specie intelligibUi
intelligere,
nisi sua
substan-
Ita. Gap. i 3 : " Deum perfecte teipsum intetligere.
Cap. 14 :
" Jn
Deo esse habitum icienlia.
Cap.
15 : "
* Sapkntiam
esse ejus subslantiam.
Cap.
16
: "
Dei
; Veriiatem ejus eue

substantiam ejus. Gap. 17 : "
- Dei voUnlatem etse gubstan
liant ejus. Gap. 48 : "
Primum
objectum,
quod $ub Dei
volunlatem
cadit,
es$e ejus
subslan-
iubttantia
Dei non dicilur, una enim ejus est sub$tautia; dt multis vero et diversis operalio ejus
dicitur, varia enim sunt operaliones ejus : sequitur
ftliud etse eius wbstaniiam,
aliud ejus operationem.
tiam. Gap. 19 : '

3,
In promptu est responsio. Variae sunt operationes

Hei, virlualiler, el ralione variorum effectuum;
una auiem est eaque simplicissiuia ralione suae
eiililaiis; quae cum infinita sil, non esi opus, ut
wullipliceiur, quippe qu* suQiciat ad omneg omnino effeclus producendos, quos niultiplicataa io
ca-eaiuris operaliones producere queunl.
Alia Jeremise argunienta brevitalis causa pra?leFio, ul et Pbilolbei, et aliorum, quae copiose refutai Gregorius Acindynus libris duobus De e&seniia
el operatione Dei* qui exslant in bibliotbeca BavaTic2, qui cum aliis recte et orthodoxe de boc argu-
Cap. 20 :
* Raliona quibus hcec invicem di$sidere videntur et toluliones earum cum prcevia
intpectione.
t
* Quomodo Deus sit sibi tpst, *t

objeclum $ub voluntalem cadent in volentc. Gap. 21 :
" Deum e$$e vilam

*uam. Gap. 22 : ,
* Objeclionet
in
contrarium,
et
tolutiont*.
Cap. 23 : *
Deum esse wam bonualem. Gap. 24 : "
'Deum esse beatum. Gap. 25 : "
; ' Deum tsu $uam

beatitudinem. Gap. zo* :
* Nomina
haec
ttu
synontjma.
685
HISTORIARUM LIBQR .
66
, ', [viae monslratorumj (80) requiescendani

xal cenguit, ubi posiridie oonlinenter febricitare coe-
Jacobi PoDtani not.

(80)
De hoc et de morte ejus Gregoras bis
verbis : Caierum sub vesperam sptclaculo illo absoluto Barlaamus iqnomimam illam gravmime ferens,
plenis velis in Italiam abiit, et ad Latinorum
inslituta et decreta, in quibut erat educatns, rediit. At
imperator in Hodegium monasterium, corpore admodum male affecto, tum e concione illa
lum e morbo
splenis, reversut, cum sub noctem fere mediam accubuiuet
et largiut quam decebal, cotnatus estet,
postridie in somnutn,' et $tupori atque exanimalioni pene similem incidit. Terlio demum die, paut
lalim apertis oculii, imperatricem hortalur ne ptoret,

simulque opem medicorum requirit, et in majorem
stuporem rclapsus, extremumque tpiritum ogetu, m
terlium fere dtem jacmt, ac Junii die decimo quinio.
an}e solis ortum defuncius esl, anno ab orbe condito
$exies millesimo, oclingenle&imo, quadragesimo nono.
Omne vero tempn* cetatis ejut ad annos circiter
(fuadraglnta quinque (uit, cumante
viginliurbem
tmperatricem
belli jure occupanet. l>e morbo et
tempore moriis aliter noeier.

C:p. 27 :
posl imperatorem, et Nicepborus Gregoras omni
, (Jlrutn hcec litierarum cognitione ea lempeetate apod Graecoe
nomina univoce dicantur de Deo rebusque crealis,
illueirie, de quo poslea dicemus. Nunc ad Joaanem
Cap. 28 : *
patriarchaip, conira qaem, ui Acindyni sectatorem
\ , \ Nomina congregata esl synodus, Anna imperairice, et ftlio
hac dici aquivoce de Deo rebusque creatis.
ejus imperaiore Joanne Palaeologo praasidenlibu8 :
Cap. 29 : " de qua eynodo Canlacuzenui lib. m , cap. 98, et
, \ * rfomina hxc lib. iv, cap. 24. Damnaius esi Joannes patriarcha,
pradxcari analogke de Deo, rebusque crealis. Hxc
deque dignilatia gradu dejectus, tomue aller contra
capila libri secuadi Acindyniaai, quae auctor scho- Aciadynum ejimjue diacipulo9 conscripius et sublaetice prorsus, boc est iheologicc et pbilosopbice scriplua,
persequitur. Et lamen damjulu eal a synodo,
,
Palamae plus quain mtrebalur, studiosa. Verum ita

Triglnta
evenixe solet, ubi ignoraoiia praesidet et regnat.
episcoporum subscrtpttombui
confirmatut,
quibus
Recle enim de subsUnlia el operalione Dei sensil po$tea per subicriptionem consemil quoque tanctissiAcindynus. Sola nanique ralioue d i s l i u x i l : re lara
mui Hierosolymorum patriorcha, inquit David mooperalionem quam aubstantiam Dei conjunxit, ni- nacbus, sea quisquis ille collecior est, in sua de
bilque in Deo esse staluit, quod cum essentia diviiia controvereia Barlaami et Acindyui relattone.
reaiiter unuro et idem nou essel.
Necdum Umen Palamae ejusque studiosis paciftce
Quapropter niera Graecorum convicia sunt, cura
Iriumpbare licebat, liceta tertia )amsynoJo viciores
de Acmdyno e l Barlaamo ita scribunt: pronunliati fuissent. Plerique enim ex doctioribus
, , 'tomo seu deiiniiioni et decrelo eynodi miniroo
' * Dicunt Deum habere operaiionem
euenacquieseentee libere coniradicebant, ex quorum
tialem, hoc etl, naluralem.
numero metropolilas dao, aller Ephesi, alter Gani,
\ , item Nieepborus Gregorae et Deixus Goacta est
Dicunt operaiionem vel operatione*
orgo quaria synodus a Caniacuieno, pestquam
Dei esse increutas, neque simui cum Deo causas, Consunliuopolim jam obiinuisset, praesbtente ipso
ud creatas.
Ganlacuzeno, et Gallialo patriarcba Cousianlino\
p o l i u n o , in locum dejecli Joannis suffecto : de
, \ ^ qua synodo luse Cautacuzenus libro quano, capite
, \ vicesimo lertio, vicesimo qaarto, viceaimo quinto,
* Dicuni eam, quot appellatur increata el natuct David Monachus iu sua Relalione; imo tota
ralu operatio Dei, e**e subsluniiam Dei, neque ullam exslat in gapius jam nomiuato codice Augustano,
esse dtfferentiam inter sub$ianiiam et
operationem...
cum subscriptionibus utriusque iinperaioris, GanE l id genus alia, quai ab incerlo auclore colJecia
lacuzeni videticet, el Joannis Palaeologi, melropouul. eiilauique in Bavarica btbliolbeca, cod. 115. lilaruui el episcoporuia, alioruuique ministroruni
Sed u i dixi pleraque imperitoruni flgmenta suni, ia
Ecclesiae. Eidem eynodo postea eubscribere debuit
quorum numero boc u l t i m u i D ; ' nunquam eniiu
Mailhaeus Canucuzenus, Joaanis iilius, jam ad imAcindynus, aui quisquaai alius disiinclionem raperium evectus, el quidein non paucis, u l moris
liuni negavil, sed illam dumaxat, quain Palamas erai, sed probxe admodum. Legiiuus subscripltocum suis indocie commenlus fueral; neque eniin D oero bauc in Augualano codice, quae bis verbis
Utn insipienics eranl, ut disliuciionein raiionis
lerminaiur :
inier substaatiam el operaiionera Dei aguosce, \
rent. E l secundus iiber Acimlyni facile se suo ,
marie ab ommbus istis calumniis deiendet, ut , \
pairono non egeai. Hoc eolo luiser est, quod via ,
culia el carcere atlinetur, liberaioremque exspe-
c l a i , nec reperit; quippe uon niodo in vulgum
' * ln prwsentia
(ut a i l ille) bacienus nou vulgalus, sed ne in
inviclUsimi domini m i i , domini el imperaioris patrit
erudilorum quideiu coeiuia, dignus ceric auclur,
mei, et tanclitsimi domini mei a&cununici patriarchce,
cui adversus Gantacuzeni acita ei decreta uiauus sancueque cum ip$o synodi, Malttuvxu in ChriUo Deo
porngatur.
fidelis rex et imperalor liomauorum
Asanes Canta~
Cajierum adeo- Palaiua asseclarumquti vaniias cutenus. Uuibus verbis sigoificari videiur, quiniam
advcrsus veriialem non praevaluil, ut ui dies do- bynoduin celebralam egse super conuo\ersia Palaclissimi quique lotius Graeciai ad Barlaami el Aciu ntas cum Barlaamo el Aciudyno eorumque sectal^ribus; naui ieinpore quarUB synoJi Pbiloibeas
dyai casira iransfugerent, luulia Palamse saluie
nou eral patriarciia, sed Gallislus; baucque quiuiaiu
dicla, inier quos ipse palriarcba Joannes erai,
syuodum congregaiaiu oporluii antequaui iuannes
pnuiai el sccundae synoJi coiiira Barlaamuin ct
taniacuz^nus impcrio se abdicarct, cuin Maubaus
Acindynum prdesae, sed praeses non prxscs, quia
87
JOANNIS CANTACUZENl
68
pil, judicarunique medici ex perturbatione in sy- \ , nodo et incdia febrira ex&tilisse. Dic lerlio malum
. \
Jacobi Gretseri notea.

praesenlia llliue lanquam adbuc iniperatoris sub- sola ratione; et cum non distinguatur isla aclio a
subslantia, sequitur id quod ex vi bujus actionis
scripseril.
Porro contra lomum quarla? synodi lot subscri- produciiur, produci etiam ex vi substantiae divinae;
plionibus munUum libroe deccm scripsit Nicepbo- et aperta eavillatio est, cum GraBci in quarta synodo sub Gantacuzeno ita argumentabantur : Si
rus Gregoras, qui licet prima synodo, vivenle adbuc
Andronico juniore, Barlaamo adversari îderetur, operatio non esset diversa substanlia Dei tunc
quandoquidem
cujus suae meniis non obscura indicia dedit libro omnia creata essent ex subslantia De\
widecimo Hi&lorice Bxjxanixnce extrcmo; poslea ta- sunt ex operalione Dei; %ed hoc est impium, ergo et
men aperie Barlaamum et Acindynum lueri coepit. illud. Respomleo, falsam esse majorcm, si intelli
Gregorac respondii libris quindecim Philotbeus prius gatur omnia fore ex substanlia Dci, tanqtiam.ex
monacbus; postea metropolita Heracleeusis, tandem parte consiiluente interna; quasi ex subetanlia Dei
patriarcha Gonstaotinopolitanus, quorum iresposlre- componerenlur, aut ut paries ex ea decerperentur :
m i , potissimura agunt de lumine Thaborio; utet unde- veram autem si intelligalur, omnia fore ex substancimus, dtiodecimus apologiani conltnel pro monachis tia Oei, quatenus omnia vi et energia et efficaciet , cura alibi,lum in monle Alho. Heliqui tale .Dei, seu subslanti divinaB operantis ei?iconsumuntiir in enodanda quaesiione de essentia e l stunt. Nec verum est istos .sensisse, operationes
pcratione B e i , quam Palamae more tractat, boc Dci essentiales el naiurales esse creatas; cum enim
est imperite. Meque enim negavit Acindynus ope- asseruerint istas operationes, reipsa prorsus idem
raiionem Dei, sed negavit esse diversam a subsian- esse cum siibstantia divina, qua ralione, obsccro,
tia Dei, nisi sola raiione el cogitatione, ut patet ex affirmare potueruni eas esse creaias? Adjnngit
bbrie Acindyni. Quod aulem, ut Graeci dicunt, Praicolus : Jd quod in Thaborio monte effuUit dbriFilium et Spiritum sanctum nominavit operationum lumen, dixerunt etse phasma, id est> tpectrum
nem increatam, yocabulum operationis improprie dunlaxat, et creaturam, quce ortum habet et interitum verum non divince natuia naturalem splendoaumpsil, uempe pro termino aclionia. Est enim
Filius terminus operaiionis divinae non essenlialie, rem, et ut ita dicam, deitatem, et lumen quod est,
sed notionalis, nimirum generationis aclivse, quae quodque inacceisum dicitur. Remolo phasmalis non
esl in Patre, et Spiriius sanctus est terminus ac- satis decenie vocabulo, quo Graeci istos interdum
tionit, nempe spiralionis aclivae, quae esl in Palre usos fuisse tradunt, nihil prorsus esl in tota bac
sentenlia, quod reprehensionem mereaiur : vere
l F i l i o , el buc rcspexit Acindyuus, cuai Filiura
ei Spiriuim sanctum opcraliones increalas vocavit. enim lumen illud Tbaborium res creaU fuit, et
At praier has agnoscit alias essentiales loti Trini- cum transfiguratione coepia incoepit, et cum finita
laii eomiOiines, sed cum essenlia Dei prorsus desiil.
unuro el idem, ac proinde increalas, non autem
Ex hiseinendare itidem licebit, quae auctorquilales quales statuebant Palaraas, Philotbeus et alii, dam docli^simus, et in Graecis scriptoribus versaquae cuin substanlia quidem divina inseparabiliter C tissimus liileris prodidit. Dicit luinen divinuro et
cob&reant, non sint laroen ipsa Dei aubstanlia,
increatum visum esse in monte Thaborio non in se,
sed quaedana illius : sicut lux est , sic enim oculis conspicuiun non esse, scd in luniiaeu processio a subftlantia solis, elsi cum sole perne creato; sicui Spiriius sanclusdescendens super
petim conjuncta. Ex bis, qua3 bactenus diximus, Chrisium lerapore baptismi visus est non in se
iacile eril judicium facere de viris quibusdam eru- aed in specie columbae : et baec quidem recte et
dilis, qui aliquid de controversia Palama? el Bar- catbolice. Alquod addit,Barlaamum ei Acindyntim
laaiui litlerts mandarunt. Ac primo omnium de contendisse/tpsum lumen divinum (hoc estgloriam
Prateolo, qui bsee in caialogo bxreticorum : Arf- et majeslatem Dei) in seetsecundum sevisam esse,
uversus Barluamum
et Acindynum
nonum generale
non in sua imagine, ac proplerea a synodo GonstanAoncilium coaclum (uil et celebralum in proesentia
tinopolitana , sub Joanne Palaeologo , el Joanne
iUiui beali et celeberrimi imperatoris domini MichaeGantacuzeno habita, daroaatos fu-isse, id pace eruditi$ Andronici
cognomento Palwologi,
imperatorit
tissimi viri dixerim, a verolongeabit. Nam Palamas
-Gracorum, el Joannis ejtis filii. Ubi plura lnanifesta
et synodi illius palres dtxcruni in se et secundum ge
c r r a u . NUUUHI eium ex quatuor vel quinque con- divinum lumen et increalum visum esse, quibus
-ciliis supradictis generale fuit. Nullura sub Micbaele Barlaam et Acindynus tolis viribus restilerunt asbabitum, sed aub Andronico juniore, et Canlacu- serentes lumen divinumin se et sccundura se ocuaeno, et quarlo Joannes Palaeologus subscripsit
lo corporeo non patere, sed quidquid in monie
fiiius \ non Micba^lis Palasologi , sed Andronici
Thaborio discipulorum oculis apparuil, id divinae
juniorie, quem bealum frustra uominat, cum in D illius el increaiae, et inaspeclabilis gloriae creatam
sctiismate vixerit e i obierit. Addit Praieolus : Cen- quandam imagineni fuisse. Neque id uuquain affirtebani isti modo nutlum esse ditcrimen in divina
marunl co consilio, a l Fdium Dei cum Ario creanatura, *ub*tantia, et effectu, ted idem esse, nec diluram facerenl. Neque ulla synodus boc Barlaamo
vet$um : modo di/ferentiam eue profitebantur,
$ubet Acindyno objecit : qui de liuc lumine tradideitantiam tamen increatain.
Ejus autem
eneniialei
runl, quod bodie Iheologi oribodoxe de eo senactione$ et naturales senUebant etse diversas, non
tiuni, tuisse nimirum invisibilis divinhaiis el glotamen incveatas, *ed creatas. Mirum undc baec hau- riae increaue visibile el crealum siguum.
serit Prateolus, quorum Barlaarao el Acindyno
Ex his denique corrigere poierii Slapletonusque,
nibil in mentem venit. Nam effeclum a Dei sub- qnae de Barlaanio scribit bbro secuudo de magnistamia dislingui tam probe norant, famque libentudiiie Romause Ecclesiae, videlicet Barlaamum
ier fatebanlur, quam ee non ctse Deum, ut el ope- monacbuiti Coiislautinopolim profecium baeresin
j-ationem, quam scholas appellant, transeuntem. GraRcaiiicam (de processionc sancli Spirilus) iribus
Aixc enim ab efleclu producto reipsa non disiin- totis annis publice exay\la*$e nemine resislentc, doguitur, ac proinde ei eflecius reipsa aubsiantia Dei
nec Palamam quemdatn Gr<vci illi opponerent. Noa
desiinguilur, neceese esl u l ot operalio isia reipsa eiiim dispulavit Barlaam de processione sancli Spiridisliuguaiur : ed operationem Dei, quam vocant tus pro Latinis conlra Gnocos, sed poiius, quod
immanenlem, negabant a Dei substanlia distingui,
argumentum altinet, pro Gra^cis conira Laiiaos
<ui actuni inlellectus aul voluniaiis divina;, aisl
disseruit, quod lcsiaiUtir libri ejus <te boc argu9
889
HISTORIARUM LIBKR . 5
, et ,
', . ,
; ,
\ , ,
\ ,
\
\ , \
\ ,
.
. ,
,
' \.
,
*
\
. ,
, .
.
' , .
,
,
* (
' . , '
,
, \
caput invadens, quia dolor aculissimus videbatur, spem paruro bonam afferebat. Rursum teriio
post die a mane visus dolor remiitere, ei medicis
bona spes affulsit. Girca meridiem repeatina mulatio, iraperatorem viia mox cariturum significai,
et medici quoque salutem ejus desperant. Cum ba?c
vulgarentur, ad magnum domeslicum adiens Apocauchus gacri cubiculi praefeclus, horlatur, uti
rempublicam capessat, et insignia imperatoria post
ejus obitura (jam enim conclaraaium esse) indual.
Plaae nihil facturum n o v i : sed quod ipse imperalor eum cogere ssepius voluerit: quodque Romani
non pauci norint, qai non minorem ei, quam iraperatori honorem semper babuissent. Neque vero
multo Jabore et certamine rem indigere; vcrbo
tantum voluntalem suam declaret, statimque l i benler se subdituros. Quod ad se ailineret, et ante
io omni vita, et hoc tempore non luinus paratuni
esae ejus ulililatibus inservire; non solum nou
parcenlem pecuaiis el forlunis suis; sed et sanguinem cupide pro ejus ralionibus effusuram, cum
omniumei plurimum debeat: niultiseniro beneficiis
ejus usum, quando eum non modo a principio
iroperatori commendarit farailiaremque reddiderit ; sed eliam postca iram illius ab co dcprecatus sir et carcere liberarit, et in banc conditionem, in qua liodie s i t , perduxerit. Hactenus Apocauchus, magnus domesticus paulum
silens : Non puto, inqiiit, talia de re aliquando
, G occurriss-e animo meo ; nec eo me improbilatis
processisse existimandum, ut imperatore adhuc

, * vivo, auteiiam t*.o mortuo, vel abs te, vel abalio quo \ ' cunque inducar, utamoris mei erga illum,sive, uime . liusdicam, cunsensus atque conspirationis immemor
' sim : et negleclis quae communiter cjus liberis, et
, . Augustae couducant, privata consecter commoda :
, \ teque summae damno sluliiiise, si lalia mibi te persuasurum speravisti. lllo denuo senieniiam suam,

, \ - u i ulilem, urgente: Gessa, inquit: qui enim amico
, \ mortuo leges araicili&non servat, hicnecvivo vere
amicus erat. Sic Apocaucbus gravitaie responst
* deterritus, roagno domestico moleatus esse desiii.
Sedmatrem ejus conveniens, klcm illi persuadere
' ,
nitebatar : ralus, si id consequeretur, quod siu \ \ ,
\ D duisset, perfeclum babiturum : non eriim filium
, , , - matri contradicturum, quid illa u l ultle et ju-
Jacobi Gretseri noUe.

mento editi. Nec quaestio inter Barlaamum ei Palamam fuit de processione sancti Spirilus, sed de
lumine Thaborio, deqoe eubstantia et operatione
divina. Verura hic hujus adnotaiionis linis s i t ,
cujua non prolixilas, sed in historia lam obscura et
ignota uiilitas cousiderari a lectore debei; facem
enim praeportabit omnibus, quu? Gantacuzenus variis sni operis locis de Barlaamo, Acindyno, Gregora,
eoromque opinionibus scripta reliquii.
Tomus in synodis libellu esl, acla et decreta
e]us, et totum iilud, quod fldei professionem expogiiionemque continet coaipleciens. Quocirca epistola sancti Leoais ad Flavianum contra Eulycben,
qua exposuit senienliam Ecclesiaj catbolicae saapis-
eime in conciliis dicilur lomus : et Zenouis iniperatoris lypus et Heraclii, quibus

tidei suae seu perlidiae poiiua rationem reddebant,
tonai sunt; ui et conslitutum Vigilii apud Baronium
lomo V H . Hinc videlicet a conliitente transferiur
ad ipsa dogmala ut lomus Leonis contra Eulycben,
sit ipsum dogma Ecclesi eonira eumdem baereticum. Hinc verbum , \
, \
, \ , ut ait
Pbdoiheus patriarcha Gonstanlinopolitanus lib. 2 ,
contra Nicepborum Gregoram, agens de boc ipso
tomo synodi ConsUntinopolitaaa3 adversus Bai>
laamutn.
69!
JOANNiS CANTACUZENI
stura proDavissel.Postqtiam ab illa simile, veleiiam 4

severius responsum tulii, jubente, ne talia suaderet, quae facere filio non conducerei, a teniatione
prorsue abstinuit. Magnus porro domesticus imperatorem jam letho proxitnum cernens, el providenduni maxime ejns liberis et imperio inielligena,
ad Anaam Auguslam flentem ac lamenlanlem
accedens: Non mibi jam luclus et lacrymarum
lempus videtur, inquil : adhuc eniai licebit (81),
nisi Deus ab Impendente calamitate nos liberet,
ac propitiu9 decoelo respiciat, ejulalibus et pioralibus salis diu indulgere. la prxsens aequum
judico, pueros imperalores in tuto cohocare (82).
Me quidem vivo, et hic nunc pra?sente, neminem
Romanorum nobis insidiaturuni puiandum est.
Sin aliquid hujusmodi conligeril, quid praestab i l i u s , le 339
solara (83) mihi CUT esse,
an ouinia simftl, te, inquam, et filios, el impe- ^
rium? Tum Augusta, sibi mirum accidere, ait, quod
in tanla rerum necessitale oporlere duxerit ipsam
interrogare, num quid euni filiis imperatoris et
imperio conducibile velit facere. GommiUil igitur
i l l i , quae in commune videantur prodesse, eorum
nibil negligere. Qui confcstim Joannem imperalorem et fratrem Manuelem in palalium duxit,
jussilque illis adesse minislros et custodiri palatium a malilibus, quos puero imperatori benevoJentissimos noverat. De suis quoque famulis fidelissimos ibi reliquit, et securigeros Baraugos quotquot erant, omnes numero quingentos. Ibidem
ipsemet pernoctans, fdios imperatoris quanturo
poterai cuslodiebat. Ad vesperaro autem die Mercurii decimo sepiinio Kalendas Quintiles, anno
quadragcsimo nono supra oclingentos, ei sex millia
ab orbe condiio, lndiciione nona, morbi saeviiia
confectus, ex bac luce imperalor migravit (84).
6M
* .
.
, , , \ , *
,
, , \ ,
, ,
, ,
\ \
\
. *
, , ,
. "
,
.
, .
,
, , *
, \
\ * \ *
\ , ,
, .

, \
, ,
' \ , , ,
*

, ,
, .
,
. '
\ * *
, \ , \
; , ; ,
,
\ . '
, \ , *
\
, ,
, \ * , * \
, * ,
, ,
, \ \ ,
.
Jacobi Pontani nol.

(81) Hc auguriuro quoddam sunt futurse lempeslaiis, quae imperairicem, ei imperium exagilalura eet, bello illo quinquennali videlicel, quod
paulo posl secutuni est, de quo libro sequenti.
(82) Duo eranl, Joannes vt Manuel; de neulriue
ortu quidquam dicturo. Be priore Gregoras lib. x:
Sequente mtate imperatoris covjux Auna domina,
um Didymoticki prcegnans agebm dedmo octavo die
unii filium Joannem imperatQrem peperit. Et huic
quidem Cantacuzenus Helenam filiam despondit.
(85) Locus bic in Graeco impedilior est, propler

voculas, , pro quibus lego,
, et pulo, sensuin bunq e&ae, quem expressi.
(84) Miror, cum supra illo segrotante, et moribundo adeo Umenlaius sit magnus domesticus,
bic revera raoriente quomodo noo prodat lamcnlis,
et lacrymis amorem quo in euin ardebal incredibili. Sed arbitror pro magnitudine doloris recarsanlis nou potuis*e quod volebal acribere.
693
HISTORIARUM LIBER III.
ARGUMENTUM LIBRI
691
TERTII.
Hic liber ceeteris multo major, c.xnn proximo snperiore connectitnr. Causm tndiVanlnr,
cur narranda. quae deinceps sequuntur; veritas promittitur. Magni dompstici in palatio
custodiendo diliêns proTisio; a quoet urbium, provinciaruiru|ue prcofecti monenhir, ne
quid novi incipiant. Imperatoris Andronici magniffra sepultura, ac sacra funeralia.
Patriarcliae ambitio. Analhematismus in eos, qui morluo imperatori de iiliis ejus male
inerueriDt. Iterum de ambitione patriarchflB. De Sismano exsule reddendo consullatio.
Chtimni in domesticum contumeliae. Binaa de transfuga sententiaa Domestici in defunctum
imperalorem amor. Gubernationi nuntinm mittere vult. lmperatricis lacrymaiio, et desua
viduilate, filiorumque orbitate querimonia. Domesticum neglecti oiTicii coarguil. En, et
palriarcha praesentibiis, disertissune suspicionem affeclati imperii a se depellit. Aliter ad
gubernacula rediturum negat, nisi imperatrix fidem dederit, calumniatoribus non crediturura. Utrimque juratur. Jurat eidem patriarchB. Sismanura Moesorum regi rcpetemi
abnuit magnus domesiicas, cujus prudentia $e ingonti metu liberatarn, cuiu proceribus
laatalur iroperatrix. Quid militeaa segniorem fecent. Patricius quidam tabeliio ad usum
reipublicaa grandom pecuniam offert. Stipendia, et reditus militum explentur. Ad pugnam
ardent animi. Domesticus imperatricem de filio Joanne coronando monet, et contrajratiocinantes reiutat. Lydi satrap Thraciam incursaoti occurritur. Domesticus inoccidentem
ducturua, cum Orohane pacem jangit. Mentetn iroperatricis ex patriarcha explorat. Ab
eadem laudalur, blandeque monetur, ne se conficiat tantis laboribus, neude sumpiu suo
eroget. Eleganter respondet, ut viri virlutem cognoscaa. Byzanliocura copiis discedit. Ex
urbibus Thraci senatores et prsidia ad expeditionem evocantur. M O B S U S foedere innoyato domum abit. Persaa prodabundi apud Chersonesum ceaduniur, fuântur. Apoeauchus
tyranntdi studens, deprehenditur; in arcem suam Epibatatf confugit. Domestieum de
rerum humanarum mutabililate adraonet. Ejus pium ac solidum responsum. Latini Peloponnenees se subjiciunt cum conditiooibus : quorum legatt a domestico honorifice habiti.
Apocaucho Sennacherim subrogatur. Conspiratio, et legatio pra3fectorura Ocoidentis.
Crales Macedoni infestue. Magnus domesticus Peloponnesiacffleipedilioni an(evertcndum
ideoque Byzantium revertendumeenset. Excipitur a Bvzantinis; lraperatricera 3 4 2 luctu,
et morbo afflictam consolatur : quid egerit, quid acturus sit exponiL Ad palatiuna nobiles,
et mililes clamose cum palriarcba de bonore domestici jurgantur. lmperatrix jurgantibus
triplici eorurn peccato demonstrato veniam dat. De poena Apocaachi cum domestico deliberat; ejus natalcs el status pristinus. Quomodo idem Apocauchus Xenam imperatoris
matrem adversus domesticum concitarit. Invitatus domesticus ad communionem purpur
et imperii recusal. Metu mali oblrectatores domeslici in ejus se gratiam restituere desiderant, etimprimis Apocauchus, cui supplicicum seria admonitiono ignoscitur. Quopaolo
ille idem propter preatecturam fisci non obtentam turbas feceric, ei in domesticutu prsente impcratrice invectus sit. Eum ei imperatricem placat, Epibatis egredi non audet.
Dom^stici ad Byzaotios de pace cohortatio. Filiam imperatori despondere differt. In itinere se Apooaucbua ei permittit; cum matre domestici collocutus, ut se magis re quaai
verbis benevolum prastet, adaronotur. Aniaiumputriarchffi subit, domesticum falso accusat, imperalrioera adversus domesticum irritandam suadet, et rationem proponit. Asanes
pro filiis sexenniuro carcere detentis rogat. Domesticus operam pollicetur. Soceruai contra
generum Apocaucbus ioflatDraai. Coojurati sigillatim apud imperatricem domestici nomen
deferunt. Singuli rejiciuntur. Postremo eo adigitur, ut judicio arcessendum pulet, quem
patriarcha indicta cau.sa datnnandura arbitrabatur. Jdem inaperatricem periculi gravitate
deterrel, vebementerque suspicionem auget. Asanes accueationem concludit. Dolet, et
angttur iroperatrix, atque in senteutiam calumniatorum propendens, iis se cum liberis
flens commendat. Mater domeslici cum filio minimo natu, et uxora alterius filii domi
velut in carcere clauditur. Apooauchus urbis pra3fectus creatus frustra militeni ad diripiendas et everlendas domestici e&des miltit; cujus amici qai periouli viiandi ex urbe
fugeraot, imperatrici se excusant, redeundi veniam orant. Gabalas pra3varicatur. Qai Byzantio fugerant, Didyniotiobi quaa aota sint narrant. Legatis missis judiciura de se daluesticus postulat; a ministris Apocauchi male accipiuntur. Idem domesticus bostis
declaratur. Per litleras imperatricis vicariatu jubelur abire. Quid aêndum sit militibus
bellum flagitanlibus, quaaritur. Oratio longiuscnla donaestici; qua crimen occupandi regni
refellit. Ad imperatricem prufectus, ejus se arbitralui permitlere cogiiat. Proceres rectius
rebus consulturum censent, si purpuram induat. lis renitens, tandem reipubliceo causa
eorum voluntati obsequilur. Didyraolichi palam capit ornatum iraperatorium cum faustis
acclamationibus. QuaBdam futurorura praasagia. Episcopi Didymoticbensis visum, et ejus
viri laus. Imperator rursus ab se suspicionem tyrannidis removet. Militibus uxores, ac
Hberos babentibus missionem dat; retentos in agrum Byzantinum mifctit; eodem brevi
Yenlurus, urbemque invasurus. Narratio longior de malis, quea Adrianopoli ex seditiono
9
636
JOANNIS CANTACUZENI
ob novum iraperatorem exstiterint. Item calamitates per Romanum imperium propter
eumdem. Adrianopolitani Alexandri Mcesorura regis opem invocant; cujus adventus Cantacuzeno multura obest. Moasi preadones a Roroanis partiru ceeduntur, partim oapiuntur.
Pacem cum Moeso dissuadent milites, qnos imperator confutat. Legati violantur. Opes
Cantacuzeni diripiuntur; earura immensitas explicatur. Contra eum socer AndronicuS
Asanesdux deljgitur. Vastatur provincia. Zernomiano praadatores apud Didymotichum
trucidanlur, Adrianopolim imperator lendit. Pincerna Pamphilo accersitur. Hebrus coogelascif. Pamphilensium scelus. Byzantii Cantacuzenus cootumeliose admodum per ora
traducitur. patriarcha anathematisnio percellitur; imperatricem, el archontas honorat.
Tribus prfipfertis se celalos moleste ferentibus, factum suum de habitu, et noroine imperatoris probare contendit. Syrges Pherarum prafectusejus bouaad seavertit. Protoslrator
immutatus, Thessalonicam traditurum promittit. Chreles dynasta Triballus ad occidentem
invitat, opem suara spoodet. Vincunt qui in consilio prius occidentem, quam Byzantium
petendum sentiunt. Cantacuzenus uxorem cum filiabus Didymotichi relinquit; urbi, et
suburbio prafectos dat cum prffisidiis. Bera castellum i n gratiam monachorum intus degentiuin sine vi capitur. Batalzis timor in imperatore persequendo. Anastasiopolis 343
dicta ad Andronico Jun ore Peritheorura obsidetur. Batatzis mendacium. Epistola Canlacuzeni ad patriarcham, qua se pacis cupidissimum demonstrat. Tabellarius carcere mullatur. Imperatrix feminis suis Cantacuzenum excusat, ac defendit, deque o honoriGce
loquitur. Resciscens id Apocaucbus, conjuratos super immineole periculo monet. Imperatrici juramentura indicere staluunt, ipsis nolontibus depace nibil tentaturam. Apud eam
adversus Cantacuzenum agunt acriter, preaserlim palriarcha. Jurat, et diu noctuqae, per
conjuralos, et famulos custoditur, quibus, ut dicta ejus referant, aurum datur. Cantacuzenus e moDte Atbo monachorum sanctissimos evocat, quorum existimatio imperatrici pacera persuadet, sed religione a compositione impeditur. Patriarcha, et socii luonacnis
irascuntur; inter eos conflare discordias studenl; primores duriter habent. proiostratore nuntius. Peritheorium oppugnatur. De muro fiunt convicia Cantacuzeno; conviciator
ab eodem Cbristiane accipitur. Oppidani consilio perversi hominis deditionera retractant
Imp. Tbessalonicam abit. Joannes Andronici filius adolescens Byzantii eoronatur. Conjurati dignitatibusornautur. Patriarchee fastus. Apocauchus summum jmperium sibi arrogal;
propinquos Cantacuzeni jugulat; ejus matrem in carcere usque ad mortem sjfivissiroe
affligit, quam miseratur iuaperatrix. Tbeodora sororis Andronici junioris v i d u , el monacfiffi in raoribundam, et mortuam cbaritas. Inventa pecuniaa magnitudo et distribulio.
Gravis in Cantacuzenum calumnia. Contra eumdem Apocauchus classem in occidentem
parat. Syrges itinera Thessalonicam obsidens deluditur. Poiystylus munilur. Protostratoris monitio, et Chrelis responsio. Imperatoris a n g u s t i . Syrges, Monomachus, et episcopus metropolitanus ad castra Cantacuzeni exploratores mittunt. Per Jilterasad eosdaias
suam innocentiam tuetur; dejuramenti causis disserit; eos improbitatis convincit. Melenicum Canlacuzenus occupat. Chrelis ex formidine cunclatio; cujus adveniu exercitus
Ia3latur. Protostratorisanceps animus. Thessalonic Zelotarum (ea erat factio Palaeologi)
nefanda scelera.i Protostrator cum optimatibus fugatus, agrum populatur. Cantacuzeni
afllictio. Byzantini Thessalonicam magnis copiis ingrediuntur. Curu exsulibus consultatio.
l n concione dicend sententiee cuique Qt potestas. Aliis tergiversantibus imperator Thessalonica recedeodum, nec ad caetera desperandum pronuntiai; RhentinaB pnssidiam au>
gendum, Tbessalonicam incursandam ; quofacto Thessali, Acarnanes, reliqua item continens in poleslatem veniat. Quidam Tbessalonicenses deflciunt. Byzantini nobiles rebus
suis metuentes, iter ejus conantur impudire. Axius fluynis exundat. Exercitus Gyneocaslrum redit. Apocaucbus ad ostendendam potentiam insulas circumvectu$, ob id ipsum
Thessalonicam adnavigat. Protostratorad eum desciscit. Imperator in desertores ut ignavos
invehitur. Apelmenes ingratus et superbus. Protostrator objurgatur, cui puer Asanes
commendatur. Ostendit imperator in quantis diificultatibus versetur : militum animos
e r i g i t : ad principem Triballorum pro auxilio eundum suadet. Discedentes Apocauchus
insequitur, non tamen pugnatur. Transfugas imp. excipit. Equitesab Apocaucbo Edessam
obsidione Triballorura liberat. Ziropanus quidam pecuarius imperatoris legatos vinctcs
Apocaucho dedit. Quid passisint. Munifioe ac perhumaniler a duobus dynastis accipitur
imperalor. Scopiara venit. Eumdem Liberus Triballus Crali conciliat. Is cum uxore occurrens, raagno illum honore suscipit, et regaliter tractat. Ab eo auxilium petit; ille societatis mercedem urbes occidentis usque a Christopoii postulat. Recusal Cantacuzenus,
et quasi parum ingenuum> honorisque studiosura tangil. Prudens oratio Helen Cralna3
de adjuvando hospite, cum conditione tolerabiliore. Imp. suorum consilium de coocedendis, quea Crales petat, repudiat. Ambo preasente arcbiepiscopo in certas conditiones
jurant, De Chrele Triballo inter utrumque conlentio.Cur is acl Cralem reverli noluerii.
Melenicus Chreli deditur. Rhentinam castellum Syrges occupal. In deditiiios svit. Apocauchus Polyslyli quid egerit; quid Didymotichum scripsent; quid ei, et quam aculeate
ac libere respoDSum sit. Byzantioi redeuntem curo gratulalionibus et plausibus excipiunt.
Pro libidine lmperat. Irene uxor Cantacuzeni cum fratre Manuele in iimore est. Militum,
et ducura fides exploralur. Comitopulus constantiam suaui profitetur. Juratur. Nuntius ab
iraperator^ cum ejus cereo sigillo. Didymoticbi suburbani i n urbanos insurgunl 344
Fugantur. lo eisilium voluntarium concedunt; eorum domus destruuntur. Episcopi va(95
607
HlSTORfARUM LIBER III/
698
ticinium eventus probat. Triballos principes proraissi auxilii poamtet; obsidem Cantacuzeni filinm poscunt; Liborus filiam suam ejus filio desponsam cupit. Imperator cum
auxiliaribus Triballia, quid apud Pheras egerit. Syrges ad sceptrum Armeni vocatur.
Pheraaoruro obslinatio. Morbus in exercitu multos exstingait. Cbristopolin prsidium ab
Apocaucho mittitur. Ad Triballos abiturientes prasclara imperatoris concio. Romanj tumultuantes increpantur. Plurimi Gbrislopolin se conferunl. Ducura ibidem perjurium.
Redeuntes impe/ator suscipit. Eorumdejn ducum iropudensde Cantacuzeno mendaciura;
inde Byzantii publica la?titia. Quffi, etquanta multi lllic propier Cantacuzenum pertulerint.Praatectorum sasvitia. Factutn humanissimuru Pers cujusdam in tlagellis laceratos.
Impostor quidam sacr confessioni illudit. Ad falsos nuntios denuo Deipar aguntur gratiaa. Crales imperalori repelenti Edessatn, statim restiluit. Apoeauchus fruslra Didytoolichuin movet. Empythiura obsidet: Scythanim incursu lerritus, obsessionem relinquit.
In Scythas abeuntes Scopelenses $tulte"et infelici exitu se inferunt. Apocauchus belli administrationem genero tradit. Aona imperatrix a Grale Gantacuzenum pelit; urbes ia
praamium spondet. Triballorum procerum comnaemorabilis ia ilium fiaes. Thessali se
Cantacuzeno subjiciunt ultro. Joannem Angelum eis preetorem praeflcit, quem in bulla
commendat; multas ei conditiones praascribit, eta seaffectati imperii suspicionem removet. Didymotichum vocatus, venturum promiltit. Quo scopo Apocauchus, Crales conveoire voluerint. Illius in Gantacuzenicos crudelilas. Quare imperatrix stratopedarcb
consilium respuerit. Ad Pheraaos de deditione Cantacuzeno fatienda Gralis cohortatio.
Preefracie abnuunt, ejusdemque Cantacuzcni legaium atrociter mactant. Mililibus Didymotichum anbelaotibus obsequitur imperator. Agruoi Pherworum Crales depopulalur. T r i balli auxiliares in Thraciam sequentes, quales fuerint. Pro roeliori atixilio reverti voleatem imperatorem ad Cralem, milites cogunt Didymoticbum vadere. Circa litleras
Didymoticho ad.eum perscriptas prodigiura. Ad Triballos reditus. Protos^rator preayaricationis suspectus se purgat. Byzantinorum ad reversionem Apocauchi gratulatio. De
Cantacuzi no raendax rumor. Apocauchus quosdam includit in custodiam. Irenes impera. tricis oratio. Ad Moesorum regem de societate iegatio, et ejus ludificatio. Quantam is callidiutem adhibuerit in copiis Didymoticlium missis. MoBsorum ducum versutia. Episcopi
cohortatio, et praadictiones. Pers advehentes Mcesos fugant. Amurius satrapa ut exceptus abitnperatrice Irene, iliiusque in imperatorem eximius anior, ad quem proQciscitur.
Pheraoruai in commenlitiis litleris, quibus decipitur Amurius, et domum redit, pessimura. faojnns. Frigore enecti PersaB una nocte quingenti. Didymotichenses praadatores
algore sejmioiortui ad bosles confugiunt, et quomodo ab iis babili. Oppida Irene iuaperatrici dedere se volentia, cur non recepta. Mire anxiuoi imperatorcra, Arbenus, bomo
obscuras, consilio levat, de Berrhoaa occupanda. Crales opera promittit. Per legatos accersitur imperator, cui Cralana suos mililes Germanos aitribuil. Berrhoeotis plaudentibus
excipiturja Thessnlonica obtinenda per plebem, et zelotas impedilur. Cralis perildia.
Germanorum in imperatore tuendo fidelitas. De Axio flumine transeundo. Duoruna
filiorum Cantacuzeni encomiuun. Agrestis quidam Triballorum insidias eidem indicaf, et ad flumen vado transeundum prseit. Germani Berrhoe donalivum accipiunt.
Insidiatores ad Cralem deferuotur; quoruna duces iroperatori ad poenam deduntur
quibus ignoscit. Apocauchus Cralem contra imperalorem incendit; simulate agit;
cui imperator uberius respondens, ejus scelera carpit; periculum demonstrat; ignaviam deridet. Apocaucbus consiliuru quaarit. Monomachus Canlacuzeni felicitatem
pra3dicat, timorein injicit, pacem suadet. Crales ab Apocaucbo instigalus, antacuzonumad consultationem dolose iavitat, a quo deluditur. Ideiu Berrhoeotas ad defectionem
sollicilans, acerbissimas liileras accipit. Imperator etiaru terliuiu a sagiltario \md\ non
potuit; cui veniam peienti ignoscit, etcutndonis dimiliit. Apocauchus consultat. Gemina
sententia Monomacbi. Denuo vafrum ejus consilium. Persarum ad Berrhoeam latrocinia.
Apocaachus in Pepagomenura svit. Cantacuzeno ex Asia evocatur Amurius. Ficto
nuntio contristalur. 345 Ejusdem insignis oratio, qua causa expeditionis, studium juvandi
Cantacuzeni, amor et soWicitudo propter eum declaratur; milites ad laborera inflamrnantur;
exustis navibus per continenlem ^radiendum suadelur. Venlo secundo classis tota Macedoniam defertur. Pers Thessalonicensem agrum vastaut. Provinciae Cralis cavel ini[)erator;cum copiis Thessalonicaiu accedit. Amurii occursus. Zelotarum in Canlacuzenicos
crudelitas. Peritbeorii obsidio. In captivum imperatoris humanitas. Legali amborum ad
imperatricem Annaru de pace. Cantacuzeni legalus foade, crudeliterque accipitur. Apocauchi maledicta. Amuriusquare litteras sibi reddtlas ad imperatorem detulerit. Episcopi
Didymotichensis proadictio. Castella Meropes, et pecuarii se dedunt; quibus Momitzilus
prajfioitur; cujus mores describuntur. Didymoticbum imperatorein cuai Ainurio venit.
Thraci urbes refractariaa puniuntur. Morbus Auaiirii. Pro3sidium missura Adrienopolin,
illiusque Didymoticitum infelix excursio. Amurius tnortem in conflictu evadit. Alexandro
Moesorum regi pro auxilio dantururbes novem; ejus tergiversatio. Qua raiione conjurati
Persas Thracia educere conati sint, Eos incassum nilitur relinere Amurius; dequo apud
imperatorem conqueritur, rcdilumque ex Asia curu militibus melioribus pollicelur. Einu
hortatur iniperator legationem Byzanlium niitlat, quo naves et pecuniam ad reditum adipiscatur. Principes Constanlioopoli Amurium de abjectione reprehendunt, navos
tum pecunia promittunt. Dcfendil so. Locusdu discrimine servitulis. Imperator diyinitui
S9)
JOANNIS CANTACUZENI
700
a Persis pradonibus liberatur. Ejus pugna cum obscsanribus Asomali, ei victoria, Diseessus Amurii; et qaare is disoessus imperatori comniodavepit. Gralianopolis obsidio.
Smyrna a Latinis capta. Ab ejus prasfecto Angelitze non modica pecunia. Episcopi Didjroolichemis obitus. Aleiandri a Morrha recessus. Momitzilus Persicas naves Ires incendit.
Pers, qui apud Cantacuzenum, custodes suarum navium interfectos, ulcisci ardent. Eis
imperator Komanos adjuugil; ejus regiunculam depraadari jubet. Momitzilus improviso
advenlu imperatoreiu terret; cujue mililes fugiunt; ipse cum paucis slrenue se tuelur.
Lanlzarethi farauli in dominium mirue amor, et fides. Momitzilus ab Anna imperatrice
despota reountiatur; quem Cantacuzenus insuper data supplici venia sebastocratorem
creat. Pers in Asiam redeunt. Paleeologus imperator aagrotat. Moesus rupto foadere, Apocaucho miltil auxilia. Callidura imperaloris consilium. Gener Apocauchi in Hebro submersus. Didymoticho repellitur : Morrham vaatat. Momitzilus sibi principatum propriuni
meditans, a Cantacuzeno et imperatrice Anria deflcit. Archontes, sive imperii pro puero
imperatore et vidua adroinislralores, miserum reipublic statum dolent; imperatrici
pacem suadent. Moleste fert Apocauchus patriarchamqueet Gabaiam roagnum logothetaw
se visentesad suaspartes reducit; imperatricem casligat; Gebalae flliam dospandet. Ajocauchus de integro Canlacuzenum in imperatricem irntat; ac rursum, quanquam submissus dorainntur. Legationig ad eum mittend auctores. Mitiuntur siraul binB epistolaa,
quibussignifiralur gaudium de ejus volunlate imperii deponendi, ut falso narrayeral Apocauchus. Conditio ei proponitur, qua veniat. ln acia imperatoris inquiritur; bene pra>
fuisse communi docelor. Longior imperaloris oralio, qua archontiDus ignobililas, et
imprudentia objicitur et reipublicre status deploratur. Respondet praeterea ad id, quod
paiiiaiclia eum ad redituin invitans, poena toluturum dixerat; etde vi anatbematis disputal. In fine ingena pacis desiderium. Pheraai veniam, et opera ab imperatore flagitant, et
ronsequuntur. E i ipsis mutabilitatis fortunae human documeutum; quorum exemplo
Byzantii lerrentur, et non posse imperium defendere, mutlis probatur. Ostenditur itera
Annam imperalricem sui juris non esse. Chrysobergis legati iraperatoris constantia advirsus mints et verbera. Archonlum inviclus animus fti arcano reticendo. Garell deditio. Hursum pacis petitio. Castella queadam se dedunt. Batatz ab imperatore defeclio, et
reversio; ejus remuneratio. Sultani satrap liberalitas. Cur pjanderet in Thracia prima
luce imperator. Cboras cives uaaledicentiam terrae motu luunt. Muri reeadiQcantur, qnibus
perfectis ad pertinaciara redeunt. Magnus dux iterura copiis prceficiiur; Cantacuzenum
conatur occidere. Muluee litterea, illius minaces, hnjus exprobratoria). Argutia in voceobck.
Derisiosenis, ut irabellis. Juxta Bvzantium Persarum vastatiofervet. Apocauchi fastus. Urbes
Thraci praelerduas sededunt. 346lnjperatoris inillorura praafectis diraitlendis humanitas et liberaiitas. Coraparatio inler Cantacuzenum, el Archontas. Urbesad Pontura imperator
infeslas babet. Amici euin Adrianopolim accersunt. Eorum stultitia et poenae. Imperalrix
urbern recuperat. Manuel Apocauchi fllins prafectus deticit; accipitur a4> imperatore beriigne, et honoratur. Acta apud Bizvam. Amzas Porsa socium ad imp. occidendum subornalum prodit, quemille liberum dimittit. Bizyensesse tradunt. Annae imperatrici et fllio
rjus, deinde Canlacuzeno, el uxori ut imp. Bizya?, et aiibi acclamatur; omniumque roentio in sacris usurpalur. Piura oppida se subjiciunt. Bizy praafectura Manuoli Asani datur.
Protostraloris, caiteroruinqne Apocaucbi amicorum miserrima conditio. Apocauchi asius,
qtio ignavifci opinionem vitare sludebat, salse irridetur, acrilerque vituperatur. Fraus,
impostura et nequitia admirabilis, qua i lera Apocauchus Gabalaa) vita privare enisus est.
Orcbanes Cantacuzeno se adjungit. Capta ad Ponlum aliguot oppida. Soraniura Manuelis
filii irap. Venienle ad urbem Cantacuzeno, Apocauchi timidilas. A$er Byzanliaus miserante imp. devastatur. Gaiatcei causam et originem belli hujus sciscitautur; quibusa
principio narrat omnia imp. ut su innocenlem testetur. De advocatis item Persaruai auiiliis se dcfendit. Aregus monacbus legatus omni culpa belli eum absolvit. Ejus prudentiam laudatimp., de adversariis coiK]ueritur; si se imperatorem et collegam esse sinant,
quod facturussit aperit. Amor in rempub'icam. Quibus conditionibus abdicare se imperio
velil. Aregus orationem commendat; dicia Byzantium renuntiare jubelur. Apocaucbus
arrna, el vota indicit. QuaBdam oppida ab imperatore subiguntur. Epistola Apocauchi, et
palriarcha3 de abdicatione imperaioris. Argus Graace indoctus deluditur. Eaiu imperator
ltalice inierpreiatur; ambo stomachanlur. Apocaucbus frustra Eaipyrilen obsidet; portoriis oxigendis nihil consetpjitur; ab aulicis proceribus dissimulaQter irridetur. Aregas
ad illum contemnitaccedere; de impietate el imprudentia accusal; imperalricem imperalori excusat. Imperalor infestus Byzantium veniens, recedit. AdrianopolivS et aliquot finilima oppida in poleslalem concedunt. Cura tribus dedilitiis, quorum duo praafecti, quid
aclmu. Qtiare Amurius ad iinperatorem non redierit. Concessu Sarcbanis per Lydiam, inde
per HeHespontum transit. Persarain in Moesiam impressio. Moinitzilus cum parte exereilus sui caidiiur, reliipia capitur. lmperalor illacrymat. Momitzilus bumanaB forluna3
exrmplurn. Xantliienses stiorum funcribus lugent; urbcm (radunU In Momilîli conjugem
imperatoris clementia Craleai ut fcpdifragura ulcisci deceruit. Pheraaos Koiunni ad defeclionem iinpellunt. Minatur Crali, ni Piiens absccdat, et todera violare desinat. Imposlur .
Apocauchi repetuulnr. Cj)ntinenlera relinijuere staluit; tyrannis ejus in Byzantios. De
c a r c e r e , quem in palalio Constaniini 83dificare ag^ressus est. Afllnitatem imperatricis per
iili Hupiias cum ejus lilio queerit, ct liileris sub cjus nomiae ad pontificem KomaDum
701
HISTORIARUM LIBER .
702
confictis, periciilaro ei magnum conflaf. Clementis Soxti responsum. Quid faclurus Apocauchus, si dolus non procederet. Odium in illura comraune. Urgettedifieationerocarceris, et a vinctis obtruncatur. Amicorum et uxoris imperatoris.littera? de eius nece, et invitaiio Byzantium, urbisque occupand indicata commoditas. Pers duces persnadent
Cantacuzeno, uti slatim cum omnibus copiis Byzanlium tendat. uxor Apocauchi in Epibatas migrat. Imperator culpam amissarum u r b i u m Macedoniaa in Persas duces confert,
cum quibus in Macedoniam redit. Sulimanus moritur. Amurius provinoi suaa a Sarchane
timeos, doraum revertitur. CralesPheras occupat, et se imperatorem, filium Cralem appellat. Batatzes jussus fines Byzantinos incursat; ad imperatricem immodica honoris cupiuine
transit. Causa cur imperatrix a pace sic abborruerit. Batatzen ad se revocare quamobrena
laborarit imperator. Kjus praclarum quoddam visuio. Batatzes a Persis propter imperatorem occiditur. Empynte imperatrioi transditur. Phrangopulus quidam, invito imperatore
in castra adductus, a veneno eum servat. Hieracem sibi moliri interiluro non credit nrimura; quem deinde officii admonet. Cum Archontibus iterum ut prodilor agit. Idem iacit
Papaspoudylus, et duas ob causas Hieracis nomen ad imperatorero defert. Qui in pugna
vulneratus, ad caslra perducitur. Byzantium profugit, ibi de caede iroperaloris non obita
causam dicit. 3 4 7 Studiosi imperatoris Byzantii jam manifestt, ad eura perfugiunt. Hierum pene occupatum, ac roox per negligentiam amisstim. Adrianopoli Cantacuzenus coronatur. Joanni patriarch Constaotinopolitano ab episcopis, impetatore annuente, sacris
inlerdicitur. Prirnores et exercitus MalthflBiiro fllium imperatorera designari roganl, quod
imperalop sapienter recisat. Thesaalonicensium ceaJes. Paleaologus praefectus a Joanne
Apocaucho inierfieihir. Zelotarum scelus et impielas. Quidam eoruma populo mactantur;
unus per forum irahitur. Apocauchus pro Canlacuzenico so gerens, zelotas punit; defrclionem ad imperatricem simuiat; patre mortuo aporte Cantacuzeno favei; Tbessalonicam
ei, concijio suffragante conlradit. Ad. Csnlacuzenum legati. Quaanara Tbessalonicenses a '
filioejus pelentesimpetrarinl. Andreas Palologus etCocalaspopuIum ad arma sollicitant.
Apocauchuset socii carcere ac vita multantur. Humanus adops comeditur. Malthaeus filius
rera contra Hieracem in Tbracia feliciter gerit. Patriarcha Constanlinopolilauus a papa declaratus. Smyrnfia ab Amurio Persarum salrapa jugulalur. Chii compulsi Genuensibus se dedunt. Phaceolalus capta jam Chio cum triremibas Byzantium redil; Genuensem onerariara intercipit. Imperatrix Mpalicis Carbon principis opem impetrat; ejus fralrem
Tomprotizara exercitus Romani ducem facit. Orchani Tbeodora imperaioris filia apad
Selybriam solemnibus cum ceeremoniis nuptum traditur. Ejusdem matronea eximia virlus.
Speculatores submissi ex Ponticis urbibus, quorum indicio sicarius dcprebenditur. Imperatrix ad Sarchanie Lydiaa satrap auxilium confugit. Amurii tecbn.i ad succurrendum
imperatori. Persaa a perfidioso facto cohibiti; obvios capiuot et spoliant. Duces eorum ab
imperatore convivio excipiuntur; iique preater navigaules, et conviciantes Byzantios sagiltis petunt. Byzantii eorum defectione perspecta, redeunt. Donatis ducibus "PersflB domum
remittuntur;\\Io&siara deprffliantur; imperator excusatur. De Romanis h o s t i b u s , et auctoribus malorum omnium gravis querimonia. Monomachus ad caedem imperaloris s u b o r n a tus, moneotibus amicis deprehendilur. De eQicacitate veneni ab eo parati, historia nolabilis. Zyraces et Pbaceolatus de urbe tradonda cum imperatore agunt. Microcephalusab
his Selybriam bacde causa miltitur, quem Arcbontes eodem ob aliam causam miKunt. Hatio cur imperatrix Anna a patHarcha alienata, alte repelita. Ejusdcm palriarcbaB furor iu
damnandU, puniendisque episcopis, a quibus apud imperaiorem atcusalur. Synodus in
palatium indicilur. Adventus Cantacuzeni Bysantium nuntiatus, nec ab imperalrice creditua. Dolor et sollicitudo Cantacuzeni de a m i c i s , ne discrimea adierinl. Portam Aun?am
perfodiunt ad ingressutD. Patriarcha gradu movatur. Canlacuzenus cum plausu populi
urbero intrat. [mperatrix palntium comraunit; Gaiataoos auxitio vocat. Imperator coram
episcopis, et primariis de clero suam causam agit; ad imperatricem raitUU (jui doceat,
quam periculoso loco ejus res sint. Couiraendalur virtus imperatoris. looperalrix iegatiu*
Dera despicit. Palalii propugnatores defectionem cogilant. Joaunis filii suasu iraperatrix
se iraperalori Cantacuzeno submittit. Asanes socer legalus abeo ut ingratus culpatur. Palaraas alter legatus de constantia prfiedicatur. Conditiones pacis, et utrinque juraraenta.
Canlacuzenuri palaliura ingreditur. Hic l i b e r ut reliquoa mole, sic preacipuis quibusdam, et
Hiaxime nolaqdis capitibussuperat. Sunt aatem istii fere. Funus et exsequiffi imperatoris
Andronici miaoris. Uolor el lacrym imperatricis vidua3, propter abdicationern magni
doraeslici; ejusdemque al i m p e r i i admiuistrationem regrtfssio. In Sismanum exsulem,
ac supplicem Byzantinorum bumaoilas. Fraudes iaexpiabiles, et scelera Apo.cauchi in
magnum domesticum, q u i b u s illum in summas sa3pe difliculiates ex iuvidia cOnjecil. Pro
reipublic incolumitate a raagno domestico induta purpura. Ejusdem varia, nec levia infortunia. Paxab eo frequentissime petita, nec impetrala. Honoês ma^niiicentbsimi iii e u m
a Crale c o l l a t i , el ejusdem Cralis perbdia. Amarii Pers salrapea miriQcus ac perpetuusin Cantacuzenum aaaor, ejusque juvandi siudium incitalissimum. Duarum mulierum, lrene imperatricis et Heien CralaBna prudontia, et raagnanimilas. Diligens adinodum, et crebra defensio Cantacuzenicontra calumniatores de uon iactis in-bidiis imperatrici
ac filiis ejua, necoifectata tyraanide. Res gesta3 adversus Momitzilum, ejusque pugna, et
interilus. Conslantinopolis aCantacuzeno capla, et ibi ejasdem pietas, prudontia, aaquitas
cleinenlia.
f
703
JOANNK CANTACUZENI
LIBER
348
704
TERTIUS.
CAPUT PRIMUM.
Trantitio, breviler narrata repelen*, et narranda promiltertt. Narrandi causa dmr. Comparat $e cum aliis
harum rerttm tcriptoribus et verilalem tinceram promitlit. Luctus imptratoru
ob defuncium imperatorem.
Magni domestici diligens custodia et vigiliai: et in procurando
imperio tollicitudo.
Funus
imperatom
magnificum et sacra
piacularia.
Quemadmodum igitur Palaeologi imperalores

inier se contenderinl, et quae separalim junior,
postquam senior imperio abivit, contra barbaros
armi9 gesserit: quoroodo domi semper rempublicam babuerit, hucusque a nobis explicalum cet,
et promissa ab inilio conservata, dum accurate
el vere, ut conligerunt, omnia Jitterarum monuineniis complexi sumus. Sed quoniam post
Andronici minoris ex bac luce niigrattonem ,
bellum omniuni quotquol unquam liiteris exsttlerunt, perniciosissimum inter Romanos
ipsos
inflammatum est, unde propemodum omnia prosirati, et eversa perierunt, ac bealum illud el
amplum iinperium, imbecillimum, e i velnti simulacrum quoddam,, ei umbra tantum prioris evaait,,
nccessarium exislimavi, etiam eo ipso perpotraia
contexere : non solum ul posleriias cognoscal,
qulintam vim incommodorum iuvidia importare
soleat, quae tam sibi, quam aliis, inelar rubiginis
ex ipsoferro na&cenlis (85), ferrunique coneumentis
cxitiosa est, sed etiam ul praesenles babeant, unde
veriiaiem percipiant, ne peregrinis ruoioribus,
ncve iis qu:e ab utraqtie parte vel ad suum dccus
per graiiani, vel ad adversariorum dedecus per
calumniam disscroinanlur, animos adverlentes
circiimducanlur, falsa pro veris opinantes. Erit
autem opcra? preltura non oscitanier, sed studiose
mihi dare operam. Nam caeteri omnes, si qui bujus
belli bisloriam composucrunl , aul neultquam
,
\ /, xal
*

, * \
, \
, . \ &
,
'
^ ,
, \
\ ' , \ ,
.
, , . \ ;
*
, ,
,
,
, * \
, , \
, *
, ,
.
.
\
,
, ,
interfuerunt, quacque slve multitudo popularis sive Q , \
alii quidam jactarunt, perseculi sunl, nibilque , ,
rerum gestarum liquido compertuin babentes,
qualia auribus acceperant, talia, nulfo ad veriiatem * \ respeclu, posleris iradiderunl: aut si etiam gub , * ,
utrovis imperaloruin mililarant, non utique con- ^ * ,
silioruin parlicipes , neque arcanorum
conscii ' '
fuerunl. Deinde nec oirmibus coram adfuerunt, \ *
cum continenter el diu, nempe tolum quinquen- . \
nium arnia duravcrint. Mihi vcro hajusmodi .
,
culpam aliquam 3 4 9 nemo objecerit. Nam iis,
Jacobi Pontani noiaa.

(85) Apli&sima similitudo. lnvidia ipsum quoque
iiividenlcm, u l rubigo femiin, ex quo exstitil, consumit. Periander," ,
. Quemadmodum (erugo ferrum, sic invidia animum illius,
c n e$t, conterit. Lib. Anthologice:
*0 \ '..
\ ,^.
Grande malum livor. Comedit liventibus idem

Atque eor atque oculos : hoc habel ergo boni.
t
Isocrates in Evagora:
, * Inwdia hoc duntaxat habel boni, quod iibimeiipti
mum afferi mali.
p/ari-
105
HiSTOlUARUM LIBER III
706
* qui ea fccerunt, ego praesens (86) , alia per

ioeipsura novi : alia ex ore ipsorum, a quibus acta
, ,
' aunt, ad nnguem didici. E l cum frequentes conti * * nentesque loto eo tempore muiaiiones fuerini,
, \ verisimile esi, non geatorum inodo, sed et consultorum arcaDoruro, et fraudum, insidiarumque, e l
^ , \ ,
, \ , \ prorsus omniuni quseque palam acta, qu;cque
. occulte comparata sunt, nibil me fugere. VerunUa' , - roen quod in vestibulo opo.ris mei sum pollicitus,
* ' - erilali nihil anleferam; sed ut res evencrunt, ita
, , eas explanabo : exccplo quod alicubi pradens
* pneteribo, quse nonnullisconvicio aui viiuperationi
. esse possinl : non enini mihi amicuin esl cuiquam
. * conviciari, eiiamsi niortalium nemo rem ignoret.
Quo0 si inierdum quaedam secus quam
\, .
- opinantur videbor exponere (87), ne sil mirum.
Non enim dum vito eadem cum multis dicere,
'
nova comrainiscar : sed res ut se babent comnie, ,
morans, vulgi opiniones ut falsas valere jubcbo.
.
, - Morluo igitur Andronico Juniore iinperalore, A u \, gusla iriduo in monasterio Hodegorum mansit.
Poetea in regiam regressa, diebus novem luctui se
'.
, * ,, dedidil, cum quolidie omnes, non senalores inodo
, ac daces, std quotquol Byzanlii eniinebam accederent , et dcfunciuro imperaiorem comniuni
,
lamentatione prosequerenlur. Magnus porro do \
, mesticus ab eo ipso die, quo impcrator animam
, , edidit, a palatio nusquam discedebat; sed quingentis, partira suis, partim imperaloriis in co ad
*
\ - Q custodiam collocaiis, summum studium diligen ,
tiamque impendebat, ut si qui foriasse res novas
\ * attentarenl, eorum conaiua infringeret. Post diem
nonum, peracta, ul assolet, pro defuiictis piaculari
\ - caeremoiiia , custodes e palatio dimittit (paqcis
, retentis, quot nimirum elaniea esse consueverani)
, ipsedoini, ut semper, reipublicae animara intonde , bat , et urbium provinciarumque rectores per
* littteras monebat, ne rebus novis studerent, uipote
\ hujus suas probilatis et egregise in imperatorem
- voluntalis gondigna prsemia accepiuros : conira si
, \ quid machinarentur, poenas daturos. Qusesloribus
* \
iiero mandabal , ne quid sceleris in pecania
, designareni, quod nibilominus, quam imperaiore
- vivo rationes relaturi essent. Alque ad hunc
D moduiu diebus plus triginla missis epi&bdis 3 5 0
amplius quingeniis ad laniuro ordinem obedieu, \
tiainque Ronianum imperium universum redegit,
. \
ul nibil novi conligisse, sed imperator adbuc aura

vesci e l praeesse rebus videreiur. Nulli enim nec
' ,
parvi nec magni molus audiebantur; nisi quod
\ ' Albani in Tbessalia I U O I le imperaloris inlellecla,
, , \ - urbes illic incursabanl, et (quanquam non admo. ' dum) depraedabanlur. Quo comperio inagnus do ', meslicus quam priinuni - eo nunlium expedit:
-

(36) Compara bacc cum iis, quae in prooemio, seu
in epistola respousoria Christoduli ad Niluni dtcunlur. Ad /IOC, non ista majoribus didici, aut famtv
(ubuluve ineptit, elc.
(87} Gouferes etiaro bnnc locum cum illis, quae

SUDI m extrema epislola Nili. Quapropter ut plurimu.n humancc vitce commoduturus etc.
707
JOANNIS CANTACUZENI
708
Atbanis imperat, aut praedam reslitaant, ac de canero ae contineant : aut, si jussa delrectent, ee , \ . "
apuJ ipsum in hostium loco futuros sciant. Quibus
,
illi minis exterritj, non solum prsedam spolialig
reddiderunt, vernm etiam postbac nihil tale ausu, \ , ,
ros proraiserunt : modo liujus peccali gratia sihi
!
flcrcl. Verumba3C paulo post acciderunt. rosiquam
\ ,
niagnus domesticus e palatio domum concessit,
, \
prucones ejus missu vicos et oppida Byzaniio
, vicina concursant, omnem clerum (88) Constanli .
nopolim ad diem prseftxam propier defuncium
.
imperaiorem funebribus gacris expiandum evo- ,
cantes. Confluxerunt latiti greges, ut Sophiae lem \ plum, omnium q u solaspicit spaliosissimum (88),
,
ad praesentem usum haud satis capax appareret,
*
a sacerdolibus confertim repletum videlicet. Ubi dies placandis manibus dicta illuxit, omnia adeo
. citra tumuUum, tanloque ordine pcracta sunt,
,
quasi qui peragcbanl pauci, ac numeratu facilcs
*
essent. Neque enim saltero obscuritis murmur,

quale in frequciilia solet, sed admirabilis quaedam,
. \ omnibus allcrnalim sacros hymnos modulanlibus
(,
concinniiasalque convenienlia vocum exaudiehatur;
,
nec stupori lantum, sed voluptati quoque eral hoc
\ .
speclaculum, duro ita ingens sacerdolum muliiludo .
cura episcopis, indula sacris vestibus, sub uno ' ' ,
palriarcha duce, iisdem rilibus fungeretur. Lam - \
padum vero copia reliquique apparatus amplitudo
, \ oinnium dierum festorum, qui unquam memora, -.
biles exstitcrutil magDificentiam splendoremquc ^ , , \
superabal. Atque in baec el in sacerdotum amplis '\ , ,
ima bonoraria, pro cujfisque dignitate suuiplum
. \
de 8UO fecit magnus doniesiicus.
, \ , \
. ' , .
3 5 1 C A P U T .
Atnbjtio patriarcha*. Consiltum magni domestici de excommunicandis
imidiatoribus
filiorum
imperatorit.
Pia imperatom
recusatio. Tandem importunitu* domestici ab inviio assensum exlorquct
Patriarcha
rrgnare contendit. Sismanus extul ab imperatrice petilur. Ejus fratrisque ac matris condUio. Consultatur
dt reddendo. Chumni in domeslicHtn convicium. lmperatrix
litem pratcidit. Binw teuuniice de Sumano.
Palriarcho? $entent\a laudatur vehementer. Domenicut imprudentiam comullantium
reprehendil
rectius
suadet. Patriarcha culpam agnoscit. Ex Chutnni dicterio cicilit tediiionis augurium, et domestico se abdicandi renovatum desiderium.
%
<
Piamina quidem haec fuerunl. Ipse aulemniagnus

. domesticus, quomodo anlebac, ad rempublicam

procurandam incunibebat, de ncmine nnlla i n re ^ \ \ ^.
quidquam suspicans mali. Patriarcha in sua pellc
\
quiescere aon polerat; sed imperii adrainislralio' ncm, u l sibi congruenlem ex causa isliusmodi
, capessendam judicabal. Non paruro diu ante
. ,
Jacobi Pontani .
(88) , universnm sacerdolum
ordinem vocat eumpla metaphora a re militari. Est
enim delectus, et sunt
conscnpli, centunali, et estallegere, ut
Budus tradil. Idem esset *\ dicereraus : de 8acro
albo. Malricem aul matriculam vocant jureconsulli,
de iqua Vegetius, lib. u , cap. 5 ; Isidorus, lib. i ,
cap. 23. Unde facile intelligimiis, quid sit dare nomioa, quid scripU, aul conscripli inililes.
(89) De hoc templo diximus nonnulla in lib.I,

cap. 12. Quanquam awtem frequenter.
, Sapieniice divini Verbi dicilur, id esl,
Filu Dei, qui esl Verbum, el sapientia Patris, aon
tamen necesse habemus tolideai verbis imerpreuri,
cum qnae illa Sopbia 8it. jam satis consiel. Rudiores bisioriarum quaiudam niartyrem, nomiue Sophiam soiuniani, cui boc templum dedicatuni fueriu
703
710
eicessum imperalori coneilium dedit magnus
> - domesticus, palriarcb aucior es&ei, poenatn et
\ ejeciionem ex Ecclesia inlerminandi , si quis
, iuiperatore niorluo filiis ejus insidiaretur, et
, \ imperium illis nefarie adiraerel : addidilque per *
suadendi causa , nibil indecene atit inopinalum

iacturos; quineliam non modice itliis profuturos,
\ *
si quid bumanitus ipsis accidisset. Neminem enim

praiscire iliem ulliiuum, praêrlim ipsos semper
.
bellis, cum periculo distenlos : el poese ulruuoque
, eoruai in eodem praelio occumbere; raaJe curalos
relinqni filios, qui nec sibi ipsis propter xlatis
* \ , iiubeeiHilatem ferre opem poierint; nec habituri
\ sint, qui eoa sincere aclegilime iueatur. Iinperalor
. , -
reniti,quod piusessei animi, putaretqueconvenire
, *
magis in omnipotenli dexiera salulem fiJioruni
/ ;, *
reponere, quam ad ficulneum auxilium bumana
\ . cogitalione invenium respicere; inielligeret praeier , ea a superioiibus imperatoribcis similia excogilala
, \ fuisse, nec profuisse. adjungebat, aut Deum

ab allo aalularem manum extenJentem, aut po~
,
leniiam sibi bene cupicniium, deviclis adversariis,
, ; eorum ad injuriam inferemlam impetus repreesu
ram. Jnramenia, el vincula, el qua?cunque bujus
, generis nihiJ perlerritura eos , qui ex alienis
, incouaniodis sua comparare commoda atalueriut.

Idcirco abelineiiduin hoc negotio, ut non solum
*
ipsis inulili, sed caeleris etiam non mediocriter
, . nociluro; oipoto prater poenas ob rapinam debius
. - Q etiara dirispreeibus a divhia conjunctione seclusis.
, ,
Magnus douiesticus inslare, rogareque 352
"
\ - jusraodi verbis parcarei,, sibi utiliter ac jusie
,
consulenti parereu Et imporluuitate quod voluit,
. - eflecit, non ila tamen u l profuluriup crederet
, * - imperator, si flcrel; verum anticipaiae opbiioni
, 8use affixus, quoaiam jlle profulurura censebat, i u
* \ speciem asseasus est, accersiloque patriarcha
, ' cum episcopis quolqaol Byzanlii versabanlur, et
, quae decebat de re locutus : declaraia insnper
palam geotenlia sua, sibi quidem rem neque ne. \
\ cessariam, neqne conducibilem videri (non euiin
cohibei i posee insidialoruiu cupidinem), tamen ne

, \ exisiimeiur suo lanlum judjcio obsequi, eed alioruni quoque consiliis ce lere, el manue darc, ei
, \ ,
* D
iUis couumttere Proinde anaibema in eoa
* dicanl, qui se mortuo filios ejus per scelus adorirenlur. Palriarcha jussa coroplet *, ei bac niniirum
;,
de cauaa poat ejus otfhum oportere ae lauquanv
\ ,
filiorum tulorena (el prxseruoi quia Joannes impe \ ,
rator admodum puer adhuc, novem dunlaxat

\ * anaos uaius erat (90) ) gubernaiionem atiingere,
el adulescentulo imperalori imperium conservare
: .
existimavii. Ac suscepit quidem ille rempublicam,
,
paulaliioque semct in principalum intrudens,
, |: , '
\ ;
latere studuilquam maxiiue poluiuquod ineluerci
%
D U

(90) Paire moriente Joannes Palaeologus non plas novera anuos natus eral. Huic crede, et fatauiD
puia Laonicum, qtii ei duodecira tnnos tribuil.
711
JOANNIS CANTACUZENI
712
ue magni domesiici aemulum se esse in regenda , ,

$ ,
republica palam constaret. Et cum alia ei iiiimica
facjebat, lura sodalitium ex aulicis proceribus \
conflabat, multaque amplissima beneQcia promii- ,
tebat , si tpsis admlni9tris reriim principalum
adipiscerelur. Praeterea lolos dies, et ad inedias .
nociesin palaiio haerebal. Hinc inagnus domesticus, >
,
ejus cogilala olfaciens, et iiuprimis a nonnullis,
quibuscum palriaicba jarcana sua cominunicabat, , \
de causa niolitionum istarura certior factus, merito

indigne ferebaielirascebatur. Silebat nihilominiis,
; ,
et quo demum res erumpcret, observabat. Inter
.
haec aliud quiddam evenit, quod ejus animum non

leviler pupugit. Nam Moesorum rex Alexander per
legaios ab imperatrice, et Romanis Sismanum , \ ,
,
m - i . . cui
($ ^
cxsulem
Byzanlii
degentem
pelebal, Michaelis,
successerai ex Siephani Tribaltorum principis so- , , '
rore fitium : quae a mariio, superinducta gorore ,
.
Andronici junioris, ejecia, jJDst ejus interiium i n
Moesia regnaverat; nec muho post potentissi- \ ,
morum faclione rursum pulsa reguo, cum Joanae,
e Gliis aUero, ad Cralem fratrem se receperal. "
3 5 3 Sismanus aller filius ad Scythas exsulatum ab- \ ',
* *
ierat :-nec longo lempore ibidem exacto, post morlem
imperaloris ad Romanossponte confugerat. Huncigi-
tur Alexander u i leierrimuu hostem suum poslula-
,
bat, ei aUerutrius oplioncm dabat: uiaut Sismanum
sibi jugulandum dederenl,aulseadbellumpararei;
' , \ 'haud eniin Romanis aroicum, ac socium esse posse,
quandiu illi hostera suuni apud se alerenl; simul- Q * \
R
que juraraentum miuebai, quo se ipsi Andronicus

pacis causa obstrinxerai. Legalio Alexandri ila
ee babuii. Oporlebat vcro couvenire optiniaies, et
cum Augusta deliberare, fasne esset perfugam
tradere, an pro eo bellum contra Moesos suscipere.
Convenitur in palatio; adsunt item magnus domeslicus,et pairiarcha; quaestio movetur. Ibi aliis
omnibus in magnum domesticum, ora atque oculos
cum tilenlio convertanlibus, ejusque super rc proposita senientiam exspccianlibus, Georgius Cbumnus mensae prajfectus inscite, et audacier, priusquam ab ullo verbum audiretur : Scripium e s t ,
'
,
,
. ,
*
,
. *
, ': >,
,
' ' * \
inquil, Si postremo revelalum fuerit, primus ta
ceat (91). Ergo si alicui nosirum, qui videmur esse
\ *
postremi, melius aliquid in illis, de quibus nunc D
esl inducla deliberatio, loqui licuerit, necesse erit
primum boni consulere. Percussit illico, et indi- ,
gnaiione commovii magnum domeslicum, tam pro- . 01
terva, et impudens oralio. Sed quia aut impera- *
tricem, aut patriarcham, ille enim consilio prae\ , * sidebat, iratos e curia hoaiinem exaciuros. aul
,
verbis saliem de islac lam inlempestiva lingua* pelu -
Janlia objurgaturos sperabai, ad conluineliam ta,
cuit. Cum autem iili contra ue muiirenl quidem
. \
Jacobi Pootani nol.

(91) Ex D. Paulo, ad Corinlh. cap. , ubi ita
aut tres dicant, et coeteri dijudicent. Quodsi alii rcvt*
legitur : ^, \ latum fueril sedenti, primu* taceat, VerumUmen ia
. scnleniia diversilas nulla apparei.
, * Prophetce aulem duo
t
13
mSTORIAUUM L I B E R III.
714
\ , (quod miitime decobal) major eum perlurbalio ih, , ,
ccssil, pro manifeslo confusionis oianarchire babentem indicio, si in quemvis e majoribus lib rc
. " \ insullare licerei. Demetrius porro Tornicius iiiso \
, lcnliam non ferens : Quid hoc rei, inqiiit, ad domocratiam ne Romanum impcrium redigetnus. tit
.
unicuique fas sit consulcre, ac dicerc pro libidinc
\
a*que in gravioribus, ut in levioribus el prudentb ;
ribus sua decrela approbandi neceasilalom impo
,
nere? Quid tandeui hoc stolidius flcri qucat? Cuni
que jam inter se ahercari incipcreni, in^p^ratrix.
, ,
se interponens, eos col.ibuit; boriata, ul isiin> *
modi sermonibus alienis omissis, de necessariis
,
dissererent. Magnu; domeslicus dolorem stomacbi,

. 3
.
, ,
, ' \ \
\ \ \
, \
: \
*
itzpX ,
,
\ \ > ^. *0
,
, \
;
, ,
. C
, ' , \ , \
* . 01 ,
\ , \

\
, \ ,
\
?) . ' \ ,
, \ , ,

' - ^
, \
,
iva '
. 0 1 ,
^,
\
, \
.
,
'
' ,
'
PATROL. GR. CLMI.
el tormina siinulare, silereque, ac si crucialus ille

sibi vocero eViperet. HJi immodesle muluum obsirepere, dum quisque propositum confirmarc nititur. 3 5 4 Ouidaro enim Sismanum Romani iniperii supplioem conservandurn, non prodeudrm
asserebant :.etiamsi ejua causa quippiam durius paticnduni foret. Alii magis regionem, et propria servanda luendaquc, nec propler fngitivum Barbarum
in pfdbvisa pericula sponte incurrendum. His aiquo
similibus verbis concerlanles, palatium clamoribi s
implebant, cunctie ad communem utililatem sententias, ct placita sua in medium affcrre salagenlibiis.
Cumqiie sentetiliarum contentio ingravcsceret, patriarcba quasi nimirum nescio quid magnum ei admirabileeonsulturus: Meaopinione, inquil, Sismano
in aedem Sopbiai transfugiendum est; quam cuni ab
omnibus iraperatoribus asyli jurc bonoralamconstei,
licebil et nobis bonestum Alexandri legalis responsum reddere ; nefas fuissc nobis Dei supplicem absirabere, et aliis iiiterficiendum iransdere ; quando
id in scelereomnium impurissimo a Romanissempcr
numeraium s i l . Multi igilur prsesenles consiluin
boc in ccelum ferebant, oplimumque ac prudentissimum, et ad legaios Alexandri (ut qui jani ipsi
quoque rocusalionis neccssitudincm perspicercru),
re impcriecla dimitlendos longe opportunissiinuin
judicabaut. Taccntc magno domcstico, Aiigusru
primum dc morl.i ejus importuniiate, lcmporc (am
ancipiti el consilio egente, quercbatur. Deimle adnioncbat, si placeret ei palriarcbae ralio, quomodo
aliis ac sibi placuisset, vullu annuercr, atque iia
dicta conOrmarcl, et consultationi fincm darel. Sin
quid aliud melius el tnilius baberet, se in pr%scnlia propter ejus lenlalionem valetudnis consilium dimissuram , ubi se ex illa rccreassct, de
iisdem denuo acturos. Domesiicus paulum sc colligens, Videmini tnibi, ait, non respondere ad ea,
de quibus venltim esl in consilium. Non oniin
nunc de sermonibns bonesta spccic coiificlis qn;rriiiir : sed num qua: Alexander poslulat, coticedenda. an poiius armis cum co depugrianduni s i l .
Yos auiem, poslbabita consuitationis maleria, dc
jure, insliliilisque Roinanorum dispulaiis : prrimle ac si esset, qui Alexandriim posset cliam
cogerc ad obtemperandum Romanorum lcgibti*.
23
(JOANNIS CANT^CUZEXi
ri5
71
Qui tliccl forlasse : Non inilii, seil Romanis b:w leges *a\ - ^ \ , .
? ,
prasni!>uiitur; ego unamhanc legcm agnosco,omui
; . raiiouc mca commoda persequi (92). Quanquaui au ,
tem vobis in sacris asylis Sismanum liceiabscondere,
, f aturbes tamcn, et caslella in iis abscondere non licel;
, '
neque anaenla boum ei greges ovium, canerasque
/ , , \ ,
in agris faculiates, 3 5 5
qaibus mibi poenas
uijuriae per&olvelis. IIuc itaque, non ad speciosas .
, ratioues accommodanda csl vobis deliberatio. Ego
* , .
vero paru.m abest, quin nieipsum accusem , qui
; \ *.
ncscio quomodo ad hxc diccnda prolapsus sum.
\
Diclum esl enim ab iuilio, ci ralum ab omnibus ha, \ biium (neiTK) siquidemconlradixil prorsus),si qnid
. "0 *
poslrcmo revelatum sii, ut primus taceat. Alqui si
e
iion inter postrtmos collocalo, sed c l primo, ct

ciiria? longe principi tali visa sint, el a vobis nniversis confirmala pro uiilibus, par est ipsum quoquc boni consulcre, et ultra nibil curiose perscrutari. Hic cum imperairix eum ad porro dicendum
cnixius impelleret, ac perurgercl, Nec ista, inquil,
tameisi pauca, libens prctuli. Tum patriarcha haec
vera senliens, siajm ut se culpa liberarei: Ego
primus, inquit, etiam ipse fateor, consultalionem
uostram nihit ad ea facere, quae in quceslionem adducunlur. Non enim AJexandrum curalurum, cuai
ratione, an secus ,ei respoadealur : scd quomodo
ab i . i i i o sibi proposila ad fincm perducat. si possit. Quocirca c l ipse non de verbis, sed de illo alio
cunsilia agilanda senlio. Aliis branibus protinus
&* , \, *

\
, *
\ \ , \ ^,
\
.
,
. \
\
' \
^\ ),
$ .
, \
asiipuiamibus et post magnnm domesiicuni con- Q ,
eurrcclione facta, conYentu? cst soluuis. Cjeterura
\ ,
jam ante cernens magnus domesticus, palriarcbam
, \ ad imperium affectare viam, el coualum ejus vi

rcprimcre nolens (baud enim inviiis, scd cupidis, \ ; .
simis, el de impcrio sibi graiias habenlibus im- pprarc cupiebal), praUcrea limens, ne qua inde
. ;
sediiionis, bcllique civilis occasio nasceretur, e
/* , , \
quibus verisimile crat collapsurum Romanura im .
perium; c l onini morte horribilius arbilralus,
\ \
laniis seruninis scse originera, et capul essc (unde
'
ncc imperalore adbuc supcrslite, quatnvis mullis
5 \
s:rpc ab eo precibus faligalus, purpuram induere
, K i i s i i n u i l ) , cogitaverat quidem prius dignilatc ulfro
\
abire, et reliquum vitoe curis et negotiis vacuum
. , \
decurrcrc, quod, ut tuodo diccbamus, quidvis ô- D , \ , \

1?rabilius ducerel, quam Romanis a se pcstcm erc.
uire. Venim ui Cbumnun^ in consessu superbe

rt inipudcnicr sc persiringentem (ad se eiiim po- , \
Ii3 imuin ejus maledictura perlinere censebat,
( ,
oinnium lunc Romanorum et opinione, el re pra>
, , ?
t;p;juin), nnllas de intempestiva liberlaieincrepuit,
) \ \
aul acccsavit, boc i sum civilis seditionis exor , \ , :
dium forc ratus, citius quam volcbal, polcslate

se abdicandi desiderio captus est.
.\ ( ,
:
Jacobi Pontiini nola}.

(92) Dicit boc quilibel lyrannus et barbarus, ct
tyrannorum est, regnandi gratia omnia divina el
bumana jnra pervertere. Non insciie efficta Alexaadri Imjus res;:o:;sio, aiquitaieai pro niliilo duceniis.
m S T O I U A R U H L I B E R 1
718
; ;) \ ;:, , ; ^ . * \ . ( ,,
\ \ ) \ ,
, , , ^
.
356
C A P U T 111.
imperaturem mortuum. Fastidium potestatis et cauia nova. Chumni coniumeliosum dictmn non
vindicatur. Excusant $e patriarcha et imperairkc, Domesticits multis verbis stndium et fidAiutem in
imperalorem vivum declaraium significat. et imperti admimslrationem in concilio deponit, obscure
palriarchw ambUionem hujut rei causam indicans.
,
Ergo die proxime spqucnti cum ips3 et patrar\ > ' ,
6ha essent in palalio, per eum imperalrici hocc re ,
nunliat. S i fuissel a Deo in ejtis relicttim arbitrio
/ ' , ' (ipso tesie vera se diccrc), utrum mallet, impera ( *
torem quidcm tivere, sc aulcm pro illo viiani
), ,
ponere, quasi omnibus punctis, omniqtie stndio,
' , - et alacritale pra?optalurum fuissc mori, ut iili v i \ \
rerc diutius conccdcrctur. Quon"am vero Dco uni . \
cuiqtie sua fala dispcnsanti ita placuissel pequum
\ > essc eidcm ut sapientissimo palri nosiro familias
, graiias agere, el hominum quemlibet pro se, quid
;
sibi conveniens utilequc sit circumspicere. Hoc sc
,
sibi jam prastilissc, visumque rerum aJminislra \
limie cedcndum, el quod supercst x v i sibi, quoad
\ ,
fieri possit, soli nvcnlcm in curarum vacuilatc
* - consumcndum. Hujus snae yolunlalis eam esse igna ram noluissc. Scisciianlc auiem patriarcba cau , \ \ .
sam. quid ei in nicnleni venissci, talem ad A u *
guslam millcrc nnnlium, respandit : pridem ss
.
islas cogitalioncs volverc, ct abdii:al onem reciio
nis sibi neccssariam arbiirari. Quod vcro euni ad
,
roediiata cilius palefacicnda i n c i l a r i i , non esse
. "
aliud, quam qnod pridic Cbumnus in conventu
, .,
impor we, el insipicnler ac sine fronte illud effn \
livcrit, si poslrcmo revelatum sit, taceal primus :
, ^ ,
quam impiudcwiam nec imperalrix, nec ipsc pa, , triarcba a?grc i n l e r i l , nco nialedicenliam i>laiu
\, ' , punivcril, sed perinde si nibil diceretur novi,
, '.
in dicto istoc conquievcrinl. Exccpit patriarcba.
1
* ; , ^ C Num alia prvcterta rcs lo commovnrit, ut hoc diceres, tu nosti. Si propter hoc solum nxaccrbaius,
. *,
mfhi cl imperatrici lanlopcrc irasmris , ul rei , ,
pnblicaj rogend.c munuA abjiccre consiauoris, nec
, . *
juslo, ncc cx tua dignilaie fa< is. Nam ego mc
;
vcrba illa Chumni omnino non audivisso, tibi con ,
firmarc possuin, et niibi fidem baberi aequum csl,
, ,
putoquc impcratricem cadcin mecifm coufcssuram.
.
Haud enim voccm tcnuissct, si audivissel, c l t e

tnclum crcdidissct. Quare le oro quaeioquc , uii
- \
vcrbis talibus ad eam supcrsedeas, quw prasscn \ .
t bns malis non parvo additamento futura stmt.
, , \
357
Aectere, et inslare ul impcralrici
. \
nuntius i r c l ; nunc quidcra illud verbum solum

. ' , ' ^ esse, quod turbas concilaret; fortasse auicni aiia
.
quosdam inclusa babcrc in peclore, qua2 prodero
,
noliiit. Slatira igiiur patrrarcba ad imperalriccm
;
I l l c
s e
710
JOANNIS CANTACUZENI
"20
rcfert, qu;e a magno dtfnleslico acccperit, et jussa \ . -,

eflicit. Quae tam insperalos, ct inexspccialos sermo \ nes auribus hauriens conlrislalur, ct ad stuporm
. * ,
miralur, quid eum ad h&c cogilanda, et sibi elo queuda perpulerit. Tamen ul se collegit, ei vicis. , sim nunliari jubet nulla ralione haeo ipsum loqui
, ,
decere, neque ejus ingenio, neque amore illo,quo
\
se ipsc ct imperalor muluo dilexerinl, quemque a
piieritia usque ad hoc lempus purum sincerumque , ,
,
conservaiint, digna esse. Quocirca se credere.etiara
non posse, eum propter bomincm faiuum eo ira- *
cundias aigriludinisque processisse. Deinde se ncc , \
audisse quid dicerct; nec si audire conligisset, \ .
opcra3 prctium censuram fuisse homineni multare, ;
;
quando ipseinet non minorem quam ipsa, et pu
ni*ndi a quibus offcnsus s i l , el ignoscendi, si vclil, \ . *
, ' \ ,
aucloritateni babeat. Quamobrem si propler illud

verbum duntaxat indignarelur, a semclipso magis,
quarn ab illa poenas sumere convenire. Si quo alio ,
sibi opus sit, quod ipsa usque nunc ignoret, cum , \
.
fiducia aperial : nihil fore, in quo e)us anirno non
, *
libenter graiiiicalura sit, nisi multo maxime ad
praBStandum impossibilc fucril. Sic imperatrix ma- .
gno domcslico rcspondendum curavil. Qui ad pa- ^ \,
^, * \
triarchani, Et tu penitus vim verborum meorum
,
ignoras, inquil, ct Augusla a cogitalione eorum
.
qnai fiunt, abest longissime. Ut aulem t?l tu scias,
l illi cxponas, quam non iniqua in cordc meo .
verspm, audi quis sil meus dc rcpublica sensus. ,
Meam cuin defunclo imperalore a pueris perfcciis- Q , \
siinam amitiliam , el lc nescirc credibilc est; et
^
iinperairix in palria adhuc dcgens nosse qui poluil? . " \
Quod vero ad bellum conlra avtrni et inceptum, et ,
finilum attinet, quaudo reliquie omnibtis niulliim
. & \
c l varle immuralis, omnibusque adversantibus in
, *
cxlrernas fere diflicultates devenit, qiiam promptus ; , \ \ *
ci adjulor exstiterim, ncc corpori meo, nec pecu- ^
niis, nec alii cuipiam rerum mearum parcens, scd
, \
tcmporibus miseris, el amicos germanos requircn- , \
tibus, omnia ei faclus sim^ nullumque oilicium prae- ,
termiserim ; el poslquam rerum sumniam obiinuii,
quautum ad exlcrnos bostes, Gra?cos, inquam, et , ,
JBaibaros, et ad domesticos insidialores attiuei, , , *
3 5 8 q'omodo ego lanquam altcr ijle ei coliabp- , '
rarim, el cum eo, ac pro eo mulla gravia peri- D \
, \ , ,
culosaque susiimierim (sileo enim de administra\ ,
liono, quo paclo ouiiicm ego laborem perferens,
, \ "
impcriuin ipsi facillimuni rcddiderhn), Romaui om, \ ;, \
nes scirc possunl, nbus ipsis manifestissime cla, , \ manlibus, el leslimonium fercnt; praeque omnibus
\
iuipernlrix, qtiam non experienlia tanluirt, sed
ipsemel quoque imperalor dc mutua inter nos con \ (
cordia docuil : quae quidem laula fuit, ul opiiiione
,
mca omnes ct anliquos, ct rccenlcs ab aiuiciiia
, ),
nobililalos superavcril. Unde non modo vicissim
,
nos adjuvari, sed etiam usquc ad hoc tempus in
, \
siimma gloria vixisse contigil. Turpe igiiur, mc,
. \
qui antebac nunquam ullius dcdccoris occasionem
,
roibi privbuerim, nunc sponic, ac libontcm nia ,
1
I I I S T O R I A R U M L I B E K .
72*
\ *\ lediclis, ct reprcbcnsione digna conimilterc. Sive

cnim nescius quo miseriarum resevatlenl, milii qui. ' * dein igiiomiitiam, caHcris auletn Romanis pcricula
, exiliumque c.reavero , nullam vel me ipso judice
. " , veniam ; sive etiam animadverlens (quemadmodum
, jam liquido scio), lanien emollescam timore , nc
, scilicel dubiis ac formidolosis lemporibus impc\ \ rium videar dimitterc, praeter vitiiperalioiiem cru , delissimum quoque supplicium commcrebor : quod
, ' quanquam prascicns, susiinuerim volens ignavus,
\ , el neque occasionum, neque rerum beue uienda * rum pcrilus videri. Quara ob causam el discrimi. " ( \ - nibus, et infantia? me decrevi subducerc; unde
), nec ad imperalricem, nec ad imperaloris liberos
, \ - aliquid cniolumenli redundabil; esset enim boc
, , \ non exigunm solalium. Ne aulem }abores propler
iilios impcratoris capcssendos vilare cxislimcr,
, ,
, \ , nunc quidem in isia pace, cum nec bellum cst
. i l l u m , nec nialorum exspeclaiio, palriarcba, et
\ . concilium una cum imperalrice imperium reganl,
\ - ejusque bonis et bonoribus perfruantur. Quodsi
\ \ \ aliquando arma imperatoris liberis periculum demintianlia movebunlur, rursum impigre boslium
. , telis nie objcclabo, et aul imperium illis servabo
\ - incoluine, aul eoruai causa in medio certamine
, , occumbam : ego quidem labores babeam el pe \, - ricula, vos aulem omnibus copiis affluentes, de , \ liciis et gnudiis dedili, vitam nullo impediente
transigatis. Gaput denique el summa orationis meae
, \
. , est, re nulia me adduclum i r i , ui quomodo anlobac
imperium administrem : 3 5 9 et quo faclo simul

quod dico comprobem, e sella consuela surgene
, '
, \ alibi sedebo, ut Augusta, el vos scire queaiis,
, ; nihil jam obslare, quominus alium quempiam e
, vcstra sentcntla tanlis rebus prafidatis. H?cc fatus,
^ , \ - in alium locum, lanquam ipso opcre alieri impe . rium cedens concessil. At enim palriarcba bac
, videns et audiens : Durus est, inquil, bic sermo,
, \ , el qtn animutn impcratricis gravissime vulnerare
\ possit. Vera loqueris, ail donieslieus ; et sanc uibil
, - horuiii neque dici oportebat, nequc iieri. Nuuc
, ' , ' aulem eo necessitalis compellor, ut quainvis pras
\ ', omnibus maxime, quaecunque ad consolaliowm,
; - moerorumque levaliotiem perlinenl (qui cx obiiu
, ' , imperatoris mulli ad impcratricem confluxCrunt)

apud illam diccre velinv, faciam tamen, quae sola .
lio illius plurimum repugnani; idque duabus dc
, ,
causis,
vel iquia omnino cessandum, vel quia malc
, \
. \ , , \ et contra quam fas sinit, imperaudum esl. Seu
, , \ igitur oie feriante, etiaui imperalrix vacaverii,
, credens u l nuperrime, a me imperium lemperari,
oninia pessum ire oporlebil; seu sotnniculose <
( secus quam convenit gubernante, eadem cst exspc ) ctanda calamitas ; ei ego insuper non aliis soluni.
' - veium etiara mibimet improbiutis poenas dabo ; ut
* . " , uirinque referal b c impcralrioem cognosccre,
, . - ttiamsi inde aegra animi iul-ira s i i : siquidom
, \ praeslal, ui perceplo reruni stalu lecum el cum
aliis pro eo ac de!*et dc imperio coasullei,
* ,
723
JOANNIS CANTACCZENT
7H
qnam ut eo ignoralo, haud mullo post . \ \

Jiurum duittaxai, scd et inmiineniiura incommo- . ,
dorum causa doleat.
, ,
, \ ^*
, . \
, \ /,
, , ) \ .
| GAPUT IV.
Dolor et lccrxjmce imperatricis, ob inexspectatum nuntium. ketn querela miserabili* de viduitate sva, ti
pneromm orbitate, neglecloque dome&tico amici officio. Eam porro amicitiam exaggerat, et miri* modis
ad mutandum consUium inflectere virum conalur.
Wxc omnia patriarcha imperatrici renuntiabat.

*Q
Ea cum audiret, quae nec unquani ipsa cogiiassel
. ' * ,
nec alio narrante credidisset, priraum quidem praj Q * ,
dolore nihil rcspondere poleral. Dfinde cum diu .
largas in silemio lacrymas effudisset : Facilius,
*
inquit, persuasissel mihi (93) quispiaro rooniem
,' , ,
transferri, quam menlcm magni domestici ad mo-
meniura leniporis immulari posse. Quoiiiam ergo
. \ \
dc illo lal a jam esl audirc, qualia mihi nunquam
' , * succurrcrunl, quid apte respondeam, penilus
, . *>
havreo. Yerumlamen ex iis, qua? me 3 6 0 praecipue
:,
momordcrunt, respondendi ducam inilium. Dico ; .
igitur (quasi cnim praesentem alloquar), lu modo
, ,
\el ut nienie alienaiam, aut sopore profundo, , \
vctcrnoqne dcmcrsam, ad sensnm c ircumstanlium
.
me malorum perduxisii. Prius naiuque, etsi certo ,
sciebam imperatorein esse mortuum, nihilominus , ' ;
um lu ad me venlilares, eliam illum, ut consue- G , , , . \ \
veralis,. ad me puiabam ingredi, et abseulem licet,
tc tamen comitari, ac tanlum non eliani in lua
. \ loquela illius affajus haurire, et omuino mediocii \
bus quibusdam malis cioclam me arbilrabar. At

nunc velul peripeiasraate sublaio, imeriora palent
omnia : sic lu spe, quae nos ludificabatur erepta, , *
res nudas aspoclui subjecisli, et lilios quidem meos
. \ :
jam pupillos, me autetu viduam, e l miseriis cura
viduilale conjunctis implit;aiam speclatoribus exhb ;, ,
bnisii. Quid porro dicemus de te, aul quid cogita- SLJ
, \ \ ;
bimusTAn te oblitum esse conjunctissiuiae illius
\
neccssiludinis, et admirabilis aniicitiae, quae impe ; ,
raiori lecum fuil, quam propier magiiitudinem
; *
iredere imperilum vulgus non poleral? atqui hoc ^
te nequire opinor, eliamsi velis. Sic eiiim staiuo,
( \ .

quidquid est in genere btimano conjunctioiiis, et
, ,
familiaritalis si quis in unum colligcrct, deinde ad
, ^ .
cxemplum aliquud respicere vellet, ex quo et aliis,
^, et sibi vim ejus liccret perspb ere, vobis solis prae ( \ )
terilis (utqui eliam lerminos bujus Iranscendistis),
,
imer alios poiius id invesiigandum : usque adco
. , \
ikon amicas umiummodo quoslibet, sed ipsam
.
quoqtie insidenlem in animis auiiciliae idcam, spc
\
cirmque exsuperaslis. Atque hoc uon in iis slum
, ; qux* agebatis eral obscrvare, sed imperatorem prae \ , lerea sapenumero mullis verbis leslificanlem au-
Ja( obi Poatani nolaB.

(>) Oraiio bax iinjeratrici8 ad magnnin domeslicoin, jua <iim perniovere conatur, ne se vidua,
et duobus liliis parvulis orpbanis, atquc ad iuipc-
randum inininie adbuc idonis, imperii procuraiiodeponai, planc insigiiis, cl vti ipso Giceroue,
iiciii
aut DeuiOblbeiic digna ebl.
^5
H I S T O R I A R U M L I B E R II.
7k6
. : . divinius, le sibi cl liberis, c i uxore, iH ut brevirer
,
dicam, rebu? oimiibus cbariorcm esse. Num tgitur,
) ,
nc iiifcignis quidcni caliunniaior te bujus amiciliae
, \
obliiuui, niemorcm aulein, niliilominus improbe
.\ ;;
agcre, liberUque itnpcraioris postcjus obtlum alias
; * .
niiain debuisti gratias referre dicere polerii? Alqui
. *
non magis hoc luum csl, quani prius. A l vero nec
> \
luis sermoriibus, quos scmper, etiam vivo impera , . j
iore,mecum babeba*, consentientia sunt, qiiic s a \
luisti. Nun enim e meuioria excidil libi profecto,
\
ut multa te certnmina, variosque casus, ei morlcm
\
quoque ipsam, si dici fas est, pro meis, filiorumquc
; .
fiieorum rationibus lurbuleniis lcmporibus prom \ ,
ptissime subiiuruin asscveraveris. Qua quideni
. " * \ ^nece&silatc nunc praisenle, an re ipsa c l refelli ac
' - redargui pulchrum adeo libi s i l , lu videris. Praiter , * ,
ea niibi sum conscia, oflendisse aliqtiando
, . \
volunlatem tuaiu, sed ex quo 3 6 1
dorqum
. "
imperaloriam nupsi, aeque ut fratrem meura ger , *
inanum Sabaudiae comiieoi te colui, ac dilexi; imo
\
vcro inulto aiuptius, quod ex illo movtuo ncque
/, \
detrimenli quidqnam, nec superstile quidquam
,.
commodi, laniis a mc lerrarum spatiis disjuncto
, \ adipiscar. Tu aulem quantum prodesse potes vivus
-, , .
(p les aulcm longe plurimum) tanlnm, mibiquc, et
.
reipublicae Bomanse noccre potes mortuus. Quan quam porro niulta queam adhuc adjungere, et inde
/ , \
oêndere le nequo frugiferum, rteque justum cc, , \ pisse consilium, omissis aliis, illud lantum dicam.
/ , Si cui vialori conlingeret, in mulieren) aliquam
> , \
nobilcm incidere, viduitatis calamiiale conflician , \
lem, cum liberis orpbauis, lulore prorsus dcstitu
tis, et idcirco multa ineluenlem aspera, oranteni, \ que ut rumnarura suarura miserlus, sui libero,
rumque patrocinium susciperet, ct argumenti ad
, ,
impelralionem nibil afferentem, nisi nobililalem
\
suam, el condiiionum infeliccm, ac se indignain :
nonnc oporlcrel, c( te, et quemcunque lui similem
;
caeieris seposiils curare talem feniinam, quantuoi
, , , in le esset, laborcsquc pro illa non recusalos ad
\
celebrilatis justiiia?que rationem repuiare ido, ; , neos? tfi crgo boc dunlaxal ad persuadendum snili , \ ccrtit, quem, amabo, d<finsionis colorem habcbis,
,
si boc ipso, mullisquc praeterea flrmioribns argu - D inentis suppeditanlibus inflecti baud potuisse videberc ? Quapropter te obsecro, muta islam menlem,
: * et uoli laoi levi occasione mc cum tenellis adbuc
, \
, ' - bberis lanquam in mcdio pelago navim magisiro
carentem deserere : sed sive per te in hac sentcn, , * .
Uam cb ingrossus, alienam, et mille malorum ple \ \ ,
, nam exislimes, sive alterius suasu buc es dclapsus,
ne illuiu amicum, sed inimicissimura, et tua? qui * \ '
dem gloriae bonorisque, nosire auiera salutis, in.o
. *
tolius imperii Romani coimnuniler insidiatorem
,
arbitrere. Et tamelsi per ioe non viderera, quid
:, ,
nccesse sit, nimirum, non aliunde certius ac sta\ .
\ bilius fore salvam Romanam rempublicain quam si
lu ejus gubernacula teneas, periode ut vivo i m , ,
peralore tcnuisli : al salum cx ipsis ejus scrma . ' :
727
JOANNIS CANTACUZENI
mbus, quos de te non raro mecum, praRCipucqne

paulo ante morlem babuil, qnid cxpediret, me iiitelligere oportebat. Recubans enim te praesente in
gremio meo, Teinpus quidem mei ex hac luce discessus adcst, inquil: tibi cavendura est, ne falsis
raliocinationibus, aut oratione quorumdam decepta, repulso boc viro cuiquam alteri ausculics.
Nam ita si flat, et tu, 3 0 2 etliberi tui, etRomanum imperium universum necessario peribitis. Sin
illi morem gesseris, libi, et reipublicaj eliam atque
eliam profueris. Si igilur ha?c ab imperalore didici,
ct per i P 6 similitei* judico, quomodo non ineptum
sit, qti.L' lu male, et secus quam deccbat, cogilasli,
iis me qtioquc libenler assenliri ? Quare si ex bis
qna? dixi, lu quoque summa rei indignilale perspecta bac velle, et loqui desieris, et ut consueveras,
in gubernando processeris, ipse quidem divina te
adjuvante manu, quae ia coinmune Romanis comniodabunl, efficies : mihi vero a calamitatibus
meis deflendis, ac plangendis requiem preslabis
(quae sola erit consolatio mea, et malorura meorum
induciae), ei quae justa, utilia, tibique decora sunt
perpeirabis. Sin contemptis, et abjeclis oronibus
in boc uuo te obiirmaveris, quod tibi proposuisli,
quid ipsa conlra factura sim, enunliabo. Omni verecundia, el imbecilliiale muliebri deposila, ac
veluli prae malorum magniludine mentis inops, in
media urbe loco aliquo ediliore conscenso, unde
ve.rba mea ad omnlum aures allabantur, inlenlissi-
7?8
*. , , 5,

, ; \ ;
, \ ,
. ,
\ \
'
, \
. -,
, \ * ,
' \
, \ .
\
, \
\ , \ ,
,
' \
, *
\ ,

\
. " ,
^
, \ , ^
\ */
, \
,
, \
,
nia plenissimaque voce exclamabo : Viri Romani, Q ,
vosque Graci, vosque Barbari, audite; perierunl,
" ",
occiderunt omnia, nec ulla manet amicis apud
, %\
bomines gratia (94), nec cuiquam veritas, et justi- ,
lia curae suni; et animi consiantia, summaliro,
' , ' .
bona omnia ab bominibus demigrarunl; siquidem ?:
magnus domesiicus ceu vento reflantc sibimei ex
\ , *
diamelro cpulrarius evasit, el amicilise, quae illi

cuni iuiperalore inlcrcedebat, oblitus, neglecia \, \ ;
que, quod minime decebat, verilate atque justilia,
, \
ei boncslalis amore poslbabito, ipse quidem, quod

supcrcst aniiorum, per inerliam iraducere consli , luit : me autem, liberosque raeos nunc aliena, et

iuulla solliciludine indigenles, ita reliquit, ac si
\
onus muliJe rejiceret : quasi nesciret, ecquid un ,
quam nos de facie nosset, aul res nostras auribus D \ ,
' . ?
accepissei. Si animtun luum a colenda amicilia
\ \ alienum, ei inconslantiam, mobilitatemque luam
, \ :,
omnibus palam prodidero, et ita res tulerit, eiiam
\ .
laela moriar, quandoquidcm me poena de le sumenda explevero. His dc causis rursura te oro, ne lur ,
bas tnoveas, sed verbis isliusmodi lemperans,
!, xt
quemadmodum ab initio soiebas, oOicio servias, et

rempublicam adminisires.
.

(94) Caiullus :
argumentalio a minoribus. Si mapius domestns

boc facit, multo magis cajteri el faciuat, et [ '
Minus eniui'verisiiuile erat, doaieslicum noc
ciurum.
aciei
Omnia sunt ingrata, nihil fecisse benigne e$t.
Virgil. iv, iEneid. : yusquam tuta fides. Est autcm
729
HISTOIUAIUJM
363
CAPIJT
LlBEit
III.
v.
Responsum magni domeslici prwsente potriarcha, ad imperatricem. Mos bonorum virorum in pacificalione
Exponil quid ejus nomine patriarcha sibi dixerit, ut num vera aint inlelligat. Deinde sutpicionem
affectati imperii se removet; etiam divini judicii metu adducto, et caluniniaioribus cavendum monei.
Conditionem proponit, qua servata, ad imperium demum regendum se revocari palielur.
\ -
. ; ' ,
\ , \
> >
,
. ,
; , ,
^ , \ * ,

. \ ,
. \
,
, ,
,
, , \
, \ ,
\ . " \
,
, \
' . ;
, \
, *
, . \ \

, \ ' ^ ,
Hoc rcsponsum e nimiuni dolente, et aflliclo

peclore profectum remisit imperatrix. Blagnus autem domeslicus lanquam a semclipso c o n v i d u s
eam jusia, rationique consenlanea loculam, e l
niliil polis adeo manifesr.a? v riiatis demonslraiioni
opponere, patriarcliae quidem nihil respondot, scd
cum eo ad imperalricem ingredilur. Quae prinur
ejus aspectu dolorc oppressa, diu largo humeclavit
ora flumine, ei lacrymis intcslinum crirciatum leslala esi. Postquam quievit, magnas domesticus sic
eam compellavil: Usilatura esl viris bonis, cum pro
pacificaioribus aut ad amicos et cognalis, si qirid
inter eos dissidii natiini fuerit, aut eliam ad hosles
capilales niissi fuerinl, qua? in respnnsione duriora
sunt, et qnaecunque lum paceni dislinere , tiuii
audieniem irritare ad iram possont, ea silentio legere, ac praeterire : quae autem lenia, mansueia,
e i a d compositiojiero idonea, ea renumiare, ac non
pauciora his qua acceperunl de suo apponere.
Quomodo conira improbi, et qui bomines inler se
commitlere constituerunl, qna3 ad excitandam iracundiam valent, cum auctario nuniiant : (juc au tem ad reconcilialionem, et pacta Ineunda quadrarent, illa reticent. Nunc qtiia et ipse patriarcba
verboruifi meorum ad te intcrnunlio usus sun,
rursusque per eum responsionem tuam accepi,
timui, ne animum quidem meum ira, dolorequc
tuinentein, ei ardentem refrigcrare, ac reprimcre
volens, lam placida el inilia prolulerit : ad te an-
,
$ \ ,
\
, '
\ ;
' * , *. , \
.
\
, ,
\ >
. \
, , \
. '
\ ,
neque rursuin, quas respondisli, relalerit, sed alia

pro aliis locuius, nunc ad tcnipus nos conciliet,
pauloqne post dissidium inter nos majtis et gravius eflicial. Quapropter nuni haec vere abs le
dicia sint, accuraic cnguosccnditm duxi. Mox om~
nia repetcnd, quae ex patriarcba audierat, num ea
dem ipsa dixeril sciscilalur. Qua ul recie, et vero
relaiis assentiente, 3 6 4 'gilur (subje.cil magiius
doiueslicus) lametsi de reliquo fcrocius mc, el inconsideratius videbor gercre, nuliius me aul inepiiae, aut arrogambB, audaciêve coiidemnandum :
scd si qua fueril in oralione mea confusio, ac perlurbaiio, illam rerum necess-tati ascribcnilaiu,'
mibi ut ab ipsis coaclo tgnoscenduni aniumo. Lgo
n e
U e
ea
verba importuniora servayerit,
\ arbilror unumquemque qui mores ct afiTeclioues

\ , âllerius probe perpensurus el dispeciurus sit, ne, ' , ' :
que iis q u foris de eo dicunlur, debere alUMide '
re : neque illum pcr seipsum considerare, quibus
\ ,
leuiporibus consulla implendi poleslalein non lia , \
bebat, sed quibus maxime sua ei liberlale, ac po. ' -.
tcsiate uti iicitum est. Si enim is tuni nibil borcm
; , \ conniiiltere videbiiur, qualia quispiam conimissu ,
jrum putarel, bic in posleruni baud quaqtiam , \ uium iimnulavcril. Proiudc cl ego dc mc ilicam
7V
JOAtftflS C A X T A C U Z E N I
73?
libero, ncc anle cupivisse pra?seiiiem liabitum nifi- , ' ' /

tare cum imperalorio, quamvis loties a supershte ;

adliuc beatu? memoriae imperaiore (95) invilarcr,
.
neque jaui cupcre. Si enim bujusmodi nefanJa cupidiiate irrotilus ftii&sem, quid (andcm.eral iinpe- , , ,
' '
dimenti, quando morluo imperaioro ipsc acceplis
. \
in lulolain ejua filiis paiatium custndia inunicbam,
,
c i qui eranl uilus tuio tenebnntur, qui auieii) fo ,
ns, eorum alii bcne mihi volebanl, al i poienltaio

mcaiu formidabant, ncc liisccre conira audebant,
quoininus ialentcm inius ambhionein fora* eisere- , . lein : vel polius in tania inicrcedentiiira soKlu- , , ,
dinc cupidilalein meaui saliarem? Quod Uitlum
,
abest, ut fcccrim, aut mcditatus sim, ut piane
, eoiitrarium feceriin. Nam to, ct (iliis iniperaloiis
>uque ad diem ab ejus intcritu nonum lutissiuie ia ' , \ , ^
palaiio servalis, poslea praesidiura a mc ibi collo- \ ,
catuin dcduxi : et alio imposiio. quanlum ad insi- , \ ,
diatorum, si qui cxsislerent impelus cobibendos , -> .sufiTeciuriiMi ccnsui, donuim recessi; moderamen
; \
impcrii, quod vivo impcraiorc babucrain resumpsi,
, , \
omncs bnrians, oniuibus suadcns, miiiaruin eiiam
. )* \
terrore inicrposiio, ne quid molireniur novi : sed
>
puram ct candidain tibi aeque, ae (iiiis tuis bc-ievoleutiain obcdicnliamque pr.a-siarcut, nec diosiinu- , ' ,
lans, me novarum rcrum aucloribus pocnas irroga- ,

lurum, bclhuiique pro vobis susccplurum. Quid

ergo? tunc quidcin noluisse me dieot quispiain,
, , cuni posscni; nuiic auiem velle cum tantae potculia3 facullas non sit? Atqui minus bodic, C ^ ; \ . Ilaat
, , ; :quam tunc me posse.vos juxta mccum onfiiebimijii.
3 6 5 Raque nequc prius, neque yunc, quia ina- , \
lefaccre nequircm, idcirco absiiuui : sed ideo \ \
poiisumuiu, quia nokii, lalemque moium m u l i - \ \ \
, \
tionem pcssiniam omiiino rcpuiarr. Quamobrem si
. ;
nec aiias, non rnodo, quamvis facillime possem,
, \
quidquam ojusinodi, quale quis suspicetur , me
, ; '
animo agitassc cenuin csl, eliam in fuluruin mibi
\ '
fidere, nec sycopbantis, ct meiidaciloquis, qui mulli
, \ .
oonlra me exorientur , assenliri conveiiit. Haud
"
,
< nim in parvis, e( dcspicabilibuseorum vcrsabilur
, '
oblrcctatio, sed de vila amillcada, aut ceile non
, \ . I.oncsie, decenterque, scd turpitcr et ilJiberaliler
: . , ,
sub allerius jugo exigunda linioreni vobis ingone
1
ivu.
*^.><
: quod ipsum iis qui imperare consueverunf, nullo gencre morlis, si dolorcin spectemue,
tolerabilius esl. Tales aulem complures exorituros,
non conjcctura providcre, sed maniiesiissime scire
vobis daiur. Imperaior naaique ipse rerum doraiIIIJS, c l nulJam in acla sua ab ullo inquisilioneni
veriius, aiia quidcra sponte, si volebat, condonare
aliis potjral; alia foriassis ciiam negligebat. At
nunc nibil lale ulli concedelur, verura omnia cum
'
^ ,
,
\ \ \ ^^,
; \
' . \
\ , \
/
, \ , '
* \ \
Jacobi Ponlani nolce.

nns beatorum usurpahiros nomen, aul memoriam
(9J) Qui ex hac vita discessisscnt, quasi Cfus n i i sciris ci scruinnis jam liberalos aique deiuncios, Tamclsi Cbrisliaui noscliaiu aliimi boc
', id est, beatos appellabijnl. Nos idcm si- \erbo respicinius, el quos beatc meinoriaB nomienifica^ft voluinus, cum morluos iiominaiitcs, haic
narnus, eos jain lum in coelo beatos aui esse, aot
\erba prafamur, bcalx memoriw, quasi dicercnius, brevi forc pie coufidiinus.
. 739
IIISTGHIARU.YI L I B E R .
?,. *0 \ , ; raiionc, et summa diligentia faciendi ncccssiiaieui

. "
imponam omnibus, non solum ob soHicilndincin
\,
veslri, nc minus quam aecepi, sed et majus, < t
, . ;
melins suo temporc impcrinm resliluarn, verum
; , \
ctfam propter inecnsuin quoddam nomiiiis
* - propagandi siudium. Quodque bis omnibus c i
, polius, et lerribilius inibi csl, propter cxamen fa , * \ .
c(orum meorum, quod me illic nianet : el raiio\ \,
ncs, quas apud ircmenJum tribunal, recle aut
\
secus adininislralae reipublic-je reposccndiis sum.
;
Qux socordibus, et cuni jactura commuui-euas pri
, ,
vatim opes augentibus intolcranda fore, nemo no:i
\ ,
videl. fiaque probabile fil, emti qui tali ipsos nc \ \ .
cessiitidine cousLrinxil, e medio tollere cnnaluros :
\ ^ \,
quod aliter non procedet, ni anle niullis coitliciis
\ ^ mcndaciis, et consulis sycopbanliis nos muluum
exasperaverint. Quo vcro lurpiludinis res evasura
; . s i l , si boc contigerU, c l lu pro lua prudeulia
, - videre potes, eiipse nibilorainus docebo. A u l enim
, \ ; me calumniae obnoxium praucr omne jua fasque
, . inori nc<$sse est, bominem non solum imperatori,
*; el vobis sanguineis ejus amicum, tandiu diligenler
. exploralum ct in re Romana cum fide inlegritate , que adoiinlstranda versatum; quera, si forluna
| \ *, - aliqua apud Barbaros, proctil Romanorum ter ; .
ris degeret, valde reprebendendi, et accusandi
, \
merilo censcrcmini . nisi eum reducendum ac
,
rcvocandum omiil cura ac sedulitale siuderetis ,
\ . "
ejus opera ul decet usuri : aul 366
niortcm
, * fugiens, saluti meoe prospiccre, nec eani inimicie
\ ,
prodere voluero, u l meipsum servem, abs le cogar
\ ; \ deficcre. Quo faclo plures Romanorum me sccalu ;,
ros, belltimquecivilesasvuni, et crudele einersurum,
' \ - urbcs et alia innumcra perdilum i r i , cl Ronunum
. "
pnncipatum, u l uno verbo compleclar, occasu ^ *> ,
rum, ncmincm prorsus ulcunque ratioim pariici
pem non cernere opinor. Quorum panas ab utris, \
que noslrum tanquam aucloribus boruin omiiiiim
. in judicio illo borrcndo expcict, qut vivos mor '
liiosque judicabil: imo abs tc sola polius, qn;u
, \
neque per le intellexeris, quid te facere con , venirel , neque nie docerc volenlem allcndu \ .
ris. Ei|uidem Deo bene propilio ab olOcii tra; \ ' ,
miie nusquam doflexurum me assevero : ncc
, , \
inorlalium ullus mibi persuadebil, ul bello oc \ , \ , ,
casionem prxbeam. Qiiare si ea tibi mens, u l ni ' ,
bil sinisirum aliquando dc me cogilare velis, sed
exislimare, omuia me facia, el cogiiala ad luen-i
. ; '
dam iinperaloris filii tui aucitirilaleia, dignilatem-'

que dirigfre, accusaLonis aulem meos iu syco/ \ , pbaniis, communibusque inimicis ducere , ncc
.
unquam illis ut veracibus crcdcre; credere autcm,
^, ' ,
itno uec ad aures quidem cos adniitlerc, juslc, et
* . '
quod libi, ac niihi, pariterque Romauis prosit, sla
. \ *
tueris, et bac condilione gubernacula recipiaau
,
Sin auiem ad bxc praeslanda.infirmiialcn perspicis
*
aninii l u i , ac dc me flucluant cogilaliones tu;c
. ,
quid opus esl tinhi, ac vobis faccssi ncgDlitim ?
^ ,
cur uon polius mibi bc:ic ino;cnli oblcaipcralur^
1
s i
fr
35
JOANNIS CAXTACUZENI
736
c l ego qttidem domi solulus occupalionibus, quod .\

vobii, relinquor : tu vero cum palriarcba aliisque
\ niullis el bonis viris coinmuni Romanoruin com,
modo servis? eniin lam insipiens sum, ncc
xa\
lam a recla ratione disto, ut in maluni ante oculos
, '
posituni mc praecipilcm : idque non pecuniis meis
,
dunlaxal pro utililate publica, sed ncc ipsi vita?,
\ , \
si res vocabit (omnino aulem et saepius vocabil), . , \ .ullo modo parsurus. Nec ulJani aliain laborum, pe . &
riculorumque, et lanlorum sumpiuum remtinera
, \
tionem exposco, quam u l primum quidem tutus
\ , ,-,
sira a malis, deinde propler praeclara facla cc\ ,
lebrilatem, et gloriam, cujus desiderio non vin , ^
ci (96) baud valde insignium conspicuorumquc, sed
; , '
eorum esl, qui vilam ignavam, el inhonoram vul& , *
gareinque plane vivere instiluerunl. Mibi igitur re ,
constderala et privalim cuique nostrum, ei simul
; , ' omnibus baec conducere visa sunt. Tuarum parlium
, '
erit, re uua cuin aliis. ct sola tecum excussa, quae , ,
conducibiliora fuerinl, eligere. Faxit aulem Deus,
,
L meliora eligas (97).
' ' .
\ , \ \ , [ f \ , \ . ,
) \ . \
\ , . ^ .
367
C A P U T .
Laudat orationem dotneslici imperatrix. Vollicetur, qu v ille voluit. Magnus domesticus mentem suam
interpretatur, et judicium adversum se postulat, si peccnre videatur. Jusjurandum ulrinquc datur. bomesticus imperatricis fidem, ut mulieris, tutpectam habel. 1'atriarcham per beneficia tri illum collala
oblestatur, ne calumnialoribus suis credat, causam suam tuealur. Pairiarcha omnem operam suum
spondet et sponsionem juramento sanciL
t
Cura ita Ubere, sineque ullo iniegumcnto vcrba C

^ fccisael niagnus domesiicus, imperalrix, ul non
\
dura ac aspera (quod lamcn in prooemio promise, \
ral), scd vera, el cx a?quilatc cum libertale , ainico (
germano convenicnte loculura coinmcndavil Po) , '
luisse igitiir anlea, et nunc perinde, maximeque
\ ..
posse, si liberel, Roinanum possidere imperium,
\ \ ccrli&simo scire se non negabat. Ad ea autein quae
pclcbal, non iila modo, verum multo plura susli
nere se posse rcspondebal;el quair.vis omnes mor .
tales consensu advcrsus illum garrirent, nunquain
, \ iili infensam reddiluros, sed inviolatam, sinceram .
que amiciliam ei pra?stiluram, si non propler aliud,
' sallcm popler ca, quoc ex iniperalore s-jrpenumcro
'
audierit: nec si dislriclo ense in se occidendi
\ *
causa ruentem videret, posse illum odisse : sed D ,
prislina benevolcnlia eiiam sic complexurum, ct
\ , '
amici loco nihilominus babiturum. Et aiebal, se
'
1
Jacobi Pontani nol.

(96) . Tullius Offic. : Vix invenitur qui laboribus tusceplis, periculisque aditit, quati mercedem rerum gestarum desiderel gloriam. Idem in Catune majorc : Optimi cujusque animus maxitne ad
immorialilatem gloria mtitur. E l sane frequculcr
liiuic loouin, in oralonibus prxserlini, atliugit.
(97) Dcinoslb. Olynlbiacam priniam ila ilaudit,
, %
\ \ pivv .
, . Nam ut eat res ernnt
qua: vobis evcnieni: ita et vos de aclh ip$orum judi
cabilis. Quce uiinam bonce sinl, et oficio funganmomnes. Ad quem locum rcspexissc bisloricuin nor
slruiu non dubilo. Olel autcm alibi quoque senientias Deniosibenicasex Olynlbiacis,cl Pbilippic s ctb rcruiubimililudincra similibuseliamverbisulilurt
1
7*7
IlISTORiARUM LIBER III.
733
, ' ;, impcralorc magislro fantiim sibi prudenlia, et usu

\ *
pricblanle, eadem de illo senlirc, et ejus admoni , ,
tio ii parituram ; confirroabatque illum ne quid de se
; \ \
abjeclum uspicarclur, scd conslamer credcret,
\
nibil lanli fore, unde ipsa do sententia dclurbata,
\ , ^
male de eo existimaret. Poslbsec magnus dome
, \ '
slicus imperatricis confessione salis demonslratum
; - arbilralus, nibil tibi esse obstaculo, si improbe
;
velil agerc, el posse sponle sua bene, justeque fa \ . \
cere : deinde ob inlegrilaiem, et amorem in se
,-,
declaralum graliis actis, denuo sic a i l . Nec ipsam,
\
nec pairiarcbam verba sua suspeela babcre opor^ ,
tere, quasi iia securilaiem sibi prxparel, ul neque
\ \ .
si quis ut iniprobum euro accusare queat, el dtcam
\ \ - impingere, rccipialur ejus oraiio; non enitii sibi
Y*W * ; boc vcllc, sed si quidam aliquando do lalibus
, ' ,
eain accusarent, quae meras esse calintmias, et sy
copbantias ipsi a semetipsis conviacercnlur, 368
, aoitav
borum nullam duci rationem debcre, sed cum ' \ gmentis suis aversandos. Sin ila probabilia iorenl,
,
ut dubitarelur, credeudane, an pror&us rcpudiauda
* \ .
essent, non slalim indicla causa, el abscniem con ; ; ' ; demnandum, sed in judicium vocanduni, ibi sccleris
' convictum sese poenas non invite suscepturum.
\ \ , Gum imperatrix menlioneni poenae non ferret. af , ;
firmaretque , quidquid landem eveniret liuuquani
. , ' itade ipso cogiuiuram, ul judicio illum arcesscret

non se quieturum domeslicus respondebat, ni&i
, \
et iu boc sibi obsequeretur, aliorura causa roa
* ' , - ^ gis quam sua, ut sic per omnia illis ora obstrue , :
rentur, et ne biac maligne calumniandi occa. \
sioneni sumerent. Recusanii vero et invitae ,
, \ '
quod se liujusmodi qusestionibus uon egere
\ , \ dicerel, muliis verbis ul rem iiecessariam pcrsuasit.
, Domesiici igilur causa assensil. Quocirca el ipse
\ \
exbilaraius, omnique cogitationum perplexitate de , * posila, e jaoi cum gaudio ad impenum nioderan , dum esse regrcssururo dixil, si eliain sacramecito
\ .
dicla fiimarenlur ; quod mox ab utroque co
ram palriarcba factum est. Pcrfecla igiiur paci, ,
licalioue imperatrix domi mansil. Maguus aulem
, \
domesiicus tolius imperii gubernalione sibi confir . *
mala, cum palriarcba recessit, ct apud aedcm ma. \ ; \ , \
gui marlyris Deuielrii inira aulam longo eum ser
, \y mouc deliuuii , nempe boc: Ego qtioque, non a l i ler quam seniirel, imperairicem loculam esse,
, \
plane credo. Perturbor lamen non mediocriier,
. \
quod naturai muliebris imbecillitatem, quam scilicel
\ . \ .
varia, c l ob limidilalem mu;ab.lis sil cogtiosco : el
\ .
niale mcluo, ne cgo quideiu sempcr proplcr bella
, .
cum fiuilimis Rarbaris abessc loagius cogar, syco *6 ,
pbanue aulem domi desidenles, aliquaudo itlam
\
perverlanl Quod ei viris iu pugna imb llissiinis
,
accidere videmus. qui a domcslicis probrosc i.ierc ,
pili, ei coiitunicliosissiine vcxati ac uibit i.ongrave
. " perpessi. extra praelium vcrbis sc jacliianl inagiii \ ; \
fice, ct jurali alfirmant, de caiero on lcigum iit^
, \ .
slibus praibiluros, sed geuerosc coutia pnualii os.

Po^lqiiam anieiii eos acoedcutcs co:i8pcxoni,.t, c l
. , ;
1
729
"JOANNIS CANTACUZENI
7i0
tubam belli signt:m cxnudierunl, in acie aniplius , \

;
consjsicrc non possnnt; sed juramcnli, et jactantiai
, ; ; ;, prioris oblili, ignave ac lurpitcr fugiuut. Scitum osl
etiam quod apnd Pcrsas ferri proverbiimi audio : * , Fcinina icrram adbuc langil, quamvis capile nubcs , \ ; \
;.
leligcrit (97*). 369 Q
significant, opinor.elsi ad
'; \ , \
sumrnuni prudentiaj, magnaiiiinitalis, ct forliludinis
, / ,
veueril nnilier, nibilomitius , ut anlea, esse nm *\ \
liorcm; boc est naluralibus, el nuihcbribus afle, ;
cliouibus subditam. Quae omnia me remiiiistreutciu
, ; :
solliciiant, el animum mctu implcnt, nc, si q t i i d ,
; . : ul fcimnse, imperairici acciderit, ego solum,
, \
sedci Komani omues mullis invoiuli nialis, exlriuiis
, : ' '
periculis circumveniamur. Quarc primum quidiMn
, ^ / \, ,
isllro prjesulorum tibi a mc bcneficiorum tc admou o
neo ; ncc te obliluin puto, queniadmodum ad boc ; gloriac c l bonoris fasiigium propter amiciliara no . \
siram, sludiuinque perveneris. Non enim solum le
\ \
iuiimi ordinis boniinein impcraloris clericorurocol ;.
legio allegi, ei cura mnlla non tauluiu domi mea?,
,
sed jam c domeslicis imperaioris unum dignalus .
sum, quanquam id necessilas nulla exlgeret, sed
, , , ; \
ct primus lui inentionem fcci, el auclor imperaiori
\ ; \ ,
fui, ul lo in ibronum palriarcbicum exlollerci Quin

eliam cum ab episcopis concordiler rcpellerere,
, diligenlissimeelaboravi, u l l i b i praeclaram banc ct
, .
pro qua jure cerlelur, cathedram darcnl. Posiremo
, *3;,
cum iu ejus amittendae periculum devenisses, solus
; , \ ' ;,
ego diflicultatem omncm sustuli. HSRC in prasens
,, \ -percensui, non quod beneOcia exprobrare veliro ^ ;. , (non enim soleo, ne ei longe plura quidem , et ^ ' . '
majora essenl), sed ul oslenderem, aequum viucri,
^, ; ; ;
ut a quo plura jam pridem aniiciliae, elsingularis
\ \- \
cujusdam ainoris argumcntababes, idque graluito,
, ; ;
i i ntinc taii leinpore meroorem le , ei rcipsa meri ^, \
tis compensandis gralum exbibcas. Adde, cum sis
, \ Pater spirilualis omniiim, quantam unicuiqneovium
, \ ,
tuaruui, lanlam el niihi, imo vero multo majorem
, \
quam ferme omnibus sollicitudinem debes: quod
, - ^
omnes commodotuin meorum, incomniodorumve
^ ^, /
pariicipcs futuri sunt. Quod autem le oro, boc cst,
; ; \ \
- ut simul ac debuero foris belium gerere (uec enhn

>el uiibi bonoriGcum, vel vobis ulile , hic seden, \ ;
lem ab bo&libus agros nostros vastari, civiiaics
\ ;
obsideri, obvios in serviluiem abduci permittcre), ^ ^ .
nUitl Joci dc sycopbantis, liominibtis perditis, et
. , ;
reipublicaj inimicis, qui bic c.um Augusla versa. , '
beris seiuper: ut contra me calummas commi \ * * uisci , c l illain ad obireciaiores ut bene con, , \
sulente3 audicndos , ac me pro liosie , ct insi;
diaiore suo proptcr imperiuin habendum inducere
, >
possis, sed jus 370
nieuin lneare; illorum ma, ?cbinas dissipes; calliditaiem, ac dolos infirmes; ct
,
boc solura eidem persuadcas, ne absenlem damnet.
. ,
Jacobi Pontant
(97*) Haicparo3mia Persica denalurali, et agnaia
lcvilaie ct inconslantia niiilicruui propter qiiam
nunquam illis fidemlum s i i , qiianuuinvis n agna
praj se ferentibus ac pruinilieniibiis, noiaiu digna,
DOKB.
et in scrnionibus merilo usurpanda esl. Qui ada"

gia pobt Erasiuuni ab illo pralennissa c O l l e g e r i i n t
el adbuc colliguul, boc ctiam suis addere poicrunl-
41
n i S T O R I A R U LIBER I i l
743
' \ , sod in juclichim vocet: ut lempns ad dcfcnsioncni

', ;
nnctus, aut objccla refellam, si polero, aul si pe^ \ . cs
jernssc doprebendar, poenam sub*am. Pro hac
, \
impigra diligentia tua^ non modo a Deo velul pacis
: .
ct salalis comiminis, et juris mei cupidns, prav
'
mium accipies, sed me quoquc quam gratissinium
expcriere ; et omnes honorati te laudabuut, quia
, ' quse pranpositum,.<iuraloremque ammarum deceuf,
,
feocris ; facloque ipso ie pacificatoris discipnlnm
; ; ;, \ ; - demonstraris, quem pro viribus imitere, dum, quau; /, \ tum in te est, omnem belli civilis nialeriani lollis.
, ;
His diclis a magno domasiico, patriarcba memoxd\ \ \
rata se bcneficia acccpissc, et omnibus aliis majora

se t accepisse, ct debcre couQlebatur, monebat ' , que ne futuri esset anxins, quod ad s> altineret,
;, \ , U nibil ei molestiarum enasciturum, et si quidaiiun:*e
\
contingerct , pcrsludiese aniolilurmn , ejusque
; , - causam iia defensurum, ut si ipsemel praesensad ;, \ esset, melius non posset. Ubi ba?c patriarcha prom \ * , - pta volunlatc promisit, roagnus domeslicus nibil
, reliquum esse dixit, quam eadem promissa, modo
, , \ quo scirct ipse, firma et minime dubia eilicere, ut
,
nibil nmbigcrcl : sed prorsus credcret, non sceu?,
, ;
ac si lpse adesscl, criminatoribus r.ullam < rimi . ; ;
nandi potcstalem fore. IMe confeslim c calbedra ex \
surgens : Benedictus Dcus, inquit, ct Patcr Domini
\
nostri J^su Cbristi, qui est in sa?cula, ego neque
\ $ , \ nunc, ncque in postcrum le fallam, scd in tua
, \
causa omuem conalum adbibebo , nibilque quod
, , \
oflHi mei sit, praeleru.ittam, quo minus omnia co ; C gilem, dicam, faciam, ut pcr sycopbantias, et ca ; , \
luninias nulltim detrimcnlum capias. Secundum birc
, ; hymnum trisagion addidil, etsuper capul ejus sacra
. \
precatione recitata, mullanique iiii pacem, et glo ,
riam, ct aliurum bonorum cumuluni apprccalus
quoniara advesperascebat, ipse domuni concessil.
, \ \ Magnus domesiicus jam spe fuiurorum nixus el
' \ , \ ^ \ - nibil quidquam sinistrum opinio^C pracipiens, ad
.- ;
impcrii gubornaliouero accessit.
!; , \ \
, ; . \
; , :, ,
, \ , ^
, , ; * , , , \
, , ' ,
' \ . \
, \ \ , ^
; \ ; \ . \ \ , \
, \ ). , , \ \ \ , ,
' /. , \
; , \ .
t
371
C A P U T .
Si$manus legatit Alexandri regh petitur. Magnus domesticus reprehendit, quod ideo bellun intenlet et
iransfugam reddere recusat, proque eo Moesis brllum grave minatur. Legati frac is spiritibus (uyinta
dies ad redilum responsumgue regis renuntiandum impetrant. lmperutrix cl proeercs de prudentia do mesiici grati$ animis latantur*

Pcslridie Alcxandri
rcgU le^Jtos in pal.iiiuui
743
JOANNIS C A N T A C U Z E N l
744
accitos, qtiid venirent iiilerrogavil. Qui jtiranien- , \

. 01 , \
liim, quod iraperalor Alexandro pacis crgo dede
ral, exliibentes , pelerc a i u n l , aui Sismanum sibi
, regis sui boslem tradi : aul juramenium, ul pace
,
jam irrila recipi. Neque enim fore justum, aul
lolerabile, ipsos qindem cenos, et constanles anii- ,
. ,^ CDS ac socios Romatiorum essc : illos aulem eorum
bosies infenissimos recipien lo , foedus violarc. , \
H i c l e g a i i , faslu et arroganlia pleni ; nibil con- ,
tradicturos Romanoe. sed cxlemplo Sismanuiu belli
melu rcddituros opinali. Imperairix niagnum do- . 01 ,
niesticum ctim iis agere, et ad petitionein respon- , \
dcre jussit. Qui priinum vilio dedil, quod nou jure ', *
venissenl. Non cnim oportebal, inquit, regem ve- Slrum defuncti imperatoris Romani amicuro alque \ generum, ejus Hberis bellum inferre, et cum causa ^ , \ \ . ,
, *
iiijusla conari toedus rumpcre. Quin si anlea quid . "
piam cum eo liiis el coutroversiae babuisset, eam
\ , nunc missam faccre, et fcedus inviolabilius cusiodire , comque Uberis ejus, amicorum praesidiis
, \
modo polissimum indigentibus, conlra eorum bosies, 8i qui fuerint, socieialem insliluere debuissi. ' . '' \
-.,
Verum illi idcm , qiiod mullis usus venire, qui
, \ poleniiores vivos quidem ofliciis demerenliir, non
, \ \ iam ipsorum amici, quam temporis, <*t opulenlisc :
\ , \
ubi aulem mortem obierunt, veluti cum morte

fcolulis amicitiae legibus , eos jam ut inipoteiites
coiiieuinunt, faciliimeque oderunl, quos prius * ,
, ,
diligere videbanlur. Deinde ad pclitioneni hoc
\
responsum altulit. Non est bic palrius mos Roraanis, ad se confugicnles corum hoslibus dedere. ^ , .Conslaulino cnini Magno , Romanis iinperatoribus ,
singularum gentiuro reges, ac doininos magniludine ac nobililale imperii anleccllentibus , com- . " \
piures eorum adversa forluna usi (98), el princi- , ,
;
palu ejecii, supplices facti sunt; alit roganles, sutim
; . '
sibi principatum recuperari; 372
curam, providenliamque flagitanies. Qni lanquam communes
calamilosoruu) salvatores, ac palroni ab omnibus , \
; * aerumnam depulerunt. Nam bos iu imperia sua
oiot, ' cum vaiida manu reduxerunt; illos beDciiciis, ac
donis magnificcnlissimis cobonesiarunt : qtiibns , \
cum eis suarum provinciarum memoriam excus- , ,
sissent, ul secuin de caelero vitam viverent, auctores fuerunt; imperalori eubesse, mullo melius, D
, \ \
ct illuslrius ducentibus, quam apud suam gentem
rerum habenas moderari. Similiter nunc Sisma- , \
, ,
nus Ramanoruoi majestatcm supplcx invocavit,
non ille quidem ut in suum regnum restituatur, .
sed ut c regno profligatus , in hac misera fortuna
S4ia nostra cura , procuralioneque recreelur. Ale- , , \
xander porro rex vesler, propler obilum impera-
luris de Roinanorum rebus aclum exisiimans, et >, ,
neminem adeplos, qui eas regcre possil, legaios
S U I

(98) Romanos imperalores a Coastantino Magno
mcpisse supplices, :nii profugos rcgos variarum
geiuiuio, iisquc con>uluisse, palet cx bisiotiis Romanis. Nam ui bene Cicero in Maniliana : Afllicice
regum fortuna facile multorum opes, eornm impri*

mii, qui aul regcs sunl, aui in regno vivuni. ad mtsericordiam alticiutu : quod regule iti nomen wognum et tanctum esse videatur.
y
745
IIISTORIARUM LIBER I l l . l
,
\ ,
, .
, \
, ,
' , \ *
,

. *
.
\
, , ,
, \ ^
,
' . ,

' , ,
/ \ .
, , \
, ,
\
. ' \ ,
\ , ,
",
' " \ ;, ;

\ , , *
, ,
, ;
, * $
' \ ; \
, \ , \
; , \
, -
74i
mulla cum libertate Sismanum postulatum m i s i l .

censens, nos quae ille velit cilra detrectalionem
exsequi oportere. At enim longe fallimini. Nam et
imperator adhuc spiritum ducens, nosira opera
injuriosoe puniebal, et nunc eo e morialibus sublato, nos fllio ejus imperatori subjecii, nosmct, si
quis invaserit, ulciscemur ; e l cum regioncm noslram a vastiiudinefdirepiioneque luebimur, tum
glorke studio, quod Romani a majoribus quasi
haereditalem qoamdam arcepimus, cupidc vobiscum srgna conferemus. Haud enim leve hoc sane,
nee paruio nobis probrosum , eupplicem nostrum
Yobis aul aliis peienlibus inlerficiendura tradere.
Quamobrem si islis stuite requirendis eupersedeutes, pacem colere et foedus cum demorluo i m peralore sancitum conservare volueritis, nec nos
quidquam constitutorum volentes movebimus. Sin
vos prius ad bcllum proruperilis, Deum sceleris
veslri leslem adhibenles, quem voe isla perfidia
laediiie, docebimus vos non ulira quam decet sapere : et vel Sismano Iriremibus irans Istrum B i denen deporUto bellura civile inler vos susciiabimus (non A i i m nescilis, Moesos rnagnam partem
ob amicitiae velugtalem cognationemque generis
ad eum defecturos) et Alexaoifrum regno penkus
exlurbabimus, aui cerle non exiguis euai cladibas
afficiemus; vcl si hoc non probabilur, quia inflrroius erit, quam pro rei condilione auxilium, equi
dem ego ipse tum Romano exerciiu inecum Sisnianum babena, in vos profectus, acerrime vobiscum depraeliabor; 3 7 3
solum u l a foedifragia
ipse offeusus, sed el inique violatoopem ferens, vobiscuin, inquara, qui factioaibus dissidenles, alii
Alexaudro adbserebilis, alii libeutius ab eo discedenles, cum Sieinano vos conjungetis, quod e re
veslra fulurum non existtmo. Ego vero et aliam
belli viam, qua regionem veetram infeatam habere,
nostram lulam praslare licebit, non voe celabo :
ut airocissime multali (99), vosmetipsos ea mala
vobis iiitrivisse agnoscalis. Eienim Amurius A i l i nae filius ealraparum Asiaeopulentissimus, quem <tt
vos de faaia cognovUtis, cum de morte imperatoris accepisset, ralus se Romanorum terras facillime deprodalurum, quod jam propugnalore care1 1 0 1 1
\ , D r e m , impletis ducentis quinquaginta navibas ,

. \
omnee eo nervos inlendit, ut agros nosiros popu , \
larct. De cujus irruptione ego audieus, virum
,
inler ainicissimos mcos probatum misi, qui borlarclur, uli coeptis desislne revcrleretur, utpolc;
,
noa in alios quain in me ilurum. Is simul ac Jega ,
tum audivit, e ruedio iliuere reiro rediit. Nutic ad
;. ; , * , me misit, rogavilque ne exercilun.i a sc frusir.t
collcclum esse biuam, sed si quod nobis bcllum stl,
, ,
co contra boslem utamur : ul et milites spoliia
\ \ ^ ',
dilentur, ci ipe tanlos sunipius sine ullo fructu
,
ne effudcrit, scd buuc saiiem consequalur. quod
\ ,
pro amico cos posuerit. Ac nolim vos diclU uieii
xbv . \
(99) Gr., ut si quid exitiule circa bcllum coiitigerit ED:T.
pATfiOL*
GR.
CLIII.
24
747
JOANNIS CANTACLZEXl
fidem delrabeTe, et venlosae cujusdam osientalionie ^^ $

, ,
causa baic conficla arbitiari. Nam praelerquaro
, quud ad figmenta el mendacia non propendemus,
,
vos item si indagaverilis, vera esse coipperielis.
, . " 6* Quocirca pacei utrisque noslrum longe raeliororo

uiiiioremque staluens, et ipse eam ampleetor, et
vos ad earadem capessendam adbortor. liaque . \ ,
propter vos iu presens non mibi conctdii antimis,
, ' ,
Scd agile ad regem veslrum quam cilissirae potesi reversi, qt Sismanum $e recepturum ne $pe- , ;
ret, renuuiiaie. Si idcirco nos bello lacessendoe. ,
, '
putabil, ut diebus viginti quibus redire poteriiis,
.
bellum nobis indicat; landiu enim ei legatum
, \ Amurii |iic baerere faciam, quo bello denunlialo
, .
per lilteras ei huc venieudi copiam concedam :
et omnino facilius atque cupidiu buc yeaturuin, \
, \ ;
quaia antea auctorilali ine obsecundans expe .
ditione icterrupla rediil, exislimandum esl. Sin
quadam neglectione diem praeflxaoi transgredie- \ ,
niini, non mibi amplius tutuai erit requiescere : , \ .
, ' ;
verum et ipse 3 7 4 P
$ bellum apparabo , et
Pcrsicas copias jam paraias buc accersaoi: nec de ,
canero, eiiam vobis cupientibus, egQ faoile b^llum
$. ' omiuere potero, non solum propler iuipeuaara in
,
eo instruendo faciam quam e vealris tcciigalibus
reficere neccsso e r i i , sed quod eiiaro socios Bar- , . ;
baros nou vacuis ipanibus sed . ex bostili solo \ '
, ' ,
auclos lucris domum remeare oportebit. Igitur et
.
vos iicr properare, c l regem veslrum responsione
e r
noslra percepU, quae in reoi suam fore duxeril, Q

celerrime nuntiaada curare opus egt. Hacicnus
ille. Oratoree Alexaadri, vclutobliii priorum fepiriluuni et grandiloqueiiua? illius popularis, reducto
calculo diem sibi laxiorem definiri rogiiarunl, ac
fe quidem summa festinalioue iier acluros praedicabanl; quod fci rcx \\\ ullimo regno degerei, spa~
'juoi prc&ljlulua) oase breviu, quam ut vi conficiendaj sufficercl. Probata petiiione diee triginta
cuuccshi, quibus reversi, aut pacem aatea composilara et foedus confirmarenl, aul arma denunliarent. lsliusmadi responsum a magno domestico
fereiiles, iu Uosiam redierunl. lmperatrix toiumque concilium el prudentiam ejus adinirati sunt,
ct gralias muitas babucrunl, quod quos beri me-
0$ov ,
;. "
' , \
, '
, \
. \ ' ^ \,

, &
, *
, \, ' ;
, ..

tucbanl, quibusqu quid hooesle respondereal D , \

iion videbant, cum quo se verlerent nescirenl, eos
' &
ille lam forroidolosoa redegissei, utnegleclis aliis,
^ .
diem ampliandum, velul rem necessariam orarenl.
\
Scd de bis dictum est salis.
, \ ^
, .
. " ' *
, , ,
. \ , ,
( , \ ,
0 1 ' , . ,
. \ \ ; , "
, \ ^ \ <5
, ' , ,*, ;
740
3
^.
753
, . -
CAPUT VIII.
Cur mUiles ad arma tardiores. Patricii cnjusdam profetsionum tcribae desiderium juvandce reipublica*.
Ejusdem pecunia, quam liberaliter ad usum reipublicce domestico defcrt. ll!e de faclo hominem commendut. Antiquum mttnus ei denuo mandat, idqtte ipsum exiollil; oblatam accipere pecuniatn in tempus
uecestarimu ttiffert; milUum reditut cum insigni eorumdem lalilia exaquanlur et augenlur.
*0

.
>,
\

\
,
,
* ;,
,
.
\ , Hx , \
, \ ,
- , \ . , ,
\ , '
6(. " , '
, ,
.
, ,
\ , '
A l magnus domeslicus, miseis oppidalim episiolis.

veieranos ad bellum cnm Moesis gerendum , nbi
necesse fuerit, paralos esse jus?il. Sed cum a n i madverteret, non solum ex albo militari mullos,
veram etiam de aliis complures, obtcnlu quod
decretum qnisque ab itnperatore stipendium non
intcgre perciperet, ad expcditiones parum promptos, 375
rempublicani privari, quas illi pnesiabant eommoditalibus , quo pacto et pauperlatis
eos onere levaret, suppleto quod cuique ad pnescriplum imperatoris deeral, et ipse singvloruia
opera opporiuac usus efficerct, ut omnes ad coin muneni fructum aliquid conferrent, secum consitferabat. incerea Patriciota , qui diu pubKcis profeseionum tabulis conflctendis vacaverat (1), nrolUmqae in eo munerc experientiam consecutos erat,
aceedens se andisse narrat, illuin velle omnes
4ipeditioni citra excusationem accingi, et penSiones tllis de publico consiitotas stippiere, \\ angcre
etiam. Tale vero negolium nec melius (quod scirct
ettam ipse) nec experientius a qaoquam prccter se
adminislrari poase. Jam quod non advocalus, sed
sponte eoa veniret, deecriptioneniqiie. aibi mandari
cuperet, nihil jusla suspicionfs habere. Uaud enlm
cupiditate qnsesius magis, quam quod ipsuiu maximopere oplantem Romanorum piiucipalum aropliGcare et iiluslrare , in co boni comrounis ergo
adjuvare constituisset, hanc potissimum menlesu
sescepisse, seque id non verbis, sed faclis e v i -
*
, , '
. ' \
,
,
, ' , *
, , ' ,
.
; , '

$ , ^
denter demonstrare conaturom. Nam antca pluribus annis in hoc munerc versantem, raagnam pecuniae viro (tametsi non v i , nt quo jure, qua i a juria compendia sua quacrere niieretur) confecisse,
quam otiosam in postcrum jacere non sivissc, sed
frequenler in pectore volvisse, qaomodo non buiui
defossam ad beneflcentiam bberalilaicinque conferret, et ila pecealorum suoruiu maculas deicrere
poeset. Ali(ûando igilur aadificare uionasLerium
virorum, qul semcl s e D c o dedicassent, et pcr
liberalilaiein in ilios coUaiatu sibi diviiium
numon placare , per reconciliatores nimir4im ,
qui id praestare in primis queuiu, aliquaudo iu
mendicos circumforaneos consuniere cogilassc.
Sed cuui reputarit, aut illos , aut hos cummode
pecunia non usuros, aut alios per rapiuam ei
e t
Jacobi Pontaai nota3.

(1) Uoe pulo Graeca \eUc.Profitert, inquitBudacus
in Pandcci. ett publice, et apud acla aliquid ullro
denuatiare, quod vulgo iminuare vocant. Curiias,
iib. x : AUxander priusquam $eceriurel, quot erat
retenturus, edixil ul omnes milites ces alieuum profiterenlur. Fiebal eiiam profeseio in censu pera*
gendo. Ulptanus : Vitia priorum censuum edhis
novii professionibus evanucunt* Graecis dicilur.ct professio . Lneo: i l .

, , , \ ,
. Hosc professio prima [atia
eW, e/c.
751
JOANNIS CANTACUZENl
752
scelus usuros, eamquc disperdiluros, ct illura solutn ,

rerum praesidcm ejusquc sensum perspexcril,
,
quomodo ob communem uliliiatem non pecuniam
,
modo, verum et ipsain aniinam, si facultas sit, pro , \
nibilo habere medilclur, el morum cjus boneetalein
, ,
j.un noverit, statuisse ipsi offerendam pectiniam
, \ *
iJIam, non bonesle soluno, sed el cum ratione ct , \ ,
diligcntia ad publicam Romanorum ulililalem ,
i.isuinciidam, quando el ab ipsis collecta s't. Hans ,
igiiur omnem iili vcnisse iradere, ubicunque ' ,
volue.rii utendam. 376
l^que palere omnibtis, \ &
non ideo sc adesse, ut se buic muneri qusestus , '
faciendi causa prafici rogel, cum parla retinendi
. "
ac de caelero in olio vivendi libertas fueril, sed
,
quia ipsi ad vctcrem fclicilaiem Romanis reoupe
randam tam inlensa et assidua cura incumbenli & , uiilis el ad juvanduin idoneus videri cupiat. Hac , \ ,
craiione dclcclatus magnus domesticus, de pecunia

se illi graliam baberc ait, nou lanluni quod eam
' ,
ad communem usum contuleril, sed quod etiam
.
sibi ejus dispensanda? ralionem credideril, quam ; ,
reclc fidelilcrque collocare velil. Nam quempiaai, ,
cui cominunium rerum raandata est procuratio, ,
inde augerc facuUales suas, sed quse anie \
magislraium acquisivil, in hia emori, et a pecunia \ .
invictuin prorsus apparere * pon difficilc aolum,
sed nunquam contingere. Possidere auiem jara, ac , , *
ob id nibil formidare mali , deinde aequo aaioio , , \
vclle erogare, et male colleciis bcne u l i , hoc non
, niullorum, sed salvari volentium esse certoque Q , \ . '
\ \ ,
credinliuoi, se post finem bujus lucis oiunium iu
, \
vita geslorum rationem reddituros. Prestal qui , ,
dcm non peccare prorsus, neque maculis multis
, \
fedare aniuiain ; si lamen id evenerit, nou iteruro

peccandi priacipium eril, non modo a deliclis a V
.
siiaere, sed ei admissa sequeniibus recte faciis
,
compcnsarc. Idcirco te ob istam muiaiioneni,
. ' ,
quod uou aliler quam ad coinmanem fruclum pc , cuniant luam donandam censueris, laudo. Quod
, \ ^ vero non vocalus , sed ullro ad me adiens viUc
. \
subsidia a mililibus de pubiico pendi solila exa>
, \
quare pelivisli, tantum abest ut damnein, u l cum
, *
piius ipse meopte impulsu tibi propter experien . " :,
tiam lioc ministerii coromiuere voluerim, nuno
aaiplius credam , te id melius ac jnstius obilu- D
ruai. Non euirii a?que et qui promissis largus est, et

qui nibil p r o m i u i l , promissa implcre eniluntur. , ,
Hanc igilur provinciam libi injutigo. Tc quoque
par esl cxislimare , non parva qu&dam ct despi- ',
cabilia abs le Iraciari, ct quae nec,'si probe curcn
\ *
lur, communi admodum proflciani, nec non per- . "*
iude noccani, si segniler ac. nequiler iiant. Quod
\ , ,
namque in re politica judex, boc in pubiicis s l i - . ^*
pendiis praeslare possil exa:qualur. Eienim et ille . \
cx acquilate arbitriis faciendis c l ad leguui obe- , \
dicntiain cogcndo, bonum civilalis slatum conci- , ' , ;
. l i a l ; et bic si juslus esse, communiquc commodare , ' ;
velil, alios spoliabii, si ultra jiistum fructus pcrci- ^ . "
piant, 377
>inus babenlibusplns addet, om ; ,
a , i i s
n i S I O I l . A R I J M L13ER III.
; ' .
,
, \ ; . \
\
,
* \,
; ,
\ , \
;, , \

$,, \ , \
\ \ . ,
' . "
. , , B
\
,
, ,
, , ,
.
, \
, , \ ,
,
.
. , '
\ ,
. ' -
754
nesque ad iniluandum promptos , et ordinum obeervanles, et ducibus obsequeniissimos reddel.

Quia igitnr magnarura et ad gubernationem summ reipublica? ulilissimarum rerum libi crediia
cura est, te id sentire, ct in opere conveniens
studium alacritatemque adhibere oportet. Aique
haic quidem ad ejus petiliouem disseruit, ac respoudit, post, qaanlum esset pecuniaa, quspsivit.
Eo respondenie, aureorum cenlum millia supclleclilem vero et vaea ex auro argenloque quadraginta millibus aestimata, quae amnia in praaens
donare paratusait, quodam famulorum accito, A b i
i g i i u r , i n q u i t , ei huic da isihaec. Qui cum sine
roora abirel jussa confeclorus, priusqiiam donwm
aitingeret, magnus domesiicus eum frevocal, et de
libentia collaudatum, pecuniasscrvare jubet, qiiod
iis modo noa egeal. Ubi suis consumpiis et bis
iadiguerit, lum Jpsas quoque ut sibi neccssarias
accepturum, ibique eas positurum , ubi earum
erogalio reipublicae plurimum profutura videbilur.
Ilic ille primom lergiversari et diclilare parum
aibi jacundam esse pecuniae custodiam. Yertimtatnen imperata facere necesse habait. Seeundum
b c magnus domesticua primoribua singulis et
alioquf nobilitate prastantibug, et praeterea m i l l tibus accersilis, quanlum cuique imperator decrevisset, percantiabalur, et lantumne modo, an
mmus possiderent. Quibus sigillatkn qood res erat
respondentibus, Patrictota mandavit, ut qui frauf
, * Q dali essent, eoram darona resarciret, e l insuper

.
quantun decere judiearet ^spectata cujusque d i .
gnitate et raerltia adjiceret. Qui ab imperatore
, * ,
sufficienlia haberent elipendia, illis similitcr alia
\ * , \
addi jussit. Sic diebus sexaginta maxime divieiono
,
facta, cum minua babentibu9 quod deerat acce
deretcum aoctario, et reliquis nihil desideranii ,
bu tamen adderetur, univerai contenli stipendiis,
jnagnum domesiicnm gratiarum aclione prosequc , baotur, et ubicunque terrarum adversus Roma> ,
norum bostes ad decertandum se paratos ostende , ,
bant, arma extergenles et equoa consuetis plures
. ac meliores comparanles, dolenlesque plane, ut
; , \
apparebat, quod non citius ad bosiium injurias
\
defendendas edueerentur.
. ,
, . \
; , ,
\ ' \
, \ \ *
, .
378
CAPUT
De coronando Joanne imperatore demeslici eomitium et refutatio adversariorum. Imperatricis cunctatio

Classu contra satrapam LyditB, populatum venientem. Pedestris exercitut domeslico in Occidentem
ducendus. Iterum patriarcha fidem exigil, quam sancte pollicetur, Ab imperatrice et laudalur et tuaviler
monctnr ne se laboribu$ conpciat, et pecunice SUCB parcat. Respondet admodum ingenue et liberaliler
et te rebelles coercilurum atque in ordinem redacturum promttiil, Byzantioque cum exercitu discedil.
\ , His tam pra?clare geslis , iaipcr.Urici suadcre
*fi , - ,
inslilil, uti Joanncm filium imperaiorem oleo san , \ clo ungendiun el corona cxornandjm cufaret.
JOANNIS CANTAOJZEW
756
riaeuit consilium ; se<l e coiisanguineis normullis . " .

lissenlienltbus , qui dicerenl haud sequtim esse,
* ,
parlre imperaiore paulo anie mortuo filium agiure , panegyrin (id qaod illis Apocauchus sacri eubieoli
, *
prafeclus suggesserat, conciialam dcinde *edilio ( ;
iiem jani tum medilans , ul postea claruit, e.i no- ,
lens iinperatricem benevolentis in ipeam et iV- , , \
lium fidele pignus babere a magno doraosiico),
\
Augusla rem in diem porterum disiuiit , qtrorum-
dam reprebensionem causata : qui videlicet cri * ),
miui darent ncgoiium a lempore alienum susci \, , pere , et festum ducere panegyricwn, diemque , ofr
peragere regalissimom , quando adhuc plaiipere , ' \ ,
laineutarique oporterel. Quoa ita loquenles pror- , \
s*s delirare affirmabal magnus domesticus et nec . ' saltem cogiiare mullrs imperatorunr morieiitibus
, \
sncccssores slatiirw promulgatos esse fllios, ne- (5 , roiae hoc ut inlempestivum vJluperanie : quin
, ,
oranibus, prout aequum erai, tali tempori id con ,
enientissimum judicaniibue, nan luxus et w Juplalis graiia , sed ne qua vulgo seditionis ae. - \ ,
tumulius darelur occasio : canctis jatn prorsits ,
aeniieniibus, ie intperaiort snbjeclos, et ainentiam ; , \
luiluros, i sediliones agilarint: monebatque i m . ,
peralricem , u l valere juseie e o r u aermonibus,
ad opus tam utile quam grqirora prececterat. Im* , 1
perat/lx orarre , poneret niroiam solKcHudincm, *
e i nuoc quidcm maJtorum opiidoni ne repugita- * ,
r e t : paalo posi, cum lieebit oblrecUtiones impari- , ,
torum effugere, facluram qnod soaderai. Ille re- ^ \ . :
...*.
1^ - ,
auenti conlradicendirai
noo puiavil
, faamvia
doleret non sibi qui poliora, sed aliis qui paran * , , '
frugifera coneulereni morem geri. Iia res quievil. .
Brevi neoiius apporlalur , Sarchanem Lydise ea ; .
trapam et Gyaxen in Tbraciam Romanoa depo \ ^
pulplum trangmisturos. Quem Baniium magnue , \ domeeticvs m i n i e negbgendam ratos 3 7 9
'.
tia) irtremes, quo$ ad Barbaria occnrrendum fora , '
aaiis auiumabat, reuigibus et miUitbas adornari .
atque j n e t r u i , suiitploraqae ia classem partim a ,
quaestoribua ex aarario p p e d i l a r i pnacepil, par- , *
lim de suo ipee contulit. Trtremibaa iustructie . \ , ;
Apocaucbum dueem praapoauii; eui cuitt mandata
nccessaria dedisset, e l oram solvendam disees- * \ , \
sumque eommisissct, ad Orebanem orientalis B i - D , ;
ibynbe gatrapam (3) legatos de pace mtsil : non
\ .
caim in Occidentem ductures, beHum aliquod
Komanis a lergo relinqoendum judicabai. Pace , "
cuin illo firmaia, et Didyniotichi aiqae Adriano- . \
poli domeslici evocalu congregato exercttu, ilineri
,
se accinxit. Qno auleui die exituros erat, palriar* . \ cbam solam solus conveniene, et ad templum D<j
melrii raartyria myroblylae [\d eat, ojeum etiU
.
lantis] cognominali adducens, Quaft inter me et
, ,
imperatricem dicta sunt, i n q u i i , non le lalem;
v
x a

(St) Nondum igilur tolara Bilhyniarn Turcafe possidebani; naro hic Orchanes Osnianis fdius, secundus
eorum imperalor fuit, ul vidcre est in Annalibus
sulianorum Turcicorum. Prasterea id eliaia

brllis inBiibynia contra Orcbanem geslis perspicere licel.
757
758
; , ; *
\ , ,
'
, \
.
,
,
, *
* , .

, ,
-.^' , \ '
. \
, '
, \ ,
, '
,
. <
,
, ,
\
, ,
' * ,
, , ,
, ntp\ ,
. \ ,
; $* ^;
nec enim lantum inlerfaisti, sed el q u priits

uterque nostrum separalim dixit, tu eorum inieruuntius fuisii. Nihil porro inopinatum aut adini>
rabile, si i u m quidem imperalrici lalta de me loqui occurrebant, quae forsilan eximia quatdam me
perpeiraiiirum. arbilraretur; nonc atitem in ips^
opere rebos secus quam sperabal eveaienlibue
poenitudo quaedam facii eam subiit. 8i igilur, quod
aiebam , aliqaid eorum q\m fiunt aversata, in
prisiina volunuie ac judicio acquicsoere amplius
uon Tuit, aperte id mihi iadicari nec pudore
quodam celari cnpio. Ego enira , quomodo anlea,
abdicare me adminislratione imperii paraiissirou
som. Quod 8i ipsa usquo ad eitremom quod decrevit compkcti, el qnod juravil servare consii
tait, ego quoque in omnibus, quae ipsi liberisque
ejus, el Romaoorura communi conducant efficiend i s , n u l l u m diligenlissimi horoinis officinm pra>
termiuam. Pairiarcba earo de imporluno sermone
m i i g a r e , dicereque, non decere ista vel cogltare
vel proloqui; imperatrici enim de bfello nihil buJtiseemodi in mentem venire, 6C(f imperatorera
putare adhac vivere , et quasi ab illo Romanum
principalum gubernari, memorem verborum, qaae
ift pactis factandis ex ipso domestice audierit.
Tutn dotaeaticns : D6 illa quidera sic credendum,
ut afflrmas; de le aulem qaid seniiemlum?Ecqoid
pactis stas , imo vero juramentis, qaibug le mihi
obstrinxiati ? Hic patriarcb* ilerum exsurgens.
; * C
;, , ,
, \
\ , ;
* ' \
,
, \ .
\
,
. *
, ,
,
\ , ,
'
\ ' ,
: Benediclua Deus et Pater Doar ai nostri

Jesu C b r i e l i , qaod et prius servavi quae d i x i , e i
nonc servabo, nihilqae negligam, quod libijure
debeatar, S 8 0
omnibus uervis tuendotn te
gascipiam, non solum u l bene merito rcspondeam,
terura at de ftlio quoque spiriiuali soHicilus. Cni
poat aeias gratias Yatedicens magaus domesiicus,
ab eo ad imperatricem digredilur. Qtiem ifia simul
m conapexii, grates se illi magnas agere alBrroav i t , qood ?erbis promissa uuac rebus conflrm a r e i , neque corpori parcens, cum noclu dioque
pro rcpublica laboraret, neque pecuniis (non
enim in triremes dantaxat grandem sumraato de
suo impenderat, eed in alia praHerea multa,
ex qtiibua cammutiia caperelw uiiliias, parsiu-
; , 0
,
\

. '
. *

,
\
, ,
xal , '
, \
. , %
diose liberaliterqne post mortem iraperatorie impendebat), bortabaturque, ut dc contentione laborandt reioiuerel, qao ferre laborem diatios posset t aibimet cvne eseel, a peeuniis euis abatineret, pubiici utereiur* Ad ca ille bunc in modum,
aolidius se gaodere gaudium pro comiuunibas
emolumntia deeildaalera, quam alios otia volupuliqoe daditoe. Quod ?cro de sua pecama Sn sumptum eoDferret, W non detrimentum, sad oranium
qoaaetoum ceitiere jucundissimum, doaec Deo
bene fortunanie, Romanorum principaium magnopere exaltalum, et omnibus boslibus suift superiorem cernefei. Sperare autem, msi quid impedimenii intervewirii, brevi adeo Romanis profuturum , ul et ipsa imperatrix id intucns , Deo
J Q A N M S CA.VfACUZENi
bononim auclori gratias aclura s i t ; non en;m , .

