PG146

THiS VOLUME
DOES NOT CIRCULATE

OUTSIQE THE LIBKAiiY
PATROLOGIiE
CURSUS
SEUBIBLIOTHECA
omnn ss.
N
DNIVERSALIS,
COMPLETUS,
INTEGRA,
ONIFORMIS, COMMODA,
OECONOMICA,
PATRIE DOGTORIM SCRIPTORIIOII ECCLESIASTICORII.
,
SI?E LATlNORUBf,
GRJSCOBU
OI7I AB MVO APOSTOLICO
AD MTATKM
1NN0CENTU
lli
(ANK.
1216) P/tO
LATINIS,
BT ADCONCILll
FLORESTINI
TBMPORA
(ASN.
U39) PRO GKMCIS FLORUBRONT
:
T
R E C U S I O
C H R O N O L O G I C A
O I I N I U M Q U J E E X S T I T E R E MONUMENTOlUlM CATHOLIC/B TRADITIONIS P E R QUINDECIM PRIORA

ECCLESIJE SJECULA,
I U I T 4 B B I T I O N B J ACCURATISSIBJAS, I B T B R S B C U M Q U E N 0 N N U L L I 8 C0DICIBU8 M A N U 8 C R I F T I S G O I . L A T A S , F E R Q U A M DLL.LGKW1 CABTICATA ; B I B B E R T A T I O M B I I B , C0MMENTARII8 VARUSQUE LECTI0NIRU8 CONTINENTBR II.LU8TRATA ; OUNlMiR
OPERlBtlS P08T 4MPLI88III48 EDITI0NE8 QUJB TBIBDS N0VIS81MI8 SJECULlS DEBBNTUR AB80LUTAS, DBtF.CTIS
4 0 C T 4 ; IN01CIB08 0RDINARII8 Y E L ETIAM 4N4LTTIC18, StNCULOS BlVE T0M08, 8IVB AUCT0RE8 ALlCIMUS
MOMBNTI 8tJB8EQUENT)Bt)S, D O K A T A ; CAPITIILI8 INTRA lPSUM TF.XTUM RITB DISPOSITIS, NECNON BT TITtlLIS
8lweOLARUII PAO*ARUII MAR6INEM SUPBRIOREM DISTINGBENTIBUS 8UBJECTAMQUB MATBRIAM SIGNIFICARTIRJJS, A^PORtUTA ; OPBRIBUS CUM DVBII8, TUM APOCBYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN
* ,
ORDINE 4D TR4DITI0NKM BCCLBSUSTIC4M P0L1.ENTIBU8, AMPLIFICATA

DltCBNTlR BT QUADRAGIRTA INDICIBUS 8UB OMNI RESPECTU, SCIUCET, A1.PM4BETIC0, CHR0NOLOG1C0, ANALYTICO,
AlVAI.OGtCg, S T A T I 8 T I C 0 , 8TNTHETIC0, E T C . / O P E R A , H E S E T A U C T O R E S EXIIIBBNTMUS, 1 UT NON SOI.USI
STtlDIOSO, 8RB) REG0TII8 IMPLICATO, ET 81 F O R T E SINT, PIGRIS 1 RT IMPERITIS PATEANT OMNKS
88. PATBES, LOCUPLETATA ; SED PRA8ERTIM DUOBUS IMMENSlS ET GENERALIBUS INDICIBUS, ALTERO
8CIL1CBT R E R U M , QUO CON8ULTO, QUII)Q|S> NON 80I.UM TALI8 TALI8VE PATER, VBRUM ETlAll
VMI8QUI8QUB PATRUM, ABSgUE ULL4 EXCEPTIONR, IN QUODI.IBBT TRBMA SCBIPSBRIT, UMO
I N T U I T U CON6P1CIATUR , ALTERO SC!tlPTURj S A C H i E X QUO I.ECTORI C O M PBRIRB 8IT OBVItlM QUINAM PATRE8 B T IN QU1BI18 OPBROM SUORHM LOCIS
8IM6UL0S 81NGULORUM LIBRORtJM 8CR1PTUR* VBR8US, 4 PRIMO GENRSEOS
U8QUE AD NOVISSIMUII AFOCALYPSIS, COMMBMT4TI SINT :
B O I T I O 4CCUB4TI8SIH4, CJBTEBISQUE OMN1BU8 PACILB ANTEPONENDA, 81 PBRPBNDANTUR CIIARACTBBUU MITIDITAS,
GH4BTA QUALITA8, INTEGRITAS TBXTU8, COBRECTIOR18 PBRPBCTIO, OPBBUM RBCU80BUM TUM f ARIBT48
TUM <frf)MBRU8 FORMA VOI.UMlNim PERQDAII COMMODA 8IBIQUR IN TOTO PATROLOGIA DECURSO C0W8TAWTRR
m i L i e , PBBTII BIIGUITA8, PR48ERTHIQUE I8TA COLLECTIO UNA, MBTIIODICA BT CURONOI.OGICA,
BEXCENTOnUM FRA6MEt|TORIJM OFUSCULORUMQUB RACTENUS HIC 1LL1G 8PAR80RHM, TEL BTIAM
IMEDITORUII, PRIMUM 4 U T R M IR N08TR4 BIBLIOTBBCA, B X OPBBIBU8 KT M8S. 40 0MNE8
T4TE8, LOCOB, LINGU48 FORMA80UB PERTIMKNTIBI18, C04DUM4T0BUM,
ET KX INNUMER19 0PBRIBU8 TRADITIOHEM CATIIOLICAM CONFLAMTIBUS, OPUS IINICUM MlRABILITBR EFFIClEflTlOll.
#
SERIES
GRiECA
POSTERIOR
IN QVk PRODKUNT PATRES, DOCTORKS SCRIPTORKSQUK *..> GRiBC^S AB 010 AD

CONCILII USQUE FLORENTINl TEMPORA, ET AMPLIUS, NEHPE MORTEM CARDINALIS BE8SARI0NIS.
A C C U R A N T E J.-P.
M I G N E ,
B l b l l o l h e e i e e l e r l onlvereae,
SITI CUKSUUM COMPLKTORUM IN SINGULOS SCIBNTUK BCCLBSUSTICiK RAMOtt f D1T0RJ5.
VATB0I.0GIA.4B 1R8T4B IP8IU8 BCCLBSIJB, IN DU48 BABTB8 D1V|DIT|)B,(ALIAM RBMPB LATINAM, ALIAM GRACO-LATINAH.
AMRiCPARTBS JAM INTEGRB BBABAT 8UNT. LATINA, 222 V0LUMINIBU8 M O L E 811 8TAR8 1 i 10FBANCIB VEMIT : GBiKCA
BUPI.IC1 EDITIONB T T P I 8 HARDATA B8T. PRIOB CRJtCUM TBXTUM UMA C U M VERSIONB LATIWA LATBRALI COMPLEC T I T U R , 0 4 vouimiffiif 109 T O M I S , PRO PRIMA 8ERIE NON B X C E D I T . P O S T E R I O B VERSIONEM L A T I R A M TANTI1M
RXRIBBT, 1DB0QUB INTRA 55 fOLUMINA RBTINBTDR. SBCONDA 8ERIES GR^CO-I.ATIMA AD 58 VOLDIIINA TANTUM ATTfNG I T ; DUM IIUJUS VBRSIO MERE L A T I N A 2 9 VOLUMINIBOS E S T A B S O L O T A . UNUMQUODQUB TOLUMBIf GUACO-LATINUM 8,
HUMQUODQUR MBRB L A T I N U M fr FRANCI8 80LUMH0D0 BMfTUB : UTBOBIQUS V E R O , UT PBETII ntlJUS BENBFICIO
FBIUTHB EMPTOR, GOLLECTIOKEM INTEGRAM, SIVE L A T I N A M , 8IVR GRJBCAM COtfPARET NECESSE B R I T ; 8BCD8 E R I M
CIIJIISOUE VOLUMINIS AMPLITUDINEM NRCNON ET MFF1CULTATE8 VARIA PBBTlA AQUABUNT. 1DE0, 81 QUIS T A N T D M BMAT
LICBT 1NTEGBB, 9ED 8E0R81M, COI.LEf.TIONEM GR^CO-L^TINAM, fBL EAUDEM BX GBiECO L A T I N E VERSAM, TUM QUODQUE
VOLIIMKN PRO 9 VEL PBO 6 FBARC.IS SOLU^ ORTINEBIT. \6TJE C0NUITI0NB8 P08TERI0BI PATBOLOGhB LATINJB 6 E R I K I ,
P A T R E S AB INIIOCENTIO 111 AD CONCILHJM TBIDENTIRUM EXHIBENTI, APPLICABUIfTOR. PATROI.OGIA Q U MARUSCBIPTIS
IN BIBLIOTHECIS ORBIS t)N!VER8l QUIESCENTIBUS CONSTABIT, NECNON PATROLOGIA ORIENTALIS, COHDITIORIRUS 8PBC1ALIBU8 SURJICIENTUR, ET IN TEIIPORE SUO ANNUNTIABUNTUR, 81 TEMPU8 EA8 TTPIS MAHDAKDI R0B18R0N DEFUKRIT.
V
PATROLOGIM GRMCJB TOMUS

NICEPHORUS
CXLVl
CAIXISTUS.
E X C U D R B A T D H KT V K N I T A P O D J.-P. M I G N B , E D I T O R E M ,
W f l A 01. THWAUD, OLIM irAMDOISK, PHOPE POUTAM H J T E T I i f i PAIIISIOKIIM V l i L t i u
I)' , SEU l*ETIT-MONTIiOUGE NUNC VEItO INTRA IIUENIA PARIWNA.
%
186
*
J431
TRADITIO
CATftOLICA.
SJECVWM XIV. 1 1332-1335.
'.
N I C E P H O R I
C A L L I S T I
XANTHOPULI
E C C L E S I A S T l & E
L l B R l
H I S T O R L E
XVIII.
ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P.

BIBLIOTHECiC
CLEBI
MIGNE,
VNITEBSJE,
SIVB
CURSUUM COMPLETORUU
IN SlfiGULOS SCIKNTMt ECCLESUSTICJB RAHOS BDITORB.
1111)
rotitys
'
L ,
SECUNDUS."
VBNEUNT 3 VOLtMIXA 33 FRANCIS OALLICIs!
E X C U D E B A T U R ET VENIT APUD J.-P. MIGNE E D I T O R E M .

W m DICTA TBIBAVD, OLIM D'AMBOISE,
PROPE PORTAM LUTETIiE PARISIORll VULCO
FtNFER
NOXINATAM, SEU PETlT-MOtlTROUCE,
HUNC VERO 1MTRA MUENIA PARJSINA.
1865
TRAD1710
SMCVLUMXIV.
CATHOLICA.
ANNI 1332-1335.
ELENCHUS
A U C T O a U H B T OPEHLUM QUI IN HOC C X L V I C O i m i f E l l l T U B
NICEPHORUS CALLISTUS XANTHOPULUS.

Eccicsiasticee Historiee libri V M - X I V .
co).
Parisii*. -
x Typis i . - P . MIGNE
'.
NICEPHORI C A L L I S T I
XANTHOPULI
ECCLES1ASTIC;E HISTORLE
TOMUS V I I I
. \
*?;
>

.
ir
526
CAPUT .
Repetitio eorum quce dicta sunt, et dkendorum proposilio.
" ukv Bes geslae apostolis ipsis comparandi Constan, \

tini, postquani hoMiliter cum impio Licinio belio
, xal est congressus, usque ad condiium atque in am \ \ ,
pliorem urbem redactum Byzantiura, 6ic se liabent.
\ ,
Quandoquidem vero admodum absurdum mihi esse
, 4
videtur, taro illustrem imperii adiiiinisiralionem,
\ , vcraeque in Deum pielalis, ut ila dicam, funda $
menlum simul et fastigium, impiissimorum tyran( ) ,
norum catalogo et historiac iia insertam (quod qui , \
dem neccssario prorsus factum est) relinquere,
, \
facere non possum quin eam, quoad ejus fieri po^ ' .
tcst, ab illis sejunclam proprio persequar libro :
- ^ cum scilicet lam ampla sit, el rebus omiiibus ex, *
ccllens. Quapropter quae anlea tyrannorum lempo \ , \
ribus conjuncta exposui, quam poiero brevissime
\ /fyv ,
oraiione perstringani, de patrc nimirum cjus, de
; , \ * nativitale, de educatione quoinodo ad rerum ad , *
ministralioueni pervenerit; mox eliain veleriu

Romae imperium consecutus sit : ul iriuniphajo,
^ \
victoria? signum in coelo conspexerit, per quod
\ * \
eiiam exilialce el exsecrandos illos lyrannos devi ,
cit; deinde quomodo divino Roinae lavacro sii ab ; *
lutus; qua3 pro Christianis el Ecclesiis ipse pere. * *\ ,
gcrit; quibus constiluliouibus pro religione nostra
,
promulgalie efifecerit, ut res nostrae brevi magna
,
529
acceperint iucremenla ; ut poslreiuuin L i c i $, \ ^ nium attrivcrii; denique Byzamio caplo, prsedo,
nibusqtie inde pulsis, cognomincm sibi urbem
. , '
magnilice cxcitarit, eamdemque sacris el profauis
, *
xdibus, porlicibus, projeciis, slatuis, aquis a l i s ' ;
que publicis inira et eitra nioeuia acdifjciis exor ", > iv .
narit. Hisce omnibus, q u afilehac laiius snnt ex.. G B . C X I . V I
11
M C E P H O R I CALLISTI
plicala, breviler rcpelitis, q u scquunlur fusius .

corair.cmorabimus res scilicot impiissitni A r i i ,
, \
primamque oecumenicam et universalcm Nic*nam
\ synodum; el ubercm, qui tum floruerunt, divino rum virorum proventum; quae genles, et quomodo
( , \ ,
professionem fidci noslrae stisceperint, Arianorora
\ ?) post synodum improbitate rejecla; qtue Anliocbia,
\
Tyri.jEliae, Alexandrise et Constantinopoli contra
.
Eustaihium el Atbanasium verae pieiaiis ilhistrato, ,
rem acla sint. Deinceps de rebus beaae Helenae,
;
quomodo ea Hierosolymis preilosam venerandamque
; \ \
Doroini crucem invenerit, quibus rebus ibi pul- . \
cherrime sacrosancta excoluerit loca, et quoinodo
, ,
tandem diem suum obierit. Multa praelerea alicubi
\ , * ^
inserentur, videlicet de Melitianis, tum de Asierio
, .
el Marcello, de Novatianis; et quoinodo Arius \
crepueril, libello prius erioris pietatis exhibito.
* \
Post haec omnia felicissimam Conslantfni mortem
, \
roagniQcasque et tali principe dignas exsequias,
. *
qui innumera deinde miracula et prodigia ediderit,
, .
referemus. Sedenim manum operi admoventes
commode id tali milio ordiemur.
.
nr.
CAPUT II.
Brevis commemoratio rerum apo$t$li$ oequatig Constantini, natinitate ejus usque ad imperii tnttium.

&
.
Divo Constantino paler fuit Constans, cui Proceri (1), ab aliquibos etiam Chlori seu Vlrenlis
cognomcn impositum. Illustri is admoduro loco
; ,
, \
. , -
natus , genus ad imperatorum familiam reluHt. q . * \

Glaudii cnim, qui ante Dioclelianum et Aurelia ,
num ipsuin Romae imperavit, ex filia nepotem
' . \ , fuisse constat. Posieaquam autem Persae, Sarmatae
* \ \
et insuper Parthi, Varacho concitante, adversus
, , Romanos bellum movere : Diodetianus, qui tum
* *
imperium oblinrbal, Conslantem oratorem (2) ad
Barbaros cbmponendae pacis gratia misit. Hic ex
. '
Occidenlalibus in Orientem profectus, 530
;, \ , 8 ,
locum cui Drepani nomen erat, appulil. Ibi hospes,
. ' comiialus ejue et colioriis regiae splendore captus,
, , filiam ei suain vivida et nubili jara setale puellam
\ .
subjiril. Gonsians, amoris concubilusque merce;
dcm, pallium mulieri, regia purpura intexlum at \
que exornalum, donal; et ptielke patrem,quod illa
rocreatura esset, lollere atque cducare jubet; D
, | | \
lovum id et adroirandum quiddam forc arbitralus,
,
'X eo quod cum puclla dormieus, ia occidcnle,
. \
rircuni ipsum leclum, solem illucescentetn se v i ; \ , .
li^se in cubiculo, dixit. Gaeierura legalione sua

itc defonctuti, domum rediil, ibique egit. Inlerea
, , Jioclelianus, postquam ad imperium pcrvencrat,
.
jiiario adminisirationis ejus anno, Maximianum
\
Icrculium socium sibi imperii asciverat. Constaus
, vcro el Maxiiniuus Gallerius O s a r u m issignibus
, , ,
dccoraii sunt. Maximus quidem Galleriant Diocle li uii, Goitstans veiy Procerus Tbcodoram llcrculii
a d
(I) Alii cx fi:ia Crispi, qti: fuil frater Claudii,

pairc Eutropio gcnitum iradunt.
(^) Coiujlajis dicerc solitus fuii, opes publicas
melius a privalis pluiibus baberi, quam intra

unuiu principis claustrum reseivari. Eulrop.
13
ECCLEStASTiC.fi IIISTORI/E LIB. VIII.
14
\ filiam uxorfim duxii : cum quidem uterque quaai

anlea habueral conjngem, propler eam quam erga
A ; elyov , ;
imperalores gerebant animi affectionem el propcn; .
sionem, repudiasset. Constanli Britannia, Alpes ot
; \ " \
Gallia superior provincia obvenit, adilu et accessu
* \
difficiles regiones. Annis aliquot iniercetfenlibus,
. * \ tjv
qno ipse aniea legatus roissus (uerat, oratores quo ,
qne ire jubet, viros gcnere claros. Caeteritm et i l l i ,
. \ ,
cum Drepaniim delati essenl, bospito matrisCon %T\C -
stanlini excipiunlur. Ubi puer ludens, ab uno ora. ' ,
torum ad animi acerbilatem pcr objurgationem cst
\ ,
coinmotns. Cujus verba ille a?gre impattenlcrqtie
-; \ . '
ferens, lacrymis profusis ad matrem querelaci dc \
fert. Tum illa rem omnem de puero in medium
;
producil, regii asseverans sanguinis esse. Et verba
, ^ ea facile contirinabant, cum pueri facies, quae Con\ - elantis vuhum apprime referebat, tum purpura
illi infecla vestis, quam ex arca mulier prolultt.
. Atque ii quoque legatione cx Conslanlis sentenlia
,
confecta, in patriam reversi, cum alias muneri*
, \
\ sui res illi exposuere, tom de puero eliam Con - ;, slanti retulere, formosum eum ingeniosumque
\ - adolescentulura geslns edere regios, et vulium
constitaliooemque ejns fere omnem egregie re.
ferre. Quam ob causam Constans filium stalim u.a
. \ \
cnm raatre ad sc adducendum curavit. 531
Cum
,
vero raetueret ne quid vel paero vel matri al>
,
uxore sua per zelolyptam et conjugalem nemuJa. ; tionem accideret, Helens ipsi, eicuti decebat.
, *\ * prospexit, puerum autem aliqtianto post NicmnevEvvaia ota ,
diam ad Diocklianuro misit. Ibi ille in imperato * { )
rio palalio, perinde atque pignus quoddam doge , ^ - bat, domeslicus ecbolarum creatus. E l furtia manu
, '; \
peragens facinora, Cbristianorum sacia sen^tm ei
5 >> occulio eat complexus, et imperalores, qui u m o , \
pere vanai supcrelhioni dediti essent, ct plnrima
/. , ;
inariyrum caede oblectarentur, deteslalus. Po;r>
^ \
ut incantaiionibns divinalionibnsque quibusdam
. " ;, DiocletUnns cognovit, ipsum Consianlinam solum
. \ ' sumrua rerum et iinperio poiilurum, idolorumque
, cullum sublalurum, odio erga cum est accensus,
* consiliumque occidendi ejus cepit. Qua re coui , perla Consiantinus ad patrem se conlulit: qucm
> jam supremuxn propc Iraheniem spiritum, et ciroa
^ tesiamentum condcndum occupalum reperit; in
qo illi Chrislianorum rcliîonem conaeclanii, im , \ , , perium poiestatemque gnam reliquit : roliquis,
; .
quos ex Theodora susceperal libciis, pntlerilis;
\ ipse quoque manibus suis, in Brilanuia coronani
imperialem ei imposuit, qainquaginla et sex suta ,
tis, tribus vcro et viginti imperii exaclis annis (1);
\
\ - cum quidem omnibus, qui veram pietatem colendam utatnissent tulus el tranquillis fuisset poruis
.
et pcrfugium. raodo Consiantinus patcrnum est conseculus imperium, ducenlesnna sepluagesima
quinla ineunte olyinpiade : qui annus est a mnndo condito quinquies millesiraus octingentcsimus quintus decimus.
v
(1) 19 ut Cresar, 4 ui Augustus. Apud alios

chronicos scriplores invcaio olympiadem lli,
annutii uiuiidi conditi 4^71, annuui Doiuini 7*10. B i -
bliander ponit annam mandi conditi 4289 et ai>

num Domini 311
15
CAPUT III.
Vt Constantinui turanno* vicent, el
amplexui sit religionem.
16
KICEPHOKI CALLISTI
.
Chrislianam
Dioclelianus autem el Maximianus, viginli annis

in iinperio adminisirando complelis, propter cerlas causas, et quod dura quxdam perpessi essem,
polestatem eam sua sponte sibi ipsis abrogarunl.
Qualia aolera vel conira nos, vel etiam pro nobis
proposuerinl edicta, et quot martyruni millibus
streniie pro Chrisli nomine decerUntibus, ipsi
simnl c l Maximinus successor eorum necis causa
exstiterini, 532
plenissime a nobis paulo anle
esl explicalum. Maxentius porro Roma, et Maxiniiiius Nicomedia3,hic in Oriente, ille in Occidente,
lyrannidem exercenles, eisdem detinebantur sludlis, civium subdilorum bona diripienies, matrimonia aliena violantes, el caedes innumeras quolibel prope die subornantes. Adversus h o s ,
oppressorum legalionibus pluribus excitus e Galliis
Conslantinus, primum Maxenlio ad urbem Romam
belluni intulit. Quo tempore aleam Martis praelio
adversus eum experlurus, palernum invocavit
Deum. Et derepeule in coelo saluiiferum crucis
signun longius disientum, orientem versus, meridiano lempore, splendore solem ipsum superanie,
apparuii: circum quod, in orbem, siellis ilidem,
ui in cruce, litierarum Lalinarum Jormam relereniibus, inscriptio bisce verbis est visa, In hoc
vince : quod signum confestim ex auro el lapillis
^
\
.
\ -, .
\ ' , \ , ,
*
,
,
' ,
\ . ' '
,
", 6 * ,
,
, \
*
,
'
^ , . '

, , TTJ .

\,
* \
,
, '
.
#
preliosis, ad militaris vexilli instar, fieri curavit: C , \

*
el simul ixeniium fortissime devicit, in ponte
'
aubmersuin, ct Romam in potesiatem suani rece \
p i l . Dcinde deorum simulacra comminueas, in
, \ &
cinerem redegil, eorumdemque delubra solo aequa, . \
v i l . Mox, manibus ipse suis, Servatori in Palatio
*
Romac templum sarculo descripsit et excitavit.
.
Lcges pro Chrislianis tulit, aliaque magno sludio
* ,
pro nubis egit, quae paulo ante recensuimus. Et
. \
cum eum moibus invasissct, et niedici infantum
\ ol ,
sanguine id malum discuti purgarique posse re '
nunliarent, abhorruil resiluilque ab eo facinorc
' , ,
Dco cbarissimus imperalor, luctu et ejulalu ma . \
trum pcrinoius. Inlerccdil nox, ei principes apoetolorum se ei spectandos exbibent, Romanaeque ^ , .
, '
irbis anlistiiem accersere jubenl, piscinam apud
, ' . 0
um esse oslendenles, cujus lavacro ablutum illum
\ \ \
lalvum subilo et incolumem fore dicunt. Advenit
.
Jle, qciae opus sunl refert, imperatoreni baptizai:
>t morbus ipse aquis innaiai, squamarum in morem, non ab oculis, verum a carne ipsa decidenium. Ilaque ille melius babei, usque adco ut mirarelur ipse, isne esset, qui antea fuerat CouUantinus.
Postca Juda3urum lurba exsistit, qui iinperaloris
\
maireni adeunies, Constantiiii quidem ab idolo \, ruin cullu tlefeciionem laudanl et adiniraiitur, sed
' transiiioncm ejus ad Chmtum valde arguuul et
' \ \ criminauiur. 533
Huera ea de re ab Helena
' \ \ .
:.d filium daix. A l ille finuis nixus fundamenlis
' ;,
cllicit, ut iili ipsi Judaei cum Sylveslro Romana?
' \
urbis episcopo congredianlur scrmonesqvc confe; ' , ,,
ECCLESIASTIC/E HISTORLE LIB. VIII.
18
; , rant. Atque is magna eloqueniix vi cuni illisagcns,

facile eos convincit. Mox cum Maxiimno praelio
* congressus, tropaeum crucis inferri rri hoslem
, . ' .
, , jubcl : adversus quod cum ille jacula emilierc
juberel, viclus succumbil. Qo e niedio sublato,

magis etiara res Cbrislianorum sunl auctse. llaque
* \ . ; encaenia, innovatarumquc rerum feriat, tranquilli \ talc ubique a Deo concessa, celebrata?, aliaquc
' \ omnia pcracia quae in ejuscemodi mulationibus et
\
Dei dispositionibtis fieri receplum cst. Sub haec
\ ; " ,
constituiiones scriptse el non scriplre, quae pro eo
4 , \ alque decerel res Chrislianorum ordinarenl, edi:, \ .
tae. Templa quaedam de inlegro construcla, qua>
\ ;
dam in amplioremdeccniioremqueformam mutata.

Leges latae, immunilalein ministris Dei conferen.
B tes, libertatemqtie et magnificas donaliones lemplis sacrisque aedibus largientes; aliae praterea, synodos el conventus iidelium in unum cogcntes,
alqoe item aliae concordiam Ecclesiarum conciliantes.
' '
Atque ba3C quidem lum ad eum modum se ha , \
bebant. Licinius auiera (i), qui Constaniiam
' \, - Constanttni sororcm in matrimonio habebat,
, Orientemque ad Nicomediam cum imperio admi , \ ,
nislrare jussus eral, quod magnitudinem impcrii
, ,
moderate perferre non possel, rebellionem c x i \ tiumque adversus eum, a quo summa acccperat
. , , \ - bcneficia, molilur : conatumque suum, occulte
, Chrislianos, quorum ille magnus amalor erat, oc,
cidens, ac mullos ex eis in ralionein marlyriorum
^ . \
referens, dcclarat. Apud queni cum Constantinus

neqtie coborlando, neque suadendo, nequc adco
\
lcrritando, ut a coepto deaisterel, aliquid elficerct,
. \
poslremo bello eum aggressus, ad Chrysopolim
, ' C Bithynias praelium cum eo comniillit. ln quo su \ , ,
peralus ille, in polestalem quidem Constantini
\
pervenit: vitam, victore donante, recipil, et Thes.
salonicae sub cuslodia servalur : ubi vero I U H .
quoque ad novas res respectare deprebensus cst, ipse in seipsum ferrum pertraxil (2). Quaro ob
rem securi percussus, sibi ipsi quidem v i l a flnem, ivrannidi vero et idololairiaj bellicum uioium
creavn.
. '.

534
CAPUT .
De conditu urbit Con$tantinopolilan(v, (vdificiisque

ejus : et ut re$ ChrUlianorum auclas $ini et de
pietate, virtute, ac coMtttutionibut sancli Con*
itantini.
, \
Rebus contra Licinium prospere gestis, urbem
^ . \ ^ quoque ut sub noraine suo condat, circnmspicil.
; , \ - Byzantii quidam erant saevi admoduoi, armisque
, slbi barbaro more plurimum arroganles. Hos
, \
armis adorius, belli jure v i n c i l : eorumque vetusio
,
castello dirulo, ingentibusque et magniQcis tribu , tis comporlalis, magnam construil urbem, nihil
*, , prorsus rerum omnium quae ad eam illuslrandam
, spectarent, omittens, sedes praeclaras struens, ex
, ; ^
Ipsa Roma aliisquc populis incolas eo alliciena .
%
(l)Licinium imperii sociumConstantinus primum

in Pannonia, deiude in Macedonia, rursum in
Thracia, postremo in Asia vicii, fugavh, et per
dcditionem cepil : liileraruni acerriroum bosieni,
Dacia oriundum, parentibus armenlariis. Undc ei
etiam Arinentarii cognomen iudilum.

(2) Cavii Constantinus, Licinio caedendo,ne idem
is tenlarel quod Maximianus Herculius imperio,,
quod deposuerai, repeiendo fecerat.
19
NICEPIIORI C A L L I S T l
20
drcum equestrein, ponicos, projecta, aqnanluctus, 4 \ ;
foctes, staluas, imagiocs, el quacunque essenl
, \ , \
praecipua? arlis opera, fieri eoque comporlari, ui , , \ splendida omataque redderet omnia, curans. A d
, . ; \
hsec, templa Deo, aposlolis c l manyribus, el , \ ^ \ \ lnaximam illam porphyretici marmoris columnam
, \
conslruens, in qua slaluam quoque suam colloca- , \ >>
vit, in polo seu vertice mundi crucem iufixam
. , \
raanu tenentem. Quo ille symbolo indicavit, \ i r - .
tute invicli ejus tropaei et signi lcrrani omnem el
\ ;
, mare ipsum a sc csse subactum. In regione eliam
\ ' , \
ea quae Sostheniura dicitur, et in trajectu, ex ap\ , \ *
paritione archangeli Michaelis, templa condidit,
.
aliaque plura opcra perfecit, quae illius diviua
, " \
mente et prodentia aique etiam in rebus oniuibus

magnificenlia digna erant. De cognomine ci urbe
dicilur, non longe ab llio, circa Graecorum nava- ,
,
lem stalionem, earo illum exciiare coepissc ; quod
, ,
autem noclu oraculo divino admonitu, circum
Byzantium, e regionc Chalcedoni exatruere jussus , ' , \ ,
esset, respouso ei raurcm gerentem, amplis ita
\ , , \
mcenibus ibi circumdedisse, rebusque omnibus el
; .
ornamenlis atque honoribus pr&cipuis Romae pa ' * ,
rem exslruxisse, curiam alqtie senatum, sumplus,
' ,
tesserasfruineiitanas,dignitaiisquegenusomne,iraperaloria prorsus munificenliacivibuslargiium esse; ' , \ , \
alquc ita oinnibus rebus rile atqueordine disposi- , ,
' , lis, Constaminopolim et Novam Roinain appellasse,
\ \ , \
535 eadciuque cum illa potestatc, eisdem moribus
alque insiiiulis, eisdemque legibus esse jussisse, C , " , \ ei insuper imperatricero urbein declarasse, popu- ;,
lorum omnium qui Romanuin imperiuin agnoscen- ,
. \ .
tes, septentr.onem, aiutrum et solera orientem
versus, el quod in mcdio esl marc colunt, ab eis ^
, ; quse ad Isirum exstructae sunl urbibus, el ab Epi
darano, quae non longe ab Iunio sinu esl siia, us quc ad Cyrcncin ct proximam Libyam,per tolum,
quod cJicilur, boreaie clinia et regionem arcioam; ' , * , \
\ ,
c l urbem cam condi coepisse, a mundo croato
,
quinquics lnillesimo
octiiigenlesimo vicesimo
* \ quinto, imperii ejus decimo : absolulam auiem
prorsus esse, ejusdem imperii vicesinio octavo ,
anno, qui incidil in couditj mundi annum quin- \ , *1
quies millesiraum octingenlesiraum quadragesi- J J , ; ^
, " .
iiim terlium, sive, ul alii Iradunt, truesimum
, ,
oclavum. Dc ea illud quoque uieinorix esl prodi ;.
tuiu (1), ut imperator ipse pedibus, hasiam manu
, & ,
lenens, ambiium uioeuiaque cjus definioiis cir ' .
c u i u i i l : quod coimiibus ejus uherius quam conve
niret, pomeria urbis proferre videretur, qiicnidam
* \ , \
ex eis ad eum acccssisse atque rogasse, Quo usque
, ; ;. tandem, bcre ? illumque diserle respondisse : Eo
* '
usque, dum qui me praecedit duclor, coiisiiicrii.

Umle satis conslabat, coelestem quaaipiam ei
\ , \
prsciisse virtuteni, quae euin , quod fleri debcrel,
4
(II S scilicet aut inlra tredecimuin annum perfecta, aul quimo imperti ejus aniiQ aj<Jilic.iri coepu
esset. Juslinianus Conslanliuopolim novam Homam,
Deo propiiio, mclioribus quaui velerein conditam

esse atignriis ccnsct, 1. Dco auclore* C. De vct:r*
jnre enucl.
21
E C C L E S I A S T I C E H I S T O R L E L I B . VIII.
22
6 ', - \ instrucrct. Eam lam magniflce fandalam, alroam

quoque Roraam vocavil, quod verbnm Romanis
\ ,
gloria praclaram significat. Constaniinus gane
ol \ ,
nunquam non pro Ghristiana pietale aliquid agens,
\
non Byzanlii lantum, sed et ubique terrarum, pul , ' cberrima aedificavit templa , polissimumque in
;
metropolilanis sedibus, siculi Nicoraediai in B i - thynia provincia, Antiocbiae ad Orontem, in veleri
, \ - Roma, et Hierosolymis ipsis. De quibus, quae ibi
* opera perfecerit, postea diceraus. Gum vero res
\
omnesei cx senlenlia cederenl.eliatn apud cxteras
, - natioues, Gnilimas simul et longinquiores, vel jure
* \ belli vcl foederibus paclis pacalas : allissima annis
, \ ; \ pluribus pax et iranquillitas in orbe Romano flo \ ,
ruit, et professio fldei Cbrislianae ubiquc terrarum
, $ \ , esi propagata. Muilae quoque feraj naiiones sacra
\
noslra sunt complexae: et miriflcum vilae instiiu,
tutn in ecclesiis, el apud raultitudinem ipsam,
, , - denique in monlibus eiiam et solis locis resplen \ \ * ,
duit, 536
Q d nuper admodum monachi pullu \ ,
larecocpissent, et quod marlyres adkuc et confes \ sores supersiites esseni, sacerdotesque insuper
?, \
apostolicis dcnis et miraculis, vilaeque simplicifate
*
vigerent. Per quos coelestera prorsus vitam in lerris
\ .
cernere erar, religione ipsa in dies semper ei in
u
rebus oinnibus augmenla sua capiente : et Gonslantino studio omni in hoc incumbcnte, ut apud
oinnes ea ubique confirmala stabiliretur, ct ad ampliorem magnitudinem excrcsccrct : utqtte pcr
ipsum, adjuvante Deo, Ghrislianismus io sereua ceriaque Iranquillilate et aliissima pace consister e i . Atque ut simpliciier dican, ea lempeslate res nostrse laetissimae, jticundissima; el florentissiJQSB fuere : adversarii aulein contra in tristitia, suminissione et moerore summo vixere.
CAPUT V.
. E \
%
De Arii cum Alexandro contentione : de Melitio:

unde et quomodo, et per quas causas et occasioncs
ea contentio exslilerit.
Religio noslra cum in tanla essel gloria el llore.

,
paccm el quietem lanlam intestinuin Uubavii bel ,
lum. Nugae namque et disputaiiones corilentiusx,
^ . \
veram ptclatem pcrfectamque divini numinis
,
cognilionem praaiexenies, de quibus anlea inqui , \ , \
situm non fuerat, ea io quaBstionein deduxeruiit,
, \
eaque re ingentes turbas in ecclesiis condlaruut.
.
Siquidern generis nostri pesiis, improbusque pror, ,
sus et exitiosus hostis, navim eccksiaslicam lanv

placide secundis yentis ferri el ab univereitatis
, \
, . 0 hujus Deo gubernari videns, ferre id noa potuit,
* - et grave raolestumque sibi esse puiavit, nisi sub, - mergeudam eam curaret q u tam securumr ciira
pravorum dograalura fluctus et procellas tenerct
. *
, cursum. Ut enim Gra?eae supersiilionis pracsligias
proculcari, dolososque laqucos ejus in apcriuin
, ' protraki ct manifesio argui atque convinci, et
, \
creaturam quidem (ul antehac) amplius non coli,
, Grealorem vero cjns, siciui coavenit, kudibus vehi
\
el adorari animadvertit : aperlum rursum conLra
^
Deum movere bellum postbabuil, et dolo rcin
\
. , clandesiinc admodura et frauduletitcr aggressus
/, \ csi. Rrperlis nainquc quibusdam, qui Chrisiianam
NICEPIIORI CALLISTI
quidem profilerentnr fidem, 537

arrogantia au- ; ; ,
tem inanique vanse gloriae ambiiione et dominandi ; \
cupiditate quasi intemperiis quibusdam agcrentur, , eis ipsis veluli instrumentis adinvenlionis irau- ,
disque suaR uiens, alio quodam modo rem in prio- &
rem reduxit errorem et seductionem, ut conditor
, scilicet reram omnium Deus, creaturis ipsis
; \
eiaequatus et connunieratus, creatura rursus
, ;
quemadmodum aniea adorarelur, cultusque divi, .
nus adoralioni illius similis fieret. Verum uode.quove modo et per quem zizania baec sata sint, re
altius repeiita, ut poiero, cxponam.
Alexandriae, quje primaria et praecipua inter
, \
jEgypti, Thebaidis ei Libyae urbes civilas esi,
,
amplistima sane et populosisaima, posl Theonam,
\ , \ ,
ut antea diximus, Peirus eximius verae pielalis , , ; ; propugnalor, Ecclesiam gubernayil : qui cerla,
minis sacri cursu splendide sub impiis tyrannis 0$ \
peracto, Acbillam brevi babuit successorem. At, ' \
que buic ecclesiae clavo dirigendo Alcxander suffe ,
cius cst, aposlalico doeirinae generosus defensor :
\
qui in ea, quam diximus, tranquilliiale et pace ,
divinis instiiulionibus quotidie ccclesiam exhila- \ ravil. Ea (empeslate Arius quidam erat, in r a l i o . " * ; ,
nem quidem ille sacri ordinis relalus, Scd qui jam
,
inde ab inilio sludium suum super dogmate suo ,
satis declaraveral. Melilio namque uovas res rao ,
lienli primum adhue-.il : alquc eo relicio, se postea
, ,
ad divinum, quem diximus, Pehiirn coniulii, a
'
quo eliam diaconus csl facius : sed ab eodem

rursuin Ecclesia exactus, eo quoJ Pelrus Meliliura C \ ; , \
\ *
seclatoresque cjus excomniunicavii, ct baplismura
;, '
ejus non admisil (I), prupier nonnullas quidera
,
causas, polissimum autem quod iile persecuiionis
, \ '
pcriculo non perlato, cullum divinum abjurarii et
dannonibus sacriGcarit. Ejus quippe rei graiia de- ^ > , 6
posiius, neque aliam quampiam ob causam, quae , \
probari aul defendi posset, ab Ecclesia proscriplus , /.
Meiiiius, injuria se aftectum esse diclitans, couviciis e l malediclis Pelrum proscidil. cum secia- * \ U ? ,
lores mullos baberet, haeresiarchaiu se c i ducem
* >
eorum constiluit: el episcopali digniiate sibi ;irro \ " ,
gala, in oppido Lyco (2); quod ad jE 'ypium esi,
qusecunque sunl episcopalis munens, cilra pudo- \ . \ , ' rem timorcmque omnem peregit, Pelro prorsus
0
prse se coniemplo. Ilaque una cua aiiis Melilio

favenlibiis, Arius quoque quiescere nolcns, iu Pctrum esl inveclus. 538
Ubi vero Potrus, acccpla
marlyrii corona, vila cursuui iiniil, ab Achilla
suocessore cjns Arius \eniara impeiravit: el rursum diaconi miuisierio fungi periuissus, po>iea i 11
presbyterorum quoque ordinem esi allectus. Apud
Alexandrum quoque, proximum ab Achilla episcopum, honesL) loco fuit; c l quod cavillationuui
dialeeticarum non imperilus, alque in ejusmodi
disciplmis probe exercilalus esset, Scripluraruiu
inlerprelaiio credila ei fueral. Eaimvero cum non
(1) Hoc esi nou pa>su& esl eum sacramentnm
baplismi adminislrare.
(^) Dcinie Piolemais, et Panopolis, ac Vencris
f
vov , " , \
. . \ '
. /
,
,
. *
, \ , ; .
\ 6 ,
^ ,

oppidum ilerum : c l in Libyco Lycon, ubi monles
tiniuul Thebaidem. > Pliu. lib. v, cap. 9.
25
ECCLESIASTTC/E HISTORI/E L I B . VIII.
>3 ; ' -
. ;
\ \ ; ;
, \ \, .>
. " ,
; ; ,
,
\ ;
, \
\ ';
, .
; \ ; ^
:\ ; \ >. \
'5
, ;
; , \ \
\ .
,
\ \
\ \
. ' ,
, ,
" , \
. \
;, \ "
,
\ C
25
bene ferret Aleiandrum episcopi digiiitatcm obtinere, quod non rite is quoque neque ordine leclus
essel, diesidia adversus eum lalenter et contentioites movil. Cumque non haberet quod in vita moribusque Alexandri carperet, neqiie per sycophanliam facile quidquam confingere possel, ca quidem
in parte quietus fuit: quap. vero illc in ecclesia
pro concione recte pieque doccret, ia eis repugnare illi inatituit. Episcopus namqii(\ Filium cum
Palrc , hoc est, ejusdera honoris, atque
ejusdcm substantiae,a?qualcii>que pcr ouinia eideni
qui cum genuit, esse, ex divinarum Scriplurarum
senlentia el iradiiione docuit. Aritis autem inler
prosbytcros pritnas lenens, verboque veritatis
prorsus repugnans, crcaluram facuiramque Patris
Filium vocjvii, in absurdas opinioncs provolutus.
Ex non exsistentibus siqtiidem geuitum esse : et
fuisse aliquando lempus cinn non fueril, mcraquc
senlentia3 et arbilrii libertate viiii el virlulis capacem esse : aliaque ejusccmodi censuit, qua? opinari eum par etat, qui sibi de hujtis gencris rebus
disserendum aique inquirendiiui esse constituissot.
E ^ Cum exUtitnaret episcoptim Libyci Sabellii
dogma asserere, contendcndi el advcrsandi sludio
in errorem ex diamciro ijli conlrariuni decidit.
Sane quidem pcrmultos ad novas ejus dogmalis
res perlraxil, et ex parvi igniculi srintilla ingens
est ei altum exortum hiceiidium. Ab Alexandria
enim doctrina hxc progressa, igypium, Libyam
et superiorem Thebaidciu percurrit, mox eliai ad
! . alias provincias el urbes pcrvcnil. Qurcsiione tali*

jam in conlroversiam vocaia, Alexander dissua ; \ ';, dere eam est conalus. Sed jam non panri episcopi
; \ , \ " el pluriiui ex clero reciedicere Arium affirma ; , , bant, semeuliaiiique cjus coniplcclouies compro\ babani. Poslquam autei iiiior se non consense. \ runt, seu poiius Arius furiis correptus propalani
; , impielalem docuil, 539
Alcxan<lcr illum, ct cura
; , eo qui paries cjus sequen nlur, clericos omnes
, ; , \ - excommunicavil et sacro ordine movit. Senliebaut
.
porro cum eo in Alexandrina paroecia, Ailhalas,
Acbillas, Carpones, Sannates, et aller Arius, presbylcri : el Euzoius, Macarius, Julius, Menag
c l Helladius, diaconi, muliani eiiara populi parlem secura trahemes. In quo, alii idem sibi de Deo
senliendum atque credendum esse quod episcopus arbilrarelur, puiabant; aiii vero, siculi inullis
evenire consucvil, istus miserabantur, velut iujuria affeclos, et indicta causa ab Ecclesia proscrr
plos.
J) Suni qui dicunt, contenlionis hujus alium. anie
, ' , Arium, auclorem fuisse, Alexaudrum, secundo ab
' " , - Ario loco presbyterum, Baucalim cognomine : qui
' , nomea id adeptus fucral, ex supercrescentis car nis pondere in dorso ejus collecto, teslacei vasia
fontia, quod Alexandriui vernaculo sermone 6 *
catam nominare soleut : bunc, inquani, secundas
; ' .
in minislerio sacro ferentem, dissensioitis causam
/ ,
, ' \ ' exstilisse putant : unde postea inier Alexandrum
et Arium ccmlenlio comiuota, et ,
^ ,
. < hoc est consubstanlialis, proraulgalio exona sit.
" ?, Quod namque Baucalis prailatuin sibi bonore
. ; Arium aegre ferret, novalionem dogmatis isiiui
27
NICEPHORI CALLISTI
23
illi ascripsil. Alcxander vero episcopus, uirumque , $

a conientione abducere volens, ad dispuiaiiones
, plq.
serinonumque collalioneseos invitavit, persuasione . \ ,
potius quam violenla jussione conlroversiaro so ,
pire conducibilius esse ducens. Et cum mullolies
, '
disputando congressi essent, slculi Qeri assuevit, \ , \ conleniione intcr quo^piara mota, episcopus nunc \ ,
huic, nunc iiJi bencvoJc ec commode adhaesit : , , \ " poslremo vero tandem et ipse coaUcrnum e l con- . ' ,
subslantialem Palri Filium, i u uii anlea seniper
.
scnserat, diserlis verbis pronuntiavit, Ariuraqu^ idem senlire jussit. Quod ubi ille, ut faceret, ia
aniiuum inJucere non potuit, sacris aedibus est ab eo ejectus.
. C?.
540
CAPUT
.
Quiea tempeslatemagnarumurbium fuerintepiscopi: kalet de epi$copi$ qui ab inilio Byzantii ecctesiam g

rexerunt.
Eo lempore Roinanae Ecclesiae Sylveeter prefuit,

'
Miltiadis successor, qui post MarcelHnum egregie
,
iii perseculione ipsa certamine defunclum, sacri , muneris susccpil administrationem. Alexandriae , (
autera post Theonam et Petrum, Achillas, ac * \ 'deiude quem dixi Alexander, ccclesiasticara tenuit *
prafecturam; Antiochis, Tyranno in ecclesiaslico ' '
miuisterio Vilalis suffectus, pace primura ecclesiis ,
reddila. Is a tyrannis ecclesiarn dirutam denuo \
excitavit, cujus structuram reliquam Pbilogonius perfecit, qui ex causidico episcopus faclus illi suc-
cessit, Liciniique lemporibus, uti virum fortem
, ,
decet, ardoreni aemulalionemque suam pru vera
;, pielate osicndit. Porro HierosoJymis post Herroo- c . "
ncm Macario sacruro munus creditur, digno tali
,
noroine viro, ul qni omnibus bonis ct ornamenlis , \ florucrit. Constatuinopoli vero, post Mciropha- .
nem, Probi imperatoris frairis filium, Alexandro " *
sacrorum ctira sorte cesscrat. Veruro cnimvero . ,
hoc loco faciendum mibi omnino vtdetur, ut aiiius ,
ab ipsis aposlolis rcpelitos Byzautios cpiscopos , \
recenseam, el vcluli sacram quamdain inscriptio- .
nem historiae buic adjiciam.
,
Andreas, Domini apostolus, Thraciam, Maccdoniam el Euxinum, provincias sorlilus, Byzantii \
Christum prcedicavit. Et cum a Zeuxippo, tyran- , \
nidem ttiin ibidem tenente, ad caedcm quaereretur, ^
Argyropolim Iransiit, atque ibi biennium conven- ;, ' ' {);
- " *
" " " "
-^j w
.~-
tus agens, permultos ad Christi fldem pertraxit.

Cxlerum sacra eo loco fundala aedr, et Stacby
apostolo episcopo ordinalo, Sinopen concessit.
Starhys sacro eo muncre annis sedecim adminislrato, ibidem sepultus, Oncsimum habuit successorcm. Onesiraus qualuordecim aunos ecclesiam
eam gubeniavit, eiqtie Polycarpus subrogatus,
qui decem el ocio annis miinere suo cum laudc
functus, Plutarcbo id reliquit. Hic non minus
quam sedecini annis ecclesia? praefuit, eamque
moriens Sedecioni concessit: quo posi annos uovem defuncto,, Diogencs quindecim annis eam
rexiU llli Eleuiherius suffectus, qui septem annis
episcopali munere obiCo, Felicem habuil successorcin. Fclix quinque annis scdcm cpiscopalem
vov ,
. , \
, . "
' , \ \ , '

. '
\ ,
; . \ ' ;,
' .
' * ,
. \ ,
. ; :> > ;,
23
ECCLESIASTIC HISTORI.E L I B . VIIT.
30
;: . lenuit, eamquc ari Polycarpnm transmisit.

541
"
Qui sane omnes, proplcr infideHmn incursiones,
' , ineo quod mcmoravimus Apostoli oratorio svnaxes
et conventus celehrarunt. Deinceps Alhonodonis,
funclione ecclesiaslica suscepta, qualuor eam an . nis oblinuii, ecclesiamque aliam, in loco cui no -' ' -' men eral OK a (l), construxU, ibique synaxim"
*:, ; peregit. Eam xdetn postca Constanlinus Magntis
. splendidissime auxil el ornavit. Athenodori suc , cessor Euzoius, sex annis episcopatum gessit: cui
, , Laurcniius succedens, undecini annis Ecctesiae
, . "
prcefuil. Pofcl hunc Alypins Irodecim annis sacrum
\ / magistratum admiuisiravit. Istius successor Perli .
nax, vir consularis, novcm annis episcopalem
^ dignilalem obttnnil : qui cum locupletior esset

ecclesiam aliam ad mare, in loco quem Ficos (2)
' - nominabant, excitavit, eamque Pacem appellavit.
Eam locum Chrisliani perpulchris et continuis
. ; ^ * aediiiciis in oppidi forinara redegerunt. Quapropter
-' \ eum etiam moauibus eximiis, magna virtulis
; . gloria pollens Conslantinus est dignatus. Post
Pertinacem, qui primus in hoc Pacis templo ipi $,
scopatum adminislraTerat annis novem, Olympia \, - nus ondecim annis sacronim anli.ues fuit: rursum
; , post bunc Marcus, annis tredecim. Post Marcum
' * \ ' \ '
Gyrillianns, sedecim : post CyriUianum Constami ;,
nus, seplem. Hic primo episcopatus sui anno, inlra
, \ Byzanlium in parle septenlrionali teinplum sptlifl . ; ravit, atque id Eupbemiae inarlyri, quae lum sa ' , , Q
egerat certamen, consecravit. Ad qnod
, .(/ ;
lemplum reliquo vitae tempore transacto, episco- *
;
pale tnuniis Tito reliquU, qui id supra irigima et
; . "
quinque annos adminislratum, ad Doinctium Probi
\ ; ;
imperaioris fratrem iransmisit. Atque huic Probus
. * "
filius succcssit. Et Domctius antisliiis honorem^
, ; - viginti qnatuor, Probus duodcciiu annos gessil,
cujus Melropbancs fraler successor fuil. Hic annis
.
decem oum ingenli laudc cpiscopale minisleriumj
. /
k
per
coboneslavit. Snb quo eliara Gonstantinus semper Aiigustus, cognomincin sibi urbcm magniAce condidil. Metropbajiis porro successor fuit AJexander, apostolicis donis prxclarus. Hasc de episcopis.
^
; ",
Sed eniro Alexandriae episcopus Alexander, cum
" Arium videret dominandi furore flagrantcm, p r i vov, , ^ vatim illegilimos convenlus agere, c l lurbam mo,
tumque ingentem concitare, nou roodo ad sacros
.
eoclesiarum pra^fectos, vcrum eliam ad Adelcs
\ . \
passim in urbibus oinncs, 542
^ blasphemia
pjus publicitus lilleras dedil. Ex quibus partes
* , \ ccrtas operi liuic intexam, ut mihi verior narralio
, * ' \
rerum conelet ei nejmini cosifingerc quidquam v i , , \ dear. Adjiciam prseicrca alias, qua verilali ertwt
.
consona?, hisloriamque omnem dUucidiorem reddere poterant.
. '.
CAPUT VII.
Epittola Alexandri Alexandrini epitcopi ad AU}}
'
xandrum (Jonstantinopolitanum ipitcopum, de

&\ ".
Arianis.
Alexander ilaque iste Alexandrinus, ad cogno ;
mincm sibi Alexandrum ConsUnlinopoliUnum ba3C
'
1
(I) Olea, Coiistantinnpolis rrgio.
(2) Itcm, Fici.
NICEPHORl CALLISTI
31
scripsil : Revcrendissimo ct unanimi fratri

Alexandro, Alexander in Domino salulem. Pravoriiui boniinum, qtii dominandi libidine ei pecunic
cupiditalc ducunlur, inslittitum, sempcr quae ampliores eis essc videntur, insidialur ecclcsiis : qni
vario sane pneiextu pietatem ecclesiasticam itivadorc solent.Siquidem tanquam stimulis qnibusdam,
ab eo qni in illis effuax est, diabulo, ad proposiiam sibi voluptaiem incilati, rcligionc omni
projeria, judicii Dei tiiuorcm proculcant De quibus necessiias mihi imposita est, multa ab eis
passo, ut ad pieiatem vestram scribam, ut ejusmodi homines caveatis, et ne quis eorura se in
paroecias et ecclesias veslras subinsinuare audeat,
provideatis. Inslructi enim sunt per siinulalionem
. . . . .
.
, .
et. dissimulationcm,
ad. fraudem
et seductionem,
32
'' \ / ' ; .
; \
, \
,

.
, , .
\
,
, \
. \
* , ,
*I
*
*
. . 2 *
,
imposlores isti, ut sive per se ipsos, seu per lilte- \ .
"; \ ',
ras, per asscntalionem el venditationem falsam
,
arle quadam compositas, transversos agant simpltcem atque sinceram Gdem conseclanlcs bomines. . *0
Quandoqutdem Arius et Achillas, conjuratione ,
nuper facla, Colutlii (1) dominandi cupidiutero, * ol ; longe eiiam deterius quam ipse ille, sunt aemulati. ,
llle namque accusatione adversus bos ipsos in- ' etitula, maligni consilii sui aliquem reperit prae- ,
texiiiui. Isti vero, aeruscationem illius sub Cbrisli , \
nomine susceptam vidcntes, Ecclesiae ampliu9 \ , ot
subiecti esse non sustinuerum: sed exglructis sibi
, ipsis latronum speluncis, conliouos ibi peragenles coovenlus, diu nocluque se in calumniis adversum Q , Christum el oos excogitalis, medilando exercent,
, \ atque oinnes pias et aposiolieas senteniias repre \ '
liendenies, 543
Judaico prorsus more, Christi
, persecuiricem insliluunt officinam, divinitatem
,
Salvaloris nostri pcrnegantes, omnibusque euui
\ \
parem esse docenies, et voces salutiferae ejus .
cecononiia; et administrationis noslraque causa
\
abjectionis colligentes, congerere ex illis iropie- , *
talis suae dogma coutendunt, verbaque divinilalis
, *
inilio carentis et ineffabilis apud Palrem gloriae * ,
cjus aversantur. Quapropter impiain Grecorum et
* \
Judaiorum de Chrisio opinionem corroboranles, , '
laudcm ab illis, quam raaxime possunt, venantur : & , ,
otnnia ca quibus illis ludibrio sumus, suboruantes ,
aiquc procuranles, sedilionesque el perseculiones & * quolidic conlra nos excilantes : el cum judicia
. ' \ ^
a versus nos, iinpudicis mulierculis, quas ipsi , ol ,
dolose seduxerunl, intervenienlibus institucnte^,
. &
tuin Cbrisiianismum ad oblrectauoneir. iraducen \ , ,
tes,ex eo quod lurpiier per plaleas el vicos omnes
, juvencula* eorum discurrant. Quin eliam indis
solnbilera Chriaii lunicam, quam ne carniuces qui- ' ,
dem illi dividere volucrunl, scindere ipsi ausi

fiunt. Ilaque nos ea quae moribus improbisque
, conatibus iilorum congruunt, licet sero proptcp , * , .
rel igiioraiionem, adhibentcs remcdia, comtnuni
(1) c Et Colutbus qusedam perversa doccbat, scd non duravil
Epiphan. conlra Ariomanitas.
cjus
bccrcsis ; nam statim disparuil.
33
E C C L E S I A S T I C E IIISTORLE L I B . VIII.
34
, ' bus suffragiis noslris, illos ab ca <juae diviniiatem

,
Chrisli adorat Ecclcsia proscripsinuis. Consiliuni
* , * ;
quoque ceperunt, ut nos fraudulcmcr circumve ,
niant, ad consenlicntes nobis collegas furiira
, \
transire, sub obtenlu pacis alqnc ujiionis, depre . *
cationein quidem prae se fcrenles, re ipsa vero
, \,
aliquos ex iJlis in contagioncm niorbi sui perlra \ * here per blandiloquenliam satagoulcs, et ut ca, pliosis argutisque ab eis accepiis liltcris, babeant,
, . \ >quas a se in fraudem abduclis perpcram leânt :
eosque iinpietati jam assuefacios, prorsus a poeni ,
tentia et fuga errorum, quibus sunt seducti, ab, \
strahant, perinde atque suffragantes sibi ct con^/ . " \
senlientes haberenl episcopos. Non illi sine, quae

apud nos male et- docuerunt el egerunt (quam ob
, , - reni etiam excommunicali sunt), confUenlur, sed
, ,
aui silentio ea commiltunt, aul confictis atquc
,
composilis verbis et scripiis aduinbraules legunt,
, * hominesque decipiunt, aique ad persuadcndum
. * & comparalis insidiosisque sermonibus pestiferam
, , suam occullanles doclrinam, sedticlioni el fraudi
. #
exposilos abripiunt. 544
pietatem quoque
nostram, passim apad omnes sycophantice carpere non omiltunt. Quapropler illud evenit, cum nonnulli lilteris eorum subscribant, ul iu Eccle.siam illi recipianlur : et collcge, qui id permilteic audent, \it equidein pulo, gravi caluinniae crimine non carcanl : qui scilicet uon solum id faciunt,
quod aposlolicus canon eis non permitlit, verum eliam diabolicam, quai in illis esl, conlra Christum eflicaciant succcndunt ct augent. Eam ob causam nihil cunctaius, dilecli, mcipsum exciiavi,
ut laliiim bominum vobis oslcnderem iniidelitaleni. >
" - C
Deinde blasphemias illorum singillatim exponil,
, \
eisque copiose cx divinis Scripturis refulaliones
objicit, impiet.ilem ipsorum redargiieiis : el lon ,
gius stylo progressus , infert : Mulia, dilecti,
, *
cum dicore posseni, prajtereo : molestae arrogantiai
, \, , - esse duccns, cadem sentienles dociores, pluribus
admonere. Nam vos ipsi a Deo docti estis, iuinime
. ignoranles, doctrinam Uanc Ebiouis ipsius, et Ar , , ,
lemae (1), et Pauli Samnsateni esse, quorum isti
\
* ^, impielalis f*cibua hauslis, nobis nunc, ex non
- exsislentibus, illorum clam vivi radices producunl;
Arius mxuirum ipse et Achillas, el quod cum eis
, " \ ,
est malignanlium conciliabulmii : e( tres prauerca
\ ,
illi in Syria nescio quo modo crcali episcojw, de
'
quibus judicium arbilrio vcslro permiltimus.
* \
S
e l
. >
'
Dcinceps declaralis sunuuissioribus Seriplune

vocibus, quas Salvator asciriti ,s nostra causa per
, & '
cxinanitionem salutaremque passionein susccpii,
\ > ;
iiidemque eis locis relaiis alque expo>itis , quibus
\
extra inilium omne principium ac deiias, naiura, \
lisque gloria el divinitas ejus cxprimilur, hacc
\ ,
prosequitur : Quis vero quod scripiurus snm
) ,
mirabilur, dilecii, si contra ine et piissimam ple, ' ,
bem iiostrara emcniiias eoruui calumnias expo ; OL
suero? Qui eleniui adversus diviniialem Filii Dci

* / ; aciem struere ausi siint, conlra uos quoque ingrata
probra c l convicia dicere non vcrenlur. Qui eliain

cx veieribus nullos essc dignos pulanl, qtii cum
(i) Hic ctiam Anemon supra dictus.
35
N l C E P n O R l CALLISTI
?6
is conferantur : neque eis aequari se patiuntur, ; '

quibus nos a pueris praceptoribus usi sumus :
sed ne ex omnibus quidem qui passim stint, col , \ \ \
legis et presbyleris, quemquam ipsis comparari
, \ : volunt, solos se sapientes, possessionum contcm- , \
ptores, et dogmatum rcperlores esse jactanies : ut
. "
quibus unis revelatum sit quod nemini omnium
\ , \
qui sub sole sunt borainurn in mentem vcneril.
!
545
tuniorem impiuro, et furorera immensum I opinionem insanam, el Satanicum plane eeneum 1 >
Sub baec aliis quibusdam memoralis, ei dogmale
\ \
fidei eorum fusius exposilo, circa finein episiolae
, \ ;
bac adjitit : c Hosce igitur anaiheinatis fulmine,
\ < de fidelium frairum consensu, ictos, nemo veslrum

rccipiat, neque vel dicta vcl scripia eoruni susti- ^ , neat. Qui enim menliri omnia consuevere, impo- ' ' .
stores, verilatem ccrte non proloquentur. Urbee
illi circumeunl, nibil aliud agentes quam ut ami- , , ;
\
ciliae obientu per hypocrisim el adulationem litieras dent el accipiant, quibus seducanl, ab ips s \
' :jam deccpias paucas nuilierculas peccatis onera . .
tas, ei quae sequuntur. Hosce itaque talia
;,
conira Chrislum ausos, et qui Chrislianismum cum
publice ad populum Iraducunt, lum in judiciis *.
magno sludio et conlentione probris roanifestis , \ , ; .'
exagilant; qui persecutioncm temporibus pacatis,
quanlum in eis situm cst, adversus nos concitant: ; , ^
qui ineffabile Chrisii nativitatis mysterium ener- '
vani : hosce, dilecli, aversantee, unaniim nobis- , \ , cum consensu et suffragio, calculis quoque vestri Q .
furibundam eorum audaciam jugulate, exemplo
*
collegarum nostrorum qui indignaii sunt et lilleras , \ * , \
contra eos ad me dederunt, libelloque damna- & \
tionis subscripseruni: quae omnia per filium meura ,
Appionem archidiaconum misi per iGgyptum om- \ ,
iicm, Thebaidem, Libyam, Pentapolira, Syriam,
\ \ ,
Lyciara , Pamphyiiam, Asiarn , Gappadociam et
\ , \ ,
alias circumcirca regiones. Ad borum sane ex\ "'
empluro, a vobis etiani euro confirmatum i r i , per* .
suasum babeo. Multum quidem certe opis a mc in
; , \
eos qui ab illis sunt deirimento affecli, est colla *
tum : scd illud niaximum fuerit dcpellendorura
, ,
a seducla plebe iDaloram auxilium, si collegarum nosirorum (1) concordi consensu illa persuasa, ad
:6 . ^ pocniienliara docurrere sludueril. Salutale vo$ in- ^ ' . *^
vicem, ejus quae apud nos est conscntieniis fra- , .
lerniiaiis nomine. Valere vos in Domino oplo,
,
dilccli. Utinara fructum aliquem veslrorum lantopt re Cbristi ainanlium aniracrum pcrcipiam. >

Dcinde anaibematc excommunicatos in epistola
, ; \ . *
recensel, quos c l nos supra rctuliuius. In camdem
\ \ , ,
fcenicntiaii! (2), Pbilogonio Antiochiai, Euslalbio
^ , Bcrrhoese in Syria, alque aliis eliam aliarum Ec, \ ,
clcsiarum anlislitibus scripsit, quos aposlolicam
, docirinani comprobare sciebat. 546
Arius porro
nequc ipsc sibi cessauduni esse puiavii. Quapro- . " ";, *
(I) Scriptum boc inlegrum repcritur
Tbe. dorituni Eccle*. hisior. lib. i , ca]>. 4.
apud
(2) Cap. 5 eod.
37
ECCLESIASTiCE HiST.OHI.E L I B . VIIL
38
* pler necessilale quadam ductus, occtiparc cpiscoporum *

benevolentiam
voluit : ct eulpam depre \ ~
cans,
de
fide
sua
ad
eos
scripsil, simulque p^tiit,
\ ,
si recte quidera crederet, ul el ipei auctoritate
*
sua id confirraarent, et Alexandro ne sibi snisque
\ * ,
molestiam exbiberet, signiflcarenl ; sin minus, ut
.
queroadmodum credendum esset, rite doceretur.

Nec parum ea res A r i i parlibus profuil. Opinione
"
namque tali ubique fere apud episcopos vulgata,
, communis omnium de eo quaestio iuit. Uaque alii
. 01 \
ad Alexandrum tcripserunl, noquaquam prius
" , \
Ariura recipiendum esse quanf solenniier blasphe ol
miae suae nuntium reraisissel, alii conlra illura ut
, \
pium
et nihil in fidei doctrina novantem potitis <te . ,
fenderunt. Alcxander porro, cum cernerei multos

" , \ - tum, per specicra sanctimoniae c l gravitaiis, Aria, ' ",
nos ad se admittere : nuillos ctiam insligare, ut
\ , ipse ad recipiendum in gratiam Arium pe.rstiade, - retur : maxime vero Eusebium Nicoinediensem,
, ; - virum praeclarum , atque in ulraque disipliiia
, \ - summe versalum, el in impeiiali palatio pliirimnm
, \
hoijoratum (siquidem Nicomedi^, qui anie Diocle ,
lianum fucre principes, imperaiorum domicilium
\ - constituerant) seipsum excilai, alque iJIis rescribii,
* & ,
Arianos se ad comn.unionem non recepturuia.
.
Admodura autem lilieris suis Nicomedienseiu E u sebium pertrinxil, qiiae sic babent.
. '.
CAPUT VIII.
*
,
- Alia ejutdem epistola pubtice universit scripla, in
qua Arius excommunicalur: in qua eiiam Lusebiut
" *
Q
Nicomedia: episcopus perslringilur.
.

.
,

\ ,
*
, .
\
,
\
.
, W - D
, \ ,
, *
; ,
, \ , * ,
, \
, , ?
!
, , , ,
,
1
(!) Socrales. Eccles. hittor. lib. i , cap. 6.
Charissirais (1) et reverendissimis, qui ubique

sunt, pcr calholicam Ecclcsiam, collegis, Alexauder
in Domino saluicm. Cum corpus umiro sil ipsa
catliolka Ecclesia, praeceptuniquc exslet in divinis
lilleris, ut Tinculum concordise et pacis reiineamus, pera?quum est ut aliis alii invicem, quae apud
quosque accidunt, perscribamus, ut sive doleat
seu lxletur membrum unum, ipsi inter nos vek
condoleamus vel congraluleniur. ln Ecebsia sane
nostra exsuirexeruiil nunc viri iniqui el Chrisli
iuimici, defectionem doccnies, 547
quam recle
qsiivis prjBcursorcm Aulichri&ii exislimaverit atque dixerit. CunstitUL-ram equideiu id silentio cuni mitlere, ul forte inlcr solos desertores nialum hoc
consuaierciur, neque in loca alia progre^stim, s inplicium quorurodam aures conianrnarci. Quandoquidem vero Eusebius, qui nmic Niconirdise cst,
in se Ecclesiaj res silas esse exisliinans (qiioniam
in eum, quod Berylo relicla, oculis cupidiiaiis m
Nicomedicnscm"Ecclesiam adjeclis, eam assecialus
est, lcgiiiuie vindicatum non est), patrocinari descrtoribus islis, et ad loca quxvis scribere, eos
coinmendans, coepit, ne forle ignoranles aliqnos
iu exlremani et Christi ininiicam bxrcsim perIrahat, neccssc babeo, id quod in legc scripitna
esl mcinuria tencns, amplius non silcrc, sci vuits
39
NICEPHORI CALLISTI
10
rcm eam omnibus annuntiare, ut et defectores \ (>+ipsos alque inauspicata eoruro Terba cognoscaUs :
] \ , .
et cam Eusebius scripserit, animum ad litteras

ejus non altendatis. Dudum namque malevolentiam
,
suam tempore occultatam, nunc tandem per hos
, ,
renovare volens, prae se fert illc quidero tanquaro
.
pro bis scribat, revera autera pro seipso id se
\ , ', ,
studiose facere declarat. Et desertores quidem
\ , ; ", \ ,
stint, Arius, Acbillas, Ailhalrs, Carpones, alter
\ , \ ;, , \
Arius, Sarmates, Euzoius, Luciu9, Julianus, Menas,
, \ , \*, \ llelladius, Caius, ei cum eis Secundus et Theonas,
\ *
aliquando episcopi dicli. Qua3 vero coulra Scriplu ,
ras adinvenla docent, hirc sunl : Non seiuper
. \ , '
Deus pater erat, sed erat cum Oeus paier non

erat ; non semper igilur Dei Ycrbum cral, sed ex
, ' .
non exsietenlibus factura est. Qui enim erat Dcus, . \
euni qui non erat, ex non exsisiente fecit. Ilaque
. \
aliquando eral lempus, cum non crat, siquidcm
. ' ,
crealura el faciura est Filius. Nequc vero similis
,
substantia est Palri, neque veruin c l naturale Ver; '
bum Palris est, neque eliaiu vera sapientia ejus :
\
sed unus quidem ex crcalis c i factis cst, abusive
\ . \ ,
aulcro Verbum el Sapicntia faclus. F l ipse in pro \
prio seu nalivo Dei Verbo, ei iu Dei Sapicmia est,
\ .
in qua et omnia et ipsum quoque fecit Deus. Pro- \ \ ,
plerea eliaai mutalioni el alterationi natura obno\ . \
xius esl, siculi omnia quoque rationalia. Peregri \
rnirn qtioque et alienum scgregalumque est Ver\
bum a substantia Dei. Et inenarrabilis esl Paler
$ , Filio : neque enim pcrfecie cernere polest Verbum
\ . \
PatrAm

- . ~ - / - . . ~ . . ~,-.. . , , \ , t~~.
. S ..
Patrem,
neque
perfecie
ei cerio
eum /.
cognoscere.
. '

548
Etenim suam ipsius quoque substantiam,
, ; * *
uli est, Filius non novil : propler nos namque
. \ ,
faclus esi, ul nos pcr eum, veluii insirumentum,
. *
cr- arcl Deus : ncque is subsiilisset, nisi uos Deus
, ;
creare voluissel. Rogavil igitur eos quidam, Pos- \ , \ *
selne Vcrbum Dei raulari, siculi diabolus inuiatus
, \
esi? atque Uli respondere non reformidarunt,
. \ "
Posse : inulabilis enim nalurae esse, generaiioni et
\ , \
mulatioai obnoxium. Haec dicenles, alque liis ira ,
pudenier sese vendilantes Arianos, seclaioresque
' \
eorum, nos quidem cum jEgypiiis et vicinis L i
bycis fere centuni numero episcopis, convenlu

a c l o , analbeiuale jugulavimus. Eusebius vero
, \
rccepios coniplexus est, qui mendat ium veritati D . '' ? cl impielatcin pietali commiscere sludel. Scd non
. \ ,
piaevalebii : vincil enim >erilas. Nulla enini est
.
romiMunio luci cum len^bris, uulla coucordia Chri ; ,
slo cum Belial. Quis enim unquaui audivil talia?
, $ -
quis ad rcm lam peregrinaiu ct insolcntem, eam
;
audiens , non obstupescit auresque obturat, nc
, , # verborum istorum sordes auditum perlingant ?
' , ;
Quis Joanncm audiens dicenlcio, Jn principio erat
"II , *0
Verbum, non damnat hosce assercmes, E r a l ali, \,

.-ra>ro,
quaudo lempus cum non erai? Aui quis audiens in
;,
Evangelio, Vnigeniius Fi/iu, e i , Per ipsum facta
; '
sunt omnia, non aversabilur sunantes, uuum csse
; ; '
crcaiurartim Filium? Quomodo vero par essc eis
, ;
poust, qu;r por ipsum f;cta sunl ? aul quomodo
,
uctfdla
42
ECCLESIASTIC/E IUSTORLE LIB. ViLI.
41
, , ^- \
\
; "

, \ ,
; , \
;&, ; "
\ .
; * ,
, \ , ,
ir ;

, , ;
' (5
, '
*
' , -
uuigenkus, qui, juxla corum scntcutiam, omtiibus

coiinumeraiur ? Quoinodo porro cx non exsisloulibus sit, cum Pater dicat, Eruclavit cor meum verbum bonum : et, Ex utero anle Luci[eium genui
te ? Quomodo dissimilis sit subslanti* Pairis, qui
est imago perfecta, et splendor Palris : quique d i c i l , Qui me videt, videl Palrem * ? Quosnodo, si
verbuni el sapientia est, Filius l)ei, erai aliquandi>
tcmpus cum uon erai? Perinde enim esi, atque
si lifraut, irralionaleni ei insipientem aliquando
Dcum. Quoniodo uiulaltoni aut alterationi sn*jcctus esl, qui per se ipsc d i c i l , Ego in Patre, ei
Pater in me * : et, Ego et Patir unum sumus ? Per
Propbetam vero : Videle me, quod ego swm, et non
muior*. Eiiarasi enim in Palrera diclum hoc re1
/- fcrri queat, coa.mudius lamen irectiusque in prxsenlia de Yerbodicatur: quod eliamsi honio facttim,
non laincnest mutaium : 549
Aposiolus inquil Jesus Chrislm heri el fiodie, idem et in
sdBcula \ Quid vero eis, ut dicerenl, suasil, propler
noa faclum esse, cum Paulus scribal : Proptcr
qvem omnia, ct per quem omnia ? De blaspbemia
quidem eorum illa, quod Filius non noverii Pairem, non csl quod mircmur. Cuni enim scmel
Christum oppuguare hosltltcr con&lilucrinl, fraudulenter etcalumniose etiam voces ejus depravant,
dicenlis : Sicut cognoscil me Pater, et ego cognosco
Patrem. Si igiiur ex parte Pater cognoscil F i lium, vidclicel et Filius ex parle cognoscit Palrem.
Sin boc dicere nefas csl, ct Pater pcrfecte uovit
, , *
, ,
, 6 5 ;
/ ,
, * , \ ;
, ,
,
, \
*
, ! ,
, ,
.
s i c u l 1
Filium : cenum cst ct ui&niiesluiii, qucmadmoduO Patcr novit Verbum suum, ita cliaiu Verbum novit
Patrem suum, cujus eliam esl Verbuni.
c \ C
c Alque equideni nosh.nec disscrentes, et divinas
, * \
Scripluras explicanles, sa?penumero
convici- , mus: sed rursus vcluii chaiuadeontcs mutati sunt,
; "Otav
ceruiniue quodam iu se pertrahere coulendeutcs
0 ,
,
illud quod scriplum est * : Jmpitis cum venerit in
\ ; .,
profundum malorum, contemnit. Yerum eniruvcro

multa: ante eos exslitere hxrcses, qua? longe plura
.
quam deceret aul oporicrci lenlare ausa;, in slulii tlam decidere. h l i vcro omnibua verbis suis abolere
; , ,
Yerbi diviniiaiem aggressi, jusUlix illas laudc, piM
. \ ut ipsi suni, oruavere, quippe Amicbrislo pru ;, \ .
pinquiorcs. Quaproplcr eliam ab Ecclesia prosiri , \
pti, et anatbeinali subjecti sunt. Dulcmus quidcm
\
ii'/S perdilionem e l interiium eoriiai, c l maximc,
,
quud ct ipsi aliquandu sacra inysleria Ecolcsia^
\ .; , \
; ,
\ . \ \
: '
,

*

,
\
, *
i ;
1
didicerint ct nunc ab cis descivcrint. Non mirainur

tamen, qui nihil uovi accidere eis
Psal. xuv, 2.
Psal. c x , 5.
Joan. xiv, 9.
* Joan. x, 58.
ibid. 30.
Hebr. xui, 8.
I Cor. i. Joan. x.
Prov. xvn, .
Mattb. x\iv, i - 6 .
8
PATHOL. G U . C X L V I
1 0
gcimus. Idcm
enimeiiain llyuienseo ct Pliileio eveul, ct anie eo3

Jud;e Servaloris piiznum sectalori, poslea vcro
prooiiuri et descrlori. Et de liis ipsis nobis nou
debUiilducunkeuU e! pracepia. sed ip^cuiet Douiinua
pi edixil : Yiticte ne quis vos teducat: mulli cim
viiiieiil in numine n-eo,dicenlcs Ego bum, et tem us
propc d>i el mulios&.ducent, nesequcminicob.El Pau*
1 1
41
.
Jus eadem a Servaiorc edotlus scripsit *, quod in
exlremis temporibus deficient quidam a (ide eanioie, int< ndenles spirilibus errori, et doclrinis
dseinomorum, avercantiam veritatem. Itaque cum
et Servalor alque Donainus nosier Jesus Cbristus
per se nobis pracepcrit, el per Apostolum de isiis
sigmflraverit, 550
ordine nos, qni au
ribus ipsi noslris impietatem illorum audmmus,
eos, 6iculi anlea diximus, anathemati subjecimus,
ct alienos pror&us ab Ecclesia et fide catbolica
declaravimus. Idque propterea pietaii vestra, charissimi atque reverendissimi colleg, significavimus,
iil nequc ex eis quemquam, si per temeritaiem ad
vos accedere ausi fuerint, soscipiatis : neque Eueebio, aut alii cuipiam de eis scribenti, credalis.
GonvenU enim vobis, ut ChrUlianis, omnei qui
contra Chrislum vel dicunt, vel sentiunt, veluli Dei
bostes, et animarum pestes, aversari, et ne salutatione quidem dignari, ne quando scilicet participes
peccatorum eorum fiamus : sicuti beatas annuntiavit Joannee. Salutem, diciie, qui apud vos aunt
fralribus; vos, qui mecum &unt, salvere jubent. >
r , l e
s a n e
Hae litlerae ad loca oninia perlaue, roajorem eliam

contenlionem pepcrerc. malumque propter dissidendi sludium adauxere. Qui enim Alexandro eunl
suffragali, eis subscripsere; alii auteni conlra eas
venere, in primis vero Eusebius Nicoraediensis in
coDtrariam senlenliam esi raplus, quod admodum
se in eis perstrictum esse iniellexerat. Permulti
autem partes ejus sequebanLur. Aique is crebras
ad Alexandrum dedil lilteras ut Arianos, quaestione
posthabila, reciperei: quem ad boc maxime liueris auis excilans iuduxil Arius. Ex quibus aliqua
bistoriac inseram, ut simul el parlicipes ejus irapietaiis manifesii fiant ei Alexandri lides, qui uihil
perperain conlra eos statuerit, ostendalur. Scribit
igilur ad Eusebium Nicomediensem Arius in baec
verba:
CAPUT IX.
Quibus de rebut Arius ad Eusebium Nicomedia >
tpiscopum tcripserit.
Desideralissimo domino, viro Dei, fideli, orlho*
doxo, Eusebio, Arius, qui injuste persecutioncm
ab Alexandro papa, propler omnia vinCentem verilaiein, qaaro et lu propugnas, paiilur, in Doinino
salutem. Proficiscenle Nicomediam patre raeo
Ammonio, recie me faclurum esse pulavi, si per
ipsum le contpellarem, 551 simulque insitam tibi
chariialeiri, ei quam erga fratres propier Deum et
Cb.iiiuin eju* geris affeclioiiera, admonerein, maguopcre persequi roe et oppugnare, ouuicinque
adversum iios funem movere episcopum, u l nos
perinde atquc sine Deo homines urbe cjicial, propierca quod non comprobamus voces ejus, publicilus diceulis: Seinpcr Deus, semper Filius : simul
P.iler, simul Filius:coexstslitingeniio Dei Filius (I),
II Tiin. i ? .
1
, Iiigemto Filius Deo.
CALLISTI
4i
i -, ,

\
. \
, \
,
, ,
, ,
>
. \
, \ \ ,
, \ ^
, ,
\ \ *]
, ,
\
\ , \
& ,
\ , .
' * .

, \ ;
. 01
, \ *
' , \
'
'
. ' '
, " *
. "

, ; \ ot
,
, ' .
"
*
. '.
"
61.~
, , . "

, . , .
, ' *
,
\
* ,
\ '
;
* *
, \ , * 4 / ,
. . '-
ECCLESIASTrc.B IIISTOKLE LIB. V l l i .
46
, \ .
\ . \
, \ . '..
\ ,
\ :, , ",
, \ , \
,
, .
,
, ,
, . \
,
.
, \ ; " ,
semper genilus esl, ab ingenito genilus esl, ncque

cogUalione neque momento aliqno pVaecedii Deus
Filium, seroper Dens, semper Filius, semperChrislas, ex ipso Deo esl Filius. Et propterea quod E u sebius frater Inus Casariensis, et Tlieodoius, el
Pauliuus, et Athanasius, el Gregorius, ct Aetius,
et Orienialcs omnes dicunt, Deum qui sine prinoipio est, praexsistere Filio, anathema facti sunl:
exceplo aolo Pbilogonto et Hellanico et Macario
haereiicU, nulliusque doctrinae hominibus. Ex quibus Filium quidam erucialionem, aliqui gcnnen,
nonnulli coingenilura dicunt. Quorum impietatcm
ne audire quidem possimus, eliamsi mille mor:is
cruciatus nobis minenlur atquc inlentenl haeretici.
Nos vero quid dicimus ct senlimus, docuimus ei
docemus? Qood Filius est ingenitus, ueque
parsingeniia prorsus modo, neque ex subjeclo
quopiam : sed quod voluntale el consilio subslilcrit ante tempora et saecula, plenus Deus unigenitus, imroutabilis: et priusqaam gigneretur, aut
crearelur, aul designareiur, aut fundaretur, non
fueril: ingenitus enim non erat. Aflligimur auiem
qood diiimns, principium habere Filium, Deum
aulem esse absque principio : propterca, inquam,
peraecutionem patimur, et quod diximus, ex non
exiisienilbus eom esse.fdque ila diximus, quod neque parg Del, neque ex subjecto quopiam est: banc
ob caasam affligimur. Reliquum ipsc noiti. Valeic
' ,
* * \
\ , *
\ , , ,
, . .
, , ,
* * \
.
, ,
ol. ^ , , . >
te in Domino, memoremque tribulalionum noslrarnm esse opto, Colluf.ianista (I) vere, pic Eusebie.t
Porro qi bic cnumerantur, s u n l : Eusebius,
01 6Q
, - Csesareaj Pateslinae cpiscopus, qui dicitur Pam *- pliili : Theodolus Laodicea?., Paulinus Tyri, Atha * nasius Anazarbi, Gregorius B e r y l i , Aetius Lydx,
quan nunc Diospolis vocatur: hi Arianarum partium
fucrc. Adversarum autem nominat Pbilogonium
, , '.
Anttochenum,
552
HeUanicum Tripolitanum et
'
, Macarium HierosoJymitanum, quos sycophaniice
barelicos vocat, quod coaeternum ct anlesaecula , \
r e m , ejusdemque honorie ct ejusdcm subslanitae
, , ; *
hi \ ., \ cuin Patre Filium esse docneruni. Hoc scripto
\ . permotos Eusebius, cum plures alios venenum
, \ bieresie evoroens incilavil, (uai ad Paulinum T y r i x
Ecclesiae antistiiem Htteras d e d i i , quas audire
,
conveitit.
. , .
^
CAPUT X .
. .
Quie Eusebius idem Paulino Ttjrio episcopo icri 6(
psent.
.
<
.
, *
, \ , .
, 6 * \ \ , -
Domino nieo Paulino Euscbius iu Domino saluicm. Neque egregiuro domiui mci Eusebii pro
\erbo veritatis (2), de quo ad nos esi renuntialum,
siudium: nequc luuiu eadcm de re sileniium,
domine, laciium apud not< csv. Ilaque pro eo atquc
convenil, de domino quidcm meo Eus^bio laiia-
(1) Gollucianislam Eusebium vocat, quasi condiscipulum, qui eecum Lucianum presbytcrum An(jocheoum mariyrem, sacras liileras Autiocliix'
doceniem, audierir.
(2) Eusebiuin Pampbili Gicsariii rni aniislilcm
iulellic t.
47
NiCEPHORI CALLISTI
48
m u r : de te autem dolomus, lanii viri silenlio cau> ^

tam noslram damnari exislimaules. Quapropler
. , '
ta, qui nosti prudcnti viro miiiime omnium convc , \ , nire, ut aliena et absurda sentiat veritaleiiique
, .\
obticeat, hoi r ul spiiitu inenlem luam ad scri- ; \ \ \
bendum redintcgranle, scribcre tandem de rtbus * *
iis incipias qu;c ei l bi el auditoribus fulurae suia \
uiiles: pracipue, si consenlanea Scriplune, ve- . 'sligiis verborum et senteutiarum ejus insisiens,
, ; ,
scribcre animuni induxeris. Neque enitn duo tn- ; (\) gcniia audivimus, neque unuin in duo divisum,
,
sed ncque corporeum quid perpessioni obnoxium
'
didicimus aul credidimus, domine : verum unuin
, ' ,
quidem ingeniiam : unum vero ab ipso vere, nou
; ,
autem ex subsianiia ejus factum, prorsus nalurx
,
ingenili non parliceps : neque quod ex subslantia \ ejus s i i , sed factum plane s i l , aliud natura atquc . virlute, ad perleciam siniililudinem affectionis el , , ,
virlulis facloris ipsius factum. Cujus priucipium &\ , non vcrbo tantum inenarrabile, sed neque iuente,
\ , \
non dico bominuui, sed eorum, quae supra bo- , * ;
mines sunt, omnium, comprebensibile esse credi, , \ nius. Proindeque noa nosiris ipsoirum rationibus , \ , \
freti, sed sacn Scriptura3 auctoritatibus cdocli, ^ \ dicimus, condiluro esse el fuudaluai el geniiuio
, ; *
subslaniia, 553
itHmulabiH alque inenarrabili
apy r\r sipb
italura ct sitniliiudinc ad factorem ipaum, siculi fiovr&r . , '
ipse dkit Dominus: Deut cream me in initio via- , ' , ; rum eju$, anie omnes collet gignit tne . Si ver# ex , , ipso, boc esl, ab ipso erat, ceu pars ejus, aut ex
;, , t
e l
defluxu subsianlia3, nou jam crcaius nequc funda- C ;

lus e^se d cerctur : id quod ipse quoque, domine,
' , , ,
profccto non ignoras. Quod enim ex ingeniio ; .
exsisial, coudituni jam ab alio, vel a seipso, fun- (2) , ;
dalumve uon sit, utpoic ab inilio iugenitum cxsi- ; ,
stens. Si vero gcniium id csse dicalur, indicium
; ,
quoddaiu de se prasbeat, veluli ex paterna sub-
stanlia genitum, el quod earodem babeal cx eo , \ \
naluram, scimus quod non de eo solo genilum
. \ ' ,
esse, Scriplura, verum eiiam de aliis, illi per

7)0oinna iiatufa dissimilibus, loquitur. Nam et de \,
'.
hoininibus d i c i i * : Filiot genui ei exaltavi, ip&i
; autem sreverunl me. Et, Deum qui genuil te dere- ,
Uquisii . E l in aliis quid dicil? Qui genuit guttat '
ror/e *: naluram ex natura , sed cujuslibet rei ^
* , quae generalur.ex voluutalc ejus, generaiionem
; ,
deducens. INibil enim cslcx sub^lantia cjus, verum

omnia volunlate ejui, pio se quodque, gcnita sunt,
. " ,
sicuti genila eunl. Alquc ille quidcm Deus, bxc
,
vcio ad similitudinem ejus ratipne sua siinilia
fulura, ct tamen omnia ex Deo. Qu lu acccpla el . ; ,
e)al)oraia, pro ea qu
Yalcutera te, ct pro nobis oraulcm , divina gratia conservel, domiiie. >
%
Prov. v n i , 22.
Isa. i , 2.
Deut. xxxn, 13.
(1) Hoc esl, diniirtiiiioueui, decreinentunu
Ju!, xxxvni, 28.

(2) Mn babent -.'.
ECCLESIASTICE HISTORLE L I B . VIII.
80
; '.
CAPUT X I .

De synodis proArio coactis, et de turba et confusione

6\
qu<e orbem propter Atium invasit.

Ta.ia ei isti scripserunt, adversus veritalem
\
. ' bellum instiiuentes. Postquam aulem diu mnJtumque scribentes, persuadere Alexandro quod vole -, bant non potuere, perinde atque injuria aflecti
. essent, segre id ferentes, magno sludio in boc
incubuere u l Arii dograa obtineret. E l in Bithyniae
,
priinaria urbe, impielalis inslituta oflicina , Euse
, \ ' ; bius ad plerosque orbis Chrisliani episcopos lilteras dedit, ut Arium scclaloresque ejus ad commu & \
\ - nionetn admitterent. Sicenim fulurum, utingcniem
. - de dogroale consequerenlur gloriam, el Alexandro,
, ^ ul idem iaceret, auctores Oerent. 554
U l vero
* " , - nihilo magis coeptum eorum ex sentenlia processit,
", quod Alexander in eis quae semel decrcvisset, con , - stantcr perseveraret, desperaia ea re Arius imernunlios ad Paulinum. et Eusebiuui Pampliili, et
;, \ ,
ot * , - Palropbilum Scylhopolitanum, et ad illorum colle , \ gium misit, ut sibi seclatoribusque suis popwJi
sui in ecclesia cogendi, siculi antea fecissent, po ,
- teslas fleret, petens: qtiippe qui longo ipsc jam
tempore ordinera Iocumquc suum inter presbyle,
ros baberet. et ex consueludine anliqua unus
, \ .
quidem ownibus praeesset episcopus, presbyteri
01 \
* , - anlem suas ipsi regerent ecclesias, alque in eis
populum congregatum pro concione docerent. Illi,
,
", legationem bominis suscipiunt, el cuin aliis in
Palxslina convenientes, pelttionemquc cjus adim . \ ' plenles, dccrclum in scriplum refcrunl: Arium
. .
quidem, ut antea, conventus cogere posse : Alexan \ \ \ ,
dro autem subditurn essc, deprecariquc ci suppli ,
care e i , quo in graiiam unionemque ojus perve , \
nirc possei, debere. Sed et.alia quoque in iEgypi)
. synodus bac de re acla. Ario Melitius ciiatn sccta . ' \
toresque ejusdem fnverunl, eunique lraxime juve ,
runt: qui et ipsi non ila pridcin ab Ecclcsia dcsci ; .
verant, et male ef*ga Alexandrum animali cranl.
\ ' Quis aulem Melitius isie fucrit, ]am anlea diximus.
, , '
Cajterum h#re3i bac per Jlgyplum et alibi passim
\ . * >
iu ecclesiis vulgala, dissidium ubique implacabile
; .
excitatum est. E l vulgus judicitim carum rerum
; , ' \ D sibi sumebat. Agebatur de his publice in foro.
' ) , aliis ad hanc, aliis ad illam partem animi afifcctione
\ ' inclinanlibus. Eaque rerum facies risum prorsus
. ' ,
tragicumque prabcbai spectaculnm. Siquidem non
; peregrini el advenai Ecclesias oppngnabanl, scd
. , ; civcs ac tribules quoiidiana consueludine inter sc
^,
conjuncti, bellura intcstinum gerebant, linguis pro
. ' '
bastis utenies, et seipsos invicera mordentes. Iu
. ; \ \ "
eam sane indignitalem res evasii, ul publice C h r i ^;
slianisnius ad locum et ludibrium omnibus cxposilus cssel. Juveniliter namque inter se decer\ ; , , \
, tantns, legationes circiuninitlebanl, ulra pars
.
niajoreni ad se perlraheret hominum frequentiam.
quanoplurim?e cpistolae, inter se contraria?, passiin miitcbantur ab eis qtii vcl Alexandrum
I Arium opinionibus, suis assentiri cupiebant. 555
Udc doincops, quaj scciilai suul h;Brcse$
Ari.-noruin, Eunomianorum, c l si
suul aluc, diis:<!ii et conQiclationis occaîoncin sumpserc.
47
N i C E P H O M CALLISTI
48
mur : de te autcm dolemus, lanii viri silentio cau> *am noslram damnari exislimanles. Quapropler
. , ; '
le, qui nosti priidcnti viro miuiine omnium convc , \ , nire, ut alJena et absurda senliat veritaleuique
, .\
obliceat, bort r, ut spiriiu inenlem luam ad scri- ; \ \
bendum redintcgratile, scribcre tandem de rebus ' *
iis incipias qinc ei l bi et audiioribus fulure suiU
\
uiiJee: pracipue, si conseniauea Scriplura, vc- . sligiis verborum et senientiarum rjus insisiens, , ; ,
scribcre animum induxeris. Neque eniin duo i n ; (1) gcnila audivimus, neqtie unum in duo divisuni,
, *
sed ncque corporeum quid perpessioni obnoxium
*
didicimus aul credidinuis, domine : veruin unuin
, ' ,
quidem ingenilum : unum vero ab ipso vere, non
; ; ,
auiem ex subslaniia ejus facium, prorsus ualura
,
ingeniti non parliceps : neque quod ex substantia D \ ejus s i l , sed factum plane sit, aliud natura alquc . virtuie, ad perfeclani similiuidinem affectionis et
, , ,
virtuiis facloris ipsius factum. Cujus principium *\ , non vcrbo tantura inenarrabile, sed neque iuente,
, \
non dico hominuui, sed eorum, quae supra bo- , * ; ;
mines snnt, omniuin, comprebensibile esse credi, , \ mus. Proindeque noa nosiris ipsorum rationibus , \ , \
freti, sed sacra Scripturae auctoritalibus cdocti, ^ dicimus, condiliim esse el fuiidatum el geniium
, ; ;
subslantia, 553
immutabili alque ioenarrabili
*0 *
nalura c l similitudinc ad factorem ipsum, siculi . , '
ip.se dkit Dominus: Deus creavii me in inilio via- , * , ; rum ejus, anie omnes collet gignit me . Si ver# ex (, , , ipso, boc esl, ab ipso erat, ceu pars ejus, aut ex
;, , ;
e t
defluxu subslanliae, nou jam crcalus neque funda- C

lus eoSC dcerelur : id quod ipse quoque, doiuine,
profccto non ignoras. Quod enim ex ingeniio
cxsisut, coudituni jam ab alio, vel a seipso, fundatumve sit, utpote ab inilio iiigenilum cxsislens. Si veio gciiiium id cssedicalur, indicium
quoddaiu de se prebeat, veluii ex paterna substanlia genilum, el quod eanideni babeal cx eo
naturam, scimus quod uon de eo solo genilum
esse, Scriptura, verum etiam de aliis, illi per
onma natura dissimilibus, loquitur. Nam et de
hominibus d i c i t " : Filio$ genui ei exallavi, ipsi
autem sureverunt me. Et, Deum qui genuil le dereliquisii *. Et in aliis quid dicit? Qui genuil guita$
roris : naturara ex natura , sed cujuslibet rei ^
quae generalur , ex voluulatc cjus, gencrationeiu
deducens. INibil enim cst ex subulanlia cjus, verum
onmia voluutate eju3, pio &e quodque, gcnita sum,
sicuti genita sunl. Aiquc ille quidcm Deus, bac
vcro ad sinnliiudinera ejus ratione sua similia
fulura, ct tamen omnia ex Deo. Quai lu acccpia et
elaborata, pro ea qua; libi diviniius adesl gralia,
ad dumiiium incuui Alexandrum peihCiibe. Persuaeum enim babeo, si ad bomineiu scripseris, le
eum pcnnolurura essc. Saluia omnes in Doinino.
t
Yalculera l e , ct pro uobis oranlcm , divina

1
Prov. f iii, 22.
Isa. i , 2.
graLia
Deul. xxxn, 13.
(t)llocest, dimiiiulioiieiii, decrementum.
;
* , , ,
; .
(2) ,
; *, \
; ,

, \
. \ * ,

* ,
.
;
* ,
*
* , \ ;,
*
. " ,
,
. ; ,
, .
. ^ ,
, ,
. >
conservel, domiiic.
4
lol
xxxvm, 28.
(t) Xi\i babent -.'.
ECCLESIASTICE HISTORLE L I B . VIII.
50
. '.
CAPIJT X I .