\
parvi ittomenli qitxdam pcr liiemcm moliri efliccre , ulpole mullos antc rciractarios el audaccs
eo adacturum , u l se Roniano impcralori tribu- , ;
tarios et subjeclo confiteanlur. Plara in hanc ' \ '
srnienliam narrabal, e l q u ipse versabat aninio,
. \ ,
et Jmperalrici audilu perjucunda fure non ignorabal. Qua tandem salulaia, Byiantio cura excr- , \ {5st
citu et nobilium seu patriciorum magno numero , \ ,: $ \
exnrit, relicia ibideui malre, quae calamilalem
ejus non mediocribus sohliis leniret ac m i i i - , ,

garcc.
.
CAPUT .
urbibus ThracitB senatores et prassldia ad expeditionem auumuntur. Mcesu$ renovato foedere discedit.
Apud Chenonesum Persoe coeduntur et fugantur semel et Uerum. Apocauchus capere imperatorem adolescenlem et regnare meditatyr. Deprehensus in arcem suam confugit, atque ui mortem effugiat, dome$4icnm inconstantice rerum humanarutt) monet, quo vici$$im monetur persapienter et Deo in primit
nitendum Oitendiiur.
Didymolichi cum esset, tnaximum operae pre-

,

tium duxil urbium Thraciarum senalores, elquod
\ , eral ibi mililnm cilra excusalionem , 3 8 1 uti et
,
Byzantio expeditioni ascribere ; idque intra
, \ .
paucos dies eflectui dalum esl. Deinde rescfscene
"
Moesonim regem Alexandrum apud Slilbnum oppi; ,
dum Moesis subjectum in confinibus castra habere,
;
per legalos ei significat, se Adrianopoli subsisterc,
\ ' ,
velleque discere , bellone an pace deleclareiur
niagis ; diem enira quam Byzanlii ejus legalis \ ,
, \
praflxisset, prope exiium esse. Alexander ?idens
, ;,
Romanos non esse consiernaioe, ui augurabaiur,
sed paraios ad ulciscendum volenles inferre inju- . ,
H a m , (t ncque per Icgalos minis, neque apparalu
\ .
8uo imlttari eos potuisee commoveri, ut libidini
eua: salisfacerent, ad dimicalioncm venire haud C ', ' ;
, \
uiile sibi ralus, ad convenla descendil; rursum , '
que priori foedere sanciio, ipse Trinobum in se
dem suam, luagnus domesticus Cbersonesum abiit,
quod frcquenles Persarum copias Giaxe duce ,
, *
Pergamo advenicnies co irrupluras audivissct.
\ \ Simul porro ac Romani, etiam Persae illic adfnc, :
r u n t , qui collato pcde adversum :Romanos ue
, ;,
pauJura quidem valuerunt, sed vi ac virtute vicli,
^ ; , ;
pars in pugna cecideruni, pars capti sunt. Quibus
^
fuga conligit, conscensis navibus in Asiam rena ^ vigaruni. Paucis diebus inlerniissie, alia Dianus
. " ' ^
priorem Tindicatura indidera irajecil. Qui siiriiliter
, \ *\
devicli, plurimos amiserunl; Giaxes bis Oominenter C3BSUS , mullisque ac slrenuis suorum deside- ^ ,
, ' ;,
ratis, desperalione debililalus, paccm concupivit,
quam cum eo pepigil magnua-domesiicus. Dcpulsa , '
calamilate*a Persis hnmiuente , Didymoticbum re- , ,
' .
gressus, ad occidenlalem sese expediitonem com \ parabat, exercilumquc dclectibus novis supplebat.
. * Inierea Apocaucbus novarum rerum cnpidus,
', xal
inanibusque ac pedibus enilcns; ut ad serempublicam iransferret, jam classis conlra Persas p r x - . '
\ ,
fecius , el faoullalem navalis exercilus adepius,
' , Joannem adolescenlcra iaiperacorem in unam Iri-
76.
BlSTORIARUtt LIBER l l i .
762
- - ; ; remium malra Inscienlc impositum, in arcem pro

.
pter Byzanlium (5), aule a scaedificaiam, aliiludiie
, vt crassiiudine murorum niuniiisSlmam, Epibata?
, !
noniinatam inclndere mcdilabalur, ibiquc inlcr
, \ - cognatos ac faaiiliarissimos eo cuslodilo, cum i m , .
peralricc foedus ferire , ea condilione ul ipse co ' , ,
gnalique ac familiares 3 8 2
prarcipuis apud
, \ \
Romanos bonoribus insignirentur, provinciarum
quc et urbium quautum ipsi vclfcnl dominalum
,, , ,
oblinerent, el ad felicilaleni nibil requirerenl;
;, \ ;
imperatorem auiem ne sic quidcin custodia libe,
rare , sed loco obsidis tencre , ct unam filiarum
, ,
connubio oi copulare. Alque is quidem 1>ODC ipenle
\ . pcrlraclabat, c t j a m ad rvui parabat aggrcdi,
\ cum a quodam cousciis inipcrairici indicio
; ' iaclo , el imperatore jam cusiodia circumsepto,
\
Apocaucbus s*deprebeiisuin imelligens, Epibala*,
, ,
linpondcns sibi e malilia sua disorimen , ut v c r i \ \
simile c s t , declinans aufugit. Quibus rebus ad
, ; ' ;
magiuun domeslu um petlaiis, fclsi ad expedi, \ ;,
lionem inslrucius erat, nibilominus Manuelem
,, \
Tarcbaniolam , qui et Curiizes appellabalur, cum
, , *
aliquot manipulis ad Epibalas , leuloriis exciiaiis,
* : , $
quoadipse vcnirel cusiodiendas n m i l . Ad Apo \ .
caucbuio quoque scisciialum misit, num vera
,
cssent, quae de illo rumor spargerel. Qui se syco : ^pbantiis oppugnari asseverarc. E l cum limeret,
, , \
iio prius ob calumnias vila multarelur, quam ve , , ^riias indagata palesceret, a re praesenli salulem
s u i
, , Q pelere decrevii; ac proinde eum , qui sd in ca*. stello illo incluscrai, m o n u i i , ul e suo casu saluli
, suae prospiceret, el improvisa? rerum eoniiDUtaiio, ;,
nis exemplum a se sumeret. Nam c l prius se idem
\
uiililer eura monuiese et borlalum esae, quan ,
quam nullo effeclu, et rninc nibilominus suadere,
,
cum ex re ipsa suasionis suse utiHlalem probare
. \ q u e a l , subjeciorum ipsi castellorum (mulla euim
\ .
babere) ad terrae marisque commodiiates praici , ; puo sitn unum deligeret, ei illud operibus quam
.\ \
firmissimum reddcrel, ut si quid improvisum
,
emcrgerel, secessus malorumque effugium sup .
pcdilaret. Rogabat autcm, u.l si non anlebac,
,
saltem nunc benevolemis animi consilium ample . \
cterelur. Elcnim el eibi in pracscns, taniftsi
D falsis criminibus appetilo, nullam aliam salulis

luenda3 occasionem relinqni , praelcr arccm, in

quam se pcriculi vitandi recepisset : qua3, si
; *vera esse coniingeret de se jaclala, vel audaciam
, \ ' ,
suani adjuvarct, vcl deprebensum et convicium a
,
n:orte liberaret. Apocaucbi quidcm consiliuin boc
\ ; i u i l . A d qucm magnus domeslicus ileraio mitiens,
;, '
advcrsus illum vulgnla se quoque falsa reperiri
,
(quemadmodum videlicei ipse quoque aflinnarel)
in primis cupere lestaius e s l ; sic nantque et
ipsum imperatori amicum ei bcnevoluni, ac sycopov,
Jacobi Pontani noia?*

(3) ln lurrim juita Byzanlium.Sed hxc turris fuil
., caslellum, ei sic infra noniinalnr. Aute
jgiiur arceiu aui castellum vocemus licel. I k m
alibi bac vocc cadem nolione utitur

Burg. Monuimus lcclorciu super boc.
Eint
763
JOANNiS CAHTACUZENI
pbaiitas hoc fpsum quoJ sunt oslensum ac pro- , .

batiim iri. Sin et ipse spe tana delusus, quod
\ \, \
niuliis eyenit, ab oflBdo detorlus, et quae neque * ,
3 8 3 possp* efficere, ncque se drcerel, macliina , riv
t:is srt, non idcirco bcllum conlra imperalorem
.
rapessendum, fiducia murorum , in quibus nulla
, insil Ulifilas; sed priora, ul male consulia, dc, ^ . itvstamlo , in poslerum se melius gerere , el loco
,
s' digno contenlum esse, admissorumqtie veniam
,
p>!lere ifcberc. Melius quidem esse omnino non
* \
pccrarc; si lamcn peccaveris, quasi secundam
( \ .posl natrfragium videri labulam, seoiel nibil lale
)
auipliusperpelrando rorrigere. Et quia adfu , \ '
lurus s i l , quem ille suum voeare medicum con /. * ; suaverit, tmulla habens medicamenta uniuscujus , ,
qtie morbis congruentia , siquidem velit, facile
, \ '
cjvis Tulncra sanaturum. Solebal nimirum Apo , ;
cancbus inter ca, quibus magnnm domesticum ho , < ^^
norabat, noniina el medicuin suum appellarc:
, * \ ; uipole ciijns opnra multis sapcnumero implicilus
', ,
pcriculis, ct miseris affectus niodis, creptus alque
, \
curaius fuissct. Quod aulem atlinercl ad consi -, \ *1
lium parandi lociim aliquem munilum , quo rcbus
.
convorsis pcrfugcrcl, se ejus propenso sludio gra , ' ,
lias babcre , noft tamen sccurilalem ex rebus Iin
îismodi tebementor expelere, sed libenler illo
. *\ !
dic cum inferie fulurum , quO poat spem sUpernac
; , !
dtxiera; sccurilate ex amicis neglecta, et Contem ' ?pfo , quod Iiorum corda vclut arces (tutissimam
, , 0
tiiique cmtodiam) per amiciliam possiderel, lignis 6 * . Iapidibus et consiliis nibil sincerum ac pro-
bum babenlibus salulem suam credidisset. Nou , sc ncscire , primam felicilalem et summum ho- ,
\ *minis bonum esse , cum Dco versari , 'et ascensu
.
a l ttlum per puriiatem animi semper ei adhaerere.
Secundam. amicis uli ceriisac fidelibus, principio ; \ , '
quidcm paucis , ct prudcnlia supra vulgus exceljenlibus, deinde post iHo3 eliam mulliludinis fnri ,
; \ ;
'eiievolenlia, quae illis propter bonitalem morum

ledita addicia s i l : e l boc puiare non solum
Miilusvis proptignaculia ineipugnabilius , sed et *
...Nuniis c i gloria e( omni decore pretiosius , im- $5 , J
|.crloiue ipso longe bcalius. Quocirca se ejus
niouiiis liaud parilurum, verum quam ab initio \ ,
F c c u r i l a l c m elegerit, eam usque ad exlremom ^
rcieniurum; ipse niunilionibus et arcibus suis fi- , \ \ ; ;
deret. Igilur Apocauchus aic in Epibalis conclusug .
cnslodicbalur.
\
. . \
^.. ' , \ , ;
' , \
, \ ,
i- , \ ; , ^
; * ,
). , \ 1<W*
\ . *****"
; .
765
766
m S T C R M R U J t LtBER .
384
CAPUT
Peloponnente* Latini $e tmperatori ccrtix condilionibat subjiciunt. Eorumdem littera! ad magnum domesticum plenas humanitatU ac benerolentite. Legaii tractantur magnifice, et cum promhsis ae mnncribus
dimittuntur. Apocaucho Senacherimus iubstiluilur, ei tju$ facinora. Cmupvralio et legatio prwfeciorum
Oceidentis; e$ cur sibi occurrere voiuerint magnum domesticum
61 - Magno domeslico Didymolicbi agcme c l appn , xa\ ; ralu bclltco dtstento, legaii ex Peloponneso vcniini!,
/, episcopus Corones et Joaones Siderus, missi u
, , \ prcesidibue urbium, qaae Laiinis parebant. Sumiua
tegationis eral, velle Affiiiee imporalori snbesse,
, !
*
ea conditione ut quibus prgpcssent urbibits, eas
poslhac cliam reiinereat: veotigalia aolem publica,

quas hactenu principi soivissent, ea in poslerum

imperatori penderent : onmii praterea gcnere ob , * \ - eervantis et sobjeclionie eiim colercnt, et du \ - cem, cui omnes sponte oblemperarent, ab eo acci pereni. Laiinorum Peloponnesiaca legatio lalis
. *
fuit. Quin litleras quoqne ad magnain do.nesti * cam dederunt, in quibus eral scriptum, adhue
, &
vivo iuiperaiore otnnes ex composito a principe
; \ - ^ dcfectione foeU, ad eum ee adjuagcre voluisse, e l
; jam ad cogiuia perftcieitda aggrwaos. Sed ut eum
, dects&isse compererinl, re desperafa quievtsse.
* - Pagano aulem Pistogia ipsis amicissimo ar. fami , . , liarissimo Byzanlto veniente, sumroamqtie imperii
et principalam in ejus manu esse renunlianfe,

rursirm omiie* convenisse, et prius dectvta con, \ firmasae; non sotam propler morum ejus ingc\ / , nuilatem, et quod tpsis contra bostes ingritenles
, opem ferre qtieai, sed quod item jampridem, quan * - qitara noaduin coram allocutt, propensa in etim
, \ voluntaie exstiterint. Ex quo namque \n expedi , ' \ tione Acarnanica imperaiore collega, cum iis quos
ipst ad Tbomacaslrum Nicepboro despolae filio ad
\ * g subsidium miefesent, sermonem mlscuisset ex ho , ' sitbaaque amicos feciaset, et illos deinceps perpe luara ei benevolenliam conserva8e, ei caneris
,
multa eximiaque de eodem commemoranles, ad
, parem TquaJeniqoe ei anlmum prsestandiim au ; , ciores fuisse. Ab iisdem nunc quoque st ad hanc
\ ,
legaliohem instHaendam pcnnoloe ; petitionem igi , *
tor legatos coram exposituros. Quam si impera .
trix et ipse suffragalrone aua comprobaverint, n i . bil impeditaram qwn proraisMg stanles, enb i m * ; \ perium Romanum succedartt: Untum ad eos ipse
, profecius, civitates accipiat, tt rempublicara prout
' , illi commodissimom videbitur, digerat atqne con , ;, Btituat. 3 8 5 Lritleneigilur separatim aingulorum a' ;, \ - que onmium simul hocexemplo conscripu erani.
. D Quibus acceplis magnus domesticus mirilice laslns,
\ legaios exquisite ac aplendide babuii, cgiiquc a
& ;,
quibus misai eranl singulares gratias de benevo, - lentia, et qua? petebant, omnia se faolurum, ac
.) \ \ primo vere ad eos venlurum spopondit; nunc cnint

bieme appelenle, exercilHm trans Oaes ednci dil
\ ficulter posse. Cnelcrum ad fldem dielis aslruenaf .
dam Jacobum Brulam bomincm ex iniimis fainilia0 ribus suis dedil, qui per bieraem apud eos diver, - saretur, *\mu\ bac ratione icsiificans, quam bcne
v
JOANNIS C A N T A C U Z E X l
iibs cuperct, cum jam nou quasi cxternis, sed do-

ne tic s prosptcercl; simul etiain, si quid apud
eos alienatiouis restarel, ul hoc sequestre conciliarcnlur; quo eo delatus, nihil moleetiarum i n veuirei, sed omnes consensu ircperatori se subjimgorcni. Posthaec el legatos, et legantes hoaori*
fins muncribus aflkiens (4), Brulam una dimiltil,
seqtic opporiuno temporc adfulurum promiltit.
Byzantii coroparalis triremibus, quas conira Persas armari diccbamus, poslquam Apocaucbus earuin ductor creatus, malevolentiae in imperatrieem
reu9 Epibalas fugit, magnus domesticus ad Scnachcrimum nuttetts, classis ei praefecturam tradidit. Qui quampritnuin solvens, Persas tanta instruciionis celerilate pcrculsos dissipavit, et Sarrhanis provincia fcede devasiala, oppidum qtioddam e maritimis primo impetu cepit, et captivos
inde abduxil, preslilisque omnibus, quae ex boni
ac slrenui ducis oflicio erant, Constantinopolin
rediil. Ex Occidente aatem post impcratoris obit n u proiostralor Synadenus, Tbessalonicae pnefectus, item Chrelca, ConstatUinus Palaeologus imperaloris patrtius, et Joannes Angelus pincerna, magui domesliri consobrinus, el Zamplaco roagnus
papias, c l qnotquoi ex proceribue urbium prafeciuras oblinebatit, caduceatoribus inler sc miasis
cnnspiram; pluribusque a procuratione se removcntibus, Angelus pittcerna, Conslanlinus Palseologus ei Zamplaco a l niagnum domesticum niittun:
78
* 6* ,
, , , . , *
' \
, ' , & , *
.
\ , ,
\ .
.
/,
\ , ,
':, . \ \,
,
{^ , \
, \ ;
\ , \
,
. '

, ,
, \
" ' ,
liir, ut ei communiler decreta nunlienl, el ex h i - Q ,

ncra prcconent cum Klteris praemiltunt, eique s i ,
gniflcant, ne quid de ipsfs conslilutorum (5) mo \ ,
veni. nec ipsis absenlibus quidquam, sive melius,
.
fiive deterius visum, oecipial; mox autcm et om- ", )
nino adfuturof. iEquum porro csse se audiri, non \ ,
snltiin m ex amicis praecipuis, sed etiam sociorum
,.
mUsu venienles. Ubi adfuerint, 3 8 6
~
, ,
niul onines senserint, ea aggredialur. Didyraoli- , \
cbum appropinquantes, rursum alium praemiuen- ,
tes advcnlum suuin indicant borianiurque ul ob-
\
viam ipeis prodeat. Yisa slulla poslulatio; non
enim esse, a quoquam se compelii, ul aileunles * ,
iMinoret, ecd iie sponte bonorem decernere, si bo- , w\
' , tt,
norc dignog aestimaverit. Expendenti aulem sccum
verba, quoniam absurda apparebant, incidit id D , .
quod erat, non ipsoruio bonoris gralia istuc peli,
, Iteverum tat sibi occurrenlem de equis descendenles
, , xi^
siimme vcnerarenlur. His secum cogilatis, domi
. &
u:ansil. llli cum exaequi mediuia non posseni,
*
l
8 ,
Jacobi Pontani notae,

Semine ab cctherio, spiravtt'* naribus igncm
(i) Virgiliiis viti Atneid. Lalinnm regcm, pr.cterHorum de gente patri quos Ucudala Circc
qua li quod legalos &ucv niiiiienbus exiuiiis doSnppotita de ntalre nolhot furata creavit.
nai, eiiam ipsum, a quo uiiuebanlur, iiieam doTalibn* jEneada donis, diclisque Latini
itant >m facrt.
Sublimes in equis redeunt, pacewqut. reportani.
fdvc effaius, equos numero pater tligil omni.
) Sentenlia requirit ul inGrxco Iegamus,epJ
Stabant ter cetilum in nitidi* prmsepibus altis.
. Cur enim vellenl, ne quidquam roulaw
Omnibus extempto Tencrisjubet ordine duci
Imiralos ottro alipedes, pictisque tapetis.
Cantacuzenus de se coustUuiuiit ? Quid enim iw
Aurea pecloribus detnissa maniHa pendent :
consiituturo dc ipso? At dc ipsis crat, el nequw
Tccii auro. fulvutif mandunl *ub dentibus aurum.
immuiaret, vereri poierani.
Abhcnli JEHCCS currum, geminotque jugale*
r
7C9
U i S T O R I A R U M L I B E R III.
770

*

f ,
,
, * , .
, . ' \
,
, \ ,
. '

, ' , . '
. ' ,
paulo post captato tcmpore, equflanli occiirrunt,

ac de suis jumenlis defbienies eam adorabundi
salutanl. Deindo domum comilanles, non prtaiino
more adequilantes, sed foris equos relinquentes,
el juxta pedibus ambulanlcs, aulam simul ingressi
snnl. Hle ulrumque permolesie lulit. Posl in orbem se circuinsisteiiles defaeti noviiale rrprebfiidit, nxmens, ne quid similc po&thac, sed anliquaiit
cotiaiieludiiiem relincrent. Ni obedirent, se illos
cum siomacho rcpulsurum. Cuin in equum rursitm
ascendere oporieret, jussit enin êxira porlam
educi, ac per aularo transiens, ibidem ascendit. Id
-illi aspicientes, qui novitatem usurparant, et mi
nis perterrili, niorem prisiinum reiinueruiu, vt
neque ipsi, neque alii amplius qnidpiam ttovi v d
, , cogiiare vel facere sttstinuerunl.
. ,
, .
, ,
, , , ' , '
.
CAPUT XII.
Crale$ fracto fcedere Macedoniam populatur. Cousullatip de eo reprimsndo. SentenHn magni dometfici
expeditione Belopontiesiaca prceponenda, ob quam Buzantium revertendum^ el quid ibi facienduin et quo
omnibu comparatis eundum. Bytcntium
veniens, honorifice excipttur. Impcrutricem agrotam
safbtut,
et ivgetilem adhuc consolatnr,
cum eademque cogitationes suas communical, qua$ illa vrobat.
\

, \ , ^
\
, . "

\
\ .
\ , ,
\
. 01
,
. ,
, ' , , D
\ ,
, \ ,
.
,
\ ' ; , , .
, '

, ;
,
, $
Sub idem leaipus etiam Triballuruni princcps

Slepbanus Crales, audito imperaiorcm obiisse,
fcedus solvit, ct cum rcliquam Macedoniam omn<
populabundus mcursavit, itun Tnessalonctui
porro vadens, ad locum qui Crelenaium diritur
pervenil. Deinde cum prseda baud opima revcrsua
esl, propterea quod ejua adveniu prius nuniiaio,
agrestes se cum pecore urbibus casleJlisqoe
cluserant. Quibus ad se perlatis, magaus domeslicus concilio oplimatuui et ducum cxcrcilus convocato, quid conira Triballorum imprcssioneiu
inceptandum essel, quxsivit. 3 8 7 Eorum unusquisque sentenliam, quam pulavil ad leropus
commodani, dixil. Sed cum magno domestico necesearium videretur, cito Crali resislendom, ut
eum vel pacem cogeret accipere, vel CUID audaciirs
refraganlc bcllo decerncrel, multo lamen magis
necessarium magisque utile visum eel ad expcditionem in Peloponnesum principio veris paratos
esse, nec e manibua dimilieudum lempus rebua
praaclare gerendis idoncum. Si euioi Dco auxiliante, inquil, Pcloponnesura babilantes Laiinos
ad imperium adjuuxerimus, eiiam Calalani A n i cam el Boeoliam ir.culenlcs, vclint nolinl, se nobis dedcnl. Quo faclo, Roinanoque principaui * Iul oliin a Peloponncso Byzanlium coolinuaio. iulelligi polcsl, non fore opcrosum Triballis al.isque
circuiiijaccntibiis Barbaris pro injuriis lamdiu robis cuni lanla i u s t b u l a ilialis preliuin persolvere.
Ad spis igiiur aitiplUsimas inde bubluceiitea acconimodanuuin cbl agondi siudiuni, ne occasio
elabaiur. Qua dc causa ByzmliuD) rcdeundum
de
771
JOANNIS CAOTACUZESI
77]
ceuseo; ad PeloponneMim enim navali apparaiu . ' Wtv

, , >
iudigeiuua, el is per biemcm providendus est.
(Juod si hbs niodo poUbabilis in Occidenlem con- .
. vertemur, opinaates nos coiisiitulo illic rerum
siaiu celeriler revenurog, limenduui, ne illie bello
et aliis quibusdam neceasilatibus implicili, post , . "
rediium, cum nos inshuere nequiveriuius, rei $e- ,
leudie facubaieu) auiiUaaiua. Sin Byzaniii iiunc ,* , ;,
fueriraiis, priniiiin qulitew uavarcboa et duoem
cla>sis dvsigiiabiuius. quibus cura* erit ct navee , \
rcparare, nauiasque ac inilUee colligere, qui con- ,
scendant. Pobiea et de peetmia videbimus, unde . $ # ,
ea in classem euppediut. Ad ha*c vecligaliura pu- x a l ,
, * vauta;,
blicorum curaiores uoceâe erii declararc, ne, si
,
_ , grave
._
_
. &
coufuse
ac fortuiio capiaulur,
daoinuro
aera
rio injunganl : quod quidera litiUa oonsuelorum ^ \ \ , #
acceasioue Iribuloruin, verum aliie modig et ar-
libus vebeniemcr creviL Ubi b c qua par est se- Stotduiilaie solliciludincque confecla Cuermt, legatoa
ad Triballoruni regubiin miuere tn animo babeo*
,
qui simul ejus vires et coptas eiploreut, aimtil, si
,
a reconciliaiione non abborreat, pacem cum eo
componanl; nam nunc quidem rationes noslrae .
oon ferunt, u l arbilror, quando in pace cum fini \ ,
t i m y gontibus vivere licet, ullro bellum deposcere.

Ubi aliquandiu Byzanlii fuero, deinde uiililes
,
mcrccuarios, ei qui ex posscssiunculis uberiores
,
capiunt redilus, assumcn, 3 8 8 occidentali ia , *
euper exercitu accessuro, hieme in Occidenten
, u*ti
movebo : alios domi manere sinam, ut inlerim ad , \
expedllionem, cum ver aperietur, susciplendam se
* comparenl. Et Albanos circa Pogonianarn el L i ,
bisdam posilos depradalus, el injurias ab eis per )
aeculus (nostis enim uiique vos eliani, quomodo
, ,
adbuc supersiiie imperatore et post ejus obitum
,
urbes Ac.<rnaniae complures et Babgrita quoli, ,
dianis incursionibus ac direptionibus afflixerim)
\ ( &
conabor, si possim, elpolero, ul opinor, solemne
. \ "
Cbrisli Nalaiium Byzantii agere, non lanlum
\ ,
exercitus causa, ue extra fins hibernei, sed etiam
( ,
ut novi impcraioris, quemadmodum inler nos coa , \
venit, coronationeiu celebremus. Ineunte aulem
*
vere trireniibus ad navigaiioncm paralis, exerci \ )
tuque toto prassenle, Peloponnesum terra mariquo
, paritcr adoriemur, qua iusula subacta, Komanos D ,
uncs panim proleremus. Levi autem brachio
, e:iam loniae luslralis navalibus c l fluminibue, ad
, ' \ qie Persae navcs suas appelluut, illisque inflam . '
malis (sic nainque ego c l Aliseres Cotiaei satrapa,
qui ex coniiiicnlc pedfslri nos el equesiri auxilio , \
juvabil, pacti stimu ) el iininineiiti inde dade \
auxiaque tura libciali, omiiibus donii recte ordi
iiaiis, ad pr< posilum ceriamen aggredicmur. Post , *
qiiam liuic consilio magiii domcslici eliain ca3lori
\ applausfruiil, ^gali ad Triballorutn principem
\
mox delecli sunl. Qiii profecli, pacem ei persua- , ;, *:
serunl, el loidus priblinum revocaruul. Maguus \ (
porro deineslicus congregalo exercilu Byzanlium
-,
perivii; quem appropinqiianleni, qui oranl illic
\ )
;
7 3
HISTOIUARUM LIBER
III.
7 4
\ & \ - proceres, obviam se ferentes, e l ab equis descendentes consalularunt, quos ille ut incplos o\ jur, ,
gavit; p:ogressu&que in pajalhim, Auguslam, sa .
, \ *\ luie dicta, ex calamilaie aegraiii animi, et irgromm
corporc consolatus, ct exposilts quae Didymoljcbi
*
, egissel, qua?que Peb>poimcsioruni legatis proniisis*et, quxque illis et aliis faccre cogitarel, ?p s
* \
, , \ magna* ul concipcrct, alque ulsibi fideret, quando
pro ejus e l filiorum, Romanorumque ontiitum
.
ulilhaie, omni studio alacriialeque ptignaiums, c i
, fei
. \ , neqtie pecuniis neque sanguini suo pa;surus sit,
horlalus cst Nunc quidem quanloperc cum reditibu communibu* auclus s i l exercbus non facile
, posse verbis demonsirari : vere novo, si vival,
-
nullis veibis opus futurum, cum ipse operum fru , ,
, i
jd demonstraverit. 3 8 8 Deinde collaifo cum
, \ ea ob qua? venerat, ubi et illa ut commoda proba-
vit, et consilium ejua approbavit, ad delibera a
,
opera explicaada e dedit.
, \ \ ,
\ ^ ', ,
, \ \ .
^. "
, ,
. " \ \ ] ,
, .
c
CAPUT XIII.
Clamor confusus ante palatium; camam ejus liiem aliquam censet magnus domesticut; di$cit se cavtum
w , pro cuju$ honerc milites el nobiles contra patriurcham UtiguU pugnabanl. Rem imperatrici nanut,
monem m hominet prolervos castiget, quod facil caaigatione in parte$ certa* distribula*
> - C Paulo posl diera illum, dum in regia cum in>pe \ ralrice de republica sermocinalur, e l ambo de rc \ \
bus ageudis eonsultant, foris luinuliua et coinuii
, \ siue clamor exaudiiur. Interroganie ea quidaam
* boc csset, negavit ae ccrtum scire, credere Umon
ob liteni aliquam jurgautes sic eos vociferari. quin
,
aliud nibil prorsus se puiasse poslea aOirmavii,
- neque enim vel ipse quid ageretur sciebat. Grcsconle e l diutius durante sirepila, ratus e l ipae
, ,
. * . quidpiam novi tentari, surgeus exii, uli causam
" \ noscilel. Alrium paialii plenum, non cx albo miiitari solum, sed cliam ex juvenibus nobililaie illu, \ , etiibus, et patriarcbam slantem in inedio, verbis*
. que cum ipsis velitanlem videt. Causa dUsensionis
eral, quod ilii magnum doracslicum ra.qore d i ,
, ' ^
,
\ .
,
,
\
* , \ , " , \ '
. '
,
, \
. *, -
gnandum honore eensebanl el nun u l u.ium de

iniima plebe aulam palalii pedibus debere ingretii,
qui jaai non sumroo iniperio, sed defuncti quo.jue
imperaloris collega, e l crcbro ad commiiaioiicm
imperii ab eodem invilatus fuissei; alque idiircu .
palriarcbam carpebanl, qui conniveret, nec imperatriccm officii sui adraonerel. Hasc illi loquebauiur;
nec eral una mens omnibus. Nam qui illum diligcbam, eique ex animo studebanl, quod seniiebaut,
id in ore habebant; alii mclu illius poienli.e tetnpori inscrviebanl. Eranl cliam qui serinones lios
aegrius fercntes, libeuler veluiss!iit, si poluisscnl;
nibilominus quaiam niali formidine pluribus a&ti-
JOANNIS C A N T A C U Z E X l
<?6
775
l.ulari videbaulur, cogitaiUca, ipso conscio c l cl.nn
, ' i i l i a inoliente dici. Patriarcba eorum assertioni
vov , \ ol ' \
adversari, el nibil turbandum, sed iis quae iinpc . ! \
ratrici c l magno domestico placuissent, obse , \ ,
qucndum contcndere. Cum in boc esset lontrover ) ; ,
sia, ejusque conspeclu omnes conticimsent, aliis
\
qiiidem velut iratus nibil dixil, patriarcbam
. aulom incrcpnil , quod bominibus iueipiemibus
, \
aiirescommodassei, el verborum eum ipsis digladia ,
tioue tnrbas cxcilassei. 390 Proinde liligarc ces .
sarcl, postridie sccum de lile aclurus, e l ila usque
,
ad equum deduxit, boc oflicio objurgalum dcli, oColv
niens, quod anle non solebal, sed in peneiralibus
, / ,
palalii valodicere ac reverti consueverat. Ad i i n peralricein porro rediens, LumuUus causam narrat, el quo paclo pairiarcbam propter iniempesii- \ .
vam coucerlaLionem reprehendUsel, quodque slul- \
, \
lorum sermones incplos allcndisset, et eum uti

domum abirei admonuissct. Asseverabat item ac
Deimi tcstcm faciebal, sc uullius horum cssc cou- ,
scium, sed ab imperitis quibusdam snperba ac , * , .
siolide ca movcri. Quem cura de turbis sedalis
6 commendarel imperatrix, Sed tlli quidetn, inquit
inagnus domeaiicus, suasi, nibil verborum adderel, ,
domumque discederel; iaielligens sic me lilem
; /Tj,
inca potissimum eausa exortam facile diremptu-
ram. Te autem moneo, u l superbiam islam ;inul- , . tam ne relinquas, verum acccrsitos proplcr lingiue
\ ,
prolcrvitatem objurgitcs. Monerem etiam u l te ad , ' modum illis balam ostenderes, nisi brevi hinc
' .
pluribus eorum ascitis discessurus essem. Idcirco
,
ubi quantum saUs est eos casiigaveris, causata
'' , ,
profcclionis mee ncccssitatem, venia illos imper
uto. Augusla roonenli obsecuia, viros illos accersit,
(
insciliam exprobrat, quod inler leges rcgias edu . cati, ct in iis a teneris versaii, nibilo lamen Bar- ,
baris rege carenlibus praesiarenl, et qutdquid sibi
obsiitisset, siaiim lurbas ac lumullura ciercnt.
. ' \ Perpciidile enim, inquit, quo nunc ainenliae pro , ;
dieruie. Priinum eniin in ipao palatio imperalori- ,
bus aperte repugtiastis. Deinde cum palriarcba
. ,
cominutii omnium Patre spiriluali, el omni reve- , ;
remia dignisshno, magis quam qui per corporum
. *p \
cuiijunclioncm nos generarunl, allercali cslis. , \
siremo etiam pro inagno domestico videlieel verba , ,
fecistis; quud ad \os atiinct, docentes cum vesira
\ , ind gcre <qc, ai qua ilii rc a nobis opus s i l . Uoc ,
autcm absurdissinium esse, non aliis, scd vobis .
ipsis judicibus ulaiuini licel. Non enim mododun- .
taxat. quando ad eum suimiia rerum procuralio . *
devoluia esi, sed el vivo impcratorc vobis oranibus \ hic prxerai, in quibus imperalorcni requhcbaiis,
,;;, ; ,
vcslruai conlra iJii emo. Quare ciini prxieriiis,
; .
tum e praescnlibus discere vos oporlebat, illuai
' - \ vcelro palracinio non egcrc. Non enim csi, non
, csl, inquain, quod ille, si velil, vcl sibi, vel
, '
aliis curaverit. Quod 391 cum ila s i l , c l faican ! ' .
Uir omnes nec vos teniere linniiltuari inrbariquo
' , , '
convcnicbal, atque ideo nou graiiain, scd poenam
* .
msTORIARUM LIBER I I I .
778
, ille vobw debel . ct ego condigno euperbiaro testram multarem supplicw, nisi ille id a vobis do , > - ot ,
precaius esset, quod ad expeditionem pr&para * . .
mini, quo gaudetites, non moastos ire decet, ut
* ' \ ,
opinor. Quamobrem delicti grajiam facio, ei de
; '
cxtero ut quiescaiis, impcro, ac rebus majorihus
;. , ,
ne voscuriose iminisceatis, cd illis eas rclinqua \ , \ .
lis, quibus easdem bene adninistrare, el i quid
* , \ \ , '
erraverini, emendare licet. hnperalrix de tuniullu
\ \
sic cos accepit; ipsi de benignitate dataque
, , ' .
- venia gratias agenies (et praj aliis magnus domoslicas), csteri quidem recesseruni; domesticus
,
restaits, cum imperalrice de his qua? opns crant, de
, ' *\
iniegro deliberaTit.
,
., . ,
, , , ; , \ .
; ;; \
, \ , ,
' ;, ^ . \ .
CAPUT
XIV.
PiBtia in Apocquchum, et ejut opera rursus utendum nbtenle domcsttco, Imperatrix plant abnuil. mprobilas et uelus Apocaucki in maqnum domesticum (sed priu$ ejus naiales et conditio) per Xenam imperutorit matrem, qua apud filium affectatce tyrannidis vehemeuter accusatur et ab to defenditur, atque ad
vnrpuram rurtui invilalur ei rccusat. Abhorret eiium piant serenda inter filium ct mairem discordia,
quod quidam tuadebant.
-
Cum auiem menlio de Apocauclio sacri cubiculi
, xa\
praefeclo fierel, quwsi8scntqtie quoinodo eum pu , iiirent, nullam se aliam, aiebat iniperalrix, nefarii
' ,
criminis poenam posccre, praeter eam, qua s >
4} ,
ipsuin iuultasset, ul domi eedens nunquaui exiref,
, . '
nec publicum inunus ttllara altingeret. Domcsiicus
\
quoqae hanc poanam cjus facinori parem affir .
mare. Canerum non placere sibi, cum cxerciluni
; ;
occidealatem cxlra (Uios cduxcrit, aliquid corri, gendum posl se reliaqui, cujtis causa cum Persis
;
vicinis c l o i m Alcxandro Moesorum rege foedus
, /
ferieril, nc se absenie ipsa bellis quatialur. E x i , eiimare igilur se, Apocaucbtuu ab ipsie venia do . \ naiuin, rursus, ubi conducere videbilur adhibcn , dum. liaperatrix rectisare, nec in ae c l liboroe
f
. ' , C lanlumniodo, ei ipsuiu quoque eum raalevo ,

]um mullis ralionibus demonararc, ex bis pra?i i * '
pue, quibus pauio ante coram ipsa arrogaaier c l
; \
a^perc in eum invaseral. Quia crgo ulrisquc insi .
diari manifestissiine coiiTicms sit, qua re confisuj
, ^ bomineai callidissimum et insidiosissimum ipse
,
pcregre abiens relro relinqucrel? Non crii 3 9 2
^ , ;
auleui alienuiu ciiaiD eoruiu meininisse, qua? iiu
" \ '|)ralrice praeeeale Apocauchus in rnagnum do \ ,
niesticoni j a c i a r i l ; ct praUerea antiqoionjm mae. ,
ficiuruin, quibus euio reiuuneraril, a quo lai.lis
,
erat beneliciis obligalus, t ex bac narraiione
*
paleat, lum illius ardens beue mercn i studitim,

et aJ vcniam in se delinqueiuibus iribucnda:ii
- promplus aniinos : luin bujus erga bene merilun
\
ingraia volumas, cx agreslis immanisqae natuca.
, \ .
llic e Bilhynia oriundus,-bomo obscurus, ex con ;,
lcmpiis parentibus naius, priauim quidem mullis
PATROI G R . C L H I .
25
JOAXNIS CANTACUZEXI
779
780
vectigalium coacioribus merccdula scriplum fecit. , Postea Andronico Asani, qui fuit niagni avunculi
;
impcraloris iilius, eiiam mercede servivit : a quo
rucfilens, occidemalium themalum, sivc agminum
; . '
i i i i l i i a r i i i m pr.r Occidenlem ( 6 ) distribulorum do ;,
iii siico , qui lum eral salinarum praefccius, se
,
a!ui\it. Is dextorum et ad ininislerium i i n .
pigrum c . M n c n s , pecunias ei credidil , ut ad
, *
impcraloreiii, pula Andronicuro seniorem acce, ' , 6
(iens, oi persuaderct, dui i eliam in annum
, ;
seqm-ulein saiis negoliaiionem permiueret. At ille
/ / ,
pccuniis lanquam suis iinperatori iradilis, pollici ; , lusque, se duplo amplius quam dux in fiscum ejus
\
illaturum, ad se potius cligendum salarium
,
que cioandum inducit. Sic cum ducem pecunia
\ :"
sua boc lnagisiraiu ejccissel, jam illustris erai, et . K a l >
inler publicanos primas ferebat. Deinde cum
; , , \
imiiiis nominibus pubtice grandem pccuniam de . *
bcrci, exspcclarcturque, u l in carcerem darclur,
,
cl a l sanilaiem rcducius, bujuscuuudi ncquiliaa
, \ dediscerel, ab iinperalore dcfeclionem moliri coe, *!
pil ; non enim alioqui supplicium devilarc poluis : . tk
sct Cum aulctn videret eum esse staturn reruro,

ul Andronicus junior necessario cum avo deberet
: , conlendcre, Syrgiannem cujus erat sludiosissimus,
, . . <,
rogavit, ut se illi comineudarel. Is bello jaro inlcr
. , \
iinpcralores pullulanle, lnngnmu donr.eslicum orare
/.,
r.li el Apocaucbum asciscerct, non solum ad exaeiio- , \ ^nem publicarum pensiouum naturali quadam dexle,
riiaic prajdiluin, veruni eliam pecuuiosum, utbello
, &\
cotnniodalurus viderctur; quas res initio quoquc
- ?*
bujus bistori^ breviler alligimus. Hic ilaque
' \
magno domcsiico parario, juuioris imperatoris i a .
miwariialem conseculus, postquam belli uiaturilas
\, \
erupil, a seniore siaitai ad ejus partes iransiit ,
, .
non tam quod ei bene vellet, quam quod ob a?s
jiliomun immincns periculutn fugeret; et a dome' ,
slico q u-eslor imperaioris 393 crealus, alque ubi
* &
vicloria ad illum respexil, rursus ab eodein dome ?
siico, propeuioduin iavito iniperalore, neque id
. \
muneris iu oum quadrare judicante, rerum admi ., '
iwstralor inslitutus est. Verumtaraen non omni , '
1
Jacohi Pontani nolae.

(6) ExslallibcllusConstanlini Porpbyrogenili D demum pra>torc$ et themata comlituta. Aique kanc
.
Olim.
legwnes
quw~ quldem ralionem Romanum impenum in hodien>um
.
nti^ el ab inilio, inquit,
:
dain per singutas provinciat di$(ribut(C exttiterunt,

usque diem lenu t. Nunc vero cum angustiu* tan
quemadmodum lcgio X L marlyrum, et alia Hsidica, orientem, quam occasum ver$ns Romanum rtgnuiu
uiia Tliei>$alica, alicuque aliter vocatce, quw ducibus$ii factum, el exiremis nlhjuol provn ciis muiilatum,
el prafeciist sivpe eliam praposilit subailiv fuerunt. ab imperio lleraclii Libyci, qui posl eum regnarunl.
Aiqnehwc quidem olim^ eum wgct una cum populo
non habentet ubi aui quomodo poteutiam dQtnmaexpedittones (aciebanl, et in eos quj Roman4hsrvuu- iumque iuum exercerent, in parvas aliquot pariet
tis juguiu detreclabant, copiat ducebant, ac loium
imperium suum secuerunt, et milifaria
jere orban terrarum renilentem reluctantemque
Grtvcum sermonem affectantes, patnum verc ac
subigebant, ut Julius C<e$ar ut admirabilis Ule Au RomanHtn repudiantes, consiitucruut. Hac .
gusiut, ul celebrulitsimus 'frajanvs, ui magnus 'tlU
rst iioniniiiquam idem quod , Keu , ei
inler reges i.oMianiinui, et Theodotius. el ani post legio : scd inler , sive Jegiones, el
iltum Chriiiianam religionem, ac dicini iiummis
boc iuierost, quod illa Qoreulc imperio Komano u(
cultam sunl amplexi. fliequc enim pur era/, ip*o
just.r. leg ones iia di laj fuerunt, qua? posiea iniroirege in exercitu ver$anle,pra>torem designnri. Sub imlo iruucaloquc lleraclii temporihus codein
tiucibus enim et tribunii degebanl, ommajue bellica prrio, : appellalioncm, descisccalibus J*
negotia regis voltuitate pende'wni ei popult loims velcri avipl-ludinc le ionibus sint consccula.
vcuti in unnm ac aolnm rcgem crant conjecti. Cum inlcrpres in Scboii.s.
vero reges ipsicxpediiunibm ialeresse detwruut, tmn
%
781
I I I S T O R I A K U M L I B E R 111.
72
- modis commissa ci respublica, sed ita, ul magig

necessaria seu praecipua ad magnum domcslicum
, .
referrel, ipse leviora transigeret : e quibus seu

, ' bene seu male transactis, communitas nullutn senliret nocumentum. Nibilo minus a niullis obscr ,
, yabaiur. Et cum interiin saepc ciiam propier usi . - talamelamicam sibinequiliam imperalorem offen. \ - disset, ac poenis subjicieudus csset, per magntim
, \ - doinesticum iratum scilicei exorantem , evasit.
, Jam vero e laniis lenebris in tanlam clariialcni
^ . - deduclus, quoaiodo bene merenli suo qnam
maxime coniraria rependeret, secura consideravit.
,
- Naio cuui Andronicus junior morbo illo diflicil. ' ; limo conflictatus, moriique proximus, uxori ad
iiliuin pariendum jam vicinae imperuim, magno
. ,
, autem domestico vicariam gubernationem reliquissel, cui cilra lergiversalionem oinnes parerent,
,',, , ille (quod consucludo lenel, imperatoribus de vita

\ ; ' , \ exeuntibus) saccessoribus benevolenli.un ac fldem
. ' \ subjeclorum slabilire vclens , juramcnlum , quo
omnes fldein suam ralam facercnt, in bsec verba

; , conceptum proposuit, Romaiios Annae inipcra; , ;, ; ' trici, et fllio imperaiori ex ta nasciluro sinceram
et iulegram fldem, el magno domestico obcdienliam praesiituros. Xena imperaloris loaler praeleri '
, > - batur omiiiiio> quod ila Glius consliluissei; non
, \ - euiui posse duos, idque feminas unuin imperium
regere. Hoc illa- cjusque fautores graviler lule. 2
" \ runt, tamelsi magnus doiuesiicus eam oflicio>c
, , \ coleret. Siquidera hinc eam perlurbatum i r i .suspicatus, Glaba niagno dioeceia cum cruce cx
.
preliusissimis lapillis confccla, quo vcrbis cssci
, \ ; ,
fides, ad cain celeriter ntisso, de lctliali morbu
'
iinperaioris r.erliorem fecii, Deum rogans, ne eos
. ' \ ^
lali imperaiore orbari siueret. Sin quiJ eorum quaj
,
meluercniur, evenirel, slc moderanle, q:ii ouinia
,
\ juste uiililerque, ceu pcr libram dispensal, nibil
ipsa irisiius ex rerum mulalione limerel, quan , *
doquidem minus cam quam pareniem suam

amarei (7). Cuni illa in iram se effunderet, quibus
. *
pridem ex splendore m^giii domesiici dolebani
,
oculi 3 9 4
( " complutes eranl, et in bis
\ ,
ccrlissinius Apocaucbus, el antesignanus alque

incenlor sceleris Syrgianues), Lune majore acccnsi
,
, D iiividia, quod perspicue viderenl rcrum esse dominuin, impcralricU X e n iracundiam ad oppri .
mendum magnum domeslicum, et ejus vicariamm
,
evencndum , plurimo sibi adjuraîUo futuram
, .
confidcntes, cum jam iiuperator morbo solutus
4 ,
, convalesceret, frcquenles eam eonvcuiunt, cjus
vicem se dolere siraulant, magnum domesticum
\
. pro iniquissimo accusanl, quod imperaiore ani, mam agentc, quando ipsum ambabus imperatrki1
Jacobi lOntani noix.

(7) Modus dcclarandi magui cujusdam amons.
Quid enim cuiquc \e\ palre, vel inalre cbaiiub?
QiKtsiviums abquando ad exercenduin inge ;ium,
nlcr parens, Tiberis dfiberel es>se cbarior, uiomenia
ralionutti iu utrauxiue pariem altuliious , ci ad
e x i r r m u m ailirniaviiiiQs, patrem a m a n d u m ftsse

p b n i u s , ct cuivstanlius, m a l r e i n d u l c i u s ; q u a n d o quideui lam
v e b e m e n i e r quos genuisstrt, l a m q u e
didriicr dibgercl.
7S3
JOANNIS CANTACUZENl
781
bus si quid modestum el bumaiuun cogharet, im- ^ 6 ;
perium servare oponebat , c l illi polius cui
. \ \ ;
uirhnquc ct ex tilio ct cx marito deberetur, ille
,\ ^ 6 ;
parum pensi habens, quid scquilas utilitasque ;
flagitarenl, imperium universnm ad se auraxisset: , \
Annam Augustam pro velamcnio s u f fraudis juris- , : ;
juraiidi formula: inseruisset, quse ex lellure pere- ' , , ; grina paulo anle adveneril : paucos habeat
; ^, \
Ronianos, qui se periculis ejus causa objeclare \
volent, ac proinde facile illi imperio cessura sit.
' '
Suadenl itaque ne co-iniveat, sed manibus ac pc\ :,
dibusejus potenliam labefaclare conelur, docendo
* ,
imperaiorem filium, quas insidias, qua? ?cclera
adversus iinpcriuni ipso apud animum
\ ,
fabricelur, ct quomodo nibilo niinus etiam nunc
, '
Romanos omnes ad sibi obiemperandum illexeril, , /5;
ul ita imperaioris nomen nudura el vacuum ma .
neat, ipse opere ct facto imperet. Quare cavere
,
illum, iinpcralorem inquam, oporlere, ne bsec in
cv ,
niila immcdi( abilia desinanl, et spiriMjs istos anle
, ;
coniprimere, tanlumquc fastum cdomare ac despi- \ tcabilcm reddcre. Ergo ila fervens imperatrix, et
; \
cum per se ad ulcisccndum magnum domesticum
, ,
si posset, incilata, tum
ab illU aiitpltus inflam ,
mata, quam primum putuil, filio imperatore con . * venlo, magnum domesticum ut aemulum regni
accusal, ct ab hoiniue, qui amiciltain meniialur,
\
occasinnemque naclus nrfauda pcrpetraturus sit,
.
caveudum monet. Imperaior niultis verbis euro
'
apud malrem tuetur, calumnialores et mendaces Q , \ *
promiiiiiat, qui hujus criminis re-im faciant, fa , , ;
elisqne ipsis quodammotlo probarc volcns se isla
, ;
pro fabulis ducere , niagnutn domesiieum cora, \
pkcti, propensius ei favere, el familiarius adhi- ,
bere visus cst: quse res matri nioerorem ctiuiula- .
vil. Sycopbantas ilaquc ad hunc modum reniovit

imperalor, domeslicoquc omnibus, supel* quibus , \ ;
maier ad sc vcnerat indicalis, purpuram salicm

proptcr vulgi opinionem suadebal assumcrc, ne
\
voram esse suspieionem ostenderel, 3 9 5 ipsum- , xal
Tjue mullis niolestiis levaret. Domestictis tam
,
amicae et candidsc erga se voluntati graiiis actis,
,
habUum stium cuin imperalorio propter oblrecia . ;
torum voculas pneserlim commulare non Yult, re
*
jpsa esse calumaiatores palam ostendens, ei poenas D ' \ ,
<le eorum improbilale sumens. Se quoque prius- ,
quam vcirirel imperatrix, quam ob causam vemura
,
esset cognovisse. Quidam eiikm eidem a secrelis,
'
magnum domesiicum de aditu ejus, el de catisa,
. ';
deque invenloribus c l architeciis bujus doli ; ?;
monuerant, coneiliamque dederant, ut accessu prae- * ' , ;
occupalo,illara cum imperatorc commiileret, lictis , ,
que scrmonibus euni exlerrerel, quod illa nihil eo , ' ;
rtim quae siaiucrat perficcrc possel.Yerum hosce con- ' ;
siliarios iralus dimisil, ui qui sub amicorum persona
. \
bostUero tegereiit animum : non eniin talia se
\ . \ *
decerc, sed prorsus conlraria, ut si q-iod essei iin ^ : ;
peralori cuin matre dissidium, ad rcconciliandam

gruliaui farcerel, molirclurquc omnia, quod sit veri
, \
785
H I S T O I U A R U M L I B E R .
786
amoris indiciuui. Quod aulein ilfi suaderenl, ho

ininis essc iaimicissimi moribusque perdilfs
, ; sinu, el nullius frugis. Se non potentiam imperatoris reverenlem amicura fingere , sed a
, *
prima aetate usque in hanc diem verum con . ' ,
stanlemque amicum essc deliberasse, divinoque
,
\ * bcfieOcio seuiper fore. Insidiae igitur coatra domesticum sic profligauc suut.
, ,
\ ,
. " , , \
, . ,
* * \ , \
. ''
.
CAPUT X V .
Obtrectatores el inimici $e in gratiam eonautur reducere timore mali. Apocauchus prcecipue in eo laboral.
Litteras tcribit merita in BQ locala enumerat; $e pro ingrato accusat; veniam oral; gratum et bonum
virum (ore promiuit. Domesticus ingratum animum ei exprobrat, venia donat. Quomodo propterfiscipr<*>
fecturam tumultuatus sit idem Apocauchut, quen imperattix ul coufidentem ac superbum severe objurgat.
%
Reperlores doli, videntes nibil ci arlibus suis

evenisse mali, suamque improbitatem paiefaclam,
,
el formidantes, no quid prseterea dirius palerculur,
, \
cum alii modis aliis apud maguuin domcslicum se
,
- ia gratiam resliluere laborabant (quanquam dc ta>* , lione et vindicta nec tantillum solliciium), lum
\ \ praefcctus sacri cubiculi et pristinam uliliiatem, ct
, \ ' praesentem clariiatem suam, ad quam per illuni
essel eveclus, secum repulans, et se nihil xqiium
, ; '
, ' - ac probum iu eum cogilasse, sed jam malcvolentis , \ eimtim deprcbensum; liincnsque ne ab eo infenso
' , - ad prioreni 3 9 6 condilionem redigerciur, non uti
interpretibus aut reconcilialoribus, qui parum aui
\ ,
nihil effecturi essent, sed per seipsum veniam Im , * '
pelrare consliluil, ex improbo se jam bonae frugi
, ^ . \ faclum demonstrando \idclicet. Iiaque lUleris ab
iniiio stalim cjus in sc oflkia, suas vicissiin in eum
, \ macbinas recensei, et semel accusans uliimisque
' , \ ; , dignum suppliciis nou inficiuns, u l ignoscalur, oral,
, promiiiens vcl iiunc curaluruiu sese, ne boc be , - neficio veiiiae indignus fuisse videaiur: et in pcr^
; peluum non modo virum bonum, acceptorumque
bcneficioruni mcniurcm fulurum, sed eliam ejus
\ - aucloriiati sludiosissime obsecuturum, elindubilalam inlcgratnque in omnibus obedienliam praesii, \ \ \
Lurum. Ad corroboranda aulem qua? diccbat, non
' , \
. alia modo lerribilia ct audilu iremenda juramenla
aflerebat, scd ipsum quoque quod bodie procoin \ ,
muni boaiinum salule sacrilicalur, sanclissimuiu
\
, \ [) Servaloris Jesu corpus, ct qua3 pro nobis passus

csl is, ia quem cadil perpessio, et iriduaiiam
, \
sepulluram, c l in vilam reditum, quai ut a Salva, \ , \
lore probooiinibus in eum couluineliosissiiuis facta
ei lolerala revererelur, sibique condonalo sceleris
, -
sul supplicio veniam iuipertircl, suppiicabat.

Deinde bora caplaia, qua inyslicum sacriiicium in
, xdibus magui domestici peragerelur, venit ipsc
, \ -..
quoque, c l in ipso potissimum ariiculo, cum di

vini ac vivificL c i saluiifcri Ycrbi corpus adesr
;
787
JOANNIS CAXTACUZENI
785
acceJcns libellnm porrigit, addcns Iitigua, se ibi- \ ,

(> dem scriptorum (estes appellarc ipsum, quod cum
,
trcmore sacrificaretur corpus Christi, el qui inaspectabiles pracederent sequerenturque angelos ,
\ ,
et qui a nobis videnlur, in ministerio eos adjuvan-
tes, sarerdoles istos. Magno voro domeslico libel- , \
lum in manibus lcnenle, sacrorumque finem ex , \ ;
speciante, ut legeret, ileruni praifectus cubiculi
propius adiens, ut lunc legerct, rogabat, quo ni- . *
miriiin non ex juramenlis tantum, verum etiam ex
,
ipsa conditione temporis vcnerabiliora el credibi- , ,
liora flerent, qure scripla incranl, Viclus precibus , *
legit, ac tunc quidem tacuil. Post sacrificium so- , , /
lumdeducens, Quam dura et aspera sors lua a prin\ '
cipio fucrit, inquit cum qua coHuclans, mcis au , ::
spiciis ct opera in lam exctlsum foriuna? gradum ^ . , ,
couscendisti, nemo est Romanoium, qui non juxta
, , ,
mecuin noverit, ef tu utpole veruni ac justum mibi
fcrens testimonium, lestis esse potes omnium fide ' ,
dignissimus. 3 9 7 Q
"g'
n
"Rro contuli, ' '
ca et ab aliis et abs le maximc confirmata suni,
quibus vero le afficere cogitabam bonis majoribus, \ .

et insigiiioribus, eorum et ipse mihi sum teslis, et
, \ cui animl uniuscujusqiic moliones atque scnsa
\
manifesla sunt, Deus. Tu tamen tam muhis obslri , \
ctus, nec unius es recordalus, et tot benefaolis a
rnc cumulalus, nec semel offensus, cum ego velui \ .
* '
calenam quamdam merita meritis buc usquc sem , ' ,
per addiderim, tu aliis prae invidentia me immcf
u a e
llur
rcnlem oppugnanlihus socium te adjnngere volui- Q ,

* fuit,
- mala extrenia dcsi ^pfv
sti, qui quanium in vobis
* ,
gnastis. Quid ergo ad haic el cogiiare et faccre nie
,
viciesirn par fuii? non conari, si posscm conlra
.
tibl nocerc? Uuc si me dedissem, quid scquebalur,
nisi ut lu perditam higeres felicitalem tuam, i n - " \
, .
famis repente el ex opulenlo inops? Istuc Ynilii
\ ; ' \ , ,
perfacile erat, c l le ipsomet judice haec et pbira

pramia pro vafrilie tua meruisti. Asl ego cum mi ;
biinet conscius siro, quam nnilta a Deo venia opus
bnbeam, cura quolidie et numero plura, et gravi- ^ , \
4ale niajora peccem, et insuper sacraniento tuo
credens, libi ignoscam insidiarumque tuarum obli- . '
viscar. Tu enitere, ut poslerioribus r.cte factis
priora malefacta oblitlcres. Tuni igilur cubiculi
, ,
prafectus denuo pluribus vcrbis et juramentis D ' ,
\ / \
quse scripserat confirmatis, iri magni domesiici
, \
graliam sc resttttiit, el inultos genero illusires ce ' \ ;
lcbrilate nominis anieivit. Tenipore procedcnle, ut
.
supra memoravimus, cum eum iinpcralor adbui

superans, classis conlra Pcrsas ductorem legissel,
idquc magni doineslici magnis precibus dedisset, ,
quod alioqui huic muneri piinime idoneum sen- ^, \
\ ..
liret, curanda? reipublicae praiposili erant Spano, .
j ulus a memoria et Joannes Mclitenensis, quaBstotes Georgius Pepaga ncnue et Nicolaus Melitenen-
fcis.Verum ubi el in litleris imperatoriis, ei in pc- ,
?\ : ,
cuniis, ul docuimus, fraude usus esl, improbitatcm

detefttatus impcralor, bonorcin c i , quo parum din
V \ '- ,
gayisus crat, abrogavii, vixilque ad lompus nulla

7*9
H I S T O R I A R U M L I B E R III.
; ; -
, \ 5
* ; ,
,
.
\ ,
, , , , ,
\ . \
, 0\ , \
,
-,
,
\ , - B
. \
, ,
, ,
; : \

; ; ,

, . \
, ,
^^, , , \ ; , ,
. \ \
.

79!)
funciioms publica. Evstinclo imperal:>re magnum

domeslicum, quanquam per se cnptcntem illi bcnefacere, precaius, otlicium adminislraioris, at uoti
fisci prafecturam, oblinuit, tameist, u l maRmi*
domeslicus aiebat, paulo post ei banc obtiiiuiss;t.
3 9 8 A l ille cum cernerel e prafociuris banc statim ac facile, simul ul petiisset, contigisse, alleram
non amplius, cum propler accepta gralias agero
debuissei, ipsi ob ea, quibus se injusle privaium
ducebat, uKionem parabat.Ralus vero imperatnccm
magno domestico ulriusque prasfcclurae in ipsum
conferenda? polcslatem dedisse, eumquc qno alicrain babentibus gralificarciur, illam sibi doirabcre,
in cjus odium offensionemque aperlc incurrere
statait, et ad imperatricem ingrediens, eo praeseute, etcum iila colloquenle , Optnor, inquii, non
solum nunc mihi comraissam pra?fecturain, sed
oranes, quas Romani habent praefecturas, non a
magno domeslico, sed abs te conimitii ac dari
oinnibus. Quare ctiam decere arbitror, libi de beneficio gratias agcre. Quod si ita esi, ut mihi v i detur, quid iia, cum abs le jussum sit ambas oblinere me pnufecturas, quas vivo imperatore obiinuerim, unain bic mihi dedit, alleram eripuii?
Quare lc oro, ut altcram quoque reddi jubeas, vel
potius ipso presenie lu in me conferas, u l libi polius, quas debeo, gratias agam. Silebat ad bcc magmis domcslicus; imperalrix autem Apocauchum
vebemenler ingratum judicans, Magna me capit
adrairalio, inquil, non inielligenlem uudenam ad
hujnsmodi voces impellare. Si eniiu magnuni domesiicum non eadcm, qua prius polcslaie vaiere.
et me ab ipso discrcpare exislimans, arroganler et
confidenter in eum irruendum dccrcvisti, scito le
lola ?ia aberrasse. Sin nequc dc poienlia, ncque
de benevolentia illius erga me quidquam imminutum sciens, nihilo minus huc insolemia processisti, non ego jam bunc sermoneni tuum iinpudeii(iae, sed amentiae aseripserim. Non me fallebal superstile imperalorc admiuistraloris munus, simulque fisci praefccturani libi commissam : vcrutniamen eliam lum dicere Hcebat, non imperatorem
voluisse, sed voleute hoc permisisse, quo ei postea mullum ac sa;pe in te sloroacbans exprobra-
, , , '
,
\ , ., ,
\ ,
\ ,
\
. *0
. ' , , , ,
.

\ , *>al, qasi rcm egisset inulilem, cum le majorikius.
quara pro hiimeris tuis, dignum censuissct. Posi, \
quam autem classi espraefectus, el ea digniialc rur, .
' \ \ sum exutos, nec vivo nec mortuo iinperatorc n
, mead ullum magisiratum provectus es. Nunc bic
suopte nulu, quam dicebas, praafecturam libi man , ,
davit. Deinde cuin id mibi remintiasset, ut raliini
.
haberem quod egcrat, adduxit. Decebat igitur gra {
lum esse adversus bcne meritum, nec cum tauia
\
. \ , confidenria lam arroganicr le gercre. Ha?c A u gusla ad prefectum cubiculi.
, -. \ ' , , ;
. \ \
/ . , ' ; .
* ,\, . * .
79t
79*
IOANNIS CANTACUZENl
, \
. \ .
CAPUT XVI.
Apocauchus dome&tico collata dignitate privatnr, tt contemnitur; eum per ejus amieos el patriarcham
placat. Imperairiam ei reconcikat. Mittuntur qui Epibaiit iltum adducant, udwemrt abnegal. Itonmtictu
cohortatus omncs ad concordiam et pacem, Byiantio discedit. Filiam $uam imperatori juveni desfondere
differt. Apocauchus m itinere te ilii ultro Iradit et de juramentis ante rejeciis *e$e purgat. Ejut cum
malre magni domestici cotloquium; qua admonetur, vt faeiis roapi*, quam jutamentii $* atmcum
prastei.
Magnus domesticus necipselam improbutn ho-
minem diuiius susiinens, vocem in hasc verba solv i l : Oporlebal quidem longinquitalem lemporis,
quo beneficiis meis wsus es, magislram libi gratiludinis deri. Sed quia sponie ac libens inalus es, et
oum gralias ingenles agere oporterel, lu convicia
dicere maluisli, jam ego le hoc ipso, quo ornaveram, bonore raulto; et ab hoc die nulliiis libi publicje rei cura esto. Sic domesticus. Apocaucbus
imperalrlcem percunctari, num his assentialur :
qua respondente, Etiam aseentior, magnus domeslicus omni rursum ei magialratu interdicto surrexit, el rempublicam perrciit gerere. Tum quotquot in palaiio vcrsabantur, cognlla Apocauchi in
magnum domeaticum impudentia, c l quomodo ab
"
* , _ W
.W

, ' , ,

* \ ' \ ,
,
), ,
. .
\

,
, , \
. "
,
, \ '
ilto succensenle omni magistratu exclusus essel,

,
\ \ pro improbo ac deliro babebant. Curoque anlebac
. ,
palaiio exeuntein frcquenler comilari cl propter
\
magistralum observare solerent, lunc egredientem
, , ' {
nemo deducero ac prosequi ausus est, sed uno
,
tuniaxat famulo, Spalocota noroine, prosequenle
.
exivit. Ergo Apocaucbus, cum bis de causis ma gnum domesiicum palam ofifendis^ci et ad iram
, \ , \
compulisset, niultis diebus domi sedebat, et sive
, ' ,
rx moBrore ac deeperalione vere, sive cx simula . '
lione falso, male habebat. Posimodum rursuui com \
pluribus magni domesiici amicis supplex factus, et
, * ,
in primis patriarcbat, per eos illum placavit, pro \ '
uiisaisque ingcntibus ac sacramenlis, dc caetero
nibil timile attentaturum fidem fecil. Non diu Q , posl eiiam quse contra Persas parabatur, classi du. \ * , \
cein eum constituil.Sed horum brevi oblitus, Joanni
.
adolescenti imperatori, ul diximus, insidias leten ,
d i l ; quorum ipsa Augusu tunc magnum donie&li- . *!2 cura admonuU, ut nempe Apoeaucbus ingratus in
,
illum tolies apparueril, ob quae neque veniara dan dam, sed in Epibalis inclusum rclinquendum; non
, ' ,
cnim quieturum, sed si copia fueril, uovi aliquid
' $ *6. , '
denuo moliiarum. At enim ille Jonga oratione
, eam pennovit, ul ei culpam condonarei, nullo
.
ututn modo sineret Byiantii vivere, 4 0 0 &ed Epi , ,
balis egressuro, ei ipsam adoraiione veneratum,
,
poslridie eodem reverii juberet. Ut ba&c senteniia
, '
Rtetic, seorsum quisque, imperalrix, magnus doine ,
siicus et palriarcba illi juraverunt: et D . ,
nomine quidem tmperatricis ac palriardiae Phocas,
Dexius, Ampar, magni autcm domeslici, Domeirius
\
Casaudrinus Epibalas veneruni, ul eum adducc- \ , \
jvut. Quibusvisis eleorum verbis auditis, Apocau- " \
CIILS neque juramentis, ncque ullis verbis fidcm

793
niSTORlAUUM L I B E R 111.
. ; - sc adjunciurum, sed ut rcs soac quam optime se

, habeanl, sibi curre fulurom affirmavU. Ita i l l t f n i , , ' , sira reverierunt. Magnns autem domeslrcos quo , ' , niam Byxantio exire necessitaa urgebal, patriar '. ckam rursus solum aggrcdieas, prioronque ser . , moiitim
jumjorandi commonefeciens, orabat,
, ul qtialem verbis prompte pronti&isael, latem sc
, reipsa praasiaret, et ne syeopliantarum ealnmniis
, objici ipsum paleretur. Curo palriarcba iterum
. iisdem vcrbis et prooiissis uleretur, jnberetque
, sibi fidere, se enira atque acsi ipse prascns ageret,
, \ - causam ejns abscntis actnnim defensurumque,
. dicto vale digrcssi simt. Poelea magnus dpmesti\ \ \ , cua et apud alios omnes , et aptid eos pra
\ - cipue
qui
antea eum
patriarcba allercali
, - ^ eranl, tilrum equo insidens domcslitus pala , .
lium introiret, mulia de. ordine et iranquiHilate,
, \ - , deque obedienlia erga imperalricem servanda Io cutus, et poslremo comminatus, haud impune l a , turum, si qiiis res novas auderel, Byzanlio ante
\ \ ; - diera quai Uim Kalendas Oclobres dis< essit. Scd an, - lequam itineri se daret, palatium ad imperatrici
, / , valedirendum pctivit, q u cum eum exborlarelor
, . \ ut filiam suam Joanni adolescentt imperalori de , sjvonderel. ille in rcditum sponsalia dislulit, spe ; ^; , - cie quidem, ui bello magnoperc compcllenle, nec
lalibue moram con edenle, re aulem vera, amico ^,
rnm mcraor, qui misso ccrlo bomine, ne quid aeu
;
bonum, seu non bonitm viderelur, ipsis absenti , \ \ Q bus facerei, interdixorant. Cusiodil igitur jure
, ' ,
amicitiae, et nibil ipsis inviiis agerc fixum babens,
, ' couvenla et slipulaliones super filiae connubio dif, \ - ferebal. In transitu porroEpibabs inter ipsum Apo cauchuni c l Augustmi rem omnem composuit.
\ \ Nam cum prope casloihmi essf l , Apocaucbus salu
, tatum foras exiit, el de juramenlis rcjeclis se pur . gavit : non id viiio KUO fac.Uun, sed ut re declara , \ rct, se cjus juramcntum non requircre, cujus nu \ dis verbis plus 401 quani rcliquorura scriplis ju. \ , rauaenlis tribuerel: idcirco el nunc eo viso sese
, ,
illi nec juramenlma, nec aliud ab illo desideran\ , tem Iradere pronoplissiiue. Ob bsec gratiis actis, ct
, ' '
diuliua cum ipso tollorutus, eum doiui, u l posiri , ' ,
die ad se venturum reliquit, ipse vero Sclybrian*
, ^ D venit. Postridie, postquain et prsefeclus cubicul
;.
codcm venit, misso illo Byzanlium, ul impcralrice^
, ' , adorala, Epibatas rediret, ipse Diiymotichum pro^
. frctus, aJ cxpediiioaem in Occidentem se instrue\ , bat. Apocaucbus jam Byzamii imperalricem sub^
, misso corpore veneralus, veniam peccalis suis fla . . gilal. Deinde roatrem magni domcsiici (quae lunc
, \ \
consolanda3 iniperalricis Byzaolii manebai) conve - niens, primum quidem ejus iilio magnas agebal
, gralias, non modo de beneOciis ab inilio usque ad
, ; illuiii diem ab eo perccptis, verum eliam de lole^ . ranl a c l comniiseraiione, quam saepius et ad ex-^
, tremuui tam stolide se oOendenli ostendisset, adde, \ ' baique nunquam oiunino se ingralum aVque impra. buiu erga iliuin repertuio i r i , scd i u iiduxUsa
1
795
JOANNIS CANTACUZENI
7M
aniinum, ut non ipsc Unlum, vernni tota posteri \\

,
tas sua eum benevolemia ct fide prosequatur in
,
omnibus, et tanquam doroino perfecie obediat. Id
,
ut credatur, ad jusjurandum firmissimum religiosisamunque paratum esse. Respondil illa : ftfemo- \ \ ,
, \
rarc officia quae a prirois huc usque magnus domesticus apud te posuit, addam ei illud, quoties i m - .

memor beneficiorum, male illi gratiam reluleris, et
\ \
illius in se delinquentibus ignoscendt studium;
I>c, inqnam, memorare, cum ea tu antea testeris, , ' ,
n.hil ailinet; juramenla autem nunc quidem nulla , \ \
postulantur, sed facta, quibus juramentis iides con-
. \
cilieiur, quae non verba, sed opera potius sequitur.
Quare et le, quam illi cupias rebus demonstrare, con- \, ;
\ ;;
sent3neum est, non autem cum id verbo docuerie, re
defici. Tum ille, non verbis dunlaxat, sed opere quo- & .
qnesuam in eum benevoleniiam palam omnibus fa
clurutn pollicilus, inde abscedeng ad patriarcbam
, ' \
vcnil.

, \
, , . " , '
. , . \ *
. \ ,
. ,
, .
402
CAPUT
XVII.
Ab ofirit) suo ineipii Apoeauehus dissererc, ut animum palriarckm prceparet. Deinde dome$ticum falso
crimine in odium ejus rapit. Hortatur ul periculo obviam eat. Filiam suam ejus filio uxorem ofert.
Fiunl sponsalia. Occulte oppugnandum domesticum et imperatricem in eum per dolum ac mendacium
irritatidum suadcl, ejutque rei modum prffscribil. Quid domesticus secero suo pro filiorum Ubcralwne e
vinculit suppltcanti responderit.
Eo salulato, alia qu&dam praifatus. Magni Q
quidem domeslici benevolum in me animuni,
inquit, tu quoque haud ignoras , omnia a
principio animadvcrsione sic assecutus (8) ul nibil
te ftigiat. Pronuper autcm, cum per demenliam
iltum offendissem, parum abfui ab exitio, nisi tu
orando non soluin ad iram deponendam, sed eliam
ad praefectwram classis conlra Persas rnateriam
gloria? mihi cotnmiMendam inflexisses: unde non
mcdo u l conservaius conservatori suo praemium,
eed et pro honore islo gratiarnm acliones jure mo
debcre, omniqne induslria et alacritatc, quae tua
inicrsinl cogitare e l agere oportere confiteor,
quandoquidcm eadem mihi quae tibi et dclrimentosa et utilia sunt. Quamobrem cum ego prae
inullie amorem, charilatemque sinceram ac mininie fucatam tibi debeam, nec justum, nec alioqui
coinniodum mihi duxi, qu de te iristissiina aud i v i , occulta habere : perinde ut alius quispiahi
qui inclius, an pejus lecum agerelur, parum aut
niliil Jaboraret.
Inlerroganle patriarcba quid
cssel , ex magno domestico quidem nibil se audivissc a i l , ceriissimo tamen scire, ilium velle
brevi dejecto patriarcba, Palamani amicutn suum
, \
\, ,
, ,
.

, :,
, \

, , \

, \ \
\ \ ,
\
. \
\ /.,
D , ' \ ,
:,
.
,
,
, , \
. -
Jacobi Ponlani not.

(8) Ad locum divi Lnca? allusutn : \
. Quod dam sic rcddunt: Cum omvia, reuctilo olle orinvi-
^ perscrutatus */m. Ad vcrbum, assectatta. Vul

gatus inierpres, VUum est et mihi assecuto omnia
princivio.
7S7
'
IIISTOR ARUM LIBER III
798
, : z/ - g<*rmanissimum alquc oplatissimum in cjus Ihrano

;, !, ,
collocare. Rursum sciscilante palriarcha, undc ? ,
nam rem (am cxactc, u l affirmabal, didicissot,
^ *
rogabat, ne i J curiosius exquirerct; non enim tani
,
audacem esse, u l arcana el tacenda vulgaret;
, ' )>
imum indubrlalo crederct, nisi exploralo compcr ,
(is, quae contra illum coquerenlur, singulareni
. :, \
aaimi dolorem sentirct, non ei talem ouniium
fuisee allaturum. Adbuc incredulo palriarclia
, '; , magnumque doineslicum lantum mulaium ab \\*o
vat , .
in aures baud admiltenie, Apocaucbus jurams
^ , / /
iusiare, nibil se falsum, omnia vera proloqui. Qur . circa non cunclandum, sed primo quoquc \em; ; \ pcre periculi declinatidi capieudum consilitim.
> . \
Nam is homo, quod tu melius noveris, inquii,
, \ q u semel slatuit, non facilc rotracial. Tnrbalus
roajorem "in modnnv ista narralione palriarcba,

, , 403 abesse flctionem juramenlo maxime per*
; . suasus, quid (antis malis obrutus iriciperet, ora ' b.it uli conaulcrct. Prsefeclus cubiculi pairiarcliam
magis iu nassam studens inducere, Mullum me
\, \ , ,
libi pro antegressis beneficiis obstricium fateor,
, ,
inquit, el aequum esso, me tibi non solum quaj
\ \
meliora et magis salularia judicem, npide sua ,
\ \ , \ dcre, sed ei pecuniam, ei famulos, et cogualos,et
ipsam, si res poslulet, animam lua causa libenler
.
conteranere. A t enim ne videar ipse periculo
procul, ad res admodum periculosas coboriari ,

ei coguationis e l mibi cbarissimorum le partici, \
C P
l
meanim
lua dcsponsa ftlio, ut prorsue inlelligas, noile me
, * ,
de eorijm censeri numcro qui te quoquo niodo d i ; ,
ligtinl. sed de iis qui lua felieilate exsuliantes, 10, - cum qiioqtie pcrire non dubitenl. Hoec ubi pairiar . cba libcns audivit, et Apocauchum sui esse &tudio<r
, \ sum coustanlius credidit, pauca de aifiniiale
. coiloculi (nibil quippe crat, quod dissensionem
- dare posset, omnia Apocaucbo promple pollicenic)
, ; * paciscenles nuptias, ct more Romano prontibis
monilibus de collo gesiandis acta confirmames
,
' ' Apocauchq insuper caput suum borrcndis exsecra, - tiqnibus devovenle, ni sincerus s i l , consullare or <;>, diunlur. Consulebat aulem Apocauclius, non propriis viribus e l palam bellura cum eo gereiidum:
.
t
s o c i u m
f a c e r e
v 0 ,
fi |arum
^ non solum enim ipsos, sed si lales quoque mull

atcceserini, impari conditione fuluros. Nam ,ejus

inter Romanos vires non modo nobis exploraiaB
&
, ' ' - sunt, inquil, sed tliam a remotissimis Barbaris
non ignorantur. Perdiu jam nobis potentia anie . ';
ccllil oninibus, omnesque ejus auciorilati seduU
, -
obsequunliir ; alii, quod crebru cjus bennfu ia scn ^ -
Jacobi Poulani aotaa.

(9) Arrbae vocatiiur proprie bujusccmodi sponsaliorum argumenta et munuscala, qua danlur
sponsis. Dabanlur auleiu plerumque annuli; et
diciiur pronubus aimnlus. quo vir sponsam feu
nxorem sibi fulurarn oppignerare quodammodo
ronsuevil. Qui olim Romanis erat ferrous, ti sine
gemaia, prisca nimiruni saecula, el amiqui vioius
parcimoniara frugalesque mores dcîgnans. Teslis
plinius, cap. 6 , his verbis : Aurum <le matronis

nulla norat, practer unico digito, quem spotisus opi t-
rjneratset, pronubo annulo. Verum ista

fuisse aurea, aut argeulea, et inaurala non esi dubium; sive crucbulae, sive geaiinje aiiro argeuiuvo
incliisai, sivc qaid aliud :. nit; sane niuiuia mag:$
couspicuum, quai aiiiuilu^.
793
JOANNIS CANTACUZENI
fterunt, et plura exspeclanl: alii, quod ejns opes

roetuunl. Quare aperto Ifarle illi pugnare haud
conducturum opinor. Prselerquam enim quod ad
nibilura cadenl noslra consilia, etiam nos ipsos
perdilam ibimus. Sed polentiam aliquam illius poteniiae rcspondentem comparemus necesse est,
quam non aliunde inveniemus, quam si artificio
quodam impcrairicem ad arma contra ipsum expedienda inciUverimus. Quo pacto rauitis nobis, ut
pro novo iniperatore pugnantibus opem laturis,
facile illi resistemus. Ad boc porro callido inolieiidum, etsi in primis valebii egregia prudentia
lua, nibilo minus judicii mei qnid s i l exponam.
Ne tamon inirere, 4 0 4
contra boslera poientem roendacio ulemur. Nam qui hostem suum
s i
800

' , \ ,
, ' ,
, ;
. ' ;
.
; * \ ,
\ .
, . , 0;
,
. '
,
evertere inslituit, cum haud in magno discrimine & . \ poncre oponei, a mendacio , an a veritate auxi * .
lium pelat, sed rcliquig omnibu* dimissis, ad unum
,
boc respicere, ut vincat. Proinde eam fac conve ,
nias, illum u l n o n j a m p e r cuniculos, sed propa ,
lam imperium vindicaniem, el nou niulto posl
, ' .
ipsarn ejusque liberos jugulalurum accuses. Ft\ , ' ;
clem dictis luis pariel et antea navala ipsi br.ne
volentia, ac studimn, posl imperaloris exoessum ,
\
et quod in praeaens ei diligcnter operam dare v i \ ,
deberis. Si probalionem exegeril, ea curiosiiaie
, , *
Ql supersedeat mone, ab illo ge dtsjungal , vilam
, suam liberoruroque gervet, alioqui morituram c i \ . "
lius quain probationes expedianiur. His de causis
liinore percuJsam , belli administrationem nobis Q ' ,

pcrmissuram existimo. llocfelici succeasu peracto,
, !nibil restabil, nisi ut malus male percat, el tu
, \ ,
impcndenii ereplus periculo , rem Komanam merilissimo prae omnibus pro imperio regas. Quapro- ,
; .
pter le oro, mihi oblomperes, neu rem, via quam
,
ego monsiravi, effeclu non diificilem, detrecles.
, Quod-ei pigrilaris in discriinine luo, ego quidera
gravius nibil dicani, le aulem quales fortuna? exce- , '
.
pturae sint, conjeciura Drovidcre par est. His iJle
\,
patiiarcbam ad sibi assenliendum, bellumque ad , {
versus roagnum domesticutit incipiendi^m impulit.
. ' peinde alios bingulaliui, opinione aut genere pra? ,
tlanles circumiens, et mcndacia calumniasque
, ^
consuens, tneamdem memeiu illicere conlandcbal.
Ac prinium quidem Andronicuin Asauem magni D .
,
domesiici socerum, argumeulis , quibus eum polissimum expuguaturuiu ooufidebat, aggreditur. Iiic . "'
nanique Asanes ad generum paulo anle venerat,
. \
el u l sui misercretur, obsccraveral, vilain miniuie
'
viialem vivcntis ob Joanncm e l Manuelem lilios,
,
annum jam sextum ab imperalore teterrimo ob . '
fcyurrissunoqnc carccre , uon secus aique apud i n , ^
TITOS deienlos. Et cum in Occidenleai proficisce, ,
r o l i i r , quontaiii Bcras necessario transilurus essei,
ubi iii ciis:odia babcbaniur, liberalos secum in m i - \ ' *
,
litiain pcrduccrct, eoruinqite opcra uterelur, qui
3, \ .
dc agmine ip>ius, quod ad inanuin couserendam
' , \
laborcmjMC mililarcin allinct, nomini concede ,.
reni. M.gr.u.s <U)niebticus non sibi probari boc
, \ ;
coiibi.iuiu rcspoiidit; nou cnini csbc lerra; fllios,
801
l l l S T O R I A K U M L I B E R .
St2
' , ; \ - nec levium quornnidam crlminum condemnatos .

< ab ipso dimittantur, non aliquid larbarmti
. Imperatrix expertura sit. Oportuisse prius ea pla,
cata veniam ipsis dari, el aic dewum e carcere
. ,
*
i
mandatuni
' , * ! - educi. 405
* faclamus, inqtiil, probabiie eet ct illam i l a ralioci * - naluram, et sycophantas idoneam occasiouem nacios, calomniam conlexturos, quasi jam omne im ,
poriuin ci ademeriraus, dum maxima per licentiam
. *
, deccrniinus, c l nec verbo uno ipsam dignaniur.
Quod ncc niibi nec Uiis prof iturum exisiimo. Ad

annos igitur quibus in catvcrc suni, adhuc breve
,
tempus quanquam dolenles pcrdurcni, douec d i , ' \ , vino nmncre ab expeditione rediero. Tum ipse i a perairiccm eoruin noniine precatus, etiam, si opus
. , * \ ,
* , ; erit, conceplo vadimonio de cnstodia cxire faciam,
, \ - ct in veterem eos dignitalem forlanamque cona ,
bor asserere. Nunc quoniam ad iter paratus est
. cxercitus, his immorandi non est o l i u m : quae
, ,
ul fiant lcnipore indigenl .Sed quia negolium urgel,
,
nunc in transilu, ut alias sacpe, ipsos adibo, hec prae sentia solum mca consolabnr, el necessiiali rerum
.
consulam, verum ciiani lanla spe i u p l e b o , vincu , lorum solulionem affirroate promillcns. Quod qui & . ** dein illis boc inlervallum tolcrabilius quam priusvc)
, ^
uuius diei spalium reddet. His proniissis contenlus

Asanes, gratias ingenles egit.
, , ,
, ;. "
, .
, ..
N
n o s
c , l r a
U 8
CAPUT X V I H .
Eodem blandimento Andronicum Asanem, domesfici socerum, tentat Apocaucltus, cumque adversm yenerum
hrilat $ui$ tnenduciis, dum filios ejus revera nolle e custodia liberare fingit, cum tamen postit; et ipsum
Asantm ad imperii cupidinem exsiimulat quod eliam patriarchce faciebat. Suadet ilem tit imperatricem in
domesticum exulceret et imperii spe hominem demulcet. Operam suam tpondet. Vcritatis ct mendacii
nullum fociendum discrimen, quod et anlea inonuerat.
y
; , C
, ,
,

, *

,
, . "
* , &
, & *
, / \ ,
.

, \
,
, ,
, ,
. , /
Cub culi praefectus cum hac Intcllexisset (erat

enim in his indagandis impiger) cum Asane congrediiur. Primum quidem >e olim ejna fuisse ser*
Tum confitetar , nec foriQnain praesentem abjectionis suae prioris memoriam sibi abstulisse asseverat, sed semei numerare in famulis ejus : quaeque par est bono domino aservo parata esse siudia,
eadem se
si res exegeril, praeslilurum, facturumque pro Ipso ct filiis ejas omnia, quamvis ac
idcircoad exlremara miseriain devolveodum sciau Qua maxime de causa et nunc ad eum venerU, s i mul ul quae ipsi liberisque ejus condncere putet
adinoneal, simnl ul si quid epera sua ad opuaindigeal, prompiissime el pecuniis, el famufis, el quir
buspolcril rebus,ei se adiuiiirumdoceal. Nam qiiod

friii ejue per injustiliam 406
406 eltnvidLiaui impera*
toris jam annis carcere clausi leneantur, incrcdibililer se cruciari, non roodo quia inique c i dirot
alfliclentur, sed et propter veterera, quam ipsis, eo*
rumque parenti amorcm debeat. Guiu autem opein
ferre nullam queat, necessilalem boni consulere.
Canerum qnia uunc ad eos e viucidis eximendc
803
JOANNIS CANTACUZENI
801
tempus adsit opporltinissimum, se bortatum ac- ;

cessisse, ne id de manibus elabi sinal. Tamelsi e ,
Selybria rediens, inquii, audivi le magni dome- .
slici generum mullis etiam prccibus non flexisse. , ;
Qui ubt le inani spe Jaclavit ac delusit, a b i i i , , quasi CHm ex Occidente revcnerit, eos dimissurus, , \ ;,
, )
llanc vero si non animadverteris esse fallaciain,
;. ,
saiis mirari non possum. Neque cnim imperaiore
.
adhuc spiranle uxoris su# fralres absolvere vinculis no polerat, si modo justitiae ac persona3 sua5 ^;
raiionem ducere voluisssl, cuin polestatc impcra- , \ .
(oria polleret; bodie vero (id quod nec le lalct) ., ;
' ,
jion talia solum, sed multo quoquc majora poiesl,
quando gesli iinperii raiionem nou reposciiur, , \ {
jOai * , ,
ei babet q u vult stalueadi auclorilalem plcnani
alque Hberam. Quin ille tum quoque imperaiorcm .
impulil, u l iu vincula iraderentur, cum corum vir- , ;
luii prudenliaeque invideret, ac ne clarilale nomi- \ , \ -
Jiis ab bis superareiur, metueret. Nunc nihilo
* . Kal
minus quoad vixerint, in cuslodia eos reliuquere '
dccrcviu Haec non ex conjectura, sed ex cerla . ; , '
scieniia a me dicualur. Noslinamque quo locoapud ;. ; ;
illuin fuerim, quomodo ilem arcana sua mibi cre- * \ ^
dere solilus s i l ; quem bonorem jam vestri studio ,
conlempsi. Oiunium ejus secretorum in primis \, . " '
conscius sum. Quare non mibi deneganda Gdes, ,
sed mox dum tempus sinil, conferenda consiba, ,
jion lantutu quomodo filii aerumna leventur, sed
, \
fctiam, quomodo imperium tibi prae omnibus ma- .
xime apiuin el conveniens acquiras. Quod alitcr ^ ' , !
fieri neuiiquam polest, quam si ipse prius imperio
;
(telurbetur. Atque boc rursum oon erit, nisi tu
. ,
Augustam hosiili illius odio imbuas accusando, I , ;
fnquain, quasi qui imperium rapere ipsamqoe cum
,
liberis Irucidare macbinelur. Tribuclur aulem libi
\ . ; *
fldcs maxiina, tum quia soccr generi cogilata et ' , ;
seneus probe scias, tum quia uaturaai ipsam prat
:6 ; , '
sludio in illaai, e i lilium imperaioreni parvi pen- \ ;
dere visus eris. Tametsi dixerit aliquis, ruinara
\ .
ejus alque perniciem baud puraai et liquidam

libivolupialem praebituram, filia lua calamilalis ejug \ ,
socia. Aiqui permuhum diffcrre baec duo, cx com- .
paralione perspicere licel. 4 0 7 N o n enim simile esl, ,
lilioruin luorum alios quasi vivos septillos esse, . . ;
1
alios indigne miseros esse , \itamque illiberalcin, D ;,

et inopem vivere, item genus ab illo totum \elut ' \ servum pro Hbidine versari iraciarique, ac le ob , \ ' *
comniiserationem erga ornnes nibilo illis melius , \
babere, el una filia infortunaia, carere mali* islis

omnibus: teque non gonus tanlum ct propinquos,
, \ '
sed alios praUerea amicos, toto Homanorum impc- - \
rio inde ad le lranslalo illuslrare e l inclylos red- \ , \ ;
dere posse. Quis eniai illo aut in prselio oppe ,
toiite, aul imperio dejecto, jusliuste illud capessal, ' ; .
qui non forliludine dunlaxat et artibus bellicis, \ eed et splcndore familiac, el ingenio, e l aliis orna- ^,
meutis Romanos omnes longe , muliumque anic , \
ccllis ? Ergo vero ad onniia socium me libcns , \ ;, \
offero, et insiar niinistri, jussis tui ubiquc
\
f05
HISTORIARUM L I B E R III.
' ; snmma voluiilale obediam. Sane ad lalem pugnam

forlissimum certatorem repudiare, ac mondacium
; , ,
verilatemque i u his accuratius disculere el exa\
minare, nihil necesse esl : sed negleciis caelerls,
. hoc unum sludere, ul ille imperium amiilal: si
, \ \
modo quidpiam prudenlia lua, ei qua? in ic est
,
scieutfS imperatoria dignum prseslare velis. Vide *
mus autcra duces prudenlissimos non seniper U , \ bere loqui, el lingua hostibua occurrere, sed ali . \
quando eliam ad fraudem, et doluni, c l quasdam
,
macbinas confugere, prsecipue quando cum boste
^ , \
formidabili ac potenlissimo res fuiura cst ;
* '
nec illis quisquam eas fraudes vilio dat, verum
, \ , \
\ admiramur oranes, quasi in callidiiale quam in
robore (10) ac viribus roajus momeiuum s i l .
\ \ , ,
.
CAPUT X I X .
Expugnato Andronico Atane, duos fratres ejus aygrcditur; fingit te eorum vicem dolere; tegniliem tn
quarenda liberlate accusat. Demum similibus sententiis, quibu$ priores adversut domesticum eos incendit;
nec ett (juidquam hac homine audacius, impudentius el sceteraiius. Tandem etiam Gabalam magnum
drungartum, magnum stratopedarcham, et Zampece filium doiis tuis eapit et in perniciem domestici concitat.
\ , Ra locutus, juramentoque addito, se et nunc ad , julorem fore paralissimam, et ubi ipse imperium
, \ adeplus fuerit, in loco ministri operas ei daturuirt,
persuasil; solumque deliberare sineas, quomodo,
- ; >,
quod jsludebatur, prospere succederet, ad fratres
\ \ ejus Conetanlinum et lsaacium magaum ducem
. \
abiit. A c primum quidem indigoam eorum fortu ' , \ . nara miseralus, mutuum doloris sensum prae se
" , \ ferebat. Deinde volunlariam eis senrilulem expro 0 \ ,
brabat, quod lam ignaviter ac reraisse Jibertalem

qu*rereiu, el neque nonc saltem, 4 0 8 quamdo
,
adesset forliter faciendt opportnnilas, aliquid pro
\
nobilitate el ingenuitate sua, ad diuturmim magni
.
domesttci jogura exculienduni animis agilarent
,
Quanquam eaim superslite imperatore necessitati
0 \ , C p g n a r i non potueril, propterea quod rn eum ille
. \ ,
totus propendens , el poteslatem cnm eodetn com - municaverat, nunc tamen nibil obsiare, quin co, - gnalione juncti, et propler generie ampliludinem
\ ;
fide digni, zelum pro filio imperatoris sitnuient, et
, \
imperalricem eo perlrahant, uli abrogaio imperio
, \ domeelicum everlat, quippe qui ipsam el dulcis , \ - simos ejns liberos occidere , tyrannidemque arri; & pere meditelur. An noii enrm quaromdam nrbiuni
' , \ \
praefeclurae, et publicorum munerum fonctiones,
' qua? lanquam esca vobis ab illo abjiciuntur, u l
- , \ ipse majorem parlem habeat, ei veluti berus *u ,\ \ , '
beat, atqaa in omnes, minores majoreeque domi ;
nclur, ad amissionem vestra? liberialis sufficient t
' , Pat t enhn, nec vos nescilis, illo vel inlerfecto,
; ,
vel imperio depulso, nullo mcto et impune iale , - grom vobis fulururo agere pro arbitralu, cum yel
, '
p r i m i , vel a primis Romanorum proximi slalua
#
re
Jacobi Potilani nolee.

(\0) est in Gra3CO, quam bic noa pruden-
lium, sed calliditatem e l astum reddere oportei,

senientia ita requirenle. Nani prudentia nou deci-
pit, nec machinis utitur. Callidilas autem, sive

aslus prudentiain, non secus quaui alia vitia, alias
viriutes iniitatur.
807
JOANNIS CANTACUZENI
eyaseritis. Cogilare porro , vos mendacia et ea-

Iumnias ad imperatorero atlaUiros, et ila a facinore
audendo resilire non oporlet. Etenim si usque
hodie nullum dixisselis mendacium , esset boc alw
quid. Si autem nobis omnibus que et frequenter,
vel lucelli causa, vel gratuito c l pejerare et mentiri conligii, quae es( ista religio, quod (am sape
ausus sis, ab eo nunc refugere , pncsertim cum
non exiguum quiddam sed Romanum imperium
lacro vobis apponendum sit? Quod si mea tam
iililiter monenlis nihil apud vos ralot oralio, a l
fratri vestro et seaiori, et meltus scienti, quem ex
renim mutationibas novitalibnsqae fructdm caperc poasit, creditote, qucm ego ipsum magni do*
mestici exauclorationem valde opinor expelere,
non ferentem impcraniis fasium, per quem onines
ut mancipia ab eo aguntur ferunturque. Ego igilur
quae in rem vestram judicarem vobis exposui; vos
si quid pro gloria nominis vesiri e l claritudine
ilae tenlandum censaislls, nolile oblatum tenipus
negligere, quo praeierlapso, iacassum pcenitebit.
UJo enim absenle, expeditissiott omnu procedent
feliciler; qui si ab cxpedilione redierii, rae auctore
ne mulire quidem audebilis, aul niliil probibebit,
quominus ignorelis, ubi tcrrarum agaiis (11). Nec
ego verbis nudis, sed e l sacram^nto diclo fldem
firmam dabo, me in boc certamiue tmpigerriroum
futurum, pecuniam, arma, servos suppedilantem,
4 0 9 et co exauctoraro, in omni viia vobis subjet
808
, ; \ .
,
fjv ;. ;
;, \ ,
, \ ,
(5 *
, '
; ' \
,
, , \
\ !;
.

, , \ \ '
. . ' \ ;
\
>> , -;
.
, $ . ' ;
,
, '
. ,

* \
\ \ ,

ctum, imperaia vestra facturum nec quidquam C * , \

in vos illaudabile designaturum. His d i c l i s , et ju .
rcjurando slabiliiis, qnoniam e l ipsos ad oblem . ,
peranduin pnralos videbat, ad Juannera Gabalara
, ;
magnum drungarium, qui in legatioae ad Craleui

a magno domeslico raissus reverierat, accedil;
, nunqoid de se audierit, percunctatur. Illo neganic,
, ;
A l ego, inquit, infelix nuniius libi advenio; magnus
,
enira domesiicus anliquam in te benevolenliam
\ . cuni amariludine, qua plenue esl, commulavil; e l
, '* , ,
certum est, non temperaturum, quin le u l prodi. '
torem auum muhel. Ego eiiim his auribus accepi,
, *
cum te conviciis aflalim proscinderet, nugatoreni ,
, \
loquacam, ul plurimum ineMienlein,constupratorem

virginum et reipublicae prodilorem vocaret. Nam
.
cum a se ad principem Triballorum legatus esses D * ). roissQS, Jcgaiione perperani functuia muneribua- , \ , \
que corrupium jurasse, eorum domi procuraiorem
\ * ;
forc, quanluin poases, ei arcana noalra Ults prodi- * ,
lurum. Quocirca prorsus non Romaoam te, sed , /
Triballum nuoierat. Hoc sermone Gabalas obsiu* , ,
pefactus, Deura leatari, nibil lale couscire sibi, et , * ,
ueutiquam credere, magnum domeslicum adeo i n - , ^,
constillo quorumdam obtreclationibus alque c a - . *
lumniii fidem commodare, ut inimodice iralua , ,
ipsum abseniom condeinnaret. Gu.n enini longo
. \ \ ,
Jacobi Ponlani .
(11) Aut in exsiKum rcmolissimura, a magno
doraeslico missuin. aui in obscurissinium oroiun-
dissirnunique carcerem, loco ignoto eos coatrusum

iri insiuuai: ueuiro enim modo scient ubi eiau
809
HISTORIARUM LIBfiR Hf.
810
, ; -
, \ ;

, \ . ; *
,
.
, , , \
,
, .

,
\
\. \
.
,
\
\ ,
\ \
. \

, ,

,'
,
,
,
jam spalio publicum ncgolium gerat, nunquam se

Iuijtisinodi viiiorum levitalumquc nolalum essc.
Hic Apocanchus ad consueta jiiramenia, vel perjuria poiius sc ronverlcre, ct hoinini persuadere,
nihil eorum fmgi, vcra csseomnia, ct subindicarc
non ignobilem ccelum ad cmn imperio movendum
jam conspirasse : cai scquoquc dcbcrci ndjungcre,
ac pro virili parte adjuvare, si modo sua cliam
ealas illi cordi sit* Deriique nibil reticcndum putavit, quo iHum ira egregie inflanmiaret. Ad fiririandam porro fldem ostendendumquc quantopere
ejus causa laborarct, et quantum salagcrct, eliam
filiam suam ci viduo despomlel : quoquc securiorem.reddat, jurat instipcr, ctbulla sacra donit (72).
IIoc etiain ad mimcrum 3ggrogato , ad Gbumnum
magnum stmopedarcham vad t, qui alioqui amicus e l proplcr uxorem afltniiale cuni co ricvinctus
eral. Etenim prima conjuge , Disypati m n i s i r i S.
Sopbiae filia demortua, 410 clarus jam, ct nobiliorum affinitate non indignus babiius, Apocaucbi
consobrinam duxcral : boc vinculo uece&*iludinis
ei jnngebalur. Revocabat aulem HJi in n cnleii),
qua; dixisset, Cbumnus, inquaui, contra niagiui.n
domesticum, cum de filio Micliaclis Moesoruin rcgis qua?rerelur, Alexandro pelenti dandus essei,
necne ; nempe, si rcvelalum fucril poslreino, p r i nius (aceai. Quoniui verborum aiebat scniper iuemorem magnuni domesiicum, e l i . nquain tacilum
sub pectore vulnus circuuiferenlem, caplarc icm ; . ^ pus, quo conlumel am pro dignitale pcnset, cu
,
- ab Occidenie
~ - redierii;
. . . sic
. enim ex orc ejus
sciliccl
, ,
accepisse. Sibi rcs illius esse carissimas, ncc dc
>) , ' minimis, sed de vila ipsa lure pericuiiwi. Quare
-. ,
qua; cogaoveril, se nunliare et, si velit, iier salu , .
lis monsiraiuruin. Cbuamus bac oratione inajorem
\ , \ - in moduni conlurbaius, m i r a r i se dixit, si ruagnus
, domeslicus ila improviso ialegrilale moruin immu .
tala, pro moderatoj ei iniii adeo inipJ.cabiliira
, ; ; perciius, et iis qui apud se offeudis>ent, laai acer . .
bus,atque ad paria remelienda lam promptus ap \ , ! pareret : non fuisse anlebac lale ipsius ingnnium,
\ ;, \
Quamvis eniin mulii el graviier cum la*.sisscnt,
, \ coaslare \aui<n, in nuiluui unquam vindicassc. U\
^.
se vero propler verbuni illud non lanlopcre eiaspc , ^ D ralum fuisse, e i paulo post sic iram oninetu depo
tuisse, ut nibil audiese viderelur. Tum Aporaucliu.?,
, ^Siquidem verba mea, inquit, quasi leulaiilis su , \
specla babes, c l metuens ne iUum dchuo QflendaS,
, \ ^
sic rcspondis'i, alia ratioesl; sin, quod exisiimes
;

(72) vocal Graicus. Bullani, lii quaiu sacne inclusie sunl reliqtiiae, inielligi
posse opinor. Infra doual bulla Apocaucbus eiiaui
Arlolum Zaoipca? libum. Aplius aulein bic verbum
GrjL'Cuin voce bac bulla, qiiain vocabulo monilis
expriniiiur, etiamsi propric bjjlla foriassc non
fuerit. Porro Homani, quod ex IMaiarcho, et Macrobio, el Asconio in u i Verrin. Alexander Neapolilanus observal, libro n , cap. 25, cu.in puer
pauluin aelale processissel, prxlexla illuui donaPATIIOL.
Cn. CLlll
baat el bulla. Ea erat aurea, insigno nobililatis,

Ogurani cordis babens, ut s gnarcnt, cam aiialein
alierius cousilio regen.lam. Hac Rontani pueri
bonesie geniii et libi-raliler educati patricii, aut
illoruin qui meruissenl lilii poslea usi iuere. nile, si prnprie loqui vclimus, est ornatus ir.uliebris, qualem babuisse Eriphyien labulae feruot. Ex
eo etiaui equis prsependena a colio omamenluni,
nionilc apptiUalur. Sic Festus.
26
811
JOANNIS CANTACUZENI
8&
rcm ita SC babere, scias veli lc falli sunimoperc. ;. * ;
enim mitis Ule ac placidus, ut diccbas, roole . slusque nemini, scd quia jam pri'em pra*polentem
\ ,
onmes colunl ac suspieiunt, ct bucusqtie nemo,
.
non dicaui vcrbo resislerc , scd nec vullum ejus . ,
libere intueri ausus esU ipsc vicissim prse litnore , .
subittillenics sese et serviiutcm pcrfectani scrvien , , ,
tes omnes bumaniler Iiabuiu Ct.m porro tu nunc ;" , \
primuiri publice ei repugnarc non i i m u e m , non ,
amplius vitium suura occultare qtiivi!, sed abs le . * ; ,
sibi obiioxios puniendi initium faciet: slalimque
. , ,
ticmendo sacramento diciis fldcro aslruxit, ac nisi
\ , \ \
qnam cilissime quoquoniodo saluii stue provisum ', '
e a i , cum lota domo sine ulla dubilaiione peritu- . \ \;
rum. Ergo Cbumnus biuc non immeriio exlrema
, , ' *
meiuens, doceri se obsecrabat, quo pacto impen /
<teus sibi lantum malura eflugerel. 4 1 1
Apo \ .
taucbus, ipsum quoque e re pra^senli quid opue
\ s i l , 11011 difficuller posse cognoscere, quippc qui
, *
vulgo major, ncc slultus sit, scd cum primis Ro, ' ;
manoruni expericnlia prudenliaquc cerlet. Nibilo
.
niinus adnioniluriim, quae in rem fore arbilretiir;

imo vcro, sine quibus salus desperanda sit. Putare
,
actem, non aliud ipsi calerisque profuturum,
,
quam si arreptis armis ad doaie*lici opcs debili . '
landas frangendasque loiis viribus iricumbant. Hoc
, \ ,
in proclivi esse, si iiiipcralrice adiia, el benevo ' :
lenliaxirga ipsam filiumque hnperaloreai simulata,
. '
eain permoveat u l eum pro bosle c l insidiatore
,
ducat, addatquc se haec pro cerio audivisse, et esse
, pcelus non /orendum, seque malle cum filiis suis
\
pro ipsis pugnando oppetere, quam perpeli ut per
'. \ :
iielas imperio aut eliam vila spolienlur. Qtiibus ra ' \,
tiombus credibile liefi ipsam treiuefaclam ac per .
suasam, nollo negoiio ab illo discessuram, bclluw, \ , ;
que contra euindem ip i? niandaiarani. Quo ob, *\
enlo, non tantum higruentibus rnalis Hberulos,
. ' 5,
veruni eliam feliciiati quasi porlam patefaclam
, \ *
fore. Quod aatein IUTC de Hlo vera non sint, cu \, ; /
randum non esse; nen enim nunc de veritaie fal, \ ,
sitaieque ceriaiucn propoai, sed ulrum illius super \ ,
cilio depresso cum gloria supersiut, an, si impe\ , rium lenere perseveret, siiniliter ncfariorum c r i \
imuum conviciis, capile plectaniur. ldcirco ten , ;
tanda omnia et omne genus pugnae experiunduai ^
, \ *
polius, qaani dc talibus anxie disputandum, quae
. ; snve boc &ive alro modo se babeant, nibil obsunl.
$
Sic ilium quo<|ire iUexil quo voluil. llucusque in\ .
bidiaB. Yisum iusuper etiaui de faiuiliarissiiiiis i m \, oC
peralricis quosdaoi ad boc sodaliiium asciscere , ',
cuni cogiiaret, alios forsilan eideiu suspeclos fu- \
luros, quasi qui vel metu, vei invidenlia quadam
. "
pcrversa et improba molirenlur, cum de intiini
, \ . .1
domeslicis suis lale quiddam seoiire non possit.
. ,
Proinde iiliuin Zampa?, quae illam e Sabaudia se'
cuta fueral, Artotum noniine (quem el iuiperalof
, ;
cuin aliis de causis, lum de forliludine bellica ve , *
bciuenter vivua dilcxerai, el post cjus mortem ip- , \ \
sum malremqne imperalrix in pretio habebat),
, \
T
813
tilSTORIARUlA LIBER III.
, , bunc, inquam, conveniens, ecquid de se audisset

: . .
cxquirebat. Illo negante, stibjecit : Ego vero prse\ . . sens audivi, cutn iftagnus domesiicus conlra le
" matremqiie tuam debaccbaretur mnltis, Romanos, ,
que magnx fatuhatis arguercl : qui, cum ad pu ,
blicam procuraliouem ulicivitus oporlerei, essent. - que in promplu boiii v i r i , bonae feminae magno
, numero,
nescio quorsum acti, 4 1 2 vel potiue

imperatrici adulanles, Arlotum , et ejus malrem,
, < ,
bomiiies exieros ac plebeios adbiberent. Impera\ . \
lori vivenU, inquit, ac pro potestate quidquid iu
cidcret moderanli, contra dicere fas non erai :
\ ,
nunc, quando summa imperii ad me devenil, nou
, patiar a lalibus, lanquam a fucis coiDmunia Ro. , ' ,
manorum boua absumi, sed posl redilum meum
, \ , triremi imposbos, unde adveneruni', eo remiilam.
,
Praeler csetera quoque limiditalem luam et in prae ,
Jio ignaviam reprefoendit. Ast ego lanla iniquitatc

offeusas, leque majoribus, quam a Romanis babes,
, \ \ \
dignum sctens, etiam filiam meam libi in malriino , * * , nium dabo, nec propler pristinam duniaxat aniici \ \,
liam, sed propter aflinUaiis quoque conjunciionem
;
lua catisa faciam omnia. lllico jurainenlum ei
. *
bullam adjicit, quo 'certror diciis fidee essei. U l
, ,
boroinem Lalinum ad stiaai factionem adjunxit,
* . \ ; eum horiatur, eadem malri referens, illara com ,
moveat, u l tola menle omnique ope enilatur, quo
* '
imperalricem magni domestici odio inflammaret.
*
Alia ilem apud alios dicia anneciii. Alque baec qua , ' . ^ iriduo, postquam Dyzant um vcnil, per dolum et
\ \ fraudem siruxil. Curoque singulos quos noniinavi * *
inus, jam irrelilos tenerei, de inlegro eos concia ,
bat, dum, q*ii subscripsissent, ctrcumicns siugulis
, \ enarfaret; monsbalquc uli communiler delibera , \
rent, ande commodius bcllum ordirenlur.
, \ * . \
, \ ( . , , \ , . \
; .
. \ ,
. ,
-. .
CAPUT X X .
Conjuratorum imperatrice convenienda. Accusatio magni domulici. ImperatricU vera suipicio et
tHterdicium. Asani Artolu* cum Zampea matre succedit. Hi$ Chumnus cum filio, et Manuele Canlucuzen?
genero. Oinnts rejiciuntur quos Apocauchus audaciores facit. Poslremi patriarcha, et Andronicus Asane*
quati triarii cum imperatrice decertant et eam vineunt; ita tamtn, ut ex Occidente reversum judicio
arcessendum decernat.
%
K a l \ , , D t t ad p:itriarcham venerunt, placuit, non omnes

, simul clandestinis agilata consiliis exponere, sed
' , ' - paucos per successioneni ad eam adire, m nequc
suspicionem aliquam darent, sed magis eam lerre , \
rent, dum crebro de ffadem dissererent, ei ail
\ ^, \
credendum tanquam veris impcllercnt, quia a mul
tis eadem narrarentur. Conveuil aulem, ut isaacius
. * '
magnus dux, el Conelanlinus ejus fraler A^n \
nes pritni aciimum Augoslae periclilarenltir. Qiu
. ,
ingressi, et ploribus de ?ua in ipsam filiurnqNe
\ -
815
JOANNIS CANTACUZENI
816
imperatorcm voluntale praefali, se nosse dicebant, ,

magnum domeslicum sibi 413
imperinm asse- : rere, et brevi cogilaia perfeclurum. Quod cum ,
. " "
indignissimum staluant, judicasse minime tegendas,
sed in aperlum proferendas insidias, u l rc pcrspe- , \ , )
cta, el de se ipsa et de liberis quod opus erit, , ' ,
\ .
dccernal. Non enim res parvas in discrimen vo\ ;, *
cari, scd id agi, utrum cum dignilate vivant,

rclenlo imperio, quod jure palerno illorumsil, an
, ;
cum dedecore intereant ejirs insidiis, qui sumiua
reruin adminislranda, tanlam sibi poteniiam com- '
pararit. Imperatrix, suspicione veritaleni ipsam . ;
allingcns, non niodo querimoniara non probavit, ,
scd eam praBlerea visa csl molesie ferre, eosque , ' ,
, ;
admouuil, ut bis crimfriationibus supersederent:
quidquid enim de magno domeslico dicalur, ipsara ^ *
>;
ab eo disirabL ac dissidere non posse, qujc vera el
consemanea, non commculilia de illo plane credat. \ \ .
Poslquam hi frustrati reccsserunt, Ariotus cum
\ , ; matre m i t l i l u r , qui eadem narrantes, anlequain
*
absolverent, cum bile el stomacbo njecti sunt. , ,
Postridie Cbummis cum filio el genero Manuele Caulacuzeno ducc, ei Gabala accedit, quasi qui
.
rerenlius quidptam rescterinl : explicatc memorant, uoo dcsidcnduni, scd ad viin propulsandam
, exsurgendum, se pecunia el armis bellum foiuros. , ,
Tiam cum benevolenliam fidemque impcralori inde
' ^,
a puerilia navaveriut, tam incredibilem" audaciara \
ferre nequire, malleque eiiam aniaias suas proji \ .
cere, quam bsec vidcre et perpeti. Imperairix cum
gralias de tam propensa volunlate egiss , dixis- , * setque, sibi quoque minime dubium videri, eos,
, .
t>i quid tale acciderel, curo quovis alacriler pro se
dimicaturos, hortabatur tamen, ut de magno do- ,
\ \ ,
mcslico ista loqui ornittercnt, quippe mera figmenia el calumnias; ejus euim erga se et iinpe- ,
:,
raiorem lilium pronipta ac p&rata studia sibi
cxploratissima csse : ne, si rediens se ab illis ,
borum criminum accusalum intelligat, id ipsis \ ,

inerilo irascatur. Sic imperalricera nihil dictorum
a prxjudicata opinione, omnia pro fabulis cujus- '

que ingcnio profeclis ducentem depulit. Gum ci bi
ad alios regressi, responsum relulissent, non levis .
; ,
timor incessil omnes, extremo jam periculo se
circumventos exisllmanlee, nisi qoid drclts eflica- 0
cius iuvenirent. Quos Apocauchus moiiere, ne
.
cuncureulur, nam de magno domeslico prolata,
, \ ,
Uni mullis consciis silentio tegi non posse : quae si ,
rescierit, Hcere cuivis inlelligere periculi secuturi ;,
magniludiuem. 414 Wcirco bortabatur, ne de- .
spcralione v i c t i , actione desistereut, sed aliis
omnibus poeihabilis, boc unum peraequerentur, \ }
u l de acerbissimo boste triumpharenl, aut saltem
,
ne atrocissime ab eo nultarentur. Proiodc ad ,
palriarcham ct Andronicum Asanem, magni dome- .
siici socerum, velut ad sacram anchoram confugien- ^ ,
duiiv judicarunt: quorum quia poiior esset ad
> ,
persuadendum auctoritas, per ipsos imperalrici
, lerrorem ac mctum incutcrcnt. Nanv pairiarcha
, , , ' **-
W S T O R I A R U M L I B E R III.
818
> . \ , \
'
,
* , ,

,

, ,
'
. \
, ,
-
praHerquam qtjod illt bene cupere videbatur,

suinmo praeral sacerdoiio, qucm illa nunquam
meuliturum suspicarclur; alier, nisi genero hujus
iDolilionis esset conscius, iti lantuin amenlije
vecordiasquc baralbrum, ut tam mulla menticndo,
spoute ac volens filiam calamiiosam "reddcret,
praecipitaturus non putabalnr. Roc fixo, cmn e^sent in palalio oiiutes quos recensuimus, patriarcba
priinus Ulibus dictis Auguslatn cumpcllavit: Magitf
domestici erga rfie voluntaiem ac sludium a priucipio, ei quomodo per ilium ex abjccla condilione
mullaque obscuritate ad istam aniplitudinem clarilatcmque pervenerim (ob quod singulares nie ilii
grcliasmerilo debere haud inficior), Romanoruin
nullus csl, qui scire non ponsit, ol tu nosii potis , ^ siinum. Quandiu igitur illura recta inccdere via,
, > ,
et amicum j u s l i l i s , siuccraque ct pura erga vos
\ et imperatores benevolenlia ac fide ammadverli,
* , ' 4
nio vicissipi illi ul amieo germauissimo addiclum

esse oportere senliebam; ixec imuus quam libero, ,
rum suorum amans pater, quae ad ejus gloriam
. \
faclura conGdebam, ea facere insliluebam. Aet
, \
ubi nmllis commeinoraniibus audivi, et per me
\ . ,
cognovi, illuin vira et nefas medilari, el jam ad
\ ,
scelus pcrpelrandum esse incilalum (malo videlicet
\ /
reniuncranlem filios imperatoris, a quo lantopere

diledus, c l ad lam iuclytum fasligium evectus est,
\ dum eos non modo impcrio, sed viia ctiam privare
, ' ,
ir.olitur), crudelissimum ejus, et supra quam cre \ \ ,
dibile est, perversum consiliura exsecralus
\.
>
/
\ f
.
.
.ut
.. _
.:
. : :.
amicorum,
prius, sed hoslium
infestissimorum
r.
;,
. .
numero ducenduni existimavi. Ratus porro nec

le nescire, quam baec. exitiosa sint, tibi nurtius
, , \
, - adsuui, ut pro lempore circumspicias, quemadmodura el le. ei gnaios tuos, et tolum imperium
, in idem discrimcn conjecium serves. Tum impera/, \ ,
. irix attonitae aimilis, talia s e d e magao domeslico
\ %
audire dixit, qualia noaquaro cogitassel de eo sibi
, , '
persoadere coaaiurum, vel ipsum scelerum omnium
' ,
satorem et architectuin diabolum : 415
Q 1
'., \ niwirum sibi infesUis, et insidiator liberoruai im* \ \ peratoris, pro nobili iila amicilia tales refcrrct
, , *
gratias. Excipieule patriarcba, euiqden fuisse sen &
suni guum ab initio, cum baec de eoaudirel, et nar:\
; * > ranlibus credere nequivisee, qui non ler quaierve,
\ \
sed mullis parlibus plures fuissenl, quam nunc ad
, \
eara convenissent : post, ubi animam applicucrit,
. \ . ei ad ada diligeoler alleuderit, pravilaiem mcntis

cjus didiciese quam nt el ipsa credal, aequum
\ , \ *,
videri, el ne in periculosissimo negotio moras
\ \ , iieciai, sed jain de sua filiorumque salute laborel.
,
Relibat aulein in memoriain Uuperairix, quoniodo
' \ recentis&ime, ipso patriarcha prascnle, jnrassent
, .
niuiuum, quando et alia dixeril uiagnu doiocsii , \
cus, quse ipei secum recordoatur, el boc inprimis
\ , \:
ut si quid accusaretur, ne absentera indicta causa
, ' damnareat, sed in judicium vocato, locum defun , sionis darent; el siquidem iojustiis ac perjurus
\
compcriretur, exiremo eum supplicio addicerem;
U0(
JOANNIS CANTACUZENI
890
aiessel ab accusaiione verilas, criminibus ab- ' ?;

solvereiit, et sycophanlas boc ipsum qnod sunt,
, , QJI
ostcnderenl. Nunc cum illum periidia ac perjurii
, \ ,
in>iniulent, neminem se vidcre, qui ei rn
, ;
Mjdicio se opponere, el pro sceleralo arguere au * \ ,
deat, sed nee qui nianifesie euni accuset, quasi
,
qui malignum sc ct prodiiorem ejus demonslrarii:
\ , ; .111 cx audilis banc delaiionem puras pulas es*e
; *;,
calumniag potius, qnam aliqtiid veriialis habere,
, ; >
perspicerc queat, et veJut ex composilo ab omntbus,
* ^
nullo argumcnto ut imperii invasorem reum pcragi.
\ ;
Non ilaque justum esse, nec stiam decere perso\ ; , ; :
nam, mullorum serniouibus, nibil ad probationein
\ , ' :
veritatis solidum coniincnlibus credulam, belluin
. , ' &
civilc adversus eum inceptare. Non esse uimm de
, .
B
plebe infima,. ut opcra Icvissima subigatur. Sed

quas iiuiic dicla sinl, eorum nibil ei indicandum,
Tcrorw bene perpendendum accurateque examinandum negottum, dum in Occidenic abesi, ei
posl rediluro cilra cunclationera judicio arcessenduna, ac tempore ad respondendum concesso, vel
damiianiHim, si perjurii comperialur, vel scelere
omnr solvendum, si nthil, quonim suspccius erat,
designarrt. Hxc imperatrix aequa stmul e l commoda. rcpulans, rcspondit.
\ , ' , tj
* ^
;
, ,
* ; \,
, -.
; , ;
. , ' |5

, \ 6=, ; &
, \
, , , &*
. , ,
.
4 1 6 CAPUT .
Prgbauonibm el judicio audito Hrretur patriarcha wcissimque periculi gtavitate mperatricem lenel, tl
de domestico $ii*picionem auget vehementer, ejutque in curanda sua et tiberorum salute negltgenUam
liberim coarguii. Ei Asanem pro optimo consiliario commendat, qui eju$ animum caUide subient cotophonem addit et magnifico promisto, ut alii quqque, orationem conciudit.
At eniei palriarcba probationes et judiciuro C

- \ ,
audrens, eonscienlia suae aliorumque sycopbantiar,
\ , ? :
et quidem inullas excitus , ad haec cernetis, quan , <*tum ipsis prarler dedecus sycopbaniis debitum
, \ )
periculi croarelur, angebatur animi vehemonler,
. *
et limoris magnitudine parumdifferebat a roortuis.
,
Nondnm tamen omnino ad male faciendum fessus,
, , , *^
vetut imperalricis ca?cilatem miserans, Quibus in
, i&
rebus, inquit, eliam de coelo Deus adjuvat, omnia
\ * vehil ad cursum plane et expedita sunl, ac nullo
, ,*
hbore febciter geranlur : c o n l r a , quos idem
. xivbysponle ad pcrniclem deserit, iis e diverso diffi
caltalis e l lurbaruin plena suiil omnia. Atqui ego
, *
quanquam me siudio vestri summis perioulis

involverira, non tanli aestinio calamiiateni meam,
usque ad sedi amissioncm et carcerem processu- I) ,

ram, quam vestrain, quibus non solum Romanus
, \
principalus, sed ipsa quoque vila ignorainiose ac
.
nefarie eripielur. Te anlem admiror roagnopere,
\ , .
si nunc, dum abesl Byiantio, et domari nullo
, \ t6
Jabore potesl (siquidcm quae in euni cuduntur
iguorai), adeo ab armig in iilum refugis, Posl U u - ,

tuiii vero spalium, in quo quse nuuc dicta sunl,
euruui nihil ncscire poterit, cum non pauci iu bac
821
HISTORIARHH
LIRER
1,
822

\ , \ ,
? .
", ,
,
\
, *
, \ ,

\ ,

(2,
, ,
urbe dcgaitl, qui cuin voluplale cjus causa sanguinom profundent, et accingi parati sint, quibus-ille
potisstmum eos accingi voluerit, non diQicile te
superiorem fore confidis. Non eleiiim ut et tu
pulas, et Hle nos ludificans jaclabat, sic Byzanliuro redtbit amicis' reliclis, et quibus colimr
obseqwis illis tam multis, ut eum pro arbilrio
tfftctare possis. Sed cum se suspicione laborarc
sciai, non modo de nobilioribus complures donfs
et promissis ntagnificis, verunt eliam totum exerciuim largitione corruptum, ad paries suas tuendas
alliciet, et poientia htgemi praaditus, non solum
nos, qui cuin eo, stodio crga vos adductl, bello
confndere dicemur, nullo negotio owicidel, scd
de te quoqu^ et filiis, nemine conlra opem
, - ferente, omnibus illis ^loriosc diclis, et fallaciia,
, ; , \
et 4 1 7 simulalionibne valediccns, pro commo * * & * ditate sua statuet. Qnae nescio quomodo non vides,
, \
nee tibi liberisque salutem ex data oppDrtunilate
, conciliare vis, sed judicia, et calumnias, et pro , \ ,
bationes somnias, nec lc cilius occisum iri perspi' ^ ;
cis, quam ad eas venialur. Quare id quod eliam
antea d i x i , meac cum in imperatorem, cujus
2; .
mulia eaque praiclara conslanl in me oflicia, ium
,
in te benevolenliae mcmor (adde qnod el lcgum ac
' *
, \ * jusliliae palronas, quomodocunque injuriam passia,
quantum io me est, optiulari nccesse habeo) et
* \ ,
ab illius araicilia, iniqua legibusque adversantia

parlurientis, tametsi muliis eum nominibus com ,
, \ , C plectt deberein, me sejunxi, libique ulile consilium
dedi, el ut dicunt, aleam jeci, vobiscum prseoptans
,
aul vivere, si viceritis, aut inlcrire, sl. in oon\ \ ,
trarium fortuna ceciderit. Porro el bunc divina
{, * ,
quadam sorle prsRsentcm (qui nunquam in eura
ulpote generum mentrri velit, tibique non tantwa
, \
propter rcrum usum atque prudenliam, quam %\
t a s IvRginqua peperit , sed propler eam nibilo
\, - ,
rainus, qua in iinperatorem fuk, et in Jiberos
\
adhuc eal, germana sificeraque cbarilale el fide,
recte cojisulet) perconiere licet, eique obtempe , \ \
\ res: nibil enim iniquum perioilosuiove suasurus
, \ est. Asanes autem perinde, ut qui in gymnicis
, ' kidis subsid\int, quo cum vicloribus ipsi quoquc
. ' ^ congredianlur, ad dicendunv mediiatus , Meanv
' ^ quidero, inquit, palriam el germanam charitatem
,
erga magnum doraeslicura, charissimae fiKae ma,ri, , ,
tum nemo utique igaorat. Uade quae omnibus na4a
\
sunt, negare mc nor decet. Manifesium est.itaque,
, si, quod cupii benl processerit, illum imperalo *
rem, gnatam meam imperalricam, ma imperato . rum palrem, imperii consortem, et illuslri gloria,
& , ,
magfiis opibus ac splendore futurum. Alqui- ego
\ , .
claritates islas el auguatos honores, qui cuivis
,
alieri ad celebrUatem suflleerent, boc rerum statu
, \ \
nequaquain convcnire arbitrar. Nain cum a prima
. ' \ , a3t:ie Ode non fucata imperaloribus studuerim,
, \
malim illis adhaerendo iu miserias et aM-umnas
.
incidere, quam cum insidiatoribus faciendo arn\
plissimos honores et doaa. adipisci. Dii uiagna
JOANNIS CANTACUZENI
82i
iiaque domcslico qune et palriarcba, el fratrcs ,

,
iei, et alii loculi sunl, omnia cerla essc scio, et
, \ * ;
tc nihil vocare in dubium, sed mihi, ut qui sin.
gula peuiius novcrim, fidem adjungere par est.
\
418 Q
dcmonstrandani veriiatein
, , \
infirina \idenlur at illud tibi omuino persuadeat,
, '
hominem auper le Oliisque luis aliquid monstri
.
alcrc. Elenim cum lu sub disccssum de lilia
:, '
ipsius filio tuo iinpcralori dcspondenda eum or , \
gercs. noluit, remque in redilum suuin ab Occi .
denic rojecit. Erubcscebai enim post tot argu\ \
inentu tuac in se lam effusie volunlaiis hoslis
apparerc infensissimus, ct cui paulo ante gnalam
;, , *
ad comraunionom ihori jmixissel, euni impcrio et
. 'vita exuerc. lllud namque nullus profecto dixeril,
qui sapii, filiam chriori insigniorive copulandam ^ ,
,
existimasse. Quainobrem nou libi salus lua llocei-:
pcndcnda est, scd enitcndum sedulo, ne le ejus ^
, , \ insidia? pcssumdcm. Ego, tt quolquol ex nobilio*
. ;
ribus nunc Byzautii adsunt, praHer smnpius, eliam

opposiius lalcrum no^rorum, el servos uoslros,

viiaaujue c l smguiuem noslrum, si opus erit, luaa
ac liberoruiii luorum lucndae dignitati cupiJe pol; ,
licemur.
,
. , \
', \ , \ \
,
u 0 < 1
S l
n a e c
a d
C A P U T
XXII.
Imperatricis frgritudo el anxia mens. Iterum accusationem repudiat, rursumque dubitans et Sedew% iz
illorum fidei tradit cum lacrymis. Mater domestici cum nepote et uxor Matlluei nipotit allerius, ul in
cnrcere domi cuslodiuntur. Apocauchus fit prafectus urbis. Bellum inchoatur. Qualem mililem collegerit.
Vomum magni domestici diripere ac disturbare non audent. Amici ex nrbe propter periculum fugiunt.
Ycniam ab imperatrice pelunt. Gabalas legatus prcevaricalur, alter in carcerem datur.
%
Ob ha*c iinpcralrix doloris veluli quibusdam de- G

mersa fluclibus, cum non viJeret, quoniodo pro
ialso repudiaret, quod a lam moUis leslibus iisque
locuplcubus asseverareiur, neque quomodo credcret snpra modum improbis niorlalibus, diu plorans
largiler, ubi se cx moerore collcgil, Adbuc, ait,
in prislina opinione judicioque persisto, nec poesum pro vcris amplecli, quae adversus uiagnum
domeslicum dicla sunl. Teslor enim omnia, eiiam
anlequam flaut, cognosccniem Deum, pulaviese me
ab ipso non secus quam matrem, aut sororem garmanissimam sempcr dilcclum ei curalum i r i , et
orpliaiiis imperaloris aeque ut ipsum parcnten,
bl supercssel, prospeclurum : dura non solum
qui ipsi cnm eodem iuiperalore fuil amor muûue,
"
"r*"
. W
--
- ~ -
...^--> |
isque ob oxcoll^nliam vix credibilia, sed noslrum

quoque in ipsum ainorem reputarem. Quia vero
non nisi Deo penniuente, ut Romant viJelicet
bellia intestinis inier se 4 1 9 niacicnt, lam neiandas cogiiaiiones >uscopii, et tam scelerata ei
tyrannica sibi proposuil ; illum ccclesle Numea
oninia c sublimi ns, ul itisidiaiorem judicot,
c i pro la.ibus ansis dignam mercedem reir^bual.
Ego nie ipsam Iiberos ue mcos sccundum Deum
vobis cominendo; quo lcslc oinnia pro nobis et
cogiiate ei iacUe ; qui quo pacio vos mc ei filios
(
, * * ;
\ ; : , * *
,
, ' ;
. " , ,
, \ ;
. \ \
, ;
\ , \ ,
, \
, ,
'
'
" ' *
\ , \
. ' , \ ;
,
, \ xal
,
, \
. '
\ , ' '

,
82")
IIISTOaiARUM L l B E i l
II.
826
\ ; . \ mcos babueritis, eodem paclo vos IracUverit.

,
Ilac illa uberriiiio cum flciu elocuta est, ignorana
\ ;. 01 ' * miscra, qtio malorum a sycophaniis el calumnialo ;, fj ribus istis redigerelur; qui pne voluptate diulius
, ,
noR se leiienles, scd ui primuin licuil exsurgenles,
^ , , ad populares conspiraiionis omnia perferunt ; non
, * procrastinandum, scd beUum a proxtmo comparan ,
dum dccernunl, nc quid inftrveniens cogitala dis. sipet. Mox magni domeslici malrem cum Andro. \ * . \ nico nepote, et uxorem Maitban ncpolis senioris,

qua> et ipsa luni eral ByzanLii, circumjccta domui
, ,
custodia inclusas delinent, Apocaucbum urbi prae .
ficiunt, belluin, unde cusuliius pulet, auspicari
, jubent; qnod eiiam anle diem viu Idus Octobres

eoeplumesl. Verum cum Apocancbus niaxime cives
* . - priniarios omnes duclura suura recusaluros scirel,
vulgus ad arma concilandum censuil; quod et te
mrre parvi compendii gralia quovis rapiatur, c l
* ,
facile eliam jussis ejus se subderet. Ac primum

quidem quosdam egenlcs, el lingua nimiuoi prom ;
plos, pro stipaloribus sibi delegil (73), paralos ad
, *\ (" . . \ conso)and;tm mcndicilalem suam nibil non au\ , dcre, quanlumvis sccleslum ac ncfarium. Deinde
: . "'
per oos plebe coniorriia, cnm magna muhiludine
, - ad aedes magni domesiici progredilur, mandans,
; ,
uii eas diripiant ac disiurbenl. Qui sutelariun
, , el niacbiuaiionum inlcr conspiratos nescii , et
. , eliamnuru domestici polenliam formidantes, alrio
\
tenus processerant; luio consttlerunt, baereules,
, qno se vcrlcrcnt. Matre magfni domeslici de coenaCov * , - C culo sciscitante, quid advenlus eorum sibi vellct,
. ;
illi m? leste ac prudenter se nesciase quam ad rem

vocali essent, nunc cognovisse et recedere, quod
. \ , lale facinus eomm audacia reformidel; qua gralias
* ' \ , - ob sui reveremiam agcrile, domum quisque suam
,' / .. 0 1 , abscesserunt. Palriarcha et eonjurali, quia plebe ; )
culae moius aliier exieral, quaro volebani, ad ma , - gni domeslici sUidiosos ac necessarios se conver, \ ' .
lerunl: 4 2 0
quosdam eodcm die comprehensoa,
, \
in custodiam immiserunt, eorum facultatibiis |in
,
prsedam conccssis. Cscleri se periculo jam proxiinos
* - ccrncnlcs," limenlesque ne et ipsi comprebcnsi,
, , - sexcenlis malis exercerenlur (statiro enira con . scnsn aiuicos magni domestici evlremo exitio dam , naveranl), per portulain quae Porphyrogenili appel\ \ -
Jatur, Viam secanf.es [74] (erant autem duo e l
(
quadraginla, Apehnene duce, magni doraestici fa ), niiliarissimo) Byzanlio excesserunt. Securi jam
e t

(75) Subit animo praiclarum illud, ei huic simile
Caiilinai salellitium, de quo Ua Sallusiius : In tanta tamque corrupta civitate, Caiitina, id quod facillimnm erat, omnium flagitio&orum atque facinorosornm circum e, lanquu*n tiipaiorum, caiervns
habebal. Nam quicunque itnpudicus, adulfer, ganeo,
vtanu, ventre, pene bvnn patria tucerarat, quique.
alienum (Bs grave conflaverat, quo flagiiium. aut
facinu* redimeret; proeierea ohnfes undique parri*
cidw sacrilegi, convtcti judiciis, aul pro lattis judicium limenles; ad hoc, quos manus alque tingua
perjurio, aut sanguine civili alebat, posiremo omne*
t
auos flagitium, $gesta$, conscius ammus exagilabat,

hi Catdmas proximi familiaresque erant.
(74) PortuLam secantes, ad verbutn. Euripides
PhoenmUt ; .
Qui in astris cceli viam secat. Posidippu* in epigrainm. , quam vUa
viamsecet quis. Virgil. vi JEneid.
.... llle viamsecut ad naves.
Et lib. xii.
Sic Turno, quacunque viam secat, agmina eedunU
Dixii el scindere viam idcm Maro.
827
JOANNIS CANTACUZENI
828
malorum, Jtgalioncm ad imperalricem deslinan- ;

dam ccnsent, parlim audache culpam- dcprecaturi,
( \ , quod solo limore pcriculi, non malo aninio id fe-
eissent, partim vcniam ipsam rogaturi, qua do- ),
mum redire liceret. Erant eiiim in m e l n , n e , . qttamvts isiuc necessitate coacti fuissnnf, a magno ,
domestico nihilo minus pro rerum novarum capt- ,
, , ;
dis reprebenderentuiC IIoc slainlo Niccpbortim
Cantacuzenum, inagni domestici p a l n H e m , el Ga- \
; ,
balam (qui noudutn usqne ad illam boram apertum
se ejus inimicum declaraverat, sed adliuc aniieus . ,
,
apparcbal) ad imperalricem mittunt. Ibi Gabalas,
tit unus de conjuratis, omniuni gnarus, e l fugi-
. \ ,
tivorum infidelitatem apertt accusare, et contra
,
inagnum domesiicum eadem quas caeteri effundere
Imperatrici fidem mereri videbatur : et omuino pa- , //, /
;,
triarcbae, aliisque palam se aggregans, nihil eorum
.
qua? conlra magnum doraeslicum agitarentur, pro
. * , sna parte negligebat. Ex quo bujus sui erga irape ^ ;,
ralricem studii praemium protosebasli, poslea ma ;,
gni logoihetae dignitatem accepit. Nieepboni9 au ;
fem Cantacuzcnus carcere multaius esi.
, \ ;,
. " !;
?> ,
.
CAPUT XXIII.
Fugitivi Didymotichum perfugiunt; magno domestico acla narrant; qui aliud svspiean$ ByzanttHm m
lemiliere vult. Post ad imperatricem legatos mitiit, illam o/ficii admonei; ad jwtkium se offert. Legalia
ministris Apocauchi spoliantur, carceri traduntur. Turbanles ob id suos domcsiicus compncli. Legatjt
dicendi locus datur. Apocauchm impedit, ne judicium doniestico deccrnatur; cui contumelias dicit.
Leqati (ttslodiunlur. Augelur belli tocietas. Domesticus hosti* decluratur. Broceres eum ad morat tollendat
tdlicitunt.
y
FugUivi porro. ot a h e r u m lcgatorum custodiae C 01 :, \

,
mandatum, Gabalam vero htler domestici bosles
liomen suum palam proflteri audiverunt, redilione ;,
, ,
tfesperata, Didymotichum ad tfiagnum domeslicum
, > prollciscuntur, acla omnra 4 2 1
bellnm in eum
susceptum expontint. Qui tam nova et inexspe- , ,
c a t a nolens credere, pttiabat eos offensa in quo- .
piam Augusta periculum fugisse,Jel ha?c de com- , *
' * ;,
pacto contra eam confinxisse : nec enim iaii lem, ,
pore sic muiari poluisse. Quare eos Byzantium,
quanquam invitos cogitabal remitlere, ut si quid
in imperatricem peccavisscnt, id debilis poenis ex- .
> . " \ tapiarent. Ipse vcro ad expedilioncm occideDlaleni
, . xal
jam inslructus, iia volebat rem aggredi. Sed ubi
, ,
post u n u m allerumve d i c m mulii Byzantio supere
vcnienles, eadem cum fugitvis relulerunt, paulu- ^

Ium subsislendum, legaiionemque ad imperalricem
niitlendam judicavil. Uaque proelectum Gaurae monasterio, virum virtuti dedilum el polilicis ncgoliis obeundis idoneum delegit, eunique com ministro ejus Sguropulo, hoinine non slulio, c l qui
legalionem dextre ac diserle posset exponere et
referre, ad imperatricem Byzantium legat. Ac primum quidein jurejurando affirniat, se nullius, quorum accusaretur, sibi esse conscium. Deinde orat,
ne obliviscaiur qua? nuper prxsente palriarcha
.
; ,
. ; *1
,
\ \ ,
,
\ .
, , \
, \ ,
*
8i9
HISTORIARUM LIBER .
83
, - vicisaim jurassent*, neve se inai*Htaa>, sycophantarum .tantummodo vocibus permoia, reiim. prouun .
; :- liet, sed in judicium vocet, ubi crimina sibi imposila
demonstrentur : se enim paralum, cuivis accusalori
\
\ - apud legilimos judices responderc. Legatis cerluin
, - dierum nuraerum prxiixit, quot imperairiei sufllcerent, ut re praesenti diligenter considerata ac
, ' \
pcrpensa, responsuin darel: u l si commode ac jusle
, \ . * secun) agere volens, judicium constiluerel, etdelationurn probationes cxigercl, senlenliam judicum
\ ^
qualemcunque, absque omai curiosilale boni con , \ suleret, ne civilis belli quod exspectabalur, incen - diuin erumperet. Sin se improbum duceret, et
* * .- \ quod juslilia poslularet, facere uollet, el aut nul , lam inquisitionem paterelur, aut tempus ducerts,
,
ullra definilum eos noraretur, Deo injunarum
leste appellato, quae in rem suam suorumque fore
*\ * ,
arbitrareiiir, ea iransigerel; prius quae conslilula
*
*int, elia:nsi oronia sursum ac deorsum raisceren * ^ \
tur, non moturum. Cum bis mandaiis lcgali DiJy
, * ,
inoticbo egredientes, ubi Selybrias prupinquaruni,
,
, f a domeslicis Apocauchi, in quos incideranl, equis
sarcinisque spoliali, el iu custodiaui conlrusi sunt.
,
Didyraotichum lam nefario facinore nuntialo,caHeri
quidem oinnes non parum indignari, 4 2 2
adni , *<
. 01 - uie iereiidura ducere, a ViHseimis hoiuiuibus, laui
, . \ fcede sinc ulla causa multari. A l magnus domeslicus
eos admoaerc, ne id imbecillius ferrent; se quoque
,
; , \ ; existimare, non bene illis ideventurum, et inagna , . - C
rcrum esse qiiadam fundamenta ac prooemia.
Perstandura tamen in bis quaejipsi decrevissent, et

\ * , donecdies praefinita illaxissel, nibil novaudum.Non
- eniin expedire, contra suam ipsius sentenliam vcnire. Quod si quid prasier opinioaem etiam uostris
o6at .
* legalis accidit, nihil inirum. Nam prefeclo cubi , - culi et servis ejns audeniibus omnia, qui landena
- ; conveuiebat non eiiani hoc audere ? Proinde quaa
, \ - alii stulle et coniidenler admiserunl, ea iinpera , \ . trici, adquam legaios misimus, ascribere injuslam
. est. Ad ha?c, si ipsa pro muncre g io sumniae rcipu* \ ;
blicae consulueril, el belltim iiuminens discusscril,
, . lum quae facla sunt, pro nullius momcnli faclis
,
habere decebii. Sin, quod absit, in majoribus inieivai
probi fuerint, lura non de parvis, sed de uiaximis
; \ , - ^ consultabimus. Quapropter tum banc lum illain ob
causam, quaa iacta sunl, contemnenda, nec lan ,
quaro de singularibus molestiani capiendam aio.
. ,
\ , Ha?c ubi dixil, lumuHum sedavit, omnibus optan ,
libus, ut quemadmodum dixerat, res bene verterel:
. " ', ,
non, ut ex anteaclis conjeelare ipsi cogebantur.
, ' \
TumuUuanles ila compescuil. Imperalrix, ut p r i ,
inum legatos esse violatot didicit, graviter luJit,
* ! jussilque raplores spolia reddere, et ad se depor , tare. Tum patriarcba, reliquisque optimatibas, et
. ,
Augusta coram praeseniibus^ legali suo munere
, ,
perfuacti sunl, cunclis quas pelebaniur ut aequa
, , *\
approbanlibus. Bogabant autem illam ei patriar cham legati, ne in rcbus taui mngai niomcuU
.,
lempus exintereni,. scd cclcrilcr cmcndaaoacm
;
e l
r u i n
81
JOANNIS CANTACUZENI
832
adbibereat. Si lilleris niagnum doitoeslicum ad tri- . ; ' \ zoi , \ bunal citareni, nisi simul atque eas accepissel,
' .
advolarer, -e quin capite punireniur, non recusa \ , \
turos aiobant. Hic omnes conticucrunt. Apocau< bus tamen sollicitus, ne imperalrix pelilionem, ;
\ '
ut xquam, respiciens, judicium decerneret, el cum
, '
boc, quod consiliorum suoruni pravilale nihtl
proniovisset, ipsc ctiam vila mulUretur, temcriiale . \ \
t;l impudentia, quibus de pace sermoncs confun- \, \ npit!cre atque everterc possel, opportune u-uruin se ,
rxislimavil. E l illico in consessu surgens, nianuque , :
silcntium indicens, priusquam prafareiur, aut causam adducerel, ob qaam buc ferretur, 4 2 3 niulta ; , .
adversus magnum doniesticum maledicla congrre- 01 . ';
; ; *:
bat, communei hosiem, imperaioribus inii .'uin,
pe jiirum, mendaciluquuiii nomiiiairs, lamleuuûe ; , \ ; , ;
in fueda ct illiberalia conviiia demoens. Et qu a
, coinilcs babebat, sibi maledicenlia similes, ct ad
omnem inverecundiam projecios, imperavit illis in
, \ \ , \ logalos torquere scoiumata. Ac monarbum quidem
impudeiiter laceranles, acclamabant: Hic esl Can- ; , \ * ;
, , , ; ;
lacuzcni patriarcba, illusor Chrisii, et bypocrila;
,
et aliis demum conlumeliosioribus vocabulis eum
proscindebant. Sguropulum quoque variis probrig , \
, \ ;
perqnam injuriose lacerabarii. Deinle ambos in
aedibus, ubi divcrsabantur, ita custodierunt, ul , , ;
egredi nusquam possent. At imperatrix, an quia . " *
borum illi etiam nibil dolebat, an quia sedilioso- , \
, rum impelus jam reprimere et coercere non po
teral, silenlio ista ferebal. Arcboatcs, seu primo- \
, **
rcs i i l i , in quorum manibus jam erat respublica
malrem magni domestici cum nepole Andronico , ^ \
doini intlusam, aucta custodia tutius scrvabant. , Ubi bidli flamma Byzamii jam emicuit, alias quo-
que u r b e 9 , majores ntinoresquc ad ejus sociela- , , - , .
lcui dedila opera traduccre oportere judicatum est.
Ergo ad omncs imperaloriae IransmilluHlur episto- ,
lae, quibus pnecipilur magnum domeslictiin bostis
, .
loco babeaut, ad se veriienlem nulla cxcipiat, ncrvis omnibus ei reeislant cuinquc dispcrdant. Ihec
l illi nuniiala sum, et ad luculemam confirraalio- '
,
nem aliquot bujusmodi epislola? apportalae,cmn suis
nirniopere conUirbatus, curarum %slu flucluavii : .
, ;,
itibil (amcn novi leniarunl, diem oralnribus rcvcrsuris pra?,ftnilain pr%slolanles,indecorum rali,prius D ^.
,
quidquain inccptaro. Ea ubi afTuit, ncc lcgati usqnam comparerent, ei neque lillcris, neque inler- ,
\ ,
nunliis quaB acla essent significare possent, prop , \ . ; \
terca quod cautc cusloJiebantur, quoiquol opli ,
inales Didymotichi versabanlur, et duces ilem

exercilus simul ad magnum dontcsti<:um adcuiilcs,
,
auctores erant, nc procrastinarcl, onmi jam praelcxtu stiblalo , ct de Lpsorum ctiain salutc inco- \ , *
\ ,
lumilaieque cogitaret. Placuit consilium. Cum euiiu
, ;
imperairtx cum factione sua uliliialcs suas curarel,
baud ille sibi sodendum arbrlrabalur. Nibilo minus . ,
aliquait) adbuc cunversionem belliquo dissululio- , \ , ;
nem spcrans, suos nc aniiuis concidcrciU, ncvc ,
, **
bcllum trritarciU, borUbaiur.
833
HISTORJARUM LIBER 1.
834
, '
, #
/ . ' . ,
& *,
; \ ,
; , " .
424
C\PUT .
Lilterw imperairicis de abdiratione ad domrsltcutn. Acrrbiores Apocanchi mitti vctat. Milites bcilum fla*
gitaut; auwritur in connlio quid agcndum. Seqnitur egregia domestici oratio* qua se suspidone affectati
vnperii tiberare, el hoc nomine magnnm suis graliam inire conalur. Consilium suum propontf, ut se in
poli-staicm impsralrlcis ad eam nllro profeclus, penilus tradat.
/ :,
; ,
^ 6, \
/
,
, '
.
,
;, ;
& , -
. ' ,
,
,
, \
* .

, \
^,
* \
\ ; ,
" ,
; \
\ ,
. '
, 6) '
,
\
' <. * ) ^
, ' ,
\ '
, *
^ ^^/
, \ , ; .
"
, '
6 ,
. ,
,
, ,

\ ,
, . '

, xsiv , -
Pauiis post diebus ex aulicis imperalricis Cyriacus Byzanlio vcnit cum litleris, quibus imperabalur ul &c abdicarcl, ac tlomi sn.no privalus viverct,
neve cxlra porlam Didymalicbi pcdem eflcircl,
quoad ipst de co pro arbilrio siatuissei. Gausam
niandaii sui nclle hi pra?scns paleiaccre, paulo
posi ipsi et omnibus manifeslam forc. Anicquam
auiem b;e liltcra? conscriberentur, aliac Apocaucbo
dicianie cxaraiae fucraul, felle conlumcliaruiu el
irrisioimm plenae, quas miui iinperalrix vetuit.
vix cjus aucioritate qtiiescenlibus, a quibus ad
imll<>itdum impcllebalur. Illis porro aliis in conveniu apud Didymolichum recilalis, ciitori quidem omnes, scriplorum absurditale atioiiili, bcllum
capessendum, nec perditis hominibus suae saluiis
opjfortunitalero esse coudonandaro diciilare. At
magnus domeslicus jam sc inter sacruro saxumqua
slare videns, el uec ipse ultra prolatanduoi ccusens, ad consilinm refert, quid tali prauscriiin
lempore faciendum s i i , exquiiii, ac princeps ipso'
consilii, hunc in modum disseril : Qua nunc sit
rcrum difBcaltas perlurbaiioque, viri eommilitoncs,
et quaulo afflictior slaiua bic fulurus sit, omnibus
vobis sine discriinine expulare licitum est. Ego
vero, si aul modo ex percgrina reîone adveniarem, aul apud vos degcns, vclut unus dc media
plebe ignorarcr, csscl foit;.sse cur mores ingeniumque meum vobis explicarem. Sed quoniatn a
primordio aalatis usque ad boc lempus, non solum
pd
vos vestris legibus instiluiisque v i r i , scd
Romanuiu quoque iinpcrium secundum inperalorem rexi, ex quo id ilte accepil (in quo c o a d i s
sum, nie aut bcnigniorem, aut severiorem cxperiunduiu pra?bere omiiibus), uon minus vos qualig
fcim, quam egoaict ipse, cognilum perspetlumquc
habeiis. Quare nec de antcacla viia mea plura
dicam : ut doceam nimirum, me boncsle ac juste
inter vos vixisse, quandoquidem nostra oinnia
perspicue noslis. Quandiu igiiur superfuit imperalor, multo me res imperii gubernanlem amorc
proseculus est, nec 4 2 5 niagis sibi, quain mibi
omnia, quamvis summi uiomemi regenda pcnmsit:
cui ego in amore ac studio respondebam, ncc a
ine oflicium ullum desiderari paliebar, quod qui
D diligilur, se diligenti praeaure debel. Pos(qua*u
auiem ille nutu ac volanlale universa inoderajitis
Dei inler boniines eaae desiil, id solum ncgotii
credebam mibi daluro, u l evidenlissimum mei crga
ft
Rft
JOANiMS CANTACUZENt
ipsum amoiis argunlculunfi, snlllciludiiieiri atqitc

cflram in liberos et canjugem *jus ederem. Et
qtridem ab ejus obitu usque htvc niliil praetermisi,
ccd uec eorpori meo pecuniisve peprci, nibilque
non feci el lentevi, ulilJis imperiuHi couservarem.
Neqne w o , cum bactenus pro eo ac debtii fideliter justeque praefueriin, demnm magnitudine
polesialis inflalus, mibi Rotnauuin imperium as*
seriurus, et personam isiacn in imperaloriam mutaturus eram. Nam qua de prceicrilo, res ipsx- boc
lesiabiifitur, super fuluris iion eoluni Deum cogitaiiuiium mearum leslem do, sed cliam ex ipsis
pneieritis ca liquido probari pos&c dico. Si enim
isia, ul sycopliantee pradicant, coficupiscebam,
quid probibebal, quando hnperalote moricnte,
iliius ttlios babens>paIatiiimcuslodibuR niwiiebam,
B
gtt
; \ -. \ -
,
, \ \
, \
.
, " ^
, ,
' ,
.
, \ , oa

, \ ,
. .
\ '/*
, *
el post dicm lertiuni imperatrice accedenie omnia
,
cranl iu manu mca. ut iis ad arbitratutn uterer,
\ ,
quin illos e medio tolSerem, mibique imperiuni
' \, '
cilra sudofetu ac laborem relinerem , nullo jam
, ,
reliclo, qui se mihi auderel opponcre? Atqui me
' \ , ovoV
noit lanlum uibil hujuscemodi macbinari apparuil,

scd cnm in nonuui diem a morie imperatoris om ; nia in tuitssimo constiluissem, custodiam dcinde
\,
removi, ei duifti m e , sical antea, rcm curare pti ,,
blicam perrexi, nihil novi incipicns, nequ ad
, ;
meum commodum ejtis gubernaiionem dirigens,
, , \
unde conari me intperium occupare quispiam jure
puiavisset. Qui vivo imperatore erani, eos provin- , , )ciarum urbiumque praefecios rcliqui : ei ul exer- ^ \ , '-
,
cilus non niibi bene vellet, sed communi pluri. *muni prodesset, onmimodis elaboravi. Quin eliam
\ dum foedera cum Barbaris linitimis inivi, nemo
cst, qui me privatum aliquod conipendium com- ; \
, * ;
munibns eniolnmeniis anieposuisse osienderif. Sed
.
cuin illis qimlem pacem rcipublicae salularcm
\ ;
confeci, pio filiis aulcin ir-ptratoris de suorum
fidc securis ut pugnarctur, opcram dedi. Ex qui- ;, ' I
; \ fcobus universe bac luce clarius esi, inc nullo dolo,
, ; l sinceriicr eorum loco clavum lenuibse. 426
*
enim ea ver-abam animo, quas calumn alores isii
, objiciuut, ui nibil aliud,certe tolo Roinano impcrio
; *
eparsas, easque ut ipsi quoque sciiis, imnienxas
; ^):
op: s alque copias, mibique ad bellum opportunissimas colligcre oportebal. Nnnc videre esl, pracler j> > . oi
, ,
co rum greges et frugum uberiatem (quibus
c o i i g r c g a n d i s (urlasse extsiimarel qui&piam suspi:^ ' *
cionoiii vit ri aegre possc) magnam meam auri
, :; ,
argemique vim ubfque. Quanquam d u m q u i d d x m
\, \ '
admirabile d i c o , q u o d a d m i r a b i l i u s est prnelerii.
; . \
Non eiiim tanliuiHiiodo sparsam pccuniam nieam
, *
aoii cottlraxi, sed el pra'scnli*in ac s i i p p e d i l a i i i c m
,
parUm in usus comniunes l i b c r a l i t e r insumpsi,
\ , ->"
parliin q u a m in manibus babebam, Byzanlii tibens
\ *>
rcliqui. Paucis igilur antc profoctione.n meani die 0**
bus. cuui iiuUgentia in palalio exsiiliesel, e douto
.
mea vasa argeniea aditioduin pretiosa supra du , \ , t&ceuta prscbiu sunl. Quorum cuslodes cuin roga ,
reiu inc, u i post usuin ea rci])erci, snpurva' ,
S I
837
fllSTOttlARUM
.

;
" \
,
, .
" $ , \
' ,
,
(' ,
,

( , ,
' .
\ - ^
\
.
, '
, \
,
.

\ , \ ,
,
, , \
,
\ , '
, '
. ^
\ , * \
, \
,
, ,
.
, , \ . *
. \ \

,
\ , *
.
,
\, ,
,
\ ,

. "
, \
\ \
, \
.
x a l , *.
, \"
. \
,

, \ ,
LIBER .
838
caneum duxi, affirmavique hihil iniorruiuram

ulrum in aerario imperatoris, an in aedibus meis cer*
varenlur. Praeierea cum insulas et urbce majores
mhioresque obtinerem multaa, quarum aliae nieis
sumplibu? aedificavi, alias dono ab imperaiore ac<:epi, nulli eartim prxsidium imposui, nec quo tutius
eas possiderem, ulla cura dignatus sum. Ncc me
quisquani coarguerit, aut fectsse,aut facturum fuisse
quippiam,quod tnihi ulilecum aniiao lneoconsiituissem. Nec in boc, crcdo, accusabum, quod oiio ac
desidia? dedilus, et bellandi inscilia nullum opcras
pretium fecerim.Ego vero non exlaboribus duniaxat
meis, 6ed omnium Ronianoruro lestimonio, non sobim veslro, qui nunc mecuni miliiaiis, sed et qui Byzanlii el alibi lerrarum vmint, veriialem evidentcr
eniiardemonslrare.Ciimnamque mulli,8umiiiiatque
iiififiti, el omncs aeque niei cupidi sint, aliique
sanguine coujuncii, alii amiciliae viuculis insolu*
bilibus incciun copulati, quique multis
jam
annis et compluribus in robus amoris erga me
praxipui docamcnta dederunt, nullus neque veslruiu (jui adestis, nequc alibi degenlium docere
possit, se iilluiii de me criuien nosse, quotum accusor. E l tamen unusquisque platic siolidus
coufiiebilur, me solum talia mobri aon poiuisse,
sed el copiis, ct ainicis longe fidissimis, c l apparalu plurimo indiguisse, ex quo si non vulgo, at
mei amicissimU licerel colligcre, quid sibi vellent
quae ilerenl. 427
*l
aliquid probare
potest, aaccedai licet, et probel. Al, non poierit.
poiesi,
S i
u i s
Equidera qua foriiludine, qua prudcnlia, usuque

miliiari ct superiorum ei noslri sxculi lnuUia
concesserim, probatie aulem moribus ac veritaiis
siudio nemiui, quibus potissimum nunc confi>us,
baec libere sum proloculus. Si igilur neque ex liis
quae ipse eflicere coniendi, neque ex vobis, qui
mecum scuipcr fuislis, vel suspeclus, vcl rcus eorum videor, quorum in me adornata est accusatio,
nemo me jure reprebendet, quasi injuria super
bis rebua succenseam. Decebat enim Augustain,
tesiein ab initio inlegriialis meae, et ejus qusa mibi
cum imperatore intercessit ininiiiabili* eladmiratione dignissimae aimoitiae, ac post obilum illius
pro filiis ipsaque curarura niearuni ei impigne
solliciludinis, non credere sycophantis, perversisque bominibus , sed a me, legilime rectcque pro
ipsa iropcrium regente, ralionea suas suspcnsas
habere. At postquam daemon quispiam ii.vidus et
in pernicie invebenda exircilatus vera el justa
de mc credere non sivit, magisque inimicum pro
aiuico, hoslciu pro socio, et malevoluro pro fidelissimo cxistiinare persuasit, ego quidem in bac causa nibil agere, sed vestrae me scnlenliae perrnittere,
et quod judicaveritis, ia eo alacritcr vobis obsequi
iu aninrum induxi. Imo vero ego primus, quae iu
praseniia mibi videntur cxpedire, edisseram. Vesirum erit aut'suffragari dictis meU, si ea probaveriiis, aut unumquemqiie senieniiam proierre
bujusmodi, qua ct praeser.tcm miseriam lollai, et
k
833
JOANNIS CANTACUZBNl
gifl
fuiuram mnlto majorem impediat, et ciim vos, lum ,

,
Romanam imperium universum conscrvet. A r b i
tror autem, omnibus nobis nihil vel ulllius fore,
, \e\ salularius, quam si ad imperatricom uhro
profecius, ei rae subjiciam, ut pro potcstalc et , *
judicio suo dc me staUiat E l si quidem, ul pa- | ;
irona justiiia?, judicium coitstituere, tempusque . ,
, , ;
defensioni pra?scribcre voiuerit, Deo veritatis p r \
side, lalique appellalione gaudenle (Wlus, omnia,
\
revera suiii, falsitalis et syeopbanlia?, quod ertt
'. ?)
facillimum, convincam ; ct ita lolius imperii inode ,
ralioni' valedicens, et syeopbantiae atque invidiae
, ,
occasione omnt sublaia, privatus vivam, publici

nmneris nibil gcram , nec si quaiHum est mor' . ,
lalium eo mc aul verbis inducerc, aut vi impcllere
cannitatuT. Sin neqne justiti;e heque bonextntis , \ , 6 * ,
ullam ralienem ducens, obtieclalorum scrimin\ , elri
ouiis pcnilus capta 4 2 8
occupata, inauditum
\ ^ :
mc damiiamluai {quod est iniqtiisbimum) deeicve ,
rit, u l ferain oiuiiia bilariler, IongC(|iic maliiu
>
\inctHa, et carcerem, et bonorum publicaliontiin,
, , *
et si qurd bis eiiam accrbius esl, perpcti, qnam
cWile bcllnm screre. * Quis eiiim on niitm c< rfme , * . * ,
iue novit mala cerlissima quai cx boc bcllo pro, :
fluxura eint? quorum lanlum abest, ut auctor csê
, ,
velim, ul non magis ctipiam ea ab alio iiuiucla v i \ ,
TUS coguoscere, quam apud iufcros eorum qua
, $
bic agantur, senstitu nulluni babere. Qua; in com , ,
irniiie Romanis I ono fore judicavi, iiaec suni. Si
quid liis ulibus excogilare poitieritis, rgo, ut dixi, , \ , ^ vobis obsecundabo. Praestal euim, etamsi quid
.
oflendam forlasse, boc mihi pluribus oblempcrami

accidere, qan\ dum mca ipsius senlentia nilor,
, ,
magna quaBdam fclicitcr gcicre.
' * *
, $? *0 ; '
. , , i w
'/, , ^* ^ , *
.
e l
CAPLT X X V .
Re$ponsum procernm, *ppt te de hit rebus seorwwi et cammuniter deliberaue. Prorclare iptum disseruiise;
nec tameu et /aciaf, quod secum Hutuerii, bcilum finiiitm, tcd inceptum iri poiius. Si purpuram induat,
melius rebns communibus provisnrum, cl il omnes iltustres upprobuturos; alioqui inulu grandia secutura.
Vornesticus uomen et habitum imperatoris iietum rejicil, ac denuo tHspicionem amolitur; laudmq*t
torum volnntati pwpter saltttem reipublica: parel; eotque ad fidem et coiisiantium sibi prasteudun
liorlalur; ei aiia impcratarie disterit, ac legaiionem de pace tniileadam censet.
Hunc in m o d i i m magnus domeslicns disseruil. D

*0 -. .
\ . d
Quoiquot aiilcm aderanl opiimaies ct pnncipes
, ;] cxercilus, velut ab una metae et Iingua, E l pritis
\ , }*/ , ,
qaidem ^licebani), ex qno ipsa novilas prr amla ,
ciaiu cuepil, bdinmcjne civtlc cxslilil, nou solum
,
4|iiilibel separaliiu, sed ct comintiniicr onuies mul, ; . , <u 7^f
I A U I I I acsA-po cadem in (lelibt-rationcm adduximus,
, &
pcrinde ul de rebiis ncrcssariis, ac luiitiim
, /
<!ti aiiima uuusquis({iic pcr
aitxie snllicili. Quaic
. " . \
nec jani quid opus s i i , scrntaii opurlebil, cum
, ^ \
propier ê.lulam c l crebraia bujus rei cogitatio -.* ^
ncm pridein nos veriiaiem invcuissc arbilremur.
\ * :*>0 :*
Oralio vcro lua, quie et nccessaria, et outnibus
5
s;2
HlSTORIARUM LIBEH 1 .
\ , \ aquc tilia futura sinl cum inlelligere, tum aliis

suadere dedit. Elenim civilis belli delrimenla,
;, \ ?
\ quae ei tc borrerc, ut gravissima, dixisti, nos simililer perhorrescimus, et loto peclore atque
& omni provisione laborandum censemug, ne in illa
, , \
incurramus, quique boc bclhim dirissimuro susci/ \ ,
lavit, commuuem hoslcm c l insidiatorem, quqrte
;
illud disturbare potest, si id negligat, 4 2 9
'~

publicse proditorem, raaligninn, invidiim, comnm , \
nisque salulis peslern ducimus. Igilur iiiruin ic
, \ ,
fcec facienlc, quae prae lc lulisii, bellum toJlatiir,
,
an poiius inde incipialur, coitsideremus. Si nam\ , \
que, ut afliririas, judicibus te sistens, refutalis
. ,
, ,
sycopbantis magisiralum dcponce, tantam intqui\
laiem ei advcrsus meriia tua ingratum antimim
delcslalus; aut indicla causa coudemnatus, atro
; cins pleciere, ecquid eo dementia? nos venturos,
,
aul ila bumiliter el illibcraliier, coniraque gloriam
, \ ex antcacta vila colleclaiu de nobismei scnsuros
, "
pnias, ut pro niancipiis Apocaucbo hoiuini igno ; , \ bili prorsus ac plebeio ad nulum scrviamus? C i . ;
liws quisque nostrum inferorum caliginosa loca
, *
subcunda (75), et cnm morluis babiiandiim s(a, , lucrit. Scd alii quidem Tmox pro copia prccsenie
;
pc IO Marlc rebeilabimus, unusquisqtic suam cui
* piaeesl urbem suo pnrsidio defensando : alii ncs
\ ,
Alexandro Moesorum jegi, alii Slepbano TribaUo . , rum principi dedemus, consullius rali, Barbaris
, ,
magis (regnantibus lamcn), quam beri et midius
tcrtius in coniempiti nostro versanlibus servirc.
, , Ergo binc non solum bellain mutuum conilabiltir,
- , omnibus imer se populantibus, et inslar bosiiuin
, exler*o%um, si non etiam ampliue (quaudo scilicct
. ,
mutua nobis exploratiora sunt) Romanas provin, ; * cias devagtaiiiibus, sed lolius quoquc Romani int *
perii subversio consequelur, non modo mukie
,
urbibus, sed exercilu ctiam et amplissiniis vech \ ,
galibus amissis. Ex quibue boslium potentia, quai*
\ quam ei prius vcstras non iinpar, augesccl, Ro \ - maiiorum conlra minuelur; tinienduinque ne in , ; ' vidiosus ac declamaius ille Romanoruai principa , tus omniiio pereat, Moesisque aui deterioribus
\ , \ - Barbaris serviai; dum indigenae iniestinis discor, ,
diis ac eediiionibus sese perdunt, quanlum pos \ ^ ; , D gunt, et hosies auxilio leroporis uleiilos, quo nul *
lum esi validiu, foris incumbunt. Omnia potro
\ , \
circumspicienles, imninentesque clades reformi
; , ; danles, nibil novi dicemus aut consulemus : ve ,
rum qiuc ipso imperator in rem comniunem fore
,
opinabaiur, ei superstes adbuc, ut faceres, insia
,
bat, et moriens simul hortabaior, et in exlremia
r e
Jacobi Ponlani n o t .
(75) Cicer. Tuscul. ex antiqua tragoedia :
Adium alque advenio Acheronte vix via alia alque
\uidua
Per tpelunca saxis structas atpsris, pendenitbus,
ituxtmUt ubi rhjida consiat, el cra$$n catigo ;nl/Vram.
Qui locus ex pFJiLcipio Hecubx Euripidea: expressus vidctiir.
PAIROL.GR
CLIil
t
" \ ; .
Adsum reliclis morluorum vnllibu*, et tenebrarun*
portis, inquil umbra Polvdori. Cene eiiam d i v i n *
Lillerae, Job cap. x, illa loca nominaiil terram tenebrosam, et operlam moriis caligine, terram miseria et lenebrarum ubi nullut erdo, tcd sempitcrnut
horror inhabital.
%
27
843
JOANNiS CANTACUZENI.
814
mandatis dabat, id est, ut ornalatn imperatorium * , ^^; ,

tn te capiae, el ad rerum moderamina impensius

incumbas, in quo solo uialorum siia est depulsio.
\
Quippc non modo qui coram adsumus, sed et alibi
, \ degentes viri illusires ac potenles usque adeo
\ ,
boc facto non indignabnnlur, ut 4 3 0 etiam diem
,, ,
illum, quo civiles discordias sanare iicebit, festu.ni
, )
numeraluri sinl, omncsque cupidissime te impe
ralorem salulabimus, cujus hnperio non hodte,
. :
sed antehac semper regi consueviinus, et honorero
\, \ benevolenliamque quanlam iniperaiori debenras,
\ ,
aut ei proxtmo, tibi iribuemus : ipsique belii
* ,
auclores, cum se nuHo negoiio euperiores fore
:confiderent, si le imperatrici boslem faclum ru \
niorera circuniqiiaque spargcrent, ubi res retro
tonversas et adversus auimi senteiUiara evenisse & , , xattk
,
\iderint, levitatem ipsi suam accusantes. vclint
nolint ad pacem inclinabunt, si comuiunis salulis \ \ *.

vel lanl-illa cura tanganlur, nec ad suum ipsortim
aliorumque omniuni exitium facere ac moliri om- -, ^ .,
iiia decreverunt. Quare cum et ex nosira, qui le ,
aequimur, ei ex boslium parte aliud reipublic ", \
salulare nibil appareat, rcquius est noslro consi- , >
, ,
lio, quemadmodum iniiio pranmisli, quani tuae
raliocinalioui parere : unde nibil commodi in pu- , \
\ \
blicum rcduiidet, sive le sycopbanla? perdiderint,
aive irae indulgene, in otio. vifere elegeris. Econ- \ /..
irario oinniiK) geditio, tumukus,
forlunarum
,
direpliones, milie caide.*, amissio liberiaiis, eversiones urbiuni, et quod apud prudenies esl eala- _ , , & ? ,
iniialum caput borrorisque pleuissimuin, sub Bar
baris servitus, quam ipsi, civili boc bello nostra , , ,
adjuli, nobis imponerc eonabunlur. Q u a A g i l u r
jiobis ct caeteris universis visa sunt conducere, , ' * b x c fuerunt. Tibi uurumvis licebit, aui impen- (knles casus averlcrt, aut privala seclantefii com- * * , , ,
\, ,
nioda, aliorum curam i a posiremis poncre, ai
comiooda vocari queuai, quoruaidam ioiprobitate , \
eflfcngum, tamoruin incoaamoderam sulam et pra> \ ,
cipuAni causam Roraafiis exstiliese. Hsec optimalee , \
et exerciias principes maguo domestico respoti- - )
deruut. Qoi petilionem aBquam, c i eos vera et . "
CWM raiione cougrueiilia conjectare ceruens, ideo- , f .
que tara clarai verilati nihil habens quod ebjt- ,
ceret, et tamen iuutaiioiiem admodum refugiens D , ,
, (
ac detrecians, quod plerumqne ex bajusmodi
mulalionibua maia naad solere baud nescirei.aia *
cunctaiu, el quid potisbiiottm diceret ineerUis * ânimi, alioque&ileiilio conveniuoi dellnens, Ofiimbiu . \
ad audiendum aiiresarrigeniibita.iaudem vix,veluti , \ ) ,
fluciuanliuro cogitationuai cooCaaione pulsa, Prio- 6 0ris placiti mei, iuquil, uibil dc slalu prxsenti iramu- , u\
tandum, neque novandum quidquam, nondum me , \ .
pocnitet, maloque non facullalibus modo spoliari,
,
431
sed si necesse erit, eiiam cruciamenta in
corpore meo perferre, quam bellum civiie iiilrodu- ,
êre. Mccum eniin juxta noslie, quam ab adule- , hanoiu

ftcentulis odcrim, aliena rapere, et Lxiari deprae, \ *;dandis, perdcndis oceidendisque hominibus.
845
8(
, -
,

, , ,
,
, *
,
*
,
. , , , , \ . " "

, \
, - '

. .
, , , ,
,
\ ,
, \ , \ , '
, \ ' \
, \ .
*
, \ '
, , \
Q

. \ ,
,

,
*
*
, "
, \ ,

, ,
\
.
\ , ,
Preterea apud Barbaros et Crxcos eolum,

quoruin pcr aures necessitudinis mea? cum imperatore fama pcrvasit, sed coram sole lioc, ei ei
quid aliud inanimum nominandam est, erubeeoerem, si nunc posl ejue obiuim hoslis viderer illiut
flliis. Non tanlum cnini pro ejus vila meam aniitlere, si iicuissct, mirabiliier voluissem, sed et post
ejus mortein (oculnm oiutiia itituenlem leslor)
uxori el liberis quam opiime cupivi : ouniia facere,
ac subire omne periculum paralus, ei ut ab iilia
abesset omms inoleslia, el ut res Romana ad gio>
riaui el felicilaiem, tue bunc cutum nttiuente,
eximie proficeret. Nnnc vero non niinus post bciImn ab ipîs nulla de ceuea et injusUtftime, ut
pgo diwre ausim, proiiwlgalum, dinssima eustinerc praeopto, ne vulgas nos imperalrtct ad imperium eripiendum arma inferre suspicetar. Quoniatr
vcro scio, 9i me a gubernuculis subdaxero, n ajor&
ft sacviora mala inipendere, netc aucloriialewi
vestram aspernari queo, inviius, e l velui in iuaiiifestum discrimen me projiciens, nulio desiderto
gloriu, qua humma eliam in boc babilu fruor,
nequc pevuniarum gratia (quas enim habui pene
innumerabiles, diripere volenlibus rtliqui), sed
veslri et commuuis Rotnanorum saluiis gralia,
qua: me manenl m u l a et grandia pericala, praespiili securiiati amelero : qua?que inilrimel videbanlur uliliesima, non quasi a negotihs abborrenli aut
iwprudemi, sed nullaai beiloaiisam dare cupienli,
ea libens dimittam : et quu sic vuiils, i vesira,
u l d i x i , ulililalis graiia, alius fiam. Veruotenimvero, quia non ul opibus abuiidem, sed vobs et
coBimuni siudeos, hunc sutum assiuno, nonmique
justuju nequc pium essel, nuiic vos omoes aequaliter ad boc me cobortari, et docere, jiullam aliam
pratLr banc salulis viam esse : paujo auiem posi,
rc secus quain velletis proccdente, aliuin aJiu dcfugere, ac sibi quidein pro occasione et judicio salu
tem quaerere; me autem solum in iis pcrk-ulis
deserere, qusc ego, u l vobis omnibu* licerei secure
vtvere, adieriaa, cuni pericuk) omnino carere ac
salvus esse potuerim. Hoc enim no.i lantum raibi,
sed et vubis majorcm in modum incoinmodarcl.
432
gubcmalor navim scrvabit, si
* , ^
\; , \
, ,
. , *
, * \
,
, > ,
, *\

, ,
,
,
,
. \ ,
nauiai ob discordiain eum adjuvarc desierinl, qui

bus ip is pcreunle navi spcs saluiis nulla reslat.
Oponcl eniin nos omnes conscntienies, el loleranliara in adv^rsis parem adbibentes, sic demum ardua fcliciier gercre. Nam et veierum nnllus cessaudo, desidendo, tardando, sed quemvis l.borem
durando, meiitequc imperierrita adversa sufferendo de boslibus lropa:uni erexil. Jain s, cui isla
DOO placenl, nec sludio mei bic perscvorando
discriiuini se exponere vult, sed magis penales suos
sibi servandos, quam relictis quge sunt in manibns, vana spc pendendum exislimat, et libere
paiofaclo animo suo domum redeundum, niliil ob
id mali meiuai; xque enim alibi vivcns mibi cba
rus crit. Quod si posl tantam %quiialcin ei dalam
H a u < J
47
JOANNIS
CANTACUZENI
848
a me bbcratem mabficus exsl'lcrit quispiam, el \ . .

ad iladtm peslemque lenuiorura sc converterii,
, iciat ee meriium supplieium non evasumti),*sed
,
exemplo suo docturum alios sapire, ct t.ililms ne- \\
quiliis abslinere. Ego itaque vestra alkrumque .
aalutis cupidus, consilio veslro sum obscctnus. Vos , autem qiiaeso, ut vesirae majortimque gloriae mc- , ntores, quam par est forliludincm prastclis, et
. , , -,
in bosies bello nos ultro ei iniquc lacessenles,
\ ^, ,
acrilcr dimicctis. Me aulein animus adniom:t con *
iidere, Deo oronia jusle dispeusanle, imra brcvc , \ .
,
lempus, et illorum qui per nefas ad arma prosilueruut improbilatem, et veslram conlra probila-
tem atque justiliam notam fore. PraHerea tainetsi , '
prior legaiio adeo ncfarie prau<*rque ralionem in- , .
]' riis afftcta sit, uibilo minus altcram ad b e l l i a u - , ,
ctorcs millemiam arbiiror, til quemailmodum cae\ , lcris omnibus, sic aniini alliludine nos superemus
, ,
ditin non s< lum ipsi bellum uon ordimur, sed jara
\ '
publice ab illis iucboaluin aversamur, pacemque \ .
\
vi lumenter cxpeliiuus. Forsiian, elsi antea, cum
, facile se nos domuuros speiareut, legalionem re ,
pudiamiU, nunc cernenles conlra exsp c l i l u i n sibi
, '
evcnisse, meliora sanoraque consilia capessent,
, \ .
nosque muhis laboribus, ac defaiigationibus, et
' /
aiios niaiie oimiibtis bollo importandis absolvcnt.
, \ . , , , \
, , ,
, \ ^ \ , , \
, \ ,
. ,
* ' , \ ,
\ , ' \ ' ,
\ , \ {
, ,
\ ', \ , ^
.
433
CAPUT .
Proceres te per$nash$e latantur, gaudet totut exercitus. Evocantur alii Didymotichum, ut ejut erealiotu
inlenint. Urbibus Thraciai et Macedonia obedientiam imperat. ISon idem omnium semus. Ulierce intercepue Byzantium feruntur; exsultanl adcenarii. Mittunlur gucedam matri domestici, ti quid retponderit.
Faculiatum proscriplio et direplio.
Haec ubi in conciouc disseru.il magnus domeett- C \ ,
, \
cus, prsesentes onuies ejtis oralionem cpminenda ,
runl, Deo gratias agenles, quod ei imperatorem
csse persuadcre poluissenl, per quem se omnibus
.
dtfticultalibus exemptum i r i confidebant. Delndd
e coiuione digrcssi, aliis quoquc quid convenisset \ , \
narrabanl, communemque diem festum cqllxtanles \ , \ .
;
peragebant. Magnue auteni domesticus ornatas
\
imperatorii conficiendi negotium iis dedil, quorum
,
eral isia provincia, et postridie juramenlo delato,
omnes ei benevolcntiam, germanamque et imami- ( ,
naiain fidem juraverunt. CaHerum anlequain hoc /.
, belium oriretur, cum expeditionem occidentalem
, ,
adornarct, mercenarium mtlileni pnemiitens usque
. , *^
ad Macedoniam proccssit. Quotquot prxtcrea
49
;. ,
, 5
', \
\,
,

, , *
,
^ * \
. \ \
' & ;, ,

, ^,
, \
, ,
\ .

,
>
, \
, \
\ ,
, , ,
,
, *
, -
850
Morrbam h&bilabant, elqui eranl in iirbihu.3 Rho*

ilO]\e$ Romanis parenttbue, miliies mulii ac strenai
sab MatlhaeoCantacuzeno, magni domestici seniore
filio, Cbaterdicen Thraciae palris*jussu cura duce
profecli, ejus advenluin ibi praestolabanlur: qios
stalim per liileras Didymolichum renunlialioni
seu crealioni suae inicrfuturos evocavit; qui ciira
procraslinationem adfnerunt. Insuper fraires uxoris, Joannem et Manuelem, Andronici Asanis
filios apud Beram casiellum Thracia? in vinculis,
ut dixiuius, detenlos missa sorore cum cihorlibus
educi, el ad se Didytuolicbum perduci, caslcllumqae praeskbo eomnmnire, ei prefeclum ex amics
dare jussit. Citm aulem propier ornamenla imperatoria comparanda mora fieret, et miuime cunctandnni, occasioque ueuliquam amillenda vidcratar, cuin, qui crant Byzanlii conlinenter bellarent,
nibilque non lentarenl, etiam tpse ad omnes Maccdoniae ei Tbraciaj urbes litterae dedil, quibus
mandavil u l sibi jam Romanerura iroperalori deelaralo obtemperarent, qui subjeclis parcere et
benefacerc, saperbos debellare possei. Sejuncikn
autem cives potenliores, et quod erat m unaquaque lnililum, ad suam aucloritatcm ac ftdetn per
epislolas alliciebat, 4 3 4 prisiinornm benefieiorum illos admonens, majoraque ei insigniora
promillens, si nunc illi favere, ci partcs cjus
sequi ac tulari vellcnt. Subscribebaiur porro nomen ejus pro more impcraloruin cinnabari, et
, \ C adjungebaalur litleris ex gravi armatura ei sagillariis inanipuli ad urbes, quas illa custodia facile
, retenliHn tri sciebat. Has igHur liltevas ad singu , \ los allalas, alii libenter accipiebant, mandata se

, , * faeturos recipientes; alii rem indignabantur, opinantes nibil boc aliud quam a legilimo imperaioro
\
defeclionein esse. Vcrumtamen polenlia futuri im
0 . peraloris terrili, cum, qui apud eo* optbus multtuu
valebanl, et ab illo slabant, etiam eo.!ein incila
* ,
rent, lilleras quidem suscipiebant, sed lamen. mox
, *
' , velut a sacra linea talum movenles (76), nova
niolituri videbantur, si tcmpua nacli essent. Qui
; ,
vero prius ad Palaeologum seqvendum pellecii

erant, eorum alii labellarios comppchensos ct
, \ '
spoliatos cum lilteris Byzantiam vinctos in4ttebani,

, ^ alii, quibus moderaliora placebant, iitleras conteinnebant, scseque ad resisleiidmu. invaderen
tur, comparabam. Pluriiua bujuscemodi epietolis
. " '
Byzauiium allais, pattiarcha et cjii9 socii, qui
,
uiiper magnuin doiiifsticum apnd imperatricem
\ ;
, ,
tyrannrdie atfectal accusarant, omnigeua volup $ . " i.ite baccbabanlur, lilicrawjue bivicein ofiienlari , :>
tes, Non ig tur, inquiebanl, male augurabamur ;
, \ ,
dextre mcnlem cjus conjectavimus, ipsoque nos
Jacobi Ponlani nol.

(76)
Sacrce linece talum moveo, proverbiuoi. de
iis qui ex'rema parant experiri. Id Julius Poliux,

R b . i x , cxponensait, a ludoqiiopiam teseerarumesse
natum. Lusuia auiem fuisse hujusmodi, ut ulrique
ludenlium cssent calculi quinque, tolidcm imposki Uaeis : uside ei bopbodes dixerit, -
, id
csl. tesserce quinque Unearum. lnter
eas lineas uirinqu^ {uinas, unam luisse mcdiam

quam sacram vocabanl; unde qui taium movissei,
is sacra? lineae calctilum mov^ni dicebaiur. id vera
non tiebal, nisi cum rcs posceret, ut ludensad extrcina confugerei auxilia. Vide plura apud Cbiliasteiu
851
JOANNiS CANTACUZENI
o&
vera tocutos opcre sialiiu pulcbre demonstravil; . \

muliaque in illum probra, ciiara turpissima, ad

majorem conluiueliam inverecunde inlorqtiebant.
Augusta jatn crcdens magnum douiesticum aper-
iiiin essc bostem, de lilterig illis paucas quasdam
, '
ad ipsius malrcm, quse doini custodiebalur, misit,
, ,
iii iiiinm iju cerlissimis videlicet lesiibus convin- , '
ccret. llla respondit, bos sermones nibil conira se
:,
valere. Prius enim, cum Giius apud eaiu reus
\ agcrciur, crimina demonslrari debuisse : ita pro* *
feclo nibil borum eveuisset, ipsamque pro se et
, \
fUUs, iusupor pro lolo Romano imperio salularia
. \ *\
quxqne ab eo oblenluram fuisee : cujus sensus
umnes perspexeril, alque ad bcne, quam ad male
,
faciendum proniorem cognovcril. At nunc post
*}
diligenlfm cuslodiain, qua nulla sua culpaab ipsia , .
sepialur el posl injuriam ejus legalis de pace ve
nienlibus, et ui in judiciom vocarelur, ac si essei .
perjurii conviclus acerbissime puuirclur, poscenli .
bus irrogalam, 4 3 5 quamnam ab eo regie, utipsi
, '
drcunt, faclorum rationem reddal, eive iilius has
' , \ '
lilierae sint,sive non t i n l . De litleris igiturnibil se
,
responsuram, suasuram vero ipsis, quae optima

pulcl, si inodo parere velint, nempe hsc : Ne filium
, , despiciam, neve eum quasi nibil magnuro possit,
^ \
conUiinnant, cujus potentiam, prudeatiain et usuni
' ' \ reruin, non Romaui dunlaxat, sed et Barbari
, \
longe semoli baud ignorent; et quam primum
,
legalos ad illum de pace miitant, ralionem ci qua
\ ,
9
aela et ver!o et re emendet, eiiam si quid in- Q ,

\ ,
emendabile conligisse fidealur, non defuturain.
, \ ,
fci aliler aentianl, ipsi vidcrint, quomodo et sibi
*
et reiptiblicse recie consulani. Hactenus ad accu
ationem maler magni domeslici. At vero qui
, . &
missi ab impcralrice venerant, ut in mandalis
, '
habebant, sedibus cductam, iulra palntium custodiae tradunt: ea eral ab Androntco primo impera- . ' uivw
, \ , \ ,
tori aedificata dowus. Hac pro carcerc uluutur;
' ^
facutlales qu;e plurima? erant, proscribujnt, prseler
'
?rgcntum, aurum, gmumas et margarilas; ea enira
, \
ciam prius extub ral. Triiici autem, hordei, fru
gumqtto ei frucluum reliquorura intinila copia,
non ea lanium in qua degebal domus, prope pa- ,
. '
latium, refertissima e r a i ; s e d et juxia GorgcpeGUIII raonaslerium alise pyramidau magis adbuc \, ,
.
variis exslructa? frugibus visebanlur. Orania bsnc
. ;
iion in coromOnem usum, sed suum ipsoruoi et
,
bclli insligatorum, quibus jam erant commissa
, ,
^ 8 ) 3 , affalim
expcrtabant. Post etiam
* ' **
nmico9 et familiares magni domesiici scruianles,
grandem pecuniam invenerunt, parliro quidem
& \ nonnttllis prodenlibus, spe simul inde lur.randi
,
aliquid, ul qui plane ncscierinl, quanta ab iniiio
xal
dcposila fuisset, parlini caeteris per flagra, quae-
slionesct varia cruciamentorum genera indicare
. ,| , \ , \
coaciis. Mulii item nibii illius Jeposiii habentcs,
,
proptor solam cum eo ramiliarilalem suspecti, dire

afllictabaniur. A c B y z m l i i quidi*m baecactitabanlur,
, \ ,
maloromque Ilias mag:.i domeslici amicos obrueral.

851
HiSTORIARUM LIBER III.
854
" & , , , \ . \ \ ,
, \
, * , * \
> \ . \
, .
\
.
436
CAPUT .
Alagnus domesticus Didymolichi ornniutn imperatorium capit publice, eique leriio loco et ejns uxori
acclawatur. Epnlum imperatorium et dies fe&tus. Mira qua* in Canlacuzeni imuguratione cotitigerunt,
futurorum prtetagia Epncopo Dktymetiehi se commendal, cttju$ responsio el visum memoralur, additurque domestico ammiu. Laus illiu* episcopi facuU&te vatictnandi, ei exemplum nadicaUB ab to iwwocentito tn femina.
\
,
^ ,

*
, \
\ .
, '

*
, ,
' \
.
, ' ,
/
,
\ " '

$ \
; ,
\ .
; :,
* ,

,
* -
Didymolichi paratis indumentts imperaiOTiie, et

die novi imperaloris creandi praaeate, omnes qui
iu urbe erant, noa modo nobiles et e^nsajigninei,
sed ei proeeres ei auiiles ad ejus xdes confluxrre.
Tura novus iwperalor primumvestena imperatoriam
induil; deinde ineaaspeclu omniuoi pedes crepidis
purpureis exornal, quarum dexleram ei sanguine
proximi, sinistram ex conduciitiis Laliiiis, nobiliiale et splendoro generis primi imftucunt. Imperialeoi
antein liaram ante iinoiaculala? Virgmis Dî M i t r i s
imagiucm hunii posilam mami sua lollens, ipeecapiti
suo iniponil.Mox prxcooes arclamationem iniperaioriam pr.i eunt (77). E l priioum quidem Anaa& August
aiclamatum, luru Joauni lilio imperalori, loriio loce
Joanni Gantacuzeno imperaiori, cunt Irene conjuge
imperalrioe. Eodetn ordine in sacris, imperaiorum
et simuiter Joamiis patriarcbae fiebal meniio. Post
applaugym equo insidens iuiperalor, alits ooimau**
qiiotqual erant, ta equis prosequenlibus, leiop'uiB
magoi marlyris Georgii Palaeocastrilae (78) pelivii,
eumque precibus veneralu*, gratias egil, elquibusdam de Laliois auxiliis cum soiemui caenuaonia
equeslrem dign laiem contulU.lIioc in palaiiuni reversus, cuni uxore magnificentissimo accubuitepulo^
frequeali coxoua, uLimperaloribus sulet, circttmstaule. Epulanlibus Joannes clMaauel fraires Irenae iuiperatricis, el Joanncs Angelus imperaioris eunsobriaus winUliabanl. Ilaque diem ilium novi i a i -
Jacobi Ponlani nolce.

(77) Supra. lib. i , cap 41, dictum de acclama- C
tionibus. Oui lubet, legat acclamaiiones senalus in
Alexan'drum Severam, apud Lampridium.
(78) Epitbeton Gra?co Latinam
Grvlsero oostro ideiur. Ncc inirandum, inquit, si
^ ^ recentioribus Graccis in usu
e s l , formavii ^, et coraposite .9 , nibil vnvm i boc ênere nan audent novi
4;reci. Hinc eliam apud Curopa'aiaui.
Sed sanctutn Georgiuni Grxcis Lalhiisque lam celebreiu nominari veterem aul anliquum miliiem,
cura a Graecis , et abis bonesiioribus
muliis epiibelis ornelur, non placet, quo Ht. ut
aliuin Georgium fuisse exisiimeu, et nonifn
csse nomen ejus patria. Nam Palaoca.>truni vocatur a recenlioribus Grxcis, et ab
llalis Paleocutlro Iunus urbs Creiac, idemque
iiuuien babei Minoa porlus Creia?, ul tradil Orielius
synonymis oribograpbicis. Hine istum Georgiaittnatum, et ul ab illo veteri discriniinarelur, D a ab bistorico appeilaium credo : sicut
et alius qindam Georgius martvr nominalur a
GraBcit Lironioia, de quo etianx tiarigrobg. Rom.
24 Augusli. Nibil praelerea de Georgio PaLcocastrite bacteaus comperi. Si quis tamen velit, celebralum illud apod omne9 Georgium marlyrem
inlelligi a Canucuzeno, cuin hoc non contendam.
Hoc enim probabile esse, vel iltud est argumeiilo,
quod 1 anlacuzeuus muUos in boc teiuplo eqoeslri
digaitate ornavii, forlassie, lauquam in aede genero&i equiiis, equeslriumque ordiiiimi patroni. N^c
rarsan a vero aberrel, qui arbitreiur, nomen hoc
Pabtocastriue veaisse sancto Georgio ab ipso loco,
quo Didymoiicbi colebalur. Qu[d enim usilaiins
quam nomina iudere divis a locis in quibiis coluniur?
S55
JOAXNIS CANTACUZEXI
85S
peralorcs ii auro conspicui panegyriea celebritaic ( ,

'
iusignem percgeruni; quique aderant el dc pro , ;*
coribus, el dc exerrilu, nihil quod ad diei fesli
liiaritalcm faceivi, omitlebant. Poslridie vesles ),
auri subieitiine p cluraias doponcntes, caudidas in- . '
ineruni, logeniium imperatorum argumetitum (79).
Mulalionis causam imperator presentibus ape- \ . \
;.
n i i i . Pridie propier festum diem illas alias induis&e,
;,
437
)M praplerilo, rursum irairis et impc 5 \ / \
ratoris morlem sibi lugendam. Sed oper prelium
nonnulla memorare, qua> in crcatione imperato- ; '
.
rum muhi nolare consuevcrunl, eorum 111 posle'. ,
rum foriunae in utramqtic parlem ceriissima signa
\
cxislimaules : si modo lalia a snpreraa Providcnlia
\ ;
manarc, divina scilicel el occulla qaadam v i , ac
B
puris tanlum mentibus cognita (quas Deus bnjus- ,
cemodidonis dignari voluii) rcs bunianas dirigentc, ,
ct non per ee ac forluito accidere arbiiramur. , \ . "
Kora enini inaugurationis, qua novum iiupnratorom

ciilhim sinnere imperatoriuni oporlebai, bileriorem
vcsiem p us arquu slrrclam esse conligii, ut quam- ^ ,

via niuhum distenta, operire corpus non posset,
exicriorein planc contra, plus ju>to laxam. lam- , etsi ambas idem feeissel arlifex qtii aniea niu!l;s
,
sa?pc ct babiles alqoe apias confcceral. Tuui
assisiens quidam familiarissimus praedixil, priu- '; , \
^ , \ ;
eipia illi adnioduin arcta et difficuUalis plona
; ,
fore, quomadmodum nunc inlerius indumeiitnm
corpus nimium asiringeret, stibsequenlia cx dia-
mclro opposita, iiimium lala , remissionis et G . ^5 , qniciis abundantia. Eadem lucc, duin missa? sa<ri ttcium confll, evcnit ut in Evangelio ilia seniemia
, , ^
recitaretur, qua Salvator noslcr el Rex sseculo- , ; ,
rnm Jcsus Cbristus , ad discipulos dn futuris , oorum casibus disscrens, ait : Si me persecuti , ,
aiuif, el vos persequeniur; si sermonem meum
,
scrvaverunl, e l vestruni servabunt. Quae verba ^ arripienies qui aslabaul , improbos ac perditos .
b')iiiines et calumnialores, quibus saluiaria Clirisli
itiandata minime cordi sinl, imperatorem prodige
, \
evprompta in ipsum in&ania sua pcrseculuros , , '
aiebaul, quumodo Jtiinirum Judxi quoque Cbrislum, ;,
bene dc ipeis meritum, omnibus nervis persecuii
.
sunt, et quidem a 1 tempus prsevalituros, queniad, \
inodam el 11 pncvaluissc visi sunt, ctim Liberalo- , rein occidermtt. Deinde vero bonestos ac probos,
, \
ci mandaiis Cbristi dignos, sermonemquc ejus ser- ^
vanles, eiiaiu imperaloris sennonem servaturos,
\ ; ;,
ojusque jussa omnia coinplexuros. Hujusmodi ex
, , , I ^
bis multi vaticinabaniur, q a postca evenlus fer- ,
iue comprobavii. Cancrura ipse imperatur cum (/) , ;
:

(79) Nonne candida vcsti polius gaudii el liD- Japoncs. u l scribunl Patres nostra? socieiatis. iritiliaB argumenlum esi? Sane-esl. Si*d fuit cum
stis color h^bemr albus. niger lawlus. I.aque ctiaiii
apud S\racusanos >iri fcmiuaeque, iteni apud Ardntics-ilani operam ul quam nigerriuios ct spieugivos candidis in luclu vcsiibus ulcremur. Apud
d nli s prao nigrore sibi facianl.
Jaccbi Grelsori \.
(h) Episcopum Didymoiiclicusem
commcndat
propbetam fulura pr.ndicere gnarfim. D'uimus lilro
Caulacuzcitus, lan.iuam aiiraculoruui eflecloreiu, et
uriuio probabile osse alienis ab Ecc!cs:a. ut schis*
857
HISTORIAHUM L I B E K III
85S
\ \ Didymoiicbi episcopo multum Iribiwret, eiqne tit

,
divino horaini auscullaret (quippe qui alias multis

malicis et breiicis, aliquando graliam miracula
cnlis el vatiriniis prodiia, commentifa. vana, fannnmilla patrandi conferri. Idem pari verisiimlitunalica, nralignique spiritus partim ludibria, partim
d ne aflirmaie licel de dono propbeliae. Non ighur artes el.lecbnas fuisse, nt istos in scutel coepio el
miruni* si quid oliain per bunc episcopum heus
suscepto scbisinaie per ludiiicationcs istas reiineret
supra natu- vim el facullalem prapslilil. Ascribam
ac confirmarel. Cerluni enim est d;ratoiies naturali
vprba Eutbyniii, qui explicans illud Matth. vu :
vi et perspicacitate mulla nosse, quae bominitm
ilulti dicent iwtVii in illo die : Domine, Domine,
scientiatri fngiiinl, eaquc fainulis suis patefacere
nonne in nomine tuo prophetanmus, e t c , quibus
posse, ut propbolai appaream cum veri prophelae
respondcbimr : Nunquam novi voi, ita scribii : Si
non sint, u l docet sanctus Tbomas lrc> paulo ante
indigni erant, quomodo ei$ operabatur Spiritus san- noniinato. Cerluni prselerea esl, da-monem ob occtus ? Omnino propler duo ista fiebant : nempe, nl rnltarum rcrum vim el energiam sud quam oplime
gralia Dei liberatitas etiam in indignos diffnndi perspectam el exploralam, multa palrare posse,
demonstraretur, et ut per ipso aliis btneficinm qune miracula videntiir, non quia lalia suut, sed
conferretur, qui videlicet ab illis curabantur, vel quia bominibus iguola suut : de quo r.opiose sanqni opera illa admimnda intuentes credebant in
CMIS Tbomas lib. ui Contra Gent. cap. 103, et
Christum. Non ergo eos admirari oportet. qui viira nonnibil etiam i , p., q.110, a. 4.
cula operabanlur ': neque enim teipsi* quidquapi
Nec niale monent doclores, quod ad propbetias
conferebant, sed Deum, qui c.um Uli iales euent, arranorumque revelaiiones atiinet, primo omniuin
gratiam tamen illis prtvstiierat. e\c,.Naw licet iudigni considerandam csse fidein ejus qui sibt revelatioe*$ent gratiam lamen acceperant. In veleri auoque nem diviniius faclam ailirmat, nuni videlicel sit
Tesiamento in multi* indignis gratia operabatur, ul
calbolicus, num baereiirus, num ethnious : et ai
per eo$ aliis beneficium ptattaret. Sed hi quidem quidem a vera fide sil alienus, inagnain cautionem
fiiem interim habebant , licet vila reprehemibiles adbibendam, nc fallauiui', ob decipnias l i a T i t i c o eisent. ' autem cum fide el \conversatione rum et scbismalicoruni, quas incaulisin boc a r g u bona esset alienus, prophetabat. Quin et Pharaoni mento paraiu : dum varias visioncs, revelalioucs,
et Nubuchodoiiosor et filio ejus Balihasar, cum divinos insiiiiclus ei impulsus comminisciinlur ,
pietate alieninmi et sceieraiittimi essenl, Oens
cnm non a Spinlu Dei, sed ab i l l o , qui omnis
fulnra demonslravit propter aliorum gubernatienem. improtiilalis auclor esl el arcbileclus agantur.
Sed quid de hominibu* dico,cum el in asina Balaam
Lege Delrium nosirmn lom. II Magicarum ditquisiguam demoMtraeerit virtutem, voce primum humanh liunum cap. t, q. 3, secl. 2.
collata, ut eatn ipsius ascensor intelligeret} Hac
Quis dubiiei tnullos ex scbismaticis islis fecisse,
Eulbymins. Similia in eumdem sancti Mattb.ei
qiiod fecit olim presbyler Donaiista, qui ul alium
lociim divus Hicronytiius. Prophelare, inquil, et vir- ad Donali casira Iraduceret, mcnliebatur, angehun
tutes facere, el dmmonia ejicere interdum ejus sibi apparuisse el iuiperasse, ut ipsum scripla
meriti est, qni operatur, ed vel invocalione nominis ^ cpistola ad Donatistaruin panes vocarel. In qiiem
Chritti hoc agU vel ob condemnationem eorum qui pulcbre sanctus Augusiinus scribeas ad illnni ipsim,
invocant, et uliluatem eorum qui vident et audiunt
ad qiiem presbyter Douatisla lilleras dedcrai: Si
conceditur, ul Hcet homine* despiciant signa facien- libi ipsi angelut asliiissel, quem tibi ille propier le
te$ lamiH Deum nonorenl, ad cnjus htvocationem asliliste, quantum arbitramnr, asluta novitale confiwit lanta miracula. Nam Snul et Balaam. et Cai- fingit el h(vc ipsa tibi dixisset, qnce iste mondato
phas prophetarerunt, nesciente$ quid dicerent; et
illiui tibi $e insinuare dicit : oporleiel te apostolica?
Pharao et Nabuchodonosor somniis fulura cogno- sententice menwrem fieri, quce ait: Licet Mtt, aut
icnnt. Idem doccl de propbetis S. Tbomas 2-2,
angelu* de codo vobit evanyelizavmt prwler id, quod
q. 172; a. 6 ad 1 et 2. Apud Juslinum Martyrem
evangelzavimus vubis, anathema $it. iixc sancius
propouiuir bax qu<r.st.o lib. Qumt. et Respont. ad Augustinus, episl. 465.
orthodoxos : Si res fulura^ veluii bellorum viclorias
Mira camt Philotbeus de monacbis motilis Atbo
et hopwa, hostium incursioues, et urbium per eos in orauone 12 conlra Gregoram , quasi propbt*ii;u
qui illut oppugnarunt, evenione*, prmlixerunt pro- dono claruerim, et lam vivi, quam moriui uiirapheta* et apostoli, prwdixerunt quoque Gurcorum cula fecerinl. Sed Pbilolbeus fuit olim aiuis ex
oraculorum retponsa : unde cognoui potetl, hot no- illis, non poluil minus facere, laudare debcbal, ex
stros alienis illit esse prcvstanliores, cum ab utraque quorum disciplina prodibal : \ ^
parte (nturorum proediclwnes evenerhU. Ad qtiam ixslpq. , '
qua*sionein boc respoiisum dalur : Ejiudem Dei * Ut nos ipti experUntia didicimus,
h(ec sunl omnia. tam prwdiclio verborum, quam D cum beatis illis olrni venati. Ilis latncn min me
evenlus rerum : qui et per sanclos propheta* uique
iinpediius Gregoras el alii, quibus istorum vila non
aposlolos, quw fuluia ermnt, projlocutm est, et per
eral incogtiila, diiere solebanl: ,
eo$ itidem, qui vera religiont sunt alieni, qucc /a- , ^ \
cturu* fuerat prwnuniiavil. Quemadtnodum etiim
* Omnia ista mera esse
per vatem Balaam hraeli benedixil, hoslibm auteni figmenta, et inania verba; nec abs re isla dicebaui,
ejus maledixit, ulrumque vero per rerum futurarum quocuuque landem animo h;ec dicereut el spargcprtvdictionem fecit: ita etiam pcr valicimum regi
r c n l ; nain ox liuru primo Ganlacuzeni nosin plaJiabylonis Nabuchodonotori capiendam esse Jevuta- num fu, quain mouacbi isli et besycbasla: prope ad
lem priesignificavit, clc. SimiUUr et per vales Gras- Blassal.anorum iiislitiiiionem, cuin suo nescio quo
cot, quarcunque eventu ad renr. collatu sunt, ipse iumine precanlibus et couiemplaniibus objici scprarmonstravit. Pergit dcinde pluribus ostendore,
lito, accesserinl. Et quaniai fidei esl fabella, qnam
iuulttiiii discriimuis inicr propbelas Dci, < reliquos PbiiolbciisnarratdePalaniaCoiislaiilinopolimailvcnvaies esse, quae ascribere nibil opus. Nobis satis laule, tanuulidei, si el ca?lera Pbilothci lcclorarbiest ex sentcnlia seu Justini, seu alterius amiqui
Iretur, nullam, opinor, auclori iiijuriam facieL A i l ,
acr pioris , donum vaiicinandi eliam a vera lide Palauiam per niare ab angelis coinitaluin non siue
alieuis conferri posse, c l solere.
cwlesii melodia : \

Verunieiiimvcro lamelsi bc iii sc babcanl, non
dubito Umen ploraque a scbiinjaikis isiis de niira- : * '.
R
859
JOANNIS CANTACUZENl
SfO
in rebus non se divins gratiac expertem deraonstra- , , \ verat) eodem die post creationem ad illum m i e i t :
* , \ 'lov&ab
Jacobi Gretseri n o t .
Chrixtum. Hnbere antem capul Chrittum nemopote. \
rt/, nisi qui in ej $ corpore fnerit, uuod est Eccleva.
\ ,
llaec pulcherrime sanctus Augustinus , qui n
,
Irart. x i i i in Evangeliuin divi /oannis, aionensca\ \
tholicos, ut Donatistartim laqueos viient, J V M M
* . \
vobit, inquit, fabulnt vendat: Et Pontius freu i
raculum, et Donalns oravit et respondit * Deut it
,
ccelo. Primo aut falluntur, aut (aVunt. Potirw
\ \
fac Hlum montes transferre. eharitatem antem*inquU
, *
non habeatn, nihil sum. Videamus utrum fmbuent
,
^ charitatem. Crederem^ ti non dirisittel nnkalem:
, /, ut cum ad porlum imperalricis urbh nam et conlra ittos ut vc toquar, mirabiliann,
cautum me fetit Deut meux. dicent: < In notmimtt
propinqiiaret, quidam ex piorum numero in littore
slante* concenlum illum inaudirent. Cujus noviiatem temporibus exsurgent f*endoprophet<B, facienta
el insoleniiatn adm\rat\ inaudilum et snpra fidem D signa el portenla, ut in errorem indneanl eiim eleesse dicebanl Barbaris tales cantores ad ipsos ad-ctos. Ecce projdixi vobis. Ergo cantot no$ (ecH
duci. Postquam vero navi ad terram appuisa Grego- Sponsus, quia et m\racul>* decipi non debemut. 4rins (Palamas) inter nanlicam turbam apparuil, quando enim et detertor lerret provinc attm, tti
tune ttaiim t//t, qui coelestem symphoniam avdierant, uirum in castrit stl, et aliquid illi protii ekaracter
inlellexernnl non humamv sed angelicce potesialh ille, in quo siqnaius est hoc atlendil qui Urrtn d
teduci non vult. Teneamus ergo nnitatemjratm tm.
opus exslithse, Deo mirabiliter etiam hic famulum
Praeter unltatem et qui facH miracnla, m"Ai/ esl. h
suum honorare volente. Ha?c Pbilotbetis de Palama,
qu.e crcdat Judaeus Apeila, non ego, quia vel com- vnilate enim erat poputus Israet. ei non [aeiebal
inenta, vel malorumspiriluuin scbis ualicis illuden- miracula. Prwter umiatem erant magi Phanonii,
el (acielMiitsimiliaMoyti. Hax aba complura iti eamlium ttidibria censeo.
Jraecis rr.iracula jactantibus, et miraculis schi- dem senlentiam sanctus Augustinus, ad qua. tnnquam adlibedam examinandastinr ea qua? scbismasma suum lucri ei excusare adnilentibus, idem
tici iactantmiraruta euorumque vaticinia etoracub.
respondemluui est quod olim sanctus Aiigiisliniis
Nec est, quod qnis movealur externa sancliiaiis
respondit Petiliano in libro De umtate Ecclesioe
specie et ausierilaie vllse eorum, qui lalia ?el rcre
oap. 16 : Omissis ittis mnrarum tcndiculit, oslendat
(scbismalicus) ecclesiam vet in tula Africa (Graxia) vel licte agunt: videndum enim aate omnia, non
perdiiU tol gcntibui relinendam : vel ex Africa (Gras- qui siaiet appareant.sedubi sinl, et qtiid doxmatam
proliioanlur. Nam, ul prasclare si ribil aHdor 'Jperu
cia) in onwibus genlibus reparandam et adimpfendam; et s c osiendat, nt non dicai, Verum e$t quia imperfecti, homilia quarla in Matih%um Mh fnicm,
hoc ego dico, aut quia dixit ille collega meus, aut ^ Omnes speciet jnstittcE, quat habent imi lk\ in
veritaie, poswnt habere et servi diaOH in simulailli cotlegce mei, attt illi episeopi, vel clerici, tel
tione. Habet enim diabolus et mnnsueto$ el humita,
Inici nostri, aul ideo verum est, quia ilia et illa
habet cattos et eteemosynarios et jejunos; ei omnm
mirabilia fecii Donatus vel Pon ius (Palamas vel
Piiilotbeus) vel quUibet aliut; aut qnia homines ad Bpeciem troni, qham creavit Deus ad sutvfem homtnum,
ipsamspeciem el diabolus inlroduxil ad seductionem,
memorias mortuorum notlrorum (moiacborum
ut inter bonum verum et ihnultttnm confntw fiet;
monlis Albo) orantet exaudiuntur; aut quia illa et
ut timplices homines, qui boni veri et simulati
illa ibi conlingunt, aui quia ille fratcr no8ier aut
8oror nostra tale visum vigilam vidii, vel lalevisum reutiam inteiligere caute non potsunl, dum qmerunt bonot Dei virot, incurrant in sedvctores 4\adormiens gomniavit. Removeantur ista vel figmenla
boli. Solam autem chaniaiem saneti Spirilut no*
mendacium hominum, vet portenia fallacium spiriitium : aut enim nonsunt vera, qua> dicuntur aul si potest immundus spiriius imttari. Omnis ergc *ptcict justitice in impostoribus invenitur, tola antem
hicreticorum (el Vcliismalicorum) aliqua mha facla
*unt, magis caoere debemus, elc. Porro si aliqui* in graiia verce charitatis non invenitur, nki tx tolii
tirvis Deu
hiereticorum (el scbismalicormn) mcmoriis orans
exauditur, non pro merito , sed pro merito desiDe purgatione per ferrtim candeas, cujus bic
derii titi rccipit sive matum swe bonum, elc. Nonne adiiiirandum exenipluiu Caniacuzenus coinmetnoUgimus ab ipso Domino Deo nonnullus exaudilos in ral, dicere supersedeo post De(rtum lom. II J/ey.
excelsis montium Judiea*, quce tamen excelsa ita
disquisit. lib. iv, cap. 4 , quaest. 4 . secA. 5, ne fidisptictbant Deo, ut reges, qui ea non everlerent D dear scribere vtdle Iliadem po>l Houieruro. Salis
;ulparentur et qui everierenl, laudarentur? Unae
esl nosse, graviier, tanquam seperstiiiosam, a sainielligiiur magis vnlere petenlis affectum, quam
cris canonibus damnaiam ei inierdiclam esse. Vide
petiliunu locum. De visis aulem fallacibus legant
cap. Consulaisti, cap. Uennam, 2 , q. 5, et capqutv scripta sunt, et quia ipse Saianas tramfiyurat Dilecti exl. de purgatione vulgari; ei cap. Seese tanquam ungetutn lucis, et quia multos seduxe- (entiam, ext. ne clerici vel mouaehi saecularibus
mnt somnia sua; audiant etiam, quce narrent pagatii negotiis se immieceant; sanctum Tboniam 2-i
de lemplis et diis tuis mirabilUer vel facta vel visa, q. 95, a. 8, ad 3, et Amoiiinm Atignslinuni >a
rl lamen dii gentium dwmonia, Dominus auiem
nolis ad capul prnnnn! Pccniientialit Romani.
ceelot fecit. Exandiuntur ergo mulli et multis locis,
Exeniplum capiendi oroinisde fulnris, ex vcrbis
non tolum Chrisliam catliotici, sed el pag nii, et
foriuilo prolalis auditisquc, suppedilai eliim nobis
JudaH, et hwretici varlis erroribu et supersiitioniIioc loco Cantacazenus, referens, quosdam,
bus dedili. Exaudiuntur autem vel spiritibus erfw- dicto illo Evangetii in sacra LHurgia reciiaio ; $
cloribus, qui tamen nihil [aciunt, nisi permitianlur, me perseculi $unt et vo* persequenlnr, oroen cel>eo snblimiier atqueineffubdiier judicante,quid ci- pisse de beltis el calamilaubus, quibtis poeiea iwque iribuendum et/, $ive nb ipso Deo, vel cd pwnam peraior Cantacuzenus ab iitvidis el ymulis wag
maHlice, vel ad lolalium miseritv, vel ad monitionem latiis est. Qna? conjectandi species nibH supcrsiquarendw salutis auer/. Ad ipsam autem salutcm
lionis conliuere videlur, si modum teneai. Ej
ac vilamcEHernam nemopeiOenit, nisi qui habet caput passiin fil mcntio in bisloriis. Guoi sanctus Aaset
|is
86
BISTORIARUM LTRER III.

1
8'2
i a c l a
Xpietbv , 4 3 8 *
eseent, communi senlcntia, ut e
* , re pabttca decreu fuisee eignilirans, el rogaits,
, . - Deum precibus sibt coaciliaret, u i in se volunias
\ \ ejus bona el bene placens fieret; sic enim in tali
, gradu loeatos rogare in more liabebat, ut seiltcet
, - preces Deo pro se adhibereni, Respondit anlisles,
' . non esae pulchrum, haec aibi post faclum immiari;
, & \ prius nuntiaia oporiuisse, quando ct ipee, quod in
.
rem esset , Dei concessu admonere potuiisei.
Nunc aliud nibil superesse quam ipewn et com , niunc bonura Deo ttippliciter coeimendare. Et
#!, Bosse se quidem imperium Romanuto illi a Deo
, decretum esse; verumtanien labra ejusexietnescent,
(*: , inquil, qui uvara acerbam comederit. Qua parabola
,
innuil, illum mulifs ante pericnlie et tentationi , ^ bus circumventam i r i . Gum veltet autem vchit
, * sob oculos subjicere, unde, et a qao pericula illa
imminerenl, visi cujaedam tul memorem fecil, quo

- vivenle adbuc Andronico jnniore super fuluro rerum siatu dignatus fuerai. Quod hunc in modum
, . '*
, . novtis imperator narrabat. Vivo adhoc imperatore
Andronico, cum ipse privali sorlem locnmqae
. \
teneret, et in eo ptane acquiesceret, secuni hunc
episcopum aliquando congressum, monuisse, ne
. ,
Apocaucbum (quem citra bonoris adjunctum sic
. nude appellasset) admodum magnifaceret, sed ab
bomine ut ingens aliquando damnum invecturo
, caverel. Cmn ipse jocabundiw sabjficisset, quale
, - landem damnum lapidi ovora Importare possit,
\ ;, ' \ g j U
respondlsse, superbiam ingens esse malum.
, quod praecipue omnl virtuteperfectos et ad summnm
, fclicilatis culmen eveclos comitelur. Tum se ita
. occnrrisse, non ex superbia baec a se, sed 6x certa
" , tum stiarum virium, tum Apocaucbi irobccillilalis
; ;, * conscienlia dicta esse : nisi quis hipum et lco, nern audaci;e accuset, quia ille ove, bic cervo
, niiiUo se robusliorem judicci. Prarterea orasse, ut
\ ^, ?->
visum sibi deiegcret, credilurmnque promisisse;
\ , , quoriiam naturalia a Deo immuiabilia fabricata
. ' sint, bumana anlem aliler alias ferri, varie -, \ - que mutari. Et cum enixe orando eum vicisset,
;, ila cxorsum : Ctim sacre precaiioni me dedissem
, quodam tempore, mccumque solo el cum Deo
, \ colOqoerer, te videre coram me stanlem videbar;
. , & glatimque Apocauchum cum impelu superyenirc,
et 1e Unta violeniia impellere, u l properoodum
, '
humi alDigeret, certe in aherum genu te p r o j .
, ,, dere, aheroque pede et sinislra roanu lerra contra
; impulsura niii, ipsumque quanlumcunque conare , tur, ptus non posse. 4 3 9 Te casu exsurgenlem,
^ . * ' - crebrius illi in capui fuslem impingere, et plagis
, - non resisteniem bumi cadere : te jacenti novacula
u m
Jacobi Gretseri notee.

mus cotisecraroiur episcopus, cumque postea pallium Homa missum susciperet, lecium esl iu ecclesia publice evangelium illud : Homo quidam
loô babita esi illa lectio. Quod non casu (actvm,
laui lnognani invitati iueranl, dcpiogitur. Ominis
bactenus.
ted divino sen$u putatnr, inquil Giilielmus Malmesbnriensis, De gestis pontificum Anglorum, lib. i ;
fecii canam mnynam, ei misit servum suum hora
in nullo enim ei eficaciter obtemperatnm est, sed
canar dicere invitatis, ut vemreni. e t c . in quo reemnibus pem prtrtexla excu$ath>, quce vel prtvdicupaiio et inobedemia eorum qui ad ccenaui i l - cando docuit, vel interminando prohibuiU Sed ba*
63
JOANNIS CANTACUZENt
8H
cervices repcnlc pr.vcidere. Spociem igitur visam ,

; ,
ietiusmodi fuissc. Ttim se apud auimum suum
, ,
inquisisse, quorsum h c specLareul, c l putare,
, \ ntmi
illum mihi bellum faciurum, graviaqae c l roulla
. ,
pericula creaturum, Dcum aoiem mihi vicloriam
\ ,
tandem concessurum. Ideo non pigranduni, sed
cavendum ab hoc viro. Taliade episcopo iinperator #$ , *
, \
commemorabal; quibus qui iutererant , audila
eiiam de ficu parabola (80), magis ad ca quae , ;
|* \ 6tum ex Evangelii verbo , tum ex veslium
, \
proporiione male respondente porlendebantur
credenda, confirmali sunt. Elenim si quando de . ^
, ..
futuris narraret illft cpiscopu*, ejus sermonem
, 0oxinon secus quam oracula altendebant ; non solum
, \ ,
qtiod saepe ventura cerlo pracnuutiasset, sed quod
cliam iuira quaedam, ei quae solus Deus po- ^ ; ^ * /
lesl, quique purilale animorum, et subMmi v i . , ,
t.TR instituto f.miiliarein ejus amicitiam adcpli
. * '
sunt, eflecissct. In iis et boc fertur, quod ani , mi gralia exponam. Didyimuicbi civis baud igao , ;
bilis uxorem adulterio pollutam suspicabalur, nec
; ;
faUebalur. Eam suspicioncrn pra3 zelolypia cclare
\ . ^,
non suslinens, probaiiones eam poscebat, quibus
.
refutaius suspicari desine.ret : alioqui exemplo
. 01 xal
pessiroo miseram cruriaturum miuabatur, quas lam
\ ,
petulanter matrimonii sacra contaminasset. Probalio
^ VJ4
ba?c erat, ut ferrum candens in manus sumeret;
, \ , *Qjp
aliler credere se nonposse. Mulier intelligensquam
;,
periculosum csset , facinus admissuro confiteri,
quandohuic in marilum injuriae mors essel propo- * spl
8 i
sila, e l ferri igniti contreclationem intolerabilem
, ' \ ; ,
manifestum fore indicium turpiludinis, atque ila
ntrimqiie ad Mimmam consilii inopiam redacla, ad & , \ . ;
niagnum illum episcopum sibi confugicndura
slatuit. Quem, re loia exposita, oravit, uti se \ . ;
luendam susciperel, neve malo consilio in cxtre ,
nium prolapsam ioioilunJum despiccrel. sed vinun
ab hujus experimenli cupidine auctoriiale sua , \ .
averleret docerelque , de quo is suspicioncm
haberet, id illam non fecisse. Percum latus epi- , , ! sropus, num libidinis poenileret, et de caelero , **
pudii iiiam promitieret, ubi eflusissime lacryman-
leni aspexii, et aflirmamcm audiii, nunquam
. ,
similia perpetraiuram, quin etiara delicli poenajs
* ;
libenter subiturain , cum prius de conjugali D . ~ ev (
casiitale et de lide legiliina viro servanda
;),
dispulassct, 440 deinde jussil ferrum ignilum, id
9>
quod marilus voluerat, fidenter conlingere. Illa ad
, \ owcvirum redil, exploraiioncm adhiberi petit. Marilus
, \ xew
quia facerc non poleral, quin aliquo minime dubio
. \ ^"
argumenlo suspicione se exsoJveret, solam in
quoddam templum seducit, ferrumque quanium , , \ '*
pos.-el ignescere curans, ct forcipe corripicns , ^, ; ^
manibus conjugis imponil, ac ter sacrum suggesium
, . , ; w
circunnrc jubel, Quod ul fecit, tamque illacsa

Jac#bi Pontani not.

(80) , nam supra dc ficn
loimaiura parabolam altulit. Sed boc genus pcccati
etiam inagnij ct nolissimis scriploriiais solcta^

ciderc.
bC5
866
.- , mansil, quam * i igncm nulium IHigisset, ti ariitts

, GOJv e n l a i s vim admiratus, abjecla su-piciuue, tcrrum
supcr suggcsto rcponi mandat; qncni quia uimium
, ,
candebat, usmlando penctravil, et iit lerram
\ decidit. Tali graiia Deus virum illum dignalus
, - fueral , c l lunge mirabiliora edidit, ut inira
, \ ,
opporlune memorabimus. .
\ , ,
\ |. , .
/. , \ \ , , \ , , \ , \ . \ , ,
, , \ \ , \ . \ ,
, . *
, .
CAPUT XXVIII.
Concto qua se novus imperator iterum de iuspicione tyrannidis occupanda> excusan$ de injurfa conqueritur.
Missionem dat quibusdam militibut. Relcnlos tit agrum Byzanlinum miltit, ut copins inde extturas
arceant; urbem ipse post invudere coqitat. Adrinnopolilanorum contraria ttudia et teditio; optimntum
vexatio el direplio. Quania invidia Cantacuzenus passim flagrarit, et quibus calamitatibua ejus ciutu
laboralum sit.
t

^
\ ,
", , , \ \
\ \ , >
\ \ .
'
,
,
\ ,
, \ \
, , ,
. " ,
, \ C
, . \ '
, ,
, , \
, , &
\
.
\ ,
.
,
, \ \
*
^
. "
, \ /.
, \ ,
< ,
. "
Impcrator Caatacuzenus poslridc creationis sune

ad concionom advocaiisde primoribus clexercilu
qui aderanl, sic loculus esl : Quanqoaiu et autea
frequeiiur, viri Romani, ineam erga Auguslaui
ejusque filium imperalorem bencvolenliam, alacntalem alque studium apud vos leslalus smi,
tanien usque bodic eadem serapcr leslificandi
nondum me saiielas cepit. Quare el in pra?sen:ia
enni, qui pernovil o m n i a priusquam fiant, teslcm
invoco, mibi u l ulla in re a currieulo ralionis
dclleclcrem, ne in meutem quidem u n q u a m venissc,
sed in id omncmcuram diligenlianiqne conlulisso,
non modo ul rero Romanam ampliiicarem , verum
etiam ut imperiuni imperalrici ejusqne filio sartum
tecluio conservarem, nec, quanlum in ine ess* t,
i ) eos aflici i u j u r i a sinerem. Quse cum et illam
non fugcrent, vera e.t justa de me senlire, ncc
adeo sycopbantis credulam, indicla causa condcmiwe me oportebat. Quia vero poslposita vcritale
mcndaeium ampkcli maluit, oiequn culpa oinni
\acantem , ei nullara bello ansani praebenlem,
bosteui suum declaravit, et ediclum per oiuncs
urbee dc me excludendo et q u a m accrrime oppugnando promulgavit, 4 4 1
vobis el nrhi
in prascns lciupits conducibilia apparuertinl,
nccessitale compnlsi fecimus. Vesln* igiiur râ
me promplae ac studiosie volunlali ingeiilcs ago
gralias, el aBquum arbilror, nie pari pro vobia
cura sollicitum, qiix cum fruclu vosiro coujuncia
pulo, ea c u i q u e el suadcre, et cominillcre. Haud
cniin amici fungerer oflicio, si conunuda mea
privata alioruin saluli anlcponcrcm. Quolquol
ergo in urbibcs aui vicis iiubU n o n bubjectis
domicilium babetis, el u\ores cuni liberis, aliaque
vil3esuU dia,noiinccCi,sccst hk: apud ine pcrdtirarc.
| :
867
JOANNIS CANTACUZENI
*c doineslitadtmiUere. Iniquum enim et absurdum . .

, oi foret, auiorem quo me diligilis, vobia magaam
, . *'
parare miscriain; nam audacet i s t i , et rerum
oovarum incredibililer cupidi, nullo non male- ; ,
iicio in vos grasaabunlur. Sed donios repeleniee , , . "-
;, ; euindera adfersus n e animuta retinele, et quando
, .
res admonueril, faclo ostendiie. Dehiac quaesto * * >ribtts mandavii, u l s i qiiid slipendiorum deberelttr
, \ jnercenariis persotvertnt cum aucLario. Allis
, , \ quoque ex agrie rediUis capieHiibue, auro large
disiributo, omnes pro cura sui muliis verbis
igregie gralias agenles, dataque ociaaiooe bencii- \ ; , ; ;
. " ;
ciuni diguis dalum essc deraoitstraturospolliceQtes,
\ , * , ;
doiuuin dimisil. Qui uxoribus et liberis carerent,
* .
ei si quis alius sponte sua rcinaneret, apud ee
rennuil. Postea ex prsescniium dclcctu exercitum ' , \
cohurtium sedecim (8U comparavit,
quibus
, \ &
Joannem Pincernam c l Manuclem uxoris fralrem
, \
duees consliluil : jussilque in agrum Byzanlimim
": irrumpeiv, ct caslris ad Nigrum flumen pObiiis,
,
arcere quod erat Bytautii cepiaruni, nc conira
; urbe*, qiw? in ejus fidein transieranl, egrcdi pos ;\
scnt. Ipse vero sc instruebat, ut caro reliqua
\ , maiiu per Perinihum et Selybriam (erant enim
, \ ,
ancipilcs, nculrique imperatori penilusadbserebanl)
\ * \
iibi iransisscl illasquc suljugasset, cuni Pincerna

ct Manude Asane ducibus ad ipsa Byzanlii nioenia
, . acct-dcrel, cxperturue, ecquid frenara acfiperet.

Adrianopolin aJlatis ab imperalore CantacHzeno
lilleris, quibus perindeolaliis urbibusmandabatur, Q ,
ut sibi de cailero jam imperaton rcnuntiato
,
obiemperareiit, poieniiores cives libenter eas
,
acceperunl, et in concione reciiari jusserant. At
* .
populus graviier l u l i l , el sedilionem emersuram
. apparebat, quidam eliam nianifeste repugnabaut.
' \ .
Quos principes civilatis 4 4 2 > cointnoti com \
prebendcbaiu, eosque non vcrbis tantum, ycrum
, \ . 01 , ;
etiam flagris casligabanl. Alii inlerim propter
,
islam poleatum contumeliam se sustinebanl, et
, \
quod timerem ipsos (quippe non paucos), et quod
. \
Iribuni, qui plcbem concilarenl nulli essent. Ut
, ;
nox uiein absiubt, Branus quidam vocabulo. homo
\ \
plebeius, ligone viclum g r e lolerans, duos sibi alios
* \
Mugdtiphemet Pbrangopulum asciacil. Hi nocto inll- \ ;
inorum aedes obeunies honantesque ne desidercnl, D ,
scd in polentiores insargerenl, seseque et ab \ (, ' &
injuria vindicarenl, et facullaies eorum diriperent,
, ; *
CUIII mulliludineiu non modicam couflaeseiit, opti- , \ mates invadunt omnesque subjiciunl, extra paucos, , \ .
qui iiiiidias odorati, sese occullaudo peri< ulum
, \ ,
eflogerant. Captis itlis, et per turres urbis disiri ,
bulis, cuslodibusque appositls, dre jam claro cer- , ;.
taliindomos coruui concursanl, fortunas diripiunl,
\ acdiiicia diruunl, non lantum malerialuram et
, \ \ , ^
,a
Jacobi Pontani natee.

(81) E U i appcIleC, eC proprie
logionem sonet, tamen maiui cohories vocare. Si
enim in legtone numeres sallem qualuor inillia.
confccisset exercrlum Gi imllium. quantum in bis
libris nunquam cet \idere, propter tmminotas opes

Romani impeni, et alienis opibus lum valda iudi*
gehtes.
8G9
IHSTORiARUM LIBER III.
, ; -
, \ ,
, '
\ . \

.
.
" \, ,
.
; . "5
> *
, \
\ ,
, *
,
,
.
' \,

. \

* \
,
;
;, \
; .
\, ;
\ , -
870
contabulata deslruenlcs, sed pra furorc eiiam

muros usque ad fundamenta everlentes, nec
erat quidquam adeo horrihile quod illi conira
Cantacuzeni pariium studiosos reformidarcnl.
Complures item propler privalas conlroversias
lioc iurore populari ad suam utilitalem abusi
fcunt. Alii praHcrea, cum ipsis pecunia dclerelur,
a debitoribus Camacuzeuismi accusabantur. Ita
sedilio a principio staiiin perniciosa exslilil. Visa
est aulero co perniciosiot, quod apud eos primuni
facta essel; naai poslea nomen loluin Romanum
ad sneviiiam multo iininauiorein conversuin esl,
cum ubique populi ouines Palftologum sibi dominum promolgandtim censcrent , optimalibus vc)
sincere a Caniacuzeuo eianlibu*, vel egomibus, ei
reruni novaium studiosis idem criminis loco, sed

nulla probatione illis objeclaulibus. Facillime
porro invadebanlur, qui babebant pecunias, quas
pauperiores diriperent, et nolebanl alioruui uislar
et cum aliis indecenler ac lurpiler s*i gerere.
Plobs quoque eliam anle oplimalibus infensa erai,
eo quod tempore pacis prxdae ipsis ac popirlaiioni essel. Et cuni spes diripiendoruin bonoruin,
ncc exiguorum accedcret, a luuiuliu sediiioncque
haud abborrebanl, atque ex levissima occasionc
audebanl airocissima; seditionumque auclures plerique eranl egestaie perdili, perfossores p:iriciam,
el cum ipsi roendiciiaie coacli, iiullum malum facinus delreclarenl, vnlgus ad similia inducebanl,
" , , \ Q 4 4 3
iatiTea se Pala?ologi imperaloris cupidos
siimilanles, el se ejus fldissimos apprllanlcs. Tan ,
dcm quasi morbus quidam gravis ac peslifer lotum

RoinaTiiim depasius iniperium, muhos eliam qui
. "
prius moderali el lenibus videbantur ingeniis, ad
Tt
simileiu insolentiam provocavit. Nam in pace, duia
\ bcllum abest, ciim urbes, tum privati probam
mentem possident, lurpesque c l viliosas aclionca
. \
ncquaquarn susciperent, quia scilicct inviios ad id
, \ , \ \ - nulla necessiias urgel. A l vero bcllum quotidianam
,
copiam sublrabens el imminuens, violcniiis nia .
gisler fit eliam eorum quac prius nefaria duc<*ban ;,
lur. Universae igitur urbes communitcr conlra op\ ,
limates insurgebant; et si quaeforle in eo tardiorea

fuissent, auditione alibi gesiorum, postea moduai
. - ' ' omneui exccdebant, et usquc ad ca?des quoquc,
, , \
easqtie iruculenlas procedebanl, iinpelusque ralio , \ ^
nis expers, fortiludo, indolentia erga ambos, el a
, \ mieeralione alicnas aninius, consLins erga iinpe \ , raiorem Odes nominabaiur; quique imperainr in
. \ Cantacuz-num odisset, et ia eum iceda e l acerba
, \
maledicia jaciarel, Qdelis babebalur. Coulra mo ; , dcsius, ei linguae conliuens, ei dccorum iu d i . \ , \ clis faclisque observans, statim suapeclus fiebat.
, . Eodem modo insidias teudtre, meud. ciaque el
, \ \ calumnias comniinisci, opinionem prudeniiai con , . ciliabat, (amiliarissimoruinque prodilioni, velut
, boao alicui bonorifici noiuiiiie consectando opera
.
dabalur. Sic omue genus improl.ilalis el uequiase
. ?
propler sediliones tuncper civilalcs usurpalum C9i
872
JOANINIS C A N T A C U Z E N I
ncc erat quidquam incommoJorum, quml boni * \
pcipeterenlur. Nam oplimates mox e medio lolle- .
banlur, aui ob prislinam erga imperalorem Cania- , cuzcnum voluntalem, aut quod lum arma pro illo ,
, ,
caposserent Medii autero cives trucidabanlur, aut
,
qnia seditiosos non adjuvarcnt, aul invidia, quod
. \ \
superessent. Et nalura buinana, quae etiam contra
\,
lcges sempcr peccane consuevit, tunc pnecipue i m ;*,
potcntcr lurere videlur, cura a magisiralibus non
coerceiur: jureque ipso polenlior, sublatis stcun- ,
\ ,
duinid legiiiniis, eiiam Deo, si vincereliccat, arma
inferre non meluil
.
871
444
CAPUT
Adrianopolitani conjecti in angugtiat, auxilium rege Mouorum flagitant, qui fruitra Adrianopolim vcnit.
Quantum adventus ejtu Cantacnzeno obfuerit. Prcedalorei Mcesi male Thracibus et Persis accipiuntnr.
Mue&us timem pacem petit, quam suis licet invitii, concedil Cantacuienus. Ipte quoque denuo ab imperatrice pacem petit. Ejus legali violantur. Sijralet ilem {amiliaris&imui iwercipitur et ignominiote
vexatur.
y
Populus Adrianopolilauus, postquam primores

civiiaiis vinctos Byzantium misit, formidans ne
iinperatorCantacu7.cnusprope abseris,cum universo
exercilu urbem adorireiur, nec posset ee defenderc, quod mil les omnes fcrme parlim capli essent, parlim e domiciliis, ubi latebant, prospicere audereut, ad b*c nullum Byzanlio subsidium exspectans ( sciebat enim in ejus
agris slativa babere Cantacuzenum), ad regem
Mcesorum U gatos, celeres suppetiaa oraium nr.itiit.
Alcsandor autem, ut erat verisiinile, non propter
scdiiionem lailumniodo , sed eliam pccuuia ( si
magislraius urbis vidclicct corrupisset) dedilioiiem civibus se prrsuasuruni opinaius, cilra prolationem Adrianopoliii venil. Sed frustra fuit; urbis
enim reclores socimn se, non dominum vocasse ^
aiebant. At eiiitu Cantacuzeno ejus advenlus
itou vulgariler nocuil, omnibus cuin imperatricis
cau&a advenisse exislimanlibus. Nam c i missuni ab
illo agmen ad flumen Nigrum, et duces, rali non
expedire illic manere cum periculo, imperaloie a
Masis obscsso, recesserunt: nonnullique piimarii,
ac boua pars niilUum relictis ducibus Byzanliuin
aulngeruiit, e quibus erat Joannes Baialzes Achyrailaruin aciei praposilus. E l Tbraciac M;>ccdoniajque oppida, quoiquol in Canlacuzeni ditioiiem se iradideram, paucis admudum exceplis, ut
MODSOS contra eum irruisse inlellexerunt. simul ad
Augustam defecerunt, locuplclioresque cives cuin
prefcclis vinculis conslricios , Byzaniium deporla- ^
runl.Siinilia Rhodopes oppida designarunt,coinmuncqtie advereus Canlacuzenum ei poicnliores cujusqtie oppidi civee belluni gcrebatur. Fertueenim
in duas faciiones discesseranl, paucisque a Cutuactizcno facicnlibus, plebs a sediliosis c l egenlibus
sollicitaia, imperalrici favcbal polius; ubique autm popularis mullitudo superior, diliores inlerinicbal, miseraque confusio ac pcrlurbaiio urbes
occupabanl.445 Alexander cuui Adrianopolii^ oblincre ncquivisstt, prope Didyinolicliuiii, Ilebro
;,

,
, , \

, ,

, *

, .
, , ,
\
(& ,
. TiLv
.
, ,.

;, , '
."
* , \
\,
, . ,
\ , ,
. \ ;, ; .
\
,
, ,
, , \
, \
, ; ; . \ "
*
\ ' *

Saauewi
4
874
, cl Mondum transilo caslra locavit, d( lectaroquc de

*/\* ,
exercitu raanum non modicam ad urbes Turacias
\ , depopulandae misit. Tum qui ex agro Byz^ntino
. \ \ cum Angelo pincerna revcrlebanltir, plurimis eo . rum obvii, conflictu eos occblunt. Similiter circa
,
niaritima Thracia? loca Persae, cura et ipsi popu ,
latum Iransmisissent, reliquis Moesis casii occur.
".
rentes, aliquot imerfeciis, coroplures capiunt:
, ^ - caueri ad exercilum suum non inodo sine prsede,
.
sed el mullis suorum amiasis se recipiwti. Alcxan
der quanquam prius Cantacuzenum conlemneret,
, , \- quod sibi nc paulum quidem resislcre posse opina , . rclur,cura prelerquam quod ulrinqueet a Romanis
;
et a Persis fusus essef, audisset insuper, ipsum
\ , Didymoticbi babere roagnum nuoierum slrenuorum
, - ^ mililam, reliqaiis suis tiinuit, ne forle eecos
\ .
eveniret audacia, missisque oratoribus de pace
\ ,
egit. Qtue imperatori mililabal jnventus, aetatisferc- , \
vore animosior, pacem dissuadere, magisque ad
. - prarlium impellere. Ille repudiare consilium, u i
parum utile. Si enim, inquiebat* cum solis Moasia
cerlamen i.obis essei, non sine aJiqaa ratione au
,
, - d( remus : nui>c nun magis quomodo borum, quani
' \ , \ quomodo Byzanliorum a nobis vim prubibeamug,
consideranduin est. Sive enim MCBSOS vicerinms,
\ , , \ \ nihil consequemur aliud, qinm ut binc abeanl,
quod quidem necessario jam facere debent; sivo
\
, . vincamur i p s i , velut dc imlustria hoslea coutra
] \ nosmet, tanquam duces eorum, adducemus. Quid
, ' ^
.
, . , ,
,
\ , . " , ,
> ,
, . \,
*
. "
\ , '
, * ; ,

, - \)
. ,
' ' ,
, \
, \ ,
. ,
, \
. \ \ ,
, ,
.
, ; .
'
,
' ^

PATROL. GR. CLIII.
igilur illis jucundius atque fruciuosius, quarn no*

ipsos siullitia quadam commillere, qmd ipsi ut
difficile vuiis expelendum censenl? Ad h c cum
Alexamler juslam nobls pugnae occasionera nou
obiulerit, injusli simus, nisi paeem cum eoconjungamus; non cnim nos petivit, sed cum alia de
causa buc venisset, nobis baud volfens nocuii
Quare quia nec profulura est nobis dimicatio, I K C
idonea ejus causa oileriur, pax amplectenda est.
His Jictislegaiosaccersit, de foedere respondet, elad
i I promplos donis bonorat, alque ad SQOS reroittii,
ipseque per suos ad Alexandram leg&tos foedu;
cimiirmal. Duin aulem reges ad conslabiliendam
amiciliam parareot convenire, hiemis inlervenienlia
asperius rem distinuit: 446 P* <I *
Mcest
\ tabernaculis pcrdurarc nequirent, mililibus vL
equis aliquol enectis frigorum magniludiue donium
reverteruni. Poat hac impcralor Canlacozenas A u gusiam de pace iierum appellat, peiitqne ne qaa
prius temerilale, paria aut ileitsriora etiana in sterura aggrediatur. Quin poiius cum ex anteactis
jam cognoverii, bellum i*itic Romanum inipcrium
fundilas-perdilurum , pacetn. aliniuat: se quoqut^
Hcet par pari referre possit, communis boni ca isa
ab annis libentissimc discessurum. Legaius er.a
qui et alias, Demelrius Sguropulus, el una Joaunes
Putbuscx Angeli pincernaa doniesticis. Ad l e g l i o t
ncm qui Byzantii pro imperairicc traclabaut i i u pcrium nibil rcspomlent, sed legaluin alieram niullis aspersum conviliis in cuslodiam conipinguut:
85
28
875
JOANNIS CANTACUZENI
Sguropuhim vera verberibne iadigDtssime cooper-

tum, pilisqee barba? et capitis nudalum in foro,
ut in pompa, publice specUndom staluunt, detnde
injectis collo vincalis, in carcerem Irndant. Sapplicii diffcrenliam faciebai, quod hic eseet e i imperatoris familiaribus, i n quos oporlerel omnem
acerbilatem effuodcre, nullamque quanturavis alroccm injuriaui non coafeire, cum boe raodo se
ipsuiu Caniacuzemiro jgnoroinia )n illis mubare
arbilrarentur, eimul a l euni ad ultionem, pacis cupidiiate abjecla, irrilareiil. Eraut siquidem in i i raore, si imperairix paeem non respueret, ne ipsi
u i malorum iaiorum oapiia et aucu>res, pessum
irenl. Polhura vero pawl > posl e carcere liberum,
ad pincernaip remitiere deceracbant, cnm pollici
876
, \ ;
^.

\ ,
; \
, ;
;, '
, . \
,

.
,
' ;
.

tationibus nuilli* et eximiis, si seconlra inipera- ^ . ;'
tort veliel eocium adjungere. Quare et mitius
, ,
aliquanlo eum babuerunt. Non diu post etiam
;, \ .Syralem, mjssu imperaloris in Cbium naviganlem,
\ , \
u l ejus faimliarissimum interceperanl, ac Byzan* * :;
iiurti perducium, roento et capile rasis, asino im.
,
posuemnt (82), sic ut facie ad clunes obversus ina , \
joris causa dedecoris caudam bestiai pro freno le , '
nere cogereiur. ad buuc quidem raodum isli
; , *
triumpharunt.
,
\, .
, , vot \ , . . \ \
\ , , , \
, \ , oi, ' . \ .
447
CAPUT
xxx.
IHiitice Qantacuuni direplm, et illarum immensitai, et quid doluerit. Andrenieut A$ane$ Cantacuteni $$ar
conlra generum exercitum ducit; et quomodo tota provincia devastala fueriL Barbarorum depopuUtiotut.
Zernomiano prcedona cceduntur apud Didtjmoiickum. Adrianopolim accedit. Pincernam PampkiU
tt0cat. ttebrui congelauit. Pamphilenses prcesidium arcit cum dueibus Byiantium mitlunt. Byiantii
Canlacuunu* probroiiuime contcindiiur, varm de causii. Acrusatur vthementer, patnarcha excommunicatur. Imperalricem et ntagUlratm honoral. In convitiatorem animadvertil.
Potiquaiu rbee omne*, praeler Pampbilum, et C
*\ , \
Prinum Tliracia , d easlelluoi quoddam Em ^ \
' , ?
pylbium uoaiiue, quad prope Didymoticbum,

muUo antea afaudaroentisCantacuzei>usa3iUftcarat,
, ad imperalTtceiD quaei per co*jNrattOfiem deacWerui.t, ejue opea in siiigulie propeinodum coliocatai , , ;
; . * x*^
iliiipiuatar, quae eliam cailibet eorum ad arma ia
,
eum capcesetida iaciumento erant, belli lucrum
,
no exiguum cernenti; eorum item forUuue^, qui
\ , , xat
a u t w r e ilh ratebant, aut ob abquam caosam fa *
Yorie et graliae suspecti erant. Quaatum igitor pe \ 4
c o o i imperaiori, et matri ejus Byzaatii, t t in aliis

civilalibas ab imperatricis iacliaae ablaiam s\i
%

(8%) GenuB aumm iffnomSni, seu poenae ignomiuiosiastma). Qaid einm vilius et coniemplius
atino? el ialo eqwiundi modo, ui caudam pro
freno leneas, quid lurpius, magisve ridiculuiu?
Red et Anasusium pairiarcham a Diippio duci
)f!t, aaino Huidenten), facia vereus caudam can-
versa, el ignominiosum de eo triumpbum egit.

Zonaras in Copronymo, et Cedreuas, Ve Beatrice
AugusU, Friderici Barbaronaai uxore ecribii \dem
Gulielmus Paradinus De antiquo ttalu Burgundt*
et Sigonius, De tegno ItalUe, lib. xti. Aflectt c*t
autein bac ignominia a MediolaaeDsiboa.
y.,
k>>i \ s i \ i A K U M .
LfBER III
fft
. \ non potest ad ungoem dici, cum nec ipiis, qni

eam asservabant, propter grandilatem numcrus
,
. ejus plane consliterit. Pecorum autem, boum qui , *
dem pafcutlium in ninlta armenta di$pertii< rum
; , . , fnerunl ad quina millia, ruricolanim juga mille :
" equae pascn;les mille quingenla?, cameli ducemi,
, , ,
n.uli trecenli. a*iui quingciili.Greges suilli ad quin *
quaginta itiillia porcorum conlinenles ; oviuiu
, \ . ' septuaginta millia; frugum acervi incredii>iles, ei
,
omnino inimmerabHes.Quibus omriibus brevi leiu , pore spoliaius, nibil imbelle aut piisillauimum
. locutns e.st. lllud dunlaxat ei trisiiti m movebat,
. quod taniai opes ad nttllum reipublica? commo um
, ; (iu cujus emofumenluin ipse omuia impemlere
' . - cogitaase affirmabat ) convertereulur. Byznitii
oopiarom flux AndTOnicug Asanes , Canlacuzcni
' ' , \
eooer ttedaralus, betto contra generum recepto inde
;.6 / ,
profeclus, Thracia? urbes obibat, omnibus eum
, . ,
cupide excipieuttbus, et quautum poterani adju , \ vaniibue. Cantacutenus cum numerosum habcret
. fortemqoe exercitura, educere illum proptcr anui
, & .
tempestatem nequinat: qaod mililibus adversus
, - ptavias et nives nu9qiiam p a t e m perftigium,
; \ jam omnibus ut hostem aversaniibus. 4 4 8 ^
-. , .
tranquillo coelo arbes (iniiimas inctitsiombus laces*
, - aebanl, cam ialerea Byzamin copiae in civitalesse
, \ , abilerent, neque aspectum eorora ferrent. Quibus
, \ * coeli injuria eogeule recedenlibns, rursum Byzanlii
. \ ' re<&ptis animis, nrbes inimicas quse videbanlut
* ,
premebant, toUque regio velui ab hostibus vaslata,
* , * e l itibil cladis non sustinens, in oppida commt . \
grafeat. Atqne Ua Thrackis orbis parvo spatio vi
, ,
grassalkmitma ad Scylbicam solitudinem redi*
\ * , xa\ gebaiur, Homanoruwque vires semelipsas abso ^
mebant ac deperdebant. Nec tamen Barbari crpor , \ '
Umitatem negligebant, sed cum Bomanorum excr \ . Ckam divisom el discordiis intestinis Uborantcm
, *
comperfcsenl, cum cqniiatu et peditalu ex Asia
, \ ,
trajieientAs, immania dclrimenla nullo obsislenie
-* dabant, lotaqae otnnia mari vicina brevi tempore
, . * botDinibtib tacuefaciebant: ortinibtis, nisiqui urbes
- aut casteHa habitarenl, in serviiutem rapiie. Tuiu
,
deinde etiam in mediterranea pergebant. Romani
. " - Yerotolahieme v6litabanlur,ct damna vicissim quan
n i l e
, \ \ . 01 -
;
. < .
^
, . \
\ . ' , '
* ; .
, \
TJXOV, ,
, <? .
tutn poterant creabant. Ad Didjmulicbum, ubi erat

imperalar, Byzanlini nunquam
^dmovere
auai sont, quanquaro , ex proxiino castcllo, cui
noraeii Zeriiomiairuni, direptiouibus nort parum
rnf^tabatar. Ferme etiim in nocies singula? moenia
ebeunles, qaae iuveniebant, auforebanl, nec propfter paucttatem modo, sed u*um eliain lallebaiit;
efaat slqaidcm in prsdando multo exerciutiftsiroi.
Ubi ad praidandom more suo, el quidem plures
aoliio redierunt, roilites apud Didymoiicbum ex
iusidiis prorampentes, bonam pariem occiderunt.
fmperator Gantacuceous, etsi principio veris Consiatitinopolin cogilabat invadere, tentareque an eam
posset subigerc, nibilomjnus ipwa hieme ad magiMratp Adrianopolim occulte mittii, el ad urbem
879
JOANNIS CANTACUZENI
tradendam eos allectal. Dics quo vcniat pracGnitur.

Ille assumpto exercilu ad alias Tbracix urbcs ,
ilurum illasque obsessurum Ongens, ne qui ab *

Augusia stabant, infeslum ejus accessum Adriano\ , . \
polim nuntiarent, supra Hebrum, ut postridie m i \ * ,
] lem Iransduclurus, castra facit. MiUit quoque ad
, xal ;
Pinceruam consobrinum, qui cuni millenario Pam' pbilum servabat, et arcem cum aliis gravis annalurae ac sagillariis centuoi: mandat, ut relicta arcis
,
custodia, et cx equilatu trccewtis, qui inferierem

urbem tuerenlur, curo caUero agmine ad se veniai;
.
449 causam insuper addit, cur eum vocet. P i n ceina opinatus solumarcis prasidium urbi servan- ,
, ; ; \
d * sufficere, cum toio equitatu ade*l. Cum autera
,
pcr noclem illam Borcas spirasset vebementius,
diluculo flumen conglaciare incipiens, intra breve \ \ , , ,
tempus lotum frigore constilit. Neque taman adeo
firma ac densa erat glacies, ut porlare equitem , ,
\ . ' posset, ncc consuelis acluariolis tiansittim praebe- bai, sed ad isluc durior, ad equoa vero sustinendos
,
fragilior apparebat: q u * rcs multam iranseundi
dubiialionem habebal. Per dies itaque duodeuos , .
imperator ibi in slalivis iuansit, exspectans siquo , ' modo darelur Uebruro iransmiltere. lu his Adaia- ,
uopoliin Byzantio supervenienles sexcenti milites, .
^ ,
rem disturbarunl. A l Pampbili, quoniam Pincerna
' ,
cum copiisnoiiaderat,praequibusoppidaiiiquippiam
novi tentare metuebant, prius quibusdam e presi- ,
, ,
lio pccunia nuroerata corrupiis, et eo perpulsis,
, . \
ulvasa clamevacuarent, in quibus aquam et vinum,
el si quid aliud poi bil", servabant (noa eniin ex ' .
,
putco baurire liccbat, poslquam sibi faclas iasidias
audit-raiii), cuslodcs arcis simul tola urbs oppu- .

gnat, expugnaiosque et intoleranda siti oppreasoa

ad dedilioncm adigit, ac t n s eorum duces vinclos,
cum tolo praesidio ad Augustam Byzanlium m i l l i l ; .
,
quos Byzanlii conlumcJiose tractatos et omnibus
bclcriis l.ceratos in carcerem dcderunt. In iinpe- ,
;,
r.uoreiii quoque Canlacuzenam se improbe ^geese
ruul, a nulU t erborum pelulantia lemperaptee, , \
eoque siolidiuiie prbgressi sunt, ut si quaado ,
,
Joaimes imperator adolescene e palalio ad aqimi
obltclamenlum quqjfnam prodirct (ob aelalem st- ,
. \ quidcra- miinaluram, publicae rel uihil allingebat,
quando palre moriente uon plus novein annos D , . ;
naius crai), prseniissi quidam ab iis qui ad clavumf
sedebam, feminas juxla ac viroe inciiabant, ut eo , ,
transeunie complura longeque turpiggima in Gan- , . ; ;
\ ; tiicuzeuum tnalcdicta evomcrenl. Et boc tanquam
jucundum munus imperatqri puero offerebaot. , . \

bisce porro conlumeliis ctiara boc sibi ^vole, .
baiil ( ul populo majorem limorera (ingeoera ,
rcut), Canlacuzenum, si vincerel, atrociler iiijurias
perfteculurtiin, id quod illis ex sentcntia eveuit.
Omnis naiuque populus, quo magis insaniebat, hoc *
amplius meluebat, et cum sibi condignam merce- ,

deni repen-uai iri formidaret, audacius furebai, et
a rcconcilialiotie magis abborrebal. 450 Nisi iile ,
: \ ; \ ,
viribus oiunino deslilutus ac pcrditus ebsel, non sc
881
HISTORIARUH L I B E R I I L
88*
ita eum contemplnros. E l cum nibilo mlnos his de

; . \
caosie studerent eum cumulare injuriis, maxime

tamen id faciebant ut his intdlectis pacera despe. raret, ea imperalrice conscia ei Iibente flri opina \ - tus. Etenjm nibil ad bellum requsitum tam durum,
, ^ quam pacem istam pericuiosam consiiiuebant.
#. \
Quare ad eam impediendam exeogilabant machi . nabanlurque omnia. Verurotamen coram impera*
, . trice verecundius conviciabantur, quod illa ser , \ monie prolerviam ferret segerrime, sed tantum
. sevcrissime accusabant, singnlarisque illum stnporis
' , rt pcrver.sitalis condemnabant, qnod summis ab
\ ,
imperatore deinortno beneflciis ornalu?, et tanlo . \ pere dilectns, ex diamelro ingralue, et erga ejus H ,
beros malcvolus extUissei. Atque iili quidem linguas
' , ita liberas babebant, ei pairiarcba legam ecctesia, sliearum s e c u r u F , ipsum Cantactizfnuro qui bellum
. minime excilarat, sed multum ac saepe pacem
, expetiverat, anatbemaii cum seqnacibus snbjecit,
. \ , quaei in imperairicem se nequam prastilisset: cum
. ?, ;
lameu non ipse aolum prorsus contrarium facerefl,

sed et suos ad idem cohortarelur. Nec vero illawi
' duntaxat, si quando ejus erai babenda mcniio,
, perbonorifice, verum auos quoque magis a dignita,libus quas gerebant,' quam propriig eorum nomini\ ,
, bu$ appollitabat. Mulla tamen ex iis quae Androntcus imperalor cuique eorum donaverat, ut ctim
\ \ .
injuria posterorum donala non probabat. Et cam
\
. \ - quidam de euU coram ipso, Apocaucbum cubiculi
sacri pr&feclnm , et alium quemdam Byzanlium
,
turpi convilio inceesissei, eum precepit vapolare,
, \ / dixitque inuueribus merrlricibus levitalem bujus
,
cemodi convcnire, viroe pugnam decere.
, \ .
, \ . ,
, , ,
,
. ' \
, , \ , .
CAPUT X X X I .
Tribus pr<c(ectis *e purgat Cantncuzenui de accepto imperio et comilio non communicato. OmnH offensi,
societatem recusant. Syrges iniquior, apud Pherai ejusdem (aculcates invadit. Ejus amicos fortutri*
spoliat el immaniter tractut. Protostrator mutat mentem; Thessalonicam se traditurum prontittit. Chreles
Triballui et amicus, Cantaeuxenum ad Occidentem invitat. Consultutio quo eundum, et duplex $enlenlia;
postenori assenlitur imperator.
/ - D
, \ , \
' ,
, ,
* ; ,
, :,
,
\ ;, *
,
*
' ,
Caclerum ad Thessaliae prcelorem Monomacbutn,

el proioslratorem Synadenum, Thessalonicse lum
praifectum, et Syrgem Nielenuziam, imperatoris
Andronicr consobrinum, Cypriorum regis Glium,
Pherarum et ipsura praefectum, cujus eliam filiam
4 5 1 supersiile adhuc imperaiore Manueli fibo
magnus tum domeslicus desponderat, legatos i n i peraior misit, culpam factorum a se removens,
isla sciliccl non insidiose et maligna menle, ncc
cupiditale majeslalis imperaloriae molitum, sed
propter Byzaniinos, bellum non anlc denuntiatum
sibi Inftrentes, huc se compulsum : et rcbus ka
posiulantibus, antequam cum ipsis possel coiuwu-
883
JOANNIS CANTACUZENI
W4
nlcare cou&ilium, quae viea essent stbi et eociis \ ommhus eonducere, con/ecta eese : orabaique, ne , \ ,
\
idcireo quasi despecti iadigtiaranlur, sed si quid
facium, qeod factuni non oportuitset, rerum na- . (* 5 ' \
cessiiali ascriberenU Praeier igitvr nec tegaiionem
admisit, l e c ad beJlum prornpil, sed cemmBaio- , .
ucm lauiummodo recasavii. Perinde protottralor
iiHperaloreaj ul anuoorttm vaide tmmemorem InsU , ^> ,
nmlabat, quod niaiirum se> qui lam niultis aanie . ;
xaV laiitam ei bettevoieiuiam naYasset, ut quempiam
peuc vulgarew ac plebeium coniempsisset, idqoe ). ,
cum rem lam arduaoa meditaretur: nihil lamen ,
, ; *
Wgaio fecii mali, nisi quod niox ad dominum
auuiii reverti jussit. A l Syrges sive ex anliquiore
. - ,
quadam oauaa auccensens, sive lum primum quod
se conieaipium suspicaretur, excandescens, et ver- ' . , \
ba legaloruar ut nihil sineerum continentia, sed
,
Mose conficu rejecit, addens, eisi a Canucuzeito
,
inler honines irioboli easet numeratus, tamen
reipsa declaraturuni, se cum amicis prodeese, lum
, ' , ,
iuimicU obesse poage quampluriuuim* el legaloa
in carceiem incUisil: Demelrium nempe Caeandre- \ '
n u , e& Lascarim magBum cbartuiariunk Gumque , '
Ganiacuseaug Pberis haberet QOD aolum pecoris, , , \
sed et triiici aliarumque frugum iageniero n&me- , \
rum, propierea quod anpliores ac plures ei bic
quaio apud urbea a)ias posaessioiies eraat, omnia \ ,
staiim ad e aveuil. Quo flroxior susptcio fuit, . "
)
armis iruperatorem appetituram, fnod achrei (ut
eel credtbife) majores ex dissidio ewn illo, quam Q , \
,
ex coocordia fructus aese perceplurum, quanlumTis primis ab ea amplUsimitque bonoribus au- ,
geretur. Nee solum lam opulentus subilo evadebat, . '
sed insupcr amicos ejus, qai permuUi Paerat i n - , ,
colehant, serulabatur, bonisque oimiibus oudaloa , ; >
immaiiiier puiiiebat. Et cum aalea ad hoc esset , , \
propensiasimus, lum praeserlim nibtl ad crudelita- * .
lero rebqui facere coaiendebal, et Pyzanliao*
loiigo iiitervaJh wperabat iii oraHib.ua, vetbo- , *\ ,
. \
run* coRliuuelias excipiaa; in 452
quippe
,
*
lino modeslius se gcrebal. Connubiuro aulera filia?,
quod priig filio itnperaloris promiserat, rescidit. - ^ , xa^
Tunc igilur ob inclemenliam hiemi, quae Byzan- ;
lio cxierant el quae Hidymotichi eranl copiae, cmi- .
1
currere neqniveruuU Inlerijn proloslralor facli ) , *

pqeuitau, quod legalioneoi repulisset, per inlimuin
. . .
quemdani ocoulle urbem Tbessalonicam impera-
lori se traditurum pollicelur; esse enim illic, qui , . *
ei favercfit, quain plurinios; el monebat, ne cuu- ,
ctareiur, sed veris inilio acccderel, multum se \ , ejus ralionibus oommodaiurum. Similiter et Cbre- ,
les, qui aliquando ex Triballis ad Andronicum

iran&fugerat, eese cum mille iuiliiibus, c i iribua ^;,
oppidis dediderat: quae Romanis subjecla, Andro- , .
nicis inicr se belliêrantibus, Triballi incojis de- .
dilionem facienlibua occuparant. Hiq ilaqueChre .
les pecunia insiractus, et exercUura &ub se non
, ' ,
aspernandum babens, et antea imperatori Cauta /
cizeno aojiciisimus (per quem c l Aadrouici ajmi , &
885
886
, ciliam adeplus fueral) miail ipse qtioqne stgaiftca*

, ,
tum, se ejus partes sequi, cum cohortatione, ult
' - ad Occidentem *e converterel, utpoie non tnini ol \ - mos ibi mililalis fructas inwnturu*. Cantacuzenu*
. - cum jam ternum lempus adessel, eoaclo suoriuit
ip[, \ concilio, qno eundura esset, deliberabat. Byian/ , \
tiai omnes expeditiouera Byzanlinam anleeapien4 ; , \ !- dam decernebant; nam si ea urbe potirentor
, , (esse autem poiiundi praeclarara spem), mullis ibi
, \ \ imperatnris parles amplectenltbus, magnis dein ,
ceps ei laboribu et periculis fore liberoe. Oeci. . denlales aulem magis ad te* Occidenlis incuin, \ , bendum cengebant; quippe baud effcralis illic ia
, - unperatorem mortalibus, ac proinde ob benevolen . "
$iam Don difficile ad ejiw iatperium acceataris
,, - Adversas Byzantinos opua fore magrvo apparaiu,
,
quando illic mulli aint ejus hosle aeerbiftaiifii,
,
qui el alio* ad araaa exauaciteflt: in quot ab oc , \ \ cidenie auclos po4ealIa reveraoa, movere oporte*
. 01 ' - ret. Mercenarii ei 4emesiki imperatoris nuUom
, - discrimen faciebant, parali ire quo ille conaultwn
, , pularel. Cujus haae fuit senlenti* : Occidenlales
^. '
wltro vocanles, et lam multi haud negligendi sunt;
, qui si tel non Yocareat, et solum aliquid eiplo ,
rala? spei subostenderetur, ad nos se adjungerenl,
. - ii ibi essemus. Tanla igilur accessumc viriem
, \
spoale dimissa, qnara viluperalionen non mere . remur? 453 Nuac quoniam ipsi accersunt, et
, \ ,
eertum C6l, nog rerum illic poiiluros, non babet
* ' quidquam oec ulilitatis, nec prudenliae, Unlae
,
porturotati deesee, sed iltorua quoqae assumenda)

vires, ei sic deiaum a&i subjugandi sunt. Timeu; , \ dura quippe, si eas non ceraverimaa, ne pro
,
amicis el sociis, bosiee nna cum caneris experia, mur. His, et aliig par foleas, pan inviU caku, ,
IUBI adjecerunC.
cl * , , \
, , * \
, \ . } , \
\ , . , \
, , .
CAPUT XXXII.
Quo$ Didymotichi Cantacuxenus imperater duce$ equitum tl suburbatwrum reliquerit, Cum quibu$ exierit.
Defectio Constanttni Palaologi. Bera castellum ieniatur, el propter monachos ei parcitur. Joannet
Batat*e$ id in fidem tmperatrtcis redigil. Ejus timor. Obtidio Ferilheortt. Batatiet promiita^ turpiter
(allU.

Igitur apud Didymoticbum, conjugera cum iribus
, \ flliabus, et Nicepborum ducem, despolae fllium
\ , (cui Mariam flliam desponderal, quique per a3la , tera irabecillam ac puerilem tolerare miuliam non , - dum poterat [83]) et turmas equestres, quot nimi-. rum conira aliarum urbium el Byzantii impetum
, \ tum suffecturae credebat, reliquit. Erant auiero
Jacobi Pontani no(.

(85) Apud Euripid. in Hecuba Polydorus, minimus nalorum Priami. de se :
' *
, ,
' * .
Eramque natu Priamidum novisumu* :

Aique hae foras potisiimum meqralia
Submisit, ut eui nec (erundv lanceas
ad arma nondum tenera $uficeret munu$,
887
JOANNIS CANTACUZENI
888
praeler cos qui paulo post supervenerant, equiiee .

, , ,.
inillc, quorum duces Manuel Tarchaniota, Geor, , \
gius Phracases, Joannes Palaeologus aul priraice *,
rius, et Georgins Glabas. Suburbanis vable ara\ . \
plis praefectos octo, quorum quisque mille sagil
) ,
tarios regebat, et primariuin omnium ducem
,
Manuelem Asanem, uxoris fratrem conslituit. In
.
Thracia urbes universae simul, eo negleclo, ad A u .
gustam ee aggregarunt: castellum Empyihium,
quod ipse adhuc vivo impcratore a fundainenlis
, ,
exsdificaral, in flde manebat. Ipse Matth&um et
,
Maiueleni filios, et uxoris germanum Joannero
< .
Asanem, nec uon Angelum pincernam consobrinum, nobiliumque el consanguineorum raulto \ ,
' ,
secum babens, cum numeroso et forli exercilu
Didymoticbo egressos est lertio Nonas Maias, indi- ' , \
\ ' ,
clione decima, praemisso Constantino Palatologo,
,
Michadis ducis despolae filio, cujus opera, quai in
rem essenl, prapararet. Qui mox Pheris ad Syr-
. gera defecit, sive quod doinui suae tiincrei (illic
enim babitabat), sive quod ex urbium defeclione ,
. , '
Canlacuzeni fonunam affliclum i r i augurabalur.
imperalor tametsi ex anieacto lempore noa bonae . *0 *,
, \
spes affulgerenl, ad Berain constilit 454 Q
~
cus cum equis toetum pabulum affatim suppedila- , , rel, non cnim id ubique i u l vere adbuc recenli) ,

euppciebat, dies ibidem non niultos consumpsit, iu
. ,
quibus castellum teniavit, si per dedilionein occ.upare posset; vi enim subigere propier monacbos , ,
iacolas nolebat. Videbal eniin si vi caperetur, lcge Q . '
militari
: : . monasterium quoque diruendum
(84).
,
Quam ob catisam nec assidue obsidendo oppugna* ,
bal, sed opinionem* tantum pra&bebat, quasi se ad
, .
irntros adoriundos compararel. Monacbi vero qui
,
inlus erant, et alia lurba ox agreslibus colbcia, an
.
propter defectionem tregidi (prius namque impe-
ratoris praesidium, et praefectum ipsis datum frau- , ,
de circuimenios, vinculisque implicitos ad impe- .
ralricem miserant), an etiam aliaquadam de causa, ,
niuris slruciura validissirais animpsUsime te de- , -
fendebanl, nec de composilione verbum audire
. , \ 6
Fustincbani. Interea Joannes Batalzes Byzanlio ,
iioc lu dam (propler causaui enim jaro expressara

easlellum cerlo constanterque non oppugnabatur),
,
<jum parva maqu ingressus, id sub Auguslae impe- D ,
\ ,
rium redegil, et Canlacuzeno ejus obtinendi spem

;ib$lulit. Molo igiiur inde exercilu, Anaslasiopolim
, \ ' \
(Androuipus Peritbeorium appellavil) processil,
\ .
quam per dies qualuor et viginti circurasidens
oppugnavit. Eljani ad Cbrelem et protostralorero
,
Tbessalonicam <(e advemn suo miserat, et nosse
qvebal, num idem essei eorum erga se animus,
, , qui baclenus. Balatzes (porro cui ab inipcralrice
, \
rcrumque rectoribus belli contra Caniacuzenum
.
administraiio comniissa erat) cum roililibus quos
' ,
Pyznntio adducebat, el ex Tbraciae ac Bhodopes
,
u l
l o
Jacobi Ponlani uola.

(84) Grscis est monastrrium, quasi dicas
nî\5ioneo> (luarf eliam scriploribus ecclesiasiicis
Latinis mansionarius, mansionis incola, habitalor,

jtt est, rnoiia&lcrii.
8S9
IlISrOiUABUM LIBER I H .
890
, , \ urbibus non modica adjuncta mantt, quia se imppralori imparem cernebai, non prope, scd intervallo
\ .
;
unius diei insequebalur, perquam solliciie cavens,
ne in ejus copias incidcret; sncbai enim sine
, \ , clade se non evasurunt. Periibcorio autcm ab im \ \ - peraiore arcte obsesso, oiniiein rudenlem move.
bat, ut cum paucis quibusdam (quia cum pluribus
, \ non liccbal) clandcstine in urbem ejus lulanda?
\ ' causa irrumperet. Sed frustra. Nam imperalor assi ,
dua obsidione instabat, et omnes aditus custodia sc, \ piebat, macbinasque omnigcnas et scalas ad moe nia consccndenda comparabal. 4 5 5 Batatzes cum
; , ,
obscssis tiulla via possct succurrere, ad imperaio ; , . rcm niiltcns, et pristinam benevolentiam proiilo * lnr, el aeque ut prius sludios'ssimum illius fore
. p r o m i u i l ; ad vilandam vero suspicionem apud
' ,
Romanorum arrhontas se buic bello submlltere
, \ deboisse. Quamobrem ct nunc, quae conduelura
, , - judicet, suasurum. Nam ut amicum, esse sollici \ . ,
tum, quod belluin boc non Romanos modo, s'd
:. \
ipsum quoque Canlacuzenum gravissime afllictu *
rum sil Esse auiem hxc quae suadcat, ut posiiis
- * armis foedus pacis cum imperatrice feriat c l , si
. ; \
placeat, ipsc quam primum ad eani proficiseatur,
,
de pace cura eadem aclurus : quam ulique flexu, ,
rus sit, si suam illi poleniiam declararil; nam
; ,
quod iiiGrmissimum putarent, ideo adversarioa
. " cjus ad arina provolasse. Talia Balatzcs per inter
nunliuin. Cujus consilium iinperalor libenler au'
divit, seque ccrlo loco conveniri jussil, ubi de
. C p j condilionibus inter se colloqucrenlur. Et
' - ipse sine niora paclum locum vcnit, Balatzcn
, ) . exspcclans. Qui sive suopte nutu, sive ailerius
, ,
inpulsu, adventum suum in diem poslerum dislti . \ lit, aflirmans vellc se quidem pacis inlcr impcra ,
tores conciliandse proinum conduin esse; limore
- tamen, ne cum nculri parli commodarit, sibimet
cOii ^, , inaximariim calamitatum inaxtnius aucior fial.
. Idcirco ad ipsum in prasens veriium acrederc.
; Nam qui Byzanlii sumina? reruin prasideam, quam . ^- vis nullam suspicionis occasionem danli, imo yero
-.
qtiae ipsis placerent, pcrsludiose prxslanti, ei ab
;, ; : ,
eo dcficienli (quod forlunarum, cbarissimoruinque
- liberorum, ei uxoris amissionein ferre nonpossei)
, tamen nondum Odein babere, scd ipsius inicri
Â.
mr mmr.\t U/w-r AirFvwi
pe tur.\\t
*fl
* . ^ * rt_
< . .
.
,

.
\'
raendi: pnrtexium
quaerere.
Quocirca
nec- pro sc ; * , * ,
qucstre pacis, u l dixcril, Byzauliuni ire posse.
',
Imperaior pacis non tam suae, quam alieux ulilila -. lis gralia se cupidissimum essc respondil; nibilo
, minus haud quemquain in discrimen pravisum
;
adacturum, seseque nemluem, quod ad ipsuin a i .
tineat, laedenlem, Deo omnia inspeclanli Torluiias
. suas comoaissurum.
, , \
, \
\ , ; \ *
, . ftv '
.
, ; . ; *
a c
891
JOANNIS CANTACUZENi
, UTUVA,
.
1 ipcov
456
CAPUT
'
Cant cuzenttm pacis cupidiuimum fume etiam antea, es ejut ad pairiareham epistola, plena Chriitianl
iententn* ostendhur. Palriarclta tabellarium in carcerem tradit. Imperatriam facti pomitet, et ab ta
fnter (* honorariai mnoctnli<B Contacuzeni tettimonium. Apocauchi desperatfo et sollicitudo in con*
juraiis calefuciendis. Eorum de imperatrice juramento obliganda cousilium.
Neqne vero lunc tantummodo Canlacuzenns i m -
peraiorad paciiicaiionem propensus ac facilis cernebalur, sed eiiam Didymoticho ea per oratores ab
imperairice semel ilerumque petita, poslquamillis
xiiliil pro aequo et bono faclum audivil, ad palriarcbam secreto litieras scripsil, eumque juramenli
inler se et iniperatricera coram eo concepli admonuil, quod ipsc religiose servans, ab illa foedifraga,
eycopbanlis e l pestilcnlibus quibusdam bominibus
fidem babcnie, armis lacessereiur. Insuper in
memoriam redigebat, quae ipse palriarcba sibi
cum sacramenlo promisissel, non passurum caturaniis opprimi, sed pro ipso, aut, ui verius dicam,
pro jusiitia nullam conlentionem defugiturum.
Quae in conlrarium conversa esse, cum bellum ab

, \
', \
\ ,
\ ,
\ , *

. } ,
, *

. " \
,
,
, ,
60
exordium ceperit, a quo
id reprimi a?quius
. "
fuissel. Obsccrabat itera ne bacc permiuerel, sed

; * misericordia praier jus fasque percunlium captus,
.
calamilati occurrerel, ctqua? mulio adbue alrociora
$, * Impendcrent, bello dissipandoaverleret: quodque

i l l i , ul communi parcmi ac magistro juslilia? a
, \
Deo elccio pulcberrimum esset, inler se el iinpe- , \
ratricem concordiam inslaurarel. Omnino aulem

\ ,
nibil fore negolii, neque mulla illi verba ad eam ,
facienda, sed solo aspectu arma slaiim revocatum . ,
i r i . Sin borum nibil ei curae fuerU, nec studio,
,
quo dccei, paccm curaveril, ipsum quidem vcreri
dic.ee, quod tamcn vcl ucenie se noium sii om- , \ . ' ,
nibus, cflusum sanguiuem de manu ejus a justo
judi e Deo requirendum. Rogabal eiiam, ne liinore
\ ,
peti existimaret, quando eorum copias
, \ aliquo baec
ba3C peli
, ipse multis parlibussuperaret : sed idco, quia cum
beilum boc Rbmanis clades ingenles invecluruai
.
prospicial el meluat, quani in fuiuro sseculo bo
imuibus aciionum suarum rationem rcddendaiu
'
ecial, malorum ingruenliuni ansam nullam, quan
tum inaxime fieri possil, porrigere conolur. Quod
, \ aulcm se et suos anatbemaie inferis devoverit,
aibi quidem borribile videri, el roerito; verunita- , <

men mliil ad se perlinere. 457
Si
impera
. " ' loris dcfuncli liberis jurejurando violalo insidias
\ ,
pnolilus sit, ut ipsi dtclilant, accusationem aliquid
yalerc poiuisse. Si autcra ejusmodi uibil neque ; * '
! , ,
feccrit, neque cogitaril, et ab Initio constilula
eervaverit, conslanterqiie ex juramento se gesse- D , *
rit, cum ipsi, invidia et oblreclalorum voculis
, ,
commoli, univcrsum Roroanum iniperium et nunc
,
ih?pascentem flaminam et (nisi Deus de COBIO pro, \ p i i i i i H respiciens eam restinxeril) magis depastu, '
ram exciuverint, videudum ecquid non magis
, \
ipsos, utpota maloruiD causas et originem, qtiam
, * ; W a Deo secludi aequum sit. Nam dtvinum numea
1
893
HISTORJARUM LIBER HI.
89i
, et , saqui episcoporum alienas a recia ralione af ,

feciiones, praeclare dictum esse a magno Diony . aio (85). Ad exlremura petebat, o l quandoquidera
, nosset, et hucusque perpetraia quam essenl gravia,
. et raultis roodis graviora exspeclari, Augustam
, \ adiret, el aerumnis Ramanorum finem imponeret,
, eiquidem id efficere aolus posset. Si delreciel,
,
sMlem se qnidquid debuerit cum erga Deiim, tum
. * erga eos qui nunc rem Romanam procurent, pra>
, ' ' siilisse. Ipsos scituros, ad paremne, an ad bellum
, \ propendere pttis debeant, credenles ceriissimo, ct
. \ ' borum quae flunl, et si quid eliam ipse, ab cis
, coacius, conlra oflicium peccaverit, Deo poenas
, ,
persoluluros. Hasc eraul, qu:o lilleris iinperaloris
'
peracribebanlur, quas monacbns qiitdam virtulis
, \ , * ' cuHor, amoro bonesti sponlediscrimini se objeclans,
, \
perlulit. Patriarcba episiola pertecla tacet; mona. - cbun ut alrocissimi sceleris reum in cuslodiam
. - m l l l i l , e l ita iacto quodammodo rcspondet, se bcl, \ \ Itim paci anieponere. lniperairix e rebus prascn *. \ tibus animadvenen9, quam Romanis bellum btuc
, , periiicioautn acciderel, et Ganlacuzeiium nihil
, adbuc designasse, uivde quispiam oblalas ci crimi \ * naiiones veriiati affines essc judicare posset, per cvlsa menlem vebemenler, so tam pracipilera a i
. \ arma fuisse indoluit. Uinc aliquando eolis feminis
, prapsenlibus (86) diiit, videri sibi in fraudeni im , - pulsara, eamque non nicdiocrem, cum de Cantacu - zeno falsum credideril. Indaganlem quippe se,
Q
belli tempore feeerit, nibil inveiiirc, ex
etvat * , ,
qoo ipsum liberis suisinsidias struxisse apparcaU
\ .
E l tamen se probalionis, quae ex factis evidcnti " , ,
sima duciiur, negligentem, sermonibus maledici*
, , ,
aures dedi>se, indeque non sibi duntaxal, sed Ro \ . - manae quoque rei publieae 4 5 8 nwjorem ia mo
dum nocuisse. Sciscilantibus feminis, ecqua me ,
dicina malis, ipso jam pro imperaiore se gcfento,
.
exfcogitari queal, Faribs, tuquililla. Etenim Canta-,

cuzenum ctiam vivo imperalore veslem imperalo-.
, riana non induisse. poiestale tamen nsum impera, , toria. Nibil ergo novum, si qua? in privara vesle
, ^ *
geeseril, eadem nnnc in imperatoria gerat. Pro ejua
, \ porro iu me filiumque meuio imperatorem bene , ,
volenlia, bello necduni exciuto, tiliam ipsius He^
. \ - D lenani eidem filio meo uxorem dandam inier nos
#,
convenil. Quod ubi nunc re perfectura fueril, bel, lum parvo negotio sopielur, et respublica uti priua
, ab eodem adminislrabilur. Alioqui nibil obslabit,
;
quin Romanus pmncipalus sibimel exilio sit. Feq u a e
l o l o
âcobi Pontani notfB.

(85) Non affert verba Dionysii Areopagiiae GanlaGornelius Nepos in pr33fat. Aut cujus materfamilia*
ciizenas, aed sensum ac meiuero ejusdem, ex epi- non prirnum lottm tenel a?dtum, atque in celebritate
stola scilicet ad Demopbilum, in qua wiliil agit
otnaiur? qnod aliter mitlto /Sl in Grascia. Nam nealiud^quam ul osteadal,Deo noa plaêre, quaB geque in convicium adhibelur, msi propinquorunk, neriuitur aut pra^ter poieslaiem ordinis, aul per
que sedet, nisi in inieriore parie a'dium, quoe gynceanimi iHipoienHam, ut feceral Demopbilus, quem coniiis appellalur, quo nemo accedit niti propinqua
iUcirco severiuu reprebendil.
eognatione conjunctnt. Est Umen quando ipsuui
(86) eat conclave comubernium inu- feaiiuaruiii cuiium siguilical, ut eiiam kvc loco.
lieruui, locus in adibus, iu quo mulieres scorsum lla apud Piularcbuin de Herodolo^ :a viris bal>itam. Idfm, e l qnrdem usitalius est * .
, quo el Latini usl sunl nonnunquaui.
f
>5
JOANNIS CANTACUZENI
896
nvnarum pars haec ut rcctc ulililerque cogUata

approbare, pars alia omnia ecniire. Poslridie dilu haec Apocaucho cubiculi sacri prsfecto nunfianlur, qui exlremum inde sibi eociisque periculum pet limescens, palriarchae aliorumque conjuratorum aedes concursans, Actum est, inquit,,
noslraque illa magna felicilas ad ulliinam miseriam siinul tola recidil. Augusia enim, nescio
unde exciia, paccm cum Canlacuzeno facere io
animo habet, quia et ipsum imperalorem csse pau
potcst, et quia Uelenam eju iiliam iibêratori filio
nupliis deslinat conjiingere. Qu% si flanl, nihil
spei superest, quin ex hominrbus exlcrminali,
inaudito quodam modo cuin toia siirpe yilereamus. Recordarhini enim vobiscum, quam multorumcriminuin reum pengerimus. Haec omnia apud
vos rcptilanles, inlendere ncrvos oporiet, u l non
lantunt foedus impediamus, sed ui bello quantura
polerimus faces subjinanius, qtio niliil nobis utilius. Judicanusi igilur et caHeri, iinpcratricem
nioliri iristissiiua. Qurerenlibus auleui, qua ralione
periculosc eximerent, placuil imperatricem adeundam, clauilechnis, aut niinarum lerrore adbibilo,
eam perpellere. ut jurata promiitat, de pace cuni
Camacuzeno nec a< luram quidquani, nec cogitaturano, nisi eormn quoque aucloritas accesserit.
& , %\ ,

. () , , \ ' ?,
\ , . ,
'
' .
\

. ; \
, \
, , , \
^ . *
\ , * ,
^
, \
. " ,
\

. " \ '
, *
,
, , ^ , . .
,
, ;, , ,
* , \ , ,
.
459 CAPUT .
Conjuratorum imidiota contra Cantacuzenum oratio, qua imperatrix pace deterretur. Quod liberius ae
vehemetitiuB patriarcha reliquis secedentibus facit. Imperalris ignara doli jurat. Custoditur conjuratis
'pervicet interdiu, famulabus noclu; et verba ejns observantur. Vocanlur ex Alho monte sanciiores
monachi, qui ei pacem persuadeant; quod diligenter conantur et nisi religio jumjurandi
obstiiitsel,
conata perfeciisent.
Re sic composita, ad imperalricem gradiuitfur, Q , * eaque consalulata, Nos, inquiunt, omnes, clpotis , , , , \ ,
simum patriarcba, inier Cantacuzeni amicos pri , \
Diuin locum tenebamus, cui benefkia multa el
.
excellpnlia in acceptis feriuius. Quandiu igiiur et
,
ipse vobis imperatoribus sluduit, sensumque recle
, ' ;
faciendi habuit, nemo liostrum non dicaro ferrum
, ' ' .
in illum corripere, sed ncc verbo ei repugnare
, \
sustinuii. Ex quo autem monlera injustam ei legi
bus adversanlem induil, et cui charissimus fuit,
, ejus liberos trucidare, Roiuanuroque iinpcrium sibi
,
assererc decrevit, nos banc ejus voluntalem inhu ,
manam sceleratamque censenies, et bellum PI
, \
veslra causa intuliraus, el cum ipsum, tum genus
\ . ejus ac familiares suimnis incommodis affecimus.
Et nunc tanta est animorum noslrorura conspita- D , ,
\ ; /lio, ut non pecunias modo, sed vitam quoque
. " ;
ipsam pro votfis in illum bcllando cupiamus pro
digcre. llaque cum usque adeo promptos propen , sosque in vestra causa nos exbibcamus, iniquissi ; , \ ' mum fuerit, si lu nobis desarlis, et salulo noslra
,
despecta, privatum scclerc compcndium. et rum
897
HISTORIARUM LIBER IH.
, \
,
. "
\
, ' \
. , ;
\
\ ,
, ,
, .
*
\, '
,
.
, .
, \
;- ^, * .
' , * , ' ff
. \
-.
\ ,
* . ,
*\, , , ,
, \ ;
, *
\ ;"0 '
t
boste capitali foedos percndas si tanien compendiuro, et non omnibns, quaj e bello exsistent, graTius dispendium pacem Utam comilabitur. Quae
enim de pace cum ipso ineunda muliis audienlibus
disseruisli, nec nos lalenl. Quare nos eutn ut in te
ac filios tuos telerrima parturientem, et jam desrgnaniem, unanimi consensu eihostem decernimus,
el quantum in nobis est, nihil quod laedere possit,
ab eo abslinebitmis. Quod si quibusdam argumentis pax in prasens videtur conducere magis, nec
nos adversabimur, si tanium communi oinnium
nostrum judicio el sententia confirmelur: a multie
enim approbata minime decipium. Ergo si quod
nos senlimus, lu quoque senseris, pelitioiiique
nostrae, I U jusiae, locum reliqueris, florebunt om nia: sin forte aliud statuis, nobis aperte indica, ut
quisque quam opiime licebit, saluli snaj prospecium eai. 4 6 0 Omnes autem seasus nosiros de
prasenti rerum staiu patriarcha?, tanquam patri
spirituali commisiraus, ex quo, clarius, quid velimus, percipere poteris. Haecnbi dixerunt, patriarcha protinus alios abire jussit, solusque apud solam imperatricem remanens, Quis lam invidua
daeroon, inquit, ad baec non modo infructuosa, sed
facto eliam propemodum impossibilia volvenda te
induxit ? Quaenam rationes te mavent, u l Cautacuzenum libi ac liberis tuis unquam amicum esse
posse exisiimes ? Qui eiiira neque ab imperatore,
neque abs te prius ulla in re offensus, sed diulissimemyltis bonis cumulalus, brevi omnium oblilus
non imperio solum, sed saluli etiam vestra insidiatus est, quo paclo illi fides in futurum jure
habebilur ? idque cum non pauci per lempus bclli
in eum coiUumeliosi fuisso videanlur. Non le autem fugit, qoara iis qui alii* imperitare ei publice
coli ac bonorari consueverunl, bojusmodi injurias
iniolerabiles sint. Si tempore procedenie pax cum
illo necessaria judicabilur, praeetabit de omnium
noslrum senlenlia facere, quae bono sinl ommbus,
quam aliis non appellatis, inconsullo quod iu mentera venit exsequi. Quapropier si eorum poslulatis
annuens, contra promis&a nthil unquam te facturam fidem dederis, ipsi vicissira pro dignitale,
commodisque tais el pecuniaa, ei oppositus corpo-
, ,
\
' ,
, \ ,
\
, \

; '

. ' ,
,
,
, , .
, \
, t) rum suorum, et, si necesse erit, qua nil cbarius,
anhnain sanguineoique suum pollicentur. Si aliud
, \
te veilc cognorini, borreo dicere, quod lamen oc \ \ culium baberi nou debet, mens omnibus una est,
, * , , , el aacramenium inler se dixerunt, ut te cum liberis contrucidala, Byzaulium occupent, et Canlacu. " ' ,
zeno, qua valuerinl virtute resislanl. Si id ininus
, ,
, \ - poleruul, Alexandro Moesorum regi urbe iransdila
servire malunl, quam aul Venetoe, aul Genucnses
, \
, - Lalinos, aut Canlacuzenum dominos perpeli. Quia
igitur juslum petunl, eorumque pelitioncm despi . " '

, - cere, non libi solum ac iiberis luis periculosum
- est, aed el toli Romanorum imperio vaslilalem
, , , ac pernidem extremam minitalur, quinara jusium,
aut utile, quaeao, propter exspeciala cx pacc bona,
. Q**

e
899
JOANNIS CANTACUZENi
908
pretenlia et in conspeclu posiUi niala (si eril, ut /. , \

\ , |
oiiiinaniur) refogere ? Sed si quid mibi a prin*
' ,
cipio luorum conamodorum sludioso, ei IMIIIC i*
hilo niinus bene consulenti credis, islis crede. e i ,
, \
quibu* circumdaia es inalie , le libera. 4 6 1
Tum Augusla ieUi anxia, ei falUciara adver- , ; \
; ' *
lons, sed arbilrata, si pax bello inelior essot, ipsea
, \
utique sibi eam suasuros fuisse, diciis Miflragala
, ,
esi. UJico eam jurare bortaulur, prier promissa
. ;
nibil unquam facturam. Iiuposlura ignara j u r a l ,
\, \
statimque palriarcba auathema acclamal, si conlra
agal, quam juraveril. Post id nunquani golam re- , * ,
. , ,
liquerunt, ul per otium quid expediret, secum
.
disquirerei; sed dieni toium inter se paruli, alius
alium excipiendo cam ea versabanlur. Noctu au- ,
. " * , ;
lem de famulabus ejusdem ad hoc ipsuii) crani se
, \ *
lecUc, quibus non conlemnendum prodilionis prelium dabalur a conjurati*, numnius aureus singulis 6
. >
videlieet. Eas cum imperalrice coiifubulatiles, ai
quid secus loquereiur. ad palriaicbam iiuntiare , ^
; - ' 1
oportebat: qui rursus dicta omnia ad sodaliliuni
,
referrct. E l is patriarcbio plane deaerto, in palalio
babitabat, quasi audaciam eohibiturws, si qeis in- *
sidiator novi aliquid molirelur, scd re ipsa impe-
ratrici cusios a conjuralis imposilus,. ne quid ipsis , /
iiescieniibua faceret, quod eorum libidini adversa- , TTJ
, , ,
relur. E l haec quidem Ganlacuzeno Didymolicbi
moranie agebanlur. Sub tempus vero quo Peri- \
eiprpiva.
Iheorium obsidebal, ad nionacbot ia Atbo monle,
casterii wncli.uonia pneslanles scripsit, eosquoqu* &6 , 4, ?
rogans, ne Cbrialiaoum sanguinem quoiidie fundi
>, tf
sinereni, sed veriuiis zelum capessenies, Byzan , .
tium se couierreni, et impcratricem qitau indigna
, >facliiarentur, edocerenl: ei Torlasse ab illis eal- .
tam ad flammam imperium Romanum devoraniem

retlinguendam ' adduoeretar, quam [uon aJiqua
. '
canaa legitiroa,eed mene eycopbamia et obtrecta- , ; "
Uonet suscitaesenl: quod ipse frequeuier irrifo eonata tentaveril, c u , qui nunc gubernacala lc- , ,
Jieant, legaus nihll reepondenles, crudelisshne eos , *
palsarinl, et oaifti petulanlia ia illos debaocliaii
, ; ,
sint, ac posirerao vinculis et carceri tradiderUrt.
\ ,
Itecubi moBachi apud Albo legemnl, in talibus,
'
pro communi saliue, nuliam sibi molesiiam rt ,
cusandam ceneuerunt : el niutuo ae exacuerunl, D , ' ; eleciiqae ex omnibus, princcps Isaacius, vir vene- . **
rabilis, sumnaque sauclilale pniidiius, el Lanras , **
prfecwie"Macariu, el alii deinceps raanasterio *ruin ad montem illaro prxposiii non pauci; com ,
bis eliam CaUiams, qui posiea ConsUnUnopobtea , \ Ecclesi pairiarchalaro gessit, et lum adbuc lm sa- \ |
ccrdotibue iiumerabalur; 4Q2 et Sabas, qui in . " Batopedio mona&terio religioes viue tladium de- , \
carrebai,rouliaqoeel egregia pro Tirluie certamina \ ,
eHscipiebal: hi,inquaoi,delecii,Byzaiiiiumvenet-unt, , ?,cumqoa imperatrice, et palriarcba. coajuraiis iient
,
ymseaiibua congressi, ita locuii sunt: Gum cernere- \ mus, calanutatem, qua Romanoappreaii, elsi quvd , \ ; ^
agebalur wraodum ctplitequam i:.fandum a|parobat, ^
c
901
502
\ taroen quia ad lantam r i m mali depellendam nihif

- auxtlii offerre poleramua, reliquis posihabiiis,
, Deo, qui solus impendenles' aerumnas alque mi e, , !)
rlas avcmincare polest, commnnem saluiem i n , columifaiemque suppliccs commendabamus. Nunc
, quia cognovimue, segiegalam Romanorum par. ,
i e m , q u opinionem prabebal maxime incepti bu \ , jos diseidii, pacis essc cupidam, Deo p.^cis largi , , '
tori itnmortales gratias egimus : r.nllaque seneclulis
, , \
et iinbecillitalis, ac laboruin ilineiis rationc ducia,
. \ t vos rogaturi advcnimus, ul pacem complccia , niini, ne ob discordias veslras et nunc laceretur
,
Romanumimperium, et nisi prhno quoque lem
, pore bellum inhibeatur, alrociora f o r m i d r . Quan>
. \ obrem et vos qui in dies fdnditar sanguinem, ei
in carcerem compactos, atque in exsilium proje, ctos, eisamssime affiictatos miseraii, pacem ratam
, conftcite, Romanosqae lmiltis ac nefandis cladibus
,
eximite, m et Deus pacie donator celebreiur, et
\
imperairix, ac pairiarcha, et vos senaius, no/i a
,
Romanis modo passim, sed etiam a nobis humiii\ , , \
bus, propier facilitaiem in rebus hoHeeiis, et sol - liciludinem horoinum insontium boc bello abique
$, \
pereunlium, dignis gratiaram actionibas collaude, .
raini. Hc oratio Augusta non molesla, sed graia
\ - poltas, et ab ejus menie baud aliena accidil. Nam
, ,
cum patriarcbara, caelerosque sciret essc vaferri , moe ac fraudulentissimos, 6lodebat, si quo modo
, , \
posset, bello dissoluto, cum Cantacuzeno pacem
e l fo&dus constiluere. Religione autem juramenti
, impedita, qaa pcr dolum ab illis obligata fuerat,
\ , \ HAenipe, ntsi omnibus cxpelendapax viderelur,
, \
nec Ipsa eam sanciret, concilii senleiUiam neces* - aario exspectabat.
\ , \ *
. \ , \
. \ ,
, ,
\ . ,
, * , .
463
CAPUT X X X V .
Patriarcha et tocii monachit irauunlur. Quomodo eo$ ad diuordiam ndigert Uborarint et quas ob c&u$a$.
De primarm quasi in carcerem conclims. Nuntii protostratore reversi. imptfalorem Thessalonicam
vocant Penlhevrii oppugnatio et quibus ibidem de muro probri* lacessitus (ueril. Quomodo unum de
convitiatoribMS remuneratus sit. Opptdani $e dedunt, et contllh malevoli cuju$dam ex imperatorii$
deditionem astu quodam retraclani. Imperator TheutUmtam abit.
\ D At patriarcba et conjurati moiiachorum dictis,

, \ quibas sibi exHiam parari ducebanl, gravisaime
. offfeftst, pacem manifeate repudiare non audebani,
ne noa imptidentee modo, sed fliam de iudustria
,
. knprobi vrderenlar. CircaBaspieiebant aalcm, gi
qaa via eornmdem contordiam dirimere possent.
*
Ac taitc quidem taodaio eoram offlcio pro repu . \
, blica, at fessos de itinere, aliquantom reqviescere
, - jiisservnt, pnnniuentes, poslea se visoros, quid
. \ efs reeponsi dareiH. Diverlcre porro omnes eodem
non sinentes, aUam abbi coilocabant, m qucm ,
9J3
JOANNIS CANTACUZENI
a imodum c^rporibus, sic animisquoqucpronussis, ' , * \ ;

(I blanilitiis scorsum unusquisque
corruplus
, \ scpataienlur. Fluebat igiiur lempus, et dicla in
. ,
vemos recesserant, neque monacbi cura; erant.
\; , ; ;
Qui cernenles, eos bello quam pace gaudere niagis,
.
cum toties super ea rogati, ad obienlus quosdam
, ,
et causas commcnlilias confugerent, reverlendi
. , \ ;
polesiaiem peiiverunt. At isiis nec boc conducere
\ , '\
visum est, u l digressi monacbi ipsos belli, Cantacuzenum pacis auclorem prxdicareiit, leslimo- , .. ;
niumque ferrent, illum jusiillae conenianea et ^,
universit ti fructuosa postulare. Non enim quibus- ,
,
dani levibus raliunculis usuros arbitrabantur
, :
quibus populos perlurbarent , aique ad arma
?.
incenderent, cum ipsi ex inslituio blaterones
'
r~
quosdam subornatos per oppida dimisissent, qui

proclamarent, Ganlacuzenum ab audiiione pacie
aphorrere, et minari se relata victoria iinperaloris
liberos faclurum morUles miserrimos, acpereque
alios, quolquot amore justiliae pro ipsis conlra se
pugnaveriut. Incitabant igitur populos, u l iiliorum
irtiperatoris jam orpbanorum vicem dolentes, ab
eorum capitibus homiuis injurias propulsarent. Ob
boc ilaque conimenlabanlur, quomodo inter
monacbos litein e l dissensionem sererent. Ac
Macarium quidem Laure praefectum, meiropolitam Tbessalonicensem designantes, eo perduxerunt
u l non tanlum ab aliis monacbis di&sideret, 4 6 4
eosque Gamacuzenismi argueret (quia nimiruni
aniicum ob arma^communia periculo .confliclanlem Q
inlueutcs, e l zelum meliusque consiliuro praeferenies ei sic opilulalum venircnl), verum etiara ut
probris mullis imperaiorem Ganlacuzenuoi incesseret, nec se ab ipsU conspiratis amarulentia in
illum vinci paieretur. Unde et Thessalonicae cunq
jam esset, nulluin erat ibi lam nobile crudelilaie
et nequilia ecelus ante perpetraium, ctii ipse non
par facereL Isaacium vcro, qui ordinem ducebat,
ad monasterium Peira dictum condeainanl : ita,
u l a nemine convenireiur, nulla tamen re ad
curandum corpus necessaria egeret. Sabam, quod
virtute caUeris anteslaret, esselque imperatoris
aniicitia notissimus, et ab ipsis facere nollei, in
alio monaslerio, Cbora appellalo manere, nec

, \
. ; , * \ ,

, I , ,

.
,
. .
,
,
,
,

, \
,
\ -.,
. "
\
' \
. , .
,
.
, \
, \ , .
euin a quoquani adiri decreverant. Quem cum pa
scdulo curare vellent, non lulit : quod diceret,
.
iniquum esse ab iis qui in caede et sanguine
; ,
Yolupialem baberent, qutdquam accipere. Uoc

aulem solo dicto, quera Deus tuerelur, nulla eum
. ,
machina ab ullo morlalium posse inlerimi, dein
ceps tacuil. Ganeris porro omnibus, u l noa tanti
, . ; * ;
aesiimandis, ad monasteria sua reversionem con , ;
ccsserunt. Legationem monachor um patriarcha et
. \
conjurati ad bunc modum exceperum. Cantacu- , *
zenus, poslquam Batafzes legatione de pace, metu
. eorura gui regnabanl, fungi perliiuuit, ad exercitum
, ^
rediit; ubi reduces invenil, quos nuper ad proto , ,
siratoreui miseral, nunliauies, veniret quara

maturrioic, omaia a proioslratore illic bcna
905
906
, adimiiislrari. Ne imperator quidem cunclanduBi,

sed Thessalonicam, ad urbem maximi momenli
, feslinandum d u x i l ; e i opwibus jam ad nwen.a
.
Periibeorii oppugnanda confeciis , pracepit iis
, ;
postridie die illucescenle tcnialis, si conams nou

responderet, die lertio viam verstis Tbessabmicam
,,
arriperet. Sic censuit. Die exorto, muros, admotis
etiam machinalionibus, invaduni : quos cum lolo
, , '
die oppugnassenl acerrime, pnrum abfuil quin
, .
eos acta jam leslu fine, et scalis applicilis con*
.
ftcendereni, sed noctis inlervenius rem impedivil.
,
Obsessi meiuentes, ne die sequenli pugna inslau . rata caperentur, nociu decernunt, fide aj) hnpera ,
tore accepla, urbenrv dedere. Manc de moenibus
,
, -^ cbmorem in castrn dantes, imperalori renuoliari
. - jufctent. 4 6 5 " velit, ex pacto convento civitaiem
accipiat. Il)e hoc nunlio gavisus, eosevocai, factu . 01
mm se qnae optent, omnia. Veniunt de plcbe, et
,
oplimatibus pauci, de clero ilcm nonnulli. Alque
ul se purgarent quodammodo, aliter se facere
, nequiisse dixeruitt, proplerea quod nuperrime
. \ " ;
, sacramento concepto spoponderint, se imperatricis
hoslibus quantum va*erent resiituros. Quod juras .
sent, proslitisse haclenus fideliler : el qbod nunc
, \
res ipsa ntile faturum doceai, id aequo anirao

faciuros. Pulare igttur, se dignos esse venia. Cu>
, , *
pere lamen jurejuraiido sibi caveri, nil grave
, *
* - passtirosob ea quaedurantibus armis cmnmisiesent
ob convicla scilicel, qua? non sine summo dolore
\
virorum graviura , abjccd , ct nauci homineg
, ,
procacihngua ineinn contorserinl. Nullis siquidem
probris atantea i n niuris parcebant : ui etiam
.
, \ aliquando arinato iroperaiore acccdenle, el moeuia
propler oppugnationem conlemplante, tres quidam
'
eo cognilo effusius maledicerem. Qui propius acce. "
dens quopsivii , num scienles quts esset, adeo
* . *
;* liberaliter contumclias dicerent. Eorum uno respondenle, maxinie el idcirco probra fundere,
, \ ,
quibus ipseyjnultis dignus essel, quod fracta fide,
\
imperatoris liberis insidiaretur, omnesque vias

indagaret, quo illos meditalae ab se morii oflerret,
, \
. ; a quibus nullam anquam sensisset injuriam,
Quando autcm, excepit Cantacuzenus, in judicium
\ , "
\ - roe vocalmn, quia dissolvere crimina nan potui.
, , jy et injtiriae, et perjurii, et hujus sceleris quod
objicitis, me condemnastis? Respondenlibus. illis,
,
paalo anie Byzantio venisse, a quo quae ipse-in
. ,
iinperatorem adolescentem pcrverse uiachinalus
.
casct, didicissfnl : et idcirco qui illic impcratorem
. , \
luereniur, ipsum expulisse, quibus cam resistere
\ ,
nequeat huc venire, Recle, mi bomo, occurrit

Gantacuzenus, haec vos Byzanlio didicisse ais. Ego
\,
vero buc venio, ut cum te ob maledicam loquacila , ,
lem punivero, luo exemplo ipsi protervire <!esi , ,
uant. His pcr ludum dictis, prateriit. Eadem nocto
,
militcft jussu imperatoris insidiasad portas tenden , \
les, ui oppidanum aliquem capereni, ex quo quid
.
inlus gererelur , exprimerent, casn ipsissimum
' * ' & \ conviciatorem multo mane, nescio cujus rci cau*a
R
PATROL. G R . CLIII.
29
07
JOANNIS CANTACUZENl
egredientem raptuni, imperatori sistunt. Qui se '

turo haad nosse siinuian*, unde et qui s i l per- , . .
cuncutur. 4Q0 lile plane ignorari se opiaatus, 6 , , pro neceseitate prasenii respondel. Sed ubi
* * ,
imperalor persona deposita, heslernum esse convi ,
natorem ostendit, caneris quidem omnibus bê . 0
êvenlum non modics deleciaiioni, et mirificat
;
hiiarilaii fail : captinn vero pavor ingens subiit, , .
de anima anxiom, et jarojam se interficiendum

arbiirantem. At Imperalor ctim in a b i s , lum

praesertim in hujuscemodi rebus excelsum se et ' , ,
inYictum aniroum decere r a l u s , oblectamenti
,
graiia capdvo d i c u ipsius beslerna plene iieravit. ,
Deinde siola majoris prelii, quam pro ejiis condi . "' ,
lione, et auro msuper donatom recedere, aique in
\ . \ #
>
fatnrum nemiaem inauditum damnare, alteramfbe

aurem reo integram servare jussit (87). llla ferme
snpra fidem felix pro conlumeffis imperalorem
laudibus exiollere. Sed ha3C priuaacla suot. Tuuc
vcro, cum injuriarum oblivionem peiereut, qui ex
oppido in castra veneraiil, orarealque, u l quia
sponte ee dederenl, bene illis faceret, verbi blande
compellatoe, ne quid ab se infeslum limerent
bortaius e s t , et qoa3 petebani, imperalorio
diplomate confirmari mandavk. De exercitu porro
iroperaloris malignos quidaro, ut apparet, et boslia
occuUus, furlim adlegaios adiens, ab urbe iradenda
eos revocavii, imperatorem die poeiero, sive se
dederent, sive non, Theasalooicam sucaraa ada-
-"
,
. * ' :
,
,
, \
*
,
. * ;

* ,
,
, ; ,
, \ -
ctmm necessitate confttiluisse diacedere. Quibug

audiiit, cominunis sentenliae iguetalionem excuaaiites, in urbem regrediunlur. Intra porlas i n clusi, rureus defenaionein parant, " conscensiaqae
moanibus voctierantur in praesens non omnei ad
urbcm imperaiori transdendam consenlire. Sed
quia Tbeesalonicam omnino proficisci decreverit,
e posiea coiisuliaturo et, si univergis approbanlibtts cxpedire videaiur, in ejus poiestaiem concessuros. Sic iiaque Peritheorium e l vi propemodum eaplum, et dedilione feriue acceplum iuisset.
laiperalor, quoniam obsidionem conlinaare non
licebat, motis caslris Thessalonicam ire aialuravit.
\ ,

. "' ,

. ' .
, \
,
\, \
* ,
;, &\ .
, ,
\ ,
, .
, , ,
. 01 , \ , & ,
. \ ^ , ,
\ ,
, * , \ , .
, \ . \
, , (.
Jacobi Poutaoi oolaa.

<87) Alexander Magnus accusatorem audicne,
n a n u admola alteraiu aurem oceludebat, quod eam
reo se diceret servare. Infra eamdeni bfstoriam

denuo tangil. Cur enim non bis, quod pulchrue-
909
HISTORIARUM LIBER Ul.
910
467 CAPUT XXXVI. '*

Joannes imperator eoronalur ttyzantH. Dignitales in conjuratos co..ata*. Patriarchce fastu$ in vestitu.
Apocauchus pertoma dtposita^ summam auctoritatem vindicat, propinquos et necessariot Canlacuzeni
interpcit; matrem ejus dirmime affligit. MUericordia imperatricis in illam, et runum crudelitas Archontum quoad medicum, Mort ejus miserabilti. Charilas Theodorce sororis Andronici iunioris in moribundam atque moriuam. Imperairicis excusatio. Pecunte inventa ntagnitudo et di$tribntio. HorribUt*
catumma in Gantacuzenum conficta. Apocauchut ela$$em conlra Cantaeuzeni terrestrem exerdtvm
parat.
Byzanlii Joannes iraperalor, Andronlci fllius,
, Aogosla et consiliariis i u volenlibofl, a Joanne
palriarcba coroua exornalar : in qua feeti diei
,
celebriuie, onines pen preceree, at quemqne
. $
imperatrix, pairiarcba et consilium esse digiiam
\
jadicarat, dignilaies adepti >unt. E l Isaaeias ûl \
dem Asanes panhypersebastus declaratus est,
\ ' .
Apoctuchus magnus dux, Cbumnue magnus stra , *
iopedarcba : Andronicas Palaeotogus, Apocauchi
,.
* , gener, eliam ipse magnas etralopedarcha deeigna \, \
tur: Gabalas protosebastus, el ila alii emnes,
* eoruro suffragiis, de quibue aupra diximus. Pa, .
iharcba, quia gradum permutare non poterat,
\ ,
habiio se awgustiorem fecit, el iti subscripiionibus
*
colore caeruleo est usus:flaromeumque(88), seu
, , tegmen capiiis, quod aatea patriarcbas, ai de
,
monachis non essent, album ferre moe erat, ipsa
, *
auro illustravil, Servatorig noatri, ei illibatae eju
, ,
genilricis Deiparae ac Joannis Baplistae depictis in
, eo iconibus. Apocauchue magnus dux, qufi usque
\ ad id lemporis modestiam prae aeferebat,et unura
, ae de concilio simulabat, \el poiius alios eiiara stbi
. , anteponebat, ntttaens ne seelus ejos oHacienles,
, Cantacnzeni quam ipsius imperium maHent, nbi
, \ , ei gradum excellemiorem est coneecutus, ei beltam
,
in majus aucium vidit, larva depositn, faclos est
^, omnia , majorumque juxta ac minoram rerum
, .
arbitriom dilionemque usurpavit. Nam el com\ \ raunia veciigalia ab eo procurabanlur, et prafecti
\ ,
ac dace* nrbium ex ejus voluntaie creabantur
, . \
beneque et roale facere in illius manu eral; ac
\ \ . per omiiia niiebatur sioiilis esae Cintacazeno
' * adbae magno domeslico, nihil non a ae regi atque
administrari desiderans. Sed enini perspiciens
* \ \ *
imperia sua nobilioribus injucunda etojierosa fore,
\ ' . timcnsqoe, ne quid idcirco insidiarum sibi para ' retur, omnium perdendorura consilium cepit,
. 468
buroiles soli relicti, auctoriiali stiae in
; , omnibns prepensius parerent. Nec crat etulta
' fogitalio. Ac rnitium qnideni a Cantacuzeni con *
sanguineis et amicie germanissimis duitt, cum
, ^ ei materia ad calaromandum abundaret, et eos ui
. opulentioresamplios melueret. Deinde alios ordiae
\ * aggreseua, nolli pepercit; specie qoidem, qoaai
\ ^ imperalricia, ei optimatum ejue, pneeerlknque
, , xal
palriarchae decreio, poenas qaibas ilii vellent,
.
inferret, re aalem ipsa libidint euae obsecutue.
\ Canlacuaeni porro malrena jam ante earceret*
o
lacobi Pontani nota.

(88) vocai Graccas : iiamto, ait Feslus, amicitur nubens boni omtnU cuu$a quod eo
atsidue utebalur flaminica, id est, Flaminis uxor
%
cni nom licebcl ':$re divorlium. Quale videlice

veluro eacratae ei telaiae Deo virgines in capitibus
geslant (ul rea melius Inielligalur). Eiti WtiheL
911
JOAXNIS C A N T A C U Z E N T
condilam de induslria vexare iastabat, riec ullum

genus molesiiaeei non adbibebat. N a m c l custodes
illi dedit , boniines impudentes, moribusque
barbaVos, quibus praecepit , omnem in illam
diritatem expromere , et quam indignissime ,
conteniplissimequc traclare. Uinc quamvis ai.tea
quoque vicltis ei maligne praeberelur, tanien^bi
lenuiorem adhuc suppedilabanl. Quod si quando,
officio bumanilalis videlicel, jus
porrigendum
essel, cum lauie ac delicate educatam, nihilque
posse imraundum, ac sordidum tangere non nescirent, manus illoias iipmiiienles pervestigabant,
ecquid iiUus hlerenl a fllio litlerae, tamelsi quod
offcrebant, ipsitnet coxerant. Quod cum illa virieret, misera fatne emori, quam spurciliem bujusceimodi gustare maluit. llieme autcm acerrima ac ^
perfrigida nec ex veste stragula ad corpus coopericndum, nec ex accenso foco ullum ei solatium
impcrliebant, quamvis Augusla raandasset, u l in
ca curanda aibil praetermiiterelur. Quin etiam toto
die custodes, ipsa audien(e, in filium maledicla
elne fronle jaclare non cessabant, et tanquam si
nuntios accephsent, illi narrabant: aliaaquidem,
captum esse, et caienis injeclis foede rapiari;
alias, comnusso praelio occisum, jamque caput
afferri quod onsolaiionis causa ad eam quoque se
nllaluros poliicebanlur; aliaque demumo.rudeliora,
el immaniora multo. Unde sapra modum corde
infl.tmmala , et contabefacta , jin rapidissimara
912
. T6 ,
\ , \
. * ,
.
, \
, ,
\
.
\ , , \
.
\ ' \ .
. \
, .
\ , , !
\ , \
, ,
,
\ . " ,
,
.
, ' , ix
.

.
'
\ ,
, \
febrim incidit. Fenunae sociae archontas saevissimos, Q

i medicum illam visitare patercntur, quamvis
obteslantes, inflectere non poterant, usque adeo
improborum illorum, el consuetoium quottdie
bumana devorare viscera ( 8 9 ) , ad miserationem viscera obduruerant. Omnem ei curaiionem negarunl, quasi manibus suis eam jugulanles.
4 6 9 Imperalrix ubi per nescio quem illam aegroXare, nec ab arcbonlibus, et a magislro orbis, atque discipnlo miiis illius ac benigni praceptoris
medicum ad eamdem permissunt ingredi rescivit,
lanlam ferilalem , (amque altenos ab omni huma*
nitale anirros, verbis asperioribus ipsis exprobravit, et medlcum suum mieit, qui pro morbo ei me-.
dicinam faceret. At palriarcba, et reliquua ille
,
' , \ ,
\ . 5
, \
, .
\ , ^
, *
\ , oCx

, \
. *
, . \ \
,
bonoruiu virorum coelus sacramenlo bominem adi- D \ -
gere, ingressum nibil ad depellendam aegriiudinem
' \
praescripturum. Quem accessuna recusantem, st
,
jacenti ac laboranti ex arte sua, nihil profuturus
6
esset, coegerunt kriperalrici obedire, ut et cru ,
delilaiem suam usque ab initio servarent, el au ,
ctoritateai Augusta? conlempsisse tie videreniur,
. \
si accessu Ulum ad acgroiam probibuissenl. Si per ,
lenderet; et quidpiam ad salmera male habenlis
, ,
dicerel, ne ipso^ pi*slea accusarel, um seiuel in
\ . *
calaniiialein precipiia.ssel; Canlacuzenismi enim
,
Jacobi Pontani tiatae

(89) Pulcbraiampiifioalio filii in causa niairis. E l
miralur salis argute, quoniodo, qui quolidie huonana viscera coniederenl, taiii duxis poiuerint
esse visreribus : siquidein omtii sensu humanitatii

carerem, et in figura humana bclluarum ssvitiem
iiiiilarenlur.
013
IIISTORIARUM LIBER III.
, *
, ' ,
\ '
\ ,
.
.'

, *

,
,
jam maaifcsluni fore. Mqdicus comminalione territus (nihil quippe inler suspeclum esse et acerbtssima perp.li inicreral) cum spopondisset, nihil
horum imperairici indicaiurum, ad Canlacuzeui
matrem iniroivii. Curoque propier formidinem ar*
cbontum loqui non auderet, sequentes custodee,
ut licebat, fallens e bracbio mittendum sanguinem
geslu sfgnificabat. Deiude mulus plane abibat. Mulieres iterum arcbontibus sopplices, pblebotoroum
introducere non permUiebantur. Sic omni prorsus
curatione negata, et febri consumpta, oc(avo Idils
Januarias, indictione decima, anno ab orbc condilo sexies millesimo oclingentesimo quinqttagesimo hanc lucem dcseril. Imperatoris Andronici
soror, quondam Michaeli Moesortim regi nupia, et
. " marilo mortuo ad fratrem reversa, vjtaque aulica
; relicia et nionaslican> eompiexa, ac Tbeodosia ex

Tbeodora dtcta (00), ubi eara animam agere intel. " - lexit, velut remunerans eju9 in se meriia (sui
,
enim cupidtssimara seaserai) in carcerem venit,

et usque ad ultimum spirilum ab ea non recessii,
,' * ,
quam elatam in monasterio^viai ipsius defuncla;

matrona?, sororis. inquam Micbaelis primi Palseo *
l o g i , Marthae appellaio, in palerno monumenlo
,
composuit. Deindc Auguslanv adiens, orudelilate*n

inhumanam archontum nufilkmt, qua in cam
, \ ,
usque ad mortem gseviissont. Illa Deuro bomines \
quc tcsiari, nihil horum se scire; 4 7 0 tanlum\ modo juesisse in carcerem dari, et eorum barba , - Q ram ieritatein ipsa quoque exsecrari. Scctndum
,
obitum ejus, filii pecunia indagata et ingeos in , \ .
venta est. Quia enim patriarcba adversus eam

servantes anathemalismum vibraveral (quem velut

ministmm ac salellifem quemdam sceleralis cu - pidilatibus suis omuibus prompttssime inservien . tem babebal), eum multi metaentes, cuslodilant a
" , se pecuniam afferebant. A l i i boc fulmen velut i n \ justum despicienies, inierim retinebanl, donec a
, \ ,
consciis prodita penitusque distracta el dislribwa
"' ^ , * est. Tam autem innumerabilis fuit, ut quanquam
, * multi eam inter se partireniiiiy et pars Apocau*
cho magno duci oblingeret, pars Gabato protose . ,
basto (nam et is Apocaucho erat in. republipa re , \
genda socius, ei imperatricis aulae prefecius, slve
, ' - {> curalor), pars Ctnnamo, comiti sacrarum largilionum, multisque iasuper eunuchis, qui siraul domi ,
nabaulur, nibilominus ex reliquis impeusam m

bellum contra [Cantacuzenum toleracent. Canterum
; *
imperatrix muUum ac saepe cum patriarcha reli , quisque imperii gubcrnatoribus de pace agens,
* \
ipsis jam rerum potenlibus, et a mentione pacis
, *
refugieniibus, nihilaBquura impelrabat. Tamen ut a

juslilia non recedere, et imperatrici ac sibimci
. ,
Jacobi Pontani noUD.

(90) Quod cum viri, tum feminae ad religiosura
vilae geous, aeu slatum mooasiicum iraneeuiites,
nomeii rauiarent, inde faclum credo, quod per monaebismi proiessionein se velot ilerum bapiizari
putarenl, et esse aecunduui qtiem lam bapUsinum :
i i i baplismo autem nomen solet imponi, et quidem

novum, si quis aduitus, ac iioiidum Ghristianua
aliud habuisset, ut omnee habent. Cujusdam igitur
regenerationis signum noininis novitas fuit.
915
JOANNIS CANTACUZENI
916
coiisulliim velle cxistimarentur, cxploralores ad

Canlacuzcnum mittunt, eosqqe reversos excipiunt,
,
ad Augusum inlroducunt, cum alia multa in eum
, inenlienles, tuin quod palam inler suoa ac magni, \
fcc jurasscl, si vicisset, illam cum filio imperatore
, \ , \
exlra omne dedecus aliud occisuruin tantummodo :

patriarcham cum consortibus, qui boc bellum
, ,
conlra ee conflassent, fustibus prias ignominiose ,
coopertos, conlumeliosa ei airocissima morie in- , lerempturum. Qui narralioni buic ex composito .
slaiim pracsenles, inde velamon maximum arripie- xst
banl, cur non possent in tanto discrimine eponte ,
,
in ipsos adeo insanienli se subdere, el per pacem
tradere. Slatim [onmt conalu ac libeniia illi ar- , xal
inis occurrendum, et si quis de pace verbum ederet, * \ ^ . 13
simililer in bostis loco habendam edixerunl. Sed ^ \
Canlacuzeno cum exercitu io Occideutem profecio,
,
Apocauchus inagnus dux lolius imperii rector, cx
,
conlinenti se posse rcsislere desperabat: quod ut ,
lali adversario se minime parem, ita nullum quo- * ,
quc operae pretium facturum sciiet. Copiis aulem
Byzanlints el Threiciis non mediocribus 4 7 1 , ,
\
CUDI Androuicura Pala;ologum genetum, et Tho *
mam Palaeologum duces dedisset, inandavii ut
, :
illura insequentes incooimodarent, si quid po9
, ' \ .
sent, caventes magis, ne quid ipsl deirimenti accipercut. Ipse vero ne sedere viderelur sumnius \
rcrum princeps, sexagiata navium classem, velul ,
\
e mari pugnaturus adornavil, in quas de pecunia
Caniacuzeni Byzanlii occullala samptum fecit : *
, .
lameui Ulum oinnes, u l valde vesanum reprehen
.
dereni, qui terreslri exercitui navalem opponere
\ inslituerel, tanlainque pecuniam nullo fructu io , \ .
sumerel. AHler porro, quam quis ducta ex rebus

conjeclura pulavisaet, eveuil; plurimum enim rei
, \
CautaCuzenicaa obluit, Thessalonicam non dediia
,
ab 6e opera, sed sorte quadam delatua, de qao
postea dissereiur
,
. ^ *$ " , \ ,
, ' , \ .
* , .
, *
, . ' ,
.
, ;, .
.
CAPUT X X X V H .
Contra Syrgen via$ obsidentem excogitata (raus. Polystylo* munitur. Mi*$l ad pretostraiorem, liiterat
referunt, prohibentes nunc venire, niii Chrete adjuncto. Quid Chreie$ invitaltu rcsponderit; unde m
angustias conjicilur imperator. Pheris exploralores mitluntur, captique humaniUr dimtttuniur. Littern
$e purgat Cantacuzcnu$. Rescribitur Syrge, et $oeiis;fidesei denegatur. Respondetur, et de vijurametdt
per txtmpla disseritur, iterumque innoceniia juramento confirmatur.
Cantacuzeous imperator, ubi Periibeoriumadducere in potestatcm nequivit, et Tbessalonicam sibi
neccssario festmandum censuil, de adventu uo pro-
\
,
, t
9
HISTORIARUM L l B E R III.
918
xtpov . toetratorem prius monenaum duxil. Curo autem
*
eomperiseet, Syrgen missis roilitibus vias obsidere,
, ne quis ad eum fallens nunlios perferret, conlra
, nequiliam illius artiilcima hujuscemodi cxcogita , , vit. Duobus rcilitibas imperavii, uni quidem, ut
. \ , vesiibus exatus et maoibus posl terga revinclns
* . ! docereiur, alteri vcro ut duceret. Si qui vias in*i , debanl occurrerent, aflhrmare ducentem, se equo.
, , * - perdito illum quidem non invenire, frenuro aulem<
, \ \ apud hune virum reperisse, qui equum sibi re * poscenli non reddat, sed frenum duniaxai in via
. 0 6
sibi repertum affirmet. Quam ob causara se illura.
, , * vinctara ad imperaioris affioem (91) ducere, ut
. ab ipso quaestioni subjeclus, etiam equum resii
laat : qood et vinctum cum duciore afflrmare ju
.
. , \
,
, ,
,
" , '
,
,
, , \
,
, , .
, C
'
, xal ,
, &
*
-
*
.
, ,

. \ \ ,
.
\
, \
* \
*

,
,
\ ,
bebal. Hoc autem modo praeterilis custadiis, uirumqoe quo mandatum eral abire. l l l i mandatis morigeri, deceptis itlneris custodibus ad protostraiopem
Tbessalonicam veiriunt. 472
Imperator aulem,
quain niaxime poterat, bodiequidem Polyslylon, leniporibos Gracorom Abderam nomioatam, oppiduhini
marilimum a sc prius instauralum (qiod tunc pro
veteri in suem instanralorem benevolenlia in flde
manserai) muUa cura digtiatue, eiqae annona ad vtclmn.elmiUtibus ad praaidiam suppeditatis, ipse
cum reliquoexcrcim, munitlonem apudCbristopoIim
transiens,apud Philippos castra posoit. Inde raovens,
in eosinctdit, quesprius ad protostralorem miserat,
e l alium quemdam ejns fainuluro, lilteras ab eodem
afferenles, bt quibus erat, ne nauc vemret, qaod
Tbessalonicam transdere non possel ; sed prin*
Cbrelem cum ejus copiis sibi adjungeret, alque
iia deaium adveniret. Imperator quooiam res adversiig voluntaiem ibat, statira graViler guspicatue,
nihilominus omnino procedendum jadicavil. Curaque prope Dfamam etset, apud vieum Codonianam appellatura caaira raeutiis est. Proiosirator
et alioqui propter Zelolas, qui erant Theasalonieai (92), nonuihil horrebat, iaceriusque anian
agebat lauguidius : nee simpliciter, vt generoeus
aihleia in thealro vesiem ad luciamen exuere (93)
audebat : et tunc acceptis ab uxore Byzantio litleris, turbabatur maxime, in quibus erat ecriptuin,
principes ibidem, quod aadiasent eum oum Gatv
lacuzeno agero, sibi liberis ac domeeticis inaBiania denuotiaase, ntsi ipae a malo facioore tomperarit. Quare orabat mulier, caverel ne ejns caus
malis implicarentur gravisaimis. Ideo se quoque ei
obviaoi non venisse, et Ghrelia 50cieUlem praa-

(91) imperaloris prolostrator proprie non
fuh. Quare istuc vineabulum hoc loco poiius afflnem
reideiiduiM fuit. Proiostratoris eoim eius flliam
Manuel Asanes fraier uxorie Ganlaeuzeni babebat
uxorem.
(92) Hi quod Palaeologo contra Gantacuzenuro
siuderent, I U noininantur. Eorum facinora mala
deineepe expooentur. Genus hominuin sine re, et
audaciesimum, seditiosissimum, perditissimum.
(93) In certaminibus Olympicis alhleta? prius
ferebanl subligacula, quod lestantur Thucydides
lib. ; Auaust., C t w i / l i b . xiv, cap. 17 ; poeiea a

Lacedsemoniis inslHulam est, ut nudalis oleoque
perfusis eorporibos deeeriarenl aoraiDalurque
priqius hujus rei auctor, Hacanius Lacedaemoiuu
ab aliis Neanthus. Hinc ipsa loca ladorunv gymnasia, el ipsi ludi appeliati simt gymnici. Et verbum
, quad eat ve$te$ exxur^ ad hajneinodi
certaroiaum pnepai-ationem, exercUationemque
accommodatur. Aute id tempus verecundiae causa se
nudare non audebaat. Homcrus quoque in ludis
semper saccincios hcroas laducii.
JOANNIS CANTACUZENi
920
texuisse, ut inlerea loci quod in rcni suam potis- -

iimum fiet, considerare posait. Dum Codonianae
. Qv
taorarclur imperator, Clirelehi ad se, qui ex pacto
j rn adesset, accersivit. ls et anle se illi fuisse ct
, ;
modoesse amicissimtini confiiebalur, timere autem
ne Romani, quHjuscum bellum haberel, facullaies .
suasin locis nullo .prorsus munimine lulis disper, ,
sus diripiant. Urbes enini, quibus adbuc principi
. '
Triballorum parens imperassct, demorluo impera
tori, quod optime n o ^ e i , iransdidisse, el forlu '
nas suas in suburbano Mclenici baberc. Quare,
,
nisi Mclcnicum ipse subegerit, accedere ad eum
.
non posse : sic enim ct se confisum de suis nibil

aimssurum, alacriier arma junclurum. Impcralori
, \
illico visa omnia impeditissinia. Nain et ex Mace donia reverli baud sibi decorum, el pergere porro ^ . * in occidentem, Cbrela? ac proioslratoris sociela.e
,
desiilulum, parum (Vugifemm semiebat. 4 7 3 ^ i .
buil igilur experiri, num Melenicum ad dcdilionem
, .
volunlariam possr.l adducere ; quam armis tunr ob

locisiittm, luuiob muaiiioneiii validissimam cogere ,
urquibat. llaque clandesiinis internunliis cuin ami- , \ , \
cis, quos ibi Jiabebat, de proditione agil. A l Phe- .
ris Syrges el raelrupolhanus urbis, qui aequali in

imperatorcm fervebat odio, el Monomacbus Thcs- . " ,
saliae pra3lor, qui ad Syrgen venerat, ad exercilum
, ,
cxploralores m i t l u n l , pcr quos el quanlus essel, . \ ,
c i quid aclilaret, discerent. Quos iile captos, cir~
\
cum cxercitum dtrci, et moras ad contemplandum
.
dari~jussit; litteras insuper tradidit, quasiis redde- ^ ^
renl, quorum missu veneranl. His lilleris, quam By- , \ , *
ântii impie ei malevole secuincsset aclum, enarrans . ,
sese luebatur : non imperator is liberis insidianiem,
,
ncc imperium concupiscentcm, sed neces&ilale sic , \ urgente et spe polhis bellt componendi communia- ) . ,
que commoda amplificandi ad baec aggressum Adde- ^bat eliam jurantenlam, nihil se decipicndi causa
, \
dixisse. Lccla epislola illi rescribunt, non aliunde
, , \
magis, quam unde is merito sibi credendum pu )
let, ob juramenlum videlicct se conjeclare, lalsa

esse quaedixerit. Quemadmoiuni enim aiitea,quan \ , do in yesle privata Ronianam rem administrarit,
\ ,
juramenlis ad a6severandum non indiguerit, sed
, ' \ xawlantum dicere suffecerit, et ejus dicta omni pro ,
batione firmiora fueriul, quod non modo i p s i , D * . , . 01
sed el qui longc extra urbem Romanam incolunl,
, \ ,
baud nescianl : ila nunc, si se fide dignum con , "**
scirct, non ad juramenla, quse verbis ejus lldem
adderent, conrugilurum fuisse. Hine quoque intel-
, \! .
)igi, ex quanta gloria in quaiilam ignominiam ob
\
suum scelus erga imperatores decideril. Hasce
litleras iisdem exploraloribus ad eum portandas , ' ,
, , '
commitlunl. Ad eas respondens Gant uuzenus ,
, "
inirari s e d i x i t , cum docere prius debuerint, vera
, \ ,
non esse qua3 scripacrii, deindc de juramenlis dispuiare : i l l i eorum nihil confutanles, quasi prx- \ , '
\ , ,
clare operam posituri , juramentum carpserint.
. "
Quoniam aulem de aliis loqui, illaquc seu tanquam
\ | ! \era credere, seu tanquam falsa rcfellerc no!uc>
T
921
, \
,
. , , ,
,
* * \
, \ ,
* \ ,
, ,
, \
, , \
. , , ,

, f)
, .
" \
'
*
* \ \ , >
, , '
,
' ,
. "
' \ ,
, \ \ . ; ,
, \ \ ,
\, \ \
, *

\ , " ,\, " \
, \ , >
, ,
\ \
. \
\ , ,
,
^,, ,
,
, - '
.
.
,
. "
, ' -
922
r i n l , sed de juramentis dunlaxal aliquid verboruui

facere melius existimarinl, se quoque casleris praelermissis, de ipsis responsuruin.. Ego igitur, inquil,
juramenta concipi arbitror, aut quia qni jurant,
alioqui. fidem non merenlur, aul quia quibus j u raiur vel improbi sunt, 4 7 4
^ propler magnitudinem promissorum, nisi juramenluin accesserit,
credere non possunl. Gum ilaque me cilra jusjufandum fide dignum esse, non solum prxierilum,
tempus tam longum, quo rebus Romanis prjefui,
testelur, sed eliam vos ipsi, qui in primis calum*
niari mc conamini, celare id, quia nianifestissimuui
non possilis, relinquilur aliud nibil, quam me ju>
rasse propter vos qui sycopbantiis gaudeiis : ideoque nec iis flJem commodare potesiis, quos ipsemet niitiquam esse mentitos testiflcamini. Sic
auloin se habere quse de juramentis diximus, cum
et hinc liqueai, niiar lamen exemplo verissimo
reddere liquidius. Si enira Deus noeter est Deus
verax, cl ipsa veriias vocatur et est, mereturque
fideib eliam injuratus, et tamen non soluin Abrabamo per semelipsnm juravit, multiplicaturum
ejtis semen : eed Davidi quoque postea, c Juravit
enim, inquit, Doininu* David veritatem, el non
frustrabitur eam : palel, non propter se,sed propter imbecilliiaiem audienliura , eorumque nulaniem circa promissa fldem, juravisse. E l Paulus
postmodum aposlolus el praeoo veritalis, de iis
qu% in tcriium coelum rapius vidit, narralurus,
v e
tameisi veracissimum se esse nosset, nibilominus

propter audlenliiim nlililatcm, c Deus, inquit, qui
est benediclus in ssecula, scit, quia non mentior, >
velut Deo lesie confirmans se dicere, quae dicebat,
ct ideo aequum censens, sibi credi. Setnper enim
incredulilaii inagaae res elevare et exlenuare mos
est. Ergo magis vos ipsos, quaro me propter juraroenlum reprebendendos fuisse perspicialis licet.
Vos vero, quomodo in aliis, justitia damnala et
ex imperio Romano ejecta, consucto et amioo
raendacio ac sycophantiis adbaeretis, nec boc saltera recordamini, q u in hac vila gesserimus, eorum nosomniutn post fmem hujus lucis Yationem
reddiluros.Ast ego.ut antea, sic hodie Deum lestaius,
aio me nibil aliud statim ab initio post obituin
imperatoris, quam quae iniperatrici et liberis ejus,
et communi Romanorum conducereni, < ogilasse,
facereque conlendisse. Verum ubi illi nulla causa
legitima, sed calumniis tanlum eo inipalsi sunl, ut
me armis persequerentur, necessario el ipse ago,
unde roibi et commililonibus meis âlus pariatur.
\, \ * .
' , , ,
, , \ , \ ' . , '
, * , ;
.
?
92 J
JOANNIS CANTACUZENI
475
CAPUT
xxxvm:
Mttemcu* oc ttpatur Cantacttzeno. Chrelet cunctatur, pericutum fngiens. Ejut adventu in eattr
Homanus Itttatur. Ftvctuatio prolostratoris Thessalonicce. Seditio zelotamm; expuUio eivium tt
tetra (acinora. Protoslrator cum optimatibu* puUus Tkessalonicetuem agrum depra*datur. Cania
afflictut, in Deo ipem locat. Byzantini cum sociu Thessalouicam ingrediuntur. Deliberatie Cantacu
cnm exsutibus.
Guro sic demonslrassel, illos parum probe de ge
judicasse, amicorum qui Melenici erant accersitu,
maaum m i s i t , urbemque occupavit, ei Joannem
Asanem uxoris fratrem prefecium declaravil. Qua?
res vix aperari poleral anlequam fierel, facia autcm non mediocre dabat solalium; mox enim
Chrelcm utpole perfeclo , quod desiderabatur, adypcat. Qui Melenicum ab imperatore obtineri laetus
videbaiur, sibiqae omnem excusationem amputalam
afilrmabat. Yerumlamen adhuc, quasi res suas,
anlequam bello se crederet, composituros |differebat: sed revera laborem detrectans , nullo cum
periculo suo imperator amicilia perfrui cupiebat.
1s ut bominein lempus ducere v i d i l , raentem ejus
ex dictis auguratus, Melenici praefectum Joannem
Asanem cum parte copiarum , quanta urbs defen- ^
anda indigeret, relinquit, et allera parte in castris
manere jnssa , Maltbaeo ct Manuele flliis, trecen(isquo tanlummodo comitatus, magnis ilineribus
postridie ad locnm venit, ubi Cbreles morabatur.
quo humaniier acceptus, diem et noctem cum
eo transegil, poslridieque in caslra secum perduxit, ejusque conspectu exercitum roirabiliter
recreavit. Quippe non armis solum, equis et pecunia valebat, sed erat praterea arlibus imperaloriis exercilatissimus , noveralque cum amicis
comroodare, lum inimicis incommodare plurimum.
Quocirca etiam socielas ejus maximopere expetenda censebatur. Thessalonicae autem proloslrator, u i docuimus , animum huc illuc versans , et
ab Utro imperaiorum palam ataret deliberans,
remissius ac socordius agebat, zelolasque qui
pro imperatore Palaeologi filio in Canlacuzeiium
8e armabani, sensim augescere patiebatur: partim
meluens, ne ejus tudiosus publice baberelur,
cum filia et conjux Byxantii habitanies, et amplae
ibidem facullates id non permitterent, sollicilumque et anxium facerent, ne sua 4 7 6 causa
muliis arumois objicereniur, partim fretus Thesealonicensi non parvo praesidio, ac civibus copioioribus, quibus quando vellet zelolas se oppressuruni conQdebal. At postqnam illi ejus dilatiooe
corroboraii, plebein in primores coneilarunl,
protostraiore jam inCanlacuzenicisnumerato, agmine faclo invadeoles, civitatecirciter iai)lenos expel- p
l u i i t , levique sagitlaruin certamine congressi, de
famulis proloslraioris aliquot convulnerant, p r i morum nonnullos capiunl, qui cum aliis primo
Smpelu ejicere sese non potueram. Zeloiae urbe
suo *e redacla , ad aedes eisulum couversi, eas
dircpia bupelleclili cverlunl; alia ilem cuai inpiria e l conlumelia perpelrauf, quac homines
egeslaie coaclos, ei abundantia facultatum alic-

. !
,
.
*
, \ * .
,
, .
* ,
\ .
'

* * ,
, '
.
, ,

*
,
,
, , / . ,
* ,
, \ .
*
, \
, \
. * .
,
, \
,
, \ ,
,
* ,

,
^,
, '
'
, , ! ,
\
# . *
' / ,
,
925
956
$, - narum irrtlatos perpetraturos
fait verisimUe.
,
aoten audacia? amenUaeqee prodierunt, ut
,
ctiam in prireis nefanda comraitlerent, cruceni
\ ex sacris adylis raperent, eaque pro gigno militari
, ulerenlur, sub quo se roiliiare auluntabant, qui
*, poiius ab iuimico crucie possesai agttabaniur.
' - Quod si cui cara aliqao privata lis et conlrover, , sia Lntercederet, rapla cruce , velut ea jubente,
, \ , populoqae inconeiderato impetu et lucri desiderio
, prosequeute , ad domum ejus lendebal, quam re ;, \ - pente dirui a fundamenlis oporlebal. Ad biduum
. itaque iriduumve Tbesaaloniea oon secus quam
; , ab boelibus va&tabaiur, nihilque quod capiis ur , bibus solet, non eliam ilHc Reri cernebalur. Nain
, , victores noclu et interdiu gregatim obambula , banl, el clamoribus aua gaudia lestabantur, ca * plorumque res agebaal ferebantque ; el vicli ge , , nientes in abatrusa loca se abdebani, boc uno
, - contenii, quod oon aine mora essetu jugulati.
- Interfeclis etiam , quos viaum esi interfici, post, quam tumultus conquievii, zelolse ex mendicis et
\ \ obscuris diviles, alque illuetres repente fauii, omnia
* per ae carabant: el lenuiores cives sollicitanie,
? \ aut secum inhoneste vivere cogebanl, aul eorum
, uioderationem. aequilatemqae pro Cantacuzenisrao
' , accusabant. Alque baec Tbessalonica. Protostrator
\ , \ - vero cum milite et optimalibus pulsus, Gynae \ , - cocasirum venil (quod ipsum prius coliocalo ibi , dem prraidio . ul Tbessalonicae praefecto subje . \ ^ ctum tenebat) ibique manens, Thessalonicara prae , dis agundta vfexabai,' ei quantum erat agri ejus
\ \ extra naaros , infeetnm babebal; ad resisiendura
, enim inco)ae iiequaquam parea eraat. 4 7 7
"
, - tacuzeno autem adhuc prope* Chalcidicen ha>
, , renii significat se plebe et zeloiit compellenli , bis Tbe&aalonica ejeclum esse; aimul etiam
. apem non minimam subostandit, ti acceleraret,
\ indigenis necdum omaibus efferatii (erant qvippe,
, ; qui ejns parUum tiudiosi, zeiotas aversabaniar,
, et poientia eonim qui (pria etsent levi negoiio
, ciTitaiem subacturuno. Imperalor igilur iaiortu, \ , \ niiaobrwtos videbatur. Verumtamea in omoium
moderatore Deo ealuus et viclonae spe defixa,

cam Chrele pro tempbre collocolus, et cum eo
\ ^ \y diem paciue , quo rebut domi digpoeilis aique
\ , ordinaiia ad ae veniret : deinde ex manipalis
\ iliiua non paec aexumplie, quibus snun exerci , \ laui aageret , ad protoslralorem fealinavir. lu
, , tranailu oppidulnm quoddam RbeDlina, Tbessalo * nica unius diei ilitiere diaUns, ullro iu e}us dilio*
aem veuil; ubi praefeclo cum duceutb railhibua.
\ praeaidii cauaa reliclis, pergeus Langad* haud
. - procul Tbeeaaloniea lelendil. Maniw porro By , \ zaoiina, Andronico et Tboma PalawlogU du cibug cum Pheraa venisael, adjunclo Syrge qui
; \ Macedooas ducebat, et praefecto Monomacho cum
, * , ThessaHa , prauerilis Canucuzeui slativis, Taes * \ salonicam inivit. Imperaior noctc ibi exacla, ue
illorum metu iade putarctur diseedere, po&ir'idie
C a n
927
928
JOANNIS CANTACUZENI
rnovens ad fluviura quemdam Thessalonica fini- *

timum , notnine Galicum pervenit, ubi prolo- , ' strator ei exsules illi Thessalonicenses circiler - ,
mille ab equis descendentes (pro eo ac decet \ i l l o s , qui ad imperaiorem accedunt) eum sant ' , ,
allocuti. Primus proiostrator adiens , imperatoris pedero osculalus est : idem catleri ordine prae- , ;
stiterunt. Iinperator el ipse prono capite proto- \ , \ stratorem ab cquo resalutavil, alios autem dum
proveherelur salute i m p e r l i i l , omnibus mite \ animi sui ingenium ostendens, et cunclos amico , vullu iulueiis (94). Ea nocte loco illo caslra ha- , .
buerunt. Imperalor protoslralorera el ejeciilios, ;
quorum insigne fiomen eral , circum se babens, , , ,
, quid faciendum esset quxrebal: eos namque rem
Thessalonieensem pernovisse , ipsis ex aliena re- * ;
gione. venientibus , pro ductoribus esse po>se. \ ITTW
Tum prolostraior el exsules responderunt quac , ;
.
ibidem contigissent, nec ipsuni nescire, superesse
, . ' \
autem, ut is, ubi secara dispexerit quid expediat,
. \
id exsequatur.
, ' ,
, \ . .
,
, \
. \ , , *
, .
4 7 8 CAPUT XXXIX.
Concionatur imperator facta prius cuique potestate dicendi quid scntiret, et cur retpondere ivdtterfuqtml.
Censet re desperata ab urbe discedendum, nec tamen ad ccetera de&perandum. Rhentince prmidim
augendum, quod Tliessalonicam incursel, et quomodoTheaali, Acarnane$yet reliqua continens in potesialem
venlura sit. Profectionem di$$uadet piotostrator, $ed fruttra; datnr signum. Uefectio The%iaiomu*mt*
iam. Nubilet nituntur ejus Uer impedire. Inundatio Axii fluminis, et reversio exeratut Gtjnxquorumda
cocasirum
Postera luce imperator omnibus ad concionem C ,
vocaiis , dioendse sentenlias poiestatem f a c i l , et
iinumquemque qiiod animus suggereret, sine ter- , \
, ,
giversalioiie in mcdium proferre, jubet, ut ex
plurijim diclis, quid profulurum a i t , facile appa- , (
. 01 ' ,
reat. llli omnes deinceps cunctari el quod occurrerel, non audere palam proloqui. Byzantio nam- . 01
que profugi, qui cuni imperalore veneranl, fru- , ,
sirationero Thessalonice ferebant moleslissime, ,
el quo se veriereni sesiuabant; reliquua autem **\ \
miles , videns eidem coepta secus procedere , de- ). , p fperaiione frangebatur. Protosiraior quoque et . rcpu>tocisules Thessalonicensea % urbetn a Byzanlinis , *w
*
ducibua occupalam , et efeplum illius adilum
, \ ,
cernentes, dolebant acerbius, quam misera esset
fulura prophiquorum suorum condilio eogiUDles. ^ , ^
Universi deinum iinperatoris sentenliam exspe- ,
clabant, tumque quibus essenl cincli malorum
remedium inveniurum spem concipiebani. Ergo .
a i m sensum suum aperire nemo vellet, sic ipse " : ,"
exorsus est : Conlra quam sperabarous nobis ac- , , ;
cidisse omnes uiique vidclis. Nam el protosira- . xal
#
Jacobi Poutani notffi.