De synodis proArio coaclis, et de turba et confusione

qu<B orbem propter Atium invasit.

y
\ ;
. ' ; ,
.
,
\
, \ * ;
^ \
\ . ' -
Ta.ia et isti scripserunt, adversus veritatem

bellum insliiuenles. Poslquam aulem diu multumque scribentes, persuadere Alexandro quod volebant non potuere, perinde aique injuria affecti
essenl, aegre id ferentes, magno studio in boc
incubuere ut Arii dogma oblineret. E l in Bithyniae
priinaria urbe, impieiatis insliluta officina , Eusebius ad plerosque orbis Chrisliani episcopos litteras dedit, ut Arium secialoresque ejus ad communionem admitterent. Sicenim futurum, ut ingonlem
de dogroale consequerenlur gloriara, et Alexandro,
554
v e r 0
, ^ ul idem faceret, auctores fierenl.

' , - nihilo magis cceptum eorum ex sentemia processit,
', \ quod Alexander in eis quae semel decrcvissel, con , - slanter persevcraret, desperata ea re Arius huernuniios ad Paulinum. et Eusebium Pampliili, el
, \ ,
\ * , - Palropbilum Scythopolitanum, et ad illorum colle , \ gium misit, ut sibi sectatoribusque suis populi
, sui in ecclesia cogeudi, siculi anlea fecissent, po^^
- testas fieret, petens : quippe qui longo ipsc jam
lempore ordinem locumquc suam inter presbyte,
ros baberet, et ex consueludine anliqua unus
, .
\ quidem omnibus praeesset episcopus, presbyleri
* , - aulem suas ipsi regerent ecclesias, alque in eis
, populum congregatum pro concione docerent.
', legalionem bominis suscipiunl, el cum aliis in
Palaestina convenientes, petitionemque cjus adim \ plenles, decrctuni in scriplum referunt: Arium
. \ ' quidem, ut antea, convenlus cogere posse : Alexan .
dro autem subditum csse, deprecariquc l suppli \ \ ,
c a r e e i , quo in graiiam unionemque cjtis pervo ,
nire posset, debere. Sed el.alia quoque in iEgypio
, \
synodus bac de rc acla. Ario Melitius eiiam sccia . loresque ejusdem faverunl, eumque lraxinie juve . ' \
runt: qui ei ipsi non ila pridein ab Ecclcsia dcsci ,
verant, et male er^ga Alexandrum animali cronl.
; .
/ \ ' Quis aulem Mclitius islc fucril, ]am antea diximus.
Caiterum bacresi bac per iEgyplum el alibi passim
, , '
iu ecclesiis vulgala, dissidium ubique implacabile
\ . * >
excilalum est. E l vulgus judicium carum rerum
; .
; , ' \ D sibi sumebat. Agebalur de his publice in foro.
* , aliis ad hanc, aliis ad illam pariem animi affcctione
\ ' inclinaniibus. Eaque rerum facies risum prorsus
. ' , Iragicumque prsebebal speclaculum. Siquidem non
; peregrini el advense Ecclesias o^pngnabant, sed
. :, ; cives ac Iribules quoiidiana consueludine inler sc
>,
conjuncti, bcllum inlcslinum gerebanl, linguis pro
. ' '
bastis utenies, el seipsos invicem mordenies. !u
. ; \ \ eam sanc indignilatem res evasit, ut publice C h r i ^;
siianismus ad locum ct ludibrium omnibus expo ? , , \
sitns cssct. Javenililcr namque inter se decer , tanie.s, lcgationes circnmmittebant, utra pars
.
majorem ad se pertraheret hominum frequenliam.
quamplurim cpistolae, inler se contrarto, passim miitcbantur ab eis qui vcl Alcxandruin
v ! Arium opinionibus, suis asênliri cupiebant. 5 5 5 U'de ilcincops, qu.x seciiLB sunt h^rcses
Ari.noruin, Eunomianorum, ct si qiue suut ali.c, di^s.<!ii et confliclalionis occaîoncin sumpserc.
4
Fi
NICEPHORI CALLISTI
CAPUT XII.
Ul Comtantinus audita Eccletia contentione, Hosium

tiispanutn m Orientem miterii, ad concordiam
,
inter disfidentes concitiandatn.
52
. '.

tptv "

Quae contentio cam ad imperatoris quoque aulam

\ & \ ,
pcrveniseet, noo mediocriter, ea atidila, laudatis
simus pereaotus est atque indoluit princepe. E l
. * , olgravi in aoimo concepto moerore, propriam eam
*
repuiavit esse calamitatem. Confcetiin ergo flam ,
mara acceneani exstinguere, et quara celerrirae
. \
malorum fonlem obiurare etuduil. Yerebatur enim,
,
quod nuper admodum religio vigere coepisset,

ittultos ejttsmodi opinionum dissensione adduclus,
\ , "
, ,
fidem averealiiros esse. Ilaque Hilerie scripiie, et
Arium el Alexandruru objurgans, vitio eie verlii
* \ quod, quae lalere poiuerit, qu*slioiiem ia mediuiti
, & ,
atlulerint: ei nimia ad contendendum incijnatione,
,
ca perpcram vtilgannt, qti neque movere, neque
' ,
prorsus in animum admiitcre, aul certe, si admi- .
sissenl, silt-nlio b-gere, neque ua inier sese dissi- , \ dere, quamvis illis tum de dogmaie non conve , \ . '
uiret, debuissent. Omniuin quippe maxime neces- \ sariura unum esse putavit, ui de divina providenlia
. \ ,
cousenliaraus, et oninee eamdem fidem servemus. ^ . \
Exqimtle vero de ejusmodi rebus inquirere, secun- ^
darum esse parlium. Quod si anibiguae emergerent
,
senlentix, reclius eas in recessibus uienlis lan-
quam in umbra, regi. Quapropler ut a lalibus \ \ contcntionis nugis alienissiini, idcm sentirent, eos
est cobortatus : aegre sibi esse quain maxiinc tcsla- C .
lus, homines tales ei urbcs Orienlales, quamvis usu publico idflagitante, ipsamqne adeo Alexandriam,* tanto sibi cjus dissidii impedimentoobjecto, viserc.
Talia quxdam ol jnrgaiione ct suasione lempe \ "
rata, Alexandro et Ario sapientissimus scripsit
\
imperalor. Graviter eliam admodum tulit, quod
. ,

audissct, quosdam in Orienle festuin Pascbae diem
,
non eodetn tcmporft quo reliquos omnes Cbristia* ; '
IIOS, celcbrare : cosque cum singulare quiddam
sibi usurpare, alque a deslinalo receplae ab aliis \ , consucludinis instituto reccdere, tum ferias cas , Judaico quodam more pcragere: quapropter ficret > \
ul lam betus et festus Christianorum conventus -.
obscurarelur, et dissensione dcpravaretur. Ilaque , '
, \
conseniienlem slalum Ecclesiis conciliare volens,
, : !
556
q " e in re inhibcrc nmli currentem im. \ ' \
petiim. priusquam latius ad plures pervenirel, ct
l , l r a
seditioiiem ad concordiam reducere sluduit. Ejus D , ; >

rei gralia, virum cl vila et doctrina insigni prae ' \
liliim, qui cmifaliis in rebus pra3clarus essct, liim
; '
in luenda fidei profcssione paulo antea inagnam
"
sibi gloriam comparasset, quique in raaxima apud

nnperatorem \encralioneel lionore pra:cipuo esset,
mnnine Hosium, civilatis Cordub in Hispania
,
i'piscopiim, ex omnibus familiaribus suis delectum,
cum lilteris ad eos qui in jEgypio inter se dissi- ; .
debant conciliandos et ad concordiam reduccndos:
;
, '
r l iteni ad eos qui in OrieiUe Eeclesiis aliis se
, '
\ aftcbali die ceicbrando non accoinicodabani, ad
53
E C C L E S I A S T I C i E H I S T O R M i L I B . YIIT.
5i
; - consenticntes nobiscum cxremonias pertrahendos,

. *
roisit.
Litterarum earum parlem aliquam non i n comiDodam fuerit hoc loco inserere. Epistolam enim totam Eusebius libro lertio eorum quos do
Consiantino scripsil, de verbo ad vcrbum retulil. Cujus capita quaedam sic habent:
.
ir.
,

.
CAPUT XIII.
Epislola Deum diligentis imperatoris, ad Atexandrum
et Arium mitsa.
c Vicior Constantmus, Maximus, Augustus, Alet , , ,

xandro el Ario. Quaeslionis prasentis exordiuns a
\ .
yobis isthinc exstiliase intelligo. Cum enim tu, Ale . "
xander, a presbyterie reqnireres quid quisque eorum
, ,
sentiret de quodam loco legie, seu polius de cujus,
dam partis inani quaeslione iuterrogares : et U i ,
.
A r i , quod vcl prorsus in animum non admissum,
* ,
", , vel certe adraissum eiJentio mandalura oporlui^.
improvide respondendo exponeres, exciiaia inier
, TOS dissensione, conventus quidem solemnis qui , ,
busdam denegatus, sanctiesimue aulem populus in
,
partes scistus, communis corporis apta et consen / *
tiente unione excidit. Ilaqoe ulerque vcsirum ex
, aequo eenieutiam aninuHique animadfertens, ad
, . ,
quod TOS conservus et collega vesler Jegilime ac
jusie coborialus fueril, id suscipiat. Qtiid vero boc
, .
ipsum est? Neque inlerrogare de ejiismodi rebus a
, - principio, uequc iaterrogalura respondere, a?quum
, ' erat. Ejuscemodi enim quaestiones, quas non aliqua
, \ legis et religionie nostrae neceseitas injungit, sed
, ,
inanes inulilis olii nugae proferant, etiamsi natu\ , ^ ralis alicujus excercitationis gralia proponantur
;
tamen intra abdita mentis nostrse coniinere,
557
? ,
neque vel facile in publicoe conrentus producere,
\
vel kicaute omnium auribus eredere debeuius.
, * ;
Quotua enhn quisque est qui res i u magnas et
\ ,
difficiles admodum aut cerlo perspicere, aut rite
; "
exponere queal? Quod si quis id eibi facere pro clive esse ducat, cui parti plebis id persuadebil ?
;
Aut quis tandem erit, qui conira tales lanlarum
*
reruin argutiaset sublilitoles sine periculoao lapsji
, ,
consistel? Quam ob rem inbibenda esl in talibue
,
dispulalio longior, ne quo modo, si vel nalune
( nostrae imbecillilas quod propositum sit exponere
, ,
non valeal: vel disceniium auditorum hebetius *
, ; . genium id quod cxquisite dictum eit assequi non
%fp \ ;, pourit, in alterius istorum, Wasphemiae scilicet,
, '
aut schismalis aique dissidii, necesaiiatem populus
.
incidat. Itaque et interrogatio incaula et reaponsio

improvida sequam sibi invicem in olroque veniam
concedant. Neque enini de praecipuo aliquo legis
,
nostrae prxcepto occasionem concertandi sum * ' \
psistis, neque novtjni aliquod a vobis de cuJui
,
Dei instilutum est inductum, sed unam eam. \
demque babetis proposilam raiionem, eicuti
[ ,
communionis eliam tesseram. Et ciim de rebns
;
minimis inler vos contenliose decertelis, minime
'
omnium decet, per dissensionem vos lanlain popuJi
. "
Dei multitudinem pro arbiirio vesiro ducere.
, .
Quod neque decorum, neque prorsus Tas esse cre" , \
ditur. Scdcnim, ui prudentiam vestram parvi
; * !
NICEPHORi CALUSTI
5fi
' \ommoneiaciam , non ignoratis sane, . \

, .
pbilosophis eliam ipsis de uno omnibus ronvenire
.
dogmate, et pers.rpe eosdem de parte aliqua sen , 5
tentiarum aut brevium diclorum dissenlire : sed
enim etiam si scienliae virtule discordent, corporis
, ;
lamen unionc inier se conspirant. Quod si hoc sic
habei, quomodo non mullo jnstius fucrit, vos, qui magni Dei ministri roAStiluli esiis, in tanine religionts insiilulo unanimes inler vos esse?
, \
< Verum age, deliberaiione majore consideremti*,
( ,
01 cogilairone prolixiore quod dicium est animadvertamus, an recte propter paueas et vanas verbo- * \
rum intcr vos rixas fralres fratribus adverscntur, ,
el solcmnes convenlus impia dissensione per vos ) ' ,
\
segregenlur, qui de parvis admodum et minime
. * ; neccssariis ivbus mutua conieiitionc decertatis
558
Vulgaria haec sunt, ei puerilibus mentibus \ . '
niagis convenienlia, quam sacrorum et prudcnlium
.
\irorum sapientiae congruemia. Deeedamus nosira
sponie a diabolicis lenlaiioiiibus. Magnus ipse l>eus \ et Salvalor omnium nosirum cominune omnibus * \

protulit lumen, per cujus providentiam, coeptum
* *
boc mihf, illius longe potentioris famulo (1), ad
\ iinem debiium perduccre permiliiie, ut per vos(2),
illius populos, mea admonitione, minisierio et co- borlaiionis contenlione, ad conventus communio- . , ,
, \ * : ;,
nem reducam. Esl enim, quemadmodum dixi, una
* qna?dam in vobis fidcs, una instituli vestri senlcn ,
ta, c l legis ipsius praecepltini, omnibus suis parli ; ,
bus in unum animae proposiium ct voliiutalem
omnia concludit. IIoc ipsum quod vobis intcr vos C * 1
P*S 1
, \
contentioncm peperit, quandoquidem non ad tolius legis vim refertur, nequaquam apud vos sedi- . \ , ; ;
tionem aliquam et secessionein faciat. Alque bacc \
.
dioo, non ot omnino necessiiatem vobis isiam
valde puerilcm alquc incauiam, ant qualemcun- , \

que landem quapsiionem sopicndi imponam. Poiest

eniin a vobis sincere solemnitas conventns relineri,
\
el communio omnium servari, quamvis maxime in
/ *
parle quapiam inier vos aliqua sii de re minitna
. \
dissensio. Siquidem non omnibus nobis, in rebus
quibusvis, cadem voluntasest, neqne una apud nos , ,
uaiura aui sentenlia oblinet. Ita pie dc providen- &
; ,
lia divina una in vobis sil iidcs, una sententia,
:, )
unus de Deo consensus. Ea vero qusB de miniuiis
isiie quaeslionibus inter vos exquisite inquirilis, D ; , .
^ lametsi ad eamdcin sentenliam non deducanlur,
, \ ,
convcnil iutra cogitaiionem retinerc alque in
\ ,
animi pent:lralibus conservare. Itaqm facite ol
.
ineffabile illud et prxcipuum cominunis amici . ' ^
liaj et cbarilalis sacrainentum, et vcriiaiis fldes,
* .,
Deique cultus, et religionis atque legis noslrx
bonor rcvercniia, conslans et firma apud vos pcr- ;, maneanl. Ueddiie ad miiluam cbariialem el gra- . '
liam, reddile universo populo siios mnplexus, el ? ; , ) .
\nsr ipsi veluli aniinas vestras cxpianlcs, rursus
; *
aJler alierum agnoscilc. Jucundior nainque per \
sa-pe, uost deposilas inimicilias, reconciiiaiione
(?) Dci scilicet.
'^.) csi, vcslra pace.
E C C L E S I A S T I C I l i S T O R I E U B . VIIT.
5ft
, : \ ; .- iiilervenicnlo, fit amiriiia. Reddilg milii qdSqne

/, ; serenos dics et nocles securas, 559
'h*
. , - viias aliqua pura lucis et iranqtiilla vita? kutiiia
, \
dcinceps servclur. Quod si non s i l , illa mihi m; ,
cessilas incumbit, ui suspiriis et lacrymis lotus
; cxtcnuer, el neque vilae litijus teirpus placidc
" - susiineam. Si cnim tot Dei populi, hoc esl con, . ;
servi mei, lam iniqua el dctrimentosa inier se dc-t
,
certatione disRidcanl, quomodo iieri poiest nt ipsc j
; ; . \
deincrps animo consistam? CaUerutTi ul stimmum
, iiieum hac de re moerorem amplius inlelligatis,
\ - illud sic habclc : nuper adeo, cum Nicomedix es * ?,
seni, derepente, nescio quo urgenie, in Orienicm
; . cogitavi. Et propcranleni me ad vos, cum majore
* jam ex partc vobiscum esseni, nunlius liiijus roi
; ; , - pcrculit, et consUiiun cocplumque ineum disiur ? \
bavit, ineque relrocedere coegit, nc oculis conspi \ ;
corc cogerer quae ne auribus quidcm lolcrare me
,
possc judicavi. Aperite mihi, qua-so, deinceps, per
- concordiam vesuam, oricnlale iler, quod mutuis
.
vcsiria conientionibus clausisiis. Dale niibi boc, ul
u t
8 u a
celeriter vosomnesque alios populos Inelus videre, el pro coinmuni omnium concordia et libertalc, oralionibus auspicalissimis fauslissimisque verbis, dcbitam graliam Dco agere possini.
. \y.
ir '
ota .
CAPUT X I V .
De priina universali suncta Nicuena srjnodo, qnce de
ea Eusebins tcribal.

' , \ '
- / , \ ^
. , ^

, \ / * \ ;
-. .
,

, ;
; ; :. , ?~
; \ ,

,
, \ -
E l imperalor quidem prudenlcr haec ita scripsil.

Dissidium autem magis invalescebal : res omnis
prseter spem in delerius vergebat, et contenlio
impotens reconcilialioni locum non relinqnebal.
Ncque enim lam pium imperatoris sludium, nequc
excellcns illius, qui lilleras altulerat, vinus, quidquam eiTecit. E l tanlum abest ul ad gratiam rediutegrandam hoinines pcrsuaderenlur, ul amplins
eliam ad vindiclam sinl excilali. Quapropier fcctis rebus ad imperalorem rediit, qui ad pacem
coiiiponcndam missus fuerat, Uosius. llaque irapcrator, maltim id ad sunimum excrcsccro cerncns, dccanlalissimain illam in Bilbynia Micainam
synodum promulgat, ct lilteris locorum omnium
cpiscopos ad consliluiam dieni eo cvocal. lllos
publica v'bebant vchicula et jumenta, publici equi
et muli; nec ipsos lantum, sed ctiam qui eos mi, ^ nisierii gralia comiiabantur. Convcncre eo fere ex
. ; ; ômnibus provinciis c l urbibus Palres, 5GO Q' "
.
rum nomina una cum urbibus, quibus cpiscopali
; . ' adminislratione prnefueruni, magnus Atbanasius
*
\n synodaH suo libro rcccnsuit. Episcopi fuerc
;
circilcr treccnti decem et ocio, nec pauciores sa , ; :\
ccrdotes et diaconi, corum comitcs. Aposiolicas
. ;
scdcs tum lcnuere Alexandria: ad lacuin Mareoli:), \ :,
cum sila, Alcxander : Antiocbia3 ad OronOin cc / ,
cleiia jam tum Eusiathio comniissa fiierai, Pliilo* \ ;, -gonio non iia pFidem ad Dcmn recepio, el ad
, ^
mcliorem vitam Iranslato. Hunc Eiisiaiiiium, in^

vilum admodum et reluclanhMii, \ i plurima allala
,
provincialcs cpiscopi, sacerdoles, communisque
i \ .-. - Domini populus, cx Bcrrbcca ad cum Ibroiiuui
10
NICEPHORT CALLISTI
69
pertrnl^riint. Hierosolymis episcopatum gessil, SIIO ,
ivspondens nomini, Macarius; Komx Julius, Gon
. ' sianiinopoli Alexandcr. E l Rbmanus aniisles, pro " :
pior anaiem deerepilam, Consianlinopoliianus vero ^
propler multam iinbecillitatem, in sedibus euig re , *
mansere; sed eoruiu noniine biiti presbyieri missi
, \ surit, a Julio qtiidem Vilus ei Vincenlius, ab Alexan- ^. \'
dro anleni duo alii, et vita et eruditione plurimum
. '
excellentes. Habebant ii ab illis niandalum et cau- . ; \ *lionem, ui ia conventu locum illorum oblinerenl,
'
el quod ibi rite atque ordine actum decretumque ,
eseet, comprobarent. In synodo ea mulli aposlo- , \ , \
(
licis donis poliebaal : non pauci etiam, propter
; ), ; ,
Cbristianain conslanter obilain coafessionem, slig , \ *
mala et notas in came circumferebanl, praeserlim
; * (X episcopis, Papbnntius stiperiorh Thebaidis, ei
:, \ .
Spyridon Cyprius TriiiiylhuiUie, e l Hosius Cor , \ ; ,*
dubae, el Jacobus Nisibis (sic euim Anliochia Mygdoniae anlea vocata esi), qni eiiain mortuos re- *
,
suscilans in vilam reduxit et innunicra alia inira > ,
cula edidit : Melctius Sebastiae, Basileue Amaseae,
Nicolaus Myrorum, Gregorius majorig Armeniae,
. \ ,
Paulus Neocaesarcai in Eupbratis rij-a condiiae; qui

ambaruin inanuum usu, Licinii improbilale, ignito
lerro venis aique nervis, quibus vis movcndi inest, . * \
peruslis, orbalus fucrat. Et alii, quibus partim
aller oculus slridemi ferro ademptus erat, par. \ ; ,
tini poplites dextri cauterio mulilaii, pedes ad
. \ \
gradiendum inulibs reddideranl. lnler quos et
P.iphnulius jEgypiius fuit, de quo sicut et de Spy- , \ ,
ridone postea dicemus. Atque, ul simpli< iter di , \
cam, martyrum plane popitlus in unuin convenit
, 1' cum. 561
Adfuere ibi etiam pluriini alii, ex
.
prxslaniibus et laicis, docli el eloqiientes, in primisque sacrarum Liilerarum, nec non profanarara
quoque disciplinarum peritia praeclari viri, alterutri parii momenlum afferre alacriter parali.
De eis porro qui ibi convenere, Eusebtus Palae\
elinus in terlio ad Gonstaniinum libro basc referl:
,
4 Ex Ecclesiis omnibus quae per Europam, Libyam
ei Asiain onioera sunt, minisiroruiu Dei coluum , \ '
,
convencrnni in una oratoria a-de, perinde atque a
' ;,
Deo aniplific i i a : Syri ei Cilices, Pboenices el A r a ,
bos, PalsBStinieisque viciui iEgyplii,Tbebxi, Libyes
\ ;, \ ',
clqui a Mesopotamia veneranl: quin et ex PersiJe
\ \ , episcopus aderal. Ncque Scytba m <o choro desider- natur. Pontus quoque, Asia, Pbrygia et Pam- 1) , ;,
. " \
].\ dcleclos suos et pr^cipuos viros co mise .
raui. Aderant quoque Thraces, Macedones, Acbaei
. \ ,
ei EpiroUe. Quin et qui iis longinquiores remoti oresque aunt, advenerant. Ab ipsisquoque Hispa- * .
nis coleberrimus ille (1) una cum aliis ibi consi- , \ *
debat. lmperatoriai sane urbis anlisles proplcr
H'iaieni senilem aberal, sed presbyleri ejus praescii-
K s viccm ejug implebanl. Solus profeclo c l unus . ; *
imperator Consiaminus posl sxcula condita, Chri ,
sto Servatori suo, corona pacis vinculo conlexta,
.
de victoria coutra hostcs pafta, ejuscemodi divi Inuni graiiarum aclionis consecravit donarium, et
6i
ECCLESIASTiC.E T O U I i f L I B . V I I I .
C2
praclarum lioc aposlolk i -bori apud n** exfcibuit
spccimen. Quandoquideni ail cxeinplum illius conveiiius coaclus esl ex geniis ontnis qiiae sub rcelo
est, viris religiosis, in quibuseraiuParlbi, el M i d i ,
ci Llamiise, el Mf-sopotamiam incolenles, Judaam
quoque, ei Cappadociam, PonUiin et Asiam, Pbrygiam et Punipbyliam, iEgyptum et parlcs Liby
qua? est circa Cyrenem, advenae Bomani. el Judaei
ei proselyli, Cretee et Arabee. Praiierqtiam quod
illic non omncs ex Dei minisiris convenerant, in
prasemi vero choro, epiecoporum lurba trecenlorum numerum excessit. Qui vero eos comitatl sunt,
preebyterorum, diaconorum, arolythorum, aliorumque plurimoriun, ncque numcrum inire era(.
Inler eoe autcm Dei miimtros alii quidem sapienliae scrmone, alii atilem viue mornmque Qrmilale,
ei patienliae consiantia enitebanl: 562
rursum
niediocrjbus dotibus ornali eraul. Nonnulli porro
aiale provecliore venerationem merebaniur, onnulli juvenilibus annis animorumque vigore florebanl. Quidam eliam non ita dudmu funclionis suae
susceperaiit munus. Alque bis omuibus quolidie
inêralor sumplus libcraliter prccberi curaveral.
IKee Eutebius.
' j
- , '
* .
\ *
, * ;
\ , \
; , \ , \ , \
, \
, ",
. \ , ".
-
\ .
, *
, ,
.
, ^
.
, *
;.*. '
"
. \ .
a , , i
. '.

CAPUT X V .
Qute ante synodum sint acta : el ie duobus philotophis qui prater omnium opinionem in Cfiriiium
crediderunt.
.
'
, ,
, \
. ? ",
,
, & \ * * ,

! \ ' '
* ,
; . \ ' , ,
\
. '
,
, ;, *
; , , , \
/ ,
. , \ ; . \ " \ \ rA
; .

. \
Plurimi sane Arii parlibus addicti erant, maximcque opinioneiii ejus eomprobabant: Eufcebius
olim Beryli, posiea vero Nicomediae aotistee: TbeognUNicaBipf*iu8, et Maris Cbalcedonis Bilbynia,
episcopi. Quibugcuui forliter congrediebalur A i b a nasiu, inter diaconos Alexandriae primariue, ipMque episcopo Alexandro percbanis: quippe pra?clara doctrina et virtuie praeditus, el disputalor
gravis ei aculus, B O H minima eane consilii eynodi
ejus parg, iroperalori ipei et familiaribus ejusegrcgie netus. Quamobrem magnuro coiitra se Arianorum eoncilavit odiuui: sicuU bistoria procedeale
postea indicabimua. Prins auiem quara oinnesepiscopi in piibJicunicoiiYiU convenlum, pro eo alque
i i e r i couguevii, qai ariium disserendi pcrili erant
bomiHes, qua&i prseludentes certamina, de sentenliis quas scquebantur el conlemiones inibant.
cum quidam di&pulaiionis \<duplate longius pro*
ducereniur, ex coiifcssoribus laicis aliquis, si'nplici prudeniia ornauis, qui ibi aderat, Doclrinam,
iuquit, nostraui non vcrboruxn fraude ant disserendi
aiiqua arie primi ejus aclorcsaljue adco speciaorrs prodidere (t), senlenlia el Gde nuda bonisque
operibus siiupliciier el aperle fuodaiaiu. Arianis
idemsuasil, nequid dc fide ab inilio iradila uovarenl, ged incxploralo senleniiaui dc Numiuis divini
cullu coinplectereniur. At i U non oportere dixerunt, antiquorum, nisi inquisita re, recipere &eu-
(l)Cbriblus vidclictl tt aon&ioli ejiir?
NiCEPIIORI
tetttias. Vcrum lonnuUi quidero consiliuin coniVs-
soris mimme conlemiieniluni csse jiidicarnnl; noniiulli auiem, quod veracum ditere scireut,sermcnes
cum eo lum non conseruertinl.
Sedciniulti ex Cra?corum pliilosophis disputatinnibussc immiscuernii!: alii quidem, ut quxnaui
ss*l roligio nostra discercnt. 563
^ '
<I"od
imlignarf.iUtir, per Chrisliantsmi-in nuper admodum
oriuni Grseca? supcrstit onis intposiuras Bupprimi
et perire. Alque i i professioncm nosiram in conleniiosam controversiaiD irahebanl, nt propter inlestina dissidia pessum iret nmiusquc vulgo grata
essei. Ilorum quidam, arle diccndi sese ambiliose
venditans, Faccrdotibus iioslris iitsultabat, et nugas ac deliramenla dicia eoruni esse cum ropre
bensione objiciebat. Ejtis lam arroganlem supor- ^
liiam siniplex quidam senex non lcivns (credilur
autem cclcbris ille el niagitus Spyridon fuisso), cum
eo dispulalione cst coitgrcsstis. Et temerariis quid <m ea res risui fuit: qui vcro aequiores humanioresif>ie erant, vercbantiir ne ab bomiuc aic mulla
inslructo, vir Grserarum discipltnaruro prorsus
expcrs, hidus fierel, el tamen digniiaie lanta speclaium inbibcre reformidabatit. Ilaque cum id ci
permissum essel, In nominc Jesu Cbrisii, pbilosopbe, inquil, audi. Uuus esi Deus cceli et lerr.p,
visibiliuroque el invisibiliuni omnium conditor, qui
universa ba?c virlulc Ycrbi prolucil c l susiinei, et
hanctilate Spirilus ejits slabilil ct confirmat. Id
Verbum, quod a nobis Filius Dci nominatur, er- c
roreni et seiiuctionem buinaui geueris miseratum,
natum est ex n i u l n r e . e l humanum subslaniialiier
recepil corpus, nioriuum etiam cst pro nobis, ei rcsurrexii. E l veuiel primo quoque lempore, facloruin
cujusquc qnxsitor el judox. H*c sic se babere,
cilra curiosam inquisilionem cognosres: Ua crediintis. Nec tu, quomodo baecsinl, quaere : neque ralioncm eorum argucre aut explorare aude. Superant cnini liaec ralionem, el cogniiioiiem oranem
longe praecellunt. E l paululum conticescens: Gredisne, itiquil, bxc? respomle. Ad b*c primuin bianti oreeonstcrnatus philosopbus, detnde, credere
1
v e r o
CALLISTI
61
ol ,
.
\ * "

, ,
. \
?*
, , \
. \ ^ ,
,
.
( * )
. \ ; * *
* ; *
,
*
. , * >, ,
. \
, \ ,
, \
.
, , &
,
, \ , 6 1
^*

.

. ,
, \
. ,
; , . *
,
\
\
, ,
\ *
^ :\ .
80, ' : vicuimque esse statim professus, eadcm quae divinus ille seoex sentiret, se quoquc sentire
cons'ili:il: atque ul c l alii eumdcm rccipcrenl animum, operam dedit, jurejurando conGrmans omnib;u, non sine divino Numine religioiKim se complexuui, sed arcana quadam vi ad sacra Gbrisiianor ; (raductum essc.
ldein poslea Alexandro ejiscopo Consianlino D ' '
accidissc dicunl. Vixdura posl synodum Constanli . "

nus Byzanlium venerat, cum quidam Grajcorum
philosopbi a^cedenies, eum reprebendcmnt,
564 ,
qnod sc illegilimo reli-ionis cuhui dcdisset, ac res - ^ , divirias novassel, sacra alia qinm majorcs ejus co- , \ \ , luisstnl, ct lot sseculorum lempora tnlissenl, sec
, \
tams. Et ut periculura eis de nova opinione facere,
atque cum episcopo sermones coiiforre licerel, ro- . \
\ garunl. Atque ille, tametsi inexercitatus el arlium
dUserendi imperilus, viixque lanlum inlegrilale . \
frctus (eral euim, u l v i x alius quisquam, honeslus , ( ;), ei bonus) tamon iinperalore jubcuie, colloquit
63
E C C L E S l A S T l C i E 11JST0RLE L I B . V I I I .
, . . -
* ,
* * iv
.
, ,
, . ,
\, , ;, \ .
: , ,
.
.
66
congressum detraclavil. E l cuni pcrnulti pbilosophomni convenisscnl, ut ex onmibus alii p i u slanlissimus unus ad dispiilandum deligcivlur,
aliique taciti el quicti sedentcs auscullarem, pctiil. Ita uni ad certamen progresso : In noniino
Jcsu Cbrisii, Aiexander inquit, libi, ul ne loquan,
impero. Atque il!e ui;a cuni hoc verbo linûa ejus
hnpedita obmutuit, co, quod sibi accideral, faclo,
reliquos per nutum admonens alque exterrcns. Et
cum signis manuumqnc geslu crederc sc significass;t, cum lingua soluia siraul vocem rccuperavii.
Sic scilicct ille experieniia ip*a vimet documemum
Uiysicrii ccpil. Atquc ba*c b\c gesla.
CAPUT X V I .
. i q \

Vt imperator synodum ipsam ingressut tit : etoraiio
- ** eju , quam ad sacrum episcoporuin ordiuent
haduil.
por.
'
, \
, . ,
) , \
,
; ; \ '
,
. ' *
,
, , *//: , , .
Imperalor ipse quoque, ubi feslo die propler v i cloriain a Licinio reponatam peraclo, Nicaeaiu v m i l ,
maiimum in imperiali palalio sedificitun exornavii,
el subscllia scdiliaque salis uiulla, qui convencraut
sacris viris, parielibus quoque produclis, fnri curavit: et unicuique congruenti habito bonore, ordine eos omnes ingredi Jussit. Cum voro ei vidrrciur ul et ipse in consilium prodiret, postreiucs
oinnium cum paucis ingressus est, digna prorsu*
admiralione corporis proceritaie vuUuque laeio
conspicuus, c l novam quamdam gralam aiquc dccenlera, quae in facie ejus insidebal, pracferens vc , ^ neralionera. E l submissiore, quam ampliiudo ejus
, - , \
fcrret, throno, qui ei paralus fueral, posiio, uou
' .
prius -ibi considendum putavil quam id tiab cpi
scopis permitiereliir. Tanti in imperalore bumani> . \
las cum rcveromia qua viros illos prosequebalur,

conjuncu inerat. Et landcm primus ipse in con . \ venlu admoniius consedil, el cuin eo simul sacer
, ;
ille chorus. 565
Ibi, cum allum essei silenlium,

primus Aniiochcnx Eccle iae episcopui EusLttbius,
,
oralionii laudibtis, perinde alque recens decerpiis
\ \ floribus, iniperialc iJlius capul exornavil, specla, ; .
lumque divinis rebus curandU siudium ejus
liino bonore et faustis omnibus compensavit. Hi dem et Pamphili Eusebius assurgens e g i l : \er\h\
'
eniroad eum, quibus virtutes ejus laudibus vehe , \ ;, D bal, fecil, et per eum graliarum acliones etbymnos
;
Deosacra\it. Ilis tiniiis, silentio rursus facto, im '>, ;
peralor ex ipsa cathedra exhortatione usus esi,
\ q)
qua il'03 ad concordiain cxcilavil, ct qucm quisque
/ prisaiim haberei dolorera, eum in praescntia posl-~j
, \
poncre jussit. Permulli riaroque alius alium accu-
saxeraut: ct teinpus datum esse putanles quo quod
, . ^cuiijiie Tgreeb-ct aveni curarique possei, de qujbus
. ; , 0
rebus inier sc cor.nic(;<baalur, de eis libtlioi im- \
peraiori obluloranu Quus cuin nuix gravnie rtce ^
pissci, ad ceriuui dscm postea dc cisse dclibcralu . , ; \
rum dixil, alque in pia-Leiis, ad id quod t!e fide
; proposiiuin essel, ageiidmn, procedere jussil. Mwl* \ ; .
li siqiiidem, qni iibetilcr diuiinas c l acrcs eiiaiu
" , \ iaimicilius gcrcrcin, epi^c/pns qu<;sd::in criiuiju*
1
CALLISTI
07
NlCEPHOiU
bmiur, etqeerelas suas scriplas imperaloridabant.
Quibus iPe omnibus colligatis, sigillum annuli sui
impressit, eosque di ligenl* r servari praecepit. Posl
convenHoittm eam, dies constitutus ctim venisset,
libellos eos oinnes in manibus tenens: Ilae, inquit,
querckeet accusalionea magnoilli Judici decidend
rcmiUunliir, biatumque lempus eiircmi judicii sit
dies : cui judici occulla eiiarn monifesla sunt. Mibi
quidein homini, errori obnoxio, nefas esse videiur
ecclestaslictfrum virorum accusaliones recipere ct
audire. Neque etiain omnino convenire pulo, Dei
ministros lales se presiare dtbere, ut vel a me vel
ab alio judicenlur. Si namque sacerdotnm delicla
plurimis innolescanl, maxima praebelur eis offendicuH occasio, qui impune nullo timore peceare
coustituere. Quapropter agiie, Christum remulati,
per muiuam veniam alius alii connnissa remittamus. Oporlere siquidem remitti ab eo debita, ille
dicit, qui ipse graliam deiicli pelat. His verbisdiclis,
libelios in conspcciu eorum combussit, juralus,
nibil se prorsus quae in eis gcripla essent legisse.
566
Addidil el iilud : Si ii> episcopum incideret,
alieuum conjugium violanle-*, se purpura sua piaoiiSum id obieciurum esse, ne tam foeduin facinus
speclaloribus occasioiiem niali crearci.
68
vo;, '.
, ,
\ ,
, ,
, \ 0
^ , \
, ,
, 2 . , ,
, ; * ' . ?
? ,
*
. " ,
:: *

. , ^ ,
. ^ ,
\ , ,

.
Aique b c quidem sic ante communem conven *

tum acta. In consessu auiem Palrum, orationc ad
; ,
coucordiam cos cohorlans, *le dogmalibus fidei con\ sulure et senteulias per suffragia dicere jussit. Q u . * '
vero lum ad eos dixit iu summa haec sunt: Gratias Q , *) , *
quidem, inquil, rcrum oninium causa, sed bujus po
lissiuiuni conveitlus nomine, ago Deo, Patreset ira- , \
Iruscbarissinii. Kecte cnim sic vosappello, quaudo
, banc niihi commuuis Servalor omniura noslrum, .
concessit gratiain, nt felicius etiam rnilii quam vo
*
lis opiare sim auwis,res ceciderii. Tniani namque
, aacerdotum Dei in consilioetconvcntu uno frequen , ;
liam, illo concedenie iniueri, an non ingeniis feli ,
tilalis loro babendum? sed perveiim vos oinnes,
\ . eadem cogitantes, et animorum consensu in eadem
, \
eenienlia cottsialenles, videre. Rebusenim malisque
, opflv adeo, quse quiteloqui possit omuibus, longe deie, \ .
rius mihi esse duco, quod Eccle&iam Dei seditio , , &
nibus inler te dissidentem c l conlrariis hosiiliier
, ,
sentcniiis conflictanlem cerno. Quandoquidem au ; ;
lem (quod saiie factuni noltem) qua; ad me relata
, ; \
*unt omnibas jam innotuere, tjuo dolore anhnum
. iiiesm per:ulsum esse puiaiis, cuin sedilionibu*
, \ '
tnvolulos esse vosaudirem ? Quod tntnhiie oninium
; " \
a vobis factum oporluit, qui Dci ininislri et paci$
, pra cones designali eslis. Quisjun aliis quieta con
:. ,
*iiia ecqui persuadebil, quando vos tain bostiliier
, \
aruia sumilis el inler vos dcpugnaiis? Quam ob
\ -,causam banc sacrara coegi synodum, qui impera, ,
4or etconservus vestcr sum. Et bauc a vobisunaiu
pelo gr&tiani, quaui cuin a me vobio reeipere, tinn
, \ *
vos mibi darc csl ajquum, ul rebus quae scdilio \
fiem baiKi pcpercre in mediuiii prolalis, comrovt^
siisque quk'us consiliis deciîs, ad piccrn, pro ca
/
1
ECCLESlASriC/E
UISTOIU.M
L I B . V11.
70
, - vobis inesl gratia, cunclog redigalis, et doctrinae concordiam reducaiis Sic enimfulitrumest,
vot, , \
^ , \ uL cgo cum lani frequenti et sacro coelu veslro,
coiura invidum daemonem commune atatuam iro . ,
pxum, (jui pesliferis illis lyrarvnis, quorum opera
^ ,
in rebus omnibus est e.x senteulia usus, quam cc . &
lerrime e medio stiblaits, rerum suarum satagens,
, *
\ . \ intesiimim hoc commovil bellum, invidens semper
, ei rebus noatris prcsperis itiuninens. Quod ego vos,
utpro
qnie , * " - tanquam Deo presenle, oro, 567
, * \ qne, ea quae animum ejos angil molestia abjecta,
sa ad communis concordiae commodiim adjung:>l.
'
Neque cnim quisquani veslrum pulel rempublicam
rite adminislrarr posse, si vos ita seditionibus ct
, ^
dissidiis digladiabimini. E l profeclo grave admo . "
d
t absurdum fuerit, hosiibus jam viclis cum
, *
nemo contra nili aadeat, vos armis intervos con & \ \ tendere, causamque inimicis ea re prxbere volu . \
ptalis el ironici subdolique risus, idqlte do rebus
,
divinis disserentes, quos doctrina Spiritus apcfle
, ^ quid sit faciendura docet. Sacrorum namque Evan (. ^,
geliorum scriplura, et aposiolorum divintlus inspi, , .
rala verba, ad baec pris&t quoque prophetarum
oracola, manifesle nos quae de Deo ei dicere el seniire oporteat, erudiunt. llaque, qua3 sacruin
hec bellum excilavit, conleniiotie qaam longissimc missa facla, divints doctrinls controversiarum inquiramus decistoriera; quod aane commodum nobis ct invenlu facile eril, si volaerimus. >
u r a
CAPUT X V l l f .
. '.
Z*r
^ De qnibus rebus eynodus decrtla fecerit, et de sanclo

fidei nostrce symbolo.
^
,
. * \ , \ . \
" *
-
\ . *
\ \
, *
,
,
, - jy
*
* ,
*
,
, ,
, , \
, ' ,
,
\
*
,
.
\ *
.
Haec i l l i , aul certe hisce similia, veluti pius filius, ad epiecopos, lanquaui patres, dixil. A l u
quoque addidil, quibus dispulalionem de doclrina
moveri permisit, apostolicam concordiara inducere
sludens. E l productus esl in medium Arius, alquc
de eis qiueab ipso in quaestioneiu deducta fuerant,
diligens et accurala disquisiiio facta. ln priinis
vero eavebatur ne temere atque pnecipitanler in
alleruiram parlem seulenliae proferrenlur. Quaj
pono bisce de rebus in terlio ad Conslanlinum
libro Eusebius memoret, relerenda censui. c Plurimis snne argamcnlis a parie allera prolalis, ac
multa primum disputalione binc el indo inslitHla,
palienler admodum omnia audivil impcratoiw <*
iuienu diligenlia proposiias qua*Miones suslinuii:
scorsimque deinde quae ab ulraque afferebaniur
parte excipieus, paulalim eos qui ardorc conleulionis acrius fercbantur, conciliavit, c l plaoido
cum unoquoque agcns, aique Graeco sennone
ulens, quod el bujus impei itus non esset, suavenw
et jucundum se exhibuil. E l bis quidcm pereuadens, illis vero sernione siicntium imponens , m-c
rccta dicenles laudaas, 568
omnes auleui>
ad concordiara excitans, in eamdem opinionem e i
senlenliam de rebus in coalroversiam deductU
onmlbus omnes perduxii, iia ut iu professiom?
eadem iidci conseiUirent c i codcm tcmoorc oinr
uei se salaliferam ftstiim celebruluros profilercnlur. I>ecreia quoque eommuiiia iu r.ii[Hi!iu rrl.ila^
el uniuscujusque subscriptione roborala. >
71
NICEPIIURI C A L L I S T I
72
Hsec proplerca hic inserui, ul prolessionis fidei , tV ;
lesiimouiuin eiiam ab liostium coufcstione mo\ TOJV menlunt c l pondus aliquod Iiabcal, nc quis objicere , ., \
aut cavillari queal, idiolas el iudoctos prorsus , c , : ,
fuisse, qui eam in seriptum relulerc. Eoruiu
.
-cnim, inqnit Eusebius, qui Nica&e convcnerunl,
, ^
servoram Dei, alii quidem prxcclluerunt sapienlix , , ;
senr.one, alii vila! gravitate. Et imperator ipsc . "
pneseus, omnes ila ad concordiam producens, con- \ , \ ;
senlienles effecit. Sedenttn professio Odei a Ire \ ,
ccnlis dccem ct oclo episcopis in scripium rclala,
, \
aiquc ab eisdeni c l siinul a sapienlissimo Conslan- , \ *
liuo adnotaliouibus contirntaia, quac eiiam nunc
,
Eeciesiis olim iradtla oblinci, de verbo ad verbtnn
\ \
sie babebat: c Credimus in unum Deum , Patrem
?> ,
ommpoientem, visibilium et invisibiliuin omnium ^ ,
faclorem. E l iu unum Dominum Jesuru Cbrisium,
} , ,
Filium Dei, gcnilum ex Palre, umgenilum : lioc
,
esi, ex subslanlia Palris : Deum de Deo, lumeu dc
, , '
lumine, Deum veruin de Deo vcro, genilum, non
,
Jactum; consubsianiialein Patri, per quem oinnia
' , ^
facla sunt. Qui propler nos homines, ei propler no, \ , siram salulem, descendit, ct inoarnaius esl, bomo
, \
ficluset passus, et resurrcxit lcriia die. Astendit
, \
in coelos, ei venlurus esi judicarc vivos et moriuus.
\ \ .
in Spiriium sancluni. Qui aulem dicunt, fuisse
, * , ,
aliquando tempus cuiu non esset, aut non fuisse
\ , , , ,
priusquaiu geniius essel, aul ex non cisistentibus
; ,
lactutn esse, aul cx alia subsistenlia vel subslaniia
, , ,
fuiese aut creatum , aul muialioni alleralionive ^
ubnoxtum : eos analbcmale ferit caibolica el apo- .
stolica Ecclcsia Dei. Ad hunc inotbim oimi bus \ \*
inier se convenit, ul coiisubstantialein Palri Filtum
, ; csse decernercm el saiiain (Idem compleclerenlur.
.
9
569
CAPUT
xvni.
De episcopit qui pcr dissidium coutra decretum

sijnodi pugnarunt : ct quce contra eos ipsumque
Arium synodut ei ipse imperaior constiluerunt.
. '.

TCV

rj
\.
'
pauci admodum Arii laudarunt opinionem.
, ':
Paulo pos-t lamen et ipsi Gdcm eam approbarunt
, -
(exceplo Secundo el Tbeona) qui ctiam ,
. , ,
coutubslantialis, vocem reprehcnderuiil. Eraut auicin hi : Eusebius Nicomediae , Tbeognis Nica?ac, . , ,
Maris Chalcedoni, Tbconas Marmarica, Secundus , , Plolemaidis , Menopbauius Epbeai, Pairopbtlus p , , ( *
Scylliopolis, Narcissus Neroniadis (quxsecunda?
, ).
Ciiiciie tivitas est, liunc Irenopolis vocaia), epi" ,
scopi. Dicebant uamque esse quod cx
, : , 0: \
aliquo sit per parlilioucin, aul pcr geriiuiialionctii,
,
aul per fluxum. Ac per fluxum quideiu, ul palernt
, ^ '
liberi; per gerniiiialioiicm, ut ex radioibus surcu , , . ! *
lus; per pariiiioiicm atileui, ut cx niasta aurea
\ ^
ramenia duo vel iria. At quia juxta nuilam lalium

niodorum ralioiiciu ex Palre Filius esscl, propter.
ca edilam fidei prolcssioncm rejicere inslitueiuiit.
,
Et cum voceui prorsus non receperuut,
. "
iniii subscriberc decreio ei, quo dignilas presby / ^.,
len Ario csl abrogaCa , nolucrunt. Qua; res synodo
\ . : ;
causam pr.cbuii ul Ariuai alquc una omucs qui
ECCLESIASTKLE HISTORIA LIB. V D I .
74
. ejus adhaererent scntenliaB, cxcoramunicatoa ana

tbemaii
6
*
* subjicerei, ac ne quis eorum *'Alexandriam
~'~~
: ingredi auderet, sanciret. Voces etiam bauresi* ejus
analbemalizavit, et librum quem ille contra pieta, ,
tem composituiu Thaliam inscripserat, quasi flo , ,
\ \ ridum ei viridamem, cujus stylus et elocutio, sicuii
, \ - ex scriplo ipso cognovi, siuiplex et dissoluta, Soladis<|iie poelae canlilenis pergimilis fuit; ac prae,
lerea, si quod aliud ejus aut sectaloruin ejus inve * * \* nireior scriplum, ut id igni mandaretur edixit.
, ,
Quin capile quoque Goustanliuus sanxit, ei quis
\ . *
quidqaam
eorum pressum occulusse, nec slaiim

exussisse
comperius
esset, Multas insuperepisiolas
.
per urbes passim contra Ariutn et qui secue ejus
\ .
, erant, niisit. Eusebiumel Tbeognideiu sedibussui*
?
e x e
i l
e l
oi \
Nicoraedienses ad couipleclendam a trc , * ceutis prodiiam reclara fidem, ajiosque episcopos
/ * qui "recie senlirent iegendos, Eusebiuifique (I)
oblivioni mandandum , esl bortaius. $70
Q*
,
vero cum Ario sensuri aut opiuionem ejus lauda .
turi essent, in eos se graviter animadversurum
> ,
. esse.estininilaiiis.Quibus lilleris eiiam significavii,
, aliam ob causam iuvisuiu sibi Eusebium esse, u i
\ . \ qui aniea Licinii partes secutus fueril. Itaque non
soluro illi sunl proscripti, sed alii quoque in eoruia
,
locum lecli. Pro Eusebio enim Nicomedi* A n i *
. \
pbion, pro Tbeognide autem Nicae Clirestus,
\ episcopi facli, anjbo sincerioris pieiatis quain raa , xime studiosi. Hlud scire oporut, Eusebium ct
, \ , ^ Q Theognideoi, quique praeterea faciionis ejus eranl
* , \ alios, fldei su& duclrinam iu scriptura rclalam
* seoraim synodo obtulisse, eanique ut aduherinam
, - et iropieiaiis plenara discerpiam ease. Quam ob
&, \ causam, quod lngens turba excilala, atque oiniies
*
propter manifesum impielaieiu adversus ejs com,
inoti essenl, ipsi quoque, prauer Secuiiduin et
, Tbeonam, Ariura quidem aualhcmali (2) subjiccre,
, 'exauctorationique illius subfcribere noJcutes, lilei
. *
professioni subscripserunt: quod lauieu siiuulan ^
ter el iusincere feceruut, ab exsilio reversi, situi
; , \ & \
postea oslendemua. Tesliflcabuntur id quoquo res
. " ,
eorum adversu* piciatU defensores actas, et quai
,
ipsi de rcbus his reliquerunl scripla, qua: ilidcai
, \
recensebo. Eusebius sane alter, cui Pampbili
* cognomcn indiiuro, adfuit etipse concilio, dubius , , *
que etiam alque etiam secutn consideravit an
,
proiuulgals fldei profesaioni assenliri deberel :
*
alque aliquantuluin assensione rctenla , eam taii ' , ,
dem approbavit et subscripiione sua continuavii:
Ecclesiae quoque sux quaereoii prufessioueai el
.
definilioneui eam uiisii, in qua vocem quoque
declarat, ne cui suspecius fleret Uoquam Urdius aul negleciim, nulla adhibiu cura, illi
subscripsissct.
u
(1) Eusebius Nicomediensis ad Coiulaminum

imperaiorem, manu veslem suam quam geslabal
denioaslran, dicere est ausus : c Etiaaisi hatc
me iuspicienle rupia dividatur, uon Uinen ejusdein
subelautix esse dixerim ulrumque :
, '
P A T R U L . Ga.
CXLVI
. Qua bJaspbeinia permotus Constaiuinus, eo prociivius in proscnpiiont*m ejus cunsensii. (Sozom. Jib. u , cap. 21).
(2) , abrogaiioni, abdieutioni, degra*
dationi.
NICEPIIORI CALLISTI
6
571
CAPUT X I X .
Quw de Paschate el hceresiarcha Melitio synodua

" decreterit, el de sacri* divinisqne catiotiibut. ltem

quid Vaphnuixm confessor suaserit.
. ^
> , Fidci dogmale rilc atque ordine confirmato,

rursuin convenere ac de sacris Pascbae fcriis dis- , \ ceplarunt. Placuitque omnibus ut eodem tempore . \ ,
ab omnibus feslus is dies celebraretur. Terlio . \
porro congressu, de eo quem antea diximus, Me- ^
lilio bsercsiarcba, ejusque sectatoribus atque re- \ \ , \
bus per cum in iEgypto novatis, inquisitura atque ' \ .
decrelum, ul omncs Hli Lyci esscni, nndum epi- \ ,

scopaius nonien retinenies, et ne cui eoruni poslea
hnponendse nianus poieslas esset.Quos autem anlea . uianuiim impositione dignaii essent, ut illi in mi- ,
nislerio suo, quod sortili fucrant, permanerent , \ \
quidcm, c l absque metu omni communicarent, dignilale autem et bonore ab aliis cujuscunque Ecclesiae . , ; ,
immstris sccundas ferrent: alque ut in defunclorum
Jocum deiuceps recens apud eos cooplaii subroga- ,
reutur, si quidetn suiTragio digui viderentur, epi-
scopo Alexandrino legente, ipsi vcro legendi arbi- 6 \
irio suo poleslatem non babereul. Ac recle sane , \
et commode hoc sic synodus consiiiuil, ul BlcJiiii \ \ sectaiorumque ejus teincritas alque celeriias ma- . ,
nuuiti imponendarum compesceretur. Taro praefra- \
cta namque audacia fuit Melilius, ut perseculio- ' ,
uis lemporibus cum fugcret alque latltarcl, ina- ,
nus iinponendae potestalem, ad celcberrimum illum ^ . '
.
Petrum martvrem pertinentem, sibi raperel atque
vindicarct. Quarc illad evenit, ut tantopere scbisina
ct faclio cjus per iEgyptum invalcscerel.
Ilis iia peractis, moribus conformandis concilium leges postrerao tulit viginti (1) : canones 110minare soleuL Do quibos cum consultaretur, reliquis quidem eonstitucndum esse visum esl (2), ut
quicunque sacrum aliquod sortiii essent ministerium, praeter quaui leclores, de ca.tero ciim uxoribus suis non concumberent, quas anie initum
sacrum inagislraluin duxisscnl. S J I U S aulcin Paphnutins, superiorum Tbcbaruin episcopus, dc quo
autea nobis facta est inentio, inlercessione sua
remearn impedivil: veneralione dignum esse niatriniouiuui ncque castitate et pudicilia sua id D
carere dicens; legiiimumque insuper jus ejus subjicieus, syuodum rogavil u l lcgeni eam tion pcrierret: gravem enim ulrisque, saccrdolibus Scilicet
ei conjugibus eoruni, atquc etiam fortassc vilae
parum pudicx causam fore. 572
Quapropicr, inquit, pro eo aique auliquilus servari solilum esl ,
dcinceps quoque oblincre oporiet, ul qui saccrdolalcm stisccperini dignilalcm cadibes, poslca
qiio.|ue a coiijugio abstiiieanl; qui vcro u&ore
tucta tn ordinem sicruai coopiali s i n l , m a conjugibus suis uon separcnlur. I I t c Papbiiiuiu (5),
" 9,
: \ ,
. \
, ; ./
, ; ,
,
\ -.
, , ,
\

* ^ \ ,
\ . " .:
. "
.*
. - I
;
.
, * \
' ;. \
, ,
; ,
., , * ,
(1) 22 reperiuniur apud Huiinuin Eccie&iast.

histuria lib. x, cap. C.
(2) Socral. lib. i , cap. 11, Ilist. Ecclcs.
[jj l/i seiitenliam Puphnulii i^(a Uoiu.r i ci
T.podosii . lex csl scripta, 1. Eum qui. C. De

pis<. ci cler., quae hodie quoque in OrientalibUi
l.<licsiis ^cryalur.
77
ECCLESIASTlCiE H I S T O R l ^ L I B . V I I L
78
. \ uxorero nunquam duxisset, suadcnte, synodus

\ , .
comprobavil; alque de hac re, quam arbitrio cujnslibet reliquit, nibil eanxit. De aliis aatem, at ei esi visum, rke atque ordineleges tulit, adquarum
praeecriptum con?enii res ecclesiaslicaa gerl. Q u sane leges propositae omnibus sunl, ei a quovis,
e l i l , facile l^gi possuui.
. K \
" xai
xor
.
CAPUT X X .
Quod etiam Acekium Novatianorum episcopum imperator in synodum acciverit.
, , \
,

. \
' ,
. , \ .
, ,
^ ; \
*
,
\ ,
,
, \ ,
. ,
', , .
' ,
, '
. - C
6, '
, &
\ '

.
*
\

, \ , \ \
", \
.
. \

Ca?tmun imperaior Dei amanltssimus , dc communi concordia sollicite cogitans, Acesium quoquti
Novatianorum episcopuro ad concilium cvocavii,
cique ct de lidei dogmate c l de die fcslo decrelum synodi ostendit, interrogavitque adooeum an
ea recle sic ab episcopis essent constituta. Qwi
cum ea laudasset, neque novi quidquam deAniluin
esse dhisset, se eniin et idem dogina fidei a niaJoribus accepisse, ei nanquam aliter Pascbaefesluui
celcbrasse, imperaior, Qui igiiur, inquit, cum in
eadem sis nobiscum senientia, a communiono.
nostra laiuopere abhorres ? Ibi ille dissidii quod
intcr Novatum et Corneliutn Romana* urbis episcopum sub Decio imperatore fuit, meininil; Novatmn videlicet, eos qui post baptismtim pcccatum
ad morlem patrassent , ac diis sacriOcassent, a
communione divinorum mysteriorum rejecisse,
solius Dei, et non sacerdoium potesiatem eam cssc
dictilans, talibus bominibus remissionein delicii
concedere. Ad quem ex tempore imperalor: Scalas,
inquit, adtnove, Acesi, et eolus in coelos asceude.
.WWP.^W^
*^
'
, \
[
, , avtov.
. *
Quo dicto, non Acesiuro ille laudavit, sed polius

quod imrounem a peccalis se forto exisiitiiavii
esee, persirinxil. Ac res quidem concilii, sicu:i
brevissime exposuimus, suni gestae. Mibi vcro
grave aut molestum non fueril, ad fldem dictorum
cerlius conQrmandam, 573
M
dolo furcntium Arianorum Eustalhius et Atbanasius veraj
pietalis propugnacula scripserunl, allegare , quaj
item Eusebius Paniphili de synodi eonstilulionibus
8ii significavil Ecclesiae, prjcterea quae a Patribus
universis sunt communiler decreia , denique qua
Dco cbarus Conslantinus ad quoscunque absentes
episcopos de lidei dogmate, de Pascbate , de Ario
ejusque sectatoribus, el de ipso Eusebio Nicomedicusi scripsit. Ex iis enim maxiine synodi acta
U 3 e
cogooscenlur. E l primum Eustatbii Aniiocbcni

episcopi verba exponam, quibus Arianorura blasphemiam redarguit, et rem geslani d o c e l : atqim
insuper diclum illud, Dominus creavit me ab initio
viarum suarum, inierprelaiur. Qui sic scribit.
. '.

*
,

.
CAPU'PXXI.
Qtmlia Ewtlathius Anliochenus, et Allianasius Alexandrinus, episcopi, verce pietatis propugnaiorcs.
de $ynodi aciis hisionce monntnenta prodiderini.
' \ . ;
, \
.
/ ,
c Ad rcni ipsam, u l gesia est, progredior. Quid

igiluresl? Poslquaiu eas ob causas Nicflea* syuodus
coacla esl maxima (convcneruni enim eo ducenii
el septuaginta fcre practerea episcopi certum
cniui numcrum, proplcr tantaa\ miiltiludini lur-
79
NICEPHORl CALLISTI
-bam, referre nequeo, ncque id adeo uiagno studio (.

,
stim scrulalus), ubi de tidei ralione esl quabsilum,

perinde atque inanifesiuiu argumenluin alque iudiciuin bla&pbciuiae, Eusebii scripium est producttiai,
* \ ,
quod in praesenlia ouinium lccluw, cuiu varium

auditoribus molum propier perversain depravalio ! * '
uem tum auctori ipsi probrum atiulii luaxunum.
.
Posieaquam auiein conatus fraudulentus Eusebii
,
manifcsio cst deprebenaus, et scriptum iniquissi ^ *
inura in conspeciu omuium discerptum, ex com- ,
posilo nonnulli paciflcaiiouis nomen prae se fereu- ,
tes, cffecerunt, u i qui opiime seulentias dicere
$: *
solili fueranl, silerent. Ariani vero, metuenles ne

lam frequentis concilii decrelo damuali relegaren^ ,
lur, priores ipsi sentenlia sua abrogatum dogma
* . .
w
R
anatbemale jugularunl; el conseulienlibus an .
notaiionibus professioni fidei manibus ipsi suie

fctibscripseruiil,
el episcopatibus per ambilio
, ,
nem el circumcursalionem maxiraam manus ple- ,
joruinque prensantes, qui poBnitentiara potius
, ;
agcre debuissent, relealis; poslea, nunc quidem
.
clandesline, 574
*
propalam datnnaias
, , docuere opiuiones c l variis ea iu re usi sutil argu ** \
nienlis et insidiis. E l cum pangere vellenl zizanio . :,
rum planlas, ab bominibus periiis sibi metuenle*,

ros, a quibus deprehendi poieranl, devilarunt, et . . ,
alios vcrae pieiaiis praecones aique professores
,
iraudulenler expugnaruut. Non crediraus auleni,
.
t
a u
e m
itnpios atque sine Deo boinines divino uuuime unquam fore superiores. Eliamsi euim rursus i n valcscanl, rursum lameu vincentur, juxla grandiioquuin el gravem propbelam Isaiam, e^c.
lfcec niagnus ille Eustalhius. Qui vero co vel c

viriuie vcl pielalis semulaliune inferior 11011 csl,
- , \
teiebratissimus Aihanasius,ad Afros scribens, baec
, " /,
inferl: c Episcopi qui convt-neranl, cum abolcre ab
\
Arianis excogiialas impielalis vocca illas (cx non
' t:xsisieiUibus crealuram esse et facturam Filium, el,
, ,
Krai aliquaudu lempus cuiu DOII crat, et quod oiula, \
I.ilis sii naturai), aique cas quae cx professo i n S c r i - , \
piuris sunl promulgare vellenl, quod scilicet ex
' ^ *
Dco Filius nalura uuigeilua esl Verbuiu, viruis,

tapienlia sola Palris, Dous verug, ut Joannes d i x k ;
, , , ui Paulus scripsil, resplendescenua gloriae, et
, ,
txpre&sa imago subsislemiae Palris *, Eusebiani a
; , \
jirupria iusanae opiiiioiiis persuasione iransversiiu
* \
ncii, inler se sunl collocuti : Pacluii) feriaiuus ,
, . liaui c i nos ex Deo sumus. Unus enito esi Deua, tx D 0 \ \ *
quo ouinia; ei velera praelcricrunl, ecce nova i a c u
, \ >
&unl omnia *, ex Deo auiem omnia. ln inenleiii
lljb *
quoque e i i veuit, quod iu Pattore scripluiu c s t ;
. ' \ %
Pilinum omnium crede, uuum esse Deum, qui om ,
lsia creavtril et pcrfecerit, alque e iiiliiio iu sub ; , \ , \
staniiain deduxcrit. A l epiacopi, ubi versuiiam
. '
illuruuj alque impielalis uialigiiam fraudeni ani
madvcrlcrunl, dilucidanduiu esse, quod ex Ueo di , : ">
citur, rati. ex subuianlia (1) Dei esse Fiiiuin scii , \ :
Uobr. i , 3 . M l Cor. v, 17.
(t) , subslanlia sive esscnlia dicilur : c i

boc illo bignilicantius esi vcrbum. Ego vero iu
ttrlcmlo pru etscntia: subsiaiilix vcrbo uli inalui,
1
propter consub$tanliali$ verbuai, Ecclcsiae eiiamnua

usitatissinium.
81
ECCLESIASTIC/E HISTORT^ LIB, V l i r .
82
tTvas ' pserunt.M crealurae quidem, quod a seipsis absquc

* \ , '
auctore subsianliam non capiant, sed principiuin
, , ! ,
creationis suae cx Deo babeant', sic ex Deo esso
":, .
perhibeantur : Filius autem solus aeternus, ex sub \ , \
slantia Palris esse dicatur. Hoc etcnim peculiarc et
\ proprium unigenili et veri Verbi Patris. Ac scri.
ptionis quidem ejus quae esl, cx substaniia Patris,
,
occasio c l causa bacc fuit. Episcopis porro rursus
paucos, ut tum videbanlur, illos inlerrogantibus,
, ,
an Filium dicerent non crcaiuram , sed virtuiem
* \
sapientiamque solam Palris, 575
atque imaginrm
3 , , !
sempiternam, non varianlein, el similem pcr oinnia
\ , \
Patri c l Deo vero, deprebensi sunt Eu cbiani 'silii
\ * \
invicem innucre atque dicere, haec in nos quoquo
^ \ \ ,
cadere, quod el nos imago et gloria Dt-i dicamur.
As\ , \,
\, Ac de nobisillud diclum csse, Scmpcr enim nos
. \
qui vivimus ; ct, Virtutes multac sunt : et, Exivit
* \, - omnis virlus Dei cx iEgyplo ; et, Erucam p.tquo
. \
locustam diei virlutem magnam ; ftt, Dominus vir * '
tutum nobiscurn , susoeptor nostcr Deus Jacob.
\ . \
Sed et pcculiares nos Dei esse, non sinipliciicrdici,
, vcrurn frafres eliam vocari. Qtiod st verum quoque
. Dcum Filium dicanl, nihil nos id pcrturbal ; ccm
. \ - enim facius sit, verus cst. Hec sane est Ariano , nim pcrversa sentenlia. Quapropier t-piscopi eiiam,
, , \ ,
dolo eo perspecto, ex Scripluris collegcrunt, re \ ,
ftplendescentiam, fontem, flijvium, expressam ima , -j \ ginem subslantiae : et, In lumine tuo videbimus /w hr '
\ \ - men : et, Egoet Pater unum sumus, luculenliusque
. \ Q dcinceps et compendiosiu* scripserunt, consubslanlialem P a i r i . Quae vcrba Scripturae uon esse,
?
Eusebius Ca3sariensis episcopus novit (1) : sed ab
, .
eis sttilte reprebendunlur. Praeter Scripturam enim
* * etipsi impietalis auclores erant(2). Miniine namque
. ,
Scripturts verba sunt, Ex non exsUtenlibus ; e i .
\ , " , *
' Fuit aliquando tempus, cum non esset, liaqtie 11
. verbis non ex Scriptura quidem peiitis, sed pie
tamen inventis, convicti suni el damnali. Ipsi s i
quidem veluli e siercore erutis vocibus, plane e
, '
lerra locuti sunt. Episcopi aulem IIOQ ipsi sibi
, ;
. " verba confingentcs, sed Patrum de eis-tesliraonium
habentes, ea in scripto suo luurparunl. Yeiercs
' \
enirn episcopi anie annos prope conium el Iriginta,

et in magna Roma, et in nostra urbe cos rcprehen , .
D derunt, qui Filium crcaluram, et non consubslan* - tialein Patri esse dixerunt. Id quod cognilum est
Eusebio Caesareai episcopo, qui prius quidem Aria , ,
nae fuit sectator lueresis : postea veroipsi NicseiuB

subscribens synodo, ad suos liltoras dedil, et com \
probavil, el priscis quoque doctos quosdam et
\ praeclaros episcopos et scriplorea in Patris et F i l i i
c .
divinilate nomine esse usos. Isti
, ,
igitur, morbo suo auppresso, quod laniam episco1
Psal. xxxv, .
(1) Eusebii meniio bic non Gl apud Theodorelum,
cap. 8, lib. i , Historice <?*<r ecctesiastica:.
(2) Stulte Ariani verba calholicor.im, cx u6mantia Patris, ci consubitanlialis, quod in Scriplu-
ris non inveniantur, rcprchendunt,cum Arianarum

pratsiigiaruin nec vuccs, nec senlenthc in eiedeuu
reporianlur.
83
NICEPHORi CALLISTI
porum miillitodinem rneluerent, in ea quae decreta

Mint pedibus ierunt, propbelicam in se rcprehensionetn perlrabentes. Nam 576
et ad eos bujus
universi Deus exclamal: Populusiste labiis me honorat, corde autem longe abest me , Thconas
porro ei Secundus, quod idera facere nollent, ab
omnibus, suffragiis consenlientibus, sunl excommunicati, nl qui Arii blasphemiam verilati evangelicae anleferrent. naec Alhanasius.
9
CAPUT X X I .
Ephtola Eu$ebii Pamphili ad Ecclesiam suam, aela
synodi exponens.
84
U , . Bod \
, ' ,'
, ' .
,
,
*
, .
. ' .
.
%
Scdenim quae etiam Euscbius Pamphili ex ipsa

\
Nicaea ad quosdam Arianos qtii proditionem non
,
injnria ei objccerant, scripserit, audire c o n v e - , ." * \ .
nit (1). Ea sane rabiem quoque eorum manifesto
. " *
arguunt. Reclius antem consilium inlenlionemque
c \ ejus epistola ipsa indicabit, quae sic b a b e i : Quse
de ecclcsiaslica fidei professione in frequenli syn odo Ni<^T33 celebrau sini acta, aliunde eliam
,
redibile ^ s i vos cognovisse: quod fama plerum '
que certam accuratamque rerum gestaruin com uicmoraiionero prxcurrere eolila sit. Ca?ierum ne
,
nimoribos bujusmodi rei verilas aliier ad voe
* .
quam esi acta, perferatur, necessario vobis misi" ,
mus, primam a nobis proposilam de flde scriptoram, deinde etiam a]teram,quam ad voces no- , .
* , \
etras accessionibus quibusdam adjeclis ediderunt.
Scriplum sane nostrum in pracsenlia Deo dilecti
\
, '
imperatoris nostri recilatuni, ac recte probeque
,
conceplttra esse judicalum, ad hunc se habet mo , \ -fl , \
dum : Professio fidcl a nobis cxposila, sicuti eam
,
a deccssoribus nostris episcopis, atque in priraa
rerum sacrarum insiitutione, et cum sacrum subii- * \ mtis lavacrum, accepimus, ei eicuti ex divinis \ ^ \
. *- ,
didicimus Scripturis, atque simul et in presbylerio
ct in ipso episcopatu professi sumus c l doctiiiiius, ,
\ * \
ea est tali3: Credinius in unum Deum, Patrem
, ,
omnipoieniem, rerum omnium visibilium et invi, , ,
sibilium faclorem. E l ln unuro Dominum Jesum
,
Christum, Dei Verbum, Deum de Deo, lumen de
, * \
liimine, 577
l
de vita, Filium unigenitum,
, \
primogenituin omnis creaturae, anle omnia saecula
B
cx Palre genilum, per quem e l omnia facta sunt; J) , \ \ * *oh

qui propter nosiram salutem incamalus, et inter
, ,
hoinines versatus, el passus est: el .ressurrexit
.
terlia die, el aaceadit ad Patrem, venlurus rursum
irt gloria ad judicanduoi vivos et mortuos. Gre- . * \ , \
diinus eliaro in Spiritura sanclum : horura quem, \
que esse et subsislere credentes, Pairem vere Pa \
irem, et Filium vcre Filiura, e l Spiritum saiictum
,
vere Spirilum sanctum, quemadmodum el Domi ,

nus nosler discipulos suos ad praedicandi munus
miuens, i n q u i l : Euntcs, doeete omne$ gentes, ba-
.
\
ptitantes eo$ in nomen Patris et Filii et Spiritn*
1
Isa. , 15.
( l ; Theodoret. lib. , cnp. 12.
85
ECCLESIASTICiB I S T O R I / E L I B . VII.
sic sc baberr, ct nos sic scnlire, sic

, \ , sanctiQure
etiam olim obliuuisse, nosque adeo de tah fl.lci

profrseione usque ad morlem decertaturos es*.
'., .
eiiani atque cliam conGrmamus, anatbemate fcrientes omncin impiam Ocoque carenlem baerosim.
,
Ibec nos sic cx corde et animo, jam inde ab eo
,
lempore quo nos ipaos novimus, sensissc, atquc
, \ ,
etiam nunc ecnlire et profltcri vere, omnipo *
lcntem Deum ei Dominum noslruin Jesum C h r i \ ' , \
stum testamur. Declarare quoque cerca et fideli
, \ >
probalione, et persuadere vobie poseumus, prio . '
ribus etiam leniporibus nos sic et credidisse,
,
et pradicasse. Hac a nobis exposifa fidei profe. ** sione, nuilus eral coniradicendi locus. ipse
, .
Dei amanlissinius imperator, noster princeps, cum
, 5> rectissime eam conceptam esse tesiatus, tum ita

seipsum gentire professus e s l : aiqne ut omncs ci
- assentirenlur, aubscribereni, et voce iina suffraga,
rentur, adraonuit: uno duntaxat adjerto
\ , verbo, quod verbam etiam interpretatus cs
,
dicens, non juxta corporum perpessiones
, - dici, neque juxta divisionem, neque juxta reseclio. \ nem ex Patre subsistere, qnod materiae prorsus
- expers intelleclualis e l incorporea naiura corpo * \ ^
ralem quampiam perpessionem sustinere nequeal:
. divina vero et ineffabiji ralione debere talia iu
; *
animo considerari. Atqae sapientissimus quideiu
- et piissimus noster impcrator ad hunc modum est
(
philoeophalus. 578
'
P occasionem ct
). \ ,
praelextum adjeclionis (4), aliam Hdci
, ,
professionem cemposuerunl (quam paulo aulea (2)

bistoriae adjeci). Ea porro recitata, quoroodo ab
\ eis, et ex substanlia P a t r i s , et c5nsubslantialis
. *
P a l r i , esset dictum , minime indiscussum alque
. \ inexploratum reliquimus. Interrogaiiones namque
, et resfKiBsionea interposilas, ratioque et senteniia
, diclorum inquisita. Aique equidem illud, cx sub. - eunlia, illi professi sunt significare, ex Paire q u i , dem esse, sed non ut partem exsisiere Pairis. Cu
, semeniiae, cum recla esse videretur, assensimus:
. - pia quippe docin-ia diclanle ex Patre esse F i l i u w ,
\ \ * - non partem substantiae ejus esse. Quapropier cum
sententiain earu approbavimus, turu vocero quoquc
\ ; ^ ipsaiu non repHdiavimus, qaod pacis scopum nobis
. , ,
ob oculos posilura haberemus: et pralerea, nc a
, '
recta senlentia excideremus. Eadem raiione et,

Gcnitum, non factum, admisimus; quandoquidem
,
vcrbum factum, communem appellalionem essc
. '
dixcrunl reliquarura crealurarum, quae per Filium
*
stiiH conditiP. Earuin quippe nibil babere siinilc
k
1 , 1
v e r o
c r
Matth. xxvm, 29.
(I) Ambrosius De fide, contra Arianos : Quomodo dicis, Aria-ne, in Scripluris divinis non
inveivri ? Qoasl aliud >il quam
quod dicil Dominus : Ego et Paier unuro *umiis; Ego de Paire exivi, ei veni in mundum : Eô
in Patre, el Paicr in me : Qui cum essel in forma
Dei, non rapinam arbiiratus est ul essot a?qnalis
Ueo. Haec esl lamcn nominis ratio, ut in P.-lru
et in Filio unilalem su^lanliaj crcdas : licct rcm
ipsam, qua? csl inenarrabilis, definirc non possis.

U i , sive lumen de Irnniue dicas, sive Verbura de
Verbo, sive Spirimm dc Spiritu, sive Oominam
de Domino, quodcunque de eo dixeris, unius l a men esseniise Pairem et Fiiium credas :
eniiii Gra ci dicunl quod nos cum uno alia<L
ipsum. > Cap. 5.
(2) Cap. 17 eod.
i
8?
NlCfiPHOM CALUSTI
83
Filitim : proptet-eaijue non esse eam facturam, eis

quj* per ipsum factae sunt similera: praslantiorem
0 ,
antem quam creaiaram omnem obtinere subs^n \
l i a m , quam ex Palre gemtam esse divina docent .
oracula : cum quidem modus ipse generatiouis

omni geniue natnrae ineffabilis sit* e l iuconsidera- , ,
bilis. Simililer vero ratio probe disqutsita, con-
subsiantialera Patris esee Filiura astruit, non qui- , , *
deui corporum more, neque ad animantinm morti
, , ;
obnoxiorum inslar : neqae etiam juxta divisionem
.
Rb9tantia3, neque jaxta resectionem : sed neque
juxta perpessionem quampiam, aut versionom, aut 1\
mutationem Patris virtutis; quod aliena prorsns
ab bis omnibus eit ingenita Patris natura: sed
' *
quod consubstantialis Patri dicalur, illud significat
, \ atque infert, nullam omnino aimiliiudinem ad ^ \ , * *
,
crearura* condilas Filium Dei ferre sed qui eiim
genuit, Palri lanlum modts omnibus esee similem, * \
r i non esse ex alia quapiam subsiaieniia vel aub- \ * , !; \
etanlia quam Palris. Cui verbo, eo pacto per interpretationem expoetto, recte nobis visum esi assen- .
lirupnecipue cum sciremiis, ex veteribus erudilos \ -
quosdam ei spectatos eptscopos et scriptores (1), ,
; , *
579
exponenda Patrie et Fdii divinitalis ratione nomine usos ease. Hasc de , \
.
professione fidei publicilus edita sunl dicla. Cui
tinrversi assensimus, et quidem aon citra disquiii-
tionem, sed juxla seuientias in praêntia Deo ,
dilecli imperatoris invesligatas, nobisque expo- * ' '
sila, et rationibus quas dixiinus ex professo con- Q . - eentaneas. anathema quod professioni fidei
, , \ ,
, \ ab eis esl adjeclum, coniprobandnm esse duximus,
, \ tu bomines Yocibus qtne in Scripturis noh inveniantur, uti prohiberenlur, qoae fere causam ora- * \ *
nom confusioni et seditioni Ecclesiae praebuerunt.
Nulllus saoe divinitus inapiraue, et qua3 rite ordi- ^. ,
, ,
neque dictie ulitur Scripturae, sunt illa, ex non
eisistemibua .* et, Fuit aliquando tempus cum non
\ . "
csset. Quare rationi mintis coiiftentaneum visum
esi, ea et dicere et docere : quo facilius calculo
etiam nostro rite decreiam anailiem& comproba-
"vimtis, quando quidem neque anleaclis leroporibus * \ \ \
ejusceraodi terbis a l i solici eumus. Quin et illud, , \ ,
\ , \ .
Eum aniequaro gigneretur non fuisse, anathe
i n
iitate jirgulare non abstirdum putavimus, proplerea ^ , \ ,

qnod omnes profiteantur, enm esse Filiuin Dei, .
etiam ante naliviiatem secundam carnem. Jam , \,
\ , vero et Dei amantiseimus imperalor professioni
*
liiAeri caravit, Jaxta divinam illius nalifilatem,
(,
ante orania illam exsistere ssecuJa. Cum eiiain
*
priusquam aclu gigneretur, potentia fiierit in Patre
, * ingenito, Patre semper exsistenie Patre, eicuti
quoqiie rege semper et Salvature: poteniia oninia
,
exsistente, semperque secundum eadem et simili- *
ler se babenle. Haec vobis, charissimi, nccessario
.
perscribenda puiavimus, ut quae disquisitionem ei afsennionem noslram subsecuia sint de< reta declararcm , ei pulcbre primum quidciu ad uliimam osque horam sietisse nos inlelligerelis, cum oot
(1) In his cst Jusliniu Mrrtyr.
ECCLE31AST1C& fllSTORIÊ L I B . V I I I .
90
ab aliis aliter scripta offcnderenl: deinde vero contentionis studio abjecto, ea qujft nos nihil perlurbarent complexos esse, cum uobis benigne verborum sententiam inqnirenlibus, manifestnm babere consensum viderenliir cum eis qua in fide a nobis prius proposUa professi fueramue. >
Vernm enimvero consnbstantialis vocern non
, *
novam , aut ab episcopis Nieseae tum congregntis
- primum proditam , srd a multis anioa annis a sa, . pientibus inventam tisurpalamque Patrlbus esse,
- , aperte ostendit Eusebius. 580
Tum atitem
* communi cons6nsu concordiqtte calculo

ab omn'btis comprabalnm, paulo ante ipse exposui,
.
id qtiod Eusebius qnoque in libro De vila Constantini luculenter astruit.
. \
CAPUT XXIII.

,
.
Vt duo etiam mortui} epitcopi et Patres decretis

synodi *ubtcrip$erint, Chry&anlhus et Mu$oniu$.
O , . ^

,
.
, \
, \ , \
, , !, ,

.
* , \
, ^, .
* ,
, . *
, C
xa\ , , . *
\
\ , \
, * \
.
581
. '.
*Oxo7a
^
Ctfterum quod in subscriplione sancti Symboli

>nsigne accidit niiraculum, id non intempestivum
fueril commemorare. Priusquam acla synodi perficerenlur, evenit ut duo episcopi e vita ante d i sccsserinl quam proie&sionis fidei scripto annotationem stibscriptionemque suam appo&uissent. At
reliqua Palrum lurba ad communem sepullurae ct
dormilionis locum venere, et monumcnio iuorum
assistemes, sci iptumque in manibus babentes, tanquam ad viventes et andientes : Bonum cerlamen,
dtxerunt, divi Patres, nobiscura decerlaslis, cursum
peregislis, fidem eervaslis. Si igitur obtinere debcre
id censetis quod a nobfs est actuni, quoniam nunc,
nullo interposilo obstacnlo, Trinilalis splcndore
Hlustratl, clarius id perspicitis, peropus esl vos
nobiscum libellosubscribcre. Haec illidixere, ei l i bellura obsignatum ad tumtllum deposuere, nocleroque totam insomnem egere. Postridte vero ad locum
cum rediere, signa inviolata invenere, et libello
explicato subscriptiones illorum reliquis insertaa
cognovere, recenies adbuc in hasc verba conceptas : Chrysanthus et Musonius, qui cum P a l r i bus omnlbus in sanctaprima et oecumenica Nicatna
synodo consensirotia, quamvis corpore iranslati,
manu tamen propria nos quoque libello subscripsimus.
CAPUT
xxiv.
Quct ipsa snncta synodus Alexattdrince tcripserit

EcclesicB de rebus in synodo yeslis.
* ,
Synodus autem acta sua Alexandriac, iCgypto,
xa\ , \ - ^ Libyae el Pentapoli, lilteris ad biinc modum
perscripsit: SancUB el magfue Dei gratia Alexan -tt
drinorum Ecclesiae, et qui in iEgypto, Libya et
' , \ * \
Pentapoli sunl, dilectis fratribus, qui Nicaeae con ,
gregati, magnam et sanclara celebrarunt eynodum,
, \ \
, . in Domino saluiem. Quandoqnidem divina gratia
\ et Deo dileclissimo imperatore Constanlino con , - greganie, omniuo necessarium visum est, sacram
; synoduin ad vos dare litteras, u l intelligere possi , * , tis, cum quac ibi in quaeslionem et disquisitionem
, \ venere, tum qua3 decreta sancitaque sutil. Itaque
scitole, primo omnium inquisilum esse iu impieia-
iVICEPHORl CALLISTI
81
92
lcm c l pra?varirationi m Arii scctntorumque ejus, \ \

c l in pracsextfa Dei amantissimi imperatoris Gon * \ \
stauiini, consctiticntibus oninium senlentiis, pla
ciiuiu ul anatbcmale impia ejus opinio et voces
, \
aique verba blaspbema condcmnarentur, quibus

illc Filium Dei blasphemans usuRest,ex non exsi- , \ , \
sicntibus Ulura esse diceus, et fuisse aliquando
, \ \
tempus cum NOB fuerit, el arbitrii liberlate vitii
, \
virtulisque capacera esse Filium Dei crealuram
. "
eumdcm et facturam nominans. Quae omnia sancta ,
synodus anaihemati subjecit, nc audire quidem
\ impiam opinionem, menlis vecordiam blasphema. \ * !
que ejus verba sustinens. Atque equidem res ejus , , *
qnem conseculx sinl exitum, aut jam andivUlis,
\ ' ant certe audiclis, ne insultare nos tiomini videa .
qui peccati sui condigna tulil pracmia. Tanto- , pere auiem invattiit cjus impietas, tit simul cum eo
, \
pessum icrint Tbeonas Mannaricx, el Secundus . '
Ptolemaldis, episcopi: nam ct bi factionis ejus
sunt. Sed enim cum per graliam Dei perversa illa
\ .
opinione, impietate et blaspbemia, nec non liomi- \ nibus eis qui sedilionem atque discessionem ausi sunt concitare in populo antea pacalo, Êgyptus
sil liberala, et lemeritas Melitii atque eorum qui ' \
ab eo sunt in sacrum ordincm cooptati, adhuc reli ? , , qua fueril, quae etiam super hac re syuodus decre- \ . " ,
vcrit, yobis, fralres dilecti, significamus. Conslituil ,
nainque ui Melilius (in quem illa quidcm humanius ,
aflecla futl: 582
summo enira jure nullam pror- , \ sus merebalur veniam) in civitaie sua tnaneat, ^ , ,

putestatein autem nullam habcat vel eligeudi, vel
manus imponendi: et ut ncquc in regionc, neque '
\n urbc alia, hujus saltem rei graiia apparcat, * ,
nudumque dignilatis oomen relineat: el qui ab eo , * * *
in sacrum ordinem lecti fuerant, ut arcaniori et \

sancliori ordinalione coiifirroaii, ad communionem
admitiantur. Preierea u l liceal cis quidem hono- \ ,
rem siinui et functioncm ministerii oblinere: \
. "
sccunduin aulcm prorsus locum, ab omnibns
cujuscunque paroeciae et ecclesia? exploraiis, ac per
, , ,
rcvercndissimum fratreui el collegam nostrum
Alexandrum leclis alque designalis, fcrant. Caete- \
rum ut nulla eis sil facultas quos visum sit desi-
gnandi, aut nomina eorum subjicicndi, aut omnino \ \ faciendi quidquam praler catbolicx Ecclesiae cpi- D
scoporum, qui sub Alexandro sunt, sententiam.
<Jui vero per graliaro Dci et precaiioncs vestras
in nulia dissidii factione reperiantur, sed integri
atqne iinpolluli in catbolica Ecclesia consistant, els
potestas pcrmissa est et desigtiandi, et notnina
dictandi eorutn, saltem qui clero digni sint, et
oiiinia prorsus faciendi legtbas consiitulionibusque ccclesiaslicis conaenlanea. Quod si quem
eorutu qui Eccleshe prasnnt, decedere contingat,
tum in dcfuncti locum et bonorem provehi quisquam ex recens cooptatis debct, ut modo idoneus
sit et a populo eligatur, ita tamen ut ad electionem cjtismodi calcnlus, suffragiam, et conflrniaiio
episcopi Alcxandriui acccdal. Atquc boc quidcm
,
, \ , \

\ .
,

, \ , ^
, \
. *.
\
9 , \
\
,
.: ..
93
E C C I E S I A S T I C ^ IllSTORIiE L I B . VIII.
94
* : \ \ omnibiis aliis concessum est

persona antcm'
. 1}
Melilii non idem constiiulum , propier priorem
, inordrnatum ejus inorem celeritatemque ei prsen ,
pilantiam sentenii^ et consilii, ne qua sil ipsi vel
,
poteeUs vel aucioriias, homini scilicet qui rursum
\ \ temeritatem ordinis negligentem indacere possit.
. \
Hacc sunl qua? praecipue ad jEgypium et Ecclesiam
,
Alexandrinani pertinenl. Si quid voro praeterea vel
\
canonibus vel decrelis est consiilutum, reveren
dissiniu9 dominus, frater et collcga noster Alexan '
der, ceriius ad vos reversiis perlVret, quippe et
, \ ,
auclor et patliceps actortim oinnium. Lsetum i n * /, super vobis afferimus nnnlium de sanclissimi
. . ,
Paschatis celebrandt conscnsn; nani et hasc res
** 3
, \ \ precibus rcslris recto consliluta alque ordinata
, 31: 583 frairesquc Orientales omneS, qu: antca
, cum Judaeis fecerunt, ex hoc ipso tcmpore cum
, ltomanis et nobiscum, omnibusque adeo aliis qui
, antiquilus nobiscuin Pascha celebrarunl, id se
concordiier acturos consenseruni. Gaudele igiiur
\ * * de rebus ecclesiasticie orditiatis, de pacis consensu
,
et concordia restUuta, et de haresibus omnibus
. , excisis, alque majore eum honore prolixioreque
, :
cbaritate sascipile collegam qoidem nostrum, epi . .
scopum auiem veslrnm Alexandrum, qui nos proT
fecto prasenlia sua exbilaravil, plurimumque iu bac a?ta(e sua, ut pax quoque apud vos esset,
laboris sustinuil. Orale pro omnibus nobis, ut quae a nobis recte stint consiituta, firma stabiliaqtie
maneani, por Deum omnipotentem, et Dominum noslrora Jesum Cbristum, cum sancto Spiritu : cui
sii gloria in saecula. Amen.
," C
Non ipsa vero synodus lantum, sed et celeberri,
mus Constanlinus, ad populnm Alexandrinum ejus
^ * ,
generis dedil lilleras, quibus osteiidk, non simplicker, temere aui neglectim deflnilionem profes , ,
\ -fl* sionis fidei editam, sed exploratione niulta afque
disquiailione aceurala adhibita, quaecunqtie dog\ ,
. - mali consentanea essent, in medium producta:
, primumqoe invesligalione diligenti obscrvata, qune \ . \ cunque occasionem dissidii et seditionis creare
posscnt, ea ila rcjecla, u l conlra dici quidquam

non posset: et sic deinde definilioncm ipsam pro *
mulgalam ease : postremo Dei scntcntiam concor
, \ - dem episcoporum syuodi sententiam vocat, atque
Spiriiui sancto tot Palrum conscnsum acccplum
\ .
refert, per quein illi a vera et cerla scnleniia non
cxciderint.
. '.
^
*
'.
' \
, \
, *

,
, '.
, , \
(I) TLeodoret. lib. , c. 10. *
CAPUT X X V .
Epibtola magni imperatoris Constanlini ad omnes
ubique ecclesias de SQnctce synodi acli , et >
venus Arianoi.
Idem ctad episcopos qui ad convenlum venire non
poluerunt, et ad omnes ubique ecclesias quae, acta
ibi essent declaraus, ad bunc modum scripsii (I)":
c Expcrientia edoctus per rerum publicarum prosperitatem, quanla sit diviuae poiesiatis gralia,
illum mibi proposilum esse debere flncra judicav i , u i a bealissimis calholicae Ecclcsia; populis
fides una e l sinccra charitaa, consenliensque i n
95
NICEPHORI C A L U S T I
Hcitm pielas ?crvetur. Sedenim cum aliler omiiino . ' \

,
licri non possct, 584
^tabilis ct firmns
consriiiiereliir, nisi sirnul omnes, aut certe plares , ,
> , *
epscopi convenireiit, et de re qualibelad sanctissimam religionem pertinente dijudicarent, ejus rei pratia, quam fieri pouiit plurimis conclis, me * , \ , ,
qu >nuc perinde atque uno aliquo ex vobis (non
( * >
n i i m negavcriro, quo maxime laetor, conservnm
), ),
vesirum me esse) praesenie, usque adeo omnia in

debilam sunt disquisitioncm vocata, quousqne re, ruin omnium inspeclori Dco placiia senlentia. ad

conseniientis uuitatis concoidiam stabiliendam,
, ,
in lucem esl protracia, iia ut nibil jam quod ad
. "
dissensionem aut professionis fidei ambiguilatem
facere posset, sit relictum. Ubi cum de sanclis- \ ;
iino etiam Paschatis die quaestio eesct exor- & , ,
:
ta, senlenliis omnium decretum eet, convenire,
, &
111 id eodcm lempore ab omnibns ubique peraga , *
lur. Quid enim nobis esse poiesl vel pulcbrius,
, \
vel gravius, quam si is dies feelus, unde spcm
;
iiufiiortalitalis percepimus, nno ordine et ceiebrr

riiu ab omnibus cerlo inviolabiliter peragatup? Ac
\^
primum quidem indigna res fuit, sanclissimum
, !
eum diem imitatione alque consuctudine Judxo, ruiu cclebrare, qui manibus suis nefario Oagitio
. " , XJ\J ,
conlamiiuiii&, non injuria quoque aniinis sunt ex

csccati, homines scelerati. Quidni cnim l i c c a i ,
,
genle ea rejccta, rectiore verioreque ordine, quem
> a primo passionis die bucusque servavimus, ad
ftiuira quoque ssecnla obaervaiionis hiijus ritum ^ .