(9i) Vide quid de luelo viillu imperatoris scribat in Strategico Onosander, cap. \l
valcal apud tuililes.
quam inuUumis
929
ol ,
f; , '
, ,
, , ; , ; , ;
; ;
$, .
I, \
* '
,
, . ,

,
,
.
.
, \
.
.
, ; , '

*
, ,
. *
,
.
, ,
930
ui
l > <I nobiscum faciunt Thessalonicenses,

quos oporlebal nos urbem lenenles invenire, corumqua opibus in primis adjuvari , infesla quadani forluna expulsi s u n i ; e l populus atque
intus relicti, quos aut verbis inflexos, aut arinis
compulsos ad nos accessuros spes er.it, cum propter direptionee noslra causa loleratas nobis i u i micissimi sunl , tum praesidio Byzanlino conflsi. se ncquaquam dedent. Quod si facere vellent,
me ante portas propemodum caslraiiielante, ipsi
non quiescerenl, sed aul missis legatis coinmuniter a u l privatim occulte quidam mecam praesentes agerenl. Quia vero nullus egreditur, iudicium e s t , vulgus decertare nobiscum slaiuisse ;
e i , s i quidam eiiam s i n t , quibtis nost.ae partes
probentur, eos roelu subeundse calamitatis uno
veluti fluctu cum aliis abripi et involvi. Quare
um vana spe bic manendum non puto. Nec tamen
quoniam una civitate fruslramur, aequum est ad
bellum de caeiero enervari atque mollescere ; nunquam 4 7 9 *
profecto per omnia (elices- ac
forlunati erimus. Prudemium porro et animosorum e s l , nec in prosperis modestiam deserere,
nec in turbidis et adversis ita cadere ut se resurrecluros desperenl. Sed ubi de his consiiiuerimus
quod opus est, ullerius, ubi melior ac ceriissima
spes affulget, procedamus oponet. Quare augendtim
Ilbenijjix prasidium opiiior, quo agrum Tbessalonicensem incursare queat (miles enim Byzan Q tinus non mulio post discedet), et Gynsecocaslri
$
eadem de cauaa simili reliclo numero, cuin reli , ^ \ - quo agmine Axio irajeclo versus Berrboeam et
* ) Edessam urbes amicas progrediendum : quibus
,
acceptis, actutum Tbessali, Acarnanes et caelera
, ,
continens, a qua pridem exspectnr, ad nos se
. transferent. Tali polentia conlirmaiis, ncmo am , , '
plius resisiere postulabil : sed vel sponJe, ?el
,
armis adacti > omnes imperio nobis cedent. Ha?c
.
ubi impcrator disseruit, prolosirator cum suis,
, , pr*cipueque Byzanlio profugi in indignationem
,
verli, limoreque el angore coinpleri, ob infinitam
, \ ;,
errationem scilicet, si Acamaniam et contiueniem
, circumire, et expedilionis laro longae miserias
\ " , alque aeruainas perpeti necesse baberent, dome- , ^ sticis rebus lantopere aflliciis, e i celere auxiliuffi
fiagiiantibus. Libere igitur contradicere , el ani , \
muui suuin explicare verebantur : nolenles sibi
. , \
hanc ntaculam inurere, quasi impcralori male
\ cuperent, durseque et adversa? sorli penitus cede, * , \
rcnl : sed praetextus quosdam baud necessarfos

coaccrvanles , uegotium inipediebanl. Perstanle
; *
aulem in senlentia imperatore dicenieque, boc
, .
solum esse in presenlia consilium utilissimum,
, A t q u i , si te hoc lalet. inquil protoslralor, T r i ' , , , bailos jampridem ad Edessam sedere, per quos
, , conscrta manu in oppidum nobis penetrandum
est, nihil dico. Sin autera non laiet, miror vehe , *
menter le talem viruin, el lantnm usum ductandis
,
exercitibus adeplum, hoc civili bello non esse
. ' , 1
e n
l u
931
JOANNIS
CANTACuZENl'
932
conlcnlum, sed velle nos eliam Triballis objeciare, , ; , \

, \
quibus vel solis laboriosissirfium foret resisiere.
Tuin imperator, de Edessena obsidione ne lenuig- , , \
; ;
simam quidem aodilionem aceepiase; Tribaliorum
, .
euim despolam ad se adbac in Thracia legatbtnem

de fcedere ei socielate misisse. Exisiimare igitur
se , illum nullam Romanorum urbem oppngnare. .
S i n temeralo foedere in hostem muiatus siti urbem- ,
que Romanam obeideat, eo ante omnia iacumben- , ; * *
\ - $ '
dura, 4 8 0
Kbereni, qui kl
I * ,
maxime possunt : e l cum illi salutem, ttiro sibimet
\ , \
Edessenorum aliorumque sludia amorcmque con, , ,
cilient. Ego vero, inquit, quamvig nullum noe
lucrum binc manerel, boc solum , urbem Roraa-
noruap periculo exeniisae, lucrum immeneum du* , \ ,
cerera. Quamobrem non jam consulo , ne araia & \
. " \
alio converlamug , aed plane decenft. S i tibi
tuisqoe pro Romanis obsessis cum Triballis con- , ' '
,
fligere haud ingenuum videtur: at ego cum his,
qui sponle me sequenlur, in illos irruam; vos . *
yna?cocastri manentes, redilum noslrom operi- , *
mjni. Hc loculus, extemplo tuba signura dari ad
. , profectionem jussit. Protostralor ei Byzanllni
'
exules, imperaloris comiles , ei relinqui lurpe , '
atquc illiberale judicabanl, et sequi tam *n pro- ' * '
pter quamdam vagandi perpeluitalem , quam su- ,
gpicione praecipiebant, non audebant. Idcirco et
ipsi hoc imperatoris degidertum impedire nite- .
âittur : et furiivig gerntonibug alios ilehoKaban , tur, inopiant rerum necessariarum , bella et ^ \ , \ pugnag crebras causanles, nullamque civiialem
.
ultro imperatorem intromissuram : tl qnaecunque
demum ad alacrilalem sequendi infritigendam
, \ valebanl, boruni uibil iolenlatum giiiebaiil: ex ,
<juo lerrorem non levem exercilui injecerunl, et
\ , \
itd defeclionem eum pellexerunt Coteaniizes nain- * ;
<jiie, et alii cenium ex Tbegsalonicensium agmine,

quos ille corruperal, priiiii desciverunt, ac Thee-
salonicam redierunl : non quod imperalori se , \
ârniis opponere conilituissent, ged quod cogua- .
lorum vexationem et minas e Byzaiuio ferre iion
\
tpossenl. Nam penes quos illic summa imperii erat,
, *t adversus Canlatuzeoum bellabant, non modo * ,
legaiionem nullain miserant, neqae guper boc ,
ûidquam cuni eo egernnl: verum eliam bis, ler, D . 01
u l memininius, ejug legalig uibil responderant,

eosque variia injuriig quaui polueranl conluine- ,
iiosisgime vexarani, carcereque mullaveranl. Pras- , *
ierea Byzanlios imperaloris counnilitones quolidie
\ , , \
occullis inleriiuniiie lenlabant, e l si delicereot, , ,
beneiicia mulla promillebant, conira nisi obse- ,
querentur, non facullales duntaxat ablaluros, et *
pussegsiones aiiis addiciuros , sed et liberos eo- , \ ^rum et uxores muliis incommodis exagiiaiuros
minabaniur. Quae nobilioribus praeserlim amplos* ,
ceiisus amitlenlibug, borribilia videbaalur: quorum
.
e i tunc inemores, omni ope imperalorem cohibcre . "
leulabant, ne exlra flnea curo exercitu prorum-
(.eici, speranleft, 4 8 1
obliuuissenl, cum
; \ ,
u t
6 8 1 1 1
o i a l
s i
i d
933
03i
*d ^livd qniddam fructuosius coiwersum i r i . l i n * - perator consilii semel c a p i i , ut optimi, lenax,

, ^ . moiis castris ad A x i u m , copias transducturus ve ' - nit. Pars volens, pars invita sequebaniur. Forie*
in monlanis imbres abruptis nubibus ingemina, ,
' , \ , yerant, et fluvius super ripas slagnis effusus,
transmilli non poterat. Ibi igilur castris positig,
, ! ' . \
, dum aquae gubsiderent exspectabant. Quibus n i . - hiio minuft increscentibus, suqpicio erat longius
exlractum iri transilum : el jam commeaius exer ,
* , citum defeceral. Quae duo cum cernerel imperalor
* quanquam nolens, et magna cum molestia , recordalus qiioiPodo alias Hebrum quoque transire fuie .
. set prohibilus : el formidans, ne hinc rursum
ingens malum orirelur, seque ipsum taeile admo , \ ,
, - nens , quibus Deus bene velit, iis res crealaa
\ omnes inservire, quibus autem adverselur, buic
\ \ aimilUer creaiuram sfc praebere difficilem, reversus
, est tamen in Gynxcocasirum , ea mente, ut con, , quisita exercilui annona rediret; alebatur enim
ape, fiumen interea undis imminuiis meabile fu * ,
. * turum. Protostralor caUerique eo impedimeuto
, laeli, nimiuin quanlum libenlcs redibant.
$ , ; . " , \
. , , \ .
CAPUT X L .
Apocauchus Thetsalonicam appellitur
ut auemadmodum m fftta/tf, potentiam tuam ostentet.
Protottrotor
od Apoeauckum deficit; inde tumuitus. imperator in defectionem meditantes, ut tgnuvos ac degenere*
invehiiur : quales te iptimet confitentur et nihilo *mmu* abeunt. ln Apelmenem benefida, et ejui
inyraiut
animus ac superbia.
y
\ G

.
, ,
, \
. \ ,
\ , . \
.* *
\
^ * \

,
.
,
,
,
, \
\ .
, , xal
. \
,
,
, \ xal * ,
, *
, ,,
,
D
Eodem diêtiam Apooauchus magnue dux eunr

eexaginta navibus ex Eubcea The&salonicam dela~
tu> eat. Nam cum adtbellum contra imperaiorem
nibil se collalurum putaret, quod ipse navali potcnlia valerei, Cantacuzenus aulem in lerra baberet exercitum, insulas circumiens, et vires suas
ostenians, Euboeam perveuit. Inde quia abeundi
lempus erat, visum Thessalonicam quoque navigandum, el ibi eiiviliter vires oslenlandas. Eo ut
venil, protiuus disaensio excrciiue ei iadicalur,
ipseque confealim prolosiratori ei aliis advenlum
suuni eiguificat, el promissis eoe ouerat, si ab i m peralore ad ee traaseam ; ni faxint, eornm cognatos borrendie crucialibus crudelissime perdhurum.
Prolostraior, qui et alioqui mililare imperatori
propiiiquorum cau?a refugeret, ul demonslravimus, ei noJlet4>er loca longinqua ejus graiia laborem capessere, 4 8 2 condilionem slaiim am~
plexas, juramenli cautionera pro praeieritisj>e*
l i t ; quo Apocaucbus gaudens se obstringit, cu*
pideqae spoodel oroaia. Eo facio per alios'didito
quotquot idem proioairatori aentiebant, eoa perlurbatio repenUna nec mediocris cepit, magnaque
reruro et ordinuni confusio exercilum pervasit
aliis de^ciecere jam deliberaliim habentibus. a l i i s
ut erat coneequens, ob illorura eecessionera tumuliuantibus, maieque in posterum oininamibus*
Imperaior ut exercilum coafusuiii animadverliu
aucioribus d^fectionis potist>i<num ad**ocalis.:
r
!35
JOAN.VIS C A N T A C U Z E N I
936
Amici, inquit, niliil ita, ul immodica vivendi cu- .

,
pido, et \ amissione bonorum mollities trepidum
, ",
,
anguslumque reddtt animum. Certe majores nostri
Bomani aliter affecti, orbem propemodum univer- \ ' ,
sum subegertint: qui iHecti dulcedine gloriav et \
. '
ne hoslibus inferiores viderentur, quemvis labo,
rem perferebant. Nec solum fortuilos aique im
provisos labores non deireclabanl, sed ct insigni \ *
bus circumvenli calamilatibus, et amissis in bello
dticibus, lolisque aliquaudo ca?sis exercilibus, n i - . " hil de forliludine et excelsitale animi reinillebant, , \ ; omnia prius, quam servilulem sibi palienda arbi- ;, \ ;, \
;, Iranles (95). Vobis nescio quid accidcril, aut quae
foriuna lam sinislra vos aspexeril, qui cum aulea
,
hoslibus lerribiles fuisselis, el virga ferrea ab ip ,
sts nomiiiaremini (96). nunc timidt, degencres pa- . "' ' rumque liberalcs simul omnes evasislis, et bosii- , ,
bus nullum ad vos devincendos conatum adbiben , \ ' ?
tibus ullro iradidislis. Nec enim conflictu ullo nos
, \ > \
svperarunt, nec eo desperationis res noslrae cefci- , \
deruni, ut dubitemus, quonam tandem modo salvi
,
siinus, nisi nos bosti pertmserimus. Atqni ego sic
\ .
ab inilio usque nunc me institui, ut nolim vos un- , o&V ;
quani deserere : scd vobiscum aut ex hosle de- ;,
victo parlam laudcin ulililalemque dividere, aut
, 8i vinci conligeril, quod ingemiis el generosis pul ;.
cbrum csl, in acic niorlem occumbere. Si ergo ve ,
teris gloria memores malis non cedere, sed con , '
tra audcntius ire, nec Unqoam mancipia perculsi,
\
incrueniam boslibus victoriam dare volueritU, ve- ,
slrse dignitati ul ftquum esl consulelis. Sin cogna- . \ ; JI
lionis vestra miseratio taniopere animos occnpa- . *
v i i , u l pro iis vel foedissima t abjeclissima paii
,
cogiielis, nihil ailinel i(a se dubios gerere, aflligi
que ac tumulluart, sed dicto vale, apetne quo vq- \ ,
luntas fert abire. Nam ut repugnanles ad nobis
\ . *
seivicndum 4 8 3
iraximua : sic modo, si

spoitte manere non vuhis, non cogemus. Qnin
, ' \ \
eiiam si discc9seriti, non minore vos bene volon- , ;
iia proseqiiemur, quandoquidem, ut video, nou
, , *
aliquo iransversim acii, scd necessarioruni
, * & .
mcmoria languefacu, etiam qua3 conducere non
,cCw
censeiis, facere compellimini. Ha*c, ut ille dixit,
,
ipsi qunque pnblice graviler seniet incusarunt, qui
* :6. ;,
prae iiiiseralione proxiniorum, tiaiidos, ac degene-
ree se, dignilalis sua; obliti, pfteslilisscnl. Deinde
, '
salulem apprecaii, orantceque ne differret dtuiius,
, \ &
sed sibi provideret, quocunque Deus illum duce . 3,
ret, valedlcentes, et imperatotis pedera osculantcs
\ . ;
reccdebanl : qui abeuir.es cum remanenlibus mi- ; xzt
sccri veluil, ne lurba el conlusio exsisleret, duai * ^. \ qai manerent nescirelur : ged ad coborteni ipsius
, \ ,
iiitcgram (uullus quippe ordineni reliquerai) et , ;
n
Jacobi Pontani noiaa.

(95) Nusqnam hoc luculeiilius docel M . Tullius,
qnam in l'hilippici$, quam scilicet alieuiiin el sil,
f i osse debeai a Boniano nomine, sefvilulem paii,
cui eliiiii ipsa inors anteferenda sit.
(96) Taraberlanee Scylharnm iropHralor inm

Dei, Atlila Hunnonim rex flagellum Dei se nominabat, De regc Assyriorum Deus ipse per prophelam Isaiam, cap. x : A$$ur virqa furorii mu.
97
938
, , , \ - procul stantcm mansuri conccdercnt. SubUo alii

* - co ire , 'alii sigillalim prailcreunles et imperato * rcm salulanles disccdere, qui quasi niliil factum
, * , esset novi, consislens praitergrcdienles rc&alula *
bat, nequc ullum iristitiac aul lurbali animi indi \ , - cium vuliu praefcrebal. Dcfecerunt aulein non

Tbessaloniconses solum, e l Byzanlii, aliarumque
, \ civitalum cives, quos consanguineorum ctua spe \ , ciose excusabal, verum eliam Didymoticbcnsium
'
complures : aec miiites tantum, scd nobiles quo*
, ,
que, qui imperaloris sludiosissimt vidcbanlur,
quibus et Apelmenes ipsi egrcgie cbarus, el ab eo
. ' ex bumili ac vulgari slalu ad summain clariiatcm
*, anipliludincmque evectus adnumerabatur. Eieuim
?| , ot
adbuc adolesccnlulum animadvertcns naiura ad
^, \ res praeclaras idoneum, ct qui exerciialione ad , \ , \ juncta, in iis possct excellere, quibus operam da * , '
ret, eum in ouuii disciplina pcrfeclum reddcro
conlendit, e l ad eloquenliam artcrnque mililarem
;, \ \ in primis excoluii : favore item et gratia sua non
.
(anlura diviiein, sed inlcr ministros elinm praeci puum eflecit. E l is quidem in aliis omnibus exi , \ - iniui plane sludioque impcialoris dignum sc
, , $ pra?stabat, prae faslu tamen nunquam se pro di
, gnitale iractari pulabat, sed quae conscquerctur,
, \ , mcritis suis inferiora ducebat. Atque ila in tam
iuiirificuni ac libcralem dominum ingraius appa \ ' (, niit. Qui ut ex privalo in familiarn imperatoris
, \ - ascilus esl, omnia pones se cssc postulavit, c l ira. ' ^ pcrare exercitui, ct dominaii niajoribus juxla ac
- \
niinoribus. Quarum lerum cuin illi copia non iic " rl, mirandum in modum indtgnabaitir. Impcraior
, * , namque in sanguine conjunclissimos, e l alios no . " \ biliores bujuscemodi bonores quadrare existima . \ \
bat.484
Pud Gynaccocastrum de *.,
licienlibus, ipse eliam quomodo cuai iisdem By* , \ /e , \ - zaniium profcctus, illic pro diguilalc babirclur,
, \ \ . * cfrcumspiciebat. YerunUamcn adversu> tol bcnc, . flcia ingralus vidcri erubescens, dcfeclioncm suam
, \ occultare conabalur. Cum cnim Gynaecocasirunt
venisset, usque dum imperator rceederel exspc. clabat, ut bonesla essel poslca conlra accusatores
, \
defcnsio, quod negolii cujusdani graiia rcliUus.
,
inipcralore digresso, necessario cum alris abiisscl.
. \ D Cujus cogitata conjiciens iiuperalor, inde non rc , cessil, scd e.um acccrsivit, donec manifcstc ab. , nuil.
, '

, , , /
.
CAPUT X L I .
T
v e r o
a l i l s
Objurgatur protoslrator. Andromcus Asanet puer ei commendatur. Magnammilas ittiperatoris et, eju*
oralio, qua difficullatt rerum demonstrata, putcherrimis argumentis erigit animos militum el cxemplis ad
viriulem cunfirmal. Suadet item \ad principem Tribollorum ennduni* indcque nl ab amico petendum
uuxllium.. Assentitur exercilns cutn dncibus. Dato signo di&cedunl. Apueauchus magnis copii* eos>
ituequitur, nulla pugna, propter timorem videlicct. Quomodo rcdeuntes impcraloris transiugas
exceperit.
' \ ,
\
PATBOL. G R . CLlile
Ubi autcm et protostrator valedb t'irus venil,

imbelliam ei et perikliatf cxprol.rarif, qi.od prin^
30
tfi9
JOANNIS CANTACUZENI
c< ps deficiens alios secum traxissel, qui propter , ipsum maxime trcpidanles, quasi mancipia sese
, \ ,
hosiibus iradidissenl, ac sibi (quod quidem ad
* ,
ipsos atiinerei) ingenti malo fuissent. Dcinde ve- ,
uiam tribuebat, quod nalurse imperare non poluis\ sct. Talia quippe facinora nou mullorum infimo- . " ,
rumque, sed paucorum et virtule robuslorum esss, .
Qui idcirco ctiam summe suspiciuntur , quoniam
\ ,
non solum in rerum commulalionibus ac difficul , \
laiibus ipsi gencrosa mcnle mancnl immulabiles ,
,
8ed ct nalurai ipsius viciores ac dotnini videri

a?quum censent. Adclucio autem Andronico Asane,
;, \
c \ fralre uxoris genito, etiamnum puero (quem
. \ "
paire Mauuelc Asane apud Beram adhuc in vin ' ; cttlis detento sibi Mimpium educabal, el pro aitate
, '
Jillerulis iiubuciiduin, tanquam liiiura curabal), .
Hunc, inquit, adolescenlulum lu;ii filia; gnalum
\ ,. .\ ,
accipiens, ob annos iinmaiuros ad opera sudores, '., -
quo uiililares-fioiiduiu iduiicum, l u x fidei com
inendo ; cui quaiu par esl curain e l iiistiiuiionem
omnem adbibeto. Quem ubi brcvi ad vos rediero
4
(spero auieui caslisûia Dei Maire conilsus êt
. *
quod nibil uie ncfanum conscivUse scio, ob quod
, & $
uieriio perire debiam, ceiorrime uiaguis cum v i , \
ribus rcdilurum), ad ii*e recipiam. 4 8 5 Sinaliud
*
Deus do nobis slaluerit, palri reaiilue , siquideiu
' >
qnas dc iilo facere iu aaiino babebajmis, ad fiuein
, .
perducere uequiverimus. Secuudum hajc proio. * \ ,
siratorein salulatum cum abis dimisil; et u l ina- \, .<
gnaniimlalcm suaiu demousirarel, doceretque int^t.w*
faftMiiO
nnii Pesse
C P mir.riiiubîuluin.
ieslx rorturise
11011
succuiubenduin, nrandiuia
prandiuia
in ipso loco inivil, ei u l ideui caiteri iacercnt
mandaui. Poslea priinoribus exerciluque c i r cumslaiitibus, sic eosesl coborlaius : Quaiu niullis
diflicultalibus alquc lurbi* bic rerum slalus abunilei, coiiiinUiloiies, neino vcslruin esl, qui non explorale noverit. Nam e l spes, quas domu porianics ad arma aggrediebanmr, eflluxcnnit, e l de socns complures atuisimus : non quidein ccrlajuiiie
vicii, sed ab illis ipsis prodili, quos perpeluo inlliuam nobiscum toleraiuros couiidebaiuus. Aique
cgo sane cum et anica nunquam esse justum cenfiUf.rim,' equis, e l ariuis, ei copiis ingeulibus, sed
omnia poliua coulineiile e i iiiexpugnaidb dexlra
^ .
\ , ^.
.
, \ , ' ,
. ;
,
* ,
, ,
. , *
, ^ \
)., , '0s'
,
*
Dei fideie, cui facile e*l eliaiu parum pulenlcs et ^

inlirmos boslibus iupcriores prajsiare, sibique
;, . *;>
praifidcntcs reprimere, si opuiu cxsuperautia J i , ^
m i b m iransierint, nunc poiissimum iia censeo,
quando 111 exlrema consiHi inopia, sola erga Deum
, ^ ,
liducia nobis restai. E u i ncc bumanoiuin- quid ,
quam neglecluni . sed domo nos cain majoribus,
\, e l perooinia instruclioribus copiis, quam bosuuui
, 0c6
suHi, profeclos, lormidubibes illifi e l invicios ad. buc apparuisse, lucienusque uibiL leuieriiale aut
\,
itnperilia a uobis peccaium esa nejjari DOD poleel>

Quod si uobia recie raiiociaaalibuH, e i quod dece, \ ,
bal facienlibus, cominiliioaes nostri misericordia
.
erga propinquos emollili, ul degeueres ei tuiniine
,
ingenui, cura bostibut sc conjuixrunt, non de . ' ,
$41
HISTORIARUM LIBEft III.
942
\ , ( bet ipsorum limiditas et ignavia imperterritairi

animorura nostrorum magnitadinem el in a*perts
\
tolerantiam depravare. Nam illi preter ea mala,
, quae anslinebuut, cum despicicntur et contuiue*
liosc irridebuntur, et omnia patientur, quae nori
\ \ .
- injaria paiiuntur, qai arma tradiderunt, Insuper
\ , \ nobis paulo post non vulgare dabanl supplicium,
de proditione el sinislrie moribus erabescentes
, ,
; videlicet : cum vos el nanc fortitudinis ac patientiae laudem vcl ab ipsismet hoslibus luleritis ,
,
et non solam ego brevi debilis vos donis remune-.; . ' , <
ratarus sim, sed ipsi quoqiie otmiiam in voe o n
xa\ \ *
cum admiralione conveisuri silts, quia teropori, \ bns, qudc viros explorare maiime sotant, 4 8 6
, \ iiivictam animi flrmiiudinem, ut dignum fuit, de*
\ ,
, monatraveritis. Proinde non propter iilorora stullitiam T O S aliquam desperationem suscipere con \ venit, neque onem dnriorem, quatn experti su.
, ' mus, considtrare debeiis, sed illud polras, nihil
, ' * per ignaviam ad hoc conttrHsse, ot bostlbus
. cederc vidorcmur. Sin nobis molestttsn e*t, qaod
\ , * tionc Infartunali fuinma, at cogitemus bcel, net
, * , Teteres Romanos, qnorom ree gesia? exiinias et
$ , - admhrabilea homhrain faina acriptisque cdcbran . * * - tur, semper invictos mansisse (97), sed e#pc mul, tis locis offendisse, ac totis exerciiibus una cum
, \ \ ducibus adverso Marte deletis, insiauratis deiftde
, - prseliis, foriitudine et patientia bellica bo?!ibos
, - par retnlisse : nec magis timore perctrlaos, quam
. - g iraeundia in hostes incitalos, ad betlum postea
ardentina incubuisse. Qaorum nos po$feri esse cu ,
- pienles, cortmi tirtulem imilemar. El nunc qui , dem qaia hominee samue, nos miseros esse, brevi
. \ \ jwtem tterum felices ac beatos fore arbitremur.
Etenim et majores nostrt imperatores non pauci,
, ,
, * , alfi Barbaris bellom infcrenies snperati et capti,
-, - aiti civrlibus armis imperio depulsi sunt; sed mraam olrique salute nequaquam in desperatis ha '
biia, et imperiuni recuperarunt, et graviores cla ,
des quam acccperanl, bostibus rependeront. Quod
\ \ . \ si diviniora quaBdam exempla reqnirimus, Josc , ^ phum, et acerbam illam servitulem, diuiumumque carcerem, et reliquam dolorum collnviem, et
\ ,
quoraodo poet h*c omnra pro servo ei vincto
, \ , \
6 , \ \ , iCgypli prhiceps declaratus sit, anle ocalos pro
. 6. ponamu9. Et Dartd regem, postquano dhi fugiendo
oberravit, et aexcenu a Seule, cui bcnefecerat,
mala perpestus fait, tandem fn pairiam lellurem

, ?, -, aalvum pervenisw, stabileque ifr sua gente re )^ .
gnum adeplum esse. Quc omnia perpendentes,
,
sperare meiiora oportet, cogiundoque et agend*
, &
qiia none opus esi, a recto tramiie uon aberrare*
\ .
\ i ( ^ l i s enim qoemadinodum in lerra hostjli relicli
\ ^ , - simufl, in qoa nee haerere lniam, bostibus undique
, argenlibus, et domiim reverti, ibique iitclmos
%
Jacobi Pontani not.

(97) Quingentorum annorum spatio, a pulsis v i delicet regibus ad obtiuni Augusli, quingeoties
qumquagies populus Roaianus pra?hatu$ e s l : qtta-
dringenties quadragics vicior discessit. Et quamvis

ahquot praeliis vicii sint, bello tamen oiuni, ut
citlba silcaauir, superiores fuere.
913
JOANNIS CANTACUZENI
94i
obsideri; non modo limidilalis el infainise plcnura . , \ ' est, eed et periculi suspicioneiu non parvam ba- ,
'bei, ne lam nuilli fame subacti, prislinam glo,
riam suam foedare compellanlur. Melenicus enim
,
nedum nos, eed nec incolas suos conunode potast . altre. 4 8 7 Quam ob causam cuni id anie mihi
, '
pcrsuaserim, nunc id vobis suadeo, ad Triballo- . ,
ruin principem eiiam olim mibi amicuni, el nuper
, \
de iiilegro foederatuin concedamus :cujus adauiti , ,
\ i i i b u s , Didymoiicbum niox redeunles, ad ca?lera
, \
bclli non mediocrem cx ejus socielaie fructum ca- .
piemus. Ua?c mibi conducere in presens visa sunt. ,
Si quis n.eliora atiulerii, el ipse libens obsequar, ,
et alios ad obsequenduui inducam. Haclcnus i m - \
peralor. Exercilue autem circiier duum milliuro
. <
et duces respom!eruni, non se vel admonilione, . ,
vel consilio indigcre, sed quse Doo et impcralori
, \
placeaiu, omnia facere ac suslinere proaipios . . '
esse : el sic comparatos, ipse quo consuliius pu- ,
laret, ducerct. lloc brevi responso exbilaratus , , , ,
imperalor, Uibarum clangore abscedendi gnura
* ' \ \
dari }usait: jaiiKpie caneris valedixerapt, et viara
\ .
carpebant. Tbes&alonicao aulem Apocautbus ma-
gnus dux luniullura in exercilu imperaloris fore . \
sciens (indicanlibus i d qui claoi cuin eo de paca
\,
agebant), vclut audacior lactus, ei% aliquid contra , .
euin se eflecturuni sperans, quoiquol erant in i r i - reinibus armaturae gravis, el sagittarii, ei ex Tbes- \ ,
aalotiica quolquol poierat equilibus el utiiusque *
arwalurse peditibus educli praeierea, Syrge (qui Q , > ,
non diu post rex Arnieniae reuuniiaius est) et Mouomacbo prtefecio, cum tis quos Pberis adduxe- , \ ^
iant, el insuper missis Byzantio, el e Thracia coi- , \
lectis copiis cum Tlioma el Andronico Palaeologis , \
^ ,
ducibus assumplis, recla Gynaecocaitrura adversus
imperalorem progrediebalur. Cum baud loage , ,
\ [ \
abcsscnt, in proioslralorem cauerosque deseriorcs incidunt, el ita imperalorein numero vincen- $ * tes, in eum vadunt. Non lamen ad pugnam expe- ,
liti craut; norant siquidem , audacia, forliludine . 01 \ ,
el cxercilalione mililari niagis se ab illis vinci, ; ^quani ipsi illos numero vincerenl; .ideoque i u - ^(, \
atructa acie ad manus venire consuliuui baud pu- , ' .
l a b a i i l : procul autem frcniebanl, clamoresque altoa jactabanl, conildenles, boc modo ordines dis- D \ \
,
lurt)2tU!i) -el ob id jam lerriios in fugam cflusum
i r i . Canlacuzenus ne ipse quidein, nisi cogerelur, . I*
confligcndum aiatucbal. Pro conaueludine aulooi . ^ vclcri niore excrcilu disposilo, et Augelo pincerna ,
dute praifecto, ipse cuui forlissimis exlremuiu le- \
neus agnien, sic insiruclos jubebal incederc, sine '.
, * 30*#
euepitu, 4 8 8
insequeules conversos, se
quippe illos exceplurum, si invaderent. Uosies ' .
, \
lenle inscculi, u i composite abcunies viderunt,
" ,
ncc dubilare poluerunl, vim a se propulsaluros,
abjecla spe \icioria?, Thcssalonicam redierunl, , ,
,
gaudenles, et pxana canentes, saiisquc magnam
,
victoriam rali, quod Homano solo impcratorcni
. 01 ' 1*$
cxpellere poluiseont. Dcseriores imprraloris, ubi
t
955
946
\ , ' in conspeclum Apocauchi venerunt, paucos couii ,

ler admodum accipit, eosque in amicissimis babel;
,
ex aliis uonnullos summo ore tcuus salutat, cum
, \ ,
quibusdam simnlale agil, aliquibus etiam ciuii
. , /
Gantacuzcno defcclioncm exprobrai, in omnes ta . \ nien exasperaluin ei vindicaturum, si occasioncm
\,
ideneam nancisccrelur, planum eral.
, ;
, . "
. ,
\ , .
CAPUT X L H .
Effuites ab Apocaucho mhsi Edeuam obsidione Triballorum liberanl, castra diripiunt. Zimpanm legato*
imperatorit Apocaueho vinctos offert; quibus injurm iidem vexati sinl. Quam humaniter el liberaliter
imperator Protqci domino traclatus fuerit; deinde Libero Tribalio, dynasta poleniuumo, eodemque
amico veteri, cujui item consilio fideli uiilur.
* \ \ , - uo> aatem intellexisset, Edesseaos a Tribaliis
,
diti jain obsideri, equiles quotquol erani, una cum
, , - binis ducibus Palaeologis, collato cum obsidenli, , bus prselio illos liberare jussit. Equilum turmae
, \ pro mandato adveniunt. Triballi usqne dum jn. culis peterentur, castris se coniiii< it, opinanlcs,
.
non posse sa a Romaais urbe submoveri. Veruni
, '
ut penspexerunt plures esse el pugnandi cupidos,
nietu incessenle, ne plaribus ac strcnuioribus pu' ,
gaanlee occumberent, easlris rolictis ac paticit
, , ,
âorum ictu sagiltarum aniissis, dicta salbte rco* , - dunl. Romani caslra, equis non paucis el 'alia
,
praeda reperta, diripiunt. Liberatis ad hunc mo .
dum Elessenis, Thessalonicnnt redilum est. Intcr , _ ea pecuarius quidam Triballus, juxla Prosacum
in vico Davidis nuncupato babilans, Zimpanus no\ /. >, \
miue, audilis quae Canlacuzeno apud Gynaecoca . \
strura contigissent, postquam ad se legaii, quos
,
ille ad Cralem feederis servanJi miscrat, divcric . > ,
ranl (erant aolero Goastanlinus Palaeologus, bo
nore proiosebastus, et Arsenhis Zamplaco), barba* \ ,
rico in eos furore correplus, 489 & eorum equps
, \
, \ * reliquumque apparalum non modicum sibi concupiscens, cum illis, ilem cum flius, uxureel jumcn
lis, quae erant ejus divitiae, ad magnum dacem
; ,
, . Thessalonicam iransfugit, imperatoris legatos vinp
, , \ calis constrictos in niuneris loco offert. Ea re ve
, \ - bementer exsulians Apocauchus Barbarum hono *\, \ - riflce donal, statimque aedium et possessioniun,
%
\ , D
\ -,
& ,
, \
, .
\,
/, \ ,
! , '. *
,
,
-
quas Tbessalonicae Zamplaco amplas habebal, domtnnm constiluit. Et cum in vinclos prius ipsemet
niulta per summam contumeliam evomuisset, protosebaslum quidem in carcerem abduci prsecepit,
Zamplaconem trierarcbis dedidit, ut ab iis et remigibus insoletiler vexaretur. Quem in unam trireroem abdnctuin, loto ferme Thessalonicensi populn
spectanie, monastica vesle, ut consueverat, indal u m , pileum Persicum vilem ac plebeium capili
ejui imponenles, accensasque lampadas ambabus
manibus lenere cogenies, reiro calcibus ejas sedeni
impetebant. Deinde praHereuntes, a fronte salutabanl, sic acclamantes : En palriarcha GaniacuzoL
JOANNIS CANTACUZENI
Sic approbe irrisum, et turpiter iritrmpbaium, si-

militer raptari in carcerem jussit. Postbxc rebus
Tbessalonicensibus pro arbitratu digcslis, omnibusque ad arma contra imperatorem instigatis,
ipse mari, equitalus terra Byzantium sc recepit.
Canlacuzenus a Byzantino et Tbessalonicensi subsidiis, ptigaam recusaulibus ac discedcntibus desiitutus, reliquo diei itcr agens, ad fauces angus'iarum, juxta Prosiacum pernoclavil. Porro Prosiacum, siye Prosacum, caslellum cst munitissimum (08), in colle sitam,quod quondam in ditione
Romanorum manebat, belloque Andronicorum ,
odio junioris Andronici, a praesidiariis Triballorum principi ultro iransdiluin fuerat, ct per id
tempus a quodam Michaele concessu principig
possidebatur. Qui cum ex doinesiicis imperatoris
esset (ut ipse postea narravit), ob nescio quara
causain ad Cralem perfugerat. Tum vero exerciuim castramelantem intuilus, el Romanos esse, ac
dcpopulationis ergo advenire ratus, pedestri et
equestri quanta maxima poluit coacla manu, noctu
augusiia* illas praeoccupavil, et prima luce ad eos
transiiu prohibendosaccingebatur. Imperator, ubi
ipsos regionis lulissiraa insidere conspexit, ut impressionem facturus, 4 9 0 mililem capere arnia
j u s s i t ; riihil enim inelius dabalur. Cselerum M i cbael et exerciturn ,qui esset, et duelorem noase
avene, propius ad caslra ferens adiiura, nonnullosque ex familiaribug el amicis procul conspiciens,
nominalim eos appellat, et de duce percunciatur.
Audit imperalorem Cantacuzenum esse: ncc mora,
Ulico accedit, pedem osculalus, seipsuin indicat,
el iofortunio ejus doleus, aique ad cxtera promptissimus, Deo uberes agit gratiaa, cum hoc tempore sibi occurrat, quo suuin aniiuum erga illum
omuibus testalum htcere queat. Transitum igilur
sine diOicuIlate permiiiens, pro copia exerciiiun
bosphio accipit; quo usus est eo die imperator
eiiam illa de causa, ut nirairum de commeatu suis
prospicerelur, quo omniraodis egebant. Poslridie
disccdens, Axio iransmisso iler Scopiam, et ipsam
olhn Boraanis, uunc ab annis non paucia Triballorum diiioni subjeciam intendit. Bleasuni progressuri (quam urbem Triballi aeque ul csteras
occuparanl) gtoburo ingeulem trans flunien praelerire coaspiciuut. Conjectans aulein imperator
rem ipsam, esse scilicet Libcrum Triballorum pc
teniissinium (illic cnim eum versari cognovcratj
de suis equilem iranare (vado enim iransiri flu*
vius non poteral) eique verbis suis salutem dicere,
c i simul exquirere jubet, quo paclo rebus suis ad
hunc moduiu aOVclis suocurrant. Liberus salulationem et peliiiooenîmperaioris gratissiraam habuil, deque doiuesiicis suis unum cum inlernuntio reniisit, eum rcaalulans, el rogaus uti paulum
. Oi \ *
, ,
, ,
\ \
, -'

;
\^
. , ,
, , .

6 , \
. , )
; ,
;, ,
. 6
\

, ,

. *0
*
" ,

)

.
, ,
C , , ,
. W)
, \
' , ;
,
*
, ^
. \ \
,
*
.
,
,
, \ ^
, , \ D" \ . , ,
, , \ .
" \ ,
,
,
, /,

., \ ,
\ . Jiiv
-
Jacobi Pontaai notae.

(98) DescripUoncm uberiorcm bujus castdii lege apud Nicetain, prmcipto
Atixii AngelL
lib. m De ran$ eeiJtf
95*
\ ' ascenderet, ubi vadom 6eset, quo facillime *upe , raio, se convenial, lum se utilc consHium datu / . .
rum. Nam cum et antca bene illi voluisse, a con , ,
gressu vidcHcet Andronici cura Crale (quo tcni ' ,
pore et ipse mulla cum Canlacuzeno collocuius,
amickiae fuiulamenta jeceril), nunc non tiijuiim
. \ atnicum, sed et ministrum scdulum esse velle.
\ ; ;
Impcralor, ut erat nionitu9, paulo supra flumen
,
expedite transit, el cum Libero colloquium serit,
. & a quo tanquam dominus colilur. omnique honore
, afficilur, et in toparchiam perductus, coni tolo
) ,
cxercilu, magniflco apparalu per triduum hospos
, >
retinetur. 491 Deinde consulil, Scopiam jjergat,
, , fl)i nuntwnn a Crale pncstoletur : se prius eum
, , convenlurum, daturumque enixissimc operam u l
' - ab eo clementer ae placide excipialur. Bene 1110-.
' , nonli paret itfiperalor, Scoptam pervenit.
. ; 4\ ,
, - \
, \ ,
, , \
\ .
, \ .
, , \ . , \ , \ \ " " , ,
,
. 0 \ . \
.
-
CAPUT XLIII.
Liberui CantacuMeno CraUm conciliat, qui edem cum uxore ad se temcnli occurrit; et exdpilur perhonorifice, trectatutque regaliter. Ab to, calamilaie$ sua* enumerans, amieitiam et ouxilium petit et se d$
dicio excnsat. Crales mercedem tocietatis nimiam postulat, quam Cantacuuaut diserle, tpirilu plane
imperalorio negat.
C
Liberus propcraio itinere, brevi spalio Cratem
loco quodarn, Moraba ab mdigenis naneupato, Ke lenam uxorem ad frairem ejus Alexandruai Moeso , *rum rcgcm deducentem offendit: quibus narrat,.
, .
quae Canlacuzenus imperalor a civibus suis perlu \
leril, et quomodo suorum proditione Romano solo.
, \
cxactus, aih eorum opes confugiat, suadetque utl
, ,
eura bumaniter et magnitke accipianl, quod in
r*op , xal - ' ipsum collala merila magnap. illis, illoruniquc libc,
ris, loljqne Triballorum genti aliquando gloria?
\ \ futura sint. Obtinuit rem slatira. Jamque ilcr rele
gebant, ad imperatorem profecluri; cui per Bog<5. ' , \ danum Liberi fralrem ealtilationcm iniiluiil, et
, .
br$vi se apud eum adfuturos ceriiorem faciunt.
D Qui ut Cralem cum conjuge ad 86 venturtim didi, , \
cit, 608 resalulans, de amieilia gratias magna
>*0 * agit, 61 Scopia recedens, ad locura Tao pôpier
iiu\
amoeniUlem nominatum (99) venit; ibi prope v -
Jacobi Ponlani not.

- (99) tite , Graecis est pavo,
, ab exlensione pennarum nomiualus. E l quoniaai penais est pulcberrimis et splen-
didissirais, forsitan ab ea elegantia loco nomen Tao

factum osl. Tu vido quam vera &it conjectur
nosira.
9 )l
JOANNIS OANTACUZENl
cora muns carenlem, Prislenum vocabulo, cum , \ ;

Cralc el regina con^reiliiur, atque ab irs, advenlu
\ ,
rjus hctanlibus sibique gialulantibus, quanlo , ,
maxiino poinit honore* ac studio excipilur, et
^ summa veneratione coliiur. In omnibus eniin
,
Crales illum sibi prapoiebat, ei ul praBstantiori . . '
primas cedebat. Nam et in accubalione epulari or ' ;
naiioreni et aUiorcm ei sellam dabat, e l i n incessu
. \ \
aliisque singulis eura sibi anlefcrebat. Invelerarat ,
apud Triballos constieludo, ut si quis iiobilium ac
.
poicnium longo intervallo temporis ad principem
,
venirel, 4 9 2
primam salutationem anibo ab .
equis descenderent, el primum quidem inferior
\ , \
principis peclus, post ejusdem os, aive labra
\
tleoscularetur; ajtero congressu minornon desceu. derei amplius, sed el ipse in equo dominum salu- \ larei. Mos cum ipso quidem rtirsuni servabalor;
Triballos autcm morcm Romanum erga imperaio- , rem tenere volcbai, et quoties eum convenirent,
, ,
oinnrs ab equis descendere, ac primo (praeserliui
rcniotius descendere, et pedibus accedere, el sic \ , \
ojns genu exosculari : quodque mirabilius esl. si
qutmdo una equitareni, oporleretque e Triballis , ' \
qucmpiam nobiliorem accedere, CraJes quidem
. pro recepto more faciens, ab equo ad salutatiomm
:
iilius descendebat, itnperalor auiem dc equo acce- , \
denlcm salulabat. Quoih-s porro regiain Cralis 111 ,
grcdîelur (ct ingrediebalur pene quolbiie : non
\ ^)
cnim manerc in lentorio illiun siuebat, quavis
; ' eliam jucuuda occupalione illius colloculioncm j u - C . \ ,
cundiorem ducens), eilra porlam adolesceniulos

nobiles bonorarios (I) ei jubebat obviam ire : in
,
alrio autem seniores, et qui bonoribus fungeban, tur, ipse posl atrium in adilu domus se bbvium
-" ,
fcrens salutabat, aul eliam ad locum, ubi ab equo
. ,
descenderel, procedebat. Non mintis eum Crabena
, \
bouorabal, cnixe conlendens, nc qtiid a marilo
,
vinceretur. Atquc haec landiu ficbant, quandiu
,
apud eos iniperator,commorabatur. Cuin auiem
$,
priniis ab advcntu diebus, iisque non paucis, T r i -
ballorum princeps compolando el amice propi- ' , \
nando suam erga illum propensioneiu salis decla , rasscl, qubesivit landem qua graiia venisset (2), et
, \
quitl ab se pcterei. Respondit amicitia? causa ve
. \
1
nisse, qua vera et constanli apud homines recie

seniienies nihil sit praestabilius. Deinde si modo
velit et possit, cupere se ejus auxiliis ad reditum
in iuipcriuin suuin adjuvari. Putare aulem nco
ipsum lalerc, qua: jam toiis novem niensibus post
bollum inler Romanos excitaium pcrpcssus sit,
quauloqne odio apud genlctii suaru luflla culpa
sua laboret, quomodoque bellum sibi feceriat, nec
jndixerint; et qua ratione ad extremum a militi-
"''-'
,

/..
*

\
,
, , \
I ' .-
Jacobi Pontani nol.

( 1 ) Sio a quibusdam appellalos scio, quos Germani Edetknaben.
(t) Apud Gra3<os illos velusiissimos fuissc
uiorem, ul legatos et advenas prius liberaliier iraclarcnl, ac lum deinum causani adventus eorum
cxquirercni, cognoscitur cx Homero, apud. queiu
Odysseof lib. excipitur a Neslore Telemaebue

CUMI
MiiMTva sub forma Menioris. el lib. iv cnai
coiiem Telemacho Pi>islratus ttesloris filius a
Menelao; ct posl epulas demura ac die altero
causam advinlus iDtcirogalur.
953
HlSTORiARUM LIBER .
%\
!
. bus suis ad hoslcs transeuiitibus prodilus sit. S

auxiliari nolit, aperte recuset, ut cura deliberarii,
\ quid sibi fuisque potius conducat, id agat. Non
. " \
debere porro mirari, quod dixerit, s! possit aiixi * , '
liari; 4 9 3
' <l
imbecillitaiis ar . '
guerei, ila loculum, scd quia sciat, omnibus mor
talibus ex apquo liberum esse velle, posse non
,
item. Inlerdum cnim eliam qui \idenltijr potentia

excidlcre, quibusdam impedimentis polesiale fa, \ '
cieudi quae volunt, excludunlur; si aut hosles po , ,
tenliores urgeant, aut quosdam finkimos populo*

armis appetiluri s i n l ; idcirco dixissc, si possit,
. ,
quod mcrito ipsuni lurbare non dcbeal, quandc
, ' ,
hujuscemodi multa in bomiiium vita usu veniant.

Narrabal postea, scienlem ac volentem sic locu , &, i
i j opilulari noliet, suppeliarum desperan

darum, vel ex ipsius verbis bonrsta sibi facuhas
*
suppcditaret, non eli.im amicitiac : metuebat siqui ' ,
dem, ne hosiile in se udium susciperei; si adjuva. \ \
re nollel, raius Cantacuzenuin spe auxilii lapsum,

iratum sibi et irwmicum esse. Crales jvero, Bene
&
f.icium, inquit, cum verbum tuum exposuisti;
, \
baud enim modice terrebar ac perlurbabar, cum
, exietimarem tc ignoraniein quantum poseem, ita
, * , loqui. Et quia laleni mihi suspicionem ademisli,
. "
ego I I U B C le vicissim sensum meum non celabo.
- Yirium adversus bosles tuos babeo plus s a l i i , te, , que si ipee vis, adjuvabo libenter. Subjiciente ira ,
peraiore, se anHcuiae et promplse volunlalis eiô
n
H n i f
, ,
.
, ,

*' \ . ,
,, ,
\ , \
.
,
,
, \
\ . "/ ,
\ ,
uo
U r n
magnam illi habere gratiam , nescire autem, quid

illud sibi velit, csi ipse , Grales pracmium societatis omnes Romanornm urbes, a Chrisiopoli usque in Occidenleui poscil; si hoc ninuum vi intolerabile videatur, certe quidem a Thessalotiiea.
Non enim pecnniam tam grandem in belluni pro
ipso nulla spe lucri impensuros, toliqne iuq)erio
Romano cum discrimine se opposiluroe, qui nec
pro seipsis unquam ad Thraciam , aul ulira, armali procedere ausi fuerial. E l arbiirari oplimuoi
atque utilissimum boc ease consiliuin. Si eniiii
illis urbibus, quarum doruinus on sit, dmiissta,
non sibi et exercitui solum, sed el liberis magnuui
emolumentuni comparare, et insuper infensissiiBia
boslibus suis perdiiis, reliquaruni poiena evadere
, , D queat, conteutum boc esse debere, nec ullra quam

opporluuum esl, el niediocrius poslulat, laborarc.
,
Rec.ie, inquil imperaiur, de lucro ex aocieiaie, et

opera, et sumplibus in bellum raliocinaris. Neiu

quippc cordalud, uisi prius commodum aliquod
, .
facieudis eiuxerit, non gravaie defaligari e t ^ r u m '
nas perpeli velit. Tu vero si mibi graiificari non
vis, non injuria opis tuae mercedeni poslulen,
,
4 9 4 q u a m si dem, nullam libi rneriti graliam
'
debuero. Nec euim qui argenlo quidpiara ab aliquo
, ^,
emeril, venditori gralias agit. Sin ob aolam ami . \ citiain, el u l magoo principi pulchrum est, bono .
ris studio gratis mibi opilulabcre, primum qni , \
dera dc teipso, u i decet, merebere : qui noa
, \ ,
quaeslus ui ignobile vulgus, sed amicitiaB ei glori
\ ,
355
JOANNIS CANTACUZENI
vausa milites : dcinde mulio plura quam Jesideras, , babere liccbil. Si enim me Romanoruni principem
, \
perjnantHii atnicum habueris. non solum urbium a
. , *, , \
Christopoli et Tliessalonica, usque ad fines toos,
, \ , \
sed et insularum, et Byzanlii, el r c l i q u Thraci
. ;
imperiana habere poteris, quandoquidem amico
, aiunt gapieules. omnia suul comnumia (5) t
, \ ac praeler faclorum decus, major atque insignior
* ' \
iilililatis Iruclue ad le confluet. Si ilaqtie missa
,
cupiilitate bac illiberaU nie audies, ut gratuilo
,
mibi succurras, quod ce et nobis dignum est pra? .
slabis. Sin id facere nulla alia coiidiiionc siatuisti,
, iv
nisi Romanorum civiiales libi prodiderimus, aperle
.
eJinto, ut Deo nos adjuvaiite, aliaui et coiniuudam
,
ralionem iueamus. Plaue enini scias vclim, nos
, mullasel nobiles quas dixibti , verum nullam, , ,
quamvis abjecltseimam volenies iradiluros, eicum
ot > \ ealule illiua libentor ftliorum salulem commula , *
turo*.
\
. ', , \
\ , xal * , > , \ \ *
. \ , , ,
\ . ' , tl
. ' , ' ,
. "1 , ,
\ , * , ' \ ,
' \
CAPUT X L I V .
DoUt recutatione Cralet. Helena uxor causam Cantacuzeni apud proceret agent, nullo modo intcrfcie*dm
docet; nee vacuum dimittendum, $ed adjttvandum, idque gratis, una tantum conditione po$ita ul
atnicum se fore et ablatarum civitatum nullam repetiturum juret. Eam prudentia laudat L*beriu et
con$ilium cum Crale caterisque amplectitur. Imperator suorum consilium de concedtttdU qua Cnlts
peteret, iratus repudiat.
"
%
Cralet ad spiritus tam excekos, taniumque in C*

adverea forluna robur obstupesoere, et doJere m i , ;
riflce qnod nibil impetrasaet. Heleita aulem con~
,
|ix pneaene, et cogitaliones viri conjeclans, nempe " . , urbes sibi ab imperatore negatae asgre ferre, eum
<?ide tenlenlia deductura, accersilis qoaluor et ? U
\ ,
giaii toiius provincias polentissiroU proeeribus,
,
eic eos affalur: In ndstro^situm esw arbitrio, prae '
aenti Romanorum imperatori, aut benefacere, aot
, '
male, nerao uiique inflciabitur. Videndum lamert,
, ,
utram partem amplexi, prudentiaro et utilitatem
, ,
eecutl vidcamur. Si 4 8 5 igitur raalefacere voluc.
rimus, aot omnino euin occldemas, aat vactiis, ut
\
aiunt, manibus dimiltemus, nulla cura aut ope
,
dignali videlicet. Qnod ad caBdem attinet, nescto ^ , , , \,
nutn quis adeo crudeli et efferata natura sit. ut
, . 6
hanc ipaam velle et aliis suadere possil. Nam ut
,
Jacobi P o n l a n i nola?.
(5) Festive. Nibit huc diclo vnlgatius, qaod ab
Euripide profectum est. Perlcpide binc probabat
Socrales, sapientnra esse oiuuia, quod et alibi a
m e ' nolatum memini. Quia, inquiebat, deorum
tunt omnia. SapienUs amici $uni deorum. Amicorum
tmu communia. Ergo sapientum $unl omnia.
YerumiameB settnue multoa aaplenies hajasroandi,

eum baberenl tfeorum opes, inlerim nmliis, etiim
uecessariis eguisse. Gbristianis lantuinsapieniibns
dbere cura Paulo licci, Nihil habentei,el omniu
possidentei.
fc>7
lilSTORlARUM LIBBR III.
958
, * taeeam, lale scclus apud Deum este odioeissimum.

; :.
apiid bominea quoque universos cerlum incredi ,
b i l i i malili e l improbitatis arguinenlum eaU
\
Eteuim rura qui nunc Romanorum imperator esi,

et priusquam insignia accepit, diu imperaloris
' , \ !
munus gessit, et omnibue lum Grsecis, lum Bar ; ' ,
baris cbarom, et propter eain, qua pnedhus eat,
\
tentlalem, prudentiatn, et omnis honeslalis etu \ dium ceriaiim expetendum. et nunc ad nos rebus
, ,
labefaclatis confugienlem, non tantum non tueri
, ' ; ac tegere, eed ei\am importunissiine violare. non
, .
crtideliiatis soltiro e i immanitalis, eed impietalis
, \
qaoque in criinine nos Jure posuerit. Quare sceUia
,
bujusmodi et ipsa fugere stalui, et ut vos aeque
. ,
fugialis, moneo. Re aulein infecia eum dlmiuerc,
, * ' ' id bontis rerum aeslimaior ameniiae aacripseril.
,
Non eirim golum u l bonesli ignoranlcs, ei ab onim
* eogilatione laudis avarsi, a periiis judicibus tiie
rilo redarguemur, si cujus amicitiam muhi prin ;,
cipes sollicile el laborioee quassiverunt, bunc ipai
, \ nobiscum babcnte, cum possemus anle alios ejus
, , amicitiam coneequi, ex qtiadam ruslicilaie vplen ' , te9 deeeruerimus. Atqui si quando eutn Romanis
' . ' jara dare conligerii, memor, se nullum binc auxi*
\ ' ,
lium abstuliese, sed quantom in nobis fuit, eliam
' ,
bostibaa uis objectura (perlnde enim est, mine
, \ *
ipsnm inanem dimitiere, atque bostibus prodere),
\ *
aon injuria se ulciscetur, e l nobis malum dabit,
, , eum ad alias causas non pancas hsec etfatn predi , Q lionif accesseril. Quocirca si rei nosira? consultum
.
mpinitis, inaneni diniiltendura non piilo. Reliitqui . ,
lar ergo adjuvandum, aul cedentem urbibos quas
,
petimus, aut graluilo certe, ut istuc nobi honori
sit. Si oppidis cederei, id mibi jacundissimum
\ . atque optaiisgimuni forel. At ille, quod videmus,
, , tanlum abest, ut prsesenli calamiuie consiernalus,
* , ,
buotile quidplam abjectuinque cogitel, ut libeiitcr,

quemadmodum professns est, etiam fUiorum et
\ , * ,
, \ qui cum eo *unl omuiuu salulem cura uno ei
\ ignobilitfftirao oppidulo cotniiiutaverU. Quando igilor ree i u se babci, el ilke bonjiai ingenoo alqua
. " imperatori decora affirmavil, praesUre mHii visniH
\
, , . esl, el ad idcm voa omnee adhortor, at quae Telt
, \ - ei coHcedanms omniqur UHbendi et aordida cu*
^^^, - D
, \ '

,
\ , \
,
, \, \
^,
. *
, \
,
, "
, \
\ . ^ **^
r
pidilate poatia, 496

? Romanum principaiuiu
acquireudum lolis viribus ei studeamus : non exiguum fruclum arbitrati, quam apud omnes gloriaoi
adipiscemur, cum talem amicum nobis aociuinque
paraverimu, qualem muhi exoplanles, pauci i a veniunt : et qaaleoi qui babebant, neacienles qnalcm baberent, raiionibus ania longe pessime consulenles, ultro repulerunt. Hox solum ab eo
peiendum ut se in omni vtla amicum et seciuiii
nobis fore , et qtias nnnc urbes, sive per noa,
sive per patres nostros a Romanornm principatu
diTUtsas tenemus, earum nnllam repetilurum,
qaando in imperium venerit, nec bellum ea gralia
moturum, sacramento conOrmet. Quam condilioneoi, ut justam, nec quasi idcirco rcmpublicam
%?A
JOANNIS CANTACUZENI
$ffl
Itoinanam prodat, maculai fuluram, non illibenter (, \ *

, '.
acccplurum couGdo. Talia fuit Helense Oahenae ia
convenlu senlentia. Qua? ut conticuit, et marittts
' . ,
pfincipibus dicendi copiam fccit, addendique, sl
cui mclius aliquid in nicniem veniret, Liberus
, \
procerum loiige poluiUissiinus, qui primus imperatori occurrerai, eumqus unice diligebat, S i ,
CrahEiia uxor Uia, inquit, non satie, aut ad glo- ,
, \
rtam principaius TribaHici parutu pertinenlia profata cssct, licerei cuipiam quod deesset supplere. ' ,
,
Nunc lanta inest ia ejus oratione intelligentia et
consilii bonitas, ut nec mullo inteiligentissimas , ,
. "
meiiora, ncc benevolentissimus utiliora nobis sua \ ,
derc poeil. Quare et ego idem cum ea sentio,
,
leque borior, uti ampliita nc labores , se<! hunc
iiitperatoris ad nos advetilum clari*simi nominis
niatcriani ducentes, alamter ei succurramift. Haec . *
breviier Liberus, qua? cuncti, nibil adjicienles, ut ,
ex vero dicta approbaruiu. Crales quoque con- , '
jugi gralias agcre, quod eibi, ut magno principi
gloriosiêima etexcogitasset, etsua*issel,consilium- .
que eliam ipse ralnm babuit. At enim Crale, uxo- . 01 '
re et dynastis bunc in modnm de imperalore , ' . \
consulunlibus, quotqiiot cum eo Romani advene \
rani, anxii ue propier illius in recusando conslanliam a Triballis malo maHareulur, adeunteg roga- ,
bant, ui tempori serviret, el q u Lanti momenti , \ ,
non essenl, ea ne tam praefracie abnueret, postu- . *
lalaque Barbaroriim expleret, ne alioqui ira s u o , \ \
cenai , in eos acerbe sxvirent. llle lorvum ac Q , ' ,
iruculenlum inluiius, facessere CUDI isloc consilio
\ , jubet, quod 4 9 7
mortuoque magnum dedo
cua lurpitudhiemq ie afferrel. Nolle euim impe,
riura Romanum prodere , nec barbaris bominibus
,
uliro in niauus dare , quamvis longe majoribus ac
, ^
dirioribus raalis premeretur : veruiu i u pro eo
. , ;
pugnalurum, et ejus jura custodiiurum, velut eieo
, ,
totosibisubjecio, ipse plenam acsummam suiucndi
, & *
aucloriialem babeus, cum Triballis, Mmsis, autaliis
, \ .
viciitorum Barbarorum de foedere ageret.(IUi severi ' *
tate responeionU percu&si, slalim se eubduxerunt.
, \ ;
\ , \ , , *
' , , \
. , , .
v i v o
CAPUT X L V .
Crala imperalori lceta nunlial et rogat, ne semel ablalas urbes repetat, quod ille promittit, si fcednt servent. Prntente archiepiscopo inter Cralem et imperalorem juramenta dantur certis conditionibut.w
Chrele Triballo contenlio. Quo honore advenien* archiepi$copu$ exceplus (uerit. Chreles quare ad Crw&
reverti volueru. MeUnicus Clireli tradilur. Controverâ proOter eumdem mter reges. RJtentina caslell
Syrgi dedilur; ejus in prcusidiario* et cives quosdam tyrannu.
Crales e consilio xedien* , Vicisti, iaquit, impe- D
ralor, ac nobis persuasiati, ut amiciliam luam
grandi pecuniaa el amplis urbibus anteponendam
censeamus. Itaque omnes quasi quibusdam viacu]is libi aslrictos irabis, el quasi de compacto
eunipiura facere, et quemvis tua causi laborem
bilariter perfenre consiiluimus. Proinde tu quse
libet impera : nos imperata studiosissiine liben1
, , , .
\ \
.
"
;, \ ;
, , \
. -
961
HISTORIARUM LIRER III
9<&
. . , tieiimeqiie conlteiemus (). Rogalat item, wT

quemadmodtim * in concilio essct visum, eacra.
mcnlu perpeluain ac stabilem 4*uin ip&is socieâ,\ . ' ,
tem araiciliamquft sanciret, et nullam urbium,
\ ,
quas nunc ipse possiderei, qunsque ipee paterqu*
Romanis impcraloribu* inler sc bolligerantibus, et
, \
postca Andronico juniore adbuc spirantc ipse
* , ^ ,
abstulisset, adepto imperio, tanquam Roaianorum
'
iinpiTatorum propriain repelilurum. lmperalor,
,
quod graiis ductique bonoris et amieitiae deside , ,
, rto sibi opein ferre decrevissenl, non ci sclum, eed
el uxori principibueque muhaa se gralias agere
' .
testatu* est, ut quL cotnmuni caleulo i i a velleot.
, \
De juramenio auiem qood posiularent, ncmpe eum
\
in imperkim venisaei, de occupaiis urbtbus m i l , , ,
lum negoliuoi exbibilurum, quid senttal, apenis ,
airoe ostengurum. Si eiiamnimi sub Romanis e# .
aent, aeseque tueri possenl, non se ilias, quorao.lo

ntc alias npglecturuni, 4 9 ^
moriluruin
'
prius, quam imbelle aliquid paruiuque ingcnuuia
\ ,
commiesurum. Quia vero alias muliU, a ias pau .
cioribus abbinc annis. Ronuais imperaioribus
, \ ,
' , ; * adbuc snpcrslilibus, abJalas leiiereul, ncc ac rcprebcnsiouera iueurgurum, si landiu usurpaUs
' ,
dimiserii. pactus e*t jurahirum; videndum
\ . '
ipsis, ul paccin ac foedus saucle lueantur,se omni
, , ' ,
ralionc jnrata pruslilurum, nec pro regione vl
oppidis, quae KomanU anlea paciiisscnl, moiu , '
sliain eis crealuruui. Si priores per iniquitaUi/i
. *
, , , , ^
; \ \,

, , '
\ ,
, \ .
* \ \ ,
, \

, , .
, , \
, ,
,
;, . D
*H .
" \ ,

, \ ,
, ,
,
,
,
, , -
atquc pcrjurium arina ceperinl, non soluin illia,

quorum causa juraril recipiendis, si poieril, 11011
lemperaiuruni, sed eliain jam olini Triballorum
peculiares, ti quiverit, subaclurum, sicul el lpsi
Konianoruui oiitjiea subigereiu, si voluniaii vircs
responderenl. Grales, ei qui aderanl Tiibalii,
adniirari el obslupescere iniperalorem, qui quanquam exsul el mUer, uibil lanicn liinidiiiii neque
ficluin, sed aiucere omnia et ex animo loculus
essei. Ac de societale quidem adum cst islo
modo; in has auicm conditiones jiiralum : U i i m perator Canlacuzenus et Cralcs aniici ac socii
esseui in omne lempus, neulerque aherius provinciam infeslTet uilis ahibus, aul inacbiuis :
scd Canlacuzcnus urbiutn Romanarum, quaruni
Craloe cssel domiuus, sive eag a patre acrppissct,
sive ipse ea> Androoico impcralore vivenie sub se
redegisset, nuilam neque rcposccn-l, nequeobcas
ulhim bellum inlenlarel : reliquac vero, qua3 nunc
eliam sub Romauo iinperio censercniur, Caulicuzeni esscnt, nullamque Crales ullis ariihus macbi
nisve adimerel, sed iinperalorem ad eas subjiciondas juvaret lautummodo. E l quolquol quidcm aul
arutis capcrenlur, aut ex pacio se dcdcreut jimpcraiori praisciiii, bas iniperalor baberct, Tribaili
JacoBi Pontani nota.

(4) Virgil. JEneid. :
, reg\na quid oplet
Expiorare labor, miki juua cepeuire [a$ e$t.
%
Affert cx epistola M . Anlonii ad qncmdam 8^plemviruiD , capttaiem boniinem, coMegam ipsius

bacc verba Philipp. . Tulliua Quid concupUcu$
tu videris quod concupiveri* cerle habcbi$.
963
iiibil
injuriaruni faccrctU.
JOANNIS CANTACUZENI
Sia absente imperatore, *
aut ipse Crales vel armia, vel deditione, vel

nia incolis corropljs, aut dynastarum c i aubjectorum aliquie urbem Romanam subegistel, bac
quoque itnperatoris essel, c l reposcenli nihil cauaaado redderelur. Item u i Ipee Crales Annx iiaperalrici ei Joanm ejus filio imperalort holis essel,
nec unquam fcadns ciim illis ferirei, fr>d incomiuov
daret pro viribus, Cantacozonum intpcratorem
adjutan3 quam posset streiiuissime. Gompos aulem
imperii Cantacuxcnus,. Craleni sua poienlia luerclur, si quis cum invaderct, ac pro bostc ducertt,
qui in eum expeditioucni pararet. 499 Melta
etiai verbn facu de Cbrete Triballo : qnein cum
Crako sibi vindicaret, propier cammunioiiean ^
geutfe, imperator, quod adbuc vivenle impertore
Andronico tranfugi9*e ad Romanos afflrmaret, tl
in pwsene nori solum eob imperio Romano adnemerarelur, sed etiam sibi peculiarem se addixiseet:
e l iitstiper juratuenlum profcrrei, quo Ghreles
Caniacuzeno ftdem obedienliamque snam obbgaSael, quoniam justa dtcere videbaiur, Gr*les
aniuiii. et joramento subscripsit. Gum liis igilar
rondiiiotiibus reguni gacramenta couscripla sunt.
Carlerum e l arcbiepiscopum Triballorum adease
oporiebal, in cujus preseniia jurarctur. Is a Crafe
evocaius, inox adfuil; cui ad mediam airii procedeiis 6bviam Grales, frenum e q i i quo vebebalor
apprihendii, ei ad locum, quo descendcrc solebat,
perdu\il. Quem deinde sabitans, fausla ab eodero ^
romprecatione lustratiis est. Canlacuzentis ex
stdibus prodire non esl permissns , scd pro imperalorum Romanorum consacludiue intra d e s occurrcns, ct saluians, similiter bonis pivcibus ab
ro dignalus esl. Gum rcges postero die sacramenla
dieturi essent, Cbreles ad Cralem miliens fidem
pctit u l ad ejus anctoritatem rediturus, Melenir.iiinque Iradilurus. Chreles enim, taraelsi Canlacuzenum Romano potiri imperio, et ei stibesse
mirabililcr cupiebal, non tamen etiam ejus causa
objfctatc se periculis volebal. U l auiem post illa ad
Gyua*cocasirum gesta imperator ad Tribaltos est
profectus, opinalus a Grale coactum, lum alia qua
csseni Romanorum, lum ipsum quoque illi dedilurum (norat enim Gralera dcfectionem: suam i o i que tuliese), tiinensquc ne sibi propter conjunctio
nem cuiu iniperalore una pereunduin essel, considerabat qua ralione MHcnicum occuparel : qua
Iradita Cralis iraro placaret. Sed cum armis baud
uxpugnabilem cognosccret, quod natura et operibus eesei munilissima, priinum qiiidem alimenla
importari vetabat, deinde apcrta vi eam adoriebalur. Asanes el pnesidiarii cernenles penuria
(omuieatus obsidionem diutius sustineri non posse
(iQiperalori namque propier evenla, de quibos
dixioiua, accurrere cuin ausilio nn licebatj, et
cura aliud praeterea ipsis quiddam conligiaset,
Gbreli urbem dediderunt. Qui ad Craiem miseo
oralore, palam ei se adjunxil. Qoo ille facto supra
904
,
' ,
,
, ?$,
\ .
,
,
, . " *
, , ,
, ,
'
,
, .
" ,
* ;
,
\
\ ,
, * , \

.
\
,
,

,
, ,
,
, '
, \
, \ ,
\ . . -
'
\ ,
* ,
,
, /
, \
. " , '
.
, , \
w
,
, , ,
, .

, \ ' *
. \
,
;

, ,

, \ \
,
, ' ,
9C5
H i S T O R I A R U M L I R B R III.
Ktj
* o d u n i Iselatus, slaiim ci jaravit, atque in fldem

,
500
clienlelam suam recepit. Ilic caaus irape * ratoreio noa param doluil. Nam poetridie, ctun ex
, , condicto juralnri venissent, Grales Melenicum et
\ Cbrelem ad juramentum ascribi, u l sibi debiloa
. ' \ , conlendebal, quod anlequam juraretur, ad se
accesbisseni. Imperator renltens, Cralem iniqnila
tis ac laesi foederis arguebal. Ex quo enim fcedti*
*
conceptam s i l , utrumque paciis conveniie slare
4( ? \
oportere. Qood si modesttas injuriam facere velit,
, ,
, \ , Chrelein sibi babeai, quia elconiribulis s i i , e i paulo
anie ad Romanos tr&nsfugerii: Meleiiieain relin~

qual, q u s inde a veiastis temporibus Romant
, \
\ . juris fuertt. Crales contra, non atio, sed ipsomel
. judicc in ista lite usurum. Nam juramenla foeileri*
, beri in labellas relata esso, in quibtis paierrf, u l
qiias a Roruano princtpatu abstulisset urbes, sibi
\
haberet, nullamque repetere fas esset, quae autem
. - adhuc iu eo nuiuerareiiiur, imperatoris etseni.
, . Qnare nihil bic advcrsaa aequitatem peccari, ciinr'
, mullis diebus ante i&tbxc pacia Gbrtlcs ad ejos
. '
parlea transieril, qnod ex lilleri* ejusdem cotisiet.
, , lmpcralor nec persuadere potis, ubt lam prompte
, verba funditabantur, nec cogere, cessit inviius. E i
, juraium ulrimque diciis supra condiliombus.
.
Poslea Grales qualuor et vigiuli suorum dyna, ' starum opulentissimis congregatis, et quaiuor sibt
.
rclentis, cxteros cum sua uuumqueinque copia
, - miiiiari imperalort ailribuit, iaciuroa alacriier
e t
. ^ omiiia, q u is veiil. Guin Triballis igilur Didyttio

licbum iler adortiabal. A l qui Thessalonicae erant,
; , \
Syrge duclore Rbentinam processeruul. Casleil
* * ' ,
' indigcnae ul Cantacuzcuam aerumna cogente ad
Triballos abiisse accepcrunt, et Syrges inanuii.

adduxit, ducenlos ad cuslodiam ab imperalor^
,
reliclos invadunt, vicloeque ipsos e( casteJlun
.
- Syrgi contradunt. Qui soUla crudelilafe equis, e l
, \ ,. ariuis, et aliia quai babebanl primuui spoliaio,
\ , \ post in conspeciu singulis, neauij*
. , exxeplo ducenias plagas incutit, e l in carccribu*.
eos includil. Polenliores autein civ. s, ui Canlacu *
xenica3 faciionls, omnibus CorlunU c x u i l , nec
; , medioeriier punil, e i quosdaiu exsilio danuiat,
'
* ,
alque ita Pberas vooil.
* , ,
. '^
. \ ,
, , \
, , ;
. , , \ ,
, ' ,
, ' , ,
, ^ \ ,
1
9C3
JOANNIS CANTACUZENl
967
501
CAPUT XLVI.
Apocauclms qmd Polystyli egerit; quid ad Didymolichen$e$ scripserit, qni acerbU lUteris retpondent, ei
genut viie et mores improbos exprobrutHet, oc se in Gantacuteni au loritatt futuros te*ttficanie$ et fabel*
iarii$ sequenubus mnlnm minitante*. Apocauchus Byzantii cum platuu iscipitur ei pro libidine imperaU
irenes uxorti et ejus fratrii super Cantacuxeno melu*.
Magnus aulem dux Apocauchus Polystylon nayi-
'
, ,
bua deiatus, qoouiam urbs libenicr in potesialem
,
veniebai, de civibus alios, quos in prinus suspectoe babebal, in naves' conje* it, eyzanlium eos *
porlaturue, alios secum faricntes ibi reliquit, ,
ucc immerilo, praefecto Gudele iinperatricis pocil- .
lalore imposilo. Ad Dtdymoiicbenses porro scripsit ,
in baec verba : Quse ob Caulacuzcnuni Thessalo- , ,
nicai egeriin, nec vobis clam esse opinor, cum
' , ' ,
propler magniiudmein omnibus sint notissima. .
Quoitiam igilur tola de illo spes veslra evanuil,
\ \ ,
nibii lergivcrsanles, ad Êuum (5) mibi vos oc-
currere , et una frairem metim (qui illic in
,
custodia eral) adducere oporlel. Si et Asanes
vubisfiim venerit, res suas fecerit meliusculas.
usculas.
. '
Siu illic remanere malueril, omnino vos Anuin
. ' , *
cum fratre vcuiiole. Asancm aute n cum aorore
" Atvov . 'ejusque libcris, ubi Didymolicbi fuero, lali cura. \ , ,
dignabor, quain el ipsi, u l pro tenipore sufficien ,
lem judicabunl. llatc magnus dux oslentalionis et
faatns plena sciipsit. Didymoticbcnses, quia nibil
, ,
baclonus de impcraiore audierant, primuin, ut
\ . 01
debuerunl, perlurbaii sunt, dein resuraplis ani , \
mis, el exislimanlcs aliquid imperalori conligisse
, bujtismcdi, quale in oxercilibus solct, quod cito
."
emendari posset, Apocaucho bis verbis rescri , \
b u n t : Lcctis lilleris tuis tam vecordibus, lam
, ,
gtolidis el confidenlibus, principio admirati sumus,
\ \ *
unde le atra bilis sic exagitel. Post cum perspexis senuis, le qui pairem luum diabolum audacia Q \ ,
sequasscs, et imperalorem tam bene de le mcrilum
,
Ixsisses, palainque oppugnasses, eliam arroganlia
, ,
ac verburum ainpullis eodem palre luo inferiurem
?\ \ /
esse noluisse, noslrarum fore parlium censuimiis,
,
si tc aJloqucTomur. Tuam igitur ab initio obscuri ,
latem, moresque viliosos, et genus despicabile nec nos nescimus, qux ncmo Ronianorum nescit. ,
Macreno eniin p r i n u i H i , vecligalia a quibusdam
.
agricolis cogcnli, nfcrcenariam 502 dedieti ope , \ , \
ram : et post illum pryefeclo Niuolao, cujus idcm
, ' \ , ^
instilulum i u i t , ct icrlio posi illos Slralcgo
' .
appellato, salis curatori : quom ut argenlo luo, el ,
calumniis ac sycophantiis, millrquc mendaciis ac * ,
perjnHis tibi usilalis pra^fectura apud ituperalo- , -rem Androbicum seniorem depulisti, ipsc eam es D
,
^ f . . . .
i ^
'
oontecutus. Aique ibi felices lui, successus con
\ . \ ,sUternnt. Cum jam propter luores agresies et
, \
inprobos, et iaflniia noniiiia qua? publice debebas,
, ,
lM pereundum easet, imperator noster Caniacu \
H
Ja'Obi Ponlani notfiB.

(5) iEnnm urbera iflncas Trojanus exsul condidii, ul esl lib. jEneia. Pbuius ALnos vocal
bb. iv, cap, *2; siniiliter Mela. lib. n, cap. t : %
mia e$l JEnos, inquil, ab ASnea profugo condita.
Dionysitis, lib. i , jEneam nominal. Juxla boc oppidqiu llcbrus lluviii iu.ii ignobilis iu mare toiviliir.
69
HtSTOHIAHUM L M E R .

. \
.
\ \
,

,
' '

;
,
;, *
, *
; . \ $,
. ,
,
* \ ;
, >\, \
. *
\
,
\ ,
; , \
, \
97)
zemi& Syrgianue parario, lc iiibonorum prorsiu

et coulempium, brevi conspicutiui reddidit, non
paucia de nobititate id iniquiasinie feremibus : et
jurequidetu, quod homitteta imlliue pretii amplis
quibusdatn el eximiis ornameutts eumularet :
quorum prajslantiam cum nec ipse posses ferre,
adver&us eum qui te secundum Dcuni quodaramodo iinxit, et de stercore erexit, veiul Salaa
conira Deum arma movisli, cuiu subjeclos in illuai
exacerbasli, specie, quasi illts consuleres, cum
revera salutem ipsis et incolttuiilaiem invideres.
Et nunc in propatulo esl, qtiomodo bumaao sanguinc oinifes Roraaiioruni civiiaies repleveris.
Carceres, quamvis imikofyures, quam eranl, abs
le construcU stnl, vinelorum muliiiudmein uou
capiuot. Rapiua? et dircplioues, aliaqire mala
umuinera quolidie in urbibus nsfarie perpetrantur. Ubique lacrymae, ubiquc geuiiius. et qui his
vacet, nullus reperitur. Sed qiieniadmodnm cuc<d&mon Deo dedilUsimos sanctimouiaque supra
alios emineules sibi oppugnandos somit, ca4eros
negligit : ila sane tu quoque pcr omnes urbes
opliuium quemque ct recii inlelbgenffem dieperdens, el inbumaniler concidens, vulgi, ut vilis ei
abjecti, rationcm uullain ducis : posiea illud aul
cx limiditale el imperilia bellandi lua Baibaris
objeciurus, aui ipse paulalim perdilurus, omninoque conimunem Romani geeru inlernccionem
macbinaris, nisi Deus misanlbropiam luaui dele-
, ^ status prohibutrit. Iroperalor aulem Cantacuze

nus, noste.r ac luus dominus, quamvis pluia et
,
deleriora, ut servus sceleralissinius, desiguaris,
,
acccplam a majoribus suis gloriam usque nunc
, cum roodesiia gravilateque morum conservat, ct
. \
Romanorum uuiversoruin adliuc vivo imperaLurc
-, \ princeps, nihilo minus e&iam nunc impcraior esi.
, ,
Cui si quid trislius accidil, othil novtim; inulu
,
cniju ex 5 0 3 anlegresso tempore bujusmodi
\ \
exempla colUguntur. Nos inlegram ac sinceram
, \
iiitem non ipsi soluin vivcnti, sed post obilum,
\ .
ilem iiiiio ejus prseslabimus : ncc bonorutu prumis
\ \ ,
sio, nec malorum infliciio, nec aliud quidquaui

omuiuaa a fide et cbariuie ilbus nos abstraxeril.
. ;
Tuus autem labor revenelur in capwt tuum. ei in
\ , , jy verticena luoni iniquilae dua dsseendel. H a b
\ , \
digniun abs ta scripiia responaum* Takieilarios
, \, *
nuac quidem inucios diwisirous, legara reverentia,
quibas illis cavelur. Si alli S4*perviieriiil, sciant
.
se siae plagis supplicioqua condigno haud abiiu , \ \ ros. Hcecqui eranl DidymQlichi, Apocancbo uiaguo
-.
duci responderunt; quibus ilfe perlectis, imiila
. ;
miiialus Byzautiuro abuavigavil, ubi a palriarcba
ei conjuraiis cuni geimnalis plauîbus el pra^co,
idis, ul qui praeclarc iinpltseet ducU oilicium
,
Gaiiiacuzeuumquc vicisscl, ^xcepius. cat. Qui jam.
'
prupter duclum exerciium supcrUa lurgidus, r o
,
ruiu summ; sic pra*e$&c incipiebat, ui raiioaere
. - nutlatn referrei : simulareqae ampliiLS et cunsul, '
lar^, ui inulilia, spcrnens, pro libidiae iaciebat,
PATROL. G R . CLIII.
3L
971
JOANNIS
972
CANTACUZENI
el regcbal omnia. Porro Irene Cantacuzena i m - , \ ^, ;, e l ; , \

peratrix, cum Manucle Asane fralre, u l ab Apa
caucho nunlii venerunt, quid imperatort apud Gy \ ,
Hxcocastrum fieret, quanquam non penilas vera

csse suspicareniur, tamen vebememer conlurba bantur, sollicitudinumqtie fluclibus aeslualant.
,
Meluebant naroque, m quidam de illius exercilu
\ \
clain negotium Annae agentes, opportuniialem
hanc el adversam gorleoi iuiperaloris quasi in- , *
^. \ speratum lucrum arripientes, sedilioncm inler
populum ac mililem concilarent, dareturqiie res ,

pesli et exiiio. Praecipae vero suspicionem Coniilopuhjs et Balatzes tnovebant, qui imperaloris , \
Palaeologi domestici, tun? a Cantacuzeno in occi dcniem ducente, Didymoticbi suburbanis fuerant
. '
prseposili, babcbantque sub se uterque mille pe ,
dites sagillarios, et valebant gralia apud populum

ac milites plurimum.
, \ , \
. , !
,
, \ ,
\ .
5 0 4 CAPUT XLV11.
Tentantur ducum et militum animi de fide erga Cantacuzenum* Comitopulus dux $e ab eo staturum pr
fitetur el ad idem cwleros hortatur, vultque ipsum de eoxum fidelitale certioremfieri.Balaizes e
ofationem approbat, juramentum urgel, juratur. Nuntius ab imfierutore cum eju$ tigno in cera; a
tamen de suo etiam addit et rem geslam, quominus audientes contri$tet imperfecte narrat.
t
Ilis de causis timebant, et quomodo eos in ofli

cio ac subjectos lenerent circumspiciebant: simul Q fj
et de aliis periculum facere cogilabanl, ccquid
\ .
propter audila prislinam vobinlatem immutassent.
.
Placuit igilur, postridie, nbi omnes in palalium
convcnissenl, Abanem audienle imperalrice duces ; \ , ' \
ac militcs ploribus alloqui, et cujusqae animum
perienlare. Ad bunc ilaque modum Mannel Asanes
orsusest: Quae Apocauchus sacri cubiculi praefecius \ ,

adnos scripserit, commiHtones, omncs imellexisiis.
Ita praescntem staiuin muliis nmtalionibus obno- " ,

xiuin esse, levique momenio vel prudentissimum
el sagacissimum decipi, el improvidutn alque a .
,
oasu ei foriunapendeBtem, eliaiu praeier opinionem
beatum Qeri, usu el experienlia mulla universi di- \ dicistis. Quod cuni ila s i l , non taiua fides Apo- \
caacbo babenda cst. Cui enim vita semper siuiu- \ ;
lala, pravilalisque ac fallacia plena, et eermo ; .
.
lnendax, nibitque probum ac sincerum unquam
ontinens, qui landem eum nunc vera dixisse quis- \ ^ \
(jnam credideril?Sed demus vera esse, ai nonom- , \ , \
,
uiniodis, sed lalia quae cum impcratori parvuni
; ,
dederint incommodum, parvo negotio corrigi possuiit. Vesiruoi auiem unusquisque utque in banc * , , ,
dicm, dum rea sectinduro cursum, sine aliqua of^ .
fcnsione leuuerunt, roagiianimiuus ac fortiludinis
,
tn rebus lurbidis, prudeutiae ilem, cbarilalisque, qua iinperatorem et filios^jus comprebende- \
; ret, osientandtt, orcasionem nullam nactus esi.
, \ \ . \
Nunc , quoniam se oblulit occasio , el omaes
. ,
hiinul, el &eorsum qaeralibei quaiilum inielligentia,
93
HJSTORIARUM L l B E U III.
97*
\ consilioque possit, ipso etiam facto demonsfnre

oporiel; verba enim, si facla desinl, nibil valenl.
\ , \
Sed ad facta postea, quaudo opus fuerit, veniemus.
;
In pripsens singuli senlentiam explicaro debent,
^ .
. \ quid agamus, u l nos ipsos reliquamque urbem con - servemus. Elenini cubicuii prefeclum non qu c i u runi, 5 0 5
propediem hortiliter in nos
,
rum exislimo : modo plane certa sinl, qu;c de im. ,
, 5* peraiore narranlur. His dictis Asnies lactiit.Comilopulus, quo erat studio imperatoris incenstu, in
. '
. niedium prodiens, bunc in modum disseruit : Ne \ mineni ego vcstrnm, quotquot adestis, fugere ar
bilror. me imperatoris bealae reconiatioms dome*
, , *
sticum. el quidem cbarum i l l i , acceplumque fuissc;
,
nec vicissim a me ( quantum quidem preslarc
,
, \ ' \ potui) qiiidquam in aniore a probo ftdelique servo
dominosuo remeliendo praUeruiissum memiifi.Nrc
\ \
, ., quia ille abhominibns abiit, ego alius frcitis, illin*
filiis bellnm inforrc decrevi, sed eamdem meuUm

. - etiam nuuc gero. Cum autem animadvertam, Cantacuzeno propositum esse ea persequi, qune ncc a
\ , \
\ justitia aliena et illis utilia sint, contra Apocaticbum cubiculi praefectum mullas in eum calumnias
. "
et sycopbantias consuisse, aliosque impuros ac
\
, ' scehralos assumpsisse, q u i e i Augustam circum * scripserunt, et bocce beiliim incenderunl, unJe
, ; jam mille calamitates nata, et plures bis nasciturte
\ , - sunt, nisi Deus in coelo id resiinxerit, eoruni i m , \ \
probitatem exsecralus, Cantacuzenum potius ct
, \ Q virum justum, ct defuncti imperatoris Itberis Ro ,
manisque universis consulenlem roibi sequendiim
, , censui. Quem cum modo in misera ct acerba for ,
tuna sua (ulpote a suis proditum) ad TribaHorum
& \ , \ principem profectum audiamus, haud sequuin esi
. ; nos labascere, ct ad sediliones alque dissidia con
versos pro mancipiis nosmel hostibus lurpiter
dcdere, sed aniwis consenlientcs imperatrici Iiriwe
, ac nobis muluo sacrauienia dicere, nullum no, \ , eiruin neque bonoruni multorum pollicitalioiie i l leclum, neque multorum malorum invectioue com* ,
pulsum, illi ejusque liberis. aui inter nos insidia , * turos : sed omtii *raiione et una mente in boslem
, '
pugnaturos, fidemque gernianam ac puram impe, \, raiori servaturos. Quin eliam cerios bomines ce * I) leriler ad eum miltendos judico, qui doceant nos
, \ pro ipso, cbarissiraisque ejus filiis, ei uxore omnia
\ , \
scmper et facere et pati constiltiisse : ul de nobia
;, ,
baec audiens JaHetur, deque tanla benevolentia
\ \ ,
gratias agal. Nec enim parum dc nobis sollicilum
\
essc credendum est, sed variis distraclum cogiia '
tionibus saspicari, ut esl verisinille, nos igira,
via torpenles ceriare amplius non audere. Ractenus Comitopulus. Quem roox excipiens Balatzes,
.
506
dicta laudare, c l u l prudcnlissima aique

consuhissima suflragio suo approbare, etjurameuia
, ,
urgere. Ircne vero imperalrix, el Asanes frater,
.
' Comitopuli cobortalioncm ex divino aCQalu exsiilissc rali, u l ad dimicandum omncs acuerenl ^pro , \
plcrca quod qiii prius suspecti crant, tantam n m c
, \
s e ( l
e l
975
JOAN.NIS CANlACUZENt
9tf
erga iniperatoreni animorum indinaiionem praife- , . :pf /r, f

\, \ ',
rebanl) inagnis Icvati angoribus, cum ei caHeri
i.!em otitnes semireiit, sacramenla concipi jussc- , *
, r t i n l ; priuiusque *e impcraliicis fraler obligavii.
lmerea quidam Bralilus nomine ab imperalore ,
, ^ ;
a.ivenicris, non rlle qublem lilleras, sed ceram
, \ -. ,
annulo cjus signalam, fidei causa aflerebal. llic
priuiuni imperati icom adiens, salutcm d i c i l ; dc- \ ,
iitde alios quoque verbis impcratoris salulal, el de ; ) ,
Gynsecocastro narral ( cujus gratia sc imssmn au- . ,
lumabat), non ut revera couligeraHt, sed ol>iter
adiuodum, et quomodo nnn niuiium lerroris sese , x r p w &>
daiurum exislimabal. Adjiciebal, turbatione non , \
iuodica inier mil.les suborta , posl proloslraloris, \ ;
ulioruinque secessionem, quod doinesliea damna lcrrc non poluissent, audilo Cralcm haud procul , , *
abcsse, imperaloiem pro veteri amicilia ad eum
, xal ' .
prufecluin esse; ibi libenler, \aldeque rrtniiter et
bencvolc suiceplum, el auxiliaribus eopiis ntagnis . " ,
ac lortibua auclum esse : puiareque se uunc iter
\ ,
versus Didymoiiclmin lenere, el brevi coram aflu- \
lurum, &eque prdcniissum, ul gesla nunliarel: ne,
,
si aliler qiiam veriiale el mullis cum addita ,
nieulis audirenl, lurbarenlur. Nec cumtaiidum,
.
eed dalis sibi de siatu ipsoruin litieris, ad impera (
torem se rcmilUindum adirmabal, qui in inulla de

ipsis cura verseiur, quip|>e cui in eo sinl oninia,
, ui rcs eorutn eoguoscal. Aicbal ilem, epislolam se
,
ab eodcm aicepUse, eadcra quae narrasscl conli-
ueiileni. Caeierum niuliis per viara occurrenubus
, xeV
utnuisse, ne inlerceplus, propler eam aliquid ca- G *
, ,
lamiuiis perpelerelur, et negoliuin ad iiihiliim
, *
caderei, aique idco conscidis&e; &ignum solum
lidei faciendse retinuisse, quod cavo oris indilum, . ,
s rulanies possei eflugere. Ejus dictis solaiii ac \ .
1 vanKiiii pleuis adjnihU iides ,quod scircnt " ,
buiuinem uec alias ad meimaâ ex levitaie
lompoiieuda ingeniosum fuUse. Res vero secus , ; ). ;
cral quaiu ille ineuioraverat. Quando caiai Gy- ' , ^ 4
na?cOcaslri ab imperaiore defeclio, laniaque con- , , lusio ac perlurbatio iucidit , quooiaui et ipsa , 5 0 7 aderat, ciun pluribus sui siroilibus ad
vr v \
boc consiitulus, ul si quo opus essei imperaloH . ,
o< cuLie tuuiere liuerau, ipse ferrcl qui pro- \ ,
pler vililalem suaiu atile lalerei, accedens . '
rogavii ul quowiain lempore excLisus scribere ^
lilieras non po*sel, signum ex anmWa i m , ^***
prcssum darei , quo sibi gesla meinorauU D i ' \ ^'
dyiuoiicbeiisc^ credereul. Tempesiivc loculum
, \ ,
urbiualus imperalor ila fecit. Bralilus ergo bis
, \
DidymoiicbuDi numialis, rursum nb imperairice
, '
r&ierUque accepla epistola ad iiuperalorem esi re- , *
versus.
, (
, ,
' \ ^
, . a**n
t >. , .
tfcr
177
l H S T O R l A R U M L I B E R 1.
CAPUT X L V K I .
Snburbanm popnlus in oppidum inturgit : prtvsidium erumpit^ hostem fugat, qui per vnria* urbes dispcrgilur. AZdes destrxutiiur. Epxuppi vaticiwum evenit. Proceres Triballos promissi auxilii pcenitet; obtidem
filium requiruut. Liberus filiam suam hlHtiueii Canlacuzeni filio despfinderi cupil. Vlrique pelitioni
irhperalor annuit. Liberus tiolo polilus lcetalnr.
\
,
\ ,
,
\
, , \
,

.
\
, . \
-
At plebs suburbana Didymoticlri non mullo posl

niinioie fercndum pulans, si non eiiam alios populos a?mulata, polentes interiicerel, pr&feclis iiuprudentibus, noclu ad lutoultuai inter se cobortati, armatique ut polerant, omnes, bene mane ad
portas procedunt, rauris oppugnationem inferuttt :
minantur oppidanos omnes perempluros, ui sc dediderint : sic euim vix lamen manus a ocde cubibituroa. Hic Asanes et praesidium rein periculoeam r a t i , si prastor Byzaniios et alios aliunde *x
hnperio conlractos eliam a domeslicis obsidercnlur, accincli et ipsi, portis apcrlis cum popitlo
conflicturi erumpunt. Qui ncc a!iqnand u salleni
impelum sualineus, fugit ul poiuil, filiis-et 11x3
. : ^ bus taiUum aseumplis ; nihilque aliud rcnim sua , ,

rum secum asportans , per alias urbes dissipaius
* \ esl. Paucis, quod sedilioais participes non ruissent,

dohiicilia sua babitare peraiiesuw. Miliics fugiti ,
vorum domibus direptis, lotain pradam in urbcm
\
inlulerunl. Brevi intervallo eliam matoriatioiwmt
. ^ destruente*. ra a Rvzanliis jam ubscssi, ad focum
, \ . . usi sunt. Nam Byzanlu quandiu Didymoticbeii^^
\ ;
suburbani cum oppidanis volunlalibus congrtie bani, ne pedcm quidem propius ferre audebant,
. 'II
sed remotiora agri depopulanies , properaio
in
,
stativa recipiebanl. Tumullu atimn el sediiione
* , conflala &ubtirbani urbanos hosiilem in modinn
^ , \ .
aggressi, et tpsi omnrno eedibus stiis pulsi perie
ruut, 5 0
tirbani imminulis magnopere virie t
ol , G ^, pugna bosltbus parea amplius non eranl.

Umle tlli, Byxajitii. iuquani, propius accedore, et
, \
locatis castris perseverare non dubitarunt. Ex D i , ,
dymoiicbensibus suburbanis reslanles, viciuorum
. "
\ , - 2pdibus a milite evereis, ipsi lapidcs et rudera
cfferebant, ei per areas itlas oluscula sorcbnnl. Et
.
jara evenerat, quod de hoc k>co ipsins ^rbis mc, 4ropolita non Ua pridero vaticid>ttis fuerat. Naiu
, ,
dum se Cantacuienns ad expeditioncm oocidctiia .
lem adbuc inetruerel, auburbana ad boslem ar
cendum fossa debere cirrundari decwncbat. T r i ; . "
<buiim ig<iur loti populo, el cleriuis Ecclesia* ad

-fodiendum pars descnbebatur. Quibus, dericis
,
j)uia, laborem indignantibus et exaclorys operuin

ad episcopum defer^ntibus, illc banc fossaTi belln
, {
, . ' - D jvikil profuUiram prasdixit. Qoetn eniin k>cum ser , - \are et citelodiro nilerenUir, brevt (denim saiioni
tdoneum habiluros. Verum enim vero *ie commo,
dum publicum parvipendere vWereiur, jitssil im .
perala fieri. Gum non diu post evenlus respondis, \
eet, DidymoUchenses in memoriam pnedictionis
, , ,
regreeai, virum de ea siispexemut. Porro a Crale
. '
, Cantacuzeno adjuvando deignati, jamque parali,
. et ad opiis accessuri, dmninum snum conveniuni,
/ , * baud mile sc et ilbnn sihiinclipsis consilium ini%
979
JOANNIS CANTACUZENI
980
visse aulumaiH, qaando lam incaulc florem ac ner- . . Qv . , * oi ,

vum polenline suac Canlacuzeno tradidissent. Si
.
enim pace cnm Anna imperatrice clam composiia
,
ipsis insidbtur, nec iusidias praesenlienies occidal,
\ , \
ipiid reliqnum, tiisi u( regressus liberos et con, ,
jnges e r r n n in sorvimtom abripial, unfversuraque
Triballornm principaiiun sibi subjicial ? ideo lum
('emiiii juvauduin (si ipsorum egeat auxilio) quando
\ , juniorcm iilium apud ros obsidem reliquerit: sine obsi-libus non juvandiim. Sic enini cupide una m i . lilat::ros, niillainque in fuiurum nialam spem de
" )>>eo concepiuros. Liberus autem prrvatim Gralem
, \
orare, imperalori auclor ossel, ut is Manueli ju,
niori fllio ipsius Liberi fdiain desponderet : au ). , \
diisse euim Syrgen sponsalia inler ejus iiliam ei
; * ;
Maiiuelcm bunc , cui eam , Andronico imperalore >
adbuc in vila nianenle, despondisset, belli causa
, rescidisse. E l videbanlur Crali quoque duces * a?quum el bouum postulare. Quainobrem quid ve- ,
l i n i , imperalori rennnlial; horlatur u l eis obse- .
cuudel; 5 0 9 bac eiiim ratione impigre millialu- ,
ros. Separatim vero de Liberi Dlia cum filio ejus
nupliis consocianda rogat, et monet, ne quod sit
\ , ;
inter ambos ex generis rlarilate discrimen , sed
.
quantum in pr.rsens eflicere bac via possit, in- \ tueatur. Nam praUerquam quo I et aliis Tribailis \
bae nnpliaB jucuiidac sintfuturae, eiiam Liberum
. \ *
ipsum non sociuni modoet amicum, sed el servuni
, \ ,
piane ipsius fore, onwiiaque ejus uliliiaii promple . *
postpositurum, quod ipsemel pollicealur. Ha*C res, ^ \ \ u l apparebat, u*agiium Crali aquitalis et cando *
ris leslimonium dabat, quod dynaslarum snorum
oc,
potentissimo cum imperalore se conjungenle, adeo, . \
que manifesle omnia illius causa faclurum polli ,
ccnie, si is lantum filiam ipsius fllio RUO colloca \ \
ret, nibil suspirarelur maii, nec praepedire nego, , lium leutaret, sed adjuvaret magis. Verum isluc
,
non lam scquilali Gralis, quam Liberi opulenliie,
.
magnai|ue inler Triballos potentiae adscribendun ,

propter quam et ipee Craies euin offendere lime, *
bat. HORC igiltir ille, cumet Liberus adesset, apud
,
imperaiorem disseruil : qui qood lum illud, lum
,
boc in pwsentia conducere videbal, neuirum re , *
cusabal, et ila suspicionem de soqiis aliquando " , , todendis , aut per insidias appetendis eximebat: D . .nescire enim se amicos sic remunerari, quando
, .
conslaret, nec aperlis bostibus unquam insidia , \
ium : c l affinitatem cum Syrge non priorem dis- ^. *0
snisse ; sed eogenerum abdicante, causa?nibil esse, , .
< ur nou ei ipse aliam iilio suo uxorem jungeret; ,
pra3seriim cum nondum sic asirictum iueril inalri- , \ ,
moaium, uldjssolvere non Hccrei. Si jurameniuro \ .
jnlercessisset, nulla de causa id disiracturum
,
fuisse. Proinde dinmtere se filium, simul gene- ,
rutn fulurumLibero, simul propter copias sociales, . \
ut ne quid ab se insidiarum meinat; non sic la- *
men, uc apud eos omnino semperque maneat, sed ' ,
nbi paier rcvocaveril, rcdcal. Liberus ut impe- \ . ^
raiprem de connubio annuisse cognovii, cuin ado- * ,
1
981
9^
. ! - , rans, pedemque deosculane, multas ipsi da beno ^ . - flcio , et Crali de opera gratias egil. At enim li:cc
.
nudis lantummodo verbis Iransigebaniiir; juramen, \ ^
tis aul nexibus aliis ad nuptias conglulinandas uou
, , - . sunt usi.
' , ' . \ *
/ , , / \
.
.
5 1 0 CAPUT XLIX.
Imperator cttm auxilm Pherat venit. Syrge$ fit Armeniorum rex jure paterno. Phercei Heditionem pertinaciter recusant. Ducum et exercitus morbi et funera. Apocauclius Chmlopolim prcrsidia mittit. Triballos
abituriente* imperatoris pudor relinel. Romani tumuliuantes ab eodem amice increvantur. Facia potestate
plurimi ab eo Christopolim discedun'. Ducum ibidem perjurium. Tran$fugarum ad imperatorem
reversio.
-
\ \
'
. , .
, , \
\ .
,
. ' ,

.

, \ \
\ . "
\ . ' ,
, ,
\
\ . '\ *
TJV, , \
, \ >. '
, , \
.
, , 6 \ , \ ^
, \ .
" ,
,
Pracipili sestate imperator, Crale curo uiore

usque ad confinia prosequenlibua, ibique dicta
salute recedentibus, cum paratis et allribuiis sibi
copiis Pberas processil : obi ad Iriduum manens ,
cum Phereis de deditione egit. Syrges cnim e
Gynaecocaslro reversus, non diu Pberis subsislens ,
Byzaniium p e l i v i l ; inde in Armeniam, ab Arnic-
niis ad sceplrum, ei ex paterna sorie debilum vocalus, discessit. Phersei nihilo inagis quam ante ad
Canlacuzeni partes propendebanl, et accedenies
ad colloquendum saxis ac lelis de muro repelleb a n l : quare exercitus agrum ut boslilem secure
devastabal. Dum haec agunlur, Braclus praesianiissimu* e ducibus roorbo corripilur, mansitque eo
loci exerciius dies undecim. Postquam ei melius
est facluin , Liberus aegrotarc cepit, rursumqut
diebus lotidetn, aol eliaia pluribus illic haerendum
fuii. Ubi is quoque convaluit, reliquos duces ac
lolum fermc exercitwm valeludinis incoromodita*
pervasit. Siquidem melle et carnibus, quibus regio
maxime abundat, farii ac distenli, deinde ex uvis
compressis muslo defluenie obruli, in febrcs et
tabem incidebanl : tum ila confecli inleribanl,
praesertimque honoralornm non pauci moriebanlur. De gregariis aulem animasliquere supra millo
quingentos : Romanoram nemo ne lcntalus quidem esl. Apocaucbus magnusdux, ut Caniacuzenum cum copiis Triballicis, prope Pberas morantem , Didyniotichura reversurum rescivil, subito
Iriremes Cbristopolim , simulque ex conlkienli
\ \ ,
' ,
. '

,
; ,
* \
, \ .
"
, ,
* \ ,
, \
manum ad rourum ibidero cuslodiendunt, e l transilu iUum probibendum misil. Eral enim locus
defensioni idoneus gravis armaturae milili, noi>
propler rauri altitudinem dunlaxai, 5 1 1
*
quia propter praecipilia quoque (potissimum si
prohibenlium vis adessei ) equili perdifficilem
transitum efliciebu. Triballi propter morbum el
quolidiana multorum funera, ac praserlira, quod
murum seu munilionem illam a Romanis occtipatam inlellexissent, Pberis in palriam redirc staluerunt. Imperator cuni eos a morbo tain male
affeclos ad manendum cogere non possel, omnibus proceribus ac ducibus coavocatis, eos horta
s e i
<83
J O A N M S CANTACUZENI
984
tur, ne pusillo sinl animo, neve bane frustralionem .

, \ * :,
in malis mimereul; sed iliud cogiiaaies, divina
\
provideutia universitatem attminUlrari , et non
,
posse a Deo quidquam Jieri, quod non deceat fieri,
. BxaO^bc
boni consiilerenl, omn aqwe ab illo ad emolumeti >
tum suum (ieri inlerprclarentnr. E l nnnc quidem,
, \ inquit, domum redibimus; nan nmlio auleni i n , ,
tercedenle lempore rursum i u s i r u u i , Ditlymoticbum, si Deo placueril, pelemu. Tribaili tnagnas *
,
imperalori de admonilione gratias agere. Etsi enim
. '
de redilu mire bclarenlur, lameit imperaUKem, ei
,
eo inviio reredere vidercmur, nolebanl offenderc.
. ,
Romani stomacbari, ac puiare, se ad Acbtronieni
.
ire cornpelli , lumulluantesqtie et seditione fre , menlt 8 Christopolim abire velle. Imperator, eorum
a se dissensionein medilalamque discessiouein v i - ^ , . 6\
.
dens, advocnla condone eos admonei, fion avaritia aui ambitione, sed ipsorum cansa, qui ro- ,

gasseni,
se ab Apocaucbo sacri cubiculi pra? >. *> ,
fecto ad servitulem et nioiteitt raj>i pateremr. boc
periculum subiisse. Deihde i n nienioriam eis redi\ ,
git, qua3 i a ipso belli , dixerit : nec j u - , \
stum, ncc pium videri, nunc qoidem se ad impc- , riam capessendum iuviiari, tt banc unicain salu ^.
lis viam cen*eri; poslea vero, si res secus eant, *se
, \
discriminibus circtiinvenlum deseri, uno quoque
, \ ,
diffugiente, quo iHura sperMa vocet utilitas : rur :, , *
susqoe admonet, ne irepident animis, neve ob , \
laboree et pericula desperalioni cedant, sed pro '
eoac ingenuos deeeat, excelsa el inlcnila mcnte, Q . " \ *
mala istaec tolereni. Haud cnim quidquam insigne,
^ ,
tii laudabile citra laborem (6) a quoqnam feliciler , ,
g*ri. Sin advertis amplins resislere nequeant, iis , \
que penilus succtibueritit, oblilique conviiioriiia
,
ae reprehensionaFm, quibus Gynxcocastri abeunles ,
inseclati sint, idem inodo ipsi copiant, primum
qublem liam ipsos jure incusandos,^}ui proniissa
, , ' -.
fefellerinl, timidrque e l ign&vi appareanl, quando
, * 4?
sibi opera sua pliinnium prodesse debuorant.512
Oeinde, se invitos non reienlurum : nec enim inde \ , .
ab inilio se ullum coegisee, at se polius qua; no-
laisset, facere coacium. Sed quibos quidem suave . *
eseet labores secum el pericula, et si necessc To- :
ret, morlam quoque p r * bonis , quae apud bostes , > .
apparerent, amplecii, propius ad se accederenl, D \ , ; scire pofiset, quorum operam suo tempore , ac , -^ \,
Deo opitulame dtgna remunemiione compensarel. , Qui diecriniinis oeieiatein detrcctarent, abireia. , \
Secandnm bac slatiai in duas paries discessum
\ , " .
esl, et plures qwidem imperatorem adoranies rc- ' , *
cesserunl; plus quingenli fortunam cum eo expe- . .*
riri oastitueruiH. Quibus de amore et fide ger-
mana erga ee graliis aciis, cnm illis reliqniis ad
. * '
Triballoe reversus esi. l>escrloTum pars niajor du- \ 2,


(6) Tprfniiu*
synvbolas noslras in illud ex Georg. Yb.\ : Labcr
Aon fit %ine periculo facinus maguum et memoomnia vinrit improbu* , ubi faborer.) c\ opln >
scriptoribus !au<lavin>ti*.
Laborem gloi\a5 pjtrem vocavil Euripido.. Vide
985
HlSTORf ARUM LfBER JI .
,
; , ' \ 6 ;, \
; * .
\

, \
\ ,
>
cibiis,
966
qtii cranl Chrislopoli, cilra paclum aul
conditione m se arijuiixertint, a qnibtis Itbenlcr ac*

copti sirnt: praeciptii fidem pigitori pefiverunl. Et
jorabant quidem duccs, cum interim in animo haberent, etiam sic plurimum illos vextre. Quorum
fraudulenlia sive ex corum verbis animadversa,
sive ab aliquo illis fatntlinri dtlecta, pcriculo evitaio ad imperatorcm redierunt: qui, adjeclionc ct
mobilttate animi Hiis exprobala, denuo secum essc
permisit.
; \ ; * * , >.
, \ . l l v
, \ ,

, .
r
CAPIJT L .
3!endactum ducutn apua (Jimtopoum. h\de Byzantii pnblica ftvtitia. Quod ibidem propter Cantacuztnum
mutH nerpem, itemqve in alih urbibut Qtt(V contra iUl favercnl. Imwamlas prtpfectorum per atiqttot
exempia, et cujutdam Perw cnptui humanitas in flageilaiQg. Jmposlor tacroe confetsioni illndens.
lterum dc victo Cantaeuzeno gratiw agnniur,
4H / ,
\
, ,
,
,
. ,
" ,
;.,, *
, &
, ,
\ ,
\ .
\
\ - ^
; \,
Venim "pnimvoro duces bris!opoli, poslquam

TribaHi, el imper.uor Pbcris retro redicruni, Byz w i i u m ad Anguslam et magnfim dueetn mwtiatom mrltant, Cantacuztnirm <*itn ad inimim disdndenlefi) vemssrt, ipsis fortiler propeHenlibus.
Iransire non potuisse. Reverieutibus auiem in
ftaam provinciam TribaHis, quoiquot ei mtlitassent
Romartos, omnes,- exira Aecenv ad se tranaiissc :
illum quid fncerei neecienteni, prae pudore incredibili ]ad' eacrwm moittem A U i o , fbi imperium.
quod prceter iaa et ecelcrate rapuissil depostturum. el nionachum indutiirum coircea$i9?e. Confeslim Byzaniii dies festus pubtice agi pfettdtdif^
eimus, oinoinmqiiejucttndiseinias, ei populus 5 U
ceilaiirti, in priniisque principes, ca lenque |Kidibus. plebeuim in morem , Deipar tloAfgetrto
conoureare, eique vFcioriam gralulnri,
Ncc vero quiequam buic gralolMioni <*csse audebal i)mn etiam qtios imperaioriB advcrsa for^
tona cruciabat maxime, f^sium drem simul cclt5brare, vcl polios aimul tHrpiter agere, aul mmnvris sui panias immiles ac indfprecabilee susiiiiere cogebaiitnr. Non enim solHtri, si qnis a
Canlacuzeno impcramre faoere êprehendrbann,
crudeliUT puniebaiur ; sed eliam si quis ad ea
quae fiebam non bilaritalis, verum aversionis s i gnificalioneni vultu d a r e l , pcrinde atque si essel
prodiiionis convictus , suie miscricordia multabaUir: multique tum Byzantii, lum abis in urbibne,
i
, \ ,
.
\ ,
,
, ,
.

, ,
,
,
\
. \
, , D Thessakmicam usqns his de causis communi Ince
privabanlur : siquklem in nbcrioribus versus oc\ .
cideuleni, plebs l optimales proiiiiscuc iinperalori
,
Cantacuzeno favebani. Quare in tilis opprdis nec
\
ditiones, ncc bcllnm civile cxeislcbal, sed dum
. "
aiia calamilaiibus aliligerenlur. ipsa boois legbns
\ , * !
pacifice gubcmabanttir. Quae a Tbcs?alonlra ad By ,
zaniium p^rjinebant, nihil gravc non paiiobaniur.
\ .
987
J O A N N I S CANTACUZEINI
83
Semel enim inducla discordia, prasiilia quidom el ,

. opiimales Canlacuzetiu siudebaui, illum incomnio, , \
dis mederi posse existimanies : al plebs impulsu
seilitiosorum ( quibtis bello aliena involaniibus ,
ditescere licebat), Cantacuzciio et opliuialibus "
pariler adversabaiur. iisque niuliis modis inconi,
modabat, non soium facultates diripiendo, ei uno
, '
nomenlo ex divit bus pauperrimos efliciendo, sed
, *\
et carceribus includcndo, ct omne genui vexa , ; ;
tionis in illos conferendo. Quibus vero urbiam
\ 13
pra?feciurae commissae eranl, hi sumimira imperiuin
0 , \ ;,
babeniibus quam sitnillimi , feros sese carnifices
pr.rstabant, et in buiuana figura belluarum imtua- * , ? ,
nilaiem exerccbant. Eo nainque scevilia3 progressi
sunt, ut prauer alios complures crudeliier punilos,
etiam Patriciola n funiculis suspensum, in tormen- , \
lis mori siverim. Siderum aulem usque ad defcc .
tionein aniinae verberibus indigne coniusum , in
, ;
lcnebricosum quemdam carcerero nudum, velut
, \ ;
iiiorluiini, nulla caerimonia projecerunt. Quem sic
instar exanimis ad dies aliquot jacentem, Persa
.~ /.
quidam bello captns, el diviniius illo carcere de, ' \ 0 lenius, non vulgari cura ex mtiltis Jllis plagis , . *0
recreavit. Parem curam idem 5 1 4
capiivus in
^ ,
Synadenam, ips<m quoque inhuinaniler ad mor-
lem pene flagfllaiam, el nudam in eumdem carce ,
rem delrusam usurpavit. Omnium communecrhnen
, \
crat anliqua in Caniacuzenum benevoleniia, et
. ' nosse occultalas ab eo pecuuias, quas indicare
,
compellebanhir. Nec lamen a nobilioribus adeo Q , \
^.
alrociter flagellandis abslinebanl. Asaninam enim,
Micbaelis Asanis, iiliorum Asanis despotae prinio-
genili uxorem fidiculis aiiractam diu lorie cecide- , , .
runi, ul consciam redarguemes quarumdain liuerarum, quae a Canlacuzeno Byzaiuium super non-
. ' ' ;
nullis inierflciendis veniesent, quas sibi exbiberi
jubebanl. llaec pauca exempla de multis narravi- ' ,
, * , liius; proplerquae tantus pavor injectus est omnibus
;,
per iniperium Romanum opliraatibus , ut nec
\ ,
necessiludine conjunciissimis fiderent, ne forte a|>
\ .
\is proderenlur. Tali auieni quodatn eventu majori
, *
terrore concussi sunl. Qui in Gonslantini magni

palatio vincti attinebantur, cum jam dies jejunio, ^
rum agerentur, et quemque de rebussuis ad patrem
epirilu-ilem referre , peccatorumque exomologe- D .
sin () instituere oporieret; quandoquidem ipsis
. 01
Jacobi Gretseri nolffi.

rilualem medicum, spiritualia
accurate doclum.
() n&um aiiiiuae confessiouis in quadrageDeinde confitentit munu* est, ul quantum fieri et
sima apud Graicos, qui , vel
recordari polesl, peccala in spccie confiteatur cnm
absolule, sine adjunclo, vncatit, quciu
nos Confessarium seu patrem spiritualem. Qnn- corde eontriio et hnmiliato. O p i i e scqueiitt iuse
disseril idem palriaicha \ de
modo anleni Gra-ici conlileanlur, explicavil lliere$ati$[actionibu$ et poeniienlis, a pueumaiico seu
mias palriarcba Conslaniiuopoliianiis in sua ccuspiriliiali patre iinpoui solilis. Mos bic insiiiuâeuia cap. 11, bis vfcrbis ; da; confessioni9 Ecclesi* Grca* perpetuus fuit,
,,
nec a Neclario palriarcha Gonsl nlinopuliiano sut u a i , ;
blatus; nain presbyier ille, cujus olbciuiu abro.
gasse ferlur, non privala, sed pubHc3 poenilenli*
/ \ ' \
pnceral : de quo copiose cardmalis BeUarniiuus,
\ , elc. Respondemus prtmum quidem lalem mi- lib De pcenU. cap. 14, el Franciscus Turrianus,
niiiTum (sacraiucnli posiiilenliae) debere esse si>i- bb. iv De doqmaticis characleribu* verbi Dei.
t
989
H J S J U K I A K U M L I H K K 111.
9J0
, \ introdnccre cui ficjereiil licebat, peiiernnl a

,
. gislraiibus. eo initlerenL quem velleni. Qui
* \ , \ .
Glycam quemdant, hominem nequam, poculis el
,
aliis iiiboneslioribus rebus vncanlfin, magno quod
^ ,
dicilur sebemate (vesie monaglica) indutum, pro
' , .
spirilali Palre mitinnt : cui m m d a n l , explorarc
, , ,
illorutn auimos . q u d de Canlacuzeno senliant,
nuni alios norint qui secuin paria senliant. Glycas
; , ,
personani banc quaeslus graiia libenlerindiiii. et ad
,
vincios adiens , post adinissoriim coiifessioneiu,
, ,
quemquc sejunclim eliam de Canlaozeno, quid

medilaretur inlerrogal. A l illi non quod eral, sed
,
revera Patrem spiritualetn, factioni autein patri, \ \
arcbae
Apocaucbi deditum suspicati, a peccalis
. ,
delegendis omnino ex limore abslinucruiil. lllusor
, \
, - ^ vero ille, cum nequilia sua nibil protuovisset, inde
, *\ \ exit, etquaj male induerat vesiimenta exuens, cum
, . saeculari cullu ilerum artem consuelam faclilans
, circumibat. Hoc drama valdc omnes perlerruil,
, ol ad ornnibus aeque diffidendum incilavil. Alque
\ \ ' horum nihil imperatrice conscia, aed ciunia in
, , ^
primis Apocaucbo niagiio duce, deinde reliquis
\ . conjaratis aucloribus agilabantur.515 Patriarcha
\ autem illa jejuniorum periodo, magna Parasceve
, , - inslanle in qua Cbristus mcus a JudaeU comprehen , \ , sus est, ipse nialios qui ad Dei Sapientiae lemplum,
. ceu ad asylum confugerant, coinprebendendos ira , \ didit; comprebensiqne, atque in vincula perducti,
.
mullos et diros cruciaius sublinebaai. Ob ha>c
, *
oninia, cum el tunc nuntiareinr, Gantacuzenum
, ' ^ solum a donieslicis sui? derelictum, in sacrum
. monlem ad nionachi habitum capessendum disces ' ,
sisse, omnes pedibus ad lemplum Hodegetria,
,
gralias de illo viclo et everso acturi, convolarunl.
, , \ , \ \
. ' , \ \
\ ,
, .
CAPUT Lf.
Imperalor Crale Edessam repetit et accipit statim; iterumque ob defectum prce&idii imponendi eidem ad
tempus relinquit. Apocauchus Didymotichum invadit, sed frnstra. Empythium castellvm obtidet. Didy*
motichu ad verum nuntium colligunt animos. Empy hii obsidio solvitur. Didyntolichi penuria viclus
laboratur; Scytha? populatum venientes, vacui redeunl. Scopeleuses Scythas lemere aggretti, peccatum
suum magno luunt. Apocauchu* betlum protostratori geiiero commiltit, qui ab epitcopo monelnr, ul
laborc supervacaneo desistat.
\ - D Canlacuzenns imperalor, ul Pberis rcdemido
, " , - Edcssam vcnit, quam Crales obscderal, corruplis
pecunia civibus rd cunideiecisse invenit. K-rorda ,
lus ibi sancili cnin eo fcederis, in cujus cuudilio. ' , \ nibus cral scriptum, si quam urbcin Romaiionim,
, , c l absenlc imperaore, aut armis, aul alio qiiodam
' , \ , modo subcgissel, uli eam illi resliluerel, oppidulum
repolcbat. Quod cumGralessinedilalione reddcrcl,
,
, . adinnarelque pncsliluruin sequidquid proniisi 8't,
armisque, et pccunia, et tola sua polentia illi
, ,
adjutorem forc, cvrneus nullo se emolumenio illic
; \ moralurum (nam in redilu Didymolicbum lola
. , . /
incnlc el cogilalionc versabalur), nrc posse do
7, > , ; . 3?
(91
JOANNIS CANTACUZENI
992
uis,quos-ducebat, honestum praesidiuin rellnqucrc, ,

cum et numero exigui essent, et ut ibi eine eo ;
manerenl, adduci nequirent, quanquam ingratis , ,
,
(necessitafe nimirum id extorquenle) Crali oppidum
m proprium tueirdam dindsit. donec se ejas reci- ; \
' ;
piendi opporlunitas ostenderet. Interea cumeodem
in Tiiballas redil. Apocauchus inagnus dux accepto , . ,
nunlio iroperalorjm Pberis cum Triballis reverlie- . .
se,opinans Didymot chense eo casu vehtinenler per- \
culsos, faciie inter se dissensoros, aique eoe se do- ,
niiturum conftdens, quolquot potnil Byranlii, etper , \
urbes Thraci peditum manipulos, eqaitumqtie ^,
calervas conlrahens, eo venit, 5 1
^ p e r , ,
^ dedittone verba feeit.lllis sermonem aspennantibus,
, , ,
cum oppugaare mcenia propier flrmkatem non
: ' '
auderet, propugnaloresque tnagnanimo9 ac slie ,
nuos ee expegnalurunt desperaret , castcllam
,
Kmpyibinm obsidione vallalum, iiiaohiiiis verberare
, ,
iustiiit, feltcein se numeraturue, ei caperel. Porro
,
Didymotichifiee prsesidium ad urbem sibi iraden \ ,
dam occulle solliciiabal; nallo tamen eflVctu.Nam
c um quidam ab invperalore saperveuicns iudicassel, .
; ->lalsa esse, quae de iilo epaiaa fiiisseni, sed propter
. "* ,, * <inorbaoi, qui exerciiuai pervasUsel, etim redire,
\ ,
i*t adventom adilloa apparare, insaaurarunlanimoe,
pro eo quuhris facere ac perferne paralissittii. \ . '
cMagnus dux parvo tcuipore inEmpylhii obsidionc ,
onsamplo, uiallalum esl Scytfias ingenii multi- ,
, ludine i n floes Romanos se, inftidisse , auxiiis
4
obsidioiiem solvit , nulloque servaio ordiue , C \ . *U

Adrianepolim feslmavit. Qui Didymoucbi cranl in ,
prasidio , confusione aniniadverea , opinalique , ' altquid eta novi contigisse, andc tanla perturbaiio , ;
xetttieset, mox in castra rrnienles, paucog occi- , '
. 1
duni : cou?meaiun), pccora et impeditnenta secwin
in urbem auferunt. Ex quo eniin suburbaui arniis , :
iii urbanos expedilia vtcli vaatalique simi, nec ,
urbani terraiu coiuerunt, cura sctrenl, nihil se inde ; ,
, ulililalis percepluros, si obsea&i, bosiem per se
\ ,
repellere non possent, sed vicinas urbes incursan :.
ies ac depraedanles vilam propagabaul. Tum vero
penilus abbosle Latra inuros cobibiii, noji mcdiocrji ,
peauria laborabant. Siytbai loiara Tbraciuin per- , ' ,
vagaii, quoniam popnlaiioni nibil resiabat, quod
bollo itnesiino regio jam exinauiia et exbaiiula D , ;
, osset, ct quod superfncral, se in urbes rccepisset,
.
vacui reversi, non procul a Scopelo tclenderunl.
; , Scopelenses intelleclo eos sine pracda domum
; . ,
roineare, consueia imprudcntia temere conîlati,
, ,
armis ut quisque poicral correplis, eiiam urbis

praefectum Michaelem, praesidiariis quolquol erat
; , \
Mssumpiis, cum Barbari* coniinus coufligere cogunt.
,
Quo facinus lam audax delrectante , borlauieque
-, $
conatu absisterent, quia certo pcrituri. non
. ,
niodo bene monenti non oblemperarunt, verum
,
eliam cuslodiendum qaibusdam tradiderunl, sup, picium prodilioni in eum expensuri, ubi c pugna
, , ,
reverlisenl. Non enim quoniam eorum iinbccilli '/
ialcn nossct, idco in bo&tes ir.' noil* : 5 1 7
IlISTORiARUM LIBEIl .
904
y.x\ ^ * - ipsw hoslibus gralificari, ut qui ab obsidioue

; ;.
Didynioiichi Apocaucbum maguum ducem jani , \ jam urberu commcalu defeclam occupaturuiu
; ,
submovissenl, quos invadere ac debellare non

soliun quia hosles sint, sed etiam studio magni
,
ducis debcanl, cujus iwelu nulla Romanorum
,, .
provinciae illala vastrlate, brevi spalio se douuim

referant. Talia infelices illi novarumque rerum
\
cupidi fabulaii, contra Scythas mililibas Fequi

jitsste prodierunt. Qui inviio seqnebantur, oplabi,
Jius raii, cum Barbaris, si opus esset, pugnando w . ; \ terfici, quam plebis ft<rore cuoi lota doino delcri.
, \
Scyibaruui caslris appropinquanie, etiiitius sublato
.
clamore iu eos incurrum ; non eniiu vel parum
,
se opposituros exisliiuubanl, sed limore exauinia ,). R P captfvi* abducendos se praebiluroe. ldeo
fiines qullibel ad barbaroa illoe constriitgendos
\ , aecumporubat: ne, ai abaque vinculis ducertutur,
,
auiugereat. Scyibae eredeftte peititani agmait
. ,
adientare, equos coaaceiHiuiu; casliis pugnaturi
, , ;
pragredjuiitur. Scopeieitse aimul aique ilioa casiri*
, viderunt egredi, oblili prioiie iiuKHenli*, iu fu .
gaat se peneiranl. Sed per plaua campi auiio
, ^^
pror&us obvio aeiuore, prarter equitee neino eva, * , '
' - sit : concisi ad unum oranee. l b i eoiiu, equiies,
iuquam, quod Scytb adhuc longius dinabani,
, quaudo fuga iuiri coepla eat, deuide quod ndtm
. \
i;t pedilibus maciandis eranl oecupali, iucoluiues
, urbem pervenare. Sic siuliilia et expers ratio .
iu mala prataeniUsima boutines praeci
levxi

* ,
,

tc*
. ^,
_ nis impelus
i t w p ^ k u a u i a m p K c v c u t i n s i i u a uuiiiiiics
, ; pilaiH(7). Apocauthus posl Scylbarunt i n u p i i
Audrouico Palaeoiogo prolosiralore, genero ,
. , supremo exercilus duce dt-siguato, e l Didymoii ,
cbeosi bcllo ei coBauaendaio, Byzauiium repeiii^
; . /; \
Pabeologus Didymoiichura frequeuler incursare,
; , ,
et subito se recipere : ne eaim erat iacolis no
oendi occasio, CUIII exlra muroe uibil superessel,
. At pnesidiarii recedenle, vicino* depopitlaiido,
6 ; , ,
annonamque ac pecora diripieudo belium lolera0* ,
bani : uec ob inopiam viclus quidquaiu |arun
.
virile a u l faciebant, aul (aeiuri eraai. Cuiti ali *
\
. , quaodo adorius easei illoa pretoatraior, pet epislulam meiropolita moHuii, eos belligerauda cun>
,
, , iinperaiore, ia eajus polesiaie omuino, aec ka dii*
l o s
- ,
. , ;
. 11
,
>;. ;
6, . -
, , \
\ , ,
;,
r o
f** futeri aiut, inani labora defaligan : liec a *

finern cogkaia perducluroe, cuni ialeriui laborare
HOD desiuani, et aliis inagna delrimenla inveiiaot
Uoriabatur igiiur, u l sibi obae<iueiiiee niakuck
oinilLoreul. 5 1 8
eniiu nou cveueriul, quae egc
dico, inqiiil, eal loculus iu lue Spiruus *anclus. TabeUario iter abaiieiile ob liiuoreiu, itc
isla de causa babareiur male, epi&cupus jusîtes
bono aniaio : Uiuuiumudo eaim uliquol pUga
Jacohi PoiUani notro.

(7) Uoralius lib. iti, ode 4.
Yit contili expert mole ruit su.i :
Vim lemperaiam di quoque prooehnnt
ift majui : iidem odere viro*
Omne nefas animo moventtt.
IIoc ipsuiu slropbi^ sequtiMlibus aliquol cxOinplif

Hbislran.
995
JOANNIS CANTACUZENI
996
relaturum. Atque haec u l pradictt fuerant, ila . evencriint.

^
^**
;
, ,
; , , \ .
. , - ,
, .
' , ^ , , . " \ .
CAPUT LII.
Legatio ad Cralem cum promum* Responsio Cralis et fides.Item procerum Triballorum conitaniim
erga imperalorem, quem Macarius epUroput de ingralo animo reprehendit. Legatum ad imperatricem
mitiendum suadei. Imperator acriter fi/wm, ul hominem imvrotum. ambiiiosum ac prodttorem et
homicidam imectalur.
Anna vero imperatrix, ut Canlacuzenuro apud ' " \, \
,
Cralein perquam graliosum, cum exercilu reditum
Didymoitchum parare didicit, Georgium Lucam et
, *
Macariuni inetropolilamThessalonicensem delectos,
, \
prolegalis ad eum miltit, spondens ee urbes ei,
de quot convenent, donaturam, si tanlum GaiUa- , , \
,
cuzenum sibi vinclum niittat. Qui legalione
* .
reprebensa, recnsatil libere; non solum enim
,
propter paucas urbes, sed nec propier Romanum
, , '
iinperium universum laBtum scelus edere velle.
Proinde eoe frustralog dimisil. Qui regressi By- ' , . ( ,
sanlium, brevi rursus adsunt; narrabalque Crales,
, / .
i altera hac legaiione urbes omnes occidenlalea,
;,
prxtcr Vhessalonicam, sibi oblaUs, ut si Ganla
cuzenum iransderc nollet, sallem in carcere deti ,
nerct. Verum legalos denuo frustratos rejecii,
affirmans, neutiquam fieri posse quae pelereul. ^ , '
.
Itelena quoque Gralis conjux, ut iniqita ct sibi
,
ipsis probrosa pelenles, acriter objurgalos, indi. giiabunda repulit. Siiuililer omnes Triballi procc ,
r 8 in eos invebebaniur, singularisque slullitiae
;, .
coarguebanl, cum l a l i i se impe.traturos sperassent,
\
q u adeo omnem scelesii facinoris magniludinem
\
coiiiplecterenlur. Universi quippe intperatorem
, ,
dillgentes, nibil ferebant, quod ei nocumenlo
.
cesei. Unde quidam de illis, vocabulo Gabalzes,
, -
palam refragalus, morteni legatis niinabauir, ni
. " quam primum se auferrcnt. Eos deniquc multi

stuporis damuabat, qtiod cum suis roanibus oculuin Komanorum eruUsent, ut eum porro omni- , ,
inodis exslingiiereut , el urbes, et imperiutu > , '
prodere d u b i u r e n l : quasi formidetit, ne eo
\ ,
reverso, runum aspiciaul. Sic eliam ab illo sto , \ \
niachante repulsi sunt. At Macarius Tbessalonicae
', ,
episcopus, ul se, quod aiunt, relia inflare sensit,
.
5 1 9 Gantacuzenum invadens, primum ul erga
.
ainicum iinperalorem defunclum omnino ingralum
, \
castigal, a qtio lantopere amalus, taulisque bene, ,
liciis ejus apud se posilis, (iliis ipsius dissimillima

rependal, corum imperio ei sanguini molicns
, ,
insidias : cujus iacti diriiatem Deu>n quoque ipsum
, execranlem, ad exiluin eas confcrri non permisisse, , Ir.tKtd luijug in eum hijuria poenas repoposcissc :
\ . ^ dtim eflVceril, ul pe>* exlcrnas oras vagabundus,
,
ialulis suse spem in aliis reponal. Deiudc horlabu ; ^, >
907
IllSTORlARUM LIBER III.
9:
\ ; ; , - lur, u l nuiic sallcni se rcspiceict, tnUsoquc a.i

\ ., *
Augustam legato, ipsain, patriarcham aique consi . " lium suppliciler oiaret. ui dala praUeritis ve.nia,
, th aliqna se cura dignarenlur, nec ab omni bona spc
, , \
desertum, inlcrire extorrem pateronlur. Tutn im ,
peralor : llaud mirum, ail, sl ebri.is quiepiam, ei
, \
in orbcm aclus, sensu deficicnte, lerram siabtleui
et inconcussam vacillare puiet, nec, si insania
,
correplus, alios quoque judicet insanire. E l tu
, ,
igitur inani gloria et amore dominandi subaclus
. ,
plane, proditorque maximus, nibil inirum, si inson, ?, \
tem me eoruindem criminum condemnes. Meministi
' \
qnomodo cum ad virtulis alumnos, boneMatisque
. \ auialorqs, et cultores in Aiho monle scribens,
, \
eos enixe rogassem ul Byzanltum venienies, cqni
, , \
.
imperatrice, patriarcba, et quod nominasii eonsi
lio, de pace agerent, deponendique belli, quod
, " , \
couficiis criininalionibus, mihi immerenti inlulis ,,\
senl, aiictores fierent, cum aliis te quoque, ut
, \ \
sanciimonia sludio flagranlem scilicct, et pro
, \
tuenda honeslale, communique fruclu nullum
, , cerlamen detreclalurum assumpserint. Yerum illi
, ' \
recle sane, el quae oportuit cuiri libertale dixe: , rmit, suarumque parliuin nibil prauermiserunl, et
6, ,
ab iis qui eoruni integritatein corrumpere, alque
, \ ,
a veritate in diversum rapere magnis poUioitatio\ nibus conabantur, a primis cogiiationibus suis,
. * ,
atque ab eo quod semel boneslum ac justum
^ , \
, \ - judicassenl, non sunt dimoli. Qna de causa usque
\ , Q bodie in multa ttrumna sunt. Tu autem iinperandt
cupidine et episcopatus splendore lurpiler supera, ,
tus, cliam legationis socios una cum juslilia et
, \
veritale prodidisli : qui illud divi Pauli de l)ema
\ . \
modice immutalum tibi possunt occinere: c Macai itis
. '
nos reliquil, ddigens boc saculum, el profeclus
\
esl Thessalonicani. > Quorum te memorem esse
\ ,
* oportebat, et horum simul, quac nunc sceleraliora,
; magisque impia non reforniidas : 5 2 0 dum me,
\, \ \ \,
qui laesi neininera, tantum non per lcmet conaris
c ,
occidere (dignas videlicet isto niodo gratias reic, . >
rens iis, qui eplscopalum libi maudaverunl), el
, \ \
nefarie effuso sanguine manus luas sceler re : ita
,
me ingratae el improbae in imperalorein volunialis
,
accusasses, qui nibil uriquam ejus amicitia
; , indignum perpetravi. De mea igilur in illum et
,
liberos ejus pietate nullum nunc tecum seniel de \ \
pravato, ac de me pessime exisiimante, loquenie , que verbuui commulabo : sed cuni Deus volueril.
. Qtiod auiem injecisli in sermone, oporlefe me
\ ; ,
imperalrici ac patriarcbae supplicare, ul data
venia, saluli meaprospecium velint, illud apposite
, \ , \ \
responderim, c F i l i x Jerusalem, nolile flere super
\ \ , ' me, sed eupcr vos ipsas fleie, el super fdios ve . \ ,
elros*. > Haoc ad Macarium coram iraperator.
\ \
, , ' , , ' '
, \ . > .
Luc. , 28.
JOANNIS C A N T A C U Z E N l
999
1090
CAPUT LIIl.
Thczsaii *c Caulacu&eno deduttt ultro. Narrat legatis jortunam tnam. Cautam edit, cur in Theualiam
tenire per se neqneut, et Joennem Angelim projfeclum designat. Thessali eum libenter accipiunt. Bulh
quam Caulacuzenus eidem dedit pro (uspicione tyrannidis affectala se depetlenda, ipsaque eiwdem
bullaj verba recituta, in qtia mutin Chrutiane et ad pios mores accommodate dicla.Commendatio Joannis
Angeli eximia, quem prcvfectum Blacliuv el castettorum creat. Conditiones ei impositas enumerat.
Sub idem tentpus etiam e Thessalia legati eum
ad se vocant, et orant, ut aibi praesit; nam et
aniea ejus potius, quam Auguslre parles amplexi,
principem euum esse cupiebanl; et tunc coucordiier miUenlts, ad gubernaculaeaindeut inviiab nt,
Imperalor cuut pro veteri benevolenlia, lum quod
nunc uUro ei se eubjicereM, pluribus graiiaa
ageus periuiquuni esse dixit, si, cuwi tpsi lam
incredibile iiiimensuu.que sui siudiura demousirar i n l , DOQ pari eos amore prosequi viderelur, neque
aperirel, quid in eorde auo volutarel. Qtise eiiim
Gynsecocasiri sibi evenissent, quo paclo et ipse, el
de suis a i H i c i s s i m i gravibns fuis&ent obsessi pcriculis, el domcsdcU de>cisceniibus , ei bosiibus
insiauiibus ac preinenlibus, mullaqiie in exercilu
exsiiiisset lumulluaiio el confusio, prsu quibus
malis pemmdum e r a l , nisi Deus de coelo salulareiu iiiaiium exlendissel, ba;c inquaai, pulare
8 ne ipsos qwidem ialtere. Cum autem ad CraIIMII Triualloruui
priacipeia coacius couiugis
s e i , admodum luagnifice . ab co iraciaium ,
t i auxilia praier opiuionem consccuium esse.
5 2 1 Itaque nuper ctim eopiis non parvis ac bellicoei* Didvnioticbuin c<Epi>&e cuniumierc, ul rebus suis iliic eoosiilulU, cuni amicis sese conjuu^
gcrel. Sed cuin Pberis esset, duces ac iniliiea
periculoje morbo fuisse implicilos, ma^nanique
parlem exsliuclo* : u i proinde in Triballos iier
remeliri necc&se babueril. N U I I C *c comparare,
, ;
, , \
/ . \ ?, & , ,
\ . , ,
-' \ .
, )
, &
;,
,
, .
"
, \ \
; , ,
, \ - , ^
, ' . ')
,
' xtl

\ ,
, \
' . ,
\ ^ , ;
^ ; : . !
, $ * ?
u l cuui exerciiu donug Didymolicbumproiiciscaiur; Q

id cniiu sibi ad acqairendum, si Deo placueril,
iu;uiu l l u u i a n u m impenum aiijumeulo luaximo
fulurum. Proplerea in Tliessaluia per id leaipus
veairc tion possc; aiagU cniui muleslia, quam
lytliiia eoa aflecUirum, si brcvi spaiiu illic degens,
i u Tbraciam rcveruiur. Sed si vcre ei ex aniiao
sibi parere vcliul, in pra^sens Joaiinem Angeluiu
pralorem se iliis praiiicere, sanguiue conjuncliwiIUUUI, quique ad sabiiem ab boslibua defendeudaui c i priuteutia, el inviclo animo, el periiia
uiiiiiari egregium &e ducem p r a s U r e queai. Se,
tibi Diiyiiiuiicbi futirii, nec aliquis casus impediiiif quanla w a x i o i a polenl diligenlia alacrUateque eoriiiii r e s c u r a l u F u i i i . IIa?c legalis respondit,
;, > ,
' . '
. ^
, ^
. ' '
^ ', ^, , xal

, \ \ ,
.
, , *>
, , \ .
. -
<-
t ea Tbessaiis reniHiliare jussit: q i u sianuuereul,

liim epere coinplerenlur. Sic eos qua decebat
cuinilatc, el uaa de dome&ticis suis Manuelem
adniiuislratureiii duwiuit. Ad eos ul venerunl,
nubie&qtte c i opiimaieg urbiuai respoagum audieruni, de benevolealia ac de veritaic, cujus a
puero fuisset seniper eludiosissiinus, ampUssimas
ci gralias agunt, quod nimiruiu nibil licluui ac
timidum, (pjamvis afllicta c l prosirata foriuua
'-
, .
, ,
'
, \ ^,
.
, *
/.
1001
HISTORIARUM LIBER .
',,' ^ - sua, ut apparcret, loqui, scd mcnicra illis suaro

.*,,
candidc declarare voluisscl. Se autem abundaritia
, ,
quadam amoris erga illum, quandoquidem bo
' , tcmpore ad cos sibi veniendum non pulci, non
. * modo Angilum , ipsi gcnerc cor.junclum et ad
, \ , !
regcndum idoneum, scd ct si qucmpiam illo
' ,
multo inferiorcm niiltat, libcn*er suscepluros,
, ,
imperatorisque semper fore cupidissimos. Talia

Thessali responderunt; quae ut a legatis reversis
,
Imperator audivit,consobrinum Joannem Angnlura
.
ad ineundam ThessalLc pnefccluram misit. Voleus
. \
autem constare palam, non se insidianlem impe , .
raloris liberis bcllum suscepisse , nec,si vinceret,
, ^ .
illos imperio privare staluisse, sed potius ab
,
Augiista mendaciloquis hominibus fidem commo - , ' R tianle se oppugnari, 5 2 2 Angclo proplcr Thessa-,
c i , '
procurationem bullam auream faciundam, et
-
imperatrkis ac Joanjiis ejus filii imperalom
. , nomina ascribi curavit, ut el Angelus, et Thes ,
sali subjectioiiem aque ipais, ulsibi proflterentur
, \ , magisque de caetcro subessent. Bdlla ad verbuin
\ , - haec erai (8): Utinara malorum omnium pessimura
vo.c, \ * , \ nequissiraumque invidia disperirel, quae iios Dei
rnanu fidos, et inielligenlia honoraios (o inexpii . O \
cabile inunus) niale ab inilio ab immortalibus iilis

\ , dcl.ciis expulit. Quanquam si posi experta mala,
, u i breviier dicara, jusiam iilara damnaiionem
sinuil agnosceremus , melioraque meditaremur,
, ,
veniam adepii, in priorem sialuin resliluereraur,
, ),
e l - A l n u n c ; quasi ob amenliain ihil noxium operati,
., \ ,
aut perpessi , sive ex eo quod passi svmus niinima
. \ ' docli, judicium veri propemodum amisimus. dum
mala perpeli malc eligimus, e l accusarc quaerimus,
,
quorum in vila nullum crimen reperitur. Et cuni
, ajquulem a Deo dignitalein inter DOS sorliti, eadcm , que ab ipô cura dignaii sinius, ea furioborum
, \
instar miserabilitcr excidimus, e l ad insequalita ^ ,
tem redacii, eam in honore babuimus. Gum nam \ , \
que vel studerc debuissemus idem ingrcdi virlutis
: , ,
curriculum, vcl conlendere, ut aliusalium anieiret,
, , c l in bonis aclionibus nos muluo vinccrcmus,
\ . ,
prorsus contra facimus, el tanquam morbo quodani
,
absurdissimo occupamur. Nam ex formae noslrsc
, '
lincamentis sequitiir, u l etiam habttibus animi
, , \ D excel(uerimus. E l quia prima illa vereque beatissima felicitaic orbati sumus, visum est oporlere
,
ad aliam muliiplicem, inconslaiUem omnino ej, a
, \ .
seipsa dissidcntem converti. Quam si quis nou
\
appellet lurbas valde slolidas tutnullumque, huuc
, '
rgo in prudeiitibus baud nunifrandum, neque illi
, '
. " naluram, scd pravam aliquam volunlalcm in boc
nocuisse opinor. Cutn porro mulli bujus dicta? et
, \ ,
) , lcgi:im$ felicitatis diversa ratione exsorles sint,
m
Jacobi Poniaui notflp.

(8) De aurea bulla loquilur, de qua anlea sncpius; eam enim imperatores dabant, quibus dandam
censebant. Wictlas lib. vocat, , , \
PATKOL.
Gn.
(XIII.
-, . titterat ru
brica noiatns, sigilloque aureo el serico filo munitas,
quod conchcesanguine littctum erat. Zonara', loroi ,
: el di, ilur.
32
i003
JOANNIS CANTACUZENI
1004
et homines parlim majornm clariludinc,partini pe- ,

. ;
cuniarum lliesauris, parlim gloria el muUorum erga
5 observaiuia,parlim arte acinunere imperalorio, ,
partim vila* ordiue el modo laudabili instituta, pr-
tini felicitate Uberorum, illustriumque cognatorum, , \ :,
elamicorum iribu superbire et lsetari consueverint, ' , ' ,
hiec omnia, et alia qua3 vulgo bealiiales habentur , ' ,
(qua$ pra3lcreo, ne noniinibus bujuscemodi profercn- , ' ' \
dis niiniiim videar delectari), plussatis ubcrlimque, ,
cilra iaboreiu, e l u l ila di<am, facili ac sccundo * quodam cursu expcriri a Deo mibi concessum csl.
, ; E l si cui, qui nunc 5 2 3 vivunt morlalium, aut
qui olim vixerunl in uno boruoi quomodocunque , \ ;
gloriari, seaeque circumspicere fas est aui fuit,
( . \
omnes mihi hoc utique concedcndum falebuntur,
\ ?
bis omnibus per omnia gloriari. Equidem fclicilale ' * ,
multa, et omnigenis opibus, sine malo quolidiano ..
aliquo circumfltixi : quod quidam anliquorum ^,
sapientum Jaudavii (9/. Coniemplabar aulcni velut
, *
e specula ista, quae lemere honorantur, et studiose , .
quaeruntur, ac facillime dilabutilur : utpole quae '
de foris bominibus aflluunt, forluna? cujiisdani
, , 10
inconstanli fluxu, bsec in trutina prabentis, cujus ; ^ ,
lanciura ahera levior ascendil(lO), altera conira gra- \ ,
vitale ponderis depriuiitur. Et omnia quidem alia
, , facile mutatom iri pulabam, ulpote ab bis sponte
; .
discessurus; ab illis non semper fortasse bonot i - ^ ,
fioe appellatas, quemadmodum fieri solel. Quam
,
autem supra amicorum iribum nominavi, cum
;, ! '.' " *
rebus ipsis et temporibus mulatum iri non spe , ' 1*.
rabam. Sed u l ego me ab illis non eram qu idam ,
tenus sejunclurus, sic ipsos non aliter facturos
' ;
exislimabam. Falenda veritas, difficillimum cre , ; )
didi, ut illi mihi adversarentur, quibus undccun . ,
que benefacerc non cessavi. Si autem ab his ipsis
' ,
polius infanda passi,^l proh dolor! calumniis vebe .
inentissime oppugnati surous, quid altiuet plura
' dicere? Sed oporlebat, oportebai inquam, omnes
, \ , ,
cogôscere, e l anle oculos poncre , niliil esse l i r \ , \ ; ' ,
imim ac permanens. Qui porro nos aniecessil do' ,
minus iiuperalordivinissiuiiis,et gensrosns mibi fra , , .
ter,acei olim injuriosissime lraclalo,ct in peiiculis
\ ,
versanli (disbimulandum el parccndum in praesees
\ '
iis qui injuriam iululerunt, nisi boc, quod illuslris :,
1
Jacobi Ponlani not.

(9) Felicissimum esse a i l Euripides in Hecuba, D vouU Maro de ifinea et Turno, jEneid. lib. x u :
Juppiier ipse dttas aqualo examine lances
c.ui nibil in diein oblingil niali, bis verbis,
Suslinet, ei (atu imponil divena duorum,
' ;, '
Quem damnel labor, et quo vergai pondere
. Gmii ergo nec unum diem viia noslra a malis sit libcta (ijuse quam muila sim, resenserc
[leihum.
nibil alliaet),quid lota vita, quam eril misera ? Sed
Quani diversis simulacris olim eiiic:a fuerii ForC:nlacuzeuus fuit bomo paucissimorum borninum.
lua, docet Alexaud. Neapolil. lib. i , cap 13, inler
Merilo aiilem sapieniem mmcupal; Euripidcs sicpine lainen eani cum libra, seu trutina eiliciam
quideui proplcr sapicnliam, ,
fuisse, non invenio. Uac autem poiius jusia judiuenicus, seu theatrali$ pfulosophus, diclus esl.
carelur, cum accuselur itl iujusiissinia, c l caeca
plane. Verumlanien pi r lances ejus, alloram asceit(10) Aniiqui res boiiiinum a Jove vclul libra
d i n i c n i , alieram descendentenu nou aliud, quaro
quadam pensitari ccnsebanl, unde el diipsius mobilitalein c i inconsianiiain signilirare
cius osi poelis, utpote qui cx allo COKID onmia l i btstorbus voluit, qux nunc exaUet, nunc depnbrci ac pondcrel. I I O U U M U S Iliad. Acbillis et
U! u , nunc dcl, nunc aufer^L
Hccioris laia libr;e, seu kuicibus impobiiissu, el
Hecloris dcscendissc, seu prapomlerasse ail. Id
0
HISTORIARUM LIBER 11 f 1
, -
, ,
* , '
, \ , '
,
. \
\
\ ,
\ $ .
,
, #* \
,
. \ ' , \

'
' ^ ,
' , , ,
\ ,
\ \
,
\
, \ .
\ ' \
, ^ , \
, , , $
' , '
, ,
>;\
C
' , \,
\ ;
,
, ,
- , '
' 1
, ,
, 0 ,
^ , ' ,
, \,
. 01 '"( ,) , \ ' . ^
: \
:; .
,
. '
/ ,
1
10;^
simi fneruirt) ,nos sociali, ejns catisa omnia coutempsimus, et cum eo pericuJa Hbenter subeuntes,
milleqtje malis propter iHumexercili, amir/uiae ac
jaslae uecessilatis legibus inducti cffecinius, Deum
sortiti propilium, tit is persecutores euoe pranlare
superaret. Ec eramus poatea in omni ejus v i u
sollicili, maximkjue cnjusdam boni loco oplabaimis, ui illc viverel in>perarei : id quod v.H
lacenlibus nobis nemo noa novit. Ego igitur, quod
factis ipeis saepissime prae im tuH, iiimc quo<jue
Deo lesto affinno,si fieri pomiseel, u l ille non
moreretur, me cupidissime pro <M> nioriturum
fuisse. Quoniam aulem ego utac volui, c i quod
ad nie aliinei, facilHme polui, Deo tamcn alitcr
visumesl, et ille
obiens(qoi ulinani
superesset)
^ ^ , vi
lam minkne Yitalemmibi reliquit ( H ) , 5 2 4 ul ej"s

conjux et liberi viverent atque imperarenl, omni
curael opeelaboravi,auelori<atesacraiissimi imperaloris et onmium deinceps, rursum, t anle, reruut
auramae adininistrandae prgposilus. Cura omnia
belle, et ad voluro, reclissimeque prooedereut, el
ita processura gpes bona daretur, exiliali ei
pessimo sane morbo, invidia inquam, correpli,
quos p r aliis bencficenlia nostra extuieramua,
duce el auclore Apocaucho perditissimo, qui serpenlis instar imperalrici insibilabal, a recio tramite eam detorserunl, el volunlaiem ejus (non
enim dicam inlelligentiam) erga nos, mirabile
diclu, perverteruul (12); idque cum pro ipso ei
e
u s
filio
J
imperatori lantum contenderemus, et
sexcenlos pro ambobus labores bauriremus, nitailo minus malie, vel morte potias, me Christo
fa,veni6, de ipsa et commani lam beiie merentem,
remunerare conala esl. Hem qualia proqualibus
recepi 1 Quando enim rae illud Pauli divini apostoli
dicere convenisset, c Fidem servavi, cursum coi>suramavi', et confidere, quod in sentenlia sequitur, me acceplurum (tunc siquidem me taceme
res ipsa certamina mea prociamabal, el pro magnis magna reposcebat), qui nobis debebant (o
sycophantarum Vesaniam), nos accusanies, indicta
causa daiTinarunt, adversam nos coiuminiscentes,
quod in menlcm nobis minquam venerat: ila nos
amel, qui cordium cogilaliones perfecle cognoscil.
Veruni ba?c in alitid tempue differam, quando divino
munere veritas clare apparebit. Nunc ne impetu
oraiionis abropii, in boc argumenlo cogamur
immorari, ac proinde inepti exislimeiuur, dum
parvo sermone haud parva complecti nitimur, re<la
ad proposiium aggrediendum est. Poslquam igiiur
II Tiin. u , 7.
Jacobi PontanLnotw.
( H ) Talia sonl apud Graeco ilem , , ', ,
, , et quai nolal Viciorius lib. x, cap.
"' , .
Et Gracorum imilaiione apud Lalinos, insepulta
sepnltura, UinupUc nupiiaj, ars iners, funera
ncc funera, insanicns sapieulia, dibcipliua indocil i a , etc.'
(12) Gr^p.ce sic, cum quadam jucunda paronooaasia,

. Hoc : Non polueruni illi sycopbant eiDcere, u l imperatrix desinerct nosse me
qui essera, id esl, quam inieger, quam ftdirs, e l c .
nec enim hoc poieral, lol experiineniis edocia, sed
ut nou amplius bene ciipercl m i b i iit me vellct
pcrsequi, qua jure, qua injuria, boc effccerunl.
;
101
J O A S N I S CANTAC.UZENl
, ; ;
esf, comra nos vot,
, eCOj
i;;i:|tic furcnlfs qiu-s longo temporc nobis devinxotatnus , feliciialisque nosirae parlicipes fecera- . ' ,
, '
inus , borribiiia in nos pcrverse moliii sunl, d i \
reciaquc c l ad comnnme . penincnle v i a ,
, '.',l)eo adjiivanie incedenles , improbi iniprobo cri , .minando malcfacion ioqu^ cuai araicorum reliquiis
\ xaxci
fundiius perdere sludueruul ac lenlaverunt, i n
\ :;
icrca nos urgente diserimiue, frequcnler de salule

consultavimus : nibilo miiius coram Deo iremeii ,
ics,*et sollicite considcrantcs quomodo salvi esse
,
posscnl, qui itos prodidisscnt. Alque ut mulia,

qiiac sunt in n>cdiu, ad fugiendam salielalem si \ * , \ lcam, cum amici feraie omncs ia duris perieulosisque tcmporibus mcis alii alia de causa mulalis ^ , \ ^ , ,
voluntaiibus nic dcsertum ivissenl, ipsique co , $
guali 5 2 5
numslri, quo cadcm, vel plura po
lius oilkia mibi debebanl, in scxcenlis me discri- \ , niinibus arcano Dei judicio deslhuissenl, ipsam \ ,
solam Dei dexleram manifesiam ntibi subvcnire, \ ;forliierque leta in rae coitlorla , el munles, ul sic , ' \ \
loquar, irachiuas rclunderc seitsi. Iila luuc 0111 ;>,
\ ^
nium minis el lam mullis lcrriculameniis potcntiorem se dcclaravit. cbarissimus frater uiaje- ^
M.alis no$trae(l5\ dominus Joanp.es Angclus, cam- \ '
dein generis racliccm mecum soriilus, el iiuperalo- , * , *
rio sanguine florens, cum sua eximia laude umnes
, \ ^magis iiobilhate animi vincere coulcndil, quam
>. pa:.cos corporis nobiliialc anieccllt. lianc eriim naaci
hiviiii. i!;cn'oni^
ul CXp.l
tum
niiiiuique illam incorriiptam persevcrare ovit. Q ",

>.,
Animi igiiur ejus lorliUidinem, siabiienique prudenliam, ei iu ?n>tcis diligcndis conslaniian>, pro , ,
qnibus nullum discrimeu reformidet, corporisque
babililalem, et velut concinniladinem ac robur, , .
loiigum esset in praescntia commcmorare. Quia
\ , '
vero bosiium lesUmonia, ut aiunl, iide digniora
. ,
sunt, noruiil isla , falebunturque el Ulyrii cx qui- > ;, \ szty
bus bic iusignem gloriain reporlavil : loia ilem
^, ,
coniinens, el ipsi P e r ^ , qui sajpe in buac impetu
, ^faclo, omnibus modis inferiores ac nulli cvidcnler
, . ^ CS
apparueruiil. Uuac auiem mca causa viriliier sus- '
linuerit, universae scilicel pecunix spolialionem,
, \ :
factilialumque omuium proscriplionem, famulo ' \
rum amissum gregcm, privaiionem aliarum rerum
, \ \ , :
oiunium , quibus boDiines fraclos succumbere vi- D , ^'
demus : ul mecum cxsul ad'
~ iballos
abierit,
ani . V niamque ipsam, si opus fuissot pro me deposiiu , , xa
rus fueril, quomodo milii unus inblar omniuiu
, ,
f u e r i l , qualcs quaniasquc mecuai perpcssus sit
, >
iniserias, mitto dicere , nc ineplus audiam, cum
. ^
coinmiseratione ipsc enarrans , quse lunc Numinis
, >;
auxilio generosa nienie perlulimus. Vulo igilur res
, ' W
ejuslongiori narralioni rcservarc. t i quoniam vcro
, \ 5
miiiora bHbcbiiiilur, plane qua? disscruimus, po , , *l e i i l qîs e paucis adinodiKn el velut in iransiiu
; ' , i
Jacobi
(45) Vocem Gra3cam accipio qua*i
divissel, lunquaiii fraler, fuiL eiiim ;, ei ila
sa-po iMuni >ocal. Non igiiur fralcr, iisdem parenubus, aul aliero ualus: quauiNis ex 'eadcm radice
i nola3
reneris cum Cantacuzeno prodiisse mox licjlur,
ilius sciiicct materlera3, aut alicujus coasanguwes
1009
i l l S T O R I A R U M L I B E R III.
1010
. a n\e difclis, in factorum ejus petiiliorem cognitio

.
n i venire. Relinquantur enim plura iis, quibai
hus
* ; '
untiiu hoc opus, lalia Iilteris consignare, e l verbo ^, ,
rum Juminibus illustrare. Nobis polius curas erit
iv
eliam rebus desidorabileni hunc majeMaiis noslre
. ; %
fratmn remunerare, qui suo nomini convenien '
ler ( 4 ) gratiis circumfluit. Mcrilbsimoenira oilicia
\ .
in illutu confercmus, et aniplissima eidona repen
demus non soluin quia lalis esl, qualem praedica ; vimus, el accrvuin queiiulam difiicultattim nobis . . '
cuin toleravii libentissime: 5 2 6
<r* eiiaiii j.er
\ ,
oiunia quae praeslilit, reipublicae profuturuin scse,
,
victoriamque de bostibus, Romauorum lerras i m ^ '
pudcnter occupanlibus, manifesie relaiurum pro miilit. Idcirco cum eum potenlia nos.ra digne rc
, , \
muneratum scmper velit, nunc insupei ei boc in
' aurea bulla teslimonium prxbet , ei veluli ccria . \ ^ minis praemium donat, per quam jubet, sancil ct
, , decernit, dictum bunc pcramabiJem majestalis no-"
\ , *- - slne fratremdorainum Joannem Angelam, capul seu
, ' \ \ prefeclum caslellorum et regionis Blacbiae i l 5 ) ,
quaudiu vixerii, ut qua* ad eorum felicia incre . ' "
mcnia stalumque mcliorem faciuiil, ea omni slu \ * dio, acccleralione el eollicilttdincexsequaluf.-obli , \ \
gatum inconcussa servare, quae juratus majeslati
\ \
noslrx promisil : quae parliculalim bic exponere,
, - otiosum fortasse,et coniradignilaiem viri lam boni
\
noslrique amicissimi exislimelur. Quia vero mullis
& ,
decausis laudi datur, viain lulam, planam, ac nullU
C obstaculis impedilam, et nibil imaaiitein adverti
. '
ambutarc, qnm a ncbis explicala, e l ab bocsuace \
pla, et jurejurando confirinala aunl, eecuriuitis
,
gralia disizncle per capita disscranlur. SQnl auteni
* ,
baic : U l opiatissinius irater meus, dominus Joaifc , \
nes Angelus, amicus s i l majt-slali nosirse amicie, et
.
inimicis nostris inhuieus : id esi, qualiscunqae

pcrsona *fueril siquidem mnjeslaa ao&lra eam d i , ,
lexeril, idem ipse facial; sin miniis, Jibere et i a
curiosecrga eam, ut nos quoqucafficiaiur. U l bu , jusmodi Blacbiai pra?fecturam usque ad exlreinum
' , \ vilae suai retineat, non tamen iibertalem ad filiuni
iransferendi habeat, nisi id majcsias KOsira de ' , : \ legro juseeril el approbarii. U l non solum majcsla
, \ . "
li nostran, aed el doniino Joamii Palaiologo inipera '
\ . , / '
lori, si eum successorem in impcrioconstilueri
nius, eamdem aubjectionem debcal. Sin auiem I k i
\ ,
permUau imperator Paheologws uiorialur, Uiin c i ,
e l ,
quem majeslasnosira successorcu e l haeredemiin ,
perio Romano, Dco volenlc, dcderit, eodcm modo
, \
n e
s e t i
Jacobi Ponlaai nota?.

( U ) Joanncs Angelus videlicet. Est aulem Joannes Hebrais gralia Dei* et potest dici gratiosus.
(45) Noaiino bocnon aliud pulo velle, quam praeecium ac duceiu. Dacia quondum appellabaiur
amplissima rcgio, qna3 Transylvaniam cum ntraque Valacbia onlinebai : el cingunt ambie Yalacliia? Transylvaiiiam, quaruai una major, altera ninor d'i< itur. Major ad Euxinum mare se ponigit,
ei noslris est Moldav4a : minor proptcr Dannbit
r.ipas cxknditur, cl plerumquc Trauaa^pina
moiiiana, sicul ct aliis nominatur. Vlacliiain

vocavere Gra!C>, ol inctdas Vla bos, pro qnibns interpres Zonara, Cedrcni, ol aliorum hisioiiconim,
Itlacliiam, et Blacbos, tonlra molliordiu pnniiiutiandi ralionem Graecorum, quos imilanlcs T n r c
no Iblacb, sed Iflacb dicunl. Ilc Lcmiclavius.
Verumlainen bic Tbessalia, seu pars Tbessal a;,
noiiiine.Biacbia, &ignilicari videiur; Tbessalis onim
Atigpliuu pra-lorem niiUil. Ejns luoulaiia 5lâ
B.achia vocanlur.
1011
JOANNJS CANTACUZEXr
aubcsse tenfalur. Promulgetar vcro, c i mentio fiat

pcr lotam Blacbia? regionem eliam doniinsa Annae
P&lxolugtt et imperaloris ejus filii juxt consueludinem, qua in palalio noslro, a Deo custodiio, et
in ipsa regione observalur. Ut et illic sive metropoles, sive episcopatua, sive monasierta, sive ecclesiaslica jura subjicianlur, ut ab inilio, sanctisbimae Dei magnx Ecclesiae, el quae variis ac jastis
rationibus capiunt vecligalia, ea auferre illis non
1 ceaf. 5 2 7 ' U i si ad summnra despotam a nobis
gener nosler cbarissimus Nicepborusducas, aul alius
defeceril, cum eo amicitiam colat, el jus suuro
ulerque lueaiur. Sin aliqua forte inler ulrumque
dissensio ac discrepanlia exslilerit, de ea re ad
majeMatem noslram referaiur, et ab ea pro sup
J
1CB
,
.