.
iransmillere? Itaque nihil vobie commune sit cum

.
.ir.eettssima Jadaeorum turba. Aliam siquidem a
Sahatore accepimus viam. Propositus esi sacra- ,
\ \ ,
lissiinae religioni nosUae suus cursos, et legitima
qua? illain deceat regula, quam unanimi consensu
compleclenies, nos ipsos a ioeda illa conscientia et , , .
eocictalc retrabamus, fralres reverendissimi. Et ,
profeclo einitium absurdissimum est, illos glo-
. riando jactare, liisce observandis noe sufficere non
poase absque illoruni doctrina et praescripto. Quid- ,
, , *
nam vcro illi recle sentire et sapere possuiU, qui
post illam Doroini uedem mentibus capti, non ra- ,
; /
lione aliqua, aed iropotenli iropetu, quocunqoe eoe
,
insitus impellit furor, ducuntur? Quam ob causam,
cuin in hac quoque parle verum non perspiciant, D , \

sed uii fteinpcr, aflectu vitioso transversi rapiantur,
potius quain errorero corrigant, eodem anno bis ,
Pascba peragunt. 585
Q
igitur de causa eos ; \
sequemur, qui gravi errore se implicatos esse con- . ' \
fneniur? Bis equidem codem anno Pascha cele- ,
\ \ * , brare haud unquam sustinuerimus. Alque etiamsi
hsec vobis non exponerentur, conveniret tamen,
Yos, pro mentis vestra sagaciiaie, semper et siu- , dere et optare, ne cujuspiam similitudine el cxem- . ,
plo pnritatem animarum vestrarum pollueretis,
neve hominum tnodis omnibus malornm consuc- \
tudinem imitari videremini. Ad ba;c illud quoque ,
considerandam venil in re tanla et tam solemni- :, *
bus religionis nosirae feriis, disscnsionem cxslare
1
o r i i 0
u a
97
ECCLESIASTICiK H I S T O R I A L I B . VIII.
98
* \ aliquam, longe esse iiupiiesiiiium. Unuui iiaiuque

nobia libertalis alque redemplionis nosire diem,
, ' \
sauclissiiuae scilicel passinnU sua.*, Salvaior notu r
, .
dedit. lliiam esse calbolicam suam Ecclesiatn vo ,
luit : cujus tauielsi paries in inultis variisque suiit

dUpersae locis, uno tainen spirilu, lioc esl, diviuo
:,
arbilrio fovetur. Considerel porro gaiicliialis ve *
sirai solerlia quam grave sit el indecoruin, per
\ ,
eosdem dies, alios quidem jejuniis intentos esse,
.
alios vero couviviis vacare; et posl Paschaiis
dies, lios quidem feriari el conquicscerc, illos an, \ ,
lem stalis jejtiftiis niacerari. Quapropier lianc rem,
* .
pro eoatque decel corrigi, atque ad linuiu iosliiu" ,
lum fonuamque perduci, divina vult provideniia,
,
qiaiUutu equidem extra oiniiera affeclui poiiius
, \
' perspicio. liaque cuni hoc sic corrigere coiiveuiai,
ne quid nobis cuin Douiini percussoribus sii com,
niune, et deccus exsiel ordo, quem oinnes O i c i , \
denlalium, ci Meridionaliuiii, Sepleiilrionaliuiiiquc
\
babitabilis orbis partium Ecclcsias, el quibiisdam
*
quoque in locis Orientales observanl, ea dc causa
' , \ '
in praesentia oinnibus convenire visum esl, ip*e, , , , ,
que adeo.id solerliae vesira? placiiurum eise rc, , ' , \
cepi, ut quod per urbem Itomanain, Ilaliam, Afri, \ , $ \ caiu oiuneni, iEgypluui, Hispanias, Galiia*, Brilau: , \ nias, Libyam, cuiiclam Graeciam, Asianam alque
, ,
Ponlicain diliouem, el Ciliciam, uno aique consen
lienli servaiur coiisiiiu, id libenler quoque pru , \
deuiia veslra suscipiat, secum ipaa perpendeus.
; * ; \ Q
" . "
^ ,
, $
.
\ ,
. .
,
xat . '
,
.
; ; , \
;
\

, ^
^?
' ,
' ,

, ,
\ . * ; , ^ \
. >
' \
4 ; \ ,
. \ :
non iuodo amplioreiu esse Ecclesiarum in eis qu.u
diximus locis nuinerum, verum eliam idem coiumuniler omnes eeniire et veHe, esse quam sanclissimiiui. (Juin et slriclior ipsa atque exaclior ratio
flagiUre videtur, 586
ôbis sit curo Judxoruin perjurio cotnmuuio. u l tandciu suinmam rei breviicr dicam : coinmuiii oniiiinm judicio placuit, sanclissimaft Pascbatis ferias, uuo codemque die peragi. Mimuie oaroque decel in re
tam saucu aliquain exslare dissensionem. Et cbrius cst eam sequi semenliam, in qua nulla sit
alieni erroris et peccali contagio. Ac cum iia se
res babcal, libenlibus aniiuis ccelesie boc el verc
divinum suscipite praecepluin. Quidquid enim iu
sanclis episcoporum agitur convenlibus, id ad
D divinain refertur voluntalein. liaqne eis quas ecripsimus oiunibus dilfctis fralribus noslris signiiicalis, jam ralionem banc el observalionem sanctissimi diei suspicere aique iuslituere debelis, ut.
cum in pittatis vestrae (quod duduui inibi i u i l hi
voiU) conspeclum vcncro, uno eodemque die sanctas vobiscuiu ferias celebrare valeam, et rebus
omiiibus una vobi^cum ex aniiuo deleclnr, feriiatein diabolicam per vim diviuam operibua noslna
sublaiam, Tcslramque tibiquc lideai, paccm ei coucordiam vigeniem cerucns. Dcus vos ecrvcl, frares dilecii.
n
1 3
iEquuin eliam est, qua? conlra Arium c l seclatores ejus, oinuibus passiiu episcopis el popu.is
scripsit, cogooscere. Guui uialiguos c i impios
99
NICEPHOUI CALLISTI
Arius sibi imilandos duxcrtt, par est u l earodein

illis ferat ignoininiam. Quemadinodum igilur
Porpbyrius divinac pielalis bostis, iniquis de religione compdsitis libris, condignam reperit merccdem, per quam omniuin fmuris saeculis probris
obnoxius erit, plurimaque obruetur infamia, alque
insuper impia ejus aboliia sunt scripla, ila et nunc
placilum nobis esi, Arium et Arii suflragatores,
Porphyrianos quidem nominari, ut quorum imilati
sunl inores, eorum quoque obtineani appeliaiiones : si quod auicra scripluni ad Ario componilum
reperialur, ui igni id tradaiur volumus, ut non
niodo hnproba ejue doclrina abrogelur, veruro
euam ne nimiumcntum quideui aliquod ejus relinqualur. lllud equidem pracdictum volo, si quis
1 bellum aliqucm ab Ario conscriptum celare, nec
continuo igni comburere, deprebensus fuerit, suppliciura ci moriia essc constilutum. 587
^
namque in criimne tali coraprebensus poenam
sustinebil capitalein. Plures eliam alias adversus
eusdem ad loca omnia iuisil episudas, verbis per
ironiara ad siinulationem compositis, eU illudens.
Nicomediensibtre itidem ^l) coutra Eusebiam et
Tbeognidem scripsit, Eueebium perslringens, veluii Licinio aliquando favenlem sibique insidiantcm, aique alium eptseopum legere jubeus; quod
ei faciutit est. Eas epistolas boc loco apponere, ne
longior esse videar, rainus convenire pulavi. Ac
dc bis quidem baclenus.
0 0
10)
",
. "
\
, *

, \ .
,
\ \
,
* , \
, \
,
. :
,
. *

, \
, .
\ , . \ '
, ,
.
\ , . , , )
, \ *
, ,
. \
\ .
CAPUT XXVI.
C
. KCp.
Quod Conttantinus benedictionis cauta, Con&tanlino- "

polim syhodo traiulala,
pubiicum ei prabuil
,
,
epulum tt muneribut,omne* honorii gratia proe~

cuius, domum quemque dimiseril.
', \
.
Caelcrum rebus ad bunc modura euntibus, coui , moduui evenil u l vicesiraus Constanlini jmperii annus tum compleretur. Et Romani more recepio,
. ' '
dccimo quoque ptincipis sui iinpcrii anno, com- ,
niunem ct publicum agcbant convenium diemque ,
festura. ltaque el ipse decere id arbiiralus, ad
* \
, ,
cpulas synodum invitat, el turis plurimis ordine
suo collocaiis, codem in loco e x c i p i l , roultisque c i sermonibus c l donis bouorificentiam ct libera . \
lilaleiu erga illos declaraus, prxclarissiinos quos- * \ que eoruiu inensae suae adbibct. Quoruui quidem, D ,
cum ille uiutilala propler Cbrislum cernerct rocin- ,
bra, alque fidei eorum cuuslaniiain iudc colligeret,
, ^(&
labiis ipse suis cicatrices eorum cxosculari c l ve- \ . \
nerari dedignaius non cst, graliam se osculo ejus- , .
,
iuodi c l benedictioue coruui percipere confisus.
, \
Posieaquam autcm fincm suum couvivium id babuii, loco suo cxsurgens, supplicis morc conveu- , \
, *
lum rogavil, ui qui lantum periulissent laboris,
perpaucos sibi dies dare, c l recens fundatam ur- \ . '
beni, jam tum perfeclam, adirc nun gravaremur,
,
ul precaliouibus suis munitiones c i muros ejus
iinoarenl. Aiquc 111 staiiin, quod pelicrai, faciunl. , ^
\ , ij
Conslaniinopolim veuiunl, Encxuia c l coiisccra(1) SocraU lib. Untoriw eccles.
401
ECCLESIASTKLE HiSTORLE L I B . VIII.
102
, ' lionis festuni diem celebrant, incrueuto tacriiicio

, operanltir, precibus volisque urbcro abunde prosequunuir ei firiuanl, eamdemque Dei Genilrici
. \
, - dedicanl (I), novaui Homam, imperanlemque Consianlinopolim cognouiinanles, Alexandro tum By \
zanlii Ecclesiam regenle. 588
deuuo illis
,
, \ * cpulo exceptis, alia dona oblulit, et liiteras ad
proviuciarum praefectos dedit, u l in urbe quaque
,
- divino cullui addiciis atque sacraiis viduU virginibusqpr, ad sancliora divinorum templorum sn '
craria excubanlibus, annonae annuse iribuereiilur,
. \
, quae ad liberaliuiem splendidam magis quam ad
usum neccssarium perlinercnt. llas Julianus qui ,
, dem postea accidit, successor auteni ejus ex trienle
praberi curaviL Ubi vero jani pro se quisque doIV ,
. ; ^ num redire pararel. cohortus cos cst, ui eanidem
, omnes colerenl lidein, lnuiu&mquc paccm el cbarilatcm inaxiine conseciarentur, alque ut absqitc
\ ,
*\ , sedicioue omni, pacali alque Iranquilli, rerum uni ^ ;. \ersarum placereni Dco. Et cum inulla, oralioiie
, longius producta, dc comniuni coucordia fecil ver
ba, lum posiremo vehementcr eus admonuil ut
^ , ct pro sc, pro liberis suis et pro imperio llomauo
, . orarent, perpeluoque propilium sibi divinum nu , men facerent, synodique decretis stabileni iirmila tem conciliarenl. Absenlibus porro ea quae com , niemoraviinus scribens, ut professioneni Gdei, d i , \ ligenti atque accurala exploralioue tot virorum
\ disquisitam, et de sententia lotius univcrsi IK-i
; .
conslilulaiu, suffragiisque tanlae synodi Palruiu
coniprobalam susciperent atque complecterenlur, mandavil. E l illorum quisque tanlo affecius bonor e . domum ad grcgem suum rcdiil. lmperaior autcin, supra modum laetalus quod unain per uni
vcrbuni orl-cm Ecdesiam, camque in dogmale conscnlicnlem, cerneret, Dco de omnium ubiquc
cpis* oporunt unaninii concordia solcmniler graliarum oblulit aclioncs.
' C
re studiosorum essel, cpiscoporum ip&orum
\
uoniina, pra-feciuras urbiuni carumque appella *
tiones uosse, eaque omuia in syno ali Aibanasii
,
libro reperta apposuissem, nisi Uediuiu prolixiorU
, : . orationis vitarem : proinde ca inquircre volenli*0 , ,
bus, pennitlo. Tempus porro synodi, sicjJli invc ' , ,
niuius, in mensis Maii undecimam dicm, indiclio \ . * \
neni vicesiinam lcrliam,el consulaluni Pauliui el
\
Juliani incidil (2): qui amius sexccnlesimus trice siinus sexms ab Alcxandri Maccdonis reguu fnil :
, * - victsiinus vero unperii Consianiini, ex quo rcrum
* . iii Brilannia poliri coepit; lerlius decimus porro cx
quo ad Byianlium venil. Synodus vero ip&a N i \ \
C33;u annis inbus ct paulo longius ehl acla (5). E l
. KaV
l I i c
* D res N'.ca?nai lalem babuerc bncui. 589

(1) Grxcis Dei Genilrix dicilur : quod
erbum in solam virginem malrem Mariam c a d i i :
autem acccniu mulalo, Deo genilu*, qui
unus esl Dominus nosler Jesus Cluiblus. Gui urbero CpneUknliiiopolilanaiu rocens cxstruclam Consianlinus dicavit aique conuneiidavit. (Supr.
l i b . TII, cap. 49). Uirumque uomen eisdem compositum liileris, sed accenlu diverso prolatuin el
scriptum : dativum casum babei . Qualiropler bic pro Dei G e n i r i c i , eiiam verli possei,
Dei nato Chnsto, ut bic lucus cum superiorc illo
Conslaii-
concordct. Sed librarius in Graco exemplari

scrijisit, cum forlasse scri!>eie
debueni. Pulcsi ciiam esse aucloris :
lapius. Qui lameu iafra Cbn&to simul ct i l . n r i
ejus urbem eaiu dedicalam luemurat.
(2) Anilius Paulinus, Gejouius Juliau. Camocnius
Goss.
(3) 17 iinpeni ejus aauo synodus colebrari I G B *
pit, 20 auleiii iioila i s l . ijus itt atinmu
Uoniini 32G, linu in iti,id i .
103
N l C B P H O R i CALLISTI
104
Unus auletn, ex eo *empore prolixius eiiaoi quatn \ ,

amea religionis acccnsus ardore, ad urbes et po- ,
puloa Romani imperii omnee episiolas dedit, ut . ,
piiori quidem errori nuntium reuiiltereiit, C b r i - . ; * stiauam auleai doclrinam e l religionem amplecle- .,
rentur. Episcopis porro sane quam liberaliler ,
pecuuias lnitlens, eos ad ecclciiaruio aedificaliones * \
excitavit, sumpiusque ad id abunde prasbuit. L i - \
bros ilidem ecclesiasticos nianibus propriis descri- . *
bere et conciiiuare jussii. Sed consilium animum- . ,

que scribemis cerlius indicabit epislola ejus ad
Eusebiuni dala, quae sic habel:
. *.
CAPUT X X V I I .
EpUlolas magni Constantini de ecclesiarum restau

&spl

,

raiwnc, et sacrorum librorum comparalionc.

.
c , ,
cVittor Constanlinus Maximus Auguslus Eusebio. Taniisper duiu ad boc usque tempus impieias . " ,
el lyrannis pro arbilrio suo ininislros Salvalorif
Dei persecuia est, credo atque adeo cerio peraua- , \
suin babeo, ecclesiaruni omnium opera vel per ,
iucuriain pcssum iisse, vel imiuiuenlis perse- , .
,
cuiionis metu minus esse quain digniias earum
posiularet perfecia, fraler cbarissime. Nunc vero . ,
liberlate reddita,et serpcnte illo, Dei opliuii raaxi- \
, ,
liii providenlia, aique opera noslra, a reruin pu>
, \
blicarum administralione depulso, satis in apertuin
produclam esse aibiiror apud omnes divinam po-
,
leiiiiaiu. eosque qui vel melu vel incredulitate.vel
eiiani peccalo oppressi fueram, eo qui verissime Q , \ *
. "
constal cognilo Deo, ad verum reciumque vitte
,
slatum laiidem pervenisse. Iiaque quibuscuuque
, ,
vel ipsc praes Ecclesiis, vel alios passim cpiscopos, presbyteros, aut diaconos preesse nosli, eos \ ,
aduione ul diligenler iucumbanl in opera eccle- , ,
siaiura qua; supersuul, vel reslaurandarum, vel , .
amplilicantlarum, vel ubi boc nece*sitas postula- , \
veril, recens exstruendarum. Peies auiem eiipse, \ .
590
'^ P
sumptus necessarios a pra*ei .
dibus et provincialibus inagislratibus. Diligeuter
, ,
namque eis pcr litleras est inanJalttiii, ui quae a
sanctilale lua dicla fuerini, ipsi exseqiianliir. Deus
lc servel, fraler dilccie.
H*c de ecclesiaruni struciuris nou ad bunc

modo, sed el ad reliquos episcopo scripail. Quae D ,
autem Euscbio Pampbiii dc librorum coinpara . \
tiune significarit, bisce subjungam : Viclor
, Coiistanlinus Maximus Atiguslus Enscbio.
ln
cogiioiuiuc uobis urbe, Salvatoris Dci upilulanlc
. .
providenlia, max ma houihium mulliludu sancti
biinae eccles.ai nomeu dedit, seque ipsam illi dica- v i t : ui omuibus illis plunmuni capieniibus incre- l i i e n l i , faciendum oiuniiio videalur, u l plures
, , \
quoque ibi conslruaulur ecclcsisc. Quapropier,
.
quod judicio nostro placuii (prudcuti;e enim tuae

siguificandiiin duiiinus), id libcnlissime accipe,
,
ul coinparaiis quinquaginia meinbranarum codi- v ,
cibus, qui el ad evolvendum el ad poriaiiduiu
, \ eoiuiuodi sint, a liolarii* pulcbre scribendi oerilis.
, , \
t
e l
e r
l e
105
ECCLESlASTlCiE H I S T O R I J E L I B . V I I I .
109
{ > qui scilket probe eam arlem didicerint, deacribi

cures divinarum Scripturarum libros, quorum
,
iustauraiionem el usuin ecclesii maxime necessa\ riuin esse judicaveris. Ualaj enim stint a nian.ue
indine nostra ad caibolicum c i dispeusaiorem ge
, neralem dioeceseos litterse, u l omnia que. ad eam
rem procuraridain commoda sunt, pra?benda curei.
.
Porro ut quam celerrime codices describanlur el
conciiineniur, .procuraiioms tuse id fueril opus.
, .
Duorum aulem publicorum vebiculorum accipien dorum potesialcm, ad librorum deportaliouctn,

auctoriias barum noslrarum liilerarum libi iueriio
.
praibebit. Iia eniin pulcbre descriptt codices, quani
, \
facilliiue ad uos perferri polcrunt, ex diaconis
*
ecclesix uno niiuUieriuin id adimplente : qui cum
:
, - in conspectuoi perveueril noslrum, benigniialeiu
noslraiu experielur. l)eus le servei, frater d i r.fa;. , .
i^cle.
. .
b

?8
.
CAPUT X X V l l K
Quos magnut Contlantinut Maeario Hierosolymorum epiuopo de vivifico Chrisli tepulcro scripserit.

591
>
(acile quU ex iis liquido
*
cpgiioscere imperatorie erga rcs aacras siudium
\ \
poseit, lum id non niinuaea eiiain qiue de vivifico
. \
C h m i t sepuicro UierosolyiDis egtt iudicabuiil.
\ $
Cuw nanique cognovtssei eos oliui, qui idoloruiu
,
errorf taiiquain ftiroris inlemperiis aeli fueranl,

saluiiierum itumumeulum defodtsae, aggere mullo
> , ^ , raolem ahiesimam excilasse, Calvariae el Resur , ' rectionis viciuuiu circumcirca locum occupasse,
, \
ei lapidibus ingenlibu* solura ejtis conalravisae (ul

oblivioni moautneota raemoriae sempiteriue man, ,
darent), el teniplum praeierea iinpudicae de& V e * - nerie, tatuamque ejusdera ibi collocasse, virgineo
, \
partui illudenles : u l qui eo loco debilum CUrisio
,
bonorem sibi prssiandum stalulseenl, siinulacro
; , *
ci exhibere viderentur, proceesuque letnporit

oblivio veram premoret alque occuharet causam :
, \ quod nemini libere eo commeare (1), aut aliis
,
rem indicare fas futurum esset. fandrias tcmphm
* *
ipsum eruere, aggcremque illum egesium quam
Jv \ longiesime a civUate projicere, ut qui eceleraiis
,
sacriflciis coataminaius esaet, jus&it, ac temphiMi
, J) aliud pulchriludine praecipua amplissimam magni ficenlueiroumque exstruere praecepil. Quod leiu, * c
plam luculenler epistola osieadet, Macario Hiero .
solymilano episcopo, qui et ipse cutn reliquU
,
palribus Arii opinionem labefaclavii, bisce propc

verbis scripla : Victor Gonsianliuiis Maxiuius
Augusius Macario. Tanla est Servaioris tioeui
3 YU
gralia, ut nulla oraliouia vis praesenii miracub
,
digna suppelere cuiquam possil. Quod eleiiiui
, ,
mouamentura sanclissimas illius passionis lerra
, jam dudum operlum tol annorum curriculis l a . *
luerii, donec pcr coinmunis el publici omniuin
noslruoi boslis oppressionem, minibirii ejus in
\,
e n
(t) Socral. lib. , cap. 17.

PATROL.
C.R.
CXLVI
107
NTCEPHORI CALLISTL
.ibcrialcni vindicatis, ertilum ivluceret, omncm

profecto stuporeni et admirationem exceliit. Nam
eiiamsi qui ubiquc terrarum esse vidcnlur sapien(es bomines, in unum etinidemque convenienles
loctim, dignum aliquid re tania dicere velint, ne
tiiiifimam quidcm partem Uiiiicn ejns eloquentiae
coricenatione aiiigerinl. 592
Tanlum enim miraculi tiiijus ftdes naluram, quani buniana ratio et
cogttaiio eoiiscquilur, otnncni exccllil, quanto
lebus bominwin cceleslia sunl eflicaciora et potetiliora. Eam ob caiisam ille mibi semper unicus
el prxcipuus cousiliorum actorumque omnium
proposiius est finis, ut quemadmodum se ipsam
novis miraculis verilatis fldea exbibet, sic eliam
aiiinii omnium nostrum castiiaie c l consentienii
promptitudine alacriores reddantur (1). Quod ^
cum omnibus manife9lum puto, tum hoc maxime
tibi persuasuin essc volo, rerum omnium illui)
mibi suinmopere esse curae, ut sacratum locum,
quem jussu Dei, acccssione fcedissimorum simulacrorunt, veluli quodam immiuenli gravique ponderc lcvavi, sanciuro quidem jam lum ab initio
illum judicio Dei raclum, sed tancliorem etiani
faclum, ex quo saluliferae passionis fidem in lucem
protulit, aediliciornm pulcbris slructuris exornem.
Convenii igilur solertiae tua;, omnia sic disponere,
ct res quasqud necessarias procurare, u l non
niodo basilica aliis quae ubique snnl preslanlior,
sed el reliqua omiiia ila conslruanlur atque pa
108
, ' tt, * * \

, . \
, *

, \

' .
,
,
,
, ,
, '
; ,
. \
,
, \
, '
.
\ \

, \
*
.
reniur, m quaicunque in quibuscunque urbibus Q

X ^f
\ ' \
, pulcliriiudine sunl excellenlia opera, a struclura
,
isla longe superenlur. Alque cquidem de parieluin opere aiquc artificio, Dracilliano amico no- .
, *
siro, qui clarissimorum praefectorum partes adroi
,
nislral, ei provinciae rcciori, a nobis roandatam
* *
esse curam scilo. Praeceptuni enitn a pielale
nosira esi, ui anifices, operae, et quaecunque prae- ,
. terea sunl ad xdificaiionem necessaria, cum id ex
'
solerlia lua cognoverinl, confeslira per providen. t i
liam iUoruin uiitlantur. De columnis auleio et
,
luarmore, quae prsesianlissima et commodissima
,

operis ipsius forma suniraalim perspecla exisiima
,
.
vcris esse, ad nos lac seribas, ulquot ei qualilius
,
upus fuerii, cum ex litiens luis iniellexeriuius, ea
undequaquecoinporiaripuS8im.iEquumcniiiie3t, D
< 5 <* ,
locum toliua raundi maxunc admirandum pro
^ \ -
digni.ate eua exornari. Baailica porro cainera,
^
*
-.,
\ ,
lacunaribusne an alio quopiam opere tibi iieri de , .
bere videaiur, cognoscere ex le cupio. Si enim
O , ,
lacunaribus exslruenda erit, auro quoque illustrari poierit. 5 9 3
Quod superest, sanciiias lua
quibus diximos magislralibus primo quoqne lempore signifi.el, quot operariis artificibusque et
qua4,tis iiMpensis sil opus. Qum el ad nos quoque ul ceieriler rcferatur, da operam, noo modo de
inaruiore et columuis, veruin eiiam de Jacunaribus, si quidcm hxc pulchriora commodioraque esse judicavcris. Dcus le conservet, fraier dilecle.
v
XAX
(i) Erga sauciam legem.
109
110
ECCLESIASTIC* HISTORI/B U B . V I I L
. \
CAPUT X X I X .
Ut imperatorit mater fletena Hierotolymit fumf,
*Qc
'
el ibi crucem sanctam invenerit, et qua eirca eam
,
,
inventionem sinl acta.
"
.

,
, . *
, \
, ,
.
.
.
11\ * , .
, * ,
Litteris porro eis perferendis mater ipsa imperaloris beala Helena, qqa? illum talem genuit, adminislra f u i l ; ipso namque synodi coactx anno,
in somnis uraculo admonita, precationis ergo, lo
corumque sacrorum cognoscendorum graiia, Hicrosolyma petierat: neque se ea in re vel itineiis
laborenv, vel seneciulis molesiiam reniorari e>i
passa. Ad exiremum enim jam vitae pervener:;t,
e l de rebus atque religione Christianorum pie admodum senliebal. Plurimi porro faciebat, u i
crucis lignum el vivificum Chrisli mouumentmn
iuveniret. E l quanlumvis diificuUcr, allamen oa

laiidem invenil, ut quidero nonuulii dixere, Jn ' , daso homine ex palerna quadam annotaiionc rc , \ gionem indicanle, re vera amem, ut equidem
. 1/
pulo, Deo signis quibusdam et visionibtis noctur*
^ ,
nis oslendente. Cum enim Deo visuni eesel, n s
. divinas et occullas in lucera profcrre, minime opus
, ,
fuithumanis indiciis. Eninivero imperaloris jussu,
,
conlamioato illo leinplo diruto, aggereque eipor , *
lalo, ex eo loco *acrum illud Resurreclionis ap ^^, \
irum exstilit, el ires eparsim disjectas cruces : vi
, t
labula praeterea alba uivenla, in qua diversis li ,
lehs Pilalti9 regeiu Judseorimi scripserat, eaqne

eupra caput Chrislt collucala in morem columna:,
^ ,
^, ^ cruciftxum illum Judxoriini regem esse proniulgaial. Ca*leruin qtiod liltera diflluxerant, et ta
, \ *
lmia lcmere jac(a jacebal, diflkilis adbuc divini
.
ligui invoiitio eial, quod ordtne confuso cruccs
\ ^ ,
disjcciae fueranl. Quid namque curarent, qui ita

illas temere disjecerant, ul loco suo quainque rc
;
linquerenl? pra?cipue CUIII mililes luortem propicr
, \ Sabbatumdeproperarent, 594
Hdeinqne praeteroa
, .
inauspicaluni esse credereni, ad cruces niorari
,
virorum, qui per vim illatam morlui esscnt: qua , \ *
propler alia alio projecta. Cum ergo incerta i n , ,
quisilio esset, dubia animi imperalorls mater
,
^. Deum obsecravit ut ei iudiciutn (icrei. Atque ille
, , - ambiguilatera quodam dissolvil modo, lignmu
demonstrans ad quod Domimcum affixuin corpus
, ' ; \
f u e r a l
e l
q u o d
d l
i n l
e a n
u i n i
s l i U a
d e f l u e n
' , D
.T
*
*
'
(em exceperat. Mulier quaedam boneslo loco naia,

gravi oppressa niorbo, exlremo laborabat pericu*
, .
l o : ad banc Hacarius una cum Helena comitibus/, que ejus venit, et signuro ille dedil, quae ex cru.
cibus istis femina? aegrotae imposita periculum
, : *
omnino disculerei, eam Chrisii crucem esac. Atque
,
precaiione facla , crucem quamlibei seorsiin ille
^ ,
adhibuil. E l duabus admolis (1), in eodero nibilo . *
tuinus
mulier discrimioe mansil, viiae jam despe\
ralai;
ut
autem vcrani ei imposuil lignum , su .
bito illa respexit, viribusque finniier collectis,

lecio slatim exsiJuit. Dicunl quoque, poslea mor.
lno prorsus cruccro imposiiaiu, in vilam illum
: ,
(1) Rufinus in Eccles. hkloria, cap. 7 el 8.
11 i
NICEPHURI CALLISTI
112
derepente rejrocasse, tloe sane modo memoriae ^ t U *

\ " *
prodiium est, sacrura in aperuim productum esse
\ . " ;
liguuin. Gujus partein maximam divina Helena ar ,
genlea cislae inclusam, episcopo ad memoriam
poslerarum generationum reiiquil, ubj eiiam sa- ,
; cram Exallalionem quotannis peragendam sanxit.
Partem vero ad filium imperatorem iransmisit. , *
\ , .
Quam illum quo animo qnis aoscepisse dical, cum
. "
fide secnm ipse repttiaveni, orbem eam scrvaium
i i i<i qna lam sacnim conservarelur donarium?
\ ,
Quapropier eani partein slaluae suac inclusit (1),
.
q i L i m in urbe a se magnifice condita, super por . \
phyretica collocavit columna, in eo quod dicitur
, Constanlini foro. Misit illa eiiam ad eum ex sacris
clavis quosdam, quos (um ad nionementum repe- '
r e r a l : illis porro corpus Chrisli transfixum fue- D tn\ , ", ,
rat. Quorum altero ille sibi fertur galeam instru

"
xisse, alterum equi frenis inseruisse, nl in certa- ,
lainibus lutus a volneribus illacsasque Kianeret,
; ,*, , \
oi sic tenipore suo propbelia Zachariae implerelur, .
Erii dicenlis, in freno eqni sanctum Domino om, " Mpotenii *. Qua3 propheiae quidem sancti olim

<ognovcrunt, postea vero leniporrbtis suis, cum
\
Dco visum cel, evcnlum cerium sum consecnta.
*
%
595
Aiqtie id non admodnm esi miranduiu, quandoquidem et Graci divinarom reram quse(tam pr<pnu!iiiaront. Quemadmodum quideiu certe et illud Sibyllse vel ex adrersariis quisque
conlUebitur, de sancla cruce antiqailus dictum :
0 lignum felix, in quo Deus ipae pependit.
*Q ,
PCjrimi namqueapud Grecoa, qui caelcris prcslare G

*unl viai, mullas noverant propbeiias, quas versibus gravioribusque ad populum verbis veluti quaedam oracula inclueerunt. E l erat poteslatis divinie, ut cquidem judico, ad iulurarum rerum
ceriiorem consensum, non soluin per perculiares
ijiinisiros fulura praedicere, vcrum sensim quoque
adveuis et alienis ad id uii ; perinde alque musicus quisptam, gratuin ei jucunduin decanlans
carmcn, supervacaneas quoque percurril pleciro
chordas, aui oniaius gralia, supra eas quae ex usu
suiil, alias eliain adjicil. Haec etiamsi per digresftiouem, cominode lamen dicla esse puto : quod
& docirina noslra alieni, praesianliore quadam
Dei ordinalione, fulura de Clirislo praedicaruiil.
I
CAPUT X X X .
De ecclesiU quas Helena et Conslantinus Hierosolymii cl circa ea Loca comlruxerint.
, , ,
4
'
, , \ ;

, * *
, \
*
. ' \ , * , \
\ .
lmperatrix auiem Helena, amplissiuio templo in

Uesurrectionis ei Calvaria? monumenlo ila construcio, u l nulli prorsus, quxcunque ve) pulchriludine vel magniludine eximia sunt, cederci, n o \
Jerusalem nomen indidil, exemplari scilicel veleris illius et jam soluii tabernacuii. Ipsa vero
domesticis propriisque impensis alias duas magniiicc sacras construxit aedes : alterain in Bethleem,
\ ,
, ,
\ ,
, .

\
. '.
/ '

Zach. , 20.
( 0 Ilaec se Socrates bistnricus cx aliorum relalioneâudita scribere ait lib. i , cap. 17.
113
ECCLESIASTICE H I S T O R I ^ LIB. V I I L
114
, ad cam in qua Cliristus nalus est speluncam,

\
sexies mille passibus ab urbe dislanlem : m CHJIIS
* ,
sanctiore sacrario humi c l praesepe, et spcluncan
; ,
sacram est complexa; allaram vero in Olivarum
. '
monte, ad verticem ipsum, ubi reliclis discipuKs
,
Cbristus in coelos est assumptus. Excitavii quoque

mirificum ajiud teaiplum in Gethsemani prxdio
. *
Genitrici Dei, alque in sacrario ipso viviQcum
, ,
ejus sepulcrum firmiier inclusit. Guro vcro de
clivis is s i l locus.gradus marmoreos fteri curavit,
. \ viatores ex sancla urbe orieiitalcm plagam verûs
, . ,
fercntes. 596
Mulioriim quoque iennonibus
- ^
circumfertur, decUviorem eum locuin Valleiu
' \
fletus, el lorrenlem Gedron, alque etiain vallein
, .
Josapbal dici. In propinquo euaiu esse boriuiu
\ , iUum iii quo proditus est Ghrislus, et iu quo orare
,
solilus fucral. Sanciis ilideui infantibus, el ubi
^ ,
angelus pasloribus lseluui allulit iiunliuni, in eis
, \
ipsis locis sacras exslruxil xdes : infanlibus vide. ,
licet ipsis, el Verbi puerpera?, ncc non aliam quo que tponso Josepho aedem. lnde Belbauiam pro$ \ .
gressa JLazaro Chrisli amico insigne a?difu avi(
\
delubrum : abest id HierosoJymis pas>uuiu niilli ,
bus duobus. Deinde ad sacruni Jordanem conversa,
*
circa speluncam ubi olim domiciliuin Baptisla
$.
babuit, perpulcbram aedeui illi crexil, aliamque
* * , ad acclivilateui nionlis, Eliae TbcsbiLc. Alque inde
, ,
qaaluor dieruui iiinere emcnso, Tiberiadem veuii,
\ *
ubi , boc esl, Duodecim Tbrouo<
, Q rum tenipluio statuit, quo loco Chrislus qualuor

boniinum millia pavit. In ea regione est Caper , \
naum, ubi niiraculura ijlud i i i ceuiurioue editum.
.
et in paralytico, qui per teciuiu deuiissus, alatiiu
^& *
salutem i a v e n i l ; deinde ubi mulier sanguinis
,
fluxu laborans rf stiiuta esl. Sislilur eiiain iii loco

. - qui dicitur , bpc esi, Ad septetu foutes, ubi ipgen? illud miraculuju dc sepltm panibu^*
, \ ,
et paucis piscibus Poiuinus ie.cil. Aecessit quoque
'
ad Tiberiadis ptscaiuin, et iu locum ubi Magda. "
lena sanala esl, et in $h)guli* Jpcis diverâ aposto &
lis cons^ruxjt teoipla. imra urbem Tiberiadein,
.
hocrus P c U i douip reperta, divo Peiro puldiruiu
-*
consiiluii delubrum. ili<Uui porro tn lapuie Tba .
bor iecit, in quo MelcbiteUecb Abrabaoiutp dicilur
D benedictione proseculus esse. l u ipso auiem
* ,
Traiufurxiialioiiis loco, qui aplendorejii illuiu m i * ,
rilicum conspexere, apostulU iribue pulclicrriinapi
.
exsiruxit ecclesiau). Qyo loco nfulum eiiam refiqujl pecuuiam, in subkidiuiy eis qui ibi nianerenl,
, . \
locuutque ipsuai excolertiiil. Inde orienlein verus
, )
descendeus, Nazareib perv^nit, e l ealuuiioui
[. ]. ;
augelic dojno reperta, Dei Geniirici peraiiioauuiu
,
exciuvit lempium. Et io Gaua GaliArae, ubi Simo, \
nis Cbananaei nupiiae celebraias, et x ocûliis i n .
cenisque bolris vinuin factuai, aliam auoque sacraoi aedejn sedificavU.
vnfiii*innnm nnif* s f ^ i t ^ ôn-inrxit >rrjtiim ,

r r-m-m
t*tmiim ;r<*:imrtimi. tti*. "on!HH 'Ufi4i4 >ror,f/^r ^ Jo4;s*r>nirn, iHnonJi
!*n*r3ni *on^r^z^*i - .n ru*
*m ;a^r> crt*aa *v u . 3<<* ^tinm itfio, **. :>on Sprui* ^
*-n*>}o ^ 7>< fuif <*f>f(imna. ad 7

'Ta?*Mi r y f f / T P t i i r , r.lliiaiitt
Sairatrtr. Iu
"
Câv '".3; ; xai larrp

xjtrrr' VJ ; ir.ioflri ar * -Ûiut-iiTXv, ZMJ-J xvjLkiiz.LZ
owc Iouoati>v ol
xaflr-.xi. rv 7t >cxi ^ ^ , *
rttrrrc. ^ - zryr.v &
>itxo*i<j- x i i *Iixn>oV^* STTU
aoB i ^pguoc-J^ rp> , U":-r
*1 . Ou
T
^-^ /atu d feiau

;jx;aAOTrpz 3paiOXt ] * , S. ixci [ ,
s^rtitr r<*2;on*m,
b-ivjup mille a Oiirrili nsiir^tsfcarvgûrxuui ^ * *
n*r:inni ;or/> ditfai. El in pîaiio -*, <*;>
i*j ^ ^ . ,
*v p r n r i u teroplnm aliirt cnnaitniL. xu>.
^ ^
A'fn- nrps Vr**miap. <u .xt fnnitftn jiii Siioe U xiflr
irsaov fr^xipE^. *
**ifur, mirifim con*tniTl <ip^n. PfMinynoet *gnrn
~ ^ ^
^ ,
^- i*zzUi.
raC ^ ^ "-*
p*r*aHnorTim s*pnlhiniiTU S*:t <t filii G i n s u a i i n i
iusciiMtur. ai jfrtwrpm Jfainbn. qtwt IIIIOC Terebio- : ^r>cu; ^ .
KoivTTsrrriû *> a<rut | ,
ilnn rficiuir, qniinterini staiiiis rersus
Tiîfiam hab*n* Kehrni, Riftrosofyrais aacem eirni- 5 ^ / r;rrax, i-â &
liâiuv ,
if diKent* *i qninqnaginta stariia abest. abi vera
t i r i a f n e fama esi, nna eam $ cnntn SodoaHHB ^-cx Staxdata xat * ,
rnimibu*, ei Filiam Dei hospiulitir areeptam esee
ab Abraho*, ab eiwjoe Isaaci prrvrreatieoem amma- .~* 17 .- .tiatam, matimnm omatiHdimnmane lemplam erexit. 5'>
, ' \ ).
lni*JUirat enim Coaoumma3 sob ea arbore ,
veteres G r a svperstinonis aras coAstrmxiaae, ^ rttnf.ijjrza-
* uZ, ^ : ,
r x i s %*tx\%fS\s hut &pcr*t*& e$*e, tinnro libaaee,
thrrra arf*fer?9$*, boTeat, k i r e m et fallarm sacri- \ /,
>*., -., \ ika^
zteeMa oleo mfnso a p p M t b .
^
* *
plwtnim #; (fmvsdaai etiaa e i
, xal
v^rii f e n e m engsefita in f i e i B m pvteriai conjef ***, ita vl renm ^njeeiarem ingenli cf ia aqea xai xal
^prytilr it re<4dha, Qod aie ConstaaUAi noris , ^ $ ^ ^
m*urr cmn ht*e iraiHiret, , geoero ipsi re .
i^vffitratft, Animaavenml
enh s i i r o mnpore,
* / Irvei m<y>*a*, b>nfifwfe'wrea etiam Pabesthios, PIMB, &pf \
^ et Arabei, annaas lerfas in ea regiooe pera* , ^ \ ,
f^f. E l (4) e0A?eiftft eelebritafqve <a grau foerai
.
e n m i b M ; Imfarif qvidem qood patriarcbam
; - , #itefW\nt nri prmapem )aetareDt Abrabamom ;
tiritah fer, propier angefomm in eum locam ad- D * , " ,
,
*m\nm \ Cbril4anii porro, quod Deo dtteelo iUi id
! ,
pr*dieiam fof ral, qeod mollit pottea ta?colii de
. "
Virgifie ftitiirum faerat. Qna re Contianiinoi coflrtit* f ^ Faketiinis vitio vertebal, in pri- ,
mtaqiiefcttfebitimPamphili perttnngebal, qood eic ]
, \ lm MncUini loeutn detpeziMenl. luqoe episcupis
1'Umntelm maiidavit ut ex iptii fandameotis arae .
,
rvtritrentur,
Airniilatra igne comburereiitur, ac
\
lUMfpbfm IbiUnU anliquftalis noroini eooveniens
,
vnmrutinUir, tn quo dlvinam numen Ecclesix re
wpio in rliu colereiur, locutquc de cxtero a con,
lafiiliiMlldfie omni libor cisel. Quod si quis deinr
<' 'irn l i a q m i stiblimi
rollncaiurn.Smn
(1)
Ealcs.
Ulttur
lib. 11 cap.
et 5.
>
J!7
ECCLESIASTI&E HlSTORiiE LIB. VIII.
118
cTvai . ceps ejusmodi quidquam facerc deprehensus esset,

, .
eum gravi mulclatum iri poena, consliluit. Alquc
\
imperata haec ad rem collata, legitimum consecuta
\
sunt exitom. Nec minus Heliopoli in Phoenicia o *
liam sacram aedem Constantinussedificari prajrepit.
\ * \
eique episcopum suumet sacrnm clerum dedit, ve ,
teri sublata lege qnae conimunes esse uxorcs, c i
,
advenientibus hospilibus virgines suas prostiiuerc
. , jubebat, ul dubia el anceps apud eos soboles nul , lumque ejus discrimen essel. Hoc lam abominan . ,
dum scelus abolens, ul genles famjlbequ* digmt .
scerentur, eifccit. Simile quiddam cliam in Apba \
cis (1) fecil. Teiuplum namque Veneris isibic sd
*, \
Libanum monlcm demolilus, una quoque fonlos <
\ ' ^ indecentes, qui mistim flebanl, concubilus prorsus

sustulit. In Cilicia porro Pyihonicum everiii IY,
- \
num (2), atque incubament ibi dsenionem ejecii.
.
Non tanlum aulem ecclesias e fundameniis lurras
*S
^ , \ exslruxil, verum eliam pro suo erga Cbrisium
,
flagranti desiderio ct ajnore, ut in soliludine quo, que sancta baberet symbola aedem sacram c vari s
, ,
linieis Oeri curavit, earaque veluli priscus Moses
. \
sicuti a me anlea esl dictum, sccum eircumtulil.
^ ,
Quin e l plures ecclesias alias in sanclis illis locis,
, ; ,
supra trigiiua. amanlissima Dei femina imperato , ;
ris nialer condidit: el ad elarissimum sibi filiuni,
.
in occidentalibus post synodura agenlem parlibu>s
est reversa.
9
. '.
599
CAPUT
xxxi.
_'
C De Deo gratis operibus bealcc Heience, ejusdemque

wul *

)
obitu. Item de cognomine ei urbe : praelerea

historia fidem prope excedem de sancto martyre
.
Luciano.
9

\ \
. ;
, .

\ * ,
.
\
.
. ;
Permuha quidein suni, quse illios in Deum amorem et pietalern teetanlur: non mious lamen eaiu
\irluiem, quod nuuc dicturue sum, declarabit. D i citnr siquidem Hierosolywis, sacria virginibus ad
epulae vocatis, famulae praelilisse otficiuni. Ilambus enim ipsa suis escas illie apposuit, el aquant
praebuil, aliaque omnia minisleria obivii, qnus coitvivis invitatis exhibere moria est. Munera vero
pltirima et preliosa donaria, Orientalibus atiribuil
ecclesiis.lndigenlibus res nccessarias aflfalim largiia
eat. E l maUos inpriorem reuuxii siaium, qui teut D poram difficultate everei iueranl. Sic Ula capiivo , * \
rum vincula diuluruiora solvit, ad melallum dani . / \
nalos liberavit,et exsules revocavit. Quam ob cau * \
sara condigna etiam a Deo aceepit praemia. Eienim
, , *
in prajsenti hac vita, ea est consecuta, ut presian ,
liu quidquam nemo ei accidere poluisse putaril.
, "
Nam Augusla renuntiataest, et nummoa aureossub
, . \
effigie sua procudit, imperialibusque thesauris in
, * potestalem suam redaclis,pro arbilrio suo est usa.
' - Cum autem ei finisviCas inslaret, cum celeberrima
,
raemoria Romae decessit, undeoctuagesimum a \ . > gensannum: comquidem in extrema illa allocu ,
tioneel valedictione, moritura,de piae Christian^
( I ) Triparl. lib. , cap. 20.
(t) ^scalapii ad Agas oppidum.
1!
NICEPHORI CALLISTf
120
que vl* InsUtuto, permulla mandata filio dedissel. .

lngenies quoque ei posi obilum iribuil lionores
' , qmles scilicet eam deccbanl, quae lam pie sancteque
. ,
vixissct. Exira urbem Uomanam sepulta, in icroplo
,
rotundo porphyreiica urna deposila, alquc biennio

posl una cum urna Constantinopolim deportala
,
estrprima ipsa, in iinperialia monumenla aedis
. * Sanclorum Apostolorum illata, lanisque posthac at \ ,
que eliam nocturnis memoriis, ut par erat, esl ce\,
lebrala. Hierosolymis auiem veuerandae virgines,
\ quibus veluti quaedam ancilla inservierat, praecioOat , \ puis eam sunt memnriis solemniler prosecnlae.
\
Quod si quis mundana haec in aliquam bonarum
\ , \
uiiliumque rerura rationem referre velit, in eo
* & \ ,
quoque omnem longe superat oblivionem. Perinde g .
enim atque pignus quoddam futura saecula babent,
\
ad memoriara ejus sempilernam, in Bilbynia unani,
et in Pahesiina alleram urbem : 600
quibus im \
perator filius condilis, memoriam illi Iribuit iro- .
inorlalem (\). Admodam vero beaiain Helenam re\ $
gione et ftitu alterius deleciatam esee feruut, quae
, ,
antebac Drepanum (2) nominaw fuerat: cum quod
,
ibi orta essel, tum quod Lucianum inartyrem poet
\ ,
marlyrium obitum eo a delpbine deportari conli- , gcrit. De quo niartyre illud est decanialuro : mori-
turum eura, cum vis lyrannica neque teropli neque , \
tacrarii copiam facerel, ei vincula quoque atque . $
plagae motum prorsus denegareut, in suo ipsius * \
peclore discumbentem, borrendo illo operatum
, . "
esae niysterio, ad eumqne modum el ipsum parli- Q x * l * , . *
dpa*$e de ioimaculato eacrificio, et alits ot itidem

commuoicarent, suasorem fuisee. Sacnira fid in
, , \
carcere perficiebatur, et Ecclesiae specimeti sacer
iile ehoros, qui eum Uaquain jam morienteia i t i - ,
, (
pabat, rcprxaentabat. Aliam quoque ob causam
i u sacris operabanlur, ui ecilicel quae a piis pera- ), , *
\ , *
gebantur, ab iia qui aiterioe essent opiittonie, non
*
conspicerenlur. Hujas discipulos es$e dicunt, E u * sebium Nicoinediensem, Marin CbaJcedonensem,
, ;
Tbeogaidem Nieaanum, Leoaliura, deiaJe An*
*
liocbiae episcopus fuil, Antonivm Tarei Cilidae aa*
, tiaiilem, Numentain, Etidoxium, item Alexandrum
. \
et Aslerium Cappadocem, quos ad Graecomna supemuionem deOexisse, fama esl, lyrannoruoj cro- .
deliutlcedenies: postea auiem iapwii ique errori, opem forente eis ad poenilenllam praeceptore, renunliatse : qoamvisiiefum M B tdem sibi cum magisiro sentienduin esse delegerint, A r i i opinienem
ex profeno complcxi. Oe beala Heleita bactemia.
CAPUT X X X I i ,
D
. Al>.
,
$ Iribus magnifieii crucibus quat in magnit co~

)
Immttis Comiantmopoti ConstaiUinus colloctnH;
*
t mirifica 4 una earum Mtralio.
^*
Veruro eniinvero Ganstaplinug, cum ubique terrarum iu iljisuibe urbibu deiubra, lum maxioie
(i) Consianlinus dnabus rivilalibus malris 8

Helen nomen iinposuii. Idem Ponto quoqne nomen, ui Helenoponlus diceretur, iiuposuil. (Jusiipian. De moderat. Helenoponti, < 11. 28 )
(u) Socraloe lib. i , cxp. 18, acrbit, ConsUnli-
num vicoa multos amplificalos in forraaro orbium

eilulisse, atque in prunis Drepanam, scu Drepanuni, a mairis s u noioine Heteiiopulim vocas&r :
ci civiiali ab co aticue iu Pahehlina, a sororis SUJK
appcilaiionc iionicu Constanliai iodidissc.
Ifl
ECCLESIASTlCiE HISTORI/E L I B . VIII.
122
in rognomine sibi-*ivilate, ea e i s l r u x l t : quani sta xa\ \

tuis et aliis adiniratidig operibug exornavit, giculi
, in fine proximi exposuimus tomi. Quod vero re
. \
ipsa sanclae crucit vim et eflicaciam experlue fne , , \
r a i summopere eam semper venerabalur alque
.
admirabatur. 001
Ac post Helense redilum ires
,
iimnensa inagnitudine cruces fabrefieri fecit, ad
, exeniplum earnm quas ter in coelo viderat: pri ' mum Roinse, contra Maxeniiuro depugnans: se * *
cuudo, cum commisso cum Byzantiis praelio tro , " ,
pjptim deeis glaluit; teriio auteni, cum Istroponte
\ junclo, Seyibas ullra id flumen subegii. Ad imita , ;
lionem igilur iriplicig isiins visionis, lres ex sere
, \ fieri ci/ravitcruceg, eisque sacra bsec imposuil no * , , rixq,. inina: Jesm, Christus, vincil. Ex liis, cui nomen Jesus
* , - indiium , auro per omnes parles diffuso ornala
,
collocaia esl guper fornicem scu arcum triumplia , lem in foro, ul obscuriore signiGcalione ardorem
- pielatis ipsius indicareL Potentia namque roboris
) * ejua Graecam superelilionem debellavit. Alteram
,
, - ycro venerandam, sacramque crucem Chrisli no , men pneferenleni, in Porpbyrelica Hoiuana slaluit
* , columna, in loco qui , boc esi Frater , *
nus aroor, dicitur. Terliam , quam Gonsianlinos
, quidem , id e i l vicloriam, vocavil, Heraclius
, autem , boc esl inviciam, nomiuavii. in
xukAtor * alla marmoiea coluiuna posuit, in loco cui iioiucu
* \ 0 esl , id eet Forum panarium, ad quatn
, \ - mullde eiiam gupra opiniouem bominum virltiies
r
\ \
J
1
*
.
..-*-\
* ,
I *
, . ,
, *
^ -,
,
, , $ ;
;
$ \ .
"^ /5 *
( \ ,
,
sani editaj: atque in primis, si qui rtgore iiiflam

. . .
.
. . . .
matiorils
vexarenlur, el oculorum
doloribus
ct
suffusionibtis preraerenlur, sanali sutil. De qua
facium quoddam, quod admodum in admiraiione
, exponara. Ne vero quisquaro narranii irnbi
Hdeni non habeat; nibil eniai tara praeler opiuionera et praeter fldem est, quod Deus non perficial;
neque etiaui quidquam quod Deus velii, impossU
bile est. Dicitur nantque, ei vere dicitur, cmn ad
eara angelua Domini ter quoUnnis per altissiinum
inlempegUe noctis silenlium, perinde alque emu
cans quoddam coelitus fulgur, cum splcndure i n a o
cegso venit, crucera eum circumire suflitura facien*
tem : suavique voce quasi cujusdam tenuis indicia,
prasenliara suam illis qui purilate vilae a viiiifi
D abhorrenteg, lalia et videre et audire idonei sunt,
insinuare : atque ubi caniu ioeffabili divimim
carmen lersancti bymni psallens concinuerit, rursum illum veluli siellam magnifice emicanlem ad
inunia redire sua. Hanc sane veuerandam Domini
crucem, longo posl ierapore, decimuro oclavura
annum Mauriiio imperante, 602
Q
immensu
lerra> moiu corrueral, ferreis quibusdam operibua
Heraclius firmavit, ei in basi ejus hujuguiodi i n cidii inscriplionem : Opus Deo acceptum iinperamea ugque teuipora duravit. Hcec de Iribug craci-
. "
.
,
,
,
"

. \
\
.
loris magni Ileraclius Grmavit. Qua3 ingcriplio ad
bus a Conguntino construclis.
l 1
123
124
NICEPIIORI C A L L I S T I
CAMJT XXXIII.
. . |
Ut Constantinus Christianismum ubique terrarum
"

proOagari curaverit.

.
'
Qui rerum omnium illud quam maxime studuit,
. '
111 religio ampliora caperei incremenla. Neque se
coiitinere ea in re poiuit. Universos nanique bo- , * , , mines, quanlum in manu ejus id fuir, ad Chrislum
. \ ' adducios atque periracioa" voluil
apostolicam
> \ \
prorsus declarans mentem et sludiuni. Quanduquidein autein bomines Romano subdili imperio, prae- , , \
ter raiionem omneni, metuui alque superstiiionem,
. *
propler conceplaui de simuTacris opinionem reti , \
nebaul, ritus patrios complectebantur, et ex anli . \
quilaiis auctoritate pendebanl, inducendam esse

culius ejns apud ipsos oblivionem pulavit. Id vero
nec aliter nec prius fieri poiuit, quam illi temph, * \ ,
* .
et quao in eis simt slaiuas negligerent alque con , *
lenmereiii. Cuiisiliuinque id ad exitum perduxii.
Edictisenim imperatoriis passim publicatis, populi
\
metuenles ne de rebus sibi cbarUsimis in pericu . ,
lura venirenl, in oflicio fuere. Et templorum cuslo , des sacerdotesque, cum quod agerent non habe ' ,
rent, res quae antea apud eos in bouorem fuerant,

deepexere : ei quae dudum in abslruso laientia a
\ ,
nemiiie conspecta fuerant, ex adylis arcanisque
. "
locis pertraxere : quxque solis ipsis cognita erant,
, \ ,
omnium oculis exposuere. Simulacroriim vero
, \ ,
maieria, quae quidem ingenlis essel p r c t i i , igni
. 01
adjudicala, et in minuta frusta concisa : quae vero
ex a?re arliiicioso opere fabrefacta esset, propter C , , .

pulcliritudinem et praestantiam, in novam impe , \ '
raioris urbem comportaia esl : alque ibt per
.
regiones certas, atque in Hippodromo seu circo
.
cquestri, et alibi passim collocala. Abduclus igitur
,
esl ex Pylhii oraculi sede Apollo, ex Helicone
\ ' Musa?, el Delphis sacer tripos : atque celebris ille
f , \ ,
Pan, quem Pausanias poet Nedicum belluin dica ,
veraV Teropla porro neglecta, prorsus ad ruinas

sunt redacta. .603
Omnino eiiam lum et apud

ifigas iEscuIapii in Cilicia (1), elapnd Apbacos (2)
$ \
ad Libanum montcm Veneris delubrum sublaiutn.
, \ ; ,
Ulrunique autero veieribus el celebre ei veneran . " \
dum liabilum. Quas quum ila fierent, ex sentenlia
\ ^
impetaloris res procedebat. Et qui lempla deorum,
, ,
quai prius colucrant, jacerc, stipulaque et slorea
,
complela essc videbant, in cotitempium eoruni
\
veniebanl, majorumquc errorem reprehcndebaiil.
, ; \ Quidam nos sunt aimulati. AUi imperaloris ipsius
, , \
giaiia oporiere se priucipis roores et instiluta
. *
colere exislimabant. Nonimlli porro (3) ab epi \ ,
scopis c l monacbis, in quos divinis quibusdam
ltidiciis incidcrant, edocti, salius esse Cbrisfianam
.
suscipcre religiuneiu censuerunt. Proinde populi
muiii ct urbes lota? ad Cbristianisniuin se conleret
(i) Reciius, ut supra cap. 30 eod. in Cilicia.

Siculi etiam apud Sozomen. lib. u , cap. 5, legilur.
Lucan. :
Et extremce resonant navalibus JEgm.
(?) llic dc corlo ad iiuocalionein cl prcccs
qtiasdam ex summo Libani monts jugo emicans

ignis, periude alque sleJla iu vicino flumine, qni
Adonis vocatur, submergebalur : Veuorem ctrleslein civcs esse dixero. (Sozuui. lib. n, rap 5.)
() C lib i i , tit. 45.
125
ECCLESIASTICÊ B I S T O R L E LIB- VIII.
126
\ *
, \ ^.
,
\
. \ '
, \
, ? * .

" ,
, \ .
,
, '

, \ ^
, *
,
' .
, \ *
, \ ,
* , \
, ,
, *
' , . *
* ,
, .
bant. Quemadmodum Gazfforum navale, quod

Majuma dielum erat, maximeque antehac daemonum ruUui addiclum fuerat, toiumê ad nos eonl u l i l . Ciijus u l comniunem el universam transilionem rcmuiierarelur, magnum illi habuit honorem.
Ijrbem enim csse promulgavit, Constantiamque
cognorninavil, propter religionem, locum euiii
uuius ex liberis suis nomine coboneslans. Idem
consccula e n quae apud Pboenices Conslantina esl
vocata : nam eamdem ob causam iroperatoris
ipsius ei inditum est nomen. Multae quoque e l
aliae urbes sua sponte ad sacra noslra colenda
sunt adductse, quae el simulacra sua libenles everlerunt, et templa in ccclesias Dei commularunt.
Talibus increinenlis cum Ecclesia augeretur, pro
fessio fidei eliam per barbaras naliones ocragrang.
omnem occupavit orbem. Non tanium eniin qni ad
amnem Rbenum sunt populi, Cbrislianam religionem susceperunl, sed eliam Gaili el CeUat, \n\
uhimL ad Oceanum habilant; Golihi quoque et
iinitimae eis nationes, ad Istrum colentes, non ita
pridera fidem in Chrislnm complexae, ex v i u
agrcsli ad hnmanitatem ei mansueludinein se
composuerunt. Atque u l verum dicam, Barbaris
omnibus, u l Gbrislianismuni complecierenlur, una
occasio fuit: inter ttomanos et exteros populos
bellum eubinde gestum, sub Galietii imperio el
deinceps. Multiludo siquidem varia permisla iu
Orieniem trausiens, eam orbis parlem praedabunda peragravit: alque alii aliuode Barbari idem facienles , io finitimos excurrerunl Romanos :
604
atqne ibi plarimam praedam agentes, inultos quoque ex sacerdotibus captivos abduxerunl. Qui
apud eas nationes, cura morbos curarent, dxmoneique sola Ghrisii invocatioue exigerent, et inlegros prorsus atque irreprebensibilee vitae mores exbiberent, Barbari passim viros eos propter virliiieni el admiranda opera veueraiione prosequentes, quid eos facere deceret, ab eis cognovcruni : Deoque per illos eonciliaio ( i ) , cultiun Numinis ineliorem secuti, sinceraraquc docirinam coroplexi sunt, ac poslremo ecclesias quoque conslruxerunt.
Uepl ,
. '.

.
CAPUT X X X I V .
De Iberis, utiiad piam Chrittiance fidei professionem
sint adducli.
*
Sicuti ct Iberi (2), gens barbara et bellicosa,
\ , ,
Christiani facti sunt, Conslantino Romanum impe - riiiin adiintiislraritc. Habiiat aulem hacc nalio i n . teriore Armenia; parle, ad septenirionem ei Euxi \ num versus. Sunl aulem lberorum in Hispania
, colont. Praeiit cis in religione colenda captiva
. quaedim inulicr : quae cum alias semper pudice
, casleque vixerat, tum captiva quoque nihil de
* pietale sanclioreque inslitulo remisit. Nam diu
, . noctuquepietalis nxercilia exbibebal, jejuniis pluri ' * mum vacabal, conlinueque precationibusinsislebai.
, \ D Itaque Barbari novo vitae inslilulo viso, eam adrai. 01
rari, el quanain dc causa hoc sic faceret, percontari.
, \
Illa porro candide et siinpliciier (3) sic Ghristum
' . *
Filiuni Dei coli oporlere , dicebat. Tum Barbari et
nomine et religioue ejus qui sic colcretur audiio,
(1) Socrat. lib. i , cap. 20.
{t) De lbenbus Pliu. lib. vi, cap. 4 ct 10.
(5) Sozoin. lib. n, cap. 0 ct sequenl.
127
NICEPHORl C A L L l S r t
128
obstupuerunt. Inlerea accidic, ut regis filius etiam- . ' \

num fnfans, graviler spgrotaret, et maier patrio , .
quodam more ad alias eum mitteret mulieres, quo ,
. facilius remedium mali reperiri pos9et. U i autem
;
puer a nulrice circumlalus est, neque melitiscule
habuil, landem etiam ad caplivam illam est depor- , '
lalus. Qua? in multcrurn pr.rsenlia, nihil saue ex . * :
raateria aliqua composili remedii admovit, neque , ,
eniui se quidquam ejuemodi^cire affirmavil,
605 . 1

sed puero in lintcolo, quod ei e pilis contextum

erat, jam lacerum, reposito, simplicem ei fecit
^
medicinam, nomine Christi super eo invocalo. Et
, , ecce qui iu ea erat exspeclatione ut prolinus rao . rerelur, quamprimum precatio est facta, liber a
, periculo fuit. Ex eo tempore praclara ejus mulieris
fuit fama, malrique pueri el aliis feininis innotuit. ^ , . * , \
Nec ita multo post, ei eam ipsam poeri matrenn
incurabili oppressain morbo, eodem resliiuit modo : , \ .
eainque est bonala, ut deinceps ei divinum prac- ' \
*
ataret cultum, gratiamque haberet, qui bonorum
couciliator, veraeque eanitalis, vil, e l regni ipeius
t i l dator. Euoi ease Chrislnm, veruiu Vcrbum. Et ,
; ; ,
poslea quotidie ad eam frequenlans, saluiaria ei
\ . *
veras pietaiig exhibuit medicaraenla. Quapropter
, . " * regina re ipsa dictorum veritate in se ipsa cognita,
mulierem in magno habuit bonore. Sedenim rex ,
. , '
cuin e conjuge el celerilalem et ralionem remedii
,
intellexiesei, donis captivata munerari voluil. At
, \
illa nibil sibi opus ejus pecuniis esse dixil, cui
abunde in Cbrislo suppelereni opesomnes: sibiqee Q .
,
ingentis muneris loco fore, si el ipsi eumdem ininis culluni compleciereniur. His ilta diciis mu- .
nus satis grande ad regem remisil. Quetn deinde
'
ensim quodammodo uxor persuadebal, pnlcbrum
. ,
errorem ei suadens, diverso prorsus quam olim
Eva fuerit, animala modo. Colenduro enim esse , , .
,
admonebat eum, quem muHer illa annuniiarei
'
Peum; magnuro quippe illum , qui facilliine quae
vellet faceret, regna in placido atque quielo statu
*
conservare, obscuros illustrare ac locupleiare, , ,
bumiles subito magnificare, e l quosvia in rebus *
adverais salvare posset. Ha3c cum sic uxor corome- , '
inoraret, Iberiae princeps, flectebatur ille quidem
* \
verbia, lamen ancipiii cogitatione distrahebalur.
, . .
Suspeclas eoirti babebat res novas, et pralerea D , immutare verebalur patria inslituta. Porro vena- * *
tum aliquando cum farailiaribus suis est profeclus, , ; ,
et ecct* densa nebula e monlibus difTuga, lenebras . *
iugenies adduxil: opacitalcmque silvae condensans, * , . diein converiii iu noclem. Perangusla venatio erat,
, *
ei ilcr impeditum et inipervium. Meluebanl sibi \ 4>,
onincs, el quo queiuque sors tulit, suni dispersi. . " ' ^ , \
Nec minus ct rex ipse solus pererrans, pairios i n - . *
vocabai dcos. 606
auiem nibil de ea calamitaê
/. \
ost rcmissum, pro eo aiquc fieri solet, cum boipi, , ' '
nes inopioalis oppriinuntur casibus, capiiva; illius , , Dei memoria in menlem ei venil : conslituitque ,
adeo ipse secura, cuiturum ee eum decaelero, si
* malum praiscDs discussissol. Uoc sic decreto,
, . '
4
12)
ECCLESIASTICJE HJSTORLE LIB. V I H .
130
, * - caligo staiim solvitnr, ei serenilas ampla radiis in

gilvain conjectis succedil. Iiaque laetus domuni
r . p i ' ,
redii : uxori, qifod acciderai, suaviler recensei:
. ,
mulierculara illam acciri siatim jubet, seque ab ea
.
de cullus ejus ratione doceri ardenlius petil. Aique
\
illa, cum quae par opusque fuerat dixissel, confesiim
. * ,
ipse suos convocat: et orationem pro concione ad
, ' ,
oos habens, beneficia quae captiva illa in domuin
\ *,
cjus contulisset, commemorat: et quamvis noudum

dogmale nosiro iniliauis, populis tamen eiiis vo; . ,
Iunlatem suam exponit. illi nniversi simul cul- * \
lum Cbristi ambitiosa alacritate compleclumur (1).
. \
Ac prirao quoque tempore descripiione a muiiere
,
facta, ecrlesiam sane quam celebrem erigunt. Atque
.
ipse quidem viros, conjux vero una cura captiva
,
\ . muiieres magno studio ad religionem adducebant.
jam parietes circumcirca exstrnxerant. Posl . quam autem columnas quoque funibus quibusdam
,
sursum trabenles, locis suis collocabant, una qui \ ; dem et altera columna facile sedem suara obti \ nuere. Tn tertla verudifficilis admodum et laboriosa
. > ,
fuit collocalio; neque enim ara conatui sufficiebaf,
> ; ,
neqnc robur trabenlium quidquam proflciebat : e i
/ . ' ' permuhi erant, qai illam machinis ailraherenl.
,
Sopervcnit nox, et alit omnes domum quteque
; ,
peiiere : sola auiem capliva mulier in eo loco
,
permansit, preeibus Deum implorans, ut facilis co . " ',
lumnae in basi sua redderelur repositio. Nam illa
,
ad medium ueque erecla, oj))iqua consistebat,
\ . , * " \ Q parle altera sublala, immobiii prorsus permanenie
altera. Factum i d , nt Iberibus priora incepta flr\ .
mlora, el quse deinceps de Nuroinis cullu stalue ,
rent, eertiora essent. Diluciilo naroque proximo ad
\ .
ecclcsiam venienles, veluti miraculum et sornnio
\ prorsus simile quiddam viderunt. Q u * eienin
, .
prius immobilis fu.it columna, direcla parvo inter ,
vallo supra bastni suam suspensa persistebat. E l
, *
illa conjienialis omnibus,et Cbristum solum verun
; ,
Deum profilentibus, in conspectu omnium paula . " \
. * "
tim sua sponte se derailtens, meiius quam ars ulla>
.
efllcere queat, loco suo esl adapiata. 607
Posiea
,
vero et reliquse columnae facile collocatae alque flr , \ '.
matae sunl. Atque lberes deinde sludio omni opus
' (
id absolveruM ; cobortante eiiam ea ipsa capiiva.
. & legalos ad Gonstantinum misere, qui fcedus cum
' , \
eo paciscerenlur, socielatemque bclli cum Romanis
\ , facerenl, ac pro eis rebus geuliei eacerdotes atquc
* Dei ministros dari orarent. Qui cuin publice quai

apud eos acta fueranl, ct quam paratus essei
.
populus is universus ad Cbristum colendum expo" \
uerciit, mirandum in raodun ea legatione delecla
lus esl iniperalor. Et quam potuiicelerrime, rebus
.
quas petierant omnibus ex eorum volnmaie con*
feclis, oratores ipsos domum remisit. Hoc modo Iberes praidicationem Cbrisli susceperunt, el loj
anaorum lapsu nunc etiara magno sludio in religionis cullu acquiescunt.
(1) Regis ad exemplum lotus componitur orbis. (Claudian.) c Viia principis censura est, ea-
que perpetna. Ad hanc dirigimur, ad banc convertimur. (Plin. Jun.)
131
NICEPHOIU CALLISTI
132
. A E \
CAPUT X X X V .
' ttal *
Vi etlam interioris Indicr. populi Chriitianismum
*
sni amplexi, et nalio itidem Armeniorum.
Xpt.
'-
\
Sub ejusdem imperio, el inleriorum quam qui
* ,
ad vergunl, Indorum gene, quae Bariliolomad
,
docirinx expers permanseral, a sacerdoie qnod.ra
, , - 1
Frumenlio instilula, sacri dogmatis pariicps csl
facia. Ne quis aulem putel, Cbrisnanisiuum ab
, .
houiiiiibus provenire : id vel ex eis qui apud lndos -'
fuere Gbrislianis, facile est coguoscere. Indi au, *
lem Sabaei primum, deinde eiiain Honierila* sunt
. ' appellali. Nalionem eaoi ex Abrabaia et Celura
. *
prognalam, regioiiemque eani qtiam G r x c i ma ^ ;.
gnam et felicem Arabiain nominant, esse, exlre , / mnmque Oceanum fincs ejus pertingere dicuul : ' \ . *\
cujus melropolis ei priinaria urbs l Sabba (1) :
*
unde ad Solomonein, fauia obtinet, advenissc re~
, ,
giiiam illam Auslri. Gens ipaa circumciditur, ac
.
soli, lunae, aliisque ejus regionis iucoli* daeiuoni * %
bus sacrificat. Immieia ei quoque est non exigoa
. '
Judaeorum multiiudo. Hanc regionera philosopbus .
quidam Meropius Tyrius (2), cognoscere et per-
spicere volens, veteres sapienies Platonem, E m ,
pedocleoi, e l Democritura, qui visendorum loco, \ ,
rum gratia, longinqua usi sunl navigaiiooe, maxi ,
mequc 608
propinquiorem Metrodorum, qui
*
Indos perlusiravil, imilatus, assumplis adolescen* , tibus duobus genere sibi propinqujs, et Graecae
6 , \
linguae non imperiiis (liberalibus enim artibus eos Q ( ),
crudierat), eo esl profeclus. Alque ibi qnibus opus
. \ ' erat rebus perspectis, jam in reditu eral, iEgyplia
, , .
vectus nave. Propler penuriam autem sive aquae,

seu allcrius necessaria? rei, ad portum queradam
.
appulcre. Evenerat tum , ul foedus et pax inter
'
Komanos et lndos pacia solveretur. Atque Indi
, , alicunde iucursione io eos acla, cum alios ple- * %\
rosque, tuin ipsum philosophum interenierc.
. Pueros aulem, ui pole aelate lenera , captos regi
, .
suo douo abduxere. Et ille juniorem quidero ,
, , \
iEdesii ei nomen erat, ministerio vint imscendi,
*
Frumentiuiu auteiu arcano regiarum litterarum et
, \
pecuoiarum curaudarum muiieri (ingeniosum nani. ' , \
que, el ad bujusmodi munia obeunda idoueum
.
essc cognoverat) prsefeciL E l curn annis pluribus ^
, \ |
egregiam ei fidein praestitissent, moriens rcx,
\
uxore et tenero Glio relicto, diuturnam illoruin
, \ > , .
benevoJenliam libenalc dala compensavil, el quo01 ,
cuuque loco esse vellent, raigrandi eis polestatem
*
permisiL Iiaque illi Tyrum, quse patria cis eraf,
*
rcdire properabanl. At Indorum regina , quod

lener admodum fllius essel, eos, ul aliquod
, .
adbuc ad lempus, pueri regnique curatores consli *
m i i , doncc ille major fierel, ibi nianerent, rogavit.
* \ -'
Obseqnunlur i l l i ; verebanlur enim berno opiata
. rcjicere : et Indorum regnimi, quoad poluere, ad iiMiiislraul. E l magis peues Frumenlium Mimma
, ' \ A v i j (1) Pliu. lib. vi,cap. 23.
2) Socrai. lib. , cap. 19.
<3)
ECCLESIASTIC IIISTuftLE L I B . V I I L
IU
, . - reruni erat: qui, ut equidem puto, instiganu Dc*.

si qtiid apud lndos Ghristiani, aut qui navibus co
, \
frequenlarent Romani essent, diligeiuer peiscru, 16; , . *
labaliir. Eos invemos perhumaniier accepil, locis, . ;
* , ; , que, Cbristtaiionim more , suis cum eis oravil.
. " 5' Aique ea progressus via, oraiionU domiim eun , \ strujit : el quosdam ex Indis sacris nosiris insti ' , \ tuens, precalionibus operari d o c u i l , el rcligionem
, - profiteri bortalus est. Et filius regis jam ephebus
. \ , \ erat. Alque ilii quamvis, ut manerent, pluhmum
, cogerenlur, atlamen el cum regis et cum malris
ejus bona venia in patriam suam rediere. E l jEde , * \ sius quidem Tyri, propler propinquos suos, postea
presbyierii assumpsii dignilatem. Frumentius vero,
, Phoenicia relicta, Alexandriam se c o m u l i l :
609
, '
\ ,
l
Athanasium cura venisset, qui nuperadmodum ad sacra Ecclesia? gubernaculj pervencral,
\
res Indorum fci exposuil, el ul proclives paratique
.
ad Ghrisliariismum suscipiendum essent ostendit.
, Et insuper, non despiciendain esse lam opporlune
, oblatam venaiionein, sed episcopum eo e l clerum

tlhs quaraprimum miltendura csse supplicavil.

Aibanasius porro verbis eis in animo suo pc.rpen .
sis, episcopis, qui lum Alexandriae aderanl, advo , *
^ catis, non aliom aptiorem magisque idoneum ad
cullum divinum ibi adaugendum judicavit esse,
.
quam eum ipsuni, qui primus semina Cln isiianorum
,
* commuuionis apud eos jecisset. Alque ille persuasus, episcopatum suscepit: et iu regionem Indoruiti
, \ - ^ reversus, praeco EvaRgelii istic omnibus faclus est.
Tanlopere vrro eum laudaium esse fVrunl, ui pa, .
rcm cum apostoiis Jatidem c l Mionoreui lulerit.
\ * \ ,
. ' - Glarissiiuum eriim eum Deus reddidii, prodigiis et
, , . miraculis insiguibus exornans. locupletem
* * - nacius graliam, plurima Deo coustiiuii templa,
medicusque animaruni juxta el corpormn incurabilium diulurna sanavit vulnera. H&c Rtiftnus me . ; ' ,
. moriae prodidit, qui se iEdesium Tyri convenisse
referl. ad hunc quidem modum sacer.Jolalts
, \ \ / dignilas et adminisiralio apud Indos esl in^ltlula :
unde deineeps divinum dogma liuilimas quoque
, regiones pervasil. Eisdcm iere temporibus Ariue \ , *
nios iiident Christianam religionem complexos esse
audivi. Cum eniin Gregorius ille (1), qui miraculis
\ \
6 , . ry edendis clarus fuit, multa a Tiridate propler
Gbrislum passus, etposl mullas variasque uialoruni
* ;, ' \
species ad quatuordecim annos foveai coeuo&e el

' \ caliginosae inciusus essei, Tiridales ipse ejus gcntis princeps, cuin doinosua tota, cicum opiiniaii, bus, divinae i r vindictam est cxpertus. Ad vitam
, \
enim simul et formam porcoruin redacii, seipsos
.
, devorabant. Sedenim ex fovea illa exiraclus divus
Gregorius, uno signo omnibus Giiristura colere

persuasit: et suilla forma alque vila liberalus,

inslilutum noslrum complecii coegil, delubra uts
.
construxil, sacra arcani ei mysiici sacrificii ctie .
(1) Alium bunc Gregorium M rificum fuisae aliquis puiel ab eo quetn stipra Origenis discipulum,
ci cpiscopum Ncocwsarieiisem in Ponlo extitisse
a t (
u e
a d
legimus. Scd unus el idcm es(, sicuti colligcre csl

iiura ex lib. u, cap. 19.
115
NICEPnORI CALL13TI
136
lra-, ft a o m miraeulis ineobs dacmones ex ea , *

regione eUarbavil. Sunt qoi Gregoriom ona cam
/ , \
Terdate ad Impcralorem magnam Gonstanlinam
, , *
veniise tradont, eooaqne tam miranda el inopinaia
, , \ aa.iientein magnopere Lstatum esse , ei Gregorium
.
i ^ a m loiias ejus regiunis epiôpura ordinatum.eo rais:**e. 610
Gregorius igitur Teridatis suffragio
romprobaiuo, com idoloram fana ibi c t e r l i l , tmn Cbrislo sacra lempla erexit, ct miraculis praecipuia
uMversam geoiem ad fidem nosiram redactam baplixavit, aiqae ad Servalorem CbrislumadduiiU
CAPCT X X X V I .
ACp.
Quid S*p*ri regi Penarum acciderit : de episeop* kr
Smmuone, deqne iuqui

cnm eo m*rt rw smxt
zcv
, xal
fj ii,

.

>on longe post per finilimos popnlos ad pluri \
mo* dogma noslrum perveoit : a quibus e l ad
Persas doctrinam lum perligiase exitlimo. Non- .
nuJI: elenini ex Persis, cuin Oiroenis et Arroeniis \ ' ,
familiariu* agenles, ei cum sancib quibusdam viris , \
\erba couferentes, paulatim virtuiero illorum cx- ,
perii, ad vilae eorum aeraulatinnem lacile f*:rri, et * , .
*11
Cbmiiaimmuiu amplecli ccepere. Ubi aulena cum
tempore numeras eorum esi aoclas, ecclesix COB- , ( , \
irucla?, tacerdotum ordo inslitulus, aliaque qiue *
.
nosirorum sunl sacroram peracta, non mediocrem
ea res magis allulit plagam. l i eniin anliquitus, * ,
v.loli familia quaedani ad quam sacerdotium per- .
\ * : ,
iiueal, rera divinam apud eos procuranL Quin et
Jida?i qiii ibi sunl, a-gre fuit, jamdodum odio \ alque invidia adversas rciigionein nostram, nobis . ,
iitfcnsig. l i Saporem,qui tum regnum in ea regione , , '
oblincbal, adeunl : ei Symeouem Seleucia* et
9
ec
~^
Cle&ipbontis, priniariarum in Perside urbiuni, epi- ^

scopum, per calunmian deferunl, veluti Romanoruiii imperatori amicum, rebusque Persaruoi infeslum. E l rex fide illis liabila, primuno Christianos
T c b e m e n l e r v*exavii, prxfeclos illis viros sacvos
coiiblilucns, ei tribula gravia imponens, ui scilicel
eêsialc ei exaclorum crudelitaie expugnali, religiuncm repudiarenl: id quod ei magnopere siudio
fuil. Deinde sacerdoles atque episcopos, lanquam
eoruiii pracfccios jugulare, ecclesias demotiri, sacra
donaria publicare, ei Symeonem perinde atque
religioni eimuJ el reguo Persaruni insidiantem
corripi jussit. Iiaque magi, Judxis adjuvanlibus,
ecclesias slatiin solo aequanl : et Symeones ferreis
v w
"t'
, -
,
' ,
* ,
,
\ ,
, ,
* , \
*
,
, \ ,
\ ,
. ,
, ^
\ , -
compedibus vinciua, apud regem sislilur. Ubi

saue viruin se honesium et bonum praslilil. QH
. .
Post multa namque verbera imroduclus, non am- ;,
plius, uli consucludo ejus fuerat, adorare Uiuin
'
ttustiniiit. Quapropter ira percilus tyranuus, quid
, ,
id landem esscl, quod nunc demum prxtcr morem . ", , facerel, inlerrogat. Alque ille : Quod nunquam , .
aniea, inquil, sicuii nunc, producius sum, vi mibi ,
illaia ut veruro Deum prodam. Gum quidem nulla
'
inler nos esset dissensio, quas nioris Persici sunl .
foci; nunc aulem nefas id esse duco. De veriiatc . ' ,
nauique el fide nobis est cerlamen. Porro Sapores , \
ntgolem adoraret, necessitatem imponii: quod - . \
nisi facerei, non ipsum modo, verum etiam omncm
, ' ,
quas ibi essel Cbristianorum genleni, interiluram
, "
0
117
ECCLfeSlASTlCE IHSTORI.E IJB. .
138
to - e*se minaliir. Sed eniiii cum neqne minis i l pxv. ' , lum lerriians, neque proinissis demulcens, quid//, ,
quam proficeret, ac nulla spos esset reliqua,
illum vel sacra sua pfodilurum, vel solem ado' 4 !, ,
ralurutn, vinclum reiuiitii in cusiodiam. Qucm,

dmn abducitur, Uslhazanes veiulus eunucbu.%
Sapom olim paedagogus, primam in aula regia ob , , ,
tinens dignilaiem, assutgene, ui martyrem adoral:
.
lum enim forte pro aubc palatio considebat. Sy ,
meones vero ne verbo quidcm euiri dignalus, qtiasi
* \ 0, injuria afleclus praueriil: illud in eo deieslans,
\ ,
quod non ita pridcm coaclus solcni adorandiuu
,
duxcril. Tum eunucbus ocuios lacrymis suffusus
I \ ,
ingcmiscit, vcslem splendidam ponil, pullain su ;
mil, aique pro aedibuscoitsidens luctum gemiiu i l
, * \ , 3 ; - lacrymis misium conlinual, lalia subinde *crba
refcrens: me miserum, qualero erga mc futurum

sperem, qui a nie nulla adbibiia vi pcrnegaius ci
, * ' GlirUlum, quando Syraeonos isle veieri cnnsuelu . '
dine mibi conjnnclus, ea de causa nc aspeclu qui *
dem me dignalus, praeterut? Haec Saporem latorc
.
non polucrimt. Itaque accito eunucbo, niim quid
* , , , ,
donii
s u x e i adversi acciderit, rogat. Ilb* nibil infor , lunii domi esse dicit; felicilalis quippo id csst,
, , " . '
si quid domi es ei mali; facilius nauique id fulu
rum fucral, quaiu tanta opprimi calamiUiie. Lug<o
, autem,
mquit, quod el vivo, ct solcm aspicio,
, \ .
jamdudum qui morerer in< ritus ; proplerea quo.l
> ,
uon ex animi sftiUenlia, lua gralia, divinum soli
.
, - Q exbibui bonorem. Itaque utroque nomine mc niori

debere judico, lum quod laniopero dcsideralum,
, .
rerum longe pulcbcrriinaruin prodilor factus, nc \ \ ,
gaverim Cbristum : 612
flwod le quoquc
,
ipeura decepi. Atque his diclis, adjnral, baudqua. !
quam se postliac mutaturum senleiuhm. Saporce
, ,
ad tantani eunucht mutationem consternaius,
\
Cbrisiianis quain inaximc succcnset, imposlurig
, ,
aique incantaiionibus lalia ab eis agi exittimaiis.
. \ ',
E l propler familiarein consuctudincm graliamque

qua nutricium sumn prosequebatur, modis omui , * " ,
iiusa proposilo illnm deducere tenlat, crudelilalein
, ,
mansueludine lempcrans. U l auleni periicerc, quod
* ,
voluil, non poluil, Uslbazane non tain se esse sim *
plicem aui stupidum dicenle, ut pro factore ei
* '
\ , xip.v D Creaiore creaturam colendam esae statuat : ira
viclua Sapores, capul ei amputari jubei. Eninivcro
, , cum jam il!e abduccretur, fidelissiinum quemdam
. , ;
ex eunucbis ad regem mitlens, b c renuniiari ci
\
. jubet: Qua ab ineutrle 33lale , rex, benevolentia
iu U\ palrem luum, et famliam oiiinem fueriin,
, ,
alacriicr vobis inserviens, uibil inibi lesiibusopus
; \
essc crcdo; scirc eniin te omnia novi. Sed enim
, \ pro eo quod semper gralificari vobis sludui, unaui
,
banc p.eio graiiam : quam ie quidem, qui mulias
, ' ,
acceperis, reddcre esl aequum. Graviicr eniui rao . \ . rilurusfcro, quod perinde aique iniidus, msloque
*
de familia veslra merilus, pcenas pcndam. Qua . ;
propier praiconein publice omnibus promulgare
; ,
jubcto, Ustbazaiiem morte muhari, non qui ia re , \
PATROL. G ^ . C X L M
&
l
1 i9
NICEPHORI OALLISTl
110
fiiom
aul rognum qiiiJquam admiseril, sed qui , * ^ . ,

* ,sacra Christiaiioritm professus, ininime regi parere
. '
rii, i i l quem ardenter colueril Deo ncgaio,
pro illo Soli divinum ietrei lionorero , proplerea , ;
* ; ,
snpplicinm susttnere. Atque inlernonlioe barc ita
fcigniiical. Saporcs autetn petiitoneni implci. Recte . \ nnmqne promulgalioneni ejescemodi casaratti pn- . ' ;
. * *
labal. Elcniin si Cbrielnoi com antmt* tuie reputarcnl, ntilli de caetero parsem i r i , qoando miiri- * \
. > *
cms ei lam charns regi vir nerarcmr, celeirinic
ros Cbristum colere desiiuros. Prjrlerea vero fa . ' \
riuin id Usihazaiti qaoqne commoduin accid l .
.
Qiirmadmodiim enim , cnm limore adductns eolein
\ , * .nloravii, mullos ex Cbrisliauis iransvertos egil :
,
iia imttalores ejus rursum faltiri foeranl i l l i , cnra
. ^ , pro vcritale relrgionis cifisam esae cognosccreni. , , \ Atque Ijsibazanes quidero ila prasclare -88
, . * ;
flniit. Posicra JHitem die Symconem qumjia rex
" , . \
iriicidari prceph. Eral aulem ea dies, q u * vene \ ^
ran lam Dominicatn resurrcciionem Clirisii praece ; ,. ,
dii Q13 Q
' ii-dem cenium vinctos qui
\ \
cx episcopis ct alio sacro ordine erant, lnm jugu- ; . \ \ \ .
lari jiuail.' Syineones igiiur produclus, neque
ipsi regi neque Soli adoraliouis cultum e i h i ,
bere volens perquani libere ei fortiler de do*
, *
gmaie suo decertavit. Maiimus porro archima- . \ gus, ive magorum princeps, ctiiu illos alnliKlos, ^ , ?.
an vivcrc, ci rem divinata de regts sui more . \ f.tccre velienl, intorrogassel, alque id illi cuncii
. * * , \
u m
e l
0 8
deireclasscnl, ad euppliciura omnes condcmnali

,
snnt. E l carnificcs quideiu ad mortem raartyri
,
Ims infcrendain accingebanlor ; Symoones rero qui
\
adcrat, prassenli animo esse el conlidere eos jas- ; * , * .
s i l : atqiie in memoiiam eis revocavii morlem
. *
simul c l vilam seuipilfirnam , resurrectionem quo *
que, et veram picUlem. Et lestiiuoiiia qu;edam
\ .
sacrarum Lillerarmu addacens facile Odera fa cicbal oralioni suae : inortem scilicel aflirmans
, : esse vilam ; al si quis per limidiUlem cullutn Dei
. ,
d.'gorai, id demum veram esse roonera. Nequc
\ . ;
ita mlluuiQ abesse teinpus, etiamsi Demo Oi-cidat.
\ ,
quin sua ipsa sponle mors prassto sil : quippe
\ ' .
quam nemini, qui geoilus eil, effugere liceal. (Ju;e
' ; auicni futura 6int aeterna, el sevuui ipsum lesiem
, liabeuiia, non oiitncs ex aequo prorsus conseculura, ^ , , , ,
%?A nuicutqne cerlam qaanidam el ciactam adhi , .
biium iri,quTtiam bicaclam eiaminet, amusim :
* ; . ' ,
aeccpturumqoe queniiibel pro operibus suis bonis
\ ; !
pretuia imtnorlalia, alque ilidem rurum supplicia
, ;, \
pro malu perpelralie sempiieroa. Maiimum esse,
,
proru vitara pro nomine Dei projicere, atquc
^ , ;
apud nos bonorum omnium sumtnmn el felicissi *
niHm. Ejotmodi verbif Symeones, veluti quidam
, . *>.
boniM poedolriba, ad certauitiia dtscipulos suos
\ ;
iiiflrueiift, ipgenli fiducia illo ad ccdem progredi
.
l coliorlaiuf. CaMerum poslquani cenlum illi jugulaii sinii, postremo et ipse Symeones gladiu
el |*rcus>us. Inlcr iios ettam fuere Abdechalas el Auina (I), soue-j jam, et scniores scu presbyieri
er'lMa eju*. Trcmcnli vcro A n i n * , dum ad lasdoni prapaiaiur, PitMces rogiorum arlificuin p r c
(I) \l
Anaiiiai.
Ul
ECCLESIASTIC* HiSTORIiE LIB. Vllt.
il2
f m u s : Connive, lnquit, paululutn, senex. ei ocuhts claude, ot lidenii animo en&cm eueipe :
s u l i m eiiim videbis inagnnm lumen Dei. Hacc cum dixinsot, correptns , et ad regem iraclua eel. Ubi
cnm Cbrislianum se professus essel, qnod liberioribus vcrbis docirinam defendissel, 614
martyribus contra regem stetisset, quast non opportnne attt decenleir dicendi libertaie u&es ete*i,
nova quodam modo ad moriein eat condemnalus. Ccrvicc namque pcrfossa, lingua inde ejus est
extracia. Prancrca vero cx catumnia quorumdam, fllia qdoque cjus sacra virgo interfecta est.
. '.
CAPUT X X X V I I .
rt}{ ,

De Tarbula Symconis sorore : de Accpsimn et Mitc
c l
rar
WAr\ \
epitcopi*, aiutque iu Pertid* sedecim mtilibus
- martyrum.
.
' ;,
Anno proxiino, ipso iucutenlo I\esurrcctionh
'
die (I), edicluin Saporis Christianos morle niul ians (2), passim cst proposiliim. Ibi ttim inmi .
mcrabilis eorum mullitudo dicitur marlyrio essc
' \ fcublala, quod mulii eliam ex regia aula suslinucrc.
, ,
Inler quos el Azadcs, apud Saporcm maxime grv ' liosus , ceriamen porlulit : propior qupin in ::,, ;
gnnm conjcctus ma;rorcn) rex, oiullilndincm ipsam
; ^ posti-a jugulari non suslinuii, solos aulem reKgio.
anlcsignanos gladio fcriondos ccnsuil. Simul

quoqiie lum cotnprcheriSa esl savra quxdam virgo
, ' ^ ,
cum lamula, ejusdem viiai insliluli scclalricc. Gui
,
soior ctiara fuil, qiuc posi inarili obitum nupliis
. *
stTtiudis renuntiaverai. Tarbula porro ea, quam
, ,
cotnprebensam essc dixinitis, erai epUcopi Sy -
lueniig soror. Erat aulcm per caluituiiam in viu . '
tnla conjeria, quod Jud.xi eam delukranl, pro . ,
pler fralrcm Symeoueai iralain ca:dis ejus graiia
: ^
vcneflcio insidiaiam esse rcgina?. ,/Egroiabal eiiim
; , .
**a cuni extremo periculo, ct ralii.iiiiinui perindo
; \ '
alque \era essrl, approb;ibat ( inaximr* eriiui
, .
rredulus i\l
bomo, cutii cxlremis
cahmi ; lalibus inilU), prwcipue cuni ex genere JuJaiO, \ ; *rum cssct, iiihliltitisque corum viverel, easquc sibi
, siiicore el.ex aniino benc volje pularcl. QUB rcs
, ; Q illis salis pra*b;:il occasiunis ad odium expleu ; :.
dwni. llaque sacras illas virînes, in parlo duas
%\ , / &*rra discissas ii crucem egeruul : rugiuaiuquo
, ,
a'gmlaui, ui per inetliab illas iret, pormoveruni,
\ '^,
ui s:ilioet piaculuui morbi aboniinanduin in ipsas
, ; .
inimilteret. Taibulam baiic furma alque vuliu raJd(i
' ,
vetiustam, qeidam ex oiagia, araore ejus ex con , \
speciu anlca capius, clam ad se acciUtti, de con, .
cubilu compellavil: atque si sc poieslali ejus COJU ,
milleret, mcrcedem calumuiae ejua abolaioueiu
, , est pollicilus. 015
TaiHuiU vcro abesl ui bis audi , \
lisilliusctipidilali puei>aasscntireUir, ulcoiUuutci a
/, ,
impudkani ejus peiitioiiem prosecoia s i l , morique
, *
poliue decreveril quani virgiiiitati pudiciliam pn> , dere* Saporis edicU) pasaim promulgaio ut e * U ' ^ ris quidem, siruii supra d k i u m eal, parctirelur,
. \
in dnces auieni religionie eolos eapilaltier animad . \
verlerclur : magi ôrumque principes ea rc ex(i) caesi, qul seipso^ Magis qoaisliones oppidatim
, agentibus obiulerunl, ue silenlio Clirisluoi iu.gi .(Sozom.) Quibns
rcnt, veriii. (Sazoni. lib. u , cap. 11.) Uno passioverbis eleganter Parasccvee el passionis Clir.sii
nis Ctiri&ii die ibi scdeciin millia martyruin variis
dies eignificatur.
snppiiccs sublaia csc, passim iit iocis mullid
(4) Anle coustitiilioncm istam, alio Sapnris edistn!il liicronvimia.
ciu, iauuiucri CUribli iu Por. iJc gludio buut
f
144
143
NICEPHORI CALLLSTl
soliaoles, incredibile dicta est, quanu coin i m - , x&\
'/ .
probitate Persidem peragrantea, episcopos el sacer , * 5
doiet occideriDi. Poiissimuro aolem in regione
Adiabeoorooi cnidelilalera omneni exbiboere. Est~ , \ "
. ' * , porro ca Persica regio, Chrislora lo(a profitens.
* ,
Eadem lempettate ei Acepsimas episcopiu ductus
, ,
esl, et com eo ex ejot clero peraiulli. Alqae altos
. *
qoidem faculUlibae eormn direpiit dimisernnt :
Arepsiroam aotere magi (lagris multis verberalum,
\ ingenli vi ad Solem adorandum adigere suni co .
naii. Yerom ubi nibil egere, carceri eum incluse \
r u n l . Qoem Jacobus quidam dignilate presbyter,
, \ , sua sponte seculus, magos oravit, nt in eumdcm
, ,
CUBD illo carcerem protruderetur. Ibi episcopo
.
grand^ro sobsenriii, arumnasque ejus eedulilate
\ ,
minUlerii sui allevavii. In eisdem vincolis fuere, & ,
Aiibalas prcsbyler, Josepb (1), Azadanes, ct Ab* ,
dicsuj, diaconi, plurima flagella propler doclrinam
. *
pcrpessi. Postea vero nbi arcbimagns, re com
, * ,
Sapore communicata, poleslaiem ab eo tn illos,
,
pro arbitrio sno, nisi Soli divinos offerrenl bonores,
, \
ariimadTerlciidioblinuil regisqueseulentiara vincliJ
de< larafit, alque illi e vesligio Cbrislum abncgare,
*
mulloqtie magis Soli divinam rem facere redama * \
runt, inulios crudeliter eis intulil cruciatus. Et
, lum qtiidem Acepsimas consiantis forliludints
, . \ speciinine edito, in flagrami cerlamine vitam
, finiil: ctijus cadarer Armenii quidam, clam subla * \
lum, sepeliere. Reliqui vero, et quidem plures,
\ '
loris corpora conscissi, pietate tamen nihilominus
* , *
inlegri et salvi, dcnuo in vincula gunt conjecti.
.
In , Aiibalae, doin torlos nervis extendilur, adeo
,
unl bracbia Iuxata, buiuerisque divulsa, 010
u(
, \
deiiceps emorlua, uso nullo dependerem, neque \ ei ad cibum ori admovendum sufficerent. Qua , .
propter aliorum ea in re eum minislerjo uti opor , ,
w i l . Sed et compliires alios sacercloles, diaconos,
\ , , \ ;,
monacbos, sacras virgines, aliosque praelerea sin , ', \
gulari in docirinam Cbristianam ardore pradilos,
, ' \ , ', inagnoque labore in sacris ecclesiasiicis versalos,
. ' \ ', \
excruciavit. Horum numerum inire non fuit. In
, \ ,\ , \
qitibui fuere cpiscopi, Barbasymes, Paulus, Ga, > , diabes, Sabinus, Mareaa, Mocius, Joannes, Hor . *
initdas, Papas, Jacobus, Romas, Maares, Agas,
, Bocchoris (2), Abdas, Abdiesus, Joatines atier, D
, ' Abraniius, Abdelas, Sapores, Isaac, c l Dausas, qui
, \ ,
aquodam loco, qui Zabdaeus dicilur, a Persis capti *
vus abductus fuerat. Ea tempcstate, una cum
.
cborepiacopo Mareade, eliam inorluorum cxcitator
, Miltos (3), cura clericie duceniis qumquaginia nu *
mcro cibi subditig, qui a Persie ilidem captivi
, \
abducli fuerant, innoiuit. Milles sane Persicus
, \ milee fuerat, muialoque vivendi morc, aposloli ,
r.uin secutus est insiiluturo. civilaiie cojusdam
.
Perside episcopus facius, cum sacpc mulias gra ,
veeque lustinuisset plagas, ubi neminern Gbrislia , , \
nain religionem amplecti velle auimadvertit, dira
. >(5) Alii Milesium vocaul.
(1) Pro Joeepbo Sozoiueu. babet Jacobum.
{) Sozom. babel Bochrut.
f
145
ECCLESIASTlCiE HISTORLE L I B . VIII.
, J - , incolis i;nprecalua (I), inde discessit. Non louce

'
vero post, cum priniarium ibi raagistratum geren les majesiatem regiam laesissent, adduclo eo exer. '
citu longe niaximo Persa oppidum diruil, locum , \ ^, que ejus bobus aralro junciis proscidil, et lan & quam agrum consevit. Milles aulem ex eo oppido,
, \ siculi dixi, discedens, sola pera iu qua sacrum
. \ ' , Evangcliorum librum servabat, accepia, Hieroso \ 9, \ , lyma precalionis ergo venit. Dcinde iEgyptum, ad
visendos ibi nionachos, petiil. Quanlus aulem vir

is immensis miraculis edendis, morluisque adco
\ - resliluendis fucrit, Syri ipsi, qui vitam el res ejus
-.. geslas in litterarum monumcnla retulerunt, libris
, suis teslabunlur. Mibi saiis fucril, baec (antum de
^ . ' _
eo dixisse,, eorumque duntaxal
meminisse, qui
, ^ apud Persas sub Sapore di vinum suslinuere agonetn. yEgrc euim quisquaiu nuraerum inieril, et

, \ quinain, el unde fuerinl, aul quomodo, qu;e\e
, ',, - subicriut supplicia. Varii uamque mullorumqiie.
, generutn cruciaiuum apud Persae sunl modi : qui
in eis eliain cuin ambilione quadain, laudein el
gluriam inaxiine osienlanl. 617
Quanluni aulem
.
raiione couiplecii licet, eoruin qui tum ibi niarlyrium absolvcrunt, et alicujus fuere nominis, viri
e muiicres, exlra mullUudiiiem eain quae numerum cxcedii, ad inillia sedcciin fuisse dicaiilur
Quorum Domina recensere operosum judicanles, qui lessae sunt, Pers;e et Syri Cbrisliani, boc
lautumiuodo meniorix coramendarunt.
. '.