, ^ ,
,
\ , \
, " \
,
,
\ , \
, \, ,
, ,
,
\ ~'-
pedilata illi a Deo iatdligenda corrigalur. Servcn- ,

lur auiem conGhia Blacbiae et despotalus, uii
,
pritis, ne oflensio orialur , ut cum in circuilu
,
BJacbiae castella acceperit, ea ad pracfrcluram suam,
, ' , \
quoroodo et reliquam Blacbiam babca!, ut supra . ' ;
diclmu est. Propter alia auiein, quae post Patram , ^
euiu, s i majeslali uoslrae cum Gatalanis conve\ , \
nerit, conviniat eliara i p s i ; si bellum nobis cum
, -
iisdem fuerit, sil eliam illi. Et quaecunque ad sub- . \
jeelionem el obedientiam majeslatis noslrae sive
\ , idio modo, sive etiam per hunc ipsum fralrcm no- ,
alrum accesserial, habeamus polestalem consti- , \ luendi prsefcctuiD nostro more, quem volueriinus. , \ , xaOi
U l si quidam Cralrem Blachiorum prasidum oiTicia
.
a niajestate nostra consequi volenl, et ad illam ,
adorandam venire, possint boc secure, necab ipso
, \ &
probibeantur. U l in quavis parle occidentaii, ubi
, \ , \ &0|
indiguerimus ipsis, cum omni fossato Romano et
, Albano serviat. Supra Ghristopolim autem, si opus
, '
habuerimus, preslo sil cum fossalo quanlo poterii.
, tU
Itaque ioanni Angelo cum isiiusmodi condilioni ^ , ;
bus Tbesealiae imperitini addixil imperator, quem

Thessali gaudentes acceperuiit, ut ab impe.ratore xJmissum scilicet, et consUtuta omnia se facluros , '
spopondertint.
\ ^ , \ 4w
? , '
, \'.
( , . ' ;
. ' ,
, \ ^ .
CAPUT U V .
Vocatur Didymolichum ab ob$ei$i& imperator ,'veniurum sepromiltit. Apocauchus Cralem convenit. Utriusqw
scopu* et Apocauchi in Cantacutemcos twvitln. Stratopedarcha eum de inani sumptu in ctassem accusat
ei pacem cum Cantacuzeno suadet. Cur ab eo sonsilio abhorrerel imperatrix. Crales impetatorem Pkertu
usque comilatur.
Didymoticbenses, quoniam eos bellum uc~ D
gebat undique, nec ulla aflulgebat remissio,
nisi ad eos celeriter redirel imperator, Michaelera
Tarchanioiam miitunl, parlim ut euro de staiu
prosenli doceat, parlim ut ad rcdilum, quem
noccssiias flagiiet, amplius impellat. Imperalor el
antea magnopcre Didyraolichuni cogitabat, 5 2 8
01 , \ 6
,
,
,
, *
, \
,
1
1013
. \

, , , \
\ \

. \ \
\ \
,
, ,
: ,
, , , \ \

1014
et lunc a Tarchaniota inflanimatus iriullo magis*

Gralemque de subsidio horlabalur : jainque copiie
quae cum illo abirenl instruebantur. E l Tarcbaniola quidcm, iniperatore quique cum eo erai t
pluriimim exbilaralis et excilatis (nec enim quisquam, ex quo ad Triballos abierat, alicujus nominis domo ad eum, timore vias obsideniium, venerai), Didymoticbum repeiivil, bosteslatens, c l qiu>
Iuco res imperatoris sitaa cssenl, pauloque post
cuin auxiliis adfuturun) ccrio nuntiavit. Apocaucbus missis legalis Crali significat, se in Macedoniam navigaiurum, cupereque foederis sibi quidem optalissiiui faciendi cau&a cum eo colloqui.
Grales cx imperatore prius quaerit, an se cum iilo
. '
congredi perm llat. Quo non dissuadente, imo
i...!- ,
. \ '
_ *
. . . . . .
.....
-
annuente potius,
Ampbipolis consensu deligitur,
, \ 6 quo ille navibus e mari , hic cquilatu ex conti, ' . nente veniai. Scopus in hoc congressu erat u l r i ; \ , que, Crali nempe, ut Apocauchun\ vivum caperet,
, , , si posset, eumque propter bellum adversus impe, ralorem ulciscerelur : Apocaucho, ut Grali per- .
, \ , suaderel, ne se, Yolentem Andronicum Palaeolo . - gum generuin suum imperalorem declarare, ar,
mis impediret, et Gantacuzenum coercerel, nec
;
in Romanorum provinciara reverti sinerct, impe diniento videlicet futurum genero ad imperium;
, alios enim parvipendebai. Hoc ulrum magnus dux

revera desidcrarit, necne, Chrele iu hoc eubser, \ , \
viente, secietorumqoe conscio prius niortuo, in ; , - C comperlum mansil. Patri quippe Andronici generi
. Pberas magntis dux lalia per quosdam amicissimojsi
. , :
nuntians, eoque nim Chrele, qui apud Melenicinu
. , >. - manebal, agenle, et per illum Cralis responsa
, \ 4/&- accipienle, rursum roagnus dux quae opus erat i n / .
lerrogabati et ille q u senlirel, denuo responde bat. U l autera conflrmavit Crales, magnuro ducem
- contra imperaiorem Caniacuzenum vere islut
, - peiere, ct quid respondenduin cf*ct qua3sivit, i m perator horlalus est, u l se ab illo conveniri pale \ , \ '
relar, quo ejus in se invidia lesUlior evaderet :
, .
nimirum non benevolentia erga Aagtistam el i m \ , \
peratoteni filium civile boc belluin ab eo inflami .

mari, sed ul sibi per fas e l nefas imperium ao , \ - ^ quirerel. Ita Crales una cum Canlacuieno ad Sal
, ,
sos lacus, ut appellanlur, veniene, caslra facil,
magni ducis appulsum ad Amphipolim, u l ibi eum
, convenlurus, exspecians. 5 2 9 Byzai" vero alii
, . \
de nobililate el viri honoraiissimi a magno duce
* \ (
Cantacuzenismi poslulali, carceribus tenebantar,
\ ,
et incommodis vcxabantur omnibus. Qui aulem ad
, *
bellura ei ailjumealo fueranl, quique faciebaM, ut
.
crcdeiet imperalrix, Gantacuxenum sibi moliri
insidias, eorum parlim mcdiocriter langebal, et a
,
gubernacnlis dejicicbat, litis coulra se inatcriani

subministrans, ut cuai illos perdidisscl, repre*
;.
hensione careret, quasi jusic cos punivissct, tum
\ ,
sibi maie voluissenl. Qua? el ipsi cerncnlcs, male*
que jain in fuliruro oniiuantcs, sibi ipsis el aliU
, ,
?
10:5
JOAXNIS CANTACUZENI
ingenlcs crcassc calamitates inlclligebant : juvare .

autem semct, magno ducc omnia jam suo donii , \ , ; natu lenente, non poierant. Gaelerom Georgius
,
Cbumnus, magrius stratopedarcba, unus de belli
, \
aucloribus, ad imperatticem adiens, magnum du, -. '
<:em clara accusavil, qui opes reipublicae inutililer
-' ,
dissiparet, etad bellum lerrestre classem nibii pro , \ .
futuram inslrueret. Qui enim classis contra Gan , \ tacuzenum cuin apud Triballos mauentem, lum
\ , Didymolicburo urbem procul a mari semotam ob ;
tincntem dimicarei? Dabat itaqtie consilium, ot
,
impensis tnfruciuosis abstinerelwr, el excogila , '
reiur quidpiain, quod ad lotius reipublicae emolu .
inentum redundaret: id esse pacem et foedus cum
, ,
Canlacuzeno, quod uiililatem summam pollicere ,
tur. Tam importuno namque bello adversus illum ' , ,
suscitalo, inquil, et sludiosissime illato nibil nos
\
profecisse, sed emn damui expenem apud Tribal . lorum principem adhuc baerere, esseque in molia

graiia : et exercitum conscribi, quicum, ut audi
mus, Didymoticbum Fevertatur : et Didymolicbcn-' ;
ses de animo orga illum suo nih.il remittere, ueque
,
beilo Um propinquo cruciari, sed potius Thraciae
.
urbibus univcrsis nocere immiiius quam Cerbc ,
rum, omnia deprsedantes, funditusque devastantes:
\ ;, .
hxc mibi nequaquam e rc noslra, r.eque in finem
, \
bmum desilura videnlur. Quare pacem cum il!o
, scscipicndam sentio. Nunc eniin iu aliena regione
, ' , \
profugus, el opem cxtcrnam exposcens, obviis eain

ulnis amplcctelur, si moderala peliveriinus. Si < , ;
doroi fuerit, sesoqne corroboraverit, raetuo ne
;.
nobis cam flagitanlibus ipse negct, explorata spe
,
\ict0ria2 confisus udelicel. Imperalrix eum cum
?
raltone consenlieoiia suadere, et postea quod con- ^ sulianlibus e republica visum fueril facturos d i x i l ; , ,
530
l?mpore, iinpensa jaro facla, soluloque
\ ,
tdassiariis siipcndio, abnavigalionem juslani videri. , .
LC illa aillmiavit, quod ei magnus dux receperai, ,
si in Macedoniam navigasset, Caulacuzenum vin .
ctum adducturum, perinde quasi Grales se illum
' ,
tradilbrum promisissel, si ipsemct ad ae vcnissel: ,
ot quod Cantacuzenum tempore belli multis atiri- * * tum difficulialibus, et nialre in carcere exslincia,
, > lilioquc Audronico diu jam vinculis et aliis incom , .} modis affiiclo, immensaque vi pecuniaj spoliatum ; D . . \
l l 0 C
pluribus praierei cum iiisolcnlia el coiuumelia

in illum dcsignatis, ct aniicissimis cognalis<juc,
aliis vila forlunisque simul expulsis, aliis ex illusirissiniis et opulcnlis ad pauperlalem rcdactis, ei
in custodiam deiiusis, noti facile ad pacein inclinaturum, sed \indicalurum sc modis onmibus, c l
par pari rclalurum cogilarcl. Hinc ad consilia
pacis agitanda lcnla csse ac lorpere, quod laborem
iuancm puiaret. Nam priusquain ad lan>am indiguiialem venirclur, ei sui onmi crudclitalc conlun.cliaquc in curu dobarcbarcntur, \>rx aliis paccin scse concupisccre complura dabal indicia :
iia prorsus existimans, cjus odio bcllinn isluc a
Xctncipio concitalum Tuiase, nec cum sibi ac fdiis
, \ ooxj
*
/, ?: &
, . ,
,
, , ;.
:
,
\ ,
' , \
" , \ .-
1017
HISTORIARUM LIBEU .
1018
' , \ insidias meditalura, cujtis sceleris a &ycophamis

, insimtilabalur. Tunc tanien de pace deliberalioncm
, ' \.
diflerebat. Apocaucbus iristructis trircnnbus Ara \ , 0
pbipolim navigavit, pras se ferens aciurum apud

Cralem conlra Ganlacuzenum, et u l is sibi iradc , * ,
relur, effeciurum, ut aulem Gralcs auiuniavil, ne
'* ,
genero iinperatori Romanorum designando arinis
\ obsislerel. Hoc iiaque in aperluro evadere non
. \
p o t u i l ; intcrcedenle enim lempore Cbreles arca , \
norum ulrique conscius decessil, el magnus dux
; \ ,
Ampbipoli Byzantium renavigavit, nemini qitae
,
tacila vellet commiltens; Cralcs vero in procu
randis urbibus, quarum possessionem defuncio
Gbrele adicral occupatus, delectis optimrs ex de, * \
creto imperalori subsidio, eos in prajsidiis reliquit.
.\, . * | p
cseteris cumdem Pberas est prosecutus.
: \ . ' , \
, ',
, \ ,
.
, , ^ .
/ \ ^ ^. \
? \ ,
, :
. , .
8 e
5 3 1 CAPfJT L V .
Crales Plier&os ad dedilionem imperatori faciendam hortainr. Recmanl pertinaciter, pracipue Constantmut
Palaologu* el melropolitanus. Conditio eis obluia ab imperalore ct reimdiala, iulerfecto etiam legato
crudelfosime. Miles Romanus desperans, Didymotichum redtrr percupit; sequitur consilium imperaior.
Crules Pherms vaslilatem tw/eri. Triballi imperatorem in Thraciam sequentes, quales fuerint. Ad
i.ralem pro majori auxilio redire decernit : dissentientibus Romanis ac nolentibu*, cogilur parere imperator tl Didymolichum lendere. Moneiur Didymotichensibus de pcrlcuh. Miraculum circa litleras ad
ttperatorem el rcvertio ad Triballos. Prolostrator suis fit sus. eclus. Apocauchm Byzantii cum gratuiaiionibut excipilur. falsus de Cantacuzeno rumor. Apocauchm quosdam custodia multat.
\ , C
,
. " , \ \
, ./' ,
. \
,
, \
. . '
:*, , \
. , ,
.
\
, . ^
; , ^,
' , \
^ , \

* \ ,

. ,
, *
, \
Priusquam aulem agro pjopulalionem infcrrct,

oppidanos per inlerminltos est cobortatus ul iinperalori urbem dcderent, cui ipse juraverit, urbium
sc illi periuillenlium aroicuni c l socium, conlra
puguanlium bosteii> fore. Quamobrem si consilio
suo obsequcntes in rjus polestaiem libenles concedereul, el niodo ocyssime disccssurum, et iu poslerum nunquam eos iufcslalurum. Si ad b;i*c i n grali, monila sua aspernenlur, corniptis scgelibus
el cxcuisarboribus omnia imserrime vaslalurum, et
exlremas dades illalurum, Pbenei fanda nefanda
cilius se passuros, quam Gantacuzeuo scrvitutem
scrviluros legatis respondent. Huc eos non imnus
raiionis et judicii egesias agebai , u l propler
odium in imperalorem conceplum, ullima pcrpcli,
quarn eo ejecio salvi csse mallent. Praecipue laincn
Goiislanlinus PalaBologus, qui tunc urbcm moderabalur, ei Apocauchum, filii sui Andronici socerum singulariler diligebal, integramque fidetii*
sccrciorum conscius ci prastabat. Insuper melropoliianus, qui nulla injuria lacessilus, a principio* ,
siaiim bellum implacabile in imperalorcm susceperal. lmpcraior legatione sic dimissa prospicicns,
quo misoriaruin inconsideralissimi morlalcs scnicfc
pra^-ipiiarcnt, c l civilalem anq lam alquc florci^-i
IOANNIS CAKTACUZEIU
lem Romano ademptam impcrio Triballis obses-A

Miris necessario scrviluram, de fantiliaribus onum
rogalum misit, ut sibi ipsis parcerent, nec odio
in illum semel airocissiroo muliarenl : sed
sibi providercnl, c l ncque $t, nrque praesidiuiti,
itequc prxfecium reciperenl : tantunnuodo imperalrice Anna, et ejus filio impcratore nominalis, se
quoque cadem lionoris appellationc cuin illis dignarentur, pcrimlcquc sui in soleronibus sacrificiis
memiiiisscnt, 5 3 2 "atq e bac deraum via obsidione se cximcrcui : Triballos quippe ^proplcr f dus el jusjurandum, quo se illi obstrinxissent, r.os
dc caeiero ncn lusuros. Ubi in Tbraciam redierit,
el rcliquo impcrio Romano potilus fueril, tum
ipsi quoque snbc^se velinl. Sln aliquid de sc Deus
sialucrit, ei inter bomincs agerc desicrit, tum vel
ad iniperaiorcni Romnnum sc applicenl (si forte
ab boslibus eos liberare queat) , atit frumento
ct reliquo commealu suppedilante, obsidionem
lolerent. Nunc tie adco de scmet mercanlur male,
nt cum salvis et iucoJumibiis per prudentiam et
sderliam e$$e liccat, ultro porniciem suam cum
b^slium armis ad se allrahant. Ilac impcralor
Pberaei* suadebal, et ut iis lanquam valde conducibilibus parerenl, rogabat. Quibus illi audilis,
contumelias et maledio.ia in eum affatim evomunt
aiuntque, magis eum sui tpsius suorumque, quam
Pberaeorum salmi dcbere prospiccre. Quin et l c galum intcrficiunt, corpus quadrifariam iraraan s
f
; ,
, ,
\ ,
; *
, ,
* ^, , ,
"
, '.
\ ;,
\ ix

\ \
; . '/ , \ '
, \ .
\
., * '
, ,
\ ,
. \
, \ .
\ *
\ .
, * \ , \
,
, ^\
helluae cJissecant; parl^s funibus per turres sus- Q . pcndtint. Indigne lulil imperator, iecisseque rem
,
crudelilatis et incogitantiae plenam judicavit. Per
. .
quemdam Georgium quoque foris inlcrccplum lit , \
teras ad eos misit, quibus immanitalem eis el con ,
silii pravilatem exprobravil, calamitatesque multas

ipsis imporlandas praenunliavil, el lunc ab se im, \
ploraturos auxilium, quando sibi aliud, quam eo, \
rum vicem doJere, fas non erit. Romani summa
, \ : *
desperalione confliclabanlur, sic secum r a l i o d , '
names. Quia Pberaei lam nefanduin scelus esscnt
. '
ausi, ad aliam urbem imperalori viam prorsus
,
jam praeclusam esse. Unde eum adeunlcs ob>ecrant
ne diuiius cunctetur, neve fruslra laboranles
, . * *\
tempus conlerere paliaiur, sed Didymoticbum fesii /\ ,
nent ul cum suis commililonibus aul aliquid nanci- ]) , * &
e;anlur boni, si res ielicius ibunl , aut si ila nc- ,
,
cesse fueril, simul occunibanl. Quoniam igitur
reversioiiem summopere concupiscebant, placiiii *, ..

imperatori quoque corum sequi consilium; et saln
lalo Crale, assuroplisque quas dabat copiolis, iier
capessil. Crales Pheris reliclus, agrum defornia- . \ ,
,
bat, ei flamma ferroque devastabal, ac perdcbat
omnia penitus. Iinpcralor procul Pberis animad- . :,
, .
\erlens, sequcntes se Triballos nibil esse praler
\ , ,
lurbam inulilem (lortissimos siquidem Crales antea segrcgalos, urbibus quas Chrele morluo ac-
,
ceperat, pro praesidiariis atlribueral, 5 3 3 adhaee
, ;
<)i uurna expeditione exbausios ac maceratos
, &
<Gr1leai quppe plus duis nicnses seculi fucfant),
-
H1ST0RIARUM LIBER III.
W22
, ; prauerea immensa quadam furmidine attonitos,

nec in Thraciam, verum ad Parthos aut Indos,
\ unde nullis artibus unquara ad palrios lares re \ , pcdare possenl, niilitaium se proficisci arbilranles
\ , '
(quam ob causam ei equos militares, et arma, el
, . si quid aliud mililiae idoneum porlabant, domura
, \ rtmiilebaiit, ut ipsis omnino periluris, ea saltem
, \ , \ - sibi baberent Hbert); haec, inquam, animadver ; , - lens imperalor, nolensque Didymotichum sic infir, , mus accedere, u l ipge quoque a Byzanliis obside * retur ( nec enim sibi suisque id roullum profu , \ turum), ad Cralem redire el a Grale sufflciens au , ' xilium petere cogitavit, ut cuni Didymolicbum
* ' - venisset, boslibus lerrori, non contemptui esset.

Coinmunicata re cura llomanis, omnes velut de
1
, \ ,

, . .
\ \ '
,
, \
,
6.
, ,
* , \ ;,
* .
,
\ , * , *
compaclo qaaecunque potius s perpessuroa. e l

mille inorlibur caput objecluros, quam ad Triballos rediluros conflrmarunt. Non enim ad terram
qua? solis radiis vcslirelur, et ab bominibus incolerelur, eed ad inferorum valies, vitanique cum
roorluis agendam, el si quid inamoenius ac i r i siius est, se reversuros credebant. Impeasius aulem borlanle imperalore, u l melius et ulilius sapere vellenl, roganteque u( parerent, eas voces
auribus aversanles, omnia gravia quaedici possunt,
islhoc in Triballos redilu leviora ducc! ant. Imperaior curo periculum non modicum providerel, si
suis lam parum frugifera volventibus, et lam i n consullo aggrcdi paranlibus obsequerclur, el quid
, - Q ageret neocirel, quandoquidem flcclcre inililcs non
. , ,
polerat, mulla praefatus, quibus planum fecit, so
propler illorum imbelles animos el lcmcritaiern,
, : - indigna suo nomine, auctoritalcque impcratoria,
, el usu mtlilari commiUcre, eoruin d s derio i u , . ,
vilus paruil , cobortans, uli Deo fiderciil, qui
,
quomodo anlebac saepe in periculis non parvis,
, tutorem se prabiiurus esset. Alquc bis diclis,
, ; \
coepto itinere pcnexerunl. Non longe a Chrislo ,
poli in pedilem Rbacidylunlem vocabulo, Didymo, \ ^ ,
licbo cmn lilleris ab imperalrice uxorc el pr.vsi, \
dio ad imperaloreni missuni inciduul : quibus l i i , \ . \
leris eum adraonebanl, caule ageret, et ne incon ,
siderate ad eos veniret, nisi magnas tolque ho' , * siibu* pares copias adduceret. Palseologuio enini
* D protostraiorcin cum pedilatu 5 3 4
cquitalu nen
, \ , - mediocri ad Peritheorium scdere, et advenlum
, \ ejus ad confligendum exspeclare. lbi etiam Apo , , \ caucbum cum trireinibus scpluaginta, quibus A m ^. pbipolim navigaveral, in porlu siare, de quibus
, ^ capio r.onsilio facere debeat, quod prodesse vide \ ,
bilur. Circa lilteras aulem illas adrairabile quid . 5 - piam, et quam iniperalor Deo cune esset, mani ftslum indicium evenii. U l enini Byzanlii inlelle ',
cium est, ipsum cum exerciiu ex Triballis Didyrao \ * \ licbum revenire ; et prolosiralor universuni pedi* , .
talum equiialumque ducens, luagnis utique cuia
\ viribus PerKheorium devenil; et Apocauchus eo
tlein Amphipoli cam sepluaginla navibus eade:u
^. {>> **, -
<ic causa appuisus, C U I M aliis copiis sibi cx>i**
e l
1013
JOANNIS CANTACUZENI
1624
ciandum, reditumquc imperaloris intercludendom

,
ccnsuit. Dispositis aulem per viam,ul mos est,custo
\
dibus ad inlcrcipiendos qui inter Didymoiichcnses
* ,
ei imperalorem commearent, qui haqc cpistolam fe\
rcbal comprebensus,ct ad proloslralorem perduclus

deque litleris examinatus, babere se lillcrae con, \ ;
fcssus est, slalimque porrexit, quibus imperalor
, \ .
rogal)alur, ne qua Ulum morarelur srgnilies, sed
, ad eos advolarel. Nam qui essenl Didvmolicbi in
;
pr.fsidio equitee el pedites, loca Tbraciae depopu , ,
latos vicium sibi comparasse. Sinrililer opiuces
\ -ct alios, quotquot manuum labpre viiam transi
, , \
gcrenl, alimonia abandare: mediis civibus nibil
*
quo se alant undecunque suppetere, et eos inopia
^.
supra modum premi. Precabanlur igitur imperato
rcm imperalrix conjax el alii, citissime redirel, : \
alo levaret. Lectis

* *
quo advenlus ejus cives tanto malo
Lectis
liueris prolostrator, curioso nimirum et solertt

facinore, auro dato et promissis, se in illum et \
domum ejus (Selybrianns auteoT crai) bene- , .
ficum fulurum, persuadel tabellario, ut epislo-
lam illam suo acbitratu et modo transcriptam, .
pro vera ei germana uxoris epislola ad Canlacu-
zenum apporlet, ac de facto nihil dical. Facit ille \ , ,
quod petebatur, et prolostrator quaaquam nolens ^
inlperatori ejusque cxercitui commodat. Ut eniro .
recitala est, et Cantacuzenici de insidiantibus , xal
sibi copiis cognoverunt, esse multis partibus suis , , niajorcs, luodisque omnibus valenles, mililibas , \ \
vcteranis constanles scilicel, Deo de cura erga se r * - * " ' ..
.
.
. . .
1
__iJtJt

,
e aversione mali,
atque ctiam
iroperalrici
de siu-
dio et solliciludine erga ipsos gratias ingenles ege,

*
ranl, et pb majus periculum, 5 3 5 9

P"
, \
odio$a el invisa eranl, facillima et ulilissima j u \ \
dicanles, baud aegre retro redieruni. Sic imperator
.
cum suis improviso discrimini ereplus, ex boslium
nequilia friiclum cepit uberrimum. At magnus \ \
, \
dux, ut accepit eum ducentem manum admodum
despicabilem, el supcratu iacillimam, propter lit- , \
tcras a gcnero suo immulatas reveriisse, apcrte ,
succeosuil, acriierque bominem increpuit, qui per
,
siultiiiam suaro bosii profuisset. Ac niulii de
\ \ ,
Apocaucbi faclione etiam in crimen violatrc fidei
,
protostralorem vocabant, scientem volentemquc
u a B
u s
Cantaciizcno, cui occulte sluderel, profuisse coniirmanles. h vcro juramento inlerposilo, niliil
ejusmodi se voluisse asseverabat, sed velut coelesli
quadam vi eo iinpulsum esse, cum puiarel se Cantacuzennm cum numeroso advenlantem excrcilu
deceplurum, si ei terrefacto reversionem persuasisel. Haec ad bunc modum acta sunl, el Cantacuzenus ad Cralcin se recepit. Apocaucbus Byzanlium cursum reflexil, quem incolse luuliis placsibtfs c l encomiis admirandis, sorralorem, propugnaloreni, liberatorem vocitantcs cxceperunt. C i r cumquaquc tum fan)a percrebuit, CaiiUcuzeiiiim
iic audemem quidem oblucri niagnum ducem,
lesperata salute reverlisso, c l ad sanclum nionlcui ibi rcvcra monatibum prcfcssurum abirc
M*epov \ , ftaxa
.
* ,
. ,
, , . ,
, ,
,
. \
, \ ,
. '
., .
' ?>;
4
1625
HISTORIARUM LlBEIt
IIL
: "> - constiluissc : alioqui securc victurum. Ubiquc

,
iicm festi dies ob lam laUoe nunltos indicebaniur.
. Porro maguus dux non mulio post Glitimno ma , \ gno slralopedarcbae datum pacis consilium cri . , nien exprobrans (nec enim ignorabat quid cum
, - Augusia egisset), in ejus ipsius domo cum lilio

eum inclusil, etadiri vetuil. Deinde Conetauiiniiin
, , \ quoque Asancm cum filio, dignam illam illis mer, \ . cedem rependens, quod ad tantam Romanorum
, * perniciein adminislros sc ipsi praebuissenl. Posl
\ , .{/ alios, veloti flanuna, quae semper quidquid atiingif,
, \ \ depascitur et consuiuit.
. \ \
. ',
, , \ \
. ' \ . \
, .
5 3 6 CAPUT L V I .
Coucio Jrcnes imperatricis magnanimitatis plena. Ad Alexandrum Mmtorum regem de societate lcgaVo et
[alsa promissio, certis de cau$i$. Alexander Canlacuzeni reditum impedire, eumque occidere connlur.
CaiiidUai in copiis Didymoticlium mi*m. Fumcs oppidanorum. Mw&ornm ducum fraus. Mcesi nolunt ab
urbe recedere. Episcopi cohorlalio el prccdkiio; item evistola ad Apocauchum pro Canlacuzeno elquccdam
vaticinia. Mcesi Penarnm adventu territi fugiunl. Eorum satrapam Amurium vt Irene imperatrix
ncceperit. Ejusdem amor in Canlacuzenum et moderatio. Tramitus per murum apud Ckristupolim.
01 , -
, \ ,
\ \ \ .
. \ , ,
, , \

, , \
, ,
. , * , *
, \ , \
. \
, \ .
,
, C
\ ,
\ , \
, \

/,
. ,
) ,
, '. \
* .
-
, \
" \ "
,
, , , '
Qui Didymolirhi erant, ubi cogQoverunt imperalorem dcnno ad Triballos rediissc, molcste
lulerunt, tumullus ac trepidalionis pleni. Id
senliens Irene imperairix , animumque ac spiritum supra sexum gerens , concione advocaia borlatur, nc pracsentem stalum pro deploralissimo
babeanl; fortassis enim Deo vidcri sic magis conducere ; non demiileridos , scd erigcndos aninios,
ulpote mulla el magna spe adbuc reliqua. Inveralorem cnim non tardalurum in rcdiiu, patdoqi*
posl affuturum , ct eorum in se benevolcnliam,
foriiludincm ac tolerantiam pro digniiatc ccmpensaiuruni. Istiusmodi verbis niiliies illa mirificc
recreabal, c l ad feliriora spcranda exsuscilabat.
Decreium esi porro communi sentenlia, Alexandruin regem Moesorum per legatos appeUandum,
et cum eo foedus ila fericndum , u( ipsorum socius el ainicus essct, arma conjungcret, et nullum
amicit:ae munus ofilciumqdc non prseslarel: ct
u l Canlacuzcnus impcralur rcdux ipse ei bujus
ainiciiiaB socielalisque preniiun persolvcrct. Sin
eum aul in pugna , aui aliter fi(e rcdilum emori
contigissel, îpsi urbs Didymoticbuni, ab imperio
Bomano segregaia, (radeieiur. Quod quidem revcra
faccre inler se non siaiucrani; scd euni ludiUcart
dnabus de causis alientabant, lum ut bac tpc
iliectus, aliquo ipsis auxilio succurreret, tuin ul
Anua Augusla,el Romani qui obsidebant, obsessos
dc urbe iradcnda cum Masis pacisci atidienies,
segoius inslarcnt, induciasque concedercni, l i ntenies ne ira siimulante, seque ei oppidum Moesis dedercnt. llac illi inenle foedus libente Moeso-
10.7
JOANNIS CANTACUZENl
1028
rum rcgc, et oumimodam opem pollicente iciebant. .

Aiqui contra opinionem cccidil. Alexander enim
, percusso foedcre in eam condiiionem, ui si Canla- \ , \
cuzenus non redirel, i civilas transderelur, raius
. ' si quu modo illum de medio sustulissei, pro cerio
, . ,
537
babhurum, nihil inausum reliquii, quo
\ ,
redilionem ejus impediret, aut eliam si posset, ,
illum inieiinieret, crebrisque legaiionibus Cralem
,
ei ileleuam surorem suara, illius conjugem sollici- , ,
labai, ne Cantacazenum dimilterent, sed vinclotn
,
in carcere cuslodirent , vel poiius occiderent: sic \ * \ ^
cnim posae eos imperiuni Roinanum cilra laborem
, , \
adipisci. Crales cohorlationes ejus ul nefarias,
,
uxore polissimum adnilente , el in eo fratri ad* ,
versanle repudiavit. Mcesus copiis, quantas urbi
, \
obsitlendse pulabat suflicere, wissis, prope mu- ' .
ios castris.posilis servarc jusMt, perinde quasi pro ,
obsesîs conlra Romanos piopugnaluros : reipsa, , \
u l oppiduni ipsimei commodius obsiderent et op- . \
pugnarent. Faclura. Nani Romanis saspe quidem ,
incursaiuibus, sed feslinc recedenltbus , Didyrao-
licbenses licentiam n a c l i , Tbracia? urbes noclu

diuquc depopulantes, inde viclum &hi quaciita- , ' , * \
bant. Moesis aulem poslea invadenlibus , assiduo- .
que pcr dics plurimos incumbenlibus, re.s eorum . ,
vebeiucitler in anguslum redaclae s u n l , omnibus ,
jam ob fainem de viia periclilanlibus , siquidem
, M a s i peraequc et Romanos urbem adoriri, et ur
, ^ xal
banos urbe exire probibebant. Quod si qui de \ ' , \
niure ad praedandum egrederentur (taaec enim erat .
ipbis maxiine necessaria ad \iiam suslenlandam ^ , \ '
excogilala ralio), occurrenles Mcesi (quoruin in
<, ,
boc providentiam et solliciludinem magnam latere
,
ulique non poteranl) equis el arinis nudalos in \
urbcm regredi sinebani, Si DidyiiiOlicbenses bu- ,
jusuiodi pradones apud duccs exerciius defer- . '
r c n t , asseveranlissime, respondebanl, se facii
, (
iiiscios, nec suos essc tam audaces, sed Itomanos, )
qui ipsi quoque prxdalum circumireni, jubebanl- ,
quc caslra peraiubulanlcs, a raploribus sua au- ' ,
ferre , si quo aigno eos cognoscerenl, et extrcna , \ , \ ^
supplicia minabanlur, si quis talis reperius fuisset. .
Sed bi nulli cernebamur; nam diues bujusmodi

pradalores cum piaeda slalim in Moesiam roi te , banl. Hoc igitur niodo Didymolicbenses in maxi- D , ;
mas difficullales reique cibarise penuriaiu adducti , \
fcunt. Tum animadverso periculo, Irene imperatrix
\ ,
Moesis praBcepii uli ab urbe abscederent, amplius , /
corum auxilio opus non esse , quod salis praesii- , ,
lissenL, alque idcirco se non tanlum ipsorum regi, . '
vcrmn cliam ipsismel mullas gralias agcre. Moesi
\
neuliquain se recessuros, sed conlinenler ibidem
.
pro imperio rcgis ad opcm ipsis ferendam man-
suros affirmare. 5 3 8
responso Didymoti .
cbenses nimiopere perlurb^li ac l c r r i l i , nibil
,
jam 6ibi decsse ad exiliuin arbilrabanlur. At
, '
episcopus urbis hosce moius , tamque airoci ca- , '
lamilali se subiaillenles animos ialuens, progres , \
sus iu mcdium labanles erigil el conGrmal : quce . \ fâsav
e
1083
10:0
, - liic fiunt, omnia divino nulu ficri , c i hujusmodi

miserias aiqnc clades Deum permiuere, ul eorum
;
erga imperalorem amor illubtrelur, qui propcdiem
. "
\ vcnlurus ct pro co ac mcrealur, unumquemque
3 remuneralurus sit. Non enim piilandum. euui Deo
* . nolente iinperare , irno volenle, quod ipse norit
ccrlissimo. Nam cum principio dubitarel num di5 , \
vina volunlale, an indulgcnlia? polius et cupidiiaii
, . ,
^, , . 5U33 ac lubidini obseculus, piirpuram assumpsis , \ sel, timerelque ne si ab illis essel, quorum cogitationcs Deo coniraritt stinl, una cum illis eiiam
' ,
periret, ad prcces et vola iucubuisse, diviuumquc
,
, \ - numen faligasse ut se doceiet, ecquid sibi ista
. probarenlwr. Tum sibi per spirilum rcvelalum
placere Deo, Canlanizenum imprare. Se vero
?
. citra baesitalioncm credidissc , c l Didymolicbi
manere , ui quantuni possil, oporam ac sludia sua
\ , ' ,
cum divina voluntate conjungat. Ncque eniui a
, quoquam se accusari posse, quasi quidpiam rciuiu
bumanarum ab imperalorc sibi quacral : usquo
\ , nunc enim nibil lalc ab ullo quarsivisse. E l sc il!re
, \
hortari, u l hoc lenipore viriliier malis pra?senlibus
, \ ,
resislanU, q u Uco propiiiis oculis respicicnte,
' '. .
brcvi in nibilrm oasura sint. Moesos quippe istos
'
obsessorcs, el obteniu amicilia? praesenlis auclorcs
, > \
inopise, septem otnnino diebus fuluris fuga salutem
\
3 - pelcntes, atque inler se conculcanles visuros et
quibiis nunc circumdenlur nialis, fore liberos.
. ',
Haic iit niclrupolila disscruit, oinnes confeslim
-. D
- ,
o s i l a
P
iristitia spem fortunas m^lioris ingrcssi sunt.
Noranl siquidcm , perspeciiora esse illi futura,
quam aliis pra?turila , el Unquam vali animos
eidem palam aliendcbanl. Gur vero Moeai fugani
facluri esscnl, de boc ambigebam. Idem anlisles
Apocaucbo magno duci in banc senlentiam s c r p s i l : Non videre se,quamobremcui sui documenta
saepe in mullis babuisset, dictorumqtie suorum
eventum non in longum dilatun), nec ad aliot,
sed ad se periiuuisse manifeslissime scirel, nunc
penitus fidem sibi denegarel, el pro verbis inanibus ducerel, quae dicereniur. Porro sc, quanquam refraganii, nibilominus quas cum ipsi, lum
Romano 5 3 9 impcrio universo conducere sentiret, suaderevelle. Sibi enim a Deo indicatum,
!> \
,
, *

;
\
, \ > , \ .
. , \
. ",
, ,
; ! .
. D
P Cantacuzeno , qui prius mag.ii
doraestici rounus gessisset, nunc imperatori re* / \
nunliato convcnire imperaloris defuncii libcris
; *
tutorern esse, ct una C U I I I illis imperare. Unde c l
, \
boc ei divinilus datum : ipsi aulem eidetn sub , *
esse, ct rcin navalem curare ac inari pnvsidere.
, '
Monebatque iti dalis conlenlus , sqpta ne^rans, , \
s i l i r c l , alque ui se audiret, rogabat: band enim
' .
bene cventurum m contra divinnm consijium
,
vencril. Se quoqite principio potissimum creationis
, \ '
Garaacuzcni fai lum segrius forenlcm.el cogilantem

, , ne forle aliud Dco viderelur, | rccibus opi*ram
dedisse et ab ipso bis verbis doclum iuisse : Sic
. , \
volo, sic coinpladtnm t s t , sic deccrno , impcrare
, \ Joannem Caniacuzenum, fial. Qua3 igitur Deo
. \ o n
si
1)31
JOASNIS CANTACUZENI
10>2
60
c.omplacuerunt, mortalium ncmini fas esse irrila

^ * & *
\ . reddcre conari, quia ncc polesl. Precabatur i n ? , \ snper, nc isia cuidara gloriationi el osteniationi
,
virtulis a s c r b c r e l ; non enim in i'd superbise
;
baralhrum dccidi^se , u l lalia adversus Deum
. \ /
meiiifcliir , sed ad frucium mullorum , inique
ndco et conira omnem justitias legeai bello ^
,
percunlium, ct ad ipsum crrorc liberandum, dum
&e Cantacuzeno imperatore superiorem forc con- , , \ ' \ fulu, baec dicia esse : quibus si parueiit, quantum
, :., ;
operae prclium fecerit, brevi inlelloclurum. Sin
,
,
mimis , tamen planc cogniturum , se amicum csse
, \ . * veriialis, a qua i s l i didicerit. Haclenus lillera*
, ,
mctropolitani Didymoiicbensis ad magnum duccm,

quibus perspicue Canlacuzenum inimicos superaturum praenuntiavit. IJis illc perlcclis nibil re- \ * ;
,
spondit. Caterum non de imperatore solo multa
;
istiusmodi , sed de privaiis quoque nonnullis
baud pauea vaticinalus est. Cum cnim Michael , ;
Bryennius Pampbili pracfectus, insidiis a populo , \
, ' ,
csscl appetitus, ct ByzaiHiura in \inculis adduclus,
el ab arcbonlibus carccre danuiatus, pauloque
* ,
posl a praefeclo cusiodise parva de causa per
insanum' furorcm adeo flagellis laceratus , ut pro * ' , ;
\ *
luorluo haberetur, fania Didyniolichum ad ejus
propiijquDSvoIanlc, ct iUis cpiscopum rogilanlibus, .
, \
ui uxori necem marili aporiret, quo revcrentia et
, pudorc illius cuhibila , vitam sibi ad nunlium lam
. \ , :
fiincslum ne abrumperei, cpiscopus Bryennium
. \ ;
iion essc nioriuuin dixit, 5 4 0 cae>um tara alro1
ciler, ul ad sanicm cl inflammaliones cx flagdlaiione cocrcendas , sale opus fuerit. Voriimiainen

adbuc vivere , ct lam inbumaniter aliis de causis
quibusdani sccrelioribus flagellaium essc, rcdilusquc ad uxoreni et liberos iiiam praccipuc causam
forc. Dimissum cnini e carcere ad plagas curandas,
Didymoticbum fugam arrcplurum. Tenipore aulem
proccdcnle ct imperalore prscscuie, pro ipso in
acie occubiiurum. Qua3 omnia exitus docuil. AbsoluUis namque a carcere Bryennius , ul a medicis
curarelur, opporiuniialem fugiendi nacius , doliiuin iiicrlumis pervenit; postea in pngna contra
Momitziluin anle pedes impcraions oppeliit. Tali
gratia ille a Deo dignaius erat, et lulura qua*i
qu:e oculis conspiciuntur, piaesciebal. Moesi, qui D
ad Didymoticbum caMra babebanl, baud diu post
intelligenies e suis exploratoribus, Persas classem
ad Hcbri oslia appulissc , pra? tumullu trcpidi,
invicem conculcantes (quod episcopus pra?dixeral)
aufugiebaiit, ncc ubi lerrarum sc abscondisscnt,
app.irebat. bkiymoticbenscs fugae causam ignoTaiaes , niirari quid ila lurbarenl Majsi. Parvo
t m p o r i s i n l c r v a l l o nuntiatur, Amurium filium
Aiiimi', Canlacuzeiii loiige amanlissimum, qui
nMiita aiuca sua? in i l l u m volunlatis cbarilatisque
arguiaenia dodcrat (ob illum quippe etiam imperaioreni Androiiicum junioreni bello advcrsus Phocaeam ct Lesbuni juverai),cum accepisset gravibus
confliclaiiicm Umiis, (oloquc ltoniano impcrio
f-
, \
. ,
, ; ,
\ ;, ,
\
, \ ,
, *.
,
, , * ,
(5 ,
,
,
; \ xa;

, , \
>, ^ ivx*
, ' \
. *
, * ^ ica\
, .
" ^ *. ;
\ ,
, *
, * ^
1033
m 5 T O R 1 A R l M LIBER III.
R l
; . eidem infesto ad Triballos profttgisse , et Didymo

tkhum , qure sola uxorf, liberis, amiconinrtqoo
, \
reliquiis perfagimn rettnqiiebatur, propter obel . ! \
dionem extrema inopia premi, parumqne abesae*
, qetn navit amict C U T O ipsis vectoribiit smbmerga " , tur (16), dedoctis num< ro trecentis ocloginta
navibas majoribut, et tninoribus, et ia andctri
gtnta imUibus impoeili* (17), ad flcbri otiia nppli ^ , \
. ( c e i i : alque haec miests ad Irenen hnperatrieem
nuntiis, siinulqne aeiuet mox affalnmm signtffcavtL.
,
Irenc omnes pnesidiarioe et nobifcs ei olviam
* ; .
roittit; eqaos prslerea eentum , qnorum uoo ipse
nteretnr, ne pedibus incederet, retiqitos comiUbtia
,
dislriboeret.
Rcnentiabaiit autem qtii tllos diiec
bant, non debere ea pancilale offendi; nam propier
, '

pnesene beUnm quoitnn raritaie laborari, alqaa

tdeo plures bis tuppediUre neqaivisse.
541
, ,
Equos Amuriti^ non inviiu* acceptt, et imperairici
,
pro i&ta gratta grales g i t , inlcrqee Fersan nobi , \
lioree, ac preserlim aHate provecttoro dispertmt.
,
Perctinctalns aiHem de chare sibi imperatore nnm
\ \
viverel, idque nHilia gemena, et lacrymans, ex
,
eommiseraiione videlicei, bi audivii euoi
, \
beueficio stiperslitem esse, primuiD qaidein Mn ,
mini Uade dixii, cajtis opc ad tueodaro Ulum
\
ipee cain suis um prompii ac magaaniau esseni;
, \ , ; 4eiade illis quoque eaJem de cauaa gr.aiaa egiu
; ,
ct ae multa alque eximia debere pronunuavil, qui
" .
tam variis el iogeaiibus sese pro ilio discriiolnibus
,
* \ , Q obtulissent, slipatusque bis mille selcciis niiljiibti
ad urbem pedib*is ei ipse processil. Oraulibns
\, ,
- qui Didymoiicbo obviaai prodieranl, tiC eqiio
uleretur, el alioa insnper extra ccntum ilioa
, \ ,
subminieirantibus, non est moius, duo milliano, \ , \ .
bilioruin esse dicens, dignos in primis qui eqnita
,
reut. Quia vero qui in tantiim npmeruro disiri*
, ,
, buereniur non safflcerent, prastarc, et se peditem
incedere, laboremque commanicaittem, vlae mole .
atiain illis leviorem reddere (18). Ita Didymoti , \
cbum venit, ubi paocos dies moratus, quibua
* Didymoiicbenses Thraci pagos depradantes sibi
, *
viclum conquirere oportebat, postquam negoiiom
. \
( , , ex senlentia iransegerunl, magnumque frumenU
, - numerum, et alia ad victum idonca CUJM peco e

(16) ld est,
quin, Cantacuzenut una cum tuis om- D est in numero, vel auctor lapsua esi naeiworia.
nibus intereai. Condiliooem ac glalum suuui navi

seu navigationi, el adversaro condiiionem sive sorlein inielici navigalioni, ac lenipesiau naufragkwpie
coiuparare, u i i u i u m esi boms scriptoribus ium
poelis, luni oraioribns, quod bic Amurius Canl:icuzeuo faciU Naves porro qua cunt vecloribus aul
deprimunlur, aul capiuniur, Gra?coe nunc v<xe
juncta , nunc eeparaiis vocibu,
dixisee.oslendil Viciorius Jib. xxv, cap. 8
(17) Trecentis navibus lantuiu iiuiuerum impotett. Sed ex aeqneiiubns triginla nnum loillim colliguniur. Si eniiu jussit sequi se vigHili ipillia,
cuiu selectis tuille quingeniis, ei Dovem millia quingetitos ad navium cusio<liam reliquit, ergo suimna
c o n i c i t trifpma ununi. Sed vcl erralutu librarH
P A T E O L . Gm.
CUII.
(18) Laiidabile facluoi A m u r i i , ex:i'quanii8 te

mililihus suis, dum equo repudiato, utia cum ilhs
peuibua incedil. In vi jEneid. poeia ASiieain cum
Trojanis euis arborce cedentem, et ad Miaeui ca
daver creinanduui advolveniein facii:
Necnon A2nea* opera iner talia primus
Uortutur $oci*s, paributquc accinyitur armis.
In quein locuui aal luulu auduxtmus in ymboti&

nosiris, quibus deiuouslrareuius, duces et Iuipfralores, qui &ese mililibus nonuuiiiquain, velul tibliii,
atque inimfiiiores tu;f. persnnat ac digmtatis, fereiidtt laboribua, aique unenboi, aiitsquc rebus
tibbus obtfui dis ac paliuudit cx*quahXia, ma-
gnam laudeui adeptos.
33
1035
JOANNIS
CANTACUZENI
10*6
in urbem inlulerunt , mandavit ul quidquid in , , *

lentoriis suis praedarum eeset, Didymoticbonsibus
. " -
donareiur* Curalum ut mandarat. PraHerea quin
\ , \ gentos ex sclectis illis duorum millium segrcgatos,
-::,
et de reliquo eiercitu novem millia ad naves in
'/
reditum suum custodiendos misit : caneros ad
, \
viccna millia, prseler mille quingentos eeleclos,
, \ . *
aequi jussil, ad iuiperaturem profeclurus. Ambu , \
labal igilur ipse, el reliqui universi, dempiis cca
tuni i l l i s , qui sencclulis imbccillilale pedibut
, ,
iugredi non poieraut. Cumque ad muruiu juxla
\ . \
CbrUtopolhn venissent, quoniam qai illic iu prae ,
sidio erant, adversus lanlas copias nil valebant,
, \
s.uliouem ipsis deserentibus, Persae mullis locis
.
eo perfofeo traiisieruut, e l non procul inde nocleni
\ * , duxerunl.
. ,
, , > , \
, ,
* . , \ , , * \
, , . ^ ;
, ,
, \ / ,
, , \ .> .
542
CAPUT
LYII.
Phertei Amurium commenliliis lilteris circumscribunl. Quintjenti Persce mortui frigore prcetcr caplkot.
Amurius domum redit. Didymotichenses prcedones (ngore ad hostet eonfugientes quontodo hubiti.
Oppida $e imperatrici dedere cnpientia, cur non recipiaulur. Angorei et tolticitvdine* Catitacuteni, ewi
Arbenus komo obscurus auxilium spoadet et de tierrhcea acquirenda consilium dat< CralU in ea u
gratificandi propensa volunta*. Quibu* de'cau4t$ facta deditio. Ad imperatorem legati, qui eum avenant.
Admonilio Cralence de non cunclando.
Pheraei, postquaui nunlialuni est, Persarum co-
* , \
pias per ipsos iransiluras, vastitatem agro suo
,
meluenles, adbaec odio in imperatorem id inique
, \
ferentes^ne quid videlicet a Persis adjuvarelur),
},
suiwno duci verba danda censuerunt, liuerasque
.
commentilias sub persona iinpcratoris adeum i n i \ seruat. lis secundum salulaliouem gratias Amurio
. * ,
singulares de studio erga se agebanlur, ex quo
, nnihos ejus causa laborcs, ac sumptus loleraseel.
\ \ ' ,
Deinde boriabaiur, uii ex eo loco, in quo epislo * lam accipercl, relro abiret, ne iniprudens nocerel,
dum prodesse cuperet. S e e n i m i n exliiuia Tribal- , *
. *
lorum finibus versari, unde jam redire non sit
, oJ
proclive. Si ipsi per raediani Pberaeorum regio|5^ . * zfo
nein pruGcUcanlur, limeriduih, ne princeps T r i ballu* praisentem amiciliain in iram, et odium ver- ^ , 4
leus, oiale aibi facial, ut qui belluin com barbariy,
\ , *^
ac peslem ei crearit. Ha?c lilleris pra3scribebantur.
, \ :5#
Qaas cum Amurius legisset, nibil subeese fraudis
\ ,
suspieans, sed revera ab imperatore missas exis, \ .
timans, hac illuc perplexus rersabat animum,
. ' \
^ evertereturne, sicut raonebaiur, an ad Canlacu- * *
zenum porro pergerel, qoem cum tani ingeoti
,
agmine perquirere, rursos diflicile, et operosum
,
csset. Haec illum per noclem sccum volulanlem,
, , k
c x o r u subilo frigoris imraensilas, dueentis per

1
1037
HISTORIARUM LIBSR .
133*
. ; - castraencctis, ad reversioncm compuljt, eodcni

litleriseum vebemenler incitantibus. U l Beram a^, , \
tigit , ubi naves subduclae stabant in Uebro flu ,
mine. invenit eadem nocie morluoa vectoixs tre , \
cenfos caplivosque
dempiis paucis, oaines:
.
,
quanqwam ei ipsi erant pauci nuraero, quorf ^mtj" ,, ' *
tius ipsq mililem propter propositam e*pediiinnom
; - praedabundum amplius discurrere non patereuir.
, , \
Exarata porro ad Ircnem imperati?icpni epi&lola

qua neceesitaiem rediius aui dccla.ca.bat et simpl

veniam peiebat,. quo aspcrilaê friôri^ impedilu*,
$.
ad $i valediceqdunj nffn reverteretur, elago ^ 4 3

renpeugo domum discessit. Po^l quia iUo auno
, hiema intoleranda s&viebat, Byzanlii, <ei ceuqui
,
Thraces Didymotichensibus iocursandis ab*tineu~
, . ^ les, volenles nolenles i n sua Joca. bieniatura re
,
cesserunt. * i l i rerum egestate cqacli, quamvU
* , ,
maxime ca?!eris formidanda audere peditesque
, \ ;
aTiquando pjures ducentis, et equiies his pauciores ad praedanduiu egressj, fiigorurp r i SJQ affliq * '
lali sunt, ut jam viribus, deficientes, ultro ad lio. '
8les confugere compellerentur. Curo ilaquepediles
,
simul ia oppiduluro LUitzam venissent, quoniam
, \
praefectus occuitc Canlacuzenq favebat, in unis
, , ,
a^dibus, quasi in, custodia conclusi^, $t luculenlo
, foco aliisque neqessariis recrealis, post diem ter ,
lium libens fuqiendi copiam feqit ; qui simul om . 01 \
nes Didyraotichum rcdierunt. Indq hospes ille
, ,
apud inimicos impcraloris incrimine fuil. Yerum
\ * , , ;, Q equitibus aliis alio disp^rsis, popnulli
banijjnqm
bospUium repererunt, et sin^ noxia domuip rerr , \
nerunt, amicis imperaloris eorum saluli opilqlan , 3 ^ ^
tibus: plures aulem paulo bumanius, quarp iili in
, ,
Odyssea a Cyclope acccplj sunl (19). Nemo qui/' \
dem ab iis jugulaius est ; sed post aliquod teni . " \
pus panci, nudi, el muHa perpessu acerba experti,
.
Didymolichuip revenerun^. Veie jam ridentQ, Oi , , \
dymolicbenses Thracia; oppida adoriri ac depo ,
pulari, ut eorum complura assiduis impressioui ,
bus ac deprsedaiiouibuft fatigala ac desperantia

ad imperalricem Irencni Iransire yellent, clsia D i ,
dymolicheiiuibus non rcciperenlur , sibi pereun ., \ dum dicenlibus, si annucienl. Non enim abundare
. \,
pracsidiariis, quos ipsis tutandis darenl, el se faine
* ;
;
\ crucialum i r i , nisi vicinos depKedari liccret;

. " , aliud eniui nullum suppctere ad vitam tolerandam
, subsidium. Byzanlii vcrourbcm, quanlum poteranl, afQigcbant, el Cantaciizenus iutpcrulor ite ,
rum eodem redire parabal, cui Grales aiixiliuui,
\ sed nec magnum et ignavum adjungebat. Quar
, *
variis distractus cogiuiionibus, plenns crai du
, ^
bitaiionis, ecquid reformala Romunorurn poten .
la in Triballos redirel, an cum tam exiguo l i m i ! ,

(19) Vide Odyu. , queina Jmodum iractentur a
Polypbeino Ulvssis socii. Vide ciiam cMremum
ttTiiutu Mntii.
et, si plareliit, Ovid. xiv Metamorpli. .ib co loco, Quid mihi tune animi, elc.
Paulo bumaiiius fuisse babitos dicil, qnasi d.ceret,
tanlun) non etiam ab illia devorali tiint, quod sociis Ulyssis facicbat 11Iiid monslrum borrendum,
infonne, ingeus. Vtscerlbtts etiim iiieeroruni, ei
sanfuino alro vctcebalnr.
1
JOANNIS CANTACUZENI
doruni numero toli sc im|.erio objectaret. Sed t! ; -

pracipua quam sentiebal difflcultas rat, quod ; .
absumpla jain, quam domo altulerat pecunia, in , *
tam mullos, quos ducebat (omnes eirim ejus iin- ^
pcnsa vixerant, ad duos annos quibus Romano- , * \ ,
tnrai pulei finibus exsularant), el honoris cauxa
,
5 4 4 ettam i n Tribatlorum duces, quid ageret \ . \ , ;
non videbat, si per hosiium loca Didymotbicum
;, 2
peiere non ticeret. Nec enim inde dabalur affe- ,
rendam curare pecuniam, nec a Triballis foenori ,
eumere: quorum pars omnimodis servirent,
pars et in summa pauperiate viverent, et si .
egerent, muiuum dare nollent, quod im* , ,
peratoreni majoribus semper cumulari miseriis ae
,

picercnt, metuereutque, ne in ipso iiinere penitus
,
inierirel. Quocirca curis gravissimis jaclabatur, ^ \ ' , inopiam el inevitabile periculum repuians, quae , ;
se, et suos oppressura eesenl. Yerumiamen milli ,
se apericns, Deuin solum precabatur, qui hujus- $,
niodi rebus flnera dare polis est. Ecce auiem qui- .
dam Arbenus noroine, Clcreno, antea Roiuanis ,
subjccto oppido, oriuodus, accedii, palriaque tut , , &
erga imperatorem benevoleniiam rememorans, n i - '
bilo ininuset se aiebal velle illi inservire, eique , ,
prodesse quantum maxime poaset. Nec mirandum, \ ^*
si lam daro genere prognaio, tam admirabili et , \ )
magno viro, ipse homo abjectus, et perobscurus \ * ]
openi promitleret: tiquideiii, ct mus aliquando, ut ,
esset in fabulis (20), leonem roultis, durisque ' \
Wnculis liberasset. Suadebal igitur , ut quoniaib Q , \ \ .
a Grale raissus esset, ut cum Berrhoeolis de urbe , ,
Iradenda ageret, et muhis promissis eo ioducerel, . $
ai vellei ipee eiiam amicis acriberet, et per illos
" ;,
caeteris quoque persuaderet, uti st in tirbcui re ,
cipcrcnt: quaeampla ei populosa, ei praesidio mili- , \
tari, rebusque oainibus iirma et munila, in prav \ ,
sentibus malii non raediocri eolatio esse queai. '
Se enim quamvis Gralt subjectum, male Berrboeam
6
aliasque occidentales urbes ipsuiu quam Cra- \ , \ *lcm doimnum agnoscere, cui nolentes pariiuras , , ! *
s i n l , cum contra in eum propcndeaul. Ha?c au- , , ^
diens iniperalor, gaudio exsiluit, c l a lot sollici- \ . fa'
ludinibus respiravil, divinuui Nuuien se respe
, , ^|5
xisse el homincra inslinclu suo coucilasse ralus
\ ,
T
Quajrebat auleui, num primarioe nosset.eiad quos

scribendum hortarctur. affirmanic, se onmea
nosse, ei optimos quosque nominanie, ci impcrator ui probc consulenli obsequens, sine mora scripsil. Suasit praeierea Arbenus, Cralem quoque , si
. possit, eo permoveai, ut sibi eam cedai, apeiieque
causam ejus apud Rerrhoeotas agat. lloc namque
imperalori fore uiilissiinum, et congreaeum
buiic fcibi periculum nulluni crealuruin, si urba ei
^
xa\ ,
\ ;, \ *
, ^
\ , \ ^ ;
, ' h
.
,
^ * , :
^
Jacobi Pontani not.

(20) Ha3C labola, t arbitror, IICC apud 8 0 pum, na: apud G. briam, ulluinve alium mytboarac^tfi re^*'ui . Est umen ad doceadum ido*
ux\ *85 "% ** , i bomities polentes aliqnando
parvarum rei um , ct bominuni miniroe poteo^J*

auxilio cgere. Quid enim mure abjeciius, urtaadius? qiid lconc obilitis, roboslius?
1041
HISTORIARUM LIBRR IIT.
1042
, 6 . 86 adjunxerit. Araplectens consilium imperator sta

lim ad Cralem adit, num 5 4 5 Arbenum Ber, \ , \
rhoeam millere rclit percunctalor. Quo aiente V o ,
lebam et ipse ad eos scribere, inquil, eosque
, \
orare, uti me in urbem admiiterent. Sed mecum
.
repetens, quo pacto legatum meum Pherat ante
. ^ \
traclaverini,- quem contrucidarunt, coepto desliti,
, ,
, - Jimuique ne alium in simile malum conjicerem.
Hortabatar ilaque Gralero, ut ipse potiue pro
, ) , 86 scriberet, et niliilo minus Arbeno manda, \ . " ret, n\ is amborom Inter se foedera sancita palam
\
indicaret, et ipsi etiam voluptati futurum , si ad
\
Cantacuzetium se aggregarinl. Crales eo diclanie.
,
quassibi commodas duceret, exarari lillcras per\
misit, Arbenoque praecepit, pro iniperalore
, .
u d
, \ ,
P
Berrhoeotas disaereret, illosque doceret, Cra
Iem a r b i l r a r i , nibil inleresse, ad ipeum, an ad
,
illum se conferrent. Sic illis commenlum ex ani". , ,
mi senlenlia processil. Arbenus Berrhoeam ingres \ \
8U8, Cralis lkteras in conventu recitandaa exbi.
bei etaliasimperatoris occulte per ejus fautoree
, spargil. Berrboeotae et antea ab imperatore mini ,
me alieui, optbnales q u e ac vulgus et tunc a T r i .
ballis pressi (crebro enim, conlinenterque eos in - \
cursabant, el agram populationibus infesium red
debant), et intelligentes praeterea/ nihil proplus
, \ ; \ \
esse, quam ut Triballorum jugum, quamvis nolen . ,
tes perferant: ad baec ab opliraatibus inapulsi (prae ,
ler paucos, eiquidem omnes imperatori adbsere . "
^; , \ ^ bani), ei reditum decernont: illicoque legatoe,
de primoribus quidcm Alteroperem, do plebe AI .
bluiam, de ordine clericorum Syruro deligunt, ac
.
; . " pereoe rogant uti ad se approperel. Legali anti, - quam civitalis in illum benevolenliam exponunt ei
' , \ - eam inter boec arma . civilia animi pependisse
ejusque adventum exoptasse, cui se dedere, et ad
. ^ \
bellum adjumento esse percupierint. Quoniam au ,
, \ tem soorum prodilione in bxc infortunia incidis, set, et exsul ad Tribailos abitsset, cogitasse siatim
, \ a prtncipio ad urbem suam illum accersere, 9cd
, \ , timore, ne ob id H I calamilatem miserabiliorem de , volverelur, Crale propter invidiam, et occupaiam
\ , civitatem insidias ei instructuro, bacienus qtiievisse. Nunc, quia occasio vencrit, et Crales id
,
- Pprobare videatur, venire ipsos, ut eum mullo
cum gaudio, laeliiiaque accipiant. Proinde nioveat
, , ,
, ^ ab 86 moraa, neve in aliud lempus differai, ne
; , \ quis casus rem totaiu disturbet alque everlat.
Imperalor civilali de hac erga se 546 voluntale,
^ , .
\ , et separalim legatis de ipsorum erga se, siudio
, bonoriflce graiias agil, Craliifiie sunimam legaiio ' , nis renuntial: qui admiraius, non etiain B e r , rhoeam, ut reliquas urbes, verba de imperalore
fieri veiuisse, ipse quoque rem ad cxitum dedu* , \
cendam j^dicavil. Helena vero conjux mire solli, \ .
eiia, imperalorem admonere, ne opportunitaii
\
deossel, sed omnibus postpositis, Berrboeam sui
, \ ; ,
Didymolicbam
juris facere aoluin conteuderet.
rcdirc, essc id quidem necessarium : verumlamen
,
a
1043
JOANNIS CATRTACUZfcNI
1044
Berrboeam , qux miilluro bello conducltrra t i t , , * fcottfl

obtinere, baud m
profatitram : euadebatqee .
iie xerciluiD ad sequendum ee eomparamem "ex , ,
speclarel, sed assumptU Germania, qurt Graies, oi .
ipsa darent, semper ad expeditioncm paratis (qnod

ineriiorii easeiii) , una cum propriis Berrbo&am
, \ ,
fcstinaret. Et &V quidem proroittis slantes eym
^
acceperint, et reliqui exercilue ope indigueril,
posiea jam inslruciinn, paralumque venlumm
,
esse. Sin immulaii eum rejecerint, reverstim, pa- , ) laiis cuui copiis u i i , el cum eis redilura pericii . ,
lari possc. llaec imperalorem Gralis uxor admone
bat, ipsaqui^mercenarios suos Lalinos suppedila bat ei virum idein ut faceret permovebat.
, ^ .
\ , \
^ , . ?* ^ ,
^, '*\ ; , , ;
, ^ ^ . R i v ,
', . fil ,
*$ .
' '^ , \ , xa\
&^^.
CAPUT L V I U .
Imperatorem Berrhceense* Imti acciptwit. Theualenkam invadil, qua occupanda per %$lottatt -poputu*
Imptdilur.Crdlis perfidia, qui el Jhessatoniceiuem prafeclum in tmperatorem exsiimulat. Germanl eum
iU$er4re fitf/uhl, qnibits obsequtris Betrhceam redtt, Naves plurimte Thessalonicam appeltuntur Propter
exuttdgiHem Axhint hnperattt jfliqltur. Ttlbdltoriim dotns. Ex contuttatione decernitur tentandumjratuiium* Filii duo imptratorit commendaMtur.
Tlnjterator Gralt dte amicilia, ejusque conjugt, C
|um de illa , tom de solliciludine erga se graliis
aniple aclis, cum mercenariis e l Bomanis euis
Befrbtearti VCniens, poriis aperlis bilariler excepluseet, obtulerunlque se cives ad mililandum
guis slipendiis, desiderio quodam laudis et gloriai,
pfonlptissiiiie. 'Mdx item Servia ullro se dedidit,
tirbs ad confinia Tliessaliai posita, e l Plaiamon,
urbs tnarilima : oppidula praaierea non pauca, ut
Fclra, Sosqus, Startdola. linperalor cx deditis Urbibus pro lenipofi^ brevitale colleclis copiis non
mediocnbus, advocaloque nibildminus consobrino
Juinne Angelo cum equiuiti Tbessalico , Tbessalonirata se converlii, caslraque ad Gaiycum flu~
men 5 4 7
P
'
locavit; quod spcâret sui sludiosos inlroilum sibi, de quo jam
sccuni per inleriiunlios cgeranl, coufecluros; id
quod aliter evenii. Zclota; namque, et populu
euspicali non illum absquo colloquio cum quibus*
dam super urbe tradenda habilo adveaiare, diligentissime eam cusiodiebant, ut amici imperaloris,
furufn quae volebant agere nibil posscnt. Ergo
n cepllo Tbessaionitae ad bunc modum impediebalur. Ki!iilo's6c'iU3 unperalor, sê nou prorsus
atijecta.ln slaliTis manebai. Cralos poslqiSam BorÛ^.a alilsqoe oppidls recepiis, ipsuin jam sibimot
op6iii Terre posse aniiuadvcrlit, causa i;u I iiilorCcdtnle/fidem mulat: pralcriiaque neccssitud ne
n
r o c u
a l )
u r l ) e

, \ , \ \
,
', ^,
\
^
\ .
\, \
, , * \ * ,
, , , \
. ,
\ "*^
, ,
, \

^ ; , \
* .
\ ,
,
\ ' *
/
. ; ;
. ^
^ .
; \ Uifi : -fW-
40$
10i
HISTORIARUM LIBER HI.
,
, , ^
;,
,
,

, *
,
,
\ , , \
'
.
' , * \ , , *
* , vov , ,
.
, \
\ ,
.
.,
^.
>;, - ^
, ^, ^
, \
, .
- , ,
, - C
, ^ ,

\ ,

- ,
. ' , '
.
, ' ^

.
\ ^,
& {j ,

. ,
,
, , \
* ^ .
, ,
,
, \
' , \
, \ \
.
, , .
* , \
; >
.'.
#
jn amariludtoem cojivem, aeroet incesai, quod

eiiqi non retiouerit: coaaturque jaodia ojmubus
ejue poleniiam ever^re. Mercenarios eliam, celaio
oîo, eialus quibusdaia praetexlie raliooibus rev o c i i : ot Micbaelem Monoroaobum cooloetauium
Tbesaalomc lum pro&ctum iacitat, uli eum i n Yadat, neu pertimeecal, cnra prassertkn adkuc i u validus &it, ei ip&e iiii robur , ac nervmn u&ttilerii2(Laiino$ enim caiapbraclo* a se ul guos revo- catos), neu opes ilLius creaoere einat, sed atibuc
infirmum aggredialur. Misi eniin eum prauruncaverini quodaavroodo, aed ae aalvoe ease contenii
fueriai, breviwimo iniervaUo magnis aucUim v i ribus 08 oppresearuro. Monoroacbua ei Tbeoealoniceasee ha3C audie&tes, qpinaftlesque Gralem iina
imperatorem invasunim, num ad prelium exeundum eeset, consultalioni permtituut. Gennani
mandaia Cralis accipientes. ineignie illum makvoleniie, levilatisque condeainant; alqe ad imperatovem accedenles, quid ipsis imperalum su narxajit , roganl ne angatur, aed adversus ipauin
Cralcjn eiia-u, adorialur, pro ipso dimicaiuroa
conftd.aU lloc eoini skbi paUiuin esse, imperatores defendere: ,et si fecerint, I K W male apud gentom 8uam audiiuros. Si eaim ab eo qui siipendia
nianerai, iikquiebanU alierum quenipiara dorai ae<
cure aedealeni adjuvaro ac dafandere jussi eeseuius, facile ad ejus iraperiuin de8isiereinus: ab
ao .aulem qui exerciiura ducat, et ad pugnam
a c i e s
dispoeaerit deQcei;e, a noatris moribus a!>

borret, cum sit maoiieeu prodiiio: ut proinde
nihU ex omnibaa miuus coinmiasuri eimns, quandoquidem non aliud nobis foediorem dedeooris noiam inusaerit. 5 4 S Q
i u e i ^ n e c le hic
deeeremua, ut ille Juasil: sed cum te donii in luto
consiiiuerimus, recedemaa. Addeba.nl, ne proeras^
linaret, sed Berrhoeam priroo quoque lempore
redirel; jam enim aalia liquere, Gralem arma cogitare. lmperaior eos de egregia in ee bamanitate,
morumque ingeouilale collaudans, qoo suadebani
redii, propier Gralia mobiliuiem nibil eorum exaecatus qua? sutuerat. Qui erant Thessalonic.e
milites, ut imperatorem receseiese acceperum,
foras se ducentes, recedenteui ineecuti sunt, impressionem, ut apparebat, faciuri. Ca?ierum ciere
pugnam non audebanuEodeni die ab araicis Thessalenica gcripium est, eadem lace Apocbauchum
septaaginta Homanorum, e l Peraicis subsidiariis
duabus ei iriginla navibus Tbes&alonicam appuHsse: Byzaniios i l e m , Tbracas et Macodonas
equiles non multo post venluros cxspeciari. linpeperator ainicos de nunlio laudavit, c i ad Axium
flumen appropiuquans, q\iod ex largissimis imbribus restagnaret, iransilum fruslra lenlavil. Quod
illi grave ac moleslum accidit. Naia praiierire fluvium per provinciam Gralis labeulein, non niodicam suspicionem dabat, quasi hostilcs cum ea
inimicilias gereret, pra3sertim cum eiiam propc
alicubi castra buberct, et delitcrc in 'entoriis,
U ( k 1
Irt^
JOANNIS CANTACUZKNI
1018
oaqne dom aqtue subsedissent, id vero ne ipsts \ obeeset, verebalur. Timebat enim ne, qttod erat ;
,
probabile, cnm ex Tbracia , et Ifadedonia fquilatns longe major suo, et ex triremibos gravis e l , * ;
levis armaltira, et aocti Persae supervenisaent, , , *
ipse lantam paucitalem adverea acte Hlis opponere , \
,
non poeeel. Sed casos quidara alius perturbationem
graviorem attulit. Nara versus ulteriorera ripam ,
Triballorum globut se ferens, ad imperatorem \
mittit: aocia arma spondet, i i contra Tbessaloni- ,
censes imminentes eorom aoxiKo indigeat. Atqiti , \ \
nihil aequum cudebaat; sed sive a Crale elam sub- , \
roissi, sive per se despoia? sui mentetn eonjeetan- ; tes (beltaoi scilieei imperaiori cogitare) eo aniroo . .
. *
venietam, ot conserta jam pogna, vietrici parti
se adjungereut. victamque diriperenl: qtiod impe* , ,
ralort peracerbom videbatur, si tn ipso certamine !
ad Romanos simul et Triballos atrinque coneli- ; ;.
lulos aliendere cogeretttr. VeromUmen difftcuV- * * '
tate isia, <H anxia cura quid ageret distraclo, v i - , *
. auni ibi !>49 nociem agere. Proeeres aulem, eft ,
Angehioi eonsobrinom, prxlerea Mailbamm ct Ma- JJaadttf , ^ntielem filios cogene (qui quanquam juvenilibus , ,
aunis nondiim exactis, intelligentia, e l consitio ,
proptdr ingenii magnitudinem, virietisqne indolero , *
cedebant nemini. Prauerea quod eom patre die ' \
jain niiltiaverant, non eolum erant bello egregii, ,
iiibilque magnanimitalis, forlitudinis, et in rebue \
, .
arduis toleranttae a ee desiderari paiiebanltir : sfd
1
etiain ad recta perspicienda, eademqne periculo- C , \ ,

\
eis temporibtK perficienda expedill, et ad alioe
,
consilio juvandos erant idonei. Hinc ct patcr in
delilierationlbtis gravioribus, maximeque seriis \ ,
torum senierrtias audiebai, easque ettpentimero , , aeqncbalur: non quod iis gralificaretur, ncqoe , ' \
\ ,
eniiri id rermn necessfaas siuebal, se-l qnod ila in
f riiuis condticere cxislunaret); cum bis ilaque, el \ \ \ ; \
reliqais^deliberaiione in muliam nociero producta \
visinn primum imperatori, deinde aliis omnibus , 2 , non iliio manendum ct periculnm niinos majori
, * \ ^
anirferendum, aditoque Axio flumine iransilum

cxploranduro : repulando, prseslare utique rursum
in Triballoe (qtios forailan tuodo aliquo propulsare , \ ' ;,
poleruni) quaro Bomanos et socios eorum bar- baroe inoidere. Haec igittir illi sentiebant.
. ' ' , *1
^ , , ;
, , ; &
, , xd
, ' . &>
*> ,
1 1
CAP13T L1X.
Rusticui imperatori intidiqp Triballorum delegit, cujut indicio flnmen vado transeunt. Btrrhceam veniunt,
ubi Cermani congiarium acciphnt. Intidiatores ad Cratem defervntur. Dueesei ad $uppHicium dednnttr.
quibut, ignoscit. Apocauclius Cralem tit imperatorem incendU. Ejutdem simuiatio el imperatoru regpontum acre, atque ex parte ironitum. Cum ex tribus unum ei faciendnm i t l , demonitrat nuwm
profuturum. Periculum ejusdem elegiqili (abella declaral. Si6i // tria fueilia ostendit ei ejus imbclu*m>
ut tupra irrideL
Ad Ubcrnaculuiti aulem acredciw quidam natua
vico Gaurobo trans Axium, e regionc loci, ubi
" : ^ ** *
. ;, rplW'
10
IJISTORIARUM L I B E R III.
1050
\ , pernoclabanl ^ d quem Ticum eliam Triballi ma6 ,

nebatit, rogabat, u l avlbi imperatoris conveniondi
, . \ copia fierei, de re necessaria com eo eoMoetttaro.
,
Ad quem introduetus, primwro qttidem aatiqui
; . cujusdam beneficii graliam se illi debere conftle - l u r . Post indirat, Tribaliorum roaiuim Bozice, et
, *- Stephano dacibos, ex pediiiBus ei e<)uilibvs con*
_, , stanlem, missam a Crale, ut ioaperaiori Bocerent,
, quantum possent. Ipsos autem atc esse paraio*,
. \ , nl si imperatoris coborles actuariis miftolie ad
/
trajiciendum utereniur, 550
Q * prbni transie, \- rint, eos adorti inlerficiaul : dcinde alios transilu
; arcentes nullo pranerea malo afiiciant: imperato, * rcm cum reliquis superalu jain facilem, levi opera
, ab exercilu Tbessalonica aflfuluro coneUuoi i r i .
^ ' Triballos ilaque islo modo inbidias instiiuiaee aie. , b a l ; ae vero scire, quod mulli neseiant, qoa tfu * vius vado iransiri commode queat. Id vaAum se
, graiia? rcferenda? demonstraturum. Laudat bomi6 ; * nem iaiperalor, et merito responsurum prouiiuiu
. ; Ubi diluxit, caslria egressi, juxla fluminis ripam,
, , qua vir ille ducebat , incedunt. Pariler Triballi e
\ , regione vicissim ad flumeu gradiuntur. Ubi ad
, Iransilum e&l perventum, Triballi traus fluvium
. ad probibendum se inslruebant, el lela proeul apar \ * gebant. At imperator cum fortissimis audaci i a i *\ ,
pctu, couleraplisqae corporibus, Triballis jaculan * libus, quantuuique poterant probibenlibua, tran* ^ . ,
>U : quos hostes nec ad punctum lemporis susli,
, \ -
, \ ,

* \ '
. ,
, .

. ,
. "
,
^ ,

.
\
; \ ;, \ , ^
.
^|& ,
, .
> \
. \ ^ ,
, \
, , * \
;
& ; ,
, 5(, \
; ,
nenies, in fugam se omoibus nervis tradideruol.

Iraperalor, insidiarum ignoratione eimuiala, nec
insequi suos, nec occidere fugientes siaeual, quoi!
nullam Crali armorum occasionem dare vellel. R e liquxim agnien paulatim, et nullo cum damiio
transibat. Tum im|>erator indicem vadi bonorifice
remuneralua, Berrboeam ae relulit, ob suam inilitumque salutem Deo gralias agens: perieulo eniin,
si unquam aliaa, proximi fuerant. Eodem die
eiiam e Tbracia et Macedonia conscripli, simul
cum dassiarus utriusque armaturae, el Persis auxiliariia ad Axium adveuiuni, imperalorem aggressuri. Quem Ouiaine transito Berrboearo reversum
audienies, Tbessalonicam mcesli, quod serius affuissent, retrorsum abierunt. Imperator tum a Deo
se non negligi, manifeslius cognovit, et Berrlioeai
Germano8 pro eorum 1n se benevolentia congiario donatos, ad Cralem dimisil : qui<|ue Axiuni
Iransituris obslitissent, eos pro injuriis fcedcrisque
inter ambos sanciti violatoribus detulit. Crales
nondum aperte beilom capessens, imperatoremque
aliquo officio sibi obligarc volens, quaodoqiiidein
insidiae, quibus illuro perdere moliebatur, noit
processerant, Bozicen, ei Siepbaouin duces p<Bnas improbilatis, quod niniirum se ncscienle cum
amico suo belium gererent, luituros ad eum trans*
m i s i l , permiltens ut quatn liberet supplicii sen
leoliain in cos pronunliarei; non enlm poeae, nial
justum pronuntiarc. 551 Q">bus imperaior scolus
cxprobrauS) qnod ncfaria, c l Cralis crga se auiici9
1051
JOANNIS CANTACUZENI
1062
tia indigna perpetrasseni, veniam dedit, atqae ita

badabili faclo mtssos fecit. Apocauchus magnus
Uux, ubi pugna frustraius est, et Berrbcsam imperaiorein infeslus eequi non potuit, Gralem multa
luimera parlim dando, parlim pollicendo adversus
cum vrritare, jam sua sponte eo tncitatum studuit:
cum iniorim Synadenum quemdam nomine, ad
imperalorem legaret, tremendoque sacramento
coiittrmarei, nnllam se ejus odium concepUse, nec
ferre ilii pemiciem, nec velle istuc, nec ullo modo
quffirere : sed quodam impetu, atque aBstu rerum
simnl se ad hoc belkim abreptum esse. Quia vero
nunc is slatus sit, cupere nosse, quid de se ipse
constitual, aut qao se convertere decreverit. Imperator 'bemmis impudcnliam obstupescens, gic
, "
* \ &1
' ,
.
,^ \ . \
,
, \ , .
; , \
, \
, , ,
, > ,
;
, , ; ;
, ;
, -
respondii : Juramentis, prsefecte cubictili, velle fi-B

dein faere re qualibet, non est hujus temporis.
F u i t , qnando ego tui cirpidissimus, serraonibus
tuie tam injurali, qnani jurali iidens, gladium in
memet itnprudens exacui, iuagnoque 11 adjumento
ac praesidio fui, qui aliquando polenlia sua conlra
oplime de se meritum abusurus eral. Qnanquam el
jam luni non semel, sed bis ler pejerasse, et pericuia ei arciiiteclari deprebensus es, qui solo
aspeclu neqtiiitam tuam digne ulcisci poluisset. Ex
qiie auiem tetupus nactus opportunum, omnino et
Doi liinorem, et hominum revereutiam abjecisti,
muitwqnc emerrlitis in me criminibus boc bellum
cemtnovisii, unde haclenus tot calamitales exslile-
, , , \
.
,
.
; ,
\ ; 5
, , .
, . 1
* 1*, \ ' ;
, \ , ' , 0
Pttiit, et plures gravioresqne, ul video, exsistenl, \ *

; -.;, , \ ^ \ \;
uon est quod lani frequenter, quam mendacium,
..... *
...
. .
V
\ - .
; \ ;
alque perjurium usurpaveris : qtiibus prudenliorcs
liain in crrorem induxisti mullos, et pcrauasione
) lal<a dtilusisti, ut deeeria verilale tii>i ausculta. ' \
rent : qtiibus ui ei lua pervcrMiate* ct illorum
vecordia dignissimum fuit, bonam profeclo mer- ^ , \ )
\
ccdem tribuisti. Jam quod dicis, nou odio in me
, \
aliquo, nec utmale sit mlbi, aut ut vilam, si fleri
\ , ,
possit, amhtam, teomnia cogilare et facere, nescio
, \ :, x*l
iium taittosiupore oppressussis, ut post tot tamque
^videnlia argumenla, quibusmibi boslisdeterriinus , \
;
apparuisii, te moderaium quemdam hominem, ac
ftiuem existimes : an ila vcteraiorie egi-se, et sic , \ ; xa\
*/'*>
fjoininum oculo fascinasse, ul lain multa et \dm
_ ....
... ^
in>ignia scelera tua omnes lalere credas. Veruui 0 ; \, 1

, \ ; , \-
;, ' ;
; , ;
, *
;, \

\ ,
, \ -
^>ro istis aliud iribunal nos manet, 5 5 2 d jutiei

intcgerrimus ac lerribilis, et lestes angeli, onania
inorlalium facla perspicientes (21), eisi inille pan r i i l u s , aul peripetasmaiis, autcaligine lenebrosa,
aui densa nebula circmnieganlur : coram quibus
(\e muiuis dclictis et offcnsis judicium subibimus.
Iii arte vero lua impcraloria, sane admirabili. illud
riJiculuin, quod prseiorilis uuiversis, etiam oliin
Jacobi Pontani noUB.

^) Saepius in Sciiptura divina angeli tesies
angelorum psallam tibi. Milto locos alios. Sfd 1
riiaiutii*. Luciexi! : Qui me tmfessvs fuetU eoram aiigidi onmia iuorialiuin facla perspicianl, coguaja
honiinibn*, confitebor el ego eum coram ,angei%* Dei.
quidem non |er$pieiuiU : Deus si>lus ^
I Corintli. iv : Spectaculum (acti numus coram Deo,
ongelis cl Iwmiuibns. Psal. cxxwn : /a consvcclu
10
UISTORIARUM L15EB 111.
1051
. - 61j , lama notissimis belli ducibas, novam quamdam et

, oea\ ;, \ , \ eximiaro, tibiqoe eonvenientem rationem comnifnlus es, giia panro tabore vicloriarti de boslibus re , ; , - feras; quam si cognovissent S ipio Afrfcamis,
Pompeitis fttagnus , Sulla, e l qui prattcrea e du, ,
cibus Uomanis predicantur, non edeo semot drfa, '
. ligassenl : nec in rnagnU ac populosta genlibus
eubigendis, tot et tam periculosos labores exan-.
*$, \
tlaseent. Si enim hostium sensa ex ipsis lieebit tibi
* ,
\ \ ' - p^rcipere, et tu inviclns sempcr eris, et Romani
hnperii terminos ac majesiatem brevi lempore ad, '
mirabiliter proferes augebisque, queinadmodum
, \ et nunc facis videlicet. Oportebat igHur ad istanc
;, *\
, ' , ^ ftuliiliam tuam nee vcrbum respondere. Ego l a , ;,
tnen prtstinum tibi locum servans, et gratiflcans
\ . j omnibus, si ntrsum pro beneficio pares priori
bus gratias exspectare debeo, cogitationcs meas
, te non celabo. Equidem bello conlra me, nibil abs
, '
te fctudiosius expeti, nibil latiti abs te licri opinor.
\ ,
Cum porro iria sinl, quse facias, eorum nullum
;. "5
rationibus turs conducere statuo. Aut enini Byzan . thim reverit lter^se esl, atit manere Tbeasalonica?,
, , aut mecum armis deceriare. Enm igilur, qui tan \
lam peconias vlm impeaderit, qui tanta inflalus au , perbia U i n j i m n i l i t e r exsultarit, qui totum R o .
manum imperiam permiscueril atque conjuderil,
\ ] , iain prope ad bostes acceseisse: deinde prioris
. , jactanti velut oblilum, vacuis nianibus recessUsc,
. nec aspeclom sallem hostium pertulisse, idque
, - Q ducentem eterciUim frequcnlcni ac bellicosum, et
, . bostili multo numerosiorein, nibil hoc magis r i , \ dendttm; neque aliud nommi Romanorum tam
\ , ' ifmoimiiiosum Heri polest : quomm sempcr fuit
aupugnandum generosas, imperterritus et excelsua
, aniuius. Verura tibi tam egregio duci omnes slaiiin
, , illud Cbabriae Albouensium imperaloris occiucnt,
,
formidabiliorem esse cervorom exercitura duce
\ , \ leone, qoam leonum ccrvo duce (22). Sin apud
. , - Tbebsalonieam residere praeoptabis, primum qui, ' dem quid ex iata cotmnemoralione hicrifacias. non
, \ -\
iutelbgo. Accedit impensarum ingentium, ad lan; , \ ,
lani maltiindinem, eainque navaleiu alendam ne\ cessitas, 5 5 3 qu^m de publico ali oporlebil. Iietii
, eByzantio, o.i reliqaa Tbracia, coaiinemis, i u , - D quam, mililibu3 mercenariis ^ , nec
. , aliis, aed diutius a sedibus euis abfuerint, de
. " victu ppovtdendum e r i l : alioqui adversuin le, u i
ooft perdere volentem insurgent, aui certe si miiius
, , egerinl, deserto te abibunt, sacculoe inanea oslou . \ tanlea, e i egesiatem prae se ferentes. Nec istuc so lum, aed insuper Macedones et Thessalonicenara
^ /.
tinguli slipendia, et donativa flagitabunt, quae \t\
,
militem dislribucre Roniani principaius gubema ^ *
lorem uqimin cst. Ad Cralem insupcr contra me
> - ,
concitandum nniiiis muneribus ct pecuniis indigen
Jacobi Pontani noliB.

(22) Iloc diclo quantmii in virlute ducis siturn videalur, pncclarc osUiudilur. Leo fortitudinis,
tiiuidUalis syinbcluni sea bicroglyphicuiu.
CTTVUS
J0'5
JOANNIS CANTACUZEXI
lus: baud enim oppida, qnre iili dabis, sufficient.

Hnec omnia te intolligenlem (nisi prorsus deliras)
Tlies$a)onic&, cum prascrlim cgrcgium nihil feliciier gcsturus sis, diuiius mansurum non credo.
Superest proinde leriium, ut instruclus conlra me
vonias, jacta alea pro sumnia rerum dimicatiirus.
Quo qnid mihi oplalius jucundiusque accider i i , si tantununodo jnxta Berrboeam triduo subatiteris, donec el ipse comparalus ad conflictum
cnrrain? Nam si posi diom tcrlium casira tua
preliabundus non invasero. dedecus admtsissfe
iuerito judicabor, quod qui.iem mibi quovis deIrimento intolerabilius est : tartum, quod te ora
tum volo, tu ipse dticem le ad pngnam pneb e a , non alios discrimim exponcns, ipse ftxtra
10^6
, , , * *
, \ \
, . &
'
'. \
- ,
. ;
& , !
,
, \
.
, ' , \
. '
\, ' , certamen, ut qui ludos gymnicos inslituunt (23), 0 ,
\ > .
oiiosus epectator sedeas. Tu itaque hunc in modum iindiqtie urgcris ac premcrie , ei quod est
\ , : ; ,
in fabella tibi nsu venit, Aiunl eniin passcrcm
capliim aucupi dixisse, in faiis illi esse si se liga- \
\ , \
tum relinerel, mori filium; si libernm dimitterei,
interire uxorem; si per summam lemeritatem se ,
occiderel, ipsum continuo mone exsiingni Aucu- ,
. \ -'
pem ex omni parte difficullatem intuemem, aluini
dedisse gemiium et exsecralum diem i l l u m , quo ,
passerem cepisst, quippe qui singulares sibi ca!a- . milaies apporiassel. Hoc auiem pulo auctorem bu- ,
jus apologi docere votuisse , multos mortalcs ma- , , ,
\ ,
jora viribus euis audentes, per imprudentiam ad
incvilabiles nccessitales redigi; quod libi siiniliter Q ,
e simili vitio contigit. Mibi verocontra plane om* \ ,
nia bnec facilia el expedila sunt Sive enim By. ,
zaitlium redis, le eodeui sequar, sive Tbessaloni&e
, \ manes, niillum inde damnum faciamex inopia,cum
, ,
luililes mei domi degonies de annuis redilibus . * ,
vivant. 5 5 4 Q d ' ad manus niecura venire
l i b e l , nibil boc roibi gralius, aut expeiendum , ,
magis; inodo lu ipsc dux siiuul ventas. Tu ergo * , \
quid me facere mcdilarer inlerrogabas; cgo vero ; ! \ \ quae lc facere jusium, imo necessarium est (prauer .
bxc enim nibil aliud licebil facere) libi explicavi.
, . "
H;ec imperator ad Apocaucbi inicrrogationcro re , \ '
sppndit.
, ' ,
, \ , ^
, . \ ; \ \ ,
, . ,
\ , . \, . "
.
CAPUT-LX.
QutrrU e $uis optimatibus con$ilinm Apocauchuu Monomachus atsentatorcs reprehendit; Cavlacutennm
constaulia in rebus adversis commendat, et (elicilatem prwdicat, pacemque cum eo $uadet unut ft*
legato Byzanlium offert. Approbatur ejiu senlentia cceleru; Apocauchus *olut tepudiat.
,J
Hax u l Synadeno referentc magnus dux audivit, D
Jacobi Ponlani notso.

(25) Gymnicu* tudus, inquil Isidoru?, Etymol.
lib. x v m , cap. i 7 , e*t vetociiatis ac virium yloria.
Cuju$ locus gymnasium dicitur, tibi exercentur
aihletffy ei cursorum vclocitas tompiobalur,
cic.
Crotouialas pala?stra cl gymnico ceriawine ia

primis, ct supra alios valutsse, proditum est lilleris.
1057
HI3TOKIARUM L i B E R III.
,
XA\ . \
, \
,
. 01
, \
, ;
^ ,
.
\ ,
* .

, \
, \ -
, ,
\ ,
, , \ , \
,
,
, \
. '
\ \ \ '. ,
\ , .
,
, , , \
.
, ^ - Q
, , *
.
.
.
,
, . ,
, *

, , ' ,
>.. , D
,
*
,
108
perimque lulit, videns ipscmet quibus undiqoo

laqueis ac pericniis cinctus eeset. Nibilo miniw
honestissimis comiiutn suorum ronvocalie , e l
iniperatoris respon*o exposito, ununiqucmque
quid expeifire arbitrareiur, edisserere jussii.
Tum alii affirmare, etiam amequam Canlacuientis
i s u diceret, inter se quid nunc agendum foret,
qussiviase, ct aeque in re Um perplexa consilium
reperirc nullum potuiese. Tantas quippc copias, si
hic perduret, sine magno aumptu ali ncn possc :
ncc iis alendis ex-aerario pecuniarum aatis supp5dilatnrum. At Monomachus, magnus contoslaulus,
prndentia cxterit antecellens, et illtus menioriae
ducuro nulli poslponendtis, atque idcirco impeperaiori Andronico eximie charus, cuique urbes
eemper et excrcitue committebantur : Asseniari,
inquit, et in fraudera impellere, et aliud condituu
in pectore, aliud in lingua promptum babere,
gratiam priticipmn aucupantem , non sobmi
hominum parum ingenuorum ac liberalium, sed
rcbtis eiiain ipsis ptrniciosissimum es&e duco. Qui
ttiorbas (24) complnres Komanorutn imperatorea,
ac ducee inullis nec levibns malis implicuit: unde
cum iis quos in dilione ac polestale habebanl, se
ipsos quoque perdiderunt. Quoniam igitur lam
noxia est assentatio, oportet e l nos illa ,omis*a,
cUra velainentum quae nobis aliisque Romanii
oninibuscoiiducere putamus, in nedium proferre;
et si dicta nostra duriora minusque jucunda
fuerint, non diclis id neque voluntati dicemis, sed
ip*i rerum conditioni ascribere; nou elenim reruin
natura sermonem, 555 * naturam rerum sermo
necassario imttaiur (25). Nam si ad voluptalcm
orationis eiiam res inimutare et accoroniodare
ficeret, nibil esset insipienlius quam nolle bac
ratione consulere. Atqui videmus, qui se bac
euavilaie passi sunt deliniri, eam non quavis
poeaa sed ipso interilu expiare. Bello igitur boe
civili exorto, Canlacuzenus cum non mediocri
potemia huc stalim a principio veniebat, quam
omnes nos nec inlucri susiinebamus. Gynaccocastri
auieui cum a suis desertus, lali xruinna fatigarctur, quae eliam longe palientissimum de graau
merito dejecisset, illc infractus et immulabitii
cum reliquiis inTriballos ordinaloagmine di&cessit,
perinde ac 8i nibil novi accidissel : nobis poat
laotam perlurbationem, et secessionem railitum a
tergo enixe instantibus ac tumultuaiilibus. Jam
vero apud Triballos sic orones sibi devinxit, lan-
Jacobi Ponlani n o t .
(24) Animi vitia , pravilaies et consueiudinei
parum bonas ac laudabiles, latinitalis auciores
to< anl nrorboi, iniilali Grcos videlit ei : el animum bU affecium, aegroure dicuat, el ggiOlum
animum. Proinde ctiam medicinam aniuii, et
ctirari aninium. Pro niultis unus lcilis bufliciat
Cicero, ujus bsec gant verba Tusculan. 2 : Quid
qui pecunia cupiditale, qui naUÛHim Ukidiae feruMur, quuxumqut iia fwfwrbantut animi, ui nn
mullum abiint ab itnanta, quod ituipientibus omnl-
bus contingil: hii nullane e$t adhibema curatio f

utrum quod minus noceanl animi wgrotatioues
quam eotpon% an quod corpora euran possint, RItorum nulla medicina tii ? Al et morbi ptrmcioiiores pluresque sunl animi.quam corporis, etc.
(15) Verba euiil signa el noia; rcruai, nou autom
ressigna etnotae verborum. res >erbis priorea
sunt. liaque seniicaduiu ei loqucndom ul reriâ
natara fort,.
%
1059
JOANKIS
taque bencvoieiitia principes enm coluwruut, u l , , \ \

DOii peregriiuis et calamilosus. ad eos conftigisie,
. \ ted priucipalus illi tauquam paterna tKnrcdiiaa
deberi viderelur orane&que ut ipsi despola? oblein- * , ,
perarent, t*i ejus causa nibil non facerenl. Quod \
, ;
vel inde patet. Nam cum m>s legatos eo fOBiet
iierumquc misisscuius, mulii&que oppidia ceder* , '
veilemua, si illuiu e medio suaiulis&eBl peliliooest
, , \
rcpudiarunl ; et veiut de couipaclo saluleei j*a
. . principalui suu dilalando praetulerunt. Nuper a
\ ,
Bcjrboeoiis receptus, brevi tempore adio crevit,
ut, nisi lu opporluiii&sime nobis affiaieees -
que felicilatis ejus repre&sisses, wullarum urbiuo , '
domiuus usque bodie evasisset. Naoi occidenlalea
. oiiineaei diligcuter pareul, et jam quoqae Tbesisalia, ei circuro Berrboeam oppidula aiquc casiella ^ , 0. , ;
ei se subdiderunt. Quod si lu coactus dUceaaeris , '
, \ ,
(dtfuculias eniua sumpluaria le diu admodum
. .
maitere non sinetj, Acarnauia ei alia cootinena
nullc labare accedenl. Naiu el prideiu adventuiD * xat
iU us miro in eum affeciu cxspcclanl, quod ipsa , :
^ , * '
diuiiut apud eos babilaado cerlo coiuperi. Sive
' ,
igilur in Ganlacuzeni, non in Triballi fidem ac
, ,
dUiooem seso couluUrint (alterura eiiim horuia

uporicbii), juris illius iaclae, rursus in Romana
iuiperio uumerabautur : sive Crales eaa domuerit, ., \
, ' ittiparlem niaxiuiam Romanus principatus ae ipso
.
uiinor e r i i . Auamen eliamsi isluc fial , quod
, \ ; * &opiiniuin apparel, gravissinio nostro incammoda
t
ttet. Jam enim arapliftcau potontia , inaguas inde

jopias ducens, 5 5 6
solum brevi Macedouiam
lenebit, sed cliaro formido, neel noa borribililet iuvadau Gompluree enim, qui nuuc in Augustam vulenlur propeitdere, ad Ulum deftcient, cqi exerciLu^
pene tolus, el fortissimi quique Romaoerum addiclissimi suul, quod necnos laiei. Quac perpendeoda
et non exspectaia necesailate, cum eo de pace agcnduni belloque linern imponendum senlio. Nunc siquidem rebus adbuc uiroqne "versum inciloamibua, et
quid fuiurum s i i , ulrisque nescioniibua, nnlionegotio ilcctetur : quanquam el anlc boc tempus, ut accq>i, suopte impuJsu a pace non abborruii. Quod si
virium acccssione corroboratus , omnino bello se
poliorem fulurum speraverit, limco nc lunc pace
desideranda fruslra laboremus, el cum nobisiucl- D
ipsis, luni Roiuaiiis caeleris cladeai non niediocrem
iuvexihse judiccmur. Scu enim nos vincal, i d ,
omnibus jaiu ad eun adjuuciis, prxler dedectis
eîam vulgarc periculum babcbil: acu armis
resisUnius, urbes ab utrisqnc obse^sa^ graviler
affliciabuiilur , in scrvitiiiiiu redaclai teiiivel ,
ulliraieque cuniulalai miscriis, c l lloinanum imperium ipsum in se corru< t, aique ab islo iafrugifero die&idio peauiadabiiur. & U^que ab Uaperairioe, patriarcha el abis, in quorum auctoriiaie tola esi respublica, sic babes imperipm, ut
ralionem nou reposcaris, et quas aeneeas ulilia
licet tibi siaiucre, legalioaem ad eum de pace
securas milte ; nam el ii*perairici, et reliqois
c
* * ' ,

'
, "
-. ,
\, **. ,
,
. \
, *
\
, ,
' . ,

\ , \ .
,
, :
^ \ , , ^
\ . " , ^:0 ,
, ,
;
. * )
, ,
,
,
' , \ ^, *\ , *\
, ' , *.-
1061
HISTORIABUM LIEfEtt II.
' .
, ,
^
* ;
, ; \
;,, "
\ - \ - , \
.
,
; * \ ,
,
,
.
*
MT
eommuniter nulla re meftas ulilitisquc consaUieris
apnd co8 oflendtre uon vt*, qia quo aitimo

ad pacem sint ignoras, al milii, amabo, unm
trirem^m- indulge, utcum Byzantium excurrcro, ct
qaod in rem wcl perfeuascro, paucis diebus eoruai
calcalam reporiane, reverlar. Moaomacbus ad
bunc modiwi), el cum KberUie locuttis e s i ; erat
enim propter merum tnlegritatein veneralioui
omnibus. Et alii qaidem consUiom laudabant,
ibanlqtte pedibu* in ejoa sententiam; pacia aulem
oomplectendae aot aversand arbitriuia magnii
duci deferebanl. Qiii dunlaxal abnulans (qui moa
es4 orationcra alicujos ropelteBtiom), et nibtt
addens preler batc verba, Et qti landem pax cuin
Gantaetiftene ? coavenutm solvii, uec quidquam
, tracundiua, aut centuaieliesius in Monomacham
, 6- jeeit, ul in alios olebal^ n quis snper re bujuste^ \ * raodi menlioneoi apud ae tittttlisset.
, . ,
, \, ; , \, *
& , , ,
, \ .
557
CAPUT LXI.
Apotauchu* Cralem ad arma tollicitat. Crales dolose obtide* Berrhceilis petil. Imperatorem ad coniultaiionem in*idiou cvocat, et quomodo ab eo fit delusus. Laus divince providctilice erga imperatorem.
Apocauchui Berrhceota$ ad defectionem hortatur, cui aatleatissime rescribunt, euntque cgntemnunt et in
ftde imperatoru permanturot osiendunl. Miraculum d* imperatore sagitlario , etiam Urlium.
PetU veniam sagittariug. Aguntur Dee gratiat.
,
Ad Grafem porro oratore* mrssitans, ingentem
\ ., C que pecuniam partim daiis, partim pollicens, eurn
ad beHom adversua Ganiacuxenum palam suici? ,
. pfendum inflainmat. Cralcs primum Berrboeam lc / ^ , gatos miitens, filios optimatnra obsides poslulai,
simulans, se curare seduio ne quid imperaiori ab
* , .
tpsis instdiarom strneretor, cum revera Berrhoeo , ' , '
taa ei inimicos, et infeslos reddere studeret ut
^ ,
Hlis mereretur, qoandoquidem eorum , \ qui male
dem filios ad privatain ulilitatem suam Triballisr
pos .
tradi nibil pensi baberet. Imperatore obsides d i
, \ \ serte recusante, gratiasque de bcnevola solliciiudine sui amplas agente, jubenteque confidere, nibil
, ^ I,
sibi a Berrhoeotis oriturom incommodi, quibua
,
omnibus peritide cbarissimus esset, aliam insiai
$ ,
viam. Imperatorem, velut de quibusdam magni
, , \ , D m e n t i cum eo disquistlurus, ad se in propin
qoum accersit. Dicebat enim, Poeonae res novas
. molitos, inde se magnopere lurbari. Quare neces; ,
sarium duxisse, cum eo consullare; nemini enim
. ' plus fidere, el propler eam qua ipsum proscqua ,
tur benevoleniiam, et propter eximiam in hoc ge , \
nere prudenliam, exercilationemque vSdendi et
\ ', &
eligendi quod in .lalibus negotfis expediat. Caele . ,
rum amici clani deleclis ejus insidiis (cogiuverat
*
enim Hlum capere, si posset) ut pro nialevolo bo , minem caveret, admonebant. hnperalor, ne causa
et origo belli ullo modo a se profecia vkleatur,
. ;
ignorantiam omnium simulando, Hanoelem junio , rem filium, ei Angelum consobrlnum millit, per. ,
qae eos signiflcat, se urbem deduione adbuc re^
\ , ; ^
m 0
1063
JOANNIS CANTACUZENl
1064
nondom confirmatis "tivimn erga se afy * %\

siuiliis relinquere posse, praesertim cum hostes
. " ,
vtcint sint, ei obsidio limeaWir. MiUere autera
. TVrfiltum, et coiteobrinum, u l nbi per eos resciverii,
de quibae suum expetat eoasiliuin, seatciitiaai Uli , , '
utiliauniam proterat. toales, quoniam qai<f in con- *
. "' ixi\
sulialione poaeret, non habebat (boc enim ieg ,
tneftuiai, ct invutacrum quoddam tanlaminodo
, însMiaram ent), 5 5 8
aliie nonnullis, prioribus
nequaquam consentaneis collocuius, domum eos , \
,
reniiltit. Breve iiUercee it epalium, c u , qrtod i n . " ,
sidiis nibil prouiovissei, persona abjecia taauifealum illi bellum denuntiat. Missis nattique legalis, , ,
*
paeefn et faedu* reacindii : Augusta?, se, si quid
,
poaeet, opem U i u r a m ; ipee, quid sibt cocduceret,
apad atiiimim cogiuret. Ilac defluntiatione bellt ^ , \ ; *
Triballtci plebe aon leviter perterrefacia, impera- , , \
tor et oplimales ejue de provideutia Deo gratiae ^ .
egerunt. Nisi euitu is deeuper extenta manu eoi
servastei, quid Undem Craleta, cum eos in raani- . \

bua haberei, inleraYeroque iacillUne posset, quid,
iaquam, probibuisset? Eaimvero, cum ab imperii . adoiioislraloribus mulio plus pectmiarum, e l ur- ,
\ , \ ^
bium ei offerreiur (quas namque nunc ipsi leiieant,
ils piures citra uUam solliciiudinem, laboremque , ;

ab eis accipere liccbat), iuio quidem nibil facium
bujiMtmodi, sed semel iterumque eorum ligalionem , & rejecisse : nunc auiem quando nocere nequit, tota , ,
, ,
inente, el cogitatione illa moliri, qua? (unc 'dicto
\ citius eflicere potuiesei. Unde constare, quam lunc
' ,
probitateoa, caudoremque in ipsos prae se tuliaeei,
,
uon ejus iogeoii, sed coeleaiis auxilii fuisse. Nuoc
quando ipei ecuriutein inveueriot, illum cogila- & , . *O0tv
tioiies ftuas aperire. Apocaucbus bello coutra im- ,
peraiorem deaperaio, cuniculos agere, ui anlea, e i , t*5
varie iusidia* lendere i n s i i i u i i ; ad Berrboaolag . :

eniin laieuier ita scripsit, Scire ae, ipsos non euopie
. , \
outu ad panlacuzeaum, commuaem Roraaaorum
bostem declaraluni, el filiorum imperatoria i i u i - , , , \ ^diatorem, sed quia TribalJorum arniis premebanmr,
neceseiuie adacloe accesbiase : aliquod inde emo- ^ . ^
, . '
iumentum sibi promiitenles, quod audissemCralem
\ ,
foedus cum *eo, socieiatemque peptgisae. Yerum
;
istuc merum errorem, ac ludibrium fuisse; illum
centi, et
d e
quippe jam di&aimulaiiler a se eianlem, Can- D '& '

\ ' ,
lacuzenam oppugnare decrevisse. Quare, si mulala
roenle cominuniiaii, et privalim sibi quiaque pro- , ,
speclum velinl (nempe ul ipsum detincaal, nec . , , discrinieu effugere sinanl; se enim brevi cum
toiis copiia in illum molurum), consultissime factu- .
ros; mulla enim, et exquisiia lum ab adolescenie , . imperalore Joaime, tum a so beneiicia rclaturos. \
Si obteniperare detrectent, illumque aniinis com- , , , %t\
$ ,
plexi, secuin puguare voJucrint, uiique eu amenlia
' ^,
progressuros, 5 5 9
dcinum post oiullarum
acerb:tatutu experientiam discanl, oieliu9 fuigso ^ * **
aubcullare quaui eo roiseriarum devenire. Ber- : \
rboeotae epiaiola priue imperalori oslensa, sic re- . ' ,
acripserunl. Haud mirum, Apocaucbe, quod coiilra
, *
u t
1065
IIISTOKIAKUM LlBfilUII.
, ; ,
,
, \ .

, , , ',
, \ \ , _
,
, ,
. .
\
\ $,
\ ,
. ,
* \
, , ^ . *
,
, ' .
' ,
, * *
' , .
\ , '
. , \ \ '
&> ,
.
,
'
1056
lam bcne dc le raeritum e l quodammodo condilorcra luum et ipse, sicut mendacii palcr et magisicr
luus contra Deum fabricalorcm suum, insurgis,
tamque immodicc malediclis cuin incesLis; nam
ci ille Deum. Neque vero caclera invido aliquo ei
maligno dsemone, ex iis qui ad exitium morlaiibus
importandum exercitali suul, inferior es. sanguine,
lortuosis fallaciis gaudcns, et aliorum calamiuics
pro deiiciis habens. QfSx igitur scripsisli, expresse
eum mendacio, quod libi amicura cst, conjuiicia
s u n l : ideoque ea, ut mukis digna bai atbris, abjccimus. Unum lantummodo, non quidem ex nienie
tua, sed ut BOS decel, praeslabimus. Imperalorem
siquidem non solum pro viribus, sed e i supra
vires, si dici potesl, apud nos retinebimus. Qui si
in vos arma moverit, una sequemur, pugnamque
cupide capessemus. Quod si quando corporibus
nos disjungi coniigerii, senlentiis cerie e l voluntaiibtu non conlingel : quibus adeo copulabimur,
ut dics noctesque nullum majus operae pretium
facluros existiuiemus, quam si nos ejus amore
dignos prabeamus. Tuis autem roinis usque eo nou
iTioverour, ui te ipsum borlemur potius, divinam
ullionem meluas, et tibi ac filiis luis insignes i n
bac vila jerumnas cxspectcs : qui non modo i n
imperaiorem, sed in Romaaos universos usque
bodio sceleratissimus exstitcris, e l post roortem
lormenia apud infcros, quae lalronibus, plagiariis
e i homicidis, qqalis tu es, conslituta sunt. Nec
, \ enim obliviscelur Dominus facere vindiclam in nationibus, el iacrepaiiones in populis. Nos contra,
\ \,
qui jusliliam cum utiJitate spectamus in omnibus,
, '
noo solum poenara nullam, sed recte factorum re\ , \ ,
munerationem polius a Dco exspectamus. Haclcnus
, $ , , \ , \ , , . Berrbeeola?. Apocauchus primo conalu frustratus,
allerum adbibuit, et AJusianum quemdam, ut Ganlacuzeni parlium, vinculis detenlum, probalum
, ,
sagittarium, venalioni dediium, et in ea arte fa ,
cienda exccllenlem, monles aureos ipsi e l generi
,
. ejus pollicitus induxit, u l furtim sagitla veneno
illita (26), qualibus inier venandum uii consnevc ^ .
rat, imperatorem vulneraret, jubens coniidere, se
, \ ,
' , negotium sine negotio confeclurum. 5 6 0 Audierat enim Canlacuzenum sub nociem in loco quo ,
\ , , \- ^ dam aperto solere consislere, ibique veste posita
6 \ , ab scslivo calore corpus refrigerare, in quo possei
\ , , commode peti. Atque haec sagittariam, nec ipsum
, loci ignarum, docebat. Qui carcere levari vehementer cupiens, promissorumquo prasianliam be . ^ ,
neiiciorum repulans, operam condixil. Berrboeani
$ \ .
ingressus, nocte ingruenle ad locum acccdit, 1m
" 1
Jacobi Pontani not.

(26) F u i l hoc olim in more qnibusdam geniibue.
De Mibis jElbiopia? populis Silias libro :
sceleraiatfiie iuccis
Spicula dirigere, el ferrum infamare veneno.
Virgilius. ix, AZnexd :
Va.tatorem Amycum : quo non felicior alier
Ungerc lela manu, ferrumqn* armare veneno.
PATROL.
GR.
CLHI.
Et libro x :
Te quoqne maynanimcc viderunt, Itmare, gentei
Yulnera dirigere, $t calamos armarc vencno.
Addc Horalium, odc 22, lib. :
Non egel Mauri jacutis, ncc fircu,
Nec tenenatis gravtda snqiltis
Fuice phuretra.
34
m
JOANNIS CANTACUZEXI
1067
peraiorem pro consueludihe illn stanlem, et prav , , ;
; , ; /
scitles alloquentem tangerc paral. Jamque arcum
/ , ?'
curvaluro, sagitla nervo, imprudcnle illo cxcidit.
Cum qui delapsam lo.lerct non baberel (slabai ' ::. "
namque supcr iriuro urbis, et tclum intra cecide- , .
, \
rai) liincret autem, ne in talis niaclrinatione sccle, \ ,
ris deprcbendrretur, cxspectans, quoad irttperator
0 ,
prjctcriisset, sublala sagitla ^domuni concessit, eo
. \ ^ , ;
animo ut sequenli noclc facinus iieraret. Adest
, ,
nox, opus rursifln aggredilur, cum telum simtliler
manu elapsum, re infecta, hominem remitlit.TerHa \
,
nocle rediens, sludioSissime cavet, ue idem sibi,
, ,
quod aniegressis nociibus acctdat. Tcndcnii ar . cum, nervus tolus ita aequalitcr dirimipilur, ul si
, , ,
cultro esset dissectus, ei erat, ut afiirmabai ille,
novus plane ruptuque difficillimus. Ilic cogitare ^ , * ,
< oepil, inaniler se laborare, divinam quamdi.m essc , , ,
virluiera, quae imperatorem tueretur, quaeque ipsum
,
tam impia audentem fruslrarelur; nioxque cura
. \
tclo ct *arcu ejus pedibus advolutus, rem oninem
, . :
ab iuitio coniilelur, multis promi sis a magno

duce male pcrsuasum esse, ut cum, si posset, i n . \ ,
tcrOceret, quo pacto lcluin bis nianu exciderit, et
, /
ad extremum nunc nervus diruptus sit, cujus ralio
, ;>3
nulla pateat, veniamque rogal, quandoquidem non
, ^
n:a-is contra imperatorem quam cootra ipsuni
, ; ' ,
Dciim manus impie moverit. Si eliam aupplicio
, . :
damneiur, lalurum quidquid imperalor meruissc
, ,
staluerit. Ha?c illo narrante, cum alii astanies pro
iinperatore admirabililer conservato immensas Nu- Q \ , Gcia/

gralias agebant, lum multi eliam in lacrymas
, * ;
trumpcbant, recogiianlea justom Dei judiciuin, ct
,-, ,
quam nibil lateal ejusdem providentiam; ipse quo- \ ,
quc imperator suspirans eum laudabal, quod se \, \
tam benigne ab improbis insidialoribus tulatus :
csset Hominein auiem non venia solum, 5 6 1
, :
iusuper donis coinpluribus donavit, quod adnii- \ , \
n n d a Dei opera, niullis uliliiatem inde percipien- p datn invidendo non celasset.
, ,
, . , /
. ,
; 1\ , \ ;
, , \
\ ; , <
. , \ ,
, .
*
8
CAPUT LX11.
Consultath Apocauchi. Duplex cententia blonomachi. Hcercl magnus dux et reverlcndum slatuii. Vafram
denuo Monemachi consilium. Persarum apud Bcrrh<zam latrocinia. Cantacuzenus ducibus stotidiiatem
objicit. Camllum caplum. Crudelitas Apocauchi in Theodorum Pepagomenum. Obuurius Canlacuiem
dicti expoiitio. ilare custoditur.
t
Magnus dux ut et has ab se perverse excogitalas yj > insidias in irriluin cecidisse vidit, cum familiaribus
,
qnidfaceret, consiliura habuit. Maguus coulostaulus, , . * ;
quoniam quas de pace anle dispularat, parum iJli , \ \
arrisisse intcUigebai, idtra ejus meminisse super, ' scUil, auctorque (uit, ut vei Tbessalonicae sedcn , \
tcs occulle cuui optinialibus imperaloris agereiu,
,
iocj
n i s T O R i A u i LIBER .
, \ j
, ' -
\ ,
/ , ' , fv
. /. ,
,

,
\
. 01 ^ , \ *
. \
, \
, 1
, ;
? .

, \ ; .
, \ , , , , \ \ ,
, (*;,
,
, ,
.
'
,
,
.
* \
, ,
\ . "
\ ' ,
^ ,
*
\ $ \
, \ *
\
, , \
\ , \
, .
, ^ , ,
. ' , *
, ,
. ,
,
.

. * ,
' ,
\ \ *
, *>

(
1070
eosquc corrumpcrent, qiiod alioqui longi temporis
rt immodici sumplus res futura s i l , vel si boc
difficile videalur, cum pccuniis ipsi dfsliluanlur,
sese in eum comparent, ct uno praelio de sunima
imperii cum eo dimicenl. Nosse eniin se, ilhmi
pugnam non subterfugilurum, neque se inlra nuiros obsideri passurum, ctiamsi illo ipso dic se casurum exploralissimc scial, maxinie cum posldient
lerlium ad eorutn castra venluram confliclurunique promiserit. !lic alii onines assenliri c l coufirmare, alilcr quidquain agi ininime convenirc.
M.'gno auiem duci c l annis concurrere borribile,
el Tltessalonica? diu baerere, magnis ac necessariis
defedum sumptibus intolerabile, ct nulla repenilus
alicujus rnomeiiti perpeirata rcvcrli, infamiae plenuin videbuiur. Potius lamen deciinandum ex
conflictu periculum , e l cuni obienlu quodatu gloriae revertendum consliluebat. MonoiDacbus ejus
cogitaliones conjectupa bene assecutus, ecquid ipsis
adesse el luunus ducis iungi vcllcl, pcrcunclabaiur. Quo abnuente, Igitur si probas, inquit, ego
cxercitum ducam , et ubi Berrboeam veaeriiuus ,
neque propius castra locabimus, neque ab equis
dcscendenius, sed paulum ibidem morati, siatim
recedemus : sic enim dabiiur nobis praeliuin decliuare (uon cniui tempus bosli ad Se inslrucndum
nosquc iavadendos suflQciel) et ignouiinia? labcm
repellere, utpole qui ad bostes accesseriinus, et
inlra muros se tenere coegerimus. 5 6 2 S i c Monomacbus, cujus sentenlia dclectatus magnus dux. eaui
prolinus approbavit, c l declaralusest ipse copiarum
imperaior, crrhoe.imquecunipediuiu simul equilaluque Romauo lendens, eo usqueappropinquavit,
ui extia teli jaclum esset. Persa: cpnlinuo ad praedara conversiûno die totura agrum circum Bcrrbueam maximiscum detrimcniis devastarunt. f$am
ei inullis jugulatis, magnos capiivorum pecuduinquc greges abegerunt, eta?dibuspagitim iuccmliuui
inluleruiit, rcuquorum denique omuiuiii, qux UOACK
sulcnl, nibil neglexerunt. Imperaior Bcrrbce.i ad
Monomachum et duces misso lcgaio , fettiliiiiaiu
iliis cxprobravit, quod cum lanlum c Romanis solis
babercnt cxcrcilum, quique per se ipsis opponi
posset, quasi eo haud sufGcicnle, ctiam Barbaros,
> ad alrociorem Romanis rcbus cladein injungcndam,
sibi adduxisseut.Illud lamen viderent, nc se pus:ea
criiuinarentur, si ipse ab illis incboaia abôlverii,
promitlcbalque ad cerlamen paraium forc, cum
primum dics praistilula adfuisscl. Ucspondii Mono*
iracbus, iu ejus arbilraiu siium es e, facerc qua;
bibi conduccre putei, quomodo nimirum ci ipsi
faciant. Porro cuin illic usque in meridicm anlc
muros conslitisscnl, reliquum diei in redeundo
posuerunt, et uocic illa qufcverunt, simul Bjrbaros
a populalione redituros praestolantcs. Posiridie
castellum juxla Pydnam, cui imperator pra?s!dium
unposuerat, pruno impeiu capiunt, in quo reperius
est ctiam Theodoru* Pepagomenus e minUtris iuipcraloris, quem jussu nngni ducis vcsiibuscxuiuni^
R
JOANNIS CANTACUZENI
1071
el
v u l n e r i b u s C o B c i s u m , sub
dio.
media
aestatc a l - , ,
ligarunt. Eidem solis ardore nimio labcscenti, et

ad sitim intolerabilem rcsiinguendam baustuin frigldaa pctenti, magnus dux dari pracepit, si in
dominum coram omnibus probra jacerel. Qui mori,
quani vclul per (cmtilenliam lcmere ac slolide
confra impcralorem loqui maluh. Monomacbus
roversus, et caetera maguo duci renuniiavit, ct
qticiiiadmodum Canlacuzcnus ipsi anie Berrhceae
moenia slanti, cum alia exprobratum niiseril, tuiu
quod Persas quoque socios in illuni adbibucrinl,
rainatumque se absolulurum, qua? ipsi inccptas.
scnt. Quac perpendenda binl, non enim bacc illum
frustra sub quodam verborum velamiue dixisse.
Kxcuiieiilibus' auteai verba illa, nibil apparuil aliud,
v e
1072
-
\
*

;
, \ ,
, \
,
, \
* ,
. ,
,
^
, \ -
quam ipsnm quoque 3 6 3

^ Amurium amicum ^ '
suum vocare auxilio, ac propierea praedixisse, u l '

postinoduin scilicct perfugium babeat, si propler
Barbaros conlra suae geniis hoinines superinductos .
, \ \
reprcbendalur, quoniamipsi prius coruiudcm opera
adversus illuai usi fucrint. Ob bauc causam missis
' , \
trimcribiis qusc liltora legerant, mare cuslodien , * / ^diun videbaiur (dcfcceraiit aulcm el Platamoiienses , \ .,
ab imperalore, quod timerent ne a magno dure
,
cum i-la&sc superveniente subigerenlur), ne posset
' .
Canlaciizenus legalionei ad Amurium miitorc. Al~

quc ila factuin, ul complacucral.
* \
/.: ' ^
' .
CAPUT LXUI.
Cantacuzenus Amurium cx Asia evocat. Apocauchus eum muneribus pervertere conatur, et Byzantium
fmjil. Trislitia Amurii ex (also nunlio. Ejusdem oralio, qua causam expediiionis, studium Cantacuzeni
juvaiidi* et amorem erga cum incredibilem sollicitudinemque magnam dcmonstrat. Suadet exutlis uavibus per coutmenlem ad impcratorcm contendendum. Prttclure ilem buos ad laborem refugiendum
exsuscilat. Navigalio in Macedoniam.
Imperaior ubi oras legi a trircmibus cognovit, Q \ cuidam Principi nomine lcgationem ad Amuriuin
, nphc '
\, ,
mandaiis, neiiiine praHcrca conscio, euin doniesli ,
cos intra parieies, quo res magis latcret, parvam
naviculam compingere, el cuni liHeris, quibus ,
Amurius cum paralis copiis celcrrime adesse roga, \ balur, Smyrnam navigare. Facil impcrafa Princeps,
: .
fabricaloquedomi sua?. navigiolo, el velis alquc aliis
, \
armanicnlis imposiiis noctu id in currua.l marede- ,
\cbil,quani longissimeab illislrircmibuscustodibus, , '
eoque conscenso clam iisdem venO secundo, et a
\ , ^
puppi sempcr proscquenle, paulo post Suiyrnan)
, \
allabilur. Amurius, acceplis liiteris, pulverem de
\ ,
capile cxcussit (27), Deoque ob nuntium gratias , \ !
prolixc cgii. Audierat siquidem Cantacuzenum in
,
Triballis vita excessisse : quia videlicet a magno . ' -
Jacobi Ponlani nola?.
( 27) Veleribus in luclu, prxserlitn funebri, mos

taput cincre aut pulvcrc aspergere : quem
babes cliam apud Maroncm, lib. xn, ubi de Lalino
regc sic e>l, poslquam Aniata uxor se suspondii,
c i urbs venire coepii in potestalem hoslis :
U scissa vesle Lalinu*

Conjugis allonjius faiis, urbisque ruina,
Canitiem immundo perfnsam pnlvere turpans.
E l libro x, de Mezenlio propler occiwiu ab ALnc*

Lausum iiliuQK
Agnqvit longe gemitum prwsaga mali mens,
Camliem immundo deformat putvere.
J n quem locum vide, si lubet, symbolas nosiras.
Sane in sacris Lilieris exempla moris bujus frequentia sunl.
1073
I I I S T O R I A R U M L I B E R 1.
1074
\ , duce impcratum erat, ut qui in Asiam transirent,

, \
ex composiio omnes eum rumorem spargereni.
Mox paulo minus ducenias navcs inslruit atque
ornat. Magnus dux, quod lalere non poterant quae

ficbani, cum mulii ex Asia venienle.s, de apparalu
, \ ' '/ illo narrarent, Thessalonica legalos ad Amurium
. - imttit, pccunias alias in praescns oflfert, alias in
, .
(uturum spondet, si armis conlra se el societate
\ \
cum Cantacuzeno absiineac 5 6 4 K P
P
, ' petcrc illos quae fieri ncqucanl, se omnibus nervis

:>, inipcralorem adjuturum. Roganlibus lcgatis, ut
', ,
niunera accipcret, recusavit, quod bominis esse
', ,
illibcralis et pecuniae scrvientis diceret, nunc qui . *
dem amiciiiai causa dona accipere, et non rauho
, post donanlcm armis pclcrc. Brevi aulem instru .
clus, grandiquc pccunia et commeatu in naves
< , ,
inipositis, ulpole diu cum imperatore opis iereadae
,
permansurus, Smyma solvit, el secunda lcmpo ,
slale Euboeam devcnit, ubi ventis contrariis sur . ^
gcntibus, per dies non paucos subslitit. Magnu*
, \ \
dux, infesto Barlwrorum adventu ad ee perlato,
, , ;
formidans ne c l ab illis, ct ab iniperatore Thes , , \
aalonica; obsidcretur, duabus iliic triremibus re '.-,
liciis, curo caeleris Byzantium trajecit. Amuriu*
, \
vero ventis adversis in Eubosa reienlns, mirificam
. ,
animo trisliliam capiebat, qucm evenium qnod ,
dam non mediocri indignatione coinplcvit. Pteleo
, ;
namque capla nave, et captivis ad eum adduclh,
, -.
sciscitatus est si quid de iroperatore nossenl. Illi
. ' - ^ memorani, se de advenis Tbessalonicensibus au , disse, magnum ducem ingenti equituni pedilum \ ,
que numero, adjunclis iiem Persis, in Cantacuze : .
num apud Berrhoeam profecturuin, nihil amplius
, \
compcrissc. Amurius binc colligens, jam eum in
flt- , \
medio versari crriamine, vehementius indoluit,
' , qnod ei mature succurrere non posset. Deinde
, ,
opiimatmn suorum conventum egit, alqtie in me \ ,
dimn progressus, hac oratione usus cst. Meo qui ,
dsm judicio pcrquam amene et ignavus sit, qtit
^
rci cujuspiam suscepta voluntate, non omnia ci
- , postponit, neque ad deliberata perficienda sum*
, ,
mam contenlionera adhibet. Nam si faclu quideiu

facillima aggressurus sit, impedimento autem ali ,
quo oblalo, aut omnino desperel, aut emoililus
, D negligat, et rerum exhum exspeclans, laborem
c s
\ ,
, , ^ ,

(5 ,
, ,
, \

, ,
- /
, \
, ,
\ , .
. } '. ,
o n ( , e l
e r s a
reformidel, nibil a vulgo diffcret, neque roagnum

qnidpiani el mcmorabile unquam prospere gerei.
Si vcro ardua quaedam, insigni apparatu, nc:c
parva impensa tentanda sint, el slullitia ac timidilatc ducis nibil se digaum exercitus ille facial,
nou ab aliis niodo, sed ab ipsis eliam militibus
conviciis aique probris nnillis non iinmerilo appelaiur, quod imbeHis et cffeminatus, et laudibus,
ct prsumiis facloruni co privaverit, llatcria igilur,
clquasi argiimentuai 5 6 5
J
"OStra3 expediliouis alia nulla cst, quam imperaiori Gaatacuzeno
communibus armis ex invidia a Romanis oppugnato, el ante diu apud Triballes profugo, nuac
divina adjuvante potcnlia in solum RomaHum,
n u
U 8
1075
JOANWIS C A N T A C U Z K N l
10:6
mullis jrbibus, ct spatio non modico, ut ferlur, in ' , pnli-stAtem suim rcdaclis rcvertcnti, subvcnire
,
aiqms opitjlaii. Contigit aulem quod vtdemus, i l ^ \ :
Inm c nn&iia virlute nullum cepisse subsidium, c l
. :
nos incassum ac frustra laniam navigationem ciun
\
lanlo impendio instituisse. Pro illo igitur dimi, <\
care, 'quomodo quavls auimi rcmissione jucun ^fiidius, el egivgimu decus nobis adiniralionemqiic
, &\ .lonê laicque conciliattirum sit, vo$ quoquc facto
,
ipso allcstamini ; cup dissinie cnim baud- coaciu
' .
nieo profccti inecum, imo ut majus quld dicam,
, \ ,
m ad banc profecliwiem ipsi cobortali cstis.
; , * . ,
Eqtiidrni quod ad me auiu<>t, neque ' \or\x causa,
, )
ncque amore qua?snis pro eo labores ac pericula
, \ \
adire volo : sed ine polculissima quasdam neccssi- . 6
uido urgel. til ab eo non secns alquo a n;e ipso
, bosies propulaem, ei quanlum in mc cst, pw> i ! , , \
litis vita iiiihi cbarissima propugnem Non enim ut
, ;
mulli, hnperatoris amicus audire conlenius sura,
;;. ' sed iia sum ci conglutiualus, ui si cwn quidpiant
, ' ,
infaiiduiii pati conlingerel. viiam ego qtioqtie ?iuc
* \ , \
iilo iiisuavem lnibi et acerbam pularcm. Atqtie
. , , ovrs
bujus amoris ergo iinperalori Andronico, bello
, *)
Lesbio ct Pboca?eitsi, non pauco lemporc ciun
\ '
auxiliis adfui, et anno proxime superiore ireccntis
,
octoginia navibus in Tbraciam transroisi, bella , \ :
turus quibusvis moilalibus, ct damna illaturus
.
omnia.quoad illum in scdcssuas rciluccrem,.quem-
admoduni vos recordamini, quos lunc commili, ' , '
m
loncs ducebam. Nunc ca cst rcrnm conditio ut C

iio^ quidcm a vcntis bic. delenli fericinur, ille a
Homanis, ut aiunt, obsidcatur. Vcrcor auLem, nc
qiiod ci maitun insanabile conliugal. Credibile
enim esl, illuni el pecunia egcrc, el Iiosiibus imp rcin osse, quippe qui reccns vagus ei exsul csse
desierii, el cui ad conlrabendas cop as gencre numcroque tirmas spaliuni sulficiens non concedalur. Hosles auiem propter mtiltiludincm Q I a r m i s
CIIIII possunt cogere, et pccunia exercitum ejus
transvereum agere, cum ixrarium in Apocaucbi
manibus sit, qui ut impcralorem evcrtat, profuse
largiliones iaciet : 5 6 8
siquidem cxploratissime, illo salvo iniidum et incertum sibi K o lnanorum dominatum fore, quod opliniates universi ab ilio q u a m ab se rcgi mavolent. Sin ille
quacunque tandem rationc e vivis sublalus*fucrit,
finnumet eiabile se regnum de caBlnro babiturum,^
qua de causa totum serarium prodige cxbauriet.
Qua3 omnia nos anle oculos poueule., auxilium
inaiurare par est. Sive enim bostibus cinctus pcrierit imperalor, nibil eril quo.l ad irisliliam d>Joremqne nostrum addi possit, pr.i;ler boc quod
pa3sim nobis male diclilabitur, quasi ignavia c l
eiToiiiinaia quadain mollilic ad labores suflercndos,
aniicuu) ininiicis prodidcrimus : sivc sine nobis
\iclor evaseril, majoroin gloriae parlcm aniilteinus.
Cum vcnlts itaque comrariis, c l lumido insanicntcque pelago pugnare, aperte furenlium vi
moriem ingloriam qu3?rciilium est. Quocirca ncc
n o v i t
, . *

\
\
\ ^ ,
avf . \ \ ,
, \ .
^ ,
>' , ,
, .
\ .
,
, x*l
3 . \
' , \ ^
, -'
^ " ,
,
'.* ,
?, '
\ , ':: , ; . " ' ;
,
, '
. " ,
. "
1*17-
HISTORIARUM LIBER Hf:
1078
- vos ad tantum pericuhim adeundnm adhorlor, scd

aliam dcmonstrabo viam, qua? cum parvo labon
, \
summam nominis celcbYitaiem
splcndorcmquc
\ ,
contincl. Trium namque virtutum maximanim
\ documenta nobis edcrc lircbil, forliludinis. jusli . " tiae alque prudenlisc. Nam a verilis el mari uiter \,
clusos
aliud iler invenissc, quo ad unom nolis
7 .
proposilum perveniamus, prudcntix oplimo jure
, \ ascribatur. Juslitias aulcm, res omnes prcc salute
"., \
amici oamempsisse ; forlitudini,,quod nec iiineris
' qt . "
longi
molesiia ac dcfaligatione, ncc transilu per
, muUas geules, qua? nobis se opposuura csscni,
, ? ,
perculsi aiquc consiernali, a reclo iramile oflicio .
que deflcxirimus Quid igilur libi vis ? dicel quis , \ ;.

* ,
. ,

. ' ,
, '
, /,
, .
; \
,

' .
, \
.
C
\ \

, *
.
\ .
, . .
, >.
, ,
, ' , \

. ./, ,
\ , .
, ,
\ - D
. :
. *
,
! ,
. . ; ,
,
, ' ,
, , \ , \
:
,
piam. L l quoniam in oras Macedoniae navibus

dcfcrri non posiumus, eas bic lanquam wiutiles
concremeimis, ipsi cum armis per conlinenieni ad
impcralorem gradiamur, quod illi perquam fructuosum, nobis vern gloriosmn accidcrit. N e c j m pedimenla et offendicula in mcdio occurrentie.
perpendenlcs, ab hoc labore dcterreri oportcl;
quis cnint unquam recubans supinus, el stertcns,
d^ hosiibus Iropaeum ercxil? sed finis laborum
anle oculos babendus est, quem plurimus et c x i mius lionos coniitabiiur. IIa?c ego jusla el utilia
cenfcui, facloque ipso roe ducem el suasorem alii*
cxbtbebo. Qnod si quibusdain vestruni magniludinem labomni periculorumque consideraulibus,
niinimc islac aggrediundum videlur, cgo sauc pri-
mus navina flammis exuram, ct arrcptis armis iicr

invadam ; saquetur, 5 6 7 qwicunque adversus ca
sus pariicipare mcctim voliicrit; cacieri salvis navibus quod placucrit, c l ex usu judiraverinl, facianl licet. Sic Persas primorcs aflalus Amurius,
Odein fccit sc aequum el ulTc consulere. A l o.mn\
non plus scxaginla navarchi cum classiariis remigibus illi se nssociare instilucrunt; reliqui- brevi
spalio ubi venlnm propiiium esscnt nacli, in Macedoniam cnrsum dirccluros, rursumque cunvcoi
fultiros assevcraruut. Postquam inter illos commuiiitcr iia convenit, cx Euboca ad Locridis littora dclati, alii in navibus pcrnianserunt, A m u rius aulem, et scxagiaia navaccbi, quos lanli facinoris consortes illi csse oportebal, subduciis navigiis ct armis assmnptis, coinmcatut|ue iu viaiu
dcpronipto, juxla lilius pcrnoclarunt, ul mane.
exuslis illis Berrbtram iler capcsscrenl. Noclc.
porro ilta, cuiu vcnli luclantcs cessisscnl, ct sccundi spirarcnt, deduclis dcnuo, quas subduxcranl
navibus, e( sublatis velis, oinncs simul dic srquenli,
pnrlum non procuJ Tbcssabuiica Clopam appcllatuin, lcnuerunt, partiin quod inagnum duccm
Thessolonicx dcgere arbiirarenlur, vclleutque cmn
eo, si possenl, navalc praliuin miscerc, paillin
quod advcrsa ora Boti<ca3 imporluosa ossel, tanlamquc classcm eudem ioco ncquirel rcciperc.
, ,
, . ^ ,
, ) , \ . ,
1070
JOANNIS CANTACUZENi
1080
; xa\
, \ , '
; ; ; , \ .
CAPUT L X I V .
Persie circa Tlte&sotonicaiii locn depraidantur. Imperator curat ne Cralis regio inairselur. Ad
legatio, quafidesei promillitur. Thes$alonicam venit cum copiit. Amurii occursus. Zelolarum
imperatoris studiosos In Thraciam cum Amario disccdii. Peritheorium obsidetur. liumanUas
toris in captivam. Legalio de pace ad imperatricem. Rapitnr in odium Apocauchu*. Amurw
separaiim eam ad pacem impcllit, et sua cum Canlacuxeno amicitia terrei.
eumdem
swvitia m
imperaqu&quc
Pcrs.r, simul u l magnum ducem Byzatilium , \ . >

vela fecisse audierunt, Thessalonicensem agr m
) ; ,
ur.i.ersum incursanles, magnas hominum prco ;
rumque praidas egerunl. Amurius altcro die del.c, ;.
ctas naves qumquagenas Pydnam niillil, ut iu.U:
; ; ,
pars niilitum dimidia Berrhocam vadat, ct cum
, ;
^,, -j;
impsralorc Thcsstlonicam proficiscalur,allcra pars
,
cuin navibus redeat. imperalor Barbaris Pydnam
; .
appulsis, diligenlissiine cavil, ne quid Cralis pro ,
vincia delrimenti acciperet, circummissisque nun
tiis iiifrstum eorum advenlum signiflcavit, 5 6 8
\
c i inonuil u l in iirbes et casiella se omnes rccipe
rcnl. Nemo taiuen inde, ut neque e locis iinpera.
lori subjeciis, in servilulem abreptus est. Qui Tbes, .
salorum et Berrboeoiarum opiimales pro sludio
erga se dignilalibus, ut donis remuneratus, e l ^ , ^
exercilum qua p a r erat ciira dignaius, ct Manucle
\ , \
filio j u n i o r e BerrboR.O aliisque o p p i d u l i s reccnter
, \
ad atirlorilaiem suam adjunctis p r a f e c l o , c i q u e
^ \
Angelo consobrino, cui ante Thessalia! guben aiio
, ,
OfMmissa f u c r a t , c o m m e n d a l o , cum m a n d a t i s , ut
, ; \ " si opus essot, :Uer alterum d e f c n d e r e n l , forma i n , ; ,
Mipcr mansuiMi ac m i n i m e m o l c s t i i i n p e r i i p n v , , ;
s c r i p l a , e l c a i l e r i s quoque probe c o n s l i l u l i s , oralo,
r c s ad Graleni m i s i t , qui i n d i c a r c n l , quanivis fuj , ,
dus secum p e r c u s s u m el inita socielas ab co disso ,
l u l a csset, n i b i l o m i i H i s memorem se bonoris et
bumanilalis q u a m apud ipsuui commorans exper- , \
, *
lus essct, neqiie ad iram coiumotum esse, nequc
foedus leiherassc, quod absurdum duccret, non ^
; * ,
;, ; , -
oporc iphO. palam oslcnderc quem in gralia amicis
-
rufercnda virum ipse lain bcnevole Uaclare vo ,
lncrit. Et nuuc nii^sa sibi Persarum auxilia, quae
, ; .
daninuiu dare possinl, ab ejus rcgione, u l amica o l
\ ;
socia, vcxanda probibuisse, ei de caHero quoquc
\ ,
quanlum t fliccre possit, ei coinmodalurum. In co
, ovwv
aulcm silum, aul bonam fidein oplinii ct conslan , , tis auiici aûosccre, anl ralioni t l juslilia) adver. '
sanleni, bclluin iacere. Posiliiec ipsum et conju; ^,
goin tlobnam, u l cum P rîcis copus Didymoti ' .
cliutn abilurus, vaUrc jubci. Ilis igilur omnibus
\ '
quindcciin dierum spalio iransactis, cuni Thcssa , $ * } lico el Berrboccnsi dcleclu, i t quos prins babcbaf,
oi cum Pcrsis praelcrca Tbessalonicam venit. Per D ^ . *
ciies illos Pcrsoe qui in navibus erant, cum aliis ,
modis Tbessalonica? vicina deformarunl, ul Bar- ^ ^ ,
bari nimirtim iidemque hosles, tum vicos dtios , \ ^,
iiiunitos cam turribus devaslarunt, agiioolis qui ^. ?
se p r metu dedebant, serviiuic muliaiis. Amu ; ,
1 0 8 1
1082
, \ - rius ut imperatorem appropinqnare cognovii,

, \ * \
cum pancis optimatibus in equis (non
,
his aburtdabant ), tolo agmine pedibus prosc - quente, ei se fert obviam. Parum inter se di. \
slantibus, Amurius ab equo descendens cutn
, adorat, el pedibus propius acccdit, quem imperator
( ),
per nnntium rursus equum conscenderc jubel.
, . \
5 6 9 Consalulationo peracia, in taberiiacula con
f , ccduni, easiraque non procul Tbessalonica diebus
', ,
seplem locant. Amurius per legatos borlaiur oppi . ,
danos, uti imperalori urbem seque tradanl. Si
, faxint, caplivo3 donaturum pollicetur. Iili xqui
\ . bonique nibil respondent. Zelolae mettienies, nc.
, ,
qui inlra moenia eranl imperaloris parlium, tatu
bella occasione utenlibus, incilatoque ab iisdc.m
. '
p u ! o a Barbaris lurbato, ct captivos sibi dimLft^fT/Tt
i n v i / v r rrc
> ^.\
....._^ .
_
. .
.
.
.
,
\
sum iri sperantc invaderenlur opprimereniurque,
; , , ad saevitiam et c%des procedendum censueninl,
, quo per illos alits quoque terrorem inculercni. E l
/, . - Palaeologum quemdam ex opiiinalibus domi deli tenletn, quod in suspicionem venerat, et qui cur
4>, , moreretur nibil meruerat, raptum in foro ptiblic.
, peremeruat, ampulaloque capile, ct corporc in
\ panes dissecto, eas per portas suspenderunl. Gaput
^ ,
autem bastili prajGxum gcstantes, et viscera cru \ , ' J - delem in modum distrabenles, urbem obambulj . \
bant. Tum Gabalam quciudam sorlis modi ci c:u,
, prius, auribus naso, cseserisque mombris muij!a
, - tum occiderunt. Alios item complures cjusdesifor,
dinis naribus, et auribus truncatis, urbe in sempi;, ,
icrnum exsilium expulerunt. Quibus lamcnianli , bns, causainque sciscilantibus, ob quam lalibus
suppliciis damnali cseent, hoc tantum zelolae re , \
sponderunt, constare sibi, ipsos aperlissime Gantacuzeno iavere. Sic igitur lamenianles, quoniam
.
, se inuliles jam videbanl, ad Barbarorum castra,
imperalorem convenluri, adierunt. Is cum non >V
\ 1, ,
. derel quo paclo urbein in polesiatem adducerel,
\ ,* - Manuelem fllium et Angelnm consobrinum, cum
, \ , copiis quas e Tbessalia ct Berrboea ducebanl, ad
. \ - illorum pr&fecluras remisil: ipse relictus cum iis
, * - quos per sc adduxcrat, ducenti9 Persarum optimalibus equis suppedilatis, et de reliquo exercilu sex
, \,
elecloruui pedilum miHibus ascitis, socio Amtirio

p0
. 01 ; , \ D e coulinenii in Tbraciam recessit; reliquum copiarimi navibus Peritbeoriuiii venire, ut ibi conjun ,
gerenlur, prxcepil. Navali jam pcdestriqne ia
.
unum confiaio exercilu, Perilheorium obsidione

cirrumdedcrunt. Abderilae aiilera sponte se dcdi '>, \ ">
derunl, Gudelcm, qui erat Annae imperairici ad
/. : \ ^
cyatbuui, siiuul vinclum adduconles, quein niagnus
3? ; .
dux post iinpcralorU ad Triballos disccssum. in
\ ' > , :
exsilium liuiore scse iradenlibus prsefcctnni aitri , \
bucral. 5 7 0 Laudaios impcralor, lura quod lcm '.
v>ri se accdinmodasscnl c l supra viras quidqiiain
, .
aiidcrc noluissent, luni quo 1 ad reducem sinu
,
cunclalone aliqua sc adjunxissent, ptacleclo illis
, ?
crCalo, domum diinisii, Gud las sua rcsiilui jubens,
. ' , 6'
iillro ci plura suppcdilans. Dcindc Jacubum
, -
'
JOANNIS CANTACUZEKI
^ ^ ^ ^ ^ ^ ^
BruUn, e miuisiH,
Sa.at.nen c Per-
/ . Oov , \
sis Byzaittium ad iniperalriccm dc pacc legai. Ac
" , ;
primum quidem Dcum lcstalur, sc non solum illi
*;
aut filio imperalori non insulialum re, sed ncc co .
giiaiione tenus in eum collala: alicujus offensionis
" , \
Mbi cssc cotiscium, vcrum ipsam a calumntaiori
b:is, qui iwque faccre , nequc dicere quiJquam
; , , \ ^ p>o))ttm_ ac H n c c r u m $lalui>sciit circumvcnlam,
, boe civiie brlluin excitavisse, quod haclenus mul , .
tas c l sajvas clades Romanis pcpcrissct, el nisi
,
i i i i T c t u r , saeviores pariiurum cssct. Et se quidcm
,
luijus belli caasa gravibus inforluniis pressum, pe , ^
r culisquc borribiiibus el mortem ipsam inica
tauiibus cinctum ftiissc, verunuamcn Dco benc
. \
favcnic c l illa dcpulisse, ct nunc codcm bene ju
....
. ~

vnc. \ mov, ;
vanle, nosil niiiiio rcvcrii. Cum antcm pcrspiciat, ^ ' ^ '
,
.
JL *
-

qtia mala rx bcllo isioc cmanatura sint, modiim
,
millum babilura, cl vicisMin bonaingcnlia ex pacc
.
oriiura qu-rque .Tgamac labanlcm Romanam rem , , ,
p jl l ca:n su-tentare ac recrearc possint, banc Ic galionem dc pace mill^re voluissc, rogarcquc ne
,
cam propier nonnullorum maligniialem aiquc stulii ' .
ti uw, impcrium Rotuanuni everlcnlcm dcspiciat.
, \ }.
Nam ei a principio usque ad illum diem niuha dira
\ *
ei acerba evenisse, loiamque regioncm cl urbcs
, \ alu rnis obsidiis, impressionibus ac dcpopulatio .
nibus afllicialas csse, altamen censenda videri nie, , *
diocria (utpoie Romanis iu Komanos ineurreiui , . bus, ei aliquando miseris misericordiaiu iribuen...

libus) pra illis quae tanto tetnora ct bornbibora ?
%
-?. ; * :
.
.
.,
,
. ,\ ^ ^
eruni, ut proptcr corum immeusilaiem praBterita
- \
cum ipsis comparala fclicilatis uomcn oblincrc
,
qucant. Barbaros enim Persas, ut socios suos,con \ ,
Ira Romanos esse pradialuros, quibus homiDes ju
gulare ludus, el captos abducere atqac in servilu '> tum vendere quovis lucro dulcius : nec in xrum. lioôs ullus buinanilalis scnsus, ullave commisera \ , \ ,
l i >, naiura niiuirum bostibus, propter summam in
\ diviuo mimine colendo dtscrepautiam. Atque Ulius
\ \ ,
ni: li se, vcruiu sacri cubiculi procfecium Apo '
i-aucbum aucioreni exsiiiisse, qai Berrboeam ad, \ >
VOISIIS illum Romanos mullos 5 7 1
strcnuos
liuci.rc non saiis exi.slimasset, ni>i et Persas ad- ^. ^
_ illa lairociniis implevisseot, ob
\ ,
issct, qui loca
P
1 V
i v
a c
Vi s parlim ^^
Ws, ei oujnes vicos in cinercs redigenles. Eo

u<aîslro se lale quidpiam experiri, ncc culpam
commercri, si cum Barbaris ct Roinanis simul
r 'sisiore non poesii, sitnilce el lpse socios asciverii. Qua; quoniam ei ipsa inlclligat quam atrocia ct
imp* rio pcsiifera, quamque gravem damnaiiooem ei
apu I fdturum tribunal illu I nllatura sint, si ncinpc
propier couteniionem, falsasquc calumnias, et obLicctaiioaes Cbristianorum sanguinem a Barbtris
cffundi paliitur, ad paccm inflecti debore, priusquam pernicies ab illis imporlctur lanlispcr cnim
nulli Romauo iilaturos injuham, dum legali revertaulur. In quas porro condiliones paccni fieri
oportcai, non ossc pracscniis tempori! indicarc :
D ^ ^
^
/. -.
; ' .
, :py, .
, \ ; :,
,
.
\ **
, * ' -.
^ , \
',
, \ , ) ixaxw , \ ;, \ îw
1
HiSTORIARUM LIBER UU
r
. Q
-, \
,
\ ,
> . * , , \ >.
, : >.
; \
-, ,
\ , \
,
, / .
' ? , -
1086
scu si modo inducal in animutn pcr Icgatos ad sc
nrissos exponerc sibi qu# illa, ei putriarcha, cacterique archontes ut opiima alquc commodissima
probent, confulere Re eos divino muncre cum gaudio reversuros, felicitcr confcclis, quae Roinani*
omnibus in commune conducaut. HujusiciDodi
fuit Ganlacuzeni ad Annain impcratrb ein legaiio,
quatn seorsum Amurius quoque bortabaiur, uli
pacem accipcrct, quo nibil posset facere uiilius.
Nam ct alioqui plnribus ab binc annis sibi cum
Cantacuzcno amicitiam interccdere , in cujus gra(iam Andronico imperatori non solum bello conira
Phoccxam auxiiium l u l c r i t , scd etiam posiea contra Albanos, ei ex illo Romanos minquam incur * ,
_ Cantacuzcno, quamvis
_
sartt, cum omnes
adbuc
>. privali fortuna contenlo , subcssc arbilraretur.
\ Nunc ejiisdcni
'jiisdcm hnperaioris
iniperaioris iion aiiiicum modo,
, \ - sed insupcr servum profilcri, et sic ar<imo affe ,
ctuui, ut non alios ci auxilialum miltat, sed ip ,
semet coram prascns adsit, nec minus studii
' .
ac diligentbe pro co usurpet, qnam si pro se ac
forlunis suis bcllum gercrct. Quare tanto magis
" . ' \^ paceni admilleudam, niaximc cum et imperator
, - principum iniquiiatc in se commissa condonarc ,
*.
el ab armis discedere paralus sit. Non enim lan , :
tuinmodo si quid rei Roroaiue supersit, iuiegrum
/,
ct incolumc permansurum, sed et bello imminula
- ac dcvaslala reparari atquc instaurari , el ee pro
, . \ hosie socium et amicum haberi posse. Hc pcr
', ^ - C legalum ctiam Amurius.
, \
. , , , * , .
, ' , ,
. ' ,
,
. '
, . \
\ ?. . ' .
e
5 7 2 CAPUT L X Y .
Ixgattts Cantacuzeni crudeliter et ignominiose habetur. Mtlcdicta Aporauchi in imperatbrcmet eju$ scopus*
Litteras sibi missas ab Apocaucho Amurius non operlas imperatori defert, facli consilium ajfert.
Kpiscopi Didymolichensis divinus nunlius. Lvlitia de reditu imperatorh et ferice. Quid Glabw cuidam
. prwdixerit idem episcopus. Casielta duo et agrestes se dedunt, quibus Momitzilus prceficitur, cujui
-mores describuntur.
\ , _
CaHerum itiagnus dux audila legalione, Salali '
nen Amurii legalum bonorifne accepit, pauloque
pol donatuni diinisil. Brulam iv.enlo el capile
-, \
rasis, naribusque et lildis coniractis, fuliginc op.
plcta facie, sic crueutalum per forum traliendum
, - ^ \
curavit. Ad lcgationem autem sic rcspondil. Dcdit
, ,
ad Amuriuni liucras, quibus acerbas in imperaio .
rcin couiuiiielias acervaxii; ipsum Persam roodc .
ratc objurgavii, cuni aliud non scriberet, quam
.
sua claritate rem indignam comiuUiere, qui Can/
lacuzenum sequereiur; ast in impcraiorcm baic
? .
i l i u s u slediccutia fuit, haud opns essc illo, nequc
. ,
ut l o o collega; cum Hbcris iinperatoris Romanoe
: ; \ \ >n.oderetuT, lieque ui cura ipsis arque subditue sit.
, ' , *
1087
JOANNIS CANTACUZENl
10S8
Quin cttanisi ipsis servire velit, quanquam in iui- * , \

^ ^ nislerio sordissimo et abjectissimo, inter equisones
-. , ,
et cccos videlicet, nolle ejus operam, sed oppu
.
gnaturos cum semper, ct brevi adniodum ad or ; ' ?,
( u i n d^missuros. Nani quod usque in hunc diem
fruatur spirilu, non prudenliaaut arte inipcraloria
. ' , servatum esse, verum quia procul apud Triballos
, crro vixcrit. Nunc quia propius adsii, priaio quo, ' ,
que lempore experlui um , nielius ipsi fuisse apud
. .
eosdem Triballos mercedi dare operas, quam regrcssum in fines Roinaui impcrii, illud sibi asse- ,
. *0;
rer<\ Brulam autcm posl immania illa supplida in
carccrem, in Gonslantini Magni palalio ineluse,
runl, qui et paulo post cum aliis vinctis populo
, Byzanlino post mortcnr Apocaucbi, ut iitfra non
longc docebimus, irruente interfcclus est. Ibcc ' ,
, it!e agcbat ut modis omnibus bellum stnieret, et
;.jmperalriccm hujusmodi facinorum lerriculamen ,
tis a cogilalionibus pacis avocarei, Cantacuzenuni
vcro ad implacabile odium ullioncmque provoca. ^ ret. Noveral siquidem planissime, si pax inirelur
5, o*t
se amissis rerum gubernaculis non solum primum
Homanorum, sed ncc a primo quotumcunque
, *
tandem futurum. Idcirco per mulium sanguinem
.
qucm fundebal, pcr plagiatum, et quanla dici non
, ,
poiest, Romanorum labom aique perniciem, ad
.
excelsum bunc gradum grassabalur. 5 7 3 At im-
pcraiorein nihil borum ncfariorum opertim a desi- ,
derio pacis absiinebat, qni lolam menlem in eo
, defixerat, quomodo bcllum exicrminarclur, cum , ":
cx eo ad Romanos nibil ae]ui redundaturum sciret.
,
Ubi legatus Amurii rediil, ei quidde Brula faclum

cssel renunliavit, arcbontuni rcsponsum exposuit,
; ^ ,
litterasquc ad Araurium conscriplas porrexil, ille
;
obsignalas ut erani ad imperalorem detulit. Quo
, , , , ;
factum ejus culpante, inlerrogantcque num sini
etram aliquid de se suspicalurum pulavisset, subji- ,
cit Amurius non ea de causa epistolam se non resi- .
gnasse, siullum eniro fore prorsus si ejus de sc j u
dicium ac voluntabm nondum perspeclam el ex- '
ploratam baberet, sed cuin non ignorel archontas
' ,
Romano imperaiore conviciis et maledictis lace- ;
rando perinde alquo negotio cuipiam eliam aique
*
ctiain necessario dediios, idcirco non allcri legen , '
t
dam Iradidisse, ne probra Hla ad muhorum aures j) * ; , ' /

, .
pcrvenirenl, sed adipsum obsignatam afferre.ulsi
quid tuilc ibi scriptum fucrii, id minime parvi , , ; ducai; ein consuela, pula contumeliae et nialedict:, . ^
in eortiai qui scripserunt capila rccidanl (28). ,
Commendat consiliura iniperatcr, legunlur lilierae,
, , /
n'hil ibi probum, sed adversusimperaloreni lurpia
,
el iufanda convicia, Amtniique reprebensio, quod
,
non sine summo dedecore nobililaiis suai cum illo . '
se conjunxisscl. Impcralor quoniam Byzanlii nul- :,
?
Jacobi Ponlani nota?.

^8) Aliter Gnpci ciiam lioc modo
, ciira adjectioncm verbi. Subaudimr .
Uicunl ctiam Lalini, quod in capul luum recidat,
auod in caput lunmvertatur, quoit illvruin atpili sit*
Apud Virgilium Evander Mezentiuui lyrannuu eisecrans lib. vui :

Quid mcniorem infandas cccde$ quid facta tyranni
Kffmi ? di capiti ipsii.s gencriqne rcscrcent.
%
1089
HISTORTARUM LIBER Ilt.
10,0
\ l/copst , \ lam spem pacis facicbant, ncccssarto et ipsc ad

;
bellum administramlum incumbcre , ei urles ad
.
deditionem volentes noleniesqne cogere* Impcra ,
trici vero Bidymoticbi cum aliitd de imperatorc
. , marito nibil comperisset, nisi apud Berrhceam ur , - bqm dedilitiam esse, episcopus nuntiavit jam
, \
Cbalcidicen pervenisse, cui stalim adjuucla iides,
\ ., '
quandoquidem niliil non maguum de eo senlie . bant, et ut venlurorum omnium provido diligcn \ , \
ter atlendebant. Agunlur mox feriac, ptausus
.
edunt, ct redilum imperatoris Deo impcnsa? graiu , \
laniur. Post diem lcrliuni Muzalon ab imperatorc
\ ; adveniens. omnia ut gesla erant reconsuil; m r \ - sumque feriae et quidem constanlius celcbralae.
.
Georgius antemGIabas, unus prncfectorum prrcsidii
X *
) . ,
. .
) .
; .
, . ,
^
" w\-i
.
t
;
... _ : i

Didymoiicbcnsis,
episcopum
conveniens,
ul
sibi .ad
* , .
imperatorem profecluro bene precarelur petebat,
\ - quod se limere diceret ne ante illius redilum mor,
luus, suavissimo ejua aspcclu privarctur. Episcopus
' ,
cum pr/)flrisci pcrmisit, borlatus bono esscl animo,
^ , ,
Msurum imperatorem, el quidem in ca ipsa urbe. et
, \ in quibusdani funclionibus ulililer ei 574 i"êivi . \
lurum. Inlcrjecto aulern nonnullo tetnpore. ubi sc
, ,
viderii ad illud coelesle tribunal evocaium, prappa , rot animum ul paulo pnsl ipse quoque monalilatem e\pleturus : sic eniin visuiu Deo. I l a c u l pro/
nunliata sunt, ila eveneninl. Imperalore aulem Pe. , ,
riibeorium obsidcnle, scalasquc ct macbinas ad
. :, \
muros oppugnandos comparanie, Sancia Pax et

, - C Pobisdus caslella Meropes (29) se Iradiderunl,
, , \ qnortim incolac venientes praefeclum sibi dari rogabant. Dedidcrunt secum illis et alii quidam agre. \ ,
s i c s ad ciimdem monlem vicos sinc inuris babilan , \
tcs, qui propter propensionem crga imperalorcm

* ( (sub eo enim aulea, vivo adbuc Audronico impcralore, mililavcrant) prre csctcris ad eum vmcrunt.
\ '
), .- Gui cogilanli quid eis negolii imponerel, et quein
, . - praflcerei, Moroitzilum pra^ficere placuit, non solutn quia propter commujiioncm genlis nis icani
,
illi cum complcxuri esscnl, sed quod cliaiu in pra - , , lio nullum a sc maguaniiuiuiis ac forlitudinis
cOicium desidcrari paterelur, ad pradandum, ra
, ' piendumque cxercilatissimus. Erat enim genere
Moesus, el proplcr cas quas dixi arles profligaius,

. - ^ ad Romanos se applicaverat, cumquc Andronicus

impcralor in allum mililuiu retulerat. Qui cum
,
priedis agundis scmper dolcctareiur, ct Moisia^,
\ -,
utpole locorum perilksiinus, uon parum incoui, ^
modarel, s#pc monebalur ab bis qui Moesorum
.
Roinanorumque oonftniis luendis pracrant, nc iu
/ , : ioedere hujusmodi malciicia designarei, ti bclluni

irriiaret. Quorum vocibus illc uon peniius cxpu ,
gnabatur, sed ad lempus quicscens, inicrmissa
. repetebal. Jamque scelerum suorum preiium laiu ' ,
rus, quoniam et Moesis propier lairotinia invisus
.
erai, el Romanis eum comprcbendcre volculibus
Jacobi Pontani nolie.

(29) Mc*Qvt [uit una ex provinciis, seu regionibus Thracice tlcut Rhodope,
1091
JOANNIS CANTACUZEXf
lf*2
fidcbat, in Triballos socessit, ubi diu vilain , ;

. ' ^
egit. Postea Cantacuzeno Perilbcorium Bcrrhoea
, , redeunic nupcr a Cralc cum descivissel, ad eum
se conlulU. Sciens igilur illuni huic prajfeclura . "
idoueum , c l cnslella , c l \icos pr&lt-rea Meropes
, ,
paucos ci commemlavil, c quibus non exigua
pra?doiium manus colligebalur..Numerabanlur ele- .
,
nim equilcs paulo amplius irecenii , pedites supra
,
quina iniUia, quoruni oniniuni prefecturanr lunc
iili commisit, cuni mandalis, ut urbtis, quse se
;
Cantacuzcno dedcre nolent, infcsias babcret.
. 4
, | ,
, .
575 CAPCT LXVI.
Didymolichum impcrator cum Amurio venil. Thracia* urbes imperium rectisantes, p&nas luuut. Intilm
urbes occupat Morbus Amurii. Pr<v$idinm missnm Adriauopolim. Pr<rdoiies apud btdymotklium ccednntur ct capiunlur. Amurius morlem evadit, consilio imperatoris obsecutus. Petilur auxttium ab Uctsorum
rege el dunlur ei urbes novem. Quomodo conjurati Persas e Thrucia educcre conati tint, per quemdam
Mauromatem, quo annouani accipiebant. Amurius tuos rctinere in Tliraci* nequit, cl de eo apud
imperatorem ejus queiimonia.
%
Quia porro Peritiicorium fiiislra obsidebalur, ** \ > ,

\,
macbinas fabricalas incendit, lolaque classe in A siam rcversa, ipsc el Auiurius sex millia selecto-
, /
rum Persarum ducentes, Didymolicbum iugrediun ,
lur. Didymoticbcnsrs publice diem feslum agitare,
el variis jucundilaiibus srse tiederc, quod sibi ab
*
infei is redivivuiu iinperalorem excipcrc viderentur.
, " .
Aliquot diebus Didymoticbi consumplis, Rbodopen
^ \
exiit, omuiaque Morrb& oppidula confeslim se suty. jccerunl, uno cxempto, Epbrem uouiine. Peisic i l , ' lis, aliis nibil molcsii fuerunl, Epbracm miscre affli0 ,
xcrunl. Caucris Joannc Asane uxoris fraire praj \ . posilo. Didymolicbum se rrcopil, et adverstis Tbra , ci;u mbesex Romauispjrsis.jue coiifecliiin agmcn
* *
inilteiis, postulabat uii se dominuin aguosccrem :
' ',
delrcclanlcs, quanlum potcrat inalc mullabal. Vici ^
oaincs diripiebanlur, capli propiuquis &uis prctio
' \
rcddcbaulur. Plurirai occidebantur. lmperalor binc
, ' ,
nuruiii in modum contrisiabatur, nec iillum ni.\Ii
, \ ,
6c rcmedium osiendebat: ncque enim urbes in d i \ ^
*ioiicm veuiebant, ui barbari illis vexandis absli .
iicrclit, neque ille conlra boslcs e\ Homanis copias , ,
satis maguas babebat, ut Persas, quasi cutn solis
.
Iloitianis bellum lolcralurus dimillcrct. Quocirca
,
(juuiquani invilu-, el propLer calamiialcin Roioa; ,
norum acger animi cas occupabat, necessilate coa , cltis sc.licet. Prancrea cum Rbodopes pra-fcctura
?,
c s e l Rotuuna, Stcnimacbi, clZcpienes appellata,
. \
in qua equiles nori pauciores niillc, iique beilico \ ,
sisMini, c l mulliludo pedilum, visuin eo raoven' . "
dum. ltaquc Didyinolicbo cgtcdienlcs, Morrbain ^
vcncruul. Illic delapso iu morbuin Amurio consi, *
dent, si iorlc baberet nieliuscule. Vcrum auge , ,
scenie inalo, cum ei medici et inedicamenla dcej ' *
seut, Didymolicbum revcrlerunl. Byzantii maric
, ,. ,
apcrlo cum Persis depugnare nun valebant. 5 7 6
. .
Mivsa autcm cuui duce SpUranze Adrianopolim y.rx' ^ ,
fidiaria inaiiu (quod ea urbs cacleris Tbracbv ur, , bibus raajoret majoris ' e.Vil), eam munie /. UI - :-
1093
lHSTORIARUM LLBER
III.
10l?4
; Ilsp banl, aliis pro facullalc consulcbanl, no a! psis a'

. Caniacuzciium dcficercnt. Spbranzes itaqiie, ul im , pcralorem Sleniniacbum tenderc iulelbih. ralns
se possc, co absenle, agrum Didymoticbonscm de ; , '
prajdari, ct AdrianopoUm rcvcrti, co quamiiui
, *, quanlum babebal militum adduxil. Eadcm bora
iinpcraior forluilo ex Morrba cum suis rtdii, facio ' .
, quc coiifliclu, plures dc pradatoril us cavlunlur,
aliquot capiuulur, dux ipse inlerticitur. Amorius
:,
- tuin in extremo discriiuiue vcrsatus csi. Nam c u i
. , c inorbo parum adbuc sc coniinnassct, pugna cocpta
, \ . arma hidiiil, et iti priinani acicm processit, ac iri ^ btis conlis pciitus, prartcr opiiiionem , armis vide , ;, licclvulncri resislcnlibus, servalus c t l , singulans , - que impcratori dc salulc gralias egil. Sslilum
. cnim pugnare obarmalum, imporalor paucis
awlc dicjus admomieral, nc non luunilusccrlaimm
*
s<; credcrei, nisi iiKvrtera sibi acccrserc vellet.
. ,
Quanto enini quis annis non lcclus gonerosius d i (, ,
inicaverU, lanto faCilius lctbali pl ga occui ilurum.
^>
, ; Cujus admouiiionis mcinor, tameisi equum iiudus
ascendisset, revcrsus scse obaruiavii. Anna vcro
, ,
imperalrix, et patriarcba, ilem magnus dux, r c i .
, 3 quique principcs legatos ad Alexandmm Moesortitn
, regem millcndos, eumque ad suppclias conlraCan
, . tacuzemim fcrendai hiviiandum judicarunl. Pcrsa?
siquidem cliam illorum tines incursabar.i. Spopon

dil, si sibi Sienimaclii el Zepaiii majorcs iiiino , $
rcsque urbcs cum carum prasidiis mcrcedcm da , {3
, - Q renl, erant aulem novem : Zcpaina, Crcciziiiius,
G i ; , , ,
Pcristilza, sancta Juslina, Pbilippopolis { urbs exiu.iaoi ampla), Slf uitnacbtrs, Aelus, Buadnus, Co .
', \ , smicus. Nuuicru* luililuni pcr boc dispci liloruin
prius fuil millcquingonti; lum vero bclSo Romano
, , ^
, - pluritnis delciis, paulo infra niillc uuniciabanlur,
omncs
forlUtinii, qui nullis Bomauis, quolquot
; .
ujiliiarent, aniiui niagnilalinc quidquam conccde
rcnt. Pelittoui Alcxaudri proinptissimc saiisfaclum
,
est : limcbatur eniin,uc ct illis oppidisCaulacuzeno

adbxrcnlibus, bosles pro adjulricibiu el subjeciis
,
. * , - palerciilur ; et veiut cx comparalione Alcxandrum
socium, quara bellantem advcrsus se Caiuacuze ., ,
DUIU
imperalorcm fulurum nialei>ani. 5 7 7 & c
, ,
, , , , etiam aique eliam labo.abant, si superis placel, uc
. D dc imperio Roinano diminutio Oercl. Postquam
AJcxander urbcs accepit, 11 eum cx pactis couvf n
tis opeiu poscunl. Rcx ailirmare se nou posse suc' ,
currere, quandiu Wrsm in Thracia vcrsarcntur,
, ,
quos si < luodo ad Asiam rcpciendam perpulis '
. 01 , seut, lum deiuuni infesiis siguis in Canlacuzouuui
cupidissiiiie ilurum. lloc porro aliam luulilioncm
, ^
, , , el iion vulgare Ûdium. postulabal. Ycrumtaiiuii
cuiu quid aliud agcrtMil nou vidirent, in ejus \o ,

l u i i t a l e conquicveunl, L claiu submiseruni, |x r

quos cum Ainurio colloqêules, iminancm ci pocu ,
niaui pollicili sunl, si ipis oliseciitusdouiu n rena . ^ vigarel. Ubi quod vclebanl non impclrarimt, i)!o
'
lalia promissa iiianesvcrborum slrcpilus ropulanle,
. alias insidias oicopi^runt, c l .Vauronuuateu quena-
1395
JOANNISCANTACUZENI
1096
dam Pbiladclpbicnscm, quem Cantacuzenus ad d i - ,

. * ,
mcnsum iii dics Amurio pnebendum conslilucrat,

promi>sis uberrimis aggressi sunt, ut aliqua ra , '
lione Pcrsis reditioneiu in Asiam pcrsuaderel, cum
.
propier cam funeironem ipsis jam familiaris vble , '
ictur.ct qiiod Pcrsice loquobainr, ctiam ab iisdem
. " pro hcnevolo baberelur. Hic diuturnam a patria
a^sentiain illis molesiam essc conjiciens, duci! us , * ,
, ,
polissiinum cxerciius consiliiini dat non oporiere
lam lougiiiqno tempore domcslicis ncglcctis, pere- ,
. grc viiam iniseram exigere, scd simul omnes Amurium convenire, ab eoque rcdittim 0;gitare, assc- , ~
wrareque se in cxterie locis ullra non posse v i - , ' vere, cum dome.stica procuraiione maxime indi .
goant Haud cniin ca conditione huc profectos, ut
, imperatorent perpeluo asscctarenlur, sed ut cum *
ci quanlum liceret subsidio fuissent, domum re ,
*'inoarciii. Nunc non parum diu tolos scilicet decem

!i cuses in solo Romano b?esisse. Quod si eos diu* . ' ,
lius rciinere coijareiur, ncobiemperarcnl, ulterio- ,
rcmque moram litere aversarentur. Amurium
' \ , /
quippe staiuisse landiu hic apud impcralorem per ,
severare, quoad eiim bostibus superiorem effecerit,
,
cl in hoc solo multani curam consumere, salutem
; ;, ;
suonim miliUim laboruraque lcvationem nihil \ ;,
pensi babere. Si pcnuriaui navium quibus in A - , ' k.iam Irajiciant obiendat, sc illoscx isla diflicullale
. expiicaturum, Dyzaniio eienim complures afforc,
' \ qui:ii3 mare iransmiilanl. Ad hacc gratiam illis Iia- , .
bilum, cl pecuuiam quanto opus sit 6uppedilatum
,
i r i . l l i c r a n l borlalus Maurommalis, qui nec Pcrsio ; , '
, . \ displic'1 anl. 5 7 8
^ d salrapain igitirr sunm
\ '
adeum, super reditu suo quemadmodum a Maurommale edocli fueranl, verba facitint. Amurius ' \ , ,
principio eo sermonc vchemcutcr obstnpcscere, et , ' , '
.
niirart, qui isla eos cogilalio subiissct. Deiudc enili
iit tllos ad imperatorem porro adjuvandum retine* , ,
I C I : nccessariam
corum esse prftsentiam, , \
.
qtii si reccsscriiU, pcrquos praecipue dcfcnderelur,
boslcs mox confertim impelum in eum facturos. ;
Scd bofc erai ncbulas diverberare; palam namque
profiiebantur, nisi cum ipsis patriam repeleret, se ,
Hyzantium profcctos (iinde jairi accepissent n* lem . ,
1'ublicaro, qiio sccuri csseni ) indc in Bilbyniam ! , \
solmuros, posl per Phrygiani, ct Cariam in loniam , \ /
v< niuros. Imcrrogaii quonam usi arbilro, scu paci;. ,
iic.lorc cum Byzanliis foedus pcpiîsscnl, ejus no \ . \
mcn se cdituros negavornnt, quan.io ci silcnlitim
, \ ,
juraverint. Ad qiundcnos oinuino dies Araurius,
.
unti Persis ronlinenter agciulo laborandoque ne
,
in Asiam cogilarei.t, consumpsil. Ubi sc mortuis
. '
roncionatum vidil, perquam tritlis imperaiori om , ; nia cxposuil, Deum lestaiur sc quidcin ad ipsum eo
scopo venissc,nl anie exitinn belli hujus ab eo non
, ,
diccderct, ci eos del^giusc, qnos in primis pro , '
plor animoi iim in se propeusiunem cuivis periculo
. ,
parcs fuuiros spcravissct. Nuncprorsus contra eve
Jiissc txerciluin
a ciandcslinis quibusdam , *
iiuperalricis fauloribus corruplum, et ad palrias
'
enm
i
cnm
i
/097
H i S T O R l A R U M L I B E R III.
1038
, np\ . - sedes ropetendas <mpul$:im cssc. Cumquc per <!ie*

.
quindecim eos retincre annixus fuerit, saiins ni hilo fecisse, universis ad rcdilum audaci quod.im
,
ac temcrario impelu conciiatis, nec se auciorem
. \ bujus consilii, quantumvis serio iuquirentem, inve
nire ullo modo potuisse. Se itaque soJum reslare,
, carenlem exerciiu, ineplum negotium exislimare.
. \ , Quid euiro gua utrius presentia conduxerii? Sin

ipse uiilius censeat, suoque suffragio approbel, se
, ,
dumum in prasens cum copiis discessurum, ihiqoe
,
quod facillime possit, paenas sui e i imperaiorit
\ ,
proditi quam severissimas expetiiurum. Postea d
^ ,
sua beae coroposita, eijordinala, praefeciis pro
.
vinciae et successoribus post mortem suam institu . lis (uon enim inlra breve lcmpus in Asiam rever - sufum, sed aut bellum cum io confeclurum, aui
,
liic in acie occubiturum), cwn aliis longe Adclissi.
mis, semperque sccuna miiitare voJeniibus, celeri , ter revenlurum.
, * .
, .
* . . ' , \ ,
* * ; *
, ,
, ,
* , , ,
* , .
579
CAPUT L X V I I .
Amuiio gmlias agit imperator, legalienem de pace Dyzantium

mittendam suadel, quo ad disccssum neces$aria suppetant. UeprehendUur Constantinopoli Amurius, quo *e apud Cantncuzenum
nimis abjiciat et
abjecerii. Nave* et pecuniam ei promittunt. U te et imperatorem
dcfendit. L$cu$ elegant de ditcrimine
serviiulit. Petitur ab eo
diueuu*.
C
,
. , ,

,
,
,
, \
, '
;,
,*
,
, -.
, , ^
. ,
- ; ,

, *
,

,
. PATROI. G R . C L l l l .
Imperator de boc discessu indoluit, quod se undique appetilum iri cerneret. Inlelligcns aulem
Persas ad rediium lantopcre inflammalos ut cobiberi non posscnt, Amurio de lam prolixa crga se
volunlale graiias agil amplissimas, suasitquc ut,
quoniam mililem suum fleclcre ncquivisset, oratores Byzanlium ad imperatricem niittcrct, qui similiier, u l anlcbac, de pace disscrerent, illisquc denicnliam exprobrarent, per qaam Romano principaiui exilium magnum invexerinl, ac nisi in viam
redeaut, majus invecluri sint. Horlarculur autem
rursus belluiii missum facerent, neu ob insipienlem islain conlentionem, quolidie sua; gentis mortales in servilulcm abripi, irucidari, el ad aeruronas redigi sinorent. Illos vero, ut alias nullum de
pace verbum loculuros, sed persuadere cnixuros
uti quamprimum a Cantacuzeno se disjungat, c l
misso quopiaro huic muneri idoneo, magnain pccuniae vim, discessus mercedem, ac praeterea ciassein suppedilaluros. Sic et quod exercitus usque
adeo conienderel, perfectum fore, c l illum accopta
pecunia libenter sub se inilitantcs remunerari
posse. Non cnim sequum irasci pariter omnibus,
sed superbiaB el coiitumaciae incenlorcs modice puniendos. nc alios impudcnliam exeniplo suo do *
3o
10)9
JOANNIS CANTACUZENl
UW
ceant : reliquis convenientcr laborum merilis prai- \ ,

,
mia persolvenila, ut et supplicio iioproboruro ter ,
reat, el beneiicenliae studio alios ad ae diligcndum
alliciat. Amurius extemplo paret, et de adinonitio* , ,
, \ \
nc imperalori gralias agit, Icgatos ad imperalricem
denuo de paee acium m i i l i l . Apocauchus magnus . dux et collegje de pace silent penitus, Amurluin* , \
, , que primum rcpreheudunt, quod satrapa et tam
. ;
potens, atque apud Romanos juxla ac barbaros in
\ ;
tanla adiuiratione, raancipii instar Ganlacuzentim
scquaiur, tamdiu in terris peregrinis roiser, nulio ,
, , \
luf.ro, cum ignominia autem summa, quae illum
scientem voltiiitemquc jcooperuit. Jaui illud turpis- ,
,
simum esse 5 8 0 <l d
satdlitis locuni apud
, \ Canlacuzenuni leuere non erubuerit, ad cujus prae
torium noclu excubaril, ut ipse omtii metu solulus ,' , -.r
.
sierteret. Haec igitur tanti plena dedecoris si ipsi
\ ;
grata siut, nec sibi, quid eifoedum alque indignum
accidal curae iulurum. Nunc si lam longi lemporis , * \
in extero aolo incomniodis salialus, ad sedes suas , , ^^
.
reverti coucupiscat, se quoque ipsum in boc no
,
lcviler adjuluros. Sive enim per Biibyniam et
Pbrygiam iu loiiiam ire paret, tutum iier p e r H r l - , *
. \ \
lespontum, aut pcr fretum Byzaiilinum prastiluros; sive recia iu suam provinciam abnavigare, * ,
triremes ei alia navigia daluros, quae exercitum
. \
deporlcni. Et quia nccesse babeal, eliam slipendia
,
auis lam diu mililibus eolvere, quanlum debeaiur
largituros. Haec magnus dux legaio respondit. Ve- ,
rumemmvero barbarus domini repreheiisionem
, ' :;
fercns, Videmini mibi, iuquit, taulum odisse
. \
mullos, diligere ncminem. Quod si secus essei, non
iia ad macbinas ei insidias conlra bostes excogi- \
landas expedili esselis, lingua largi ad conlume- , .
& . lias, ac si ideo eam possidereiis, et omtie genus
.
iitquiliarmn exerccntcs, aniicorum autem oflicia
fuiidilus nescientcs. P r borum magna imperiiia
, , , />,
doininum incum rei cujuedam servilis ct iitglortae
accusaslis, quod imperatorcm anle ejus labernacu- . ,
;
lum excubans, ab insidiatori.us, qui mulli erant
,
cusiodierit, viclus snlicetamore illius, etafleclione
;,
sola omnium affeclionum jucundissima, et ab om, ,
nibus expelenda subacius. lnterrogabo auiem vos
uier melius de decoro, et de jusio el bonoriOco . '
v
e l
seusil, satrapa dominus meus, qui ex aimcuia tau- I> \

,
lunrpro iiuperatore laboren? tel dedecns capessivit,
ul d.cilis, an vos qui compluribus ei excclleniibus ,
,
bcneliciis ab eo aifecii, deinde omnium vclut oblili,
, >,
per improbiiaiciu et ingrali animi viiium, imo el
*
per calumnias ct sycophantias bellum exchastis,
quod usque hodie lot malis vos cumuiavit, el quan- . ;, ; -.
\ \ ; >luin auguror, pluribus cumulabit. Nec hoc saltera
aniuiadverlitis, ut insani videlicet, quoinodo carncs , ,
*1
vcslras ipsi devorelis. An claruiu QSt, ipsum qui , ,
dsm ingenuura t magnauimuin, gerenda?que
*
amicili uon iinperituui imiiari voluisse.vos auleni
;, \
iiiiprobissiuioruia ac slulidorum inores, el uiium
\ , *.&.duniaxai non male scientes, quoevis oppugnare et
\ ,
ialcrflcere, nulli aulero prodessc ? Hic maguus dux
HISTORIARUM
LIBER
III-
1109
; 5 8 1 argulari volrns, et barbaro pudorcm incn , ^ , *

tere, Quid? faleris crgo dnuiimim itium Cant.cu\ " ,
zcno scrvirc ? Ego vere ialoor, respondel logalua,
; * el quiilem periVcla servitulc, qna boni viri viiicun , \ tur a bonis, ncc sinc molcstia indc abslrabuntur;
, qucmadmodum ot vos ad scrvilulcm pravitaii, in
, \ vidiae, callidilali diltgenler serviendam nalura com , - parali cslis. Hanc quippfe et ego servitutem vcram
; . - esse auluino, qua so animus subjicil : illamautcm
, quam v c n U l i c l caplivi paiiuntur, non animi es?c,
, , , sed corporis, quod auiino repugnanU: subcssc co ; , \ , \ gitur. Quain idcirro omnes scqualiler odititus, ci
' I velis rcmisque effugerc nitimur. Illi prudenliam
, \
barbari admiraulcs, Scd ba?c quideia, aiunl, iuil , \ lamus ; non cniui lua ad viriutcm coborialione egc.
V f
. - - |
"
i*
\ \ inus, scd qiiid polissirauiu agaiuus, id qu;eri

. slatimque Georgium Lucani legalum ad Amurium
' , deligunt, accommodalum ad l)oc mur.us, ei alioqu
\ , , cjusdcm sairapcc amicum, et ut ex priori constie
tudiue apparcbai, eliam famiUarem. Ad eum u<
.
venit, legalionemquc cxplicavit, Amurius pcr si
, \ mulalioncni lcrgivcrsari ac recusare. Deindc ubi
. ; ?
, ' , , - Luoas prercs longas addidit, rccessurum sese, e1
. in boc imperalrici, alque adeo ipsi familiari sun
gralificaturum protnisil; abalio euim sebucadduci
* ' ,
ininimc poluisse. EtcoiiYcnii inier eos, ut trireines
\ , ; ; cum proinissa pccunia J E I I U I H tuilierenlur. Luca>
, itaque re omniuin opinione maximi momcnli trans \ - acta Dyzanlium rediil, ubi naves el pecunia com
. , \ - Q parabanlur. Amurius cum Camacuzeno ad Traia ,
uopolim jampridem dirulara caslraincialus, Byzan>, . " - linas iriremescxspectabat. Imperaiorad Cumuize , \ , na oppidulum, quod nuperrime se dedidcrat, iu
G.Jcm accipiendum, Mallbacum filiuni senioreiu
,
m i l l i l , cui prxaenli alia ilem finiiima oppidula se
,
, dediderunt, nempe Asoroalus, Paraderno,Craiiobuniuoa, Stylarium, eaque oon mediocre poslca bello
\ ;
adjumenlum atlulerunt.
,
\ , & . , , ; , *
, .
,
, \ \ ,
; \ , \ , & \
.
5 8 2 CAPUT LXYIIL
Imperator filium cegrolum viiitat. Miraculum circa imperatorem et cowute* a,Per*U conseroatos. Duo
Per$(B exploratore* prcedonibut maU accipiuntur. Pugna inter imptratorioi el liyianlios apud A$omatum. Slrutaqema imperaiorit et vicloria. Redilus in cattra. Cratiarum actio pro ejus el comitum
incolumitate. Uorlalio de vigiliit nunquam omitlendi$. Discethus Amurii in Asiam et ejus promina.
Quomodo idtm dhceuus imperaloH commodarit. quibus iili ttaiim bellum. GratianopoUs obsidio, et
paclum cmn cuplivit. Smyrna capta, naves Periica incensa.
, D Filium agrotantem scntentia fait interea dum

naves in exspeclatione sunt, visere, habilisque cum
, \ , \ eo eermonibue necessariis reverti. Relicto igilur
\ , - in castris exercitu, cum solis qainquaginU Roma, - nis, et duobua Persis Cumulzcna versus abiil,
, / \ quod nihil hostilis ineursionis per viam meiue-
im
JOANNIS CANTACUZENI
rct. Nocte in vico dcscrlo paucis adbuc viciniarum

pariclinis exslantibus niaiiscrunl. Eadem nocte
PtTsarum pediluni raanu& cx Asia ad eadcm littora
populaiionis ergo appellilur. Egredieutcs ad cuslodiam naviuin centenos relinquunt, alii circiter
mille raptuni vadunt. Cum eo processissent, ubi
iniperalor pernoclabal, foco luculcnto procul conspecio, propius ad locum pededenlim et summo
silenlio. ul latercnt, accedunt, speculatum videlicel, quinam ad pyram illam morlalcs essenl, id
quod ipsi postea narraverunl. E l cccc videnl excrl i l u i n , suo, ut puiabant, mullo numerosiorem.
lllico limore curripiunlur, ne illis lanio pluribus
rem senlicnlibus, cum ipsi ad resisiendum infirmi essenl, victi conciderentur. Posi ubi sc non
,
1101
, , .
\ , :
,
.
' \
, ,
\ ,
\ , \
, >0 ,
, ,
, ,
\, \
. ,
,
dum senliri animadverlerunt, quadriparlilo agniine " , .

( *;
caslris circuindats, undique de improviso in i l , ,
los lrrucre conslituunt. Gredobanl enim impetu
. " ,
inopinalo constcmalos, quamvis plures forenl,
superaiuros. Barbari igilur consilium explican- \ ;
, ;
lcs, castra ciugunt, ad invadendi signum intenli.
. A l vcro dux arbilrari, cum lanlis copiis non ita
tcmere diniicaudum, qoando nec unde, nec quantae , \ . 01
tandem sinl, saiis couslct. Duos ad propinquum
,
el notum iilis fonlem aquatum miuii simulqua
,
mandat ul e castris aliquem, si possinl, capiivum
.
adducanl, ex quo cerii quippiam de eo cxercilu , ,
exscuJpant. Miiilis cujusdam servulus ad bauricn- ,
dum ac(cdil, barbari propter foniein in insidiis
(
latciites ad cum lenendum 5 8 3 prosiliunt. Quo Q ),
ftiga elapso, duci quod acciderat, ul jam prodili
, '
mcmoraul. Tum vero barbaris mullis parlibus nu- ; /
mcro superiores , c l solo aspeciu foniiidabiles |5
apparuerunl. Quare cliam nequaquam adoriundos \ , *
aentiebani, boui cousulturi, si inde corpora inte- .
gra aufcrreal. Itaque nibil alteniantcs, abilum
, ,
Homanoruui exspeclabant. Imperator caculam i l - .
lum nielu ailonitum occurreniero, el quo pacto
;
apud fonlem ipsum quidam inseculi essent refe- \
rcntem, aflirmanieinque Pcrsas esse, ul speclro , ^
aliquo exagilaiuiM dimisit, jubens Deo maiutinos , ^
byinnos depromere (50j, siquidem jaui dilucesce- , \ ^,
bat. lis absolulis equos conscendunt, loco exce . \
dunt, quibus malis proximi fuissent prorsus igno ,
ranies. Uaud multum progressi lumullum clanio- D ^ , resque Pcrsarum e tentoriig exaudiunt. Iniperalor
, ;
de comUaiu euo duos Persas mitlil, qui propius
.
pedem fcrant, et quinam siul, ex ipsis cognoscant.
; , \
lilis in bos incurrentibus, alter capilur, alier vul- . ,
ueratus redit, ac nuniiat inultiiudiiiein essc Por- , sas, ct quidem inagnaia, quod nescissenl. Barbari, . " ,
cum de caplivo didicissent Canlacuzenuni illic
' quiftquaginla dunlaxal mililibus slipalura fuissc, . f
Jacobi Pontani n o t .
(30) Nusquam niinor hodic , quam in caslris
A l olim dabanl operam duces, ut coeleslem opem
piiiaiis duciiur ralio : nee ullum pene genus boprecibus iinploraret eiercdus, et oinnem victorbe
inmuui uiinus Deum c o l i l , aul gravius olTeudit,
spem in Dco ponerel. non m viribus ei aruiis suis*
^juam luililcs.
quo pertineni etiam byiuoi malulini.
Aulla fidts pietasque viris, qui cuslra sequvntur.
1105
HISTORIARUM LIBER 111.
1106
, - obstupescenles, diviua eutn prolegenle dextcra lam

, ' , exitiali periculo ereptum censuerunt. linperaior
, * cuui plus comperire non poiuissel, quam Persas
, ei praedonee esse, Cumuizena ad filiuni venii,
, ' quocum quse lempus monebat coliocutus, ca*lr*
*
mox repetiit. In iiinere cerlior fit, Byzanlto tevia
, armalura sagiliarios, Threicio adjnnclo peditatu
, '/ ad Asomatum castellum expngiiandum quinqua, \
ginla rcmorum acluariis quaiuor advenissc.
\ ( . Statuil igilur Asomaleiisibus cum suis quiu , quaginla comitibus succurrere. Hoeles viso ap , propinquanliuio globo in collem confugienlcs
. \ , ; se luebantur. Imperatoria cohors bis e l lcr impelu
. facto (illo vetanle, quod adversus prudeutiam
\ mililarem pugnarent, quoniam adversarii natura
, \ loci muniebaiiliir (31), el subeunies crebris telorum
,
jactibus repellebani) iis poliri non valebaiu. Gtim
.
igitur et equi, et milites vulncrarenlur, edixit
, \ imperator se sequerenlur, ai vellent vincere.
. \ ,
Ergo se illis reliclis abire simulant. Hoslcs non i n \ \
tellecla fallacia, ratique eos pugna3 desperanlca
\ \ , -
discedere, colle degressi navee pelunt. Tum q u i
abibant conversi iu eos aequo campo statim incur ,
ruut, mullos occidunt, paucis lerga damibus, ma ,
jorem parteiu capiunt. 5 g 4 Iraperator i n caslra
/.
Trajanopolira rcversus, postquam c l manus illa, a
,
qua noctu, u l dictum esl, obseasi iucraut ad
, Amurium se conlulii, quae sibi eveuisaent, et quo \ .
modocum suis universis, Deo secuudo, manife , \ - ( stuai discrimen evasisset, narravit. Oinnes pro
eorum salule diviuae providenliaB gralias egerunt,
; ,
Hortabalur autem suos imperator oc unquam vigi , \
lias, prseserlim [noclurnas negligerenl, recenti&si , \ ,
moque exemplo ad coitfirmalioiieai uiebatur. Natn sj
, \ ;
ipsi non conflsi ad Trajauopolim melanlibus, ncquc
, .
iis qui Cumtilzenis erant cum fllio, pro se, u i par

fuerat, excubias egissent, iu casum hujusccmodt
, \ \ devenluroa uon fuisse, quo nisi Dcus bemgne eos
*, , ,
respexisset , digna lacrymis perlulissent. Atqtie
,
baec isto modo contigerunt. Amurius ul Byzantiu
(5
triremes ad jEuuin cum Iriginta de suis affuerunt,
\ ,
pollicitus imperatori, quiudecim diebus subsidtum
\ <, .
misturum, e i se quoque brevi, domesticis ordiua tis atque compositis, reversurum, semperque cum
, , . ^ - D eo, donec bcllum flnialur, mansurum, dictaque
\ ' salule, iliico solvil. Inlra dics iredecjm adsuni
\ - copiae quas promiseral. Anmrii discessio muita im , peratori inconimoda generasse visa esl, qua? taiocn
, ; ^ - ipsa poatuiodum, quam is Deo cune esset, nou
levi documento i u i l . Triremes namque qualuor
, .
. supra viginti Lalinae cum Rbodiorum et aliorum
, qoorumdam insiruclas Smyrnam adnavigarunt,
, castellumque in porlu cepcrunt, e i naves Perstcas
complures cxusserunl. Amurius prae^cns, ac t o l s
Jacobi Ponlani
(31) Boculmus aVibi, qnanlam cnmmoditatom
balmret in pr.flio locus superior. Liviu lib. :
Pmter virlulcm iocus quogue adjuvit, ul pila omnia
hnstaeque non Umquam ex (cquo m i e , vana (quod

plerumquefii)caderent ; led omnia librata potidtnbus figerenlur.
1107
JOANNIS
CANTACHZERI
viribus propugnans, Lalinos depellere ncquivir,

qui usque hodfe Smyrnae porlum obliiteul. Aiebal
autcm iroperator. si Amurio in Thracia vcrsante
Smyrnam oecupari coutigiseet, nen semel lantummodo, sed omnes mortaks Araurium pra? nimio
erga imperalorcm amore eam perdidisse suspicaluros fuisso. Nonc quoniam ipse cum sais copii*
pnesto fueril, nirilom se captae civilatis culpara sualinere. Quocirca Deo cxpcrtae procuralionrs gratias
singulares agebat, qui eliam quae molcsla atqwe
odiosa videntur accidere, lempore labente ad ulililatem conslituta et administrala fuisse demqnstrat.
Sed de liis pauJo post dicemus. Posl dicessiim
Amurii ab omnibus finitimis gravi et periculoso
beHo urgttur. Nam Crales cum robore excerciius
uiZicbaasusqueprogressusast,cocon8ilio ui eum
in Tbracia- adortretur, et Moeôrum rex Alexandcr,
quidquid babcbat copiarum, Siilbnum addaxil,
5 8 5 Pa'aeok>go jtrvcni imperatori, 1 qood spoponderal, auxilio, futurus. Pairiarcba auieni, voato 11 concionem unWerso populo, in Canlacuzcnum, ut iihre defuncti imperatoris, a quo plurimis
amplissiniisque beneOciis ornatus esset, impie et
scelerato insidianlem invcctus esl. Deindc sefpatrem et tulorem adolescentis imperaloris promolgans, et pro ejus saluie nulla discrimina, nulh s dimtcationes declinalurum, bellumque commune finilurum proiHens, omncs ad arma couira Canlacuzcnum exstimulavit, alios quidem pcr
t
11
, ' , \ , \
. >
, ,
.
. , \
. \ * ' , , \ *
, \ .
\ , ,
.
" \ ' . ,
$ ,
, \
. \
,
. '
,
,*
.
. *
,
: ,
ee propensos, alios necessilaJe eodem traliemc, (; , *xpt

quippc qui aSioqui suspicionem non evilarent. Et
, , ^ 1*0
omnca se cxpeditioni pediles equiteaque accingc , \ .
bant. Dabaut iiem nomtna proeeres, qaolquot
\ ?, Ua:<dbuc a viuctiHs immunes' crant : parlem enim
,
majorem magnos dux alios fci carceribus attinebaf,
. . *4
collariia injcctis, in quibus el de Andronico Asane
, \ rînlicuzcni soccro quxstio babcbatur, quosdam
&, *
in ipsoruro aedibus inlcrdiclo aditu ciistodiebat,
\ ,
ratque cum plena et absolula polestalc suramus ,
oxerciliu imparalor. Atque W adolesceniei Joan \
nem iiHpcratorem sceuni duccnlea, Heracleam
., \ ;
ThraciaB vencrunl, miitcntcsqoc etiam ad Momiizi- \ lum, caslcJlorum Meropcs et aliorum agre>tium a
, >. ,
Canlaciizeno eommissam pppcfeclaram gerentem,
)
inultis proinissis ad arma in eumdcm capessenda D , , * ' .
pellexerual. J i m enintora boniHiura pervolabai,

nec illi poicnlia decral. Sic uaque Canlacuzenus
\ , afaw
bello ex omni paric pelebalur, et roetiiere eoge ,
batur. NibUo minas pra perpelua conaueladiac
, ; \
sua in periculis mcntem excolsam retincns, c i in
gruenlia mala aequabtli ae leni animo lolerans, ad
, ' \ ^
Alexandrunv Mecsorum rcgem kgalos roillii, eum
.
borlans uli boc ncgotio supersedeal, qnandequi . 01 \ )**dcm hoc adversus se eomparatam bcllum brer\i
, ' ^*
multas ci clades dalurum sit. Ipse in Cbalcidica
,
Gralianopolim, non illam quidem|amplam, cale \
rum cum natura loci, Xum meenibus munilissimain
nrbem el alioqui omnimodis commodain, c i Cbal ' , 5 - ?, *fa
cidices tanqtiaia melropolun obsidcl. Ab oppugna-
H09
1110
. *Hv \ -
, \ .
,
xs\ . ,
0\ ,
,

, \ ,

.
, - , ,
;
, \ :
.
tione igitur tempcrabat, qnod manu et armw inexpugnabilem scirel. In cujus arce cum multi civea.
quod illi bene vellent, vincti tenerenlur, per inlernnntinm clam cum iis egit, ut si possent, arce
potili, urbem sibi iraderent. Protnittunt impigre
ge conaturos, et tetseram sive stgnum, unde et
ipsos jnm opus aggredi, et ae accersiri nosset,
noctu quidem sublalam facem (32), 5 8 6 interdfct
autcm fiimum constituunt. Hac de causa imperator quanquam hoslibus ndique instanlibus obsidionem conlinual, e l omnibus a?qoe resisiere eonlendit. Circa idem tempus, paulove post quo haec
flebanf., Laliui Sipyrnnra quatuor ct viginli Iriremibus invaserunt et expugnarunt. Et ctim apud
Pallenen, ad portum quemdam indigenis Longum
* * appellalum, naves Persicas eexaginta dclatas re \ scissenl, in eos corsn directo, vacuis potiti siint.
Persae siquidem navali pralio iaibelles, terra? se
, credeniea, naves iu eolo dcstiturrant, quibus L a , , , lini subdactis et crematis receesernnt. Porsa? navibus carentes, Cherronesnm Thraeiae per con , tineniem eunduai , et iitde navium facallalo
suppedilante, in Asiam sibi irajiciendum exitti, \ ,
maraut.
,
. , ^
, , '
. ' , \ , \
,
. , , ,
. \ , . (
, \ ^ , .
CAPUT LX1X.
Persarum et Triballorum certamen. Perscc astu quodam vincunt, et paeta mercede Cantacuzeno terviunt.
Gratiunopolis capitur. Quomodo Angelitxes prcefeclut pecuniam iuppediiarit non modicam. Obitut episcopi l)idymotwhen*i$. Alexander Mtosus Morrham ingre$$u$ imperatorU advenlu audito traiu Hebrum
fugtl. Legatis respondet
f
, C
,*\
, \ ,
\ ; \ ^ , \ , \
\ *
,
, \ -
Jam vero Crales fixis apud Zicbnas lenloriie,

qoo cuni Ganlaruzcno confligerct, ul dcmonstratum est, ut de Persarum evenlu, et illac iu Cbcrronesum iter iaclurosaudivii, deleciis de e x e n i i u
suo fortissimis, daloque illis diice, qui prjestatUi
animo et usu iuter proceres Triballorutu emincpe
videbatur, Prealimpura vocabulo, cnm barbaris
obviis pugna deceriare jussil. Itaque loco quodan
Stepbaniana dieto eos incidentes, ad pognaat
aggrediutitar. P e r s , ut in planilie equiluui u -
Jacobi Pontani not.

(32) Dari noctu signum igaibus jaciis, aul facibus elalis usiialum esl niilituu. Sic Siuoiieiit e l
Helenam Graecis dedisse sigaum navibus redeundi,
ei Trojam occupandi, auctor esl Trypbiodorus,
bis versibus, u l quideiu a Xylandro Latine sunl
reddili:
llicei JEacxdat juxta tublime ieptilcmm
Exiiibuil signum lucenli lampade Graiis
Jioiiidci,
tacita monuilque recurrere ciane.
Pervigil ipsa etiam e ceUo formosa cubih

Purpureo socios hortata est TgndarU igni
l>o lielena expresse aflirinat etiain Maro lihro v i :
flammam media ipsa tenebat
Ingentem, el tumma Danaos ex arce vocabat.
Arabes quuque advcnlutn bosliurn inlcrdiii funia,
noctu igne sigiiilicasie lesUHur Froniinus bb. n ,
cap. 5.
1111
JOANNIS CANTACUZENI
1112
mcntes incnrsum, in montem vicinum ei loca ;, 0!
inipcdita secedunt. Triballi difficilcs aditus cer \ * )
nenies. ratiqoe, si per aagusiias penetrando sese
,
impellerent et coarclarenl, equoa complures
, \
binc iade sagiuis couOxos a barbaris peritarof,
. \ icque nibil nisi vulnera reportaturos, de eqois , \
desceadentes, pedibus per acclivia operose ae dif , rap#ficuller, armorum pondere retardati, in bostes , \ >
ibant. Videntes Persai Triballos adeo per invia
, ,
eluciantcs, quiddam curiosum niagis quani gene- \ \ ,
rosum facere decernuni, el fuga eimulata roontis \ . 0!
\ iiheriora petunt. Triballi fraudis igriarisequuntur.
, ,
Qui postquam ab equis iisque uon paucis destite ,
runt, Persae denuo agglomeratt, direcle quidem
, ' ,
587 comra eos non coiitenderunt, sed ab altera
parle circumvenlis, ad equos illorum cucurreruel, . \ e l quia arrais non gravabanlur, antevertcntes T r i , ,
ballos conscenderunt : qui equis spoliati ad
, ' casdem opporUini erant, cecideruntque complures,
, \
nec panei eapti sunt, reliqui per moatem huc illuc
, fugientes, aegre se morli subdaxeruni. Cralee de , , \ *
suorum dade acceplo nantio, eiiam ipse reces
sit, propter calamitatem, belli in imperalorem tm . "
mcmor. Non lamen rem penitus negligebai, eed ,
et domi sedens bellaturiebat. Persae victores ad
Canlacuzenum Gratianopolim obsidenlem legalos
.
initluiu, naves suas inflammalas, et Triballos abse , , \ ,
victos indicant, et se illiue cupidos Cbc ronesum
petere, ul indc in Asiam navigent. Orant eliam ne
. ,
quid sibi per cjus regionem ambulaluris molesiia- , .
rum exbibeatur. 'Quod si quid ipsis contra ho~ ' stes fgeret, promiUere se promplam operam,
, , 1
si stipendia pacla liumerentur : erant autem
, \
ter mille et cenlum. Impcraiori subsidium boc
, \ \ ;
perquam opportunum, summopereque necessa , Xtp , '
rhim videri, cum bostes tam multi, tamque polen . &
les ineumberenl: Rondum enim Crales Ziclmts do ?
mr.m disce&serat. Pecunia autem non suppetente,
.
baud parum cruciabalur. AUamen donalis le
, ; galis eos adduxti, at in stipedium cerium exer,' ;
cilu9 illius comoiiliiiuin secum paciscerenlur,
. !*
usque ad dies quadragima. Quod ne siatim pete , \
rent, eed posl lacem decinjam quintam, ex quo ad
, se aecessissent: volebat euim inierea Didymoiicbo
\ 5&
r
curare pccuniam. Sic igitur cum legatis paclioae |)

,
confecla, eos ad caslra remisil, cumque iis unnm
,
de suis, qui .illas copias celeriter adduceret.
\ ( '
Posiridie in arce Graliaaopolilana vincii , cu , !|
slodibus mcridie impelu faclo jugulatis, i m ,
pcralorera fumi signo ex composito advocant,
*
quo viso confcslim cuin auxilio accurrens, arcem
.
toiamque urbem capit, ei cselera lselalus quod
,
iirbem la.n pulcbram nullo labore periculoque
,
oblinuisset, etiain grandem pecuniam , quam

maxime indigebal, invenil. Angelilzcs enim qtii *
dum, abjeclus ct obsctirus civis, anlea tbesauri

reperli suspicione laborabal, cui , rc nonduro

oria, ncgoiium iremo faccsscbat. At vero lcmpore
\ ^
kv[us sajvi belli rcbus oomibus ui contrarium mu
1113
\\U
EISTORIARUM LIBER III.
, . ; tAlis, et optimatibus quidem ubiqne pulsis, Incar \ , , ! ceremque conjectis, 5 8 8 praefectis aulem im \ , probis ac nibil a vulgi condilione differentibus,
\ , etiara Angelitzes isle pra3fcclus Gratianopolis, pro\ , pler odium quod in Ganiacuzenuro gerebat, desi. gnaius asi. Tuna occasionem nactus, divitiis stri*
, uti frui coepit, el quod prius suspiciosum erat de
, tbesauro, lunc plane verum apparuil. Imperalore
aulem urbe poiito, quia rem adeojam vulgalam
, negare non liccbat, ablalis omnibns copiis ejus fa:, \ miliaribus, iisque non modicis, insupcr de occul\ , tata pecuaia examinalus, eam et inuliam quidem
, \ , \
protulil : qnx imperalori, tum ad alias impensas
' - necessarias, lum nd solvenda Persis promissa sti .
pendia suffecit. Sub idem lempus episcopus Didy , , \ ^ moiichensis aniinam amisit, et die qniuco post
, , - Glabas Scuterius, tit ille prxdixeral. Ex obitu ept , - scopi impcrator magnum animo dolorera acceplt,
plurimura cnim virum rcverebalur ct sancle ve, ,
ncrabalur. Aicxander Moesorum rex, ut oratores

, \ ^ , Canlacuzeni quid venissenl exposuerunt, nihil respondil: cura exercbu aulem Morrham ingressus
.
, \ est, oppidula illic imperatori subjecla, si posset,
. subaclurus. Uaum porro de illis, Hyperpyracium
nomine, cliam anie Alerfandri advcnlam pra?fe , \
ctuni ab eo missurn susccperat, ei erai quoque
.
pr&sidiuin susceplurum. Imperalor, ul boc ex le, \ ,
, galis didicit, quia et Pcrsicum subsidium habcbal,
el Gralera propler plagam acccptam in provinciam
..
rcversum audierat, bilaralus, Matibaeo iilio Gralia . , \ ' nopolis aliarumque urbium in Gbalcidica sibi pa , ," rentium praefecto rel cto, in Morrbam comra
* Mcesos quanlum poluit, properavit. Eo inlellecto
Alexander, quoniara acie resisiere nequibal, niira
, ^ , fcslinatione et incomposite atque confuse llcbro
, ,
traneilo, casira fecit, lanquam flumine impcralo. ,
rem impediiuro scilicel, ne illos secun conserero
\ \ , nianus compelleret. Submersi sunt in transitti
, \
iniliies aliquot el equi coniplures : sarcinae ileio
& , .
et impedimenla non i n flumine modo, sed bac
, \ \
ctiam de causa ainissa, quod in principiis ab im,
peralore locati, Moesos adbuc iranseuates, atergo
, , \
ipsis insiantes perurgebaul. Hyperpyracium autem,

prxfeclo, quem Alexander insliluerat, simul ac
, ,
, ^ \ - imperatoris adventum audivit fugae, quia polerat, se

mamlanle,
receptum esl. Alexandcr porro lcgatos
. , '
, - niox responso dalo, facloque foedere dimiltens,
\ , addensque nibil se per injuriam commisisse, quod
, imperaior merito ulciscalur, in reguuin suum sc
. ' recepit.
, , \ , \ ,
* .
, .
. , .
, , ,' , *
.
D
4 1
1115
JOANNIS CANTACUZENI
589 CAPUT L X X .
Momiizilus tres naves Persicas exurit. Pertce reliqui socios, auet ab eodem occisot faUo mteliex
ulcisci ardent. Jmperator de improvhe tupervenienle Momitzilo, magnum adil periculum, el suk fugi
tibut, conira insequentes slrenue se defendit. Lantzaretifidelita*erga dominum quam fideltler re
ratur imperaior. Momuzilut dnpola ab imperatrice creatur, cui veniam petentt imperator ignosai
ejus dignitutem auget. Persce ex pocto miuionem petunl, et in A$iam reverlunlur.
lmperalor cum et Alexandrum submotum esse \ *, gaudcrel, Ueracleenses , imperatoris adolesccnlis studinsos invadere parabat, cum Momitzilus a Hyzanliis in cum irritatus, ut Oidymoticbum re-
venissc cognovil, Abdcrilas invasit, ubi qtiimle- , \ ;
d i n naves ab Anuirio ad iinperalorrm suppelias , , missae slabaut in litlore, quas ducenti quinquaginia
'
Persxcuslodicbanf, reliqnis imperalorcio sequen- , 1 libus. Ex bis Momilziltts illo impelu bosiill Ires \ \
inceudit, nemo tamen Persarum interiit. Tum re- *
liquis, qui apud imperalorem cranl Persis, nescio , ).
quis nuniiavit, Momilzilum naves ad uuam exus- , .
sisse, et custoJes ad unuin oblruncasse, neminem
, ;
cflugere potuisse. Qui prolinus arma capienleg \
eum adoriri gestiebant, ct iniperalori conlra ve, nienli, dicenliquo posl redilum ab Heraclea in . * , \
euin qua par essrt cura et sutdio pugnari posse,
*
et expeditionem Heracleenseni multis de causis , magis videti necessariam oslendemi, illi contra
re?podebani nil.il lam necessarium se putare quam
, \
suorum civium neccm ulcisci. Perspieiens inipcra- ,
tor eos cobiberi non posse, uua inanipulos Honu-
nos mitlil, simul ul rcgiuncularo Momitzili velut . ,
aperli desertoris depra*darentur, simul quia bar, \ ' ,
bars meluebal, ne ab ii!o juslmn jaro habenti

o x c n i l m n , et ducibtis iluus aUatis audacia et , \
animi celsiiudine tiihil concedentc, delerenlur.
' ,
Momiizilus id quod cvcnil suspb ione pracipiens,
\ \
eam nimirum injuriam imperalorcm inultam noo
. ; passurum, sed manutn contra se missurum, spar- Q ,
sos per rcgionem agirstcs in oppida et castclla
, * * ,
contraxii, seseque ad praclianduni ir.struxit. Vcrum
, \
ubi aniniadvcrlil ex Persis et Romanis consLin- \ , \ .
lcm fxerciuim validiorem essc, qnam ut ei se de- \
bcrct cum periculo objicere, in prxscnlia cceplis , ,
siipersedendmn, eorumque direptioni indulgendum,
, ,
rccedenlibus autero inharendum, c l si quo possit , ,
damno mactandos duxit. Guui euis porro copiis \ , Perilhcorium, 590 <l adhuc in Qde iuiperaloris . ,
manebat, illic bostium discessuin exspeclaiurus .
concessil. GaHerum imperatori et ipsi GaiuutzcDis ,
reditum suorum praestolanli, visum aliquanlum
\ progrediendam, si forte quampiani de illis audiiio- \ , \ \
nem acciperet, el usque ad urbeni amiquam Mese * ;
nen, jam olim dirulam, cum comilalu circilcr D ; ,
sexaginta militum vectus est. Ibi cum ab cquis .
deseendissent, missis prius speculatoribus, qui ,
procul observarcnt, somno obrepenle dorniivii ali- ^
quandiii, alqiie inter dormicndum hancvocem au- \, \ *
diit, Expergiscere, qui dormii, et resurge a mor , ,
, \ .
tuis, el illuminabitte Christus. > Qua voce confusus
, ,
animi, rcpente surrexit, et rem praisentibus indi
\ . " \
cavit. Adsunt iiem speculatorcs, narraalcs cxerciU3e
17
, -
.
\
. "
,

, \

, ,

.
,
, :
, \ .
, ,
, \ , /
.
\ , ^
.
, \
,
\ ,* \ , \
\ .
\ , \
, \ *
.
1118
tum advenlare, ncc cerlo noscere potmsse undenam adventel. lmperator cum eomiiibus proprium
esse, ei a populatione redire censet: Verumianien
voce in eoninis audita turbatus, et equos presidiariorum illic pasccnles reducere Gumtuzena pastoribus mandavit, et Manuelero Tarcbaniotam ex
praesentibus paucos deligere, venientibus recla
occnrrere, unde venirent peculari jnsait; ipse in*
terim arma cuin sociis induit. Sed nccdum bis
plane armatis, Tarcbaniola trepidus revertitur,
boktet advenire ai(. Vix finierat, et ecce adsant.
Ducebal aulem Momitzilug selectos mille, per exploralores aoos ceriior factus, imperalorem in
praesentia ad Mesenen sedere, siquidem Perilheorio
Mesene parvo intervallo aberat. Collectis igilur
euis, ordioatoque agmine via per Mesenen ducenle
Gumulzena redit. Cerncna Momitzilus non extemplo fugisse, sed gradaiim et ordinatim discedere,
liroensque ne quibusdam inter rudera et parielinas
tirbis insidiose lalentibus, densataque caterva in
suos nec ordinalos et sparsos irruentibus fug*
fieret, eos etiam ipse iripariiio distributos, lento
passu incedere fecil. A s i ubi insidiarum suspicio
cessavit, impolenter se iu racedcntes intulerunt.
Quibus ommbus in fugara se effundenlibut, cam
qui ex boslibas prinii aecurrebant, imperatort appropinquarenl (ultiaiuro eaira agmeo claudebat>,
agglomaratus cum paucis se tuebatur. Gumquc sub
eo equus confossus cccidisset, unus,e famulis
Lanlzareius vocabulo, suum praibuit, atque in
eum sustulit. Ascendentem 5 9 1 quidam advolana
ense \n capul ferit, sed flrmilate galeae ictus ina~
nis fait. Inde loto itinere muliis irrueniibus et
caidens et cscsus Gumulzena mirabiliter senraius
vcuit. Lanlzaretum vero gladiis et baslis occidendi causa consauciaium (oclodecim eniin vulnera ei iuflixerunl) spiranlem adbuc reliquerunt.
Imperalor itaque e tanlo discrimine prsetcr omnium exspectalionem emersit, el Aloinitzilug sine
mora disccssit. Lantzarelum imperalor seroineccm
Curautzena vebendum curavit, qui brevi tempore
geduliiate medicorum sospes et incolumis, nulla
parte corporis amissa, esl redditus, et majore eliam
quamob declaralum erga dominum amorem me-
, \ ol
,
, ,
. , ,
* & \ .

, , .
^ \ (
),
, .
\ <
( ), D ruisse videbatur, apud eum gralia bonoreque ttoruil. Gecideruiit autein quatuqr, quoruin unus M i .
cbael Bryennius, cui anle iinperaloris pedes pu. - gnantera occubiturum, multo aute Didymolicbi episcopus praedixeiat, toiidem capli. Momilzilus
, . ,
paulo
post quain manus illa pnedatoria, de qua
;
\ , supra, discessit, duot de captivis, Apelmenem et
, Tbeodorum Gaballarium ad Annain imperatriccui
, \ ; - legat, societalis et prarlii cum ejus boste commissi praemium pelit. Quse petilione libenlcr ad ,
, missa, despotam illum creat. Ipse qunque missa
ad imperatorem oratorc, bujus stoliditalis suae
. \ ,
el
male bene merilo suo relaue graliae veniam pe ,
tit, ac de caBtero meliora promltit. Imperator i n );
tclligciis et vindicia puuire Moiuitzilum quam cs^
\
1 19
JOANNIS CANTACUZENi
lliO
s n difficile, et hostem babefe, qui obesse graviter . ; posset, quam parum u l i l e , tempus idoneum ; ,
cxspeclaus, se reconciliari passus est, et ignovit, , ', audiensque ab imperalrice reniinltaluro despotam, ; '' ,
sebastocraloris bonore ejus dignilalcm cumulavit. , \
E l visus est hujus quam imperatricis studiosior, . b >nique conswierc, sub imperalorem redaclum esse, * \ .
sed non diu, utmox dicelur. Elapso inlerea spatio, \
quo se barbari imperalori militaturos spoponde- , \, \ ranl, menlionem reditus fecerunt. Quibus impe-
.
rator ut ultra maner*nt cum non persuaderet,
, \
operamque luderet, eos dbnisit, et ita per Helle ,
spontum in Asiam renavigarunt,
\ , , \
, ,
, \ 1 .
, , .
\ , , ' '
.
5 9 2 CAPUT L X X T .
Impcrator Palceologm ocgrotus Byzantium redit. Moetus fcedifragus Apocaucho auxilium mittit. Empv* thium obsidetur frustra. Ab imperatore ut versipellis et mendax reprchenditur. Callidum imperatoris
comilium. Gener Apoeauchi in Hebro tubmerailur. Profeclio ejutdem Didymotichum cum exereuu. /perator ex compotilQ catapkractus extpectal. Kepelluntur qui oppugnatiwi venerant. Apocauchus Morrham
vastal. Momitzilus ab imperatrice et imperatore deficit, ac proprium principalum molitur.
%
Per idera tempns iraperalor Pataeologus Hera- C

rleae morbo ancipiti laborabat, quem patriarcba et
nonnulli proceres Byzanliiim reduxerunt. Apocaucbusauieni magnus dux cum exercitu summus
cjusdem imperator relicius ad Didymolichcnsts
oppugnandos sese comparabat, siquidem Persas
Caiilacuzenum deseruisse acceperat. Moesorum
ilem rex soluto foedere auxilium ei pollicitus, non
multo posl misit. Imperator nihil horuin nesciens,
pro faculiale se quoque ad hoslem exctpiendum
praeparabat, relicloqtie ia Chalcidicc Maithaeo fdio
cum manu quanlam rebalur salis esse, Joanneaulem Asane uxoris fralre oppidulis in llorrba dedilitiis prafeclo insliluto euro praesidiis, ipse cum
caHeris Didymoticbum inivit. Magnas dux polens

*. ,
,
.

* ;
.
. "
,
, '
.
, , \ ,
, '
tolius Romani exercitus, Heraclea exceden*, E m - D
pylbium castellura obsidione circurodedit, et muris , \ ,
tormt nta machinasque adraovit, in qua oppugna- .
tione mulioa suorum amisit. Eral slquidem casiel- , '
lum illud murorum structura longemunhissimum,
,
Videns igitur vi capi non possc (nam et victus ob- , \ , * \
sessis abunde suppetebal), obsidionem solvil. Dum
, \ .
bnec geruntur, Momilzilus digniutem, qua ab im- \
peraliice insignitus fuerat, poliorem ducens, et

despotain se nominans, inslaurato adversus impe- . , raiorem bello, urbes in Cbalcidica vexat pro viri \ .
bus. Magnus autein dux Synadenum legatum ad
. ,
impcratorem miu ns, quem et anlea Berrboeam ad
\ .,
cumdem miserat, gignificat, tamelsi Einpylbium
\ ,
castellum obsidere et oppugnare cogilarit, - , \
sitqne si velit occupare facillime, taroen veteris
.
adbuc benevolentiae in illum memorem nolle.
,
Nuqc 8i ciiam ipsi probctur, velle eum convenire,
\ (& , ,
et 5 9 3 de quibtisdam secrclioribus Bcmimque
, \ -
1121
flJSTORIARUM
LIEER III.
1122
* ' committendis sermoncm conferre. Verumtamen

,
irnperalorio scbemaie, ut e:at, pradilum conve . \
nire sibi esee difficile; cullum vcro privati
, \
sumplumm non putare. Consideraret igitur utrum ^ , que. hnperaior comutentmn tstuc indigne ferens,
;, \ .
contra illi rrnunltari jbel, iiliilcsse, cur apud se
,
fraudibus et mendaciis de csciero uleretur : j*m
^ ' !: enim iuulioties ingenium ejus cognnyi sc, qnarc
, . nec u n l i l h m ei fidem babcre. Si casiellmn subi . gere possit, ne omiltal; non etiim nielins imperio
, - consuliurum, si cnm hoslium lsedendorum facultas
, : sit, ipse illis scienS ac volens parcal. Sed puiare
- se Hlam oppugnationem, miiilibus ejus compluri , . bus quoiii ie inlerenntibus, parum gralam esse.
Porro illi sccum colloqui volenti, difficile csse im** . ,
* ^ peraloriis ornameritis nileniem aspicere, ae quoque
, , , minimeignorare; neque enim facile esse lippienlibus solem ac luccm obtueri, sed juriindum po. '
, . tius connivere, el in lenebris versan. Quoniain
$ - vero pacis conliciendae desiderio incredibili caplns
cum aspiciat, quas calamitates Romanos inun , \ *
dent, opinelurque ipsorum congressura non aliorsum, quam ad pacem spectare, excoghagse raiio, ' \
nem, qua ab lllo sina imperatorio ornalu conspi $ -
cialur, i | seque nibilo minus, ut ante, impcraior
-
, maneal. Essis aulem banc, ut calapbracli convcniant, et pedes quidern ocreis ferreis, capul glea
,
ontcganl,reliquumque corpussimilitercomii uniani,
, *
ul nesciaiur, imperalnrian* an privata veslis itilus
; /. ,
. Q geraiur. Probalo consilio magntis dux iia se ex
compaclo faclurum promisit. Per idem lcmpns
/.; ,
, qoo Empylhhim obsidebalur, eliam gener ejus
, . . - prolosiraior iu Ilebro prsefocalus est. Exirema
, namque aeslate, dum mcridie per ludum flumcn
, . tranal, undarum impetu abreptus iateriil. Ob hanc
geueri mortera ut sifpi vcbeipenler oalamitosam,
,
illediu in luclu et squalore fnit. Nou mollum
. \
effluxil temporis, cuin exercilum Didymoiicbura
adduxit. Priusquam autem ad oppidum appropin *
, quaret, Macrae antisliiem ad imperalorem niitiil,
, 0 - qui doceai, ipsum brevi aiTuturum, non niagis
bosiem quara amicum, et collocuturum, de quibus
.
, \ * . anlca significarit. Mitlcbat iusuper ceram annulo

,
- imperaioris impfeesam (quaui inter alia belli lemr-'
"
1- '
--r--*-'f
. \ ,
abstulerai), ceu pignus quoddam vacaiionis
cl induciarum videlicei. 5 9 4 bnperator opinatus
;,
, , illum vera loqui, secundmn couventa se ornabat,
> , \ * ejueque congressnm exspectabat, mililibueque pau cis quibusdam ioris reliclis, ne quis cslerurum ex-, -. tra niuros prodirel edicebat, metuens iiirtiiruin, ne
- quippiam reruin novarum designar/lur ab aliquo,
^ \ . - uiide occasio belii nonduin finiendi aascereuir.
, , Porro magnus dux, aulequaiu urbem allingeril,
, missis sagitlariis aliquoi ct manipulis, Dydimoiicbi propugnalores adoriri jussit. Qui coiifeilim
, ; , *
inslanles, tela crebra jaciebaul. Praeterea subur ^, -
bana acdiOcia conjeclis iguibus inccndcbanl. liunc
), \ in modum faclo ab
piignandi inillo, Uidymoii .
cbcnses erumpunt, niull sque coavulnetaiis a II.OB , \
w
illis
H23
JOANNIS CANTACUZENI
1124
nibus cos frualraloe repcUtmt. Imperator Macrse n*f\ , \

episcopo ad magnum ducem remisso, solennem
,
illi callidilatem el mendacium exprobrat : quicum
. , \
fraude ac doio nibil profecissel, secundum meridiem
, -
inde caslra movens, non procul pernoctavit.
\ ,
Poslridie com equitalu et ulriusque armalur mixxt ,
lilibus Morrbam invadft,regionemquefoedissimede ,
vaslans, omnia flammis implet. Oppidorum autem
.
nullo subacto, quod singula imperalor praesidiis
,
imposilis communiverat, Byzanlium rcdiil. Momit \
zelus cx inleslino Romanoruni bcllo opibus auclus,
\ ,
et c'aruni nomen famamque consecutus, el arbi , \
Iratus ad principatum scparalim condeadnm sua
*
sibi suflicere, a Cantacuzeno ct Anna inipcralrice
\ \ ,
(quanquam insigTiia despolae, quibus illum dona ^, \ ,
veral, indutus incederet) pariler abborrebat, et
^\ .
aeqnc ulnsque arraa inferebai, urbesque ct vicos
,
occtipab.it. Praecipue tameu Mallbaeo imperalori.s , tic .
filio crebris excursionibus et direplionibus impor- & '
lunus alque moleslus erat. Gollegeral aulem cqui \ ,
lum paulo minus quatuor millia, omnesforiissimos,
\ ^ 6;
ac propler animi robur et quos possidebal lotos
,
patura munitissimos, insuperabiiis babcbatur.
;, \ ' *
jtap* , \ ! ,
\ . , \
. "
, \ , \
.
C A P U T LXXI1.
Praxides mperii statum illiu$ miserum dolent, el imperalrici pacem suadent. Apccauchus Byzanlium
veniem, insalulala imperatrice in arcem suam concedit. Patriarcha incotutantiam objicit, tn quauio'
periculo
docet, secum ad implacabilei immicitias in imperatorem honatur. Quid in imperatrias rt
liberum gratiam fecerii, prcedkat. Gabalam quoque objurgatum, ad suat partes reducit, et ei filiuin
$uam uxorem dat eumque et socios archontas de impudentia reprehendit.
9
Verumeniinvero Byzanlii posl niagnum ducem C

01
Epbori seu inspeclores 5 9 5
(53) cernenles ", '
egram, el in sexcenlas partes divulsam, dislrac , \ lamque Romanam rempublii am , urbesque toni , \ , \
plurcs ei magnas Moesorum ac Triballorum ditionis
\ ,
essefaclas, adbajc Tbratiam omneui a Persis in
,r.i\
serviluieui redacUm, solis urbibus relictis, et illas
, \ ;
lamen neuliquaui ntiliora, quaiu vici perlu'erinl,

cxspeclare, tara aerumnoso staiu indignaii, ulira
,
non ferendum existimabant. Ergo iinperauici pacis
, .
ac teJeris cum Cantacuzcno iciendi auciores
,
suat. Sive enim , inquiebanl, illum vicerimus,
. " , ,
quibus iroperemus non babebimus, fumlitus amissis , ,
oninibus, sive vicli fucrimus, cum aliis nosmet
,
eiiam perdemus; Amplexa est consilium imperairix,
. \ uljusluaietutile,eoqueipsara tt aliospra-serlimma- D \
gauslogolbetaGabalasimpulit.Almagnusdux, qtio
iiiam isla C U D I latere non polcraal, posthabilis aliis
, \ .
omuibus, Byzaatiuia feslinavit. Ubi non priue uiore
, , .
Jacobi Pontani nolas.

(33) Qoos soepius appellavit >, , nunc a Laci dacinoniis stniiplo vocabulo, Epboros appellal. ,
inquii Suidas, . Ephorot vocabanl, quod reipublicw
negolia intpicerent. De liujus magitrams oriînc

el qnalilale, numero ac lcmpore, quo fnie creali,
quanta cvascrii undcm eorum potenlia, erudiie
disserit Nicolaus Gragus de Lacedjunioiiioruui republica bbro u, j a p . .
1125
IIISTORIARUM LtBER I!T.
, -
. \ , ,
, '
, ,
,
,
,
, ,
\ ,
\ \
;
, .
,
. , \
! \
* \ '
,
, ,
)
}, , \ ,
, .
,
,
' , \
11?6
solilo iii.pcratricem salulaum aecessit , sed in

Hodegelria? Dcipar.u templo fusis precibus in prop u g n a c u l i M i seu castellum in Manganis (plauilies
cst exlra Byzanlium) quod superstile etiam A n dronico imperatore habebal, duranie auleni bcllo
boc inslauraral, et magnis operibus communiveral,
arntaque < t alia obsidioni suslinenda3 idonea cum
prxsidio ibi collocarat. In boc, inquam, castelluai
concessit, el illic noclem exegil. Postridie se
visenli pairi:.rcba: leviiatetu et in< onstantiam er-a
se vitio dat. Civdid*ê loalilas au borum animas
ulriusque corpus regerc eademque ambas ei mol r i ,
et sequi; nunc conlra prorsus evenisso. Sibi enim
niuniatum, ipsum quoque asscnsuui iis, qu;e de
pace cum Canlacuzeuo susc>picnda dispuiata fuer i n l . Id quod non debueiit, cum indtibitata sciai,
nisi ipse bellum adversus Gautacuzenunt, mnltis
idcirco negoiiis implicitus, el onmibas macbinis
tenlatis iniroduxis-ei, janiprideni eo cjecio, Palamain in ejus Ibrono palriarcbico collocanduin
fuisse. NUIIC prelerquam quo<f Ecclesia? prasid><at,
etiam reipublicae esse domiuum speclatum inter
Romauos omncs, palre.nque ac tutoreni iiaperaloris
appellatuni, quae pcrpendere, nec dum alioruiu
quxrilur t litas, salulem propriam iu postrcniia
nuinerare oporluerit. Nam anle bcllum, inqttit,
usquc ad exauclora.ionem tuam Canla< uzcnus iratii
cxtendissel. Jam, quia 'lam 5 9 6
coniumeliosa c l gravia te quoque allaboranb* pas?us est,
m u l t a
i s l i m e s
; , Q <*
*
> ianiaruui injuriarum buinaaaai
aliquam ac lolerabilem, quin potius luaro ipsius
, \
, . \ ignominiosaui neceiu, et genciis totius exsilium
, - pcenain fore. Sic eniui mulli inde ad nos venientea
. \ narrant etim in nos, a quibus esl bcllo lacesbiius,
\ iminani odio flagrare. Quamobiem mibi senteniia
, , , cst illuai oppugnare perptluo, et le ilem faccre
cupio moncoque, ne longe positis uibilque profu \ , \
lur.s curiose le immisceas, sed quoniodo nosmelipsi
,
, servemur provideas, quod quidem alitcr non
. licebit, nisi bellum istuc conliuuum esse sludueri*
uius. Naai pax isia quaj dieilur, mibi crede, nibil
, '
. ' & esl aliud quaiu et nosira, et (iliorum propinquorumquc noslrorum cerlUsima perdiiio. lloc sermone
. ,
palriarcham nec ipsuiu pacem valde suspiranlem,
\ , \ ^ \
, ' *9 sed aliorum placiiis necessario suffraganiem cepit.
Deindc imperalricem quoque per lcgaimn appellans,
*
' , \ - vebemenier se roirari dixii, qnid hoc essei, quod
. cum ipse pro Ula et liberie ejtis nullum periculutn
molestiamque detreciasset, non ipsis visum sit,
, ,
pro se el palriarcba lutandis victesitn enili. Se
\ \
quippe siailm ui observaril, Ganlacuzenum impe. ,
ralore morluo, iniqua et \ioIenta coquere coiîlia,
-. , *
velleque ipsam cum filiis non imperio lanlum
,
dejicere, sed viia quoque exuere, tamelsi muliis
.
, ' , - aniea beneficiis ab eo afTecium, atque ad graii.mi
quovis discrimiiie ejus causa subeundo rcfercndam
obligatum, maluisse pro ipsis. periculoê facere,
,
quaiu primos apud illuin bonor^s adipisci, exsecra \ .
,
tum scili<et improborum comnjunionem faclorum,
117
JOANNIS CANTACUZRNI
Il?8
aliisque oronibus melu ac horrore ejus poieniia? feterriiis, palam ei bellum indixissc, eoque angu- , \ , \
siiaruiu compulisse, ut prius Triballorum, nunc \ ,
' , \
laudem Persarum auxilia implorarit. Se aulem
diligenlia et eolertia stia faclum infectum illi, ot ,
pro sociis hostes reddidisse, jamque ad eas difficul- ,
tates bomineni adegisse, ut imperio se abiturtim, , ;
privatamque vitam victurum promiserit. Quando * , auleni ipse post tol labores, tantasque contenliones, ;
et tanla discrimina conalus suos bono Gne concluse- ,
rit, tum ipsos incogiiamia sua omnia everlisse. , \ Nam ubi cognorit illos de pace et foedere cuoi eo , ;
ineundo deliberare, ul imperator sil nihilo minus, , :
. \ , :;
abjeciis omnibus huc advolasse , et domi jara
fuiuras miserias secuni commentari. Timuisse porro ',
ad eam accedere, ne, quae abscnle se verbi d c - \ !,
, /
creverinl, 597
prsesente rc compleant, el quia
ritssential, ideo pereat. Qnare si isthaec u l pbirimum , . :
deiriraeniosa omiserint, bellumque ut a principio , \
conira Canlacuzenum persequi voluerinl (boc enim
uliliseimum fore), ei se paratum esse, ilde ab illa , ' ' daia, nibil adversi passumm, cum aliis moliri . ,
quxcunqiie conducere judicarint. Si aliteranimala \ ,
sit pacemque uiuliarum ipsis el insignium caiami- , ,
latuin fuluram seminariuni bello praeluteril, re \ .
discussa, se qtioque ulililaiibus suis miniroe defu- , , & ;
; , , :
lurum : oinniuo eaiiu se quoque, el facilius qiiam
alios posse rebtis suis bene consulere. ifeec ille per , .
patnaicbain ad impcrtlricem. Postea (um <t O J V , ,
\, ,
magnus logoibela Gabdas eiim viseret, mirifice in
co se decepluu dixit, arbilralus inleltigendi acu-' , . - (
), \
mine rcrumque magnarum usu ipsum alios aiila ' ,
cellere. Nam quod nunc opineiur, cum Caniacuzeno
,
Ur.tis meriiis obstriclus, bellum eidem el insidias
. ' *
molilus s i l , eiqtte pluiiuia el gravissiina, si quis, \ ,
quani alius, iucoinmoda creavcril, nunc faca pace
, maiisuelum atquc clcnienieni experlurum,et non
, |) *
potius scquo stiamque fainiliam inaudilo quodam
;
modo el ul faclis ilii contuuieliis dignura e s l ,
. irps
pcrilmuin, parum sapere,neque ;benc raiiocinari;
. 11^
luHgc euim amplius belluin ipsis, quam pacem
.
commodaiurum. Naui si bellum gerant, salvossem ,
per et imperaliiros fore. Quod si ob id impcrii
imminutiouem paliantur, noa ideo salulem negli- , %
gciidain, quaudoqMidem salius sil imperare paucie, ^

quain co amplificalo subesse aliis, ei iogloria morte
deiungi. Elcniin si pacem cura illo paciscanlur,
esse quod illos a periculo lulos praesiet et incoluincs. Uorlabaiur itaque Gabalam se denuo
aecum conjungerel, bellum resusciiaiel, et muloum
sacraraenluui renovaret ; flltam ejus uxorem ducerel; parilerad bellum incuoiberent, elHoiuanum
i m p e r i u D i adminisirarent. His verbis illum irrelivit
elconrordiicr belluui dccreverunl. Jurabant aulem,
Gabalas quidem ad belium magno duci opein laiurum, el de pace uec se aJiquo modo cogilaluruin,
nec aliis de ea disscrenlibus assensurum; Apocaucbus vero, filiam ei uxorcm daiurum nulloque
prjeioxiu nuptias iiupedilum i r i , quamvis sacer
\ \
.
, '
, \ \
, \ xrt
, ,
, -^
,
,
, ;
.
, . *
;, \ *^
^ ." ' *.

29
HISTORIARUM
LIBER
. , morbus membra depasceretur (34), aut epilepsia,

* , aui insania, aul qualecunque demum hmleladinis
. ,
genus se jnvaderel.
' . ,
,
, ' . ,
. " ,
, ' , * .
, *
. , , .
5 9 8 CAPUT LXXIII.
Legatio Apocauchi ad imperatricem, qua in Cantacuzenum de integro inflammatnr. Apocanchns iterum
dominatur, quanquam modesiius, et legationem tuadet, quo tibi consulat. MittUur legatio cnm binis
epittolis, quce recitanlbr. Continent aulem lcetitiam de abdicatione CatUacHzeni, quarn eum meditari
Apocauchui mentitus fuerat. Legati cum conditione se venturos prce&ignificant. Imperatoris cequanimtiat.
Ut cum Gabala quoque res ei ad volunlaiem

, ,
successit eam pairiarchae corameodat, ambosque
. 01 ,
ad imperatricem millit. Qui primum verba Apo
caucbi referuni; mox rem jueiam ab eodem peti,
,
et belluro paoi anteponendum docent. Gantacuzeno
. - eienim extra inagnum ducem, quod experieniia
, conslilerit , neminem posse resislere. Pruinde
. "
aequuiu videri, ut illum sibi amir.um , el belli

adjutorem babeat. At istuc aliler non fuiu . ' - runi, quam si arn a de integro decernanlar.
, . Confiroiassc enim illum , sibi cuni Gautacu * zeno pacera nuuquam inlercessnraiu. Quapro. , pler si ipsa eliam obsequalur, bene babitu* , rum. Sin autem, videndupi ue GanUcuzeuus cum
- totis copiis suis intra Byzanlium accersilu magnt
. - C ducis appareat. Hac enim via lanlummodo conlu^ ,
inelias, el incqmmoda, quibus eum per belli leropus
,
\exavetit pensalurum. Gseterum iinperatrix, quae
. \ jaui anie mullis indiciis hominum istorutn perver ,
sitalem, et malas artes magni ducis conjeclasset,
,
nihilque aliud illnm curare, quam ut solus iti
, ; republica dominarelur, ex bis auleni verbis ejmr
,
insolcnliam clarissime pcrspiceret , cum non
( - baberet quibuscum senaa sua communicaret (alii
, \ * enim nobiles, et consanguinei Ganlacuzeni impe ;, tatoris carceribus omnes, aul domibus suis incltisi
; , tenebanlur, quose vinculis emissos, benevolos sibi
^ , ,.fure non conGdebat), rursus bello, quainvis invita,
.
subscripsit. Polissimum aulem, quodGantacuzenuiti
- a inagno duce imperio se abdicare, ct privali
babiium resumere coaclum audieral, sensiiii an, , - nuebai, et in fraudem maxime illiciebaiur. Ergo
, . rursus bellum tumitur, ei magnus dux iterum gu - bernacula capcssit; non iamen inonarcba?. insiai*,
, ut aniea, sed aliquanlo uioderalius. Timebai enim
* , jani collegas offendere, videns illis paulaliai res
. ;
submitti, elGaiilacuzeiium ciescere, ne, si agperius
Jacobi Pontani not.

(34) Sacer ignis esi, quero vnlgus Iialicum il
foco del saut vocat, dc quo, dixtmus in
symbobs nosiris in ulliinum vcibum 5 Geory.,
P A T B O L . Gn.
CLIII.
iiempc in bunc,
ccnlraitos arlus sacer ignis edebal.
36
i;;U
JOANNIS CANTACUZENI
li32
imperarct, in o.iium cailcrei, el illi ini| eralori ;;

quam sibi subcsse procopiarcnl. Porro ciun de
, ,
pristina awctoriiate non parum se amisisse cer, \
nerct, 5 9 9
posierum aut pace conciliaia,
.
aut aliis buo loco imperaniibus damnalum, fuaditus
, \
peritunim formidaret, imperatrici, pairiarcbae, el
; .,
aliis persuadero conslituit uli legaiionem ad im , *
pcratorcm super imperio dcponendo (quod vide , \ ;licet ipsi promisisset) milierenl ; quo inlcrea
, \ ;
lemporis, tanquam iu indticiis cum quibusdam pro
,
iniperatore vinclis agcrcl de conditionibus , ul si
,
posl legalionem rursus summa rcruni c i , et una
^ , ;
bellum commitlcrctur (norat enim nibil se sanum
, \
dixissc), nibil moverclur eorum qu;e constituia
,
csseM, sed bello ut ab initio darcl opcram ; sin
ludibi ium ficret, el administratione imperii ^ , ;
; ( /),
spotiarciur, imperalori siuderot. Tali consilio dicla
confuniabat, e.i iniperalricem ac proceres ad le- , ' /
* galioncm infleclebal. Delccti legati ab iisdcin
, ; .
Georgius Pepagomenus, ct Syi adcnus, qui antea
, \
ileni Didymolicbum a magno duce ad Canlacuzenum
\ ; ;
missus fueral : ab Ecclesia aulcm ct paliiarcba
meliopolilanus Philippopolis, et saccllii curator .
Gabasilas (55) , scripscrunlque separalim quae
\ 11
vellciilcollegae ei magnusdux, separaiim palriarcba,
\ , \ ei ad eas epistolas in exlrcmo iidei causa sua

iiomiiia subscripserunl. Archonmm quidem con- ; \
cepta erat in bxc verba : Posieaquani temeiipstim
,
damnavisli, et recte quidem, quod ita impossibilia,
;. " \
el neianda aggressus sis, pesiisque tua opera Ro- Q
, .
manis comparataeimagnitudmem repulaus, petisii
imperium deponere, et privati habitum resumcre, , ' .
; * ';
iil nobis magnus dux oplimo ci sacraiissimo iuiperatori nosiro cbarissimus el fidelissimus indica- , \ , \
vil, rem juslam, cl cum tibimetipsi, tum aliis fru '
ciuosani tc proposiiani habcre exislimanles, de (am
bqiio consiliu le coinmendavimus, ei banc legatio- ;, :, , ^
nem misimus, u l quod ipse pctivisti, id iial. Nc
autem post privaii eondilionem repeiiiani, molc- ; \ \ ;
slum aut iriste aliquid tibi eveniunim suspicere,
basce lillcras tuillimus; quibus, quo rata essent, , \ \
\ ; , ci lu securum te forc conltdere posscs, nomina
, \ nostra subscripsiiuus. Deinde et pensiones nola ' ,
runl, quas ipse curo flliis, et propinquis de publicis
vectigalibus capcret. Alque isla Arcbonium litteris ^ ^. " ; ,
comincbanlur. Patriarcba; epislola hoc exemplo . ,
eonscripta erat : Benediclus Deus, qui vull , , xai
mortem peccatoris, sed ut magis convertalur, ct \
vivat. Quain male de te, aliisquc merueris, bello ^
ia bac una ealemque genie excilaio, violando ju. , \
ramciilum impcralori morluo dalum, 6 0 0
~
, , .
c t
s c
i n
e l
a m i

(55) Curalor sacellii est, qni pra?esl curando sarellio, quo verbo res sacra?, cl ioca sacra, ut donius, ct lempla, el mouaslcria inleiiiguuiur, dicilurque , sine adjeclionc, quae umien
uubauditur, ct Latine saccllarius. Yocatur eodem
nomine qui sacris, et f)eo dicalis bominibus priefeclus esi. l n codice Augusiano Pa liymerii bislo-
riam continenle ila scriptum esl :

,
,
;. Sacellfriu$ qui compescil ptlnlun%
tes monachos, el sacerdotes,

utriusque sexu*.
ei prccest
wotuMcrus
1133
niSTOKIARUall.IREIl III.
1134
. citia Ula prorsus singulari (unde quoad ille v i x i l ,

niuliis magnisque bonis auclus es) ac flliis ejus
, per insidias imperium conando eripere : quamque
, * . " Romanos multis, et diris cahmilalibus involveris,
\ - quarum gravitatem etiam ultimi terrarura fines
, audiverunt, non tc fugit. Ast ubi facinoruui tuo , rum conscienlia perstrictus, damnatisque ausibus
, * * a ratione alicnis ad poenilcnliam te dedisii, et unde
\ , \ male exivisli, eodem bene reverleris, imperio le
abdioare cupiens, ac de caetero vitam privalam
\ ,
exigcre, qucniadmodum perspicue cognovi a ma ,
gno duce, qui opiimo c l sacraiissimo imperalori
*
, * . * uoslro amabilissimus ac fidelissimus est, et ipse
explelus smn lanlo gaudio, quanlo mft in negolio
,
bujuscemodi expleii decuil, el Dei Ecclesia obviis
ulnis cum ermni cbariiate, et jucuudilale spiriluali
/, ,
te compleciitur; luumque advenlum ad nos in dies
,
, exspeclamus, quo et inilicla poena leveris, et v i \ cissiludine sermonum pro veteri consueludine nog
oblectemus. Haec patriarcba. Legali Pampbilo i n i
peratorem Cantacuzenum super adventu suo cer , , \
liorem iaciuut, adduntque sibi mandaium ne i p ;, \ '
, sum in congressu imperaiorem appelleul. Hoe si
pali queat, faciat u l scianl quo illum adeuntet
, \
rouuere suo perfungaolur. Sin eos superbe et i r a , *
, cunde repuUurus s i l , neuliquam accessuros, et
\ Pampbilo douium reversuros. Imperator etiam atr
. que etiam desiderans, cum viris bonoraiis e Byzaulio de rebue suis omnibus colloqui, et eos do. : \ ,
, \ C ccre, se a criminatoribus Iraduci, nec ullam bello
ansam dedisae, sed a primo die usque nunc pro
, ,
sua suorumque salute propugnalionem suseiptre
;
necesse babuisse; ac simal sperans eos paciflca. ,
tionis ergo venire, neglecio iinperatoris nomino
, * *
adeuudi sui copiam fatit. Nam si id e republica

futurum siL non talia dunuxat, ecd et convicia, et
, ,
si quid odiosius conviciis, aequo animo ab fpsia
' .
perpessurum. Itno si id Romanis commodet, eiiam
\
\ gralias non vulgarea aclurum. Sin deteriora vin* , - canl, et iofecia pace diecedant, nec sic aliquod
sibi dedecus ex aimplicitate appellationis relictu*
,
, ' ros. Hac condilione legali veniunt, lcgalioneiu

( exponunt, liueras reddunt, caventque ne iroperatorem voceat.
, \ ;
, , .
, ,
, . ' , \
* , * . -
, \ , .
6 0 1 CAPUT L X X I V .
acta imperatom 4nquiritur, el bene gessissc rempublicam ostenditur : advtrsarii confutantur. Responmm
imperalom ad legates. Exprobrat vrincipibu* iqnobilitatem el imprudentiam; stalum reipublicte deplorat.
Apocauchum exagital, et objecta $ibi crimina diluit, cum recriminalione in patriarcham. Repetuntur qute
inter ipsum et imperalricem super jniperio deponcndo, ac recipiendo eodem patriarchu iniernunlio acta
snit. Item qtue inter ipsum ei p&triarclutm, ut eju$ perfidia pateat. Querilur etiam de legatis suis Con~
siantinopoli injurio$i*$ime habilis, et de iniquitate in se dcmonstrata. Separatim Apocauclium insectaiur.
Palriarcham cum suis auclorem esse calamitalts belif acceplw probal> et quam mulliplex ea fuerit
docel. Rejicit etiam quod palriarclia scripserat, abdicanii * i , el poenilenli vtscera Ecclesicc aperta eua
%
JOANNIS CANTACUZENI
15
et pcenatn condonandum. Item de vi excommunicaiioms

disaerit. Concludit eos malorum
exsiitUse, ei imperium ambire, pacisque summumdctidertum
denuo significal.
1136
omnium cautam
Auditis legalorum verbis, perlectisque liiteris, ; ,

, ad niigas illic posiias in risuin solulus inipemor,
, lum quidem eos ad corpus cibo, ac somno iu di ' ; !
versorio reficiendum dimillit. Die allero concilio e
prsesealibus suis coaclo, legalos eiiam advocal, ac
, . \
priusquam eis respondel, causam suani, ad qaae \ ,
siionem de ea exctteadam in mediuin proponil.
' . \
Inquiritur ia acia ejus omnia, post Andronici
, '
imperaloris obitum : ei lcgalis osiendilur, proLe,
\
juste, el cum summa lum niiorum imperaloris,
, \ , \
tum Hoioanorum omnium ulililatc reipublicae
praefuisse. Jubet iteni eos inlrepide proferre, si
.
,
quid baberenl repreheiidere, ut ralionem omnium
, *
reddilurus. iilis quaedam borum ul injusta accu ' \ gantibus, ad singula respondet. ln isla acliouc sex
deinceps dies contriti s u M ; pluribusque argu- , & ,
. ;
luenlis el probalionibus deiuonsiratum iojurias
baperatorem accepisse longe iudignissimas, el , /
inagnuiD ducem, aliosque belli satores non syco- . ,
pbanlas soiuro, et in eum vebementer ingratos, \ \ , \
ei quantuiu dici non potest sccleralos; sed ca3dium
,
quuque, el servitulis, ei serumnarum ingeniium,
\ , \
quae belli teinpore Romanos obruerunl, primariaua
causani ex&liiisse. Post diem sextuni legaiis re- ,
sponauoi dare instituens, iia orsus est. Nulla res .
et arbem populari uieniem potesiaie, et regnum,
, , .
sau monarcbiaoi in primis lam facile evertit, quam
a pmdeulibus, et opporluae consuleniibus solitudo. \
Eleoim si talibus aut civibus civitas, aut prafeclis ' ^ ,
regnuin abundaverit, quaiuvie casu quodam ofleii- Q * . :,
derinl, parvo negoiio ad pristinam felicilatem
revocari poteruju. Sin aulem ules viros semel , ^ \
, ^ '
amiaerliU, 6 0 2
^ profecto celereiTi, et exireiuam eorum niiseriam remorabitur. Quocirca * ,
'
Romanum imperium ego maximopere lugeo, qtiod
muliis anlea viris admirabilibus abundans, modo . "
ojnqja conficiens, et consuaiens vetusias eo rede- ,
git, u l summam ejus teneaut, quos e medio impe- , rilae plebeculae prodiisse dicas. Nara super talibus ,
logationem niiuere, et ad me mitiere, qui ipsis diu
jaaiimpcravi,elcuju6 (absit verboinvidia) vel placi- .
diore aspectu dignali, in coelo sibi esse videban- , lur : deinde nibil ueque anquirenie, neque cir- , \ , 1

cuiuspicienies, adeo inconsulto, c l confidenier
D i u i
quidquid in buccani venil scribere, non lam illis, , ,

quod se dignum est facientibus, quispiam repre-
benderil, quam illustre prius, el bealuiu Roiaano- , '
rum iniperUira aunc ab bujusmodi, proh Deum im- ,
mortalem, mancipiU gubernatum defleverit. SeJ \
de illis nibil dicam amplius, quos talis conditio, et
, , , pejor etiaui decet : Apocaucbi prefecli cubicull
. \
non iniprobiutera modo, menlieadique libidinem, ' ,
sed temerilatem quoque el iniptideiiliaai adoiiror;
/ ,
qui, quamvis nou paucis ct apertissiinis cxcniplis
, \
mendaciorum convinc; possit, lamenne fruslra ac
\ , sine causa bellum coiomovisse, neque inaniier l a > \ / ^
borare videatur, fluxam gloriaai dcdecorc in om, \ ! \
11 7
IllSTORIARUM LIBER III.
, ' ,
* ^ .
.
. Q .
\ \ , \
, ,
, \
\ '
, \ \ , \ ,| . \
, \ ,
, ' .
,
1133
cm vitam duraluro rediraere voluit. Verum neque

lioc illius facinus tam volde niirandum censeo.
Gujus enim vita omnis nitail est,
nisi
vafritit*,
parjurium, imp09tura, quique facilius sine aspira

tione aeris, qaam sine his
spiriium dmerit, haad
ruirum si Deo mentiens assidue, apud bommes

quoque vanitatem osurpare slalueril. Ego- vcro a
puero veriutis amans, et usque hodie lanti eam

faciens, ul nullam ei humanam prosperilalem anleponam, quod verum esi eloqnar. Teslimoniuut
mihi dicet eiiam Synadenus hic, mcorum verborura
conscius, c l leslis fide dignus, qui ab illo ad me
venii. Nam dum casiellum Empylbiuin obsideret,
iegalum hunc ad me niisil : el aflirmavit se collo
, \ ^ quendi gratia me conventum capere, nequiler ct
, \
istuc, atque ut suis moribus dignum cral simulans,
, quod facto clare pamil. Annucnlc autem me (co . gitabam eniai de pace mecum acturum, cujus roe
( ' \ , cupidissimuin, et eermonum de ea licet ad frau \
dem composiioruro parum curiosum scrulalorem
, ,
fuisse confileor) atque in laeliliam effuso, ipse mc
)
alloqui in vesle imperiali posse negavil; mibi au lem fore mullo difficilius ornalum hunc deponere

Q03 ideoque ralionem aliquam novain inveniri
. tlesidetabal, qua congredercimir. Tum ego cupidi6* ,
tatc pacis iuflammatus, ut dicebam, atqui bane
, , ^ . diflicullatem, inquam, non diflkile usU*lero : ar mati enim conveniemus, ut imperatorione, an
.
privaio veslitu inlus tecli gimus, ignorelur. Ulruro
G jgitur hoc paclum 8tt aliquod, imperio deposito
, ,
privatorum more vivendi, ut ille montilur, voa
.. *
judicatole. Si aliier esl ac dico, Syaadenas hie
, '
praesens me refellat, quod non poterit. Ad eos igi.
tur, qui arcbonies vocanlur (melius mancipia, et
, \
servi nominarenlur) et ad mciidaciloquum prae, ,
fectum cubtcali, ad iiloriiun, inquam, slolidilatem,
\
c l inscitiaui, et lmjus perveriilatem coarguendain,
, galis dictum est. Sequilur u l palriarchae respon.
deam : quem si mendacero, ac perjurum, ca>
. " *
diumque, et effusi eanguinis, ei mille malorutn,
\ , \
quae infolices Rumanos tandiu opprirouat (quoruro
\ ,
me proplef imperii eupidinem causam fuissc ii>
"
liiteris auturaai),reum probavero, ne ob eam pro, balionem, ignominiamque ad se ex verbis meis
, \ edandanlein mihi, sed illl a quo huc deductus
\ e.ot, irascalur. AU igiiur, me juramenlo Andronico
, ' - imperatori conceplo deficientem, et memorabilenr
. ,
illam aaiiciliam, ex qua qunad ille saperstes f u i i ,
,
complura, et singularia boaa sim adeptue, disBuen, '
tem, post obiium uxori, e l liberis ejos insidiae pa \ ,
ravisse. Si me inlcmperantia?, stuporis, timidU
\ \ .
lalis, aut alicujus eorura, q u leinporariam babcnt
, , rcprebensionem, et quorum conlutnclia ad corpiis
, , \
Iransit, accusarel, ego accusalionem revercntia
,
illius tulissem lacitus. Quia vero perjurii insimu '
lat, quai nibil ab inipieUie differt (pcrjurinm
., ( ,
enim, inquil, est negatio Dei [56]), quid restat,nisi
u
Jacobi Ponlani nota).

(36^ Est in senicntiis N.zi'iueni letrasticbis tclramctris:
JOANNIS CANTACUZENI
1&
1140
ut objecta crimina reiellam Hbere, ipsumque lan- \, ), , ^
tum.esse perjurio implicilum, quanlum ine ab eo
, \
sejunclum demonslrern ? Quod igituratlinet ad beatae ,
memoria? imperatorera illum, omniuin mihi cha ;
rissinum, et ipsa anima mea pretiosiorem (quem
' \ \ xs.
et viventem complectebar, et quemvis pro eo la- ', \
borem delicias repulabaro, cujusque defuncli inde/,
lebilem memoriam circumfero) neque jurasse me
,
illi dixerim, neque p^jerasse; siquidem ne quid
, ' , '
de me sinistrum suspicarelur, jurameniis meis ,
nunquani iudiguit, cum quDlidianac acliones m e
\ .
ad fnlem, el gernianum amorcni mcum erga illuni
prodendum, niille jiiramenlis anteceHerent. Elenim
, \ non eos, a quibus grave uil liiucmus, sed 6 0 4 *"
. , '
bus niHxime diffidimus ad jurandum cogere consue , '
vimue. Nori lamen proplerea criminibus me ab- ^ .
soivi volo, si inlerim illius (iliis post ejus e \ i l a ,
discesSum insidialus videar. Perxque enini inju- \ siitiae culpa lenelur, si quis injuralus, ul si juralus . ^ injusle egeril. Sed boc quale sit, post refuiatio- ', \
nem objecli juramenti considerabimus : nunc hoc .
ipsuin palriarcbam caluraniose menliri aio, quod
. '
me dalum imperalori juramentum habuisse irritum

esseril. Si jurarnenia int lligil, quse imperalrici et
.
>mperalori filiojuraverim, primtim quidcm nec ipsia ,
juravi, cum id nulla neceesilas requirercl, et ad ine ' .
defendendum camdem orationeai valere oportere . *\ \
dico, qua de imperatore usus sum : quod nempe \ \ ,
etiam sine juramenio nec illis quispiam insidiari
\ \
queat, neque imperio eos movere, nisi manife-

aium scelus designare volueril. Siu de juramentis
loquilur, quae ipsi postea (palriarcbae inquam) dederim, equidem bomineia rcverilus, nullum super
iis verbum cdere cogitaveram. Quia vero ipse ea
fn examen cogii deducere, si niagis indc Ipsum
pejerassc docuero, in bonam parlcm accipial. Ego
naaique recenli imp^raturis obilu, cura viderem
eum ad rempublicam iraciandam se ingerere, ct
ambilione alquc imperandi gloria prurire; nec
ignorareiD, quam nibil prodesset bujusmodi appetilioni indulgere (niuUam enim inde discordiarum
ac sediiionum nialcriam exorituram praesentiebam),
palam aulem ejus conaluin infringere invidiosuin,
ac tyrannicae cujusdam affectalionis videri , isliusinodi inccrlis ac dubiis cogilationibus diu luciatus,
tandeni si non reipublicae, at certe mihimel prospiciendum, et vium meam a publicorum negoiiorum sirepiiu remoiam, otio honeslo, iranquillitatique mandare decrevi, ne Romanis telcrrinioruin
incoaiaiodorum capul, et origo exsiitisse pularer.
Quare eodem usus legalo ad Auguslani, imperii
procuralione me abdicavi. Quae auditione improvisa obeiupefacla, abdicatiunemque meam CODJIIIUncni inlerpreiaia nuseriam, i n omnia se veriens,
, , . '
, \

'

, . jlaJi ,
, *1
\ ,

(
, \ )
\
,
, \
, ' ,
, \ ' ,
'
.
, . ,
, \
W
, ,
, , , *

A ^ t p
Aoyor
"

.
Canlacuxenus ' posu t pro , secus quam vcrsus requirebat; ct idein est.
4141
niSTORIARUM LIBEP III.
1.U2
. - nunc rogare, nunc exprobrarc, et ut brcvis sim ,

omneni rudenlcm movere, quo me ad imperii
' .
moderamen revocaret. Atque isiarum rcruiu om \ ) \,
nium ipse erat internuntius. Postremo multis
,
\ , \ ; sermonibus ejus expugnalus, uliorumque orbilate,
ct illius viduilato conaiderata, quibus ulrisque

- cnralor, el palronus roagnopere esset necessar i u s , queai me illis praBStare aequuro forct ,
, 605 si vellem sollicitudinem, et curam islam err
,
, ' ga iilios, amiciihe graiias imperatori mortuo pcr . ' \ , solvcre : quanqiiam cernerem quibus me periculis
\ pbjeclaFem, manus dedi, eisi non ita improvide
ul quisquaui poslea inconsideraniia) roe argjere
, 61 \
posset. Quin ei audiente patriarcha verbis pluri * ^.
, ' , bus iinperatricem monui ne calumniatoribus, qui
, \ non pauci essent emerstiri, el mendaeia contra
me consuiuri (quia videlicct invidia non eos sinent
,
quiescere)
aures daret. Sed si quid ejusmodi in
, \ . " ' me accusarent, quod et illa diclu falsum inlellige \ ),
ret, cum stomacho accusationem rejicerct, ac syco ,
pbantas odissel. Sin aulem penciraret ojus ani , ,
mum,
el dubilationem habcre^t, an verum essct,
, \
quod deferrelur, ne illico damnaret, neu ad ultio. \ ,
ncm progrederelur; sed judicio arcesseret, lem ' ,
pusque ad defensioneai praescriberct. Ac si quidcia
' \
impiobus, ac perjurus kivenirer, poenas darem;
,
sin criininationes dissolverem, accusatores i d
\ ,
quod esseni, sycopbanta? nimirum, haberentur
* .
Impcralrix bac oratione nibil mola, baud judicio
,
.
,
et probalionibus adversum me opus esse dixit; ct
, ,
.
\ ,
bsolvcrcl. Me vero persc '
veranle el urgenle, ut judicium promilteref, uo , ' ,
lens aunuil; el \icissim pnesenle palriarcba jura
vimus, ipsa quidem, nunquam impulsu sycopban \ , ' taruin conlra me senientiam proniiniiaiurani, scd
\ \
probaliones criminum requisiluram, ct judbibus
- \ '
rem inlegram roscrvaturam ; ego autcm nunquam
. \ ei iniquum iiiturum, neque ipsi el liberis ejus prop, ,
ter iniperium insidias molilurum; sed quidvis,

quod ex ejus usu, ct republica sit, susceplurum.
, ' \ His iia geslis, adbac mulicbrem illius infirniiial>'ra
, ^
verims, ne scilicet parum prieslans excelsilaic
' , aniiui, et maluritate consilii, fallacibus el artifi ,
ciosis calumnialoruua dclusa sermouibus, ad bcl
#A
r a t i o n i b u s
' ,
,
,
, ,
,
' '.
, \ \
. " *
,
\ \;
, , \
, ,
, \ \
;. ! ' ,
u m
c o n l r a
U u s
i l a
r e d d i d i t >
u t
r e f e r e l l d l s
insurgerct, cum palriarcba aeorsum
e g i ; meritorura a me ultro ilii prasiilorum nenioriam ei renovajis, et orans uli causun meam
luerelur ; el Auguslam, qua cum Byzanlii sempei
essel viclurus, admonerct na sycopbanlis crcdcri t,
neve anlc judicium me condemnaret, quando id
non mibi soli, sed Romanorum universitaii quoqe profuturuni esset; quibus omuibiis illc i r
pastor, e: lulor, et inagislcr a Deo electus, providere atque consulere dcberct. llle e tlirono snrgens, mox vicissim jurabal non niiaus quam pareDteni pro gcrmano fdio sollicilum fo e,
606
el jus meum ila dcfcnsurum, ut si ipsc adcsscni,
inelius non possem; sycoplianlasqur, si qui prodircat, ut niciiilaces maniie.larios cgrcgic confuia-
1143
JOANNIS CANTACUZENI
1144
tnrum Si id non possh, hoc quidem plane obten- " ,

Uirtim, ne indicla caosa condemnarcr. Cumque de . \ \
iisdetn etiam secnndum, et Usrtiuin inter nos ne- \ ,
cessario colloqueremur, loties idem, non solum ul , \
sarerdos, sed ul profaiius quoque jurabal. Hic
igilur suspiciendus justiliae palronas, el cuslos, , \ ,
prinsquam dies decem post meum Byzanlio disces- ,
sum eflluerent, a pra3feclo cubiculi perstiasus me
ipsnm de Ibrono deturbare velle, et Palamam sub- , \ , *
introducere; quanquam luculenier sciret csse
ineram calumniam, bello buic principium atlulit. .
, , , \
Ut aulem meam in sc, quam pulabat, imquitatem
puniretur, imperalricem quoque ( i d quod atius ne- * , \
mo poluisset) decepit, ct arma suscilavit, proh do- , ,
, *
tor, is, qui aliis paccm curat, pacifici et mansueli
\, \ niagistri discipulus; neque jusjurandum (olies
, ' ,
nuperrime juratam reverilus, neque Romanorum

calamitalem, quam bello perpessuri essent secum
,
cogilans; sed unum hoc dunlaxat sibi proponens,
ut me innoxium c medio tollerel: ncc usque hodie . \
insidiarum et oblrectaiionum sadeias illum capit, * , \
, \ quin posllanlam effusionem $anguinis, postmiseros
Romanos in servilutem absiraclos, poalditepiiones, ', \ ,
ac populaliones,communeque et ultimum,prope dixe- , \ ,
, *
rim,exiiium non ad|commiseralionana flexus est; non
aliquam bumanilatis significationem erga perdilos ,
dedil, sed omnia i l l i , quam pax mecuni, tolerabi- , . '
\
liora fuerunl. Atqui dicel fortasse (quemadmodum
,
dicere illum audio, u l itnpcralrici ad bcllum calcar
addat) se quandiu recia, ct justa coglantem, el C
fdiia iinperaioris sludenlem videril, mibi favisse,
ei jurala faclkasse. Ab oflicii aulem semila delorlo
me, el in scelus abeunte, jure ac merilo imperaloria filios contra me defendere. Verum, boi.e
vir, quonam isluc argumento? Si enim sufficiltanlum affirmarc, et boc ad rem demunslrandam satis
esse cxislimari debet, nae tu bomo insiqnis, Iongeque felicissimus es, qui adeo cilra laborem ho81 bus tuis evadas superior. At enim quotidiana
figmenta tua, c l perversae acliones, in quibus deprehensus es, apud mullos banc tc babere opinionem non sinent. Sia autcra isluc non tolum
loqui, sed et pulare insanorum esl, relinquilur, ut
probaliones aflcrcndae sint. Quare si quidpiam
buju9cemodi dc nie novii, palam me redargual : '
607
accepisse dicat, tesles producat, quod non poterit : nisi rursum non argumentari, sed sycopbanlari lantummodo vclit. Ego
vero ax ipsa re Grmamenlum pctam evidenlissiniuiiv Neque ejiim anlcquam bcllum illi excitarunl,
neque staiim ul cxcilarunl, vel meditatum esse,
vel fecisse quidqtiam iusidiarum iiliis iiuperaloris
ostendi potest : sed posl mairis m e filiique carcerem; post mcarum iorlunarum despolialionera ;
pnst amicoruin, cognalorpnique prosciiplionem,
non ad ulcisdcndum sum aggressus, sed aspicicns,
quo nialorum bellum mutuum evaderct, doluiquidcm
ab iniiionalun) es>e,elilludquasi flammam irritanies
graviier peccarc d u x i : ips* vero,quanlum in me fuil
s , n
a l )
a l i o
s e
,\ , \
^\ ; * '
,

, '; , \
' ,
, \ , ;
. '
,

.
, \ ,
. , * \ ,
' ,
.
. \
' , ,

, ' '
\ , \
,
, \ ,
, * , ,

, \
. * ,
1145
1146
, - id exstinguere laboravi,et legaiionemde pace n i i s i ;

ei judicium petivi,nec pcrnas,si perjurii convincerer,
.
, - deprecahts sum. ipsis adeo cune non fuit servire
jusiitia, autcogitaiionem aliqnam beWi cotnprimendi
, \ , \ - suscipere, ul supra priores injurias, et male<licta,
multo roajoribus in conveiuu me onerarint, et le ' , , \
galos sc>mmaiis illusos insigniterque v/cxalos, sine
,
responso dimiserinl. Ad*ha?c velul opere ipso vo.
lenles declarare sc contemnere justitiain, ne colo ,
rem tum quidem, seu velamenium bclli bonesium
,
, * qtixsiverunt, sed nt me quoquo niodo jugul&rent,
, ardens imperalricis tuenda? sludium simulantes,
, , - edicta circufoquaque per urbes missitarunl, quibus
et commune bellum significarent, et omni ad eas

ailitu mibi inlerdicercnl. Neque intra bos limites
* , \
se coniinuit eorum improbitas : quin eiiam bic
.
(Didymolichi) Tersanli mibi impcrarunt, ne pe , \ , dem cxlra portam urbis efferrem, sed domi scdens,
, > genlenliam capiialem ftxspectarem. Quid (per ip sam verilalem quseso YOS) bic me facere oporluit?
inira parieles latere, et necera exspeclare ? Quis
; ;
me non faluum numerarel, si sic, nulla cuni laudo,
*
\ - quin potius cum dedecore morerer ? An perculsum
tam repentina rerum conversione illiberaJem, ae
servilem gerere animum, tradereqiie me praefocto
, ,
eubtculi, qui jurc suo mibi facere male posset et
, ' '
in carcerem irudere, ut alia mancipia, qoa? uUro
, \ ,
se illi tradidemni, quorum quidam bonss suis anie
,
, -' sub praeconis voccm subjectis, el variis acerbita , \ C
'
, '
.
;
,
, , ' ,
\ , \
, , , \ , \ * ; '
, \ \
.
, , '
'
, \
.
\ .
'*
.

,>
, ^
, \ ,
tibus affliclati, carceres incolunl, alii non secug

quam Cares agunlur, raplanlurque necesse babenles exsequi quodcnnque ille mandaverit. E l quibus landem, ac mille morlibus haec quiparanda
non sunt? 6 0 8
qando sol bac insoleniia
quidquam vidit insolentius atque innsilatius, ut ex
stercore, quod aiuni, homo servus roeus, qui mullum gloriareiur, si a me placido vuku dignaius,
aut verbo amiciore appellatus esset, mine petulanler in me insullare, suumque fasium ei malignilalem expromere possii? Ob basce causae me,
meosque servare volui : et quod sxpenumcro
vere beatus ille imperaior urgebat, quodque omnes norunt, inimicis polissimum eo necessitalis
me adigenlibus, facere, et ita meam privaiam incolumitatem cum tolius reipublica; salute incolumitaleque conjunge re. Atque ex illo usqae nunc pacein eos poscere nunquam destili. Sed antberieum
meiere videor (57) : omnia enini illis facilia sunt,
ferrique possuiU, pacein solam pati non possunt.
Introspiciamas igilur uier laesisse ac pejerasse v i dealur; isae qui a principio jurata servavit,
donec bosles per vim fidem fregcrunt, et adhuc
pacem peiii, paraius arma poncre ; an quem nec
a u l
Jacobi Poutani notaa.

(57) Proverbium, de eo quod fieri uon potest,
seu quod inaniier, inuiiliter fif, de labore slenJi.
quidam fructum asphodeli , quidam
caulem tauiuui esse scribit. Hesycbius
et asphodeli fructum, el berbaB qnodilam genus

esse vull, fortasse illud, quod aiunt quidain nirii
non posse, sed ul liuum, manibtis vclli debcrc, cl
binc faclui provcrbium .
1547
JOANXIS CANTACUZENI
1148
aate vec posl quidquam probabile aclitasse con- , '

siat. quoniam palriarclia iriilti cladem belli ad- . \ xa\

wribit, et boc me crimine aspergii, age, uler e
dtiobus istiuscladis polius auctor s i l , consideremus. , .
Primuin . cnim opiuor, unumquemque culpam in-

conimodorum bclli in eum transferre, a quo bellum profeclum est: nam salutis causa sese tuenli, \ ,
ucmo adbuc dicam scripsit. Deinde sigillalim i n - \ ,
qtiiramtis, a quibus bonorum publicaliones, caedes, ; \ , , \ , "
exsilia, carceres, eculei. Nonne ab ipsis? nonne \ . \ * ;
lacrymis, nonne cruoribus univcrsas civitates , ;
replevcrunl ? Nonne ceu communes Romauorum \ '
boslcs ioipune volitanles, ubique oplimates coii- ; ^;
iriuidaruni? nonnc publicani, privalamque Roma- \ '
, ; '
norum pccuniam in res nibili profuderunt ? Milto
cnim diccre noslram, adeo immanem, quam nisi
, \
ipsi bello cominolo dissipassent (Deum inspeclo- , ; ,
,
rem occidloriroi, abdiiorumque omnium testem
. , ;
l.iudo) in rommuni ulilitale collocare stalueram.
\ , ' \
Nonnc urbes, alias quidem Moesis Iradiderunl,
; \ *>alias libenles Triballis peniiiserunt? Nonnc Barba; & ,
ros ipsi priini Homanis induxerunt, Macedoniamque incursarunl, el in servitulein plurimos abdu- ; ^
xerunl? Nonne Thraciam lolam crebris expedilio- ^ ;
^ , ' \
nibus veiui boslium provinciam vastam, ac desertam reddiderunl? Nonne recenlissime Morrliam, ut ; ;
a me slauiem, deformarunl ? Npnne communia ve- ;
\ , ; *
ctigalia omnia suslulerunt ?Nonne exercilns partem
qui lera ul adversariam ipsi contriverunt,609 P " ) \ ; \
em ui suspoctani reliqueninl : quae autem adbuc C ;
\ * '
rcslal, ea et numero, el gencre iniirma esl? Quid
egosimile? nibiquod Moe&oselTriballos iavadenles
,
repello : cumque isias Romanoruui reliquias eorum
copiis non possim opponere, necessario Barbaros , , ' . " ,
illoruui iniilaius exemplum, socios niibi adjungo.
Uiri igilur populalionum islarum, ac pestis c usa ; ;
cxsliterunl : vcl potius ulii populalores fueruni, ac , pestem ipsimel dederunl ? Noane ipsi ? quibus <- , ,
inde conlingit, ut si quis iit coelum jaculans, po- ' .
"
eua lelis in se decidenlibus vulneralus, nou sibi
' \ , \
cd eoelo catisam plagaruiu tribucrct. Eos igilur
Romanis oppidalim, quanla verbis expltcari nequit, , \
\, '
calamilalem invexisse, loique capiivortim, lainquc
dircplae regionis maxiiae reos esse, pacem auri- ^ , ' ,
. ' ,
bus respuenies, lanttim ut rne perdcrem, ex bis
,
liquel. Subii aulem patriarclis nequiliam magis
(sic enim magis vocanda esl) qtiam incuriosiia- , \
tem in negoliis admirari, quod cuin sa?pe ac mul- , \
tum pacem rogaverim, et ipsum pnesertim m prae- , \ ,
sidetu ac palronum pacis, el quolidie pacem ap- ,
precanl^m omnibus, lum quidem precibus nun- ' , *
, \ ' \
quam cott&eiit, neque viscera Ecclesiam aperire
dixerit, sed eranl duriora cbalybe, nunc ubi com- ,
inonta ei mendacia prafecli cubiculi audivil, qui- ,
bus ipei nibil esl jucundius, repenle milts ac man- .
.
euelus apparueril. Tameisi iulerrogarcm libentcr,
q laninam banc Ecclcsiain dicat. Si enim univcr- ,
sam episcoporum frah rnilatem, sciat illam nun- \ , * ' ;
quaui visccra clausibse, sod aperia bucus.jiie a
a r
19
1>0
\ , \ principio lenuisso : plures qnippc cornm mocmn

\ '
s e n i i u n l , eosque propler bella c i c a d c s iiuilUe c r u *
* ,
d-litatis condamnaiH. Sin aulcm se el salelliie
* '
suos, prinuim quidem nec ipsi omnes approbanr

qua?, finnt, sed sese circiiinvenlos, el eodcm scc
, * \ lere implicalos deplorant. Deinde non conficiuiil
ipsi Ecclesiam; verum lota fideliiiui frequcniia
Ecclesia vocatur : cujns velut prrcoipua;, et c x i \ . miae partes sunl episcopi, el monacbornm cocius
\" lectissimi; quorum ul quisque est oplimus, cl
\ , \ rectissime seniiens, ita maximc ideni quo.l ego
* \ - senlit, ul qui Ecclcsiie Cbrislianae indo ab inilio
\ . spqnum, et ulilem roe volunlaie, et opore cxbi *, beam. Non igitur mibi prius viscera clausil fcc, * \ - clesia, nequc nunc rcserat; se.l ipse pcrjurus (;t
, \ , ^ caliiinnialor, el belli incenlor, quod anjca per
\
mullas ca?des et injurias atrocissimas eificere
, ,
nequivit, ut m e & 1 0 interimeret, id nunc ex nicn ,
daciis amici se assccuturum confisus, viscora apc, , , rit, ut ait, non til bumamlcr me accipiat ( boc
(
enim pridei ipse obsecrans non exaudior), scd ut
), * . !,
me devoret. llaec si aliqnanlo aculeatius dicla vi \ ,
deanlur, affectus mereiur vcniam. Animus enim
. . - pluribus pressus, et exulceralus injuriis, talia et
\ \
mullo eliam asperiora solet edere. Prater caelera
. \ etiam pocnam analhemalis mihi coudonalurum
\ \ .
pollicolur. Sf igilur de poenis rem tenens, ut debet,
,
haec fingit et me decepturum sperat, volcns anti , ,
quum oblinenli ignosco. Sin aulem quid sibi in
'
his liceat ignoral, u l equidem reor, ego ipsum do, \ , . cebd. Homines quidam vitam sancle, et divinis
, , \ - legibus convenienler instiluunt, atque in religione
, \ *
iirmi, ac stabiles sunt : quidam prorsus coniraria
. " via gradiunlur. Qnotcunque igitur aut libidine,
, aut perjurio, aul bomicidio, auialio quopiam inier ; dictonun se contaminant, aut in fiiei doctrina er , rorc ali(]uo ductintur, bi scse a Chrisli parle aba . licnarunt : nulla quippe socielas luci ad l c n c b w .
. Episcopi aulem divina? volunlatis interpreies et
\ \ doclorcs sunl. liaquc illi primi a Spiritu docli,
. $
quinani propler periinaciam in malo a Deo prxcisi
, sint, alios docenl; ne cuin ipsis eommisceanlur,
; neque cibum stmul capianl, ncque ipsis, ut a Dco
,
separalis, adbaereatit : quo separalione isia pude , , toc > ui resipiscanl, aut alii ex eorum consuclu * ' > dine nibil delrimenli accipiant : proclivius enim
, est a vitio quani a virlulc simililudineni tra. , '^ here (58). Quod si objicial, quursum igilur Cbri , . stus dixit, Omnia quxcunque ligaverilis supcr
lerram, erunt ligata ei in coelis ? > at sanctum
' , *
< , Petrum ipsum audial, cujus gratia polealas dala
sit. Is Cderaenti successori sno pcrspicuc ita prx ; *
, , cipit : Solvcs, el ligabis, quae fas c.-t (39). Ut
Matib. , 18.
Jacobi Pontani ,
(38) Viiia eliam tine magistro discuntur, inquit

Seneca. At virius insiitulionem , praacepla , hborein, cxcn ilalione i<que desiderai. Sensus enim,
coyilatio humani cordis in malum prona $unl ab
adolescentia
(59) Ha?c
Clciiientem
uon piocul
sua. Cenesis 8.
verba Caniacnzenus legit apnd sanrtum
episiola 1, ad Jacobuui Irairem Duuiini,
a p r i i R i p i o . Ruiini irauslalio sic babct
1152
JOANXIS C A N T A C U Z E N l
1151
i.lirislus quidcm Pelro absolule n andet, ntpole ,

, \ *
scicns, neminem immcrenlcm ligaiurum : Petrus
auicm poslea, a magistro ipso inslinctus, cerlos ; ,
terminos consiiluat. Timuit, u l videlur, ne o!im
inorbus talis irreperel, putarenlqne episcopi, pro- * *
,
pier privaias queriiuonias, et animorum suorum
perlurbaiiones auclorilatcm se haberc a Deo sepa- , , ,
randi quos luberet : quod in pra?scns isli usuni 4, \
poieslaiis suae nescienli accidit. Palet ilaque, sl
quis a divina commmiione secludalur commeruev \ *
r i l , eiiaui anlequam id episcopi aliis pa)am f.iciant,
. ,
a !>eo abieclum, et seclusum esse : quemadmodum
611 divo Pelro Alexandrino ponlifici de Ario con- , \
tra Cbrislum furente (40) prius eliam quam a sa- , ,
cra synodo pra?sciiiderclur, a reli<|uo Ecclesiae '
eorpore a Deo ampuiatum, el gchenna, inferorum- " \
quc suppliciis dignum esse, diviniius demonstra- ;

lum est. Si vcro nibil lalc fecisae cerlum s i l , sed
eum divinis parere prjeceplis, quae maxime cffi- , \ \
ciunt, ul in mrtnbris Clirisli numeremur, non uli-
, \ que ab illo scparabitur, si motu aliquo lurbido,
ci a r;lione averso, cpiscopi illum Odclium com- , ,
munilate probibueriiii. Magnum enim orbis lerra- ' ,
. * 0
ruai lbipt?, Joaunes ille oris aurei, êr nefas a
; ,
grcge ?'jo episcoporum senlcnlia inique depulsus,
, xal
ac pluribus miseriis opertus,*ei anatbemate percnssus, de gloria sua nec bilum amisil. Veruin is , \ \
, . "
quidcii! cuin Cbristo scinper vivii, et cum eodem
hmioralur : qui aulem illum coinmunione mulla- *
runl, niagis semctipsos a Dei gloria altenarunt,
invid a, sycophanlia, oblreclalioue, ei aliis viliosis ' , , ,
mulionibus, quibus se subjecerant vel irecentis. , \ ;
Ergo si ipse quidpiam bujusmodi niibi poiesl ob- ^. \
jicere, quod mc a Deo jure separet, profcral, os-
tendat, el poonam modice feram, alque ad emcnda- , , . , \
tioncm pcccatorum uicorum oinnem diligenliam
adbibebo. Si auiem sua ipsius denientia, invidia '
el sycnphanlia incitalus, quia me frlli jugulandum , \ ,
traderc nolui, a Deo separaro ine slatuii, videal ,
nc in sc polius quam inrocgladium defixerit. Nam , * 1
Jacobi Ponlani n o l .
(narral aiucm Clemens, quibus verbis ipsum san- D respondit,,quia \am Arius Deo moriuus, facie DH
ctiis Pclrus sub niortem, SKII inarlyrium siiutn
projectus esset. El apprehendens duos presbyteros dt
K*clcsi astanli pro sticcrssore rouimeadaril) :
turba seorsum, ait itlis :Ego -et$i peccator sum,
9
Propler qnod ipsi Irado Domino milii iraditam

putestaiem ligandi el solvendi, ul de omnibus quibtiscunqne decreverit in terris, hoc decreium sit el iti
coelis. Ligabit enim qnod oportet iigari, el solvet,
quod expedit sotvi, lanquam qui ad Uquidum Ecclesia
regulam noverit.
tamen scio me coelesti vocaiionc ad agonem martyni

vocatum. Vo& posl martyrium meum tedtm cl cpiscopalum meum conseculuri estis. Et tu quidtn
prior Acliilla, post te vero Atexander. In hac enim
hora nocli$ ul vobis tolum de Ario aperiam, cum
solcmni consueludine Deo tacrificium oralionum
consuminnsaem, ecce subilo apparuit mihi Chritius
(i0) Hi*loria Icgimr apnd Snrium, lomo VI, in
Dominus, induius colobio candido, quod consciuum
niarlyrio ejnsdem saucti Petri Alcxandriiti episcopi,
snmmo usque deorsunij conjungebal eirca peclus,
de qno Bcripsrruni Ensebius libro ix Huiorm
ecclesiusticw, audores iripariiia* bisloria?, ei alii. quodatiunodo coopericn* nuditalem suam. Quem ml
I ii add lionibus auiem Jcanuis -Malani a l Mariyro- vidi, aio : Quid est, Uomine, quod video tnnicam
I >gium Usuar.li sic esl ad verbtim : Adversus eum tuam scissam summo us ;ue deorsum ? Qui dixit,
Arius hoc fccit, qni separavit ro&populum lueredi(Pilruni Alexandride episcopum) cognita Maximini
sententia, Arius in[eUx,qui ab ipso excommunicalus, tuiis mece, comparaium sanguine tneo. Practpio
nunCi el moneo, ne eum recipius tn communionem*
et degradatus propicr doyma erroris hubebalur,
nec roganlibu* Itis qui venturi iut ad te> qno$ ille
(esiine pervenil oa cccleiiam, obseeraiis ut pro eo
clerm et populus apud episcopum itilercedtret, pu- dircxerit. Huc qiuc lil>i manifetlavi, duobu* pretbylam quod pv&t decnssum e'\u* ip>e levareiur episco-tcris lu nota faci.s, ut ipsi post te eum anathemaitpu$ Quibus saHt,S~$ cuncovus cnm m igno tuspirio ando abjicinnt, ue populus illius errore decipiulnr.
4
1153
HISTORiARUM LIBER III.
1154
. u l prxclare scriptum exsiat apud niagnum Di*> * nysium, divinum nuiuen cuia ralione pugnanios
. , cpiScoporuoi affeclumes uon sequiiur. Si quis oc , - curral, ut ul se res babeat, non csse parvi pen<!eu , \ dam illam poenani ecclesiasikam, sed ul ea sol , * vare, niulluiu in eo studii ponendum, aio, eiiam
in hoc moarum pariium nibil pra?lermisisse : sed
s&pe, ct impcnsc id oraiUem, nullum unquani bu ,
. cusque responsum ex uquo et bono impeirasse.
, Quen.a imoduiu igitur cgo indc usque a principio
, \ a juslitia nan deilexerim, el quai ad comiminc
emolitinenln 111 speclarenl feccriin, isli vcro syco
phauliis, eioblreciaiionibus lain crebris bellum con, \ ,
flavcrini, Uomanosque malis plurimis involverinl,
,
111.0 vero malorum omnium fonu*s,et radices fuerinl.
/ , ' , ' ^ el alia quidem per se inlulerint,alia me inferrc coegrrint, ex dictis pcrspicere iai illimum esl. Quod au . "
tem nuncquoque haud pacein cupiant, nec quolid e
, *
, ' pcrcunliuni misericordia tanganlur : sed me pra>
, ' lcr cseieras injurias in polestalen) redigere desidcrent ul ipsi in lolum imperium Ronianuin doiiii (
* , ), - nentur (boc enini 6 1 2 eliam alque eiiam conlen , - d u n l : nee alia de causa banc legaiionem insliuierunl ) ex iis quas posiulanl planum evadit. Nam si
. : \
quid moderalum, el reipublioai frucluosum medi, \
0 - iareniur, non tam pronipte iili vanissimo ciiminaiori obscqucnies, ine sibi subjicere, alque ul
, \ ,
' - servum subjugare (entavisseut : qui si non aliud,
cerle qu'dem quod tandiu reai Ronianam adiniui, . \
) . xal ; slravi, nieuus, ei utilius quam ipsi hoc uiunus obi ,
-.-:-.
*.. aliud
_ : . . in
rem. Pairiarcbae
igiiur, ei sociis .nibil
siud.o
l
u
.
l
,
quam
quod
sibi
a
principio
proposue , \
, ' . ' runt, me nimirum hac luce privare, qno ipsi
\ - securius iinperare queant. Ast ego boni winmuuis
graiia, quod spoclavi &emper, pacis sum pcrcu ,

pidus, eamque facio maximi : si modo el ipi.a
.
a figiucnlis, et mendaciis prsefacli cubiculi rece" , , demes, eam coinplccti Y L I I I I I . Si bellum iusiaura , * rint, ne niibi eniersura iude mala pra?cedeDlibus,
, ,
ut auguror, loirgc graviora, sed sibi iribuanl :
, . - quarnio ipsi Moesis el Tribaliis urbes et rcgioncs
\ quasi prxdam objeceruul, el adversuui me anxil a, '
res asciverunt : quibus quia re>istere cuni Roma '.'
nis quos duco non valeo, superest ui et mibi au - D xilia ad bosles meos debellandos iirma comparctu;
nolo quippe meam, uicoruuujue saliiiem prodcrc.
, \ .
\ Ea vero auxilia non aliunde quaui Pcrsaruni ex
. Asia suppedilabunt : qui ei Barbari, el sacrorum
cullu nobis dissiiralea, obviis non parcem, gid
\ , alios quiueai LrucidabuiU, a)io* in aerviiulCui
vendent. Quare si periturorum ini&eralione coni\, , \ moti, ad pacem dare se volent, id cgo quoque sum . mopere, vehementerque velim, el diebus quimle - cim iiiiUaut, qui me de tonsensu illorum super bac
re cerliurem faciat : ul ipse eimililer millam, Bar , , \
barobque jani paralos, in Tbraciam liansmilierc
,
ne sinam. De coudiiionibus poslea inler nos con ,
venicl. Siti renovare bellum mavolcnt, ac nihil
" lt-spoiulebunl, cquidom posl diem p.;isiimium,
. '
1155
JOANNIS CANTACUZENI
1156
quod in rcm nieam sicl, nibil omiltam : Deum ^ , ;

lioininesque lestalus. me ad arma ingratiis redire, et . '
imniineiitium cladium, quod ad me allinet, nullius ,
causam esse : ipsi vero aalleui urbibus sois ca- ,
veanl, ne a Barbaris penilus conquassenlur, qua- \ , ;
rum calamitas non iuinus quam meariim milii , \
eurae ac solliciludini est. llaec ubi imperator lega- ; '
, iis snper ciiminationibus patriarcba? respondit,
, ?
ad eunidcm,el alios de iisdem rebus lilteias dedit,
ac JoamiPin Cbrysobergem una cum legalis ad im-
, \
peralricem niisil.
' .
. " \ , \
.
CAPUT L X X V .
613
Eegati Phercei vcniam et opem flagitant, conMUo TribalUrum principum. Documcntum inconstanth for
luncp. Pherai. Legaios recreat imperator huinanusimm.
Byzantinos legulu&illorum
exemplo
tenei.impenuin
defendi non posse per inductionem
docet. Contra Ugaiorum
affirm.Monem
imperalricem
sui juris non
esse oitendilur. Bona cum spe dimiltuntur
Plwrcui et Momilzili
militibns spotiantur.
Chrysobergit
lcgati conslantiu
in arcanis
relicendis.
Garella
deditur.
Iterum pax per minintrum
imperatricit
rogalur.
Logali Didymoiicho nondum excesserant, cum

" ' ,
alii Pberis superveniunt, qui anle omnia ventam ,
sceleris sui imperalorem rogant, quod non solum
' :, \
-Uora consulenli non paruissent, sed insupcr
,
legatum ejus mactavissent. Deinde raiserias, in \ ' *
quas sluUilia sua praecipilassent, iragice comiue- inorant : opem flagitant, qoara nisi ab ipso con- * \ ,
sequanlur, funditus perituros. Etenim poslquam ' ,
indc discesseril, Cralein ipsos cinxisse, regionem- .
que ferro, et igni bosliliter devastasse : urbem. , ,
continenli, ac longinqua obaidione ad eam alimen- \ *
toruni penuriam redegisse, ut jam periculuin sit, *
ne fame ad exiremum consumpti iiuerearit (41). Ita , ;
Pherari medio jam in discrimine vix tandem quid
.
expedtret videbant : malo enim acceplo stullus sa, .
pit (42). Et scilura fecerant, ut in Canlacuzeni di- C
, \
lionem se conferrent: utpote Grale ob amiciliam, , ;
qua cum illo devinctus esset, obeidionem laxaturo; ^.
id quod est faclum. Nam ul ci lanquam imperalori - \
fauslum acclaroarunt, ejusque in sacris inemine-
runt, Crales iuducias aliquanlas fccit, ct nonuibil , :
ab urbe recedcns, castra posuit. Quicunque vero . " ;
dc Triballis proeeribus imperalori bene volcbant, , -Pbeneos monebaal, ut quam cilissime eiim adirenl,

praefeclumfjue ab eo acciperent: sic nauique Cra, ; , &
lem omaiinodis obsidioncm soluiurum. Veniunl
. ,
Pbera?i, el Qcnles impcraloreui obsecraul, ui prx ;
fcclo dato, periculo eos liberei. Imperalor bumanai
, .
Jacobi Poolani notoo.
( ' ) PraHerquain quod sumptum supervaca- D mes, tanquam addilamenlum accedai : ei quidem
ncum, el iiiiiliteiii iiiu ensum bigniiical , tanla, ul ea pciiilus conlabcscanl, et inlereaui. N<*
cxpnniiur eliam a Buda*o additamentum,
el velul
faines quoque moriem eoruro corporibus, al reiinppendix impensa desiinaite, cilalurque illud Bati- quis ma! s appendiccm adjicial.
lii, , \ ,
(42) , ex H**siodo. , quie obiier a iisoibis cou>uniunlur, merus pene iisdeui îrbis, ^ ;
qur aisos cflecttis babenl. Febris eiiim hoiiiincm
. Vide Cbiliad. Factum stullus cognotcit; t
lorrcns una etiain decorcm et colorem delel. benquod coiilincnter sequilur, malo accepio stultu*
sus ighur Graecoruin vcrborum, c l loci lolius esl,
supit.
pcriculum cssc, ne ad mala vastationis cliam fa-
1157
I I I S T O R I A R U M L I B E R .

( \ , ' !
,
\ ,
\ \ ,

\ ,
,
) *
( , \ ,
, \ , .
- ^
.
.-,, ,
' ;
*
. ,,
. "
, '
, ' , ,
. . "
.
, ,
. 3
, ,
, C
.
,

,
, \
, ^ ,
. , , 75 , /

; / ,
; , '
, * .
, ; ^,
>\ ' , " '
, ,
,
.
,

, (-
1
118
fortuna* inulabililatcm perpendens (qui enim prius

superbia inflali, ncc verbum audire de sul*jettone
sustinu^rant, quin etiam legaium crudeliter, immanilerque dissccueranl, et se perquam comumaces,
ac pra-tidenles ostenderanl, 614
humiles,
et ptrfusi lacrymis, pressi calamiiaiibus venicbaut,
ei illa peli baut, iu quibus si (tinc utililer suadcmi
oblemperassent, iu tain acerbos casus nunquam i u cidissonl), dcindeconsidcransqualem urbem, nempe
modis oinnibus pr&sUDlissimam, Romanum imperium amilteret, oonlinere lacrymas non potuit. Tuw
legatis respondens, vnniani commissorum dcdil,
bonoque animo esse jussii, se corum causa facturum omuia. lslius:nodi verb'S eos delink-bal, < t ex
magnis angoribus ac dcspcr-alione recreabal; ilcrumque Byzanlinus lcgalos accersens : Videiis, inqqiebal, quas xrumnas Romanis bclluin boc generarit? occidenlales euim urbes universas suae cliiibnis ac poieslaiis Triballi fecerunt; limco, ne et am
tota Macc lonia poiianiur, cujus oppida in praesens
non pauca oblinent. Pberaei, quod ex ore lcgatorum pcrcepislis, a fame el bosie simul obsessi
Jiisi a nobis suecurralur, diulius se tueri non potcrunt. Licet igilur jam, quanluin lu<;ri e bello
faclum sit, discere. Equidem miror uude puleUs
posse vos imperium retinere, cum qui ipsum deicndal, et conservet, babeatis nemine.n ; neqwe
cnini inter vos est, qui praeesse aliis, et coiiiniuui
provilere sciat, nisi fortasse prsefectutn cubiculi
isominelis. Nam nec imperatorj propler iuipubercni .tlalem Romanum principalum rexeril * el
Angusla ejus niaicr non SOIIIID proplor femiiieam imbecillilatem lanUe rcrum iiioli suslinonda;
iinpar esi, sed eliam poieslate ab arcbonlibus spoliata, in palalio non secus alque in custodia mana,
patumque ab iis differt, qui in carcere vicliianl.
Quid enim differat, amabo, si ei nibil neque consuliare, nequc agere quod opus sil concedilur, >e.l
illoruni decrcla probare et sequi cogiiur? Uibos
aulem pcrdidisiis; nam alias ipsi Mcesis preiium
sociclalis conira me d-dislis, alias Triballi 6uLegerunt, reliquis inler me vosque divibis, earuiu
parliui iulesLinis agitaulur discordiis, el sibiiml
exilio suni : parliin a nobis foris obsessee, juguin
accipere coacue, gravistimisque atlriiae iiicoitiiuodis,
in exlreiuas dilbcultales conjeclaa sunt: nec alia
fere condilione sunt, quaiu si ab bosiibus subjugauc
forent. Pecunia; facultas uulla. Nam et aurariuui e>l
exiuanituui : el ibesauri abuuiupti, ornuiucnUqut*
imperatoria divendita (43), el in egregias isus cla?ses, unde nulla rediil uliiilas, impensa sunl (de
nostra euim lam immensa pccunia laceo) 6 1 5
11
c t
Jacobi Ponlani not.

(43) , qu* ab imperaloribus
in ibcsauria reponiuilur, peeuliaria qua3dam, ut
BUIU gemma? , et
quse Gernianicolalini vocant
clenoiiia. Dicunlur ilem vel .
Sic Graiciai praiior, quem Leunclavius sa?pe producit, ait, recepla Gonstautiiiopoli vcnissc in inanus
Grsccoium imperaloria Balduini II symbo'a, qu;e

quidcm ba*c f u e n n l : Galypira, fonnae Latmis
lala?, ct unionibus dislincia, cum iapiDo rubri coio
ris ia venice capilis; calceatnenia cocco lincia ;
gladius, vagina dc coccuioi coloris serico fai-Li,
vcslilus.
1159
JOANNIS CANTACUZENl
1160
publica vcciigalta vaslata regione defecerunl. Adde

, \ :
.
uuc, quod opuleali, et imperaloris deiuncli in gu \
b*rnando adminisiri, alii quod mihi vellent, pecu , , ;
niis spoliati, el variis antea vexali modis, nunc
carceres incolunt: alii quoniam cernenles quan- ;, \ ^;
;,
tam tviin inionimodorum boc belluui esset paritu * , ;
rum (quanquam ejuedcm primarii atictores iidem
,
ipsi fuisseut) pacis menlioncm inlulissenl, domi
nunr, jussu pnefecti cubiculi sedent, quod el pro- ,
tostraiori modo conligisse hnelligo; et pars exer- , ^cilus, qu* mihi favere visa est, periit; alierapars, ^ * ; \
ul suspccU, conteumilur ; quse reslat, iuodica est. . : ,
Unde jigilur, qtucso, iaiperium constituetis ar. fir- \,
. .
mabiiis, cuiu quod vos tueri ac servare possil nihil
babealis? Quae oninia el vos pondcrare, el imperairici, ac palriarcbae, cailerisque nuntiare, coramu- & ;"A \ ; ,
, , \ niterque pacem decerncre, nec iusano consilio
, , \
eliam parvas isias principalus Hoinani reliquias
\ , ;
disperdere oportet. Cum legaii ia uno lantum con , .
tradixisseut, affirniassenlque, imperairicein non
,
u l ei renuntiatum essct, ab arcbontum judicio ac
, ; ,
seuienlia pendere; scd per se asse rerum doni / ,
nani, quxque sibi vidercnlur, ea facere, oumibus
' ,
ei accurale obedientibus : A l ego, inquit, nisi liqui, , ,
dibsiuie scivissein quid dicereni, nibil frustra leme ' ,
reque prolulissem. Quod si vos iguoratis, rei peri . *
culum faciaui. Gbrysobergi enini legalo nieo coui, ,
niiUain, qu;e solus soli imperalrici iudicel, quod et
.
alias tonsuevi. Si ea factre ab ipsis arcuomibus
* ;
penuillctur, cerlum eril, liccre ei quae velil. Siu
t
ad se referri jusseriol, alia probaliu require- C

lur, qua me veruni de illa dixisee coguoscalis. Hxc
ioculus, siaiul cum illis Cbrysobergeiu uiitlit, diebus quindcciai ad deliberanduin prafinitis; dein
Pbcris prafedum designai, ct Cralem per oratores
foederis juramenlorunique admonet; se ea servarc
docel, ipse ne yiolel, rogat : sed a Pherajorum jarn
sibi dcdiioruin oppugnaiione dtsiuai, et bello atlenuaiis, pro eo ac possit, opiiulelur : Pherseos spe
bona iinplet, duiu se brevi ad eos venlurum, el
quatcnus indigeaal, iis consuliuruui spoudei. Atque cuui bac sponsione el illos legatos diuiillil.
Momilzili auiem nnliles abeumibus occurrenies, parleai eoruin ccperunt, ac rebus ablaiis postea nudus
, '
, \ .

, ^ :
* ' "
/,,
\ . , ^
\ ,
. ;
; , \ ^
, \ ^
. ,
, '
^, \ , xolow
dimiscruiit : pars allera omnibus reliclis inipedi- ^
iiMiiiis, CUIII vix effugissel, ad imperatoreai reversa
, ' ;, *
esl. G16
inajorem in modum irascens, quoJ
urbis periculum videbat, quomodo injuriam maxi- . "
. uiaia a Momilzilo persequeretur qua.*rebai. Byzanlini legaii ad Augustaui reversi, arcboniibus iega* ,
lioueui reauiiliarual, aique eiiam lilleras patriar- , , .
{ , - *',
cbae reddiderunt. Qui se felici quein sperabant
, ' *
succassu frustralos doiuerunl. Cbrysobergeai purro
advucatuin inierrogarunt, si quos nuotios ferrei. , \ {

Hcspondit ille, de coinuiuni eorum legatione non
, \
plus babere se quod nunliarol, quain in lillcris po^ \
situiii eeset : separatim babere, qua; iniperatrici
, \
dicat, quai jussus sit soli, nemine alio praeseniu
. '^
dicerc. Illi instanl, ui sibi ea areana delcgat : el


. / \
, . , \

.
,
,
. ' , ,
, .
, ,
\ ^ .
*; ; , \
. *0 * \ .
, , -
1162
e inepte conetur, quod obtineri possit. Eo

asseverante, nulli allcri enunlialurum, flagellis secrei* illa expressuros inlerminantur. Cum ad minas
slaret inipcrterritus, plagas inculiunt. Is nibilominus, quamvis acerbiora auderent, se arcana cclalnrum afGrmabal: scientemque probe quae in B r u lam de pace legatum antea designasscnt, ad qualerocunque eoruin vcxationem peiuiantiamquc
sufferendam promptum el alacrem venire. Chrysoberges adeo intrepidus et ad borribilia quxque
excipiendaparalus erat. Arcbontes ut in aeresepiscari viderunt, ipsom, el aquovoniebat, mullis probris
consciderunt: bominequeeodera die civilate pulso,
de co legato apud impcralricem ne mutiverunl
quidem. Ille ad Imperatorem reversus, quid sibi
\ . *0 ^ accidisset narravit. Qui pacis spe projecta, Garellam

, \ - cum copiis abiit, cujus praBfcctus Gonlostepbanus
. 01 * - non illibenler ei se cum oppido tradidit, in quo et
, - Joannes Cantabolcnus unus e domesticie Augusl
, , niinislris adductus esl. Quem subito, nulla re spoUatum, Byzamium mitiens, rursum rogat bellum se \ .
dari, et ne per muluam eorum contentionem Ro .
mani damnis mactenlur irreparabilibus. C*terum
,
palriarcha el reliqui bellum, ut semper, malebani.
\ . ,
, \
, . " , , , \
.
.
CAPUT
LXXVI.
Castetla dcdita. Causa defectionis et deditionis Batatzm. Remuneratio iltius et cognatorum. Sultani satrapcs
beneficentia. Contuetudo diliculo prandendi. Chores chet terrce molu ob maledicentiam
punivntnr.
lynoscitur iisâb imperatore. Muri Chorce rtadificantur.
Studiosi imperatoris
exterminantur,
et ad
imptratricem reditur.
lmperaior castellum quoddam magnam Garyam

; \ C
. \ - dediiione acquirit. Illic.vcrsami et venaiorum
paucis se
princeps Baialzes curo cognatis 6 1 7
\ permisit: el Polybotum urbeni Tbraciam a ncces sariis suis occupatam, in ejusdem fidein addoxit :
, et Terislasin oppidulum, quod ipsc prius imperalor,
viro Andronico, suo sumptu muris circumdederal.
, * , Hic Batalzes fatebaiur, se in primordio belli b u
, \ }us, cum pularet eum in imperaiorcm demortuum
, \ \ - esse ingraiissimum, et ejus illiis scelerale insidiari,
iisquc imperium eripere, se ab eo defccissc, ct
, \ ,
contra quanlum valutssct pugnavisse. Tempore au ,
tem labenlc, et Romanis nulla cum laude bello i n \ tcreunlibue, cum observaret, ipsi communes Uoma \
norum et liberorum itnperaloris raiiones cordi ac
,
, \ ; D sludio esse; praefccio autem cubiculi, et aliis, iri
*\, \ quorura manu esscl imperium, nihil esse Um opta ,
tum, quam ut occisis oranibus ipsi regnarenl, i m , , peratoris vero pueri et caeterorum salutem eos
, ,
parvi aut nibili pendere : cum item ex faclis nola \ ,
ret, esse bomines improbos, et Jviliositaie sua i i n ,
perium Romanura perdere, ab illis ad ipsum trans ,
iissc, qnamvis causas ipsis studendi non leveg
, - biberet. Nam c i Glio suo patriarcbae filiara desponPATROL. G R . CLIH.
37
n
1161
JOANNIS CANTACUZENI
1164
deral, el suam magiii dueis filio conjunxerat. Sed

,
quamvis afTmilate et necessiludine cum iis ila co\ /. ;
pulalos essei, lainen mores corura dclcsiatum,
lacere ab imperaiore malle. linperator virum l i - , \ ; ; 0
,
benler accipit, ei lum de oratione bac, tuin de jti\ -. ',.
dicio gralias agil, eumque pro islo erga ee animo,
, \
el quod ad suas paries accessisset, .remunerans,
\ ;
inagnum slralopedarcham creat; cogualis aliis cui \ ;, >
que pro poriione bonores et annuas merccdes a l
iribuit. Post cum illo Tciistasin veniens, castelluin
& ,
eo tradente occupal. Finilima quoque castilla et
\ , \ ;.
oppidula se dedunl. CalUopolis ei HoxamiUum,
! ,
qualemcunquc .potius obsidioncin suslinendam,
, , \
quam dediiionein ei facicndam arbilrantia, resislunl.
\ . Adliuc in Cbersoncso nianebal, cum Sulimanus
unus ex AsiaB salrapis, qui in eam peninstdain ciim ^ ' , \
,
exerciiu trajeceral, jEgospolami in colloquium veiiicns, equos, arina c l non exiguam roilitum ma- . " \ ^ , ,
num ad auxilium ei donavit. quo vicissim comiler
acceptus, in Asiam rediit. In.peralor reliqua op- ^ ; \, ;, ;
pida in potestalem adduxit, et Myriophyti in amplis
, \ \
aedibus, duas conlignatioiies habentibus pernocla
\ Consueverat aolein proplcr brevitatein d b i
(ut bibernis mcnsibus) el quod neccsse eral usque ;, . t i
^ , \ ad noctem equo insidere 618
(
invc, \ ,
niebanl, ubi descendeiiles pranderent, lola Tbracia
*
in solitudincm, praler urbes, bcllo redacla), mox
, , \
ipso diluculo prandere, el sic diein iraducere. Co , f,v
uiilibus itaque ad observandaui consueiudiiiem iiupellcmibus, uon paruit, cibo s quidcm l.digere ^ , ;

aflQrmans, a sernetipso autem ad disccssuni urgeri;
, ,
sâiimque jussi equoa consceadoruni, et ad oppi\ \
dulum aliud, Cboram dicium, MyriopSiylo nuii pro ,
cul remoluin, quod nunduin se dedidcial, vene , ;
runl. Imperator per ctduccalorem cives .salul.ii,

eosque ad deduionem borlalur. llii pro eo, ul rc, \ salutarent, nialo falo ipsum advenisse a i u n l : si eos
, '/
oppu^nei, a niuris impigerrimc se defensuros. Ca ,
ducealori eos reprebeudenii, quod imprudenler
, \
alque confidenter imporatori salulanti respondeci ' \ ,
rent, alium se baberc imperalorein ii)quiunl, Can
tacuzenum nullo loco ducere : moxque coniumelias
. ;,
iu illuu inguminant. Quas cum ailbuc fundercnl,
\ lerra trcmii bornbiliier : quo iremore moenia opn o n
pidi procubuerunl, domorumque amplius dua3 par- D

tes, et srpulii ruina aedium ac nioenium plures ircceiilis. \im salvi reslabanl, exlra oppidum accur
rcrc obie&larique ne se cum liberis in serviluiem a
Barbaris abripiciidus deserat. Eadem boia, eodcin
lerra? molu aedes in quibus pernoclaial, a iun,!aiiteiitis curruerunl, diyinaquc providcntia circa imperatoreni eluxit, quse ccrlo pcriculo ipsmu libeiavil. Si cniiu comites bortanlcs audiens, illic cibo
ccvipus refecissel, cuin non paucis de suis procul
(Jul.io (/biritus periisset; adeo breve teuipus iuieroesscrat. Jaiu vero cum miles oppidum Choram ut
bosiilc vtlltt diripere, et PtTba? quod reliquum erat
civium capiivum ducere aggredcreatur, imperator
supcrvenions v c i u i l , oppidumquc intactuiu serva-
, ",
,
. '. ^ 6 V T O W , . , xe^
, \ !
, \
\ ;. "
, , \
.
; ,
,
, \ \
, (&'
, ^ ; ouv, ^
HTSTORIARUM LIRER .
1166
, ; \ vit, el dupbtatas Dco gratias egit, lum quod a lapsu

- domus ipsnm cum suis asseruissrt, lum quod Cbo ; . ram ita direptioni expositam ab ea servare potuis \ set. Posthaec conviciis ignovit, et spdilibus des'gm , t's, qui muros reaedificarenl, ad alias urbes inde
, - progressns est. Porro fabri cemenlarii, pro mandato
, *
imperatoris impigre laborames, brevi spatio melio\ , res ac validiores prioribus exslruxcrunl : quibus
; - extrema jani manu imposita, incolae comparatis i n , \ sidiis, 6 1 9 impcratoris faclioncm rursum expule
rn.it, et ad partes Augusla? defecemnt, atque in
. multas difficultates et inforlunia adducli, donec i m , \ , peralor Byzantium occupavit, obsidionem vicina! , rumque urbinm Injurias perpessi sant.
. 01 , \ ^^^ ^ , ,
, \ \
, , \
.
CAPUT L X X V H .
Uagnut aux cur Uerum exercilui prwfectus* Per insidiat Cantacuzenum
conalur occidere. Minacet ad eum
lilterat dal. Respondet acriter, eique sua merita ut ingratissimo,
et summam improbilatem objicit.
In
voce ! argulatur: Apocauchum ut scnem imbellem irridet. Heracleam venit, inae alio procedil. Persa*
auxiliares loca circa Byzantium devastant. Fastus Apocauchi inlolerabitis.
Thracice nrbes te imperatori
dedunt; ejus in prwfeclis dimiitendis humamlas. Comparalio
UnperAtoris cum conjuralit,
et ex horum
viluperalione illius laus eximia.
" , Caeterum Anna imperatrix et patriarcha Canta , \

cuzeni opes plurinm oppidomm copiarumque a o
, \
cessione crevissc animadvertentes, cum ideo fa
ctum arbiirarentur, quia defuissel, qui ejus incre , menla impcdiret, magnum dncem cxercitui de
, integro prseQciunt, eiqne belli rationes commiu
. ' ;,
ttmt. Is nil cunctatus, cnm totis copiis Heracleam
) \ contendit. Audiens autern imperalorera esse Cha - riopoli (44), quae se naper iiti tradidisset, Longino
, quodam e carcere (quo, ut Cnntacuzeito amicus,
conjectus fuerat) cducto, muUisqne proroissis ere, , \
eto, si possei iili vitam adinicre, iionesti prsetexlus
,
gralia lilleraa quoque eidem ad eunidem perferen , ,
das dt l i i . Earum haec erat senlcnlia : Se alas,
.
cum in illum Didymotichi degcntem moveret,
*
, C colloculionera cuin eo pcpigisse, quam quia lcm pus negarei, domum revertisse. Ipsum interca
, opportunilatc arrcpla, nrbes impcratori Joanni
subjeclas, armts pcr nefas invasissc. Undc qtian, ' - quam cantcroqui wancre domi. voluerit, cum
\ , agminc militari Hcraclcam proficisci debuisse.
6, ;.
Quamobrem si sibi obsecutus, domum redeai,
,
rectissime facturum, ct se quoqiie cessaturum mi'
lites sues inulilibus delassare laboribus. Si aliler
' censeat, nibil se dictorum amplius, ipsum satia
,
scire, cui ee sialuat oppouere; eumdero enbn esse,
t

,(44) Turca vocant hodie Gberepolin. Ab Aibeniensi Chariadicla fuil. Nam praRpoleus niari populus Aibeniensis ante bellum Peloponnesiacura,
propter amplitudinem classis et usum rerum
navalium, Cberronesum cum majori parte roaritimae
Thraciae ac Macedoniae, cum Perintfio (nunc

Aracblea, quo^l idem est cum Heraclea), cum Seiybria, cum ipso Byzantio ssidebat : in eaque loca
scmel otcupaJa, colontas deducebat , Tbucydide.
Xenophonle, atquc aliis teslibus, ctc. (Leunclavius).
1167
JOANNIS CANTACUZENl
Mg
quem pridem expertus fucrit. Inipcralor lecta

. \ epistola praêctum Apriorum, qui forte urbe jam
, , '
dedila aderat, ad itlum millit, cum lilicris hujus , ,

modi: Legi quae scripsisti, prafecte cubiculi, et
,
elucenlem ex iis ostenlalionem alque arrogantiam
luam magnopere admiralus sum ; valde 6 2 0 * \

eiiim seialem luam dedecoras. Nam ut senex, de
audacia pugnandi et spiritibus debcbas rcrailtere ; .
lu vero juvenfe limylior lopore, nunc vi maturus ,
, *
velui aper furenles ac violentos babcs impetus,
, \
Ni.si boc dira% le jnvenem inilitem, etiam juvenili,
iil convenicbat, faslu el confideniia fuisse. Macte
virtule ob veritaicm. Elenim cum lola vita men- , ,
.
tiri consueveris, el sis concrclus cx mendacio,
nunc, cum dixisli me nosse qui tu sis, veritalem
tam clare elocutus es, ut nibil supra. Scio cnini ,
,
opliine, ex quali te conditionc exlulerim, ei quod
itiajora multo quam decuit in le merila conliilerim. ^,
*
Cum vero imperator ob nequitiam luam el mores
\
vitiosss in carccrem le iialus couclusisset, ego te
venia impetrata exemi, ei in pristina forluna col- , ,
locavi: nec semel poslea, sed frequenler, cum ille , \
dcbita sceleribus luis supplicia irrogare vellet, ego , &\
illa, cjus ira miiigala a capiie luo averti, teque
compluribus nec vulgaribus ornamenlis auxi. Et , ,
cum roc lotiee offvnderes imperatore vivo atque , \ \ .
, \ ,
mortuo (quod nec le obliluin, pulo) omues offensioocs lloccrpendi , et sicul animali dossuario ad , , ,
oncra lantum porlanda le usus, in reliquis, si quid
perversilatis adbiberes, non curavi. Te aulem adeo ^lv
...
1
*
- . . ; f f n

,
'

insigniter improbum
iulurum,
boc soluui
explorate
. "
non scivi. Existimabam e n i m , si occasio data
, '
foret, recordantem beneficiortiui tam luulloruin
, *
inagnorumque, ne corpori quidem luo mea causa
, ,
parsurum. At tu omnimodis conlrariam inslilisii
* \
viam, et hominibus pravis ac perniciosis, seriao >, \ *&\
nibus Iraudulentis el callide mcdiutis obrependo,
\ el pollicitalionibus eoa maximis circumducendo,
, \
lioc belluiu non iuinus in coramune Rumanormn,
,
quam in meum unius eiilium induxisli: quos ut
', * *,'
eorum vecordia, et lua in amicos infideliuie
,
diguissiiuui fuii, lenebris niimrum, quas mere\ .*
banlur, damaajis omnibus reiuuneratus cs. Te
, .
igiiur novi, ut ais, el ila quidem novi, u l nemo
mclius. Tu rontra parum nie videris. nosee. S l , , cnim scires qui ego sim, non adeo le mibi i n i - ' * i
quum pncbercs. E l quouiaai inter alia eiiam
,
bortaris, ui domum revertar, propter velerem
\ \
amiciiiaui libi obiemperare certum est , nec prius , m
quiescere, quani iutra domum sim. Qui autem
, \ \ *\ "
divino jussu RomaJioruin esl imp^rator, euoi nutia
. ' domus magis quaiu Bomanoruni imperium decel;
, - '*quaui ui ingrediar, sicut amicus tu bene roones,

loto pcclore conlendain, 6 2 1 capiusquc mulia
, ;*
poeniludine, quod te effracluni senio tam labortose , s"P*
feci Heracleam pelere, levandum le laboribus , ^
censco, c i die abhinc quarto ipse ad le veniam.
, ,
Tuin, si tibi placuerit posl longiusculam quietem
\ ^
mecutn coofligere, neqê banc libi graliam lardabo
\
1
1169
HISTOKIARUM LIBER IH.
1170
^, praeaiare. Haec rescripsit, et quarla luce Ileraclea3

.
ante porias eonsiilit, ibique diu hostem exspecla vit. Nemine ad pugnam prodeunte,. reliquum diei
, \
in ilinere ponens, novle ad fluviuin Hatmyrum,
* ,
Selybiiam inler el Heracleam conscdit. Po&lrbiie
; , in loco Dapbnidium appellato lelendit, ubi ipse
, - cum paitcis Romanis se caslris c o n l i n u i l : reiiquus
5 \ . - exercitus ex Persis auxiliaribus loca omnia Byzan , tio finitima usqne ad Proponlidem cum extremis
cladibus incursavii. Occiderunl enim et caplivos
' rapuerunt illi Barbari mortales quam plurimos :
\ _ pecori* quoque vim ingentem abegerunt, et vicos
, \ . - magnonumero exusserunt. Qui ad mare fug'*ebant,
- cum in lembos insilirent plures, quam ferri p o . \
lerant, ad b c eliam prae tumultu ac trepidalione
, ^ ordinem nulium lenerent, illis eversis submergi
banlur, licebatque ea incursione aspicere variani
, ,
saevissimac calamilatis imaginem. Hujus lanttt per \
ditionis culpa penes magnum ducem fuit. Cum

\ enim Byzanlio egrediens, superbia iqmidus Thra \ sonica verba jactaret, juberetque conGderc nullum
bostiuni se oppositurum, sed suo lanlum conspc.
. ctu onines se ad unum perdilurum, poslquain
secus evenit, quam promiseral, et Heracleae muris
\ , \ ^
sc texit (quamvis posset convenienter regioni
, \ ,
, \ - providere, et boslileoi advenlura denuntiare) n i , , \ - bilque ex oiflcio suo fecit (ulpote timens, ne
, boslibas inferior viderelur), et per eam amcniiam
plurimos reddidil miserrimos. Cum judicarct au \
, * - g tem, reversionem suam Byzanlium esse neccssa ,
riam, et continentem ut infesllssimani propter
* bostes metueret, copiis ibi relictis, per mare tri
rcmi rediit : visaque reditio lurpissima, el mina. rum Hlarum terroribus longe dissimilis. Imperator
, octo diebus prope Byzantium consumpiis, et dclri , mentis immanibus illatis, in Thraciam rcgressus,
, - eontinuo omnes urbes, auxibis e Byzanlio despera, \
lis, praeler Atoum et Hexamilium et Calliopolim se
, \ subjicientes accepil. Convocatis porro omniuoi
. \
prrfeclis 0 2 2
Augusta institutis, mullaque
, \ , - lenilale ac mansuetudine exceplis, mandatoque
^, - nc quam rerum suarum jacturam patercnlur,
, - quibusdam Uem tenuioribus vialico et equis sup, \ \ ,
pcdilalis, Byzanlinm eos dimisit, eliam (um pa , D cein rogans non imperalriceni solum, sed et
palriarcbam et archonlas atios, ex dianietro d i , \
\ \ - versa ab illis facere maximopcre enilens. Nam
cum illi non modo eos qui aperte (laniacuzeno
,
faverenl, sed si quis vel affeclum tanlummodo ob
, \ ; illa qua$ ficbant dolentis soboslendisset, indignautes atrocilcr illum el inbumaniter puairent: bic
, \ ,
\ \ , captis qoi ab imperalrice starent, etiam dona
largiebaiur. Gumque illi ad focda el ilbberalia
convicfa et Ipsi convertcrenlar, ct alios omncs
.
incilarent : banc, si quis aut in patriarcham aut
, *\
in magnum dacem, aut alium dc arcbontibus
, contuaifliosius qnidpiam dixisset, sevcrissimuiu
; , experiebalur. Imperalriccm quoque ct ejus ftiium
,
impcraLorem, ipso jubenle, sempar banoriftccniiv \ , \ a D
11
JOANNIS CANTACUZENf
7?
ainie appellabanl, veluli 91 non conlra iilos, sed , w\

pro illis in eorum exercitu militareiU.
,
, \, .
\ , ;
, ' '
CAPUT L X X V U I .
Urbes ad Pontum incnrtantur ab imperatore.
Accer$itur
ab amicis Adrianopolim.
Eorum contra vetitum
temeritas. lmperalrcis
parsurbcm
recuperat. Manuei Apocauchi /?/ttu, prafectus urbis ad Cantacuzenum
deficit, humaniter nvchitur et honoratur. Apud Dyziam quid actum, et qua arte eos ad deditionem ptrmovere cona'.u$ sit imperator.
Iroperalor Tbracia? urbibus praHer paucas sub

dilionem redaciis, versus Adrianopolim, et Byziain,
quarqtie ad Poulum periinenl profeclus, quoliiuol se dedere nollent pradabundus incursabat.
PraMiiissis vero occulle iuternanliis, cum amicis ^
ncgoiiuin SIHMI agebat, quorum et aniea Adriano
poli non pauci eranl, et tum, quod imperium
Hoinanum ad illum inclinare animadvcrlebant,
piures exsliierunt. Quin imo accersebant eum, u i
qui possent, si modo appareret, una portarum
ecupata et aperla , illum in civitatem inlroducere.
linperaior prsedicata eorum propensa voluntale,
aciisquc gratiis, borlalur, ne quid prius incepieni, quain ipsum ad moenia conspiciant. Formidabal namque ne depreliensi seque negoliumque
perdereut; et sixnul de die convenit, quo et ipse
adesset, et qui de urbe capienda secum agebant,
ad opus aggrediendum parati essent. 6 2 3 Verum
cnim vero, antequam imperator advenirct, illi turinalim obambulantes, postquam eorum quidam in Q
Branum forle inciderunt, cui urbis custodia slaUin ab iniiio propler oplimates irucidalos ab
impcralrice credila fueral: is enim seditionis princcps plcbeiu in eos concitaverat : cum igilur acccdeuleiu aspicerent, et impctum cobibere non
possenl (etcuiin ob injurias et ca3des factilalas
cano ei augue pejus illum odcrant), negiecla borlaiione imperaloris in hominem invadunt. Prodi
tione jain mauifesta, rcliqui iiem timore peiiculi
iungunl opcras. Cum frequcntes esseni, el plebs
connivcrel fquod bcllo premebalur), hostibus p r valentes, alios couiprebendunl , alii fuga clandestina libeules se periculo subduxerant. Manuel
Apocaucbus magni ducis filius, urbis praefeclii9, ut
iniperatoris faulorcs MCtoriam consccutos vidit, D
urbe r c l i c l a , in castcllum non procul s i l u m ,
nomine B u c llum conftigit. Branus caplivus claves
rbis porrigcre, ac supplicare ne occideretur. Illi
civilatis jam sine conlroversia compotcs ad direptonem l o n v c r l i , el cum Brani tum aliorum
domos expilare. Dcinde ob adeptam vicloriam
compotarc, c i poculis inler se inviure. Vicli
ebrios ei gressu vacillantes cum intuerentur, redeunte virtule in praBCordia, armis eos adorli,
facillime vincunt; mullos orco demillunl; quosdain
urbe peliunt; reliquos in carcerem collariis injectis conlrudunt; rursumque Brano et Augustas
sludiosis urbem oblinentibus. Apocaucbus praefoclus Bucello rcducilur. Haec ut acccpit imperalor,
;
, \
, \ ;,
\ , \
\ ,
,
, \ '
, ! \
, , &,
, .
, \
,
, . ,
\ . "
\
, \ !
. \
, ,
,

,

\ 5u ,

\ ,
, *, \ \
. \ \
, ^ , , \ , ,
.
, ,
;,
,
.
, , *.
. ,
, * ,
, \ .
" \
. - , \ \ , , \ " ,
, \
1174
HISTORIARUM LIBER IIT.
1173
,
.
\
^ .
, ,
,
, .
, ,
\
\ \
, ,
,
,
,
, " \
~> B
\
.
,
' .
, \
\
,
, '
\ ,
\ \
,
, \ ,]
1
solum propicr frustrationem civitalis, *ed

eiiam propttfr amicos ipsorummet stultitia perdiios
suminopere doluit. Ad quem Manuel Apocauchus
niisit, qui ei suis verbis diceret, se quoque lum
palrera ipsum, tum alios multum et graviler illum
accusanles audienlem credidisse, ac vera illos
loqui pulavisse. CaMerum jampridem causis rerum
accuraie discussis, invenisse ipsura nulla sua culpa
bello laccssi : illos autem longe iniquissimos, ob
amorem dominandi, et improbitatem suara non
ipsum modo, sed Romanos omnes in servilulem
ct exircmum cxilium canari praecipilare. Ex quo
latn ncfario corum conalu sibi storaachom moveri
vebenicntissiiue. 6 2 4 Q *
confldisset, cito
malis finem fulurum, in eorum sodalitio perseverasse. Nunc quia eorum vecordiam perspiciat,
qui neque malis jam supra caput aslantibus sibi
aliisque consulendum slatuerint, sed pacein repudient, ab eo poiissimum invilati, qui taro mullas
c l graves injurias bucusque sibi ioipositas perpciua oblivione delelurum promitlat, et eorum
scclus exsecralura, et ejus excelsum animum ac
lolerantiam admiratum, et quod boni communis
gralia res suas adeo non invite projiciat, non posse
dc caetero iniperatrici favere , sed ejus parles amplexum polius, ab hac ipsa bora illi opera in&ervilurum, proque illo ei justilia nullum discrimen
recusaiuriiin. Ha3C ille clanculum. Gui imperator
c i de niutato consilio laudem impertivit, el do
u
v e r 0
' -C aiiimo erga se lam egregio gratias egil, et quod

posset pro se irapigre faciendi occasionem prasli, *
t
i l . Diebus aliquot intermissis, cum ad eum trans , \
irei,
simul autera urbem tradere nequirel, quod
, \
administris bujus operis careret (uuper siquidem
.
omnes imperatoris amici per insipienliam interie .
ranl), libenier illurn accepil, summoque bonore et
, \
giaiia
dignalus est. Deinde quoniam Adrianopolis
, \
iuvadcnda
non videbatur, Bizyam movit, agrura
. ' , - que vastavil. Legalionc porro ad civcs n.issa,
bortalus est eos, uti sese dedereut, neve proplcr
, \ \
, inanem spem tauta agris deiriinenia iuferri suslincrenl : eo enim conipulsum i r i , ut eiiain post
,
' , vaslationera ae dcderenL Bizyenses neque se urb
, \ \ dedjluroe spondere , neque ad soleuinem

impudentiatn et contumelias confugere , sed lega,. lionem honesta modesteque rejicere. Ralus auicm
^, ^ , \
imperator agnilionem beneficii principium deditionis fore (obscrvabat enira propter assiduitaiem
, , \
incursionura
vexationumqye paulatim eos de per - - liuacia reuiiitere ac cedere), exercitum quam ce, . lerriroe reroovendum censuit, ul neque regio
, \ vasLarctur, paulo posl in suam dilionem vcnlura ,
, c i ipsi securitateni adepti, salubria sibi uicdilarentur, et Apros revenit.
\ ' \ . 6
, \ ,
, , ' '
, , * , \
1175
JOANNIS
625
1176
CANTACUZENI
CAPUT L X X I X .
Amzas Persa socium ad imperatorem occidendum subornatum prodit. Eum occidi imperator vetat libermaue dimittit. Bizyenses nabita consultatione se dedunt. Acclamatur Anna imperatrici
et /i/to, dcindt
Cantacuzeno et uxori. Deditio plurium oppidorum. Mannei Atanes fit prccfectu* Bizyos. Miserabilit exitit
protottratoris,
et aliorum amteorum Apocauchi. Ejutdem astus, quo ignavia opinionem effugerei;d
ejus non insuUa irrisio, gravkque
rtprehenti*.
%
Apris degcntem Amzas quidam adiens, se cum " ,

quodam Scarano appellalo paulo ante Byzanlio pro- \ fugisse nuniiat. Ac se quidem cltra dolum et calli-
dilatem advenire, Scaranum non item, sed multis . \ pollicitationibus ac muneribus a magno duce ille- , ,
\
cium, si ipsum imperatorem occidisset. Eumdem
Scaranum sperautem ipsum sibi ad caedem intre- ,

pide obeundam, propter generis communionem
(eral enim Amzas quoque Persa), adjuiorem fore, \ ,
, /^.
arcanum aperuisse. Se, quod insidias conira iniperatorem intentatas babere lacilas periculosum j u - , dicarel, bominem et machinationem f-jus indicare ,
voluisse. Scaranus imperatoris jussu exleroplo .
comprebenditur : qui cum ducerelur, qui astabanl *
ad euni trucidandum prosiliunt. Tum imperalor* . , ;
interfeclorem hostis sui loco habiturum minaiur, '
id enini arguniento forc communicati cuiu eo con- dvseilli, ei proplerca niiseruin occidere, ne ab eo pro- , .
, .
datur. llli timore minarum bominera missum fa .
ciunt : ila Scaranus niortem effugit. Productum
porro in medium imperator inierrogavit, verane . , .
, \
essent, qua Amzas detuliaset. Reus promissis ac

donie pluriniis se ad ipsum occidendum a magno
,
duce m&le irapulsum confilelur, et hujus ergo
\ ,
adveniasse. Erat enim animo nobili ac mililari, et
. viribus robuslissimis. Mandat eum custodiri itn, ; perator, ul diligemias posiridie inquisilurus. Noctu
.
inlerini ministris fldelissimis dal negolium, ut
illum e castris eductum dimiltanl : Amzara ob
insidias paiefacias hoitoriilce donal. Rursus B i - C 6 ;
zyam expedilione paraia, visum incola* anle per . ^
legatos appellare : per quos hortatur uti sponle se ,
dedant, neeessitatem ne operiantur; tuni enim non
, \ . ipsis, sed neces&ilali subactionis graliam habilurum. , \
Nam et prius cum sibi oppugnaturo bouisverbis ;, ropondissent, mox recessissc, lempusque ad salu- . ) *
lare consiliuai capiendum indulsisse : et nunc si , , *
te volentes dedani, agrum eorum nibil incommodi ,
passurum;626 adltuc insipienter deirectaverint, *
ne auani poslmodum, quam sensuri sinl, calamila- , '^ \
tem sibi ascribanl. Bizyenses auditis oratoribus in
' ' ,
coetum cocunl, quid agant, deliberanl. Una est
. *^ ^
oinniuro el coneors sententia ad imperatorein
, ,
transeundum ,. qui
. . praeier jus
. ei fas armis appe
,.
.
B
SI
lilus, et Romano imperio pulsus esset, qulquc

adversariis auis nocere possei. Georgium Pabeologuin praefectum, nisi sequaiur, cum tota re famiJiari Byzantium remigrare jubent. Is imperalori
se submiliere nolens, humanitatem islaai mulla
graiiarum actiona proseculiw, disoedrt, cui se meiropoliia, patriareham timeni, adjungii. Biiyenses
duos de opliioatibus, totidcm do populo et ecclefciasiitis, oiunes nuniero sex deliûnt, quos ad
, *<
, \
-
- '
.-^ ......
~>
\ |
,
,
. ^
, *
, ,
\ , . '&
17
HISTORIARUM IIBER HI.
1178
,
xaX ,
, \
\ \
, ,
\
. ,
, \ ,
\ , \
, '
/ , \ ,
,
, ,
linpertWT&ij miUunt, et urbim Iradunt: fatenturque et ipsi, se prius a prafectis illum pro improbo,
et insidialort, et imperatoris lilioruui prodilore
accusantibus detusos esse. At posiquam lerapore
procedente illos caluinuiatores fuisse iuiquissimos,
ipsumque injuriose et insidiose iractaium et malediclis confixum apparuisset, curaque vidisseot
comuianem pestem, qua Romani pene omnes i t i terierint, et aiidie*enL'ip$um pacem sine inlerroisftione flagitare, ilios cunira bellum lot malorum
causani paci praeferre, graviler luiUse, paralosque
ad remedium latilis aeruranis afferendum fuisee, si
modo ullum invenire potuissent. Sed quoniam non
ea esset ipsoruni facullae, aliorum oinnium ila
aflliclorum misericordia eommoveri: et ui sibinict
, . '\ * prospicerent, deerevissa in ejus se polestalem
,
ultro cum urbe tradere, ne alicnx amentiae poenas
, Juant. Ha?c Bizyenses. Imperalor probaio tam lau ,
dabili consilio legatos muneralur, et iis prosequen , \ ,
tibus ad urbem fertur : eui plebs universa cum
.
oplimatibug se obviam effundit. Ubi ad porias fuit,
.
frimum quidem Annae imperatrici, deinde filio
, ,
ejus imperaiori, poslremo ftibi el uxori suaelreaas
, \
faustum acclamari jussit, quod fecerunt. Eodem
, modo per alias urbes fleri, ct inter sacrificandum
. \ ,
simUiler imperaiorum mcntionem celebrari voluil.
" ,
Slalini igitur non pauca in cJrcuitu oppida accessc\ ' , '
runt, quibus singulis imperalor praefectos ded t,
, \ earuroque stalum q u * optima visa est ralioae for \ .
inavil. Byztae Manuelem Asanem, uxoris suae ira<

Irem praefectum delegil, cui velus quaedam cum
civibus illls conjunctio consueludinis inlercadebat.
. 6 2 7 Prolostrator quippe eju9 socer illic dumici \ lium ab iniiio, mullasque ti amplas possessiones
, \ habebat. Preterea cogoatorum et famiHarium ejue
, . romplures ibi incolebanl, a quibus ferme civilas
' administrabatur. Ob lianc igimr
famiiiaritaleni
. * \ conjugis saae germanum Manuclem Asanem prap . fectum ipsis, ut dlcebamus, constituii. Nam pro ,
toslralor post secessionem ab impeiaiore apud
\ , , \ Gynaecocastrum a magno duee egregie ludificatus,
\ , ' et inter principes amtcortttn cooplaius, pauloque
.
post protovestiarius declaratus, postea domi sua?
,
inciusus, et tenebris similiter ul alii ejusdem ducis
' . |) amici daranalus, ita perdiu in aedibus suis cuslo ^)
dilus, landem egens et infamis ex copioso et i l l u \,
stri moi luus est. Patriarcba: autem Hierosolymorum,
, - qui suspecius et poenas daturus rccens Byzantio
, ad se confugerat, imperator Bizyensem E< clesiam
, \ sacrorum canonum concessu regendaw comaien , davit : quandoquidem ejus episcopus, adveniuiu
, , ipsius aversalus, aufugerat. Toto orbis statu com \ \ - posito, Cbariopolim se recepit, et oppida rcslanlia
.
ad deditionem panim arniis coegil, partim ora ^,
lione ad persuadendum acconmiodata invitavit.
, \ ,
Jam vcro magnus dux captus intra urbem lalendi
,
fasiidio (alias siquidein Canlacuzeno se periniserant
,
alice obsessae et quotidianU populationibus divexa ^ ix nutabant, cum subsidium ab illo nuilum, quam:
1173
JOANNIS CANTACUZENI
1180
vis crebro ci cuni l.vnenlaiione sua um aeruntna- . \

, ,
ruin expciitum consequcrenlur) ne, in lurbu\
lenta tempesiate reltcio impcrii clavo otiosus
,
eedere, ac salutem desperare vnlgo videretur,
. ,
quiddam singiriare insiituit, ut qtiibusdam By
' ncccssariis distincri crederetur. Ei qui ante
, ,
id lcmpus bouuni et jusium niinquam pili feoerat,
\ juslum et rectum-in causis et litibus observandum,
; , ,
prseconis vocc promulgavit : sedensque in monasierio Chiisli Servatoriset brnefici, toto die foruin
' , ;
ag:ba\ in ronlraciibus et privalis conlroversiis ; , \ ,
r m i p a i u s . N P C erat Rbadamamho inferior, qui
,
w.od fuisscl in vila juslissitmis, apud inferos ar*
,
Vi:ri:i faccre dicltis est : ignorans m i s t T , nibil esse
, ,
lam ignavuiu tamque ridii ulum, quam ducem, tanlo
bello urgente, disceplandis vacare lilibus, ct dum \
prodessc vtilt privatis singulis, omiilerc comnrninia.
\ , _
\ \ \
, \ , .
\ , {; \
, \ , * , .
628
CAPUT L X X X .
Lepide et nequiler deceptus Gabalat homo corpulentus et obe$ut $uper auanda Apocauchi filia.
modo Apocauchus eum conatu sit vita privare, imposluris admirabilibus
et simulationibu$
iSotanlum hoc exemOlum si ultum aliud hujus qeneris.
t
Et vaferrimit.
Gabaias autem logolhela, quoniaro tcmpus lon gHni jam abierat, cum roagnus dux Qliam suatn Q , \ 6
; ,
sccus quam jurarat, nuptum sibi non daret, morain
; , \ \ \
Valde indignaius, de mairimonio euai appellat,
, .
orans ut qund jurasset aliquando re preslarcl.
' , \ , \
Respondet ille, se qtioque id percupere, nec ei rci
;, quidquara praverleiidura ducere, sed sponsam et
. malrem cjus ab co ul niinium corpulenio atquc
,
ob^so abborrcre. Proinde medicameniisulendum, si
, , \
forlc contractis visceribus gracilior, ct spousae suas
amabilis i\dderelur : proptcr vaslilalem enitu
. '
illain, el proportioncm uon bene respoiidenlem,
\ ,
nibil esse eo deformius alque iiijucundius. Gabalas
' ,
boc merum csse figmenlum et aslulam dissiintilalionem suspicabalur. Quia vero aiwori puelbe peni- ,
lus suecubucrat (45), quae quis vel paulum prudens
iion ignorassol, ipse nescire volebal, el ejus causa D
elia risu dignissima sibi experiunda censebat.
-
Jacobi Pontani .
(45) miserum Gabalam, ut se excarnificari
fruslra sinit! Mira sunt, quu quidain ob amorem
iiuilitTum puellarumve logunlur Tecisse, êu boneslum et licilum, qtiod eas uxores cuperent, seu
turpe ei velilum. Caput est apud Jovianum Pontanuui libro priure De foriiludine quo doccl, qui ob
amurcm pugnem, forles non esse : Sed nec in ory
dine forlium collocandi videntur, inquit, qui ob libidincm amoresque vet adoriuniur pericnlosa,
velpcrpeliuntur tristia. Nam el amanies multa
audent,
plura etiam, quamvis gravia, cequo animo ferunl :
tri co lamen peccanl, quod vel aggrediuntur, quas aggndicnda
non sum, vel tolcrant, qucs tolerari nullo
modo debent) nec quam ob cautam debent; quippe
auibus proposila til yvluptas ea quce homini cum bel~

luis est communis, indignum sane prctium. Mox subjicit exemplum de quodam Galeatio Afantuauo, q*i
Pupice in ponte puellam, quam unice amabal.
obviam habuit. Ea ul per blandam aliquam jocandi
speciem amantem ad colhquium
invilarel, Quin fn,
ittquil, bellissime amator, qui lantum tibi armatus
in acie placet e ponte in amnem amoris gratia desitis? tioc ille audito, concitato repente equo se*e demisit in fluvium, quo exanimato, vix Ticino naia*
bundus emertit. An hie tlbi magnut videbiltr?
cui
nihil aliud tanlo fnerit quassitum periculo, qu&m ut
mulierculce, et quidem jocanti satisfacerel, quas *****
ne id aspicerct, averiisse
dicitur.
HISTORIARUM L I B E K III.
118?
, ;
Y.OL\ , \
,
:, ;
,
, ,
.. \
; , ,
; -,.
, ;
,
^ '

,#
,
Collocutus igitur cuni quodara uiedico, qui e%

Italia nuper venerat, de ista corpulenlia, iugenli
mercede eum demulsii, ei is se corpus ejus quibusdam raedicinis ad decorem ci gracilitatem traduclurum spopondit. Mox poslhabilis omnibus, ad
praescriplum medici balncis, vomilionibus, crebris
alvi ducrionibus dat operam, parum cibi et polionig adhibet, caUeraque omna ad corporis exienuaiionem valentia sedulo usurpal. Ex quibus
languor, imbecillilas, nervorumque dissoluiio exsislebat, al vcnirig moles paruiu inmiinuebalur. Veritus autem magnus dux, ne tandero pbarniacis
defaligatus, technam perspicerei : et tiinens ne,
quia contemplus esset, rursus arma contra ipsum
ferret, alque imperatricem ad fcedus cum Canta \ \ - cuzcno patranduin impellerel, quo r.ulium pericu
^ luru impenbius meluebai, illius quoque inlerficiendi
' *) , - ralionem excogilavii. Naui quosdam sibi a secrelis
\ ,
misit, qui, ut magno logothelae, benevolo animo
.
indicarent, Augustam ei iralaru esse vehemenler :
\ \
caugani se nescire. Talibus nunViis bominem exter ; ,, .
rebant. Deinde et jurameulum exigebant, borum
- arcanorum indices neraini proditurum. Sic 2 9
^ .
illi-in commentitiii secretis significandis se roali , \ tiose gerjbant. Gabalas mendacium minime oUa^ , \
ciens, undique cogitalionum fluctibus jactabalur,
, \ . ,
mediiabuiKlus, pallidus c l pra solliciludinibus
,
contabescens. Magnusaulem dux,rei gestre ignora \ . ,
tionera pra3 se ferens, trisliliae el palloria bujus
\ , - Q causam exquircbat. Tum Gabalas candide, tanquain socero et \icem euam dolituro, arcanum,
\ , ^
ut erat, rcserat, ejusque opem aliquam el consi, \ , \
lium implorat, quo usus discrimen evadai; nam
,
tunc inler suspeclum csse et jugulari nibil erat
.
medium, Hic magnus dux, se quoque baec de illo
.
audivisse; putare lamen vera non esse. Nibilomi \ \ ,
nus uti facultates suas amicis concrederet, inonere.
, /
Quae enini nunc apud Romanos regnuni lenercnt
; . fcapa
sycophanlia et calumuia, eas cavere unumquemque
' \ ,
oportere. Nam et se, tolius reipublicas caput ac
. \
principeui , nonoribusque ac feliciiate ioier Koma- .
,
nos praecipuum, neutiquam illis iidere, sed majorem
; \ ,
ac pretiosioretn partem rerum suarum Epibalis in
^,
castello, et arce in Mangaais recondidisse. lpsi vero
, ' , \
. \ D quoniain caslello careret, quo in istiusmodi reruai
conimutalionibus uiereiur, alio quodammodo facul ,
taiea suas luendas : ut si quid adversum accidat
,
(non cnim fruslra apud imperalricm in suspicio , ' ,
nem cecidisse), saliem sua rt Lincal, ne simnl illis
,
tamque amplo magisiratu privciur. Magnus logo ,
theta noa inlelleciis insidiis parel, et forlunas suas
.
. apud ainicos collocat. Qiiid mulia? Subilo inagnus
dux miitit, qui, quod agobaltir, impcralrici, quasi
, , ^\ ;
se minime concio, palcfaccrent : et hortabamur
. '
qui nuntiabanl, ne rem istam negligcret; non enim
,
magnum logolbctnm sincero One res suas apud
. ,
amicos depogji.fe, scd aul scdiiioncm ad Ganlacu '
* '
zeuum rccipicjuiun) ujac-binari, aut ad ilbini cogi \ : tarc deQccre. Imgcrairix dicla examiuans, ui
7
Ih3
JOANNIS CANTACUZENl
1184
rnultis vera esse audivit (clam siquidem a consciis <dat

.

roagni ducis, eo id struenie, in multos secretum
dsseininatum fuerat), acerbe tulit, manifesiamque , ; ,

deiectionem rata, qoid poenarum in eum staiueret,
deliberabai. Cum insidiae processissent, et magnus ^, logothcla Gabalas facultalibus alibi deposilis sede- , , \ ;
rei, carceremque exspectarel, et Augusta ut perfido
irascerelar, magnus dux simulata necessitate qua- . \
dam publica, Hierum, qaod est oppidum ad ostia ,
, ,
PoiUi, 6 3 0 triremi conscensa navigavit, quique
, primum logothetae iram imperalricis indicarant,
,
cos ad finem negotio imponeBdum reliqiiil. Rursura
,
igilur accedcntes i l l i , perfus?que lacrymis, et dejeclis huini vultibus, certiorem faciunt, illa nocte
,
in sumroo discrimine futurum, imperairice scilicet
iracundia effervescenle : et bortantur, ut sibi ^
provideat. Subornarant interim ex alia conspira- \ ,
tione, qoi eadem bora ad ejus a?des venirent, et , sine nomine, num ipse esset inlus sciscrlarentur, , vclut bis verbis horribile quiddam praesignificanti- \
*
bus; non enim alias sic tractare illum Romani,
sed mulla cum observantia et assentatione con- ,
eucvcram. Gabalas omnibus indiciis necem gibi in , .
foribus esse conjiciens, et forntidans ne quibusdam
, \ *
ex odio in se irruentibus inale perirel, cum tremore ac pavore roaguo in lemplum Sopfriae, tan- .
quam ad asyhim facla fuga, quouiam ne sic qui- , \ \ -^ *
,
dem se salvum fore credebai, et producere vitam
mediocriter copiebal, monacbi habilum induit, , '
vix etiam bac rationft se servatum iri sperans; Q * ,
adeo mini aitonitus el concufsus erat medulliius. , , *>
Magnuft dux totum maleficium ex senteniia evenisse '
\
p*tquam intellexit, Hiero reverstis, ilicet aedem
.
Sopbiae pelil, inventoque ibi logotbeia cuni vestiia
,
monaslico, plangit mirum in raodum, et viduitaiem
bliae lainenUtnr (46), doletque dolorem inconsola- ,
bilcm. Logoibeta ejus luctum levare inultis verbis ,
, , \
nililur, ailque, uibil conligisse novi, si humanis
rebus semper aliter et alller vdventibus et tncon- , \
atanlibus, nunc quidem meliora, nimc deteriora et . , ,
ipso expertns essct. Et apparebal Apocauchum ad
I \
ba3C aliquantura acquiescere. Paulo post magnus
logolheia imperatricis jussa ad monasterium san* \ , ctissimie Virginis abiit. In fuga autem, abjeclo , \ *
monacbi cullu, adornanda deprebensus, in carce- D rem dalur. Sic igitur et hunc ex roedio magmrs .
dux retnovit, qni bellum conlra Ganlacuzenum non
vulgariter promoverat: condigoam nhnirutn mer- \ cedem pro pestiferis cladibus eo belle invectis ei , \ , ;
.
repeadens.
, ; ,
' ,
9
JaQobi Ponlani not.O.

(46) Cur viduitatem, cuin non esset vidoa? nec
cnitn cum quoqu?m uupta fuerat. Sed jureconsulU
cliaiu nojidum nuplaui appellurc solcnt viduam.
Quoniam scilicel vidua dicla sit ut vecors, vesanns

ui siae corde, sine sauilaie essei: e l iila sie
uitate.
tm

631
1186
CAPUT L X X X l .
Orchanis Petm societalem prw imperatrice Cantaeuzenus obtinet. Capta ab eo oppida ad Pontnm.
tomnium Manuelis ejus /i/tt. lmperator
ad poria$ Byzantii venit. Apocauchus cum paucis
refugit. Romani et Perste agrum, imperalore el Romanis commiserantibus,
depovulantur.
Mirabile
earessus
;, -
Imperator ut rescivit imperairiccm missa lega\ \ lione Orcbanis societalem expetere, missis et ipse
, \ ,
oraloribus fd cgit, ut ad se, non ad Byzantios
, \ . . * auxilia initteret. Qui legato Cbalze eunucho foedus

cum Canlacuzeno iniit. Gumque non longe disia . \ ret, sed a Paphlagonia maritima nsque in Phry, . "
giam imperitarel, facile Canlacuzenue quoties tn, digebat Pcrsanim roanum accersebat, qui Roma , nas regiones infesiabant plurimuin; nam eaepius,
* \ imperatore etiam non rogaate, trajicienles, quae
' nondura se dediderant urbes, ut hostiles direptio*
\
nibus aCQigebant. Tunc vero ab Orcbanis excrcitu
,
habens subsidium, contra oppida ad oram Pontt
, .
sita profectus, omnia prater Sozopolim subegit.
,
Cepil itfm oppidum in Derce palude, et caslelb.m
, \ - quoddara non procul Byzantio, Empyriten voca;. \
bulo : deinde in provinciam rediit. Sub idem
* ,
tempus Manue! junior filius ejus Berrboeae ma
ncns, tale visum per somnum eibi oblatum scri . , \
psit. *Videbalar sibi sederc super leclulo ( 4 7 ) , pa ^
trem aulem logam ei tunicam purpura pranexlas
, .
indutum, gestanlemque a collo pendens monile sa *
cerdotale aureum accedere, dexlra Ixvaque siipa \ , \ lum duobus, quorum alter ignotus propheto Isaia*
, , volumcn apertum tencbat; alter Lanlzaretus
,
gladium imperalorie manu porlabal; el ip9um im ,
pcratorem ceraiu et sigillum, ambo rubra, porri
genteni dicentemque : Signa. Cum signasset v i .
vum leonem in cera impressum apparere, dextro
, , , ^ pede siellam tenentem lucidiseimam, et juxta ar, . mura aliam stellam modicam, velut insculptam ha, , bcntem. Tum imperatorem dicere, Bxcita ipsum.
, \ Quod cum facerel, qui libram Isaiee lenebai, h c
& . inde videbatur recitare, Dominwe dux ejus futt
, - ex ASgypto, ut gloriam anicornis ejus, ut comeaat
, genleeinimicorum ejue, et jaculis eorum jaculabi', , tur, et crassitiem eorum emedullabit. Recubuit et
; , quievit ut leo, ei ut catulue leonis, quis exeitabit
, , \
illiiin Qui benedicunt iibi, sent benedicli, et qui
. : maledicanl, maledicti*. 6 3 2 <?
*
, \ . * ; - scripta recilare videbatur. Infperalor rttrsua (Mium
, \ - eignare jussit. Gum signasset, expressa est viva
.> pardalis, allero pede cbanam sustinens cum bac
.
inscripllone : < Ecce fera altera ui pardus, et po . D teslas ei dataest . > Cumque imperator ei qui l i , \ ,
brum lenebat praicepisset, ut feras propbetiam
, \
legerct, eadera legebat. Tertium signare jussil,
\ .
Gamque signasset, felis eliam viva exivil,
Hffi
i , , e
, i b p o
i n
Num.
XXIY, 8,
9.
Dan
vu,
6.
Jacobi Pontani notsa.