\
\ C
,
* ,
,
.
, \ ,
' , ,
,
.
\ : ,
, , ' , ,
,
, \ D
. " \ '
. \
* , *
\
\ , '
. 01
^ ;
. \ , ' vbz ' , ; ,
, ,
,
. '

(I)
CAPUT XXXVIII.
Qum Constantinus Sapori Persarum regi pro
Chrisiianu scripserit.
Poslcaquam aulem laudatisstmus imperalor
Gbri&licolas ibi ita alDiigi iulellexit, aigrc id ferens,
magnopcrt. csl perlurbalus. E l paratus qtiidem al
opein tJlis ferendain e r a i : sed quod facerel ut ilii
eo quoque loco quietain duceienl vilam, non babc
bat. Sed eiiim accidit ul legati tum ex Perside ei
adesscnt; quorum oplalis cuiu salisfecissei, recie
se faclurura puiavit, si Sapori de Ghrislianis qui
sub ejus regoo essent, quidquain etiain signiticaret. Itaqtie epistolam ad eum, dignam profecio
illara quaj inaxime celebrclur, dcdit: maxiwam se
illi debiiurum esse graliam osiendens, si quielem
eis qui sacra Cbristi colereol, permitleret. Neque
esse quod religionis ejus ca?remonias criminare
tur : quippe illos non victimis niaclaiis, quemadmodum ipsos, sed incruenlia gaudere sacrificiis;
et preces ad Deura fundere, cui non effusus sanguis gralut esaet, sed anima virtuiem sincere exbibens, et dogmala verse pietaii maxime convenieniia, Proinde laudandos eos esse magis, qui
sibi iia credendum, Deumqne colendum ataiuerunt. Ad basc Deura illutn propiiium habilurum
esse recepit, si Ghrislianorum pictati consulendum
puiaret. Alque ad id indicandum, Galienum Hluin
ei Valerianum, prelerea vero ea que ei eub ipso
accidissent, produxit. IIlos enim, lantisper dtim
Chrisiianos quiescere passi esscnt, facile imperti
cursuin lenuiê : 618
eosdem aulcni, poiissi-
^ , insutlavit oppido (Soz >tiicnus )
t^;**'.ve*
, K M*-î**
aii^rr.
*; i ^ a Lc:> v ^ - i * *

0*r,<
e i ^ U ^ M , vfc ^ t **% , i
*
' ; l i * -;*-_
2 x w - ' ^ ; xV;
l****<j*a d - i . t * * < ! ^ * iio>*fc**, *t J^-r4
*t ixr-3%r /*^:, p c x r ,
rat,!
tt^t
ni^-s $;
St** ^
,
U-yyzi
^* I s*r=t-ir. rU.." - trtyur
\u C k r i r . ^ i j , f ^ a i ^
~ .* ~ r r r ^ n r . * , * r v i
Uiw^,
f i ^ i ;<< R ' , V M -+\\ r:>Lt'JX
s s r . T - ^ ^ i i w - rx^
, r l /
*b i^M
ooti Uuul\ <***, eie bxma O r i o ^:
- ; > 5c n : * :
1 prte, in \><A*tX+\*m
i*n**t*yt : er-i*a
/: - . - - I x V . i ; * : - T . ; ~ v
be.U c o f t i ^ U , el 4'- gr**i!,*$ t r r a r n i i d:T!:.o
>; - - ^ , , ; ; ^ * * , V f ^ . ,
fcula lrop*a
H J l M * . Ad q a r*s c;J ! t . ' f
r_:p
i ; ; y . ~*->o.\ ;
Vlrt* (utfvt v d b'*naroifl matlatioo*,
Tatom
**>. - , ^ . : ; bari//lortnnqife pradktione: sed ad Tictoriara om . : rrr. ^
l m .. ;
netn taiift futese t o b m croVis, qaa Ci;p:is sris
^ : ; Sv: oI> -. -.,
prarierit, armaturam, el oralionena prîerea sano i a C r ^ ; i - p / i ^- 5 . guini* proreiie expert^m. Ad finero pijrro epi*io! ^ . ^ ^ : ; . ^> : -
liac cliam verba afft;rl: Hoc hf;in iin.n g^nere,
^-. > .^:^*, :: ; tt,
Ciirigtianornm dico (de h i i eniro n.ibi est ernio
co\ -. ; =CTOV; * ^, \
'*), quomodo me flatom iri Ixtitia pcte, si
ilnCiii.
i x i r r 20; , /:*. ;
ftudtam, Persaram qaoqtie re$ Cirenlisilma*, pro
hyys* -^ *
eo aique eupio, plarimnm eiornari? ot TPS simjl
\ . ;
et tibi polcberrime, ei illis iitdem opiime. at ; r e
,^'. f,v Gsfy \
ita atrisqne cx aeqno felictler eant. Sic oamqne
cpv/' ^. .
oniverstlacit hu;us Deom dernenlein hab:!urus
: : ? ;
( W S et benignuin. Ilos igilur, qu^ndo ea am;;li-, \ . \
tudine e, libi conimendo. Hos ipsos, qaotiiam
, *
pietate quoque praeclarus e i , tibl bumanitaie ei
' - -, tk \ benevolenlia eoinpleclere, a le ipto siniul, et a
>., , ,
wibif, per iiiiern, immensam inittKUS g r a l i a m .
. /
Tanla dirino buic viro de omnibua qui obivis
.
locorutn in cognilionem Cbrisli ventssenf, ineral solHciludo. Qaapropter lalis cum fuerit, abunde
qiioque divina cera frelut, Europa, Libya et plurimis Asie provinciis ditioni stia? stibjcclis, subdiuf- ,, qui perlibenler ei paruere, benevolie osos esl. Jam vero et ex Earbaris plorimi, partim sua
f
pariirn bcllo subacli, non gravaie eom coluere. Ubique dcuiqnc tropsea cxcilaia, victo1
x a
n i i i i u p c r a t u r c m e u m proRi<ilgirun(.
619
CAPCT X X X I X .
C
. *.
Uc vlla monattica. unde ea iuitium tump$rrit, quid
ITepl /Jc
,
1&
ea profileutur, et quo$ Imbuerit auetora.
xal xt ^,

^
.
At jiic ipM5 quidem ejtucemo Ji aclionibus suis
\ ,
:;;: religioucin noKlram anclam boiieslatam \ *
<;au vtdinl. b c d el ipna per se ipsatn magna fuil
, glnria, pcr eof qui luni ad vjrtulem aspirabanl,
.
Itofiiiiic, Multi enim adliuc ex coiifcs>oribus sn
^ .
TMiiig -anl, cccicgiii vnilenies. Quin eliam
,
Ubicm caui n:ddidcr*, lidcmque ampliorc glo ,
ria a i u c i c , iiioruin eplomlorc, qui eo lempore mox*\oj .
ii:i< |ii:aiu sicililariafiiqiif! consodabantur v i i a m . Nam
- ;
v i u i i ar'ana ct diviua qu^dam fee, coelilua ad
; ,, ?.! dclapha c M ba;c pliiloaOpbia : quippc qurc
\ dUdiplmarum arien, < l dipiilalionuin nugas, ; ,
iiporvacancai înl, oluiiique qiiad in & M U s
, \ \
m v b o r b u H poni q u r a l , Mibi vindicciil, iuipedinien,
Uu\tw adro ud puriialf.iii vit* inl, pronus n e g l i
gai : Kolaque naliva ulcne virlule, oa quae ad illain
, ; , \
I erilriwid.tin, el ad lullciida faciunl, doceat
*
rxcolal : quaa vcro intcr liajc babenlur media,

nullam lucal rationcm. p r o r s n s auiem c i r c a
^ : , " VDmctur boncslas : atque cos qui a vitiis longc
; , .
%
E C C L E S I A S T I C / E HS.STORi/E L I R . VI l .
15il
- , obsint, virlnlem a ltein 111 tiius coiiscctciitiir, pva, ' vos al.jue iinprobos ceuscai. Non en m oslcnlare
* / ,
vull virlulcm , sed eaui s e d u l o e x e r c e r e : nihil
,
prorsus eain, (juai ab liominibus proveuil, gloriam
, \ .
faciens. Et cuni gcucrosc forlilerque anima.* , ; turbaiiones expugnai, Uim necesâri.iS i i a l i r a ; rcs
v>v , '
parum admmlum cural, vilipeudcus c l i a m q u a s c i i u ,
que corporis imbecillilales. Viribus a u i c m a d i .
vhia Menle accepiis, ad immortaleiii i l l i m Menlcui

subliiuis tollilur, nocte d i e q i i c illain cogilans a i q i i c
; , ; ,
inluens, inirilkis oliam in*di> c;>iens, <'a:iliii;:is ^ , . "
que precibus coticiliaus. Puntale vor.) animi,
, .
bonorunique operuiu fadis, ad sinccrilalcin r e l i , \
gionis grassans : exiernas cxpialiones, et qu&cuti, ' \
que ejus generis suut luslralioncs d e s p u i i , el unuiii
, - ^ piaculum csse pcccalum i p s i w i p u l a l . A l q u e i u
, ' '
rebus extcrnis superior lacla, impcriuinqiic (ni ila
, .
dicam) iu eas oblinens, neque ab inordinafa v i l a ,
,
eque ab ulla neecssilale, ab bonesto dcbiloqim
, ' \ /.,
proposilo suo I r a n s v e r s a agilur, neqiie c o u l u m e ^ \ >>
liis affecU perturbalur. Sed neque iudigiiufii q n i d , ; quain palietis, vindiclam 6 2 0 mo.litiliir. Tanlum
, .
etiam abcst, ul vol niorlus, vol rcriim ncccasa \ , *
riarum i u o p i a , c a m adurgcus, de siatu suo d e t u r , '.
bet, ul lalibus q u o q u e a_Timinis magis Juilcliir,
\ '
generosiialcm el mansueludincm snan d e d a r a u s .
, ,
Per vitam ilidwn omueiu illud b l u d e l , ul qi;am
*
miuimo iudigeal, atque quaiuum liiimana: ualurai
* ),
caplus penniuit, proxime ad Driini accederc nhi ; Q tur. Transilum a u l c m , si?e divcrlicuUim praiscn ;,
tem exislinians csse vitam, neque occupatiunibiis
.
negotiorum irrelitur , neque p r n v i d e n l i a rrum
,
praesentium tenclur. Et vitam t e n u e m et a cura
, barum r e r u m expedilam ac l i b e r a n i , nullisquc
" ' ^(5 \ superfluis oneralain, l a u d a n s , ad fulurain r^spicil

bealiludincin, felicenjque illam quieloni exspcctat:
*
onini quoque erga Denm pietate in a n i m o suo
;
veluti in domicilio cxccpta, verborum fuDditalem,
, .
u i rem ingratain, repudiat. Quas enira illa aciiones
\ \ . ;
a moribus suis longe proscripsh, earuui neque
. ' menlionem verbi facere susiinel. Naturae vero
, ,
neccssitates paulatim constringens, et carnem mo<J> , ,
dcratione domans, lasciviam castitatc comprimii,
,
injustitiam aequitatis amussi propellit, mendacium
, \ - D exigii vcritale, coniposilo vivendi moreomncm
<atv , .
accidit inaequalilatem. Familiaribus eliam pro s \ * cielale humana se liominum raoribus accommo , dando, et proxiiiiorum animis conformando, bcne
, vivendi inslitutnm conflrmat : extrancorum simul
vov. ; \ el amicorum, ut eis provide.al, curam babet :
\ , egeniium res suas et opes dueil esse cominunes,
. ,
et qua3 cuique debenlur iribuit. Gaudcl illa c u i u
, \
gaudenlibus, moerentibus nihil non adbibci consn *
lalionis. In summa, ad id quod rcvora s u m n i u i i i
; ,
boiium esl, sludium omne converleiis, sernionibus
; . ' ,
casiis ei cogiiationibus spirilaalibus se ipsam eru6 , ' d i t , cullutu forinaB supernuum prorsus ucgligit,
, , ' ;, ; '
inaledicla inagnoperc a v e r s a l u r : colloquia cum
; / -fov \
v c n o r a l i o n e el bonorif prafalione ingredilur, au-
NICEPHORJ
CALLISTI
152
diiorem prius veluli medicameiilo curans. Longe , '

ub ca abesl iracundia, conviciun, jurgium. Quod
,
enim vera raiione praedita est, irralionalem omoem

declinat motum : et, ut semel dicam, perturba- ,
tionum, qua vel in anima, vel in corpore sunt,
.
omnfum doniina exsislit. Verum eniinvero aucto ,
rera divinae istius pbilosopbiae quidam laudant Ile- ' ,
\ \ liam illum aemulatorem, quidam vero Joaunem
.
Bapiislam. Pbilon autem i l l e , genere Uebraitis,
secta aulem Pyibagoreus, temporibus suis Judaeos , &
,
quosdam, viros graves el venerandos, d i c i l 6 2 1 n
.
rcgione quadam frequenies babente tumulos, circa
,
lacum Marajoiicuin ad Alexandriam pertinentem,
novum pbilosopbandi morem complexos esse : .
.
quQrum domicilia, vilac consueludinem, aliaque
inslitula omnia, talia aiiquis esse ex dcscriptione ^ * . ' *
'
<?jus colligat, qualia prisci apud iEgyplios monacbi
euut conseclati. Nam vitae id genus ingressi, po$- \ \ , \
. ' ; \ ,
scssiones suas propinquis rclinquebanl : ac rebus

omnibus nuntio remisso, extra oppida vivebanl,
\ ^ alquc in liorlis quibusdam et agris solis habhaoat, .
baul. Eranl autem eis ei mansiones, quae mona
'
stcria rocle dicanlqr, ubi solilaiii cum graviialo
-, c l sanctilale sacris iniliabanlur, carminibusqqc
,
divinis, hymnis ei psalmis Deum laudabaul alquc
, .
colebanl. Nu|Iu borum prius cibum, quani sol
^
occidissei, capiebat. Fuere etiam, qui Iribus aut
.
piurilqs quoque diebus sine alimento persevera ' .
r n t : vino auiem el sanguinolenlis prorsus abstincrent, ceriisque diebus consulio hami decumbe- Q
. ;
rcnt. Cibus eis eral panis, sal c l hyssopum : potue,
,
aqna. Prope cos mulieres eliain velulas fuisse scribit, qtjie pbilosopbiae ejus amore, eumdem vitas \
c-jrsuiq dejegcrint. Quapropter et consilio volun- .
,
lario coelibalum conseciaue, vilam ila transige, ' ,
hanl. Philon sauc in libro quem De } ita contempia .
fiua, sive $upplicum\ inscripsit, mcmoriae ha;c
r
ipandavii. Videtur aulem eos signilicare, qui cx Hebraeis tum nuper adinodum CbrisliaDisqium
Misceperint, Judaicis adbuc optnionibus prajdilos, moresque eorura servantes. ln nulla eiiim geiu
alia, prxterquam apud nos, tale viue inslilutum inveojalqr. Equidem ab illis JEgypUU lanlopere
bqc vivendi genus invaluiase conjicio. Sunt vero qui dicqnt, perseculionum tempora buic in<4iluio
derepenle priinuua cau&aiu praebuisse. Cum eniiu a tyranuis religio exagiiareiur, qui sibi fuga cousulebanl, in monlibus inpullis et sallibus quibusdaiu versabanlur, in quibus ne deprebeusi cape
reniur, de industria errabundi $edes niulabant. E l cum ei viiae assuevissenl, paulaiim
deinceps
iiisiiiuluiu id ad morlem usque producebani : et ad magna increuienla, roullis per amulalionenit
lunvcrÛiouem lal&m ei vilaiuûjjeuntlbus, (raiîuiiiebaui.
e
622
CAPUT X L
. M \
De vita el instituto clarissimi inter mnnaclios Antonii Magui, el teclatvribus ejut : et de Paulo
Simplici.
\
kr
, % ,

,
.
Sedenhn sive /Egyptii, seu priores i l l i , quos

dix.im|]s, put ctiain ulii quicunque instiluli hujus
auciores fuere, ct ejusmodi pbilosopbia alii
prxiere, i)|ud quidem certe nemo non conlilelur,
ad summum, c l moribqs ipsis, et accurata vivendi
ralioue, iiislitutum boc, ila ul opinio obtinet, cxercuisse cclcbreui illum ct magnqin Amonium ;
qucm tum in jEg/pti monlibus vivcntem, proptcr
' , ' ,
, \
,
,

: = \
'
, / .
153
ECCLESlASTICiE HISTOIlI.fi L I B . VIII.
154
1
6 .
, \ .. * ,
,
* *
. , \,
, ,

,
. \
\
, .
, , !
virlutis pnesiantiaiu, germauum aibi amicum leci

clarissimus iniperator Consianlinus, frequenlibin
ad eum daiis liltoris hominem houorans, el u l d*
quibus rebus velbt (i), ad se scriberel, rogans.
Fuit aulem isgenere jEgyptius (2), primas in patiia
sua parles fereus, in vico cui nomen erat Coi.ia
ortus, qui finilimus est Arcadum (3). qu;e apu l
jEgyptios est Heracleae. In juvenili aulem aetaie
reliclus a parenlibus orpbanus, quidquid ei fuii
agri, loci ejus incolis donavit, reliquain subslanliam egentibus dislribuit. Ua enim decere exisiimavit, utqui philosophari constituisset, non solum
pecunias relinqueret, sed etiam pro eo alque de
cerel, inopibus eas expenderel. Sane quidem qni
tuin rebus pulchris vacareni, eis se conjungens, qua3
<al . >. 1*
q q
eorum praslantissima essent, ca esi
* ,
a?mulalus. Quod namque sciret opiimam quamqne
,
vitam consueltidtne dulcem gratamque fieri, quam .
vis gravis primuin sil el molesia, in compendioMS

perfeclisque se magis exercuil virlutibus. Et quoti *
die quasi principio jaclo, magis ac magis in uni
versa animi moderalione proQciebat, novaiu quam. " ' ;
dam et vigenlem indies pra? se ferens alacriialem.
'-
E l corporis quidem Yoluptales a?rumnis ejus jugi. , \
bus suppressit, animae aulem inordinalos iinpeiu*
^
perlinacia proposili sui constrinxit. Semel auiem
. '
interdio post occasum solem cibum sunipsit. Per , ;
sa?pe vero biduum lotum, quandoque eliam tri. \ ,
duum, escas non altigit. Cibus ei erat panis,
u n 0
U O
U e
. * - ^
. *
,
*. . "
: .
, .
*

, ^ .
* ,
, *\ . ' ,
, . \ >.
obsonium simplex sa), polum praslerfluens lorrens
(1) \ / . (Sozom.) Hoc est, De rebui

quibus indigerct.
(2) , . (S 20111. lib. ,
cap. \Z ) lloc esl, claro loco nalus.

(5) ' . (Sozom ) lloc
csl, ASyyptiorum monlibu*.
prabuil. Per lotaiy autem semper propemodum

vigilans noctem, aliquam etiara diei paneni prccationibus dabal. Quod sicubi somnus ei obrepsis
sel, brevis is admoduin fuil : humi vero in nudo
solo plurimum cubabat. 623
Et omnino olei siinul
unguini, el lavalionis usui rcnuntiavcrat : quod
illum non laterct, robuslnm quoque et finnuni
corporis habitura bumidis sensim ad raollitiem et
luxum converti. Haud unqnam euro a quopiaiu
nudum esse visum tradunt. E l cum lilleras ips>e
non didicit, tum neque earura periios adniiralus
esl. Mentem vero bonam ut liueris ipsis amiquiorem, taliumque adeo ariiuni inveniricein, valde
laudavit. Quin nequeiis quidquam opus esss dixil,
(5 D si mens per seipsam valida s i l . Mitis porro atque
, \ *
humanus, ut non magis aiius quisquain, ei in collo $. quiis graliosus maxime, alque iiem acutus invi, \ ^^. '
ciusque fuit. In disputationibus praecipue, etiain
,
si qui interdum contentiose cum eo confliciaren ' \
tur, ne molestus esset, cavebal. Prseslantiori i , '
quidein sapientia quadam, et novo more, una cum
' divina prudeniia, lemere ilJalum contentionis SMI .
diuro facile contrabere, et ad moderationem con" ,
formare noverat. Vebememiara autem coliocult^
,
rum temperans, mores eorum siimil reddcbai
.
meliorcs. Divinam iade cognitionem, alque etiatti
>5
NICEPIIORl CALLISTi
pr:?cogntlionem consecutns, nihil admodum esse

jn licabat fulura prxvidere : vanumque cliam,
quod tn ea re collocaretur, sludiuin esse dicebat.
Ftaque virlutem ullam csse docuil divinarc : quod
e diverso, neque in vitio, cujus gralSa poenam quis
meiuat, s i l , fulurum non nosse. Cateruin uiium
illud bealiludinis esse existimabat, rile Deum colere, legesque ejus c l niandaia inviolala servare,
Si cui autem amor fulura cognoscendi incessat.
puram modo, inquit, babcal aniuiain, et fuluri
perspeclio cum consequelur, Deu veluli per specnlum aliquod cognitionem fulnri exhibeule. Socordiam autem delestans, omnes qui recle vivere
vellent, admouuit, ut opus facerent : et ut seipsum quisque in judieium et rationem diu noctuD
qne factorum adduceret^ alque si quid conlra

decorum fecissel, u l id lilleris adnoiarei. Sic cnim
lorc, ut seipsuin verealur bomo, et dcinceps ab
absurdis aniini moiibus, ne mtilla adnolala repen a i , abborrcal : fore eliam ut mcluat, ne seripiura tali a quopiain deprebensa, improbus ipse
manifesto invenialur. Acritcr quoque, si qui injuriam accepissent, defendebal, caquc causa frequenler urbes adibat. Multi namquc eum accedentes,
calamiialesque suas deploranics, cogebant ut urbes
ingrederelur, c i pro eis precalor atque inlercessor
apud magislralus (ierct. 624
P
plurimi
f.iciebant, si ipsum viderent, el Sirenem verborum
ejus audirent, el imperanli parcrenl. lpsi enim
studio in priinis fnit, lalerc, el in solis locis ver- Q
sari. E l quod eo esset animo, si quando in publicuin prodirel, confecto quanla potuit celeritale,
cujus graiia in urbem venerat, negolio, raraum se
IU soliludiuem recipiebal. Siquidem dicere solilus
cral, letbalem esse piscibus extra undas conversalionem : neque minus monachum in peiiculum
cgelestis viiae el professionis sanciioris amiucndae
vcnire, si mnras in urbibus trabai. Et cum jucuniJmn se ouinibus prabuil, tum nc subuiisaus niiniutti ct adiilator esse viderelur : pncierea ne ex
eo quud ab omnibus honore afflcerctur, quodque
r i qqos jussissct, morein gerercut, faslu ei arroganiia eiTerretur, curavit. Scribenti aliquando Gouslanlino ad se ul veniret, mirifice cnim boroinem
{tinabat, delrecUvit td primuro, dicens : Siquidem ^
; d iiiiperatorem venero, Anlonius ero; siu minus,
abbas Anionius. Atque eo tandem modo ad illum
adirc suslinuil. Verum ba?c lanquara gustus quidani el exigua imago Anlonii viLe et inslituti, s\nt
i^xposita : ul ex bis universani ejus, qualis fuerit
| bilosopbiain coliigamus. Quam rebus omnibus
oplimus Aibanasius, eui eliam fuit cbarissiiiiiis,
ropiose meinoriae posterilatis litteris mandavit :
c rtaminibus ejus contra damioncs, et artibus quas
j.dversus illos adinvenit, aliUqne viuc prodigiis et
vvhwi quibusvis conscriplis, ut liber is nionasiici
insiiiuli ct*u descriplio qu;edain esset. Ilidem ut
idom Alb.iiiasius in Vila SynrlelitTS (!) fetit, ut,
o r r o
^1) Vilis Pairum, Synclcucc
inUT
156
, ,
^ ,
.
, , * \
, \ , ,
\
, , .
? \ \
'
, , \ .
; \
, .

. ' ; ,
, ' ,
.
* ' \

, . ' ' , *
\ *, , \
. ' \ *
, ', * " ; , '
* ;, ^ . \
* .
\
. *
, ,
"
\ ,
,
\ ' ,
, \ ' ,
.
, , '
. ,
,
\ .
Qv \
\ ' ^ , . ' \ \

, \ , \ *
,
,
\
.
' \ ' ly.tivo;, ;
r
sacras abbatissas
allegatur.
lf,7
ECCLESIASTIC/S IlISTOHLi: L I B . VIII.
- \
r*,
A ^ - r -
*v \\
- i _t*_...
.

,
* ,
' ,
/. - *
, pav , \
- . '
,
* . '
! ,
:, . \
158
viculi in boc niulieres, itn in illo scripto viri, qimd
.
sequcremur inslitu'uin, tanquam in commeni;>rii>

expreesum, haberent (1). Habuit aulem discipulos
mulloe, probnlos admodum, el qui magislrutn viu
iit^litulione, s;ipicntia3 studio, et virluie reliqua
satis feliciler retulerunt. Qui partim :n iEgypto ci
Libya, pauim in Palaesiina, Syria et Arabia suut
pbilosophali. Prarsiantissimi sane ii suni, atque
itideni sncvessores eonim. Ita ut ingenlis esset tn
boris iis qtii Deo vitam suam dicaraiit, eos inqui
rere, aique ab eis, qnx sibi facicnda essci, addi
sccre : prseserlini cum iili magna cura, ul el ip*i
ei eorum facla latereni, suidereni : non pcrinde
scilicet, aique iioatrornm lemporum bomines p|u
rimi, facienles, qui fastu el ainbitmne inani inso ' |
f
gege inferenies venduani. 6 2 5
. " '
Mulli eane gpeciali fuere seclalorcs ejus : ct iu
, \ .
pr\ \
Paulus ille, qui ex viriule Simplex est
cognominalus. Quem feiunt mslicam vilam agentem, el cura formosa conjuge babilaiilein, ei
posleaqaam earo in flagranli crimine cum moecbo concambentem vidisset, gravher subridentem, adhiliiio jurejurando, coi.junciioni <ju8 renunliasse : eaque staiim dimissa, ad Auloniom perveuisse.
AKlis vero adinodum fuisse, el obedienliam prxcipue coluisse dicitur. Monaslicis quoque sludiis
e l cerlauiinibus cum tnagisiro conlendit, oninem adbibenle curam alque diltgeiiliam, nc quid quo 1
ab iilo dcgcneraret, in imitatione ejus dcprelietidcrelur. Qui sane lesiiinoniiim ei pcrfcclionis in
optiuio iusliluto, monaslicaque philosopbia perbibeiiH , i)ibil ei deinceps praeccptore opus essu
d i i i l ipsuin quippe per seipsuin philosopbari egregie admodum, jam sencm : qui scilicct sludium
id non a puero esset medilalus, sed non iia pridem ad ceriamen ule desceiidisset. Sed et Dcus
<jeiiiu3, qaae de eo Antonius pronunliaverat, auoioriiate sua confirmavit : breviquc ila clarum redd i d i l virum, ut meiior etiam praceplore, ad daimoncs lucia supplanlandos . alquc propellendos
essel.
e n l c r
p e r
o r u m
m s
. '.
*

".
h*
CAPUT X L I .
De tancto Amone; et Eutychiano qui in Olympo
Bithyjiuv monte versatus esl.
Eodem lempore el Ainoun ille yEgypiins itiilem

* \ '
viguil,
qui a propinquis el familiaribus coacms,
\ \ ,
uxorein quidetn duxit; cum ea lameu conjugii
, ,
\ . \ 6 more, uii viri consuevere, congressus non est.
, \ 10 , Cuin iiamque nupliarum dies advenissei, el sponsa,
siculi (ieri assolet, in ibalamuin cjus deducla es , sei, solus cum sola colloculus, flncin jam suum

nuplias habcrc dixit : c l magnum quiddam forc,
] \
si virgines viiaiu exigerent, ducuii : prajiniaquo
' .
6t* - coeiibatus commemorans, persuadere ci conaius
' . \ esl, ul soliiariam pro se ulcrque seotarclur viiaui.
E l puella quidcm verba ejus lamiibus cxiulii, se '
, \ ^ grcgari umei ab eo prorsus noluil. Ilaque Amoun
./* \ - dccem et ocio annos cum ea vixit, seorsim cubans.
626
etqnoii secundtim Dcum cst v i l e iiisliliiliim
, '
cobiis; muiicrcula vero aMiiulatiwic illiu?, et ips;^
, '
spe animoque erecia, iuii|uum esso exisliinavil,
, .
sua causa lanluin viruni in cbscuro laurc : *l
,
ulrumque polius ab altero segrcgamm, piciaiiiiii
,
exorciirc debere ccnseus, separari a viro petiil.
\ \ , \
Aique ille relicta mulieri domo, ipne meridieui
,
versus ad lacum Maream, in soliiudine, circuin
;.
Sciilim ei Niiriai inonloin, duos el viginli aauos
; ;.
?
(!) ' s Albaiiahiqjii Hbrtim be virgirAtatt coii>cru->issu l o l a l u r .
NICEPHOHI CALLISTI
ICO
moiiaslicam est pbilosopbalus, bis quoiaunis adire

et visere mulierem solilus. Mullos et Iiic veluti ^ * & ? *
dux habuit sectatores, ct multa divioa edidil opera. ;
Mulia dicla ejus memoranlur, quae ab yEgypliis . \ iiionachis, accurate talia et studiose inquirere, ,
velerumque monacborum facinoi ibus, eive in scri- ,
ptum stnt relaia, sive minus, deleclari solitis, per .
' . '
leniporutn successionem percepta, hodie quoque

ferunlur, audiloribus perquarn jucunda. Quoruin
iit guslum aliquem proponamus, haec subjungcre , libct. Petebat inagnus isle vir soliludineni quam- ,
. dam cuni discipulo suo Tbeodoro : cumque fossam
quamdatii undis scilicet repletam trajicere opus , 0 \,
liaberent, ne vesles allius auollentes, aller alte- . \
,
rius nudilatem conspiceret, relrocedere paululum
Tbeodoruin jubet. Cum vero seipsuin quoque nu ( ), \
\ ' ,
duni videre vererelur, divino uaomento in sublime
, sublatus, in ulieriorcm pervenit ripam. Ut autem
. \
Tbeodorus quoque saiis madens transgressus, ullra
' ,
Lycum (sic enim incola? fossani eam nominabant)
,
veiiit, vesiemque et pedcs Amoun siccos v i d i l ,
' ,
precibus sencm faligans, causam ejus rei ut sibi
. "
dicerel petiil. llle teclum id, quidquid esset, laci\ , lunique esse voluil. U l yero magis ma-isque Tbeo. \ dorus conlendit, nibil se de pctilione ea retnissuruui profcssus, Amoun landein
pacto prius , .
' , .
interposilo, se vivo neiniui id prolalurum, rcni
* , ' , .
aclam exponil. Quapropler is postea praslaniioris
. ciijusdam natura3 virum eum essc credidit. Porro
qiiod ciiam praecognitionis divinae plenus fuerit, Q , ' ^ ,
. *
id quod nune dicemus, salis indicabil. Puer qui
'
dam parehluin injuslorum a rabitlo cane morsus,
iu ea exspeclalione , u l quamprimum morerelur, . \ '
eral : cum auteni ad AIUOUD eum adduxisseul, ut , '
,
eum curarcl pelebanl; ille , Non ego, inquil, sed
,
vos, siquidem volctis, eum curabilis : si enim,
quem surripuislis bovem. doininis suis rcslitucre ,
voluerilis, slalhn malo oimri puer liberabitur. Bos
reddiius est, et periculum oronc confestim profu- \
gicns vacuum aerumna? omnis pucrum reliquit. , ' .
627 ^
aulem aliquo post tcmpore Auioun dece- *
d e r c l , aniniam cjus Anlonius dicilur in coelum ' deduci vidisse, divinis virlulibus eam comilanti- , \ ; ' bus, vcnerationeque et siipalione mulla, alque ' , ' etiain ineffibili quo lam bymnorum carmine prose- D ^ ; ;
quenlibus. E l cum, qui tuni ciun Anlonio ennt,
pcr consiernaiiuncin in aerem suspicienle, c l rei , '
lanlai faciem admiranle, causam ab eo requirerenl,
ille visum id baudquaquatn occultum habuit. E l . \
' .
verl.a ejus rc ipsa suni confirinala. Poslquam enim
a Sceii mulli venere, et tempus obilus Amoun in- , "dioavcre, illud ipsum teinpus esse cognoverunl,
cum Anionius stupore correpius in coelos suspexit; ;
c l ulrumque sane merito bealum babendum dixe- ,
ranl : Amoun quidem, quod slc e vita prrcsemi ,
eubduclus csset , Antouium veru, quod eum Deus . '
\ . '
visione ca dignalus esscl : cum quidcin imcr
, /
ulriusquc babiiationis locuui, inaguum iiilorvallum
atqnc dicrum aliquol iulcrccderci iter. Alquc iixc ; ;, "U/.
u i n
ECCLESIASTICE HISTORI/E L I B . VIII.

162
161
\ , . quidcm de Antonio et Amoon, memoiiae suni prodila, Eodem vero tempore, el in Olympo Biiliy \ a v i ,
niae Eutychianus ille vcrsatus, monastica3 philoso phiae operam navavit. Taniopere siquidem per
, , virlutem divinre gratiae parliceps est faclus, u l (i)
miracula et prodigia pltiriaia edideril, morbosque
\, \ , ineurabilcs sanaveril. Quapropler Conslanlinus
. * quoque ijnperaior magno sludio amiciliam consue, . ludinemque ejus ambivit. Accidit tom, ni cx im , ^- peraloris satellilio quidam , tyrannidis affectai
, - suspectus, el eirca Olympum occullalus, caplusqtic
. \ , - in vtncula sil conjectus. Et cum perquam acerbe iu
, carcere cruciarelur, propinqui el cognali ejns
. ^ Eulycbianurn convenientes, ui legaiiouem prectlioiieiuqiie pro eo apud imperalorem suscipe/el.
,
. alque aliquo modo provideret, u l inlcrea vitimlis
. liberaretur, ne scilicel ante legalionem obilain
, \ acerbilatc lormeiitorum interiret, rogarunl. Aique
. ' ille ad carceris cuelodes, u l boiitinem vincuUs
, \ levarent, oratum niisit. L l vero illi peiitioni ejus
non acquievere, ipsemel ad carcerem venil.
. \
, ecce cuslodise poria? sua sponte claustris fractis,
* - ad viri pra?senliam alalim pamere, el conipcdes
, , fcrreae, numellae vinculaque ccrvicis viiictum relinquentia, cum sirepitu delapsa sunl, et Jiuc aiqtic

* * : - illttc dispersa. Deinde ad imperalorem, qui iiuii
Byzantii eral, profectus, illico reum condemnatum
. \
bil
Constantino
, supplicio liberavil. 628
- diQicile aul molestum fuii, quod vir ille pelerei,
C quem vehemenler amabat, et magno iu bonore
.
N ,
e n i m
babebal. Faina autem lerl, Eulycbianiiin poslea ad Novati bxresim descivisse, el ea q u ei incrai graiia excidissc (2). E l ba*c quidem, aliqua ex parte, nobis de monachorum iustituto c l philosopbia sinl
d i c U . (]ui aulem lalia scrulari v o K l , mullos iuveniet libros, in quibus plurimi, qui ea ajtate alquc
deinceps inlegrilale viue eniiuere, connnemorantur, polissimuui vero, qoae de iis Lausus pnrposilus conscripsit. Mullain quoque el ulilein de eis bisloriaiu Sopbronius Hierosolymiianus
nobisreliquit, Vrati el Novi paradisi liiulo, scriplo ei indito.
. M B \
CAPUT XL1I.

,

.
De sanciis magnorum miraculorum editoribui , Spgridune, Nxcoiao el Parlhenio.
\ \
,
. \
\
* ^
\
. ,
. ' , \ , \ ,
. '
, *
Quandoquidem vero et Spyridonis et Nicolai

menlionem ine faclurum esse rccepi, boc loco
fidem inihi libcrandam essc duxi. Dc aliis natnqtic
confessoribns e l bierarcbis, qui innumerabilia el
mirilica passi sunl et fecerunl, el quorum mulii,
qnae in eis fuil, graliae robore mortuos quoquc
excitarunt, supra exposuimus. Ipsi qiiidem divo
Spyridoni lanta divini Spirilus inocssil gratia, u l
quaj de eo celebratur fama boc quoque iempon ,
virlulem eju* astruere possit. Rualicus enim cum
es&et, conjugemque in malrimonio, el liberos cx
ea suscepios haberet, iion propterea in rebus diviuis deierior aliqoo fuil. Tania namque in sanclitaie eral, ui el a paslorali viia non abborrcret (o)
(I) Socrat. lib. , cap. J3.

(4) ^
;, eic. Sozom. lib. , cap. . Iloc
esl, Nuvntinrwrum hceresis ctim esxet, gratia> rfitinw paniceps fuit. Hiec vcrba apud S>z m. in
rincipio narraiionis de Emycbiano pos ta sunl.

Riuiquior.
iiepborus auiem iu toio hoc opere Novalianis est
'
Spyridonein islum, cum episcopus essei, OVCS
pastere noii pnduisse, pcr suinmain bumililatem
163
NICEPIIORI CALLISTI
%
(Trimmylhus autem, q o una in Cypro insula * \

urbiuin esl, sorie ei obvenerat), a fastu lam alie- , , \
\ .
uus, ui eodem in loco et oves pabulo, et hoinines
\ , * doctrina atque viun excmplo pasceret optime* Cutn
, ^' / ,
auiem multa sint, qua? de eo liber in ipsius vitam
compositus receusei, ne socorJiae sustineam c r i - ,
.
men, neve rursus exlra propositum longius digredi
'
>idar, duorum aut trium egregiorum ejns factorum meminero. Fures aliquando noctu irruisse . ,
dicuiiiur in sancli viri ovile* insidias gregi cjus :? <.
, .
tendentes, el clain oves aliquot rapere coiianlcs.
629
Et cum uemo eis compedet iiijiceret, dere- . " ?
, \ :
penie diviniius vincti sunt, aurora illucesceule,
,
magnus ille vir adest, manus eorum post iciga
\ , redactas invcnil, subridel: vincula illa, qua? sub
oculos non caderent. s o l v i l : docens eos adotonei, , . \ .-0 > ) , licuisse illis si quid peiiieseul, accipere : neque
. \ ,
opus fuishe, cur uoctu sc aeruinnose fatigarem :
, .
mores coiuni ad nitliorem vilam, i i l juslo qureatii
vitam tolcrarent, transtorniat: el poslremo aerum ,
n;c eoruiu imserius : AbUc, inquil, ct arielem
, hunc aicipile, ne nociem hanc frustra pervigilasse
. " videamiui ; rfprebensioneutque niibi, propler 10 '
leralos domi meje labores, veluti qui vacui abiti- . rilis, impiugalis. Unuin hoc esl quod a Spyriiione
>, .
non sine admiraiione facele esl factiim. Nec iilud
; .
quidom nou admiraiione dignum. Erat bealo ilti
6 ,
filia Irene, germaua lanti patris tilia. Apud ba.ic
:, ) .
ex uotis quidam ir.agni preiii gesUinen alque or, , . ".
Ha *eituni deposuil. llia u l rem cerlam tutainquo . ' * ' , ?
sequeretur, domi quidquid id eral defossum, u r \ ;, '/ * ;
r scrvandum c r e d i d i i : nec ila imtllo posl, in.il>
. , êjus rei iudicio posl se reJicto, e vila migravil.
* Vcnil brevi qui id dcposuerai, et itunc incusaudo,
, ; \ : nunc orando, iHoleslus cral Spyridoni. Ut \ero
. ' , ,
gcslaiuine lali diu multtimque domi qn.csiio, i<l
. \ * ,
non inveuit, suam ipsius scuex pulavil esse cala ,
inilalem , bospilis, qui lar.lopere lugcret, capiihmi
. cousciiiderei, ac s<se prorsus conOceret, jaclurani.
, ,
Ilaquc, Agcduni (inquii) ad liliae sepulcruni eamus, . . *
camque inlerrogwiius. Ut>i eo venlum, nominatim
, , .
litiam vocans Spyridon iulerrogat, quonam looo . \ .
gefttanien drposuerii? Ibi illa subilo apparens,
, \ ^,
beato i.Ii rein omncm exacie exponit, et rursutu
. ,
(
sepnlcruin subit. Spyridon porro ornamemum, D ' , qno illa loco indicaverat, inveiitum, boinini red ^ \
i\\t eumque diuiitlii. Alteri quoquc indigemi IJO, ,
luini, el fnopia inagna ctrcumvenlo, serpcnleni ad
.
sepcm et maceriam sese tolvemem, in aumm
,
toiivcr.ii, eumque illi dedit, ut eo nuituam pc \ ,
cuniain euiiiene uleretar, pecuniamque snam &o . \
lart-Kir. Cafleruin, cum se ille inopia dcptilsa a l i .
quanlum locupleiassel, Spyridon serpeulem ita ut
\ , ,
tiim erat, ad lociim suum ctrca sepem reposuit.
. \ ,
Qui viri sancti prccaiione, pristina rccepla natura,
. ' rursam reptans, ac sesc circumvolvens laiebras
el simplicitaiem, Suid. scribit. Quod in voiernm
episcopomm pauperlale, 11011 adeo miruni hiii.
Eideni Deus aule tcmpiis, promissani immuorum
rrsurreciioncm, per filiani ejus rodivivam, exbibuit. ^Socral. lib. i , cap. 12./
165
E C C L E S I A S T l C i E H I S T O R I * L I B . VIII.
1 6
, suas inlravit Verum eniuivero illod quoque factiim

ejus u l inemorem, convenirc inil.i visiim ei.
. \
630
Nos bealo illi erat, seiuina el fruciue qui *i
, . '
provtinissent, vendenli, parlim pauperibue largiii.
,
purliMi siue fowiorc uteodos dare. Sive igilur da, ;,
, \ * rei, seu acciperel quidquam, non id pcr ir-anus
ejus ger< balur : eed quae ei erat reposiioria ceJJa,
, .
ad sc venienlibus commonsirala. vcl acciperceos,
' ) :
vel usui acceptuni reponere jubebal. Qukkm saue
, .
qui muiuum ab eo acccperat, ul dcbitum redde\ , rel, ad eum venii : cum aiilem is moxe soliio.
. '
ccllae rursus inferre quod acceperal, jussus essei,
, . \ , ,
repoiiens id, snslulil poiius. Non eniui lantiiui de, . bilum rcddidii, sed et postea secum abstulii. <
, \ ;,
discessii occulle, quasi inutuum dissolvissot. S**l
.
enim celare faclum non potuit. Aliquanto natnqi.c
, ; .
^ ; . >, &- lempore post rtirsus illum, muluum accipere vn , - lens, coiiveuii. ille ex consueludine sua boniinem ad loculos granarios mitiene, meliri quanlum
\
veliel, jnssil. Ut auiem is nibii ibi frumemi inve.
nil, id patri signiflcavii. Ibi ille : Mirum proTeco,
,
inquil, si uni tibi cella vacua videtur. Vuapropier
. ' ,
considernre comenit, an cuin prius nibi) rep . \
sueris, recij>cre nunc quidquatn conere. Sciens
,
, - enim eslo, nisi fallacia; quidquam aubsit, voli lo
, \ \ coiupolem iore. Yade crgo denuo cum ceria, lo
tnvoiiiuruiii e3se, Oducia. Alque iia iilo dcmum
, ' .
doprebtnstis, voniam fraudis peiivit. Taie quiddam
* , \ alii quoque, qui oves a viro *aucto mercabaliir,
, \
c v e i l i L
' ^ . C
Ceiilum eranl, quas r.morat. At iile ca \
pram unaui msuper aiiiiumcravoral : qna3 cuiu
, \ - ab ilio vi traberelnr, ipsa ininiiuc soqucbaiur :
, ;
quodaiumodo cnim reeisiens, balalti bomiuis ini.
quilalein traducebal. Et ille cum nibil uon agc, , \
rel, in licmcros landcin eam suslulil : c.ipeil.i
, - aulem el calcibus tl cornibns cervicem ojus ai-rius
. * pcleus, delapsa e s l , c l in slabulum suum recurr i .
Quod ubi Spyridon cognovil, illi ul ritc mcii eiur
, ,
, 0 - ei numerarel, snasil. Aique ubi illc facui>p slaliiu
confes9iis esi, bic noxam remisil, capramqne scqiu
, , Apor , xeptillum jussit: quod alacriicr eanc illa facicns,
, . *
spoiite emplorem est Recuia, iiuerdtnii ciiam
, , ,
,
' - eumdeai properans praicessil. Pulcbra quidcm
eunl ha?c. Conslaniiam vero ejns viri, ecclcsiasiiro
;
, > ^ riiu servando, simplicilatemqiic divinis iradilionibus coiendia, quomodo sileniio praeten-an:
,
. Convenlus aliquando agebatur, in quo Triphyllins
, . - ille quoque eral, Ledrensis episcopus, lilleraruiii
arlibus probc eruditu, et lcgibus discemlis dtu
, \
Beryii versauis (i). 631
episcoporum jussu
//, ,
\ - populum docens, Spyridone praisenle, cum dicium
quoddam referre deberet, quo Chrisi;s ad para. , \ ,
lylicum esl usus, iliud scilieet, Tolle grabatui*
. *
tuum , el ambula :
pro grabalo, lccium dix L

Qimd uioleale ierens Spyridon , Non lu quidcii,
, '
inquit, r^stantior es eo qui grabatum dixit : *
. ^ ^
r
Marc. i i , 9.
( i ) Beryii olim praselara doccndarum lcgum scbola fuil.
NICEPHORl CALLISTI
148
inum vero Valeritnum, posleaquam, sicuti reliqui '

imperatores Romani, persecutionem adversus
, '
Cbriaiianaa excitassei, ab ipsis Persis viclum, in
; .
discrmien divinae vindiciae incidisse, el apud eos
, *
captivum raisere viiam flniisse. Sed enira sibi ips,
, propier Qdem in Ckrismm, Deura opttulatoreni

fuisse, omnemque M e Romani tmpcrii dilionem
*
ab ipso ttsqne occidentalt Oceano, cum bona Orieu.
(is parte, in poiesiaiem suain pervenisse : muha
*
a se beila confecia, et de gravibus tyrannis divino
, ,
nulu tropaja essc statuta. Ad quas res nibil sibt
; ;,
opus fuisse vel bosliarum mactatione, vel valum
, \ ^ \
bariolorumqtie prsediciione: sed ad victoriam om; ,
nem satis fuissc solam crucis, quae copiis stiis
* 5 pneierit, armaturam, et oralionem praterca san
guiois prorsug expertem. Ad finein porro epistolae & .
baec etiam verba afTert: Hoc hominum genere,
. , ; !,
CbrUtianonjm dico (dc bis enim mibi est sernio
\ . ,
omnis), quomodo me elatum iri laetitia putes, si
, .
audiam, Persarum quoque res florenliss;mas pro
*
eo alque cupio, plurimtim exornari? utres simul
\
ei tibi pulcberrime, et illis itidem optime, alque
.
ita utrisqiie ex q u o feliciler eant. Sic namque
^ .
universitatis hujus Dcum clemenlcin babiturus
;
ctses et benignum. llos igitur, quando ea ampli, \
itidine es, libi commendo. Hos ipsos, qiioniam
, '
pietate quoque prseclarus es, libi humaniiaic et
'
beqevolenlia complectere, a te ipso simul, el a
, , ,
nobis, per fidem, immensam initimis gratiam.
.
Tania divino buic viro de omnibus qui ubivis
.
1
locorum in cognilionem Christi venissent, ineral solliciludo. Quapropter Ulis cum fuerit, abunde
quoque diviua cura frelus, Europa, Libya et plurimis Asiae provinciis ditinni suse subjotlis, subdilis suis, qui perlibenter ei paruere, benevolis usus est. Jam vero el ex Barbarie plurimi, partim sua
.spoiê, partiin bello eubacli, non gravaie eqm coluere. Ubique dcniqnc iropaea cxcilala, vicloreii impcralorem eum promulgtrunl.
619
CAPUT XXXIX.
Ve vita monastica, xinde ea iriitium mmpserit, quid

ea profitealur, et quo$ Unbuerit auctores.
ALquc ipse quidem ejuscemodi aclionibus suis
clilicum religioneio noslraio auclam bonestatamr.ue voluil. Sed el ipsa per se ipsaui iu magna luil
gioria, per eos qui lum ad virtutem aspirabanl,
boipines. Multi eniro adbuc ex confessoribus &nporstiics erani, in ccclcsiie iMiileiues. Quin eliam
<cicbiem eaui reddidere, lidemque ampliorc gloria aiucrc, morum sploudorc, qui eo leiypore 010nahiicam sulilariamquc con^clabaniur vilam. Nam
v-Juti ar<!ana el divina qu.^dani res, coelilu* ad
iMMitin^s dclapsa est Uxc pbilosopbia : quippc quse
< discipliuarum aries, dii;:iiLalionuui nugas, vl
; siipervacancx siui, oUiinque quod in sûdiis
Diciioribus poni queal, sibi vindicenl, impedinienloque adcu ad puriiaicin vitae sini, proraus neglig a i : solaqun naliva ulcns viriute, ea quae ad illam
I erficiendain, et ad viiia lolleuda faciunl, doceat
01 excotat : qua? vcro iuler ba* babenlur niedia,
rorum nullam ducat ralioncm. prorsus autem circa
res versctur boneslas : aiquc eos qui a viliis longe
. *.
/} &.
,
,
^
\ ,
*
, .
, .
\ ,

\4 .
(, ;
; , \ ; ,
/ , \ \
, ;
* ;
, , \
*

.6(, ; , '
, .
149
E C C L E S I A S T I C / E H i S T O R l / E L I B . VI. .
151)
- , absint, vlrlntom a lteui uiiiiiis cousecUMilwr, pia', * vos al.jue improbus censcau N<>n enni oslcntare
* / ,
vult virlutem , sed eain seditlu exercere : nibil
,
prorsus eain, qwae ab bomiiiibus provenil, glori;m
, \ .
faciens. E l cun generose fortUcrque auiiiia.' pwr , ; turbaiioiies expugnal, lum seccsstri.is nalura; rcs
vov , > \
parum admoduni cural, vilipendcus cliam quasnin , \
que corporis imbecillilales. Viribus auicm a di . /
vina Menle acccpiis, ad immortalcm iilam Meiilcui

sublimis loliilur, nocie dtaquc illain cogilans aiqiie
; , ,
inliietis, inirilicis euam nidii cuiens, rowliiuiis ^ , . "
que precibus concilians. Purilale ver auimi,
, .
bonorumquc operuin faciis, ad sinceiilatcni rcli , \
gioitts grassans : externas expialiones, et qu&cuii, '
qtie ejus generis sunl luslratioacs despuil, cl unuin
, - ^ piaculum esse pcccalum ipsiun pulal. Alque ii.i
, ' '
rebus cxlcrnis superior facia, impcriuitique (ut ila
, . \
dieam) eas oblinens, neque ab inordiuaia vila,
,
iieque ab ulla neccssilate, ab bnneslo dcbiloqne
, ' ,
proposiio suo transversa agilur, neque coutumo \ \ >
liis affecta perturbatur. Sed neque iudignum quid , ; quain paliens, vindictam G 2 0 idiuiiir. Tanluui
, .
etiam abest, ul vel inorLus, vtd rcrum ncccssa , * riarum inopia, cain adurgcns, dc siatu suo detur ,
bet, ul talibus quoque a.*ruiitnis magis laHclur,
\ "
generusiialcm el mansuetudtncm sua.n declaraus.
, ,
Per vilam itidoin omiiem illud bludcl, ul quam
*
miniiiio iudigeal, aiqne quanium buiiiaiia: natune
* ,
captus periuiuil, proxime ad Drum accederc niii ; Q tur. Transilum aulem, sive divcrlicultini prascn ;,
feni exisiinians csse vitam, neque octupaiionibiis
.
negotiorum irreliiur , neque provideitlia rerum
,
prxseiUium tenelur. vitani tenuem el a cura
, barum rerum expeditain ac liberam , nullisque
' ^ \ superlluis oneralam, laudans, ad futuram rcspicil

bealiludinein, felicemque illara quietani exspeclal:
'
omni quoque crga Dettin pietaie in aiiimo suo
;
veluli in domicilio cxccpta, verborum foedilalcm,
, .
ut rem ingralam, repudiat. Quas enim illa aciiones
\ \ . ;
a nioribus suis longe proscripsh, earum neque
. > '
mentionein verbis faccre susiinet. Naturae vero
, , ; * necessitaies paulatim constringens, el carneiti ino , ,
deratione domans, lasciviam castilale comprimii,
). , \
injustitiam aequitaiis amussi propellit, mendaciura
, \ - D exigit vcritale, coniposilo vivendi more-omncin
, .
accidil inaequalilaiem. Familtaribus etiam pro so\
cielate humana se lioininnm raoribus accommo , dando, el proxiinorura animis coiiforniando, bonc
, vivendi instilutum conGmial : exlraneorum siaiul
vov. ; \ et amicorum, ut eis provideat, curam babcl :
\ , egeniium res suas et opes ducii csse cominuncs,
. \ ,
el qua2 cuique debentur IribuiU Caudcl illa cum
, \
gaudentibiw, moerentibus nihil non adbibcl consn '
lalionis. ln summa, ad id quod rcvera summuiu
. ,
bonum cal, sludium omne converlens, sennonibus
. ' ,
caslis ei cogilalionibus spiriiaaiibus se ipsam eru , ' d i l , culluiii foniia2 superiluum prorsus ncgligil,
,, ' ;, ; *
malcdicla magnopero aversalur : colloquia ciun
; -fov \
vcneralione el bonoris praifalionc ingredilur, au-
151
NiCEPllORl CALLISTI
152
diiorem prius veluli medicaineuto curaits. Longe , ' ab ca abesl iracundia, conviciuui, jurgium. Quod
,
enim vei a ralione praediia est, irralionalem omoem
\
declinat molum : e l , ut semel dicam, perturba- ,
tionuin, q o vel in anima, vel in corpore sunt,
\ .
omnrum doniina exsistit. Vcrum eniinvero aurto ,
rem divinse islius philosopbiae quidam laudant He- * ,
liam illum aemulalorem, quidam vero Joanuein
. Etvat
Bapiistam. Pliilon autem i l l e , genere llubranis,
secta autem Pythagoreus, leinporibus suis Judaeos ,
,
quosdam, viros graves et venerandos, dicil(J2I
.
regione quadam frcquentes babente tumulos, circa
, \
lacum Marajolicum ad Alexandriam pertineniem,
novum philosopbandi moreui complexos esse : .
.
quorum domicilia, vitae consuetudinem, aliaque
histitula omnia, talia aliquis esse ex descriplione ^ . ' *
\ . *
ijus colligat, qualia prisci apud iEgyptios monacbi
euul conseclali. Nam vitaj id genus ingressi, po* \ , \
sessiones suas propinquis relinqoebant: ac rebus
. * ; \ ,
omnibus nunljo remisso, extra oppida vivebanl,

alquc in borlis quibusdam ei agris solis babiia banl. Eranl autem eis ei maqsiones, quae mona, .
sloria recle dicanlur, ubi solilarii cum graviialo
'
cl sanclilaie sacris iniliabauiur, carminibusque
, divinis, hymnis el psalmis Dcum laudabant alque
,
colebanl. Nu{lu b o r u m prius cibum , quaai sol
, .
occidisset, capiebat. Fuere eliam, qui Iribus aut
/
pluriLqs quoque diebus sine alimento persevera .
reni: viuo auiem el sanguinoleiuis prorsus absti * .
ncrent, cerlisque diebus consulio humi decumbe- Q
rcnl. Cibus eis erat panis, sal ct byssopum : polue,
aqua. Prope eos muiieres eliam velulas fuissc s c r i b i l , qija? pbilosopbiaB ejus aniore, eumdem vitac
cyrsuiq dejcgerint. Quapropter et consilio v o l u n l a i i u coelibaium conseclaue, vilam iia iransigebanl. Philon sanc i n l i b r o quein De Yita contempla-
. ;
- ;,
\
.
,
, ' ,
tiva, sive supplicum], i n s c r i p s i t , memorjae
ha:c
.
ipandavii. Vidciur aulem eos signilicare, qui ex Hebraeis tuni nuper admodum Cbrislianisipum
busceperinl, JudaicU adhuc opinionibus praedilos, moresque eoruin servantes. nuUa eiiiui gent
alia, prauerquam apud nos, tale vita instilulum inveniatur. Equidem ab illis JLgypliis tanlopcrc
boc vivendi genus invaluisse conjicio. Sunl vero qui dicunt, persecutionum lempora buic i n * U l u i o
der$pente primuin causam praebuisse. Cum enim a lyranuis religio exagilareiur, qui sibi fuga cunsiilebanl, in montibus in?.ul(4s et saltibus quibusdam versabanlur, jn quibus ne deprebeusi capc
r e n l u r , de induslria errabundi sedes mulabant. E l cuiu ei \i1a3 assuevissenl, paulatim deinceps
insiituluin id ad morlem usque producebanl : et ad magna increuieiila, m u l l i s per aemulaiionem
iqnvcf&aiiouein lalein ei vilaja-subeuulibus, Iranîuiltebaui.
e
622
CAPUT XL
. '.
De vita el inslituto clarissimi inter monacliog Antonii Magni, et sectatvribus ejus : el de Puttlo
Simplici.

kr

,

,
\ UuoAoo
'.
Sedenim sjvc Êgyplii, seu priores i l l i , quos

diîmus, aul ctiam alii quicunque insiiluli hujus
auctores fuere, et ejusmodi pbilosopbia alii
prxiere, illud quidem certe nemo non coniitelur,
ad summum, ei rporibus ipsis, ct accurala viveudi
raiioue, iiistilulum boc, ila ul opinio oblinet, exercuisse cclebrem illum c( magnuin Anlonium :
quviii tum in Êgypti moalibus vivenlcm, prupler
* , ' ,
,
,
, \

\ '
*
, . . '^
153
ECCLESIASTKLE IIISTORLE L I B . VIII.
154
.
, \ .. ,
,
* '
. , ,
, ,

, \
. \
\
, . ;
, \ , >
virtulis prêslantiam, germantiin sibi amicum feci'

clarissimus imperator Consianlinus, freqiieiilibu*
ad euro daiis litteris hominem honorans, el ut (I
quibus rebus velbl (1), ad se scriberei, rogaiis.
Fuil aulem tsgcnere iEgyplius (2), primas in patiia
sua parles fereus, in vico cui nomen erat Coina
orius, qui Gnitimus esl Arcadum (3). qu;e apu 1
iEgyptios est Heracleae. In juvenili aalera aeiaie
relicltis a parenlibus orpbanus, quidquid ei fnii
agri, loci ejus incolis douavii, reliquam subslantiam egenlibus dislribuil. Ila enim decere existimavit, utqui philosopbari conslituissel, non solum
pecunias relinqueret, acd eliam pro eo alque de
cerel, iuopibus eas expenderel. Sane quideni qiii
luui rebus pulchris vacarent, eis se conjungens, quae
<\ .
q q
eorum prasiantissima essenl, ca esi
* \ , apmulalus. Quod namque sciret opiimam quamqne
, vilajn cousueliidine dulcem gratamque fieri, quam
.
vis gravis priinum sil et molesia, in compendioMS
perfectisque se magis exercuil virtulibus. E l qnoii *
die quasi principio jaclo, magis ac magis in uni - versa animi moderalione proOciebat, novaui quam. " ' ; dani el vigentem indies pra? se ferens alacritatem.
'
Et corporis quidem voluptales a?rumnis ejus jugi. * , \
bus suppressit, animae aulem inordinalos iinpciu*
/. * ^ ^
perlinacia propositi sui conslrinxil. Seniel auieiii
. '
interdiu post occasum solera cibum sunipsit. Per , ; sa?pe vero biduum lotum, quandoque eliam i r i . \ ,
duum, escas non altigit. Cibus ei erat panis,
. ' - ^ obsonium simplex sa), potuin pranerfluens lorrens
. *
praebuit. Per lolaiy autem semper propemodum
,
vigilans tioclem, aliquam eliam diei pariem prc *4 - caiionibus dabat. Quod sicubi somnus ei obrepsis
\ . set, brevis is admoduin fuit : huoji vero in nudo
: \ . solo plurtmum cubabai. 623
omnino olei siinul
, .
unguini, el lavationis usui renuntiaverat : quod
* illiim non lalerct, robuslnm quoque et flrmuni
*
corporis habitum bumidis sensim ad molliliem ei
, ^ . luxum converii. Haud unquam eum a quopiam
' \ ,
nudum esse visum Iradunl. E l cum iilieras ipse
, \
non didicil, lum neque earum periios adniiralus
. * , est. Mentem vero bonam ut liueris ipsis aiuiquio , rem, taliumque adeo arliuni invenlricem, vatde
. laudavit. Quin neque iis quidquam opus esss dixii,
^ 1) i mens per seipsam valida s i l . Milis porro alquc
, \
humanus, ul non magis alius quisquain, el in collo . quiis gratiosus maxime, alque iiem acutus invi, \ . *
ciusque fuit. In dispuialionibus praecipue, eliam
,
8i qui inlerdum conienliose cum eo confliclaren * '
tur, ne niolestus esset, cavebal. Pra;slanliori si\ , '
quidein sapientia quadam, et novo more, una cuni
' divina prudeniia, teinere ilJalum conienlionis SMI .
diuro facile conlrahere, et ad moderalionem con" ,
formare noverat. Vebementiani auiem colloculo , \
rum temperans, mores eorum siiiiul reddcbai
.
meliorcs. Divinam inde cognilionem, alque eiiam
u n 0
U O
U e
E t
(I) \ . (Sozom.) IIoc esl, De rebui

quibus indigeret.
(i) , . (S20111 lib. ,
cap. 13 ) IIoc cst, claro loco natus.

(5) ' . (Snzom ) lloc
csl, sEijypiiorum moniibus.
>5
NiCEPIIORl CALLISTI
prwcogiiitionem conseculns, nibil admodum csse

ju luabat fulura pracvidere : vamimque eliam,
quod in ea re collocarelur, sludium esse dicebal.
Noque virluiem ullam csse docuit divinarc : quod
e diverso, neque in viiio, cujus gratia poenam qtiis
iuciuat, s i l , fudirum non nosse. Cu-leruiu uiiuin
itlud bealitudinis esse existimabal. rite Deum colere, legesque ejus c i mandata inviolata servare,
Si cui aulem amor fulura cognoscemli iueewal.
puram modo, inquil, babcal aniinaiii, ei futuri
perspeclio cum consequetur, Deo veiuli per speciilum aliquod cogniiioncm fuliiri exlnbente. Socordiam autein deleslans, onmcs qui recle vivere
vellent, admonuit, ui upus facerent : el ul seipsuin quisque in judicium el rationem diu noctuu
que faciorum adducerel^ atque si quid contra

decorum fecisscl, u l id lilleris adnotaret. Sic cnim
iorc, ut seipsum verealur bomo, el dcinceps ab
absurdis animi moiibus, ne mulla adnolata reperiai, abborrcal : fore eliam ut mctuat, ne scriptura tali a quopiam deprebensa, improbus ipse
manifeslo inveniatur. Acr.ter quoque, si qui injuriain acccpissent, defendebal, eaquc causa frequenter urbes adibal. Multi namque eum acccdentes,
calamilaiesquc suas deploranlcs, cogebanl ut urbes
ingrederelur, ct pro cis prccator alque interccssor
apud niagislralus Gerct. 624
porro plurimi
ficiebanl, si ipsum viderenl, et Sirenem verborum
ejus audirent, el impcranti parcrent. Ipsi enim
sludio in priinis fuit, lalere, el in solis locis ver- Q
sari. quod eo esscl animo, si quando in publiluiii prodiret, confecto quanta potuit celcrilale,
cujus graiia in urbent venerat, negolio, rartum se
iu solitudiuem recipicbal. Siquidem dicere solilus
cral, letbalem esse piscibus exlra undas conversalioneni : neque minus monachum in peiiculuin
roeleslis vilae el professionU sanctioris auiiltciube
vcuirc, si moras in urbibus irahat. E l cum jucuniltun se omnibus praibuil, lum nc submissus uinmiin c l adulator ease viderelur : pralerea ne ex
cu qtiod ab onuiibus bonore afficcrclur, quodque
r i qqos jussisscl, niorein gerercnt, faslu c i arrog;miia elierrelur, curavit. Scribeuli aliquando Cougtanlino ad se ul veniret, mirifice cnim bominem
amabal, delrectavil id primura, dicens : Siquidem ^
; d imperatorem venero, Anlonius ero ; sin miuus,
jibbas Auionius. Atque eo landem inodo ad illum
fulirc sustinuil. Verum bsec lanquam guslus quii(am clexigua imago Antonii viUc e l i n e l i l u l i , siDt
^xposiia : ul cx his universain ejus, qualis fuerit
} bilosopbiam colligamus. Quam rebus omuibus
opUinus Aibanasius, cui eliaiu fuit cbarissiraus,
ropioae memoriae poslerilatts lilteris mandavit :
< rtamiuibus ejus conlra da*moncs, et ariibus quas
r.dversus ilios adinvenil, aliisqne vita; prodigiis et
rrbui (|U'busvis conscriplis, ut liber is nionaslici
itisliluii c * ' ,
.
' \
\
, > . ' 3 , *
<, , \
. ' \ '
, ', * ; ,
* ;, . \
' .
\
. '
, ,
*
\ ,
,
\ ' ,
, \ ' ,
.
, , '
. \ ,
,
.
Qv \ ' |\ \ ' ^ , . ' \ \

, \ , \ '
, ;
,

.
* \ ' ;, ;
r
(I) Vilis Patrum, Syucloiicc inUT satras abbatissas allegatur.
ECCLESIASTICifi HISTOHLE U B . VIII.
, -
7,, \ \ ,
\ ' ,
' ,
\ '
; ,
, \
^ . '
\ ,
? . *
! , \
. ^ . ' \
>icul! in hoc mulieres, ila in illo scripto viri, quod
sfquerentur instilu'um, lanquam in commei)i;>rio

expressum, babcrent (1). Habuit aulem discipulos
multos, probatos admodnm, et qui ir.agistruin vila
inslilulione, sapientiae sludio, et virluie rcliqua
satis feliciter retulerunt. Qui partim in /Egypio ci
Libya, partim in Palxsiina, Syria el Arabia sunl
pbilosopbali. Prarslantissiini sane ii suni, atque
iiidem sao-essores eomm. Ila ut ingenlis esset la
boris iis qiii Deo vilam suam dicarant, eos inqui
rerc, alque ab eis, qnx sibi facicnda essct, addi
sccre : pra3serlini curo iJH magna eura, tu c l ip-i
ei eorum facla laierent, studereni : non pcrinde
scilicei, alque noslrorum lemporum bomines plu
rimi, facienles, qui fastu ei ainbititmc inani inso ' \ |
f
^
inferenies venditani.
625
. ' '
Mulli eane spectali fuere seclalores cjus : et in
, \ ^.
p j j
Paulus ille, qoi ex virlule Siiuplex rsl
cognominalus. Qucm feiunt rnslicam vitam agentem, et curo formosa conjuge babitantein, ei
pobieaqaam eam in flagranti crimiiie cum moecbo concumbeileni vidisscl, gravher subridenlem, adbibiio jurejurando, coijunciioiii <jue renuniiasse : eaque slaiim dimis&a, ad Anloiitam perveitissc.
IKlis vero adinodum fuisse, el obedienliani praecipue coluisse dicitur. Monaslicis quoque sludiis
e i certauiiuibus cum magistro conteudit, omnem adhibenle curani atque diligentiam, ne quid quo,l
ab illo dcgcneraret, in iroitatione ejus deprcliendcrelur. Qui sane le&timwiiiiui ei pcrfeclionis in
cplimo inslilulo, monaslicaque philosopbia perbibens , nibil ei deinccps praeceptore opus esse
d i i t l ipsuin quippe per seipsum philosopbari egregie admodum, jam senciu : qui scilicct studiuni
id non a puero csset medilatus, sed non iia pridem ad ceriamen tale descendissei. Sed et Deus
oeiitus, qaae de eo Anlonius pronunliaverat, aucturiiate sua confirmavit : brevique ita clarum redd i d i i viruna, ut melior etiam praeceplore, ad dajmoncs lucia supplanlandos alque propelleudoe
esset.
e n l c r
. '.
'Apovr. xul
*.
p e r
o r u m
CAPUT X L I .
De tanclo Amone; el Eutychiano qui i* Olympo
Bithyvia! monte versatus esl.
Eodem tempore el Aaioun ille /Egyptius itidem

' '
viguit, qtii a propin<|uis el fainiliaribus coacius,
\ \ ,
uxorcin <jut;lem d u x i l ; cum ea lanieu conjugii
, ,
inore, uli viri coiisuevere, congressus non osl.
\ . '\
Cum uainque nupliarum dies advenissei, et spousa,
, ,
sicuti fieri assolel, in ibalamuin cjus deducla es , sei solus cuni sola colloculus, finem jam suum

nuplias babere dixit : c l inagnum quiddam iore,
] \
si virgines vilaiu exigerent, docuii : prajmiaquo
' .
coeiibalus commcinorans, persuadere et conaius
' * . esl, ul solilariam pro se uterque seilaietur viiam.
E l puella quidcm verba ejus laudibus cxudil, se '
, \ ^ grcgari tameii ab eo prorsus noluil. itaque Amoun
>. ) ' - deccni c l ocio aimos cum ea vixit, scorsim cubans,
626
lquoil aecuiidttm Dcum esl vili* iusliiiiiuin
, '
colo.iis; mulicrcula vero ainulationc illiu?, et ipsa,
, *
spe animoque e.recta, iuiquum eso exisiiinavil,
, .
sua causa lanlum virum 111 bscuro latore : vi
,
ulrumque polius ab allero segrcgaium, piciaii:i
,
fxorcerc debere ccnscns, separari a viro peliil.
\ \ ,
Atque ille relicta mulieri domo. ipse laeridiem
,
versus ad lacum Maream, in soliividie, circum
;.
Sceiim el iNitri;e lnonlom, duos el viginli auiios
;.
t
(?) Ilicroiyiii s Albanasiuui
'> be viryinitatii conîru^ssc l o l a U i r .
1
NICEPliOHI CALLISTI
1C0
monnslicam est pbilosopbalus, bis quotnnnis adire
et visere mulierem solitus. Multos et hic veluli
(5 * & *
dux habuit sectalores, ei multa divina edidil opera.
Muha dicta ojus memoraniur, quae ab yEgypliis . \ iitouacliis, accurate lalia et siudiose inquirere,
\ ,
veierumque monacborum facinot ibus, eive in scri- ,
ptuin sint relala, sive minus, dclectari solitis, per .
' . '
lemporum successionem perccpta, hodie quoque

ferunlur, auditoribus perqnarn jucunda. Quorum
ut guslum aliquem proponamus, haec subjungcre , ,
libcl. Pelebal magr.us isie vir soliludincm quatn . '\ dam cuiu discipulo suo Tbcodoro : cumque fossam
quamdam undis scilicet replelam trajicere opus , (5 \,
baberent, ne vesies allius aitollentes, alier alte- . *
,
rius nuditalem couspiccrel, retrocedere paululum
( ),
Tbeodorum jubel. Cum vero seipsum quoque nu \ ' ,
dufn videre vererelur, divino inomento in sublime
, \ sublatus, in ulleriorem pervenit ripam. U l autem
. \
Tbeodorus quoque saiis madens Iransgressus, ultra
' ,
Lycum (sic enim incola? fossam eam nominabanl)
,
venit, vcstemque et pedes Amoun siccos vidit,
' , '
precibus sencm faligans, causam ejus rei ut sibi
. "
dicerel peliil. Ille teclum id, quidquid esset, laci\ , lunique esse voluit. U l vcro magis ina-isque Tbeo. \ dorus conteudit, nibil se de pclitioue ea reinissu, .
rum profcssus, Arnuuu landein
pacio prius
' , .
interposiio, se vivo nemiiii id prolaturum, rem
* , ' , ( ,
aciain exponit. Quapropler is poslea praslanlioris
.
ciijusdam naturx vinini eum esse credidit. Porro
,
' ^ ,
qaod ctiam prsecognilionis divinae plenus fuerit, Q
. *
id quod nunc dicemus, saiis indicabit. Puer quidani parenlum injustorum a rabitlo canc tnorsus, '
. \ '
ia ea cxspeclatione , ut quampriraiim morcrelur,
eral : cum autem ad Amoun eum adduxissent, ut , '
,
eum curarel pelebani; ille , Non ego, inquii, sed
,
vos, siquidem volctis, eum curabitis : si enioi,
\
, ^ /
qucm surripuislis bovem doinints suis rcslilucre
\
volueritis, slaliin malo omni puer liberabitur. Bos
\
redditus esl, el periculum onine confeslim profu, ' .
gicns vacuum aerumme omuis pticrum reliquil.
\
627
^
autem aliquo post tcmpore Amoun dece * ' dcrct, animam cjus Anlonius dicilur in cirlum
, \ ; ' dcduci vidisse, divinis virtutibus eam comilanti ' , ' bus, vcnerationeque el stipatione mulla, alque
\ eiiam ineffibili quo lam bymnorum carmine prose- 1
; >
queiilibus. Et cuin, qui luni cuiii Antonio e n n i ,
, * ;
pcr coiisieruaiiuncin in aerem suspicienle, ct rei
*
lanlai faciem admiraine, causam ab eo requirerent,
. \
ille visuin id baudquaquam occultum habuit. Et
\ \ ' (.
verl.a cjus re ipsa suut conGrmala. Poslquam enim
, "a Sceti inulti vencre, el tempus obilus Amouu in
dicavere, illud ipsum tempus esse cognoverunt,
;
cum Aulonius slupore correpius in coelos suspexit;
, \
c l uirumque sane merilo bealuni babendum dixe ,
runl ; Ainoun quidem, quod slc e vita prrcsemi
. '
subductus osset , Anlonium vero, quod eum Deus
. *
visione ca dignatus essct : cuin quidcm imcr
, /
uiriusquc babilalionis locuin, inagiium inlcrvalliim
; ., . "/.
alqiic dicrum aliquul iiilcrccdcrci Ucr. Alquc iixc
u i n
161
162
ECCLESIASTICE niSTORI/E LIB. VIII.
\ , .
\ ,

*
, ,

, \ ,
. * *
, \ .
, ^ , . , , ^
. ^
,
.
.
, \
. '
,
. \
, \
* &, ,

' \
,
.
G
quidcm de Arilonio el Amoun, memori* sunt prodila, Eodem vero tempore, el in Olympo Billiyni# Eulycbianus ille vcrsatus, monaslica pbilosopbiae operam navavii. Taniopere siquidem per
virlutem divinae graliae parliceps est factus, ut (1)
miracula el prodigia pluriiua edideril, morbosque
incurabilcs sanaveiil. Qtiapropler Consianlinus
quoque imperaior magno studio amiciliam consuetitdinemque ejus ambivil. Accidit tom, ui cx imperaloris saiellilio qtridam , tyrannidis affectale
suspeclus, el circa Olympum occullatus, captusqne
in vincula sil conjecius. Et cuin perquam acerbe in
carcere cruciarelur, propinqui et cognait ejtis
Eulycbianurn convcnienles, ui legationem precitioiiemqiie pro eo apud impeialoreni suscipeiel,
aique aliquo modo providerei, ut interea vin* ulis
liberarelur, ne scilicet ante legaiionem obitam
acerbiiatc lornienlorum interiret, rogarunt. Aique
ille ad carceris cuslodes, u l bominem viiuulis
ievarent, oralum niisii. L l vero iili peiilioni cjus
non acquievere, ipsemet ad carcerem venii.
ccce cuslodiie p o r t sua sponle clauslris fraciis,
ad viri praseniiam fctatim pamere, et conipodes
fcrreae, uumellse vinculaque ccrvicis viuclum relinquentia, cura sirepilu delapsa sunl, ei Jiuc aiqno
illuc dispersa. Deinde ad imperatorem, qui iuiii
Byzanlii eral, profeclus, illico reum condeinnatum
supplicio Hberavit. 628
Consiantino
e
didicile aui molestum fuii, qnod vir illc pcteret,

quem vehemenler amabal, ei magno bonore
babebat. Faina autem lerl, Eulycbianum poslea ad Novati baeresim descivisse, el ea q u * ei incrai gralia excidisse (2). ba?c quidein, aliqua ex parte, nobis d<> monachorum insliluto c l philosopbia siiu
dicla. (jui aulem talia scrnlari vob-i, multos inveniet libros, in quibus plurimi, qui ea ajlale alquc
deinceps integrilate vilse eniiuere, conunemoranlur, polissiinuin vero, quae de iis Lausus pra*posilus conscripsit. Muliam quo(jue el uiilein de eis bisturiam Sopbronius Hierosolymiianus nubisrcliquit, Prati et Novi paradisi liiulo, scriplo ei indilo.
CArUT
. M B \
XUI.

,

.
Detanciis magnorum miraculorum editoribu*, Spy~

ridonc, Nicolao el Parthenio.

,
.
\
\ \
\
.
) ,
. ' , \ \ , \ ,
. '
, *
Quandoquidem vero et Spyridonis ct N i c c h i

menlioncm ine faclurum esse recepi, boc ioco
fldem mibi liberandam essc duxi. Dc aliis namquc
confessoribus et bierarcbis, qui innumerabilia el
miriiica passi sunl et iecerunl, el quorum mtilii,
quae in eis fuii, gratiae robore inortuos quoquc
excilarunt, supra exposuimus. Ipsi quidem divo
Spyridoni lanta divini Spiritus incessit gralia, u l
qua; de eo cclebralur fama boc quoque lemporc,
virtulem eju^ astruere possil. Ruiticus cnim cum
es&et, conjugemque in matrimonio, et liberos vx
ea suscepios haberct, non propierea in rebns divinis deierior aliquo fuit. Tania namque in sancti(ale erat, ui e l a paslorali viia non abborrcrct (5)
:
riiicipio narrationis de Eulycbiano pos la sunl.

(I) Socrat. lib. , cap. iZ.
12) 0;
icMpborus auiein in loto boc opere Novaliauis est
, elc. Sozom. lib. , cap. 14. Iloc
iiiiquior.
st, iVovntifwunim haresit cum es*et, graiice rfi- ' {?)) Spyridonem isliini, cum cpiscopus esset, ovcs
( pariicepi fuit. Hsec verba apud S J Z . in
pasiere noii puduisse, pcr suiuuiain bumiliiaiem
i i
163
NiCEPlIORl CALLISTI
(Trimmyllms auicm, qtue una in Cypro insula * \
;
urbiuin esl sorie ei obvenerai), a fastu lam alie , ,
itus, ut eodem in loco el oves pabulo, el bomines
elvai * \ ,
doclrina aique vilso excmplo pasccrel oplime*Cum
\ , ' *atitem mulia sinl, qua? de eo liber in ipsius vitam
, ^' / , \
compositus receuset, ne eocordiae sustineam c r i ,
inen, neve rnrsus extra proposilum longius digredi
.
tidear, duorum aut trium egregiorum ejm facio
rum meminero. Fures aliquando nociu irrtiisse
. , \
dicutilur in sancti viri ovile. iiisidias gregi rjus
^
UMidentes, el clam oves aliquot rapere coiianlcs.
, .
6 2 9 E l cum iiemo eis compedes injicerel, dere . * penie diviniius vincti sunl, aurora illuccsceitle,
, \ ;
magnus ille vir adest, manus eorum post ictga
, *
redactas invenit, subridel: vincula illa, quae sub
\ , oculos non caderent. s o l v i l : docens eos adoioiiel, ,) . > ?0lic:uisse iilis si quid peliissenl, accipere : nequc
' ,
opus fuis.se, cur noclu se aerumnose fatigarenl :
. " ', ,
mores coium ad liieliorem vilam, ul justo quttato
, ,
vitani lolerarenl, Iranslormai: el poslremo aerum ,
u.v eorum tmsertus : Abilc, inquit, ct arieteui
\ , hunc accipite, ne noctent liauc frustra pervigilasse
. " vivieaniini ; reprehensioneiBque niilii, propler lo '
leralos domi meje labores, veluli qui vacui alnfc-: . rilis, impingatis. Lnum lioc est quod a Spyridone
>, .
uon sine adinirasione facele esl facium. Nec iilud
.
quidom nou adiuiraiione dignum. E r a l beato illi
,
filia lrene, germana laflli patrie tilia. Apud ba.ic
:, / . -
ex itotis qnidain ir.agui preiii gestamen atque or, , . "
na eutum deposuit. Illa iti rem cerlani luiamque ^ . ' * , ;
scqucrelur, domi quidquid id eral defossutti, i r \ ;, * * ;
r * scrvanduiu c r e d i d i l : nec ita iniillo posi, m.llo
. , ^cjus rei indicio posl se leliclo, e viia migrawl.
*. Vcnit brevi qui id deposueral, el nuuc incusainio,
, ; ^. : nunc orando, inoleslus cral Spyridoni. U l \ero
. ' , ,
gcsiamine tali diu mulLumque domi qu;csilo, 1*1
. \ * ,
non invenit, suam ipsius scnex pulavil esse cala , ^
tnilalcin , liospilis, qtii taMoperc lngeret, capilltnu
. cotisciuderei, ac s*se prorsus couficerei, jaclurain.
, , \
Ilaquc, Agcduiu (inquii) ad iiliae sepulcruiii eamtis, . . > '
camque inierrogenius. Ubi eo venium, nomiitaiitn
, , .
lUiam vocaus Spyridon inlerrogal, quonam toeo
. \ -
ge&tanten dcposueril? Ibi Hla subito apparens,
, \ ,
beato i.lt rem otimem exacie exponit, et rursum
. , \
sepntcruin stibil. Spyridon porro ornanienium,
" , \ quo iila loco indicaverat, inventuin, bomini red ^ \ /
dil eumque diuiillii. Alteri quoque indigenti bo, ,
Inini, c l Inopia magna cirCuinvento, serpcntein ad
.
hepcm et maceriain sese Tulveniem, in auriMii
,
Coiiver i i , eumque ilii dcdit, ut eo imituam pe ,
cuniatti suiueng uteretur, pecuniamque suam *o . \
lartlur. Gxieruii), cum se ille inopia dcpulsa a!i .
quanlum locupleiaeset, Spyridon serpenlein ita m
\ iiiui erat, ad locum suum cifca sepem reposuit.
, ,
Qtii viri sancli precaiione, pristina rccepta naiura,
. \ ,
t-ursum repians, ac scsc circumvolvens laiebras
: ' ;
et simpliciiaicm, Suid. scribit. Quod i voierum

cpiscopomm pauperlate non adeo miriim i n i i .
Eideui Deus aule teinpus, promissam moriuoruui
rnsurrcriimicm, per filiam ejns rodivivam, exbibiiil. ^Socrat. lib. i , cap. i 2./
W
165
ECCLESIASTICÊ H l S T O R L E L I B . VIII.
1 6
, \ suas intravit. Verum eniuivero illd qiioque faclum

. \
ejus ul ineinorem, convenire inii.i vismii csi.
, . '
630
Mos bealo illi erat, seiHina el frucius qui M
.
provenissenl, vendenli, partim pauperibue largiii,
parlfm sliie foeiiorc uloudos dare. Sive igitur da, ;,
ret, sea acciperet quidquam, non id pcr inanus
, \ *
ejus genbalur : eed quae ei erac reposilotia ceiia,
, .
ad sc venientibus rommonslrala. vel acciperc eos,
*'
vel usui acieplum reponere jubebal. Qukiam sawe
, . qui muluuni ab eo acceperal, ut debilum redtle\ , tel, ad eym venii : cum atilem is more solilo,
. ' *
ccllae rursus inferre quod acceperat, jussus essei,
, , , ,
reponens id, suslulii poiius. Nonenim lanluin de , . bittim rcddidii, sed et posiea secum abslulil. 11
, \ ;,
disces&ii occuUe, quasi muluuui dtssolvisst*L S<d
.
enim cclare factuiu uon poluit. Aliquanlo namqic
, .
^ . >, - tempore posl rursus illum, muluum accipere \ . - )ens, conveuil. Et ille ex consuelu>line sua bominem ad loculos graiiarios raittens, metiri quarilum
\
vellet, jussil. U l aulem is nibil ibi frutnenii invt.
nit, id palri signiiicavit. Ibi iile : Mirum profec o,
,
inquil, si uni libi cella vacua videtur. Uuapropier
. * ,
coneiderare
convenit, an cum prius nibil rep .
sueris, recipere nuiic quidquam concre. Sciens
,
, - enm eslo, nisi fallacia: quidquain subsil, voli \v.
, coiupolem iore. Yade crgo demio cura ceria, lo
iiivciiiurum e3se, fiducia. Alquc ita ille deimiui
, * .
doprelunsus, voniain fraudis pclivil. Tale quiddani
* , \ alii quoqne, qui oves a viro >anclo mereabaii.i.
:, *\
' ,,. C
- Cenlum eranl, quas wncral. At ille caprain unatu insupcr annumcravcral : qua3 cum
>\ \
, \ - ab ilio vi traberclnr, ipsa minime scqucbalur :
quodaiumodo cniiii rcsisiens, balalu bomiuis iui, ;
quilalom Iraducebal. Et ille cum nibil uon ago, \
rct, iu brincros landom eam susiulit : c-ipeil.i
, , \
autein et calcibus tl cornibus cervicein ojus airius
, pcteiis, delapsa est,cl in stabulutn suuui recurr t.
/. *
Quod ubi Spyridon coguovii, ilJi ul rile meii eiur
, ,
, - ei numeraret, suasil. Alque ubi illc faclum statim
confessus esi, bic noxam remisit, capramque ^cqm
, , 66, illum ju*>il: quod alacriier Rane illa faciciis, *<n
~ . '
spoiite cmplorem esl aecuta, inlerdmu cliatn
, , ,
6 ,
* - eumdeBi properans praicessil. Pulcbra qiiidcm
y ,
;
- ,
J
,
* "
p| suni h c . Conslaniiam vero ejus viri cccIcsiastH
, >
" servando, simplicilatemquc divinis iradilionibus colendis, quomodo silemio praiercaiu
,
Convenlus aliqiiando agebaiur, *m quo TripbylliMs
I .
ille quoque eral, Lcdrensis episcopus, lilleraruin
, . arlibus probe eruditug, el Icgibus discemlis unt
, \ \
episcoporum jus>i
, , \ Beryli versatus (1). 631
populum
docens,
Spyridone
pr.esenle,
cum diciuai
\ quoddam refcrre deberel, quo Chrisias ad para. , \ ,
lylicum esl usus, illnd scilicet, Tolle grabatun?
<.
tuum, et anibula :
pro grabato, lcclum d i x i
Quud
molealeierens
Spyridon , Non lu qnidciu,
, '
iuquil, i-ra^lanlior es eo qui grabatum dixit : qui
, "
v
c v e , l i l
H i c
Marc. i i , 9.
(1) Beryii olim prxclara
doccndarum lcgum scbola fuil.
167
MCEPIIORI CALLISTI
16*
i*ilur, inalum, pudor isU esl, verbi
illius cum . ". , \ ,

decoro non velle uti? Atque his dictis, in con*
\, speclu omnium episcopali sede exsurgens, faslum
. * '
c l superciliam eorum qui oralione afleclata seee
' ,
cfferrent, conlrahere est conatus. Recte enim id
,
facere potuit, quamvis apertus omnino el simplex
\, \ '
esseu Magna quippe dignitale gloriaque veneran . ' ,
dus, propter miriflca quae edebal opera, atque
,
aetale provectiore, sincere et graviler epiecopali
\ $ munere gereudo clarus eral. Sed et quam fuerit
). ,
in amicis accipiendis dexler et humanus, osten , \
dam. Magnum Quadragesimae jejunium agebatur,
,
et ex ainicis quidam ad eum ex iiinere longinquo
.
venil, el quidcm eo quo ipse jejunaret tempore.
, Cerlis euim quibusdara diebus a cibo omni absli
nens, posiea vescebaiur. Illum igilur sacralis eis ^ . \
, $ liebus venienleir., cum de itinere fe*sum vidcret,
& ' " ,
flliae suae 111 pedes illtus lavarel, mensainque pro\ .
ponerel, praecepit. Alque illa ubt neque panem
.
neque farinam domi esse, propter pransenlem abs
linentiam et jejunium , dixil : precalionc ipse
\ facta, salitas carnes porcinas ad focum pcndentcs
, \
recipere eas, et quamprimum ad ignem torrere
. * ,
jussit. Et iit assa satis fueruni, hospiti et ipse as ,
sidens, ciboque manus admovens, comedil, el
,
amicum ul itidem faceret est hortalus. Aique illc

<um delreclaret, Chrisiianum se esse dicens, ne ^ . ;
que lali tenipore cjusccmodi esca indigere confir . ,
mans , Spyridun illum, ne quidquid id esset cibi,
pro ea rertnn inopia aspernarelur, admonuit : C

diviuum enlm oraculum exstare, quod mundis
omnia munda esse declaret. Multa porro alia hisce
simitia ab illo acla, insliluium nosirum commeinorare non permiltil, quae Rufinus primum Romanoexposuit sermone, aliaque pr;elerea pluriroa
nd rem ecclesiaslicam perlinentia. E l de Spyridone
baclenus. Floruil eliani lum Nicolaus, apud Myra
Lyciae episcopus, Spyridoni vila, morum simplicilate, nalurseque convenienlia par : nec non
miraculis, et accuraia ceriaque doclrinae observauiia pcrquam celebris. 632
Huic ea fuisse
dicilur gratia, ul qui eum compleciereiur, lami-
*
^ ' .
, \ , ,
, , \
. \ \ .

\ *
\
, \ .
liariusque secum ex animo collequeretur, divini quiddam. doni haurirel, momentomque inde aliquod reciperet, vitae ad optima quaeque opera confonnandae. Ejus actiones veluli oiunibus nolas
pretermiuo. Par islis etiam fuit Parlbenius, urbis unius in Hellesponlo episcopus, v i l a splendore,
bumanitale el prodigiis ingentibus clarus, adeo ut accepu a Deo potestale, inorluos exciiarit, dav
monibus imperaril, ei variorum morl>orum curalor graluiius ac promplus fuerit. Ac de bis hacicnus. Ad bunc scilicel modum, doctrina fldei in nationibus, solitudinibus', et urbibus omnibus,
magno consensu frequentata est : aiquc in ecclesia Dei indies incrementis suis eluxit, in CODIUUI
usque eublala. Cseleruni bisce dimissis, oralionein ad ea quae in Ecclesia gesia sunt, rursuiu
converlam.
h
C A P U T XLIII.
. .
Quemadmodum Ensebius el Theognis Ariani, libelio

pcenitenti(e exhibUo, sua$ receperint ecclesia* :
eosque qui in eorum locum subrogali eranl,
ejecerinl.
ol "Apeiarol ,
6,
6 '
.
Laudalissimus quidem ipse impcrator omnein

movebal funein, ui religio nostra magis ac magis
augcrclur, ci incrcmenla sua capcrcl: quippc qui

,
, , :-
.
6-
169
ECCLEStASTlC/fc HISTOIU/E LIB. V l t l .
!?9
* aptistolico coelesiiqne prorsiis essct aniroo. lnler

, \ - ec< lesiarum praesidcs rerumque sacrarum magi, , siratus tum erant, qui non solum cum illo aedifi \ , \ . candum, verum eiiam destruendum sibi, et eccle ^, . 6ia3 fundamenia funditus cvertendum slatueranl :
" sicuti stylo progressi oslendemus. Arius enim
, \ synodi ipsius alque imperaioris calculo condem\ , - natus, et exsilio mactatus fuerat : atque iiidem
, Eusebius Nicomediensis, scctalorcsque ejus, qu\
proiessioni quidem fidci subscripserant, Arii au .
icm exauctoralionem sentemiis suis coroprobare
'
, noluerant. Arius non longe posl Nicainam sy \ '- nodum ab exsilio quidem esl revocalus, Alexan driain autem ire probibitus. Caeterum postca
, quoqiie ei ab Euscbio, 633
post palinodiam et
* \ - ^ rccanlalionem, redilus in eam urbem impelralus
, '
e s i : id quo suo loco dicetur. Brevi quoquc el
' ,
Eusebius el Tbeognis ccclcsias suas reeeperunt :
cis qui in corum locum surrogali fucran'., AMI; , phione Nicomcdia, ei Cbresto Nicuea ejectis. Cum
. * \
nanique pocnitenliae libelluin primariis episcopis
" inisissent, imperaloris jussii sunl rcvocati. L i b e l ,
lus autem is de verbo ad verbum lalis fuit :
: '
c Cum quidem calculis veslris ante judicium
' iuctum, a piclale vestra damnali sinius, silere de , ,
buissemus de pietatis vestrae decrctis. Quandoqui , \ - dom vero absurdum fuerit, silcntio ipso sycopban \ ,
l i * opinionem ci indicium conlra nos ipsos
, praebere : cam ipsam ob causam ad vos rcferimns,
* - Q nos profcssioni fiJei consensisse, senlenliaquo
, . \ >- c l consubslanlialis explorala, pacalos
( ' prorsus fuissc, ncquc ull.i ex parle bseresi adba? , . sisse. Cerlitudinis autcm ecclcsiarum causa, quae
,
nobis in mcnlem veneram, in mcdium proiulimiis.
, ' Alque ipsi tandem ccno persuasi, aliisque ctiam
, quos oportcbal iiidcm a nobis persuasis, fidei
* , \
subscripsirou. Anaihcmali vcro subscribenduni
, non duximus, non qnidcm quod fiJem ipsam car . ,
peremus: verum quod ouni qui accusatus iuerat,
, '
lalcm esse non credcrcinus. Ex cpislolis eniui
,
ejus ad nos da is, scrmonibusquc in facicm colla , tis, ccrlioros facii suinus, taleni non esse. Quod
& si sancla vestra syuodus de co sic persuasa est,

nos nibil repugnamus. Celeruni suffragium no , , - D strum ad decreta veslra accommodanles, per basce
* . \ lillcras, plena iide conscnsum nosirum coulirinaimis : uon nos quidem graviter exsilmin forenlis,
\
, sed suspicionem btresis aniolieiile&. Quod si d i - gnabimini nos in conspectum vcsirum adinitlere,
' ,
unanimes in omnibus li:bebitis, rebusque vestris
, ' . judicalis slantes. E l cura pielali veslnc placueril,
, } eum qui criminis bujus nomine est ddalus; buina, \ , \
nilcr rovocare , absurdum cssc duximus, prsiea , - quam reus ip^c revocaius, de inieiita sibi calum ' . > nia causain dixit, m i:os prorsus laceremus, contra
\ - nos ipsos reprehciiijionis occasionein cxbibentes.
, , '
Kacile igitur, sicîti pieiaii vcslr.c Chrisiiau
, . \ -convcnil : ui Dci amaiuissiinum imporaiorcin ad , ^.
raoneatis, prcccs nogtras eidcm offeralis, el quanw
PATKOL. GR.
CXLVI
171
NlCEPnORI C A L L I S T I
172
primum quxvos faccredecet, de nobisstatuatis.) ; Post hanc palinodiain ei recanlalioncm, revocali

,
Eusebius el Theognis, 634
ecclesiae snas rece, ,
perunt, eis qui illis suflecti fuerant repulsis, sic , .
uti dictum esl. Sic ilii sub praclexlu ovium pellibus amicli, lupos egcrunl. Nam imperatoiU
bumanilate ad seductiouis commodilatem abusi (1), et conlinuo imperaloria? aulae aditu pristinam dominalionem consccuti, qucniadmodum deinceps diceinus, res pessimas admiserunt.
. '.
CAPUT X L I V .

Ut post Alexandrum Athanam* Alexandrice episco- *

paium susceperil etdeejus pueritia institutione:

et ut seipso magisiro sacerdos sit factus, el magno

,

'
Antonio charus fuettt: et de Arianorum contra
"
ipsum calumniis et insidiis.

.
t
Tum leroporis post quinlum synodi mensem,

Alexander Alexandria? anlisles inoriiurus, sedis
,
,
"
,
sua? successorem, divini judicii (sicuti conjicere ;6
, , '
licet) calculo, celebrem reliquit Aibanasium. Cum
,
namque Aibanasius refugercl atque reluclaretur,
\ ,
Alexandmm ferunl vim illi inferenlera , vix tandein
,
ul ihronum susciperct, porsuadere poiuisse : siculi

id quoquc Apollinaris Syrus ad ltunc nioduni seri
plum reliquil : Non desiil vero posiea quoque bel *
ligerari irapietas. Sedprimumquidem adversus bca ,
ium viri bujus magistrum, cui hic perinde aique
'
palri filius, palronus affuit, arma sumpsit: deinde
' , \ ,
vero in liunc quoque ipsum, posiquara ad cpisco , palus pervenit successionem, mulia quidem ille
; usus tergiversaiione, sed lamen consilio Dei pro ,
duclus. Sicuti beato quoque illi viro, qui ei episcopatum
iu manus
divinis indiciis,
non
alium quasi
videlicel
quam iradidil,
bunc successorem
fore, Q
esl significalum. Evocabatur namque a vila, jain- , \ " .
que aileo prope obituni eral Alexander, cum nomi- \ ,
, *
natim Athanasium vocavii absenlem , aique ibi,
vum qui lum aderal ejusdcm nominis, vucalionis * \
, . ;
audiens essel, ad eum, veluii quein non vocassel,
.
conlicuit, dentioque vocalionc esi usus. E l cum
, ,
iJ ab eo sa*pius iicrct, consiluil landcm Albanasius
. .
prxscns, declaiaius csl autem aller absens. E l

propbeiico demuin spiiilu bealus Alexander :
,
Albanasi, inquil, eflugiiurum te credis, sed non
, oi
eflugies. Quo verbo ad ceriamen eum evocari
\ . ' /
ostendit. llaec Apollinaris. Arii aulem iribules
,
jactanl, posi Alexandri morlein coinmunicassc
consilia inier se, qui Mclilium, quique Alexandruni , ,
secuti fuerant, convenisseque in euimlcm locum,
,
ab utraque parte 635
Tbebaide et reliqua
, ; >gyplo cpiscopos quinquaginla qualuor, el decre . ; lum ab eis esse, ul communibus suffragiis ab cis
oJ ,
leger;tur, qui Alexandrinai praeessei ecclesiae an- .- ^
lisles. Seplcm vero cpiscopos .quosdam , jureju- / :, '
rando procuicalo, praeier senteniiam ei volmiia\ \ ./ '
lem omnium reliquorum, electionem Aibanasii, ad

id ab co eoaclos, in ea quae nominalur Dionysii
,
ecclesia, furlim percgisse. Milii vero niagnus isle
/ ^ , \ ^
vir non absque divino numinc (2) ad cpiscopatu:n
; ^. '
D
e x
(I) Eiuebiusei Tbeognis iinp< ratoris Coiîainini

bonilaie ahusi smil : quein sytiudo peracii, S >crales in Occidcnlales parles prufoclum casc -
b';i, bb. , cap, 15.

(-2, l>iviiiu tiutu Alhanasitis episcoptis est leclua
Su/umcai judicio cl Nicepbon.
E C C L E S I A S T I C . E I l I S T O t t l . E LIi3. V I I I .
174
, \ , \ ; pervenisse videtur : qui sane talis ftiil, qualem ea

flagilarunl lempora, ad intelligcndum, dicendum,
.
aique etiam scribendum idoneus maxime : et qui
,
quod lelo peleret, tangere aique asscqui possef,
. '
quique ad resisiendum inSidiis slructis esset fir ' * missimus. Erat p.ralcrea vir admodum ecclesiasti '
cus, el ad sacra peragnnda aptissimus, aique (ut
/.
sic dicaro) iurebus cjnsmodi , et a se
"
ipso doctus. Fcrunl namque, cum necdtim ad
, , ephebos accessisset, a Deo ejusmodi quiddam in
, eo adumbratum el simulacro quodam reprsescnta. ,
turo esse. Alexandrini in urbe sua festum quem
.
dam diem insignem agunt, quo die Pclrus, qui

apud eos ecclesiam rexit, marlyrio est defunclus.
,
Hasce ferias, u l moris erat, Alcxander quoquc,
. \
>. ' \ - * pratfeutus lum ecclesia?,celebrabat, fct sacris mysiicisque caeremoniis operatus sedebal, eos qui cuu
., *
0 pransuri erani praeslolans. Cum vero sederot
,
sublimior, oculos ad roare conjecii, et pueros
, \ . \
quosdam in arena ludenles vidit. Ludus erat, rc, ; , \
rum quae in ecclesia peraguntur imitalio, et cpi
. \ scopi tandem eleciio. Alque aliquatenus quidem
,
id nihil habebal periculi : ut aulem arcaniora
", '
mysleria, sacraque non langenda, pueri aliigcrc,
graviter faclum id l u l i i ; accitisqne cleri primori ?^ , \
bus, pueros ostendit, eosque ad se adduci jiissit.
; \
llli ubi sunl adducti, de ludicro eos inlcrrogavit :
. *
mox eliam quae egerint, dixit. Pueri pudore simul
"
el limore correpti, primum quidem rem negaruut;
* .
#
* - Q
, \
, '
. '
, .
$
, \ , \ , , \ \
,
,
\ ,
. , \ 0
, , \
\
, \ ,
, ^
. \
\ ;.
' , / ,
,
.
\ ,
, /. , &
:,
,
, -
deinde vero, ul verbera eis Alexandcr minatu.-;

est, actum omnem exposuerunt, ul sciJicel Atbanasius (1) episcopi munus sorlitus, niultos bapiizarit, et imposilione manuum in ordinem ecclcsiasiicum sacerdotes et diacotjos cooptaverii.
lnquisivil eiiam rem quamquc episcopus, CIIID
quid umbralilis epUcopus per ludum riius sacros
pcragens dixerit, tum quid responderim, qui sacris ab co initiati cssent. 636
Alque ubi rcni
quamlibet juxla ecclesiaslicam iraditionem scrV3lam reperil, cum episcopis qui ei lun aderanl,
re delibcra(a, nou denuo baplizandos esse censuit,
qui semol por simplicitalem divina gralia diîti
effccli csseui. El taiiluinino<lo ea qnc sacerdotibus
facere fas esi, iu niyslerio adimplere jussil. Pucras
auteui eo qurni in ludo coeperani <ruine, ipsuin
Deuin lcslrm faciens, in ecdeîam induxit : r.t
propinquis buis iruditos, ul ab eis cuslodirenlur,
alque in imiiatione ad progrcssus iacicndos instruereiuur, qui sic abundc instiluiionem pueri
lem a-secuii cssenl, rogavit. Maxime vcro id dr
Allianasio c g i l : quo deinde notario (amiliari
iibu?, non ila longo post lempore eiim in diaconorum ordinem evcxit. Atquc bic in graminalicis
litleris cxcrcilatus, et apud rbelorcs versatiis,
praiterea vero etiam in sapienlic sludiis insiiliu
lus, cum ex eis artibus taulum porcepi3sei, quau-
(1) Albanasius, per ludnm, nondum epbebus, a pucris opiscopws

(Socom. Jib. i i , cap. 17.)
loclus,
cpiicopalia munera obiil.
475
NICEPHORI CALLISTI
tum ad hoc salis esset, ne ab eis qui in illis

exiniii sunt et clari percellerelur, Nicaeam est
perduclus, ubi maxime decerlavii, quippe qui
propier Grmilalem sermonum veritatis non minima ibi aciionum omnium pars fuerit. Specimeii
vero ille quoque in ailale juvenili sapicnlis,
spcclati, et senilis viri praebuit (1). Poslquam autem Alexander mortuus est, eumque successorem
suum reliquil, tum magis gloria ejus eniluil, virtuie ipsius in rebus omnibus seipsam conGrmante
alque laudanle. Quam ingentem qaoque reddidit
magrtus Antonius, cum opliiua quaque de eo
teslificans, tum etiam jussis ejus raorem gerene.
Nam et ejus causa ex montibus in urbes frequenlius venil, et in ecclesia cum eo est versalus.
Tuin autem, sententia? ejus quam de Deo habuit,
calculum suum addidit : eis qui inimtcitias coutra
eum susccpisseni adversus, ipsius aulem Albana*
sii aniicus inlimus ct summus. Quin ct Ariani
Alhauasium illustriorem reddidere, qui una cum
Melitio )gyptum niolibus completeranl. Insidias
enim sine inlenuissione ei molientcs, capere cum
legilime non poiuerunt. E l nuper admodum Ei>scbius ab impcralore ab exsilio reduclus, non
mediocrem sibi ueurpabat liberiaiem, ab illo in
niagno honore habitus, perinde alque a prava opir.ione ad reciae pielatis senleniiam transiisset.
Quocirca libertaie ea abusus, majorem etiam in
ecclesia lurbam exciiavil, per eam quae ei lnerat
falsani opinioneni, eapque quas adversus
637
Alhaiiasium susceperat inimicitias, ex quo in eynodo in illiim veluti verrc pielatis prnpiignaculum
im|>egit. Et primtim quidem eieciicnem ejus E u -
176
, ot * . *
\ *.\,
,
' \ , *
. " cl
, ^
, '
. \
^ ,
, \

. \
, ,
,
,
, ,
" .
,
.
\
" ,
. \ ,
\
, \ , \ ,
,
" ,
. '
, .
cebiani reprehendebani, lanquam ncque legitime, neque ab idoneis, quaj iidcm mererentur, personis
faciam. Ubi vero insinnilationem eam refellit, magno aniiuo pro fide Nicaena decerUns, aliam
illi icxuerc lelaui, eo consilio, u l Alhanasio exsilium slruerenl, alque Aria rediium in urbem
Alcxaudrinaut parareiil* Ila enim facillimucn ipsis fore puiabanl, ut consubsianiiaiis lidem
cjicerenl, el pcdeieniim impielalem suam pro ea inducereni. Temaviique adeo, ad Aibanasiuui
scribens Euscbius, ut ab iilo suscipereiur Arius. Sin minus, sine scripio per inlernuniiuiii magnum
illi minalus esl malum. Poslquam autem oinneiu movens lapidem, pcrsuadere id illi non poluit;
OS qui in docirina rcs novas induxissent, novamque ba?rtsini insiituissent, et eara ob causam a
lam frequ<nti synodo proscripti cssenl, minime recipiendos esse conlendenli : aiio raodo conalu* est, ul Arius recipcrelur, Alexandriamqae reducerelur, imperaiori persuadcre. Id quod tandem,
sicuti stio loco dicam, aegre effecil.
CAPUT X L V .
D
-'.
, VJ
De sgnodo Antioihias congregata, quct episcopatum

Eutiathio magno abrogavit : et de episcopi qui ei
*
.
successcrunt.
TUIII veio alia cliam turba inter coujunctos episcopos exona, Ecclcsiam excepil, qui de verbo
, consubstatilialis nimirum,sublililer i n quirentes, coque sese exercentcs, intesiinum inter
t,e ila commovere bellum, ut concerialio eorum
nibil a itoclurna pugna differrct. Neque eniin alius
'
,
, , \ ^
, .
, *
(1) , dirunlur, apprime epeclati,

prohaii, perfccli, Miblimes, ei exira judicii alcam
consiiluli ; qualini Gregor. Tbeologus esê dixil
Uasitium Magnum : Uomo D.i, inquit, ei ftdetis
serve, et tir detideriorum: zed spirituatium.lu

enim
vocai Scriptura , hoc cst
eus
qui ad stimmuin evasere locuin, el subliiue/ visiLiliaque b;t*c supergressos.
177
E C C L E S I A S T I C E HISTORIJE L I B . VIII.
178
. - alium jntelligebal eis verbis, bnde gese invicem

blasphemiis expeli piilabam. Siquidera qui convot
substamiale non probabanl, opinabantur eos qui
, ,
id reciperent, Monlani et Sabellii senlentiam sequi:
*
blasphemosque vocabant, velut qui Filii Dei exsi ,
stentiam everlcreni. Qui vero consubstanliale
' . *
complectebantur, illos aversabanlur, ac si Grxcis\ ',
* \ - mum pluresque deos assererenl. Potissimum ero
de iis Eustalliius Anliochenus, 638
Eusebius
,
. Pampbili, congressi decertaruni: alque uterquc
in subsistenlia Filium Dei, atque unum Deum in
,
* tribus subsistenliis profllebaiur. E l Eustatbius
Eusebium (1) incusabat, quod professionem iidei
"
Nicaenam novarel. Alque hic rursum acquiescere
.
sc in decrelis Nicaenis dicebat, illi aotem Sabellii
,
, , errorem criminando objiciebal. Enimvero ea de
re synodo Antiochiae coacla (2), episcopaius E u ,
slaihio abrogalur, re quidem vera, quod Nic&nain
\ , \ ,fidem propugnans, Eusebium, Palrophilum Scy ,
thopoiilanum, et Paulinura Tyrium, quorum sen, *
leniiae Orienlalcs epifecopi astipulabanlur, ui Aria " , *
nos aversarelur : siculi autem illi ipsi Ariani prae
, &
se ferebant, Unquam is qui cum Sabcllio facerei,
. *
aliasque item non optimas ob causas : quemad . modum de omnibus episcopis, qui exauctorantur,
,
;, .
mulia d i c i , moribus est receptum. At res lola
, ,
sycopbantia eral, cum calumnia conjuncla. Veluti
,
enim ^piscopalem dignilatem impudicas muliercul.e
; . concubitu, foedaeque^voluptalis usu lurpiler conia, \ , Q minassot, sancto viro eam ademerunt. Nam merc
triculam, vullu venusto, formae a?lalisque florein

, - caivis mercede proslilucnlem, conductam, ul lin
* ,
guam illis daret, vcrbisque snbserviret, pernio \ .
vere. E l convenlu coaclo, in quo ducenii ei
', quinquaginta eranl, alios quidem omncs exire,
, . ^, .
mulierculam auiem illam rerum usu protervam
,
ingredi jussere. Progredilur illa, lacleniem i n \ \, fantcm in ulnis gcrens, eumque impudenter ex
Euslaibii consuetudine se concepisse c l pcperisse
, \
clamat. Eusiatbius, si quem altuin facinoris ejus
* \
lestem conscium, aut qui tale quidquani nossel,
, baberet, rogat. Quae cum id ncgarct, jusjurandum
.
ab ea judices acerbi posiulant, cum quidem diserlis
, verbis lcx vociferetur, q n * de quopiani sinisire
.
, D vulgenlur, ea duobus aut tribus (estibus firmila
tcm o b t i n e r e : el Apostolus rorsum, advcrsu.
, - presbylerum aclionem recipi absque duobus aul
. '
tribtis leslibus, prohibeat*. A l illi nulla legis ra, ,
tione babita, el nullis testibns, advcrsus tanluin
\ ,
virum judicium inslituere. Posteaquam enim illa
\ verba sna juramenlo confirmavit (5), infantem

videlicct Eustatbii improba? libidinis opus essc,
, , !
ilicet illi veluti contra muccbum calcnlos produxc \
runt : 6 3 9 piscopis aliis, qui insidias slruclas
e l
MaUh. , 16.
* U Cor. , t ; 1 T i m . , 19.
(1) NicoiDediensem.
(2) Soxom. iib. , cap. 19.
( Q linel id tiunc quoque in quibusdam con-
sistoriis, ul puellis viliatis juramenluru a judiribui

deferattir.
179
NICENIORI CALLTSTI
180
ignorabahl, frustra contsa mlentibus, et non logi-

lime virum damnatum eese conlendeiUibus.
qui fabulam banc concinnaveranl, nulla interposta
inora imperalorem adeunles, eique legiiime per
scnlcniiara Euslalbium damnalum cssc ;persuad<*ntes, episcopalu hominem movere aique exigere
sutit conati : tanlum nimiruin vera2 pietatis ct
rastiiMii* defensorem, elquasi margarilum. Gravis
amem, propler illius ahrogalioneni , Anliocbiie
ootia esl seditio, ut parum adinoduin abfuerit,
quin eain prorsus everli atque aboleri conligerit:
quippe qure in duas discesseril parlcs, all^rique
fariioni manus imlilaris opem ferret, quai rcs plurimum Eustailiio nocuii. Ubi cnim imperator cognovit Ecclesiai sedilionem, vebenienter indi
.
,
,
, . "
.
,
, \
; ' , , '
. \
;, , *
,
,

gnalua,
Eusiatiiium
factiosum
ro nomine
suspeciuin(auquam
habuil :bominera
c l quemdam
bonoraria miliiiae illuslris dignitale prxditum ro misit,
qui cum lumullum ibi sedaret, lum Euslalbiuin
occulte inde abducerct. Iiaquc illc per Thraciam
in lllyricum esl deportalus, pfcrplacide caluroniam
ferens, quod boc Sic praclarc judicarel, vir rebus
omiiibus bonesius, bonusque, et oraiionibus componeiniis facundia jucunda ct copiosa, siculi id
opcra ejus leslaniur : eloculionisque priscai ponilere, senlenliarum ca*liiale, verbortim elegami
graiia, ei pronunliatioiiis vehemenlia praeipue
polifiis. Deinceps vero infelix iJla mulicrcula
p-avi circunivenia raorbo, sycopbanliae ejusaclum
onfcssa, tragoediani omncm , u l edila fueral, Q
xposuil. Dixil elenim , sacerdoles plurimos, qui
aui pecunia corrupissenl, ilagiiium id facere
ajsos: seipsam aulem non omnioo mendacem
osse, quod scilicel ex Euslaibio quodam illiberalis
artis opifice, ptierum concepissel. Cum Arianorum
piialanx Anliocbia3 contra sanclum virum ba3C
admiuere ausa fuisscl, ila insuper ipsi secuoi
ralionem duxeruul el con&liluerunl, si iinpcraiori
tiolilm quempiaii) alque cloquenlia praeclaruin
virum in Aniiochcno ibrono collocareni, facillimc
cos universos in opinioneui suam perlrar.luros:
proindeque Eusebium Pampbili, aliis prxlalum,
iraducere iu eum locum sluduerc. Quo decrelo
imperalori aigniftcalo, illud pranterca addsdrre,
virum eum pluriini a populo Antiocbeno fieri, ^
/,
,
,

,

>; .

^, , . * \
, , , .
, . *,
, *
, ,
, ,
s , c
graliosuruque ibi essc 640

H
pra>cipue
srripscruiil, qui bosiili erga Euslaibium animo
oranl. Ipse vero Eusebius ducroio ci rclattatiis,
lilkTas
impcraloren), <;uibus Anliocbcnain scIf.ii deprocabalur, dedil. lniperator voro consi
liuin e.tis qui sic ecclesiasticum caiioncm servarct,
ab ccclesiaque quas semcl ci admiiiisiraiida crcdiia
essel, ad cpiscopaluni alium iransfcrri reniicrel (1), admiraltis', et popuJo , el ipsi Euscliio
rcsrripsit, scntentini cjus graiam babens, bralii.niquc t nomiue vocans; quippc (jiii un laninm
(1)NIC.CII:P s ^ i o i i ca -
bb. i , rap -2i j
. . .
, . \
, \
, ,
\ .
. :
, , .
.
,
, , \
, ,
, \ ,
-
. \ .

, \
, , /.
,
.
"; "
, .
' , \
,
\ . *
; ,
1
dc ihm traiiafcrendis o\
una
rcrlosi:i in alain episcopis. (Socrat.
181
E C C L E S I A S T I C E I I I S T O R i . E L I B . VIII.
182
* - Aiilioi-bia, scd universi eyam orbis episcopaiuin

.
recipere dignus essei. Ad eymdem modum synodo
, - quoque scripsit. E l quod stncera fidc esse opina . \ \
retur pre^)yterum Cappadocia? Eupbronium, et
, \ , ~ ' ^
Aretbusae (1) Georgium , alte.ruro islorum, aut
, ; ';
alium cerie quemquam, quera inagig idoneum judi, * . :- carenl, designare, el sedi Anliochena pncQcere
^ ,
praccepit. Atque 11 ante Eusebii electionem E u . \ \ - lalium cpiscopum creaverant: qui cum paulo posl
* .
vitam finisset, tum deroum Ensebium iransferre
properaverant. Quod quia ille refugil, imperaiorque translalionem eam inhibuil, vacuam sedem
eam fnisse annis ordine oclo femnt: deinde Euphronium elccium. Quo posl annum el menses
aiiquoc defunclo, Flacilo ejus ecclesiai praifeclurani coramissam. Omnes aulem Ariana coiuagione
iiiagnopere eranl infecti : quamvis clandestine eam fovere viderentur. Cujus sane rei gralia multi
ex clero et sacerdotum ordiue, alii praeterea qui nihilominus recle sibi pielatem colendam statuisseiit, convenlibus in ecclesiis reliciis, ipsi ficorsum congregabantur. Habebant ii Euslalhianorura noroen, quod ei post illlus etiam disceesum raaxirae faverenl. Ac quae Antiochise de Eustalhio accidere,
bjec sunl.
. Mq".
'
641
CAPUT X L V I .
De Romano et Hieroiolymitano patriarchis. Item de
Arianorum el elilianorum conjuuctione alque
unione.
,
Sylvcslri autem in Ecclesia Romana, ante qucm
' '
prius eam Marceiiinus , deinde Miiiiades, non iia
, .
diu gubernaverant, Juliussuccessit. Posl Macarium

vero sodein Hierosolymitanam obtinuit Maximua,
; ,
qui anlea in Diospolitana ecclesia, a Macario
, - cpiscopaiu acccpto, tandem a Ilierosolymilanis cst
/ .
reientus. Quod elcnim supcrioribus lemporibus
^ , \ 3
confcssor exslilisset, alilcrque vir bonus esset,
, '
populi suftragiis designalus fuerat, qui Macario
6 ;
vila funclo, episcopalum cjus reciperct. Ubi vero
, \
Diospolilani viro eo orbali, id ferre non posscol,
, ', ^ ct. cerlamcn proplerca moverelur, alium antisiilem
*
DiospoIUanis iegendum : Maximum aulcm apud
, \ Macariuni, cum quo una cpiscopalcin gereret curain
et fuittlioncm (2), relincndum : alque ubi ille do * , .
ccssisscl, ul bic in locum illius subrogaretur cen , ' ; \
suerunl. lllud porro scire oporlei, quod qui ba?c
, * diligenlius inquisivere, de senlentia Macarii niul
liludinem, quod de Maxiino ingenli sludio cgeral,
/
fecissc conflrinaul. Macarium namque posl illam
,
Maxirai cleclionem baud quaquam pocnitei.lia du ,
clum cssc, alque cuni animo suo considcranlcm,
/ct quod vir is recle de Deo scnlirct, c l quod mul,
liludini propler slrenue obilum confcssionis ccr . ,
taraen, valde cbarus essel, neccssario eum qui sibi
, , \ succcder<!t, rriinciitjum esse censuisse. Non parvus
\ ,
cniiii illc aiiiuium ejus subiil raetus, ne ipso morte
/sublaio, Euscbius ct Patropbilus opporlunilatc
; , teinporis arrepta, alicui ex Arianis episcopalimi
. ' ' ,
suum concedercnl : quando(]iiid'm, se adbuc su:; *
pcrsiite, novas res moliri coepisscnl : et a se ex
communicati, nugas landein suas repiidiassenl.
; Nondum vero, qui in jEgypio quoquc coorlus fue(I) ArelbusaB Syria3 oppiduin.
( i ) Huo eodeni tcmpore Hicrobulymis conscn-
lienles cpiscopi, siruti apud nos quoque coadjutorcs assumi solcnt. (Sozom. lib. u, cap. 20.)
183
184
CALLISTI
* ol ;
. *
.
. *
,
*
. "
, ' \
' . ; ,
'
\
.

, , addicli. Alque aniea quidem ulrique ab alleris \
dissidebam. Ubi vero aiiimadveriere, mulliiudineiu
. *
episcopos catbolicae Ecclesiu* sequi , convenlu
,
coacio, foedtis iuier se pepigcre, communeque
, ^
advcrsus pium Alexandrinae urbis clerum susce ;, \ .
pere beJlum. adeo criruinaliones simul et dc-
fcnsiones ex acquo communiler decerlantes prolu- \
lere, ul lempore procedenie, Ariani vocarcntur
. ' *
Meliliani, et Mcliiiani Ariani. Alqui Meliliani de
, , ecclesiarum praefecluris lanluro dccertabanl, Ariani
0 .
auiem inalc seiuiebanl de Dco. Vcruinlamen quod
- , :
sibi communilcr iniinicitias conlra nos sunipse- ; ,
r a n l , consensum alque concordiam assimulabanl,
" itlrique arbilrati facilius sibi eo modo rts cx sen ". \
, , leiilia sdcccssuras. Cieterum teniporis processu
propler perpeluos de rcbus ejusmodi sermoues e l . \
6*tvov * colloquia, ad eum pervenere babitum, ut idem
, \ . "
utriqiie dc Deo senlirenl. Sed cnim dcin ie Meli \ , t)ani, juxla prislinam secessionem, ab Arianis sunl
;, ; , ilibjuiicti. Simul namque ulrorumque clcrus et
>
populus aiii ab alioruin abhorrebanl communionc.
, \ Mullasqiic urbes id pervasil inalum, niaxime N L T O
{ .
Ariamsmus viguit iu Bubynia el Hellespouio, nec .
non in ipsa Conslaiilinopoli. Inde adeo, qtiod
'
Eusebius Nicoincdiensis et Tlieognis Nicacnus,
\ ^ ,
arte quadam euin cui decrcium Nica?Jia; synodi
" ;
asservandum coumiisbum fueral, dicuntur circmn *
\uiii6se, subsi r.piioncsque suas delevissc : atquc
; .
hbere et propalam docuissc, non oporlere Filiuin
NICEPHORI
rat motus, sopilus erat. Arii namque baeresis a
Nicana synodo proscripta. Melitius vero eis q&fc
supra exposuimus condiiionibus receptus erat. E l
Alexandro in iEgyptum reverso, Meliiius quas
exlra ordinem non recle tenuerat ccclesias, resiituerat. Ipse Lyci agebal. E l priusquam Melitius
decessil, Joannem quemdam. qui eadem cutn eo de
synodi Nycaenae dogmate sentiebat (I), in locum
stiutn subeiiluil, qui novi rursus motus in ecclesiis
auctor fuit. 642
Quod ubi Ariani videre, neque
ipsi rerum suarum negligenles fuere. E l quod
apud factiosos ejusmodi homines ficri assolet, bi
quidcin Arii opinionem laudibus fercbanl; illis
vero m;gU convenire videbaiur, ut ecclesiis Meliliani praeessent, quibus eiiam plerique magis eranl
Patri consubslanlialem dicere. Ii quoque prinii ^ . " '

, Atbanasio auclores fuere, earuin quas perlulil aeru ", , .
lunarum, Muliam namquc ab impcraiore coii
secuti polesialein et liberlalcin , Ariuin quidcni, qui conseniiens ct amicus illis essel, Alexandriam
reducere : illum vero veluli ex diamelro eis repuguaiHem , abigeie inde conleikderunt. Et sane vix
landem cunsiUum id ad exilum sutim perduxerc. Quomodo auiem id couQcere poluerinl, el quo
pacto inipcralor ul Arium reciperet, adducuis sit, quam Jiero brevissime dicam.
643 C \ P U T X L V U .
Ul Arius sii rrvocalus ah exsilio, rectam deinde
doctrinam et rcligionem se sectalurum potlicilus.
Prcsbytcr quidam , argritudiiKt Ariana, quainvis
orculiior essct, occupalus, Consunliai, impera-
. '.
".
, ;,
,
\1) , elo, Sozoni. 1). , cap. 21, boc est, familiarem suum
CQntra yic&na:'siiuodi dccrdum. Et n ctius.
1S5
E C C L E S I A S T I C . C 1 I S T O R l . E L I B . VIIT.
,
, .
^ ,:,
, , ; ' . ,
, ; , \ * ,
. , '. \
,
\ ,
,

, ,
* , \
\ , ^
,
, . <7
-.
^ ,
/: \ , \
,
\ " ,
, ,
. , , \ \ ; , ', ,
, , \
' . *
I ,
c ; ; '.
,0 ,
,
,
. ;
; ,
, ' \ , \
. ,
. .
* '

* ,
*
~
. ' ,
.
,
\ , \ " ,
,
,
, , . 01
\ , \ - (
;
(I) Socrat. lib. i , cap. 2 5 .
1<*6
i toris sorort, quam Licinitjfe in niatrintonio habuerat, familiaris erat, et a m i c u 9 . Is ex faniiliaribus

colloquiis, eum imitla apnd eum merelur sermonum libertale, illaia aliquando Eusebii mentione,
de Ario quoque verba aspersil, minus recte de eo
slatutum esse dicens : per invidiam quippe et
ipnnjlaiionem Alexandri da.nnatum, simul et a pairia exsulcm, el ab ccclesia exlorrem, in miseria
virere, seque indigna paii , neque ea esse, qua
plerique credant, opinione. llaic vcra esse Conslantia arbilrata, apud seipsnrn celavit. Nihil
enim novare audebat, conGrinalum esse sciens,
stabilemque in synodi decretis imperatorem. Et
quandiu supcrstes fuii, tectam lacilamque opinio^ ncm eam babuit. A l ubi gravi est oppressa inorbo,
a fralre frequenter cam visente, supremain hauc
peliil graliam, ul presbyleruin , de cujus cximia
pielate lcsliAcabatur, familiaremliaberet : reclc
eura seniire, sinceramque ei bcnevolenliam conservalurutn esse : se quidem jam decedere : ei
vero, ne quid palerelur, adinodum meiuere aflirmans, quod a nonnuliis persuasus, virus graves
perpetuo muliassel exsilio. Alque illa his diclis,
falisconcessit Presbytor vero liberlalc indesampla,
paulatim eosdein apud imperalorera inovebat de
Ario serinones, quos ad sororem quoquc ejus dudum reiuleral: nihil scilicct contra synodi decreta
Arium sentire : venienlem eum, si ipse jubeat,
vera haec esse; et quod praclcr rationcm sycopban; lia circuinventus sit, in faciem ostensurum. Iinperaior, sive sorori graiiflcans, seu presbyteri diclis
credens : Si A r i u s , inquit, recipil, Gdcmque
facit, se cnra synodo sentire, accipio hominem,
cum bonore omni Alexandriam eum remissurus.
Ad haec -verba liileras quoque ejusmudi ad illum
addidit: c Victor Gonsianlinus Maximus Auguslus
Ario. Jampridem iirraiiali i u , ut in aulain noslram venires, el conspeclu nosiro fruerere,
644
significalum esl. Quod le illico nun fecisse, valde
miramur. Ilaque (1) publico vehiculo conscenso,
ad aulam nostram venire propera, ut benevolenlia
curaque nosira adjulus, in patriam redire queas.
Deus te servet, dilec.te. Datae Kalend. Decerob.
Haec imperatorisest epislola. Mibi autem admirari
* in mentem venit ipsius de vera pielate ardorein
et asmulalionem. Apparet enim ex iia qiia3 scribil,
sa3piiis illuin ab eo ad poenitentiam excitatum essc.
Quapropter eum reprehendil, qui niulloties littcris
admonhus, ad veritatem non redierit. llle igilur
litleris eis acceplis, cum Euzoio Consianiinopolim
venil. Erat autem Euzoius diaconus, et ipse ab
Alexandro exaucloratus, cum Ario prcsbyleri diguilas adempta esl. Imperalor iu conspectum suum
admissos, an fidei promulgala} assentireniur, rugavit : aique ilJis id asseverarilibus, libellum eos
offerre jussil, qui eorum de Deo senientiam com
pleclcrclur. Tum ilii declinaia priorc via, quaui
187
"
MCEPriOiU CALLKTI
188
Sfiiienliis quibusdam invijiiciidis inicrant, siuipli- , ,

: \ , \
. ; * \
' ./ t TCJJ \
";
.
, '/,
;.
\ , . ;
;
, , ' ,
?
eo anle omnia saecula g -niimn, Deiim Verbum, per ^ , , \ , \

qiciii omnia facta sunt, quae vcl in coelo, vel in
\ ;
lerra sum, qui venil, et carnem assumpsil, qui
\ \ ;
passus esl ei rcsurrexil; qui ascendil iu coclo<,
*
ol rursuin veniet judicaiurus vivos et roorluos;
,
in S i f i l u i n sanclum, et in carnis resurreo
. lionem, ct in vitain venturi sa?culi, et in rc ,
guuju coelorum : el iu iiiiam Ecclesiam calboli ;
<am Dei, quai a finibus ad fines mundi est. ILnic
vero fidei persnasionem ex sanciis Evangeliis acce-

piinus, diceute Domino discipulis suis: Euntes docete 3
.

omues gentes, baptizantes co$ in nomen Patris,
, \ \
ei F//ii, el Spiriiui sancti . 45
Quod si non ila
,
credimus, el vcre recipioius Pairem, et Filium, et
a l , ttpiriium sauctum, sicuii cuiicia calholica Ecclesia,
cibus aliis notisque diviniluS inspirata? Scriptune

vprbis nnvam formulam et texpersiiioueiii lexucie :
jwrcjiiraudo Cftiifirmantfts, ita sc (\ aniino credore
M sfntire. iipque aliiefunquam stMisisse. Srriplum
I.isrv verbis coiicepluni fueral : < Psissimo 11)
.; ie ainanli*sii:io tiomino nostro iniperalori
nii.sianliiio Arius el Euzoins. Sicti ti * v r i a
j.i<'Us L;ia, imperaior domine, pnecepil, iia in
sc.Mpio exponunus iidei nosire profrssiom*in. E l
coraui Deo leslaimir, sic nos oinncsquc qui nobisciun sunt, quvmadniodiim subjccimus, credere.
Civdimus in unum Deuut Patrem omnipotenieni;
el iu Dominum Jesum Clirisium Filium ejus, ex
l sanctaj Scriplurai docenl, pro co atque oinnino C

persuasuin babennii, judex uosLcr orit Deus, el
nuiic ei in veniuro illo die. llaqnc piclaiem tuam,
Ueo dileclissimc imperalor nosler, coborlamur, ul
nos, qui eci-lesiasiici sumus, fideinque el setitcnliani Eccicsia? el sacrarum Scriplurarum obtineIUUS per paciGcaui el divinam piclatem luain,
Jiiatri, videlicel Ecclesiae, unias alque conjungas,
quastionibus, ei quae ex quxslionibus oriunlur
superQuis, et ad rein non periinentibus verbis accisis : ul el nos et Ecclesia per paciflcalionetn
inier nos conciliali, soliias preces pro pacilico et
pio impcrio, lotaque familia tua comroutiilcr omnes
j -ragaiims. * Iluc scriplum nonnulli insidiose coui-
, ; \ \
. , , ;
;, \ \
; ,
' ., ,
(, \
\ \
'
; ;
; . ;
^,
diccbant. Ulos namque verbis quidein Q ' ; ; ,
I. * iesiie conciliari, nibiJominus tamen prioribus ' , \ ; i>inionibus suis inhaerere, verboruai ipsorum si.
giiiUcaiione id satis declarante, ambigue in ulrani /,
que partem inclinantium, et ad ancipilem sensuni
.
vcrgentium. Imperator aulem exislimans eos
ISi* ainis decretis assenlire, supra modum Ixliiia

rffercbauir. Verumlainen aule legilimatn , pro re
< cplo nirc , exploraiionem aique inquisitioneni
r orura qui suinmam rei eccleaiaslicx lcnebani, sibi
; ,
boc non sumpsit, ut illos ad communioneni admii ,
\frel :sed ipsos qui tum Hierosolymis convcticrant,
,
episcopos raisit, quibus signiiicavit, ul novam illo ^
1
Maltb. xxviii, 19.
(I) Determinalio concilii 7, cap, 17.
181
ECCLESTASTIC/E HISTORlyE L I B . VIII.
190
xc; . Oi -
6
, \ ; :, . ;,
, , ,
' ; <,
,
, *
?6,
.
ruin formulam expenderenfr: liumaniter perspicere

jubens, sive illi recle sentientes per invidiam circumvenii insidias perlulerint, seu nale opinanles
pcr poenitentiam in rcbus jtidicaiis landem acquiescerenl. Euscbiani porro coinmodiiui nacli
temptis, imperialium liuerarum praetexlu, syuodo
ltondum acta, ad communionem eos a.hnisere..
Aique hoc cum fecissent, imperalori rem eam m
sinuiirunt : et Eccleshe Alexandrinae, /Egypto, et
Libyajonmi, episcopisquc el cleris earum scripserunt, ut non gravaie eos rcciperent: quoruin el
imperator ipsc piam fidem esse lestarelur : cujug
etiam fidei formulam epistoke sua; adjuiixerunt,
imp riali judicio synodi calculum adderiies.
646
CAPUT XLVIII.
. '.
" , - ^ Ut Athanaiius, quod Arium non susceperit, accusalionem suslinuerit ab Arianis et Mclilianis : et
' \ .
de decantata Arsenii manu.

.
"
Iloc modo Arius Alexandriaru venll. At enim
' ^ mendacii niolilio veritali succubuit (i). Tanlum
. - nainque abesl ut eum sacer admiseril Albanasius,
, ; ; . "
ul etiam pcrindc alque piaculum aliqood sil aver3* . salus. Arius ibi manens, bxresim rursns coinioo , \ vcbat. Et Euscbiani Alhanasio scripserunt, el i m , peratori quoque ut scriberet persuaserurt, nl ila
ille rem, quo Arius reoiperetnr, moderans admi". * \
' , nislraret. Id vero Albanasius facere omnino recusavii, et ad ipsum imperatorem litleras dedit, fleri
; ; ,
, \ ' - nullis modis posse, ut ii ad communionem admit . Q lerertlur, quos tam frequens syixxius, propter ver
\ pielalis lidem proculcatam, anotbcmale notasset :
praecipiie cum non legitime, pceiiilemia ac convcr * ' sione intervenienle, resipuissent. Id imperalor
, graviier tulil; maximo eniin sludio ad sarciendam
. \ Ecclcsiae concordiam incumbebal. ltaque Albanasio
,
rescripsit, ne quem ab Ecclesia arccret. Ac si con c ; temptim jussa stta accipcrct, missurum se eo qui
, ; illum inde exigerent, esl minatus. Qua de re par .
ticulam epistolae Gonstaniini a Ineciere scriplurae
, buic libet, qux sic babei: < Cum igitur volunta , lem nieam perspeclain liabeas, omnibus quicunque
, inlrare in Ecclesiam volent, liberum pracbe i n . ;,
gressum. Si ciiiin cognovero quemquam a te ab
,
Ecclesia rcpiilsum, aut ab introilu ejus probibilum
^ ; ' , essc. prxsto ibi confeslim erit, qui a nie missus,
; ; , jussione mea exaucloratuni lc ex eis locis depor^
, \ ; * . \ tandnm curct. In banc senlenliam Constantinus
\ scripsil, utililatem publicam in consilio babeus, c l
, Ecclcsiam scissam vidcre nolens. Alhanasius aulcm
cuni iuiperalori denuo scripsUsel, non esse parii , \ *
cipaiulam cum Arianis connmmionom ; rursuni Ariu
; .
imminens Alexaiuiria euia expulil. Tum deuium
' , ;
, 6:;, , Eus^biani auiinadverlenies, se voli 'sui impotes
; , \ - foro, nisi episcopalu Albanasius detrusus essel;
;. ' exacorbalum imperaloris adversus illum animum,
/ , - in occasioaem consilii desideriique sui perflciendi
!
(!) ;
cap. 27.)
^ ;
. (Socraies, lib. U
192
191
N I C E P H O R I CALLISTI
arripuerunt. Erant aulem qni contra sancium v i - ,
rum conspiraverant : Eiisebins Nicomedi.e , Tbeo; \
gnieNicawe, MarisChalccdonis, Ursicius Singidonis,
, ; Pannoniae superioris, el Yalens Mursorum, Panno ' \
nia episcopi. 647 Cum
' occasionis

haberent ad lantam caluraniam , ex Melitianis
> \
quosdam accusatores ejns pecunia rlam condu , ; , .
ctos subornarunt. Ac primam npud im cratorem, Essione (I), Eudnemone, Callinico, Me- \ . ) .
litianis episcopie caluinniaiiiibus , illam accusalionem sustinuit, quod iEgyplo liueam vestem A l e - ' , ,
landrinac Ecclesia pendcndam iniperasset, et t r i - \ ,
,
butum exegissel. Quam sane calumuiam apud
impcralorem, cum eum forte forluna (2) aliam ob . ' \
: ,
causam Nicomedhe convenissem, Alypius et Macarius presbyieri falsam esse coarguerunl. Imperalor ^ ;
; ; " ergo delatores lilteris perarinxit,Athanasium auiem
, ; '
ad se evocavit. Nondum autem ad Constaritinum
venerat, cum ci Eusebiani aliud crimen intendere: ,
insidias eum clam principi lendentem, Pbilunicno , ,
\ cuidam arcam auro referiam misisse. Quam rem
ubi hnperatur meraru itidem esse sycopbanlinm . \
\ manifesto dcprchendit, in Peammaihia , quod ex
, \ .
iubnrbiis Nicomediae untim est, lum agens, cum
, <
ingenli honore Alhanasium Alexandriain remisil :

liiteris dalis, quibus oronia qua in bominein dicia
;. *
fueranl, ementila esse oslendebat : el insuper
, , lestificabalur, perhuroantira euro ac recle creden , tem planeque divinum esse virum, qui propier
invidiaro crimen sustinueril, et superior tamen ac- (\ , ; cusatoribus evaserit. Gohorlabatur quoque nwlii- C, * ;
ludinera, ne dissideret, sed modis omnibus con- ', ' * eordimn conseclaretur, et Deum euspicerct. Atque . \
ille quidem talia scribendo , pacem conciliare stu-
debat. Meliliani autem et Ariani crimina alia , \ adversus Athanasium inslilucrunl. Quorum unum \ '
> \ erat, myslicum eum comminuisee poculum, sacram
mensam everlisse, et divinos quoadam libros com- . \
bussisse ; alterum vero, Arsenii cujusdaiu Meliiia- , ,
norum baeresis episcopi, quam ei arnputaverii, \ fnanum secuin habere, per quam prodigia ede- ' \
ret (3). Arseniuin porro apud presbyteruni quem- ,
;,
dam Palrinem noroine in mouasterio quodam cum
cura et diligenlia occultantes, bumai.iute benigni- ,
vateque omni fovebant, ul tectus ibi maneret, Q \
,
ncutiquam in publicum prodiret. Rcs Arsenii
bujus Joannes etiam inonachus criminator ador- ,
, .
navit (4). Et auctores rei islius tecbnis insidiisque
'.alibas slructis, ubique obambulabant, sermones \ , \ ,
, >
serenles, et Athanasiuin traducentes. 648
Vehe .
mcntius vero in eum iuiroici ejns imrchebantur :
' '
ei Ischyras ille maxime, qui in Mareole colebat,
,
quae regio Alexandriae est: plures (requenlesque
v r r o
n o n
s n t
(I) A l . Euponem habent.

(i) .
(Socrat. ul stipra.)
(3) 11 pb; ; . Sacrat. hoc est, magia
graih
(i) -. ;
\ ; ; ;. Sozom.
lib. !, cap. 23. Uoc est, Inslilutus vero ad ejutcc

modi quoque criminutiouem est Joanne* monachus
quidam accn&ator. Arsenium liunc Ensebius lib. x,
dicil atiquando Albanasii leclorem fuisse. ei ob
noxam quanidam casiigaiioncin vei itum profugisse,
el lahiissc.
193
E C C L E S I A S T I C E I l l S T O R L E L i B . VI.
194
^ , . - habens viros, in quibus mulls et magnae sunl ec ,

clesi:c episcopo Alexandriae subjcclae , cujus urbis
\ ' ;
censeulur esse parcecie seu viciniae. Ibi agens
, . \ ; ,
Iscbyras, sua sponle et ex sese natus domo pro . \
dierat sacerdos : quod quidcsii facinus picnain
, '
omnein longe supergrediiur. Qna in re ab Atba. ; ' ,
nasio deprcbensus cum in cum inquirerelur, fuga

sibi cousulens, Euscbianis Nicoaiediac esijunclus.
; ,
Aique i l l i , pro oo quoadversus Alhanasium arde
bant odio, veluli presbyterum susceperunt, episco.. *
pali se eum dignilaie ornaluros pollicili, si accu , ; ;
sationem Aibanasio iotenderet. Ille saiie ca quae
, ^ dicla cranl, facile inslituit. Irtjpcralor porro his
,
verbis audiiis, Censori (1) Dalmatio fratris Glio res
.
Aniiocbcnas in Syria adtninistranti scribit, ut dc
, , , ' cis rebus judicet, justasque exigat poonas. Miltii
. quoque [ad eum Eusebium c l Tbeognideua, ut cis
, assessoribus judicium de Aibanasio perageretur.
* , \ - Quod ubi Albanasius ex Gensore, qui eum evocave , - rai, cognovit, secum ipse perpendens quam arduum
* - sit causaro dicere apud minus benevolos et aequos
, * jtidices : illoruin artibus adversus eos concertat,
. \
et modis omnibus verilatcm miniiue oppressum iri
. sperat. quia diflicile ei videbalur, rem omnibus
, , probare, Arsenio non comparente : et ipse secum
* \ . reputabal, non aiiler se innocentiara suain declara * turum csse, nisi vivcrceum ostenderet, qucin ipsi
, \ - moriuum esse asserebant, ex familiaribus quemdam
, , , diaconurn injEgyptum millit,qni Arsenium quaeral,
^ *
lile, poslquaro Tbebaidcm pervenit, ubi ageret co
.
1 * - . M - . ,
12.
. . . V Vi gnovit:
_ apud, Palrinem scilicci,
11!...
_
. cum occuliabal.

V

qui
; Aique ipsum quidcm ibi non invenil: advenlu enim
. , diaconi cognito,in inferiorem transieral yEgyptum:
* .
ralriucm aiilem, et simul Eliam, qui illum alio
,
iraduxerant, assumplum, Alexandriam adduxii.
, .
Qui arobo apud praesidem vivere Arseniutn coiv* fessi aunt, qui ab ipsis antca occullatus, eo tem . '
porc in /Egyplo essel. Haec ad impcraiorcm quoque
, \ - suut rclala. Is Albanasio scribit, suadens, ut cum
, \
cura episcopalum relincret atque adminisirarci,
>, .
Welilianorum dclaliones non meluerel. E l praHerea
dignas poenas legibus per*oluturos esse recepii, qui lam gravia auderenl, et quiescere quidem nullent, tumullus ve.ro in Ecclesia concitarenl: 649
ecilicel bomines, qui non modo bonis alquc
iunocentibus per invidiam insidias siruerent, verum cliam ordini veraiqiie pielaii detrimculo essenl. Ilaec cum ad Albanasium scripsisael, publice is epistolam recilari jussii. Meliliani iu melu n
conjecli (2), deinceps minas impcratoris Terente9, conquicverunt. Et ecclesia in iEgypto pacaia esi,
quac a lanlo ponliOce adminisirareiur. ln dies quoque ea augebalur, frequentiorque ficbat : quod mulii
ex superstitione eliam GraDcoruin ad fidem ac.cedereiil, et populi toii ad Gbrislianismuna aggregalentur.
e o s
. '.
D
CAPUT X L I X .
ilepl sr
De synodo Tyri conlra Athanasium coacta, ei ut

xal
accusationes contra ipsum intlilutas fatsas esse

.
Athanasius argueril.
'
Non longe dcindc post, adversariorum tecbuas
, jiarursutn Albanasio uegoiium exbibuere, odiumqiio
(1) Lcgendum puto Ccvsari, ex Euiropio, qui de

Conslamhio scribil : Tr^nnalibu$ suis Dalmatinm
fratris sui fiiium Cevsarem legil. Iu calalogo con-
sulura Roinar.ortim. 45 imperii Consianiiiii consul

r^perimr Dalmalius Crsar.
(2) , Sozom. ui supra, hoc csl, tnm
19
I3
NICEPIIOIU CALI.ISTI
apud impcraiorem creaverc. Nain accusatorum ,
* * \,
turba coiit. A q u b u s v i x landem impcrator per ^ .
inoius synoduniGa3sarc'<c Palaestincecogi jussti. Quo
\ , \ '
evocatus Atbanasius, ad mcnses iriginla adveniu.n
,
suum disltilil, ejus qui ibi sacris prresidebai Eusebii Pamphili, el cognominis et Ntcomcdicnsjs,* \
\ .
faclionisqnccorum dolum suspeclum babcns. Atque
; eo quidem venirc supcrsrdii : poslea vero acriore
;, ; , ;
ei adbibiia vi, Tyrum venii. Impcralr.r namquc ad
dedicanduin llicrosolymis lemplimi, quod rpse ; ; , .
lonsiruxerat, syuodum congegari jusseral : quo,
iil speciaculo essent, Euscbius, ct qui faciionis ' ; \ \
. "II
ejus erani, cum multo et ivgio apparatu ibant.
Eam synodum itnpcrator cx ilinere Tyrum diver- .
lenlem, prius Albanasii causani disculerc j u s s i l : ^ , ' ,
; /:; ni jurgiis nugUque omnibus e niedio sublatis,
pa<aliortbris aniniis templo Deo consecrando, my- ; .
stica sacra perficcrent (I). Tum autem Iriccsiinus
imperii Gonsiauiini agebalur annus. 6 5 0 E i ade- .. \
ranl ex episcopis Orientalibus sexaginia numero,
, ; quos Dionysius exconsularis coeêrat. Eo fcrreis
^ . \ ;
calenis vtnctus ex Alexandria Macarius presbyler,
mditari eum ducente inanu, venit. Albanasius ; ;, . ,
autem ciiatus. primum quidcm moras neclebal,
, ,
non tam criminaliones limeus, quam nc quid de

fi leali er qnam in Niciena synodo dccretum fticrai,
novarcuir cavens. Veritus taracn imperatoris lille- , ;1 ' ;
, , ,
ras, qtiae, nisi sua sporue venirol, inviluin emii vi
, .
*o abductnrn iri minabanlur, Tyrum vcnil. Dei
autem providentia qua3datn,qui moriuus dicebalur, Q \ '
.
vivum Arseniiim eo qooque ire impulit. Non eniin
ralioncm babuit vel acccpta* a sycopiianlis pccu- , \
; , \ ,
nia?, vel corumdem de occuitatione niandaii, qniii
' .
Tyrum ipse quoquc clam vcniret, quemnam landem
finem res babilurae esscnj, cognilnrus. A r - ;
;,
cbelai consulam miiiislri iu caupona quadam vino
?. ", et ebrielali vacantes, cum ox quodam, enm qui
\, . *
iiiterfcclus essc dicltis fuerai , Arsenium adesse,
et iii quadain domo lacilarc audisscut, reni bcro ;, *
5 ^
reiiuiiliarunl : qui eam slalim ii;quisiiam alquc
compertam prcbgit, ceriamque rcddidii, ct Alba- . ' \ , uasiuui secrcto pcr inlernuniium fidelem, bouo . ' ;
animo cssc jnssil, quod vivens sciliccl Arsenius ;, . \
;
adessel. Alque ille prasens, cum jatri in potcsiate
loruin essct (2), euin se csse pemegabal. Paulus 1 > ' ,
\
auiem Tyri episcopus, qui boimnem jamduduiu
( ' t\ ,
noverat, ipstssiraum euiu e*sc proliiebatur. E i
;
provideulia quidem rem eam dispouens, sic c*t
,
inoderaia. Albanasius vcro poslquam cilalus apud
^
synodum constitil (5), criinina sibi objecta parlim
\ , ; '
diluil, partim ut de eis amplius dispiceret, dilatio ) * ' iiem pctiil (valde uamque diilicilis et impedila ei
rcs eral, qui accus.uores apud judices graliosos , , , . \
ossc, icstes mullos ex Arianis c l Meiiiianis, sen . \
tenlias illonim coroprobanies, disposilos : c l deia1
(1) . Ita eliam Ccreris Ekiisinie

tacra myslica dicta eutti.
' (2) ' ; ;. (Socral. lib. i ,
cap. 28.) floc csi, caplus.
(3) Accusaiionum cnpila plura, quae Alhanasio

suni intenlalae, apud Sozonicnuiu iiiveniunlur, 1 b. n ,
cap. 2 5 .
197
ECCLESIASTKLE
IJIS r o R i . E L I B . v u r .
, - lores in eis c r i m i n i b u s , de q u i b u s ipse eos c o u v i c e r a l , venia d i g n o s Judicatos essc v i d e r e t ) : p o ,

l i s s i m m n v e r o in a c c u s a i i o n e de A r s e n i o : ct s u r ,
sum de m u l i e r c t i l a q u a d a m , q u a m m u n e r i b u s daiis
;, , \, ;,
, ') ; , ' ; i n v i t a m noctu viliasse a r g u e b a t u r . Q u a s sano a m bas
deindc
r i d i c u l a s essc osletidit. S i q u i d c u i
,
d e i n d e , c u m m u l i e r in mcdto c o n s i l i o n s s K l c n s
. ,
A t h a n a s i u m incnsaret, p r e s b y l e r q u i d a m A l e x a n , ."
d r i n u s T i m o l h e u s , q u i i b i aderat, sicuti ei cni
.:
A t h a n a s i o clam c o n v o n e r a t , c.uisam s i l i r o t p< r ' . ;
i n d e atquc p r o p r i a m in sc r e c i p i e n s : llane t a n d e m ,
.
i n q u i l , m u l i e r a m<; libi o b i a l u m esse v i i i u i n d c i s ?
. " ! 651
alqiie i l l a , A n v c r o n o n a te? (ipsum d i g i i o
, , '
denionstrans), d U i t , tempore quoque et m o d o , c l
\ , ; , ,
v i s e i illaia essct, adjoclo. E l boc q u i d e i n c r i i n c n ,
. , .
u l r i d i c u l m n , s i c facile est ? e f u l a U i m . D e i n d c m a , ; \ ;
n u s A r s e i i i i p r o d u c i a , et a r c u s a i i o no:i j a m v e r b i s ,
; )sed faciis iustitticbaltir. Illo voro d c x l r e a d m o d u i n

e l p r u d e n l e r critniiintioiii o b v i a m i i l . Interrogavtt
, ; .
n a m q u e , aii cx prarsoiilibus q u i s q u a u i r s e i i i u n i
^ , ' n o s s e l ? A i q u c i i o n n u l l i s , nosse sc e u m d i o n t i i b u s ,
; , A r s e n i u i n in c o n c i l i u m a d d u x i t , sub vpste niamiin
, .
uiratiique l e g e n t e m . E l tandem : E n vobis, i u q u i i ,

m o r l u u s p n t s l o adosl ; a l q u c una illitis, :nox quoqr.e
' ,
, a l i e r a p r o d u c i a tiiatiu : E n , a i l , A r s c n i u m liabeiis,
m a n u s duas h i b e n l c i n : tertia* a u l e m l o r u m n b i
* , \
q u i s inveiiiat, accusatores m i b i o s t o n d a n i . Deus
. \
s i q u i d c m c o n d i i o r in p r i n c i p i o h o m i u e m p r o r s u s
, ,
I r i m a n u m non creavjt. G a l u i n n i i s his aperte ad e u m
.
' q m o d u m confulatis , d o l i a r c b i i e c t i r c r u i n s u a n c n
satagentes, lurba3 se i m m i s c u e r e , c i Tuga sibi con
( \ , ,
s u l u c r e . E l c r i m e n quidetn lioc a sc A l b a n a s i u s
:, ;),*
A r s e n i i v i l a r e i n o v i i . D e i a d c Iscliyrain (i) cxr.c, \ \
ptione r e p u l U , i n p r i m i s q u o d pre.sbyier uon essel.
;
l n s u p c r etiain , non d c b e r c q i i o m d a m ab i n i m i c i s
,
. , \ \ j t i d i c a r i , a l l c g a n s , E u s e b i a n o s s u b m o v i l . ciitn
alia q u o q u e accusationis c a p i l a in m e d i u m p r o l e r , \ r e n l u r , v i s u m c o n c i l i o est, M a r c o t c n i r e , u i i n ro
, ,
pracsenli, quae iti c o n i r o v e r s i a j n e r a n l d e d u c t a , in
. \
q u i r c r e n t u r . t l l vero ad r e m i n v e s l i g a n d a m e l e c l i
,
s u n l , q u o s A t b a n a s i u s per e x c e p l i o o e m j u d i c e s
,
r e j e c e r a l ( m i l i e b a n i u r e n i m co T b c o g n i s ,
Maiis,

T b e o d o r u s , M a c e d o n i u s , V a l e a s , e i U r s i c i u s ) , ipse
\
r e l u c t a b a l u r , et aptid i i n i v c r s u m c o n c i l i u m , r e m
' , \ - D e a m i n s i d i o s a m esse i n m o l i i i o n c m , v o c i l e r a b a l i i r :
ac s l a c c u s a l o r una cutn s u s p e c l i s e t i n i m i c i s j u d i >
CUMP adesset, i n i q u n m id u n i n s q u e t a n l u m p a r l i s
, ~ j u d i c i u m esse p r o l e s l a b a l u r . H;ec c u m ille d i c c r e i ,
n c q u e q i i i s q u a m , ac ne Diony*ius q u i d e m excor> ,
sularis rationcni ejus h a b c r e i , atque i n s u p : r m e '
tuiTrt, nc inanus sibi per v i m et c;udca> a f f e n c t i l ,
c,x consesstieo ad i m p e r a i o r c m p r a f u g i i . P o s l q i i a m
. '
qui M a r e o i e u mi>si f a e r a n t , r e d i e r e , aique a i t e s i a ,
(I) Ischyras, seu I s c h y r i o n i s (ita e n i m e u m S o z o m e n u s n o m i n a t ) causa in eo slatu fujt. A r r o g a b a t

is stbi et u s u r p a b a l s a c e r d o l i s d i g n i l a l e m , ef qme
presbyleri s u n l , munia o b i b a l . E u m vero cum
A l h a n a s i u s in l a c l o flagranti mysticis sacris o p e r a m e u i deprebendissel, mcnsam sacram
everiit,
c a l i c e m confregit, e l i i u p i a m l e i n e r a r i i bomixiis
a u d a c i a m i n b i b i i i t . Q u a d c rc aiTiisante Iscliyra^
A t l i a u a s i u s causam a p u d i r r q i t o ; j u i i i i c s
-rfctas nostra n i u l l o s v i d i l U f i i x r a - , A l b a i i a s i u n i
n u l l u m . P o r r o AtJianasius ea qu.c nuttio d i c i a .suiiU
per M a c a r i u m p r e s b y l e r u m i . s i : i i w a f x a ! i ' - l o r ; u i d u
ogit, q u i et ipsc e v i n c u l i s c a u s u c i \ . .
199
N l C E P H O R l CALLISTI
200
lioncs uniformes, sub una scilicel persona, vera * ; il ,

esse quae advcrsus Albanasium accusator dixissel,
\ . \
coniecere: synodus primum eum, nullo defendente,
. \ veluti conlumaceni condcmnavit : deinde etiam
. :,
scntenliam, qua ei diguilas episcopalis abrogata
*
est, tulil, in qua soutentia sanclum virnra convi
ciis muliis ul sediiiostun, et iEgyptum niotibus
; :.
turbulentis implcaiem prosciderunt: 652
simtil
'
el de muliercula illa, el de Arsenii caide crinien
,
ulpole lurpc prancrraUtenies. Ad omnes quoquc
.
locurum oii.nium opiscopos litlcras dedere, ne vel
\ \
serinone vel usu el comniercio aliquo cum eo
coiumunicarenl, ncve ei Alexandrias esse permil . \ \
tcretur. Vririim quoque esse asscruerunt, mysliri

poculi conuniuuti crimen: el accusalionum capita
,
qiueque aliingeiiics, singulari qnadam arte caluin- ) ; , ,
niain perlexiieruul, sycopbanlas convictos silenlio
; , \
legrnies, et accusalorcs cjus omnes laudanlcs.
, \
Joanni quoqite illi qui Melilio successeral, secia >,
toribusquK ejus, aul quicuuque ex clcro ejus erant,
\ , \
bunoreiu digniiaieinquc tribuere. Ipsum eiiam
.
Arsenium,qui caesus esse dicius fuerat, receperunl: qui tum quoque Meliiianorum sectator, el lanquam
Hypselopoiitarum episcopus, iniqiiae illi Albanasii abrogaiioni subscripsit. Qua in re illud novuiu
inirumque visuin esl, quod qui ab Albanasio jngulatus esec diccbaiur, is vivens, quantura in eosilum
erat, Allianasium exauclorando jugulavit. Huc tam injuslura insanutnque judicium mulli eliam qui
ibi afluerc episcoporum, dcprebeudere. Nam c l Papbnuliuiu confessoreiu lutn preseutcm , dic jr/.,
apprcbcnsa Maximi Hierosolymilanae Ecclesiae anlislitis manu cnnsurrexissc, alque utriquo minus
convenire arbiirarmn esse, qui confessorcs exslilisseul, oculosque propler sermonem verilalis effossos,ei pedumflexus debililatos circmnferrent, ut commune quidquaro cum pravormn el improborum bominum coeiu baberenl el adversus verae pielalis propugnatores sententiara ferrent.
f
653
CAPUT L .
. N \
De consecratione seu dedicaiione templi Ilierosoly

mitani epistola imperalori* ad tynodum Tyri

PhamicicD congregatam : el ut Aihanasius exsul sit
'
faclub.

.
1
Eo lcmpore, quo el tricesimus imperii Conslantini annue complebatur, et leropltun Uierosolymis

in Calvaria? loco mngnilicentissime absolutum fuerat, quod magnum Marlyrium dicilur, Marianus
quidam ampla dignilaie vir, ab imperaiore cum
liileris ad synodum venit, quibus quam celerrimc
llierosolymam adire, propier sacri ejus tenqdi
dedicationeui jubebanlur. Atque i l l i protinus ut
poluere, Hierosolyma conlenderunt, dissidio aiquc
discordia omni seposila, lempluufque ipsum dedi-
'
, , ,
; ,
^ ^ ,
\ . *
, \
carunt, donaria simul ei ornamenta ab iuiperaloie ^ , "
missa maxiini prorsus prelii consccraiilcs
\

* &
consecrauics : quae
,
longo sane posi tempore ibi fuere, stuporem ei
. conslernaiionem plaue speclantibus eonciliamia :
' .
lanta illoruin erat magniludo, tanlum prelium.
'
Erat is dicimusquartus mensis Sepiembris dies,
, \
qui ab eo lempore in ecclesia Hierosolyinilana
. ; ;
quoiannis publiie ab omnibus fesius ct ceiebris
;
agilalus est, ocio cx ordtne dirbus convcnlibus
, *
celebraudis. Quibus dicbus ex omni lerrarum orbe
. \ homines eo onveniunl, et ad fcst>s conventus
,
concurrunl, arcana sacra peracturi, c l loca sancia
&\ ^,
cogniluri. Dcincc,'S vero ci liccaniatam illam ibi
201
ECCLEFTASTICE IliSTORTiE L I B . VIII.
<(J2
*: , * - cgcrc synodtim, in qua Arium ct Euzoium suscc

\ .
pere (1) : Iroperatoris videliccl litlcris adducii,
, ;
quibus ille recte eos de fide senlirc significabaL
.
Scripscrunt illi quoque ad Ecclesiam AlexanJri
nam, multam cssc, odiis discussis, eccKsiis pa
\ " ) , \
ccm concilialani; Arium resipuisse : cumqiie, a , /;
cepto ab homine po&nitentia; libello, rite sufcct*.
. \ * plum, prorsus in Ecclesiae potcstale cssc. Acta ca
ad imperatorem etiam retulerc. Atque illi quidem
,
. liaec sic egere (2). Athanasius aulem Conslaminopolim contendens, de injuriis quais acoeperai, apud
, '
imperaiorem cst quirilaius. cum ibi nonniilli
. qui eum senieiUiis suis daninaveranl adessem,
,
illud ab impcralore enpplcx pciiit, ut reruhi Tyri

dc se aclarum in ejus praescnlia inquisitio ei judi, c
\ - ^ ciuni fierci. Porro iniperalor Athanasium a?quum
petere censens, ad cpiscopos qni Tyri convtnc6 \ .
rant, eos ad se venire jubcns, in baec verba scri
psit: t Ego quiilem quae sint rcs a synodo Vcstra
,
pcr tumullum et quasi procellam quamdam judi ,
calae, ignoro. 654
Videlur tamcn quodaminodo
. ' ,
tumultuanlcr per inonlinatam consullalionem vc\
ritas csse dpravaia, quod scilicet vos proptcr
, \ ^ ,
nugandi advcrsus proximos sludiuti, quod quidem

invictum csse vuliis, ea quae Deo placita sint, per,
viderc non possilis. Enimvcro divina? Providenlia
.
fuerit,ut, cuni contentiosi ardoris vitium niaui ,
festo deprehcnstim disciuialnr, lum aperte nobis

declarciur, num in conventu islbic vesiro <ur;c
.
, Q vobis veritas fueril, et rcs absque odio ct gralia
, . sinl judicalx. Quam ob causam ut propcrc ad
pieialcm noslram veniaiis volo, ul c l rcrum a
(
vobis aclarum exaclam ralioncm nobis cxbibcalis,
' ),
et de vobis ipsis salisfacialis. Qua re autcui ui
,
ha3C ad vos scribcrem, et vos pcr liueras ad mc

cvoctrem, adductus fuerim, ex verbis sequenlibus
, \
inlelligetis. Ingredicnti milii jam cognomincm o ,
bis et modis omnibus fclicem urbem Cnstauii ; . \
nopolim (accidit autcm ul equo tum velicrcr), dc , ,
rcpcnte ALbanasius episcoptis, cum aliis quibus. '
dam quos sccum babebal, in mcdia pubuca via,
, * ila praelcr exspcclalionem obvins e*>t faclus, ul
, , conslernalionis eliam praibcrci causam. Testem
, ^
autem facio inspcclorcm rerum omnium Deuni,
#
' , - ^ me illnin priuiuni qui fucril non novisse : doncn

> , '
uosiroruii) quidam quis essct, indicarunl. Alque
. "
nobis de injunis quas suslinuit eum pcrcou ^,
lautibus , qu;c acqtiuin crat, renunliavil. Ego
,
quidcm eo lcmporo eum eo verba non feci, nequc
collocutus sum. Ubi vero ille id poslulavii, cgo
,
autem denegavi, parum admodum abfuilquin cunt
' ,
rejici juberem : ille lamen cum multa Jibcrialc

nibil peierel a nobis aliud, quam ul vos prxsio
cssclis, quo ncccssitale urgenle, in pnnscniia vc \ ' stra, qua3.passub esscl, salis deplorare possct, ni
.
ego id raliuni el lcinpoi i convcniiu duxi, perlibeu
(!) Supra cap. 47 cod.
î) Pro.scripiitm c&se Aibamsium obscurc signiiicantcs. Socrat.lib. i , cap. 2 2 .
PATHUL. G . C X L V I
20.3
NICEPilORl CALLISTI
04
)or ii:vc a , ;.
' Tyrio intcifuislis, cilra procrastiitalionem, in aulam mansuotinlinis noslra? rcnirc acce- . - '
l-tctis, cl rcbus ipsis judicaiionis vcstra sinceri- . , laicm c l verilaiem, me cognosceule, declarctis : , \ , ' ,
, \ quom sanc gcrmanum Doi fainulum csse non negavcritis. Pcr nicam ccric quidem erga Deum re- ,
ligioncm , pacaia sunl ubique omnia. Quin ipsi .
eiiain Barb.iri nomini Dei rile laudibus bcuc- \ , " %
Mcunl, qni bactenus veritaiem ignorarunt. Mani- :

fcsium autcm cst, qui vcrilatem non norit, eum
licquc Deuni nosse. 655
Vcrumiamcn, qucmad- ( ), ":.
\, , \
modum modo dixi, c i Barbari per me gcrmanum
, \ , Dei minis:rum, Deum cognoverunt, et melucre
iidiccrunt, ipsumque nie ubique iutari, c l rcbus .
psis mibi prospiccre senscrunt. Unde niaxime
' , ,
norunt, qucm 111 i quidem proptcrea quod , , \
nos meimint, coluul; nos aulem, qui arcana sacra
,
bcnignilaiis ejus propugnare (quid enim dicam
,
servare?)videmur, nos, inquam,nihil agimus aliud,
quam quod ad discordiair. et Ddlum facit, et quod
\ ,
(ul siinplicilcr dicam) ad goirerts bumani cxitium
\ ,
rofertur. Verum properatc, sicuil diclum esi, et \
ad nos qtiampriimim omnes venire malurale : i l - \ .
!ud persuasurfl babentes, omnibus nervis conaluros ,
uos esse, ul iis qua; corrigenda sunl, emendalis,
^
iu loge Dci omnia riie servenlur, ulque eis ne- \ *
quc prubrum lieqtie prava aliqua opinio el suspicio .
iniiarcrc posslt; dissipalis nimirum, prorsumqde , llrilis, alquc adeo sublalis oninino legis inimicis, ^ , qui quidem sub prancxtu Sancli nominis varias
' \ *atque omnigcnas praibeiil blaspbcmias, et obtrc . ,
clandi occasiones. > Talia imperator cUm scripsis- ,
sct, alii quidem cpiscopi maximo leitlti metn, pfo '
BC quisqnc domum redibanl. Euscbiani aulem se
\ in oculos iniperatoris ingerentes, justam esse ay, , \
nodi seniciuiam asseverarunl. Et u.ullis in l l h a - . ' nasium conviciis conjeclis, non jam dc poculo ; , rracio, aui niensa, aut >ivi bominis bracbio, quod
.
>cra ca esscnt, inslabanl : sed ad novam aliam
,
confugerc caluuiniam. Minalum enim essc Aiba- \ .
nasium dixenmi, inbibiluros sua suasione i E g y
' ,
plios cs^c, ne fn menlum pro co alque Consian ,
liuus sanxissct, quolanriig Alcxandria Consianlino .
polim subvcburciur ; eaque verba audivisse Ada- D ' ,
manliuni, Aunubionein, Arbalbioncm, et Petrum,
.
episcopos. Haec allegantes, causam calumniis obti* \ .
nuerc. Saipcnumcro namquc mendacium vincil,
.
(Mim is qui calumniain struil, bonac lidei optiiionem consequilur. Confeslim igilur impcralor iracundia
corrcplus, viniiii in Gallias rclcgatum Treviros jubct incolcrc. Idquc iia fccissc Coiistaiiliiiiiiu
opinio esl, non lam quod vcra cssc qua3 in eum dicta fueranl, crediderit, quam ul Ecclcsiam n l
uuiiaictn cl episcopou ad cuncordiain perduceret. Quod quidem aliler fleri non potuit, nisi Atlianasins relegarclur. 6 5 6
Commuiiioncin cnim Arianorum omniiio avcrsabalur. Alquc illc ad eum
quidcni niodum ad Trcvtros in Galliam csl abdurius.
B
Ef.C, F/'.!.\5. IC-E H l S f O n i E
505
. *.
%
' "
/< .

.
<
01
U B . VHi.
CAPUT LI.
Vl Arius cx Alcxandrxa Constnntinopolim adveniens,
neqotium facesserii Alcxandro Ccnstaulitwpolituuo
episropo:cl ut Alexandri prccibus Arius sit ruptn,
el quomodo Alltanasius obitum ejus in scripia
reluleril.
Arius aulein llierosolymis AWandriain rediii.

'. ' Cum vcro Ecclesia /Egypli uihil sibi cmnmunionis
cum co essc vellct, iilc cum sectatoribus snis dc ,
D I I O lurbas cicre, et bxresim suam frauduteiiter
\ ,
serere cocpit. Plcbs cuinipsius reditum, lum pasto .
r'i9 sui exsilium graviicr Uilit. Ac inipcrator ubi
\
Arii scnleniiam pravam essc cognovil, Oonstan , ,
", )- linopoiim lioinincni voca*it, pcrversac opiniohisicr , - piorumque suorum raiioncm reddituriiiti. Alexati
\ . ' der porro Constanliiiopolilanai Ecclesiae antistes.
dudum Mclropbani succfesserat, vil- pratcr cteieros
*
Dei maxime amans; cumque populus In duas
, ,
partes disccssisset, aique bi quidem nibil prorsus
, ,
'de Nicsenis decrelis niuiandum esse diccrent, alii
, "
autem Ariuin rcclc proflleri conlenderent, ct
, \ ;
niaximo in urbc moiti excitalo, ut conventus' coge, ,
retur, conarculur, illc contra, ut eum dissolvcret,
. *
nibil noii oxperiebatur. Quod ubi ei minus sue,
cessil, in maximum sc demisil certamen. E l cum
opfv , "
quod facerel aliud nou habferet, pacem et cominii ,
nioncm cutn Ario lum deprecaius est. Nefag enim
,
csse, miniincqne consaeludini ecclesiasiicae con, \ '
vcnirc dixil, qiue ab ipsis alquc eis eiiain qui ex
. * terris oranibus qua3 sub sole sunt, Nicaam con6 \ , C currcranl, dccrela essenl, abrogare. Eusebius an ,
lem poslconvicia mulla aperie minabandus gravia
p * ,
ci denunliavii; nisi ad certunt di<?m Arium iu
cotnmunioncm admillerel. Absqno eo enim si
. ' , - csset, ipsum quidcin exiorfem ab Ecclcsia futu, :
ruiii, successorcm autcin ejus ciim Ario commu, *
nicaiurum. Ilacc ubi sunl dicia, lum quidcm colla & .
quio soltilo discessere : Eusebius quidem etiani
, - aique ctiam, ui qua3 niinatus fupral, ad exiium
. .
porduccrclur, moliens ; Alexander vero, ne ad
ir.oict , rem conferrcnlur, quas frcmens illc deiiunliaverat.
<:\ ^. ,
prccalionibus incumbcne. Quem, non taiilum ut

ipsc cxauclorarclur movebal, quanlum nc quid de
,
doclriiia mutaretur, sollicilabai. 657
Perlimidtiiu
, . * - eum niaximc impcralor laciebat, quf quodammodo
, \ in adversarioruin verbis acquiescere videbainr.
ptov \ ,
Ilaquc In ca snllicitudine ct anxielaie Irepidans

divinus scncx, rebti omnibus poslhabitis, ei arti
. , ,
disscrendi iiumio rcmisso. ad sanclius confugit
" ,
sacrariutn, je/imio ct orationi sese dedens, ncquc
ipv " .,
quidquam icruin caruin rcmillens, quse ad pla; , '> canduiii cxorandiimquc Deum faccrenJ. E l in ea
, .
ecclcsia quae Pacis cognomen oblinot, se < iausil :
*! ot ore iu >aciam sanclioris sacrarii rnensam pro ', cumbcns, c l )acryutans continue dies noctosque
^ \
oravil. Cujus illa fuit oralio (I), ul siquidem opt . * ( nio Arii vera esset, nc ipsc conslilulum convcnhii
7
(\) Prroaiiis cst Deum, ut \v\ aiiimaiik MraMi

S i s i v j n c t , iic couimunio.ic Arii coniamiiiarciur :
vcl inopiiiatum quidquan faccrcl; quod el facium

rst. (Epipb.)
MCEPtlOIU CAI.LlSTl
207
et commiwioni vidcrct diem si quam ipsc co
lerct, sonlentia ma\ime vcrilale lriterotur, ul
. ;
Arius dignas luercl pcenas, vcluli malorum in
, \ .
professionc fidei omnium auctor. Sic cpiscopus
\ ' , !
Al^xander precabaiur. Scd ct imperalor periculum
. '
do Ario facure volens, in regiam suam cum acci " '
lum, num ct ipse Nicscnis decrelis asscnjirelur, , ,
rogavil. Alque ille, citra moram el delibcralioncm
. ,
omnem, in conspcctu principis, decrelo synodi . cnltida simulaiione subscripsit. Facluni id admi- ' \
ratus Conslanfmus, jurcjuramlo quae scripserat, . * ^
confirmarc cum jussil. Quod et ipsum confcstim
. *
dclosa adhibila fallacia, siculi cns qui dc tiac re
nicmorant, dicere audivimus, fecit. Quod namqoe , , \
suam dc divino Nun.ine opinionem Arius (i) in
. \
cbarla dcscriptam sub axillis in fcinu ferebat, ita
,
>e vcre scniire, quemadniodum scripsis90l, jura vit. Quaro imperalor pcrsuasus, Alexandro, ul
( * ),
Ariuin reciperct, scvcrius mandavit. Sabbaim \
crat, c l postriilie ut ad communionem admillcrc ) ,
lur A r i u s , exspeclabat. Veium vindicla ncqua- ,
quam morala cst, qux vesiigia ejus qui tatn ab- , , . sardis cavillalionibus usus csset, in pcdibus ipsis , ^ ,
cst insecula. Ex imperaloris palaiio a quibusdam

Eusebii salellitibus Arius dcductus, per forum
; , iiisolenter gradiebatur, et per mediam urbcin
, . \
vcndilans sese infercbal. Poslqtiam ad Con. \ "
slanliui forum ventum est, ubi ingens illa por- , , ^
pbyretica Conslanlini ipsius coluinna magni
. *
ficc in allwn cxcurrit (scrum aiitem diei erat), Q
limor dcrepenle cx conscientia vulnere Ario . ' ,
inoessit, cumquo alvi laxiias consequilur.
658
' E l urgebalur eo casu maximc : proindequc sc. rcssum publicum, qui in proptnquo eral, pe .
l i l . Ibi animo ci defccto, sua spontc cxcremen- \ ,
ta cfiluuul: ct vi naturx conslringente soiuia,
.
scdcs ipsa procidit, c l multus sanguis effundilur,

consiituiio quoque inlema corporis omnis rnia

cum inlcslinis bepatc el splene diilluil. Atquc iLa
, ,
Ulc p c i i i . Cum anlcni inde non exirel, ingressi
,
quidam propler diulurniorem cjus inoram, inor-
luum in foedo subscllio recJinaluni invcnere. Sc- . ,
ctssus is longo post lemporc osi osiensus retro .
forum c l inacclli porticum : pcrpciuaque ioci ejua
, , *\
c l inorlis Arii csl memoria; quippc quem prxlcr- D
, & ounlcs oinnes digito scmpcr dcsignarc soliii fuo ' ,
r i n l . Diu veio postea, fania csl ncminem subscllio
' ;
oo usum esse. Omncs cnim locum cum iugi-ruhi,
. ' ' ,
pro dclesundo babcnles, in quo videlicet Arius
iinpielalis pocnas persolvissct. Poslca aulcm Aria.
nus quidam, xir pcrquam opulciilos, lucum c.mii :
. ,
foriiia ejus priorc abolila, domtim iagniUcam
,
jn co conslruxit, ul oblivioni rcs ibi acla manda- .
rclur, nequc amplius mors Arii scmpilcrna mcmo , \ ;
iia3 succcssione, veluti per comicuin luduin pos'-c ; */riiaii exlubereiur. Obiiu vcro ojus publicalo, vari:c , /;.
d! co lioiniuiiiii fticre opininncs. Qtiibusdam cnim
* ~: )
(1) Sucrat. lib. , cap. 38.
209
ECCi ESIASTIC/E HISTORI/E I J B . V I I I .
. \
"Apsto; 6 , :?
,

,
, ; ,
,
.
, /
,
;
, ' , '
, '
' ,
\ , .
,
, , ,
,
, .

,
,
' ^ , \
. , ,
. ' ;
, .
,
, ,
\ -
, ,
,

, \
\
. ,
, , , , \
; >
\ .
f
?i0
{ vidcbalur rcpcntina ocgt ilu Jino corroptiia, cl pcr

, animi libcriorcm rclaxalionem, ut cui res cx scnlenlia cccidisscl, cx immcnsa, quts cor cjue a!Talim offudcrit, tailia, subilo exslincttis < ssc. Alii,
inipietalis dignum luisse supplicium putabanl. Fainiliarcs cjus, ab oblrcclaloribus cx iusidiis pcr
incanlalioncm c l vcucficium nccatum diccl aui.
Non mediociis vero animi solliciludo Nicoincdicnsem ccpil Eusebium. Faclum namque istud non
urbcm modo, sed univcrsum propc orbcm percurrit, fama de eo velociore passim incrcbroscculc*
Impcrator sanc re ca majorcm in modnin <st de
leclalus, ct proplcrea professioncm ii.lci Nkainain
perinde atquc a Dco ipso diclalam, inagia oliam
dcfendil, Clirisiianoc rcligioni mirificum ia uinduin
^ addfclus. Locus ipse poslularc videtur, ut quac
niagnus Aibanasius dc Arii rebus scripla reliqr.it,
rcferamus. QIKE sic se babent: c Nam el ipsc Arius
hacrcsis quidcm princeps ct anlesignanus,
659
Euscbii vero parliccps ct socius, s(judio ct opcra
Eusebii et amicorum cjus, vocalus a bealo Constanlino Auguslo, ct ab codcm ut in scriplo pcrsuasionem fidci suae exponcret, flagiiatus, in i i bcllurn cam dolo malo, impudcnlibus de impiclalo
sua dictis suppressis, rctulit, verbaque Scripturarum simplicia, sicuti in ois cxpressa rcpcriunlur,
itidcm ut diabolus assimulavit. Dcinde cum bcalus
Constanlinus dixisscl : Si quidcm nibil prjcicrca
teclum in mentc habcs, veritalcm tcsiimouio juns jurandi confirma; ulciscctur cnim lc, si falso jmavcris, Dominus ipsc. Juravil miser, neque baborc
sc, ncquc aliud quam lum sctipscril, quamvis
diclum aliquando ab co sit, senlirc : scd iilno
cgrcssus,ianquam pccnas pcndcns concidit, d pi\cceps faclus crcpuil mcdius *. Alque oinnibus qui
dcm bomimbus comnnuiis vitu finis consliiuins
cst mors ipsa : ncquc cuipiani, eliam si is ininit
cus fuent, qui viia defuncltis sit, insultare couvcnit; quod inccrlum sit, an non idcin sibi anic
vcsperam accidal. Sed Arii obius quandoqtiidein
non simplcx fuii, dignus proptcrea c?t qui commemorctur. Cum enim Euscbius sc cum in Ecclcsiam inlroductiirum minarctur, cpiscopus quideui
Consianlinopolilanus Alcxandor id fulurum ncga-
D vit : Arius autem vi ct minis Eusebii confisus csl.

Sabbatom quippe erat, ct paslridie sperabat se ecclcsias convenlui aggrcgaium i r i . Gcriaini-n cr.u
acre : his quidem roinitaniibus, Alexandro autctn oranie. Sed enim Dominus, judicio suo inicrpos i l o , adversus horaines iniquos judicavit. Nondum cnim sol occidcrai, c l nccessiiaie eum in locuui
euum pertrabenle, ibi pessum iit, ulroque siinul, el communione c l viia confcstim orbalus. Bcaitis
cerie quidem GonsUniinus, ro audiia, admiralus cam est, pcrjurium cjus vindicalum csse pcrspoctuni babent. Ouinibus aulcni lum luanifeslum fuit, cuiii Eusebii minaccm denunliationcm, luiii
A r i i gpem et exspectationem frustra fuissc. Declaralum quoquc rursuni, Ariauum furorcm a!>
ipso Senratore exclusum esse a communionc, et bic, t l in primogeniloruni ecclcsia. Quis iîlur
non mireiur, bomines istos magno coiitcnlionis studio vidons justiii.c laudcin ei tribuerc, quciu
coudemnavil Dooiinus ? cosdcmquc ccriici;S ba;rcsiui dcfendcrc coruin quos cxcuiiimunicalos C&UC
r o n v k i l Dominus, diiccm j*is cccloiatn ingrcdi non pasius? l l x c dc Ario Albauasius.
1
A c l i , IS.
Sll
XICEPMOUl
CALI.SSTI
212
660
CAPUT L l l .
..'.
Dc iis qutv postea Alcxandria: uccuUrunl, el de
) ^
comlitutione qiiam imperator contra omnes lulil

' ) \
hceresfs.

.
Eo tam foeda morte sublato, ilne.m tamen nngamenla cjus non habucre. Neque qui factionis ejus
eranl vel ad brcve tempus desierunt insidias ei
etrucro, qui in diversa erant senlentia. Populus
sane Alexandrinus frequenier ad imperatorem,
qui ei de restituiione Athanasii iniserabiliter supplicarunl, uiisit. Et ad cumdem scripsit mulla virlute pollens Antonius, ne omnino Melitianis lidem
haberet, sed poiius ut ^ycopbamiam onniino esse,
inlentatam Athanasioaccusaiionem, crederet, orans.
(mperator autcm nequaquain pcrsuaderi potuit
* (5, ,
&( ; ^.