(47) De hoc soromo viderit leclor qoid senliat,
et quomodo verum sit, quod ail poslia sic evenisse. Commisla stwt aolem verba Scripturx san-
ctx, el consarcinala aliquoties, utnescias quid ex

qtio loco adducalur.
JOANNIS CANTACUZENt
1 8
"
1188
lingua exlra denles ejecta, terram lamberc videba- *

ur. Quam cum filius in eublime extulisset, lingua
felis exiendi, el terram simililer circumlingere
visa esl. Tum qui Ubruui ferebat, jussu imperatoris propbetiam legit : * Ecce fera altera, et dixerunt ei : Ascendc, coraede carnes mulia**. Posth?ec imperator sigillum aliud viride filio dans, in
ceram imprimere jussit , cumque impressisset,
exivU viva ciconia, scyphuni vitreum pede susleutans, in quo aceium inesse apparebat. Tenens autem librum legebai: c Dederunt in escam nieam
fel, e l i n silimea potaverunt me aceto*. Videbunt
in quem IransfUerunt. AdUuc jussus signavit, ct
bippoceniaurusexivit, dextra mauu baslam geslans.
Qui auiem vaticinia legebat : c Ecce, inquit, aliud
aniinal praecellens, et validum vehemenler . Ad
eUremum imperalor : Bencdiclus Deus noster, ail,
omui tempore, minc et scmper, el in saecula saeculorum. Auien. Gloria libi Doniine, quia vivi adbuc
vidimus vaticinia baec evenisse (48). Videbalur
porro mandare filio, ut occuliaret animalia, quas
mox in cerea sigilla convertebanlur: quae manibus
ut polerat occullans, cum palre, deposito inonili
sacro, exivii, el iu eo arliculo somno eoluius est.
Talis species iiiio iinperaioris donuienli obligii.
Ad quem autcra perlinuerit, usque hodie lalel. Et
baec is secundum quielem se vidisse (;), ad patrem scripsit. Imperator pauium Didymoiichi ha>
rens, colleciis omnibus quas babebat copiis Rouianis, paucisque Persaruin adjunciis, rursum iu
e
Byzantii fmes irrupil, ct ad portam Gyrolymnes

bonain diei panem consiitit. Ex urbe egressus
est nemo; venfthlamen in moenibus inslructi visebantur, qui boslcra accedenlem repellercul. Magnus duxsoluscum paucis exiens, pro portis steiil.
Imperator, iu ipsum csse cognovit, caducealores
misit. Jllc se coguimm intelligens, in urbeni retro
cessit, et qui missi fueranl, inaacs reverterunl.
633
Imperator, quoniam advesperascebai, ad
portain Gameli caslra fecit; poslridieque exigno
numero secum in castris manente, major pars
Romaai Persaeque praedalum discurrerunl. E l
Romani quidem pecora et aiia agebant ferebamque; Persae cliani horaincs captivos ducebant. Nec D
solum ipsis palienlibus ea res acerbissinium lu* Dan. , 7.
* Psal.
LXVIII,
, . ; $
. ;,
\ . ,
, ', , \ .
*0 , ,
, , , xxl
, .
,
,
, , ; ,
.
, c
, \
\
, #
. , \
, , \ .
, , :,
, \ \, \
, . ,
.
.
,
\, ,

.
. \ ,
. ;

. : , '
\ :, >
;
,

' ^
, .

. ,
^. * -'
, , \ *
22. Isa. xxviii, 2.
Jacobi Pontani not/B.

(48)
fcU lt.
Infra
mox
dicit, ad
quem autem
pertinuerit
hoc somnium
u$que hodie latet. Haec pugnanlia
Jacobi Gretseri notiB.

(j) Somniorum observationibus dcdiii fuerunt
receatiorcs Graici, nou modo intra, sed el ferme
snpra modum, obliti illius EccIcSiast. : Ubi multa
sunl somnia, plurima? sunt vanilatet;
clesiastici, cap. xxxiv : Somiia
et illius Ec-
exloilunl
tmpru-
denles; qnasi qui apprehendit umbram, ei persequitur vetUum,sic ei qui allendil ad insomnia. hfultog errare fecerunt somnia, cl excideruni
tperantes
in illis. Et tolum somnium, quod hoc loco narrat

Gaulacuzenus, quid nisi somniuai fuii? Sed an
somniis habcnda sit lides, deque causis veronim
somniorum, el quibus signis digaosci queant somnia divina a non divrnis, copiose docuit Bene<itcutf
Pcrerius nosler libro secundo advcrsus fallaces el
supcrslitiosas arlos, quo lecvorem remilto, ul dc
boc Manuelis somnio judiciuai faciat.
HS9
H i S T O R I A R U M L I B E R
U90
. \ :
afferebat, sed imperatori quoqufi, elRomanis
, universis magnac miscrationi erat, suae geniis mor , \ tales bis casibus oppressos aspiccre. Sed cum By - zantini pacim aspernarcntur , licentiain inilita* \ , \ rcm in hoslibue necessitas extorquebat, non vo \ . lunlas.
\ \ .
\ , \
, . .
, .
CAPIJT L X X X I 1 .
Galatce cupientes de auctore belli et causts cognotcere, legatot ad Cantntuzenum
sciscilutum miltunt. li
$unt duo monachi, guorum uller Annte imperatrici* lcognatus. Retponden$ imperator rem capite
areeuit, et quam indigna perpessus sil docel. De PenU etiam advocatis se defendit, et
advertarios
eorum opem fruslra implorasse docet. Quantum temporis in hoc colloquto consumptum fucric.
01 , -

,
,
,
,
,
, \
;, ,
, \
,
,
,
\ , ^ \
,
,

. \
\
, , \ ; , , ^
,
. \ , \ ,
\
Verum enim vero in oppido Galala Lalini',

cuin boc civili bello Romanos incredibiles calamilaies periulisee cerncrent, et ignorarent, magisne
a Byzanlinis, an a Canlacuzeno dalum esset ini*
tium : et quoiidiana cum illis commercia habentes, eos Gantacuzenum multis accusanles audirent
(quod nimirum regnandi cupidilale liberis imperatoris insidiareiur : palriarchara cum caUeris obsistere, ne puerum bello victor occiderct, alioqui
pridem occisum fuisse), prelerea com Cantacuzcni
non solum cum defunclo imperatore Androuico
oluntalum studiorumque consensum, sed et mores placidissiuios reputarent, et quomodo se omnibus in congresso suavem, ac benefaciendi cupidum, benevolenlixque amicorum crga se meniorem praeberet; arbilrarenlur eliam non tam facite
in imperalorem ingratum atqoe improbum reperiri poluisse : cum ba?c, inquam, cogitarent, ncc
fldetn accusatoribus adjungere, nec prorsus delrahere poieranl, quod adeo a mullis praedicarentur.
Quocirca certum aliquid de belli causa et iniiiis
cognoscere nimiopere cupicnles, qnandoquidem is
prope casira baberet, quosdam cuin percunclatum
lnittendos statucrunt, ut quod volebant, expior&ie
discerenl. Mittunt igilur duos Minorum instiluli
monacbos, caeleroqui prudentes, et Lalinis litleris
excullissimos, Q 3 4 et in Aristolclea pbilosopbia
exercilalissimos. Horum unus eral Sabaudus, paterna cognatione Annac imperatrici jurictus, mo-
,\ - [> nachorum minorum antistes. Quapropter et tum

ab bomophylis ad imperalorem missus cst, ul ori. H v ;
" , ginem belli accurate indagaret, et ralione propin. quilalis cum imperalrice, non modo impeiaiori
, ' ; nibil concederet, scd etiam contradiceret, quan lumque posset, eum refelleret. Alter lantum ut
, "
bujiis
indagationis auscultalor ac lestis veniebat,
;,
nc postea socius imperatori gratificatus, verilalem
\ , .
celaret. Ingresei igitur caslra, se ejus conveniendi
, - ti alloquendi causa, quando Um prope tendcret,
. advenisse dixerunt. Potissinunn auiem idcirco venisse, quod diu jam bclio hoc inler Romanos du, \ ,
ranle, et vaslalis quotidie urbibus intcr se dissi \
dentibus, rebquaque regione a Romanis et barba, > ^.
T
1!
JOANNIS CANTACUZENI
Ml
ris prscdaloribus, qui pluribus et irrtparabilibus * ,

eam deirimenlis affecissent, im-llisque assidue '
caplis et interemptis nullus adhuc malorum finis , \
appareat : nequc boc saltem vere cognoscere l i * ' ,
' ,
ceai, unde bftllum primum coeperit, et quas ob
\ , )
causas usque hodie sedari nequiverit, sed non secus quam furens flamiria omnia pervadat et ab- ' ,
sumat. Etquanquam ex aliis mullis aliter audie- , '
rinl, u l quisque aut bene aul male in inipcraiorem ,
& ,
aniinatus esi, tamen iis credeudum non censuisse:
, ' ,
qui, quomodo ipsi sensus el cogilationes suas mu .
lant, sic etiam rcsmutari debere opinantur. Quare
,
se rogare inaguopere ut ipse mcmoret quo pacto

singula se babuerint, qui ea p r omnibus ceriis* ; simo norit, et veritaiem occultare nolet, utpote
jusdeoi inde a puero, sicul acccperiitt. tenacs- ^ \
.
simus : idque eo niinus, quod exsteul plurimi qui
, ,
vera sublicentem possint redarguere. lmperator
,
non dc adventu tantummodo, sed etiam de peti, ,
tione eo laudat, gratiasque magnas agit, affir , \
maiis pridem oplasse tales sibi conlingere, qui ad
,
veritaiem, non ad litem et aUercationem audire
. ; , '
vellcnt. Pracier alia quippe mala quae aibi bellum
, \ , xal
boc inflixerit, et boc molestum accidisse, quod
.
nondum viros aliquas prudenles invenerit, qui ju , '
ftlam de armis islis senleniiam pronuntiarenl.
\ .
Nunc ipsis improviso advenieniibus et rem exponi
;
rogaaiibus, quos ipse naucisci votis suuomis opla;, ,
verii, et qui iusuper apud se non solum ob eru
diiionem alque prudentiam judicum munus
\ . *
fungi possint, sed ob id ipsam cnerint, ut ex ejus
, ,
ore vcritatom de 6 3 5
- perciperent, l i , \
benlis&ime omnia explicaiurura ct peiiiioacm
banc in meinoria habiiuruip. Orabai simul, ne se ' ,
\ , ' \
reprehendere vererenlur, si se aut pejerasse, aut
' , '
injurium fuisse, aut impera loris amici filiis insi \ ,
dias composuisse, aul bello coromoto calamitates
inexplicabilcs invexisse deprehenderenl. Exorsus , . *
igilur a principio, ordine singula recensuil, quam
\ , \
perfecte ipse et Ajidronicua inter se dilexisseni :
et quomodo eo moriuo non liberi solum, el conjux, ,
et respublica lantae aibi c u r fuerint, u l eoruro , ' . ' '
causa non modo pecuniam, sed, ei opus foret,
vilam quoque impendere paralus eseel : quomodo , itera praefecli cubkuli insidias imraerilo perpes- D \ ,
sus s i l , qai ex invidia necem sibi parare quaesie , r i i , u l ipse rerum principalum oblinerei; quo , \
cliam paclo commenlis ac sycophantiis suis, im* , \ / *
ponendo sibi, quod nunquam cogiUral, patriar
cbam alioeque deceperit : qua ralione illi, quam- , , ^
vis se menUri et calumniari scirenl manifestissi- , >
me, verbo pro iroperalrice et filiis ejus, reipsa
,
pro comihodis suis (ul pulabant) multa cum falla , ' ^
cia bellum concilarinl : quamque improbi ct i n - ;
bumani cum in se, lum in malrem suani el pro- ; , \
piuquos exsliteriut, injuriis eos insolcnier, ilbbe- , ,
raliier el nefarie exagiianics, ct divitias suas per
, ; ,
ultimas muadi genles auditas, ad nulluni opcia?
,
pretium lcmereque consumpserint: scd et ami ^ (
b e ,
110)
HISTORIARUM LIBER
JII.
1104
, \ \ - corum, et quoquo modo *ibi dcditorum quol occidcrinl, ol quot usque nunc dirtssime et viucul s
(,
iusolubilibus maceratos in cuslodia delincaitt : ct
, , \
quotnodo conimunee inimici fuerim, tum sui, luiii
\ ,
oplimalis ciiju&que Romani : nec solum nobilium,
\ ' ;
sed et inonacborum, et episcoporum, e l mililum,
, , * \
fct in quaque republica excellentium. Que omnia
, \ , \
propicr praesenies Romanorum miserias obliius
, sil, ac pro nibilo pularit pacemque non seinel, atit
, ; ,
ittTUHi, ac terlio , sed s.rpissime, mox a principio
U9que nunc per legaios pcliverit. ULos non modo
; \ \
nibil aequilati consenlaneuni respondisse, verum
\ ,
lcgatos insupcr verbei ibus puUasse et ignt>niiuioe
$ , \ ,
tractasse; in sc aulem plaustris cou^kiorum i n \ , \ , ;
vedos, isio potius modo ad legationeui respondissc;
. .
; - nibil paliendum prius, quam de pace loquen , \ * dutn audiendumve arbilrantes. Quod'auleiu barbaros adversus uaiionem suam indnxisset, iia
, / \ \,
luebatur, non se coepisso, illos advcrsum se prius
, \
sdus nio , \ \ induxisse, nec islo lanlum, 6 3 6
dis barbarorum ope uli coegissc. Nam illos daia
-, ,
pecunia, et urbibus propinatis, et Romauo imp rio
\ , \
ingentibus et admiraudis quibusdam boois spo ,
, \ l i i l o , Cralem dunlaxal TribaUorum priiicipcm*
, sed et Alcxandiuin Muesorum rcgem, uiruinvis ptr
, \ , . se univeiVis Rouiania shuul pareui pennovisse, ut
; sibi bosies Oerenl. llinc se quoqne coacluui liarbaricuiH invocare auxilium , cum preserlim scii;et,
, ',
; ' \ illos adversinn se eo u&uros, si ipse uli noluissel.
, \ Q
barbarorum opera eus non
uti quia nolinl, eed quod iis Caniacuzeao uiililare
.
n>alentibus, socicUiem persuadere nequeant. Re, \ , \
ccnlissime enim ad Orcbancm Persam legalionem

, imsisse, orawsseque etippeliaa, pecuniam praegrao , dem poliicentes. Verum ipsum sibi gralis, quam
, ' ilbs iinmani mercede socium esse piseligere.
Neque isiuc aoluin, quin et paulo anle Isaacium
, * \ - Asanem paiiliypersebastum ad Suliinanuni Cerasa)
, / Pbrygias satrapaoi rogalum abiisse, ul acceplo iu , , genii prelio sibi contra Caniacuzenum ferrei subsidiura. Nec bum flexum esse. Ad quem pra feciua
' .
; , cubiculi eadcm de causa profecius , laniumqub
abfui&se, se exorari pateretur, u l n e in conspe*

ctum quidcm illum aduiiserit. His senuonibus dics
. \ .
, ^ iila, et plcruniqua noctis cum luce ac i.octe
, scquentibus consuoipla sunt, iroperalore qaideiu
. narranle probanieque se ad arma neccssitaie ada, ' ctum : Lalinis adquaedam occurrenlibus, eiqua:
liyzaulii in crimen vocarenl, produceniibus , dcdi. \ '
laque opera facundioribus, ut liquidiue vihiaa

coiuperiretur.
\
s e d
, U I U C
e l
i d e o
' . \
^ 1\
, ' . \ , \
\ , ' ,
*\ , , '
, \ ;, , ,

PATROL.
GK.
CL'!!.
38
15
JOANNTS CANTACUZENI
CAPUT L X X X H I .
loco communi exordium Aregi monachi, non esse ferendam sententiam aljera parle inaudtta. Seimpera
torem odi$$e prius ex audilit, postea factum amiciuimum,
ejnsque laudet etiam in ftalia prardicaturum.
Qnccrit quid de pace cogitet. lmptrator
se ipsius amantem demonslral.
De adversariorum tceiert conqueritur. Si imperatorem
esse miant et collegam imperatorn,
quid [acturu* sit.
Ejut amor erqa,
commune mirificu$. Qua conditione imperi eedere velit.
Hoc cotloqoio finilo, minarum reclor Ar. gus RO- ,

mine, iquum esi, inquit, eum qui sibi viUm cum
' ;,
viFime conjunciam proposuU, cuiqite veriiatis et
, \
\ *)*
juuiliae vel modica cura est, nunquam pritts ullum
, , \ h
cmulemnare, quam ejus ad objecla responsionem

atnlient. EUquidam de vetuslisregibus aiebat, alteram
.
auretii 6 3 7
twiagram tenrare oportere. Quod
ogo inorlaMbus in commune praeceptum, et vilae ,
,
humanse in priinis conduclbile opinor. Nam cum
*
mtilta el pessini exempli Ubi ubjicianlur : quod
nimiruiu admirabilis illius amlckiae, quac tibi ciim .
impcratore fuit, oblilu*, filiis cjus, a quibus nun- ,-.
quam vioJatus es, insrdiae ieceris, el cum Roma-
num imperium privali habilu administrares, id tibi ,
\,
ad gloriam siiflicere noa putaris, nisi illi iuter
emptis, lolum ad le attrahercs : quodque pairiar- , ,
cba, el aliis conalni iuo adveraaalibug, propler reI
putsain insanue el belium boc texueris, et barbaros , \ *
iu fines Romanos induxeris, ct de pacc ne audire ,
qiiidem vcrbuin saslimicris : sed quia non elalim
, ab inilio cedeitfes se libi Kubjecorint, oruiiia ever- \ ;, \
iere ac disperdere constftueris, c l caedes servilu- ' ; \, *
ICM]IIC nibili pendas: bi& oiimLbus cognills, tam ? , *
boslili odk) tiii incensua SIHU, ai mullorum serva- \ , \ .
torem, ac de repobtiea beae moritum existimatu- , ;
rus, eiikiaque manttm osculalurus fuerim, qui le , , \
jugulare potuisfel : non solum propler cladero ac , '
pcstein taaio. bclll leinpore Romanis imporiatam,
, , owxf.pi
cujus te primigeniam^ caueaift credebaiU , scd
\ , quod ct ipse, cnin Sabaudns aitn, e palerno &<ili- Q ,
cei priacipatu imperatricis, ob conimunionem ge- \
, ' .
neria, ipsain et ejtis bboroe a*no, eorumqiw i a fortuniU siroiliter doleo. Tainclsi non ab amicift ,
tanium, acd et infesliesiuiia lioslibua mulias
eximiasqiie laud^s tuaaaedivi, cem el nalura pra> ,
slautiatM, el hoittftlarem recum exercilalionera, ( \ . "
qaibus Romanis uuiversia longo buervallo ameiceg, * , in te extoUcrenl. Quibua. nibiloiwmux kleo ixm , , , 1
sum asscneus, quod ulrosquc, et illos ex aniore, et
,,
istos ex odio menliri exisiiniareai. Est enim quando
et hostes bostibu* illuslre praconium impertiunt, ^ ;,
ut aui vicli a magnrs, aut victores magnorum beali * *'
ac felices babeanlur (49). Nunc awbi prorsus contra * ;. *
\ . *
conlingii : nam et illis laudanlibus non mediocri<
1
r e o
ler succenseo, lam muLla qua? in le sum bona. ta-- D , ' *

centibus, et inibi imperitiaiu loiuerilalcmqjue yu^ ^ ,
Jacobi Poatani &.

(40) Vicisse roagnos cur audew. pariat, inaDifesluui e^tcudibet, sed vietum ense a magnis cur
honori est?Quia videntur ipsi non qaalescunque
fuisse, qui a qualicunque aut poiaerunl, aul
debucrunt vinci atque occidi. llaque pulat Lauso
g b r i a apud poslcros forc iEncas lib. x. 4neid*
quod ab Mat* interemplns sk :

i/ tamen iuftlix miseram tolabere mortem :
JSnea: magni dexira cadit.
Iii qurm versiim lege quae niulla bi syrobobs V*

slris aitduxbnus.
1197
.
,
,
. \ \
, ,
,
, \
, ' , , ,
.

, ' \ , , \
. \ ' a'j-
1193
dicii exprobro. jam immatalus, ex ininaico el

accusatore evasi ainicissinius, teque pr:iclaris d i gnuni laudibus judico : nec solum quandiu aptid
Romaaos sum, scd in Italia quoque, quo brcvi me
profecturutn opinor , alliiudinetn et aequilateni
aniini tui, et ad res egregias natucam idoneam
apud omnes palam depraedicabo. Quod igitur ad
bellum ailii>et, a principio hucusque nullam penilu|
causam ipse pradiuisti , 6 3 8
tovitue ab hoslibus ad arma compulsus es; quod mibi plane pcrsuadeo, et id apud alios pro le confiteri non dubitabo. Quia vero de omnibus quae vellemus libere
iulerrogari le jussisli, quis est, quseso, tuus nunc de
pace srnsus ? nn si illi aequum respondeant, promptc eam coles? an coruro improbilas facit, ut pa , - ciiicattonis epcm omnern repudies? lmperaior l i , \ ; bcrtaicm viri, integrumqae ac verum de rcbus
* , . judicium laudans, et se propter prudentiam ct iri , geniutn ad virtutem nalum redaniare illum testifi ; ;
cans, rcspondet, belli et pacis eleciionem in arbi ;,
Irio bellantkiai consisiere. Nam se quidem facillinie
\ \ ,
ad composilionem consensurum, si ipsis libeat ,

et pugnalurum pro viribus, si iidein jus fasque
, conlempserint. Ipsos quippe, calumniis et menda \ \ ., ' ciis indulgenles, belluiu orsos, malremque guaui in
\ \
carcere aegrotantem nulla cura dignatos, tanlum
. 05
non stiamet manu occtfiisse : et filium duodennem,
1) , \ qui nibil in eos peccaverai, odio palris tandiu in
,
vinculis relinuisse : el amicos acpropinquos omnes
. - ^ sustuis.e , quamque poiuerim, peiulanlissime et
6 \ ;,
coniumeliosissime se gessisse. Taceo enim, inqtiii,
,
tanlarmn opuin, et aiearum, ei cognaloruro direp , \
tioncm. Quos oporlebal lantoruin scelerum con ,
scientia siimulalos, et Romanos ob calaraitales i n , ,
credibiles, eurum opcra illatas (propier quoruni
, \
nequitiam el iniprobitatem quot die trucidantur),
; \ miseralos, prinios pacem amplecti, et studere bel; .
lum dUjicere. Quoniam aulem nliud non cogitant,
\ , quam ut soli reruni domincntur (si modo aliquid
, \
rerum relijMum esi), subdilosque nullo loco ducunt,
- ego qucraadmoduin inde a primordioad commuiieni
, \
salutera ouineineum studium laboremque contuli:
, sic ct nunc quai oronibus profulura sint, oninia edi, \
cani. quibus liceUt illis aut meliora eligere, si uni. ' ; , D versiiad consullum velinl, atit bellum accipert, si id
,
privatis uliulatibus suis omnibus anteponendum
* " , seniiunt. Aio iiaque. si volueriiu me imperatoiem

filiorum deluncii collegam pali, non sollicite inquisi , turum in ca, quae beJlo prxterito coiumissi suut, s d
. ,
iujurias oblivione sempilerna dleturum, ei spoliis

suis ac prjcda nulluin privaiurum, sive ea fauiilia ,
rium, sive amicorum, sive cognatorum fwerit; ncjuc
& ablatunun, quae ipsisbello ardcnleAugusta donave. \ ,
r i l , vel bouores, si praitcr dignilaiem ac meritum
, \ ;, '
collaii videantur , vel possessioncs, 6 3 9

illa' publica? erant, sivead me privalim perliac " *
banl : veiumaeijui bonique factururn omnia , ne ,
quc unqtiam cum eorum dainno bellicas offensioires
*>, , ,
\iiidicaliiriun. Quodsi boc ncc irstum ncc fereas e d
s i v c
1199
JOANNIS CANTACUZENI
1200
. '
,
' , ,
, \ , \
,
'
, ,
. .; ,
' \ , \
\ ; , \ '
, , ,
\
. \ ,
\ ; \ ,
,
, \ ".
' \ ,

, ' * \
, , ' \
, \ ;
. " ' :
, ,
, zapi
,
, ' \ ;
,
\ .
l u r , elme absolulum, imperaiorem, filioruroqu* ^ 1 \
dcfuncti collegam a Romanis
palam procbniari.
, '
Sin aulein vel cuin veslc imperatoria ad judicium
\ , \
occursurum nieluunl, vel cum exercilu Byzanlium
' ,
ingrcssurum suspicantur , ego illos hoc angore l i .
berabo. Nam posilis insignibus iropeialoriis, or- ;, &'
nalu privali , denis dunlaxat comilibus inlrabo. ' \
Communis enim boni causa , et ul Romanos, qui
, *
mibi sunl charissimi, a bclli delrimenlis vindicein
',
(quanquaiu sycopbantae isli el bic obtrecteni, di, ',
canlqiie n>e ipsorum boslem et perdiloremesse), \ .
non lalia modo, sed longe eliam odiosiora alacri-
ter decrevi suslinere: prasertim cum id celcbri- , ti;
tali nieae nec lanlillum nocilurum sit. 6 4 0 Si
-, ; eniui judicio vicius oceidar, nalla ad me cx inipe
. ,
ratorio ecbemate redibil uliliUs. Sin accusalores i> *
,
pessuin dedero, nibil trislc eril, eum ad breve
. lempus deposuisse, quein mox majore cum honore,
, ';
ei applausu, oniniumquo suffragiis receplurus siin. , ; , xiv
Neque enim noclibus siugulis, qu&ndo cubilum
\ *, *
concedo, cx ejus deposilione aut irisiiliam aul de- \ '
dccus aliquod senlio. Idcirco nec modo super ami \ >
i lu plura loquar, paralus iaccre quod illis placue- *
r i l . Quod si seniel invidia el odio mei praepedili, * ' . "
boruin nibil puianl suflicere, neque ulla sponsione
; , x
condilioneve me imperalorem esse sinuni, scd se
mcl sialuerunt me rejicere, perdvreque omnia,
,
quam mibi subesse m a l u n l : etsi ila insanienles
, conlerauere oporiebal, lamen ue conununem salu- , *
lem siudio vita? mcae servanda? neglexisse videar,
, \ .
duBi ceiisuerinl, lotum negotiuro judicio permissu-

rnm. Judicibus autem aliis non utar, nisi ipsa imperatrice, palriarcba, monachis ei deleclis cpiscopis, ei Roinanis, sl qui snpcrsunf, opiimaiibus : imo
vcro eiiam cujuscunque reipublice viris .prudentioribus E i s i quidem iniquus, pcrjurus et insidialor comperar, quod isli dictitani, sceleribus nieis
non alind supplicium , quam mortom ingloriani et
infamem irrogari vol.). Si banc damnalionem aveisanlur, ciudele ducentos, in bominem senlenliam
capiialcm ferre: al ego ipse anle judicium atrum
adversu me calculum dabo, ul i p s i , poslquam
convicius fuero, supplicii hujus reprebensione vaccn'. Sia autcm polius alia omnia conslilerinl,
mc simpl cker ac lemere aflirmaule, sed dicla
mea evidenlibus leslituoniis confinnanle, non quidem pclilis a niearmn partiuni siudiosis (ne mibi
gratificari ox-slunentur), vcruin ab illis, quos ipsi
tolo bello adjulores babuerunt, iino vero ab ipsa
imperalrice ei pairiarcha, qui cum pluribus mibi
teslcs crunt (uon enim negare poleruui, quae mihi
pcrspicue coinmandaveri.il), juslitije consenlaneum
c r i l , u l qui crirainalionibus el insidiis nefarie roe
appetiverunl, easdem pcenas suscipiant. Yerumlaincnego quemadmodum in aliis, sic iu his desiderio quodam gloriae roe quideni causa cadenlem
inortc inulianduin pronunlio : sin ipsi liiem perdiderint, nihil eos molestumpali poslulo , nisi boc
ununi, ul sycopbanlae el criminalores cognoscan
<
t e
1201
1202
\ , moricm uliro cligo; nibilo cnim minus cst quam

, d^posito itnperio quantum ego habeo, et ur' ;. -
\ bibus exercituque traditis, privato habilu obscurum plane ct fn angulum queniptam se compingcn '
tein vivere. CaHerum non i&tuc absolute. ac praner
. \
ratrone n, ut scilicet a Romauis, et Gnecis, ac
, ,
barbaris taiiquam injiiriiis, ac perjurus, belloqno
' 3 ,
, \ impoiens, imperiuni reliquisse, el vilam inbonorara gtoriosae morti aiueiulisse etistlmer: eed pri , \
, mum quidem decretum fieri poslulo, tabulasqnc
. proponi publicas, EccIcsiiB, senatns, Romanonimque omnium noraine, non me ut iinprobum, neque
,
perjurura, neque iiigidiatoreni imperatorts, aniict
, .
mei, liberonim , se.d ut belluin cWile commutii sa
biti tam pernitiosum tollerelur, abdicasse. Deinde
, , omnes, qui quod milii faveut, carcere delinentur,
dimibi, el ablatat facullates ip-is eorumque l i l e .
ris resiimi. Absurdum enim , cum to i lis iniseria\ , ;,
rom et incommodoruui causain ii G< inri neqneag,
- ', \
;, \ , quo pristiituni statuui recuperent, tiiliil laborare.
Pr&terea iis qui mecum sunl el illuslribus, et ini , ;
, ' litibus, et aliis consanguineis meis juramenlo fidem
dari, propter sludium in mc nibil adversum perpessuros: alque tHiaui bis et pecunias ei posecs >.
\ , siones ereptas reddi. Ad haec q>ieinqiie pro digni ', , talecurari. Si enim bnpcraior fierem, ipseeos pro
-. \ eo ac merereatur murierarein , nec eorum ciiram
babert pelerem. 641
Qia**ero de jure inco
,
sponle dt cedo, eos securos, cum abundanlt rerum
, '
. " - Q * vilam degendam necessariarum subsidio, relin
quepejusliuu est. Ha-c si
~" 'fianl" (et ea
~" fleri
^ aequnm
, \ judico), imperioet adminslratioue deposilit, et c i , vitatibus reslilutis, aut ad sancluin inonleni Aibo
" aat ad aliam parlem Itomani sob (nolo enim in
peregrina terra exsulare), quod reliqnum est aiino ,
runi meoriun, obscurus et ignolus, mibi soli, qiiau , ium poiero, vivens traducam.
. *1 . \
a(
;, \ ' , *
, , . " *\ \
, ;, \
\ ' , \
, , \ - '
*\ , " , '
' ; * , .
.
;
CAPUT L X X X I V .
Orationem imperatorit laudat Aregus, responsumqtte accxpxt, Byzantium
dicla rtnuntmnda.
Ejus preeibus
imperator cum exercilu recedit. Aregus Byzantii litteras reddit, de pace principet appellat.
Apocaucltus
arma Byzantiis et preces indxc\t se cum Cantacuzeno congressurum simulat, re infecta in urbem redU.
Oppida qncedam capit imperalor.
Prcesidiariorum
excurswnes. Epistola
Apocauchi et patriarchce ad
CaiUacuzenum. de abdicatione et iervando promisso. Aregus monachus Graci sermonisignarus
deluditur.
lmperalor epnlolam quam ferebat ei interpretatur : ille stomachatur. Iwperator quoque in illos ut mcndates et sycophantas invehitur, cceleUemque illis vindietam
minatur.
%
' D
.
, ,
. " , ' ,
Ha?c imperator Arego dc pace sciscitanti. Illc diu

tcrram inluens, lacilnsque iniegrilatem ejus admirans, tani singulari oratione velut alloniltis, sic
deinde ora resolvit: Quain nulla pars neque bumanilalts, ncquc justiiise sermoni huic luo dcfuit
103
JOANNIS CANTACUZENI
adco, ut nec impudeivissimus quidquam possit

carpcre I Qn aulein de pace disseruisli, scire
aveo, nobisne lantina ut amicis dixeris , an eliaiu
ad aures Byzaniioruin perferri velis, si forte et
iUos uiile consilium suscipere, et tanlis populi Romani ealamilatibus Gneui impouere contingat. Iuipcralor dicla ab se Gonstaniinopolim renunliari
in rcni fore ceiiset; quae ul ad fidem plus ponderis
babeant, liileris quoque eomprebcndt luaodat, qu*H
bus rubrica stibscribit, et sigillum aurettm, pro argumento, se ibi scripta conslanier sineque uila
dubitatione servalurum, appcndi jubel. Aregua
instrumenlum matm tenens, et amplas imperaiori,
i maximo beueficio ornalos, graiias agens, jaraqoe
abiiuriens, ut abducat exerciUim rogat: pacem
*, , ;
, oMai
. \ ;
, ; ;
,
, * ;
, */
' . *
\
, xa\
\ \
, , \
, \ .
\ \, enim ad deliberalionem non paocos dies requirere, & ,
et militem non posse qniescere, sed omnia iolen a , xa\ ,
iocuraio/iibus vaslaturum. Quod si ipse respousio- OJX
ucni oppericns illic sedeai, periculum fore, ne pace >
cetifeeta, ntbil eorura restet, qnorum graiia pacem
;,
Hcri concapiverit. Iroperator et boc et si quid
642 '. *
eliam majtis peieret, prompte facluruni recepit, tt
,
let tio posl dic collocto in unuut niilile (erat eniin
\
ad praedas agendas dispcrsus), castra momruni. Sic . \
Aregus ei valediceng, cuni litleris discessit, quas iu
, \
palaiio palriaicbae magnoque duci reddidit: ac de
pace eos allocutus, monuit, impcratori et Roraanis
( 4
iniquis&imos fore, nwi una aliqua conditione ad ), .
eomposilionetn nioverentur. Verum II hominem
, \ dexlre submovent, panlo post ad legalionem ejus Q ^, . \ ,
\ ,
responauros auiuuianlea. Magnus dux inlelligens &
\ \ , Arcgo, imperatorem luce terlia abducturum copias,
Byzantinie prouiiscue bellum in Canlacuzenum de- \ ,
. nuntiat, ipseque sc comparat, et exercittun conscribit. Omnibus autem sacris domibus et mona- ,
\ . ^
leriis, omnique generi el gradui sacerdolum preeea ad divinum Nuoaen cuin perOdo descrlore , '
,
conflicturis pl icanduni iudicit. Et illc quidcm diem
iUam et inaequeulem totum se coniparando con- *.
\ ,
unipsit. Terlio die, bora pramlii, ut a speculaio, , ,ribus intperalorero desperabundum disccdcrc atidi , \ *
vit (slabal eoim proiniseis), porlis rcclueis, cuin
**
effrenato ac lcmerario impelu se effundcns, equi . .
tatum ac peditatum ante inuros disponit. Ubi speculatores quos ad speeulandum niiseral reversi, ^ , *
. ' , * "
diluctito illos uhra abiisse rctulcnjut, se fruslratum

dobiit, vabteque ob tardiiatem el uioram se incu * , *
sans, el incredibililer indignans, patriarchse signi * , **
flcat.Cautacizenuni, praicipientem advenlum suutn,
\
ei illi se imparem scientem, mullo inaue aufugisse,
, ' *
qoacrilque qutd fleri placeat, quandoquklem boetes
^*
fugam arripuissenl. Rcspondet patriarcba : Fugit
, \ /impius, nemine persequenle; vince, et amplius
, , \
vince; jubeique, ut bosiibus longe superiores re ; W
Tertii el ille moestus, qttia conQictu exciderat,
6, \ .
revertitur. lmperalor, qaia quod gerebatiir latere
, eum non poterat, multis Byzantio in dies nuntian , ;
libas, Rbegium et Aibyra?n, et Damocraniam, et
; ,
J
t?05
120*
xi - Selybfiam primo impelu ccpil (5). Camque Apa. , , roeam casteflum eversum rcparari jussisset, et
pneskliariam nianum Rhegio, Apameae, Empyrita,
\ , \
et urbi apud Derren lacum, his, inquam,

\ , Byzanlio vicinioribus cuslodiendis, el excursionibos in agnnn Byzinlinam frcquenler faciendis reli .
qatsset, cum csteio agmine Didymotbburo prore ,
elus est. Horum oppidonim prasidiarii, 643
,
nuuifro paucissiun, Byzamios tamcn vexabanl i u i ', \ ,
portunissime, omnia fere noctu et interdiii depo .
pulantcs ac devaslniites : habcbanlque sibi adnii , \ stos Persaruni aliquot manipulos, qui mullos occi ' \ ' ,
, - debanl, mtiUos eapicbant, el in Orienlcm pio
servis vendelam, brovique lota pene Byzaotium
, \
circumjarena regio in solitudinem ab illis redacia

, - & est. Porro patrrarrba et magnus dux, non ignnrantes Aregum rcponsum rcquisiturum, cum p& . 1I
cem apcrte delrectace verereniur, via quadam pcr
,
\ . \ ' consnttaliunem tavcnta, qua Latinutu fallerem, nc
Roiuanis scicnles ar volentes arumnas tam multas
,
creare viderentar, Cantacuzeno in haec verba scri '
, ! \ , psernnt : Uuandoqtiidem nobis vehemcnlcr curw
ac sollicitndini est, ne Romanis bcllo pluriiiium
\ \
^ \ ' detriinentoram impnnalnr, pronuper ad le legatn*
misinius, pollicenles facturoe, quat luainagno dtiee,
. \ ,
imperalori dilectissbno fidi lissimoque poiivisti.
; ,
Eranl aaiem ha?c, i u abdicato iniperio tutus esaes,
, \
, ?> nikil poenartim formidares, qtiod erga impcratrtceoi tam infidus exstitisses, ei bcilo Romanoa, '
:, taniopere afflixisRcs. Tu vtro adbnc fnadundi snn ; ; gtiinis, el calainhatum miserie Romanis angenda \ '; rum cuputas, ut apparct, quo, quse a principio
, iuopte impulsa censtiluisii, ad finem perduxisse
rklearis, legatos mutala minlc, et inftciatns qiwe
;; . ,
dixeras, infecta re dimieisti. Tum igilur improba : . bili mendacio tnagnum ducem B O I I vera de le b> , , , catUDi aiDrmasti. Nunc autem tate effngium rcpe\ ^ rire, et dkta longius differre libi non concedihir.
, \ ; Tua3 enim ad nos liilene e l lcgaias Latimis flde
' . , , dignua redarguenC Qu ergo sctipsisti, le hn \ , \ perio e4 administraiione abilurom, oppidaqne
contra fas ac lyranmce occapala redditunim, e l
; ' , '
quielam
monacbi vilam In sacro- monie Atbo, aal
' ,
tibi placuuerit exaclaruai, ea et nos probamos;
, , ;
E T S I
,
\ . \
, \
. ' , \ ; *
^;,
\ ,

,
' , -
niliilque rcslat, uisi diem pmOnire libi, que urbes

resliluas, De republica auiem, ei da jadicto consti*
tuendo, ei de cura tuorum, tu siae cura esio; nos
quippe ad luec ei perspkieoda, et facienda qaaienus coromoda ct jasla sint, &aiis valcmus. Scripla
bac epistola, et subscripiionibus adjecl, Laiioo
accersito, oamia quxqae ipai voluisaet, quajquo
Caoiacuzenus oraseet, se prseslili&se memorani,
easque litterae, qaibus tota pacis iractalio coniine*
relur, exbibilas ei tradunt. 044
lillerarum
Graecaraoni ac serinonis omnino expers, verbis eo, l l e
Jacobi Pontani not.

(50) Post bax verba in Gneco codice parva
alterunive noiuinabaiilur.
lacuna el; fortasee plura oppida, aui unum aalteiu.
1207
JOANNIS CANTVCUZENI
nim ac stiV-scripiionibus contenlus, dc xquilate , \, , ' x i ;

Hmnanorum et sollic iltidine multis verbis gratias
agil, ct cum epislola Didynioticbum fesllnal. Con- . \ \
, \
venio salulaloque imperatore : E n , ioquit, advenio, de pace fcrens libi evangelia. Omnia enim quas , ;
, \ \
lule peicbas, patriarcba, el niagnns dux, cum cav
. \
leris oplimalibus libenter annuerunl, el litteris ipsi
, \ ioxfj ).qi.ojue pacein firinam ralamque fecerunt. Quibus
. , \ ;
diciis epistolain porrexif. Qua lecta, imperalor r e \ ,
nidtrns : Legisline, inquil lilleras, cum quibus tan, , & ,
itim ifcer confecisii, an ila candide et incuriose
; , , \ amica libi et a nalura ingeuita simpliciiate usus,
, ;
ncsciens quid compleclerenlur, ad me illas atlu lisli? Illo respondente, non se rem allius discus \ . ' sisse, nec sibi suspeclas fuisse, sed cilra curiositalem, simplicitor verbis palriarch, ejusque et magni &

ducis et aliorum procerum subscriplionibus credi- , \ disse (quoinodo eliam papai merito faceret), cupi- , , ;
dissinie ac latissime ad eum venisse, ut ojnnibus , \ ' ,
jain, quae ille ardeniissime oplasset, consummaiis ,
alque perfeciis, imperalor cuncla sigiilalim recen- , \ . paoud
\ , , ,
sei, et scriploruni senleniiam interprotaltir. Mona :< \ .
cl ad fallaciani sioinacbanle, ei illorum impuden , ;
tiaiu malignitalemque obstupescentc, non oporlere aiimirari, ait imperalor, neque dolere, se ,
delusum, si ipse quidem vcrilatem in vila colere \ \ \
elatuerit, 11 vero mcnliri, sycopbanlari, et fraudes . \
cooiponere lota vila siudeant, sed ex bis paucis . \ ,
, , , ,
maxinie, etiam alia, quae belli lempore coniigissent,
qualia sint, cognoscere; neque enim ab obitu im- , .peratoris bucusque ab u l l a , qtiantumvis enormi ' ,
imposiura mendacioque Ulos absliuuisse, Unde, ; Tw
inquit, imperatricem ab iniiio ad arma impulerunt, , \
- '
et usque bodie os ei sublinenles, pacem mecum
facere non paliunlur. Illis itaque sic affeclis, et , \
, , \
bellum accendeniibus, Deus lali proposilo digna
,
ferct prsemia, ei Romani oinnes non a me, sed ab
\ \
illis beilura, inieritutn, servilulem manasse com , & (
perient. Graliani autem veieraloribus illis babeo,
, ' ,
cuui te ad noe miserunt. H:uc ad Aregum super
.
lilteris imperator. Deinde iis quae sunl amicorum
;,
inler se, vacalura esi.
0
\ , , *,
' , , \
'
.
\ , 1^
, .
, / , , **
. ' , \ , \ \,
^ \ , * ^*"
. \, * ,
.
1
645
CAPUT L X X X V .
Apocauchus frustra Empyriten oppugnat, portoria exigit; sed res non procedit, quia potentia deeit. 0*
modo dissimulanter irrisu$ (ueril proceribus. Exprobratur Apocaucho per Aregum fraudulentia, ig**w*
et timiditui. Vocaiut Aregus venire contemnil, el Apocauchum cum sociis palam de impktate el tmp*"
denlia accutal. Byzantium infestut veml impcrator ei recedil. Adrianopolis et oppidula circumarc*
dedunt. Cum tribus dedililiis quid egeril imperator, et qtiomoao ad ejus parles accencrinl, inUlM
HISTORIARUM LTBER III.
1209
1210*
ejusdem proposito in imperio retinendo. Juramento fidem obligant. Prtvfecti tre$ quamvis discedendi potestale liberafiier facta, fidetn ei jurunt, pra fecturusque recipiunt.
, > - Iiiterca magnus dux castellum Empyriien inva , \ - sit, qnod ubi triduo obsedil, murorumque facio
\ , periculo nihil profecit, fortiterqui inlus erant pro, , ; pugoantibus, Byzantium rediil, el lliero, urbc ad
, . ostiuni ponii sita, aggressns est, ut aiebat, ab om' nibus mercaloribus ponium sulcanlibtts portoria
, , , * exigere : id quud, nisi mare lenerel, ficri non po ) . teral. Yidens eiitni iinper: lorem eoniinentis urbes,
. " prceier paucas, omnes subegisse, et illas quoquc
paulo post subacluruin essc, et Byzanlium ab eo ,
, dem crcbris irriipliouibus quodammodo obsideri .
, Umensque, no iinperalrix el consiliura necessilate
perspccla, quod neqne copias babere posscnt, ne , \
, quc pecunias, quibus adversus eum ulerenlur, ad
pacem inclinarent, modum coromentus est, quo
* ,
, ^ eos circumduceret ac ludificaret. Haru palam concionabalur, ralionem pectnitae conficiendae cnia, . \
, - modissimatti ee invenisse, qua non Canlacuzcno
, soluin, sed universis boslibus resisierent. Onmibiis
eniiu undecuoque nierraloribus tributa necessaria
.
imposituruiii. Ex qiio Romanos vecUgalia majora,
, ' - quain unqiiam anlebac percepluros : profei tuequc
Hierum, ut nemini nisi portorium solvenli lkeret
.
trajicere, onerariam grandem et in ancbcrf*
, \ ,
, ' , stanlem, mullis ei gravis annaturae mililibus iu>
, posiiis, iu medios floctus provexil, jussitqae a ne * \ . gpliaioribus pecuniam accipjie. Verum nihilo
01 ' . - magis quani anie accipiebanl. Suinplu uiaguo el
trimnibus wullis opus erat, ul domini maris ct
/ , Q potenliorcs iis esetil qui navigarenl. Ob cujns
appavalus difficullatem admirabilea ilii reditus e l
,
veciigalia evanescebanl. Coniplures porro proceres,
,
qui non credebanl propter odium i i i imperatorem
x a l o l , . vebit in soinnts ei divilias affluxuras, cum sctrent conalus fore irritos, pcr simulaiionem ejus
auinii inagutludiuem aduiirabamur : 6 4 6 v e i o
, ,
otv * \ resque iuiperaiores levilatis el incogiianliae non
,
parvae coarguebant, qui se lanlos ihesauros iu ma \ . nibua babcre ncscivissent. Canlacuzenus Aregum

non paucis diebus apud se diversalum dimisk,
' , ,
cum mandato, ut iis, a qiiibus venisset, nibil re * eponderel : solum magnoduci diceret, illum ncc
, ; , anlea, nec niodo familiaris sibi impostura, callidi , \ ,
talia ac piavilalis obliviscl posse, putarequc
:
\ - D prupter suain in bis excellentiam etiam ipsi Deo sc, \ . ee fucuai facturum. Nani cum quidvis in animo
baberel polius, quam acie oppoaiia secum coiigreds
, lamen supplicationes et placamina sacerdotibu
'. , ; ; pro ae, ut pugnaturo, indixisse. Iolerim secerlo
. '' , & ftcire, neque Deum latere, quid ipse agal et cogi , , tet, et bomines si non ante, a l certepost, fraudes
, ' ejus versutiasque omnes cognituros. Cur enim mm
\ . pridie, sed posiquaoi discessisse adversarium oxer > ,
citum audierit, copias suas ad pra?lium eduxeriit

Tuin se isla fuga contrisiatura dixisse, cum ipse ; niet pugnaui veheraenter fugeret. Ne porro diuiius
- ;
rjus fuga dolcat, primo quoque leuipore rursui
12il
JOANNIS CANTACUZENi
1212
aultirum : ct ob id pncrooncrc, ut hec nioarcat , ,

, ,
amplius, ci se ad cerlamcn expeliut. Aregns Ga
tatam venit, nec eos a quibus missus fueral, verbo
, diguaius est. Magntis dttx ut Arcgum reverauui
accepit, lliero renavigans, euiu dc legatione o b i u . ,
, \ ,
percuoctalurus accersil: qui uuUus venit, et ipsum
. ' ac satelliies ejus palam reprebendil, quod omni
limoro Dei bominumquc rcverentia soluli, ea desi- , \ , \
gnarcnt, qnae quisquis scir l , deieslareiur; aiebai- \ ,
que ad dcfensiones lales, quales ipsi pro se per- , ,
fricta fronte aflerrent, imperalorem solum pro eo
,
ac dcccrcl respondere idoneum, et propediem ad- , fulitrum, opercque ipso responsurura. Quare se , \ ' ;
iuslruerent; anle ipsa enim moenia conCigendum. .
l l l i , quia quod solerent fccerant, nibil se novi fe, cissc opinabantur. Impcrator dcnuo loto cum exer- . ,
cilu Byzaathim venii, et ad poriain Cbarsiain noti
.
parum diu prnesiolatus, cum nemo pugnalurus exi- $, \
ret, rctrocedeos, ad Pelroge.pbyraui (loci nomen . \ >. .-4) caslrameiatus esi, ubi piaHerlabeule fluvio, , , irrigua prata abundanlem pabuJi copiam equis suf- , ^ ,
iiciunt. Ac mililfs quidetn quanium valebanl, By- \ xaalio incotn.nodabant. Aregiis vero ad iiuperalo- .
rcm redieus, Auguslain purgabai, iiequaquaiu ab . *
i l l a , scd a palriarcba, el aliis bellum profluiisse : , ;
qiri ipsam volcnlein auiplecli pacem, non siiiercnt, , - , ?
ique persaadcre niiereatur, ai quo modo CanU-
cuzenus prasvaluerit, siaiim ipsatu cuin libcris ne- , caliinitu. 6 4 7 Q
atidial (qrctnqitaii) nec
,
alioqui ita sui ipsius e i i , u( quu? probat, eificore Q , \
possil), omnia in ill ;rmu iirbiualu necessario pmiat
, ,
Impcralor cuin aniicis quus ilyzaaiii babcbat oc- .
<*uke ageus, quoaiam illis ejus adjuvaudi dcerat
, ie\
opporiunitas, et quod exira moinia occapareiur
,
iiihil crat, inde iteruni diecessit. Adrianopoliin ve- .
iiiemi ctiam illa urbs , Paraspondylo prajfeclo i a - . \ ,
,
lerprelc, ee dedidit * aiiaque ilem casiella circum
ipsaui veluti circa inatrein sita. Praelerea Tzerno- , ., &
niiaiiue, qua se defcmJere non polcrat : cujus praa- \ .
fticluram oiHinebal llierax iinperaloris Andronici \ , > , ,
<)oiiiesiicitt, quique belio adversue Canlacuzenum
qtia diclie, qtia facti3 non paruin inonumenli attu- ,

leral. Adrianopoli alins erat ex ejnsdem Andro.
niei domcaticis, Mancapbas nomine. Ilos igiliir trcs,
BJancapham , ilicracem et Paraspondylum advo- & & . ,
cans impcraior, non se clam esse ait, eos quandiu
bellum fuerit, suniaoa cupidilale, flagraulique sludio \ pro juvene iraptratore contra se dccertasse, iiec ,
tanMia idctrco succensere: laudare eliaai, quod se {
pro oflkio famolonini slrenuod in eo probaisteni. .
Nequc enim v d praeTecto cubiculi, atque cseieris qirod , \ ,
brlligeraescnt iratum ease,8ed qaod a principio us- . \
que niinc sycophanuae fabricantes, mendaciuni
mendacio assuereiil, pacique obniterenlur. VeruiA- , ' \ ,
(amen si i l l i , qui lani iinprobi in se fuissent, a
^ , \
dolis el calumniis iemparantes, inire sftciim cono n l i a m velaissent, nec in coinmuiie, nec in ipsos .
,
qnid|uim acerbiiatis osien&aram, ncque tol inise\ riarum bello ab Us iaveclarum rccordaturum, scd
D
t , 3 B
c , , m
1213
niSTORlARUM LIBER III.
1?I4
\ ' amicc l jurunde ae viMirnm, vcterique necessitudine i c faroiliaritale dignaturum fuisse. Contra
,
* ipsoe autem nullunt esse in se odii aut ine veali.
* f i u m ; neqoe puiare se offensum, cnm pro impt, ratore eoo ita dcpugnarint: fecisse eniin q u pro . boe ac ftdeles servos facere jostoin ac decorum
, - t i t ; prceaertim cam nec ipse liberos imperatoris
pcrsequaiur, eosque quo jurc, qua injuria perditos
Cetv, .
velic, eed et anlea qua? eoram ac Romanomm ra \ 2
tionibus- condticereni, diligenter curarit , et modo
. ' '
nihilo minus curet, posl tam atroxbeilum, et i n ,
fondtim ftcelus ac fnrorem : qaeni, qui vcrbo pro

illti, re anlem vera comra illos bellum movercnt,
\ ' declararini. Debcmrum enim ipsis mysterium.
, \
Yoluisse se , si Deo approbaale, bostibus dcbella \ \ ,
, ' '
lis, lotoque impcrio Romano sibi subjuncto *
.
ralorig iiliorum doioinus efficeretur, non eos paffit\ ^ , ,
terno principalu depeUere , 648 ^ administra \ ,
lione retenta, usque dum adolescentubis Joannrs
,
aevi florem comingeret, possetque suo Marte po, *
pulos regere, lum denique ei rernm babenas cou,
tradcre. Uoc igitur cum cx animo vereqnc^ ta
Uierit, neque irasci illis qui prius pro illo arma
,
tulerint, neque arbiirari, eos qni secum s i n t ,
*
atjin imperio* acquirendo simul navfnl operain
. :peccare in imperatorem juvenem , ei illi polius
' ,
bac ratione aervenl, quam adimant impetiuai.
,
Quare nec illis infensum esse propier praeter\ ;
ita : nec si in poslerum sibi niilitare volra, ^ rint, imperatori adolesconli existimare bosies esse
. Uv
factes, sed pcnes tpsos oplionem esse. Sive enim
\ \ ,
suam mililiam elegcrint, tibenler suis annumera ,
turum ; sive Byzanlium redire liialiierint, nibil i m , , '
pediiurum, quin et cuin mnneribus dinmsurum.
' ; ..
Hc ad illos iroperator, triduum praeslituens, quo
, -
axcussis omnibus, id quod e re soa judicaaseot, se , ,
querentur. Uli imperalori, ut sui amanli ac solli, ' .
dto grattas agtint verbis ampliesimia, reque deli ,
btrtta, poliug ab Gantaeuzeno standum decernunt,
, et dte lertio accedunt, aenienliam suam renunliam,
' / . 01
matle nimimm pro ipso slare, ei ejns causa pri ,
eulum quodvis ei laborem quemvis subire : qtiippe
,
qui et Romanonim communiier, e l filiornm impc ,
ratotia dignitaiem Militalemque el consiliis, e i
, , Q actiane semper q u r a t . Naiu nec se nescire, qui
Byxaniii gubernacula siimma teneant, eos nibil
, \
cogiUre laudabile , sed qwe agani, omnta ad pu \ ,
blicara cladein perniciemque dirigere. N quando
\ , , \ ' ,
auloui iu suspicion*ni apud eiim venitent, roga t o l ; , \ \ b a a i , t licerei ipsie cum sacramento fidem obli . )
, , ' gare, aenqoam ob eo defecturos, aeque iitaidias
molituroe, sed omni eunt benevolenlia studiisque
\ \ .
\ , omnibus prosoculitros. laiperator de intugro eis
potestatem facit, Byzaiitium cum uxoribus ei l i \ * .,
beris, qnos secuni babef-eitt in urbibus quibus pra>
,
fuerant, ae conferre, st velint. Sin e l boc rclin \
quere,
solique Byzanlium abfre oplarent, nihil rei
^ \ .
fainiliaris,
nibil poseessionum ablatarnm, sed
,
ribus omaia permissurum. Illis idem quod ante
^ p v a t ? . \ . a
1215
JOANNIS CANTACUZENl
asseveranlibns, jurare jussit

scirenl tamen, si
pejeraesent, non impune laluros : quando.non cujusquam coaclu, sed sponle sua se illi fttibj*ciseent.
iuralum. lntperator ul acceplo fidei pignore safpicionem dcposuil, Hieraci Tzemominiam prafecluram rcddidil, cuin collocalo ibidem pnesidio,
viro bellicoso, 649
alquc elrcnuilaic nemini secundo. Paraspondylo Adrianopolis pracfecluram confiruiavit. Haec fere hunc in modum gesla
suni, et Tbraeias urbes pene omnes imparaior in
ditionem suam adduxil.
1216
^ . &
%fa
, , ouft
\
. ,
, ,
% '
^ . 01
. | ;
, \ \ ,
*
, , , \ :
;/ . , \ { .
, \ ^ .
e l
CAPUT L X X X V I .
Cur Amurius ad imperalorem redire potuerit. Legatio ad Sarchanem de transiiu per Lydiam. Perut
in Moevam irruunt; cum Romanit Momitzilum
petmit, qui beUum frustra deprecaiur. Peritlieorkn&ibni
cum q^ninquagiiita intromUiitur;
in pugua occumHl. Eju$ exerctlus forlhsime dimicam partim c<rdil*r,
parlim cap.tur. tiuic forinnai illucryinat imperator.
Locus communi* de mutubilitate forluntf. Xanlhienut
suo* inierfectos lugent, urbem dedunt. Mira imperatoris in coujugem Momilzili
humanilai.
Amurius porro loniae sairapa rursum se hupe-

; ; *
, \
ratori adjungere cupinis, uli promiseral, ideo
nequibat , quod navale ejus una cum navibus
\ ,,
Siiiyruae Lalmi cremaveraut, caslelloque ad lacuni
occtipalo , iriremes babobant, quas illic discur- ,
, rcntes, classem sedificari el insirui, exercilumque
in Tltraciam Iransporiari inip.diebani. Per conli- , \ \ ; $
. "
iicnlcm vero iransitus ad llellespontum uon da ; batur Sarchan;e Lydia? salrap:e<le (inibusquibusdam

bdltiiu ei iiiedilami, el probibiluro si per suaia
, \ , %
provinciam co viam rapesserei. Propler profe . "
ctionem igilur ad imperalorem , q lam sibi omnino
8us<ipiendini sentiebai, per legaios Sa;cbanem
appellandum , cedendumque loco, de quo roniro- , ,,
\
vcrsabanlur, exislimabat, si niodo usque a I llellesponlum iraiiaire se paierelur. Sarcbanes legalos C ,
. tty
coniiier excipit, accrssioneque il'a soli Arourio
, \ , *,
reconoilialus, transilum iuipune conccdil: simul
>. ' , * &
ei filium una imperalori railUaUirum commendat.
"*
Sic per Ilclleeponium cutu vicenis equitum miUibus
. ,
in Tbraciam appulsi, Didyinoticbura ad iniperaloreiu
, '
adeuul, ei doua offetuiit: qaem Amurius rogaf,
* ^
uli Momiiziluin ciira procrastinalioiiera invadal;
\ . ; *|
odcrat eaiai illuui acerbe barbaras, ob ea quse in
, .
iinperaiorem audacis&ime commiaeraL Quia vero
x*d
Komanus cxerciius nonduni paratus erat, Persae
. \
in Moesiam irrumpunl, promitienles excessuros,
' , &
qiiam priinum se copiaB iuiperatoris insiruxissenl :
,
qucm conanlcni probibere, fcedusqueel sociclatcm
, .
cuui Alexandro oppouenlem, audire noluerunt,
l
cum dicerent, se Mcesorum esse hosles; et agros ^ \ ; x

, ,
percursaules, cum opiina hominuiu peeorumque
. *
praeda reverlerunt. Post Romanis jam insinictia
, \
Momitzilum pelunt. 650
Q i copraa non sper . ,
nendas babens, et principatuni sibi constituens,
' ;,
Xambiam adortus ceperat, et oppidula Meropes
tenebat omnia , atque ad Morrbae flues usque per .
vaserat. Audiens aulem imperalorem Persis adju, \ ,
vaulibus expcdilioni conira se accingi, legalione
, \ '
u
1217
HiSTORlARUM LIBER III.
12!8
, ^ missa , tental oum , n l alias , duciaro dolis et a

. ^ '
proposilo averlcre. Cmciari sc velieintnier de
^ ,
mali>volo in fpsum animo, cum, lol afieclijs ab eo
, , & \ beneflciis, intinicum se immemoreiuquc prapbucrit.
, ;
Si veniam stbi det, nunqiiain de ca^tero aliquid
, ,
sccleris in eum aftentaiuruirt, sed adamussim ci
. \ , \
parittirum. Posiquam irritis precibus cerlo iniel ,
l e x i l , exercimm advenlare, coulra&is el ipse
, . \
quantis quantis valebat copiis, ad piigoain cum
, '
Romanis alque barbaris simul pngnandam pro ,
cessil : eo nanique vecordia* ftlulta illum confi ;, \ ; denlia deduxeral. Ubi ad PerUbeoriurn fuil, et
\ ' \ *
Persicum agmm apparuit, cum et prius ad eam

urbeni capierdam incubnisset, el luni vi eivilms
\ . ,
inslarol, ut inlro r< ciperelur, 111 i porlis occUisrs
. \
recepluros :egamnt, barbaros ei ostentanlcs,
, \
et ad pra?lium cnm iis conserendum invttantes :
, , *
titpoie civitalem viNulis prsemiuin habiltiris, qui
, vicisscnt. Tamen , ne prorsus ipsum videreulur
, \ , ;
deserere (meluebanl qutppe, ne si salvus evasisset,
.
crudeles prodiiionis poenas sunieret, quo l erat
" ,
iracundia implacabili, seseque laedenles cuin we ,
vtlia el imuianhaie interficiebal, el in minora
;
perinde ul in majora delicta capiude supplicinm
* , \
slaiueb.it), ex fralre nepotem, Raicnm vocabulo,
, \ \
quinquagenis dunlaxal mililibus sttpaium ini.ro
m i l l t i n l , ul si vincerct, ncpolis susceptio i\e ei
' , veniae ab i a l o impclralio: sin viclus caderet,
uovov , ' ,
pauci illi nulbi sibi essent obslaculo. quomins
- ^ ulililaii siue servircnl. Iiaque MomiUilus ad pro , ,
piignaculuio anle urbem expuguaiiduiu acbm

dirigit, sperans , si illud occupasset, quia
. *> parum adjuvaret, se posse rcsislere. Persa?, cuiii
; , prinii impressionem fecissenl, repnlso Moiniizui
^ - circiter qualuor miUiuni exercitu, propiignaculum
. - d ruerunt, el plures ad predandun) dispersi, ipso
,
die omiria usquc Mygdoniam incursarunl. hitpe\ ',' ralor, cum Amurio et reliquo agmiue sequens,
, \
11011 esse victas , sed via solum barbiris cessisse
, - Momilziii copias , bencqu ordinaias et disposiias
, \ .
animadverlcbat. Quocirca adbuc conflictns reslare
,
videbatur. llinc Romanos el barbaros iripariito
, dividil. 6 5 1 Dexlrum cornu Amurio cum PcrsU
, coimmiiii; qui quod sagiuarii e^senl, in bosUts
s e
, \ - D
. \
. \
'> \ \
\
, , \ \ .
,
, ,

, '
\ . \
; ^ . \
,
, .
levis arniaiura3 irruenles , lelis eos conlicercnt;

hinislrum Joauni Asani, uxoris fralri, cum Homaniu
gravis armaturai, qui conlis pugnare consueve*
ranl; in oiedio ipse seleclos Romanos aique Persas ducens curabal. Mmniizilus similiier conlra
direcla acie progrediebalur. Ubi inter se propinquarunt, uirinque coiicursuin esl infcslissime. Ad
cxlremum Momiiziius superalus, complures ami>it.
Gumque ad muros tirbis reliqui potlcrcntitr, qu a
ob exiguilaicm spalii tnier bosies ct moenij intcrj m i , equilatuin convertere non poierani, ct Periibcoricnses illos accepiuri non exspeciabamur,
priiiKis Momiuilus, deinde reliqui omnes ab equis
dcbcendunl, hosiibus se objeciaitt, dimicantque
alairiicr, c l rcsistunt validissime ; parliin cx vir-
1219
JOANNIS CANTACUZENl
liffl
tule , partim quod urbis vicinilae eos circumdari, , \ \

. e l in medium concludi sinebat cadunlque
miilli admodum. Qnandiu igitur dux supercrat, , \ fy
ipsi neque dc ardore pugnandi remitlebant, neque ,
,
anna tradebant. Siroul autem is concidil, reliqui
continuo deditis armis, Romanorum Persaruinqu* ,
captivi fiunt, cuni effugere nullus poiuissct; quod- ' , \
que in magtiis inforluniis proverbio jactalur (51), , . 01 ' neqiic ignifer eTaseril, boc ipsum ei Momiuili \, , \
exerciiui conligit. Alii enim In arie oppetiverunt, , , '
alii in bostium polesialem venerunt. Qui vcro ,
\ .
Perhheorii eranl in rooRnibus , neque Momitzilum
tucbantur, neque certamini desuper se immisce- , ,
bant, sed taiitummodo spectaiorcs illic sedebant. * \ \
,
lluic calaniiiali hostium illacrymavii imperalor(52),
non sobim propter commulatam reriim soricra, , \ '
quod qui paulo anie maguifice de se seiitiebal, et , :.
exiiniu* atque inviclus dux appareliat, 11110 lem- . ,
, * \
poris roonicnlo despicabitis jacebat, el bosliuin
pcdibus conculcabalur, sed eiiam quod qui ccci- 01 ,
deranl iaui mulli cum lanla fortitudine, Roinani '
erant: quos bellum istuc civile , plurimaruui la- , ' , ;'
crymarum pareng velut auctarium quoddam ad *
sunimam calamilalem adjecisset. Ilomilzilus ad \ . loaxpvw
breve lempus sic floruit, et visus e*l forlunam \ ,
amplissintam consecutus, ciliusque defloruil ac , \
defluxii. linperator gecundum pnriiom Xantliiam, , ,
sedem Moroitzili coniendil, ubi uxor, et Xan* , 0}, ;
tbienses, quod nihil super Momitzilo comperis- u, '
sent, primum quarere, ubinam eeset. 0 5 2 Quem Q \ ol , \ 1%.'
__ i.
. _ _ t
V~.fr- . . .
. _
.
_ \
. _ t
.
f _..
D...m.7r
,
Twaaici
ut cum cxercilu
tolo fusum. acceperunt,
propinquorum ac necessariorum suorum iiiieritum lameti* ,
tantes , urbem imperalori dctiunt : qui in liomi* . 6 ^
u i l i conjugem roirilica usus cleinentia , jusail ei , \ \ *, \ \ <#.
relinqui omnla, et aul in solo Roinano in poaleruin
qiioque degcre, si velit, aut in patriam (nm , IVh
M i s i a erai oriunda) rcverti: id quod eiiain fecit,
\ .
tublaiisque secum rebus suia, disceeeit.
,
\ . \ *
, , .
\ ,
, ,' ' , *
, . \ ,

,
f
Jacobi Ponlaoi notaB.

1(51) Eliam qui in acie ignem praeferebanl, - D calamilale aut morle dolcre, isao et lacryuis snper
^^. Mam in niore fuit priscis, ut vatcft fa non posse abstiuere. Fccil DOC Alexauder Maexercitui prasiret, lauro coronatus, ac facem ge- gnusin morle uxoris Oarii hostis : Curliuslib.iv
aians : in quem ferruni siringere, ut bomineut sa- Fecit Marcellus caplis Syracusis. Uaaaibxl wpef
cruin, nefas babebalur. Unde paroaniia, nece Marcelli. Zonarus de Coustante itnperaiore IU
; , quo signilicalur, ouines iu prajbo Annal.Cum
tumulo quodam consccnso subjeclam
trucidatos fuisse ad uuum, adeo ai ne ei quidem planiliera, et pralcrflunteni amnem cadavcn^
epercerinl, qui ignem praferebal. Plnra Tketanrui
pleiia vidiasel, in uiauiieataa erupil lacrTinas, #
iepbani in voce . Ad alias porro insigne
taiu vicloria (coulra Magueniiuui ijraunumJUcuius
calaiuilales, quibus aliquit in eo geuerc funuiius
qnaiu ob ctsorum inteniuni inuf^lus. Nam cum *A
periret Iraiislalum fuisse adagium, bistoricus indiOttoguita milba babcrel, ad triginu (fiilbacccidissccal, dum atl, \ .
de Magnenlii triginta sex uiillibus vigiaii q w ^
(52; liiiie aDimi argunieuUiiu, cliain bosiiuiu
mdba periisbC.
9
1221
CAPUT
LXXXVH.
De Crale ut feedifraqo ulciseendo. Phereei ad defectionem Romanti tallicitantuT. Faciio imperatorU

Huixlium peiit. Minatur Crali, m dlicedal, et fadus frangere desinat. Repetvntnr imposturat Apocauchi.
Eju$ conMum de reliquenda continenti, et mari habitando. Tyranni* ejusdem in Dyzantiis carcere et
pecunia multandi* ae ipoliandis. i)e rarcere quem (cdificare cogitabat. Quomodo eum imperatriceafpnUatem per /flio? matrimonum qua*ient et lilteri suppoMtiis ei pericutum crctrU. Respontum
Clemenlti papm; *f qwd (acturus Apocauchui,ii dolut non prouderet.
%
'
,
Momitzilo e medio jam stiblato , Cralom quoque,
\ \ ul juris tiolaloreni el foedifragum, slbi iitciscenduiit
.
decrevil. Qui dum ccruerei bello Romanorum
,
muluo vaslari fundilus omnia , securus'percii3si
; , ;
cum eo focderis, el alias urbes Ronianae ditioni*
, \
occtiparat , et Phera diulina obsidione prcmens,
,
ad miserabilcm viclus inbpiam redegerat, m
. \ )
post illa se potiiurum confidcrel. Siniul porro ex
,
incolis quidani laborabarit, ul civcs deecrlis Ro , manis,'ad Triballos ullrodeflcercnt: quibusCral<s
, ;
si populo id persuasissent, magislratus nrbis de ,
tponderat, quomm aniesignantis erat Manuel
, '
Asanes, Irenes imperalricis palrutis. Constanlinu&
, ; .
autein Putoologus, Andronici imperatoris palmus
*
el Peineiritis Zamplaco magnus slratopedarcba
, ejus gcner, factioni Triballicae adversantes, R o manis favcbmt : nihilque non xperiebantur, ne
, ;,
Ulis (iviias a Romano imperio avellerctur, ct ab
,
, \ , imperatore auxilium flagitabant. Ilorum conscius
impcralor , Gralein per legatos conveniendum
,
exhtimavil, et si quidem JMieris absisleret, sibi
\ . "
quoque foedera c l juramenta servanda : siu il'e

prior ea profanarei, Persis quoque adjutoribna
, ,
invadendtim. Quando igitur viaum csl maturum,
\ \ tV
misso Joanne Bryennio, ut Pberas rrlinqueret
, '
bortalus est, urbem sua interesse, ac de canero
*$ . \ \ ,
, , nec i l l i , noc cuiquam Roinanae urbi nogoiium
quidem illitis benevo enlis
, \ exbiberet. 6 5 3 P
bo orunique quibus praesenlem domi suse cohono ^ ' , '
r
. \ Q
\ ; ^ " , \
. \
^ , \
;, \ ; \ , *
,.
\ , \
. "
- , /
\ , :,
, .
, \ .
. - ^
, , \
, , >
;
. , ; , 6 ,
*
4
u d
s e
slassel, nunquain inlenuoi iluram esse rocmoriam

et aequum arbitrari, beneiicieniiae incininisse.
Quare cum illc apud Berrbafam locdus relracla^sta
ac posiea manifeste arma movissot, sancUaque
foedera aperla viotasset, non se ira exarsisse, neque ad vindictam incunibere, sed ea renovare
voiuisse, c l amieiliae quantam polueril graliam
relulisse. Quod si obsequi recusei coiitraque focdus
agere, el injuriara inferre non dcslnal, sed urbcs.
obsidere pergal, ne se culpa ponat, tanquan
foedifragum et ingratum in bcne merciilcm suum>
quo teniyare polissimuni re aliena egebar, si armis
pcenaa repoposcerit Hxe per oralores ad Cralem
imperator, aimulque cum exeriilu Cbrislopolini
iter i n l e n d i l , el ad vkum Gabrielis caslxa bra:,
ut Pberas v^nturus, el aliis civilatibus bello Triballico vcxaiis provisurus. Dum b^c gcrunlur
inagnus dux Apocauchus videns jam urbes cont.nenlie omnes Cantacuzenum ad imperium suum
fraduxisse, Romannmque exercitura propemodunx
umversuni, et nibilotninus non Diodica a barbara
auxilia babere, eique in coniinenle baudqtiaquam
resbii posse. prbnum quidem pcr diligcntem juris
r
1223
JOANNIS CANTACUZENI
ac justitiae costodiam Byzanlios ad sibi oblempe- , *

randum alliccre deliberavil: deinde spe vana eos , \
,
delusit, velut per somnium ex pauperibus dilissi ,
mcs effcciurum polltceris, ubi onerariam a merca ; \ ,
toribus pensiones exacturam firmasset. Ast ubi
omnia fraudes el ludibria reperta suiit, et vtdgi

jani fabula f u i l , fornridans ne quid adversum se
,
rerum novarum oriretur, potehliam suam oranem
,
in naare iransferro, et poliliam in lyranuidem mu . ;
tare consliiuit. Ac primum [quideni classem el
\ \, \
caiapbractos coniparare , eorumque operam et in
, kin;
triremibus , et ad corpus suuro contra insidialorcs
\ ,
tuiandum adbibere: continenlem pcnilus penitus- , \ que negligere, seseque in mari el insulis lenere,
\ ct ad Byzaiuios per mare alendos, nauticas nego \ . \ ;
tiaiiones indncere. Adba3C et qui nummaii essent
, \ ,
Byzanlii, el quolquol rcsiareut proceres , in car * xa\ ^
cerem coiurudere, ut et timore vacaret (tneluebal , \ ;:, 3\
namque, ne cum Cantacuzcno pacem inirenl), el

ipsis spolialis , pecunia ad slipondia in catapbra .. . ';
cios ei triremes snppetcrct. 6 5 4
Q
îiam

alioruni oumiuia , quolquol alias mciUione pacis
, facla aul in domibus propriis ab ipso indusi es ' (
sent, aul monasierioruin sepiis, iuierdiclo ad eos ; a d i u , coercerenlur, iis prius in carcerem datia
)
iacuhales auferre; nam aute pauxilio eos priva \ , vorat. Insupor caeicris oniiiibus annuas pensiones
. \ prescribere, e quibus qu;eslnm oolligens , classcm
'
suster.Urei. Catcerem autem in palatioConsiatrini
-, u i n
roagui eoninmneiii edifirare cogitabal. Nam cum

(
\
essel ibi domus, magniim Jiislinianeum appellata,
* ;
tecto vetuslale consumplo , deslructis conclavibus
; )ipse domunculas plurimas sub lerra ab ulraque ; .
parte ina?diiicare volebal, et in bis reos funibus
.
demissos cundere, ut noctibus quidem in domun
culis manerent, diebus ad mediocrem remissionein
.
area in medio relicla ulerenlur, illosque supra
,
muros vigililus constitulis, lolum diem ac nociem
, ,
cusiodiri. Quod si qua rc indigerent vigiles illi,
; * : ^ ^
ul inicrbiribus cusiodibus clare el aptrte dicerent, ;
omnibiiS audtenlibus , quo insidiarum viiarclur
\, >; ,suspiiio, si clam cum quibusdam illorum fabula renlur. Postba?c, ul referebant qui norant, et im- '. ^
perairicem aggredi cogilavil, el leniare, an vellet
\
ipsius fdiam despondere filio suo impeiatoii, si ^ , ,
paraius sil ipse, velul pro filiis decerlans , oimics
> ;
opes suas in bellum conira Caniacuzenum inipen- ;, , dere. Nam el antcbac nunquam oon alacrem fuisse,
, ^
e l onuie sludium suum ad eum evcrtcnduni con- \-. " ::,
tulisse : ei ctim publicam pecuniam omnero, Inin
\ \ , ?,
qiiam Cantacuzeni amicis abstulerit, iu eo < ollo-
casse. Nunc cum res omnino secus , quam spera ,
batur, acciderinl, el ille lolam conlinenlem ociu- ,
p a r . l , sa mari domtnaiuruni, sumptum de suo
\ .
faduruiit, ct Byzaniii insularuinque in>prrium
\ ispoCvsccure reloniuiuiu. E l si quidem illa counubio
, \
annuat, se palrem imperalorum esse vellc, liabo , \ ,
requc lulum imperium in nianu sua, elfacere quaa
.
libucril. Sin propier ignobilitalcm suam condiiio c
1355
HISTORIARUH LIBER III.
U26
, \ ,

. \ , \.
,
, \
, ,
'
, ' .
.
\ .
.
,
', \ , &
\ ' .
* g

' .
\ , \
* \
,
\ , \ ,
,
.
'
* \ . " *
.
\ ,
nem lianc rccuscl, cam oppugnaturum; itidicmm

quippe liaud dubium forc, eam sibi maium inacbinari. Excogilavii eliam ncquiter ac subdoie liujusmodi contra cam insidias. Lilteras in ejus
persona ad papam scripsit boc cxcmplo : Se niortbus , ac legibus Romanorum educatara , eadem
cum Romana Eccfrsia dogmaia colere ac venerari. auis autem consanguineis imperalori
locaiam , velit nolit, cjus religionem simulare.
655
VerOTniamen quam ab infantia imbiberit
religionem, tidem, concordiam, Romanx Ecclesias
integram inviol.itamqae cuslodire, et ipsum parentem , magisiruro ac ducem fidei agnoscere :
voluisseque mox post marili obilura stalum ei
siium exponere, et conari, u l lotum qiioqucimperium, seu volanlarrnm, seu coactum eanidem
secum religioneni profileretar, sed bellis urgentibus, el usque hodic duranlibus, quibus apud
Romanos polentissimi supcr imperio secum dimicent, hnpedrtam fnisse. Unde se precari illum,
primom quidem uti Numen sibi propitiet, qnod
perversitaiem islam dogmatnm seclaia videatur ;
deinde conira lio9tes eam pro viribus adjuvet :
quibns subversis , slalim Romanae apostolieae Ecclesia doclrinaw , et rilus publice cclebraturam,
et alus exemplo praeituiam. Impcrairicis liUerae
ad papam, qui ea lempesiate Clemcns erat, hujus
nominis sextus, bujusmodi fuerunt. Eas piciori
cuidam , cui nomen Prsposilus, cuin iradidisset
, , (j Apocauchn&, ad papam misit, mandans, ne cui

arcanum Auguslae palciareret. Q u i , nisi quod ad
, \ - papam niiiierclur, praierea nihil sciebai. Cleniens
.
liueris acccptis, oninibus intessit laeiiliis, impcra . " tricem secum commurricare , c t , si bello defunge . \ \
retur, palam id facturam , rescribit. Ac principio
<,
eam de constanli voluntate laudat, quod quamvis
\ ^ snb iniquo domino, a legitimis dogiratibus non
. f , discesseril, scd cum Roniana Ecclesia ccnscntiat.
. , \ Deinde quomodo iisdem pcrpeluo adbaerere, et
, \
alios in fraudem imluctos, alquc a verilaie devios
\ , \
eodem reduccre debeat, edocel. Tandcm bcne prc, ,
calus , el bene. sperare jubens , quanlum in se
\ ,
essel, opem lalurum pollicelur. Has litleras cuui
,
Prrposiius ailulissel , ipse Apocauclius arcaue
, - ^ servabal , ut si quidem petila sibi concede ei,
. " \ >
nihil moveret; sin niinus , per cas in convenlu
, ;,
Icclas, plebem ad ipsam una cum libcris inieri\ . mendam concilarel. Sciebat euiin id aegeiriinc
, \ laluram , facillimeque cuivis se opposiluram, si
/.
eam Lalinorum decrela complexam intelligirct :
, ^ .
sic lolutn se Byzanlii , insularumque imperiiiiu
'
adeplurum. Quod si id secus even.ret, nequc
. , '
Byzanlii ad iiuperalriceai cum liberis trucidaudatu
, ' ,
adducerenlur, lum rebus despcraiis , aul in-ano
\
Magnaccnsi muniiissima, et quae loii Constarilino , \ poli posset resislere, se includerel: 656
, triremi ad Epibalas secedcret, ibi<jue liber ac
* \ , suus, reliquum x v i perageret.
1
A U L
x a l . ,
PATROL.
G B . CUJf.
: , \
39
1227
JOANNIS CANTACUZSXI
\<r
* , , , ^
, \ ; ; , ;
, , ' .
CAPUT L X X X V I H .
Custodia se niunu Apocauchtu;
triremem ad fugam paratam habet. Laborat summa invidia. Vrget wdifi
cationem carceris. De compacto vinclis occidilur. Ejus cadaver, et capul re eclum de muto ouenianiur.
Interfectorps populo paucis effugienlibus obtrnncantur.
Amicorum
el uxoris litlerx ad Canlacuunum
super morle Apocauchi, ct invitatio Btjzantium,
ejxuque occnpandi
Qommoditas.
Talia volvebai aninio, ei jam crdiebalur. Ac

primo quidem se annalis custodibus circumsepiebat, siue quibus nunquam foras egrcderetur, nemoque invocatus propius propier eos audcrel accedcrc. Pr&lerea ad eunidem fiuem irircmcm quoque
paralam babebat, semper staniem ad porlam L i gneam, ut appellalur, ubi ct domicilium ci de i n dustria sedificaiuin. Semper enim sludebat, ut
prope ouiros cssel, ad mare polie/inium, ut si quid
novi capiii suo imminerel, expedile elapsus se
conservaret. At lunc quidem et de cuslodia corporis, el de facili effugio, si quid sentirel impendere
Ktali, mirc erat soliicilus; videbat euim omnes
jani, non alienos modo, vcrum cliam propinquilaie
cotijunclissimos propler scelera sua, el lanlas Ro
iiianoruin cl.ides sibi infensissimos. Duo quippe
...
'
, \
,
, ,
\ , '
. \
,
\ *^.
'
* ' \
, {& , \
. , ;
,
(^ . '
;,
v \ , . ^ ^ ^ .
ft
l a
descrtus (35). Cieleruin ciptivi alrium palaiii spar-
* ; , \ <
' ;, , \
*
.
) , &
, . " u\
^>
, \ \ , ;,
\
\ * '
, .
,
, ; . :
, ;
f,
ejus flln, siolidilatHm palns moresque improbisfcimos dcleslaiilcs, ad imperaiorem iransierai.t: ut

e* quibiisdain, quibus aicaiia sua credere solitus
rral, nori scmel ct iterum, scd crebrius dicerel,
Quani nuiic polenlcm ccrnimus Canlacuzeuum! l i uicitdiiiu, ie uByzaiuio poiialur. A l ciiimsi id contgf r i ' , sola lcrra, et cuclo poiitui um : tsetcra se bcllaudo cum ipso, quanlum possit, perdilurum, eliamî
cum illis ipsc perdendus s i l . Dc siipalori bus igilur
*cdulo sibi providebal,el in palalio Conslautiniano
cjrcerem, ul siaiucrat, operc ar.ificibus locato aediticabai,ba?piusque accedens, laborcs pcr se inspicie! a', ac iabros perurgcbai. A l vincii lum, carcerem
dco teinim paruuiquea aepulcris diffcrentein con- ^
strui cornenles, el seopum uiinime ignoraules, re
deuniem maclare cogitant, ulrovie modo ca?demipfiius iibi profuluram raii. Sivc ciani quod d i s l n a banl animis, a^soquerenlur, a lanto malo immunes
i>re, sive exc derenl, niorle luiluros, 6 5 7
*
rursum magno malo, ne scilicel vivi sepelireniur,
carituros. lloc illi consilium capiebanl, ct lempus
capiabant, quo euni adurli rcm periicorcni. Maguus
'.ulcm dux cum alias magni Constanlini palalitim i n gre^surus, solliciie sibi caveict (seinper namque arinalorura saielliluin caicrva eumsequebalur, elvinctos, prius in ergasluiis claudi jubebat, quoad abiret)
lunc quo faclo maxime usus crai, pnelennisil, a
Dco, ut con}^ciiuu8, mente privalus, el ad cscdem
e t
, * . ;
, ,
. 01
*}
, , \ , ^
, /.
* *
, , ; , , ;
.
,
. >

,
,
Jacobi Pontani .
(53) Apud veieres ui qutsqne deus cuique noiuini bene, aul male consullum cupcrel, ila ei boitMii, aul nialuni consilium darc pulabalur, profuluiusque! aut uociluras cupidilalcs in ejus animum
immilicre. Ex qua opiaione est illod jEne-fi ap^

Maroneui 2. ^ n e i d .
l
llic mthi nescio quod trepido male numen amk**

Confutam eripuit mentem.
1229
I l l ^ T O R l A R U M L i B E R III.
12
, \
6 ,
, ;
, . ,
, , \
,
,
, . 01 ; ) ,
, ' ,
* , .

\ .
sim obambulabant, el ipse eateHilio suo foris relicto, uno tantura comite ingrediebatur. Tum ilii,
iia incuslodilum aspexerunt, lempus adesae rati,
insiliujiL, panci, quidam primum, qui forte &imul
eranl, in quibus ei Alexius dux, Cantacuzem causa
et ipse dammlus carcerc, sororis filius ab avunculo suq. lCrgo lapidiix>8 enm iniiio inscclantur.
quod ferrniu in prompiu non eiat. Fosi quidam
fuslem forluito repertam, sppius in capul impingit. Ad exlremum arrvpta bipeimi a fabris maleriariis, qui careerem exstraebaut, capul illi ampelanl. Tuin custodia, el quidquid salclliltira sequebatur, ut eum i lerleclura audierunt, ullione
pneterimssa, lanla audacia altouiii, alius alio difiugeruiu. Capiivi ad lumullum oranes concurrentcs
' _ (niajor cniui pars corum quid csset nesciebal) ut
. " magnuai ducem occisum cognoveruni, quidani au
daciorcs, cadaver de niuro suspendunt, caputque '
. .
telo praidxum similiier i.i muro pro spectaculo sialuaal. Gratum enhn popuJo facerc se arbilr ibanlur,
, qui illum pro eommuni hosle baberet, Utnquam
.
bujus belli civilis fonteui scilicel, primamque origi, \ ,
neui; nemo en m jaiu quae comigerant non scie , *
bat. Ipsi vero pro copia prcrseui, si qui eos aggre, ^ ,
doreutur, defensionem parabant : sublimibus pa . ,
lalii rouris polissimum ftdenles. Simul eliam spes
.
qiwedam illis subblandiebattir, ncniinem ejus u t o , . '
rem prodilurum, in quem omnium odia conspira ,
vissent; el Augustam meluenlem ne quid ampiiu*

, \ - ^ , novareat, non soium oblivioncm facti, et impunitaiem illis juralurai, verujn etiam aliis quibusdam
, * . "9 "
petilionibus satisfacluram. Imperalrix accepto ca? ,
dis nuntio, slaiim Isaacium Asancni paiihypersc
bastum (hic enim mox euinnia? rcrum prapo>ilus
.
est) 6 5 8 videre jubct, ne quid respublica detri . memi capiat (54) : el fi(km dare pubiicaiu capiivia
{ ,
illis, ul palalio exirenl; ua eo.in iliis tinicbat, qu;^
, ' êl ipi suspicione pra*cipicbaiil. Ycrum Asanes
*
sexreulis siuiul negoliis obruius, capiivos poslha\, ; \
\ - buii; qui diem illum et noctem coneaqiieutcm neminc invadente illagi transegerunt; quo lempor<\
, ;
\ , \ - si voluissent, vet in scdem SopbiaB, vel alio quop am
. dtasip.ai coQfugientes, cum iion cuslodircniur,
servali fuissent. Scd quia magna prxmia insipicnler
, 0
' ( D sperabal eliam cbaras sibi animas suas perdideruni. Postridie siquidcm Zephrarlis e famulis magni
) ,
dti<is, bonio sanguinarius, sacvusquc, et immanis
\ ' ; ,
(carnificinam enm dominu supersdre, faciebat) ad
. Tiudicandam interfecu cxdeui populum conciut;
. %
Jacobi Pontani nok.

Et Cicerouis pro Milone : Hic dii imntoriale*.
ut*u-
pra dlxi, mentem dederunt illi perdUo ac funoso, ut

huic facent iniidms : aliUr peslis iUa perire non po-
ierat. Nos Clnistiani bomiui-s sceleratos aliquanto

cxc.Tcari a Dco, el bona menle consilioque spoliari
crediaius, ut ad poenas,quas meruerunt deveniant,
c l eas pracavcre uou possiul. ki quo se divina tandeiu justitia exerit.
(54) Sic reddo quod ail Graccus, jussisse imperatricem Isaacium Asanem *
Quid antcm s i i , et quando jubcretur, bcna indicat

Salluslius in bcllo Catilinario, his verbis : Itaque
quod pterumque in airoti negotio tolet, senatus decrevit, darem operam contuies ne quid
respublica
djtrimenli
caperel. Ea poteslai per tenaium. more
Romano magislratui
madimo permiititur,
exercilum
parare. bellnm qerere, coercere omnibus modis socios,
atquecives, domi mMticrque imperium,
atque judicium summum habcre. Aitler, sine populi jussu, iiuili
earum rerum consult jus <?s/.
]1
JOANNtf. C A N T A C U Z E N l
elassiarios imprimis, quibtis qirod assiduo inservi-

roi, perbcnevolis utcbaltir. Qnamobrem snmptis
arrois in miscros vadunl. Qui destiiuti omnibus ad
pugnam requisitis (nam oi armis carebant, qtiilras
tccli in muris siareni, el majiis erat palaiium,
quam ut a paucis defcndi pcs>et, cum innumeri
essent qui adorirenlur, c l undiqtie se circumfunderenl) uumuros p<;rfodi, et se capiendos senserunt, relicto palalio, sive casteilo, ad templum in
proxinio, Novem ordinum cegnuminatum, j>erfugiunl. Et alii quidem adyla subeunt ; alii in cuniculis (qui plurimi ibidem, el lortuosi erant) sese
occullant. At populus superveniens, pracipiti, et
insmo furore quosdam eorum intra ipsa adyta,
alios ubi eos comprehendebat, jugulal; paticique
admodum effugerunl; ei iUi prxserlint, qui magnum
ducem peremerant; reliqui omnes, iiquc frequenles
necati s u n i ; quorum numerus, quod ex diverais
urbibus eranl collecti, ad liquidum iniri non potuii.
Alque bi quidem boc modo roagnum duccm occiderunt, <el ipsi vicissim per imprndenliam suam
occisi sunt. Porio amici imperatoris qui erant Byzanlii, simul nocem magni ducis fama vulgavif,
rem gesiani ad uin perscribunt : admonenles, ut
oimiibas intcrmissis Dyzanlium advolet, captivis
quippe Conslanlini palaiium oblenturis, ei celerrime affuerit: inde urbem occupalurum. H littcrae
apud vicum Oabrielis castrameiami verierunl, ei
C
Didyniolitbo ab uxore eadem nunliabaiilur.
J5
\ ,
. ,
, * g[
, , 1|
, , \ *. , .

, ;, \
,
' ,
, . \ ,
,
\ \ , , ' . 01 ,
,
, \
, '
,
\ ^,
, \9
, , *^

. \ , .
01 ,
\ . " -
\ , , , \ ,
\ . ' .
, .
, \ ' . h
, & ,
. \ ,
, .' ,
, . ,
. " \
.
6 5 9 CAPUT L X X X I X .
Legationis ad Cralem relatio; consilium de (actione illius Pheris txigenda. Suadent in coucilio procem
eundum ttyzantium sine mota quos imperaior refellit. Potiut Pheras sibi prius eundum. Persos duces
vincunt, stalim cum omnibus copiis Buzantium redeundum; uxor Apocauch'% Epibatas iecedil. Impendor
culpam amitsarum Pherarum, et urbium Macedonice in Pcrsas auces conjicit, quibu* persuadet, uii
secum in Macedoniam reverlantur. Sulimanus Persa moritur. AtnurJui ad suam provinciam defendendmn
redii domum : Sarchani innocentice suce vix fidem facit, Crales Pherus occupal : se Romanorum ei
Triballorum imperatorem proclamari jubet. Filium Cralem appellal.
%
Eadem luce legati a Grale redeuut, renuuiianles, D

, \
anteqi.aiu co veiiisênt eum Pberas relinqucnleia

rcccs s e : Persarum videlicct adventum, de quo \ \ ,
audierat, meluenlem. Sed cura illum eo loco in
quo tunc erat convenissent, legaiionc percepla re- , .
spondissc se quoque quid jusium sit scire : aique , , \ ,
idcirco Pberis abiisse, qua urbe imperalor lanquam
, ,
siia uti possei. Refercbanl ilem legati, Pberas alio- \ ,
qui curam ac providentiam non minimam deside- . "
rare, el factionem Cralis expellendam, non enim
,
passurani plebem quieecere, scd ubi licemiam
, \ *
adepla fueril, ad dtdilioneni Crali facivndam sol
Hcitaturani. lmperator utraiuque rem tnulto egeie
, >
1233
HISTORIARUM
LIBER
111.
1234
. sludk), et ambas esse summe necessatias judicats,

; , \ huc illuc eogiialiones divia^bai. Convocalis igiitir
, \ ;.
primoribus, prarsenlibus itcm Amurio salrapa, el
, \ . Sulimano Sartbanis ftlio, rera in disceptaiionem
\ , adducit, et quod cuique pro lempore utilius vde . \
reliip, proferre in mediiun jubel. Placuit ad UIHUII
- ,
oeinibus, cilra cuiiciaiiouem petendum Byzanlium;
, *
non enim res ipsas exspccialuras, si ipsi ccssaudo
dieni exeinerint. At imperator dicta cum recla n - lione haud consemire osieudit. Amicos scripsisse
* >. ).
quidern, prxfecio oubicuu occiso, vinctos Conslau
. tini palaiiuin lenere : csse lamen in ambiguo.,
?,
ulrum adbuc lcncanl. Si enim, inquil* univt rsa c i ,
vilas nostra, neque illis propier sludium nosiri
\ quidquam nioleslum est, ctur ad illos festinemus,
\ . ^ quando nec ipsi poriculum ullum nietuimt, el nos
, \
cx dilaliooe delnmcali m uullum capimus? Sin, u l
, -
anie bac, rursum iii annis sunt, ct popuhis pala , ' - litun oppugnat, noa vidno, qua vi id servaturi siul;
, \ } nec eaim armorum fatulias esl, cum sint ineruiea
; ' ,
elcum calents; nequo viclus, quem cusiodes vix
**
ad necessilaleui lentiilcr suppedilabanl. 660 Adde
, , * \ - quod ad ampliludincm palalii luiandajn ipsi pauci.
- non sufficiuni, quod jam pridem wglcrUim, et dc \ ,
serluin, facillimc qui intus sunl prodenl : iit mihi
- quidem quacuiiqueintueiUi, diflicilc videalur, posse
. ^>
illos conlra lantam vim resislere. Si vcro utidc undo
*, ; auxilium consecuti, el rebus nccessariis abundan :;, ?/
tes, U6quc nunc se defendtmnl, ei diuliiis sc dc , | * Q fcndere polermil, non sane piopler incertam spcui
,
bona, quoR in manibus sunt, abjicere oporlel. Nou
. * enim exigua, c l cuntempla urbs Pherae, sed ainpta
; , \ - et illustris, et a qua Roinanum imperiuin valde
pendeat. Quare reliquo exercitui nulla interposila
, \ , mora Byzanlium conlcndendum., niiiii vero cum
* v&j\v
iribus millibus Pbcras proGcisceudum : ibi uuum
. \
diem cum civibus ponen>luflt, rebusque utcunque
, \ - inspeclis^ e l compositis, et Cralianis expulsis, re, . ' . vertcndum opinor. Alias aulem copias, proploc
*
mullitudinem, armoruaique pondus crebrius caslra ,
melantcs, nos pauci, el levilcr arniaii, atque id , *
circo expediie ambulantee, facile assetiuemur: et
\ , \ ita Pberis lanlae urbi consulemus, c l profcctLouem
, >.
Byzanlinam nibil morabimur. Quod si re quapiatn
, . D necessaria defecti, Byzantium nunc non oblinueri , , \
iiius, lainen ingenuam spem ejus adbuc oblincndi
; , babere liceat. Sia Pbera negligenlia noslra sub
: ,
Cralis potestaiem venerini, ipsas recuperandi milla
\ fôv \
spes supererii; nec alias urbes Macedoni^c, iuier
,
quas velal continium s i u , a cxtero impcrio Ro\ maiio eas dividit. Quae aislimanda sunt, ncc pro
.
incerlts ceria dimiilenda. Talia imperalor in <on, , * silio procerum suadebal, el persuadebai plurimis.
; Amurius vero, ei Sulimanus, aliique Persa? palam
. \ responsantes, parum uiiliier consuluisse allirma, \ ,
banl : cuin dc Byzantio agatur, el tanta spos aC ; ;
fulgcat, illo ncglecio ad aliud, quamvis opliinum
; '
conveni. Non enim illi cum casleris Roiuanis, de
. , \ ,
una aut duubus urbibus, scd <)c lolo siinul iaipe-
1235
fJOANNJS CANTACUZESr
rio liUsm eese, cujus velul caput, et summa Byzan- .

liuin : quaiii nisi subjrcerit, nunquam sUbiiem
' , xal
principatum h;ibi:uruin. Phcras, si nunc ad T r i ' . ballos defecerint, uon inulio post, ubi illuc move \ , ,
rit. et se pro so< iis ac scrvis secuin duxe.rit, re**u
perari posse. Sic Persarum duetores adversantes
\ , \
imperatorem rogabant ut sibi obsecundaret, ai , ,
>ulque exercilus ee redire gesliebat. 661 Irope *,
raior ul vidit alilrr ftcri nequire, niaims dedit. Eo
. \ -.
il venerunt, capiivos illos oecis>s, etqnielum civi ' , xcivjj
lalis staium invenerunt. Nam cuin post morteun
, \
magni ducis ad biduum Iri Jtiumve tumultuatum
,
fuissei, lsaario panbypersebasto, collega Ciiiuamo
.
niyslico summam capessente rempubticam Iran^
, *.
quilHias conseouta ew. Atquc bi, patriarcba, ai
, prius eocio, admiaislrabanl omnia. Post obitom \ . 01
, ,
w a r i i i , magui dacis uxor cum pecuniarum vi itnmodica, conscia etiam imperatrice, nec eam quid- \
. ,
quam earum gralia obturbante, Epibatas secessit.
!,
Drcebatur nutem Apocaucbus paulo anle necem,
quidqubl ubicunque baberct pecaimrum, Byzarv- &. ,
; , \
tiuni conlulisse : eo finey ut cnm oslendisset impe .
ratrici qnantas opes pro ipsa, et filiis ejus impen, \ ,
snrus essot, ad filium cum filia siia mairimonii
\inculo copulandum eatii pellicerel. Imperator , ,
Canlacnzcnus, pnstquam Byzaniii niliil quale spe- ,
r.<bai, evenit, non mcdiocriler moeslue, culpam in
, \,
duces Persaruin conjiciebal : ob quoruin impru, deniiam, languoremijue Pheras com Macedonicis
urbibus amisissel. Suspicioite enim movebalur, Q . ,
,
post eorum discessum k v i eas negotio, intperaioris anxilia desperanles, Cralero subegisse : borta* " \ , \ '*
, :.
batnrque, uli secuni in Macedoniam.redirent. Qui
, ?
quod ct ipsi videbant, nullunt se Byzanlii operas
, ;
prelium facluros (omnia quippc jam ordinata, et
; ,
pacala inlus erani) et expcdire in Macedoniain
rursus cum imperatore prolicisci quanquam tristio- \ ,

res, aitamen in ejus sentenliam ierunl. Ut conve . , \
nii occideniem deituo peêre, Apameam vcniuui,
iibi caslris positis Suliinanum Sarcbanis filium re- ' ,
pcnte rapidissima febris arripit. Qcm cjus comi- , \ ,
tes diuta frigidissima cur.mtes, conirariuni ei
, ,
morbum creavcrunt, febrique dcsincntc extreme
\ , Maxrefiigeraius, syncopc occasurus crat(55), cum san
. ' "
guis circa cor ad mortcm arcendam imbecillua es- ^ ^ '
set. Amurius causa conjecta , malo depellendo

qiiantum poterat faciebat. Nam et tbcriacam, et v i , \ ,
iium meracum vetus dabat bibere (56j. Febribus
. ,

(55) Ex Gorneo iltustri medico baec refert 5tepbanus in Tbesauro. Syncope est praccps omniuin
virium lnpsus. ul Galenus antt se a veteribus medicis deiinitnm esse ,prodidit. Ergo cum eesentia
vinuii), quibus regiiur corpus, luui in spiriiu, lum
in soliduruin corporum lemperamenlo consistat,
palam esl, nibil bonnn per syncopcn manere iute^ r i t m . sed cuiida collabi ac dissipari: cuin spirila
quidem calorem nativnni, ila cum eo mislutn alqne
coiifaûm, ut nunquaui ab invicem scparari possint:
tum solidoruni autem corpo:uin lcmpcranicnlo,
tiim oum lpsum caiorem aingutis a nauira pariibus

iusiluro, tum bumidum illud primigenium, et ra<licale, quo uno velul glutino quodaiu robur earum
continctur.
(56) Vinum vetus esse meliire ac salubrins ,
idque multis de causis, docent mcdici, et judicwl
scnsus cotmnunis, judicarunlquc onincs populi
scmper. E x auo sensu dirtuin esl a SaU&lore Lnc. : Nemo hibens vinum vetns, ttfitim vuti novum:
dUU enim: Vetus melius esi. IJinc ei PlaiUosCaana*
Qui utunlur vino vctere, sajtienlcs pulv.
1237
HISIORIARUM LIBER III.
,
. " ,
,
,
. \ ,
, ,
,
$ -.,

, ,
,
; .
,
, *
, ,
,
,
.
{ , *
,
, , otvov.
; , ,
\ ^
, \ *
, , ^
, \ ,
:2-8
denuo binc ingravescemibus , Suliiiiani cumiiis

priorem itndicinafii, Aniurio eoruin iusciliam damnanle, repetunl. Ita enecto rnrstii cord \ siaiim
obit. Socii non se, sed Amtirium, ut causam 6 3 2
mortis ejue, manifeste accusant, qui viniuii, id est,
in hoc morbi genere vencnum ei dedUsrt. Quo
audito Amurius sairapiae suae timuil, ne sciltcot
paler Sarchanes de 01i obilu re intollci:la, calumiiiae (ab ipso nimirum occisum csse) credcns per
ejus abseniiain ad ulcHccnduin se*e addudis copiis urbes subigfret. Quare cclcrrime, priusquam
casni Sulimani fama nunlia eo pcrvadcrct, domuai
sibi redeundum esi opinalus. Hoc fuit, cur in !oniam revertereiur : lanieisi qnandiu bcllum duceretur,ab iroperatore non discedere, fixum babebat.
Ac vix tandem, solidis licel arguinenlis, S;ucban
fidem fecit, nibil se in filiuin malcfirii adniisisse,
sed ab oblivciatoribus falso se deferri. Iniperatcr
Didymoliebum venit, moerens graviter propter
Pberas, aliasque orbes Macedonicas, quas a T r i ballis caplum iri formidabat, quod quidcm baud
lotigo intervallo faclum est. Nara tit ad Cralem allitum est, Persas in oricmem rcdiisse, illico Pberas aggrcssus, cepit, data opporluniiatc adjuvaniibi:S, quos inlus sui cupidos habebat. Ac lum jam
se magniGce majoreque imperii parle occupata circumspicieni, palam scmet Romanorum, Triballorumqtie imperaturem pronunliat, filiunique Craletn
appellat.
* ^ \
,
. \ , ,
, * , .
, . \ , . '
, .
, , , ,
. , '
, ' \ , ,
.
CAPUT X C .
Batatzes ab imperatore relictus, agrum Byzantinum vastat. Ad imperatricem ex ambitione deficil. Quare
imperatrix pace lantopere abhorrueril. Imperator Batatzen ad fidem servandam hortatur. Eju$ sirotitutio. lmperatorem ad arma conlra se cogit. Somnium imperaioris. Persis propter Canlacuzenum
Batatzes occiditur. Empyrite oppidulum imperatrici deditur. Imperator Byzantium cogitut, quem HUrax,
el Paraspondyius cum cohortibus sequuntur. Phrangopulus a?grolus contraque voluntatem imperuioris in
castra adductus, prodiiis insidusêum servut.
t
, - D
Baialzes aulemmagnug-slralopedarchaab impera , - lorc ad Byzautinutn agrum incursandum, populau \ , dumque cum aijquot manipulis reliclus, primuiu qui , . dem id crebro faciebat. Byzanlinis Aplesphare duce
, coalra egredienlibus, conftciu superior, multos oc , , \
cidebat, imillos capiebat, alque iaier caplosetiam

dux ipse fuii.Viciis Byzantiis, arbiiralus, si se iia , \ .
peratrici adjuiigeret, priiuas adepturuai, tirmumquu
, ' /- iu omnes,el oinuia iniperium cunscci.tut uni :quau-
Jacobi Poniani notee.

Verum(ame:a insipienics isti medici, duni caiorem
frigorc \olunl pelletv, et (rigus calure (calcfacil autem vinum, ci quo incracius, co uiagis) lubeium
palientem suum ( u l maic habeota^

vocani) pcrui.icruiU.
1239
JOANNIS CANTACUZENi
doquidem afii bcllo, el pugna nibif valerent, et

prapsertim, quod ei palriarcha qaoque propter conjunctionem afBnitatis (ejus enim filiara ipsius filius
duxeral) ad fastigium hoc summo adjnmenlo fulurus esset, 663 d imperairicem mittens, de conditionibus cum ea egit, prooailtens Gantacuzenunt
domilurum, cuni ei ipse posset Persas in illum
dacere ; intercedebat siquidem illi cum quibusdam
salrapis amicilia, lum quod Persice loquereiur,
tum vero rnagis, quod et imperaior per belli lempus, bancob causain cumPeriseum versari semper
voluissel; unde nala deinde familianlas. lmperairix Iscta audivii, el qua3 petoiet, oiunia se perlibenter pra^lilurani spopondit. Gaudebat enim
eliam atque eliaui, inventos esse, qui Ganlacuzeno
aiidereiu posseuique obsistere. Pairiarcba enim, ^
aliique arcbontes mulia iu iilum mentieutes, vehemenussime eam terrebant, et persuadebant, si
quo niodo Byzanlium ille subjugaret, ad ulciscondas conlumelias, alque injurias in se cognalosque
collalas, conlinuo ipsatn cum IH>eris peremplnrum.
ldcirca qnamvis paiem seinper peteret, el ol> id ad
pairiarcbam scriberel, ipsa tanien jam pra> liinore
ab ea paciscenda abborrebal. Eas iiHeras quK ferebant, principio juxla palriarcbai tbronum, aut alibi,
ubi minime lalere poleranl, clan* projiciebant.
Quodcnim praemia parum mitia exspeciabanl, palain eas reddere non audebant. Scuiper, iuquain,
ilie ad patriarcham scribens pacem petebal: elsi
a
, ,
, \ \
, '
,
,
,
, ,
, *

,
' *

.
. \
, , ; \ ou
.
, \
, , \ ,
,
\ ,
\
.
, \ ^
, \, \
\ .*
, ,
ille coiilra perpetuo iacerel, bellumque quam Q , Iffixw

. &,
uiaxime poterat, accenderel. Baialzes igilur cum
ad spesrta ingenles exarsissel, ileruni, cum impe- ,
\,
ralore armis contendere instituens, a satrapa L y . diae auxilium pelebat. Itnperator quoniam quid
cuderel Baiatzos, raullis nuntiantibus, non ignara- , ||
, \ ,
bat, per Calolbetum proiosebastum ingraluin aniiiiuoj, et defeciionem ei exprobral, et a scelere *
, ^ *
deterrere nititur, bortans ut quae sibi jurasset
, >
ca servaret, el ad se vcniret, facturuni, quae rogaret
omnia. Baialzes se excusare, quod inconsiderale, , , **
et sine caultone juramenli illius venire nietuerej,; , ,
nam cum itnperairice de sua ad iUum iraiisiiione *%,
egisse baud negabat: pauloque posl ad imperaio- ,
. *
rem missurunv, ct sacramenlum snper oblivione
discessionis suae petiturum promittebai. Verurn hic ^
lanluui fucus erat; etenim e Lydia copias prasto* ^\ \
lans, verba ei dare conabalur, donec certo conflato ^
, ;
excrcitn, bello cum eo apcrlo dcccrneret. hnpe , , *
ra or nihil tatn cupicus, quam Balatzen secum
. \ ^;
b.ibere (eral siquidem vir ille non prudenlia inodo,
scd experienlia, iiem el bcllica forliludine taemo- , , *^
rabilis, 664
omni diligentia curandum ccnsens,
:, . .^
ne cum boslibus sese conjungerel (qui enim erani
; ,
/iyzautii adininislralores iinperii, cos liuiidos, et
, ,
rei roililaris rudes esse cognoverat) Nicepboruni
Metocbiten, qui inagni logoibelae puslea digniiaiem. , *
J *^*
oblinuit, rursum misit, juramcuiuiu ,
ci alia promiltenlcin, quaj ille peliluruai se con- . .
liruiarat. , A l Mclocbites, quod pcrspicue scicbal,
6
e l
I24f
i ; ;, Baiatzrn ab miperalore descivisso (jam ciiim ma; , ; '

mis Persica pro
subsidb ab illo evocata, Teris*asin
pro subsidio
, ;
ex Asia transierai) ciiissime reversus ei defectio:, \ , &
nem narrat, rt j i m Persico fideniem auxilio, aJ*
. - belFum aggredi. Imperatori calamilas redinlegrari
\
vidcbalur; una- eniui cum Balalze non paucac nr3*/>;,
bes Tbracia3 (quas in>peraloris auctoiitalc ejus
,
cognaii regebant) desciveranl. Nibilo ininus sc
, ,
quoque bello neccssario instruebat, militesqno e
3 \
praisidiis advoeabal, el qua raiione id bdluui ad\ , . minisirirel, laciius sccum \ o l u i a b a i c u m q u e
* Niccpboro Helocbile, qui iegalionem obieral, irr
\
grabatulo requicscens disserebat. Aliquandiu au ,
tem iqter colioquendum dormilans, somno conso ; . "
pilus est; quo visus esl videre duos adolescentcs
^-
ft
,
) ,
,
,

) ^ , \ , \
, ,
,
.
\ , .

, .
\ - Q
,
\ ,
* ;
. \
, &
, *
, \ \ ; ,. \
, \
. * -
; . '
, \ ,
,
. ^
; ' ,
, \
, / ,
* '
, \ , '
.
.
, \
, /
). .
#
pulcberruuos,super
leneules
colore
Phoeniceam,
*qua vcslera
expressaslragulani,
crux aun-a,
ad
qiiatuor ejus angulos periingens. Circum crucem
scripium erai lilteris-aurcis, Jesus Cbristus vincif*.
Eani vesiem affcrcntes illi adolcscenles, iuiperalorem dormieiiteni cooperbibant. Hoc visuiu expeirecius asuuitibus rjefert, qui (ut etiam ipio) bonr
quippiain porliMidere boc somniuni conjecUrunu
Ferebalur porro, Balalzen ea ipsa bora a Persis
inierfbclum, ul indaganti postea imperatori signiflcaiuiu est. Elenim ille P m i s jaw praeseniibus, sebello C ntacuzeiium perscqui non indicarat; lroc
solum dixeral, eos ad populanduiii velle ducerc;
pulans, si ad iirbes iniperaioris illos aduioviisel
r
bomines<|ue, el peeora sparsa- uslcniassel, cupidilale pradaruin eiiam Barbarus in impcratoreni

pugnaluros. Qua in re cum fefellil opiuio. Ui enim
apud Garellam opimam bominuoi pecorumque
praidam eis concessit* Persae quasieruut, ecquid
sub Cantacuzeao essct illa rcgio. BaUize quod c c larai aperienle boriaiUe qne nc essenl curiosi, sed
quantuin liberel main ipioruai rapcrent, Barbari oU
fraudera sloiuacbo exardescentes, quod inscios
conlra imperatorcui duxissei, el propler eum i u dignaii, bomini mox f ?rro vitam eripiunl
665
et Romanosejusmi iles ad iiuum simulque filiuiu
cipiivoe abdiiceiUcs, sabjeclisquc iuiperalori oppidis nibil damnoruin daales, domuni xecedunt. Batalzesigiluf laii poenascclus suuin expiavii. C i v i taies apostatriccs post ejus quoque inortain dUi
restilerunl. In hity qui Erapyriten lenebsuit praesi
diarii, pra3feetum , suuin Arebonliucn. nomine
comprebendunt, et cuin pso castella iwperatrici.
detiunl, adeplique 'lnipuiiilatein, domos abeuul.)
At Joanaes Apocaucbus inagui duris frater, noeie
pra3ter opinionem adveniens, Rliegium prodiiione
capit, el imperaioris praRsidium ejicil. Idem congregalo jam qui adveisus Batalzen colligebatur exercllii, Byzanlios adoriundos decrcvit. Sequebantur
illuni Hierax, coborlero prasidiariam Tzeroiiaii(>
adducens, el Paraspondylus : cui roaudavil iiupcralor, ut qiianlum essel iiiilitum Adrianopoli, duccret, praier Branum, Mugdupham, el Phrangopuluin, prinios ibidcm scdiiiunisauciores. iuultoiumr
1245
JOAItXlS CANTACUZEXI
11
que impcraioris sludiosorum inlcremptorcs. Consi- \ ' ; /

,
lium fuil, ne tiniore lanium, frustraque ac lemere
, faiVM
u o n l a m duci, quam trabi viderentur : nam ad
. \ ,
miliiiam omnino tnexercilali crant : nec muUum
eorum dissimiles, qut nec sciunt quidem aliquando . *,
arma cxstitisso. Hac iiaque nicnle impora'or tres , , '
, .
illos relinquere Paraspondylo praaccpil. Is ignorans
\ ;
ulaiebal tmde iiisiinclus, Pbrangopulum lametsi
; ,
gravi niorbo, nempe sacro igni lotum, sequi coegil.
Quem in caslris inluilus imperalor, Panvpoudyltitn
, \ 011 de inobedientia solum,sed insupcr de crudeli
, ;
tate objurgavit, qtii hominem tam vehemenler
, \segrolum, el quidem jussus nibil (i niolesliarum
, , ",
exbibere, in castra deduxis*cl. Paraspondylus et
, \ : 3>
inobedienliam confiteii, et \eniani prccari; ncque
* ,
enim scire, quoniodo ba*c sibi mens injecia fwrit,

sed quamvis expediiionem multis deprecanlei,
:
sequi compulisse. Imperator Phrangopulum niorbi
*
eausa miseratus, mcdicis pracscniibus curandum
commisit : ipse ad poniem Camcli proccdens, rur- ; .
, =
sum ibi caslra fecit, et cum amicis qui eranl Byzanlii, de urbe sibi lradenda,si fieri posset, occulie
ogii. llli porlam Xylocerci dictam (57), niullis ,
obhinc aimis obstructara perfossuros, eumque i u - , ."
trodiicturos receperuin. Post intervallum lemporis
quemdam faniiliarein saum Byzanihiuni in caslris ;
, ^ , \ ,
conspicatus Pbrangopulus, quid 6 6 6
wnissei, et
quandiu essei, ex quo Byzantio discessisset, scisci-
tatur. Illeet pristinum Pbrangopuli odium in iuipe- ,
ratorein, el egregiani erâ se fideni baud nesciens, Q , ,
exislimansque man.bus et pedibus conatus suo* /V;
adjuturum, statim arcanum cum eo communicat. ;
Ab arcbomibas qui esscnl Byzantii promissis uber- - . ;
rimis illectum, huc se conlulisse, babercque venc- ^, , ;
; , ; &
iic uni, quodsi possci imperatori admovere, eum enec<rel. Sextum j a m menseni in boc miscre laborare,
, 3
H;C unquam perGciundi occasionem invenire. Nunc
, \
amcm perseveramiani ac toleraniiam suam, qiue ;, : ''
in coquos imperatoris eum allegerii, ad rem tanlo ,~ \ \ ; *studio qiKTsiiam semcl transigendam occasioiifiu
5
oiierre. Ideo sibi gratulari vebeinciUer cuni ita
.
ccciderit, ut ipse sibi subservire qneai, ol paria

apud Archouias pfomercri bcnelicia, ac paratum
,
ebge, vel illa ipsa vespera pbarmacum imperaiori
, * , ;
. coena miaoere. Yelle deinde Byzantium fugam D ; . ,
capessere, el admonebat, uii sccuui aufugcrel. Sic .;,
Hle aecrela sua eauntiabat, quud Phrangopulum \ ,
odio iniperatoris affectum crederet. Phraugopulus ,
simulare rogareque, ul el sibi venemira oslende- ^
r e t : qui confestiin niliil infidiim suspicans osiendit. Phrangopulus ubi phanqacum in manibus babuil, reposcenti non reddidit. Venclicus raiits id qnod , '
: . *>
cral, se decepium, et timens ue raperelur, extem, . ^
plo fuga se subduxit. Pbrangopulus vcnciium i u i e o
Jaoobi Ponlaui nol.

(57) Ex viginii Iribns porlis Constantinopolis, ut
rlerl
Leundavius, undeciuia uonuiialur Xyloccrj ^ . v i * ^ u i i v w Y i u a , uuucciiiia i i o i i i i n a i i i r A y i o c c r cos, sic dicla, (juod artificcs oam s ruentes, w a g n a ta
iundaincnto aqu rcpvita copia, liynis pluriniis, cl
paiis in aqna dcfixis, lapides injecerint, affjne"!

detnuni
ueinum adilicii ftmdanieniuiii iiraiuin
ui cst in
i libro De adificiis urbii.
1245
HISTORIARUM LIBER TTT.
\ , - peralon aemonslrsrl : quid contigisstit, memorat.

aflinnans soillo considerai iooccupalum, insidiaio .
rem elabi sivisse. Imperalor Dei erga se laniam cu, - , *
ram adimiaius^ quodelqu^Paraspondylus immori \
gerue fecisse viderelur, eadem sua in ipsum provi " *-
dentia ita moderatus s i l , ac dispensarit, de salute
;
censervala gralias niulias agii, e l pharmactim, ne . " ,
cui homini aul pecudi pesliferejus-coiiiacinsnoceai,
^ ,
bumi dcfodi jubet, et in Pbrangopulum, pro eo ac
\ . ejusdem fcenevolenlia merebaltir, munera confert, * , , \ __
' \ , * ,
. \ \ , *
* , , , , .
, , .
, , \ , . \ , \ &
, * ,
; , , , ' *
. ; ; .
6 6 7 CAPUT xci.
Bierax necem imperatorU promiltit. Ejus rei nunHis non credit imperattr. Poitea credens, Eieractm
offlcii admonel Negal ille [actum. Creditur. Denuo cum Byzantiis agit perfidut, et idem faeil quidam
Paraspondylus, gui Weracem prodU duabus de causis. Ilierax. in pugna vulneratur, ab imperalore
vititur; moUiler reprekeiisu* Uerum se innocentem este mentitur. Byzantium fugit. Quomodo se Bgzanliis
de ccede non obiia excusarit. Para*pondylu% ad imperatorem irausfujjil. Amici imperateria prodili, ad
eum se ncip.unt. Unperalor Selybriam rediii. Hierum pene occuputuni* ac mox per negligemiam amis*um
, .
,
' ,
; ; < , ,
; ,
, ,
\ .
, \ ' *
; \
/-: , .
*spa. ^ ,
; ,
, ' ^
, . ,
.
, ,
, \ ,
* ,
\
, ,
.

, ^
,
; *
vero llicrax perpetua quaJam in impcrato"

rein malcvolenlia sulfusus, t u n mandatts s.bi
caslrorum excubiis, quoniara cum agmine suo
prope Byz.nuiuiu pernoctabat , excubiloribus relictis, ipse uuo iaiimto secretorum conscio pro$equeule, urbem subiit, ct coUociitus cum arcliontibus, po+iicitusque imperatorem necaturum regrcs*
sus inde, cum aliis mililibus suis in casira venii.
Lnpcratori qud Mierax feccrit, amici ex urbe protinus signiiicant: queinadroodum scilicet nocte
pra3cedente intu&cum rclwinibus sermonem contuierii, moaeaies, ui cavurel sibi ab bonuue. I m peraior illos falii ralus, ait iis, quorum iu talitus
lULcm ixpioraveral, ab archontibus versule rumorem parswu csse, u i eo audilo, ipse in illum
exempla ederet, aiu ille sibi limene, ad eoruni
partcs transirel. Sed posiquam amici eadem conArmarunl , imperator Uierace accito , diciorum
pactique, ac juratneuii quod dediss;t, nibil se scelerts de oaeiero facUirum admouuit , eamdemque
quaw prius oftinem proposuit, horiaius, si velle/.
imperairici raililare, ne furlim a se, scd palau^
valedicens recederet; millo enim inodo impcditurum. Statim itle (rcmendum sacrameniiini dicit,
nibil e)us sibi ease conscinm, qiioii objicerelur,
paclumque ac juramcntum prius scrvare sedulo, et
Hi imperaiori adha?reat, in eo sibi esse omnia.
Blico imaginem prajckiri inartyris Gbrisli Georgii
(58) lidei suae, sinccraequc erga iinperalorera voluo-

(58) Noia rilum, ct simui venerationera sancti Georgii, qui et
n u n esu
apud
nos Gcrmanos magno in ho-.
1447
JOANXfS CANf AuOTEiVI
i?
lalis qtioddam pignus dedil. Ilinc iinperaior mox ,

; euspicioiiem dgposuil. Ilierax diu post ilerum
caplata occasione Byzantiuin cum arclrontibii9 de- .
.
nuo colloquemli cansa inlravit. Eadeui nocte Pa ,
raspuiidylus alius a prafecto Adrianopolis, ob siini-
, .
lein rausuni verba cum iisdem habiturus, in urbem
, \
T t n l ; naui elanlea clandeslhie 6 6 8 de nece imperalori infeienda cnm illis egerat. Lbi autem for- ",

luito el liierax arfiiil, portis adbuc elausis, inter
alios niultus Paraspondylum non agnovii. Is veio \
llieraci eimile facinus molienti invideus, illumque . \ \
prodere slaiueas, clam accedit: pilos de cauda ejus , ,
cqui praesciudil > ut sic boininem apud iaiperaloreui .
signum faciuoris conspicuum pitos illos pioferendo,
, , ,^
manifeste coargueret, cujus prodilioncin sibi bifariam coaimodaturam credebat, nempe ut Iliera- B , I*
\ cem ii re tanli moinenli, taiuque ardua ampliin

anlagonislam nou bberel,ab imperatore vita multatum sciliccl ; et ob tain insigne bcnevolentiae
sua3 docuraentum liberius securum adire, atque
,
ita facilius eum jogoiaie posset; cogiiabat euim, ut
perbibebani, in dormieatem siricto cnse <irruere* * Prima luce amici iterum imperatorem facianl cer- , $
, ,
liorera, llieraeem noctu ingressutn denuo ByzanliuiD, cuin Arcboutibus sermonein miscuisse* .
, ,
Paraspondylus ipse quoquc defectioiiero llieracis,
,
v.l insidias nuniiai, et los caud* equiiiae oslen. ;
tans aifirmat, se etiain prius MiwecUm habuisse:
, ,
ked ne forle ex falsa suspic one mentireiur, l i -
muisse, ideoque ad porlam Byzantii abiisse, ct

inler aJios ignolmu latuisse. Eodeni Hieracem venissc seque pilos caudae juineaii ejuspro evidonti
indicio, ila ul non animadverterctur, abstulisse,
sum portis reclusis, cum inius fuissel, rursum
xivisse. llis audiiis, quid (llieraci faceret apud
auimiiai dUquirebat imperalor. Disquirenli nutvLaiur, globum Byzaaiio erupissc, qui cuui aliquot
<te ejus exercitu confligat. Latiui siquidem cx Germanis quidam pauci, Byzautii manenle, in quosdiiu iinperaiorios egresstiuciderant, i n quibus et
llierax: conserlisque nianibus, nec de Kotnanis,
nec de Lalinis quisquam, aul cecidil,aut vutoeratus esl, solus II erax duobus acceptis vuiucribus
equum amisil, et quin capereuir, parum abfuil,
, ,
,
,
,
. , , .
,
. ^* ; ,
,
.
,
,
, ', quein poslea supprveaienles imperaiorii servarunl, ^ ,
sauciumqne in caslra perduxerunt. Ad cujus U , ,
bcrnacuiuin accedens imperalor, videret, monebat,

ne forle Georgius Cbristi marlyr ejus in se iase- , ,
Jentem teiDeritalera castigans (quod cum sponso? .
rera dedisset, rursum se viliose, el improbe faciU ,
asiringeret) vulnerari perniisissel. Ble ideai quod

anle affinuare, injuria in se suspicionem connno- , , ^
veri. Nocte sequenti, quoniam se proditionis maK
, J C S
nifcstum vidcbat, Byzantiura aufugil; nbi iuierro- *
gaius , cur promissa non perfecisset, respondil,
, .
6 6 9 conatum quideui uunquatn, opporlunitalem
, , ?
semper sibi defuisse, imperatore non secus sibi
* , *
cavente, quam si cogitata ejus perspiceret: et roe- ,
tui^sc, nc deprebcnsus, scnguine pornas darct. , , ^
%
12i9
HlSTORlARUM LIBER III.
1250
, - Aqgusta illtitn cupi.lissime sasceptt urbiumque

, \
Tbraciai, qtia; cum BaUlze ab impcralore descivc*
ranl, prafeclum dcclaravil. Non muliuni interces,
sil spaiiitin, cum el Paraspondylus insidiarum in
, . imperatorem romperltis, ad imperatiicem transfu-ii.
,
Qui vero intra ir.oenia erant, ab inipcratore stau , - tcs, detcclis vicissim eorum macbinis, percuisi ad
, , - etim confugerant: quid quod inlus parabatur inud .
lecto, qaia foris, midc Byzanliis a?gre<sset ft ri
, \ >- nibil poi rat, Selybriain esl revcrsus. lllic inslruc , , tus cum Uvcentis electis,ct scalis, noclu Hia u:n ad
. , Ponti fauces situm pervcnil: oppidanoruroque adjit ,
vauie neiuine, per se urbein capere aggrediunlur:
, aclatenter scalis ad muros applicitis, non pauci
, ,
ascendunt. Intus jain cum essent, victoriam slulte
* * pcrdiderunl. Neque enim in moenibus lantispcr
.
consislebanl, dum e.i alii luto ascndissenl: ncque
, ,
cnm in oppidum descenilissent, ponaa soriis resc . ,
rare 1boraba.it : scd partibbs suis ncglcctis ,
' . - tantes se urbem pro certo jaiu oblinere ad pne
dam dscurrebanl. Indigena aumiadversa praida , ' torum pauciiale, ad defensionem recipiunl animos:
,
conscensisque muris, scalas confractas dejiciuni,

ac plures in paucos, iitcoheque in advcnas irruen * , les, ad praesenlissimum eos discriinen redigunt.
'
Nibilo minus imperalorii resislentex fortiter, ad
, muros repellendis Hierensib is pervenerunl: inde
, ,
sequa cuique sors obiigit, non sine pericnlo deje, , ceruut. Urbs hoc modo servaia cst. Ex imperalo , riis unus puguando inius occubuit; a l l e r c a n aliis
, , ^ desiliens, dilTraclo crure periit: reliqui oinnes i n , coluines cv;ierunt. Imperator vidil urbem pene
,
caplam uon poiuisse capi, Adrianopulim se rc,
cepit.
$. , * ,
* ' . .,
, ,
t
6 7 0 CAPUT XCII.
lmperator Cantacuzenu* coronatur ab Hierosolymitano patriarcha, uxorem coronat. Constantinopoiitanus
patriarcha ab episcopis excommunicatur. Imperator filium designare imperalorem reiusal. Quo animo
ad imperium accesserit; in qua oralione suam causam de non afjectaia lyrunuide prceclare aytt, ul anie
hac sccOtut* et integritatem suam declarat.
Jam vero placuit etiam impera orum more co, D ronari, quandoquidem ct patriarclia llierosuiymo , ,
rura, el episcopi coraplures coram adessent. Cuiirqiie
\ , roandasset arliticibus, ut coronam, et aliis ut a ia
' ,
ad eam celebritaiem ca3rcmoniamque accoinaiodaia
, - conficerent, paratis oiniiibus a Lazaro patriarcba

Hierosolymilano, mense Maio, quando ConslaiiL.ni
^, magni et Hclcnx* malris ejus ;59), apos olis coaiJacobi PoQtani notaa.
(50) Nimirum 2 1 die Maii, cui in Menologio seu
ba?c verba pra?scribunUir : ,
*. Rursum infra, libro 1, cap. 4 , meminit,
ipsum exprimil, nempe \ Kalend. Junias,
qui esl dies Maii primus et vicesimus omnino. Duo
canlica in eosdem ex eodem Monologio farcrc
possuiu quin adscribam. Prius boc esl, in Constan-
linum soiuai:
, '
,
, , . , , Qui in coblo
crucis tucc formam aspexil, et ut rautu*, non ab hth>
minibus cocatut est, ille inlcr imperatores aposlolu$
a
JOANNIS
CANT.VCDZENI
parondoriiiTi memoria colilur, corona i n d v i l u r .

Ooronai autem et ipse, ul nios teitebal, Irencn
. " \
conjiigcm suam, omniaque soliiis rilibus quam
& , \ naxime lieri potuil, peracta suni. Nam et argentea
.
ai(iuc*atirea iiumistnala spargcbantur ; c l convivia,
0 \ , \ poculoriimque invitationes ad dies plurinios fre- \ . " !1?
quenlabanttii'. Congregalis illic propter diem fcstum
. ,
hunc episcopis, de Joanne pairiarcha qua*siluai est,
\ ,
ccquid ejus sacerdoiium reêrcri, el-cum illo com-
municare oporlercl: quando lam scelerate egissel, ,
c l ab epi^copis cliam, qftl Byzantii in sedibus i n ,
lerdicto acccssu coercebantur, ab *ejus commu
nione abslincndi polc>laa jam ante concessa csset. * \
Poslquan visum universis, ab cjus socielaie peni- , \ \ ,
t:is nccdcndum, caniquc scntcniiam suflragio suo
\
imperalor
cOinprobavit,
sacris
omiubus
ejus , \
iiuiiicu expunctum csi, el dccrclum facmm, ul ne

quis de caHero illum pro patriarcba agnoscerel.
10 palatio similiter cjus profligaia incmoria. Uis
aciis proceres, el duocs omncs, alque adeo tolus
t-xcercilus imperaloreni orare uli Mallbxum fllium
iuipcralurcm designaret, ul si quid ipsi bumanilua
acuidoiTl, ab eo FCgereiilur; non ciiim fideudimi
bouiibus, qui ab iuitto nou vulgare illius odiiim
prir se lulisscnl, et uunc eodeni cssenl aniino.
1 tiperalor dc amica in se voluniale gralias^ agit,
peloiul(M|iie iilium imperalorem declarari, eos
iiaud justa, nec convcnieulia pelere ail, et isluc a
cogiialionibus suis esse remolissimuin. Neque
cnini ab inilio, qttod liliis imperaloîs insidiaretur, Q
anna stunpsisse
ipsisse; neque usque ad illum 671 diem,
quamvis adeo dira ab inimlcis pcrpessum, beniguum erga eos animum exuisse. Scd tuni quidem
illis mulia mendacia, calumniasque comminiscealibus, el impcrairicem ad bellum exstimulaiuibus, ac
ee insonlem periuiere querentibus, nec desiderio
augusia? majeslaiis (qua adbnc vivo iinperalore
frui poluissel, si voluisset) ncc inexplobili opum
cupidilate ad imperandum accessisso. ; vcrum ipsis
iuipense roganlibus, ne periculosis lcmporibus
procuratione abiret : nec ut iniidus gubernaior, in
fluclibus el salo clavum dimitlerel, non magis suap,
quaai ipsorum saluCls causa ad boc munus aggressum, cum inlcllfgerct, aliter eos servari non posse.
6>;.
, \ ;
;, \ , -, ,
\ ,
' \ ,
, ' * ;
^ , ;,
. |
*/,
\
^ , ^
; . fasu
\)^^ oOu {
X9 ^ *

,
.
;,
, \ , '
, \ , ,
, ' \
* * 3
' *,
, :
,
, ,; iw
Jam, quoniam diuno concessu bostcs debellaril, D . * \ ^ aniiquam erga liberos ini|>eraloris conscrvandam
,
csse pietalem : ne* fraude usus vulealar, cum lunc
, ;:
professus s i l , non se bcllum adversus imperaloris

filios gcrcre, sed ob eorumdem, Bomanorumque
, ;
communcm ulililaleni poiius iuiperare vellc, (juan . '
do adlmc in incerlo erat spcs viclori, nnnc vcro
; *
cum facullas ^ i l , reipsa bujus proposiii palam
. '*"
l
0 1
Jacobi Ponlani nolaa

tuns, Domine, imperatriccm urbem tn manus tuas
tradidil. Quam tu, qui solu* beniynus es, precibus
Ociparce semper conserva. Poslcrius csl in lilium el
riatrcm conimuniier :
\ ,
, -ac . ^ ^.,*
itph -
pixôv. Hodie Constantinus ejusque water lide**

Judwis
oinnibus congregalis erucem, lignnm owoi*
modis veneranduiti 'profertmi. NQI igiiur pro eoec
mereniur collaudemus. Per Ulos emm otitntum td
iignum magnutn* anlt sacula iremendum.
1253
HlSTOUtARUM f . l B E U III.
1254
:3. / tesliuYandi, coulra quntn | olliiiius sit, faciai.

, .
Proinde neque anlea filium impcraiorie intperio

spoliare cogiiasse, neqtic ntinc Sfoliaiurmn : scd id
, *
omniniodis ci conscrvalurum. Sive enim armis By
zanlium iitn ipso inprralorc capial, sive paoem
. ,
illi accipiant, seque eiiis condilionibus iinpcrato\ ;;,
ris colleganu paliaiilur : sive alio quodani modo
\ ,
vincal, paierno eum priitcipalu non depulstirum,
* ,
sed ruTsus huperatorcm Ilomamim, filia sua in
' ' '^
nialrinionium ei daia seemn essc pcrmissurum.
,
Nec isluc sohim, sed elsi ronligcrit illum aliam du , * ! \
cerc (bdlo longius extenso scilicet), aul filiam suani
,
anle nuplias in fala abire, oti aliler laccre, nec
,
proptcr aliormn improbitaiein ncquant se et i n , * >
gratum orga imperalorem dc<t ortiiuin, sibi chnris ,
simuin, i?jusque tllios osteudere d^crcvisse. llis
\
apud sc fixis, illos possc coguoscere, qtiotnodo
, .
pciant, quae ipse pia-slare nequcat. Non eniin pro * >.,
feclo instar segotuui creandos imprraiores, sed *
. ,
aut aliinn csso imperatorem : aut qiii est,
/ '
eum occidi oporlern. Hoc autcm sc facerc ncuti , -..
qiiam possc, dcmonstralionc non egere. Certo
, '
euiui sibi pcrstiadcanl, si ou nes, quoiquol Gra?cis
,
et Barb.iris pcr orbein lerrarum iinperilanl, veni ,
r c n t , iinanimesque promUlercnt, se ipsi s u b j e c K S

fore, 672
connnuncm omniuni morlalium re,
gcm salutaturos, sub ea condiiionc, ut Joaunem
, '
imperaiorem adolesccntctn imcrficcrel, clecUirum
, \
poiius vilam perpeluo paupeniniam obscurissi , , \ - C mainque dfgeiv, qtiaui adeo impfoba, et scelerata
f
e l
in animum induceniem, oninibus boininilius jura

dare; idque non solum propier pairein cjus impe , \ ' ,
ratorem, scd eliam propler ipsum, qui in causa
>
belli adversum se susccpii nullo modo fuerii. Ob'
. , , \ aelatcm cnun iiifirmiorciii uibil adbuc publici muneris adminisirasse, ut id faccre potucnl. Quia
/. ,
igitur ila ipse slatucrit, ne se a scnlcniia deior* \ ,
quere concnlur, si forle auter ipsi seniiant, ncc
' ,
hacredi lcgilimo subcse in futurum vclint, alium
' , *
, ' ( , aulein qua:ranl qui ipsis imperei, apud se quideni,
illum baud iacile, aut omniiio nun juani iiivnUiiin
. ' ,
i r i . Si a se desciscani, polcstalcm babiluros facieniir
*
, quaj libuerii: se lamen molitioncm illOrum non
modo non soculurum, sed quaulum in se sit, eliaiti
\ . ,
, p bibiiurum. lla?c ad proceies, el exercilum in>
. * \
pcraior, cuin fiiium ejus iiiiperaloroui designari
, ,
pcierenl. U"em ul permovere' nequiverunl, pcli
, \ ,
tione dcsiiiernnt, ejus inodesiiain, aitiiniquc pra>
\ , ,
slautiam suspicienles, quod posl tot casus,
\ ' discrimina rtrufti non magis consanguiucis, (juam
.
impciatu-.is dcfuucli libciis impcriuiu tradcic
ro
cupcrct.
JOANNIS CANTACUZENI
!B8
C A P U T XGHI.
Cccdh Tlietsaloniccnsium causa exponitur, qnam Palceologut Joannii Apocauchi in prafeclura hllga
prabuil. dum poiesttrte abntUur; quem Apocauclrus occidit. Zelotarum $celus el impielas. populo
quidam irttcidautur. Unus per forum trahilur. lupidibusque et tiyais impetitus occidUur. Apocauhm %t
pro Canlacuzcnico gerit Zelotas puuit, dcfectionem ad imperatricem ttmft/a/, patre occiso CaMaruzcttismum apertc projitetur, et Thessalomcam ei Iradit, coneilh approbanie. Heorgiia Cocalat, el Andreu
Palaologus laudanlur.
%
Sub iileni lempns populus Tbessakmieensis mul-

, \
tos civcs occidii, cx taJi quadain causa. Magni
clucis filitis Joaiutcs Ap<waiichus, dignilate magnus . ;
prUniceriits, <1 prulertus Tbessalonica?, neqiie sic , ; ,
, '
er-al compnraus, ui roniia eos, qui Cantacuzcni
paitium videbaiUur furereX : iw?qae lamen aperlc ,
cerum sludia adjuvabat. Ceniens porro, nou nio- , dicam Zelotarum polemiam, ct cos urbcm toiam . , ,
pcr sc giibernanles, sibique iiwane 6 7 3
praferti \ ' ,
nomcp. relic Uim, iaique ferebat, ncc levilcr i n - ,
(Hguab.iliir. MMiael enim Palaeologus, ziloiarum \ .
capul, ejusque pra?ft*cmra collcga, xqualitate ,- , \
magislralus mirvirec cemeiilus, sed plus sibi arro- , {
gans. vehcmejUer eum creciabal ; cui vi ct armis
, .
resislendum won putabal, cmn zeloias lam ninlios
_ ,
'
ct plebcm qune ab illis regebatur, perlimescerel.

; \
' G* 4
Accedebat, quod pater adliuc vivbai. Aliam itaque
.
moduito circumspiciebal, quo ilio disperdilo, prae , \ '
fecmram solus oblinerel. Ob id optimales polis i , \
l Y u i i i i , el <\u\ Canlacuzeno sludere videbantur, ad
, \
auciorilalem suaiu alliciebat, sibiquc socios adjun , \ wvegebai, jucunde cum illis confabulans, seqae earum \ ,
dcm esse parlium subiiislnuans. Ubi illi nuJlo
. \ ' (J?*
ncgotio in cjus iidem concesseruul, ei bonoralo
, \ TJV cum coQiilatu cinxerunt, stalim collegac per insi, .
dias cadeni moliri inslituit. Quo eum siinul aniici,
\ ,
PalscologuH) capitali odio prosequcutos maxiinopere
inciiabant, quod pcr lempus belli oinne in eos ^ .
acerbilalis ac pelulanlia? sure virus effuderat, facul- \
tatcs onjm publicando, ipsos in carcei-em com , ,
\ , \ xomm
pingeudo, multos in exsilium ejicietido, el oinnem
, v**p*
donique sccleris modum exsuperando. Erat enim
ad itiuJe faciendum nattis, el levi de causa, atque \ <>b suspicionem duntaxat atroces poenas exigebat. , \ \
Posiqiiam de eo interimendo^convenit, el quidain
. \
dc iis, quoe mire vexaverat, hoc sibi imineris de, \ \
poposcil, Apocauchus cum slipaloribus suis, om- ' ,
nibus inlrinsecus armis conleclis, nc quasi res \ **>
novas innlireniiir, deprcbendi possent, ad regionem
, *,?
, ^
civilaiis in primis solilariani sccedil, populrmolum
"
ac lunmlium cx ca?de oriiuruiu verilus : simulaia- , \ ^
quc dclibcratione dc republira roltcgaui, ul cum
, ,
co scnicntiain cullalurus accersil. Qui nicdilala
, ; 3
sibi necis ignarus, paucis coniitaiilibus accedit.
, *^
Cum aiiibiguus s^riiio texcreuir, Palaeologus antea D , . ^ '
in congressione ob iuugistraluni fasluosior, tunc ,
quot|tie asperius respondit. llli de iodustria con- ^
viciis bomincm magis irritare. Tum rem ipsam \
iunpicione auingens, eos videlicet novi quippiam
,
mai binari. td fugam cum minis dirlssimis efferiur.
. , , , vt^p
Qucm pra3vcnioiiS qui caedem euscepcrat, gladio
, F-TV'
in viscera adaclo eum interficit. Zelotce subito e
. 4
t#
yjjl
HISTORIARUM L - B E K 111.
xh ;, - mcdio recedenlcs, laiibulis se condunl. Ejus inorle
, \ .
populus nihil doluil, alioqui eliam a zelolis alie,
nus, 6 7 4 siquidem divina el humana jura conlu .
meliosc ac scelesle violabant Non enim dunlaxat
\
absque ullo melu irr-gabanl injurias, regionemque
\ : \ ,
devastabant, et ex conimunibus miseriis suas sibi
\\ , \
felicitates comparabant : sed ct per vicos urbis,
^ . - soliis aqua rcplctis et ccreis accensis, quosdam
, \ ,
de plcbe, qoi Cantacuzeno favere videbantur,
\
coiDprchensos, vclut qui per ejus comnuinionem
, \
bapti&mara ejurassent, denuo lustrabant, ac prse , \ tereunlcs conslitulum preiium ad ferias agiiandas
, jubebani persolvere. Qui &i abnuerent, slatim in
;, ,
suspicioncm Ganlacuzenismi incidebaiu, et ludi
briis illis offendi putabantur. Pralerea in cauponis

usque ad ebrielaicm pcrpotanles, Ghrisiianis myslc p
riis illudebani, patienle et fulmina conlincnic
,
divina juslkia. Quorum ncfanda scelera populus
,
c\osus, c i anlebac quasdam ob causas exacerbatus,
,,
zeloias nonnullos in Dcipara non manufaclo tem.
p!o (60) absque misericordia occidit : ununi pcr
\ ,
forum Iraxit, lapidibusque et lignis obviis landhi
, \
impelivit ac conludit, donec animam exspiraret,
. \ ,
Tunc itaque ob occisnm Palaeologum haud irasce ,
batur, sed libere et palam propter submoios Zelo las laelitiis incedebat. Apocauchus solus jam pra>
, \
feclus, amicis imperaioris non parvam liberlatem
, \
iinperiiebat, ipseque earnmdem se pariium essc
, ,
non dissimulabal, el Zelolas insigniores ad Plata / C monem atque ad alia oppidula juris sui millens,
\
in careerem tradebat* reliquani colluviem ex urbe
.
cxterroinabai. Deindc vero sivc patrem timons,
:, ^
sive diffidejis suis, aici se credit; et Tbessaloni ,
censes, quolquot ab inilio ab iniperatore faciebant
, \ ,
lHbil jam reformidanles, securc sc illi jungcbaM :
,
cujufc aucloritale ct opera, qnid qufsque de iropera; ,
tore senliret, publice oslendebat. Cum jam ouince
' . explorate nosset, repenie mutaius, diviies objccio
,
Gamacuzenismo pecuntam poscit. Qui cum negarc
,
non possent, quod semetipsi prodideranl, quo a
* \ :
calpa absolvercntur, multam deiinitam pendebant :
, ,
tenuioribus moleslus non crat. E l cum tantummo^ , \ do priorem de imperalore senteiUiam mulas-c
, \
videretur, id secus crat. Eleniin patrem metuens,
. \ D ne illo sibi propler Zelotas occisos, cl qnam scquc , ,
retur iinperaloris faclioncm iraio, urbe per ali, . ,
quem submissum pcllerelur, aul dirum aliquid
, \ paterelur, 6 7 5 rursum se imperatrici addictmu
' ,
fmgcbal, ul eodem negolio ci pecuniam lum acqui

(GO) Forsilan lalc isluc (cmplum 1 Tbossalonicx, quale sancli Micbacl s iu rnontc Gargauo, qaod et ipsum dici polerat,
ol quod lorinn illum non boniinuin ars ct i n du iria, sed ipsa natura ad tcmpli specieui ccmmodumque u u m aplassei. Qua noiione nympbarum
domus, vivoqt;e sediba saxo jneid. dicunlur, Et
rccte quidem , quia npn ; rs, sed ipsa
nalora eliormarat. Simile quid persuadco mibi de
illo lemplo, cx ipso epilbcio. enim arbiiror
P A T U O L .
G H .
CLIil.
vocabulum noc velle, qjiod non precibus episcoporum, sed angeloruiu coiisecratmn
eldedicauim esset, quod fama fert dc saccllo D c paraB Ei;.sidlensi : nam ba*c nolio niniis violenla,
et a oommuni raiione abborrens essct, nisi qu:s
pbilosojiliari vell.t, de fonnali esse el conslilulioiiH
lenipli. Uaic conjcctura cst Jacobi Crciser, quaifc
libi ledor prop<nendam duxi. Mibi quideiii prouabilU vidolur.
e
40
1259
JOANNIS CANTACDZENl
12(
reret, ct iram ejus proplcr commissa mitigarct.

Oelcruin nbi tcnipore intcrmisso nunlius illi de
*\
palrc in Conslanlini palalio a vinclis intcremplo

venil, omni simulalione deposUa, se ab impera,
lorc cssc, faclis propalatn dcclaral, alque ad eum
.,
m i l i i i indicalum, se ejus parles jam pridein am , *.
plcxum, solum ob moniin ipsius aquilalem ac
, ,
iiiansucludincm, quodquc unuin illuiii Roiuano
, '
impcrio dignuni arbitraretur, sed eiiam, quod
\
nfiiliis caluinuiis ac bello injuslo a palre exagita- .
/
lun scirel, cum protoslralore socero eadem sen licnle jJiidcm ad eum Iransirc voluisse : verum a
,
patre probibifum, qui istuc olfaciens, Thcssaloni , \
cam sc niisissct. Nunc quoniam prasclara se occasio
, ,
obiulcril, qua* diu jam apnd animum proposueril,
opcrc exsequi, cum piajslanli ac nobili auclario : ^ , ,
,
secuai cmin adduccre el illi subdcrc Thessaloni' , ' \
cam, qua post Consiantinopoum Romani urbem
\ , ,
wajoroai ei illuslrioreiu non babeant. Quocirca

boc ci signiflcare, ut et ipse ciira moleslias et
\
pugnas laniam se civilatem accipere laetetur.
, 5
Palam porro exercitus el prifnariorum civium
, \
principcs in concilium vocans, num ad Cantacuze .
niiin e se transeundum quaesivit, suamque primus
,
scnlcniiam dixit, pneslare ilii subesse, quam pa \
rerc Dyzanliis, qui nec semet possinl defcndcre.
\
Omnibus uua inenic assenticntibus, Georgius Coca, ";
las, qui ipse quoque bello boc varia eorie usus,
, ,
lameti insperalori magis adhaerebat, hunc conscnMim suffragio suo etiain confirmavit isimililer c l Q
, , ;
Andrcas Palacblogus, qui anlca inler Zelotas numralus, summopcre eos adjuvabat, sed quia mode- \
raiior, c i virtulis amanlior, alque a ca?dibus et \ ,- U
,
rapinis abhorrentior apparebat, idcirco aliis expul , ,
sis, veniam obiinuevai, propler eam qua valebat
inielligenliam humanosque laores, nihil communi ,
, ,
judicio repugnans subscripsit. Dubium tamen non
' ,
crai, illum qua3 agerenlur aegre ferre
, . \ * . *
-, , ,
, * ;
, ,
, \ , \ ,
, , \ ,
, . .
676 C A P U T xciv.
Legati ad Cantacuzemm ire*. Qtue thessalonicenses filio ejus petiverini; laslitta de tmpettaUt; Andrm
Palceulogu* lurbus facit ex ambitione, pro quo certare parati $unt classiarii et gravis armaturte milites.
ZeloKv populum rursus concitant. Apocauchi legalus ad Palaologum cum vulnere effuqit. Cocatas eui*
decipii. Causce cur optime spcrarenl, qui ante arcem tedebanl. Cocala fraudulentta et penenUat.
MUitum Apocauchi timiditas el perfidia. Arx Palwologo occupalur. Apocauchus cum centum prope
civibus carceri tradiiur. FaUtu wmor de vinclis. Apocauchus de muro prwcipitatus, capite (runcatwr.
Idem fit aliis. De esu humani adipis. Matthceu* imperatoris filiu* in Thracia rem bene gerit.
Postquam pwciut omnibus, Gantacuzcnum ini-
\ fa,
peraiorcm compleclcndum, ad Manuelem Canlacu ,
zenuni ejus filium Berrhoeai morantcm, Nicolaum
Cabasilam c l Pharniacen legatns deligunt. Dedcrat , .
, ; *
porro filio polestatem paler. ut si qua urbium se
,
dcderet^ et ab eo aliquid beneOcii rogaret, pra:-
1261
HISTOKIARUM LIBER III.
1262
,
* , \
. "
, , .
,
\ ,

, , '
.

, ,

, ,
,
\ , ,
" ^ .
"
, ,

* , . ,
*
'
,
*
,
*
Slarei qnae decere ct fiori posse exisllumrei; se,

qiwe egisset, finna el rata in perpeinum babiluruun Quod cam Tbeaealoniceuses miniriie fugerei,
per oratores non solum vccligalium immunitateui
urbi in comnuine, verum el magno priiniccrio el
aliis potenlioribus separatim bonores redilusquc
boncstos, timiliterquc prasidio el aliis, unicmque
pro porlione, cominoda pelunt. Imperatoris filius
non sibi scrupulosius causandum putans, ut amplisaimam civitalem patri licercl acquirere, concedit omnia, geque illis gratificandi cupidissimuui
ostendit. Legatis Thessalonicam reversis cum beneficiis impelralis, tota urbs imperatori omnia
fausia ac felicia comprecari, eumqne om:iiuai
linguis iu coelum ferre, niiltiesque el alii omiics
couccssis bonoribus conlenli esse. Solus Audreas
Palajologus alios sibi pralaios, quibus jurc praeferendus fuissel, molcsle paliebatur, loiiquc convontui in aedibus Apocaucbi sc opponebat, natisque
discordiis, iudkla salute abscedebat. Tum caeleri
fremere tanlum, et nibil quod oflicium poscebat,
facerc. Timens aulem PaLeologus oe illorum a sc
discrepantia malain sibi mortem afferref, statim
portain versus nmre, ut aliquam custodiam occupavil : circum quaui habitanl omnes clasaiarii,
quoruoi magna eat el ad trucidationee obeundaa
haud irapigra muUiludo Adbac gravis armalure
omoes, tanquatn robur populi : 6 7 7
ferme
in cunciis saditionibus praeeunt, alacriter sequemi,
C

, .
"
, .
, \ ,
,
, . * < , *
. ? ' , ' &
.
, '-
raagistralam, cui tunc Palaeologus praeerat. Quam

ob causam, el quia caeteroqui illum ililigebaru,
prompti pro eo arma capessebant, et cuilibet contra se ferenti resistere paraii erant. Cocalas iu
pr<sej)ti nec sibi otium agendum, sed de prafeclura Apocaucbo, quam sibi, uon illi convenire
opinabatur, insidiandum duxit. Dicebatur etiaai
suspicaium esse, sibi ab eo faclam injuriara propter nuptias. Quamobrem occidere hoiuinem cupiebal, si possel. Apocaucbus igiUir aperlo Marto
resistemlum nori exisliinans, ad ulrumque do
cumpositione mUlendo bellum magis irriiavil c l
incendit. PalacOlogus Zeloias, quolquot Tbessalon i c erant, coegit: nonnulli etiam in adyiis a U -
; , . ,

;, , ' ,
.

, ,
( . ),
,
, *

, .
C U I
V
(
P>P"M
c o n d i l i
r e
e n l e
!
^
Prodieruut, a quibus p<q,i:lus
oninis instar Quctuum esi concitaius; el apparcbat eos rursum in optiinates iluros. Maguus poi ro
primicerius et alii cives, et pra?sidium (quurum
oinnium nunierus ad ociingeniesimuui puiaiiamr
ascendere) pro indigno babebant, si a PaiaiOlogo
solo cum maritimis seu classianis (populua enim
nondum alteratri parii liquido adbxrebai) ips lam
multi vincereuiur. Tamea Apocaucbus paciorum
baud ucgligens, TheaniUen pnesidii duceno pacis
conficiendse miitebat. Quera priusquam oralionem
inciperei, Zelot33, quibus pax parum videbalur
conducere, irruentes, gladiis et hastis appeiiver u n t , mullosqne iclus incusserunt : prosternere
iamen, intus iborace ferreo munitum* non potue-
63
J O A N N I S CA TACUZEXI
hc4
runt, sed in vola lantum vulncraius cffngit. Apo\ ; , .*
cauchnm, audila eorum insolenlia, maritimos ct
, ,
Zolofas, qui a Palseologo serviebant, invadendi
, \ \ impclns c e p i l ; et facile adhuc imparalos, populo,'
que nmiduui illis succentnrialo oppressissel, uisi
' ,
'ocalas specie eonsilii eum deludens cohibuisset.
. Promiucbat enim, cilra sanguinem sc a Paôlogo
, ? concordiam socieiatcmque persuasurum. Naclu
\ Aporaucbus, el prasidium, aliique Cives ante ar, ^ vom in annis nianent. Palaeologns iterum ad por ,
lain verstis inare cum marilimis et Zelotis per, , ;
noctat ; confusio ac luimillus ingeus civilatem
.
occup.it; imperatoris Cantacuzcni appellalio rur
suin evanescit, el amicos ejus undique nielns ct
. \ \ :,
borror circumsiai. juxta mare quidem faees ^ \
crebrse suslollcbantiir, slrepitus lerribilis, 6 7 8
; obscurum murmur, et buccina per totam noctem
. \
insonans, plebemque contra optiinalcs cunvocans
\
eiaudiobatnr. At illi alii ante arcem quieti et
, \
dispositi sedebant, ad pagnam cum plcbc coramit- , \
tendam alacres; sperabant enim eliam illius par * tcm aliquam sibi auxilio forc. Prx-terea cura el
.
arceni tenercnt, quamvis adversariis succubuis- \ ,
scnt, n hil singulare passnros, scd in eam confu- , \ , \
giluros vebemenler confldebant. Berrhoea insuper
,
subsidiucn exspeclabant. Simiil enitn Patoeologns
\
Jiellttm orsus eral, ad filium impcraloris miscrant,
\ *
roganles, ni vel ipse cum niililari manu adveniret,

vel copias auxilialum imtlerct. Sic anibobus sibi
, ^
rastris opposilis, ct utrisque ad praeliamlum para- * \
lis, nociis lempus exaclura cst. Glaro jam d!e
. " ' '
Apocauchus cuin suis pugnaniriens descendil: el
, ^ , \
Cocalas denuo ulrosque separatim adiens, specie
; ,
quidem de pace disserebal, rc aulem ipsa ad dinii , ' .
calionem cos inflannnabat. Duces ilem alloculus,
; ^
clam eos corruinpebat, et a confliclu dehorlarba . " lur, suadebatque, ul eo coeplo, priroi terga darent.
, >
His ila compositis, populuro in eos ducil. Ac tum
, ;
primum hostem esse patuit. Cum propiores jaro
, .
jacula lorquerent, milites dicere, conlra populares
, non pugnandum, ncque domeslicos occidendos,
, .
sed in arccm, ut in tutum pcrfugium rccedendum,
\ ,
ac simul recedere,qnos alii, vtdlent nolleni, seque *
bawlur. Ad eam ut venerunt, Apocaucbus orare,
,
uli anie muros obvcrsi, boslem pugnando susiine- > \ , * ^
r c n l ; erat namque locus equeslri pradio idoncus.
, \ \
Mililes delreciare, aflirmarcque ingredienduai, ct
, ,
muris conscensis inde hostera propellendum; ubi
, ' ;
inlus fuenrnl, rogali ul muros ascendercnt, im . \ ,
pelumque bostilein inde arcerent, noluenint, d i - * , ;;
eentes ne&cire se de muro pugnare, neque cives
, . \
suos sine ulla cau&a velle occidere, atu ab illis oc,
cidi. Apocaucbus et caiieri , cum proditionem
,
perspiceront, periculumque praesens aniniadverle, ,
reiu, fugam extra arcein arripere cogiiabaul. Forle
, \ ,
fortuua clavcs arcis penes Zeloiam eranl, qui ul
\ >.. \ *3
dissidium el ad fugam incliuatos vidit, futuri ,
providus eas abscondit. Duabus autcm porlis arcis
\ *longius inter se dKlantibus, Apocauchas cun aliis
^.
k
e t
1265
HtSTORIARUM LIBKRIII.
, ' ,
. ^,

, ,
, , , . '
,
, . ,
*
\ , ,
.
,
.
sociis ad eam, qua c mocnibus cgressus csl acccssit : quam cuni clausam invenirent, diflindore
icntaverunt. populus arcis (erai siqnidem inslar
parvae urbis, propriosque 679
habebat incolos)
fugam eos capesscre, et se populo urbano quem
supcrduxissent, prodi non sinebal, sed oppugnanlibus intus eos secum resisiere volebal. Hscc dinn
fiunt, populus urbanus foris ignoni porla? arcis,
vcrsus urbem, quandoquidem ncmo propugnabat,
implicat. Claviger Slralegius (boc enim illi nomen) accurrens aperit, populus se infundit, subitoque in ipso adilu cives duos trucidal, dcindc ad
arma equosque diripicndos convertitur. Apocauchus el socii captos se aspicientes, quoniam fuga
excludebantur, de equis desccndunt, armis dc-
, - positis se occulunt; pauci Umen latuerunl, plures

( , \
ab bostibus despoliati armis, nudi rclicli sunt. Co ) calas et Pabcologus militcs tuebantur, et eos veia , ' ,
bant spoliari, quosquc invcniebant cquos, singulis
' .
donabant, (um ut prelium prodilionis, lum quod
, ; ;
jurassenl ipsis nihil mali illaturos, si caeleros
; , .
prodidissenl. Sic ilaque Cantacuzeni pars a militi * 5* .
bus prodila, vi devicia esl. Cocalas et Palaeologus
, \ \
populum jam eliam incolas arcis diripienlem

expulerunt; ipsi usque ad noctem exspectanies,
.
dimissis domum mililibus, aratcos quosdam serva , ,
runt : Apocauchuin ct cives paclo infra cculuin
^fclv ,
in arcis carcere, apposila cusiodia, clauserunt.
,
Sequenli dibiculo auxiliarii Berrboca adfuerunt,
, ,
q u i , ul acceperunt captos esee quoruni gratia
. ; * ' veniebant, cum mediocri popnlalione domum rcd , *
ieruut. Circa meridiem rumor qmdam urbem
, ,
afflavit, vinctos rursum arce occupaia, Benboeense
, '
subsidiura intromiltere : quem Zelotae ad uecein
,
illis curandam enientiti ferebanlur. Populus de i n .
legro ad arma ire, atque ad arcem vino ac furore

ducibus procedcre. Arcis indigcnse impetum ac
, .
direptionem rebus suis inetuentcs, portas occlu
dunt, in muros ascendunt, niisericordiam roganl,

facluri quidquid landem juberentur. Jussi vinctos
,
adducere, ei ad ipsos pra?cipitcs dare. Prolinus
,
nudi adlucuntur. Ac priinus quidem Apocauchus
,
pracipitalur, qui forle quadam erectus stelit, ac
)
nemine audentc illum contingere, diu sic mansit.
, .. Q Postea unus de Zelolis, molliliem aliis exprobrans
accedil, caput ei a cervicibus gladio abscindii.
" ^
Deinde caeteri quoque circumfusi, lotum corpus
. \
vulneribus consaucianl. Post bajc non uno, sed
,
pluribus locis reliqui, 6 8 0 Zclotis nominalim
, .
pelenlibus, de muro praecipites aguntur: quos
.
circuuisistens populus, feriaa quadain immanilale
,
s^gitlis conflgit, quorumdam eliam capila p r x c i ^ .
dit. lta omnes crudelem in modum, praBter paucos,

quos incobe arcis abscond^rant, inleriemnt : quo .
ruin neci Cocalas et Paheologus prsesentes, se rcm
,
a?grius ferre, furorem tamen populi cobiberc ac

rcpriinere haud po>se simula-bauJ, qui dcmde in
* ,
des involans, alios iiisuper cives .conirucidavii.
, *
Cuin ad domum Gocalr Zeloiis ppsceuuiibus ve
1267
JOANNIS CANTACUZENI
1SC8
nisscnl, Pbarmacen (quicum nupla erat soror *, ; - '

axoris ejus, queroque ipse occullaverat, et qui
!
apud Apocauchum praefectura auctorilate multum
, ot ,
valuerat, el Zelotas mire affiixerat) sibi dedi po\ '/ 3
stulant. Gocalas vitae suae timens, affinem tradil,
, , ,
quem condnuo inlerficiunt. Aiebant lum plebeios . ;
quosdam humanum adipem gusiavisse. Naro cum
, dissectis occisorum corporibus viscera effunderen, .
tur, quidam summo slupore et indolentia, colle\ , .
clum adipem domum porlavit. Uxor ignorans undo,
^ ,
' et alterius animantis esse opinata, ad cibum sua , '
viter condiendum in ollani injicit,,ac post epulas , '
dcmum viro narrante, bumanum adipera secome .
disse discit. Sic Thessalonica se imperatori volens
, , ; ;
adjunxit, iterumque Pala?ologo et Cocala auctori, , *
bus ad arma red.il, et baec ibidem oinni cruddi* ^ * late crudeliora designata sunt, navisque Canlacu ,
zcni cura ipsis vecloribus submersa pcriiu : qtii
,
post coronationis suae apud Adrianopolim dicm
. fesliMD, Matlbaeum lilium in Thracia cum copiis,
;
urbes, quae cum Batalze defecerant obsessurum,
, et Hieraci Byzaulio cum parva manu ad illos
. / ,
venienli ae oppositurum reliquit. Eum Malthxus
, . congressus devicit, mililibus ejus universis pariim
' *
conciais, parlim capljs : nec mullum abfuil, quin
, ipse quoquc dux caperetur. Insuper oppida artuo , \ .
runi lerrore ad deditionem coegit, ac pairi sub ,
jccit.
,
.' .
, ' , . , ,
* , , .
,
, -. ,
' ,
,
, . * '

, , ' .
, .
681
CAPUT
xcv.
lmtyerater fruttra eum amici* Byzantii clam agit. Patriarcha Conttantinopolitanus,

papa eieclui,
bmyrnce tn templo Persis oeciditur cum aliquat nohilibus. Chii Genuensibus coaeti u dedunt. Phaceolatu$ cum suis triremibut capta Chio Byzanlium redit; onerariam Genuensem capil ei spoliat; wtores
interficit; Galatceh tacer fiu Imperatrix Mpalicis Carbonat princwis opem invocal. Ejus fratrem
exercitus ducem fadt. Phacerasis vxcioria de Tomproiitza. Orchanet pliam imperaloris uxorm f*M
responsum difjertur. Proceres et Amurius dandam tuadent. Apitd^Selybriam sponsa populo cum un<j*lan cceremonia otlenlatur. fiximia iaut ejusdem?.
,
%
imperator Selybnam cum vemsset, cura amicis C

, qui erant Byzanlii arcane suum negoiiura agebat,

sed nibil efficiens, Adrianopolim rediit, Sub idem
, /*^
tempus Martinua cum patriarcba Gonstantinopoii , " *
lano (quem papa eligere consuevit, post divisain
, eiwte
Ecclesiam (61), velut urbe ad Lalinos adbuc per ,

(61) N o u , eliam scbiemale divulsa Orienuli Ecclesia a Romana, paniificem Romanum nihilo m i nus solilum cligere patriarcham, quia videlicet ju
risdiciionem poicsiatcmquc sibi a CUrisio iradium

non amiserai.
12G3
1270
; , ' tincnic, quia sub ipsis aliquando fuil [62]) duode , , ; cim triremibos Sinyrnam appulsus csl, quam ef
, \ prius Latini possedorant. Patriarcbse placuit in
. - Smyrnense tcmplum (joliia metropoliianum) i n ,
gredi, et Htic sacris operari, jussitque uiilitcs
,
armaloe sequi. Martinus et alii navarchi faclum
. ),
boc, u( periculo non carens dissuadcbanl. Oum
, necessitati parere noa vult, et in aede sacrificium
. \ . facil, Amurius cum armaiis supervenil. E l milites
. quidem Lalini, ccrnentes Persas invadcre, ad ca , alellum suura confugientes, mortem evaserunt,
. palriarcha vero sacris indutus vertibus una c u n
, Martino paucisque nobilibus a Persis obtruncalus
, esu Per idem tenipus Genuenscs nonnuili nobili
( , - loco nali, duabus el triginla iriremibus sua im/
'
W W.
, \ , pensa inslructis, Gbium navigarunt, eamque non

parum diu obsederunt, et muros sa?pe, admoiis
. ,
etiam machiDis, valide oppugnaruni. Verumtamcn
\
Chiis forliler 86 luentibus, nibil aut partim profe , cerunt. Cum auiem viotus inopia prcmcrcnlur,
,
nulluroque a Roiuania auxiliinn adveniaret, Lati, \
norum se poiestali permitieiues, urbein coacii
, \ .
. 01 - tradiderunL Iniperalrix quanquatn Cbio obsessa
, mirifice angeretur, ferre laiuen opcm nequibal;
\ , nam nec pecuuia contra tantas virea ia prompiu
', , erat, ut classem Latinorum classi sequalem compararet, et bonam ac periium ejus duclorem non
' .
, habebat; omnes friquidein qui inlcr Romanos cmin^baut, carceribus aitincbaniur. 6 8 2 Niliilominus
:
, < arcboules aliquot triremes armanles Pbaccolalu
; coliegam (qui Ginnaiui my&lici uxoris sororvm ba bebal in malrimonio) iis praifi ceruiil: non qiiidcm
', - ul se Latinis, quibus longe cssel inferior, objicc. ! rel, sed ut commeaium in insulam, si quo mod<
, possel, iaiporlarel. Pbaccolatus ui Cbium cajitaut
, ( audivit, illico iler relegene, e l onerariae Genuensi
) 3 occurrcns, acri pugtia eam vicil ot compluns
Lalinos occidit, pecuniamque ditipuh. Fama Ga ; -
' laiam ad bomopbyloe perlata, publico decreio
. \ impuniutem proposuerunl, si quis cura ubicunqwc
, - jugularel, e l usque ad niorlem ejus lanquam bo' / slero oderunt. Augusta ut solaai Conslanlinopolim
sibi reliclam vidit (alia? namque urbes ferme ad
, ,
, . unam in Gantacuzeni aucloriiate erant), a quodam
, ^-0 llpalice Carbonae principe per legaios auxilium
, peill. la-legatione bcnigne adnnssa, Tbeodorum e l
\ , Tomprolitzam fratres ctim lnillc sclcclis militibus
. \ suppctias mittit : qui et niarilimas ad ponlum
urbes transcunle3, eas ab imperalore ad Augusiam
* monitis el consiliis auis revocabanl; spcrabant
* eniiu illos nescio quid magnum fclici surci-ssa
prsesliiuros. Imperatrix eos admodum bcncvolc n
. , bonoriiicc excepil, ct Apocaucbi magni ducis filia
\ \ , ToniprolitxaB in conjugium sociata, ducem cum
,- Rouiaui cxcrcitus crcavit, qut suas copias cum
\ - Romaiiis conjnnctas, impcralore Didymoticlii dcJacobi Pontam notrc.
(b'2) Subquibus Latinis, c l quandiu fucril Conslantinopol s, doi uiiiius Noiis in lib. u , cap. 3G.
JOANXIS CANTACUZENl
Kcnle, in Stlybrianos duxii. Pbacrases auleai >- ;; , losirator ab impcralore Selybriae cum praesidio
,
relictus, Selybrianis adjunclis, cgressus oppido,
..
Tomproiilzam eximia virtute devicit. Impcritus
:, ;
enim ille locorum, equilatum per fo*sas, et angu ,
s:ias, et vineta ducebat : unde superati, in con- , \
flif.lu pauci cadebanl, mulii capiebanlur, et vix
;.
aliqui effugiebant. Captorum illustriores vincti
, , custodiis mandabanlur, alii spoliali dimillcban- , mr, propemodumque el Tomproiilzas ips eaptus . r.b
esl. Sed fugas cororooditatem fiaclus, cuin igno
- ;,
minia rediit. Post eam cladem ipsc Byzantii, jam
, /. ;
uxore Romana poiilus subsedit, ac pro dignitaic
, ;.
al> imperalrice Iraclatus esl : Tbeodorus frater
" ,
cuni reliquiis mililum domum remigravit. Se ,
cunduiu haec Orchancs. ad imperatorom missis
, ? ,
oraloribus, ejus filiam uxorcm poscil : quam si
,
libenler dedcrit, 6 8 3 contra quemvis Romano ;,
rtun bosiem auxilia promitlil : nec tam de cactero
' '/,.
fore socium ei ainicum, quam filium, impigrequc
, ;
illi cum omnibus copiis suis ubi voluerit, inservi
lurum. Imperalor neque legationero sprevii, neque
, .
extemplo ailinilatem aroplexus est, sed leniler ac
', ; *
placide legaiob alloculus, ac donis cliam prosecu ; ;
tus, paulo post missa legatione Orchani se respon ,
r.urain promisit. Sie legali abierunt. Imperatore
. ,
familiarcs
et proreres super connubio filiac
,
consulenie, omnes quasi ex coniposilo Orchanem
'
sociuni et atnicum fldelem habere, permagni
intcresse dix^runt. Id ipsum dein per legalos e>r C ,

' Amurio quajsivit , qui malrimonium i s l u c , ut
, , optimum, approbavit, aflinilalemqne niinime repu
diandam censuiU Ainicitiam enim et propinquita. ,
lem istam Barbari, qiii adversus bostes Bomanorum
* >
muhuin posaet, maximopere ipsi profuluram. Eisi
;,
enim in praesentia ad bellum contra boinophylos
,
jam depressos, el ad rcsistendum hnbecilies,
, , ^
Barbarorum ope non egeret : al cerlc si tolius
. ;
imperii Botuani pptens fuerit, contra vicinos
. '
dynaslas, qui lanla ullro delrimenta dederint ,
( \ ,
mullasquc nrbes ac rcgiones a principalu Komano
,
avulser.int, Persico robore opus babilurum. Aftirma , , bat igiiur, scire se, Orcbanem neuliquam oimrino
.
tam efrjsain tn imperalorem benevolenitam nava '', ^ ;
luruin, quam ipse navasset : caucroqui illum non
-uidiciiUer posse succurrerft, cum sibi per abenani
. ,'
provinciam mulia (um dilliculiate ad eum venieu ;.
dtim s i t ; et qui sibi conlineniem , e tegione

Tbraciam respicienlem subdidisset, nullo labore,

quanda vellel, opem allalurum. Has ob causas,
.
quamvis alioqui non ila liberet, aflinilatem, ut
,
Uomanis utilissimam, cum eo jungcndam suadobal,
, *
addens , in nullum crin>en idco iiicursurum ,
' '
siquidem non pauci superiorum lemporum impera
,
torcs, quo stibdiioruiu ralionibus providt r e n l ,
, \
Scylbis c l aliis quibusdam Barbaris iilias suas
' .
despondisscnt. Hoc fuit Aumrii consilium. Cujus
, ' .
cuimi iiiodesiiam admiralus est imperaior, quod
, f i a j i - '
couitlerclur, Orchanem sc ipso amplius profutu;
HISTORtARUM LIBER III.
1274
. ' riim, et sinccrum candidumquc pectus, quod quse

,
conducere putabat, non tacuisset. Ilaque comple
clcns ejus senlenliani, per legatos Orcliani fdiam
' ,
deepondet, borlalurque uti numcrum miliiareni
0 *
inilleret, qusc sponsani adduceret. Qui navcs
irigima, et equitum niagnam vim, alque e provincU
, sua viros nobilissiinos illico misit. 6 8 4 'mperaior
', \
cunri loto exerciiu Romano, cumquc ttxorc et
, ,
Giiabus Selybriam profcctus, in planitie anic
\
urbem labulalum ligncum exciiari jussit, suprr

quo nuptura iilia consislens , conspiceretur ab
.
uinnibus. Iluncenim morem imperalores scrvahanl
.
in liliabtis, cum ad nuplias abducendas csscitl(C5).