\ ,
, ,
'
* . ? , sed populo Alexandrino rescribens , demcniiam \
aique inordinaiam confiisionem objecit. Sacerdo \
libus autcin, el virginitalcm colenlibus scilicct,
. 5 '
ut quieli essent, mandavit. Neque cnim unqiiam
, ,
se mutaluruni de Aibanasio sententiam, neque
\ ( \
i?um revocaiurum esse asseruii : tanquam virum
. '
>editioswm, et nialornm patralorem, preserliin
\ ' ,
. \ ,
cum ecclesiaslico judicio condemnatus esset.
\, ,
i.hm quoque Antonio significavil, se synodi dc \ ,
crela non facile irriia facere posse. Nam eliamsi
\ , pauci, inquit, fuerinl, qui bosiili animo sentenlia
. , C
sua illum jugularint, lamen reliquam convcntus
\ ,
cjiis imillimdinem bononiui el probatorum viro\ \ *
rmn, non iia sinipliciter ct lemere prorsus illorum
cakulos fuisse secuturam. Addidit insuper, effrcni ;
:
-~ 'c l. conlurneliosum
__
' virum
*.
\
*.*-~.. -
- V . .
u
\
~
essc lingua,
Albanasium,
atque ad scditiones et discordias concitandas ido , \ )

iieum. Ita natnque qui bostili In eum eraut animo,
, ,
apiid imperatorem de lalibus criminibus eum de\ . 11
luleranl: cum imperatorcm scirent vilia cjusmodi
\ Siupra modurn graviler ferrc. Porro cum niultilu ;
dincm in duas esse scirct faciioucs divisam, el
, \ .
aliam Albanasio, aliam autcm Joanni favcre, valde
?;
ea tc commoius Joanncm quoque ipsnm exstlio
* . ,
imiltaYit. Hic autem Melilii successor, in synodo
.
Tyria comnmnione u i i , bonorcmque suum in clcro

qo, siculi ct scclalorcs ejug, babere jussus fuc, ,
rat. A l quanivis boc prauer opinionem Albana .
îi iniinicoruni accidit : accidil tanien. Ncque
Joanni profuere quidquani, qua- Tyri a synodo D , \
, ' acla dccrrtaque fucrani. 661
Impcralor namque
, .
pulla supplicatione aul deprecalione flecli po ,
tuii (1), si (juando suspicioncm in quen><|uain, ad
\ ,
>cdilionem eum el discossioncm Cbrislianum cle, \ .
rum concilare, coiicepisscl. Scire aulem oportel
Arii dogma, quamvis a mullis maguo studio in
, ,
scrmonibus ct disputaliunibus frequentarclur, sinc
^
noininc lamen etiam tutn fuisse, ncquc in corpns

proprium coaluisse. Nam prater Novalianos, Pbry' .
;cs, Valciiiiuianos, Marcionislas,el Pauliauos, om
(1) *0 ^ \
; ; ,
|
. Imperaior precet el deurcca4
tioncs omnes corum repud abat, qui sn&pecli ei eranl

quod ud dissiditim el fnctioncs Lhristi uomen n*rpaniem cterum lomiiiutnt. Eiufebius /><.' vila Con-
213
ECCLESIASTIC.E I I I S T O R L E L I B . VIII.
, ; , -
\ ^ \
. , \ ,
, ,
\ f $
* ,
, \ ,
* ,
,
. ^, . '
> \ ,
c ,
, '
. \
; ,
,
,
\ ,
, .
" \

. * ,
2U
nes alii simul communicabanl, et i n una. conve-
nicbant ecclcsia : quippe contra quos legu lata,

imperaior oratoria corum aboleri, eosêe in catholicis ecclesiis cum aliis congrcgari jusserai.
Alibi vcro illis iieque privalim neqwe publicc conTCIUUS agerc licerc, sed in uuo.cominunitcr omnos
Ioco convenire voluit. Per quam legcm, quaiiliirn.
fgo colligo, muliae lr<erescs, memqria caruro sublata, diffluxcre. Superioribus cnim. teniporibtis,
quicunqiie Chrisli appellalionq censerenuir, quamvis diversarum csscnt opiniomirn, eodem tamcti
loco apud eos qui Graecam susceperanl supersUtionem, erant : el cum ab illis affligerentur, de
discriiuine si quod inter eos essct, curiose ipsi
inquirere supersederunt, communibus quippc calamilatibus expositi. Quaproplcr facillime per
parlcs convenienles conciones habebanl : frcquc.iliorique consuetudine, cum pauci cssent, in fa
ciiones multas non discedebant. Conslitulione
aulem ista promulgala, difficile cis fuit poblicc
seorsim couvenirc, mullo vero ininus clandcsiiuos
coilus cogcre, cpiscopis loci cujusqne id obscrvaniibus. Proinde metu eo coerciti, caibolica Ecclesiae sunt uniti. Quod si forie aliqui in sua senlentia perstitere, decedentes nullos roliquiTc.
successores, cum nequc conventus eis agerc pcrmiitereiur, neque libere baeresira docerc possent.
At hareses aliae vel propter auctorum improbital c m , vel proptcr dogmatum ineplias, non iia
. . , imillis sunt frequcnlatai. Novaliani auleni, il qii
, *
~
univcrsali
" ' - PEcclesia
Ûo?.
cadein
cum
de nriui^
Cbristo cnmi
senli '
rent, diulissime slatMm suum relinuerc, neque
, \ .
illis conslilulio ea obfuit. Videlur vero el iinpcra *
lor ipse non illibenter aiiquid de rigore et scvj
ritate remisisse, el lerrere poiius quam pcrdere
;
subdilos mnluisse. E l Acesius, qui tum Nova ' ^ * \
tianorum episcopus fuit, maxiinc ecclesiae suai pro ,
fuit, apud Ui)peralorem proplor sancliorcm vitam
. " graliosus. 6G2
Pbryges vcro, prajterquam iu
,
Pbrygia el locis finiiimis, eadem in aliis imperii
, .
parlibus, quas a l i * baircses, sunt passi. In locis
(5 \ autcm 8U!8, ex qno Montanus cxstitit, secae suu
, \
exordio suinpto, longo permanserunt lempore. E>
, . \
autem anno Euscbius et Tbcognis, novas res dc
" .
D doginate Nicaenae synodi, scriplis moliri occperuiu :
iiudo quidem capile, quod dicilur, consubslanliale rcjiccre ausi non sunt : saiiseiiim
j-ciebant Jmperatorem ipsum ita senlire, et iniriBce formulam eara complecli. Aliam aulem coinponemes scripluram, seu formnlam fidei, inlerprcialionibus quibusdam complecti eam, ea quai
Nicarae decrela cssent, Grienlalibus episcopis significarunl. Alque cx ejus vcrbis, corumque
sensu, iu disputationem prior quajstio est deducla. Quae tauielsi fmcrn suum consecuta esse videbaiur,
tamcn eo pacio in controversiam esl revocaia. Et rcs quidein de Ario sic sunl aclae.
1
'.
CAPUT L1II.
iJepl xata ,

^.
De MvrceUo qui Ancyrce minoris Galatia: episcopus

/uii, el de Astcrio sopliista.
. ; -
Sub idom tcmpus episcopi Consianlinopoli cougrcgali, Marcelk) quoquc Ancyra rninoris Galline
opiscopo diguUaicm, vcluli qui nova invexisae*
?15
NICEPIIHRi CALLISTi
2i6
dogmala, abrogarunt. Aslerius namquc quidam cx
, .
Gappadocia sophista, qui ostentalionis ct quajstus
; ;, ' ,
causa pbilosopbarctnr el doccrct, co sltidio posi - :1,
babilo, Cbffslianam religionem sc culiunim pro , fessus fucrat, et libris aliquoi composil;s, Arii
<. ^ '
opiiiiouem aslruere contenderat. Cum quo itidom
,
Christuni Dei virlutem esse scripserat, uli Moscs erucaiu et locustam magnam viriuicm Dei essc
: \
dixit. Aliaque biscc similia cavillans, Arianis
;, " adbaercbal : atquc in synodis eis assisiens, pluri. : %
muiu eos adjuvabal. Illud auiem in consilio babe. ,-' ; bal, ui praclara3 alicujus urbis episcopatum consc
qucreinr. Verutn id quod conslilucrat, param ei
. ,
$uccessit. Persecuiione enim non lolcrala, dtis
\ . ;
sacrificaverat : eamque ob rem, sacrorum aduii ; ,
nisliatio ci csl dcnegala. Porro quos composuerat
. libros, in Syria vuigavit. Adversus quos Marcellus
, ,
siribens, sive sciens, seu imprudens, in crrorem

cx diametro illi contrarium cst delapsus, ct cum
. *0 ;
Paulo Samosalcno Chrislum merum esse bomincm
, '
dixil (I). 663
Quod ubi intellexcrunl qui Tyri el
, \ '/ ALWJH coacti fuerant episcopi, Aslerio quidem ipsi
, ' ,
nibil objecerunt, quod sciJicet sacris ccclesiaslici
, \ minislerii iniiiatus non esset : Marcelio aulem
, \ *
episcopali dignitaie prapdilo, cuin plurima vilio
.
verlerunl, luin quod perperam scripsisset, dicam
' .
impegerunt, abolereque eum libros, qui nibil a
SamosattMii scripiis differrenl, jusserunt. Atque
\ ,
ille facturum se id pollicitus, minime ianien fecit.
. ' ) * Gaeterum ubi Euscbius inde liltcris Constantiui C ,
vocatus By?antium venit, rursum Marcelli causa iu
, disceptaiionem est deducta. Poslquam autcm mi , \
iiime illi visum esi, ut hnpietalis libres, sicuti
, rcceperal, igni consumerel : episcopalum ci Eusc . " \
biani ademere, et Basilio cuidam eloquenlia et
, , ,
varia docirina praeciaro viro, Galalia? ecclesiam

.
regcndaui iradidere. Scripscrunt i i quoque, u l
\, ,
Marcelli scriptura, ubicunque reperirelur, prorsus

abolerelur : capitibus quibusdam ex eo scripto, ut
,
djssonanlibus, epistolae inserlis. Quod sanc scri ,
pluin libris tribws, quemadniodum audivi, pulcber \
rime refulavtl Eusebius Pampbili ; Marccllus au ,
(em in synodo Sardicensi postea episcopalum sumu
. \ ,
recuperavit, quod non ila senlirc exisiimatus esset.
Non cnim salis pcrpensa ct inteilecia a liiuliis cjtis ^ . ,

scripla : ob eainquc causam, in Pauli eqin opi. \
uionem incidisse, calumniain boniini objectam essc,
. ; *
sicuti 110 loco a me referctur, crediium est. S i , ,' mulque dictum, per modum quaestionum a Mar ,
cello scripta ea esse insiilula. Et iniperator ipsc,
,
manifestam csse Euscbiaiiorum conlra euiq calum .
niam deprebendit. Admodum enim infesli ilii erani,
\ ' ,
quod neque in Pboeiucia qiuc adversus Aihana, \ \
sium ipsi conslttuerant, neque rursus llierosolymis

quae pro Ario dccreverant, comprobassel. Sed
(1) Filium enim Dei cx Maria iniiium surnpsissc, ct

(ib. II, cap. 55.
rcgnuiu cjus rincm babiturum cssc, dixit. Sozom.
217
ECCLESiASTICyK IHSTORIÊ . V I H .
218
. \ - \ noquc in dedicando Calvar'uc tcmplo, quod nia

gnum marlyrium cst cognominatum, a communione eorum sc subdncens, eis affuisset. Quaproptcr ad impcralorem adversus eum scribentcs,
praier alia viro objeceranl in imperatorein ipsum contumcliaii), co qnod ecclesiam splcndidissime
conditam, cum reliquis episcopis consecrare supersedissel. Ha;c dc Marcello.
.'.
664
CAPUT LIV.
De obitu et le&tamento magni Constantini.
Impcrator impcrio filiis jaru diviso, Constatuino

quidem ot Constanti paricm occidciilalem dcsignavcrat, Conslantio aulem Orientcm dederat. Quorum primo imperii eui deccnnio Conslantinuni,
secundo Constantium, tertio minimum nalu ConsUnlem Cttsaretn dixit. Deindc anno uno ct mensibus aliquot pcraciis, sexaginla c l quinquc annos
nams (1), corporc inale affeclo, iiclenopolim (2)
Bitbyniae Iransiii, ul ibi qiue in propittquo btinl,
sua sponte profluenlibus el naturalibus lavacris
ulcrelur. Cuiti vero graviorcm senliret imbecillilatcm, lavatione poslbabila Nicomediam (3) vcnil :
al ]ue ibi in subiwbano agens, quemadmoduni
Herinias, Socraies, et Tbcodorilus ecclcsiastici
scripiores dicunt, divinum pcrcepit baplismmii*
Quorum verba bic apponcre visum est. ilerniias
enirn Sozomenus sic inquit : c Ibi sane cum in
suburbano ageret, sacro iniiiatus esl baplismo :
qua dc re vebemenler lwtatus, Deo egil gratias.
Socrates autem : Helcnopoii Nicomediam esl
profectus, ibique in suburbano agens, Gbristianum
suscepil baplismum. > Ilidem el Thcodoritua :
Tricesimus imperii ejus pra?lerierat annus, atque
anno insuper, et mcnsibus paucis exaciis, Nicoincdiae in Bitbynia agens, aegroiare coepit. Cum
vcro quam incerla sit hominibus vila cognitum
baberel, divinum baplismi donum susccpil : quem
ad id usque tempus ideo disiulcrat, quod in mine Jordane pcrcipcre concupivissol. > Haic illi
quidem nescio quo n>odo dicunt : nos vero Ecclesiae univcrsali conscnticnies, Ronise eutn sacro
lavacro tincluiu esse, Sylvesiro adtninislram ei
imponcnle ntanuni, diximus. Ac dc bis qutdcm
satis. Porro testamento condilo, impcriuui tribus
fiJiis, siculi antea dislribuerat, reliquii. Et multis
, \, D veieri Romae, ct cognomiui ci urbi bonoribus el
. \ , .
pramiis conccssis, vita cst defunctus, scxagcsimo
'
qainlo rciatis aiuio : cum quidein impcrasset an , ,
nis iriginta duobus (4), mcnsibus aliquol decol ,
lanlibus, viccsimo primo mcnsis Maii die, Fclir
, ,
ciani el Taiiani consulatti, qui ducentesimx oclua\ , I gcsima3 scplimsc oiympiadis socundus annus.
, fuil (5). 665
Moricns rcvocari Alexandriam Alba : ; .
nasiutu jussit (6), Eusebio aliisquc qtii ci adversa
bantur, prajscntibus : nemo vero uiirctur, quod,
;
,
.
, ^.
, \
,
.
,
. ,

^ ) ,
\ ,
,
.
. ;

\ \, . *

,
. > *

,
, ^ .
,
*
,
.
:' *
,
,
. \ \ ,
(1) Scxagiuta s<;x, Emrop.

(2) Tlicrmse ad ltalenopoliui.
(3) Ideni ad Nicuiucdiuiii baptizalus ab Euscbio
Nicoincdensi cpiscopu. In eadcm s< nienlia sunl
Rufin., Oros., Cassiod. t l . Lajlus,
(i) Hacc teniporis obscrvatio cum aliorum c b n n .

nograpbormn ralione non prorsns concordat.
(5) Quidam poiiunl olynipiadem 279.
(6) Tbcodorei. lib. i , cap. 5 3 .
219
CALUSTI
220
tantos viros deccplus exsilio muUaveril. Nani qui \ ; , \ 1 ci persuascrc, anlislilcs sacrorum fuere, inlra
, \,
sc qtiidem framlem illi et dohun occuUanlcs, cxlra
;
vuro splcndorcrn magiiiticuni pra se ferentee :
, , '
quaiido eliam divinum c l magmitn illuni propbc- . . \
lam Davidem non poniifex aliquis, sed doinesticus
\
verbero servus dec*pit. Sibam enim illum, salis
, * scio quod lcêritis : qui conficlis mendaciis regem
. ' ,
rontra Miphibosct, uiagros illi atifcrret, concilavil.
,
Qnod (|Uidero non ideo, u l Proplielam accusein,
, dixi : s<*d u l impcralorein dcfend.im, et nalurae
, , \
!)iiman:e imbccillitalem declarcm : siimdquc illud
" ,
Imoncam, ne stalim prorsus accusaloribus, ctiaui
, si sinl vel pneclafi, vel cxaeia aHale viri, fldes
babcalur, scd u l auris altera scmper advcrsario ^ , \ ivscrvcliir. Tesiamcnlum apud pnsbyterum d- ' .
, ,
posuil, queiii A h i laudalorem Consianlia soror
,
jus, cadcmqiic L i i n i i conjux, inoricnsei ut virum
, >7.
JHHn.in commendavcrat. Id juramcnlo inlcrposito,
,
(.onsLiulio, cum ex Orienic venircl, dandum pra>
* .
r r p i l . Ex iiliis ciiim deccdcnli miUus affuit.
.
CAPUT L V
. '.
Dc sepullura ejus : ilcm quibus tnoribus, qua ttatuta

.
et [orma corporis (uerit.
\
ille quidem sic ad praestabilioris regni felicitiiem rnigravil. Ducos auiem et praiecti, satelli- \ \ , \ \
, ,
liumquc ejus omne , arcae aureae corpus ejus
uposilinn, in (ognominem ei urbem duxere : e l ^ \ \ suggeslu quodam ei collocalo, quicunque vivo
, \
honor pnesiilus, idem quoque defuncio lum a
\ , <-ouiiiatu aulico esl exbibilus. Universi etiam per*
, ; ,
imle atque palrc, cujus benignitalem omnes ex .
I erti fuerant, orbaii, perquam amare luxere. Sed
, \ ,
quid dicere allinet, qna eum sint illi prosecuti
;
limioniieenlia ct cuUu, donec aiiquis libcrorum
, " ,
<iiin humalurus adveuirel? Atque ubi Consianliiie

ccriior de morle ejus factus ex Orientc aiTuit,
liiagniflcenlissime palrem funcre clalum, 6 6 6 *
, ,
rcdesia quaj Aposiolorum dicilur sepelivit, ubi
, ,
s ]perslcs adbuc illc sepulcrum sibi ipsi cxsinicn *
1;11ii curaveral, quod Gracorum ara aniea sub
.
tl.iodecim deorum nomine fucrat, admirandum
, \ s iic spcctacuium, Ibi in urna porpbyrctici mar- D . *0
>] >ris, una cum roatre llelcna reposilns est. Unde
\ '
hios postca scculus, ut deinceps ibi quoque C b r i ,
,
sii.mi imperatores scprlirentur. Qttin e l Conslan -, '
liiiopoiitani, aliique itcm virtute iusignes episcopi
.
h) aposloloruin delubro sunt (umulali, perindc

aiquc itnperatoria) digniiati par bonorc osset sin , , ^
rcre obilusepiscopatus. Idquc factuni, ut non longe
' ,
;tb apostolorum reliquiis absinl. Magna cnim gloria
, , \
pistca bon rum conciliator Dcus virum cum,
,
vi;|ui- iiilclcm ministrum accumulavit, eauationum
, ,
n iniraciilorum graiia et urnae el slaluai ipsius,
, ;
in porpbyreiici iuarmoris colamna posila csi,
, . / iuimissa, ifl dcinceps nnlb a?grUudo conlreclalis
C*iS non ccdcrel, ci fidcs verbi illjiii C|nii.|i a !- ^ ; . ; * ;
n
-'-
E C C L E S I A S T I G . E / L1B. \ .
% - itnplcretur, dicentis : Eijo glorificaiites me gto, ,

rificabo. Maxirmis autcm liic vir Gbrislianae r d i \ . - gionis laudalor fuil. Et cum primus impcratorum
* ; ; '
omnium curam ecclesiaslicarum rcrum suscepit,
- , ,
tum ila eas auxii, ul ad summam anjplitudincm
,
nibilessel reliqui. E l ncscio an quisquam alius, ut
<\ , ipse, qnascunquc aggressus est res pcrfecerit. Nani
, - et sine Dei nuniine nihil prorsus cgil. Foris in
/ , . bello forlissimus exslilit victor': domi aulem tam
. * facile rempublicam adminislravit , alque ut ei
, visum fuit composuit, ut celeriler consilium aliud
), \ , (5 el senatuni et urbera imperantem constituerit.
.
Graecoruni religionem quae diulissime magno slu, . ; , dio frcquenlata, ad summam superstitionem per

veneral, plurimumque vigebal, facillime, quampri ), - raura est aggressus, suslulil. Moribus bonus, milis,
; , \ , ; - et mansueius admodum, animi fortiiudine inagni6. - ficenliam cxbibuit. Mentis acumine, bonarum artium disciplina, rcclo justiliae cultu (1), et muni . ,
Gcentiae alacritale, omnes superavil. In praeliis vir,
\
formae decorc nemini secundus : et eum graliosus
maxime fuit, tum dccenlix ipsi magnificcntiam
, . conjunxil. Slatura quoque corporis spectandus ;
nam neque nimium procerus esse habilus, ei exi .
' , . guam brevitatem longe supergrcssus cst. llumeris
* , . h l i s , scnsim ccrviccm crassiorcm prselulil. 6 6 ?
Colore corporis rubicundus, minus densum babuii
.
* , \ , capillum, eumquc flavesccnlem. Barba inediocriler
lenuis ei rara, neque adtuoduin dsmissa eral, iia
; \ ' l in pleraque facici parle succrescere non vidit . . \
1
a\ , - ^
; .
\ , ' C . , / ; .

*
, , . ^ .

,
;
*
,',
' .
4
retur. Oculi, quales viruiii decenl, et placidi : cx

quibus miriftca quaedain emincbat gralia, aculio
resque illi c l grandiorcs. Nasus subaduncus, m i
camosum quiddam insidebat. Facies ipsa Jatior, rt
magnanima admodmn. Denique supra alios Dti
maxime amans iuil. Tolius ejus vilae tempus sexaginta el quinque anni fucrc, quorum trigiula < l
duos in imperio egil, menstbus aliquol delicienubus, sicuti supra diximus. Impcrium cum sunuua,
polcstale solus vigitili sex annis oblinuit. Goniple lilur porru octavus islc bisloriarum liber, a primu
Gousiantiui impcrii anno, ad obiîmi us()uc (].
annos trigiuta duos: cum condiii mundi annus l u i i ,
quinquies millesimus oclingenlcsimus quadragcsimus septimus (2). nalivitaie auiem Domini lum
agebaiur annus trecentesimus quadragesiraus sc*
rjjjulus (3).
I Rcg. i i , 10.
(I) Gonstanlinus spadonum et aulicorum omniuin vcbcmens doinitor fuil, quos tiucas el sorices
Ecdesia3 appellare solilus cral.
(2) Sccundum recentiores circiter 431.

(5) . 340.
221
NICEPHORI CALLISTI
223
'.
NICEPHORI CALLIST1
XANTIIOPULI
E C C L E S I A S T I C J E FIISTORiÊ
TOMUS I X
673
. .
C A P U T .
Vrocemxum, tolius libri argumenlum exponens.
Quae catholica3 Ecclesiae superslite adbuc Con *lanliito accideriul, abunde a nobis dicta e c
,
videnlur. Supcrcst, u l quaj consccula, el a sacro
,
, \ \
cpiscoporum ordine sub filiis cjus acla sunl, pcr . soqiiamur. Alquc cquidem in boc libro commemo , ;
rabo, queinadmodum Atbanasius cx Galliis rcvcr, * \
sus, Euscbio reslilcrit; ct ul imperium ad Con ^ \ ,
slantem simul ei Constanlium, deinde autem ad
. \ =\
solum Conslanlium pervencril. Dicam praHerca de
\ \ faulo, Eusebio, et Macedonio, Conslaulinopolitanis
, \ .
.iiittslftibus, et qua? sub liis acla; ct qnas ree A n jtiochiae et Alexandriae gcsscrint, qui ibi minus " * \
digne sacro sunt magisiratu funcli; et ul Roma
\ 'iinj Conslanlis c i Julii litlcris revcrlenlcs Paulus

ci Albanasius, sedes suas receperint, ct mox ex
,
ois rursum sinl expulsi. Item de variis c l in Occi
/lcnte el in Orienle conciliis : in Sardica, Sirmio,
, * *\
Mediolano, Pahestina c l Sclcucia coaciis. Dicemus
. \
fliioqug de fiallo Cajsare, el de quibusdam , ,
siarcbis, Pbolino, jjuio, Maccdouio, Eudoxio,
\, , \
jtuobus Apollinaribus. 674
Faciomtis ctiam men. *
Jionem ciarorum quorumdam proptcr virlulein
*
yirorum; prarterea Eustalbii et Melelii, Anliocbix
\ \
pl Sebasti episcoporum. In finc, quomodo minus
, ; ,
Jaudabili morie vilam iinierU Conslaniius, cxpo. " * ..
iiemua. |iijiium aulejn inde sumcmus.
%
ECCLESlASTlCifc 150. L I B . IX.

2i6
CAPUT II.
. B \
Ut Eusebius Nicomcdlce epUcopu$ ejusquc sectatores,
cl
Arii dogma conftrmare volentes, pcr qncmdam

'
Arianum presbylerum turbas in EccUsia conci

larinl.
.
Yivcnle adhuc Constanlino, nemo aperte conlra
Nicaenani fidci professionem nili audebai: quamvis

nonnulli clameam non recepenn!. Postqiiain auiom
.
isdecessit, qui in cordis recessu bxresis vencnum
* ,
occultum antea babuerant, et ob id tum qi:oquc
\ ,
suspecti fuerant, confcstim alicunde progressi,
, ^, clandestiniscolloquiis poslbabilis, nudo (ul dicilur)
capiie cum omnibus congredicbantur, ut Arii
,
maxime epinio obtinerel laboranlcs. Quorum duccs
^ / . \ , - eranl episcopi Bitbyni, Eusebius et Theognis. Fa. ' g cilius auiem consilium suum ad optalum exiluni
pcrvenlurum pulabant, si Aibanasii in urbcm
,
Alexandrinam redilum impedirent. E l cum eis sic
.
, essel instiiuia ratio, lum veluli manu quadam in
rebus oranibus usi sunl adrainislro prcsbytero.
-, \
qui auctor etiam ut Arios reyocaretur cxstiiit,
, - non apud Conslantinum tanlum, sed etiam apud
' - Constantium rnaxiine graiiosus, quod per eum res
. * plerasque ex voluntaie sua peragcbat. Dudura enim
- Orieolis imperio potiri vohieral: quod ei tum ex
. , ^ - lc&tamenlo palris, a presbylero eo illi in manus
\ tradito, permissum crat. Quam ob rcm bominem
in bonore babuit: el libertalcm ci multam, simul . \
, que aperlum ad imperialem aulam aditum dedit.
Quae res notiliam ei apud omnes conciJiarunl, et
, \ \
225
ir-.i
"'
f,
"
, - gralura vereque cbarum impcratoris conjugi, c l

qui imperatorio cubiculo prxerant eunucbis effe ,
cerunc: quorum princeps tum fuit Eusebius no .
minc, maximaro quoque in tola inipcratoris domo

' potestatcm obiinens. Hic ex prcsbyterl cjus de
, ,
rcbus sacris inslilutione, Arii rabic irobulus, acer rimus seclaiorum ejus laudalor fuii, piuresque in
. \
aula iroperiali celeriler in seniemiam ipse suani
\
adduxii. Quin ipsam quoque imperatoris conjir . "
gein, per mulierculas quaj in Gynaeceo eraut, < t
, \ \ , \
pcr prcsbyterum ipsum in impiam opinionem per ,
traxit, 695
">alum boc paulatim per oninem
\ . \
scrpcns aulam, ad ipsum quoque transiil inipcra ^ \ , \ torem. E l brevi per aulaj interiora vagalum, extra
, , \ ,
xa\ \ , ^ quoque aulam aperle progressura, omncm ubiquc
\
percurrjt urbcm. Ibi lum bellum quoddani di:i ,
jcclicuin atque dispulatorium esl exorlurn. in
, vieie, congregalionibus, cauponis, convenlibusqwc
. * \ adco otnnibus niuliercs quoque ei pueri nou aliud
.
sludio babuere, quain de dogmalibus biaterare :
bis videlicet Arii opinioni vcluti boncstse ct bona3 addictis, bis aiitem dccrcla magis Nicaena coniplcctcntibos, unde rixoc, semulationes, et inimicithe excilalai.
e t
. .

'

"^,
.
CAPUT 111.
Ut Alhanasius ex Galliis redierit cum litleris Con$tanlini Ccesaris; de obitu ejusdem Con&taniini.
liem de Acacio, ût successor Eusebii Vamphili
fuit.
Ilic rerum siaius in urbibus Orienlis crat. Occidenialcs cnim Micxnuju dccrcium inviolaiuiu reii*
2.8
227
NICEPHCIU CALLlSTt
nuere. Porro Euscbio ct Tbeognidi rcs, quae in- * '. \
, \ ,
crementa sua in detcrius capicbant, et quoiidic,
- ,
Ifropcmoduni magis magisque cxciiabanlur, cx
; .
senlcnlia procodcbanl. Qui in primis sludebaul,
. *
id quoJ constiliiisscnt ad exilum pcrduccre. Id

vero erai, ul unum aliqucm qui opinionis corum
. . cssel, Alcxandrinae cccleViai bierarcbam praeficerenl. Scd consilium corum ab Occidentc reversus ; , ;
impcdivil Albanasius, unius Auguslorum, junioris ,
, , vidclicct Constanlini , qui Occidentalibus Gallis
. ,
imperabal, litieris frelus.Is namque ubi cognovil,
,
pairem cognomincinque suum, Athanasii exstiium
tesiamcnio abrogasse : redilu conccsso, ul Alexan- , '
, ' *
driam is revcrteretiir, ctiravii. Liiterx quassecum
,
a l l u l i l , bisccvcrbis scriptaccrant: c Consianiinus

C&sar populo caiholicai ccclesise Alexandrinorum.
'.
Non pulo sacris animis veslris excidissc, quain ob
,
caueam Albanasius adorand;c legis sacerdos, ad

lcmpusia Gallias missus fuertl. Gum enimsaiigui
*
uariorum infeslorumque inimicorum ferilas c:.p;ii
: \ c]us ad pcriculum creandum immitrcrcl, nc per

improborum perversilalem exlremum discrimcn
,
adirei, scd ul ininianiias ea cludcrclur, c faucibus
* ' ,
ingrucniium ci virotum crepius, in diitonc mea

vivcre jussus cst, ila nl in ca qua versalus cst
, ' ;,
urbe, rcs ci ncccsgaria? omiies abunde suppedila ,
rent. Qnamvis pr&clara ejus virlus, divino confisa

auxilio, durioris forluiKK gravcs srnimnas maximc
; ,
sublevel, alque adco contemnat. 6 7 6 Sed cnim
tainelsi dominus uosicr bcal;e niemuriae Conslan- I \ .
\ 'tinus Augusius, patcr mcus, episcopuiu bunc iu
locum suum apud gravissiinam pielalem vcstram
* , '
restituerc consiilaerii: lanicn posteaquam buuia-na
,
sorte prwvcnlus prius obdormivil, qnam volutn
/: >
suum iinpleveril: convcmre mibi visum est, conaWbiiix divinae rccordalionis imperatoris, per suc- \, ,
cessionem ad me transmissum, pcrficere. Qui vir
^* ^ .
ubi in conspcclum vcstrum vencrit, qua apud me
"
acceptus fuertt vcncratione, cognoscelis. Nequc
adeo mirandum e s l , si qeid a mc pro eo csl fa- ' .
clnm. Aninuim namque meum ad i d , cum desi- '
derii vcslri facies, tum Lanli viri spccics movil ct
, \ , *
exciiavii. Divina providcnlia vos conservct, fraires
\ . ; dilecti. Secunduoi bascc litleras, saaviter ab
, . >
Alexandrinis suficeptus Albanasius, g y p l i eccle
sias adminislravil. Eusebtus vcro tanquam telo
;, ' :.
quopiam, sic rcdilu illius ictus, sycepbantiie oppugnare ciun rursus, et rem ad *edilionem pcr- ^ , duccre csl aggressus, negoiiumqiic adeo ei novis ,
,
caluinniis exbibuit. Giira moram cniin ouvnem
. " ; ,
imperalorc adilo, illum ul viruin seditiosum, et
, \ .
qni ecclesiaslicas constilutioncs ordinemque tur .
barit, ac citra episcopornm senlentiam sibi ipsi
ingrcssum in ccclcsiam usurparil, detulit. Tanlo- \ . '
pcre certc imperalorciii permovii, ut illnm rursus ,
sedc cpiscopali deiurbarit, sicuti postca dicemus. , .
Eo tcmpore Eusrbius quoquc qui Pampbili eogno- \ , iiicn sortiius fuerat, simul ol pptsropnli Cmictione
1
223
ECCLESIASTIC/E i USTOHI/E L I B . IX-
2)
, xa\ , ' Caisare Palaeslinac,el viia ipsa relicta, Aca< ium (I)
; '
babuit sutccssorem. Qui cum magislro illosscra.*
, \ ,
leges didicisset, ardorcmque c l aeniulalioricui illius
\ .
r d e r r e l . facundia venusla ct faccta celcbris-admo dum fuit. E l ctnn libros mulios non poeiiilendo
\ reliquit, tum pnrceploris sui vilam pulchrc d<seripsil. Ncc multo posl Constantinus dcsar fratri
. \
Consiami advcrsus (nain in dilioneni illius hnpe, ,
tuni fceerat, undc gravc bellum inler cos moium)
,
a ducibus illius non ionge ab Aquilcia cansus
^ ,
csl (). Sic Bomanum hnperium quod in Occidcn'. & "
lcm vergii, Constanti : Orienlalc autem totum
\ ' ,
Conslanlio ccssit.
,
^
. '.

,

) ' XQ\
,

677
CAIUT
iv.
Vt AUxandro Couslavtinopolitano episcopo defuncto,

Panlus ct Macedonim piorum et Arianorum eiectiouc tocum ejus oblinueriut : et ui Panlo in
exsilhtm acto. Ensebius Nicoinedientit in cjus /ocum tU suffeclus.

ConsUntinopoJi vero tumultns alius ecclcsiam
,
invasit. Alexandro enim cjus episcopo, qui prca ,
lionibus Arium expugnaveral, episcopalus quidcm
",
sui viccsimo lcrlb. , a?talis autem nonagcsimo
; , ;'.
oclavo anno, vila defuncto, Paulus in locum ejus
,
esl subrogalus : ut quidem Ariani calumnianlur,
' *\ ,
sibi ipsi dignitale ea praUer Eusebii Nicomcdi.c l
;,
Theodori Perinlhi, que nunc Hcraclca dicilur,
, \
episcoporum seotentiam (ad qude dudum, otpote
, , <1 vicinos maxime, Byzaniii episcopi ordinatio pcrii ,
nuerit) vindicata : ut aulem veritas ipsa fcrt,
*
Alcxandri judicio ct designaiione, epiacoporumquc
\
qui lum ibi aderant, suffragio acccpta. Siqublem
.
in cxlrema seneclutc Alcxaudcr jaiw moriiurus,
,
familiaribus cjns cuin roganlibus, Cuinam sedcs

ca contmillenda esset: e dvobus alieruin cligen , dum suasit. Ac siquidein cpiscopus rrcandus esi
.
rebus diviuis probalus, ct ad docendum idoneus,
, , ,
Paulum babetie, i n q u i l , presbylerum, qui atate
, ,
quidom juvenis est, animum vero senilem obliuei.

Sin deligendua, qui rebus agendis aplus sit, et ad

consueludinem magnorum virorum, qni cum potc\ ,\ siale rempublicam gerunt, accommodaius : ea re,
,
ct prastcrea specio*) reverenlias babitu mullis
. ,
niodis praisianlior fucrit Macedonius. E l ambos,
*
Macedonii laudatores lcstimonium ab Alcxaudro
,
lulissc dixerunt: Paulum quidem ul docirhia et
, . ,
cloqucnlia clarum, Macedonium aulcin veluii vila
,
meliorem. lidem Paulum ob delicias el viiaui libe '
riurem reprebcndere. Videtur sanc Paulus eru , ^
ditione singulari fuissc, et ad docendum in ecclcsia
,
valde cominodus. Tractandis aulcm profanis nc ,
goliis, c l in hominum convictu, posieriores parics
.- ,
lulit, sicuti pericula, qux ei accidere, tisicmlunl:
. ^- quorum illo nulluin, sicuii liarum rerum perili
;, * faciimt, discussil. E l quamvis muhitudini vehe .
menlcr cbarus esset, male tamcn ab cis csl accep|
(I) Hic Agnpius dicilur, Tripart. lib. m , cap. 3.
(2) Curpus cjus in ftuvium Alsam est projcctum.
231
N i C E P n O R l CALLISTI
liis qui Nicaena decreia oppugnarunt. Ac prima

slatim accusnlionc, quasi sccundum legea
viveret, sede dejcctus, ct exsiljo damnalMs csl. iu
qOo eliam, inimicis ejus id procurantibus, sirangiilaius, mortem oppctiit. Sed haec poslea accidcre.
678 T
de episcopl clectione ingens molus eoi cxortus. Superslitc namquc Alexandro, non
mtilta Ariani usi suut libcrlatc, superioresquc eis
fihTC qui cousubslanliale profileri docuerc : qnod scilicel Aritnn foc.lissima morie, pcr
divinam prorsus vindiclam, absuinptuin vidissenl.
U l vero Alcxander morluus est, plcbs in duas
partes scUsa, ad aperlas progressa cst inimicilias,
el conlenlio dubia imilliludincm occupavit, N i csenae enim fide.i seclalores Paiilum episcopum
designabant : Ariani aulem Maccdonio sacram
adminislraiioncm connnilierc conlendebant. ca
sane ecclcsia quae Pacisnomen obiinel, quaique Dci
Sapicnliaj tcmplo vicina esl, cum prarogaliva defuncli cpiscopi senlcnli.c, Paulus cpiscopus csl
renunlialus. Quam clcctioncm impcrator graviter
l u l i l : percgre eiiim tum advcnerat, el conctlio
Velerum Pauli inimicorum coacto, illum quidem
ul sacro munerc indignum dcjecil, ihronumque
Euscbio Nicomcdiensi concessil: cum quidcm id
canon ecclcsiasticus inlerdiccrcl, cpisc< pos cx una
urbc in aliam iransire vctans. Niliil auicm iirirandum cst, qui sic coutra Unigenili divinitalem rabic
fiircules ferantur, si absque limore omni leges
quoquc ejus Iransgrediantur. Sed boc illc non
primum ausus esl. Anlca namque cum Dc
ryii episcopalum gererct, Nicomcdiam quoquc
iade iransiluil. His aclis, Consiantius Anliocbiam
9
| , m
v c r 0
S32
, ; ,
,
\ ' ,
.
* , ;
; , ^ .

^ . * ,
; .

^\ '- .
,
, ,
. *
, , ,
'
'
; .[.

;,
. )*
1
\ ,
.
, .
venit.
CAPUT V .
. \
Ut Eusebius coacla Anliochw synodo, aliam fidei *
promulgarit expoaitionem. Et ut episcepattim
, irej
abrogarit magno Athanasio. llem de Ensebio

.
" \
Emcseno.

.
Eusebius autem, ampliore eo modo aucius polc siale, non moderale se gossit: sed omncm, ul in
, ,
proverbio est, uiovit funem, ul quod semel sia- , . \ *
luisscl, efficerel. E l commodum ccclcsia A n l i o - , >;
cbcna deoimo lum posl jacia cjus fundamenla
,
anno absolula c r a t : quam, Conslanlino ttlio admi- , niblro usus niagnifice cx ipsis fundanienlis magni- D
, \
mdine sitiiul el pulcbritudine nulli secundam Gou- ;
6laminus exslruxil. llaquc prxlextu el occasione
,
encsenioruin, et dedicationis lenipli ejus, per op , \
porlunum Eusebio visum esl, conciliuin cogcrc ad
, .
professionein consubslaulialis apcric
\
abolcndam, c l dccrela Nica:na immulanda. 6 7 9
* \ V .
Et convenere undequaque Aniiocbiam episcopi
nonaginia septcai numero: ubi tum posl Eupbro- '
i i i u i i i , Eccle.îje Placilus prarfuit : Hlerosolyniis ; ;
aulcm, posl Macarium, Maxiuius : qui consulto ad
., , .
aynoduni eam venire renuil, sccuni ipse conside ,
rans (1), nc quid rurius praeler auinii senlenliam
. ' '
(I) ;
cap. 8.)
&
^Socrat. lib. ,
233
E C C L E S t A S T I C i E I l l S T O U L E L l B . IX.
234
, ,
&, , ' ,
6: \
,
'
. '
'
.
, \
. ^ \
, .
,
\ , ;
,
' , .
\ '
, , , ,
* , .
, ,

.
,
*
*
iaccrel : sieuli anlea, cum invilus cliam Atlianaîi

exauclorationi subscripsil Sed neque Romantu
episcopus Julius, Sylvestri successor, vcl por
seipsum, vel per quempiam qwi locum cjus oblineret, synodo ei interfuil: cum quidem ecclesiaslico canone sancilum s i l , non oportcre ecclesias
citra Romani cpiscopi sentcniiam in synodis quidquam slalticre. Ex haiia quoque ipsa el provinciis
ullerioribus nemo Romanus eo venit. Qninius tum
a Constanlini obilu annus crat, et synodus impcraiore prsesenle agebalur. Eusebiani Aihanasimn
accusarunt, quod sanciiones eeclesiaslicas tran?grcssus essei, prius scilicct Lhronum cum rcccpisse, quam ei a synodali episcoporum convcntn
id pcrmissuin essel, assevcranles. Et quod multis
praeterca niortis causa exstitissil, sedilione
gressu ejus coorta : in qua nonnulli caesi,
judicum quaeslioni iradili, pecunia multati csscnt.
Nultis insuper aliis calumniis in Atbanasium tcxiis,
primum Eusebium, qui Emesenus cognoininaliis
est, Alcxandrise aulisiitem designariiin, de quo
postâ diccmus. Eo vero Alcxaiulriam adire mcluente, Gregorhnn suffragiis suis delegcre. Deinde
qua?stione de doctrina mola , nibil illi quidem,
quod in Nieajnis aclis reprehcnderi*nl, babuere :
opponuniiatem lamen crebras synodos cogendi,
aliasquc fidei formulas promulgandi praebuere, nt
alia alquc alia subinde mutalione pcdelcnlim in
gurgiiem Arianorum homines delaberenlur. II;ec
; Q quemadmodum processerinl, aperlius hisioria ipsa
. \
indicabit. Quae atilein ad urbium episcopos passim
\ ,
scripscre, haec fucrc : Nos neque Arii secialores
, .
fuinius (qtiomodo cnim cpiscopi prcsbylerum
.
conse< taremur ?), neque aliam quampiam Gdem,
, ,
pneierquam qua? ab initiu promulgala est, reccpi \
mus. Sed excussa explorataquc ejus flde, illmii
\ pouus recepimus, quam secuii sumu9. Id quod
, , ex vorbis nostris cognoscetis. Didicimns namque
, \, \
a b i u i l i o , crcderc in unuin rcrum universarurn
'
Deum, omniuni iulelligibilium simul el sensibilium
* ,
condiiorem el provisorem. 630
Et in unum F i , liuin Det uiiigenitum, qui auie omnia saecnlu
\ - exsial, ct simul exsisiit cum co qui eum gcnuit
\ Patre : per quom oninia facia sunt, visibilia juxia
\ - D
^ \ \
\ .
; . G , \
\ .
, ,
,
^ * ,

*1 ^.
%b \ c
\ ,
^ \
PAT&OL. G R .
CXLM
et invisibilia. Qui extremis dicbus juxta beneplacilum Palris dcscendk, et carnem ex Virgine
sancta recepit, c l omnem paternam cjus voluntalem simul explevil. Qui et passus est, et resuscitalus : el reversus in coelos, sedet in dextra Patris.
Qui venlurus csl ad judicandum vivos el moriuos,
et mansurus rcx ct Deus in sxcula. Grcdimus
eliam in Spiritum sanclum. Si vcro addere oportct,
credimus quoquc de carnis resurrectione, et viia
selerna. > liaec primum scripia ad episcopos miser u n l , silentio, ulrum coaetcrnus sit, aul consubElanlialis Pairi F i l i u s , an contra, praelereunles.
Porro Aniiocbix mor-ati, perinde atque priorem
formulam damnasseut, professioncm aliam iiJei
cdiderc, in oinnibus Nicaenae consonam ; uosttiiT
m
W
tamen an non occulta veibis cjus seutentia quae-
piam insil. Ad finem porro bxc adjecere : c Uanc ,
rgilur obtinenles fldei persuasionem, coram Deo , .
el Chrislo ipao, omnem hs&reticam pravamque ; ,
anatbemaie jugulamus opinionem. Et si quis con- , \
ira aanam reclamque Scriplurarum fidem docet, *
dioens aut tenipus aui weculum esse,,'vel iuisse,
; ' aniequarn Filius Dei i u e r i l , analheina sit. E l si
. ;
quis dicit Filium crcaturam, perinde alque unarn
;
aliquam crcalurarum : aul gcnimen, perinde alque \ \
uniim aliquod geniminuiu, et non sicuti divinae . >
Scriplurae de praediciis omnibus prodidere aeniil: ,
aut si quis aliud docct vcl annunliat, praelerquam
,
quod accepimus, analhema s i l . Nos enim oimiia
; \ \ ,
quac ex sacris Lilleris a propbetis ct apostolis ira\ , ' ; \
dila sunl, vere atque aperte et credimus ct sequi- . inur. > In bac formula cum immuiabilem et inalle- ,
rabilem Filii divinitatem, imagincmque non diffe- ,
reulem a divina subslaniia c l consilio ct poleslale
, ,
ei gloria, alque primogenilum orauis crealurx
; *
clare d i x e r i n l : nescio quomodo etiam consubslan ,
tialem ipsum Palri dicere detreclavcrint. Vulga- . runt sane quidam, lidem laleiu sic se invenisse
, ;
scriptam, el a Luciano conceplam, qui Nicomediie
* '
marlyrio decerlavit, viro divino, ei iu sacris litleris
^
supra cacleros apprime erudito : ampliludine, ut
; equidem puto, marlyris, celcbritaiein poiius scriplo
; ,
suo vendicanlea, quam vera diccntes. 681
Knter- . \
fuil autem concilio buic Euscbius, qui ex Nico- \ ,
uicdicnsi adConstanlinopolitanam sedem esl trans- ^ laius; Acacius Eusebii Pampbili tlironi juxia el
,
erudilionis successor; Palrophilus Seyibopoliia . \ n s ; Tbeodorus Heracleotes scu Perintbius, vir
, praeclarus, qui Evangeliorum cxpositiones edidii;
,
Eudoxius Gennaniciensis, qui post Macedoiiiuui
\ Constanlinopoliianam Ecclesiain guberuavil: Grc ' , gorius, quem Ecclesiaj Alexandrina: episcopuin
, '4; 'designaveranl, qui omnes eadem sentiebant: sed
. \ ; .
el Dianius.Gaesareae Cappadocuin, et Georgius Lao , . dicede Syrorum episcopi, aliique plures insignium
,
ihronorum meiropoliiana dignilate praditi anli , \
siiies: preter Julium Romae el Maximum iEliae
. *
episcopos, qui ob eas quas paulo anie receusuimus
, \
causis noii atfuere. Ad iilos etiam Eusebius Erae , ;
senus accessit. De eo, qui fuerit, nunc dicam. Htc D
;. ' ,
Edessae Osroenorum claris parentibus genilus, sa ; , cras primum lilteras, poolea eliam Graecas disci * .
plinas, ab ejus locl magislris didicil. Deinde cum
,
Eusebio Pampbili familiarius agens, alque etiam
. , ^
cuin Palrophilo Scylbopolita, accaratius in sacris

est erudilus litieris. Antiochiam venit, cum ibi
* . \ .
Eustalbius (1) propter criinen ei inlentatum a Gyro
,
de gradu dejeclus est: atque cum successore ejus
; . \
Etipbronio eisdem in sedibus egil. Sacerdolalem
,
autera dignilalem deprecalus, scbolas Alexandriuas
; ., ^ frcqueniavil. Ibique quantum opus erat exercha , ' 1
(1) Apud Socraiem cst lib. u, cap 9,

^>
; . tiveint ut tusta-
thias Cyro Berrhoeo accusatiu tanquam Subellizan$,

in ordinem damnatus rtdiyereiur*
237
ECCLESIASTIC4S H T S T O R I A L I B . I X .
, ;, -
,
;, $, .
, .
' , ; , , , ,
. *
; ,
.
*
* , ; ,
?38
lus Antiochiara rediit: el cura Placilo, qui in

episcopalu Euphronio successit, fuit. Ilic, Eusebius Conslaniinopolitanus cum synodiim celebraret, Alexandrinae sedi bunc destinavil. Quod
enim et eloquentia polleret, et bene honcsteque
viveret, brevi is iEgyptios ab amore et desiderio,
quo in Atbanasium ferebantur, abducturus esse
existimabalur. Eam funclionem ubi repudiavii,
id quod res erat secum repulans, justam nimiruiu
erga se odii causam facile Alexandrinos reperturos,
qui alium ncminem pro Athanasio cernere susiinerent episcopum , Emesam csl niissus: Gregorius
aulem Alexandriam deduclus. Ille calumnia Einesas
expelitus, quasi ejus parlis astronorniae quae lelesmaiica dicitur, responsis sciliccl dandis oecu-
. , ^ 8 , sludiosus esset, 682

Laodiceam ad Geor , gium episcopi isthic munere fungentera , velereni
amicum profugit: tt cum eodem Antiocbiam ad

Placitum et Narcissum profeclus, inde apud Eme. , ,
. 6 * senos iu episcopalum suum restitutus est. Fuit
auiem et Gonslaitlio imperalori pergratus, qui
, euni secmn adversus Persas bellum geslurus
.
duxit (t). Multa namque divinum nuraen prodigia per ipsuni edidissc, Laodicensis rcferl Georgius
qai \ i u m ejus conscripsit. Et quamvis lantus vir fuerit, non tainen invidorum, qui bonesiis imminere soliti sunl, laqueos effugit. Objectum enim ei est, quod iu eadem essei C U H I Sabellio aenlenlia.
Tum gane quidem, u i i dixi, Antiochiae decrctis faciendis cum aliis suflragator inierfuil. Haec de
Eusebio. Et synodus Aniiochena rebus iia gestis, soluia esU
CAP13T VI.
. CT.
C
* *
,
Ut Athanasio ejecto, Gregonu* militari manu fipalus ecclesiam occuparit. De Julio Romano

'
episcopo, quomodo is Alhana$U ca$um cegre m
<1
.
lerit.
' \
*

.
. '
* ,
,
. , ;
, ^ - ry
.
,
> . ,
. " ,
. , '
, ^.
*
, ,
. ,
,
. '
, ,
,
Ea vcro lempestate res eiiam publieas infeliciter administraUE. Franci e n i m , geus bellicosa,
Galliam occidenlalem percurrentes, ntaxime vaatarunl. 1 ii Oriente aulem loca pleraque saevis lerraeDtotibus sunt concussa: Antiocbia vero maximc;
integro uaroque anno i d pertulit malum. Quo l e m pore cuiu magna inililura m a n u (quinque bomiiium
uiillia erant, quos Syriantis ducebat) Gregoiius
Antiochia Alexandriam cst profecius, Mililes propterea euin seculi, ut luio et absque seditione
oinni ingredi eam urbem posset. Incredibili enim
erga Albanasium desiderio multitudo 'tenebatur.
Nun parum lamen Ariani quoque, qui Alexandrias
cranl, quomodo Albanasius cxigereiur dispitienies,
bac in parle profuerunl. Metuebant euim i l l i , m
luiuullu in plebc excilato, male ab ea accip^renlur. Quod ei ipsum Aibanasius veriiua, sensira
fugiebal. Seruiu jam diei erat, ei ipse in ecclesia,
quod synaxie et convenlus in exspectalione e&sei,
rebus sacris inieodebal. Et manus jam raililaris
ecdesiam per manipulos ordine suo occupaverai:
cum ille precatione perac>a, psalmodiara continuare jubel. 683
MUites quieti tum erant, quod
inteinpeslivuni impeluni in eum facere exislimar e n i , c a u i concenlu uno carmina resoaareoL
(I) Socral. babet, adver$u$ Barbaros. Ex Eulropio vidctur esse Jegendura Parlno$.
:.; , ../ Ixti1>-,.

'> ~- V ~ 1; ; : v : i : . c . ; .*#, * : ;
v r ; - "
zc..* VJ-'J* rr.p*: ? - - - ' ->_ *
' . ~ -' 7*--- '-
- ^
*2 - / Itj " '. '~ - / : ^* * :
-y. * >~ ~. zr^ >
\
' : .-_ * *. !zz , x i : i , i ~z z:.:zirjzz
. -- . 1 " - ^ - : : .
- - . : i # i
, '
. ; - a - :
:-^= . ~
r
.
. '< < iy u .
*-/ ; a v i
7+ .
'
;
.\ \
* i . *t
- 0
r-^Cir-w. ^ : :
* ' ; , f.r-' *'.(f l - S * X: V . i :
' - " e i '. !.; ' ^-> .-^ ', \ .r =;-rn \
* zv.zZzl* 7 c n i , . -!
' * . Thj * 'ASjvir.ov *
; -îdzhzz :^siy.yi
*
'.'.: "i *. ;:n a*J *e
j^r>
-* r*-cccv >). >
e/J3 ^ ^ ., iuzzztsC-.Uzo ",
li';;.:-r;i !.r,v>:c *',r.l [>: J^-X li cîj-^-..
n trai^.Vreii i j s i
-^ . ^
<J.iU;ru:.t, ft tori; t!s e^ni oL rein li.u-r".* ~yoi .
^ ".
a-I ^ riiora 'jr.t. Q L s I!;'<,rii Eai: .us c n e r L ^ U J S , E/ISMS aJ Juliuin Iegatis, judiciom ei rerum
in T r ! a -liij-io a<ivers*:5 Ailjanaai^ni 
c *, )l e>-*o '.u>n cur.lrieum
fozerint :
el
cirU
llermofjeuU
ducu : ei ut dtnuj PUL US
Hl fJiCtUS.
-' EvciCcr
.I.: :: sy ci <* \\f?nro\
I'iiu^{iiam aulcru responsura Ronia acc^jis-el,

dieni suuin ob.U non diti a synodo A n liocbcna eupcr>tcs. I*urro bcllua ca sublala, C o n ftUnlinopoli ccelus p i . ) i u m stuJio tl ardore, quo
iTga Nicaena dccrcta iercbantur, Paulum in ecclehiaro rcdnxcre. Tum quoqne Arianorum iaclio, et
Tbcognidis alquc Thcodori Pcrintliii (lleracleotem
* um nontinant) scclatorcs, in ea qua3 Pauli diciiur
<M:tlfhia, coincntu a;lo, Mace loniura C nslanlinopuliiainim clegcrunt cpiscopuui. In quibus cum alii
1 ulii, luiti Ursicius c l Valeus, 6 8 4 '
qui*I^ni
^> iigidojiin supcrioris Myîf, aller aulem llursorum
htiMcnoris Pamiouia? episcopi fuere : qui posiea
f
l e r
MatetCriOr zft
K-
t i i . U . 'zc, >iji ./ r.'"c

/ a ',&
* *ai
&
F!usc IJIIJS
. Z \
xa\lir . rdr Oporor
Uai-..
/ ^ ,
!:6: 9 a ' S i -,
" .
: , :6
: ! .
' ; ,
\ \ , ,
,
.
, : 0^;.,
,
f j
rcsipufrc, ct libcllo poeiiilcnli< Julio Uoma: epi- D , *

Mopo oblato, consubstanliali assensere,
ad coiiirnunioncm admisbi sunt. Tum lemporis , ,
\ ; .
anlcui acrcs Arianse opinionis scmulalores, non
\ ' ,
parvos Ecclcsia3 motus excitarunt : quorum unus
rtiam Macedutiius fuit. Civili namque ex ea causa
'
bcllo cxorto, pbbs qtiolidio fcre sedilioncm con- \ .
cilabat : e i imilliUiiline utrinque concurrenle ,
, *
plurimi aliercbanlur al<pie pcribant. Qua re impe .
talor c.ognita, cum adliuc Ancbiocb'133 moraretur,
,
ira percilus, lleniiogcni duci, qui lum in Tbra \ ,
ciam uiissus fucrat, iiiandavit, ut cx ilincre cuin
" ,
rqucHiri inanu in urh':in iinperalriccm divericrct,
/, ,
i P.nihim Et tlosia cjiccrct. Qui ubi aiTuil, c l i m ' ,
j>< t.u.t f:iriurii3 intlilarcui maiiuin adbibuil, plcbs
-
511
E H C L E S I A S T i C . E IIISTOIU.E L I B
IX.
*[2
, ; ;. ei restilil. Eam vcro, ad vim vindicandam paratam

,
vidcns llermogenes, amplius ctiarn militari robore
, . \ \
institit. Ibi muliittido ad scdilioncin et luimiUuni
; , ;
paulatim concilata, praeler ralionem ad iinpclum
.
prosiluit : ct deindc una simul orancs rucnles,
, \
llermogenis domum incendere, ipsumque occidere :
. ,
fnne quoque ad pcdos cjtis alligalo, per urbis vias
, \ traxerc. Il.rc ubi ad Gonstanliiiin sunl rclata (I).
. ,
equo vehcns Constantinopolim venit. Et cum gra . viter in muUiludincm ammadverierc staluissci,
, ;, .
noxnm eis, quod lacrymantes ci obviam ierant,
, remisit. Dimidiam lamcn circiter frumcnli partcm
.
ademit, quod Gnnslanlinus quotannis ex Alcxan ,
dria c l /Egypli iribulis, civibus suis largilus fueral;
* ' melitis videlicel Conslanlius csse rebalur, sic sedt > ^ tionum, quam aliicr, accidere causas, quai cx luxu
,
plnrimum ct scciindarum rerum licentia enicrg^rv
, , \
solent. Octog nta enim millia niedimnorum fru. ' nienti quotidic a Gouslaiilino plcbi dal;.e fuerant,
onjus dimidiam parlcm lum Conslantius diminuil:
.
ira omni in Paulum conversa , quern non soltim
\
tlirono, sod url)C oliam cjccit. Macedouio quoqne
, \ .
succensens, scdilionum, tumulluuin, alqnc adc:>
^ , \ CILMUS Hcrniogems auctori, et quod iiijussu suo cpi , \ scopatum reccpissct, cleclione cjus ncquc com , \ prob&la ncqac abrogala , in eaque qua convcnlns
, ;
agcbal ecilesia, cum sic inanerc pasr>U5, Anlio , ,
cliiani revertit. 6 8 5 Intcrcra Aiiani Gregorium
' ,
pcrinde atquc in religioncm scgnem, ct Alexan . \ - Q drinis niinus gralum, ct propler ccclesiai, qraj
vo\ ; \ , \
Alcxandriae Dionysii cpiscopi fuerat, in inlroiui
,
ojns conflagrationcm, ephcopalu movenl : el Goor \
gium quemdam Cappadocem gcncre , qui circa
' ,
pancm viJiorcm et furfur xlalcm egcret, succidiro , ,
qne adeo suilkB promns condus fuerat, quod in
<5 , rcligionc luenda iuduslrius essel, pro eo in AIcvcv, \ ,
xandrina sede collocarunt.
, .
*
,
. '.

CAPUT VIII.
Vt Athanasius et Paulus, litteris Julii (rcli, sedes
suas receperinl.
; ' , ^;
Albanasius auiem Womx ngcbal, Gonstante Con ; Slanlini minimo nalu liJio toii Occidenli imperanle.
p^; ; . ; ^ Venil co Ganslanlinopolilauus qtiuquc Paulus, c l
, MarccIJus Ancyranus, propicr cam quam dixinius
vor, ' , ;,
causam, Asclepas cliani Gaz.torum episropus, qui
; f \
el ipsc quod foriilcr Arianis rcsislerel, accusatio'/ ^, >>
nem jndiciumquc, quasi sacriiicii arain evertissct,
* suslinuil : ct ob id episcopatuin deponcre coactus
, . fuii, qucin episcopalum Quinlianus cst conseculus.
. \ ;
Lucius proclcrea Adrianopolilanus codcm criininc
, \ ;,
dclalus, et dignitate ilidem spolialus, Romam con ' . '
fugil. Ilorum causa Julius antisles Romanus^co ' ;, ^ \
guiia quod consenlicntes sibi de Kica?nis decreiis
, .
invcnil, coniiminione eos esl dignaius. Pro ampli(1) Acta sunt lia?c Constanlio m ctConslantc n
coss., qno tcmpore Gouslaxis Fraucoruni genluiu
belb> viclaui foeJcrc sib: coujiinxit. (Socrat. lib. n ,

cap. 13.)
iii,
. CALUSTI
VuU*e mttm sedls **, et feteri prit degio et /5\> %' - prarntgativa (I), p r s o a s M i babem, ommtnm ebiqoe >**
rpiwttywwm tnntm et jediciooi ad se peniftere, ,
,
4atis eniqoe literrine teiipiis liueri*, ? ets
, ,
*i*fe$iaa reddidit e*>vae m OrieBtem r e e i s i t :
e* 4* Vtmtrt illoe eiaocloraftseitt, perslringefts, ; ,
t qni ;.oo reeta fteqneresitir cm**iiia. motusqee e l * , '
lurbas ecrb>siis er*arent aeqne s e m d N i c a n fattts ,
^ .
d w H i * tfarcnt. Ad bae pneeeptt, 01 qaidaa
ex
ad di<*n con.nitnlum Ronwe pnesio essent, , : * :,
q i i rtdte tenualiam in eondemrtaloe btaia esse , \
*robar*i>t, Sn miaas, minas addidit: nisi a rebos . d , ,
,
fwyrafuJts desisterent, ae ab eis sacras eoactanim
p/*Tm. Aihanasias, et qai e i m eo erant, mtssis . (
- /, ad Orinu!s eptscopo liueris, ecdesias soas re
f
' -~
^ **"*1
e/peroAL 686
conloaidiaei esee rali Julia
objargaiionem, AntiochL eongrefati, de seatealia
omniiii* epislobfn ad eorn inisere, locolenler q o i derw iiUm ieripfam, ironiis aolem acalealisqtie
werhh rtterlam, foreaieroqne el jadicialero in mod r o Ci>mp^rtiUrn , tl qti* alyli vi c l grafilate minanim eip^r nou etêt. Scripfteronl enim, Roi ^ n e quidem orbi ab omuibas obsenraniiam
exiuheri ei bonoreni : qoippe qaa? anliquiius apotlolomm domidlium e l tcbola, veneqae pieUiis,
o l aliqnit dical, melropolis ti primaria urbs faeril:
qnamvit e i Oriente praeeones ejos eo renerini, se
tamen non ideo tecttodas ferre debere, qnod E c desia* magniladine taperioref non essent, cam
^
^ ,
, ^ , ,
; ,
.
. '
, '
-/, \ ^, \

., \ , . ^ ,
virtule ei rebos aliis prioret sc esse exiatimareBl. ^ \ * \

fllod etiam criminis loco objecere, coromoDicare
\ ,
eorn cum Atbanaio animum induxisse : idque in , .
di^ne lulere, veluli conlamelia eynodi eorum sen , \ ;,
ti:nile trrogala esset. Et faclum ipsum, ut quod

conira ganctiones Ecclesia? processiaaet, iniqauni
csse, sunt calumniati. Aique apgre id eis essc, , '
rcc eque se eum rcprebcndcrc, rum dixisaent : po- , \
. ' ,
Alreino, tiquidcm cum aenleniiam ipsoruro qua
'
illo condemnassent, lum eleciionem eorum quos
lro illit ccclesiit praefecissent, comprobaret, pa-
' , caio etiain i e fore, et com ipso communicataros.
. \ Sin adv raari eis pcrgeret, et ipsos conjuncios ad , vcrtut cum ituros ease, intalere : cuin neque
majorea eorum corilra Cornelium Romxcpiscopuro ^ , , conati aliquid fuerint, cum
Novaium presby .
lerum Ecclciia submovissct.De rebus vcroNica?nie
ol ,
nihil reacripsere, superfluum id esse arbitrali, eliamsi pluriraa quae scriberenl haberenl: quibus
sua facta commode excusarc posseni. In eaiu senleiiliam Orientales episcopi ad Julium lilieras de
dcrc.
687
CAPUT
ix.
Vt hnpcrator Paulum per Philippum prafcctum in

cxiitium agl curaveril , Macedonium auiem in
throno collocarit : el nl Alhana$iu$ fuga sibi
cunmluerU.
GunAtanlio vcro impcralori Anliocbiaj agenii
ftcribcniea, illoi ui eediliosos bomines se cxpulsos
cw, aunt calumniaii. Ille ubi Paulum recuperasse
btcum luum audivil, admodum ferociit : et ad
(1) Socr.
.''

.
*
. , -
lib. n , cap. 1 5 ; Sozom. l i b . , cap 8.
245
ECCLESIASTICJE
\ ,
, ,
.
' *
, ,
.
, \ ,

, ,
. ,
, , ,
,
,
. \ , \ . '
, .
,
, /, ^. \
,
. \ /
, ,
, .
: , , \
, ;
:, *
.
\ * ;
; ', .
, *
\ ,
, ; ,
,
\
, \ ,
\ '*\ . \
.
, .
,
tv ,
. *
* ,
;
,
, \ .
, *
.,
i l ) Invcsiilurain nunc vocaiu.
[5 LIB. I X .
24
Pbilippum urbis prafectum, secundam ab imperiali
potestale digniiatcm lum oblinenlem, scripsit, ut
Paulo urbe ejecto, Macedonio Ecclesiai iradereL
Philippus ex Ilerniogciiis casu caulior factus, quod
niuliiludinis furorem nicluerct, arle quadam rom
est aggressus. Priusquam eiiim ea vulgaretur, pcrinde quasi de publicis quibusdatn rebus consilium
habiturus. Paulum ad sc in Zeuxippum {quod publicuni et cclebre amplissimumque est balneum,
poslca Numerorum cognomirtatum) vocavii, cique
deccnli cum bonorc advenienti, imperatoris liticras
exbibuit. Ac hominem per palatium imperialr,
balneo quod diximus vicinum, ad mare deduclum,
navigioque imposiluni, Tbessalonicam inisit: quatn
etiam palrfam babcre, el a majoribus suis indc
oriundus esse dicebatur. Eidemque Oricnte loto
inlerdicens, in Hlyrico et ulterioribus terris v i vcndi liberam permisit polestatera. Praefcctus ex
eo loco, una cum impio Macedonio, incitaio cursu
in ecclesiam ire conlendii: el mulliludo ex omni
bominum ordine misla, ea re audiia, pro sc quisquc locum aniecopere fesiinans, ad eain ecclesiam
cticurrit. Innumcri prorsus, qui eo confluebant,
eranl. Et mililaris manus armala ad lerrorem
plebis consequcbalur. Alque ca ubi proxime ad
ecclcsiam venit, nec ei accessus propler undiquo
concurrenicm lurbam pateret , mililes vi bouiinos
rejicere per audaciam coeperunl. Cum vero illi
proptcr imiliitudiuem oppido in angusluni redactam, cedere el considere non posscni, rcsistere
eus, mililes, neque sponte transitum dare vellc
opinati, slriciis usi .gladiis, veluli relucianles cecidere, multosque (ut fleri solet) neci dedere.
pauci ctiam inter se conculcaii atque allriii interiisse dicuniur, iia ut occisorum turba trium ntillium cenlumet quinquaginianumerum supcravorit.
6 8 8 ôrro Macedonius, perinde aique novi niliil
faclum csset, lanquam innocens el purus, in epibateriorum (!) introitusque arcanioribus sacris,
quasi ex aliqua orasligiarum scena aliquis, aui
deus (quod dicitur) ex macbina, de improviso
bierarcha apparens, a prajfeclo magis, quara ex
Ecclesiae consueiudine, ab episcoporum ordine i n ^
tbronum est deductiis. Ad hunc modum, ct per bas
civdes Macedonius ei Ariani Ecclesiam occupavere.
Ita etiam Paulus soluin iniqui exsilii gralia vcrtere
esl coactus. Aibanasius autem Constanlii minas
vcritus, fuga sibi consulcns disparuit. Nara ille capile in eum se aniniadrersurum denuntiaverat,
quod oblrectatores ejus et insidialores eum ut sediliosum detulerant, reditu ejus ex urbe Romana
iu ecclesiam, mulliludinem ingenleni conculcatam
intcriisse allegantes. Maxiroe vero Conslanliui in
etim incilaverat calurania ab Arianis ei rnteulata,
veluii annonain pauperum, quara imperaloris pater
Conslanlinus Alcxandrije, in egenorum alimenia
distribuendam sanxcrat, Albanasius vendidistel,
217
NICEPllORI
2iS
CALLISTI
a!que in pecumam rcdcgissel. OWrvandmn illud, , ,

e) lempore quo Macedonius episcopalnm rercpii,

r.onsiantiiim magnam ecrlcsiam absolvisse, quae
,
, Sapienlia, noininali tsi : proximc ad co
, \ :
giioininem Paci ecclcsiam (4), quam Constanlinus
>
f onsianlii pater, cum prius exigua fuissei, ad eam
, \ .
eiiaui quae nunc eernilur ampliludinem perduxil : i la ut ditorum istorum templorum orae contiguae,
ti.nusque ambitus et muriesse videanlur.
CAPUT X .
Qnomodo Juliut Romanus poniifex episcopis Orientalibus scripseri', ut mitterentur,qui pro Alhana$io
et Paulo rationem redderenl; et quas scripserit
Constanlio fra(ri Occideniis imperator Cotisians :
et quomodo, qui ex Orieule in Italtam venerant,
aliam fidei vulgaverinl expositionem,
. .
* "
IUWJOV
'
)

Julius Romanae urbis episcopns litleris, quas

isebius anle obilum suinn conlra Albanasium
scripserat, aliisque qnas ii qui Antiochiae coitvencrnnl dedere, aique aliis rursus quorumdam
ytjgypliorum episcoporuai, cmcnlila esse adversus
Allianasium omoia declaraniibus, eisquc sic inter
so pugnanlibus, acceplis, Amiocbcnis illis rescribcns, opistulai eoruin arrogautem ct prafractam
sciitenliain coarguit : ct quod lalenter aggressi esscnt, conlra decrcia Nicaena, fidem novare et adullerare. Praeterea, quod praeier ecclesiaslicam consiiclndinem, so qnoque iu synodum vocare intermisissent. ExstaFe ciiiin ecclesiaslicum canouem
G 8 9 aiKtoritatem omnem eis abrogans , [qu&
prxior Rouiani aniislilis seulemiaiu peracta es-
' , '
, 4
, \
, *
,
\
,
,
\

,
.
[] , ' .
(2). Rtirstim, quod in rebus quas in Tyro ui be Q ' \
I Marcote deerevissent, non legilirae [processis, .
, inquisiiione vidclicel una lantum prsesente
pario facta. Arscnii aulcm manum liquido appa. *
iviilcrn, aperiam sycophanliam esse, eis objecil.
. *
\ sccumlum ea omnia, rcquum esso ut Albanasio
\ ,
,
l Paulo subveiiirelur, intulil. Brevi namquc post,
. ;
fîulns quoquc Curintbum se ire assimulans, iri
,
lialiam venit, ei casum suum miserandum in mo
i'um deploravit. Vcniineninivoro ubi Julius scriptis
s s apud Orieutales cpii?copos nibil effecil, Occi- \ \ ,

dcntis imperalorcin Conslamem, de rebus Alba , \ nasii ct Pauli cerliorem fecit. Qui ei eiiam adito,
,
Arianae faclionis subdolas fraudesexposuere: pairis

tuenlioiie illata, u l ille oecumenicam c l univerealem synodum coegerit, coiislitulioneque decreta ^ .
; , \
i!lius slabilieril, refercntes, et cum ad palernam

irmulationem conscclandam cobortantes. Constans
. , \,
rebus eis qogniiis, casnm eorum virorum calami , '
taiern suaui prorsus esse putavil : el ad fratrem
, \
bcribens, eum admonuit, ut paternai religionis i n . ;
rorrupvam integramque servaret normam. Illc enim,

inquii, vcra piclate iinperio stabiliio, lum lyrannos
\ . \
Hoinanos omnino susiulil, tuin barbaros bostes
:, \
circunicirca devictt. Significavii eidem eiiam , ul
, lics ex Orienle inOccidcntem mitlercnlur episcopi,
(!) Sapipnlia? Pei templum, qnod Constanlinus
r.oii ptrfecii. (Supr. lib. vn, cap. 49.)
Auclorilas liomani episcopi :
'>
. (Socral. lib. , cap. 17.)
ECCLESIASTIC^ HISTOIiLE L i B . IX.
20
; \ - qui ralionem de Atbanasii el Pauli exaucloratione

\., . '
exponerent. Ad id delecti smit Narcissus Ireno ^
polis Ciliciai, Theodorus Perinlhi, et Marcus A r e ' . \ \
thusae Syriae episcopi. Qui in ltaliam cum venis^ , sent, imperalori Constanti justam ease, qu# contra
, ,
illos laia fucrai, scntent,iam persuadere voluerunl.
,
In Albanasii vero colioquium venire non sustinue ,
runt. Porro ubi de iidei corum raiionc qua?siium

est, aliam ejus, quam quae Anliocbiae composita
/ \
erat Constanli formulam oblulere, hisce verbis
,
expressam : c Credimus in unum Deum , Palrein
>. , ,
omnipolentem, creatorem el faciorem universo , * rum : ex quo omnis palernitas in coelo et in lerra
f- \ , *
iiominalur. E l in unigenilum ejus Filium Dominuui
\ ,
noslrum Jesum Cbristum, aule omnia saecula ex
' ' ^ Patre genitum, Deum de Deo, lumen de lumine,
\
690
P qucm facla sunl omnia in coelis el in
\ \ lerra, visibilia gimul ct invUibilra : Verbinn exsi
stentem, el sapientiam, et virtulem , et v i l a m , et
\ , \
lumen verum. Qui in exlremo dieruro propler no9
, \
hoino faclus, el natus esi ex Yiigine sancla. Qui
''^ \ , crucifixus. el morluns, c l scpulliis est : et resur
rcxil ex mortuis leriia dic, ei ascendil in coelos,

el consedil in dexira Pairis , venlurus in consum* -.
malionc gseculorum ad jndicanduin vivos et mor ), \
luos, c l reddendum uniouique secundum opera
* \ ,
sua. Cujus rc<;uuttt inlcrminaluin in infmila per ; ,
manel saecula. Sed bil namqud in dcxlra Palris,
nonsolum in ssrcnlo prsesenli, sed etiara in fuluro.
;* .- Q E l in Spiritum saiHUim, boc csl Paracletum : qucm
cum aposlolis proinisissct, post ascensionem suatn
. ,
incoelos, misil, ul doceret el suggerciel eis omnia.
, , \,
Per quem etiam sanciiiicabuiitur eorum qui sin ,
cere iu eum credidere, animse. Eos aulem qui ex
., , non exsislenl'btis diciml esse F i l i u m , aul ex alia
,,
subsislentia, el non cx Dco, el fuisse quandoque
.: ,
lempus cum nou fueril, alienos esse novil Ecclesia

calbolica. > Hanc cxbibuere formulam. Conslaus
, , '
autetu perspcclum babens, cos inique conlra di \
viuos yiros conspirasse, neque criminum aliquo , . \ * runi gratia, neque propter vilae pravitaiem , sicuti
. ;
ailesialiones declarabant, communioncm illoruui
, ,
aversalos, scd dogmatis ilissonantiam prorsus eau
sain dissidii esse : infecta cujus causa vcncrant ro,
:
e r
, ; D eos dimisit. E l Orientalibus atque Occidenlalibas

,
veluii cbasma seu bialusfuil, quae eis imercesseral,
, { .
dissensio. Qua lempestale el in Sirmie, q u llly .
rici urbs esl, Phoiini ha3resis emcrsil: qui in minorp Galiia ortus, et a Marcello, de quo diximus, loci ejus episcopo, erudiius, ecdcstis ibi praiuil,
lLerum esse bominem Oominum docens. De quo suo letnpore dicemus.
. L V .

,

691
CAPUT X i .
Ut OcciJenlalibus ei Orientulibus partibus de
ctrina fidei triennium dissidenlibus, eptscopt
Orientules exposilionem fidei composuerint, quam
lonyiorem nouiiiiarunt,
et OcciUenlalibu* mi-
, ;
,
,
Tricnnio doinde elapso, Orientales episcopi

scriplo alio composito, ad Occidenlales id misere :
quod , bac csl, longiorem vocarunl
NICFPHORI CALLISTI
2 ?
251
formulam, seu expoVitionem, qood scilicet vcrba , ' 0 \
. '
et senientias plures complecterelur. Vernm ne in
' .
eo quidem substantiae Dei noininatim nienlionem
fecere. Eos vero quiFilium exnon exsislcntibus, , ,
aut ex alia subsiitentia quam ex Deo csse, et , \ ,
futsse quandoque tempus aiil sttculum, cum ille ? , . , \
non fuerit, diccrent, proscripsere. Scriplum id

pertulit Eudoxius Germaniciae anlisles, qui etiam
poel Macedonium Gonstantinopolilanae prvfuit Ec-
clcsi* : et Marlyrius, et Macedonius Mopsueslire . 01 '
. '
Gilicise fpiscopus. Occidcntales episcopi scriptum
, \ non receperunl : suflicere sibi Nicacnam fidei professionem, neque se ukerius anxie nimis el cu-
\ riose inquirere de ea velle, dicenles: atque illud
. eliant pr%texenies, altena lingua libellum scriplum
t >.
esse, et se verborum sententiam non intelligcre.
, \
Longior autem illa exposftio ad verbum haec est
*
complcxa : Creditnus in umnn Deum, Palrem
omntpolentem, crealorem et faclorcm universorum :
', JJUOJV,
ex quo Omnis palernitas in coelis et in terra no , ,
minalur. E l in unigenilum Filium ejus JesumGhri* \ \
slum, Dominum nostrura, ante omnia genitum ex
, \
Patre, Deum de Deo, lumcn de lumine, perquem
\ \ *
facta snnt omnia in coelis ei in lerra, visibilia et
' * invisibilia : Verbum exsistentcm, el sapientiam,
, \
et virlutem, et vilam, et lumen verum. Qui extre \ , \ \ mis diebus propier nos bomo faclus, ct ex Virgine
*
eancta nalus, crucifixus ot morluus el sepullus,
, \ * lerlia die resurrexic: el receplus in coelos, sedet
ad dexlram Palris, venturus in consummationessecu- , ,
* \
lorum ad jndicandum vivoget mortuos, ct ted* ,
dendum cuique sccunduro opcra ejus. Cujus regnum iniermiiiatum, et i r inflnita saecula permanet. .
Sedebit enim in dextra Palris non lantum in sae- ,
.
culo islo, sed et in fuluro. Credimua vjro et in
, , Spirittim sancium, hoc est, in Par.iclcium quem

apostolis promissum, post ascensioncm gtiani in
,
coelos, misit, ntdoceret et suggereret eis omnia :
per quem cliam sancliflcantur eorum, qui sincere * '
,
iu ipsum crcdunt, anima?. 9 2 Q'
dicnnt,
cx non exsisientibus esse Filium aut ex alia sub- ,
sisienlia, et non cx Deo, et quod fueril aliquando , \ , innpus cum non fueril : eos alienos novii esse -

sancta calholica Ecclesia. Non minus et eos, qui
f
v e r o
div.unl ires essc deos, aul Christum non esse

Dum ante ssecula : neque Cbristum, neqiie F i uum Dei ipsum esse ; aut eumdem esse et Patrem
e\ Fdium el Spiriluin sanctum, aut ingenitum F i Jium: aut quod non ex proposiio neque volunlaie Pater Filium genuerit : analbeinate ferit
sancla et caiholica Ecclesia. Non enitn, ex non
exsisleitiibus esse F i l i u m , dicere lulum est :
quandoquidem nullibi boc in divinilus inspiratis
Scripturis de eo fertur. Neque saue ex alia subaisieniia, pra3ier Paitein, ante subjecla, sed ex solo
Deo germarie seu native ipsum genitum essc, docemur. Unum namque ingeniium ei principii cxpcrtem Gbrisli Patrem divinum docet vcrbum.
Sed neqiic illud, Fuil albiuando lcmpus cum non
* ,
\
\ , *

, \
.
,
\ * , *
. "
. *
, ,

* '
253
ECCLESIASTIC.E HISTORLE L ! B . IX.
S54
. \ \ ' . , quod praeter aucloritalcm Scrlplurae pericu*
lose dicunl, tanquam leroporale intervallum an\ - le ipsum coneiderandum : se<l solue, qui etim
\ sine tempore genuit, Deus coutemplandus. Nam
\ , ei tcmpora et saecula pcr ipsum facta sunt. Neqne

vero eimtil principii expers, nequc simul ingoni tns cum patre ftlius esse putandus csl. Eienim
\ \ sicoul principii expertis el simol ingeniti, nullus
, ' * proprie Pate.r aut Filius dicclur. Sed Palrem qui . - dem solum principii experlem exsi&tentem et in \ comprebensibilem genuisse incomprehensibili et
: quem omnes oonsequi non possinl, modo scimus,
; * Fdiuiii autcm genitmn esse ante saecnla. Et neque
, \ - ilidem ut Pairem, ipsum quoque ingenitum esse :
,
sed principium babere, qni eum genuit, Patrem
, ipsum; caput namque Christi Deus. Enimvero trea
, confllentes res, et trea personas Pairis et Filii et
.
Spiritus sancti, secundum Seripturas, non ires
, proplerca facimus deos. Quandoquidem pcr seip ,
sum perfectum el ingenilum, principioque caren *
tem, et inrisibilem Deum, unum lantuin novimus,
, - Deum el Patrem Unigeniti, solum e i seipso es , sentiam babentem, eolum altis omnibus abunde
. exsisientiam largienlem. Neque sane dum unum
, \ \ ,
Deum esse dicimus, Domini Jesu Christ! Palrcm
* , solum ingenitum, propterea Chrislum Deum esse
\ ,
antesttcularem negamus : quales eunl Paoli Sa , * * inosaieni sectatores, posl inbumanaiionem eum ex
\ . - profeclu deiflcatum esse dicenics, eo quod naiura
\ roerus bomofactue sit.
Scimusenim ipsum,
, \
eiiamsi eubjeclus eet Pairi el Deo, tamen geni , lum ex Deo, Deum natura esse p<tfeciun> et ve , mm, el non ex honnnibus posiea Deum, sed >x
,
Deo, bominem factum propier nos esse, ncquc

unquam desiisse esse Deum . Exsecramur vero in '
super, el anaibeinali subjicimus, eos qui Yerbun>
\ , quidem ipsum Dei, sed lanluin nudum el sinesub , sislemia fictitie vocanl : in alio vero essentiam
. babens, aliquando sane til vocalc seu cnuniiativuui,

aliquando vero ul iniernum seu mentale a qui .
busdam diclum ; Cbrislum antem ipsum ei Doiui nuro, ei Deum, ei medialorem, el iiiiagiiiem Dei
' \ ease ame saecula noluni : sed eum ex eo lcmpore
, \
Chrislum esse facturr. cl Filium Dci dictint, ex
;
quo noslram ex Virginc carncin assumpsil, anie
. "
quadringenlos integros annos. Ex eo enim tempore

initiuia regni Cbristum babuisse, ei flncm id lia , ' ,
bituram esse postconsummatonem et judiciom,
\ \ \
voltint. Tales autein sunl Marcelliani et Pholiniani
, Ancyrani in Galalia , qui antesaecvlareni subei\, \ slentJam et diviniialem Cbrisii, et similiter inter, , minatom ejos regmm abolent, eo modo, ut ipsi*
* , \ videlur, monarcbiam seu unitis iinpcrium consli-,
*
tueriles. Noa enim scimus, esse nou simpliciier
* '
verbum enuntiativuro, aul intemum : sed viven&
\ , lem Deum Verbum, per seipsum subsislenlem,
, \ , \
Fibum Dei et Gbriuum, et ita pre&cieuter siroul
, exsistenlem et simul ageniem ante saerula cum suo
', \ ;
Paire, ei ad omnem ejus administrantero crea9
693
255
NICEPIIOrU C A L L I S T I
26
>nem, sive invisibilium seu Tisibilium, ut qtii . X p ; subsisiens Verbum sit Patris, el Deus cx l)co. Uic
-
ciiim est ad qr.em Paler dixil : Faeiamus hominem
, tecundum imaginem nostram el $imililudinem
. \ : *
; , * .
qui el a pairibus visus esl cum legem icrret, el
\
loculus esl per propbetas; et qui poslrcmo hr.mo
,
faclus csl, el P.Urcm suam omnibus lio:nimbiis

inanife-t ivil, quique regnal in wecula saculorum.
Siquidem nibil novae digniialis Cbri>t!is assump^.
ril, sed cmn antea perfectum, et Palri per omnia
", "
giinilem esse credimus. Aique itidem, eos qui d i , ,
cunl eumdeui esse Pairem el Fiiium c i Spiriium
hanclum, et onius ejnsdemque rei et persona? tria
, ;
b ec nomlna iropie accipiuul, mcrto ab Ecciesia
.
proecribiraus : quoniam Patrcm qui comprebendi
ueqiieal, alque perpessioni obnoxius non s i l , el > ,
coinprebensibilem, et perpcssioni obstrictuin per

inbumanalionem consliluunt. 6 9 4
Q"
, , -
Patropassiani apud Romanos, Sabclliani apud

nos dicuntur. Siquidcm novtmus Palrem quidem,
, \
qni miserit, in suo iinmutabilis divinitatis stalu
pcrmansisse : qui veromissus cst Cbrislum, inbn- % , \
iHanalionis cocoriomiam et munus obiisse. Consimi
liter aulcm eos qui impie, non consulto neque
\
voluntale genilura esse Cbrislum dicuni, necessiUtem vidclicet quamdam imponeiites, ct substan- .
liam voluntale ct delcciu carenlcm Deo iribuen- ,

les, i i a , ut inritus Filium genuerii, impiissimos
* et a verilale alienissimos eognoscimus. Quoniaro
9
T a , e s
s t i n t
adversus coinmiincs de Deo noliiias, atque etiam Q

adversusdivinilus iuspiralae Scriptura sententiam,
taiia de eo slaiuere audenl. Nos elenim absolulissimae potesialis, cum
csse, pcrfeclissiniique
juris sui Deum sctentes, sponle el volunlate sua
Filium gonuissc, pie exislimainus. E l cum limore
illud dc eo dtcltim esse crcdenles, Dominut crea*
vit me iniiittm viarum suarum ad opera sua :
non iiidem eum ut creaturas facturasque ejus geniium essc arbiiramur. Impium enim est, et ab
ecclesiaslica Cde alienmn, Condilorcin cum crealuris per eum condiuscomparare.cumdeinque etiam
cum geuerationis moduin cum eis quae ab eosuut
aliena habere puiare. Solum nainqnc, c l solo scu
imico modo unigeniluni Filium germane seu na1
. * \ '
, \
\
.

Tpa*f * *
, \
, ,

,
\ ,
,
\ ,
tivc atque Tere genituui esse, nos divinaeLilterae D -
doccnt. Quin neque duni Filium pcr seipsum esse,

\ivere, et cxsislcre consiniililer Patri dicimus,
propierea eura a Palre segregamus, loca et inlervalla quaBdam inler eorum conjunctioneni corporaliler imaginanies. Credimus cniio sine medio,
el sinc spatio ullo, ipsos conjunctos esse, el in9eparabiltier a scipsisexsislcre : Palre quidem compleciente, et peclori applicanlc Filium toium :
Filio vero lolo prorsus devinclo el applicalo P a l r i ,
cajue soio perpctifo in sinu palernoconquiescenle.
haquc , in modis oiunibus pericclani ei sanclissimam Triniialem cred.nles Palrcmque Deum
1
Prov \ , 2 2 .
.
, ,
, *
,

\ ,
*
* *
, \
.
*\ . /. ol Upo\ .
ECCLESlASTICiE IIISTOKJ/E . IX.

\ - dicontes, et Filiurn, r.on ipsos duos deos, sed
uuum confilemur, juxia divinitatis ampliiudinem,
,
ct unam ccriam absolutamque regni conjunciio , *
nein univcmrum quidem rcrum per omnia cuin
;
- * \
summa potcstate hnpcriuin obiinente Patreom nium, et ipsius Fiiii (1); Filio autem Patri qui ,
dem subjecto, cxtra vcro curn utiiversa post eiim
\ ,
qiiie per ipsiim faota sunt regcnle, et Spiritns

sancli prolixe ex volunlale Palris gratiam sanelis
" .
donantc. 695 Ad bunc eniai modum, ordincni
.
el ralionem inonarcbia tiniusque imperii in Cbristo conslare nobis sacra prodidere oracula. Haec ut post brevioivm iidei formulam fusius exponereinus, necessiias nobis imposila est, non per superfluam ambiiionem, sive vcndiiaiionem , scd
u i omnem alienam suspicioncm contra sentenliam noslram conccptam, apud eos qui res nostras
ignoranl, absiergcremus : et ul Occidenlales omnes cum calumnbe advcrsariorum impudenliani,
tum ecclcsiaslicam Oricnlalium opinionem cognoscant, cui opinioni diviniius inspirala? Scripiunr,
qna? apud eos invinlatse conservanlur, pcr nullam coaclam aul violenlam intcrpretaiioneni, perbibent
lestimonium. lloc quidem modo prolixior illa cxposilio fucral institula.
. '.

' .
, )
.
, * , \ ,
- \ ,
, \
\ ' .

. , '
,
'. , ,
, .
, ,
;
\
, .
\ ',
' , ,
'
01 ' , ,
, ,
\
. ,
'
) > . * ol , !
, ;
, , \ ,
'
\
, '
(I) Etiam alitcr, Cl iortassc r^ctius ita vcrli pnêsi : Patre quidem rerum umver&arum pcr omnia
CAPUT XII.
De Sardicensi stjnodo.
Ul autcm ab Occidenlalibus cst repudiala, Consians Casar unum illud a fralre sibi dari poslula.
vit, ut Paulus el Albanasius sedes suas rcciperent.
At cum liileris suis uibil eflecisset, proplerea
quod adversarii conlra nilerenlur : et cum populus ea de causa sediiioncm moverel, Paulus el
Albanasius rursum Conslanlei adiere, el ul uuiversalis synodus cogeretur polierc, ut de professione fidci, el de eorum causis accuralius res explorari possel. Exaucioralionis enim ignomimair.
sc propter fidei sinccriiatem suslinere aflirmarunt.
Quapropler do duorum. imperalorum islorum senteiilia slalulum, ut ulritisquc imperii episcopi ad
diem cerium Sardicam, quae Ulyrica civilas est,
convenirent. quod Constans sic petieral, Constantius aulem assenscral, ui videlicei sedilio solverelur. Atque ex Occidenlis partibiis circitcr lrecenii convenere episcopi, sictili alicubi sacer dic i l Albanasius ; cx^ Oriente vero, Sabino Macedoniano referente, sex el septuaginta. Quibus a u e n sus cst et Iscbyras ille, ex sese orius presbyter.
Ob quam causam, cum negolium ei cum Atlianasio
esset, in advcrsarioruin parics concessii, apud
quos propler incndacia conficia epiecopus apud
Mareolcn est creaius. 6 9 6
lêliqui auiero anguslias consliluli teoiporis prxtcxentes, aique
alius aliam causam allcganles, non consparuere.
Q Polissimuin vcro in Julium culpam ejus rei conferebanl, cuni quidem mensibus vigiuli anle episcoporum adveiiliim dies cssct conslimta. Decimus
is crat auuus, ex quo Constaniiuus, iniperatoris
ulriusque paler, ad nicliorcm nii^raveral viiain.
Orienlalcs, qui Pbilippopolim in Tbracia vcneraiil, Occideiilalibus, qui Sardicai jain praslo erant,
scripscre, ut Aihanasium, cjusque sludiosos, ut
cum summa potestate imperium eliam in
obiincnie, clc.
Filium
2.9
NlCEPIIORi CALLISTI
140
Alque inlerea, quoj omncs upa porta cgrcdcre-

' . ; ', , .
tnr, Atlianasius iu ineilia psalmos canentium lurba
, * ;
lectus, incoluniis evadil, alquc Romam recurril.
\ Grogoritis porro, illo profugicnte, ihronum recipit.
. * Proptcr quod factuin muliitudo male animala,
, ocrlcsiam qua3 apud ipsos sub Dionysii episcopi
, '
ix;tni::c cral, igni conibussil. Eusebius cum suis,
0)
ca re ad vulnniatcm suam pcracta, magnoque
Mudio cpiscopis in Orientc catbolicis rejectis, c l * , \ 'aliis qui cailcm sccum sciilirent, insignioribus ,
scdilms, Alcxandrhr, Anliocbiac ad Orontem, prae- .
' ' , \
feclis, c l in ipsa ad Ilellcsponium imperanle urbc
,
por scipsum scdc occupata , admodum morigeros
, ;
omnium coruni locorum babuil episcopos. Julius
autem Homanus pontifcx, et totius Occidenlis epi- ' .
scopi, constanlcs Nicaiiac synodi suiTragatores el ,
, \
laudaiores, iebus quie in Orientc praHer spem
* ' '
aciidcrcnt, graviter aflligebamur. lpsum quuque
Albanasium ad se venientem perbcni^ne stisccpe- \
. >
runt: ct \iruni tanluin, eademquc cum cis sen , * ,
lientem, bonorc sunl proscciili, causamque ejus

ad ju iiciuni cognilioneniquc stiam iransferciidam
* .
duxerunl, ct scriplis earn ob rem lilteris synodiim
ad sc evocarunt. Quibus liucris Eusebius cxacerbaius, missis ad Julium lcgatis, judicium ei rerum
in Tyria synodo advcrsus Atbanasium dccrelarum permisit.
. Z'.
CAPUT V i l .
IU post Easebium Paulus rursum sedem rcceperit,

6
'
Ariuni anicui uccdonium contra eum foverint :

cl de cccdc Ilermogenis ducis : el ut denuo Paulus
sil ejectus.
,C
9
Priusquam aulcni responsum Roma accepissct,

' ,
Euscbius diem suutn obiit, non diu a synodo A n ,
liocbena supcrstcs. Porro bellua ea sublala, Con . bz
slanlinopoli coelus piorum studio et ardore, quo
,
ergaNicaena dccreta (crcbantur, Paulum in eccle ^
siani rcduxcre. Tum quoqne Arianorum factio, el
.
Tbeognidis alquc Tbeodori Perintbii (lleracleolem

oum nominani) scclatorcs, in ca qu;c Pauli dicitur
\ \ , ecclesia, convcnlu acto, Macelonium Constanlino ,
poliianum elegerunl cpiscopuai. In quibus cuiu alii
,
mulli, lum Ursicius el Valcus, 684
^
qufaem
.
S-'ngidonis superioris Mysia?, aller aulem Mursorum
, ;, \
superioris PauiionUe episcopi fuere : qui posiea
,
rcsipucre, ct libello poenilenlue Julio Romae epi- ,
scopo oblato, consubslanliali assensere,

tt a<I communionem admissi sunl. Tum temporis ' , ,
aulem acrcs Arianae opinionis xmulaiores, non
\ .
parvos Ecclesiae motus excitarunt : quorum unus
\ ,
ctiam Macedonius fuit. Civili namque ex ea causa
;
bello cxorlo, plebs quotidie fcre sedilionem con- .
cilabal : ei imilliiudine ulrinque coucurrente ,
, "
plurirai atierebaulur atque peribant. Qua re impe- .
ralor cognita, cum adbuc Ancbiocbiae morarelur,
,
ira pcrcilus, llermogeni duci, qui tuni in Tbra- * \ ,
ciam missus fuerai, mandavit, ut cx Uinere cum
,
cquestri manu in urbom imperalricem diverlcrct,
, ,
eiPaulum Ecciesia cjicerct. Qui ubi alTuil, c l i m .< ,
pcrala faclurus militarein mauum adbibuil, plubs
} a
t e r
E C C L E S i A S T l C . E IIISTOUI.E L I B IX.
',2
, ; ;. ei reslilil. Eam vcro, ad vim vindicandam paratam
' , \
videns Hermoc^nes, amplius cliarn mililari robore
., .
inslilit. Ibi iuiiliiiudo ad seditioncm cl tumuUuni
,
paulatim concilala, pracler ralionera ad impctum
\ .
prosiluit : ct drindc una simul oroncs rucules,
, \
Nerinogenis doimim inc^ndere, ipsumqnc oceidere :
. ,
fune quoque ad pcdo.s cjus alligalo, per urbis vias
, \ traxerc. Il.ic ubi ad Consianlium sunl relata (1),
. / ,
equo velicns Conslanlinnpolini venit. Et cum gra ; . vitcr iu mullitudincm animadvcrlerc statuisset,
, ;, ,
uoxam eis, quod lacrymanlcs ci obviam icrant,
, remisit. Dimidiam lamen circitcr frumcnli partem
.
ademit, quod Conslantinus quotannis ex Alcxan \ ,
driai ct ^ g y p l i tributis, civibus suis largilus fueral;
* ' melius videlicei Constanlius csse rebatur, sic sedi ^ tionum, quam aliior, accidere causas, quaj cx luxu
,
pltirimum ct sccundarum rcruin Hccntia emergoiv. ,
, , ^;
solent. Octog nta enim millia modimnorum fru. * menti quotidie a Coustanlino plcbi datai fuerant,
onjus dimidiam partcm lum Conslantius diminuil:
.
ira omni in Paulum conveisa , quein non solum
\ \
ibrono, sod urbc cliam cjccit. Macedonio quoqtic
, \ ^ .
suceensens, ul scdilionum, tumulluum, atquc adr;
, \ ca?dis Ilermogenis auclori, et quod iujussu suo epi , \ scopalum reccpisscl, clcclione ejus neque com , probata noquc abrogata , in eaqtie qua convenlus
, ;
agebat ecdesia, cum sic nianorc pasûs, Anlin , ,
cbiani reverlit. 6 8 5 Iulerera Aiiaui Gregorium
* ,
pcrindc alquc rdigio:icm scgnem, et Alcxan . \'- Q drinis niinus gralum, ct propler ecclesia;, qi 32
vo\ ; \ , \
Alcxandriae Dionysii cpiscopi fueral, in inlroilu
; ,
ejus conflagralioncm, epLcopalu movent : et Gcor xa\
gium queindam Cappadocem gcnere , qui circa
' ,
pancm viJiorem et furfur letalcm egcret, succidiu*
, ,
qnc adeo suillse promus condus fueral, quod in
, \ religionc luenda iudustrius essel, pro eo in Alevcv, / ,
xandrina sede collocarunt.
, .
. '.
CAPUT VIII.
-
Vt Alhana&ius et Paulus, litteris Julii [rcli, sedes

^,
Oj .
suas reccperinl.
1
: ' ,
Atbanasius autem liomx* agcbal, Constanis Con ; Slanlini minimo nalu loii Occidenli imperanle.
; . ; ; ^ Vcnit co Conslanlinopolilanus qtioquc Paulus, ct
, Marcellus Ancyranus, propicr eam quam diximus
;, , ,
causam, Astiepas eljam Gazûruin cpiscopus, qui
\ >
el ipsc quod fortilcr Arianis resislercl, accusalio ?,
ncm judiciumque, quasi sacrilicii aram cvertissel,
' suslinuil : c l ob id episcopalum deponcre coaclus
, . fuil, qucm cpiscopaluni Quintianus est conseculus.
. \ ;
Lucius praeterca Adrianopolitanus eodcm criminc
, >. ; ,
dclalus, ct dignitale ilidcm spolialus, Romain con '. ' ;
fugil. Horum causa Julius anlislcs Romanusco ' ;, \
guila, quod consenlienles sibi de Nica'nis dccreiis
, .
inveuil, coiiinuiiiionc eos esl dignalus. Pro anipli(1) Acia sunt ha?c Constanlio ni clConslanlo u
coss., qiio temporc Gonslans Francorum ^cnlcui
brllo viclain favicrc sibi conjunxit.

cap. 13 )
(5ocrat.lib.ii,
243
X t C E P H O M CALLISTI

,
,
, \ ,
,
, '
, \
.
, ,
,
. * , ,
,
. \
,
,
, , ,
; ;, .
. "
, ' , ,

., , . ,

. '
\ -

\ ,
, .
, \ :,

, \ '
, \
. ' , \
'

' , . \ , niajores eorum conlra Cornelium Romaeepiscopura ^ , , conali aliquid fuerint, cum ille Novaiura presby .
lerum Ecclesia submovissct. De rebus vero Nicaenis
ol ,
uihil rescripsere, superfluum id esse arbilrali, eliamsi plurima quae &criberent babercnl: quibus
sua facia commode excusare possenl. In eaiu sententiara Orienlales episcopi ad Julium litteras dedere.
.''
6 8 7 C A P U T ix.

Ut impcrator Panlum per Philippum prvfectum in

cxiitium agi curaverit , Macedomum auiem in

.
throno collocarit : el ut Athanasius fuga sibi
conbuiuerU.
tudine autcin sedis suae, ex veleri privilegio et

praerogativa(l) persuasum habens, omnium ubique
episcoporum curam et judicium ad se periinere,
datis cuique liberriine scriptis liliertg, suas eis
ecclesias reddidit, eosque m Orientem remisit :
eos qui temere illos exauclorassent, persiringens,
ut qui uon recia seqtierenlur qonsilia, motusque e l
lurbas ecclesiis crearent, neque senicl Nicaea? faclis
udei decretis slarent. Ad haec praecepil, ut quidam
ex eis ad diem consiilttlum Romae praesio essent,
qui recte senlenliam in condemnatos laiam esse
probarent. Sin minus, minas addidit: nisi a rebus
novandis desisterent, se ab eis sacras exacturuni
poenas. Albanasius, el qui curo eo eranl, missis
ad Orientales cpiscopos lilieris, ecclesias suas recperunt. 6 8 6
contumeliam es.se rati Julii
objurgationem, Anliocbia? congregaii, de sententia
omnium epistolam ad eum misere, luculentcr quidem illam scriptam, ironiis aulem aculeatisque
verbis refcrtam, forcnsemque et judicialem in modu:n compositam , et quae slyli vi et gravilate minariiui expers non cssel. Scripserunl enim, Roman.e quidem urbi ab omuibus observantiatn
exbiberi ei bonorem : quippe qune anliquilus aposlolorum domicilium el echola, vereque pietalis,
ulaliquis dical, raetropolis et primaria urbsfuerit:
quamvis ex Oriente precones ejus eo venerint, se
tamen non ideo secuodas ferre debere, quod Ecclesiae magnitudine superiores non essenl, cum
,
,
virlule et rebus aliis priores sc esse existirnarent. ^
Illud etiam criminis loco objecere , communicare
eutn cum Albanasio animum induxisse : idque iiadigne lulere, veluti couUunelia eynodi eorum sententi e irrogala esset. E l faclum ipsum, ut quod
conlra sancliones Ecclesiae processiseet, iniquum
esse, sunl calumniali. Alque a?gre id eis essc,
rec:eque se eum reprebendere, vum dixissenl : poslremo, aiquidcm cum senlenliam ipsorum qua
illos condemnasseni, lum eleciionern eorum quos
pro illia ccclesiis prxfecissent, comprobaret, pacaios eiiam se fore, et cum ipso coinmunicaturos.
Sin advcrsari eis pergeret, et ipsos conjunctos advcrsus eum ituros esse, iniulere : cum neque
f
Gonsianlio vcro imperatori Anliocbiac agenii

scribeniea, illos ui scdiliosos homines se cxpulsos
esee, sunt calumniali. Ule ubi Paulum recuperasee
bicuin suum audivit, admodum ferociit : et ad
(1) Socr. lib. u , cap.
1 5 ; Soxom.
*
. \ , -
lib. , cap 8.
245
E C C L E S I A S T I C / E l l l S T O R L E LIB. I X .
m
\ - Pbilippum urbis prsefecttim, seeumlam ab imperiali
,
poteslale digniiatcni lum oblinentem, scripsit, ut
, ,
Paulo urbe ejecto, Macedonio Ecclesiain iraderel.
. Philippus ex Ilcrniogcnis casu caulior facius, quod
' \
muliiludinis furorem nicluerot, arte quadam rem
, ,
est aggressus. Priusquam euim ea vulgarelur, pcr .
inde quasi de publicis quibusdam rebus consilium
, \ ,
habilurus. Paulum ad sc in Zcuxippum ^quod pu
blicum et celcbre ampliasimumque csl balrieuiu,
, , poslca Numeroruni cognominatum) vocavii, eiqite
. ,
deccnticuin bonore advenienli, imperaloris littcras
, exbibuit. Ac hominem por palatium imperialr,
\ - balneo quod diximus vicinum, ad mare dedwclum,
, navigioque imposilum, Tbessalonicam i n i s i l : quam
, : g etiam palriam babcre, et a majoribus suis indc
,
oriundus esse dicebatur. Eiileinque Oricnlo lolo
. \ inlerdicens, in illyrico et uiterioribus lerris v i ' - vcndi liberam pcrmisil polestalem. Praefeclus ex
. ' eo loco, una cuni impio Macedonio, inciiaio cursu
, - in ecclesiam ire contendil: el mulliludo ex omni
.
bominum ordine misla, ea re audiia, pro se quis , que loeum anlecapere fesiinans, ad eam ecclcsiam
, , cucurril. Iiimuneri prorsus, qui eo confluebant,
. \
craul. E l inilitaris manus armala ad lerrorcm
, plebis consequebalur. Alque ca ubi proxime ad
. \ /
ecclesiam venil, nec ei accessus proptcr undiquc
, , coticurreniem iurbam pateret , inilites vi bomines
, ; :; rejicere per audaciam coeperunl. Cum vero illi
.
propter imillitudiuem oppido hi angusluni reda , - C ctam, cedere el considere non posseni, resistere
, \
eos, mililes, neque sponle transtlum dare vellc
\ , ;
opinali, slriciis usi gladiis, veluli relucianles ce , *
cidere, multosque (ul fleri solei) neci dedere.
.
pauci eliam inter se conculcaii atque allrili inter ' iisse dicunlur, iia ut occisorum lurba trium nil:
lium centumel quinquaginianumerum giipcravorit.
-.; . - 6 8 8 Porro Macedonius, perinde aiquo tiovi nibil
, * faclum esscl, tanquam innocens el purus, in epi ,
baleriorum (1) introitusque arcanioribus sacris,
, ; ,
quasi ex aliqua oraestigiarum scena aliquis, aui
,
deus (quod dicilur) ex macbina, de improviso

bierarcha appareus, a praefeclo magis, quam ex
, \ ,
Ecdesiae consuetudine, ab episcoporum ordine in^
'Ap&tavol . \
tbronum est dcductus. Ad hunc modum, ct per bas
. D c;vdes Macedonius el Ariani Ecclesiam occupavere.
; , Iia eliam Paulus soluni iniqui exsilii graiia vcrlere
.
est coactus. Albanasius autem Gonstaniii minas
,
vcritus, fuga sibi consulcns disparuit. Nam ille ca\ ,
piie in eum se aniniadversurum denuntiaverat,
. ' quod oblreclatores ejus et insidiaiores eum ut ee ! diliosum detulerant, reditu ejus ex urbe Romana
,
in ecclesiam, multiludinem ingenteni conculratam
; inlcriisse alleganles. Maxime vero Constantiuiu in
> ,
emn incilaverat caluronia ab Arianis ei rnlenlala,
, .
veluti annonam pauperum, quara imperatoris pater
, * Constanlinus Alexandrijc, in egenorum alimema
.,
distribuendam sanxcral, Albanasius Yendidiibel,
fl) Invcsiiiuram nunc vocani.
Si7
NICEPIIORI CALLISTI
253
,:quein pecuniam redogisscl. ObsorvancJmn illud, , ,

e i lempore quo Macedonius episcopalnm recepit,

Gnnslanlium magnam ecclesiam absolvisse, quae
,
, Sapicntia, nominali t s i : proxime ad co
, \ ; *
giiominem Paci ecelcsiam (4), qtiain Consiantinus

Conslanlii pater, cum prius exigua fuisset, ad eam
, ! .
eiiam quae nunc eernilur amplitudinem perduxit : ila ut duorum istorum teinplorum orae conliguae,
unusqtte ambitus el muriesse videantur.
GAPUT X .
Qnomodo Juliut Romanus poniifex episcopis Orientalibus scripseri', ut mitterentur qui pro Athanasio
et Paulo rationem redderenl; et quas scripserit
Constantio frairi Occidentis imperator Consians:
el quomodo, qui ex Orievle in Iiaham venerant,
aliam fidei vulgaverinl expositionem.
%
. .
'

' )

.
Juuus Romanac urbis episcopus lilleris, quas

jscbius ante obilum sumn conlra Albanasium
scripserat, aliisque quas ii qui Anliochiae conveneraut dedere, aique aliis rursus quorumdam
/Dgyplioruui episcoporum, cmcniita esse adversus
Albanasium omuia declaraniibus, eisque sic iciter
sc pugnaulibus, acceplis, Aiuiocbenis illis rescribcns, episluhe eoruni arroganlem c l pra fraclam
sciilenliam coarguit : c l quod lalenter aggressi essont, conlra decrcia Nicaena, fidem novare et adullerare. Praeterea, quod praeicr ecdesiaslicam consitcliidinem, se qnoque in synodum vocare intermisisseni. Exstape cniui ecclcsiaslicum canoiiem
689
aiKlorilaiem omnem eis abrogans, fqiiae
pr.cier Romani aulistilis seiiieiuinin peracia es-
' , '
, 4
, \
, '
,
\
,
, \ *
\
, \
. [") , ' .
fOMti (2). Rursiim, quod in rebus quas in Tyro urbe Q ' \
. Mareote dccrevisiieiit, non legilirae [processis- , .
', inqnisilionc vidclicel una lautum praesenle
pnrle facla. Arscnii aulcm manuin liquido appa. *
ivnlem, aperiam sycophanliain osse, eis objccit.
\ " . *
sccumlum ea utnnia, rcquum essc ui Albanasio ,
,
r i Paulo subvcnirclur, intulit. Brevi namquc post,
. ;
Paulus quoquc Corinihum se ire assimulans, in
lialiatu veuil, ei casum suum miserandum in mo- ,
)
' deploravit. Verumeninivero ubi Julius scripiiy
s s apud Orientales epijjcopos nibil effecil, Occi- \ \ ,

dcnlis iinperalorcin Consiamein, de rebus Alba , \ uasii cl Pauli cerliorcm fecit. Qui ei eiiam adito,
, *
Arianae faclionis subdolas frandes exposuere: palris
\
inentioiie illata, ut ille oecumenicam et universai
synodum cocgeril, constilulioneque decreta ^

i!lius slabilierii, referentes , et eum ad palernam
;rmulationcm conscctandam coborlantes. Gonslans
robus eis cogniiis, casum eorum virorum calamitaiein suaiu prorsus esse pulavil : et ad fralrem
hcribens, cum admonuit, ut paternae religionis i n r.orrupâm integramque servaret normam. llle cnim,
inquit, vera plctale iinperio stabililo, lum tyrannos
Roinanos oinuino susuilit, lum barbaros bostcs
oircunicirca devicit. Significavit eidem eiiani, ut
lics ex Orienie inOccideiilem miltercnlurcpiscopi,
.
; ; ,

. , ,
, '
, \
. ' ;
\
\ .
0 :,
, -
(I) Sapicntia? Dei templum, qnod Conslantinus

non pfiTecii. (Supr. lib. vn, cap. 49.)
{%) Aucloritas Romani episcopi :
*>
. (Socral. lib. , cap. 17.)
250
ECCLESIASTIC^ H I S T O M i E LIB. IX.
; \ -
-, . '
\
!; . \
, : ', ^ ,
t ; ,
,

\ ;
,
*. , ,
; , ' ( ; \ \ ,
\ ,
' * ;
\
\
\ , \
, \
' , \
;
,
. ,
' \ ,
,
:
' - Q
. ,
; , \ , ,
; ,
. , , \;
.: ,

, ,
\
iLv , . \
- ; *
, ,

1
4*0
qui ralionem de Alhanasii et Pauli exaucloratione

exponerent. Ad i<l delecii sunl Narcissus Irenopolis Cilicia*, Tbeodorus Periullii, et Marcus A r e Lbusa* Syriae cpiscopi. Qui in Ilaliam cum venissent, imperatori Consianti justam esse, qu#conlra
iilos laia fucrat, scntentiam persuadere voluerunt.
In Alhanasii vero colloquium venire non sustinuerunt. Porro ubi de iidei eorum raiione qua?silum
esl, aliam ejus, quani quae Anliochiae composila
erat Consianli formulam oblulcre, bisce verbis
expressam : < Credimus in unum Deum , Palrein
omoipotentem, creatorem el factorem universorum : ex quo omnis paicrnitas in coelo et in tcrra
nominatur. E l in unigenilum ejus Filium Dominuni
nostrum Jesum Cbristum, anie omnia saecula ex
Palre genilum, Dcum de Deo, lumen de lumine,
690
P q
^mnia in coelis el in
lerra, visibilia gimul et invUibilra : Verbum exsisientem, el sapienliam, el virlulem , et vitani, ct
lumen verum. Qui in exlremo dierum prspler nos
homo faclus, el natus esl ex Yirgine saucla. Qui
crucifixus. el moriuus, c l sepuitus cst : et resurrexil ex morluis tenia dic, el ascendil in coelos,
el consrdit in dcxira P a l r i s , venlurus in consummationc saeeulorum ad judicanduin vivos et morluos, ct rcddendum unicuique secundum opera
sua. Ciijus regnum iulermiiialtim in iniinila perntanel saecula. Sed bil namqua in dcxlra Palris,
nonsolum iu sa*culo praesenti, sed etiam in futuro.
e r
u c m
f a c l a
in Spiritum sanctiim, boc est Paraclelum :qucm

cum aposlolis promisissct, post ascensionem suam
incoelos, niisil, ut doceret et suggercrel eis omnia.
Pcr quem eliam sancliHcaliiiiilur eoruiu qui sincere in eum credidere, auiniae. Eos autcm qui ex
non exsisleuli.bus diciint esse F i l i u m , aul ex al.a
subsisieatia, et non cx Dco, el fuisse quandoqne
tcmpus cuin non fuerit, alionos esse novii Ecclesia
catliolica. t Hanc cxbibuere formulani. Constana
auiem pcrspecliim babens, cos inique contra diviuos yiros conspirasse, neque criminum aliquorunj gralia, neque propter vitae pravilaleai , siculi
ailcsialiones declarabant, comrounioiicm illoruiu
aver33tos, scd dogmalis dissonanliam prorsos causam dissidii esse : infecla cujus causa vencrant rc.
, \ ; D eos dimisit. Et Oricnlalibus alque Occidentalibus

,
veluii cbasma sea bialus fuil, qua3 eis iniercesseral,
, { .
dissensio. Qua tempestate el Sirmio, q u llly-
\ .
rici urbs est, Phoiini hasresis emersit: qui iu mi-
nore Galiia orlus, et a Marcello, de quo diximus, loci ejus episcopo, eruditus, ecclesiis
ibi pracfuil,
neruin esse bominem Doroiuum docens. De quo suo tempore dicemus.

. I.V.

6

,

rqr
.
, :
,
,
691
CAPUT
Ut Occidenlalibus et Oiicntulibus parlibus de doctrina fidei triennium dissidenlibus, episcopi

Oiientales expasilionemftdeicomposuerint, quain
longioreni noiuinarimt, el Occidenlalibus miserinl.
Triennio dcinde elapso, Orientalcs episcopi
scriploalio composilo, ad Occidenlales id misere :
quod , bac C i l , longiorem vocarunt
551
NICFPHORl
CALLISTI
2 ?
formulam, seu expo-ilionem, quod scilicet verba , ' (

. *
et senlentias plurcs complecteretur. Verum ne in
' .
eo quidem stibstantiae Dei nominatim menlionem
fecere. Eos vero qut Filium exiton exsislcntibus, , ,
atit ex alia subsistentia quam ex Deo esse, et , \ ,
fuisse quandoque tempus aut sttculum, cum ille , . , \
non ruerit, diccrent, proscripsere. Scriplam id

pertulit Eudoxius Germaniciae aniistes, qui etiam
poet Macedoninm Constantinopoliianae pr.rfuit Ec-
clcsi* : et Marlyrius, et Macedonius Mopsueslia* . *
.
Gilicise episcopus. Occidcntales episcopi scriptum
, non receperunl : suflicere sibi Nicasnam fidei pro
fessionern, neque se ulierius anxie nimis et cu \ riose inquirere de ea velle, dicentes: atque illud
. 0eliam pnetexenies, aliena ltngua libellum scriptum
t .
esse, et se verburum seutenliam non intelligere.
, \
Longior aulem illa expositio ad verbum haec est
\ \
complexa : c Greditmis in unum Deuro, Patrem
* \
omnfpolentem, creaiorem et factorcm iiniversorum :
,
et quo omnis palernitas in coelis et in lerra no , ,
minalur. Et in unigenilum Filium ejus JesumGhri'
elum, Dominum nostrum, ante omnia genitum ex
, \
Patre, Deum de Deo, lumcn de lumine, perquem

facta sunt omnia in coelis et in terra, visibiJia et
' ' invisibilia : Yerbum exsisleiilem, et saptenitam,
, \
et viriutem, et vitam, et himen verum. Qui exlre ,
mis diebus propier nos liomo faclus, el ex Virgine

eancta natus, crucifixus el mortuus et sepnltus,
, \ tertia die resurrexii: et receptus in coelos, sedet
*d dexlram Pairis, venturus in consummationessecu- , ,
*
loruro ad judicandum vivoget mortuos, ct tcddcndum cuique socundura opcra ejus. Gujus re- * ,
gnum intermiiiatum, et i r infinita saecula permanet. .
Sedebit euim in dexlra Patris non tanlum in sae- , \
. \
cnlo isto, sed ei in fuluro. Gredimus vjro et in
, , Spirilum sanctum, hoc esl, in Paraclcium quem

apostolis promissum, post ascensionem stiam in
,
rcelos, niisii, ut doceret et suggereret eis omnia :
per quem ctiam sancliflcantur eorum, qui sincere * ' \ !
. ,
in ipsum crcdunt, anima?. 6 9 2 Q
dicunl,
ex non exsislentibus esse Filium, aut ex alia sub- , :
sistentia, et non cx Dco, et quod fueril aliquando , \ , irmpus cum non fueril : eos alicnos novit esse

fraucla catbolica Ecclesia. Non ininus et eos, qui
1
n i
v e r o
div.unt ires esse deos, aul Christum non esse j)

Deum ante sxcula : neque Gbrisium, iieque F i Jium Dei ipsum esse ; aul eumdem esse ei Palrem
e\ Fdium et Spiriluin sanctum, aul ingenilum F i l i u m : aut quod non ex proposiio neque volun*
laie Pater Filium genuerit : anatbeinate ferit
sancta et calholica Ecclesia. Non enim, ex non
exsislertiibus esee F i l i u m , dicere tutum esl :
quandoquidem nullibi boc in divinilus inspiratis
Scripiuris de eo feriur. Neque sane ex alia aubsisteniia, praeter Patietn, ante subjecla, sed ex solo
Deo germane seu naiive ipsum geniium esse, docemur. Unum namque ingenituin et principii cxpcrtem Chrisli Patrem divinum docet vcrbum.
SeJ nequc illud, Fuil aliquando tcinpus cum non
* ,
\
\ , \ *

, \
. *
, \
' , '
. " \
. '
, ,

'
253
ECCLESIASTIC.E H I S T O R L E L I B . I X .
SJ4
. \ * . , quod praetcr aucloritatem Scrlpturae pericu
losc dicunl, tanquam temporale intervallam an
\ * \ - te ipsum coneiderandum : sed solue, qui eum
sine tempore genuit, Detis coutemplandus. Nam
, ei lempora et saecula pcr ipsum facia suni. Neque
\
vero simul principii expers, nequc simul iiigoui Ki3 cum patre Alius esse pulandus csl. Eleriim
\ simul principii expertis et simul ingenili, nullus
, ' * proprte Pater aut Filius dicctur. Sed Palrem qui . - dem solum principii experlem exsistentem et in comprcbensibilem genuisse incomprehensibili et
: quem omnes consequi non possiut, modo scimns,
, ;
Fdium autcm genitum esse ante saecnla. Et neque
, \ ilidem ut Pairem, ipsum quoque ingeniium esse :
, tva \
sed priocipium habere, qni etim genuit, Patrem
, ipsum; caput namque Cbristi Deus. Enimvero ires
, conflientes res, et irea personas Patris et Filii et
.
Spiritus sancti, gecundura Scripturas, non tres
,
proplerea facimus deoe. Quandoqtiidem pcr seip ,
sum perfectum el ingenitum, principioque caren *
tem, et invisibilem Deum, unum lantum novimus,
, - Deum et Patrem Unigeniti, solum ex seipso es , tetuiam habentem, solum aliis omnibus abumle
. exsisujntiam largieniem. Neque sane dum unum
, \ ,
Deum esse dicimus, Domini Jesu Christl Patrcm
' , solum ingenituin, proplerea Cbrislum Deum esse
\ , \
antesxcularem negainus : qualcs sunl Paoli Sa , ' '
mosateni sectatores, posi inliumanaiionem eum ex
\ . profectu deificatum esse dicenlcs, eo quod naiura
\ < raerus homofactuB sit.
Scimueenim ipsum,
- , \ * eiiamsi subjectue est Palri et Deo, tamen geni ,
lum ex Deo, Deum nalura e&se pitfeciun> et re , rtim, et non ex hominibus poslea Deum, sed
, *
Deo, bominem factum propter nos e&se, nequo

unquam desiisse esse Deum . Exsecramur vero i n * ' super, et anatbemali subjicimtis, eos qui Yerbunv
\ ,
quidcm ipsum Dei, sed tantuin nudum el sinesub , sisletilia iiclilie vocanl : in alio vero essenliant
. babens, aliquando sane ut vocale seu cniintiativuni,
*
aliquando vero ul internum seu meniale a qui . btisdam dictum ; Chrislum autem ipsum ei Domi
num, et Deum, et mediatorem, et iinaginem Dei
' \
eese anie saecula noluni : scd eum ex eo lcmpore
, \
Chrislum esse faclum c l Filium Dci dicunt, ex
; > quo nostram ex Virgine carncm assumpsil, anle
.
quadringentos inlegros annos. Ex eo enim tempore
*
initiuta regni Cbristam habuisse, et finem id ba , ' ,
bituram esse post consummalionem et judiciom,
\ \ * vobiiit. Tales autein tutit Marcelliani et Pholiniani
, \ Ancyrani in Galalia, qui antesaecularem subei, * stenttam et dmnitatem C b r i s i i , et eimililer imer, , * minaturo ejas regnnm abolent, eo modo, ut ipsia
* , \ videtur, monarcbiam seu unius impcrium conali-.
.
luenles. Nos enim sciraus, esse nou siiupliciier
*
vcrbum enuutialivom, aut tnternum : sed viveu*& , tem Deum Yerbum, per seipsum subeislentem, e(
, \ ,
Fiuum Dei et CbriUum, et ita prescieuler aimul
, \ exsisleutem el simul agenlcm anie saerula cum suo
', \ 3:: ;
Pairc, et ad oinuem ejiis admimstrantera crea-
693*
255
NICEPIlOiU CALLISTI
256
li >nem, sive invisibilium seu visibilium, ut qtii . 6 ;subsislens Verbtim sit Patris, el Deus c \ Dco. Hic

cnim est ad quem Pater dixii : Faciamut hominem , \ tccundum imaginem nostram el simdiludinem,
. ; \
qui et a patribus visus esl cum legem fcrrel, ct
\ , * \ .
loeutus est per propbelas; et qui poslrcmo homo

faclus csl, ei Paircm suum omnibus hominibus
,
inanifebtivil, quique rcgnal in saicula saeculorum.

Siquidem nibil novae digniialis Cbrislus assump \ sil, sed euin antea perfecium, et Patri pcr omnia
.
siinilem esse credimus. Alque ilidem, eos qui d i ', \ ' .
cunl eumdem esse Patrem et Filium ct Spiritum
, ,
Kancluin, et unius ejnsdemque rei el pcrsonse tria
b;ec nomlna impie accipiunt, nicrito ab Ecclesia
, ;
proscribimus : quoniam Palrcm qui comprebendi
.
nequeaL, atque perpessioni obnoxius non sit, el ^
,
comprebcnsibilem, et perpcssioni obsirictuin per
inburnanationem consliluunt. 6 9 4 Tales sunt, qui \
, , -
Patropassiani apud Romanos, Sabclliani apud
nos dicunlur. Siquidem novimus Palrem quideni,
\ , \ >qui miscrit, in suo immulabilis divinitalis stalu
permansisse : qui vero missus csl Cbristum, inhn- , iHana!ionis<conumiam et munus obiisse. Consimi- *
\
liter autcm eos qui impie, non eonsullo ueque
volunlaie genitum essc Cbrislum dicuni, nccessi-
Utem vidclicet quamdam imponeiiles, ct subslan- .
liam voluntate et delcclu carentcm Dco iribuen- \ ,
les, i l a , u l invilus Filium genuerit, impiissimos ,
' ei a verilalc alicnissimos cognoscimus. Quoniam
adversus communes de Deo iiolilias, alque etiam . \
-
,.. : . . : . :
._c
...
.....
.
t _..
_
_v _ v . .
.._f
r. * '
'
adversusdivinitus
inspiraiae
Scriplura?
sententiam,
taiia de eo slaiuere audeni. Nos elenim absolu- ,
tisstinse polesiatis, eum
csse, perfeclissimique
. \
juris sui Deum scienles, sponle el voluntale sua

Filiuin genuisse, pie exisiimauius. Et cum limore
' *
illud dc eo diclum esse crcdenies, Dominus crea , *e \
lit me initium viarum suarum ad opera sua :
non ilidem eum ul crcaluras iacturasque ejus ge- , ,
iiilum essc arbitramur. Impium enim est, ei ab
ecclesiaslica fide alienum, Condilorcin cum creatu-
,
ris per eum condiiiscomparare,cumdemque etiam
\ , citra geueralionis modinn cuui eis quse ab eosunt
,
aliena habere puiare. Solum namqne, c l solo seu
\ , \
ujtico modo unigcniium Filium germanc scu nalivc aique vere genilum esse, nos divinae Lilterae D docenl. Quin neque dum Filium per seipsum esse,
.
vivere, ei cxsistere consimiliter Palri dicimus, , \ ,
proplerea euin a Palre segregamus, loca et inter- , '
v.dla quaedam inler eoruni conjuuclionem corpo- , \
raliler imaginaiues. Credimus cnim sine medio,

ei sinc spalio ullo, ipsos conjuncios esse, ei inse \ ,
parabrliler a 8oip3is exsislerc : Palre qiitdemcom-
pleclcnle, et peclori applicanle Filium toium :
' '
vero lolo prorsus devinclo ei applicato P a l r i ,
, \
co.|ue solo perpctiTu in sinu patorjioconquiescenlc.
.
haquc , \n modis omnibus pcricclam el sanclis \ siinam Triniialem credcnlcs Palrcmque Deum
> \ .
1
Prov
ECCLESIASTICiE IllSTOUJ/E LIB. i X .

557
* - diconles, et Filiutn, r.on ipsos duos deos, sed
iinum confiteniur, juxia diviniialis amplitudinem,
,
ct unam ccriam absoliitamque rcgni conjunctio , '
netn t univcmrum quidcm rcruni per omni cum

summa potcstate hnpcriuin oblincnle Palreom '
nium, et ipsius Fiiii (4); Filio aulcrn Patri qui ,
dem subjcclo, exlra vero cmn universa post euiu
,
qnne per ipsum facta sunt regcnle, ct Spiriuis

sancli prolixe ex volnntate Palris graliain sanclis
* . >
donante. 695 Ad hunc enim modum, ordincu
.
el ralioncm monarcbiae iiniusquc impcrii in Christo conslare nobis sacra prodidere oracula. Haec ut post breviorcm liiiei fommlam fusius exponereiuus, necessitas nobis iniposila est, non per supcrfluam ambilionem, sive vendiialionem , scd
u l omnem alienam suspicioncm contra senientiam noslram conceplam, apud ros qui res nostras
ignora.nl, absiergcremus: el ut Occidenlales omnes cum calumniie advcrsariorum impudenliam,
tum ecclesiaslicam Oiicnlalium opinionem cognoscant, cui opinioni diviniius inspiralae Scriplurav
qux apnd eos inviolatae conscrvanlur, per nullam coaclam aul violcnlain interprelaiioneni, perbibenl
tesliinonium. Hoc quidem modo prolixior illa cxposilio fueral instilula.
. I B \
ir
.
' ,
, .
, ' , \ ,
\ ,
, \
\ ' .

. , '
, \
'. , ,
, .
\ , ,
;

, ".
',
' , ,
*
' , ,
, ,

. ,
*
) ^ . ' ,
, ;
, , \ ,

, *
(1) Eliam aliter, ct fortassc rnctius ita vcrli powesl : Patre quiJem rerum nuiver$arum per omnia
CAPUT XII.
De Sarrficensi stjnodo.
U l autem ab Occidentalibus est repudiata, Consians Caesar uiium illud a fratre sibi dari poslulav i l , ut Paulus et Atbanasius sclcs suas rcciperem.
At cuni liiteris suis nibil effecissel, propterea
quod adversarii conlra nilerenlur : ei cum populus ea de causa sediiioncm moverei, Paulus et
Atbanasius rursum Consianleiu adiere, el ut universalis synodus cogeretur petiere, ul de profcsgione fidci, et de eorum causis accuraiius res explorari possel. Exaucioralionis enini igiiominiain
sc propter fidei sinccriiatcm sustinere aflinnaruiil.
Quapropicr do duorum. imperalorum istoruni sen^ teiilia stalutum, ul utrinsquc imperii episcopi ad
diem ceriuni Sardicam, quae Ulyrica civitas est,
convenirent. Id quod Constans sic petierat, Consianlius autein assenserai, ul videlicet seditio solveretur. Atque ex Occidentis pariibus circitcr Ircccnii convenere cpiscopi, siculi alicubi sacer dicil Aihanasius ; cx^ Orionle vero, Sabino Macedoniano referente, sex ct scpiuaginla. Quibus afeensus est et Iscbyras ille, ex sese ortus presbyler.
Ob quam causam, cum negotium ei cum Aihanasio
esset, in advcrsariorum parics concessit, apnd
quos propter mcndacia conficia epiecopus apud
Mareoicn esl creatus. 6 9 6
Hciiqui auiem anguslias constiluli lemporis prailcxenles, aique
alius aliam causam alleganlcs, non comparuere.
Polissinium vero \\ Julium cnlpani ejus rei conferebaiU, cuni quidem mensibus viginti anle episcopoTiun adventum dies cssel consliuita. Decinius
is cral anuus, fx quo Constaniinus, imperatoris
ulriusque paler, ad meliorcm mi^raveral vilam.
E l Orienlalcs, qui Pbilippopolim in Tbracia vcnerant, Occidenlalibus, qui Sardica.* jam praslo eraut,
scripsere, ut Aihanasium, ejusque sludiosos, ut
cum summa potestate imperium eiiam in
obiincnte, clc.
Filium
259
KICEPIIORI CALLISTi
260
quibus sacris minisleriis inierdictum essct, a con- , \ " ,

cilio removerenl : aliter enim Oeri non posse, u l , \ ,
in anom convenirenl. Quod quidem postea quo- ,
que, cum Sardicae essenl, obtinere contendebant. , , \ "
' ' Occidentales auiem, atque in primis Hosius Cordubae (est autem liaec civitas Hispanise) ei Prolo- , \
genes Sardicae episcopi respondere, nunquam se , communionem illorum devilasse, neque porroetiam . '
viiaturos esse : cum Julius episcopus Romanus, ' '
causa eorum perspecla, inique eos insidiis circum- * \
ventos esse judicarit. Adess^ ipsos quoque, ct re- . . '
darguere iniquum illud judlciura velle. Pluraquo- \ ,
que alia uliro ciiroque el scripsere, ei per inter- * .
, \
noniios alieri alteris significavere, unde major
' , \ \
eiiam inter eos esl excitaia simultas, majus odium,
dics quoque conslituia praeleriii. E l confestim & , \ '
, dtsccssione facta, seorsimque ulrisque consilia
. \ " agiiatilibus, conlrarias altftri adversus alicros sen, \ \ tentias lulere. Orienlales namque Philippopoli
, \
coiivenlum egere, aique ibi decreiis suis in Alba, *
meium, Paulum, Asclepam, et Marcellum magis
\
etiam conGrmaiis, Julio insuper Rornaj aulistiii ma .
gistralum ecclcsiaslicum abrogavere, quod primus
"
ip$e cuin Ulis communicassei. Confessorem eliam
* ,
Hosium ea de causa, et praelcrea quod amicus
, \ , .
Eustalhii et Paulini Aniiocbenae ecclesiae episco ,
porum fuerii, exauctoraruut. Deinde ei Maximi, * ,
num Trevirorum antisliieni, qui primus ad com*
; ,
rouniouem Paulum admiserat, reditumque ejus in
urbem GonslaiilinopolHanam procuraverat : insu- ^ ,
per quod Orienlales episcopos in Occidentera ve- .
irientes proscripserat. Nec iis tantum sacram ade-
meredignitatem,sed ct Prologeni Sardicensi: quo- * ^
niain Marcellum Ancyranum qucm anleacalculo suo
damnaverai, ope sua sublevarel; tque iteiu Gau- . "
denlium, quia quosilli per abrogalionem ignomi- , \ *
nia afleceranl, mullo prosequeretur bonore : 6 9 7
,
1 quod aliter de rebus diviuis quam Cyriacus seniret, cujue ipse successor erat. Porro in causa fidei , ,
consubstantiale quidem repudiarunt, \ \
, ,
dis&imilis vero opinionem liiferis in par * .
4es omnes scriplis divulgarunl: in quibus locorum
plerorumque episcopisquoque significarunt, neeos * *
<]uos proxime seiitenlia sua notassenl, vel in commu- " *
fiionem recipereni, vel litleris eliam dignarenlur. "
, * A l i i auiem dicunt, eoe dc fide, juxta prolixiorera
. ,
quam praemiftims formulam, credere jussisse : in
, & .
<jua consubslautialis verbo nullo
,
neminere; sed eoruin tantum qul tres deos esse,
aul CbrUium non esse Deum, aut eumdero esse \ , \
âlrem et Filium ingenitum, aui fuisse aliquando ,
lempus aul sxculum curn ipse non fuerit, dicuni. . \
; * \ ,
llaec qtiidem episcopi Orienlales Pbilippopoli in
\
Tbracia agebant. Hosius aulem, et qui cum eo
, *
Sardica? erant, primum quidcm illos indicta et
de&crla causa propter comuniaciain damnarunl : , \
.
Aihauabiuin receperunl, ei qux adversus eum
, ,
Tyri acia fuerant, anatbematc sunt perseculi.
\ /.'-.
Marceilo episcopalum suutn reddidctunt, quod se
x
2*1
ECCLESTASTIC HlSTORl/ LIB.
gr*
* diceret nunquam ca sensissc, de qtiibus per calumniam accuealus esset. Asclepae episcopalum
.
, , - Gazxortim auctorilaie sua coufirmaruiU, qui an
tea eliain muUortiiii aniistilum, et maxime Euse ,
bii Pamphili siiffragto episcopalem susceperat di , \ ',
gnitatem, cujus rei certitudinem acta judicii d<* , \
clarabaol. Lucium etiam Adrianopoliiain, quod
. , \ Accusalorcs ejus profugerant, restiluerunl. Horum, \ .
que paroeciis et ccclcsii* scripscrnnl, ne alios
; \ ,
, quam lips ipsos babcrent episcopos, eorumqne
quamprimum exspcctarenl advenluin. Abroganmt
6 , quoque episcopaium Gregorio (i) Alexandrino,
Basilio Ancyrano, ei Quinliano Gazxo : et ui non
. \
, - modo episcoporum, sed ne Ghrislianorum quidcm
appellatione bonorarenlur statucre. Idem fecerunt
, \ \
r
1
, Theodoro Pcrinlbio, Narcisso Irenopolila, Acacio

Cssa* iensi Euscbit Pamphili successori, Meno , \
phanlo Epbesio, Ursacio Singidonis (2), el Valenli
. , Mursia? Pannoniorum episcopis, el Laodicensi

,
Georgio quamvis Synodo Orienlalium is non iu, \
leresscl. His omnibus dignitate adcmpta, coinmu, . "
nione inlerdixerunt, quod Filium Dei a paterna
,, " \
subsiantia scpararent: 6 9 8
quod, qui dudum
, ,
propler Arianam bseresiiu rejecti fucranl, cos re ' ,
cepissenl, et ad ampliorem ministerii Dei evexissent
, ,
* , \,
dignitaiera. Eis damnatis, ad omnes ubique episco
pos miserunt, ut decrela ea rata baberent et con , .
firmarent, nec bon Nicaenis placiiis conseniircnt.
, ,
Quibas roboratis, , dissimile, rcpudia , \ - Q runt, , consubslantiale, aperie promul, , garunt. E l scriplo qnodam composito, quod diffu
sius quideiu quam Nicxnum essct, tinilionem au
'
; * ' , tem ejus eervaret, verbisque non atjiiiodum a*c
illo differrel, id passim ad loca omnia miserunt
,
Ne vero novare quidquam conlra Nicxna decrela
I ,
vidcreniur, Hosius et Proiogenes, qui tuni synodc

prseierant, cum certa aliestatione ad Julium liite. ' ras dederunl, auctorilalera suam se Nicainae fide
;
profcssioni Integram relinquere ~: perspicuilalif
,
' autem gralia, quae Nicaea; consiitula esscnt, non
ila muliis latius extendisse, ne ecilicel Ariani com * \
pendio professionis fldei ad absurdas opiuionc
,
eos abducerenl, qui dialeciica3 *unl imperiti. Uis
.
e t
ita peractis, domum reverlere. Et ulrique in ea eranl opinione, recte ab eis quae sentenliis proscripiionis ferendis egiaseut, esae facla. Orieniales quidem, quod Occideniales, quos ipsi sacro ordine
movissent el rejecissent, eos ad communionem admisissenl ; Oecideniales autem, quod illi qu>
Atbanasium ct alios damnationis senlenlia notassent, ame publicam cogniliouem profugissenl; **t
quod i i Nicaena decreta compleclebantur, illi vero ea depravare et aduherare audebant. In Sardt
cenai cousilio Marcello quoque, de quo supra diximus, Ancyrre Galaliae epUcopalum, sicuti commemoravinius, rursuro mandarunl. Nam is synodo expo*uit, a inuliis libri sui scripia intelJecla uoi>
esse : unde illi suspicionem conceperiut, eadem se cum Samosateno Paulo et Sabellio seniire.
. 1 .
D
6 9 9 CAPUT XIII.
<* kx\
Qua> Socrates tcriptor ecclesiasticus de opiniont
*
Eusebii Pamphili mtmorice prodiderit, et qucf
'
Occidentu Oricnttsque de fide fSicwna ftterit senUnlia.
.

Sciendura sane, Eusebium Pampbili tribns Hbri
\ suspeclum illura Marcelli coiumenlariuin rclcl(f) Legendum forte Georgio, aupra cap. 7 eod.
(i) Singidon bodie Segediuum diciiur.
24
NICEPHORl CALLlSTt
2G3
lisse (1). Scripto namque eo in parlcs suas diviso, , , deinde confulationem infcrl : idque in lolo opere
. , facit. Ex quibus libris Socratcs scriptor ecclc0 * \ siaslicus plurima allegat, quaproplcr Eusebius

quasi Arianus taxatus sit. Ac dcincops rcfert, pri , , mse synodo cum inlerfuisse, aliisquc episcopis

decrclis faciendis conscnsisse : sicuti Eusebius
,
ipse in lertio ad Coiisianlinum l i l ro memoret.
Profert vero idcm et piam cjus in illud, Donvnus
creavit me initium viarum suarum \ inlerprelalio- .
,
nem, in qua haec sic scribil : Quod Dominus

, ) * c
scipsum creatum esse ait, non hoc sane ita dicil,
,
tanquam qui amea non fueril, ac lum primum
, essc cocperit : ut queinadinodum reliqux crealu * rx ilidem c l ipse ex non exsislente exsiiierit,
nonnulli rectc acceperunl; sed u l conslans , ,' \ , \
quidem el vivens c l praicxsistens alque subsistens
.
ante lolius immdi conslilulioneni, ad rcgendum
autem el adminLirandum univcrsa a Domino suo ,
,
\
ipsitis Palre ordinalus; ul eo loco hoc verbuni
,
. ^ JV creavit, pro vcrbo ordinavil seu cotisliitît, sit di
ctum. Aperle ccrie quidcm bominum piincipcs ct
* '
\ duces crealuram nominavil aposlolus dicens :

Subjccii igilur eslote omni humana; creaium pro.
pler Dominum, $ive regi quasi prcccellenli, sive , '
ducibut tanquam ab eo missis \ Et propbeta ex
,
pcrsona l)ei dicens : Ecce ego firmans Unitruum,
, *
el creans Spiritum, et annuntians ad homines Chri ,
stum ejus : boc verbuin creans, non ea senlentia,,
quoil anlca nnn fucrit, accepit; non enim tum
,
Deus creavii Spiritum, cum Chrisluin suum per
*
euui bonnnibus annuntiavit; neque recens sub

sole fuil, Sed fuerat quidem ille, et prxcxslileral:
* , *
missus aulcm lura esl, quo tempore aposloli con ,
gregaii erant cum inslar tonilrus c coelo sonilus

provonil, tanquain advenienlis Oatus vehemeiilis :
\
boc vcrbo creans, pro eo quod esi demiltens, aut
* *
ordinajis seu slatueus, posilo; tonilru vero ipso, ;*
alio quudam modo evangelican) prxdicalioneru
,
significamc. Tale est el illud : Cor mundum crea , , '
in me, Deus \ 700
"bi non ille quidcm lanquam . , " xxirQ
cor non babens, sed ul tandem babenli ei puriilca
\
rclur c l periicerctur, pncalus esl. E l illud : (Jt
],
" ,
crearel duos in unum novum hominem , pro co

geret seu congregaret. Yide porro an non Ule sil

* '
,
el illud : Induiie novum hominem, secundum Deum
* \ .
creutum \ Ilem illud : Si qnis in Chrislo nova crea^ \ , ^
lura ; et qua?cunque sunl ejusmodi.' Ut ne mire , \
ris, si mclapboricc et pcr Iranslalionein ia vcrbis

.
Islis : Dominus creavit me in inilio viarum suamm;
.
creavit, pro consiiluit, aut ordinavil dictum s i l .
llxc iu lei tio adversus Marcellum libro Euscbius.
, Socrales aulem hxc quoque bisce vcrbis pro E u
sebto rcferl : c Cum ilaque Euscbius Nicienae syn- '
^di lnenlioncm facieits, soluia esse et conslilut.t,
; *t
24.
Prov. , 22. * I Pclr. , 15,14.

M l C o r . , 17.
(1) Socr. lib. , cap. 20.
Amos , 15.
* Psal. L , 12.
Epbes. II, 15.
* Epbes. iv,
2;.5
ECCLESIASTICiE HISTORLE LIB. IX.
vo*t. ; . '
' ,
; , ,
, \ ; .
, \
. ;

,
; , *
*\ \ ,

. >
\ ,
.
*
. '
\, ,
, '
. * '
, ' .
. . \ ,
q u tum in controversiam deducla fnerant, alquu

omnes conscnsu uno eadem scnsisse atque dixisse
referaf, qnotnodo quidain illum Arianisarc suspicanlur? Faltuntur vero Ariani etiam, qui illuni
cum eis scnsisse existimant. Sed dicct aliquis,
scriptis cjus Arianum essc cusn videri, propicrca,
quod frequentor dicat, Per Cbrisliim (1). Cui respondenius, hnc loculionc sa?peiiumero ecclcsiasiicos viros tisos essc, aliisquc, quibus oeconomia seu
niunus humanitatis Servatoris noslrl significatur.
Et ante omiies islos Apostolus ipse verba haec
tisurpavit: et nunquam tamen veluli prava opinionis habitus esl doclor. Ac rursum hsec infert:
c Non enim ostendcre poierunl, Eusebium principium exsistenliae iriboere Filio L)ei, quamvis iu
libris ejus oeconomise sive dispensalionis bumaiiae
verbis abuli eem iuveniant. Maxime vero, quod
admiraior et semulalor Origenis libroruni l u i l , iu
quibus ubique Filium ex Paire geniiuui csse repcriunt, qui Ortgenis librorum acuroen assequi possunt. Haec el alia SocraUs affcrens, sincerilaiem
doctrins Eusebio ascribere contendit. Ego quideiu
Ulero potius virum eum fuisse velini : Ecclesia
jMitein Calbolica non talem fortasse judicat, quam
potius sequi par est. An vero ille certo in pietatis ainceritate sit, siculi islc qui quidcm Novalianus est, dich, id accurale certoque occulia onuiia
perspiciemi Dco rclinquendum. E l de bis quidem
tatls. Sardicenei vero convemu ita pcracto, do-
\ , - (j
*
, .
, \ . \ . \
, '
, \

/. ,
,
, \ \
,
* 6 ,
\ '- D
^> ^ , ' \
^, \
* '
, \ ' . ' ,
,
,
' ,
, ,
mum se quisque recepit. 7 0 1

deiiiceps Occidens ab Oricnle per ecessioncm divisus esi. Non
amplius enim Occideotales cum Orienlalibus, baud
eadem secum sentieniibus, negotii sibi quidquam
ei conjunclionts ease volucre. l communionU
flnis Occldenlalibus fuil inter lllyrictim ct Tbraciam, circa tnontem qui Suaacis diclus csl. Ullra
eam autem locum propler varianlem Qdem minime itiler se invicem communicare volueruni. Ut
vero l e r i solet, in ecclesiis caluninias c l dissenelones eranl. ingcns turba et confusio Ecrlesiam caiholicam invasil. Antea siqtitdem, eiiamsi
dissiderent, eonsociudinc U m c n inier se jungebanlnr. ncc adeo gravem eam rem patabant : et
consueludinem ejusmodi euindem d Cbrisio sen*um esae cxistimabant. Et u l paucia dicam, Ecclc8ia Occidenialis omnis pairiae ineisiens religioni,
coalentionie expere, et a sludio de dogniattbns
uugandi aliena i u i t , sincere professionem iidei
Nicasnam sonatie atqne profiicns. Quarovis etiam
lum Ureicius Pannonius et Auxentius Mediolanensie eonali sunt Ecclesias distrabcre, et ad Ariauani
opinionem traducere, efficere Umen id ncquivere, sede Romana et aliis Occidenialibus cpiscopis vigilanlibus, et hajresis ejus surculos illico
exslirpantibus. Oricns autcm post AnlbKibenuiu
concitiiim scdiiioncs concilavil, et propalam ad-
\\) .
OiT^ndiculo olim fuit piis,
illalione diviuilatis noiniiiarelur.
P A T B O U <:U. C X L V I
si Chrislus
'
siinplicitcr
sino prxfalione bonori#, ei

9
NICEPHORl CALLISTI
2G7
vtsr&us Ntejenam fidem disceptans judicio conten- , \ ?

dit : revera tomen, sicuii colligere est, plurcs
, ,
eenlentiam Nicirni dogmatis comprobabanl, Filitim
,
ex sobsiantia Pairis esse confilenlee : contenlionis
' \
voro cupidilate devincti, adversus verbum
\ ,
, conaubsianlialis, impotenlibus animis *
, . "
pugnabanU Nonnulli quidero, eiculi quidam tra ,
dtderc, quod jani inde ab inilio contra id verbum
,
fltetiusenl : ct quemadmodum ejusmodi bomines
iaccre olenl, ne victi esse, si cederent, videren- , , \ '
lur, hi senleMia proplerea persislebanl, et voca- \ * * ,
'
bulum id abolere studebaiu : probro sibi fore, si
, ^
opinioncm mutarent, arbitrati. Nonnulli aulem,
.
quod frequenler dc bis nugati essenl, ila opuiari
\ i x auimi senlentia malebant; 702
semel
nb co quod decebai excidissenl, opinioncm tuam & \ , * firmiler rethiebant. Erant qui indecorum conten , nlendi studium secum ipsi pcrpendenles, ad gra \ .
tiosiorem declinarent sentciuiam, vel propter gloriam aut limorem, vel propler vim aut familiarilalein, plcrumque eiiam propter aniiciliam, et fortasse alias ob causas, quibus homines adducii,
tit sese res tulit, eiiam in bis quae parura decent, gratificantes aliis obsequuniur : denique quod
iionnulli Iibere et palam, quse ab adversariis objicerentur, redarguere alque refellcre non possent.
"Non pauci vero ejus temporis boinines, inepiias prorsus et superfluas nngas 6sse exislinianles de
Tcbus ejusmodi confliclari, ab illonim consueiudinc scjuncii, iaciti sccum Nicaena decreu c o m pleclcbaniur et colebant.
c l
C U D )
CAPUT X I V .
De jEgyptvs monachis, Scetiotis scilicet et Tabenneiiotis. Aiqne inibi de duobm $anclis Macariii. liem
de Pambo et Pachomio. Item de Apollonio el de
Anubio.
Q
Supra omnes autem qui in Oricnte roagna cum
liberlate saniorein docirinara defendcrunl, lenacisslme Nicscna decrela rciinuerc Paulus Conslantinopoli tanns, et Alhaoasius Alexandrinus,episcopi,
alque cum iis uiiiversus iEgypliorum monacborum
coelus ; quibus prseiit Anlonius adhuc supersies,
quique cum eo eraut (pluriiui auiem erant) in
jEgypto et aliis Romani imperii locis asceue : quoruin mulli usque ad Conslanlii impcrium et poteriora eliaui lempora duraveie : qualea fuere
{Amonein enim,et Tbebxum Paulumomilio)eodem
veroque nomine dicli Macarii, boc est l>eali : JEgyplius sciliccl ille, el cui Urbani cognomen indituni fuit: Papbnuiius et Pambo , Anuh el Piiyrion
S**rapion ei Orsesius r l Pailiomius Tabennesiotes, ^
Epbraim quoque el l l i l a r i o n ; qualcs eliam circa
Jllyficum et Tbraciaui Marlinus Sabariae orlus
Panitonkis, ct Hilarius Piclavicnsis, bnmines adniirandi: de qulbus paulo posl suo loco refereiuus.
Mulii denique alii aliter speciati v i r i , eisdem annis
viguere, alque in ecclesiis Dei enituere : iuter quos
pr.ccipue erudtlione c l eloqucutia floruilEusebius,
Emescnus episcopus, Tiius Bostrensis, 703
Serapion Thmiueus, Basilius Ancyranus, Euduxius
Germaniciensis, Acacius qni posi Eusebium Cxsa40* Pala3$iinaB praefuU, Cyrilius, qui post Maximum
Jlicrosolymiianam adininislrabat ecclesiam, et The<4dorus Porinlbiua: qui omncs doclrin;r sux foeius
bttid picaUeudos ecdesiis reJiquerc. Yidetur au-
. '.
,

, 11

.
* " /^(5 * \

0 * ,
' *
, *
\ ' *
,
. * ' *
' * \
, *
* , ' \ . \ , \
, * \ , \ \
\ , ;
, \ ; ,
, \ ?
. \ ^
,
* \
* , , , 0 , , , \ 6
,
\ * ^
ECCLESIASTICE HISTORIiE L I B . I X .
270
\ ; tsm omnes bac in parte gloria praecollere, atque

.
Ecclesiam uuiversalem exornare Ephraim Syruft.
, \
Tum quoque exsiilere Lucifer, Diilymus, Aetius,
, \ . '
admodum quidem illi exiinii v i r i , scd adversus
\ \ ',
verilatein pUrimum etiam pugnaruni. Aique ut
, .
suraraatim dicam, prsefecli ea tcmpestate ecclesia* ,
rum exactissirois viiae inslitutis dcditi erant, a
* quibug plebes rite gubernala, Cbristi reJigioncm
' *,
conetanler coluit, el indies fides esl.adaucla, atque
, \ *
Ecclesia scnsiwi pro insiia e\ viriuieaique bonoruni
. - operum splendore, et quod a sacris aJiisque ecclc \
siasiicis virif) prodigia divinaque miracula fiebaul,
, '
ad ingeniem gloriam pcrvenit: Grwcorum aulcm
, , \
superstitio pes&uni i i l , et ab improbis nugis ad
, \
veram bdem transiii. E l quoniain sanclorum islo ,
runi virorum facla est ineniio, facieudum esse
-
duxi, ut breviter eos,etsi qui i n s u p e n o tempore
.
iUustres boraines cura laude floruere, orationc
, ,
persequar. Ac primo loco penclebreg ilii coinmc '
roorentur viri, qui Scelis montiumque ejus duces
. \ - fuere. Ulrique nomen erat Macario: quorum aller

in iEgypio orUiseral, aller Alexandriam patriam
.
babuil, et coguomen U r b a n i : ambo cerie diviut
* ' ' - prorsus viri, atque in monaslica pbilosophia ad .
nrirandi, divinarum praediciionuin non expcrtes,
. \ daeiuonum induslrii expulsores, et prodigiorum sa , naiionumquc prompli el cxpedili auclores. Horuut
\ $
altur, iEgyptius scilicet, mortuum quoque excilavil:
\ .
ui quemdam atieni dogmatis seclatorem, ad cre , C dcnduin morluos resurgere, pereuasione ea addu ccrei. Hic ullra nouaginta annos vixiase perbibe{*.. ^
iur, quoruui plus quam dimidiam parlem in vita
.
eoiilaria irausegit. E i adoieseens adniodum sapten .* *
liae studiis excelluil: ct ob id , quasi
, \
puerum senilcm dicas, cognomen obiinuil. Pres, ,
bylcri dignilaiem quadragcnariussuscepit.Urbanus
.
vero breviore teinpore ad eamdem pervenil
704
'
dignitalem. Exercilia pietalis otnnia ad summum
? . excoluii, q u parlim ipse iuvenit, parlim cx aliie
, * ,
audita modis omnibus absolvere cst conaius. Ade<
. * autein e&icnualus et macic confeclus fuii, u l nou
\ , ; '
essei unde pili barbae cxcresccrcnl. Et Êgypiius,
. '
CIIIII reveronlia quadam auslerus: Alesaudrinus
;*
auiem cura in aliis onmibus par iCgyptio esset,
; * , D in hoc lanlum ab illo variavil, quod tn eolloquiis
, ; .
bilaris et jucuiidue, urbanis salibus tilens, juvenes
.
ad eludtum el exercitationem pieialts adducerei.
..
Horum discipulus fuil Evagrius, apud quos pbilo* ,,
sopbia? eanclioris prsecepla faciis exprimere didi , '
cil, cuni antca verbis solis sapiemiae sludium pro
fessiis fuisset. Eodcm vero leinpore, c l eisdeiu in
, \
locis, cum illis pbilosopbali sunl, decaniatus ille
, ,
Parobo (1) : atque qui angelicam prorsus, a\ quis
(1) Painbo cum ilJilteraius essel, doclorein Psalroos exponentem a d i i t : et cum priinum versuni
Psal. xxxvtu (Uixi, Cu$todiam vias meus, ut non
lUiinquam in lingua mea) aadisset, dtsce&sil, sutllcere sibi inquiene versum istum, u l illum fattis
expriiuere addisceret. Doctor cum eo cxposuila\ u , quod euiQ ab eo temporc lolis sex mcuîbus
non vidisset. Pambo rcspondens : Quod nondum re ipsa versum priiuum assecuius esscl, se
cxcusavil. Muhi intcrcessere anni : et amico cui
dam roganti, num versuin eum addidicisset? Vjv
laudetn,ait, decem el novîn annis, faclis ipsis
eum addidici. Eidcm auri certum numcrum quidatn in pauperum alimenta dedit, ct, Nuincra quod
21
NICEPHORI CALLISTI
ST2
alius, et ipse exerctiil \ilam Paesitis (!): ilem xA \ , \

* ; ;, ,
lleraclitles Cronius, Papbnulius, Putubasies, Arse sitis, et magnus Serapion. Prxterea Piiyrion Hle, * ' , *
, \ qui lainen alibi, apud Aihcnas videlicet, a&celerium,

seu exercendae religiosa pietatis domicilium habuit.
Insiiper ingcns quoque ille Pacbomius, qni dux et . ; ;

auclor vilae Tabcnncsiotarutw fuisse dtcitur. Nora
; , \
auiem qua?d:im illis csl viiae rallo , in qeibusdam
rebusa reliquis monacbis evarians. Animom enim , *
assuefacit advirletem aspirarc, et terrena procul* * <?careel sursum respioere semper : ut faeile d d n - , .
ceps sit pulverem hunc deponentibns, in coelestem ; *
pcrvenirt; regionem. Siquidem indumentum illie \
erat melota seu pellis ovilla : symbolum atque *
monumenlum, ut opinor, generosae el fortis illios ,
.
Helije Tbesbytae, rei Vencrene et concupiscentiae maerationis atque moriiflcationis, ut temulalione et
ardore ejusdein cum illo spei ad continentiam et *
caslitatem sirenuc grassarentur. Caelerum reliqno- , , rum quoque ADgyptiorum monacborum amictus, .
)
opinio fert, ad exemplum aliquod et spccimen
arcanioris pbilosopbiae speclat. Non enim illi le- *
mere a communi babitu veslitum suuni mutavcre. , * ,
Amiculum naraque manicis carens, indicium aique ,
inslitulionem esse arbilror, ne manus ad injuriam ,
infercndam facilcs sint, et proinpt*. Capilis vero ,
tegraen acumiualum, ul simplices sint, et injurias & \ . \
non viodicenl, pureque et innocenter vivant: la- ctentium puerorum instar, quorum capita ejas- , \ modi lineis mitris operiri solent, quan partero ra- Q , .
tionis principatum imperiumque oblinentem lcgunt
; * \
atqtie fovcnt. 7 0 5
porro,el q u * bumeroset
; * \ '
brachia comprtmtl cinclura, proinptam alacritatem
. \ , \
in iiiini&lcrio Dei subobscure indicat: u l qwe , *
adimplen; jnssi suni, succincli pcrficianl. Foriasse * ,
auiem alii alias reddiderint rationes nionaslica*
, \
philosopbisc apposilas : milii Uaec dixisse sal csl. , "\,
De Pacbomio vero dicilur, cum priouim in aniro , ,
quodam consianler pbilosopbiac buic incumberel, , \
ei ang*dum coeliius assisteulera maudasse, ul no- , , \
vuin monachoruni coelum cogeret. Oporlere nam- * quc eum qui riie veriorem irreprebensibili vila re- . ' ,
pracscnlaret phdosopbiam,duccin multorum, quibus \ \ \ ,
prodc.ise possel, iieri, cosque certis insiiiucre le- , \ .
gibus. llis illc diclis, tabulam ei dedit, el scipîm, \ \ * \ \
^
;1 stola iudulus fucrat, exbibuil. Quac sane ubula
ad bodicrnum usque dicm servatur. In eo scriplo,
* \ ^ ,
lcgcs prjeschbcmis more, expositnm crat, pcrmilli
, .
debere un cui jue, quantum posscl c l vcllet,
* '
edercl, biborct, operan:tur : atquc ilidcni ul pro .
rb trio suo jejiiuarel, aul non jcjunarci. E l ut
,
\aiidins cibum capientibus, duriores labores : qui
,
vero parcius alimeniis ulercnlur, el ad pielatis , , '
Z
dattim csi, inquit. Tiim ille : Numero bac in re

opus rion cst, sed aninii aflcclione pia et bcnigna.
(Socr. lib. iv, cap. 23.) ldem Pambo ab Aibauasio
cpiscopo evocatus, ex ereino Alexandriam venii.
ibi scenica geslicuialrico visa, proJixe illacr} mavii:
i amicis Belus causaiu ijiqnircnUtus, duplicem
esse respondit : alteram, imilicrcubc ipsiws e.xiluun : aherain, quod ipse nou tanium siudii iu
hoc impendcrei ui Dco placerct, quanium iUa u i
boininibus ioeiiis placercl. (idem, ibid,)
{'.) Hunc Sozom. uon babei lib. m , cap. i i .
23
ECCLESIASTiCiE HISTORLE LIB. IX.
* \ . '-
,
. ;

, ' , . ,
, ,
\
. * Eivat
val
*
; ,
.
, '
? ,

, ' .
\ , : ;,
'

'
\ ,
* .
, *
.
* ,
6
, \ , \ \
2:4
excrciiium incilaliorcs esscnl ( I ) , Jeves aique

faciles opera? mandarenlur. Domicilia autein r e l r
gi< a circumcirca cis exsirui jussil, in quorum iinoquoque ires manerent. Gibum porro in unis ainplioribus sedibus ul caperent constiluil, iilque cum
allo silenlio considenles: facie ita operla, ul ncquc
alius aliuin, neque praetcrea aliud quidquam, quam
mensam el cibum proposiluni cernere possei. Cuui
iis ne aJius quisquam babilu alio in eadeui niensa
cibum sumeret, pretcrquam si bospes eo divcrlens
acciperclur. Signis aulem quibusdam, manuum impulsione, vel nutibus rcm necessariam ab eis quibus.
sorte, ut inensae praessent, obvenisset, insinuando
peierent. Quod si quis eum illis vivere vellet ut
iribusprius annis, mulaio pauluAi babilu, duriores
perferret labores : atque ita landem arcanis eoruui
eacris institutus, eodera oum illis loco esset. Vegliincntum auteoi ut essel sagum pelliceum, et capiiis
legmen initra lanea : quoe mitra qoibusdam purpurei* distincta fllis, puncta sua haberet, crucis formam
rcfcreutia. Tunicas autem et zonas itideni ut l i n e
esseiu : in quibus siuiul et in sagis considenlcs,
supcrexslruclis toris mediocrem caperent somnum.
7 0 6 Domicilium porro ut ila sepimeoio circuinvallaretur , ut id leciuro cujusque coneluderct.
Priroaria autem el Duminica die ut ad commuiiionem et percepttonem dtvinorum roylerioruni accedentes, solulas zooas et eagula pellicea depouerent. Alque ulduodeciee iaterdiu semper o r a r e n l :
v
\ , - Q ilidem vero ad vesperam, noclu simililer, c l iteiu

,
hora nona leriio. Etcum cibus essel capiendus, ut
.
singulas orationes psalnius prxcederct. Practerea
. ' ,
ut ad numerum Graecarum litlerarum coelum mo \ nacborum cohabitantium in viginti qualuor ordi , iies divideret, el cuiqueordini congruentein, sicuii
' \ - animus, vilaet mores cujusquc icrrenl, imponerct
. appellationem : scilket u l simpliciorcs i , qui vera
,
pravi essent, et minus recli, ei voearentur:
alqoe aliter alii, juxla cujusqite instilulum, c l l i l \ - ler* ipsius habilum, apturo accommodando cogno , \ , \
nien. Ejusraodi sane legibus Pacbomius monacboa
suos rexit. Qui quidem bumanus maxiiue c l Dei
. , ' amans fuit, eo amplitudinis progressus, ut re*
, \ \ - quoque futuras non ignorarei : quippe quas prae . 01 ' ^

\ , \ , ,
'
'
. \
. ' \
)
, . "
, ,
(I) Asceue cujusdam
milcui.
scile dicium
es
f
9
cipue ex conlinuo angelorum colloquio cognosce

bal. Thebaide aulcm pbilosophia? sua3 oflicinam
habuil, io quadam insula quae Tabenna nominau
est : a qua bucusque Tabcnnesiotas dicualur. Qui
cum lcmpore niagua cepcre increinenta, adeo m
sepiies mille, et quidem admodum celebres, vitam
eis quas dixiinus legibus ad exaclam proraus rationem agenles exslilerint. Iiura Tabcnnam namquo, cum quibua etiam Pacboinius eral, circiicr
inille et trecenti fuisse dicunlur : aJii aulcm pcr
Tbcbaidem, ct reliquam JSgyplum colucre. Eorutii
ooinium unum erat insliluluui, unus vivendi rao-
Monacbuiu,
nisi opus faciat,
avaro boiuiui esse persi-
275
NICEPHORt CALLISTI
2T6
iiis communia omnia inler se habentiuro. Insulam ; , ipsam quasi metropoKm quamdam essc pulabant:
.
et qni ibi rebus prxerant, patres. Ex quibus quo .
que, qui insliluli ejus aemulatores erant, coetoi
; ,
cuique ei doinicilio prafectos suoe accersentes , *
accipiebant. Uaee de Pacbomio. Eadem vero aetaie
,
et Apollonius ingentt erga divinam pbilosopbiam
* *
amore flagrans poNebat: qui quindecimo auatis ,
anno solitarhe pbitosopbiae rnilialus feacris, quadra . * ,
genarius divinx ubsequens visioni in publicum ad
^
loca homniibirs habilata rvrsus prodiit, srique rn
. " '
01,111
Tbebaide tuguriolum sibi condidil.
*
m prinris Dei csset amanlissimus, admiranda edi*
, *
dil opera : nibilque rerum omisit omnium, quin
.
rn eis prxcipae excellcrel, quaecunque ad id genus
0 ,
pbrlosophhe perlinent. Moribus fuil optimia, el m tj ' ,
pielaieprolixe docentfa magtia gratia. In precalio . *
nibus adeo babuit benignam et propitium Deum,
.
ab eoorans niliil non exoraret. Et pro sapienlia sua ea prorsus pelebat, quae facile Deus tribuere
solel. Floruit tum quoque Anub i l l e , quent posft confessionem pro Cbrislo in perscculione obiiam,
ferunl nunquim poslea mendaciuin dixisse, neque quidquam terreuae rei concupivisse : quas vero a
f>eo orasset, omnia obtinuisse : angeloque divino adeo instilulore uiuim, pietaiis virtute exercenda ad
summum usque pervenisse. Sed enim de ASgypliis raonacbis baec satis est dixirae.

707
CAPUT X V .
De Paketlv\(B el Syriee monachis.
. 1E'.
kr
Inde voro etiam Pakeaiina edocla, ecnulem

* ,
pbilosopbandi raiioneui coraplecii ccepii. ln qua

priraus floruil Uilarion : cui palria fuit vicua no- Q \ ,
mine Tbebasa (4), qui non minus qiiam quindecim
' ,
atadiis Gaza abesi, auslrum versus ad torrentein
0, 0, aitits , qui mare inflnens veniaculum a vico ipso ac- '
r.epil nontcu. Cum autem Alexandrinas frequenla , *
ret scbolas, Anlonii fama q n * tuni increbuerat
,
* ' ,
audila, vidcndi ejus gralia* soliludincm petiit: et
. * '
aliquanlulum cum eo nioraius, idem vilae instilutum sequi conslituit. Quod vero ad Antonium quo- * , . , \
tidie muiti venlitarenl, voli compos fleri non po , \
tuit. Uaque in patriam reversus, cum parenles
,
ejue e vita bac migrassent, mulla substanlia sua
. \
omni fratribus et egenis dblribula , nihil sibi ex

ea rcliquura fecti. 708
fcinde in loco
,
qnodam maritimo, vigiitti atadHs a vico distanle,
tugurium e laterc sibi cxstruxit, congerie fracla- D . '
rum leslarmn teclum. Cujus lanta fuil latilado,
,
longitudaet altitudu, ut staniem eum caput incli, '
, .
nare, recinnbcre aulem volentem pedes ad seipsum
* .
contrahere neeessario oporleret. Hic rebus oiimi ,
bus per assoetudinem, prompiam sibi et facilem
, \ iacicb l xrumnam. Alqne in inoderaiione e l lem . ' \
peranlia egregie elaborans, iiullum prorsus ex
\ , \ \
factis suis conceprt fasitrm, cora qaidem ea in te
( .
superiorem haberet neminem. Corporrs autcm
, *
volupiales et animae blanditias edomans, com
*
iucdia, sili, frigore, el aestu slreuoe coufliclabatur.
. * ,
Moribus inlegris prxditus fuit, sermone hunianus
\
e . placidus : et qiuecunquc sacrorum oraculorum
, \
didicissci, accurate memoria lciiebat. Tantopere
4
E l
(\) Tlwbatha, Soiom.
277
ECCLESiASTIC.fl HISTORl/E LIB. IX.
, * - porro virtule charus Dco factus est, ut liodic qun , \

qne pro daia sibi gratia mulli a morbis incurabi, . \
Hbiis liberentur , et daemones ab eis proftigiam,
, ,
qut ad monumenlum ejus accedunt, non tantmn
; * ; *
aptid quoe prius sepultus fuerat Cyprios, vernm
*1 .'/ ; otiam apud Palacslinos, ad quos postca porvcnit.
, ,
Cum namq4ie in Cypro degens vitam iiniissei, i r a .
ditus sepultura, magno ibi culttis osl honore:
; ; ;, Postea Hesychas , ex discipulis ejus ccleberrimus,
; .
corpus ejus arte quadam sublatum, ad domicilium^
*
ejus in Pala&tinain dciulil. Ab eo temporc, more
* \ *6 ejus regionis sic oblinente, publicitus memoria
* , \ ^> - cjus celebratur. Ita namque Palaestini pncclaros
, \ *
apud sc viros coboueslare solent. Sicuti etiam i
, Abrillo Anthedonio faciunt, el in Alcxione Belba, \ ; gathonio, et in Alaphio Asaliensi : qui oadem ips

artaie pie .vitam exegere, et virtutum abundanlia
,
maxiinopere verse pielatis religionetn adauxere, i n
\ .
urbibus maxime quae Graecae essenl stipersliiionis,
\
sub Constanlii imperiodecertanles. Tum eliainapud .
Edessam accuraiiore c l angelico vivcndi roore
* ;,
magnus ilte Julianus e3t phiiosopbalus : cujus
^ *
tanla fuit continentia, ut ossa carnibus carenli.>
\ .
cnti constricia babere videretur. Vilain ejus.
*
Ephraim etiam Syrus conscribendam sibi esse
; ?
doxit. Porro Deus ipse hominuin opinionem de eo>
, . .
conlilus auctoriiate sua conflrmavil: nam et
709
" * . .
variarum sRgritudintim sanationes bomini prebuil,

ct pellendorum dscraonum polestatera exbibuit :
, , Q inquibus omnibus unuin erat promptum el expe\ ; , ditum remedium, precatto. Mulli vero et alii per
\ . \ \ Edessenam rcgionem, et apud Amidam, et a<t
montem Gaugalium. qui riicitur, Cbristianam phi * ,
losopbiam sunt complexi : quorum prafecii erant
; \ \ '
Dauiel ei Symeon. De monacbis Syris liaec iit
; \ ' .
prasentia sinl dicta : Deo aulem volente, fusius etiam postea et de eis, e dc eorum successoribus
dicenaus.
. i q \
%.\
,
\
,

.
CAPUT .
De monacliis Ponti. Europce, et Itatias , et inibi de
Eustalhio Sebastitc ephcopo, qui auctor et antesignanus eorum fuit; Uem de $anclo Ephruitn.
Apnd Armcnioe vero c l Papblagories, atquc in

*
Ponli montibus, monasticam pbilosopliiam colcrc
;
, D primura coepiese Eustatliius fertur, qui Sebasiias
. Armeniorum sacris Ecclesise rebus praifuil. Tanto
, \ , - autem studio conseclatus esse diciiur institutiim.
vilam, vestitum (quo scilicet ulendum esset. e l
, \ ,
, \
- quo non) niorumquc exacium niodum, ui eliaut
, qui Basilio magno ascribitur liber, el Asceiicus
. dicilur, opus ialius esse, a muUis feratur. Vulgauiiii porro de eo eat, iiimis eum cxacta cura et
\
, - diligentia in absurdas quoque impegisse observa*
lioues, ecclesiasiico canoni m i n i m e accommo . datas. SuiU tamen qui eum reprebensioui exiinuut,
*
, et quosdara ex seclaloribus ejus eo nominc incusanl. Mam illi prccaliottibiis, in domibus viroruitk

, . - qui in malrituoiiro vivereiu, ctiainsi prcsbyierr
esscnt, opcra:n darc rccusaruut, cosque nec allk> \
*T9
M C E P H O R I CAILISTI
280
quio dignati sunt. Dicbus quoquc Doioinicts jejwnia ; .

fecrvarunt, et convenlu ecclcsiasticosut plurimum

ilomi egerunl. Locupleles citorres prorsus regno . \
ccBlorum esse duxeruni. Qui vel semel carees
. edissenl, cos repudiarunft. Vestitum mouachorura
.
aliorum consuelum rejicienles, novo alque insolito
. , *
amictu sunl usi. Sed ei alia mulla novarunt. Ab

iis niullae non obacuro toco naUe feminae seducta?,
sub cunlinentbe praelextu, marilos suos quibus
*
adolescentuk nupscrant, reliquere. Posiea aulem
, . '
cuin continere se non poseent, in Ubidinis lubri! ., ,
um sunt eonjecUi. Fuere ex eis quae capillo caeso,
' . ' \
ûod iiiulieribosfasnon est, virilem babiluni surn-
pscre. Horum gralia ab episcopis finilirais Gan * \
greusia apud Papblagones synodus coacla est: 7 1 0 , ' qua deeretum , ut ab Ecclesia caiholica Ull ex- .
duderenlur,nisi caqua? diximus omuia anaibemale
, Oitfodere animum iitduxissenl. Quapropler Eusta* ,
ibius ut ostenderet, non iroporlnni aut prsefracli
, morie c&usa, sed pieialis erga Deura exercendas , \ , \
gralia, ee ejusmodi leges tulisse, veslem insnlitam
, ,
inulavil, et babilu eodem quo reliqui sacerdoles .
deinceps usus, itidem ut iJii in publicum est pro, *
gressus. Et cum viia lalis csset, sermonem quoque
, *
< ongruenietn ei babuit, non ille quidetn eloqueniia , pollens, quain cxacliore cura et diligentia non d i , ^
literat, moribus aulem admirandis utens, facile

muUos persuasione sua < volcbat d u x i i : adeo
/. .
ul viros quosdam el mulieres in fornicalione de- , ' genies castiorem exaclioremque vivcndi ralionein
,
hcqui persuaserit. FeruiU sane, virum quemdam
, \
et muliereui per prauextum ecclesiastico niore cae *
libalum coleFe assiiuvlasse, cosdemquc io claude- , ,
stinae consueludinis infamiam decidisse. Eusia- tbium porro magnopere peisuadere eis annisum
** ,
esse, u l congressu ejusraodi supersederent. Gum
* :
auiera nibil cflicerel, altius suspirio ducio, dixisse,
plerasque niulieres quse cuni viris suis secundura

malrimonii lcges, ut faa est, vixissent, ab' eoruin
virorum coaviclu oratione sua adduclae descivisse,
casiitatemque complexas esse : apud bos autem
qtti intcr se conira leges consucssent, ineflicacem
oraltonis s u suaJelam esse. Alque hic quidem in
eis orbis parlibus suinmi insliluli absolula?que pbilosopbitt dux et auclor fuit. ln Europa auieni per
Tbraciam el lllyricuin, eliamsi bouiines monasiicam consuetuduiera ad id usqoc tempus ignorarent, non omniuo lamen viris Gbrisliauae pbilosophiie peiilis rcgiones is.ta? caruere. Floruil apud
bos Mailinus ille, qui Sabariam Pannonix palriam
babens, cum generis iuai militiie spleudore ade.o
clarus fuit, ut bonores eliam mililares s i l meriius,
et ordinos duxcrit. Sed illae Gjesarianain divin.c

mililiie postbabuit. In Iilyrico primum pliilosopbatns : alque inde variis perseculionibus e l insidiis
expetilus, seredere csl caiclus. Mullos iiamque ex
rpiscopis, qui Arii contagionem Gonceperant, niauifesio dcprebensos coarguit. Ac deinde Mediolani
bulusvixit. Undc Auxcnlii, cjus urbis cpUcopi uou
,
. \
/ \
,
, *
* . '
fy ,
. , \
\ ,
.
.
. ' ,
, . " *
., ' :.
; ,
,
, \ , . '
. \ ,
' #: .
ECCLESIASTICJB IIISTORIJE L I B
\, -
. '\
, \ .
\ ,
. \
\
, , ; , ,
.
* \ . '
\
' ,
. \ \
\

IX.
282
recte de Nica?ni$ decretie sentientis, insidias veri-
tus, diecessii : ei se in insulam quaindani,

711
quae vernaculo noinine Galinaria (1) dicebalur,
abdidit. hac alimento radicum herbarum v i x i l .
Insula autem ipsa exigua adtnodum est, el aedificiis
carens, Tyrrhenum respiciens mare. Aique inde
abductus, adininislrationem ecclesiae Taracenensis
vel polius Turonensis suscepit. In lantiim vero
divinis resplenduit donis, ul et moriuos in vilam
resliluerit, prodigiaque et miracula plurima, quas
non multuio ab apostolicis abessent signis, ediderit. Eodein et tenipore et loco simul quoqne Ililarius ille viguit, vir divinus, qui cum Marlinus
profogeret, eamdem sustinuit forlunam : quippe
qui eodein cum illo ardore in fldem ferretur. Hic
6\ . ' - Piclaviensem gubernavit EccJesiara (2), atque dc
. ,
fide, et adveraus quosdam qui alienas a sana doc , trina aflcrrent opiniones, libroa ad persuadenduin
;. \ \ - valde appositos, condidit. Apud Iialos sane et in
^, ! locis ullerioribus eiiiiuere Eusebius et Lucifeiv
, ; palriie eloqucnliae vi alios omnes anlecellenles.
, . *
Eusebioe eliam ecclesi Yercellensi pnefuil: Lu
. "
cifer vcro, sicuti paulo posi dicemus, nominia sui
*> ,
ba?rcsi praeiit (). Praeterea Flavianus el Pau ,
linus clari tum fuere, qui poslea Anliochen* eccle . ' \
sias res adtniuislravcre : quibus etiam Leonlius,
'
quod senientiis ab eo discordarent, episcopatum

abrogavit. sunl, qui Euslathio in exsiliuin de ' , portato comiles fuere; qui sane nibil prorsus lem ,
, '
,
( , \ \
\ \
' .

, \ "
, \
\ , , ,
^.
' * \
% <U
, ^
, ' ,
\ ;
\ \ ,
,
,
. , \
,
poribus illis, de sacria Anliocheii* Ecclesi* curis

ac potius de lola sinceriore pielate vitiari sustinuil.
Eadem bac aciate et Epbrairo Syrua praeclarus fuit,
qui quidem longo intervallo omnes praecessit. Hic
Nisibim patriam habuit, e l in monachorura pbilosopbia exercitalns, brcvi tantum io lingua Syrorum, cum quidcm eam priiis ab aliis non didicUset
neque specimen aliquod aut speui, talem euin
fore, praebuisset, profccit, u l cum pietalis exercilio ad suramum conlemplalionis pervenerit, lum
splendorc, facililate el suavilate verborum, necnou
densii&le el gravilaie senieuliaruni, eliam praxlarissiinos quosque Graecorum, qui eloqueniia a u i i quilus excelluissenl, superaverit. Eienim si quig
illorum Graca acripia in Syrorum forte aut alioD rura peregriuam linguam transfcrrel, el florentem
illam Graicorunx ornamentorum graiiam, dccenlemque uilorem c l succuni verborum dctraberet,
712
M- <4Uoque ascitiliis coloribus doficientibus, senlenliarum obscurilas sese prodebat. At
Epbraim (longe aiia erat cralio. Nam cum eo
adbuc supersiite, alque eliam defuncio, posiea
libri ejus in Graecara linguam converiereiitur, non
louge admoduoi a propria el naiiva decedeb..nt
virtute. Mirum quidcm audilu est, cutndcui e i
(1) In mari Tusco contra monlcs Lygusiicos

siia.
(2) Divus Hilarius conjux fuil :
iVn nocuit tibl proyenies, non obstttit uxor,
Uqilimo ronjunclu t*ioro iwn horruil illa
t
C0
Tempestate Deus lliaiamos, cunabula, tccdas.

Solaeratin pretio,qu<e nune incjgnita virtut
Sordet, el allrito vivit cum plebe cucutlo.
(Bapt. Manluauus.V
(3; Qua? el llonionymiaiiorum d i c u .
281
281
mCEPHOKl CALLISTI
Grace e l Syriace legi. Quam ob causam magnos '\ ,
.
illc et oratione el virlule Basilins, qui Gappadocum
nietropolim episcopalu suo exornavit, summopere
.
virum est admiralus, eumdemque erudiltonis no
mine bealum censuit. U i tanti viri tain cerio testi \
monio manifeslum 6it, communiter quoque a Gra> ' ;, \
c i s , qui tum claruro in eloquentia obtinuere , ,
nomen , praestantissimum omnium Ephraim judi- '
calum esse. Vox sane Basilii talis non temere , \
prolala esse exislimanda est. Dicitur aulem divinus , ', '
Epbraim Irecentas versuum myriades conscri- psisse. Hulli quoque ei fuere discipuli, qui insti- . ' ,
tuiionem ct pbilosophiam ejus sunt semulaii: i n
5 \
quibus celebriores sunl Abbas, Zenobius, Abra",
bam, Maran, et Symeon, apad Syros ingenti gloria
,
viri : e l alii quibuscum praeterea bunc viue modum ' , \ ^
illi comniunicavere. In locis vero eisdem, facundia
, \ $
maxime praesiantes, Paulonas et Anarad exstitere :
,
qui deinde lapsi, sana cxcidere fidei doctrina. AJii

insuper apud Osroenos fuere, eodem pneclari
; , .
modo, Bardesanes, et filius ejus Harmonius. Et
; ,
paler quidem nominis sui baeresim instiluit: filius
' \ ,
auiem Grecis disciplinis satis eruditus, patris
,
vocibus legilimis modis musicisque numeris i n
clusis ordine circulari in clioro eas cani inslituit,
,
quos cx eo lempore bucusque Syri pgallentes usur-
p a n i : non illi quidem carminibus ipsis siculi ab \
illo sunl prodiia, sed sonis tantum eorura utentes.
^. *0 Nam ille ad palernaro delapsus hxresim, eademque
, ,
cum Graecis de aniinrc generalione et corporis i n - Q , \
terifu, nconon de fulura regeneratione opinalus,
lyricis niodulis doclrinas ejusmodi aspersit. Quibus ,
muhi ex Syris propler verborum venustatem et . ,
sonorum numeros demulsi, paulalim opinionibits * \
talibus recipiendis suul assuefacti. Gselerum divus ,
Ephraim ea re cogniia, quaravis Graccarum arlium
" * '
expers, Harmonii numeros modcralus e s t : atqne

ejiisdem modulis, carroinibus ecclesiasticae sen ,
tentiaj consonis, adjeclis, Syris ad boc usque lera . "
pus ca canenda dedii. 7 1 3 âm divinos bymnos
\ *
plurimos, quibus Deuin in primis celebrat, et lau ,
des pr&ierea virorum qui inslitulo Deo ,'placuere
. "
canit, ad HariHOiiii carminum leges composuil: a
. ' ,
quibus, ut cquidem pulo, per aBmulationis ardo , \
r e m , posteriores ecclesiae cantores modulorum D
. ,
forroulas imiiuali, magiseiiam atque magi? augere
, \
alque propagare eas sunt aggressi. Qualia igitur is
^ , '\
sermone fucrit, vel ex boc ipso conjicere licet.
, , &
Vita rcro ci valde exacla, et boni operibus spe*
, ,
ciata fuit. Quielem etiam roulio sludio est secialus.
. ' ,
propler moruni casiiialem tautopere calumnias
^ . ', , ,
deviiavit, u l fere a conspectu mulieris prorsus
;
abborrucrit. Ferlur sane, cum mulier quaedam
#, . . ' '
ntilla prorsus vita? disciplina, et pudore nullo, iu
,
arguslo admodum loco ei obvia facla, sive con. ,
feulio veluti viruin tentalura, seu ab aliis u i hoc

faccivi mcrccde conducta, oculos sinc inlcrmis . ,
sione in eum conjiccret, incrcpans in terram cain
, ;
pro-p-ccrc jusbibse, illamquc rcspomiisc . Scd
:. \ ' ; ,
283
ECCLESTASTIC^ HISTORT^ LIB. IX.
, , ; quomodo tandcm terrara ego intnear, curo aequius
, , *
sit te eam respicere, qui ex ea condilus sis, quam
\ , , .
me ortum ex le habenlem, proindeque recte te
, ' respeclanlem ? Quod mulieris verbum ille admira .
lus, deinde scripto mandavil. Atque id Syri iu
\, . ' \
primis memoratu dignum ex illius rebus esse
, .
censent. Et primum quidem is s;i*pc ira vicius est;
. ' ; posleaquam aulem monaslica? philosophiae incuin , , bere coepit, nunquam commotus esse visus esl.
, Atque aliquando, cnm dies multos pro consuetu, , - dine sua, jejunio iransegisset, et minister tempore
, . '
cibum ei afferret, accidit ut is ollam frangeret.
, , \ Epbraim vcro pudore joxla et liraore correptum
- illtim videns : Bono, inquil, esio animo. Quando. \ \ :
quidem enim obsonium ad uos venire renuit, nos
\ , \ age ad id accedamus : et ad ollae fragmenia conse , &
dens comedit. Enimvero ut vana eliara gloria su . , perior fueril, inde liquido patebii. Designabalur

orbi cuidam cpiacopus, et jam qui se ad ordinatio, - nem abducluri erant, adveniebant. Ac ipse slatim
. eo cognilo, in forum progressus, veluti menle
' captus indecore gradiebatur, non saiis honcsle
, , Ycstem post se trahcns, et qune venafia erant sur ,
ripiens, propalamque comedens. Sic ille mentis
impos cxistimalus, comprebensionem effugit. Et
,
tanlisper dum alius episcopatum reciperet, occul ,
tans sese I.anit. Plurima sane et alia menioralu
.
digna, et qui de eo conscripius esl liber, et pro , '
vincialcs eju, Romani sitnul el S y r i , de eo refo fj r u n l , qua3 cuivis cognoscere est prodive.
714
*
Unum illud sane quam memorabile, bisloriae btiic
,
inscrere visum esi, quod ab eo paulo anle morieiu
,
eet geslum. Faines ingens Edessenonim urbem
). ' ,
premebat : atque ipsc, qiti mullos amios non
; ; ' ,
fuerat domo progressus, lum pbilosopbandi btudio
; , ;
aliquanlura inlermisso, prodiit: el in bomines
\ , ,
locupletes, qui sic lnrpiler rerum nccessariaruin
;
inopia, cives suos pereuntes despicerent, acriier
,
esl invectus, arguens eos, quod animarum cura

neglecia, studium omne in corpore fovendo collo , carent. 111 i auicin intogrilatem et paupertalem viri
*
observanter verili, minime id sic esse affirmarunl;
. '
facile enim el promplum eis esse, indigenlibus
. '
facullates distribuere : deesse saliem, qui in eo
, - D minisierio, pro eo atque deceret, fidelem se p r Gev , beret, omnesque lucro inhiare, ei lalia iosde in
.
quseslum suuin vertere, dixere. Tuin Epbrann :
,
Ego vero, ioquil, qualis vobis esse videur ? E l i l l i :
,
Honestus aique bonus, respondere : el lalis pror. '
8us, qui opinioni quai de eo fertur, v i U ipsa re' ^ . poudeat. Itaque, ille ait, paratus sum in ejiismodi
, \
omnibus negoiiis inservire. E l mullo ab eis sunipto
, argento irecentos paravil leclos : et iu publicU
\ ,
porlicibus eos qui fame coufecli erant, acccpios,

diligenier et benigne fovit: advenas quoque, ei
\ ,
alios qui inopia aflligerenlur, bumaniier curavit.
. \
idque lanlisper fec-il, dum iames ibi esl grassau.
,
Ea vero depulsa, ipse ad pbilosQpbiue suae officinam
rcTiTbus, ibi paucos post 'ics vita est dcfuuclus.
.
f
287
NiCEPHOKI C A L L I S T l
288
Ecdesia clerici minielerium sumpail. \ i U , ,
nutem monaetica percelebris, ex acquo cum iis qui
,
episcopatu, doclrina, et vitac sanclitaie clari sunt, , laudalur. Haec pauca cx mullis, quse ab Ephraim
. recte pieque facta sunl diximus. Res namque cjus ,
omnes si pro dignilale earum exponere nos opor . \ \
leret, aul eliam aliorum qui lum in eodem pbilo , \
sopbandi gencrc elaborarunt, quoniodo scilicel

eurum quisquc vixcril, cl quali morutn iusliiuto
, .
U8U3 sit, qualis ipse fuil, scriptore essel opus. nobis cerle quidcm id praslari omnino non poleet, cum propter oraiionis et styli lenuitalem, tum quod res eorum reclissime gesias ignoramus. Nam
iuorum multi in solis degentes locis, ul plurimum latuere. Quod si nonnulli in urbibus domicili* sua
babuere,quod viles esse apparerenl, et nibil ab aliis differre viderenlur, consullo actiones stias
celariitit. 7 1 5 Nam buniana laude repudiala, soloque Deo aclorum suorum tesie advocalo, miniine
ab boininibus gloriam sum aucupaii. Atque equidem dc viris qui inperii ejus teinpore monasticam
pbilosiipbiam sunl gcctaii, ct secundum Ecclcsiai leges perfccte et exacte in plerisque Rouoani imperii lucis tum vitain exegcre, basc uiibi coinpcrta sunt.
v
CAPUT X V H .
De Didymo; ilem de Aetio et Apollinari,

hcerelicis.
Temporibus auleni eis clarus eliam fuit eccle&iasiicus scriplor Didymus, ecbolae sacrarum disciplinarum Alexandriae prfectus. Neque vero laudcm in ea erudilione tanlum meritus futrat, verum
etiam onane genus alterius sapieniiae summo excoluorat siudio. Pocticam namque ct oraloriam
perfcciisbiuie didtceral ; de aslronoinia aulcm et
gcomelria, numerorunique proporiionibus el convenienliis nitiil eum latebal. IJI diversas pbilosopboritm opiniones tanla iucubueral, ul cas cxacte
perdiscerel, cura, ui pra-terca aliud nibil scire
viderelur : qiue sane onuiia acumine nienlis et
audilionis perceperat. In puerilia namquc visum
pror&us amisit, cunri eleinenta prima discenda ei
esscnl. Epbcbus vcro arliuin liberalium erudiiioncni adainavit, atque iu scbolis prxceptore* audiebal lanium. Eo vero eapientiae brevi perveiiit
aiuplitudine ei ccleriiale iogenii, ut niatbcmalicarum anium obscura, et tbeoreniaiuio epeculaiior.umquc arcana exactiwime addidicerit.Ei curo caecus
tssel, litterarura iioiitiam manuum conlreclalione
assccuiuscsse dicitur : naraearum formas in tabula
aUius cxsculptas, saepius tangendo cognovil. Alia
porro, ut syllabas, lillerarunique connexiones, el
q u i E ordine consequuntur caeiera, propter naiura?
acuiucn, animo el audilu pervestigata percepit.
. '.
,
'
,
.
,
' .