Deiude el impcralonuui labernaculuni prope slatui
,
inandavil. Quibus paralis, imperairix el fllia*
, ,
ibidem, imperator in caslris noclcm cgil. Poslridie
, iinperalrice cuni binis fiiiabus in lenlorio niancnte,
. ; ,
sponsa Tbeodora labulaium conscendit, solo iin , \ , peralore equo insidcnle, caHeris ad unum aslanli, . '
bus. Tum pciipeiasmalis in circuitu ablalis (crat
, \
cnim labulaium appensis ex omni parie aulaeis
, \ ' .
serici3, et auro inierlextis ornalam), spmsa con ' ,
specta est, dextra Ixvaque accensis iampadibus,
^
quas eunuchi in gcnua subsidcntes tcnebanl.
, ;
Resonabanl tubae el tibiae ac fisiulae plurimum, et
, ' '
quoccunque
ad aures oblectandas ab bominibtis
,
inslrumeala musica excogitaia sunt. lis lacentibus,
. ;
cantores a poeiis laudes in sponsatn coinpositas

modulabantur. Finitis soleninibus universis, qua?
. "
.#. , - Q iniperatorum flliabus , cuni nuplum dareniur,
fiebant, impera*or roiliiibus el proceribus Bomanis
\ \
ac Barbaris omnibus ad dics complures cputura
, 3 .
dcdil, atque ita demum filiam ad sponsum multo
; \
gaudio eam susceplumm misit. Quse quanquani
,
Baibaro nupta, sic viiai suam iiisliluil, ut a
, .
majorum saorum gloria non dcgeneraret. Nec cnim

solum cx illorum boininum convictu consuctudi . neque nullum in religione daimium fecic, lic^t
(
meltum ac sape aliud ci pcrsuadere conarentur,
31 , ), sed et multos ad impiclalis diverliculu impulsos,
, \ \ ad vcritalis semilam argunieiiiorum vi revocavit.
/ \
Cum autem quod ad fidei mysleria ailinct, lam
, .
coustanler sc gcrerct, ac sua paitc fie.jueaier
, \ \ \ , \
cum periculo pro ea propugnarei, aHa inlerim
. , / D virlulis decora negligebai, sod umnes delicias ac magiiiiicentiara valere jubens, facullates
. \ - cgentibus distribuebat ; muUosquc Barbaris iu
scrvilutem vendiios, lyiro persolulo ipsa redimc , ,
bat ; el Homanis omnibus incommoda furtuna
'
. "
uienlibus, alque in servilutem a Barbaris Dco
!/
pcriiiittenle redaclis, portus saluiis erat. S c igi ; , \ , ;
lur illa quandiu inler Barbaros vixil, vitain suani
>: ad omne genus viriulis ccmposuii.
. ,
, \ -
Jacobi Pontnm notd3.

(63) Exempla moris hujus ego nulla bacteuus l c g i : ncc laincn hisiorkum
puto.
ibluc temcre
aulrn:abv:
1275
JOANNIS CANTACUZENI
lfl6
, : . , xa\
, ,
, \ \
^ , , \ , \ .
' ^ .
685
C A P C T XCVI.
urbibus duabus ad Pontum missi tpeculalores. quorum mdicio stcariut deprehenditur, qui te facinore
imptratoris voce deterritum narrat. Imperatrix cum oplimaiibu$ sui* Sarcham$ satrapcc Lydue optw
qutvrit. Amnrii techna ad Cantatuzeuum adjuvandum. Sarchanis copia: ad imperatorem deftmm;
potestatem orant eundi byzanlium, pro donis et pecunia accipiendh. Cum iit prcesides pici$cuntnr.
Deterrenlur per Cantacuzenum Persce perfidioso facto. Obvios capiunt el spoliant. Convivio ab imptratore duccs accipiuntur : qui Byza
pwternavigantes sagiliis petunt. Donatii ducibus, domnm
remittunlur Persat. Moesiam deprccaantur. Imperator excusatur, Ejus querela de Romanit hostibu, ul
nncioribus malorum omnium
Paulo post ex urbibus Romanorum ad Pontum,
Heraclea el Atnaslride sacerdos quidam cum monatho ad exercitum imperatoris spcculandum,
quantus landem essel, qui Byzantium sic arciissimc obsiderc posct, emissi sunt. Hi ut Selybriam
venerunt, a Coniopbre cui cnm protosebasio amicilia intercedebat, bospitio sunt accepti, isque ad
iiuperatorem eos adduxit, el quamobrem a civibus
misi essent indicavit. Cum imperator benigne ipsis
respondissel ct benefecissct, jam palalio egredieuics, ui domum redirent, quemdam illicconspiciunt, quicum aliquando Byzaniii Ginnamum
mysticum ex arcbontibus unum secrclo loqui
viderunt, moxquc ad -Conlopbren de bomine retulerunl, bortantes uti causam advenlus ejus exquircret. Quem Contophres perterrere voleas, slatim
et audacius pallio apprehensura huc illuc rapit.
Et ecce sub ejus vcste sica, ipsa acie et cuspide
longe omnium acutissiina, in laicribue quasdam cavilates et ansas habens, quibus venenum cratalJitum, quo qui eas contigisset, celerrime interirec.
Examinatus amem, quid sibi cum sica vellet, regpondit, se a quodam arcboute Byzantii induclum,
ad imperatorem ea vulnerandura adventasse. Et
jam quintum decimum ire diein, ex quo venisset :
quo tempore seinel nactum occasionem perpctrandi
facino: is, melu taraen minarum imperatoris abstijiuisse. Media enim nocte dicebat, cum imperator
in palaiio praesens adessei, et lumina per tempeelalem venius exstinxissei, alios quidem iis reacccndendis studiosius et tumulluosius occupatos
fuisse. Tunc se ratum venisse tempus propier tenebras acccssisse; imperatorcm contra exclamasse,
ne quis sibi appropinquarei, se quoque aicam habere. Quam vocein ubi audierit, et extimueril, i n sidiasomisisse. 686 Inierrogatus porro imperator,
ccqiiid tum de insidiis quidquam suspicaius essei,
fiihil, inquit; sed aliis lurbanlihus, et quasi ejus causa
meiuenlibus, jocabundum dixisse, conGdereni, sibi
quoque sicam esse. Insidisc boc modo in aperlum
prohtac sunt, et imperator cum comitalu suo magnas
Deo gratias egit, qui e lam gravi periculo se liberavisset. Gaeterum Anna iroperatrix, quiquc apud
Ipsam crant adminisiratorcs ejus postquam Mocsot
\ 4
\ , *^> ? ,
. , * \ &.
" , 4
' .
xz\
,
, ,
, ^. \ \
\ ,
. , \
> ,
,
\ ,
.
,
. ' 6
, , tx w
\
.
, !
,
. , , '
, \
, ,
\ ,
, \
,
.
, -, ,
\ ,
^ , \ ^ *
.
. > **
1877
HISTORIARUM LIBER I I I .
ol , -
^ .
"
, ;
,

,
.
^
-/
*
.
,
.
, ,
*
. '
, ; , , .
, ,
, ,
.
; *
,
*
\
1278
rum et aliorum auxilia nibil profuerunl, vidcruntque ounquam fore, i i l Orchani aliud pcrsuadcrent, cumqoe ad Gantacuzenuin soccruni oppugnandum inducerent, ad alius Barbari societatem
ctauxiliura implorandum sese converterunt. Itaqne Georgium Tagarin, roagnum stralopedarcham,
adSarchaucm Lydiae salrapam ei familiarem (quippe
qui com patre ipsius Sarchanis Philadelpbia? diu
versatus iuerat) miltunt, et opem adversus impc
raiorera flagilant. Is confestim flexus, Tagari copias
tradit. Amurius ot ad ejus aures venit, Sarcbanein
conlra impcratorem millere mUilem, iniqua mente
tulit, el quiddam commenlus est, quo amico opitularetur. Delectis enim de suis duobus illusiribus,
quos sibi in priinis obsecuturos norat,iisque aitributisduobusmillilnis, siniul cum Sarchanis cohortibus
in Thraciam trajecluros nusit. Eral enim apudBarbaros istos soleinne, cum populalum irent, si ex
alia salrapia essent qui sequi cuperont, ne prohiberentur, quin et graiiae ut amicis el sociis baberenlur. Imperavit auiein ducibus suis, ut si Sarchanis copia imperatori reconciliarentur (arbilrarl
eniro se, eum ex boslibas sibi amicos et auxiliares
redditururo), nec ipsi arcanum enuaiiarent, scd
cum aliis ad iniperalorem transireni. Sin illum
seriu oppugnare vellenf, clam mitterent, et ad Barbaris reeistendum liorlarentur. Disperlitis porro
ordinibus, ingruente jam conflictu, ad imperalorcm
transfngcrent, ct cum illius agmine in Barbaros
' ^- Q impressionem facerent. Talia ducibus prseccpil
, .
Amurius, quae reliquos fallebant onines. Milites
* , vero omissa curiositatc ducibus per omnia obtom ,
peraro jussit. Qui secus fecisset, cum gcnere suo
.
pcrilururo. Rujuscemodi doluro macbinalus Amu>
, ,
rius, cum aliis suos emisit. Tagaris cum omnibua
, Persis Hellespontum trajecii. 6 8 7 Imperator ubi
. cxercituni iransvectum, et simul dtictores amicos ao
, faniiliaresesse accepit, per Loeloritem et Athianum
^. nionuit, uti bello conlra ae. supersederent; quod

ut ab illis oblinerel, lcnlabal orania. Alii igitar
, , - duces, quae cupcre satraparo suum noesent, non
, .
praHermillebant, vcre siquidem contra Ganiacnze ;, i.um missi crant. Verumtatnen spem bonam da .
bant. At duccs copiarum Aomrii ct secrelum tui , , . ^ peratori reserabant, et si peteretur, ad pugnam
vicissira accingi horlabantur. Legati ocyssime rc, , versi, sialum rerum apud P e r m exponuul. Tum
,
ipse quoque dimicalioni, si opue sit, se instruii,
, alios Ooccipendit, Amurianis ex- ipsa acie ad se
* transiluris. Paulo posl et Sarcbaniani eonspirantes^
'
communcm legationem ad imperatorem mittunl^
. 01 - boao aniino csse jubent: se deinceps socios illius
- et amicos fore. Rogabant tainen, ne in prasens ad
* se vcnire cogeret, sed Byzanlium abire sinerei,
.
illic aceeptis donis et promissis salrapae soo pe
cuniis reversuros, et qua? imperaret, effecluros
, ^, omnia. Tali scopo Barbari Byzanllura venerunl,
.
ingreesique ad imperalricem duces, eam adoraruut,
,
honorilicaquc dona acccpcrwH. Gonvcnit porro
*79
JOANXIS CANTACUZENl
1SS0
inter arcliontas el Pcrsas, ul ipsi quidem missis . \

; , .
iriron.ibus e mari Orcbanem inipcratori succursu ,
rum i m p c d i m i t : bi a conlinenli Selybriam landiu
obsiderenl, quoad ipsam cmn advenliiiis expugnas- .
sent. Sperabanl enim el Selybriauos, si magnas \ ,
terra niarique copias vidisseni, dissidioab inipcra- , ^ \ .
lorc, urbem ipsis tradiluros. Triretues sinc iwora
inslriiebanlur : Per&v, si ipsos Roinani equilcs se- ,
qucrenlur, omnes facere servos cogilabaDl. Qua ' \
de re Cantacuzcnum certiorem facicntcs quajrebaiH , \
ecqitid probaret isluc consilium ; qui quasi inju: iam , \
suam id fieri vetuit, illos siquideni Rouiaiius nou .
. \
multo post suos fore niiiiles. Eo igilur iacinore
^, ,
iciiiperarunl, nec, quanivis paratos, secuui cisci suslinuerunt: redeunlesque Byzanlio Sely- * , briam, obvios omnes ceperunl, ncc panim niulla- ^ ol , *
runl, quod lanqnaiu sociis ct amicis fidorem iis qui proje IJyzamium incolebani. SelybriaiL ut vc- . ,
ncrunl, cxcrcitu foris rclicio, ceiUuriones, tribuni
ct dii( es nun pauci imperaiorem couveuiunl, a quo \
Splcn lido apparalu epulari accipiuitlur. Domus in
. " \ ,
qua divcrsabalur iniperator sic construcla erat, \ ,
688
scdenles posscni mare conspicere, ct
, ;
conspici a pr&Kmaviganlibus. Persa; igiiur coa- . \ .
vkalaniur : cl cccc Byzantio adsiml iriremes non \ '
pauc.e, cum quinquaginla remorum prxdaloriis,
.
prali reiintesqne (sciebant enim illic imperatorem
, '
babiiare) verborum roiUumelias cuiu ininis aflalii
. ' ,
'jaciari. Persae staiim cousurgenles, ex sedibus sa- , lîMas in veciores ingeminant, ei aliquot vulne- Q ,
; nt. Navarcbi cerneiiles Pcrsas arma capere, pri- . , \
mtiii) quidem adniirari, el dubitare quid boc esset. IH auiem iulellexerunt, Persicuin agmen se cum
. '
impfratort! <&njunxisse, omni spe perdita, slatim , ;,
reverterunl. Impcrator donatis ducibus, Persas, \ ^
qtiod tunc coriiui opcra non egeret, domum re- , ;.
misii. Qui 11011 mcdiocre dainnum inierprelantes,
\ ,
vacuos discederc, in Moesos irruplione facta, mwl- . \ \ \
los occbluiit, inullos caplivos cuiu pecudum gre- \, ,, .
gibus abductint, et Mcesiam, si unquam alias, de ' .
forniant. Ilumor spargcbatur, imperalorem ad ,
graliam pro societale rependendam banc illis im- ^ ,
pnssionem permisisse: sed illi fabularum arcbi- ; .
lccli inerissimuin rnendacium garriebant. Impe- , \ rator euiai non modo tunc, sed nec un|uam anle D , \, *
, ,
id lcmpus sciens c l volens Barbaros Moesis induxil,
\ .
scd tum essenl plures, quam Roaiani opus habe ,
rent, pcr se emohimenli sui causa irruperunt.
, \
Romauis qtiippe auferre nibil licebat: quorum alii
. ;
jam ad incilas erant redacli, alii parebant impe, , \ ,
tatori, cujus Persic socios se ct amicos proflle. baniur. Imb vcro de Barbarorum incursionibus
, , ;
oos praemoncri sempcr diligenrissime curabat: ct
, \ &
sa pe bac ratione in oppida ex agris comntigrantcs,
; , *&
aul in silvis opacis latitantes conscrvali suut. Nec
.
boc lanlura, sed etiam inter amicos frcquontissinic
; -'*
nml a de Romanis raptivis verba faciebal, indigne
\, , \ -fcrcns, quod quac minime vellet, ct super quibus
; , ,
dolercl uoiius non mcdiocritcr, ca faccrc ab lio1 , 1
52:1
IHSTOlllARUM LIBEH 111.
\ ^ , \
.
; ,
* .
, '

, ,
' . ,
,
.
\
\
,
\ .
\ \ ,^ ^
1282
slibus compellerclur. El quidem in illos pugnare

juslum sc aibitrari aulumabal, non solum quod
pacem repudiarenl, sed eliam, quod si qua via v i ctores evaderent, omnes (ul ex pra?terilis futura Hceret colligere) crudeliier interfecluri essent.
Quapropur el Barbarorum arma socia expeiere, ne
illi ipsis usi, se cum suis, quod saepius conaii sinl,
perimant. Quod vero (am mullos ocetderinl, ceperint, dirissime cruciarint, id eos nullo honcslo
nomine posse defendere. 6 8 9 Quid eniin eos la?serunt liomines agricolae, et mulieres, c l infanles,
qui quolidie jugulantur, el in servituiem prelio
divendunlur, legibusque et institutis barbaricis
viventes, ad Deum procreatorem suum dcscrcudum impelluntur? Aut virgines, quibus erepta csi
pudicitia, aul tcmpla cvcrsa, el sancia indignissime conculcala, manibusque impiorum iniquissime
iradita? Harc inler verba fluebanl ei Iacrymae, cum
jusli Judicis super bis examen ac Iribunal illud
formidabile, quod decipi non potest, reputaret.
Verumtamen ad eadem rursus necessai io aggrediebatur, causam iis ascribens, qui bellura flniri noluissenl, scd insidiarentur sibi perpetuo, nihil eos
qui trucidarcnlnr, quanquam suae ditionis, miserantcs. Barbari igitur onusli praeda Maesiaca in
Asiain rcnavigaruul.
\ ,
, \
,
\
,
, *
, ,
. ' & \
, , , . , ., \ ,
\ , \ , ,
, \ \ , \
; , \ , \ , \ , \
; ' ; \ /? , \ . " ,
, *
, \ ' . , , .
CAPUT XCVII.
31onomachus quidam ad occidendum imperatorem submittitur. Dolus ejus et insidiv. Veneni prwsentia
notabilis. Itnperator ab amicis pramonetur;
insidiator
impune dimUtitur. Ztjraccs domeslicu* inipera
tricis Constantinopolit $ub imperalorem redigenda; consilia agitat. Odium Galalworum in
Phaceolaiutn,
el illius occidendi studium. lmperalricis
pro eo solliciiudo.
Kjus satellilium,
el cogitaiio de via imperatori in urbem paranda, ac super ea re cum Zyrace pactum. icroccplialus
ad twperatorem legulus
deligitur. Eumdem advenarii deligunl ul quoidam tHterimant de imperatoriis. imperalor ad suspicionem
Vitandam Adrianopolim
abtl.
y
Oi C
Byzantii, victoria comra imperalorem prorsus
, & ,
desperata, rursus occuiie struxerunt insidias, u
, Monomacbum qucmdam ex sorore Tagaris slralo , - pedarchae natum, cum veneno transfugere ad illum
, jtisserunt; deinde de insidiis et veneno illi confi , \ .
teri. Ubi pro benevolo babilus, securilatcm liber , \ ^ - lalemquc agcndi adeptus fuerit, tura citra melum
, ' ,
tnalurare insidias, et quod baberet, aliud iinpera \ .
tori venenum adinoverc. Insidia: taies iuerunt. El
.
Monomacbus jussa peragens, insidias delcgebat,
, ,
inbumaniutem et scelus eorum, a quibus esset
*
missus, mirabililer se exsecrari, ac raalle cum i i n , \
peratore propter suavitatem bonilai^mque morum
, \
versari lestificans; eimulque vencnum in vascuiu
1283
JOANNIS CANTACUZENI
1284
viirco cxhibebal. Quiim ob aquilalem et indieium , \

. insidiaruin laudavil el mune-aiiis est imperalor,
raajora adhuc in eum ccdlatui us. Veneni porro sub , \
\ !
terram defodiendi negolium Polamialae delit, qui
*. ,
id exlra urbem defodii. 6 9 0 Revcrsus, non ame
, loiis mauibus cibum ccpil (64) : neque enim tam
. :
l>ixseulein illi tnessc vim suspicabaiur, ul vitro
,
\ vtij/
inclusum, ac muliis insuper involucris circumda , lum, solo coniaclu eliain sic nocere posset. Atqui
, \
adeo magnani vim el efficacilalem habcbat, u i
, ; .
Potamiatje lantum non interiium altulerit : quein
* ,
diarrhoea frequens, i t dolor stomacbi vchemens
'
arripuit, et toio ore pusluiae erumpebanl, ac dcntes
giagivis emarcentibus, propeinoduiu cxcidebant. . !
, \ , \
Tberiacae auiem, aliorumque antidotorum usti vi
?
lain scrvavil ille quidem, quanquam vix, sed in

inorbo lotiginquo futt. Sic aulcm palatum ei Hngua obstupuerant, ut diu nullum cibi potionisve
saporem perciperent. Vencnum itaque istanc efficiemiain Iiabuit. Verum amici ex Byzantio imperalorcm iuonebant, Monomacbo ne fideret, sed bomineni devUarct; sic enim ab iis qui misissent, per
iiequitiam et dolum iustructum, ut principio quidem ahro venenum offerret, quo bene velle puiaretur, post, aliud illo exitialius admoverei. Imperator subilo accersitum percunciatur, veraoe sini,
quae de illo ab amicis scribantur. Negai, et frivolia
quibusdam suspectisque ratiunculia se tuetur. Iinperaior nulla poena iinposita, eum apud se pali
noluit, aique ui seamoliretur jussii, quodcontinuo
fecit. Imperaior iiaque ui cum amicis Byzantii l i l leris et internuntiis commodius ageret, diulius
Selybria3 se continuil. Porro Zyraces e famulitio
imperatricis, cui dolori erant quse agcbanlur,
quique Romanos de lanta aeruuina miserans, et i n telligeos arcbonlas nec resistere imperatori posse,
nec pacem bili facere : sed unum hoc tanium slatuis e, in imperio dominari, caelera in poslreinis
ponere : et opinatus, si quo modo Cantacuzenus
principatum adipisccretur, Romanos pralerilaruui
calamilatum immemores fore, et imperium contlncniibus bellis laalopere atiriium divexatumque aliquando recreatum i r i : baec, inquam, inleliigens,
aliosquc noa paucos eadcm scntentia secum devin(
. \
, u
. \
,
:\
,
.
.
( ,
*
, ' exoV.e
,
,
. " . , **
. *0 ' ,
\
:. ,
\ ,
.
^, '
.
, , \
,
, '
, \ , '
,
, \
ciens, id agcbat, u l Byzaniiumsub potestatem i m - f>

peratoris veniret, ti Selybriaro eidem suam inenlem significabat. Qui quod agereni, probabat, quaeque peierent, omnia se praestiturum promitlebat.
Lafini apud Galatain in Phaceolatum, ul diximus,
odio capilali ardebant, quod bomophylos occidisset,'
ipsumque spirilu privare cupienles, 6 9 1 crcbro
ab imperairice deposcebant, bosles futuri, ni i m peirasseut. Augusta Pbaceolatum abjicere nolens
xpaf
, '
, \
,
, \
^
, f* .
, \
Jacobi Pontani nol.

(6i) Nota veneni genus praeeentissinium ex sequentibus. De vcneno per filios ab Antipalro, rcgi
Alexandro dato in pocnlo, Justinus lib. xti, tantam
cjus fuisse vim, ut nou x r e , non ferro, non tesla
coniinereiur : ncc aliter lcrri, nisi in ungula equi
poiuerit. E i sane Alexander accepio poculo, roedU

potione repente veluti telo cunOxus ingeaiuit: ebtusque c conviviu semianimis, tanto dolore crocitIUS est, nt ferrum in remedia poscerei, lactofflqec
bominum velui vulnera indolesctrcl.
1286
MSTORIARUM LIBER III.
12S5
, 01 , , (erat enim tuni ipse qnnqne de collegio archonlum,
- et cum Cinnamo mysiico atque Asane panbyperse , basto ad Cantactizcaiim bello pcrsequeitdum inciunbebat), et cuut Latinis belligerare sibi ad im, \
perii incolumitatlm batid quidquam commodalurum
:( ,
. \ providens, nec maiiiiesie legatos dimillebat, qtiaei
iniqua pctercnt, nec mollescobat, ut Phaceolatum
, -\
, , \ - btderct, sed clemenler ac bcnigue voiebat ronlro, \ ' versiam dccidcre, et Lalinis se responsurain aiebat,
, - si prius eoruiu poslulaia apud animum bene perpendisset. Phaceolatmn interea monebat, viderel

eliam atque etiam, quomodo Laiinorum insidias,
, ' ,
, * quasei diu noctuque pararent, effugeret. Ille siatinr
, ' \ cifelodes corporis sibi adbibuil. Et rum pcr pala _ liuiii perque urbcm, armalos circuni se habeus
f

L
\
.1..
i C . . * o m l k i i I < \
nitlli InniAn encnAAlne arnl
7m m m
ambularet, nulli
tanien suspectus erat. Verum
cum
\\
jam
anle
malis
e
bello
exsisleniibus
ingemisceret,
,
neqoe ncscius esset quauta improbitate, quibns ca ,
lumniis magnus dux et palriarcba Cantacuzeuum
.
, \ * ad exireroas raieerias devolvissent, quero jure opor$, teret prae aliis sunimum lenerc imperium, Hlo aulem teinpore ob liiaorein quo ubsidcbalur, clarius
, , . ,
quid communi ac sibi privaiim posset conducere

, \ \ animadverieret, ipse simililer, quando bccc una \ et sola via e muiiis nialis euiergendi relinqueretnr,
, deimperatore in urbem recipiendo cogtlavil. Ut
,
porro accepit Zyracem eadem moliri, cuiu eo col ; ,
locuttis, et de civitate concordiler imperatori
,
dedenda pactus est; cui denuo significaruni, etiaw
\ , Q Phaceolaium ad ipsiue partium stutliosos accessitse.
Ut autein e primariis quempiam ad eum mtlli ne\
, cesse fuil, cum quo de lenipore decerncretur, quo
. \ - veniret, ipsique urbem transdereitt, placilum est,
, , reconsiderata, millere qtiemdam nomiue Microccpbakim, quem acciluiu, secreioruiu facium COH, \
. , acium, suadent |ue ad iniperatorem ullro confugial,
\ eique aperiens oinnia, de lempore adventus By. \ \ zantiura cum ea conveniai. Microcepbalus negolio
suscepto, Petrogurguro cuidam naviculariam fa, ,
, cienli, et Pbaceolato amicUsimo, Selybriaro dedueendus couiimltilur : eranl giquidem inducise 8e, ;
. \ ^ lybriania curn Byzantiis, ac aiercimoniorniu gralia
a?que praseme ut absenle iinperatore inter se
, \ ^
Barbari
, \ , \ - eomineabant. Nam continenMiin 6 9 2
D iucursabanl ac deprjudiibantar assidue, nec ulta
4, abcral maloruin facios. Unde via omnioiodia invia
,
reddeb lur. Sic iHi Microceplialum ad iinpcralorcm
, prufcciurum adoruabam. Neque lameu arcbonieg
* Byzaniii dormiebant, quibus visuii est proposili*
imperatricis nomine praeiniis non vulgaribus a i i i , \ terc, ac nouiiullos de iinperaloris famiiiaribiM
, morti offerre, cui operi, re circumspecta, Micôco ; ? ; \
phaluin accoinniodatissimuiu judkrabanL Quem, ,
advocaiitos, cogilala illi sua xplanant, ei exquisila>
.
bencfi'ia spondeni. Is priiiimn hoc acciiu timere

ac de urbe tradenda laborantes deprehcnsoa e x i . " - stimare. Yerum ut negotii iguaros sihisit, quod jube* * battir, promplissimc curalurum rccepil. Tuin ill
'- , /
lilicras conscribmit au) quos volunt,. cumque il.i
1
1217
JOANNIS C A i M A C U Z E M
1288
Pcirogurguro Microceplialum (cui cl Pbaceolatus . \

\ ; '
ctimdem Iradideral) leiubo Selybriam pcrduccndum
commitlunt. Quod Phaceolatus divina? provulenliae . \ \ ariificium interprolatus, velut ipso adjnlanle Nu- ,
inine ad opus coniioiendwm fiebat alacrior. Sic . Microceplialus ad imperatorem jucunde profcctus, , \ ? Pliareol ti mandala omnia pcregit. Imperator con- . / ,
diiia die, qua ad Aurcam poitam noclu adesset .
\indeenim facilis ingressus videbaiur) Adrianopolim, ,
,
iie quam sti*picionem archontibus movcret, con ; \ . *0 /.
essit.
\ . \ >>
, \ . >
^^, \ . <
, f5$iov , ;
'5, " .
CAPUT XCVIII.
Cau$a, cur imperatrix palriarcha alienata $it. Rc$ cajiip arccssitur. Furor et imama patriarclnp in
damntmdii et puniendis recle de religione seniiendbus. Apud imperatricem ab epncopu de moiibus rt
religione accusalur. Ejusdem imferatricif diligentia tn Ecclesia tuenda, el indicta synodus.
Interca eiiam imperatrix sua sponle de patriar-
cba raale senlire ccnpit, clsi belli lemporc singtilari
cuin studio el inciinationc aniini fcccrat, ul arcbonlum princeps essel. Causa basc erat, quod simul
bellum esset natum, Palamara sibi ob calbedrain
palriarcbalem insidiari suspicalus, ci ex invidia
nocere conlendissei. Nam priniuni qnidcin ut Cantacuzenum una persequcretur, ei ad illius oxcommunicalionem assentiretur poslulabat. Eo lam nefariam assensioncm communioneinque repudiaiile,
petspicicns iile virum viriute et sapientia conspiciium niitil besura crimina publica, mutala 693
raiionc, impietalis ei dicani scripsit. Acindyuo
enim cuidam monacho, postquam Barlaanius oinnibus calculis, sanclorum scilis de rccla et sana fide
pugnanlia doccre et sapere ccnviclus csl, rursura ^
illius causam in judicium adduccnli, alFinnaiUique
injuria damnalum c&fce, cum recie ac verc senlir c l ; Palamam aulem el socios de prava religionc
accusanii, assenliciis patriarcha (neque eniui vel
Deo parcebai, propler odiuin quo in Caniacuzenum
ardebat : lamelsi ipse, Palamas, inqtiam, Bailaauium vclut pestcm ac perniciem gregis repulerat,
iliique aciioncm inlenderat, adhuc vivo beatse memonai Andronico impcialorc, noc solum condemnaral, scd el probationibus e sacra Scripiura, et
ralione conclusis, ac nccessariis deuionsiraiiouibus
perversi erroris redarguerat) cum, et quicunque
camdcm de iide luebanlur sentenliam, in carcere
delinebat, quantumque poieral affligebat: acbellum
iinperatorio simile conlra Ecclesiam commovebat.
Nec enim judicium ullum, nec argumentorum firmamenta requirens, mullos episcopos el pra3cipuos de monacbis indicta causa damnabat, ac per
oinne belli lcmpus spirabat coaira pietatem ferocilor, arcbonlibus ejus amcnliam non< parum adjuvanlibus, quod ct istuc bello adversus Cantacuzenum moiiienlo haud mcdiocri futurum cerncreut.
, xa\ jix\; ,

\ ,
. , ;
,
. \
, \ ;
\ . '
,
, /
* ,
. 6
;,
, \
\ , ,
, $
, \ (&

,
\ , \
' , \
;,
, ,
, \ ip ), \ ,
,
.
' , '
, , \
, \ ;
'
, \ *
1*89
H l S T C i U A K U M LIBEU III.
' . xh -
; . ;.
, ; ^ ,
;
,
: .

. '
ob
-. / p-,, : . \ \
: ,
; ,
, \
. \ :
.
, ; ,
5 \
, , \ >
. \
, \
>,
,
; .
,
1290
Oiimibtis iiamque aiqualiter cum Canlacuzeno inique agi videbatur : et bcllum civile, ui mullaruiu
calamilatum fonicm restingui studebant : id quod
archontes nou eipedire, nec de eo imperairici
aliisque Romanis audicndum pulabant. Ilaquc per
annos iilos bjlli palriarcba conlra Aciadyni ad\er
sarios egregie insaniebal, nempe c u n l r a monachos
el episcopos. Iinperairix auteni tain audax scelug
noa onuiiuiodis ncsciebal, verum monacbos propier Ganlacuzeni partes ista pati opinabatUr. Cseter u m OJalo in iuajus adaucto, quotquol episfioporuiii
sinceriiatem dogmatum relinebant, sensuni suum
adversus patriarcbam per litteras imperatru explicaverunt, ejusque insignem malignitatein, et pcrversas de flde opiniones accusarunl. Quae snuul
cognovi', non dislulit, nequc res divinas paruiii

cordi babendas ceasuit; sed casiera onmia in posterioribus ponens, in boc solo vigilavit, ut a?graai
ct oppugnalani Ecclesiam in inlegrum reslituerei.
6 9 4 Accersensque accusalores episcopos, ul iuagui
cruniinis reum facientes audivit, synuduiu c prajsenlibus congregandarn, el palriarcbain ad sui defensionem advocaiidum duxil. Goiefunt igiiur ab
Augusia vocali in palatium episcopi* prxler eos
qui aperle Canlacuzeno patrocinabantur; nam illi
in sedibus inaccessi lenebanlur. Nibilominus quanivis absenies, sententiam suam scriplo demonsirarunt. Synodus porro, imperatrice ac iilio iinpeiatore praesideulibus (k) dogmala discutiebat*
* '
, . ,
, , .
t
CAPUT X C I X .
Nunliatur
adventus Cantacuzeni Byzantium. Cur crediderit statim imperatrix.
Gur imperator non ptu$
hiiluum adduxeril. Ejut sollicitudo et dolor. Amici cum timore portam Auream perfodiunt.
Palriarcha
exaucioratnr.
Imperator cum plausu populi urbem ingredieni, direpliones interdicit. Imperutrix
Oalatiutn
communit; ei Gulatcei invilati succurrunt, sed populo repelluntur.
lmperator apud episcopos et cleri
principes pro sc causam dicit. Imperatrici
minatur, nisi ad paclu veniat. Ad eam legatos miliii;
quuiilo
i)i pcruulo
ostendil.
^ , C
Intcriin Selybria quidam nuntius adest, ea le
, \
Ganlacuzeiium ante imrnia Byzaulii adfulurum, cui
Jacobi Grelseri nolaa.

(k) Scilicet bor supereral ad periturae GraBciae
subscripsit, non deilnicns , K6d consent'cns. Et
fueaiiaiem, u l feiuiua cum (ilio quiudecim annoBasilius imperator in octava synodo subscnpsii
ruui prxsiderel synodo, ct emscopis jura daret.
post omnes pairiarcbaa, siiniliier non deliuicu.s
Quis vel fando lalia audivil? Nequc enim lanluin
sed suscipiens et consenlicus, prius eliam pr.eiapra.*sedil, boc est, primo loco, ante episcopos sedit,
tus, se debuisse subscribere post omnes episco, ,
ul Mariianus obm in concilio Gbalcedonensi, et
ut olim feceranl Gonelaniinus, Tbeodosius <i
Cunsianlinus in concilio sexlo; uec presedit lan- Marlianus, tamen se subscripsisse immediale post
l u n i , ul Palres synoili ab Oiitni violontia tutos
patriarclias, quia tali eum houore episcopi aliicrr<:
prjesiaret, curaretqtie ui onuiia legiiime, sine vi,
voluerint. (juare falsuui videlur, quml VillalpantVaude el luinullibus peragereulur, sed praisedit ut da3us dicit, duos duniaxal iniperalores subschpsiase,
coairoversiaruiu ei quajslionum judex : bancenim
cuni lesleiur iiiiperalur Basilius, subscripsiabe eliam
pjlcsiaiem receniiorei imperiliorGisecia suis impe- ConUaniiuuni Magnuui, Tbaodosiutn ei Maniaratoribusdciuleral iuaudiio a Gbrislianas lidei incunuin, licel postremo loco. Nou exslant lameii bo.iiu
nabulis exemplu, ul docet cardinalisBellariidiiusIib.i
bujusmodi subscriptiones. In concilio Florcnluio
De conciliis et Eccle$ia cap. iu ei i 0 . Quocirca priiui J> sub.scripsil anie oinuea Gracoa et Lalinos praKtiles
eitam subccribebaul auque iimsilalo exemplo. Gum
(excepto summo poniiiice) Juaunes Pakeolugui
iiiiperator Gonsianlinopoliianus; sed loleranduiu ei
ocio tucriul olim generales aique oecunieuica? sy;jo i iti Graicia celebralae, duabus laniuin impcralo- dissimulaiidum fuil, lum ob Grsecoiuiu iiioreiu el
tes subscripserunl, inquil Viilalpandêus disput. i , gcniuin, tum ne coucordia inlfr orieDiuleui et ot>
cideulaloiu Ecclesiam lauiopere dcîdcrala uiipe coiicil.Trideiil., nimiruui sexla?. el oclavai. Sed
dirciur.
sexia imperaior Cunsianlinus ullimus onmiuiii
t
PiTiioL. G B . CIIll-
41
12
m i
I O A N N I S c \NTACUZENI
jnato Augustam occurrcre oportcat; afflroiabatque ;,
*
i d se exploratissiine nosse, ntpoie missum at> iis,
^ ;. qnibusctmi ipse aroana saa comniunicaret. Imperatrix rala fraudem ab amicis palriarcba? fabrica- \ \ ,
, *
(ain, ut ipsa ad nuntium consternata, Hle supplicium admissa* in Deum impictatis evaderet, non se ,
loco disccssufarii asseverabal, qoamvis plane sci- * , ,
ret, ca ipsa nocie Canlacuzenum intra meenia fore.
Haec illa, cuin falsum apportari nuntium arbitra- .
rctur, qtii erat utfque veiissimus. Ut ein>a com
illis, a qtiibus ad urbeni capiendam adjuvabatur, . diem constittiii, quo die ei ipae adcsset, et Hlr A u -
,
ream poriam obstructam pcrforarent, Selybria
Adrianopolim diseessit, cum amptius niiile e toto , exercitu delectis mitilibus (ne proderctur videKcet, g , , ) ,
si magnam mttliitudinem duccrei), perque daserta
; * \ Zik
et avta iter faciens, necessitaie quadam praepedi ,
tus, die uno tardius venil, quam praefinitum erat;
cum inierea coghationibus disiraberelur, metuens, ;
nc pars ejus ipso adhuc absente, cx convcntis por $ \ , .;
lam perfosso muro apeficns, flagrante deliclo a

populo necaretur : dolebalque incredibiliter, 9 5 , ,
sohun quod feyzanlio frusttafetuf, sed eliam
' .
quod bonam nuroerum amicoruni ahiissurus esset. , Atlamen non fundilus abjecta spe eodcm gradieba- , * \
lur. Amici el ipsi necesailate quadam illo die relar- . "
dati, die allero, que in palalio conlra palrlarcham ;, \ . 01
convenlus agebaiur, convenienles, portam Aureain
\ cum trepidaiione et anxia cura aperiunt. Time bant siquidem, ne praecedente nocte veniens impe- C , '
rator, ct ex pactis nibil dum factura invcniens, re ,
cessissei, ipsique prodili, ejus causa, neci dede ,
rentur. Tamen nec ipsi salutem in desperatis du*\ .
eenies, portam perrumpunt; erat enim pedilum
\ ,
equitumque haud contemnendum agmen, et si qna
,
vis ingrucrel, se dcfciidere Hlam posse confldebaat.
, * Si perfossa porta imperjtorcm noa invenirent, ad
. " * *
cum abire staluebant. Hac roente opus inceplant.
, ,
Synodus autem in palalio, poelquam copiose do \
cuit, palriarcham ipsum in germanis Ecclesiae do, \ ^^ ; ,
gtnalis desipere, et alios ad sibi assenliendum co *
gcre, concordibus etim sententiis cxaucioravit.
, .
Quara ob causam maxime, imperatorem et qui
urbi ab eo capiendaa etudebant, die preslilulo C O I H D , \
venire fuisse probibitos, postea judicatum est : ne \
scilicct imperalor injuriarum memor, de ibrono ,
illum dclurbasse viderelur, *ed ut emn propter
,
adulleratam docirin veritattm bos poenas penderc . ' & .
omnes perspicue intelligereni. Episcopi cura suffra-
giis alioruin episcoporuin, qui ut suapecli in con- ,
silium adhibiti non foerant, hit Ka peractis, lnulta *
jara nocte in sua quisque tccta recesserunt. Impe- ; .
rator ubi adfuit, et ejus factio intus adiiam per
\ , \
portam Auream patefecil, rcsiateate Bemine, cum
toiius populi applausu jet graiulaiione urbem i n , ;
gressus est, militibusque inierdixit, ne ad cives
^ . ,
diripiendos diecurrerent; et qanntum potuit, idetn
.
plebi veluil. Ita in pace fuerunt, qui ab Augvsta
,
siubani, uisi si forte quidain a vicinis multaii sunt,
,
#
1203
I J L S T O f U A H U M LIREH II .
1S34
: ; e( milites aliquoi in domus boslium, impc.alore

ignorante, peneiranles, pra?das mediocres fecerunt.
. "
I > peralor usquead aedes Porpbyrogeniti appellatas

, cum processisset, edixit, ne quis contra palaUuin
teaderet, sed quieii manerent: se quod optimum
. \
censuisset, de imperatrice consliluturuim Die jam
, ,
torris reddiia, pcr medium foruni ad Dciparce l!o .
degelria? lemplam, debiU cjusdem adoraiione, 6 9 6
,
ac de praealita victoria graliartini actione functurus

p e i i v i l : eademque via redietis, Porpbyrogrniii
, ,
domuro diverlil. Augusta ut potest, palalium com . munit; domcsticis, el qudrum benevulenlie plnri ,
mum fidebat, cuslodiam comrailtit; a Galatftis
,
item auxiliura accersil; qui rcpenle ad arma <on
volanles, subsidio frrendo alacriter se comparant,
\ .
/. \ eademqiie hora iropletia quotquot in promplu rrant
. triremibas, et lembie armaiie, ad palatium traji, - ciunt. Sed eos nonnulli de militibus imperatoris,
, \
populo rdjuvante, crebris jaculie ad terram appel . lere prohibebant. Videntes Galataii e rontra tan , tam muUitudinem invalidoe (speraverant enim , \ pulum pro impcratrice tucndaad ipsos accessurum),
; , . relro abeuut, nec deinde sttbsidio vetiire andent.
' Imperalor die illo nihil pra-terea ncc fecii, nec
, loculue ftsi. Sequenti episeopos, quicunque Con, , ' stantinopoli reperiebanlur, el cleri priacipes cogit,
; . \ ac primuni quidem de iis quae bello accidissent
, , disserit, quod nequc a principio ipte siiscitark,
, nequc Uberis imperatom (queniadmodum ejns ob
, \ Q trectalores gartianl) inaidias molitus a t. Sed cuai
. '
IIII capiti 8uo insidiantes, ex invidia illud excrtas , scnl, faccre non potuisse, quin pro sua stiorumque
- salute propugnaret, ct Barbaroruin qiioque a u x i l i ^
, - quoniani nccessilasita flagitaret, sibi adjunxissc :
, quando el ipsi Moesos ac Triballos siinililer bar - baros indiuerint. Qtiod auiem tanta labes facta,
tot Romanorum capti eint, eos in cansa ese docei.
, ,
, Tilai ex ipsis actis testimonium affert, sc nec al as,
* ' ' - nec io praeseds adversue Augustam ejusqu* Cberoa
, quidqaam hostUe mediutum csse. aui raeditari. scd
\ . quascunqiie impcrio saluiaria in priniis forent
, aiquc uillia. Sin illa inimicum relineat animmn, ei
resietere, seque cura filiie armorum vi defcndo.rc
, \ , \
nitalur, nc sibi ascribat, si quid ipsi et filiis eju;
. \ ; ' - D odlosius contigerit. Non euim conducibile, n*que
. " \ - cum prudent a oonjanrtum tideri, illain in palat
sedeniein, el inier cives cogaatosque bellum r^ ,
, \ dinlegrantam relinquerc, Romanorum vcro reli\ , * qaias, muluo se devoranles negligere. Sed si a
conditiones descendere nolit, se qnidero io eam
. *
, - durins niliil decreiurum : metnerc autem, ne s n u l
omnibus tuU in ipsam, el qui eum ipsa sunt irrucn , \
, . tibus, ipse eorum pinpetom compescerc nequeai, <
\ * aliqoid patiatur ejinnio l i , quod medic na> farknd;p
locum nullum relinqual. 687
diclis dclecto
/., ,
$ , melropolilano Philippopoiis, ct eacellii curatore
, Cabtsila (qui et prius Didyiuotichum legati vei>*
ranl), ad eam de parc illos miiiit. Ac priuium qui ; ^ * dcm immensas Dco gratias agit, quod diein aspexis *
:
1?95
JOANXIS CANTACUZE.XI
1296
srt, (|ui sole rlarius ct ca!imini alorum suorum / ;

scrlns alqne odium ' boneslatis, el iinperatoris . '
, ,
liheris ab initio bucusqtie a se pr.t slilam aequilaiem
\ .
ac luoderalionem, et nihil illiberale nut indignuin
, \
impcraioris Andronici amicitia posl il!ius obitum a
, \
se (leevignatum possit oslendore. Deinde suadct ut
picis (Oadilionibus se submiltal, nec vana spe ,
suspensa, aut eiiara ab opiimalibus suis decepla,
. \ .
adbuc armis contra eundum pulet; neque enim
\ ,
aliunde exicmuni ipsi eispeciandum auxilium : ,
non enim osse profeclo, qui venturus s i l auxilio : , \
ci ex re prapsenii nullam spcm salulis affulgere,
,
mm muiiitiones et propugnacula ut instaureittur et
; , \
lempore aliquo, et sumpiu, el ntateria indigeant,
qu;c nunc comparari non possinl. Quos aulem nunc
, \
s;cum babeal, nec paresesse ejus copiis, nec abun- ^
dare commealu, ut obsessioncm f.icile fcrant. Ob /.
b:ec omnia, ut secum paciscalur monet, nc sibi ac ,
lilieris per deinenliam immane inaluin conflet, el ,
illi pulcherrimam glorle occasionem praecidai. Hoc ,
eiiim belio et voluisse semper, el a Deu uplimo
uiaximo precalum esse, uti aliquam sibt ansain ^. , ,
darei, nnde bonilatem el clrmentiam in vivos, e l , \
amoretu in defuncium demonstraro posset, quem , \
usque nunc iniegrum sincerumque conscrvel; nec
\ , \
se niinus modo quani autca le piocuratiune libe,
rorum ejus cogilare, nibili pendentem, qua? pcr
-. ,
bellum adversus sc improbe patraia siiu.
: , -
. * & , \
/ , .
\,
, \ , \ , ; , ,
.
'
CAPUT C.
Laudatur virtus imperaloris. lmperalrix legationem contemnit. Jmperator summopere conlriilatur. Cauim
cur vehemenier impcralrici limeal. Castellum in Dlac/iernis expugnaiur. Propugnalores palatii defcclionem meditanlur. Joannes imperator adolescens malri aucior fit compotitionis. Legalio ad imperatorem,
qua se imperatrix sabmitiil. Asanes socer legatus ut tngratus reprehenditur. Palamat ailer legalui de
constanlia commenduiur. CondUiones pacis aliquot, et utrinque juramenta* Imperator in palalium
ingreditur.
Legaii caeierique prasenles varba imperaloris C .
c l poslulalioiiem audienles, p r o p l e r admirabilila- \ ,
lem vix fidem cotomodabant. Nam adeo imilta
\ .
aulebac ab bostibus perpessum csse, et plus m i l ] os inter sacraui saxunique 6 9 8 sletisse, poslea
, \ ,
armis adepta victoria non ad caedes maciatioues- , \
(|ue procedere, pariaque paribus renietiri iis qui
, \ ,
priores lacessiverant, sed viclorein victos ad pacia
\ * ' ,
tonventa invilare, tanietsi eos brevi spalio dclere
,
fundiius liceret, excelleatius quiddam, quam pro , bumana natura videbatur. Gaudebanl igitur lanla
. "
l-nitate , et suspiciebant tam pneslantis animi
, ningnitudinpm. Imperalrix suorum consiliariorum
.
i m p u l s H legalionem prorsus aspernala, oratores re
, * infecta dimitiit , ex quo imperatorem iristilia
: .
niolestiaqne iniolerabilis occupavit, sexccnlisque
\
cngiialionibus in diversa rapuit. Augurabaiur
.
en>!n, perlinaciani isia-n non bene cventurain, sed
' , '
1298
129
H 1 3 T 0 R ! A R U L I B E R
Jpsis.maluw deicrrlina, majoremque lucium, quam
, \ , ' .
bclli lenipore expcrii esseni, patiiumn. Nam
; ; .
et ilJi omues, qui cum imperatore cranl, cum mulia
0?
adversa perlulis&enl, et simiiiier qui Byzaniii in
,
carceiibus fuerant, exlreme se a proceribus A u , \
ûslae vexatos meroinissent, ira aestuabani, popn , * , ,. - lumque irriiabanl : et apparebal, vel invito imperatore, in eos qui essent in palatio impeium faclu ,
ros. Yerebalur insuper, ne imperairici ac liberis
; .
ali(|uiti airociue Geret, quique cum ea versareniur,
\ ,
omncs noslium gladiis conGcerenlur : id quod
* . pauloposl propemodum accidisset. Ut enim iniel* , lcxeruiu eam legaioe rejecisse ac pacem nolle,
, - ca*lellom inBlacbernis appellalum , parlem iiiuniliouis el propugnaculorum quibus pakuiura eircuiu , \
, , ^ dalur, imperalore noscienle cxpugnaruutac diripuerual, cuni qui inluseranl e muris fortiler scdifen \ ,
derent. Qui[porro anlebac Augitst bene cuperc
pnUbantur, quibusque cuslodia palalii commissa
. \ \
, erat, posiquam undique periculum, et eara a pacifi, \ - caiione refugienlcm, mori ipsosque secum perdere
malle viderunt, unaniiui couseasu ipsi is el lifoero ,
, runi defensionein propriae saluti jaui posiponeules,
impemtori palatium iradere constiluerunt. Quin
,
eliam bonoralissiroos quosdani ad eum miltendo, do
, \ , na el bonoresquserebant, ei regiam cum im[ eratrice
et libcris dedidissent. Quos imperalor auribus isla
respiiens diiiiisit, teslalus, eam cuni Hberie ser, ,
, vatam polius velle maximopere. Ecce autem iuipe \ . ' ' Q ralor Joannes lum quindecim natus annos, siipi a
, " selatem sapere, et lempori opporlona consuleiv
visus esl. U l enim tamulmanlcs sensit, qui in pa \
lalio erant, el jam dissiderc incipientes, deqno
. , malrc cum filiis nibil sequum animis agitantee, ad
parenlem accurrens, 699
tumultum et insidias
, \ .
, n u m i a l ; orans relerrime ad imperalorem m i t l i , ei
, \ cum eo decidi, afflrmansque , njbil ab eo gravc
liineiidum. Siu secus res eai, praestare illuni tnclc , ,
\ . \ ircntem experiri, qunm in populi demenliam ac
, mUiltim furorem inciderc. lllico persuasa niator,
* Andronicum Asanein imperaiqrissocerum, c l Gregorium Palaniam ilHc carcere deienlos (G) ad se

. ' \ , ' adduci jtissit.: quibuscum de pace locula, eos ad
, \ imperatorem legai. Qui illura lumere iracundia, n
. D ad persequendas bello acceptas injurias paratunt
esse opinanles, prinmna preces el suppliratione^
,
adbibent, ut reis placaretur, et hosles domuissc.
, \
peniiusque subjecisse contcntus essei; et quem
ad:nodu:n eos armis vicisset, sic et injuriarum
\
contemplu et altitudine animi se ipsum vincerel :
; ,
quae nimiruiii maxinta illique convenientiusim
.
, \ victoria esset. Beindc legalionem exponenles pc , tunt, ut pietaiem erga defuncti imperaloris libe \ , ros, clemeiiliae, excelss mentie ac prudenii;e sua*
selernum monumentum relinqueret. A l enim nc , \

(65) Qaarc in carcer; m tradiius Andronicus Asanos, qm lamcn geocro advcrbalus Irgitur, perinde
ui cicri ? Scd boc Apooauclms fecit; rausa SIMU*

caia csl supra.
12 9
JOANNIS CANTACUZENI DIST. L i B . III.
*300
sciebant se novaculam acucre, et equum cursorem , \ > campum provocare. Cuin primum namque ea
* , 64]
verba audivii, omnia se illorom causa velle osten- ) ,
, .
dit, periude ac ipse non darel, sed acciperet be
,
neflcium. Legatum ver* socerum de ingraia lunUie blanda oraiion* iBcrepuit, quod nulla ia re :.
, \ ,
olfcnstis, sed, si verum fatendum, mille beneficiis
cumulatus, tam inale graliam rotulisset, ei bellum
. ,
lontra ee conc.lasset. Palainam coaira laudavii,
\ . *
ct gratias egit, quod pro justilia veritaleque gravissime aJUicius, tisque ad eitremam oibil abje- ,
ctum ant fecerii aul dixerit. Tum praecepit jura- ,
iiienu ad Angusiam et in>peratorem ftlium con- 6 , '
scribi; et conscripta sunt cum his condiliouibus : . ,

Ui neque ipse findicaret in eos qui se lattitsent,
el lum in palatio cum imperairice degerenl; neque ^ , * \,
iuuliaret ullo modo, sed omnia pneteriia oblivione
sepelirel; neque imperatrix, aat flliut imperator in
eos, a quibus ipse Cantacuxenue bello adjutus esset, inimicam reiinerent animutn; nac UMs vel
arie, vel ulla machina nocere conareninr, sed
ulrinque adversQin socioa utrorumque odia deponereniur, omneique qaae ab Initio habuissenl, fortunas euas relinerent; impararent auiem ambo,
Cantaeuxenu ei Joanncs adolesceas Palaeologus;
sequg ea inficem 7 0 0 benevolentia eompleelerentur, qaa patres et fllii soleiti; juniorqae seniori
poiiores deferrel in omnibus, ac propter aHatem
liondoro firmaiam, decem annot adroinislratione
' , \ ,
' , \ ,
* . ,
,
,
, ' . " \
. \ , *
, \
,
*
\ (
, *
1
cederet: quibus exaclie , aquali aucioritale coin Q , ,

eo imperareU In bas condilioncs t l ipae imperator,
$'
et Anna AugusU cum lilio imperatora, ut in per *
peluum servandas jiiraveruni. Secundum jura- * . inenia, qui in palaiio erant, porlie reclusi, Can
tacuzenum imperatorem acceperunt, sexio Idus
,
Februariag, anno orbia condili aexiet milletiiiio
* \ ,
octingente&tao quinquagesirao quinto, iudiclione
\ \ .
quinia decima,
* \
\ * . J
ct , \ , \ \ " ,
^ , ,
, , | : ;
\ (, { .
1
ORDO R E R U M
QVM
I N HOC C O N T I N E N T U R ,
-OANNBS CANTACVZKNUS
/JfP.
Nolilia.
9
JOAiNNIS CANTACUZEN! HISTOHURUM LIBRI IV.
17
Prolegomena.
ibid.
l.IBKR PRIMUS.
41
M L U S
C H R I S T O D U L O .
41
C A P . I.MicbaeMs Paleologi II obitus, avi in nepolem

impielas, e l in epurlum Jilii propensisskua Yolunlas. 59
(
Origo dissidii inter Androoicos icnperalores.
Caiilaciizpui in recusatiooo jurameiili liberlas. Nepolia
cum Syrgianne colloquium de salule et diguilale retinenda, mutttuaque ioler nrpolem el Caiiiacuzenufii amor,
llujus ei Syrgiauuis iu Tbracia cousuiUlio.
65
C A P . III. Camacuzeui adSyrgiaiif;eii> oralio. Doletde
re lam aneipili etperituloaa diceitd.wu sculenium; nepolent laudat el miaeralur : futuram calamiUlem pr**eutil:
annciiiam juslitia se prelaluruiu negal; eiabeuduin polius a iqiiov quara anuis, citra ulliroû aecessiUM*m,
decetlandum aflQrmat.
69
C A P . IV. Syrgiaunes rmgni domesUri cousilium profeit. lHiae urbea ad fugam deligualur : Christopolis Adriatiopoii prKferlnr. Cauiacuzeoue uiore Calliupoli relicla
Byianlium veoil. Audronico Juniori, quid derrevertot,
renuiilial: AJexium Apocauchum, obscurum homioem,
aed pr.identem gratiam Sjrgiaonis ei coramendat.
Aodronicut consulla ampleclUor, magoanimiUUaique
el aequitatem suam ostendit.
75
O P . V. Dirus ab avo nuotius. Altera a aoUqoa
caosa inier imperaiores dissidli, solulior videlicel viu
tiepolis, ei >vi in illum coaiuroeli*.
77
C A P . VI. tfiliil legaium ad avum nepos : ejns viri
Yirlus pnedicalur. Summa tegaiiools, secum atrucius stgi,
quaro delirla mereantur; el illum oblivbci sc palrem
esse. Si pergat odisse, abum imperalorern designet. Avus
roemorans, quauio amore ooiidum etiam uatuoi dilexerit, severiialem el rigorem excusat. Ad superioretu narraiionem redilur, et inierrupla coniexuolur.
81
_ purgat se de verbo nepos; doleulem et contnrbalum dixisse, speranlenique palerniun

animum ad misericordiaiu iU commoveri poaae. VenUin
petit. Magnus domesticus e Tbracia reveraus acta cognoscil :fldemel opcram suam usque ad aras apoudel. De
perfugii loco deliberatur. Crale TribaUorum principe
legatio, el Caliinici legaii astus.
K7
C A P . \ III. Caliioicus ad Cralem de societate 1
galus, rem felicller conliclL Andronici juxiioris proposilum Theodorus Syoadeuus prolosirator coDSiltorum periculorunique socius ascisciiur. J)e irium Genarnaium tide ac promissfe. Adrianopolis ad fugam
djeiiao eligilur. Avi in oppotem inbumaoiUs et inaporluniias. roagnodometlicosolatium. Syrgiannis e Thracia revocaiio. DeratioDeBjzaiillo ae educeudi consuba.
*
93
C A P . IX.Prolostrator imperatorem aeoiorem iucustodiam daudum, Syrgiannoe inlerflciendom, magous domellcus in priore seoteolia coasialeudarn saadet. Reprebensui a Syrgianae deperlinacia, sapienter se tuetur,et
uirumque refellil.
99.
C A P . X.Nepos iosignem obserrantiam in avuna oslendil, ei crudelia pntios ab ipso pati, qnem iu eum faccre paratus est. Quai forluua dabitur, ea se usr.nim.
Si 8 ttoseraiiL. socii, acerbe laturuiu. Ejua voluntale
colhudala, proloslralor ei Syrgiaimes, dum Ucet.
Byzautio discedendum statuuot. Quvrilur ecquid imperatrix assuxaeuda, ao CouslaiiUnopoU relinqucuda tfit.
t07
C A P . XI. Cantacuzeni rationes, cor iraperatrix ConitaittinopolireHQquenda.Syrgianne ad praHecluram suam
in Thraciam dtmisso reliqui bvrent B.vzautii. Maxnue
coiiioslaulus, et maguus logolheta Uelocbilea viri clariesimi imperatorem senem fruslra ab ioceplo dimotere
A P
h P m
Dituntur.
111
C A P . XII. Ab avo ciUlur oepos, et a protoslralore
de illius vereulia monetur. Itcrum ciUtui, in palatiuin

vadit, proiostralore prosftquente eL ' exspectanie.
Superveitll magnus domesticus; quid actum sii cogrio*; consiliura suuro edicial. Mos beaueusiuui el Veueto/um Dominico die imperatorera yenerandi. Geunenscs
Uruae tnremes celerner armaut. Proioslraioris ad piy
y,\\iim ardor.
U5
C A P . XIII. Jtinior tmperalor egressus, magnurr. domesticum requbril. Quid uLrinque actom mutuo iodicant.
Hieloria Inseritur de dilalo seiiioris coosilio. Denuo per
eunuchum, el ad judicium quidem, cum magna vocautis
miseratioDe et Urrymia arcessilur oepos. Ad ofOciiim,
lali tempore sibi pnestaodum socios cohoriatur. Promitlunl ooinia, ipsum jue ad paiaiiurn comilaniur. 125.
C A P . XIV. hnuinerantur assessores Aadronici scnbiris in judicio. Poniiur ejus iu jauioreiu accusatio, el bujus defensio. Slalus esl absolutus; uegat eoim se obje*
cla crimina consoivisse; leviora commisisse fatetur. Acerbilalenviu ae uimiam avo exprnbrat. Jlle io coiiiumeliani
prorumpil, quani uepos repellil.
129
C A P . XV. Magous doiuesticus et protoetrator oepoli
voluul opom ferre, el fruslra placaotur. De insiaoli periculo avus Qiouelur, qui juveni quatuor coudiiioues pruponit, ei veuiam impelrare velit; ille omnea prsler dnas
recuaaL
155
C A P . XVI. lovebitur in nepotem senex cum innis.
Nepos veuiam petil deliclis sms; pedem illi, quaaqhain
rcniieoli, exosculalar, el osciiluro ab eo recipit. FicU
secoucilialio, el ob id ioaoe gaudium. Uagous dome*
stious in PelopoDoeanui ire jussus, nepotem el protostratorem ceruorea facil. De ea reconiiIlaot.
139
C A P . XVII. Wsyuns logolbela nepotis pro ImpuDitate sociorum ejus recusat: causam addit. quam nepos,
roelius s^mieiis (ul posiea iuielleclom est) reMlit. Ha
gnus doDiesiicut Peloponoesum ue peut, conQclam et
inaneiu causam cbieudil. Ab imperalore pusilli aoimi reprebeosus iu ThessaMam jubetur ire : suflineutes copias,
et pecuniam poslulat. Proloslralori Prillapi prareclura
coDiroitlitur.
145
C A P . XVUi. Cunctatur Pyzanti-j exire magnusdomesticus, ei *d urbem posiea mauen^, ppcuuiam e\
mililem exspeciat. Prololsrator quoque discedere cogilur. Libellusad lectoltuii junioris imperatorisinveutus.
Ejusdem ex urbe egresso?; Adriauopolin faustus iuIpressu9. Mandat duci siio senior, fugilores insecLalus.
uepotcm viuctutn adducat. JUe vaoam fore peruecutiooera
docet.
151
C A P . XIX. AndrnDtcua cninor impcratoris Domiiie
privalup, hoslis judicatur, crescit y.>ieuUa Legati ad
eum de pace. Mdes lumuilualur. Prarclarum forliludiuis, et excelsi auimi exemplura in Tbeolepio episcopo.
lierum lesiatui* innoct ui iam soaru juvenis, iegatos
cuui spe pacia dimiilit. Seuis poteniia exienualur. 159.
C A P . XX. Nepoa io coosi.io de beslerno tiimuliu
cooquenlur : pelitiouem avi propoi)1lquam omoes unu
ore re.HpuuiA. kl q;ibiaai avus fatfurum spondeat quw
nepos velit, relle debe;p sibi ioiperlo cedi, aut armis
Byzantiuiu invadeodum. Coucio dimiitiiur, et cuni tribtis
amicis amplius ieliberalur. Placet seni dare spatium,
quo se sd rteislendomcomparet, ue improviio opprimalur. Junior exeiclluiprofectiouein occidealem persuadere neuaU.
165
Cip.
Magnus doroesttcus quoqtie,oppugnationem
Byzaolii dissuadens, ad occideiiUleto expediilouem bortutux. Quare ulerque simuJaverit, in exlreino capite
causa dtserilur. Exerciius se ex parie aliqua pariturum,
sed ingraiis oslendit. Permitlualur ire Cooalauunopolio.
Ocvulte miilitur episioJa purgatoria adavum a nepole,
qua eliaiB monet, utisc communiat.
169
C A P . XXII. lnsidie io Androaicum idoorem a
SpbenUslhlabo Uuesorum rege. Legaiio avi do advein
tu ad urbem paubim differenuo. Concio nepolis ad excrcitum de armis depoaeudi*, ei pace compleclcnda. Omninm
assensus.
175
<*AP. (!. Responsum nepolis ad avum plenum
offlcii. Parlem imperii ab eo pelil, cl jut amonlum. Jurat
9
ORDO RERUH
1303
teoex, analbema rescindit, nomen imperaloris ei restiluit, ejus virtuiem roagntfice commendal. Quod Apocaucbum ad juramentum exigendum ad se miserit, id fert
g r i u s , et bominem illum viluperat. Excusat faclum
Pala?i>logitia; excusal eliam nepos, se hominem illura
obscurum non pro Jegalo, sed pro labellario misisso affirHian*.
1S3
. X X I V . Junior imp^rator Adrianopolin r f v e r sus, eo uxorem vocat. yCslatem in lustrandis et ordiliandis urbibus ponit. S} rgiannes ad senetn perfidiose
'uelicil. Bam delectionem nepos illi cxprobrans, ad ftdein
porro coleudam horiaiur. Negat Syrgiannes objecla;
sed lilteris Byzaniinis convincitur. Ilerum de officio inoneiur, Perpegiil, et Byzantium profieiscitur. Bel.um reonidescit, nepos exerciium ad arma in adversarios exsiii c i i a l . Mira omniura pugnandi cupiditas.
189
C A P . X X V . Imperator junior I heoclora* matri magni
domesiici feminae p m d e i i i i s s i m a adminislraliune urbinm
commendala, B>za()lium movel. Nolnles, et duces exercitus, eodem non repugnante, episiolam ad irniorom
millunt, nacemque exposcuni. Tiiinuttns in palatio. 195.
C A P . XXVI.
Xena Andronici junioris maler Ttftessalpnica Byzaniium capiiva adducitur. Calochsereies seniori pacem vehementer atque eiiam suppliciier *uad<M.
199.
C A P . X X V I I . Lpgatio nepoiis ad a?um de pace;
quam rursue HOD procul a mieuibus Byzamii petil, sed
fruslra. Ejus febris, f l profluvium sanguinis e narilms.
M;gni siratopedarcbe defectio. Syrgiannis facinora. 205.
C . A P . XXV111. Solliciludo Andronici minnris. Magui
domeslici et malris ejus in eumdem beneliceniia
pi\eclara omnino el siugularis. i jusdt:ra malroux pruden*
et festiva oratio.
iOJ
C A P . X X I X . A p r i obsidenlur e l expugnantnr. A d
captivos milites admonitoria
imperatoris o r a i i o , et
\n eosdepo huipauitas. Rurspru ad snos, dft nioJerarxla
vicioria e l mjsericordia in yictos, (.hrisuana conciunciila.
211
C A P . X X X . G a r e l l a , Rhredestum, Scrgentzium oppida dediliqnem faciuqt. Sacrensibus ruslicunis tnalediciis laceraliir imperaior; ipsum castellum mfser^bili
incendio conflagral. Insigne exemplum tidt l i l a t s in doi|iii)uro e i charitatis in hostrm ciqusdam p:sh>ris, per
quod siratopedaicba reus maje-tahs absolvitur.
215
CAP. X X X I .
Tbessaluuica ei Consiantino despota
felices nuntii. A d impcraiorem mooaibi h; bitu indulus
perducitur; in carcercm dalur. Qui Xenam irnperatricem
violaverant, puntunlur publice. I einnus ad juiiiorem
deiicit. P e r s a seniori auxilio vcnienies, meiu jmiioris
perculsi, domum turpiier leverlunlur. Fugiunt cliam
Byzaritii.
2zl
C A P . X X X I I . Legailo senioris ad nepotem. D H e t *e
delusum; ad pacem mclmal. Respondetur pacem cordi
futuram. Cum magno doraeslico decernitur ad obiurandum os sycophanlis omnia in manus avi iradenda. Qua d-*
re cum principibus lotoque exercitu agil imperalor,
magno domesiico e l proiostratore paUim approbaulibus
ejus sentenliam; in quara lainen uobililas e l duces a?^re
concedunt.
^27
C A P . . Responsnm nopotis ad avum de pare
t d m i s s . et dudilioue in ejus puleslaseni, sui, rei umque
oimiium. De agro militibus assignalo. I)e slipendio iliis
pernolvendQ. De domo sua. De pairuo despoia. A d m i r j tio senis, et pommunis Ixiilia Cuiistaiiliuopuli, de legatioiifs eveptu felicissimo.
2i0
C A P . X X X I V . - Xena mater ad Olhirn Andronimm gratias aclura, e l juramenluro delaiura, mitiitur. Jural iu
condiiionp.s e>iam senex. Nepos ad avum salulandtim
Cu(islaiiliii'>polin pro^reditur. Occnrrii avus. Indicatur
cnnsueludo salutandi |iitop imperaiorcs obvios. A d visondum juvenem tiqdiqiie concursus iH.
2il
C A P . X X X V . Senloris impcraloris providenlia ac
diligeolia \n constituendis magislraliltus. Sphenlislhlabo
Mqesorum rcgi T f r l c r e s fiiius succedens, Philippopolin
capil;qpp|da qumdaro incursal. Audrouicns junior Mwsiaa
iii\es depnedalur. Judicium Syrgiaimis, u i rei majestatis.
245
C A P . X X X V I . Terteres Mfpsorum rex moritur. H u ! ta oppida Mi^sia? se Romano d c d u n l ; qua?dam Boesilas
sibi viudical. Pbilippopolis fruslra obsidelur. Ctijusdam
inacbinas oppugnatoritB descriptio. Ma'Snron) principes
Michaelem dynastaa cujusdam liliuin regem creapl. Boesilre dynaslaB M<rsi el Romanorum amici mors falso
uunliata. C a i j s cur confliciu cum Michaeie absiinenJnm.
219
, X X X V I I . - Phiippopous casu rcciiperalur. M i r b . r l Bucsilam obsidet, qui a suis proiiitur. Michael Ibimuiiurum fmes drpopulaiur; ci imperalorduellum offerl;
;
quod facere abnuit. Vcniens Conslanlinopo'in iinper..Urr

avHm ad bellura Barbaris inferenddm s o l l i c h a i ; ?ii|as
Coiisilium magnus domesiicus comirmal, 11 coulr^ M a s <s
omnia sua poMirelar.
2.*^
CAP.
X X X M l l . Consullatio (!e bcilo in l a r b a r u
suseipiendo. Pra?clara magni doinesiici oraiu, q n i t . e l l . no
a n e c e s s a r i o , ^b boues.o et facdi j*ua elur. Addiiur
pro epilogo liberalissima promiîo. P i o l . ^ i r a i o r . <*
romiles junioris imper.iioiis idem .ênliunt
(oiiîliiri.
senioiis dissenliunt, privalam i.lililattm p r * conunini'
sperlanles. Laudat allerara parlem, e l niagnr.m dorue
Micum senior; suos vilupeial, et cum nepole porro d e l berat.
2/J
C A P . X X X I X . Lecatio Mtvsonii-n regis ad A n d r o n i Ct:m juniorem de amicilia ob duclam pjs s rori-;n i u s l i lurnda. H i l l u n i u r \ icissini leg^ti, qui ^ < u i i l i r m e i . t .
Mos iraperatorum, quo Scyiharum satrapas sibi (!eviiici
r e n l . De aliquot eorum incur-iunibus m Tbraci m, et
febci cnm iisdem ctmfliciu. Ahos persequit.;r imperator; et fluiuine inlercedenle ab utraque ripa Ul c o l l o quium.
*65
C A P . X L . Obitus Irf nes iaaperatruis, conjugis A u dronici niinoris. Cons ilialio avi cum iippole de a l e r a
ducenda. Legaiio ad S a b a u d i comiiein pro Anna sorure
cjus, quam traler, p r a t e n l o reê Krancias,, in.peratun despoudet, et despousam buiiorificeutissiinA iraclat.
271
C A P . X L i . Ho* capite coronalio junioris A n d r o u i c i
describitur, et toia illa c<fremoiiia
Constaniiiiopoli i n
coronandis i m p e r U i h b u s scrvari so iU,
dibgenlissime
' explicatur; (slque res ad coguoscendura perjucunda, nec
inirugifera.
275
C A P . XLIf. Cum magiio e( nobi i comilatu Anoa iutperatrix addnoiiur Byzan inm. Nupliae Guni; ipsa c o r o naitir. Sabaudi nobiles comniendanlur; iiiiperaioreaa
lndicras arles docent. Cum Persis prAduuibu d : m : c u r
cum vicioria. Imperalor in pede vuliieraiur. Cum M i cbaele Mocsonun rege rolloqaium. Senioris imperaloiis
ira e l alienalio a nepote recrudescit.
C A P . X l . l l l . Joaimes Palaeologus panhyp<T9*baslus
lyranoidem airectal. L i l t e n a filiurum niagni logoibela? ad
cumdem paiihypersebasiuin intercppue. Amln.nico J I I niori redduntiir, aquo !ogothe(a onicii admonHtur; cujws
respousuin arrogans referlur. Protovesliar.i mn.se i u l o goibeiam a juniote iniperatore coprccnlur; qurn ap: d
iralnm avum oxcuâi, ei pocnain ejus deprecaiur. I ;nusqne iu benemeriliim ingtaiissiuius auiiuus. Bel.uin te
aperit. Androwicus f l s o c i i ex ionocculia s u a - p e m vi ceirdi concipiunt.
2^3
C A P . X L I V . Per legalos avr.s n e p o i n n m o n e i , ue
B\zan>ium ingredialut. llle dolens <a denuuha i>ii<>
Denm leitem ianocenlia? sn;e
pella!; u?c r. cusaii, si
l e g i t m e accusalus sc defendere iiequi e r i l . qtnu puuas
det. Ejiis meraonam e âiris per onnna leatpia lobi
vull avus; patriarcba diserle uepoli pairuciualus, refragalur.
oul
C . A P . X L V . Rogat avum nepos, ne n o v o istoc .
impehum Homaiium cladibus cuniulel, il rumque se ad
dicendum causam oiTerl. Magnns domcsticus p. r n i i e ras idem contendit, nep( tem Uielur, ab amiien. i> s y r u pbanlis deborUtur. T e r r o r e m in exlremo adjvugil. i
serus feccrir.505
C A P . X L V I . Responô ari contn.nlalur nco?s. P a (harrhsR calamitakm suain pf r liiteras c x p o i u i ; MI> el
episcopomm opem ad conciliandam paceru imploraL
Faciunl illi quod rogantur. Qiiataor e l vigimi d i x e r > ^
rum ordinum ad eum miUuuiur, a quibus quid ei <bjici?tur inte'ligai quique coutrovemam dijnJlceot. A r cbiepiscopns quo line adveiiehnl ediclal.
509
( ! A P . XI.VII. Oralio junioris ad synodnro. Adversarium avum rapit in odtum; judkes sibi benevolos
facit; Qduciam causs p n - se l c r i ; et esl boc voiul
dicii proufiuiuiD. Deinde breriier qu*dara objecta di.uit.
T
515
C A P . . C u l p a m omnem calamilatis in avuni
conferl, non siue conimf nd;>.tione s i . Niiitur pmhaiv se
fiiedus sanclum iiabmsse, avum non b a b u i s e ; cujus li
;; bitjus rei tfstes ad protovcsiias iu:ii, et aliaa cu usdam Cocalm recitantur. Docet eliani, noo Idcirro futlus
so rupisse, uec perjurium incuriHse, juamvis pecnm n
acicperit.
317
C A P . X L I X . Cooaias impeden.s calumniator a|M*rle
cosrgpilur. Jocus amarior in eumdem. Kpi;>oopi in>pf ralureni juniurem damnare n o n audonl. r^mpublicain ei
cornuiendant. U avi pertinnciam accosans, inedirmam
quamdam maOrum proponit,
de J u r e sno mtilnm
reinillit. Ejns ad senem rcspoiisum ofncii sui t-oiimi<*niuraiionem, scnis m o ^ s l u i u i r r p t T l u j i i i o i j e f D y
pacisp'titio-
QUiE I N HOC COSÎNKNTUB.
1305
nem, subjectionem bumilem plane, e l terrorem, ni ced.it,

compleriiiur.
.
527
. L . Cooalas narrat seniori omnia; episcnpi, e l
caeieri tacere jubebtor. Pa.riarthffl urgpnti audieniiam,
durius rpspondetar. Sequitur ejus oralio. qua cum summa
liberlaic se nepotis patronum conira a*i iniquilatem fore
pollicetur. Iniernumii palriarcha? in carcorom iruduntur;
ipsp. in monaslerio, episcopi in d i b u s suis inclodunliir.
Ilagnas domesticus paee desperata, non ullra desidembim
suadei. Hem senlii proiosiralor. Juoioris imperaloris
cousiliuru a riomeslico improbalur.
335
. I I . Rhegio Byzanliurn iier inlendunt. I illerae
amicorum, acta nuulianles. Imperaior paucis comilibos ad
raopma proeedens. avuin ad colloquium inviiat : si nolii,
marcbionem Moplisferrali, p d r u u m ad se mitti rogat.
Jubeiur ab urbe discedere. Marcl Taballarii de inuro in
imperalorem convicia. Rursuro de officio suo, curn insectalione inexpugnabills avi periinacia?. Selybria? rebus
consiilulis Apocaucbum relinquit.
ari Did.vmotichum convenire jussae. Aodronicus Tornices, e i Manuel
La-rarts de proditioae insimulati, Turacia iu exsilium
CopiaB
pwlsi.
345
C A P . L I I . Protostratop Thracia3 prsolor creatar.

droniros nepos cnm magno domesiioo et parte copiarum
in MacedODiam cum hoslibus confliclnrus abit. Mairem
apud Graliapopolin ipvenit. Ir hosies itur : qui timpnies
sibi, Pberas conccdunt. Z i c h n deditio. Hosies Phpris ad
pugnam elici non possunt. De posmlatis praestandis se
excusant; Doniesiicus recedeudum suadet. Zichnam redeuni.
549
C A P . LIII. Ad nrcupandam Tbessalonicnm imperalor
nepos vocalur. Parlium studia et conatus. Porlis aperlis
recipiiur. P b p r e u e s xubsidium ad arci propognaliunem
m i l i u n l ; sed ca^lunlur fuganlurqoe subsidiarii. Miraculum de sanalo pede imperaioris ope sancti Demeirii
uiarivris. In arcp (aciiones dua>, q u impuniiale concessa
imperalori iransditur.
355
C A P . I.IV. Quaeritur quo sH eundum. Magnue domeslicus Edessam et C.a tohani suadel. Omues approbant
PonNilium. Miilunlur l i t l e r o ; promplas invenlunt ad dedilionem. Quid senioris duees egerint. Ingens Occidenlalium ad jupiorem defectio. Proiovesliarius, e l despola,
aliique ad Triballum confugiuni; sed intercepti ad Imperalorem adducuolur. Pecunia omnis uxoribus eorum dnnalur, ut sii quod in viros exsules impendanL
565
. L V . Gasloria e l Achris se dedunt; protovestiaritis e t a l i i O a l p m adverstis iirppratorem ad bellum exsttmulanl. Dolus ux<ris proloves.iarii in mundo mulicbri
celando. Prodiiur protovestiarii supellex aurea el argenlea. Donat eam imperator mngno domestico; spd ab eo
contempta in militcm disiribuilur, quoad nnmmos aureos; reliqna nobilibus et -rario donantnr. Agresies
Albani S P . dedunl u h r o . Threles Triballo pacem suadet.
Romani fugilivi lerlio Cralem ad anna sollicilant, e l a
pmceribus Thballis increpanlur. Yariae raliones, quibus
joveotur, a Crale eis proponunlur.
371
G A P . L V I . Prolovesiiarius raoritur, Prillapus deditnr, Asanes Prosaco spolialur. Imperator Slrtinibilza et
Mclenovi frustra tentalis, Thessalouicam rediU De vicloria nuntius a protoslratore; quo se pamm laeiarf imperalor pro coucione lestatnr; victnres rcmuneralur. Alius
nunlius de fcedere a seidore cum Moesomni rege inito.
Denuo Byzanlium movct; pacem u l antea ea^pius, petii;
jubelur abscedere. Abscedil, ac redieos eamdem petit.
Duo Bvzantii occasionem urbis rapiuuda osleudunL. et
stiam io id operam pollicenlur.
379
C A P . L V I i . lliiistre expmplom mansueiodinis Andronici junioris. Prodilores pene coacii, peluot viginli j u g e r a ; majora promitlunlur. Mcesorum rex adest cum
cnpds. Logos abire decernunl. Quserilur quo fine idem
rex ler mille equilum Byzantium m U e r i i . Ibanes, dux
Muesns, a Gnibus jubelur recedere. Ejus respoosum fraudu enlura. Monelur avus a nepote de periculo a M P S I ' S
vilaiido; moniiionrm contemnit.
385
. LVIII. l.egalio juuioris Aodronici ad Mcesorum
regetn, qua qaa?rilur, quid venial; e l minas iulenianlur.
MiEsus jurai,non se contra ilbim venisse, e l ad conGrmaniium e sacris reliquiis crucem de collo mittil. Timet
nc suis nocealur; Ibaoera revocal. Scala e i reliqua ad
tirbemocciipandam paranlur. Die Pentecosles Logisabeunt
vcrsue Byzaotium. Sequilur magni domestici e i imperatoris in milite digerendo et prrecipiendo labor.
391
C A P . L I X . Oslenditiir expliiate, quo pacio ConsianUnopolis capta sit. Porlis aperlii iogredilur imperator,
e l posl eum proloslralor cura reliquis coplis. Mira bumaidias nepotis in avum. Palriarcba e rqonaslerio tanquaTi)
caicero liberatur.
597
Argumcnlum libri sccupdi.
+
IJRER SECUNDCS.
1306
407
C A P . I. Post transitionem docet, qnam avo provider i l , c l quam reverenler eum Iractarit. Magnum logoihetani vpnia, protosiralorem urbis ppji-fpctura donat.
patriarcha ut episcopis adversariis ofTensam r e m i l l a l ,
obtinere ncquit. \liis (fe S P bene ntpritis gratias a i l . IV>
Marco Oihallario qiiiesiio, et in conspectim imperatons
adduclo, h i s l o r i i ; P X cfua et vis pons ienl*a? in illo, ei in
imperalore divina qua3'1am clemciitia plurct.
i()7
. II. Magnus dnmp^tirus ad palriarcham ppispnpjs
reconciliandtim mi<sus, ciibil u<i'\\ : lirs juiJii io prrpMihnlur. l)e mentp dmestifi qua^sifo inipr *;. pr<> TPIS
ipsp oralinnein babpl dcpreratori^m. P I p a t r i a r r h a m * *lii.
Absoluli gralias imppraiori acriinl, qui amir.os s e p a r a i i m
remunpraiiy?, cnmnr.uriilpiv r i v i t a l i bPiinfacit.
"
. . M<PSorum Tbraciam superiorem devastat. Imperator cwm eo depugnalurus Rizyam abil. M u s u s
clam domum recpdit, usus stratpgpmate. Imppralor IUrnrsans Mirsiam , Dianipolim capil. Ilerum irrumpens in
Thraclam M O ? S I H Bncelum occtipa!, Probalum obsidel.
Exprobratur ei perBdia cum minis. a u s a m prajl^ndir,
uxoris jas in paieriium imperinm. Prolala Ipgp refutahir,
lerrilusque magnitudinp et fidenlia Bomani exercitus.
Piicelam reddilurum, pacpmque servalurum p r o m i l i i i .
Tausa audaci^ Moisonim. Mililrs se spouis privari dolenf
Amicitia repovalur. D * e r q e domum redit.
419
. IV. Magnus donKrslicns Syrgianni mitiorom
carcprem impelral. Poslea libprlatem eidem potii. Impprator miratur eam pon slatim peliyisse, cnm eju* amori
daturns sil omnia. eujus magniludinem deHaral. D o n i e sticus ipse qnoqua snnm amorem in Imporatorpm prand c a i , Pt ralionem factl rcddit. Angehis magnus straioprdari-ha pro egregio dvice commeudatur. Imperaiori* m a u r
X e n a se de Syrgtapnp celalam a dome^tico irascilur.
Syrffianne? e cusiodia dimitlitur.
427
. V . ~ Gerrnani jure hospilii abSmperalore pecnnia
adjuvari petunl. Magntis domeslipus respoadet iprarinm
exbausttim essp, mililpm illis suppediiamros. Germani
rpcusant; abundare se miliiibus. Dimillunlur cum honorfe.
Exponitur caBidilas domosiici. Uem quomodft approbante
Imperalorp. partem onernm et curarum suarnm in hnnipms Apocauchi rejec^rii. 0nsa3 quare imperalor Cyzicitm
profectus sit. Curo Zamerchane satrapa,qni Oriepiales
Romanonim urbes vexabal. pacem facit. M U D S U S cuin i m pppatore perenpe fipdns icH.
43
. V I . Imperator Barbarns lp Biibyaia ipvadpro
cogitans. roplophris priPlVch copsilio inciiatur, et docetur. Barbari ad ediliora loca se rpr.ipiuni. Orchanps sa
irapa in locis montosis el impediiis ippdit. (îiibit r o n ppectis, placei Romanls idlra progrcdi. Poslridie
lamen acie ip campo Inslrnrta eos exspecianl. Orcbams
conira sno i n s t n n l , panemque ip insidiis colloral.
DescribUur pugaa, cujus mira variplas; victoria ppnps
RomaRus stat : ad quaro plurimum egregia imperalorfc
concio valuit.
441
. VII. ronsilinm magni dompslioi, quia bosie^
se victos fatebantur, in caslra redciiiidiirn, ei Byzantium
postridip. rftvertepdum. P l a c e l ; Ip casira redilur; Iriumphus canitur. Pars Persarnm tnseqtiitnr abeunles; conilii
gitur iu vla, cum qnidam ordines suos deseruissent; .
et domeslictis, et Imperator redoctum e u n l ; spd ulprque
summo cum periculo. Sebasmpulps oum irpcpntis fngatur. Byzanlium uunlius ad prolostralorem miUitur; casira
custoditintur.
451
. VIII. Laadat pro conrionp Romanos Orcbanes
vel hostis; in locum lulldrem abscpd'iidtim suadel. DlssuadpnL senes, et qua ratione in eodem loro manendmn
sit. edocent. Duplex de imperalore per caslra rumor et
mililum trepidaiio; quonim fugam domcslicus inhihere
nequit. Imperatorem lcmbo vpclum ronslaniinopol:u
fruslra qu^rit. Exercitns fngletis in quatuor oppida se
disperlit. Apud Philocrenpn arcppla calamiia*.
4o7
. IX. Amor imperatoris in magoum dompsUcnm
incredibiiis exprimilur denuo. Doceiur quanlopere coplenderit, u l eum tmperii consortem baberel; quem tainen honorem ille constauicr tottes repudiayU, cum alioX\\t\ re ipsa parum omnino ab imperatore difTerret, qiandoquidem penes eum erai tola imperii administraiin.
Sed certis de cansis a nominc e l insgnibus abslinnlt;
qiwB lampn, u l vidpbimus libro tertio, eliam cenas ob
causas pnslea admisit.
465
. X. Qnomodo Renedictus Zacharia* GenuPnsis.
posteriqiie Cliium insulain îhi propriam fecpriid. Ejus
r p p u p c r a n d occasioitpm Talolheius dynasla r.bius, m a In piagni dompstbi 'conventa, risiendil; a qua lilin^
iirjpprainr Oidymoiichum oh id Byzaulio \;:
raloihclo pra?scnlrs rolloqMiiiMur. r.onsi.ium nwgtj do
1307
ORDO RERUM
1308
raesticf,quo paclo cum Martino,qui tura Chium obtinebal, imperatore ilIaL, quibas ad imperium tvo redilendum
agendum sit.
473 rooverelur, confulare nititur; obircctaliouem improboC A P . XI. Numeru* narium in Chfum proflfiscerirvim, el honorem ac voluplatem a\i. Agli aiiiein vade
lium : trierartharum ambitiosa conleutio. Qua conditione oralorie. Byzautium se conrerl bnperalor diva? Matri pri
imperalor Mariino iusuitt pra-fecturajn relinquere sla- recepta sauitale gratias acturus. Homluum ad eoui vieenlnerlU ujus contumacia. Calotbetiis adjuvare Romsnos dum cnncorsus. Thraci urbes lusiral.
52*)
meluH. Benedictus caatellun; imperaion iradlt. Marlmus
. XXI. Pers* pra?datoree ciefluntur; Achris Trlrebos desperatis st dedil, et Chiorum manibus a majno ballorum ob?ldione liberalur. Moesorura rex, et imppradomestico eripilur. Martinus in vincula ducitur : uxor,
tor pacta socielatc ia Triballom.Ti repionem imjunt.
llberi, famuli exiilio mullanlur. Ejus mjiiiibus dupl^v
Triballus M P S O copiis integris occuml, hoeles partim
conditio proponltur. Imperaloris noii tam in bene mererl c.Tdit, particn 'ugat. Rex volneraiut moritur. In imperacopieutes gratus aniraua.
479 rorem CraSes idhll moHtur. Michaelis ronjux soror im . XII. Imperalor ad graiiam Benedicto refern- neratoris, cuoi liberis peiliinr. In coiicilio dccernitur fn
dam,Cbii prafeclura iUum ornare vull.cura reditibus
Mcmiain proflciscendum, ubi magiue spes osteDlarenlur,
amplissimis. Homo avirus et arobitiosus lotam insnbm
et expulsa imperatoris soror justa e>ael belli occasio.
pro peculio audet pele?e. f.nnalur eum sanare imperator.
Vaxtatur Moesu; aliqnot oppida se dedont. In locum
Dalur spatium ad deliberaodum. Manei in senientia perlaai patriarchaaroagnusdomeeticus Joannem presbytetinariter. Galatam iriremes peiii, quas illi negat impera- rum aubrogandom suadet, el episcopos quodam calli<lo
lop. Iteritm spalium delib*ratidi datur, el Benedictus pro comroeoto ad id permoveU
557
fatno babetur. Consiliumroa^nidomesiii I de infamia ira( U P . XXII. Persa pr*doaes occfdufitor, fugtnlur,
peratori eflugienda. Lalluorum conventu Benedictus capiuniur. Pare his audltis in orientem rffb^tt Syrgianpro insano damnalur. Honores illi exquisilissimi, curn
MS cootra domesticum conjuraUooem facit. Jfequanimius
viginli aureorum millibus promitluntur : spernii omiila. domeftici. Zaroplaco Syrgiannem apud tmperatoreoi aclmperaloris virius laudaiur : Benediclus GalaUm oa- cueai; ille inficiatioue ae defeodll.
551
vig.il.
483
. XXIII. ln discrimfce suo magoi domestici
C A P . XIII. Impcrafor Phocpam Teierera reoiens, a opem salutarero Syrgiannes imploral, culparaque confrdaobus Persarum salrapis coliiur. Pboca?aro no?am in tens, meliora pollicetur. Domesticus eoumeraus sua io
dedilionem acclpil, quam Arego Genuensl ut pratfecto illum meriia, ingratissimuni fuisse convmcll, el cum
rommiUK. Pers, Trajanopolin et Beren depopulanles,
couditioue promtuit auxilium. Prrlerea quid fecent
parltm occiduplur, parllm capiuntur. Benedictus cum Syrgiauues, et quid nunc facere debeat, elegaoli apolouo
oolo triremibus Cbium uliionis ergo, et insul* subigeodu? ducelur.
557
Jnfelicl evenlu appellilur.
493
. XXIV. Testibus jam prraefitibis, Nicasje obsiC A P . XIV. Perlculose ffgrotos irupcrator lertbim dio nuuUatur. r.um classe eo proflciscilur imporalor. Ad
pugoam non venilur, sed pax ceriis coudilionibus commagno domestico imperiuro defert; tertium recusat.
Oraiio imperaloris jam moriiuri, ui pulabat, sane paibe- poiiilur. Judicium Syrgiannis exercelur; aroplialiottem
lica; qua convocaiis ordioibus praBseute eilam uxore pellt : magni domesticl opem denuoflagiiat,el Byzanlio
valedicil, et preces expialorias peiit. Magnum domeslicum dand.'siina fuga se Galatam proripii. Ab ipso imperaiore
pro se administralorem nominal, cui imperatricem com- qua?situs non iDTenitur. Eubceam Inde, !>osimodum ad
mendal. Exculiimlur omnibus lacrym, laniaulur crio*s, tralem fogii, eique coulra Romaooe operam oavai. Impe561
feriunlur pectora. Flentes ei wledicuut. De populo cui- raior exercituni advereus Hluin coiiscribil.
libei palatium ingredi eique salve el vale hcet dicere.
C A P . XXV. Spbraoxes qoidam ad referendaiD impeMedicos obiestatur, uli se ante morlero cucullo laonacbi
ralori pro meritie gratiam, se illi adversos Syrgiannem
induant.
497 offert. Cum doroestico consultal, quo pacio 'ne pugna
C A P . XV. De Xena raalre irnperalor nihil statuit. hottem vivum,et vincluin adipiscantur : Sphranzt res
Magous domeslicus juramenla excfpil; praefectos urbium mandator, et prsfeclura eidem commiUilur. Imperalor
tleternii; iitsignia imperatorla quarlum repudial; ul in Macedoniam ducit, Persarum Incuraio, et iiifortiinium.
Cnnstanllnum despolam occidal, aul ocutos ei pruat, adDolos.quo Spbranzes Svrgiannein jagidavH. Pra-mia io
dnci nequii, eumque occulle liberum dimitlit. Prolostra- enm coIUU. Px cnm rfale. Urbes a Syrgiaaue snbactao
tor Byzaniii praefeclus de statu imperatortsfl(ceriior: dfidemimperatoris redeunl. rrali adversus Lngrorjm
jubeiur ipse jurare, et aliis juramentum deferre.
501 reêm iDiltunlur auxllia, et cum bonore domum remit'
567
. XVI. Andronicus senior vliaa suae timens.flt lunliir.
. XXV!. Factione duorom principum regina,
monacbus. Junlor Iterura flagital monasticum babilum,
Michaeliu prima conjux, regno pe.iliiur, Alexand^r
et cum Ingenti gaudio iropetrat. Domeslico subirascitur,
Siranziroert fdius rex creatus, cm Mflesie et Scytbis
per quem slet quondnns pater spiriluali, quod maxime
cnpiebat,ad se in tali lempore venial. Oomestici la- auxiliaribus urbes imperatori deditas recoperat. ' crvra.p. Medicus quoque ejus slrophmn a?gre fert; eldo- slrator praifectu Meeembriam mtttitur. Pe.rs* Nicomemeslici cum eodem expoeiulatio. Nolebat enim cucullo dfam obsessiiFl, imperaloris adreuta, audilo doroum refugiunl. In Mu*sfam imiplio. M<i*onim ignavia. Pax ea
indui troperatoreiD quod pum sperarel posse convalescere, llmeretque ne oppressus gaudio, quod quibusdam conditione fli, m Romani pro recipieoda Ancbiato Diampoltn
M C R J I O reddaot.
577
accidil,raoreretur,aut in po>terum tuler monachos vt*
vere olstiiiarel. Quomodo eumdem niedicum lerrtipril.
C A P . XXVII. ScythaB venioot Alexandro conir*
Ilandatum ultimuin iroperatoris de corpore suo exauind. patruuni suppetiaa, quos per ffaudem tn impfraloreid
5li5 immitlU; quibusoum ei aoa cura Hoesls pratlio acerhino
. XVII. Miseratnr magnanj domeslicum, jamjam conteudilur. Moeei supertores mw\. Alexander Pueii:s el
pioriLurus, ut puiabat, imperaior ob molestias ex impe- flliam lmi>eraloris lbk> uo uxorem peiit. DilFenur .fimirio illi soboruuras. Amorem suum lursura lesUlur. Us, foBdus patratur, <.ompranditur, el a MtJfois Romani
egregie pnedicaiitur.
*
*;83
Effusa domcslicl lameutatio et lacrjma?. Nocte proxima
O A P . XXVIII. Amurlus satrapn Persicus in Tbraciam
fiiorfturum respondeDlraedicl.Aduunt morlh omnia indicia; Libitina paratur; aqua de fonie Matris Dei sana- irroU. Romanus occurril : a neutris laroen pugn fii imtur. Omues miraculura agooscuul, Deoque faclis e gratos tium. Per&a domum abeunt. Andronicus eeitior, eC Xena
demonstranl.
515 iraperaloris maler viia deceduol. Munomachus Thessali
C A P . XVIII. Magnos domeslicus gestorum ratiooem gubernator ad principatum grassatur. Thessali montanl
reddit. Syrgiannem cum copiis in Occideniein missiim imperalori obedieotiaoi deferunt. Ad Cral*m, ot amicus,
iuopinato venit, quicuro dles spplem jucunde exigil. 5H0
non probal; revocari lamen vetat. Qui delalorura lilleris
( . XXIX. - DomiDicus quidam Genueneis Lesbum
a doir.ealico alieoatar. Despo! iragoe<ila uarratur, et in e
carcere liberatur. Aforn monachum facium cognoscil im- insulam occupat. Facinus Galalenstbus imperaior exproperalor. rausam quserit : Domr-slicus quid rumore fera- brans cum classe eo contendit. Delii a Domlnico defltur indi!al, doloreroque bnppralo^ cousolalur. Eum im- ciunt : reliqui confligere e*ra Romanis perUmescunl.
Piocerna ad Milyleneu oppugnandam relioquitur; cciera
perator pr*terit cogiULioms admouei, de qua tequenti
oppida se Romaois deduot. Sarchaoe Salrapa ad
upile.
521
C A P . XIX. Androob.os minor avo Inaperium redditu- Pbocasam et Mitylenen obsidendaa petilur aexHium, ruoi
prondssione liberandoruro obsidum. Pbocaeense^ acerhme
rus, rem oum inagno domeslico commuoical; qui postquam inlellexit volonlateru ea&e sertain, moaet ut prius se defendunt. rbeler, Amur el Solaimasas Glii ealrapa
secuin diligeidef cogitet quid agal. PropoiitmLur causm loni Udem ei suam poiliceutar. Nobilium Romaoomro
clandeslma perlidia.
593
tres qu moveriol imperatorem, el refuoiKtir. Ipse im . XXX. Iugens Perearum auxilium Magni domeperalor npgaus se illis motum, duas alias alUrt, quibua
iuipc-ll.lMr.
525 slici ei Aniurii IVrse satrap colloqoium el amicitia, et
illius arud liuuc ai.clorilas. DomesUcui iovitatuni io laL A P . XX. Uac oraliooe domeslicus duas causas ab
f
1309
1310
OU.fi IN HOC CONTINENTUR.
Mrnaculum suum qucmdam nnbflem, Joannem Spinuhm

T.atinum, longiorc oratiooe allocutus, dodiiionciu urbis
buadere rooaiur.
001
. XXXI. Splnula cuparo fatetnr, consilium a
domestico pellt. Si;adel, veni.nn ab imperatore pelendam,et obsides Persa ei condonandos; Milylenen et
Phocaeam resiituendas. Quarn rouliis bonls ens remuneralitrn? sit imperalor docet, et, ut maiurent, bortatur.
Phocma el Miiylene redduntur. Pilios obsides Persa? la-ti
acriphmt: l.esbos tota cecuperatur.
601
C A P . XXXII. Albanonim rrbellio et fncursiones.
Spes Aearnani rertiperanda. In Albanos cum Persico
supplemento expedltio; vicioria et pnedas immensitas.
Civitales anle ab Albanis vexaiae, diem fcstum agunl.
PersaB domum redeonl. Ararnanum procerum de Imperatore admillendo pugnanles seolenlis; ipsius regin
consilium.
613
C A P . XXXIII. Approbmur reglnre consJKum. l.egaii
ad imperatorem roltiunlur. De nuptiis cum domeslici
fi'ia assenlitur; recusat. Dedilur Acarnania.
Mansuetudo et munlllcentia imnpratoris io dedilillos, ac
providenlia oppidatim. Poer Nicephoras a malevolU
Tarenlum traducitur. Impcralor tonslituli* praefeclis et
pnrtore, el Deo recuperatam tandera aliqnaudo provinrfam gratulans Tbessalonicam ablt. Fillam Alexaudro
Mnpsoruro regl, despoudet.
621
C A P . XXXIV. Persarum Inciirslo, et In illis trncldandU, caplendis fugandisque magai Jomeslici, ipsius imperatoris praclara virtus. Nupii apud Adrianopolim fili
Mariacum Michaele Alexandrlfllio.Ducltor nora napta
io Mfesiam. Acarnanes deficiuul; proloslratorem io
carcerem trodunt; Nicepborum a princlpc Tareoiina
repetunt. et ab ea auxiliura pelunt. Quem i'la libenter e
duabusflllabusaltera ei desponsa dimillit. Qutenam ha?c
mnller, et quaro ambitlosa fuerit. Joaooes Angelus Pincerna, et Monomacbus cum copiis in Acarnaniam mittuntur. Eodera postca veuieus imperator res memorabileft
gerit.
625
. XXXV. Magnu* domeslicus a?gre colloquiura
Tabasils linpelrat. Dafectiopem urbium illi exprobrat.
Tertio die reversus, ad deditioncmflectereIrustra conator. Demnm persuadet, ac la?lum nuolium impcralori
Artam allaturus, ln ilioere ad fonlem praodet. Eo venit
Cabasilas, consilium querens. Quera edoclum dimiuil, et
poslridle uoniine fmperatoris orbem accipiU fabasilas
curn prliqorlbus ad lmperalorem araagnodomestico
addunlur,fldemconstantem promillit. (mperalor illum,
caslerosque collaadat et muoeralur. Arlsei Rhogios malediclis proscindunt, et obdurauL
65
C A P . XXXVI ArUBorum pertinaciam casllgat magnus
domesttcus : qu bona peraiderint, qua? mala passuri
iot, oslendit. Eorum ID Hhogios coulumelias a?gre feri.
Quam ioique resislant, el quomodo Acarnania Roroanis
debealur, docet. Horlalur, ut se illiuj fldei permitlant.
Arlael dedilionem decernunl; praeleritara perlinaciana
excosaol. Laodal eos, el gralias aglt magnus domeslicns.
' Imperatorts et exercitus iovaletudo.
657
. XXXVII. Tbomucaslrentes a magiio domeslico
obiidentor. Quare essent lam superbi et refraclaiil. Ad
dcdilionem exstimnlaolur. Eodem scopo el cura paedagogo Nicephorl multis agitur. I.le rein ad primores refert
l renuotiai; concillo risum dedilionem imperalori
faciendam. Laudat raclum domesiicus; paedagogum
cum Nicepboro et opiimalJbus ad se rediro jubet.
645
. XXXVIII. Nicephorus cum prlmoribus a domeslico ad iruperatorem deductus, hunia/fller el muniflce
arcipitur. Matthjeus Canlacuienus maj*ni domestici flliue,
Demetrii .despotaafiliamducil domum. Euixe contendil
Apocauchus, ut sibi monacbum Ueri liceat. Ejuspreces
imperalori suspeciaa suut. Exploialur aiiimus. herum
inslat, et elassis couira Barbaros praefecliiram, ul sibi el
reipublica) salolarem petit ei impelrat. Imperator Apocaucham pro ignavo el iraprobo babel. Receoseutnr ca>
elella qu adiucarit, el urbes quas inslaurarit.
653
. XXXIX. De Barlaanio monacho Laiino, quomodo lurbas io ecclesia ConsUolinop|dilana exorsus sit,
l.aus Gregorii Palama?, et duorum ejus fratrum, propter
mouachismom. Mooetur Barlaamus, ut geous vi\m
6> lacerare cooviciis desinat. Ue lumine, qnod
saoctos olrcunafuiiil. Divinura et increalum loroen videri
poeso oc.ulls corporeis. De lumipe in mouie Thabor,
quod Barlaamus increaluro oegat.
661
. XL. S/nodus Sopbia? lemplo. Caiisam prior
agit Barlaamiis. Respondet ei pro omr.ibus-Paiaraas et
lumeo in Tbabor quid fuerK, dacei. BarUanius magni
domesiicl opera sopplex orat. Ejus prudeos consi ium.
Oppositio Barlaami. Rcsponsiu doniesitci. qua molus
fc
llle, culpam suam confllelur Ui synodo. Datur amanter

vrnia. Relabilur Barlaamus ol in Italiam aufugi^ns, Ut
ppiscopus. De novia turbis quas Gregorlns Acindtntis
Rarlaami discipulus concilavit. Imperaloris morbus. Apocauchus magiio domestico soadel imp^rii insignia sumere, sed rejicitur. Eumdem ei maler rejieil. Couaibnm
domestici ad imppratricem, et mors imperaloris.
671.
Argumenlum librl lertii.
695
M B E R
T E R T I U S .
705
. I. Transilio, breviter narrata repetens, et nar

randa promitiens. Narrandi caasas dua?. Cnmparat se
cum allh harnm rerum scriptoribus el veritaiem sinceram promiitit. l-ucius iibperaloris ob defunclnm imperalorero. Magnl domeslici diligens coslodia et vigilia? :
et iu procuraodo imperio solllciludo. Funus imperaioris
magniiiciim et sacra piacularia.
705
. II. Arobitio patriarcba?. ronslliuro magni <Io^
meslici de excommunicandis insidialoribusflliorumimporatoris. Pia imperatoris recusalio. Tandem importunilas domeslicl ab invito assensum exlorquet. Pairiarcba
regnare conUfndii. Sisraanus exsul ab imperatrice pelitur. Ejus fratrisque ac malris condilio. Gonsulljiliir de
reddendo. rhumni in domeslicaro convioium. ImperaIrlx lilem pra?cidit. Binai senlpnli de Sismano. Pairiarch: sententia laudaiur vebementer. Doroeslicus imprudenliam consullantium reprebeudil, reciius suadel. Patriarcba culpim agnoscit. Ex Ghuroni dicterio civilis
seditioriis augwriuQ), et domesUco se abdtcaodt renova*
tum desiderium.
707
C A P . 111. - Amor In imperatorem morlunm. Faslidium
polestalls et causa nova. Chumni conlumeHosum dicluia
uon vlridicalur. Excusant se palriarcha el imperatriv.
Domesticns multis verbis studium eifldelitalemin imperatorem vivum declaratum siguificat, et imperii administrationem in coucilio deponil, obscore palriarchao
arabitlonera bujns rei causam indicans.
717
C A P . I V . Dolor et lacrvroje imperatricis, ob inexspectalutn nuntium. Itcm querela miterabilis de vidul^
taie soa. el puerorum orbiuie, neglecloque a dompstiro
amici ofDcio. Eam porro amiciiiam exaggerat, et miris
modis ad mutanduro cnnsilium inflectere virum conalur.
725
C A P . V. Responsnm roagni donaesilcf pfawente pairiareha, ad iroperairicem. Mos boDorum virorum in paciCcalione. Exponil quld ejus nomine pairiarcba sibi
dixeril, ul num vera sint inlelligat. Deinde suspiciooenv
affeclali imperii a se removet; etiam divini judicii melu
adducto, ei a calumniatoribus cavendum mooet dilionem proponii, qua servata, ad imperium deroum
regendiim se revocari palielur.
719
. VI. Laudal oralionem donaeslici inappralrix.
Polllcelur, qun ille voluit. Magnus dumesdcos montPm
suam Interpretatur, et jadicfum adversum se postulat,
si peccare vldeatur. Juajurandum uinnque datur. Oomeaiicos imperatricisfidem,ut mulierU, suepeciam habet. Patriarcbam per beneficia in illnm collaia obiesia*
tur, ne calumniatoribus sois credal, causani suam luealur. Patriarcba omnem operata suam apondet et sponslonem iuramento sancit. '
735
. VII. Slsmanus a legalis Alexandri regis pelilur. MagDos domeslicus reprebendit. qaol ideo bellum
iDtenlei et transfngam reddere recusal, proque eo Mowis
bellum grave minalor. Legaii fraclis spirfiibus triginta
dies ad redditum reeponsuroque regU reDUDliandnm impetraut. Imperatrix el proceres de prudeolia doiues ici
graiU animis UeUntur.
741
C A P . VJII. Cur uiilites ad arma tardiores. Pairicil
cujusdam profeesionum scribaB desiderium juyand reipublicaa. Ejuedem pecunia, quam liberalilcr ad uawtn
reipublic* domeslico deferl. Ille de faclo bominem com*
mendat. Anliquum muoiie ei deouo maiklal, idque ipsum
exlohit: oblaium accipere pecuniam in leinpus neceasarium diOert; milllomredilus cuminsignl eorumdem 1*11tia exrquaotur el augentor.
749
. IX. De coronando Joanne (mperalore domeslici
consilliim et refulaiio adversariorum. Innperatricis cunctalio. riassls contra ealrapam Lydi popalatora venienlem. Pedestrie exercitus a doraestico in Occidenlcm
ducendus. Uerom a palriarcba fidem exiglt, quam sancie
pnllicetur. Ab imperalrice et laudaiur et suavltcr
monelur ne se laborfbus confiriat, ei ptcooiip so* parcat.
Respondet admodum iugeoue el liberaliter, et se rebelies coercilurum atqoe in ordinem redaclurnm proraiUii,
Byzaotioque cum exercilu disciedit.
753
. X. Ex urbibus Thracl seoalares et pnpsidia
ad pxpeditionem aseuinuntur. Mocsus renovato Hrdere
disccdil. Auud Chcrsoncsum Persa? caedunlur ct fuântur
v
1311
ORDO R E R U M
emel et ilernm Apocauchus capere imperatorem adoletamen, ui ex Occidenle reversuni judicio arcessendpm
ecenteno et regnare meditatnr. Deprehensus in arcem
decernat.
813
suam confugit, alque ut mortem eflTugiat, domesiicum
. XXI. Probationibus ei judicip audilo lerretur
ioconstanliaa rerum humanarum monet, a quo vicissim
patrlacba vlcissimque a periculi gravilale imperaihcem
monetur persapienler el Deo in primis niteudum ostendt- terrel, el de domesiico suspicionem augel veliemenipr,
tur.
759
ejiisque in curanda sua et liberornm salute negligentiam
C A P . XI. iPeloponnenses Latini se imperatori certis
liberius coarguit. Ei Asanem pro oplimo consihario
canditionlbus subjiciant. Korumdera litter* ari magnum
commendat, qui ejus animum callide subieus colophoneoi
domeslicum plena humanitath ac benevolenli. Legati
addit et magniOco proniisso, ut alii quoque, oraiionem
traclantur magoiflce, et cum promissis ac munenims
concludtt^
819
dimitiam.nr. Apocaucho Senacberimus substiliiilur, et
. XXFJ. Imperalricis asgriludo et anxia mens.Itpeju* facinora. Conspintio ei legatiopra?rectoruin Occiden- rum arcusaiionem repwdiat, rursumque dubitans ei cretis; et cur ?ibl occorrere volaeriut magura domeslicum.
deii5r se illorumfldeiIradil cum lacrymis. Maier dornestici cnm nepole el uxor Mallbaai nepoiis alicrius, ut in
765.
C A P . XII. Crales frac?o fopdere Macedoniam popula- carccre domi castodiuntur. Apocauchus Gt prsrectus
lur.Consuilatio deeo reprimendo.Senlenlia magni dome- urbis. Rellum inchoatur. Qualera mililem collcgerit.
siiri de expeditione Pelopoonesica praeponpnda, ob quam Domum magni domeslici diripere ac disturbare non audent. Amici ex urbe propter periculum fugiunl. Veniam
Byzantium revertenduro, et quid ibi faciendura, el quo
ab imperatrice pelunt Gabalas legatus praevaricaur.
nmnibue comparalis eundum. Ryzantium veniens, honoalter in carcercn daiur.
825
rifice ctcipitur. Imperalricem aegroiam salulai, el lugentem adbuc consolatur, cum eademque cogilationes suas
. XXIII. Fugilivi Didymolichum pcrfugiunl;
cnmmunicat, quas ilta probat.
769 magno doineslico acta oarrant; qui aliud suspicans, By . XIII. Clamor confusus etile palatium; caasam zanlium eo remiltere vull. Posl ad imperatricem logauis
mitiit, illam officii admonet; ad judicium se oflWt. I.egati
ejns lilem aliquaro censet magnus domesiicus; discit se
c uisam esse, pro cujus honore milites el nobiles contra a minislris Apocauchi spoliaoiur, carceri traduniur.
palriarcham lioguis pugnabant. Rem imperairici narrat, Turbanies ob id suos domesticus contpescil. L^galis
direndl locus dalur. Apocaucbus impedit, ne judirium
moneos ul bomines protervos casliget, quod facil casiigatione io partes certas distribuU.
773 domesticodecernalur; cui cunuimelias dicit. Legalicu*
C A P . Xl V. Poena In. Apocaucbum, et ejtis opcra rur- etodiuniur. Augelur belli societa^. Domesiictis hosiis de*us utendum absente doraesllco. Imperatrlx plane abnuil. claratur. Proceres eum ad moras tollendas sollicilant.827
XXIV. Litterae iropcralricis de abdicatione ad
Improbitae et scelus Apocauchi in magnum domesticurn,
domesticum. Acerbiores Apocaucbl mitti velat. Milites
(sed prius ejus natales el condllio) per Xenam imperaloris malrem, a qua apudflliumaffectat tyrannidi* vehe- bellom flagitant; quaeritnr in cuncilio quid agendum.
Sequitur egreîa doraesiici oralio, qua se auspicione
menter accusator e ab eo defenditur, alqae ad purpuram
afTeciati impeni liberare, el boc nomme magnam a suis
rursus inviutur et recusat. Abhorret etiam plane a segratiam inire conatur. Gonsilium suum proponit, ut se in
renda inter filium elraaireradiscordia, quod qnidam
poiestaleto imperatricis ad eam uliro profeclus, penitus
suadebant.
777
tradat.
835
C A P . XV. Obtreclalores et fnimici se in grailam conaniur redocere timore ma'1. Apocanchus pr/ecipue iu
. XXV. Responsum procerum, s*piu$ se de lifheo laborat. Ulteras cribif, meriia in se localaenumerat;
rebus seorsum et commumter deliberasse. Prclare
*e pro ingraio accusat; veniam oral; graluro el bonum
ipsumdisseruisse; nec tamen faciat,quod secum sLaiuevirnrn fore promiitit. Domeslicus Ingralum animum ei
rit, bellum Onitnm, sed incepluro iri polius. Si purpuexprobrat, veniam donat* Quomodo propterfiacipraefectu- ram induat, melius rebus conimunibus provisurum, et id
ram lumuliualus sit idero Apocauchus, qoem iinperatrlx omnes illuatres approbaturos; alioqtii mala grandia secuul conOdenlern ac superbum severe objurgat.
785 tora. Doniesticus nomen el habitum imperatoris iierum
rejicit, ac denuo euspicionem amolilur; (andemque
. XVI. Apocauchus a doraestico coilata digniiate
eoruro volunlati propler salulem relpublicaa parel;eosprivalar, el eonlemoitur; eum per pjus atnicos el patriarcharn plaeal. Imperalricem ei reconciliat. Miltuntur qui que ad fidem et constantiam sibi pra?standam liortatur;
Epibatu Illum adducant, sed renire abnegat. Dom!8ticus et alia iraperatorie dissent, ac legationem de pace mii859
coborlatus omiies ad concordiamelpacem, Byzanlio disce- lendam ceuset.
dit. Piliara suara imperatort juveni despondcre differt.
. XXVI. Proceres se persuasisse laatantur,
Apocauchus in itinere se illi ultro tradit el de jnramenlis gaudet totus cxercilus. Evocanlur a!ii Didymotichora,
ante reiectfs sese purgal. Ejus cum matre magni domeut ejus creationi intersinl. Urblbus Thraci ei Macedoeiici colioquium; a qua admonelur, ut faclis magis, quam
nial obedieutiam imperal. Non idero omnium sensus.
juramenlis se amicum prsestet.
791
Litterae imercepL Byzantium ferunmr; exsullaot adversarii. Miltunlur qua?dam malrf domestici, ei qnid
. XVII.Ab ofiiciosuotncipit Vporauchusdisserere,
Sil
nt animum palriarchn pr*paret. Deinde domesticum falso responderil. Facultatum proscripiio et direptio.
crimine in odium ejus raptt. Horlatur ut periculo obviarn
C A P . XXVII. MagnusdomesiJcusDidymoUcblornalum
eat. Filiain euameiusfiliouxorem oflTerl. Fiunt sponsalia. iraperatorium capit publice, cique teriio loco et ejus
Orculie oppugnandum domesticum et imperalricem in
uxori acclamatur. Eptdum imperatoriura el dies fesius.
eum peroolum ac meu iacium irriiandum suadet, ejusque Mira qua? in Gantactizeni tnauguralione contigeruni,
rei inodum prapscribit. Quid domesticus socero suo pro fuluromm pnpsagia. Episcopo Didymoiichi secomuiendal,
filiorum liberalione e vlnculis tupplicanti responderit. ciijus re^ponsio el visum memoratur, addliorque dome^
slico animus. l.aus ilius episcopi a faculiale vaiicinandi,
795
. XVIII. -~ Eodem blandimenlo Aodrontcam Asa- et exemplum yindicala? ab eo innoceiitias in femina. 835
. XXVIII. Goncioqua se novus iinperator iterum
nem, dpmestiri socernm, (enlat Apocaucbus, euroque
adversus geiipmm irrilal suh mendaciis, dumflliosejut de suspicione tyrannidis occupand excusaos, de injuria
conqneritur. Missionem dat quibusdamroilitibus.Retenrevcra nolie e custodia liberarefiugit,cura lamen possit;
ot iptum Asanem ad imperii cupidiiiem exslimulat, quod los in agrum Byzaiuinum mitlit, ut copias inde exiluras
arceant; urbem ipse post invadere cogitat. Adrianopoeiiam pitriapcha3 faciebat. Suadet iiem ut imperatricem
ln domeiticum exulceret et imperii spe hominem demul- Htaoorum contraria sludia el seditio; optimalum vexatio
el direptio. Quanta tmidia Cantacuzeous pasim flagrarit,
cet. Operam suam spondet. Ventaiis et mendacii nollum
et quibus c ilamilaiibus ejos eausa lahoratam sit.
865
faciendum diserimen, quod et anlea monuprat.
801
. XXIX. Adrianopolitani conjecli in angustias,
. XIX. Expugnato Andronico Asane, duos fratres
pjus aggreditur;fingitee eoruro vlcem dolere; segniiiem auxilinm a rege Moesorumflagitanl,qui frustra Adhanopolim venit. Quantum adventus cjus TanUcuzeno obfueinqiia3renda libertaleacrosat. Demufnsimilibnseeiitenlii^
rit PrjBdatores Moesi male a Tbracibos et Per*is accipiunqnibus priores adversus domesticnm eos inreodit; nec
lur. Mresii.s timcns, pacem pelii, quam sais llcei invitis,
est quidquam boc bomine audacios, impudentius et sceleralius. Tandem eliam Gabalamroagnumdrungarium, concedit rînlacuzenus. Ipse quoqtie denno ab imperatrice
pacem pelil, Ejns legati violantur. Syrales item familiamagnum stratopedarcbam, et Zampe Glium dolis suis
rissimus intcrcipiiur et ignominiose vexatur.
871
capli ei io perniciem doraeslicl concilat.
805
C A P . XXX. DiviiiaB Cantacnzeni direpta?, et iUartim
C A P . XX. ronjuratorum astns in imperatrice conveiramensitas, el quid dolueril. Androiiicus Asanes Canlanienda. Accosall* magni domeslici. Impcratricis vera
tuspicio el Interdlctum. Asaoi Artolns cum Zampea matre cuzeiil socer conira gencrnmexercilumducit; etqNomodo
succedil. His Chumnuscomfllio,et Manuele Ganlacuzeno toiaprovinciadevaslata fueril. Rarbarorum depopulaltogenpro. Omnes rejiplunlur, quos Aporauchus audaciores nes. Zernomlano praftJones casdunlur apud Didymotichum. Adriaiiopohm accedil. Pioceroam Pami>hilo
faclt. Poslremi palriarcba, el Andronicus Asanes quasi
cvocal. Hebrm congelascit. Pampbilenses pra?fidioin
triarii oim itnperairice decertanl et eam vjncunt; ita
f
QUM 1N HOC CONTINENTUR.

1313
1314
arcis cuni diicibus Byzatitium ioiUunt. Bjzantii Cantacu . XL. ApocaucIiQs Thessaluidcatn ap|>elhlur, ut
zentis probrosissimc conscindilur, variis de causis.
quemadmodum in insulis, poteniiam suain osieulei.
Accusatur veb me:iter. paitiarcba excommunicalur.
Protustraior ad Apocatichum deficii; inde lumuliu.
Iinppralricem et magislralus bouoral. Jn conviUatoreni
Imperalor In defectionem meditantes, ol i^navos a<'.
animadveriit.
875
degenerea iuvehiiur : quales se ipsimet ronfileuiur ei
C A P . XXXI. Tribus prafectis se purgal Caolacuzciius nibilo minus abeunt. ln Apelmenem beuelicia, ei pjtis
ingratQs animus ac superbia.
6:>7>
de accepto imperio ei consilio oon cornmtuiicato. Oinnes
olTensi, socielaiem recuaaot. Syrges iiiiquior, apud
TAP.XLI.Objurga'.up protoslrator. Andronicus AsaPheras ejusdem facultaies iovadit. Ejus amicoa forlunis
nespuer ei connnendatur. alagnauimilas Imp^ratoris ei
spoliat el immanilcr tracLat. Protoairator mulal menlein;
ejus oralio, qua dilTirullate rerum deiuonslrata, puicbcTTbessalouicam se Iradilurum promillit. Cbreies Triballus nmis argumemis erigit animos militr.m el cx uiplts ad
el amicus, Canlacnzenum aul Occidenlera iuvitat. Consulvirtutem coniirraal. Suadet ilem ad principem Ttihallulalio quo eundum, et duplex senleulia; posleriori assen- rum eundum, indpque ut ab amico petendum auxihum.
tilur imperaior.
8l
Assenlitur exercilus cum ducibou. Dalo signo discedunl,
Apocauchus ma-nis copiis eog insequiiur, m.llu pugira,
. X X X I I . Qooa Didymoticbi Cantacuzenus imperaior duces equiluro et suburbanorum Teliqueril. Cum propter timorem vide:icel. Quoinodo redeuutes iinperatoris Iransfugas excepetii.
9 3 7
quibus exierit. Defectio Con.sianlini Paia-ologi. Bera
casiellum leulalur, el propler monacbos ei parciiur.
. XMI. Equites ab Apocaucho missi Ede^sam
Joaunes Balaizes id iu fidem imperairicis redigit. Ejus
obsidione Triballoram liberant, castra diripiunt. Zimpalituor. Obsidio Perilheorii. Balalzes promissa lurpiier
ntie legatos imperatoris Apocaucbo vincto* olleri; quifallit.
>83
bus injuriis iidem vexati sint. Quam humaniler et liberaliier imperalor a Prosaci domino tractalus fuerit;
CAP.
X X X I I I .
Canlacuzeoum pacis cupidissimum

fnisse eliam aulea, ex ejus ad palrtarchain episluia, plena deinde a Ubero Triballo, dynasia potenlissimo, eoderaque amico velerl, cujus itehi consilio Qdei utiiur.
Cbristianis sentenliis o*ienditur. Pairiarcha labellaritim
iti carcerem Iradil. Imperairiiem factt poeniiet, QL ab ea
945
inler femiuas bonorsrlas iunoceiitf Canlacuzeiii tesiimoC A P XLIH. Liberus rantacuzeno Cralem tonriliai,
niuin. Apocaucbi desperalio el sollicitudo in conjuraiis
qni eidem cum uxore ad se venienii occurrU; el excipicalefaciendis. Eorum de imperatrice jurameiito obliganda
lur perhonoriflce, traclalurque regaliler. Ab eo, calaniicoiisilium.
891
tates suas enumerans, ainiciiiam el auxilmm petil et se
C A P . XXXIV. CoDJuratorum insidiosa eouira Canlade dirto excusat. Cralearoercedemeocietai^ uimiain
cuzenum oralio, qua imperairix a pace delerretur. Quod
poatulat, quam Cantacuzenus diserte, spiritu plane imliberius ac vetaementius palriacba reliquis secedeutibus
peratorio negat.
9 4 9
facil. lmperatrix ignara doli jural. Cuslodjtur a coiijuraC A P . XLIV. Dolet recasatlone Grales. Helena uxor
lis per vices inierdiu, a fainulabus uoctu ; ei \eiba ejus
causam Ganlacuzeni apud proceree agens, nullo
observaniur. Yocaulur ex Albomoiiiesanciores mouachi,
inieriiciendum docet; nec vacuura dimiitendum, eed
qui e; pacem persuadeam; quod diligenier conaiiiur ei adjuvandum, idque gralis, una lantum conditione posita,
nisireligiojunsjurandi obstiUssel,couala perfecUsent.895 ul amicumse fore et ablatarnm chilalum nullani repeC A P . X X X V .
Palriarcba et aocii nmnacbis irascuulur. liturum juret. Eam a prudenlia laudal Liberus, et cousiliuin cutn Oale ca?terisqae amplectilur. Imperator suoQuomodo eos ad discordiam rcdigere laboranut, et quas
rum consilium de coucedendis que Craies peterel, iratus
ob causas. De primariis quasi iu carcercm cunclusis.
repudiat.
9 5 5
Nunlii a prolnslralorereversi, imperaloreniTbesaaxouicam
\ocanl Periibeorii oppugyalio ei quibu* ibidein de inuro
. X L V . Crales imperatori laata nunliat et rogat.
probris laressiius fuerit. Quumodo uuum de convitiatoribus ne semel ablatas urbes repetat, quod^JUe promiltit, si
remuneraius sil. Oppidani se deduni, et coosilio maievuli Uedu* servenl. Pra?sente archieplscopo inter Tralem et
cujusdanj ex imperatotiis, dediiionem a&Lu quodam
imperatorem juramenta dautur certis condititionibus.
relractaul. Imperator Thessalonicam abU.
901
De Chrele Triballo conleniio. Quo honore adveniens
C A P . XXXVI. Joamies iinpcralor coronatur Byzanhi. archiepiscopua exceptus fuerit. Ghreles quare ad Cralcm
reverli volueril. Meleoicus Cbreji tradilur. Conlroversia
Dignitalcs in conjnralos co.lata. Palriarcbee faslus in
propter eurcdem inler reges. Rbenlina castellum Syrgi
vesliiu. Apocaucbus persona deposila, summam auclorideditdr; ejus in priesidiarios el cives quosdam tyraunis.
lalem vindical, propinquos et uecessartos Canlacuzeni
ititerlieit; niatrem ejus dirissvne affligil. Misericordia
9 5 9
imperalricis in illam, el rursum crudelilas Arcbonlum
. XLVI. Apocauchus quld Polystylt egerit; quld
quoad medicuui. Mors ejut miserabtlis. Cbariias heodoi\s ad Didymolichenses scripaerit, qui arerbis lilteris resororigADdronici juaions in moribundam alque inortuain. spondent, ei genus vile el mores improbos exprobranles,
Iinperalricis excusalio. Pecuni inveul maguiludo ei
ac se in ranlacuzeiii auclorilate futuros lesliticanles et
dislhbulio. Horribilis calunmia in Canlacuzp.num cunlicla. labellariis sequentibus malum minilantes. Apocaurhus
Apocaucbus classem coulra Canlacuzeni lerreslreoi exerBvzantii cum plausu excipilur et pro iibidine imperai.
citum parat.
909
Ireues uxoris et eius frairis super Canlacozeoo melns.
C A P . XXXVII. Coutra Syrgen vias obsideniem exco967
îlaia fraiis. Polysiylos muuiiur. Missi ad protostrulo . XLVII. Tenlanlur ducum el miliium aniroi de
rem, Ullcras releruiit, probibenle^ uuuc venire, nisi
fide erga ranlacuzenurn. romilopulus dux se ab eo sta( brele adjuuclo. Quid Cbreles invitatus respdbderit; lurum profilelur el ad idero cmeros bortatur, Yullque
uude in anguslias conjicilur imperator. Pberis explora- ipsum de eorumfideliiatecerliorem lieri. Batalzes ejus
tures mitluiilur, capliqtie bumaniter dimiltuuiui-. Liite- oraiionem approbal, jurameutum urgel, juratur. Nunlius
ris se purgal Caniacuzenus. Kescribilur a Syrge, et
ab imperatore curo ejus signo iu cera; qui lameu de suo
sociis; iides ei denegatur. Kespoadetur et de \\ jura- eiiam addil et rem gesiam, quomiuus audienles conlrinienli per exempla disseritur, iierumque innoceotia juslet, imperfecle narrat.
9 7 1
raiiieiiLo conftrmalur.
9 1 5
. XLVllf. Suburbanus populos in oppidum iisurgit: pracsidium erumplt, bostein lugat, qui per variaa
C A P . XXXVIII. Melenicus occupatur a Caolacuzeno.
urbes dispergilur. TEdes deslniuuiur. Episcopi raliciChreles cuuclalur, poricnluru fugiens. Kjus ad\enla in
casira, miles Bomanus la^lalur. iMUdualio proloskraloris iiium eveint. Preceres TribaDos promisni a:>xilii p<L'iTbessalonic. Seduio zelolarum; expuisio civium ei alia tet; obsidera filium requiruul. Liberus liliam suaip
Manueli Canlacuzpni lilio desponderi cupit. Ijihque
IHra faciuora. Piolosltalur cum upiiinulibus ptdsus
peliliuni impeialor annuil. Liberus voio po ilus Iwia ur
Tbessalonicensem agrum deprsedatur. Cantacuzenus aiiliclus, in Deo spem Jocal. Byzanlii cum sociis Thesâloni977
ram ingrcdiunlur. reliberalio (.antacuzeui cum exsu.iC A P . X 1 . J X .
Impftrator cum auxiliis Pberasver.it.
bs.
9 2 3
Syrges lit Armeniuruui rex jure paieruo. Pbersi dedlC A P . XXXIX. Concionalur imperaLor facu priiis
lioncu) perlinaciler recusani. Ducum eL exercitus inorbi
cuique polesiaie dicendi quid sentiret, ei cur respoudere
et funera. Apocauchus Chrisiopo im prsidia initlil. Trisubierfugerint. Censet re desperata ab urbe discedenballos abituricnles imperatuns pudur relinel. Komani
dum, oec lamen ad cslera desperandum. BbeoliDX prygtutnuUuanlt ab podem amice increpantur. Facia polestdium augendum, quod Tbessaionicam iucurset, et
sute plurimi ub eo Chruiopolim discedunt. Ductim iblquomodo Thessali, Acarnanes, et reliqua coulineos in
dein perjurium. Traasfugaium ad imperaloreui revenio.
puieslalem veulura sit. Profecliouem dissuadet prolom
sirator, sed Crusira; datur siguuro. Defectio TbessaloniC A P . L. Mend >cium ducura apud Cbrislopolira. Indc
censium quorumdam. Nobiles niluulur ejus Her impedirc. Byzanlii publica l*;itia. Qcod ibid in propier Cautacuu"
Inundatio Axiifluminls,et reversio cxercitus Gûacocanuiu niulii perpe^si, iteruque aliis uibibus. (Juat C < D slrum.
927
tra illi faverem. lmniauiias prajfcetoruui pcr al.quol
1.115
ORDO REIIUM
excmpla, et cujusdam Persa eaplivi huminiU* in flagc!l:itos iinposlor eacr confessiont illudens. Jleruiu de
viclo CantacuzeDO gratia agunlur.
985
. Ll. Imperator a Crale Edessam repetit el
accipit statim; iierumque ob dereclum pra?sidii imponendi
eidttm ad lempus relinquil. Apocaucbus Didymolicbiun
invadit,sed frustra. Empyibium easiellum ob>idet. Didy^
midicbii ad verum numium coiligunl animoe. Empyibii
fbsidio soivilur. Didymoiichd peuuria viclus laboralur;
ScyLba? populalum Tenienics vaaii redeunt. Scopelenses
Scylttas lemere aggressi, peccatum suum magno luunl.
Apocaubus belluifi prolosiraton genero commillit, qui
ab episcoporoouelur,ul iabore supcrvacaoeo desisUf.
989
C A P . LII. "Lfgatin Anria- ad Cralem com promissis.
Respoosio Cralis et iide*. iiem prtuerum Triballorum
coiistanfia eiya imperatorem, que>n Macarius episcopus
de ininalo-animo ivprehendit. Legalum ad i m p t r a M c u n
miltendum suadet. Iinperalor acriler illuin, bomiuera
improbum, ambitiosuin ac prodilorem et homicidaro ioseclalur.
995
C A P . Llll. Tbessali se Caniacazeno dedunl uhro.
Narrai legaiis fortunam suam. (!ausam edii, cur in Tbea5aliam venire per *e nequeal, el Joaonem Angelnm
pr3?feclurn designal. Tbessali eum lbeuter accipiun'..
Ilulla quam Caulacuzeous cidein dedil pro suspiciuiie
tyranmdis a f l e c t a l a se depelleuda, ipsaque ejusdera
bulla Terba recitata, io qua rnuiU Cbrisliane et ad pios
mores accommedaie dicla. CommeiidaLio Joannts Angcli
exbnia, quem prsfectum Bhcbis et casiellurum creat.
Comlitiones ei imposilas cuuioeral.
999
. LIV. Vocalur Didyuio^clium ab obseseis irapentor, venturura se promittil. Apocnuclius (ralem couvenjt. Utriusque acnuus el Apocauchi in Cauiacuzeoicos
sa?vitia. Slratopedarcha eum de ioaiii smiiplu in classem
accusal et pacem cum Cautucuzeuo suadel. (. ur ab eo
rorjsilio abborrerel imperalrix. Cralea imperalorem
Pheras inque comiialur.
loll
C A P . LV. Crales Pheraeos ad dcdilioDem iroperatort
faciendam ltortalur. Recusaul perlioaciler, preclpoe
CoDslantinu* Pal*o!ogus et metropolitanus. Condiiio Pis
oblata ab imperalore el repudiala, interfecto eiiam
legato crudelissitne. Miles Romatiu* desperans, Didymolichom redire percupii; sequiiur coosiliuiu imperaior.
(Tales Pbtjraeis vastitalem iuferi. Triballi imperalurem
in Tbraciam sequeules, quales fuerint. Ad Cralero pio
majuri auxilio redire deceroit: dissenlieotibus Romanis ac nolentibus, cogitur parere iinperatoret Didymoiichuro lendere. Hunetur a lidy motichensibus de penculo.
Miraculura circa .ilieras ad imperatorem et reversio ad
Trlbalos. Protoslralor suis til suspeclus. Apocauchus
Ryzaniii cum gralulalionibus exeipilur. halsus de
iûlacuzeno ruiaor. Apocaucbus quosdara cuslodia mullii.
1017
C A P . LVI. Concio Irenes imperalricis magmnirnitatis plena. Ad Alexandrum Moesorum regem de aocielaie
legaiio el Talsa promissio, certis dc causis. Alexanêr
Caiilacuzeoi reditum impedire, eumque ocridere conalur. Callidilas in copns DidyiuoLicbum midsia. Faines
oppidanorum. Mcesorum durum fraus. Ilcesi nolunt ab
urbe reccdere. Episcopi cohortalio et prasdiclio; iiem
rpisiola ad Apocancbum pro Cantaciizeno el qusdam
vaiicinia. M I B S I Persaram adventu terrili fugiunt. Eorum
satrapam Amurium m hene imp<iratrix acceperit. Ejusdem amor io Caiilacuzenuin el moderatio. Trausitus per
inurum apud l.hnstopolim.
1025
C A P . LVII. Pberaei Amurium commentitiis HUeris
circumscribunl. Quingeoli Pers moriui Irigore pra?ler
apiivos. Amuriiu* doiuum redii. Didvmolipbeuses prlooes p r e Trôre ad bostes confugieities quomodo
habiii. Oppida se impetatrici dedere cupieniia, cur nou
recipianiur. Angore el sol.iciludine* Cantacuieni, cui
Arbenus huoco ob.curus auxllinra spondel el df. Beitho
acquirenda coiisilium dala. Crjlis iu ea ic gratiUcandi
>ropensa volunias. Quibus de causis tacla deditio. Ad
(iiperalorem legali, qui eum avenuni. Admonilio Cralene
de non cunctaodo.
1055
C A P . LYJll. lmperalorero Berrboeeotes laetl accipiuut. Tbessalonicaia iovadit, a qua occupanda per
xelolae el p^tptikum fmpedilur. Cralis perfldia qui et
1 iieasalooireiisem pifeciura iu imperatorem exstimolat. Germani fum deserere uoluni, quibus obsequens
lvrrboeam redit. Naves plurim Tbessalonicam app^tluni r . Propier exutidauiein Axium iiuperalor afliigilnr.
Triballoruin dolus. Ex cOOSQllalione decermlur tenionOum irausiiuio. Filli duo iinperalohs commenJ intur.
10V5
CAP. LIX. Rusticus imperalorl io*idias Triballuruin
16
doiegit, cnjus indicio flumen tado Itonseufil Bcnhoeara

voniunt, ubf Germauj congtarium accipiuni. Insidiatorps
ad Cralem deferunlur. Duccs ei ad suppUriura dedntHur,
quibus ignoecit. Apocauchos Cralpm in imperalorem
luceodil. Ejusdem simulalio et imf.eratoht reeponitu.m
acre, atque ex parte irooicom. ex lribu unum ei
faciendum sit, deroonlraL nullona prormuruiD. Perictilum ejusdem eleganti fabella deciaral. Sibi iila uia
facilia osteudii el ejus imbeltiam, ul supra irrtdet. 1047
. LX. -1 QuaBiit e suis opliinalibos consiliom
Apocaucljus. Monomaehus assenutores reprebeodil;
Cantacuzeouin a constanlia in rebus adversis coinc;eoda'
et feliciiatem pra?dicat, pacemqoe cum eo suadel, seroi
prolegalo Bytanliam ooert. Approbalur pjus sentenlia
a raHeria; Apocaochus solus repndiat.
10:5
C A P . LXI. * - Apocanchus Cralem ad arma soll ci'at.
f.ralof doloxe obsiups a BerrbOBitt petil. lmp?ratorpm ad
onsullalioiicm fnsidloae evocal, el quomudo ab eo sil
deluûs. Laus divina? proTidentia? erga irop^ratoreni.
Apocaucbus Berphaeolae ad defecttonem borlalir, cui
aculeatissime rescrlbunt, eumqoe coniemnunt el in Gde
imperatoris permansufoe ostendunb Miraculum de imperatore a aagittaho noo Iso eiiana terllum. Pelit Teuiam
sagiiiariue. Agiintur Deo gratf.
1061
C A P . LXfl. Considlaliu Apocancbi. Daplex seoleniia
Monoroachi. H#ret magnus dux, el revertendnm latqtt.
Vafrum denoo Monomachi consilitim. Persamra apod
Berrbapam latrociaia. Caotacuzenua ducibus sioliditatem
objicit. Casielhim caplum. Crudelitas Apocauchi in Theodorura Pepagomenum. Obscarius a Cantacuzeno dirli
exposilio. Mare cusloditor.
1067
C A P . LXIII. Canlacuzenus Amnriom ex Asla erocal.
Apocaocbus eom muneribus perrertere conatur, et
Byzanlium fugil. Tristilia Amtirii ex falso nuntio. Ejusdem oratio, qua causam expedfiioiiK studiam Cauiamzcnt jurandi, et amorem erga enm incredibllem sollicitudioemque magnam demonstcat. Sitadet exuslis navibus
pcr coDlineolem ad impcratorem contendendam. Pra?rlare item suos ad laboreoi noo refugieodom exsuscitat.
Navigatio io Macedoniam.
1071
C A P . LXIV. Persa) circa Thessalonfctra oca depra?danlur. Imperator curat oe Cralis regio incursetar. Ad
p'inidP!fn legatio, qua Odes ei proreitlilur. Thessalonicam
v e n i t cum copiie. Amurii occursu8. Zelolaruin sa?vitia io
iojperaioris suidiosos. In Thraciam cum Amurio ditcediu
leiiibeorium obskletur. Humanilas imperatoris io caplivam. Leâiio de pace ad imppratricem. Rapitur in iiuia
Apocauclius. Amurius qnoque i^paralim eam ad paeein
impeilit. et a sua cum Caulacuzeoo amicitia terreL
1079
LXV. Legalus Canlacureni crodeliter et igno*
miniose habPtur. Maledicia Apocauchi in iroperalorem
et ejua scopus. Litteras sibiraissasab Apocaucho Amerius non opertas Imperatorl dererl, facti consilium aflert.
Eplscopi Didymoticbensis divinue oontius. Laetitia de
redU*i imperaloris et feri,. Qoid Glaba* coidam priedixem ide.ro eplsccpus. Caslella duo el agresies &e dedunt,
qulbus Moinitzilus prlicitur cujus mores deseribuDlnr.
1085
. l.XYl. Didymohchum iroperalor cora Arourio
veuit.^Tbraciai orbes imperium reeusanlea, pceoas louoL
Invitus urbesoccopat.Morbus Amcrii. Praesidium missum
Adrianopulim. Pra*dones apud Didymolichum cduoiur
et capiuutur. Amuri isroortemevadit, consilio irooeralorio obseciitua. Peiitur auxiliorn ab Mowornm rege, ei
daiuur ei urbee novcra. Quomodo conjuraii Persas e
Tbrtcia educerf! conati int, ppr querodam Mauromaleni,
a quo anoonam accipiebani. Amurlus suos retiuere in
Twracia nequit, el de eu opud imperalorem ejus querituonia.
1091
C A P . LXVII. Aroorto gralias tgit imperator, legat*ooem de pace Byzantium millendam suadet, qao ad
disceswm neceMvrla euppetaat. Reprdiendflur Omiiantioopoll Amurius, se apod CanUcozenuro oiraw
ai>jiciat e l abjeeeril. Navcs i pecaniam ei promittuot.
Is ee ei imperatorein defcodit. I.ocus elegans de disrrimine servitutia. Petitur ab eo diNcesus.
1097
. LXYUI. Ixnperator fllium grotom visiUU
Miraculum drta imperatcrem ei coroitea n Persis cooservaios. Duo Vm expioratores a prjedooibns male accipiuntur. P*jgaa inler iraperalorics et Byxantios apud
A&omaium. stratagema imperatoria et jlctorla. Redilus
ln casVra. Gratiaram actio pro pjus el comllum iocolumitate. liortatio dc vlgdiis uunquam omillctidis. Uiscessos
Amurii in Asiarn et C J U S promissa. Quomodo idem discessus imperatori- commodariL quibus illi tUvim bellum. Gralianopolis obsidio, el paclura cum caplivis.
Smyrna capta, navcs :'ersica? Incensir.
Itvt
t
QU/E 1. HOC CONTINENTUR.

1317
1318
C A P . l.XIX. Persarum et Tribaliorum certamcn.
objicil. In voce argutatur : Aporaucham \ut senom
Persa? astu quodara vtncuiil, el pacla merccde CaniaeuHeracleam yenit,, inde- alto
_imbellem irridel.
.
> procedii.
zeno serviunt. Graliaoupolis eapitur. Quomodo Ange ilPersaa anxiliares loca circa Byzanjlium devaijiant. F.isiue
ze* prwfecluft pecuniam suppedltaril non modicam. Obi- Apocauchl intolerabilis. Thracias urbes se iinperaiori
lus episcopi Didyniolichensis. Aie*nnder Moesns Mor- dedunl; ejus in prwfeciis dimitieodis humauitas. ,Comrham itigressus, imperaioris advenlu audito, irans Ileparalio imperatoris curo conjuratis, ei ex horum vilupbrum fugit. Legatis respondet.
1109
ratione Ulius laus exiraia.
1 Mi5
C A P I.XX. Momiizilus ires naves Persicas exuni.
C A P . LXXYIll. Urbes ad Pontum incursat>tur ab
Pers reliqui socios, quos ab eodem occisos falso iulel- Imperalore. Accersilar ab amicis Adrianopolim. Eoruni
lexeranl, ulciscl ardenl. Imperator de improviso super- contra velitum lemeritas. Imperalricis pars urbem recuveniente Moiuitzilo, magnum adil periculum, ei suis
erat Manuel Apocaucbi Hlius, prastectos urbis ad
fugienl.bus, conlra iusequenies streoue se defendit.
antacuzenum delicil, bumaniter accipiLur ei lionoraiur.
Lanizarelifldelilaserga domioum quainfldelilerremu- Apud Byziam quid actum, et qua arie eos ad dediuonein
neralur imperalor. llomiuilus deepoia ab imperalrice
permovere coualus $it iir.perator.
1171
rreatur, cul veniam pelenti Imperalor igiioecit, et ejus
CAP.
L X X I X .
Amzus Persa soctum ad imprr3torem
diguiiatem auget. Pers ex paelo muaioitem pelunl.
oecidendum subornatum prodit Eura occidi imneralor
el in A*iam revertuoiur.
1115
veut, libermnque dimilul. Bizyeoses babita consuliaii ne
C A P . LXXI. Jmperator Palaologus tpgrotus Byzanlium sc deduot. Acclamalur A D O imperatricl et Ulio, dcindir
redit. Moesoe fudifragus Apocaucho auxiliuru millit.
Caaiacuzeiio ct axori. Dediliopluhum oppidoium. Mantiel
Empytbium obaidetur frustra. Ab imperalore ut versipel- Asanesfitpr*fectus Bizya?. Miserabilis exilus proioblra*
lis ei mendax reprebendiiur. Callidum iroperaloris cou- toris, et aliorura amicorum Apocauchi. Ejusdcm asius
silium. Geoer Apocauchi iu Hebro submergilur. Profe- quo iguavia? opinionem eiTugeret; et ejus noo iusulsa
clio ejusdem DidymoUchum cum exercitu. Jmperator ex irrisio, gravisque reprelienslo.
117
composiio catapbractus exspeelat. Repeiluntur qui oppuCAP.
L X X X . Leplde et neqniter defeplus Gabalas
guaium veueraot. Apocauchu Morrliam vaslat. Moinii- homo corpulentus et obeeus, super duceftda Apocauchi
zilus ab imperatrice et imperatore deficit, ac propriuni fllia. El quoniodo Apucaucbus eura conatus sii vna
principalum molilur.
1119 privare.imposturis admirabilibus et simulaiionibus varerC A P . LXXII. Prcesides imperii slatom Ulius miserjmie. Nolaodum hoc excmplum, si ullum aliud hujus
doleai, et imperatrict pacem suadent. Apocauchus
generie.
9
Bjzanlium veniens, iusaluiala imperairfce in arcem
CAP.
L X X X I . Ordianis Persa? socielalem pras impesuam concedit. Palriarch inconstaiuiam objicil, iu ratrice Cantacozenus obtinet. Capta ab eo oppida at
quanto perlculo sit docet, secum ad implacabiles ioimiPonturn. Mirabile somnium Hanuelis ejusfllii.Imperaior
cifias in imperalorem borlaiur. Qutd iu tmperatrieis ct ad portas Byzantii venit. Apocaucbns cum paucis egresliberum graliam fecerit, pra?dical. Gabalam quoque obsus rcfugit. Romani et Persa? agrura, imperatore et
jurgatum, ad suas parles rcducit, el ei iiliam suam uxo- Romanis commiserantibos, depopulanlur.
118S
rem dat, eumque et socios arcbonlas de impudenlia
C A P . LXXXll. Galatae cupienies de auclore belllel
reprehrndit.
1123 causis cognogcere, legatos ad Cantacuzeoum sclscitatum
mittUDl. Ii stinl duo monacbi, quorom aller Auuoe imp* ra . LXXIII. Legalio Apocaucbi ad imperalricem,
qua 1n Caniactizeuum de inlegro inflammalur. Apocau- Iricls cognalue. RespoDdeos imperaior rem a capile
chus iterum dominatur, quanquamraodestius,et legalio- arcessil, et quam iodigna perpessus sit docet. De PersW
ncm suadel, quo sibi coosulat. Mittilur iegalio cura biuis etiaro advocalis se dcfendil, el adversarios eoruiu opem
fruslra implorasse docei. Quaalum temporis in hoc
epislolis, quw recilanlur. Cootinent autem betiliatn de
colloquio coiisumpium fuerit.
1189
abdicatione Caiiiacuzeut, quam eura medilari, Apocaucbus memilus fuerat. Legati com condilione
.
L X X A I I I .
luco communi exordiom Aregi
se veuluros pratsiguiUcaot. lmperaloris quanimjla^.
mooacbi, non esse ferendam sentenliara aliera parte
Inaudiu. Se imperalorem odisse prius ex audilis. postea
. LXXIV. Io acla imperalorit tnqutrtur, ei bene facium amicissiraum, ejueque laudee eliam in lialii pra>dicaturuii. Quarit quid de pace cogiiet. Imporalor sc
gessisse rempublicam osteiiditur : adversarii coniulauipsiuf amaolem demoostrat. Ue adêrsariorum scelere
lur. Reapousum imperaturis ad logatos. Exprobrat
principibus ignobililaiem ei ioiprudentiam; stalum rei- conquAiilur. Si imperatorera esse sinani et collegain
imperaloris, quid factorus sil. Kjus amor erga compublicas dep.orat. Apocauchum exagiiat, et objecta eibi
muae ir.iriiicus. Qua condiiiooe itnperio cedere velit.
crimlna diluit, cum recriminalione in palriarcbam
Repeluniur qu iuler ipsum et imperatricem super
1193
imperio depouendo, ac recipiendo eodem patriarcha
C A P . LXXXIV. Oralionem imperatoris l.:odat Areinlernunlio acla siol. Itetn quae ioler ipsum el patriar- gus respoosumquc accipii, Byzantiumdicia reDuntia*da.
cbani, oi ejus perildia paleaL ûerilur eliam de legalis
Ejas precibus linperaior coin expretiu recedil. Areces
suis(oiistaulioopoli injurio&issinie ItabilU, el de iiiiquiByzanUi lilteras reddit, de pace principes appeftji.
tale 1u se demonslraia. Separalim Apocaucbum inscclaApocaucbus arma Byzantiis el preces indicit, se cum
tur. Patriarcham cum sujs auctorem esse calarniiatis Canlacuzeno congressuram simulat, re inlecta in urbem
bello accepia? probat, eiquam multiplex ea fnerit, doceu
redit. Oppida quaedana capit imperalor. Praesidiariorum
Rejicil eiiam quod palriarcha acripserat, abdicanti se el
excursiooes. Epistola Apocaucbi et patriarcliaa ad CanpcjeiiitenLi viscera Lcclesia? aperla esse ct pjjenaei coulacuzcnuro, de abdicatione et servando promisso. Aregus
doiiatidani. liera de vi excoromunicalionis disserit.
mouacbus Graeci sermonis ignarus deludilur. Imperator
toncludil eos malorum omnium causani exslilisse, et
cpislolaro quam ferebat ei ioierpreiatur : ille stomaimperium ambire, pacisque auuiuium desidenuxn dcnuo
cb.uur. Iraperalor quoque io' illos ut mendaces ei
signiflcal.
1135 sycopbanlas iDTebilur, coeleslemque illis vindiclaiu roinalur.
1201
C A P . LXXV. tegatl Pheriei veniam et opem fla*
CAP.
L X X X V . Apocaoclius frustra EmpyrileB oppugiunl, cousilio Triballorum principum. Documenlum
niconstantis Phera?i. Legatos. recreai iinperator gnot, porloria exigit; aed res non procedit, quia poienlia deest. Quomodo dissimulanler irrisus ftierii a procebumamssimus. Byzanlinos legatos iMorum exeroplo
ribus. Exprobralur Apocauflio per Aregumfrauduientia,
lerret, iiuperium deleudi uou posse per )iid:.cliODcm
ignavia e l limidilas. Vocatus Aregti* venire contemnii,
docei. Couira legaloruni alHrm&UuDem iinperaUicern sui
'uris Q O Q e s s osleudlhir. Bona cum spe diinittunlur ei Apocauchum cura sociis palam de impietate el impudcnlia
accusai. Byzaiitium uifesLus veuit tmperator ei
bera;i et a Monrilzili ndlitibus spoliantur. r.brysobergis
recedii. Adrianopolis etuppidnla clrcumeirca e deduiil.
legati couslanlia in arcanis reticeudis. Garella dedilur. Iierum pax per minislrum imperatrkU rogaiur. Xuro iribus deditilus quld egerit imperator, et quomodo
ad ejus partes accesserinl, inlellcclo ejusdcm projK)1155
. LXXVI. Castella dedtta. Cûsa defeciiuuis silo ui imperio relinendo. Joraineoto tidern eb igani.
Pra3fecti
tres quamvis disredendi polpsiale liberaltet dedilionis Balalza?. Uemuaeraiio illiuset cognatorum.
Sultant SaLrapas bcnrficenUa. Gonsueludo diluculo pran- ler facla, Qdein ei juraui, putkeiura^que lecipûuu
deodi. thorcf cives terr * mun* ob maiediceuUain
poniuotur. Ignosciiur iis ab imperaiore. Huri Chera?
C A P . LXXXVI. Cur Amuries ad imperatorem redire
rea?dilicantur. Siudiosi iroperatorie exieriniuaniur, et ?d
non potuerk. Lcgatio ad Sarcbaorn de tratisiin pcr Lyiiuperalricem redilur
1161
diam. Persa) in Moesiam irruunt; cum Romanis Momiizibim pctunt, qui bellum frustra deprecatur. Perilbei*i A P . LXXVll. Magnos dux cor itprum exereilui
riensibiis eum quioqeaglola inlromilUlur; in puga
praefectus. Per msidias Caiilacuzeniim couatur occidere.
minaces ad eum siuera dat. Respondet acriUsr, eique
occurobit. E J U S exercitus foriissime dimicaos partim casua m<riia ut- iugralissimo, ct suuimain improbimeoi
ditur, parlim capitur. Huic (orlurne iliacrymal imoera-
ORDO REIJHM
1310
lor. Locus communis dc mutabiliiate fbrluna.'. Xanlnien- pro qno ceriare parali suul clasîarii ei gravh armaiura
milites. Zolola? populum rursus cotiiitaul Apocauchi
sessuos iulerfcclus lugeui, urbeni dedunt. Mira iiuperalegalus ad Pala?o!ogum cum vulncre eiruuil. Corala^ cum
toris in eunjugem Mumilzili huniatulas.
1215
dt-cipii. Causae cur opliiue sperarem, q<ii auie artem
C A P L.VxWil lJe f.rale ul UB.Jifrago ulcisrendo.
sedebant. Cocalae Iraiidule lia et pervesilas. M-li(uin
Pherar an dceelioucm a Romanis sul ilantnr. Faeiio
Apocancbi limiditaset pi-rlidia. Ar\ a Palaobgo otcuii;.pera:iris auxiUum peiil. MmaUir Cratt, ni discedal,
iyuia IVaiigHri' iiesiiul. Rcpelumur mipostur Apopaliir. Apocaucbus cuin cemum prope civibus carccri
<a rti) tjuN roiisiiium de rulin pieiidacuniiuenli, et mari Iradilur. Falsiis rumor de vnicli. Apocaiit-hus de inuro
habi audo. Tyrauuis ejusdem in Kyzaiuiis carcere et peprffiripilatus, capile iruncatur. Idem lii >liis. l)e csu
cuiua iiitillamlis ac spuiraudis. De rarcere quem irdiiinumani adipis. Mallbteus imperaloris filius IU Tkira>ia
caie cugiljbai. ()m>in<>du cum imperalrice aftiuitalem per rem bone geril
Ii59
fi ut iiiairiiuoiiiuni quxsivrii, eiliueiis suppo*ililsis ei
. XCV. lirprraior fruslra cum amicis *
periculiiiu creani. Rf.spuusuin Cteiueiilia papa?; el
ciam agii. Palriarcba r.o>iStaulinopoUiaiius, a fiapa eleqi.id laclurus Apocaucbus si dolus 11611 proeederet. 1221. clus, Smyrna? iu lemplo a Persis occidiltir cuui aiiquol
t . iXXXWll.
Custodia se muml Apocauchns;
H o b i l i b u s . Ciiii Gcuueiisibus coacti sededuut. PbaceoHHemen) ad ugain parataiu habet: Laborat Mimma invilaius cuin stiis thrumibus capla Cbio Byzaiilium reiiit;
dia. l.rgei aediticauoneiu oarceris. De compaclo a viuciis
oiK rariam Geiiueiiseni capit ei spoliai; velores iuleromiiitur. lju cadaver, et capul resectuui de inuro
Ocil; aGalalais sacer lit. hnperalrix llpaiicis Carbonas
ostfuiaiiiUr. lulei leclores a populo paucis eflugieulibus
prutcipis opom invocat. Ejus frairpin ej.ercilQ^ duryra
oblruncatpur. Aiidcurum ei uxons liUer* ad Cautacufacil. Pliacerasis victuna de romprotilza. Orchanes li.iara
zenuJii super morte Apocauchi, et invilalio Byzaiiiiuiu,
impf r.-toris uxorein pelll, responsum diirerlur. Proierei
ejcsqut* o<cupandi cumniodilas.
1227
el Amurius dandam suadenl. Apud Splybriam sponsa
populo cum siitgulari csremouia oslenlaiur. Kximia
C . A P . LXXXiX. Legaiiums adC.ralem relalio; conlaus e.jusdem.
1^7
stlium de iaciione iliius MierU e\igenda. Suadent in
cuucbiu prucep>s eundurn Btzatiiium îne mora, quos
C A P . Xi;Vf. Ex utbibus duabus ad Pnnlum ini>si
imperalor rcleiht. IVnus IMieras Mbi prins euiitiuui.
speriilalores, quorum ludieio sicarius deprelrtmliiur,
Persas uuccs vincuul, S I J U I I I cuin omnibus copiis Byzau- qui se a facinore iniperaturis voce deternuim narrat.
tium redvumluiii; uxor Apocauchi Epibatas secediL liii- liuperatrix cum opiimaubus ûis Sarcbaiiis satrap
ppraior cuipam a uissarum Pberarum, ci urbium MaceLydias opem quxrii. Aiiiiirii lecbna ad Caiiiacuzenura
douia in Peisas duces ronjicit, quiboa persuadei, uii
adjuvandum. Sarcbanls copi<*? ad Imperaioivm defiriuni;
aucumin Maceduniaui reverunlur. Suliuiaiius 1'ersa nio- poiKSialem orant enndi Bvzabliiim, pro donis el pcconi
rilur. Amuriu ad suam provinciam dtfendeudain rtdil
accipioiidis. Cum iis pr*s:de& paciscunlur. Deicrreiitur
doiuunt : Sarciiani innoceuiitt su*i vix iidem lecil. Craper Cautacuzenum Persa3 a perfidioso facto. Obviosca\PS Pberas oc< upal: se Romanorum et Tnballonim
piuut et spoliaiil Coiivivio ab imperalore duces acciImperalurem pioclauiari iubel. Filium Cralem appeilal.
piuiuur; qui Byzaiitios pra?lernaviganles saglitas pe1231.
Uini. Dunaiis ductbus domiim remniuniur Per>c.
C A P . X C . Uataizes ab imperaiore relicta*, agrum
Mcpsiaru dcprsdaniur. Imperator excosahir. Kjusquettyzanlitsum vaslal. Ad imperatricein ex ainbiiione deli- rela de Romanis bostibus, ut aucioribus raaionuu
cii. Quare iiuperairix a p.ice lanlopere abborruerit. Im um.
peralor BalaUeu d lidem servaiidam bortalur. Kji;s
C A P . XCVII. Mouomacbus quidam ad occidendum
simulatio. Imperal^rctn adarma coulrase cugii. Sumnsuiu
imperalorem siibmillitur. Dolu? cjus et ftieidiae. Veneoi
imp<raioris. Persis propter (.auUcuzenuin Baial/.> s
pr.pspiuia uotabilis. Imperator ab amicis prsmonelur;
occidiiur. Empyrile oppiduluin imperairici dcdilur. lniinsidiator impime dimitiuur Zyraces domeslicus impeperalor Byz.miium eogital, queiu Hierax, ei Paraspourairicis Conslautinopolia sub imperaiorem redigcnde
dylus cunt cuborubus scquuulur. Pbrangopulus atgrulus,
consilia 3î(al. Odium Galataeorjm in Phaceoblum, et
cimtraque voluulaleni iiuperaioris ia eaîra adductus,
illius occidcndi studium. luiperatrich pro eo solliciludo.
prodilis insidiis eumserval.
1237
Ejus salellilium, et cogitalio de via imperatori in urbem
< A P . Xll. Hierax uccetn imperaloris proroillil E J I I S
paranda, ac super ca re tum Zyrace paclum. Mi:rocervi tiuniii? non credii imperalur. Poslea credens. liitpbalus ad imperalorein legatus deligilur. Eiinride.n ad' racera oflicii admoiiei. Negal ille fuclum. Credilur. I;evcrsarii dcliguiil, utquosdam iuteriruanl dc impcraionuo cum Byzainiis agil pcrUdus, ci idcm facil quidain riis. Imperalur ad su.spicionem Tilaudam Adriaoopolim
Paiaspondylus, >;ui Hieraccm prodil duabus dc causis.
abil.
21
Ilierax ia pugna vulucraiur, ab imperalore vtsiiur;
C A P . XCVUf. Causa, cur imperalrix a palriardia
muiliier rcprebrnsus iirrun sc )uno( cuiciii esse inena-ionaia sil. Rcs a capile arcessiiur. Furor ei insania
lilur. Byzaiiliuin 'ugil. Qtonjodo se Byzajiliis de ca'de
palriardiai in damnandis Pl punicndis recie de religione
obila excusant. Paraspondylus ad iniperatorein
suilieiilibus. Apud iniperatriceru ab episcopis de rooritransfugit. Amici imperatoris prodlti, adoum se recipiunl.
bus et rciigione acctisaiur Ejusdem imperalncis dibg^nIniperator Selybriam rediil. Ilierum peue occupatum,
tia in Ercicsia luenda, ct iudicla syuodus.
1287
ac iuox per neg.igeiiliani atnissum.
liio
C A P . X C I X . Nuiiliaiur adveulus Canlacuzeni B>zao . ACII. iiLpcralor C^nlacuzentis corunalur ab
liuui. Cur nou rredideril statim imperatrix. Cur impcrallierosolyioiiauo patriarcha, uxorem corouat. (>on tai;i- lor 11011 plus militum adduxerit. Ejus solliritudo et-Oior.
iiiipolitaiius p.ilriarcba ab episcopis excommunicaiur.
Amici cuiu limore portam Aureani peifodlunl. Pairiarcha
Iir.pcraiur Olium debiguare imperalurem recusal. Quo
exaucioratur. Inipurator cum p.ausu populi urbem i*amrtio ad imperium acce>sei il; in qua oralione suam grediens, direpliones inlerdicil. Imperalrix palaliuin
eausam de nou alteciala lyraiiuid- pwctare agit, u t 3 i n e
conimunil; ei Galala-i inviiaii succurrunt, sed a popuio
bac sa-pius, et iiilpgriiaieui suam declarat.
1249
repellunlur. luiperator apud episcopos ei cleri prmcipes
C A P XClll. Caslis Tlicssaluiu< eusiurn cai.sa cxpompro se causain dicit. Ituperalrici ntinalur, nisi ad pacla
tur. quam Pala?o ogus Joaiinis Apocauciii in praleriura
>pnial. Ad eam legalos miilit; quaulo iu periculo ii.
collega praabuil, duin polesiale abuiilur; quem Apucau- oslcndit.
^
cbusuccidd. Zeloiarum sce us et i;<ipielas. populo
C A P . ('. Laudatur virlos irhporalorfs. lii.peratnx
qu!dam lru<idalur. Unus per loruni Irahilur, lapidibus-> Ipgaiionem coniemnil. lmpeialor summopere coiitnsiaque el lignis impeiilus occidilur. Aporauchus se pro
lur. Caus:c cur \ehemonter imperatrici limeal. Casteil.aiilacuzfMiico gerit, Zelolas puuii. Ufcitiuiiem ad
biin iu Blarhernis expugnalur. Propugnaiores palaiii
perairkem simulal, palre occiso aniacuzenismum
defpclionem meditatilur. Joanues imperaor adolesct*ns
aper.e proliletur, el Tbessalonitam ei iradtl, concilio
lnatri aucior Dl coniposiiionis. Legatio ad imperaioreui,
apprubaule. Georgius Cocalas, ei Andreas Palsologus
qna se biiperalrix submitiU. Asao s socer Ifgalus ut
laudatilur.
ingralus rvprrlieiidilur. Pa amas allcr legaiu^ de ft>uCAP.
X C I V .
I.pgali ad Cantaci zenum tres. Qu* ilaiilia comiupiidamr. Conditiones pads aliquol, el " ^
Thessaloniceuses a 'tiiio eju* peiiverinl; la?liiia de imque jurampuia. Impeiatur in palaliuro ingredilMr. 15
pelralis; Audrcas Palologus lurbas fatit cx ambuioiie,
r
u l
FINIS TOMf CENTESIUI QUINQUAGESIMI TEKTII.
Parisiis. - Ex 1 ypis J.-P. MlGNfi
This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the worlds books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge thats often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this books long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Googles system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google watermark you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we cant offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a books appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Googles mission is to organize the worlds information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the worlds books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at http://books.google.com/

PG153

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PG153

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

I

SS. PATRll, D0GT0RUU SCBIPTOBUHQIJE ECCLES14STIG0RIM,

JOANKES CANTACUZENUS IMP. C P .

SMCULOM XIV. ANNVS 137

BGCLESUSTICJB RAMOS BDITORB.

YBNEUNT 2 VOLLMINA 22 FRANCIS GALLICIS.

SJECVLUM XI Y ANNUS 1313.

E i Typis J.-P. MIGNE.

Joannes CantacuzentiB, Cantacuzeni Peloponneso praefecii et Theodora Palaeologinje, imperaloris

() Ylde, qaae de Gantacnzenorum stemmaie Gan-

gregoras, Ducas, Pbranza, alque in primis Cantalus

iu Familiu Bgz. p. 258 seq. De Ganlacuzeno

cuzenus ipse. (FABRJ De Gantacuzeno vide G. U

(b) Boiviiuis ad Niceph. Gregoram, 797.

Appendixad Gavei Bistoriam litlerariam scriptorum

eccles. ad a. G. 4342; Jacobus Ponlanus in Cantacuzeni Vita, bistoriae ejus pramis>a.

(g) Apud Allatium, de Simconibus, p. 203. (FABR.)

synodo constilulas, ne etiam ipse in po&tervm atiquid de

Alia Cantacuzeni scripta.

Qu(V nosiro ( pluribu rclro annis sunt gesia.

p. 5*. Fionnti.e i:t bit;J. I^aurent. Mcdic. cod. 9,

\j) Vide judicia dc Gaiilacuzriiu, apud Vossiuin,

plui. 9, ^ suul l)inaj epp. sub iictis Niii e l

(it) Versio Lalina Gualteri, sed sine texlu Graico,

In cod. Bavarico 189, Jo. Ganlacnz. Defensioncs

add. not. sequeniem. (IIARL.)

(q) De codd. Paris. panlo anle egimus. In cod.

mam, cum ipsis anlem eiiam tomuro, a synodo

suo nec memoria,

tio magis obruendum

sit quam iitterarum

voluntas non mediocris jam pridcm mihi haiitl

nis adminislravii, planissime perlinenl : qui

tu primus dis^ordiam , et bella iuter Audron cos :

belli dnces respicias, non potcrhhoc yenus scriplioni*

G<;sla sunt auieni omnia ab anito posl Gbristum

contetnnere. Qnippe tum hi lum illiliuc pariter *e dct

cWim pest Oemntis e vita discessom imperavit ,, veWv \ Upcv, , \ ,

rogatu noslro Jacobus Grclserus, eocielatis nosirx I

, et inquirimus : si quid interdum in iis minus

trem, sanciissimum Dominum, tua sanclilas,

beatiludo vocal, el ul apud cum opinione niala

ul ail Lucretius, non idco minoribus pcdcs in

Andronid- majoris natam Irenen uxorem d u x i t :

Persam loniae Satrapam, sive principem dilexit,

lit. Nam aliorum quidem verba umbrce tanlum sunt

Praler testimonia de Joanne Canlacuzeno q u vir pererudilus Jacobog Pontanus'Societati* Jean es

At Andronicus imperator dum Acarnanum caput

Quarum Historicus noster meminit, ex Curopalata et ejus Scholiaste potissioium

Zulilmeister, P(ennigmeister, Gailice Trtsorier du

, caballarius cqucsireui impcraloris comilatinn nonmiai Guropalata.

, princeps seu primus psallenlium.

. Ad verbum , cuslot legum et jurU,

, maanus sodalitalis princeps.

de quo magiglratu nibil habet Curopalaia.

ccrsii bunoralissitiios priucipcs ad circumstaito-

, maynus dux. Quemadmodum magnua domeslicus princeps, c l caput ad uoiversum

curator. Nibil de boc Curopalala.

Jacobi Pontani not

pulis, non de dogmalis Euclideis accipere : ut per coKourtcw,

ittipuberum Androiiici iiJiorum, parlim ut impe- diu, e i c , colligunlur.

{) De tiiouadtisiiio Canlacuzeni baic inlerpret u r q u e m s u lueduUiuts expetere loiies tesiaiur,

verilaiem et juUitiam, Sic decet no$ implere omtrem

" , - Qnando igilur rebud gestis te non u l spectatorent,

Jacobi Ponlani not.

e$t. l n quem locum norainat Paulus Manutius ex

reprekendunt. Scribam ipse de me, multorum tamen

Andronici majoris nalam Ircnen uxorem d u x i l :

structa. Ejus indigtiiesima vexalio proplcr filiun),

el mors lacrymabilis lib. n i , cap. 22, 26, 3G, expo- C

Gonjugem babuil Ircnen, Andronici Asnnis viri

In^.rcdibile menioralu est, quautae ejus copiaB,