. \ \
. '\
,
* & $
.
, .
,
. ,
. ' ' ,
\ , \
, ^ , . ' :
.
, ,
* ' , ; \
, \ .
' \ .
\ \ ,
,
. '
Pr;rcipuumque ipse niiraculum fuit, cum audire- D , ' .
itir el conspiceretur. Multi quidem vel ul virum
,
etim (auiuin vidcrenl, vel ui suavein gralamque . '
< jus oralioneui audirent, Alexandriani vcnere. Pro , .
NiCiKnis vero decrelis pugnans, Arianis restilil, *
. ,
eosque oralionis suai euadela, 7 1 6 Q
*
\ .
adbibere videbaiur, pressil. ad eos qui secuni

disputabant, verba faciem, rerum coutroversarum
'
judicium delulit. Et cum ad moreiu gerendum et
,
cedcndum facilis, tum ortbodoxis eo nomine cba , *
rus maxinie fuil. Nec ab bis taulum, scd ctiain a
:, , , inouacbis iEgyptiis magno bonore cultus csl. Prscr
u a m
n u l l a
28>
ECCLESIASTICE [ISTORIiE L I B . I X .
2 0
, \ i cipuc vero eum clarissiinus I!!e pieialis cxcrcilio
^
Anionius admiratus est. Qiiem dicunt, cum
\ , ;
Alexandriarn venissct, ul Athanasio firma ccriae , * \
que fidei pcrliiberet testimonium, brec ad Didy , \
nium prolocutum esse vcrba : Non esl, Didymc,
. ;
quod teipsum nioerore conficias, proplerca quod
;
oculis carcas, quos mures, laccrtae, et vilia ani \ , malcula habcnl. Volupiaie polius et lauilia cfforri

le r.onvenit, qui itidem ul angeli inlcrnis maxime
. " ! vigeasoculis : quibus flare immortalem el divinam
,
cognilionera pcrcipis, veritalemque ipsain exacte
\ . " *
perspicis. Hic hosce reliquil libros : In lotum
\ ,
Psalmoruin librum varios commenlarios, in Oseam
; ,
et Zacbariam libros quinque, in Isaiam libros
, ,
duodeviginti, in Evangclium secuudum Maitbaeum
, , \ ei secundum Joannem non parvos commenlarins
. \ scripsit. Insuper contra Arianos el de Spiritu san ,
cio, aliaqne scripla plurima composuit Floruit
, ; . eadem aetate Syrus quoque Actius, qui ab eis
. dispuiator admirandus habiius est, qui diversa a
\ nobis docent. In altercalionibus quippe, verborumque contenlionibus, raliocinaiionibus, ct fal
laciis ludificanlibus, valde commodus, ul qui ex
6 \ , \
, professo in rebus ejusmodi sludium omne con. sompsisset. Et proinde quod talis csset, quodque
, \ - facile quidquid sors tulisset, malc feriatus de Deo
thcologarelur seu blallerarel polius, ct con \ ,
* teniptor dcum appellatue eet. Palria ci fuil Coelc , ' \ - ayria. Cujus paler cam in militia adversis rebus
, confliclatus landem inleriisset, bona ejus qui tum
\ , rertim potiebalur princeps publicavii. Qoa re una
' . ' om malre Aetius ad extreroam redacius paupe riem, ad auriflcum artem discendam se contulit (I),
, * , ut quoeunqtift posset modo viclura sibi pararei. Ea
* \ - arte ubi salis eel osus, propter ingenii viin ad
, - diccndi disciplinam cal conversas : Paulintimquc
, . audivit, qui ex ecclesia Tyria Aotiocbiam iueral
iranslatus. Porro morina matre, cujus gratia au, \ rum couformandi arti opcram navavcrat, toitis
, \ , staiim in dicendi studiom incubuil, brevique ocrtamen subiens, mulloe disputando convicil. 7 1 7
. \
Poslquam aulem Eulaliu* post Pauliitum in Antio *
\ cbena eede eel collocalus, muliitudo ingens molu
. - adversus Aeiium concilaio, urbe euin expuiit. Quo
leropore Anazarbum Giliciae concessit, aique ibi
; . &
\, arlcm rursussuam Ua, parandi vicms gtatia, exercuit, ut non prorsus dicendi cerlamcn omiitercl.
, *
Accidit lum, ul sopbisla quidam Aelii ingciiiuni
. '
admiratus, arlem suam cum co communicandam
,
, , ' duceret. Alque ille in sopbistse domuin rcceplus,
boniini inserviens, onine (ul flcri solel) iauiuli nii ,
.' , nisleriuro praeslilil. Sophisla grainniaticcn et logi\ * cen ei tradidil. Ipsi vcro cum berum ob mimis
, reclam de divinis oraculis opinionem arguercl,
\ nierccdem benc de se meriiae dojnus abdicalionein
, lulil. Atquc inde ejeclus, cum Alhanasio Anazarbi
, , \ - amislile v i x i t , apud qucm evangclistas exacie
1
(4) Sozom. lib. m, cap. 15, Aelium primum mcdicum iuissc dicit.
292
291
NICEPHORI CALLISTI
excutiens legU. Deinde Tarwim ad Antooium, L u - ;, , \ ciano mariyri uolum, venit. quo Aposlolum di- , . \ , \
scens, satis diu cum eo, cum adbuc in presbyterorum ordine esset, mansil. Ubi vero Antonius . * . '
episcopi funciioncm suscepii, neque jam doctrinae,
qua Aeiium erudiebat, vacare posset, ille Antio- ,
hiam esi revereus. E l ibi cum a Leoniio adhuc / ' \ ', preabyicro (Luciani martyris et bic babiius secia- .
lor) propbetaa, alque in primis Ezechielem doce- ,
reiur, propter lingtue intomperaniiam, et senteu- ,
i'ue impiciatem, iude rursus esl expulsus. Uaque , .
sojpbisticam cxcrcens, el certamine cum eis qui
clari eo siudio erant congrediens, loca mulla cir- , cumiit. Postca vero et medicam arlem accurale , \ .
" ,
didicit. Sopolis in lali disciplina doctor ei fuit,
\ '
vir iii eo sludio uemini secundus. Ipse etiam
Aclius oplimus in eo babitus, gratuilo pauperes . ^
* ;:.
curavit. Quod si aliquando ogeret, noclu ad quempiam ariis suae poriium , ne inlerdiu a studiis \
*
potioribus abducerelur, adibal : ei aurum , quod
accuraliorc arto claborandum esset, pelebal : . ,.
aique opcrc celeriler perfecto, et ab ejusdcm artis , .
,
opiflce mercede accepla, vitani loleravil. Lconiio
vero ad episcopatum Antiocbenuin evecio, Aelius , *
\ \ ,
ab eo diaconus designalus, ei ad munus in ecclcsia
, " ,
docendi delectus esl. A l ipsc diaconalum suscipere
. ,
veritus, docendi functionem non rejecil. Atque ibi

salis diu versalus, Alcxandriam venil, Albanasium
^,
oppugnaturus. Vebementcr naraque de consubslantiali propugnando 718
Albanasias egil. Q ;
\
cum aquibusdam ad episcopalum Aelius recipien
duro deleclus essel, digniiateiu eam conlempsiL
. <
Sane antequam Aetius ad Arianos defecisset,
, 1%.
laroeui illi ab coMubilanliale proflien * ,
libus dissidtbanl, nibilominiw laroen prcces, bym .
nos, consilia el res prope oxnnes cum eis comniu\ ,
nicabanl, mystico duntaxat sacriiicio excepio. Ex
, \ \
quo aulem ille prinaus seceswonem facere cflepit,
.
omnibus conscntientis conveutuf, araicitiae, et

conaueludinis vinculis ruptis, in adversas eis qui
in atia essent opinione roaxime partes per iaciio- ,
nem Iransiere. Tum vero et EiiBomlus Aelii sa-
' *
pienlia? fama adduclus, ex Cappadocia Anliocbiam
' profecius esl, et Secundo se ibi conjunxil : qui
Hlum Aeiio Alexaitdria? adbuc degcnti, comiiieu- D ,
, ; davh. Alque bic alter alteri obstrictus, ille quidcm
, . \ ;
docens, bic autem discens, in 9apris merquc de ,
Midabat doclrinis, Aetius Gallo quoque Casari
, , .
notus fuil : cui cum religio magnopere cure, tum
, :
viri qui sacris LiUeris el ecclesiis navarenl, cbari
.
fuere. Quapropter lalium disserlationum causa, in
; /.buc quoque genere dispulaliomiin, ut illi graiior
. \ - "
esscl, se exercuil. Diclus enim csi Aristolelica
quoque opera perlegissc, c l ad eos qui laKa Ale- ,
\
xandrias docerenl frcqueniasse. Calcrum quod in
, ,
Galli odium propter perversam suam opinionem
' ,
inciderat, jussu iilius ulrumque ei crus pcrfraclum
\ , ^
fuisset, nisi Lcontius Antiocbcnus dissuasione sua
condeiunaiioniii calculum amovisset. Vcrum enim- ^ . \ , 1
ECCLESIASTICJE HISTORIJE LIB. IX.
294
' , - vero Gallus in conspecltim suum eum primum

, , \ ; ' '
admissum, cbarum maxime babuil : e l ad IuNa . * *
niim crebro misil, cum illum ad Gracismum et
.
idolorum cultum deficere intcllexissel, ul scilicei
*
bominem ex itnpielatis baraibro extra'ieret. Quin
, * .
et dmnarum Lilterarum doctorem illum Gallus
. '
instiiuit. Hc de Aeiio. Quomodo autem ad epi, , scopatum evectus, non exigua pars eorum fuerit,
. ,
qui \ , boc esi, distimile
et alteriui $ub$lantt<e docuerunt, alque eliam
.
exaucloratus solum exsilii causa verterit : Eu
,
ius autein mnlto eo delerior, faclione ejus syco ,
phanlia circumvenla, in locum ejus suffeclus sir,
' . ' ^
et de ipso eiiam Euuomio, postea dicemus. Eodcm
.
tempore Laodicex i n Syria viri eliam duo floruere
;
, - cognomines, paier vidolicet el filius : ulrique eniMi
.
Apollinaris nomen erat. Et pater prcsbyteri, filius
, ^ ,
lecioris ordincm obtinebat. Ambo Graecaruni disci , plinarum , grammaiiejB p a t e r , rheloricae filius ,
. * ,
magistri crant. 719
Sencx Alexandriae orlus,
* '
Beryli docuit : el ducla Laodiceae conjuge, Apol ,
linarim filiura progenuit. Et cum Epiphanio soplii ,
slicam profitcnte, illi siniul flnrenles, eum u l veri
, amici sunt coroplexi. A l Thcodotus Laodicensis
* ' , lum cpiscopus, quod melueret ne continua illius
* ' ,
consueludine ad Graecam impietalem declinarcnl,
* \
familiaritate illius eis inlerdixit. Sed illis Epiphanii
, amicilia episcopi edictis potior foil. Proinde oi
.
Tbeodoti successor Gcorgius, ciun inuila tcntasset,
, ut illorum dirimerel conjunrtionem, postquam
f
' ^ operam suain fruslra esse v i d i t , ecclesiastiia cos

\
prohibuit communione. Quo faclo pro insigni con . \
tumelia accepto, ftlius sopbisiicis freius capiuris
. ' et argutiis, novara quamdam bacresim instituit,
nomen auctoris ipsiife refereniem. Est et alia opi .
\ \ nio, non ob eam quam scilicet diximus causam,
illum a Georgio desciviase : sed qaod Georgius
, .
aliena prorsus et absurda opinione nunc A r i i defendens genleniiam, nunc aqualem Patri FUium
profitens, convcntui Seleuci* acto assensisset s ea Apollinares arrepU occasione, discessionem ab eo
fecisse : et cuoi id nemo curaret, opinionem novam inducere conatos esse. Docuere auiem, Doininum carnis OBConomiam et functioneiu factis ipsis obeunlero, aniniam non recepissa. A c rursum
v e l u i i absurditatc ea p e r pcBiiitenliam correcla, animani quidem recepisse addidcre, eam auteni
buroanam non babere meinein. Satis namque ei pro mente divinitatem fuisse, quae hominem aasumpserit. Atque ea re una ab onbodoxis diseidenles, in aliie eadem quae Nicacnorum decretdrum
fiudiosi, sentiebant. Yerum de Apollinari postea quoque loco suo dicetur.
. I H ' .

T
CAPUT XVIII.
H v '
* ,
." \
' ' ,
.
, . ;
; ' ^ ,
, \ , -
De Theophilo Indo.
Fuit tum eliam proptcr virlulem et doclrinam
magnoperc laudatus Tbeopbilus ille, qui cognominalns esl Indus : non ille quidem hacresis alicujus
auclor, sed Arianismo plurimum addictus. Qui
sub Gonstanlino ab Adiabeuis admodum adbuc
juvcnis, obses iu Romanorum diiioucm fuerai
missus. Adiabcne (1) vero magna csl insula, c l
r e g i o l n d i c a , cclebris. A c Theopbilus consueiudinc diulurna adeo mores ad Romanorum insiituia conformavil, 720
monaîicam dtlegcrit
(1) Apad Plin. Adiabcne Assyriorum cst initium, lib. v i , cap. 13.
l e
205
NICEPHORI CALLISTI
206
vilam, Ct diaconi susccperil digiiilaiem, Eusebio ) ; ; .

Nicoinedicnsi manus ei impoiienlc. Cum autem
; '
\
legtlio a Constaniio propagandae vera pietalis et
conflrmandae fidci gralia ad Orienlales naliorica , 4
imttenda essct, ambiiiosa muiiificeulia eam insli- . t u i t : et ptinceps ejus, quem modo dixi, Theopbi- )
, \
lus designalus est. Constanltus sane perquam
I , ,
magnifice, m quam maxirae possct graliosuoi eum
rcddcrel, ad ducentos gcneroeos e Cappadocia ^ \ .
cquos navtbus impositos, aliaque instiper dona ad
\ , ;
illos perferenda Thcopbiio dedit, u l scilicct illi
,
simul et liberalitalis ejus ampliiudinem et animi
magnitudinem admirarenlur. Et Tbeopbilus lega;, tionem obiit, eamquc ad Hncin debilum perduxil.
, \ ,
Nain qui in regionibus eis ngnura oblinebal, a ^ \ ,
Gr.Tca supeistilione ad verx pietatis religionem de . '
flexit, et ecclesias trcs in diversis locis erexit, non
, *
tanium qune ab impcratore niissa acceperai donis
scd maxime eliam quos ipse addidcral sumplibus
per animi alacrilalem cum illo conccrlans. Eccle- '
Marum istarum una in melropoli et principc urbe , ^
lotius gcDiis, Tapbarum earo noruinant : secunda .
in loco ubi Romannm cmporitim c r a t , cxtrorsum

ad Occanum ver*um, regio Adane (i) vocalor : , ,
terlia in alia lerrae cjus parle, ubi est quod Perei- , ,
cum emporium dicilur, in Persici maris ore con- , .
etrucla. Theopbilus (2) porro rebus apud Homeri- \ tas ampliier dispositis, templisque eis consecralis,
'
atque etiam pro rcrum copia cxornaiis, in insulam
.
Adiabencn, quam pairiam ejus esse diximus, ira- Q * \ '
j c c i l : ac deinceps in rcliquam quoqiic Indiam
.
iransiit, multaque quae apud cos non riie ageban- ;, ,
banlur, correxii. Elcnim considenies evangelicutn
;,
audiebant oraculum, aJiaque mulia faciebant, qma . ;
sanctiones cccleeiaslicas non jubebanl. Ea omnia , [
pulcbrc immutana, ad Ecclcsiae placitum morem
.
composuit. Una saltem, ei quidem maxima re io- ;
commodans, quod aliero tubttan- * \ \
tiale rolere docuit. Porro ex Arabia inagna ad , ,
AuxumiUs iElbiopes est progressue, qui in primis ' ,
Rubri roaris liltoribus babilabant, quod Oceamis $ , '
sesc illi insinuans eflicit: quod saneRubrum mare, \
in maximam longiiud neni proiensum , in duos di- , ^
vidiiur sinus. llorum aller quidein ad *4gyptum
' \ >,
exundans procedit, ubi eliam nomen sibi euum D ' . :
ferre dcsinit : quem anliquilus filii Isracl iEgy, . '
piios lugientes, siccis pedibus transierc : 7 2 1 ^

ad Pala3slinam excurrit, prope urbem cui veius
' * '
noioen esl Aeiia. In Rubri istius roaris partibus
extcrioribus, ad sinistram Auxumiue sunt, quo- *
, , \
rum metropolls csl Auxuruis. Anle bos vero ad
.
AUimtim pcrlingcnles Oceanum, Orienlein versus
Assyrii : apud quos eliam hanc appellalionem ba- ,
bent, quos Alexander Hacedo ex Syria pulsos, co- . Uap'
a
t e r
(1) Adane regio. Homeriiie Arabici populi sunt.

(Plin. lib. v i , cap. 28.)
(2) Apud Suid. est, Theophilum hunc veluli
qiiarodain aposlulicam imaginem uisê, eliam
Judaex' cujusdam niortuum rcsuscitasse d i c t u s s i l ,
leslalumque id dc eo essc Thalassium fan.iliarem

ejus, virum in quein mendacii suspicio non caderel : mullosque prasterea alios, qui ajUle ea
vixerc.
K)7
ECCLESIASTTCiE H I S T O R I J E L I B . T X .
, , ,
, .

, ' *
.
$ * \
' ,

, \
, \
,
.
lonos eo deduxit. Ii ad hoc usque tempns patria

utanlur lingua. Omnes autem nigerrimi sunt,
aculis solis radiis eos adurenlibus. Apud qtios
maxiine provenit xylocasia, et casia, c l casamuin,
ct ciuamomum, nconon inmimerabiHg clepbaniorum mulliludo. Thcopbilus, ivcie consliitilis
Auxumitariim rebus, in Romanorum reversus est
dilionem. Aique post rediinm in ntagno habiuis
Iionore, seain quidem ille urbem, anl ecclcsiam,
cui eptscopus praeessel, sortitus non ost. Ubkjue
tanien locurum propter bominis revorcntiam. iu
eum ut miraculum quoddatn, omnium conj*cti
oculi erant : donec Aetio et Eudoxio in exsilium, quod consilia

rcbus fa?isse;it, actis, et ipse Heracleam
efro
cum Gallo cominunicassenl, ejusque
Sn Pontum in perpeluum est dcporiatus, Gallo in intimts
babitas.
. \
*
CAPUT X I X .
De Phtlostorgio, et qum i$ uripta reliqiierit : de

Felici Arabia, de quaiuor magnis fluminibut, tt de
paradiso.
Sedenim, qnae Deo invisus Pbiloslorgiws de sen" ' ;

lentia Theophili, quero diximus, memoriae litieris
,
mandavit, e nunc paucis persiringemus. D i . \ , \
c i l enim, in ginuro Persici maris, qood ea in parle

Oceanus sese eflundeus, vaslum et circumcirca
\
inullas genles complectens eflicii, cuin alios maxi, mos Auvios, tuiu Tigrim se undis suis inferre. Q u |
^ '
cum Apeliotem versus sub Hyrcano roari in Cor '
dyaeis manifesio sibi ipsi reddilus emersii, juxia
,
Syriain profluens, simuJ atqne Susidem lerram
*
pertingil, Euphratae ibi se ei commiscenle, magims
, ^ , ; , ^ jain etaquarum vi rapidus, ingenli el fragoso souiiu
. " \
provolviiur. Unde illum Tigridis fera cognomeu
. ' accepisse ferunl. Priusquam autein in marc delabi ,
tur, in duo ingenlia flumina scissus, osliis duobus,
*
longc inter se dissiiis, inPersicum se mare conji,
cit, 7 2 2 i
^
ierrx in medio concludens, eaiu ,
quc fluvialem simul el marilimam insulam efficieus,
,
quam gens Mesenorum incolil. Euphratcs autem
, fluvius ex Armeniis manifesto apparens exoriiur,
.
ubi mons est Ararat, ab ineolis iia appellatus : ad
* \
qucra arcam ISoae constilisse sacrae produni L i l i e , , '
rae, cujus etiam nunc ibi lignoruni el clavorum non
\
paucs scrvaniur reliquiae. Inde primum exigaus
\
proOuens Eupbrales, quo longius ferlur, co major
\ , . - | ) exsislit, plurima alia flumina in alveum simul ct
01,
nomen suum excipiens. Majore aulem minore
,
Armenia emensa, ulira progredilur, eam quae pecu .
liari nomiiie Eupbratesia dicla es(, deinde ctiam
' , reliquam secans Syriam. Hac porro et illa postse
, ,
reIicla,omnisque gencrisqua iluxit, belice divulsa,

ubi Arabia? propinquaturus esl, refringiiur : ac
* - \ \ oblique in circulum conlra mare Bubruro prolabens,
, \ , 'ct regionem non parvam sinuose claudens, ad Cae, \ .
ciain vcntnni cursum converlil. lnde ubi inler Bo
ream et Apelioten medius constiiii, et ad Tigri , detn flumen procurrit, non totum se ei iinmiscel,
:,
sed poriionibus tantum quibusdam medio inler ( < \ 'vallo amissis, parlc reliqua, eaquc maxima c l uaviPATROL. G R . C X L V l
( u u
l u m
10
m
293
K I C E P H O R I CALLISTT
gabtli, in Tigrim eumdem apud Susas omnfs inci-
dil, ac nomitie suo amisso, cum illo in Persicum
, *
devolvilur sinum. Id porro quod inira duo ista flumina proiendilur terrae, Mcsopolamiae nomen obti- , ,
ncl. Enimvero Tigris el Euphrales, quibus in locis
,
cmergentes appareanl, dictum est : sacrae autem
.
Littera nostra Paradiso cts profluere, veriesime
, commemorant. Ex co nanique fonles et primordia
. \
lympbarum suarum recipienles, fortasse ad cerlum
, . - usqiielocnm super terram profluunU Deinceps vero
. [
a vasta ct arcnosa solitudine excepti, atqnc ibt tn
\ ,
profumlum per cuniculos absorpli, non prius deor ,
sum versum currere desinunt, quam ad angusta
, .
et lapidosa ejus terraft loca pcrligcrint, progressum ^
quc eoruin ad inreriora prxcipitem solum durius
,
ct solidius prajpedierit. Ubi undae eorum continue ' et conferlim conflucntes, vi et magniludine sua di* ,
rectum eos deinde cureum tenere cogunt. Qo$ vot, \
deinde subierraneo meatu fluentes, partem aqua- , '
rum eoruro non minimam quae in medio est terra . "
carpenie, minores et lenuiorcs jam ad ea loca per-
venitnt, ubi ex cunicults in aperlum erumpant. ,
723 Quod illi autero occulli subterraneo cursu
longissime volvantur, id non debet videri incredi- \ , '
bile. Sunt enim et alia passim flumina et maxima ct
. ' \
rapidissima. quac sub terra feruntur. Apparet id ex ,
eo sonilu, qui ad aures nosiras ab eis cuin slre- ,
pitu et fragore rueniibus perfcriur. Et nonnulli, >.
quod -cum supra eos fluvioe puteos effodissent, et
quod se cis infcrne obtulil solum lapidosum paulu- Q
lum rupissent, unda perslrepens cursum sursuw
,
versmn cum vi quadain moliretur, vix ab eis qui
. '
ad summuoi pulei os consliterant, sunl relractiet
, \
reccpii. Atquc illa subsecula ia rivum evasit, quem
. *
nulla coeii siccitas propler vim el fluxum perpe. , ^
luum lurbaril. Ineffabilis namquo Dei saptenlia,
, ' , ' ^
tanquam venas quae opus essent suppediiantes, sic

aquarum procursus luin occulios tum inanifeslos ,
perfecil. Unde quoque propheta David illud ccci- ,-
nit : lpse tuper maria fundavit eum, et super flu- \ ( , ^mina prceparavit eum *. Maria scilicet, qnarn ma\i- , ' ,
uiis ternr sinubus ibesauri instar accumulans, solo ; . corum robuslius consolidalo, ad tantatn vim el nio- 0 , ,
lem, qu;c in ca inferunlur, aquarum sustinendam. 9 ;, , ;
Flumina autem, commoda et niiriiica constiiulione D .
transitum eis tiberum prabens, regionibus semper
*
ex allo se submillenlibus aiquc recedeniibus, ei cx
, &
sublimioribus ad buiniliores oras aquarum ruen- ;

lium niomeniis locum concedenlibus. ldem ipse
; \
conjeciura ductus, paradtsum ad oricnlem sub ae- ,
quinociiali silum essc ait circulo. Primum ex eo
;
quod ad mcridiem maniieslum esl loca fcre omnia

esse babilabilia, ad extreraum usque duniaxal mare, , \ quod jam eol aduril (I), anno lolo radios suos io , \
Psal. xxiii, 2.
v
(1) IIJLC qti-dem veterum prope omnium fuil

ophiiu. Sed pairuui nosiroruiu mciiioria, incepture
Uoiuuibo Liguri, nova HUpanorum uavigaiio inagnaui AJrie;; rlcin priscis botnmibus iguolatn ,
et pluriinas in Oceano incridionali, ei caetcras îilas babilabilcs inveiiii. L l saiis jam constel
Occanum csse inerLs niagiiiiiidiuis, sod iusulis alque lc ris imiuonê cliam uiagi*fludii;is
301
ECCLESTASTtC.E IIISTOLUE LIB. IX.
503
r i - i<I emitlens. Rxc quippe cst illa qu medi.i .ua

dicitur. Deinde quod is qui nuoc liyphasis diciiur
. ' ; , fluvius, in Scripluris sacris Pliison nomtnaius, ct
\
ipse e paradiso orlum ducer.s, cx arciois magis
,
' Orieniis pariibus meridicm vorsns proflucrc videlur, et in ejus ipsius orae Oceanum aquas suas con~
^, ,
' ' jirere ex adverso Taprobanae iiisuhc. Ad cujus
* fluminisj ripas invenitur quod caryopbyllum vocalur, sive id frucius, seti flos est. persuasum
, ^
babenl qui ibi babilant homincs, arborem ejus,
,
ex eis quae in paradiso sunl, un:*m essc. 7 2 i
,
Eienim ea quae supra eos esl lcrra, adntodum
(5, \
deserla est tota ct sterilis. Quod atilem is fluvius
:,
florem eum affert, saiis constal illum super terram

tolum ferri, neque uspiam sub terrani in cuni ,
, \ . \ - * culos dcmitti : aliler enim, quod ibi natum esscl,
perferre non posset. Habet ct aliam flumen boc

notam lerrenae cum paradiso commistionis. Fcr . \
Inr enim, si quis febri laboret ardenii, ei in flu .
mine eo mergaltir, derepenle euin morbo liberari.

Tigris vero et Eupbrales, quod lerram snbeant,
,
* < ct rursus cmergant, non aliquid inde, ut llypbasis (1), efferre possunt. Sed ne Nilus quidem :
; .
nam ct btinc ipsum inde profluere, inspirala? Mosac
. \
liUerae lestanlur. Gseon ab ipso, a Gr.rcis autem
,
iEgyplius appellaiur. Hic namque, quanlum con ,
jicere licel, e paradiso proruens, priusquam ba. ,
bilabilem orbis parteni atligit, sub lerram cuui , cnlis immissus, inde lndicum rnare subii, sub quo
, .
> \ , - Q
, *
. ,
, , \ \
, ,
\ * ; \
*
, \
(
, ,
^) * \
\, ,
. " \
^
, \ ,
, \
,
.
\ .
"
\ * \ \
,
, ,
cnim hominuin IISKC ccrlo asseveret et demonsirct?) et praeterea sub omni ea quae in medio
protendilur lerra, ad mare Rubrum procurrens,
ac sub eo quoque prolapsus, in alieruin ejus defertnr litius, sub id quod dicilur lunae promoiilorinm (ubi duos fcrlur eflicere fontes, noit parum
inter se dislanles, ei sursum versum magna vi el
fragore pronimpenles), et inde per iElhiopiam
provolulus, in ytgyplum procurrit, pcr atlissitnas
rupes slrcpilu itntuenso praecipitans. A<Jdil insuper el iilud, Iraclum illum orbis ad Oriemeni ei
meridiem omnein, quanlumvis in immensoardore,
max'>ma lamen el robuslissima fcrre omnia, qnse
vel lerra vel aqua gignunlur. In co eiiim mari admiranda? magDiiudinis immania cete reperiuntur,
qua3 saepenuniero Oceanum eum naviganiibus pelago innalanlia etemergenlia appariierunl, el teFra
ipsa elepbantos babei longe maximos el vaslissimos : prjpierea eos qui spurii erepbanii dicunlur,
quorum ctius cselera quidem boves sum maximi,
pelle aulem et colore, ipsaque adeo inagiiiitidine
ekpbauli. Sunt ibi quoque dracones sive serpenles, crassiludine irabibusnon miuores, longiuidinc
ad quimlecim proiensi orgyas seu pabsus, quarum
exuvia; eliam Rotnam visae sunl perferri. E l apud
[ orbetn cifcumvolutus (ul conjecUira
est, quis
(novum orbem vocanl) abundare, quas bomines

coiam, e l uiiiversnni orbem qui ubiquc sit vitalis
aunr pariiceps, non esse inhabilabilem : id quod
aniiqiiiuis ciiam priimim Posidoiiium philoso-
pbuni, Panaelii discipnliim, deinde quoque A v i ccnnam Arabcm medicum observasse quorumdam
esl opinio.
(l)Apud Plin llypasis est, ub. n cap. 73.
303
NiCEPTIOIU CALLISTI
301^
ras genlos monnceros, scu unicornis animans, ca- , : . ' \
put dracohis babens. 725
cornu nou inagnum
', qtiidcm illud, scd lorluosum. Mentum iilt omue
, ' .
barba obsiluui, collum longum in altuia proten\ \ \ "
suin, ci serpcutis Iraciui quam simillimum. Reli/ *
iiiiim corpus cervo siinilius : pedes auiem eunl
, . >,
loonis, cujus clligicm coloribus expressam a picto , .
^ -
ribus conspiccre licet. Camelopardalis eliam re ,
gionis cjus cst soboles, quae quidem aliis parlibus
.
rervi magniitidincm rcferl, proceriiaie autem ca
meli corpns imilatur. Collum longissiinum c i reli , quae corporis proporiioni et convenienti* niinime
. \ \ (
respondens, in altum ereclum gesial : ac pelle
'
toia a summo capile ad imos pedcs versicolore,
, quam proxime ad pardalim accedil, pedesque
priores posierioribus altiores babel. Est ilem apud J . \
eos qui dicilur a-gopilbecus, simia qua?dam. P l u .
riina cnim sunl simiarum genera : arclopilbeci

scilicet, leontopitheci, et cyriocephali, el aliae
\
aliis muUarum aiiimantium speciebus gimiarum
. lonna perinisla. Quaruin permullae eiiam ad nos
\ , ;
perlaiae boc manifesto dedaratil. Ex quibus etiam
/ * /
esi is qui dicilur Pan, capile, vullu e l coruibus
, , \ capram referens, et ab ilibus item dcorsum ver!, sum caprinis pedibue iusislen, vcntre aulem,
, \
peclore ct manibus mera simia : quem quo * ? \
quc ludorum rex Conslanlio misii. Quod sane
\ ,
animal ad lempus aliqnod, cum ferretur in cavea
, , (propler fcrocilalein iuclusum, v i x i l . Ubi vero morIUIIIII csl, aromatibus condierunt exenlcraUim, ^ \ \

qui fcrebant, el insoliue forina?, oslenianda! graiia
. *
Conslanlinopolim Ecrvalum pcrlulenint. Yidentur
, autem mibi animal bocolim vidisse G r c c i , eosque
\ ,
iusolenlia aspecius exierrilos, deum sibi consii
, limse cuiu soleinne boc illia esset, u l quae fidem
*,
cxccllerent, ea in deos referrcnt. Id quod in Sa .
tyro quoquc ab cis eat faclum, qui et ipse simia
" , \
cst, facic rubra, ad motum facilis, c l caudain ba , ,
bcus. Quin c l Spbinx ex genere simiaruin esl :
.
cujus rcliquujn corpus, ut aliaruni simiarum,
" \ , ,
birsiituni cst, poclus auteoi ad collum usque gla , \ .
brum. Mamiuas porro mulieris b a b e l : lotumquc
\ \
rorpus, qua nudum esl, rubra qusedam ct lenuis,
, , .
ntiiii bpccie, cminenlia iit orbem circumdai, ei
. irmlltim dccoris alque graiiae colori, qui in medio
,
bumanus esl, concilial : facies plusculum rotutida
el acuia cst, 726
ct ad muliebrem inclinans for ,
iuani. \ o x ilidem prorsus bumana, sed non arti
(ulaia, celerilercum qnadain quasi indignalionc et
*
dolorc obscurum quiddam vociferanli simtJis :gra , \
vior aulem cst et molesiior, si ea acueiur. Ipsum
. " ,
porro animal ferum aduiodum est, asiulum et
,
nialovolum, ncquc adeo facile domalur. Hoc a n l i \
quitus inibi vidclur Tbebas Bocoliae essc apporla *
lum : et cum forie in quosdani, qui ad speciacu . .
him cjus confluxeranl, insiluisset, et vullus eorum
, \ unguibus deformassei, non (crenlcm OEiiipum c i .
vium suorum conlumeliara, fcram interemissc, ct
, liuincn inde jllusire relulisse. Calcrum labulae
c t
305
ECCLESL\STIC/E n i S T O R t A . I J B . IX.
306
00 : \ -
,
,
. , , *
, ,
, , ;,
\ . ,
, .

" .
UEdipo forliludinis laudcin adornaiiics, alas belltiw

isli affiugunl, quod celeriier in obvios involaret.
Eaedem illi pecius lnulicris el corpus leonis accommodanl : illud propter nuditatis commodilalem ei
mulicbris formae simililudinem, boc propler ferocitalem, el quod pluriinuin qualuor insislal pedibus. Scrmonem quoque ei figmenlum tribuit,
quod vox ejus humanae conformis essel: Iribuil ei
senigroala, qnod obscura et non inlcllecia vociferaretur. Neque boc mirura e s i ; nam et mulla alia
Graeci fabulis Hngendis mutare consiieverunt. Haec
eadem regio cl asinos feros magnitudine ingcniis
fert, pclle mirifice praner morem versicolores :
albo scilicet el nigro colore admodum inter se
varialis, et zonae qiiaulam a sumnia dorst spina ad
& Utera ct venlrem demissae, alque ibi divisa*, c l
, \ - conversionibus quibnsdam imer so implicai, m i , \
rifioam el novam efliciunt plicaturam el varieta
lem. Sedenim el pboenix, decanlalissima illa vo \ \
lucris, apud eos e s l : ct psillacum inde ad nos
, >
apporlari scimus, avium loquacissimam, el ad
, - ajmulalionem humanae vocis accommodalissimam.
- Et itein varias punctisque distinclas aves, quas
. \ ,
quidam garamantas vocant : nomine a geuif,
, ' .
unde plurimac afferuntur, eis imposiio. Plnrima
\ porro alia aperte eximia et prseslanlia ibi gignun , \
lur, quorum multiludinein pnescns commemoratio
; \
rcformidat. Nam et aurum hic nascitur pnrissi , - mum, quasi quibusdam aureis capillamemis sponie
, , , Q sua e lerra exsistcniibus quae sibi iriviccm impo . \ sita jacenl, et manifeslum provenium prsebeni.
, - 7 2 7 ûnt etiam ibi fructus lum pulcherrimi,
.. \
tum maximi : ex quibus itota sunl carya. Vcrum
, enlmvero et tractus earum geniium, qua? supra
, * Homeriias sunt, usque ad mare Rubrum, bis
, anno fructusedil: unde el regionem eam Arabiani
. \ Felicem cognominarunt. Et omnino ctincia quae ad
orientem solem esl ora, longe reliquam lerram
\ . \
\ rebus omnibua excellit. Paradisum autem, quem
\ exlretnum mare Orienlalealluii, cuna lolius Orientts pulcherrimus et purissimus sit, coelum laetissi \
mum amoenissimumque habens, el aquis pellaci.
dissimis rigetur, satis consial incomparabili
.
praesiantia, quam tenara quae sub sole c*t oroneni.

%
, - D oinnia gignere et ferre meliora. Alque haec tameisi per digreswonem auui exira initiuilum ar \ , ; gamenlum dicla, lamen necessaria, ui pulo, esse
,
videbanlur doctrinaB pise el liberalis sludiosis.
'
Prseter hosce vero ei alii plures exstiierc v i r i , qui
, '
sacras Lilteras probe inlellexerunt, et de eis co . \ piose disseruerunt. Eos aulem omnes recensere,
, ' , ,
prelerqnain quod prjesenlis operae non est, diffi . \
cile fueril. Sedenim uemo rne recte rcprebenderii,
.
quod nonnullos haercticarum seciarum auclorcs

aut secUlores, inUer eos viros qui opiime de sa, \ .
cris religionis profcssionisque no*tre senseruni
, !
alque scripseruni, cominemorarim. Non enim
, *
nunc de fide nobis et opinionibus eorum judi , \
cium surapsimus : scd proplerea laiilum menlio * -
3)7
. NICEPHORI CALLISTI
308
uom talum virorum. quod ab eloquentia gravi et

fesiiva niullum valucrint, intulimus. Miniir.e
namque, siciiti diximus, consiitulum nobis esl, de
dogmaiibus scntcntiam ferre : sed simpliciler ita,
u l qtiseque res suo tempore sese dcdere, exponere dccrevimus, nibil cx arbilrio nostro temere
adjicienlcs. Pe opinionibus sanc quidcm aliisqne
ejusmodi rebus manifesta propalam cxslat verilas.
Aique de eis, quibus boc per lcges concessum esl,
jiidictum ferant. Porro qui tempcstate ea virtule
vo\ ,
,
* ,
\ , \
. \ . "
,
\
.
insigni et eruditione pra;clara excelluere, u sunt. Deinceps vero posteros quoque lo< o seo rccense*bini us.
%
CAPUT X X .
. '.
De egregio in Christianam religionem filiomm ConHepi
siuntim maipu studio, eh de opinionibtis eorum : et

, \
ul aliquantulum Constanlius transversim actus
,
fuerii, etde dissidio seu contenlione super contub*

stauliali el sinulisubstanliali : ei de figmento

Arianorum.
.
728
Nunc autem rursus bisloriam inslitutam
prosequamur. Non solum igilur quos diximus Dei
amanles v i i i , vita et sapienliae sludio pollenles,
religionem novis exerciliis adaugentes coboneslar u u l : sed eliam imperatores ipsi aemulalione palernas res ecclesiaslicas et divimnu culuim in
deliciis babuere. Clerum enim Dei ejusque liberos
c l propinquos insignibus bonoribus e l immuiiilalibus dccorarunt, bonisque et honesiis palriis lc
.

,
* \ ,
0*
.
, , \
, gibus alios ei ipsi pro suo in Deum amore, ad
, ) \ religioncm adduxerunl. Qui sane omnes idoloruni
.
cullum simulacrorumque curam susiulerunl : et
,
ubique locorum claustra Gracorum templis impo .
eila sunt, qusedaro eliam in malerise rationem a
.
noslris revocala, el fundilus slalim dirula. Nec
, .
parvo illis sludio fuil, saera ecclesiaruin delubra
; *
temporis diuturnilate pcne collapsa resiituere, 5,
qu.nedam eiiam ex ipss fundamenlis conslruere. * *
Quorum unuiu esl el pulcbriiudiue el magnitudine \
aliis miillis pra*slanlius, quod apud Eroesam Con- .
sianlius condidit. Ad baec lege sanxeruni (4), nc ,
quis Judxus mancipium Cbrislianum, cujuscun- * que tandem seciai, sere ct libra emptum habereL . * , Si qui aliter fecisse comperlus cssel, scrvum eum .
) , \
publicuni fore. Quod si cum circumcidisse depre "
bensus essel, capilis suppiiciuin eum subilurum,
, \ ,
bonis ejus publicandie. Cum enim conslitutum in
animis suis haberenl, Cbristianum culliim propa .
gare, boc eiiam maxime providerunl, l n e lemere ,
a Jud;ris aliqui in religionem suam periraheren- .
lur , sed potius verae Ecclesia? omnes, de quibus .
aliqua spes essel, conscrvarcnlur, c l Cbrisliaui
fierenl. Cbrisiiana enim pielas ex Grajcis el gen- ;
\
tilibus magis incremenu sua capiebat. Vertira
rnimvfro primiim Gonstanlini iilii palernam opi- ; .
nionem inlegram certamque servaruul: el ulerque
; ,
accr Nic;vnse iidei laudalor fuil. Consians quidem
;,
ad fincm usque in ea perslilit. 729
Gonslanlius
C
(I) Conslanlini
tfpisc. ct clcr.
I. unica csl. C . Nc
Clmsliatu mancip., 1. Dco novis, . His Ua disposilis. C. De
309
ECCLESIASTlCiE HISTORIifi LIB. IX.
, \
\ . 01 \
, \
,
,
, * ,
. \
, *
, *\ *
, ;
. *
. * \ * '
,
, . , , \
\ . *
> , ,
. "
.
, ,.
\ )
\ . " ; , ) .

. *
, \
; \
310
vero aliquandiu eara seeutus, postea

consubsianiialis, verbo passim jactalo, aliqaantulum de senlcnlia sua cessil: non ille quidem ila
prorsus ab ea descisccns, ul non Filium similem
secundum substanliam Palri aperte, proGterelur.
Sed Eusebius Nicomediensis, el alii cjus leinporis
Orientales episcopi, virlutc et docirina magnam
gloriam consecoti, diflerre loculiones has asseverabant, , consnbslantialc, et siruile
fiecundum substantiam, id quod eiiam ,
similc substanlia, dicebant. Subjiciebant namque,
, consubslanliale, proprie de solis corpo
ribus dici, ulputa de hominibus et aliis animaulibus, ilem de arboribus et planiis, quibus omnibus
commuiiicalioelgeneralio ex siinili e s l : ,
siinile subslantia, aulem, de rebus maleria carentibus usurpari debere dicebant, veluli dc Deo et
augelis : horum enim quodiibel, si pcr seipsuni
mcnle el inlelligenlia quis conlcmplctur, pro se
seorsim subsislat. Quibus verbis, ut videtur,
Conslanlius seduclus, el aliler quam antea persuasus, aliquanlum transversiin est aclus. Alque
equidcm, quanlum conjicio, ammo el senlenlia
idera is cum patre et fralrc sensit; verbo aulem
mutato minime se in pieUtis cullu labi puiavit,
videlicel si pro , consubstantiali,
, simiie substantia, diceret. Quod sane eis q u ^
id afferebant, rcclius cerliusque eese visum est.
Afiirmabanl nainque, nisi quis boc sic diceret,
- Q periculuiu deinde esse, ne corpus esse quod i n corporeum est el diccret el scntiret. Id sane ut
,
stupiditalis plcnum, lnuliis ridiculum visum esl.
, ,
Caelerum iJlud eos scire oporlcbai, quod rerpm,
\
, \ -- quas mcnlc el inlelligonlia conicmplamur, nomina a rebus appareniibus per transumptionem ne ,
cessario accipiunlur. Quod vero potcsl esse in
.
nominibus pcriculum, cum in ipsa inlelligenlia et
, nienie nullus sil lapsus el error? inde eliam con \
^ \, jicere esi, iiiagmiiii illum iu ibeologia Gregorium,
in suis in Juli:\num inveclivis oralionibus, dum in
,
laudaudo Cunslaniio toius est, non injuria inirili . " \
cis eum ornarc praeconiis, pietalemque ejus ita
,
, . *; - dcpradicare, ut illum, a niorte scilicel produciuni, angelirae etiam virlules slipaulc*, novisqiic
, ,
" ^ - D ct admirandis bonoranles caruiinibus, sint prose '
cuUe : sicuii fuie lomi hujus exponemus. Neque
II : ,
iniruin videri dcbet, imperalurem rcruni adiui\ \, * nisiraiione occupalum, rnagnoruin bominum sua>u
, verbum hoc approbasse : 730
quando inulli luiu
\ ex sacris viris aniino ei sentenlia Nica;no dogmali
;, . " assentientes, cilra contcnlionemoinnem simpliciier
,
id quoque receperc. Aliqui auiera nihil prorsus de
, ^ \ .
ulraque diclionc suspicanles sinistri, uno codein ,
que sensu piai seiitciiiias dierulrum usnrparuni.
,
Unde iUud salis conslat, lumureui iueriini elfa*lum
, \ - csse, quod Ariani suo videliccl coimtiodo omihi*
\ . . ' ~ xere. Aiuui enim, posl irecenlonini dectMii el oclo
, sanclorum Palrum convcmum, episcopus mullos,
. , ,
in qnibus cliam Euscbius c l Tbcognis Uilbyni iue
SH
NICEPHORI C A L L I S T i
312
rint, noluisse Filitim consubslantialem *,

Patrl dircir, cnm qutdem formiila fidei subscri , \
psissent. Qnibus saccensen* Consfanlinus, exsilio
, \
ios mariarit. In somnis autem impcratoris sorori
^, ilivinilus onculo oslensum csse, iniqtie Mlos in
\ ,
cxsillum actos, qui recle de Peo opinarentur.
. * ,
Atqite deinde revocatos eos hnperatorem intcrro , gasse, ruriiam ila aliter qtiam synodus slaluisscl,
* .
scnlirent, qui suffragalores c l participee scriplarae
" #, . rerumque aliarum in ea fuissent. Alque illoe re ,\ , spondisse, non cx animi senteniia se decreils eis
*
assensisse. Timorem enlm eos invasisse, ne con ,
lenlione ta de re orta, imperaior ipse a Christiano
. \
dogmate velutinutili et controversa deficeret, et ad
,
prutinain relaberetur superstitionem : qui bcri el g . *
nudiuslerlius, ut dicitur, Gbrislianus esse ccepis . scl, et non ilapridem baptismo initiatus fuisset(l)

proindcque consilio inulalo persecutor Clirislia, ,
noruin flcrel. Quibus verbis audilis, Gonslanlinuni
),
exsiliiim quidem illis remisisse, rationeinque cou ( silii el facti eorum comprobasse , niedilatunr vero
, \ . *
esse, ut synodum aliam cogerct. Alque id facere

volcniem, morlem impediisse. Consianlio autem, ~~ , ' filioruin nala maximo, ul consilium id exeeque * relur, mandasse : quod cura dicerel, divinuin
, cultum nihil prodesse nisi ab omnibas uno con, :
sensu deferrelur, dixeril. Proinde bunc patris jussa
,
iransgredi nolenietu, Ariminense indixisse conci , *\ liuin. Sed figmenli isiius mendacium, prudcnli
,
facile esl deprebendere. Vicesiinus enim primus C , * imperii Constanlii annus eral (2), cum synodus ; . \ ' ,
Arimini coacia eet : niullis aliis conventibus anle
. * id lempus celebralis, in quibus maxime quacstio
, *
, consubstanlialis, et ,
, . *
siinilis subsiantia, csl dispulala. 731
Subslanlia
.
antcm similem (3) Palri Filium doccre, umnes omnino renuerunt, donec Aetius Syrus bac de re
perpcram sensil : propier quem, quod male opinans, non melius doceret, eodem tempore Arimint
c l Seleuciae Constanlius omnes undequaque episcopos convenire jussit, opinionem ejusmodi aboliluros. U i jaro omnibus liquido paleat, Gonstaniium non ob eam quani Ariani cmenliti sunt causam,
Arimiiiensem Insiiluisse synodum, sed proplcr opinionem, quam Aetius perperam vulgaverat.
Alquc b;bC vera esse bisloria proccdens derlarabil. Porro ista, quamvis per digressionem, arguinenio tamen iusiiiuto consenianea, necessario a me suot exposiia. Sed eo, unde divertinius, redcamus.
CAPUT X X I .
. '.
17/ poU Sardicensem $ynodum,mini$ Constantis Cmsarii adduclHi Comtantius ab exsilio revocaverit
Paulum et Athanusium : et ojua? ConifaiifiKi naiio icripserit.
*0C ** t
ol
Consians OccideulU imperalor, aclis Sardicenslbus cognilie, duobua episcopis el Saliano duce
quodam, pieUtc el juslilia claro viro, ad fratrem
roissis, pcr lilleras etiam quas Sardica geela esscnt, o.i declaravii, el Paulo alqiw Athanabio, qui
injuriaaffecli fuerant, ecclcsiassuas reddere jussit.
Gumauieiii Conslaiiiius frusira tempus exlraberel,
' , , ,
, \
. \ '
(1) Apud Sozom. esl, \ ,

Iioc csi, el nondum baplizatut esset, lib. m ,
cap. 19.
(2) Sorom. vlccstmu* seeundti*.

(3) Vidctnr cssc legendum, inaqHalem ; inlra
^
5 6
< 0 ( 1
313
ECCLESIASriCiE I I I S T O H l / E L I B . I X .
, ,
' xa\ , \
,
. ' ,
,
. ' *
* c
,
.
* . * ,

. ' , '
, -
314
alia epistola ei Constans inslitit, ulautPauhim ct

eisque Ihronos suos redAibanasium reciperei, eisque
dendos m r a r c i , aut uisi hoc faceret, ad belltim se
praepararet. Atque iile re cum quibusdam episcopis
deliberala , de eorum senlentia, salius esse sialuit,
Atlianasio de ccclesia decedere, quam civili dccerlare bello. Constaniis liiierae Laconice bis verbis scriptai erant: c Venit ad nos Albauasius, et
ad se episcopatum Alexandriae perlinere probavit.
Quapropter illum ope tua fac cousequatur : alioqui
namque armis eura meis recuperabil. Hisce litleris adaclus Constanlius Atbanasium publica
disposita vectura ad ee vocavit. Atque illo, quod
adversariorum dolos suspeclos baberet, reditum
differente, ilerum saepiusque Conslantius liueris
> .
ura ad se invitavit : 732 quas ail fidem diclis
c
factendam, bislorâ? iuserere libcl. c Consiantius
. \
Yiclor Auguslus Albanasio cpiscopo. Diulius lan \
quam savis pelagi fluclibus le differri el affligi
non paiitur mansudludinis nostrai bumanitas : ne * qoe palriis expulsum laribus, bonisque spoliaium,
, \ , atque in inaccessis ferarum locis oberranlem,
, despicil indefessa pietas rSostra. Equidem diutius
* ad le anirai mei senleiuiam perscribere distuli,

sponle lua te ad nos venturum, atque laborum re,
medium peliturum esse opinatus. Verum cuin
, . fortasse consilium propositumque tuum timor i m "
pedierit, liueras hasce munificentiae plenas, ad fir ,
mitatem tuam dandas existimavimus: quo citra
Q metura omnem inconspeclum noslrum quam celer .
rime venire properes, ut cum voti lui compos Gas,
,
tum humanitalem nostram experius, in ea qu.o
, jaris tui sunt restituaris. Hac enim dc causa e l
, - dominum atque fralrem meam Gonslantem Viclo
* \ \ - rem Augustum pro te rogavimus, ut redeundi tibi
facuhaiem permilieret, quo ad eum tnodum, utris , quenobis annaentibus,in patriara reducaris, et boc
,
noslrse in te gratiae pignus babeas. > c Consianiius
, Victor Augustus Athanasio episcopo. Quanquam
. c prioribus lilleris nostris libi significavimus, ut
. absque sollicitudine omoi in comitaium nosirum
, venires, quod te maxime in jus tuum resiituere
, - cupiamus : tamen nunc quoque basce ad firmita , \
tem tuam dedimus. Quapropter te horiamur, ut
. D diflideniia metuque omni seposilo, publica con ,
scendas vebicula, et ad nos venire conlendas, ut
,
quarum rerum reciiperandartim desiderio leneris,
, , .
eisdem poliri queas. c Consunlius Vicior Auguslus
.
Athanasio episcopo. Cum Edessae agereraus, ct
presbyteri tui i b i praesto esscnl, placuit nobis, u l
' ,
, , misso ad te presbylero, in coinitalum noslrum vcnire properares : quo in conspectum nostrum ad^
,
missus, confestim Alexandriani proficiscerere,
, \ , . * Quando quidem vero plurimum jam praeteriit temporis,' ex quo litieris nostris acceplis non venisli:
'
nunc quoque commonere le voluimus, u l adveu * ,
tum ad nos tuum matures, et sic patriae tuae rc ,
stiiui, el volo tuo poliri possis. Misimus autem

ad ic 733
Acbclam diaconum, ut pleaius haer ad
, n
315
NICEPHOKI CALLISTI
3.6
le referret ex quo animi nostri vobmlalem, le 4), \ .

scflicci quod nptas conseculurum esse, cognoscere
*
poleris. Albanasius epislolis Aquileia* (ibi enim
, .
degobai) acceptis, Romam ad Julium , ul de rcbus
* suis cum eo consiituerct, profeclus est. Cui quldern Julio el Romana? Ecclesiae ilJe plurimum at- , , , ' .
lulilla?iiliae,cum liileraseis exhibuisset.Credebant
' , .
enini Orieulis quoque imperaiorem cum eis professioni iidei ass-nlire, qui lam humaniler ad se
" Alhanasium invitaret. Et Julius rebus quibus
, ;
oportuil iilum inslruxit, viaiicoque donavit : et
. ; , \
lilteras insuper ei ad clerum et populuin Alexan *
drinum dedii, quibus se l.Blari et gralulari eis
, * * \
indirat de lanli pra*sulis restilutione. Ad vcrbum
. : 6
epistola boc inodo scripla erat:

CAPUT XXII.
Epi&lola Julii Romani, pro sanclo Athanasio Ale~
xandrinis mis*a.
. .
'
" '
.
i , , ;
' ;

\ *
, \
, . \ \
.
,
, , , \
* *
, * nosiri addidicislis, illud cerlo cognovistis, et pro
*, /insita vobis recta fide pcrcepislis, non ad finem
. .
usque a vobis segregalum eum i r i , quem in piis
veslris animis veimi praesemem seraper babuislis. Ilaque non rouliis mibi opus est verbis, ad vos * , '
seribenli. Quaecunquc enim a me dici vobis pos\
suni, ea fides prius vestra anticipavit. Et profecto . ,.
impletae sunt per gratiam Cbrisli communes om- ,
niura vestrum precationes. Gratulor igitur vobis,
. .>
ilerum enim id dico , inviclas vos in fide animas
vestras conservasse. Nec minus fratri raeo Atha- ,
nasio gratulor, quod, tamelsi luctuosa mulla est ; \ . %\
perpessus, nulla tamen hora charitatis vestra? et
' desiderii in oblivionem venit.734Quamvisnamque
,
cocpore ad lerapus a vobis dislractue esse visus D \ , \, * est, spirilu lamen conlinue veluli prajsens vobis . \ \ ;
cum fnit. Atque equidem, dilecti, teiilationem et
\ *
aerumnam cjus oinncm non puto gloria sua carere.
, ,
Nam simul ct veslra el illius fides muliis est pcr \
specta et exploraia. Nisi eniin bajc imcrcessissent,
, quis landem crcdidissel, aut vos tantum judicium,
; '
tantumque erga taiem episcopum obtinere amorem ? aul illum lanlis esse accumulalum vinluibus ? . ,
per quas coelesti eliam spe non excidet. Consccu-
. xa^
tus namque esl variis modis, el in prxsenlia, et in
\;,
futuro gloriosum confessionis mariyrium lesiiino ; \
niumque : quod inulis terra simul et mari varie
\ ,
procellis jaclalus, insidias el fraudes Ariana? baB^ , rcsis omnee conculcavil, el saepius pcr iuvidiam in
t Julius tpiscopis el presbyteriect diacoriis et

populo Alexamlriam incolenti, dilectis fratribus,
in Domino salulem. Congralulor et ego vobis,
fralres dilecii, vos fldei vestra* fructum oculis
vestiispercipere.Id^niiii vere quispiam fieri dicai,
in fralre et coepiscopo noslro Aibanasio : qucm et
propter vitae ejus puritaiem, et propler vcslras
preces, Deus vobis reslituit. Ex boc sane perspicereest, puras veslras cbaritalisque plenas oralioues semperad Deum esse delatas. Coelestiuin enim
promissionum cbariiaiisque in Deum memores,
quam ex doctrina ejusdem fralris quiHii diximus C
317
ECCLESIASTICiB HISTOHI.E LIB. I X .
318
, - periculum insidioseconjectue,morlem contempsil;

praesidio scilicet omiiipoteniis Dei et Doroini nosiri
, >\ , \
' , Jeau Cbrisli leclua, ille speravit simul el insidi.is
adversariorum se evasurum , et ad voe consolaiionig vesirae graiia Kpditurum. siniul vobis ex

, conscienlia vestra praeclara lulit iropaâ, per quae
ad orbis usque terminos exploraia vitae sanclilale
/^
^, ' praeclarus coguilus esl:multa ille quidem liberlaie
. propalam aniini insiilulo et ccelesli doctrina usus,
; , * . abunde autem perpeluo el consiauli se a vobis
\ , \ - judicio esse amatuin leslatus. Redit igitar ad vos
, - raullo eliam splendidior, quamra vobisdiecessil. Si
* ; etenim prctiosiorem maleriam , aurum dico et argentum, ad purilatem ignis exploral : quidnam
,
qtmquam prorei dignitate de viro islo dixerit? qui
, * ,
tol et tantis aerumnarum incendiis el periculis de . ' ,
, viclis, vobis reddiiur purus el insons, non a vobis
tantum, sed a cuncta eiiam synodo recepius ?
\
. Susctpite ergo, dilecli iraires, rum omni quae Deo
accepla est gloria et laetitia, episcopum vesirura
,
' , Alhanasium, una cum eis qui adversarum rerum
, - ejus participes fuere. Et gaudele, quod oplalis
. \ \ \ veslris fruimini : etquod pastorem veslruin, ut ila
dicam, desideranlem et silientem pietaiem vestram,
, *
, salutaribus scriplis aluistis el poiastis. Siquidem ei
. - peregre quoque versanli, vos solaiio fuistis, cum, que in mediis perseculioiiibus, procellis, atque
, \ ; inimicorum insidiis, fldelisshnis animis et mentibus vesiris fovislis. 7 3 5
J
exbihrat,
, .
, ; - C quod mecum in animo considero et prxvideo
, uniuscujusque vesiruin in redilu illius gaudiuni et
, * mullitudinis sanclissiinae occursaliones, nec non
pneclaros et festos conciirrentium bominutn con . vemus. E l qus landem et qualis ea fulura est
dies? cum frater quideni lueqs reslituelur : qui
, - vero anteeum fuere, deslituenlur : el bouotatissi . mus oplalissimutque reditus in laetiliam gaudio
. , plenissimam vos efferet omnes?Quod sane gaudium
, maxima ex parle ad nos eliani perlingit, quibus a

Deo et hoc concessum esl, ut in lanli viri noliliain
, pervenire polueriinus. Sedenim pulcbrum fuerit,
, * epistolam precaiione claudere. Omuipoiens Peus,
, \ * - atquehujus Filius, Domiuus et Salvalor noslerjesus
, 1 ^ Cbrislus, graliam hancvobis perpetuain esse velil,
, \ , \ \ qui prsemium admirandae fldei vestra dedil, quaiu
, & in episcopo vestro preclaro leslimonio exbibuistis :
,
el ul vobis et posieris vestris, el bic el in fuluro,
'
bona ea maneant, quae nec oculus vidii, nec anris
. . ^ ,
audivil, nec in cor hominis conscendcre, quae sci . >
licet prxparavil Dcus diligenlibus se,per Dominuin
M
v e r o
a m
nosti um Jesum Chrislum, per quem oninipolenti Deo gloria sit in saecula saeculorum. Aroen. Valcre
TOS , fraires dilecli.
CAPUT XXIII.
. '.
'
.. ,
; ,
. ;. '
De Antiockenii episcopis : et de mulevoleniia

Stephani, cui Leontius succesiil.
Hisce inslructus lilleris Albanasius,in Orientcin
Amiochiara Syriae, ubi lum Conslanlius agebat,
profcctus cst. Evclesiam aulem ibi regebat eo lera-
319
NICEPIIORJ
pore Lronlius. Ex quo enim Euslaihius cxstilare
jussiie fueral, siculi supra diximus, priimis sedem
eam obtinuil Etiphronius, cui successit Placitns ,
atque htiic rursum Slepbanas. Hic vero proptrr
dolum ct insidias, quas per prapinquum quemdam
suum animo simul t l moribus fcrocissimum, Oiiagrum nomine, Roma venientibus a Constante
legatis qtii Gonstantii erat fraler, Euplir.il et
Vincenlk) episcopis pro Alhanasio missls tctenderat: a Conslantio judice , Qt ea dignitate indignus,
rejectus est. 736
Veriiati enim adversus , omnis
generis flerumnis eo qui pro vera doclrina stabant,
afllixil. Et forum perambulans, domosquc ingrediens, non viros tantum, sed et mulieres pudore
ct sanctitale vitae speclatas pulsavit, conviciisque
proscidtt. Vel ex eo solo quod in legalis admisit,
qualis v.r fuerit, salis conjicere Itcet. Weioene
namque (1) ne Atlianasius, cujtis gralia inaxiine
legaiio ista missa foerat, ecclesias reciperet,
puellam per Onagrum suum e proslibulo mercede
comJuctairt , in episcoporum bosprlto coilocat :
deinde non loiige ab eo loco improbissime insidias
per bofliines seditiosos disponit, ut cum impetu
in eanclorum vjroruin irruerent a?des. Quorum
aller cum impudicas illtug advenientis slrepitum
sensii, daemonem esee .ratus, psahmim giiceinuit.
llujus fabulae et aycopbantias, unde ei qaemode
iitsiituia esset, quaesitore ipeo imptratort, aucior
reperlus Stephanus, ul nefarii sceUris arlifex
exaucioralus est, ei Leontius Antiocbiae episcopus
dclectus. Quero Aibanasius propier dogma depravalum deviians, cuin Euslathianis, qui in privaits
ardibus ecclesias ei couvenlus agcbam, commuuicavit.
CALLTSTI '

;. ' 8 ,
, ,

\ ,
, ; '
, , " ,
\ ,
* , , ;
, ^. !)
, ,
\
, , , ,
. '

.
, ot \ ,
,
* ^
,
. Qv ,
(\, .
, ,
.
*
'
.
r
. '.
CAPUT X X ! Y .
,
ol xepl
Ut thanasiui $ii receptus, atque sectatores eju$

.
$ede$ sua receperint.
*
Et Constantius quidem non illibenler eum.sueccpil, mbilominus lamen benevolentiam bumanita- ' \ .
tenique ejus lentavit. Gaptioso enim sermohe eom, ' ,
adversariorom suggestione , fallere volens, sic ad
,
eum locutus et: Ego qtiidem de communi synodt
. ' , !genlemia, fratrisqueet mea, tibi quod optas perficio,
et ibronum libi luum trado. /Equtim vero est, te .
quoqae tnihi hanc reddere graliam , ut unam *
Alcxandria ecclesiam eis permiUas, qui a te dissK- . ,
rienlcg, a communione lua abhorrent. Atque Atba* \ , , '
nasius: /Equissimum sane eel, imperaor, inquit,
ut moB tibi geraiur. Sed eamdem mrsum a te gra- \ ,
liaiti pcto, quandoquidem et Anliochiae qnidam ,
sunl, qni eorum cornmunionem, qui aliler quam \ ,
nos seniinnt hic aversanlur, jube eos quoque ec- \ . '
clesiam suam habere, in qua libere placilas sibi et , '
statulaa peragajil ceremonias. Ad hnec cum impe- , \ raior quod dicerel non baberet, satius esse duxil, * .
adversarios quielos esse , pelilioneque sua u l pa-
nim commoda supersedere : ilaque nibil amplius ,
,
movere. 737
Atque ilU reclc profecto eam rcm
(I) Tbeodor. I.b. , cap 9.
321
E C C L E S L X S T I C ^ H I S T C R L E LIB.
IX.
322
. * putarunl, nihilo scilicct miuus Alexandria res ca ,

tholicorum incremcnlum suum liabiluras, cam
* . " ' Albanasir.s non solum suos a periculo lueri, sed
,
alicnos eiiain ad se allicere, pro induslria sua pos
set. Si vcro Antiochia?, quod ille pcicbat, fieret,
. non exigua augnienta Euslatbianis, qui non pauci
,
essent, accessura. E l fortasse eos ad res novas
\ .
aspiraluros esse, cum sine perieulo quae consue ,
vissenl, agere possent. Illequoque non minor nie ,
tus animos corum subilt, quod eliamsi pencs eos
,
ecclesiarum "ejus loci polestas summa essel, non
,
oinnem lamen ilerum et popnlum obedientem ba . " , '
bcrenl. Sententiam enimquam quisquede Deo ob , ,
lineret, in choro slanies, ad finem psalmodia? dc .

clarabant. Quidam enim Palrem et Filium eodem

honore celebrantes, nonnulh Palrem in Filio(piae , ^ ,
positione inlcrjecta obscurius secundas parles Filii
. " - iribuenles). alii, Gloria Patri per Filium tn Spiritu
, sancto : quidam etiam, Gloria Patri et Filio in
. " ,
Spirilu sanclo, canebant. Primum omnium ferunt
Anliochenuni episcopura Flavianum, uionachorum
> - coacia caterva clare accinuisse : Gloria Pairi e.t
* '
Filio et Spiritui sanclo. Quod quidem, ul nibil ha , ,
bens suspicionis, in ecclesiis Dei oblimiii. ld vero
,
Leonlius videns, inbibereeos qui juxta Nicaenae Gdei
, - iradilionem Deum laudibus prosequebaniur, non
, ' - audebat, scdilionem limens.Aique aliquando caput
. '
canis florescens manu demulcens, dixisse fertur,
nivem eaoi soluiam lulum mullum subsecuiurum
. * - Q esse : aenigniale obscurius subindicans , dissonan , &
tiam celebrandi Dei apud populum aliquando in
. \ sediiionem cvasuram, neque eos qui faciionis suse
\ . essent, cnm reliqua mullitudine consensuros.Con* ,
stanlius Atbanasio et aliis, scripto quoque edilo,

ecclesias suas reddendas curavit : cuni quo scriplo
.
(jiibebal enim eos non gravale recipere) 11 in va \ '
cuam sedium suarum possessionem rediere. t
, . Asclepam Gazaci facile adniisere. Itidem et Adrianopolitae Lucium. Ancyrae vero, Marcello rever
tenle, propter Basilium pulsum non parvus conci . '
* (alus est nioius : qui motus adversariis ad convi - ciandum prabuil occasionem. Non invilus qtioquc
Paulo Macedonius ibronum concessit, ei non iia
* . '
, ' - diu seorsim in delubro quodam, inlra urbem syn, ' , & axim el convenlus egil. Ne ipsi quidem Albanasio
. \
diflkilis in /Egyplum redilus fuil. 7 3 8 Gonstan
tius eniin per epislolam Georgiuin acciveral : qui
in palriam lndigtiabundus profcctus, ibi vitam egit, suas sibi rcs gerens. Atbanasio vcro alias
etiam liUeras Couslaulius dedil, quibus ei redilum permisil : et ea quae variis moilis in judiciis conlia
eum gesia fueraul, abuleri alque oblivioni iradi jussit. LiUeras eas, atque ilidem alleras, bic subiicieudas esse duxi, quae sic babent:
. '.
CAPLT X X V .
*ExictoAi\
&
,
t
. ;

Epistola Constantii ad Alexandrino*

Athanasio.
pro
i Viclor Constantinns Maximus Augustus episcopis e l presbyleris catbolicae Ecclesia: AlexandrinaB. Non deslilutus cst divina beuignilale revcrendissinius cpiscopus vcslcr Albanasius: sed
323
'
NiCEPHORT CALLiSTI
324
quamvis ad brevc lcmpus bnmanae objeclus est * , *

exploralioni, lamen dcbittim ?b ea quae omnia
,
respicit Providenlia tulit calculum,
volumale

Dei (1) et judicio noslro palria simnl et ecciesia ,
,
ciijus pnvfectura divino ei nutu conligit, recepia.
.
Qneni apqiium fuit, ut senlentia consenianea nostra
qnoque imiiarelur mansueludo : videlicel ut om- *
nia qua antcbac conlra cos qui cum ipso comrau
nione usi essent, derreta sunt, nunc oblivione
oblillereiUur, suspicioque adversus eum omnis * *

deinceps inlcrcidat: et immunitas, quam dudum
. \
qui cum co fuere clerici habuere, pro eo atque
decet, lilteris liisce confirmetur. Quin ct illud no ^ stras erga eum benignitati merito. adjicicndum
csse jiidicavimus, ut universi, qui in sacri ordinis JJ ,
, .
albo sunt, cognoscant securitalem adauctam esse

omnibus, qui ei fuere conjuncti, episcopis simul
. el clericis. Ccrtum vero uniuscujusque rectae scn
teniiaR indicium crit, si cum hoc unitus conjun , *
ctusque fuerit. Quicunque enim meliori judicio el
, '
opinioni addicti communionem ipsins sequendam

sibi delegerint, eos otnncs ad similitadinem, qnar
..
nos praevenii, providentiae, hac nostra, Dci voluii '
tate exbibita gratia et benignilate perfrui jnssi.
mus. Yiclor Constantinus Maximus populo calho, licae Ecclesiae Alexandrinae. Quum in rebus omni ,
busproposila nobis sil vestra, qnae ex recia juris
,
Jcgumque. conslitulionc provenit, felicitas , et non
,
ignoremus, saiis diu cpiscopi voscaruissc providentia : Atbanasium aulislitcro, virnm propler C "^ . \ ,
insitam sibi fldei sincerilatem morumque nativam
* ,
probiUUcmhoroinibus omnibiis spectatum, aequum
\ , \
esse duximus, ut ad vos remilleremus. 7 3 9

ila ut consueludo fert ei decet, suscipiemes, pre
cumquead Deum vestrarum adjutorem consiiUien ,
tes, quse et vob!s congruit/ et nobis acccpia es%
. \
concordiam c l pacem, juxta Ecclesise sanclionem,

prolixe servare sludete. Minime enim omniuin
, , >
convenit, discordiam aliquam aul sedilionem inicr
,
vo3 concitari, in ista lemporum noslrorum iran
quilliiale. Alque eam quidem
incoinmodiialem
nbcsse a vobis omnino volumus. In precationibus ,
vero, at eoquem diximus auciore et adjulore scdulo ulenles, diviuis rebus more receplo insislalis,
,
vos admoncmus : ui lali animorum veslrormn ^ , .
proposiio ad universorum voia iranseunle cx gcn- .
libus ctiam qui adbuc idolorum errori sunt im- \
plicali, ad sacrosancli sacrificii coguilionem pcr- ,
vcnire, Alexandrini cbarissiini, maiurent. Quare . >
vos iterum admoncmus, ut in iis q u tliximns
,
pcrsislatis, cpiscopum vero , Dei ipsius nulu el
. \
senlentia noslra ad vos miBSum, libenler recipia
lis, aique eum ex animo cemplecicnduin voltis
*
esse exisiimelis. Id quod etvos decet, et mansuc, ttiiitni noslrai convcnii.Ul enim tunmlhis c l fcdi, .
tionis occasioncm omncin eorum qiii cousulto dc , ,
teriora ca^pla conscciamur, pracciderenius, judici , \
(
11) Oliristi graiia. Socr.
32S
ECCLESTASTICiE L I B . I X .
326
\ , bus qui apud vos suni, litleris nostris mandavimiiR,

utonmcsqiios seditiosos es3e cognoscerent, legum
\
subjicianl vindicla. Itaque cum ulrumque perspi ,
cialis, eimtil srilicet et divinam nostramquc SPII > ,
tenliam, curam eiiam quam de vobis aique con
1\ ,
cordia vestra gerimus, et legiiimam advcrsus i i n \
probos poenam, ea quae sacra religionis sanctioni \
bus conveniunl, riie servanles, el quem dixnnus
epUcopum omni bonore et reveronlia proscqinMi6 /*> *
tes, preces cum pro vobisipsis, lum proviiv toiius
^ , el reipublieae prosperitale, ad rerum univcVsaruni
.
Deuui Patrem fundere sedulo sludcle. Eodein ex ,
emplo pra?feciis Auguslonieaj, Thebaidis et Liby
.
seripsii, in qnibusot illa fucre: Quod si quando
,
anlebac cum ignominia et detrimenlo eonnn qui
, cm Albanasio episcopo coinmunicarunt.qnidqiiam
\ \
aclum reperilur, abolilum id nunc volumiis. Im , ' \ munitalem namque quam clerici prius babuerunt,
eamdein eos recipere slatuimus, ct conslilulionem

banc nosiram servari pracipimus, u l reddilo Ecclesi Aibanasio episcopo, 7 4 0 parlicipes quoque
ejusqtiam aniea babuere, immuniialem relineanl , eara scilicel, quam reliqui babent clerici, ul et
ipsi ea utenles gaudeanl.
. <7'.
' al n/Jete

*
,
'
"
.
CAHJT X X V I .
Ut cvitates Alhanasinm exctperint, et de sijnodo
Hierotolymis propter eum coacta, et qua> ea s#odu$ Alexandrinis pro Atlianasio tcripserit.
Ejtiscemodi litleris munitus Albanasius, per Sy

riani in Êgyplnm conicndil, et inde. per Pelusiurn
, , ' \
Alexandriam profectus est. PiTagrans auiem nrbes
. in ASgypto, quos ibi Ari;mo dogniali addictos
, rcperil, illis exaucioralis, qnorum doctrinam cx , , ,
ploralam probasset, ecclcsiarum eis adminislrationem commiiteb.it. Idque itidem, cum per nalio ,
ncs alias iret, fecisse dicilur : siquidem ibi quoque
. \
erclesia* Arianis gubernandae mandatae fuissenL
, ,
Quaj res postea ei aliarum criminaiionutn iniLium
el causa fuit, quod niniirum in paroeciis, qux ad
.
jurisdictionem ejus non pertinerent. ordinationem

usurpare ausus esset. Et cum reditu suo non ex
. "
adversariorum sentcnlia instilulo, propter Conslan
lis amicitiam, majore esset animo: eo minus con,
temnendus visus est, quo in majorem illustrio ,
\ [) remque honorem et gloriam ila evecius fuerai, ut
ex adversariis multi animos dcsponderint, et quod
*
in eum gerebaut odio deposilo, communioni cjus
,
ee aggregarinl. Quemadmodum quidem Palarsiini
;, \
feccre, et Maxiinus Hierosolymorum cpiscopus, qui
,
in Licinii persccutionc egregium se oslendil mar, tyrem, cuin ei ex oculis allcr propier veram pie (atem cfTosus cst. Expositis namque apud bos Sar ;.
dicensibus zciis, el Jilleris imperaloris qtise idem
; ,
decerncbaniexbibilis, in senloniiam eos suaai A ,
llianasius pcrlraxit. Atque i l l i , synodo ex Syria,
. \ Pabeslina el regionc finilima coacia, ad co , \ nionein cuin reccperunt, debiluniquc dignitati
.;, ; ,
ejus bonorcm exbit ucrunt. Undc non minima m>
. eis qui Atbanasio niale volobant, Maximo provcnit
. ; ,
jj7
NICEPnORI C A L L I S T J
328
invidla e i reprebensio, qaod qni anlea Tyri snffra- , ,

gator Athanasiam exauclorantiutn fuisiet, nnne storsim n i e n l i a m pro eo lalcm tulissel, aoctori- , (
tate soa dignilaU>m illius confirmasset, et alacri- , .
12U 5umma cora eo communicassel. Quae vero pro
eo synodus Ilierosolyinilana in jEgyptum, Libyam,
ei ipsam Alexandriam ad preibyieros et diaconos \ ,
ei plebem rcliqnam scripait, talra fuere: 7 4 1 t *
c Sancia synodus Herosolymis congregata, eis qoi in , , ' >4Cgypio,cl Libya, <l in ipsa Alexandria eunl, pres-
bylerie, diaconis, et populo, dileclia desideratisque , \
fralribus in Chrislo salutem. Universarnm rerum
Deo, dilecli, pro rei dignilale debilas agcre gra- . ,
tias, propler ea quae semper fecit admiranda, non
; !>\
pofesuuitis. Fccil autem nunc quoque cum ecclesia
, vesira, paslore vestro ct domino collegaque noslro ,
Atbanasio, vobis reddilo. Quis elenim se oculig , ;
snis visurutii speravit, q u * nunc vos rebus ipsis . |
percipiiie? Sedenim vere profecio orationes vestrae ^ , xa\
exauditae sunt ab universilati* hujas Deo, qui E c - ,
clcsise siiae curam gerit, quique lacrymas veslras
, . \
et luclum respexit, e i proplerea preces vesiras
exaudivil.
Eralis namque siculi oves jaciata et , ,
dispersae, non babenles pastorein. Et verus in coelo
paetor, oves suas curaus, reddidit vobis quem de- * , %
siderastU. Ecce enim et nos, qui nibil pro cccle- , * * aiaslica pace non agimus, et cum vestra conspira-
inu3 charitale, illum prius receptum coniplexi
. \
sumus. E l per eum in communionem vos recipien- \
tes, boc scriplum el graliarum actionem nostram ^

ad vos dcdiinus, ut dilcclionis vinculo nos et illi
el vobis unilos alque conjunclos esse imelligails.
Debelis vero etiam.pro piclale Dei amanlissimorum
imperatorum orare. Qui sane et ipsi, tuni desidelio iu illum vesiro, lum sincerilate ejus coguila,
reslituere eum vobis cum omni honore sunl d i gnali. Itaque obviis eum excipiie uinis, et debilas
pro eo graliarum actiones, a quo banc tanlam
recepislisgratiam Deo redJere sludeie, u l perpeiuo
cura Deo helari e l Dominum celebrare valealis, iu
Chrisio Jesu Domino noslro: pcr quera Palri sit
\ \ , \
,
. , ;

,

'
. .

.
gloria in sxcula sxculoruin. > Ha?c Maxiiuus et
Palaestina synodus pro Alhanasio scripsit.

CAPUT XXVII.
, '.
Ut Urvciut et VaUns, Ariani libellum pcenileniice ol \Apsiarol xa't ,
..;~ Roihano
^
.'-
hi:i**i~t
t ..t et
7/
.
',
Jutio
ponlifici
obtulerint:
ut Nicmnam
fidem amplexi, cum Athanasio in grutiam re- ,

dierint.
*
.
v
Caelerum alii quoque, tamclsi ingemi erga Arianam religioncm ardore essent, in illius tamen concessere seiucntiam : id quod et Ursicius (1) el Valens fecere, qui cuin Theognido et alds apud
Mareulem fuere, ea qua? Ischyras dixeral, de confracto mysiico poculo, el aliis rebus inquircntes.
7 4 2 l i P ore opinione mutala, Romam profeitti
suiit: alque ibi Julio episcopo libello paeuiteniise
oblalo, vicios se ab Albanasio esse sunt confessi,
,
,
^ , \

.\ ',
, ' \
-
(1) Ursicium alii Ursacium vocanl, convenienti

Hungaroruih lingu;u numinc, quasi Orsacum dicereiu : Orsacus auiem apud eus nobilis c l gcuero-
sus dicilur, sive nobilhas ipsa. Ursicii el Valenlis

poenileniiae libellus Julio episcopo Hom. oblaius.
r,
ECCLESIASTICA HISTORLE L I B . I X .
329
, \ , \ simulque in posierum se , consubsianl i a l i , assensuros esse receperunt. Ad ipsum eliam

, Atbanasium scribentes, benigne se cum eocomrouniraturos ess<* sigtiificanint. Quae sane res publi
citus in inaximum evasit veluii triumpbum et
. ' docuirentum certum, iniquas esse Tyri dii las
', - lalasque in Alhanasium senientias. Ad Juliuni
\. episcopum Roinanum qua> scripseranl, ba?c fuere:
Bealissimo domino papje Julio, Ursicius et Va ";
\ lens: Quandoquidcm anlcbac mulfa el gravia de
, Athanasio episcopo scripiis nostris nos consUt
suggessisse, neque bonitaiis tuac liueris in senlen; ,
, * liani aliam traductos: negoiio eo de quo ad tc
scripsimus impeditos, rationein eorum redderc
,
, poiuisse : idcirco praesentibus nunc frairibus no \ ^ siris presbyteris omnibus npud bmnjnitalcm luam
profiiemur oninia qua?cuuque anlea dc nomiiie.

, quem diximus, Albanasii ad aurcs vtstras perveucre, falsa ei conflcta, modisque oinmbtis aliena
. .
ab eo e>se. Quaproptcr conimunionciii cjns cupide
; afleciatnus, pracipue cum piclas lua, pro jitsita
sibi inlegriiaie, graliam nobis crroris faceic cst

. , ; dignala. ProGteuiur el illud, si quando Orienlalcs
maligne, aut ipse ctiam Albanasius, nos de bac re
,
, in jus vocare voJuerinl, nos praiter auimi tui senteniiain eo non ituros. Arium aulem bxreticum,
.
- \ ; ejusque defensores, qui dicunt, fuit aliquando
, , " , \ tempus cum non fuil Filius : et, Cbrislum cx nou
, - exsislenle esse : el, qni Chrisiutn Dcum essc e i
, Q Fdium Dei ante saccula neganl, sicuii el in priore
,
libello nostro Mediolani eblalo, ita nunc quoquc
, \ anaibcmaio mactamus. Hjec aulem nianuum no. - slranim subscriplione adnotautcs, ilcrum ilerum, , que profilemur, nos, quemadmodum modo dixi , \ - mus, Arianam haeresim et auctores ejus damnare
. iu saculum . Ego Ursacius professioni buic.meae
, -fl ,
praesens subscripsi: itidem vero ct Valcns. Hac
. & \
quidein ad Julium. Quae vero ad Aibauasium seri *
psere, sic habebant: Domino fralri Atbanasio
episcopo, Ursacius et Valens epi*copi: Occasiunem
. \ per fratremet compreebyleruin nosirum Musa-uin,
, 7 4 3 Q
dilectioncm luam proficiscitur, fraler
, ,
dilecie, nacli, compellandum le ex ipsa Aquilcia
- duximus: optantes, ui salvus liileras noslras legas.
& Addes aulem nobis tlduciaui, si lu quoquc scri. ^ , \
bendo nobis rcspondcris. Scito namque nos pacem
.
tecum babere, ei ecclesiasiicam lecum cominuni * ' - care coojunctionem. Indicium caruin rerum est
.
lilterarum noslrarum islbnec compellalio. Hes A . > thanasii ita se babuere. Et sic ille ex Occidenle in
* Orientales partes reversus, ecclesias in iEgypio
" ', rursus gubernavit. Itidem vero c l Paulus el Mar . \ , ccllus, etAaclepas, ei Lucius, scdes suas rccepere.
, \ ,
.
0 1 3 ( 1
PATROL. G B . C X L V I
11
331
CAPUT XXVIII.
NICEPHORI CALLISTI
332
. '.
Vt eo tcmpore res quoque publira maU habueril*
: xoira
ct de Saporis Vertarum reqis contra Nixibin fxpe
ditione : et de occUlentalibut lyrannh Magnenlio, '
Dritauione aliitque qui post mortem Conhtauu*

,
,
Ccesari* exstilere.

.
' Ea lcmpeslale et res publicae laborarunl. E i
. ,
tribus enim Conslantini filiis (1), qui natu m i \
nintus, patri cognominis eral, a ducibus Consianlis
,
frairis Irucidatus fuernl, non jubente illo quidem,
, tik
sed nec prohibenle etiam : siculi a uobts supra
" ^ esl diclum. lllud quoque non oniittendura videlur,
, *
una cuni Conslanlini, post inorlem ejus, (iliis, i m ' perasse patri suo cognomine Dalmalium Caesarem,
:, * *
piosperrima indole pairis persiinilem juvenem,
sed cum brevi jugulaium esse a mililibus, Con- g \ ^
;. blanlio sinenle potius qiiam jubenie. Deinde
, minus quoque feliciler Conslaniio ros in Oriente
, \
euccessere (2) : maiima namqiie a Pcrsis expedi ; , \
lione suscepla, perindc aiquc nox quaedam con, \ . '
ferlini Romanis offusa essei, vicloria vere ad
,
Persas inclinavit : cum Aibanasius eiiam variis
, , {/(**>casibus jaclalus, et de consubstaniiali adversus
, \ ;
cum bellum est excitatum. Nisibim, qtue eliam
^ ,
Aniiocbia Mygdoniae a quibusdam dicitur, Sapores
. * (& ad dies septuaginta oppugnavil, tormenlis per
, \ ,
circuilum dispositis, vallo in magiiam altiiudinem
. '
cxcitaio, omni genere aruiorum bellicarumque ad
, cxpugnandas orbes comparalarum macbinarum
,
emisso, fossisque et aggeribus ductis. Ut auieia
res omnes cxperlus nibil egil, fluvium Mygdonium C \ ,
.
(ila enim dicilur, qui mcdiam secat urbera) , ,
gius a muro aggeribus ex ulraque parte p r allis,
\
<|ui undas cobiberenl, couslriiciis inbibutl, c i de . ' ,
repenle quasi tormenlum quoddam iiioenibiis iin * \
inisil. Alque illa quod viin ct iinpetum undarum
. '
IIOII suslincrenl, in parie uiraque meatum iili pr;e, :
benlia, ccssere alque conridere. 7 4 4 Persa aulem
.
in spem urbis potiundae erectus, poslridie luiosis
' , \
aquosisque locis cxsiccatis, ad muri qui conciderat,
,
parles cuin copiis oinnibus accedens, moenia ipsa
, \ '
iia ul antca fuerant, rcslaurata vidU. Urbis nam . ' , ;
que episcopus Jacobus, divinae sortie minime ex , :
pers, oratiune celeriterea resiituit. Elaccedeiites
praHerea ed ea Pcrsas, qu.e in conspecium non ^ *
, , .
caderenl, depulil tclis. Quod Sapores cernens,
, >,
roiisiernaUis obslupuit. Et quod circa murum
,
viruni splendido regioque culiti ornalum vidisset,
:,
Coiislamium ciim esbc arbitraius, caedem eis mi , & .
naius cst, qui eum non adessc renuiiliaveranl.

Ubi vero illi vera esse quae dixisseni, Gonslanlium
*
scilicet Antiocbiae esse, confiruiarunt, agnavit v i
sionU ejtis prodigium, Deumque res Romanas
\ \ \ 1
propugnare dixil. Eaque de re ad iram prola^. psus, io acrem lela, vulneraiurum se esse eum qui
%
(!) Dc Constaniini Iribus fdiis ita acribit E u - et Africam provinciat dedil.

trop lib. xxi : Constuniinum primu.n filium decen-{t) Nociurna siquidem pugna inlcr Rom:mos el
unli SHO truiualpinis gentibtts pra ffcit. Co/utanPcrsas in coltimilio connnissa : lirmiores ad breve
tium secundum, vicennuli in Onenlem mi$u. Conlcnpiis res Persaruni suiii visaf. (Socral. l i b . u ,
kidjitt n.itu mimmo incennalibus lllyricam,ltaliam
cap. tli.)
ECCLESIASTIC.E
fltSTORliK
LIB. IX.
331
, |5 , - corpore caret, ratus, miser conjecil.

Ephraim
. '
autem, qui apud Syros optimus fnit scriptor,
,
rouro conscenso, ubi innumerabilem illam hostium
x a \ , mulliludinem vidit, Jacobum qui tum i b i , ut
; ,
dictum esl, episcopum agebat, rogavii, ut cynipbes
OJ , ' . ' et culices Persis i m m i l l e r e l : quibus i l l i , eliam
- per minima animalia Deum eis abunde auxilium
,
ferre, cognoscerent. Et ecce, simul cum ipsa pre
catione, animalculorum aereus exerciius nubis
, \ ' *
instar confertim in Ulos involal, el in elepbanlo. ' .
riiin proboscidcs, quae veluti tibiae directae emine (5 ( bant equoruiuque et aliorum jumeniorum aures
, - et nares irruit. 111 vero animalculoruui eorum
, \ non forentes congreesum, nullo servato ordine,
. " ,
cum impetu diacurrentrs miscentur, fugienlesque
"
* r
u
'
.
lurpiler concidunt. At Sapores ex rebus miniaiis
maximo Dei subsidio cognilo, cum mulla per eani
, . \
, - expedilionem tenlassct, cum probro tamen et
ignominia inde discessit, clade sibi ipsi potius
, , ,
quam victoria parta. Conslanlio autem bello Per s\r,o in Orienle occupato, Magnentius in OccN
. denie lyrannidem arripuitl qui imperatorem Con .
siantem aptjd Gallias per insidias interemil, im *
periuroque illius aibi eubudit. Unde chrilis beJli
^ . " causa exslitii. Hujus namque iinpoientem animum
' verila imperatoris soror Conslaniia (1), Brilan. '
uioni imperiale imposuit diadema, eumque ad, \
versus lyrannuro diicere jussil. Qtiod ubiConetan *
lius cognovit, el ipse imperatoris insignia eidem
. ' \ C misil ($). Sed et bic iniperandi llbldine corrupta*,
,
in tyrannidcm apud Sirmium erupit. 7 4 5 Eomai
\
quoqoe nou mediocris lumullus fuit, quod Nepotia .
nns, Eutropiae Constantii sorofis filius, imperium
sibi in urbe vindicans, fortem ex gladiatoribus satelliiibus exerciluni contraxerat. Eum lamcn non
diu rerum potituni, Magneulius (3) nccavit : qui loca omnia in ipso Occidcnte vaslare non intermisil. Tantum brevi temporc nialorum est accumulalum. Eral is quartus a Sardicensi synodo
annus. Constantius porto, qui Orienii imperalor declaratus furrat, Occidcntem quoque polcstali
seae subjicere contendit, bellumque adversns lyrannum, qui ibi grassabatur, adornaviu Eo lempore Aibaiiaius episooporuni ACgypliorum synodum Alexandriaf coegit : in qua qna? dc C) vel
iiardice vel in Palaeslina decrela esscnl, comprobarenlur atque connrmarcntiir.
t
. \
ol
\, ' ^^

,
]-
CAPUT X X I X .
n
D
Utrunum Arianorum opera Athanasius sit expulsu*.

ipseque se fugee commUerit : et ut denuo Georgius
Alexandriam *il perductut, Alexandrinhque mfinita mala conciliarit: quemadmodum ea de re~
in oraiione de fuga sua Alhanatius scripium re
liquit.
, *

,
\
\ ,
Imperaior autem adversanlie secUe iroporluna

sollicitaiione iransversim actus, priorem mntavit
senteniiam. Suggesserant enim ei, Atbanaaiuu)
rureunt iEgyptuni et Libyam turbare. Addiderant
eliain, in paroeciis qnae jurisdictionis ejus nou
esscnt, episcopos ct presbyteros designaese.
(1) Ad Illyricum autem Sirmii a nnlitibus alius

lyraiiiiiig leclus, nomen illi cral Brtlaniunis. (Socral. ulii supra.)
(i) Venutn petenti facilc dedit. (Egnal.)
lo) Conslans, ad delicias delapsiis, Magnenlii,
qi comes ordiiium Augusla?, Gerniauias urbih,
cral, insidiis, baud longe ab Hispaniis, in oppido

Heline. occisus est. Euirop., qui AugiisUm, A n guslodunum nomtual. Nepolianum die vicesimo
oclavo Magneulius oppre^sil : et capul ejus ba*Le
iniixiiin, in urbe circulaium c>t. Idem.
335
NICEPIIORI C A L L I S T l
3 (>
quod oinnium maximuin forcl, ipsum quoqne . \

; , fratrem Gonsianleiu ad iiiimiciliaa adversus eum
, ; &V
coucitasse. Quibus criiuinibue apud GoiislauLiuiu,
ul qui Euripus essel, effecere, ui quaj Sardica; .
, ;
conslituta fueranl prorsus abolerel, et eos qui pr
. cam synodum restituli fuerant episcopi, exigi
juberet. Ita factum, ut Marcello dcjccto, Basi.ius
Ancyram Galalia? s i l reduclus, c l Orestiadis epi. ; scopus, Lucius, vinctus in carcere inlerieril :
,
Paulus vero Constanlinopolitaiius perpeiuo exsilio
niuliaius, in oppidum quoddam Aruieniae in so '
liludine situra, Gucusum nomine, deportalus sil :
. ' *
ubi laqueo slrangulalus, Macedoniaiiorum opera
, ;
pcriit. 746
Tanium aulem calumnia Albanasio
, ,
apud imperalorcin inienlala valuil, u t i s qucmdam
, submiscril, qui capui illi ubicunque reperlo ara- R , .
pularcl : el cum co Tliuodulo ilidem, el Olympio,
T'JV ,
ecclesiaruiu quaruradam in Thracia episcopis.
, . "
Quam lem ubi Albanasius p r a w n l i l , minis illius
\
_<edes, fuga vilae snae coiisuluit. Quam deindc
, x a \
fugain Ariaui sunt calumniali, el maxime Nar , ;
cissus Neroniadis Ciliciae episcopus, ct Leontius

Laodiccnsis, lum auicin Anliocbenus cpiscopus.
, ,
De quu Aibanasius dicil, presbylerum euni mini .
blcrio, quod eipsuni casirarit, uioium es&e. Nam is
, ,
puoll* cuidam Eustulix venusi* muliercuiai co
hab.laus, cum invalescenlem eam ob cauaam
, * ioedaui suspicionem aboleie sluderel, seipsum ca . \ ,
hiravil, ut libere deinde cuui ea esse posset*. Cae lerum ne eo quideua facinore suspicionem suslu ^
i i l . Nam eam ob rem tuin illi dignilas adempla :
posiea aulcmConslanlii opera, Laodicensi primum,
deindc eliaui post Deo invisum Slepbanura, qui
-placito posl Eupbronium successerat, Antiocbenae
.pradcctus esl ecclesiae. Verura enimvero posl
Athanaeii quae dteta est fugam Georgius in locum
cjus surrogaiue, eccleeias iEgyplias male tractavit.
Qu aulem is comraiserit, ea ex Alhanasii verbis,
qui cis rcbus inlerfuit, eaeque pertulit, reclius
inlelligenlur. Nain in Apologelico libro, quem D$
fuga inscripsit, deiensionem adversus eos qui euiu
carpeeranl msiiluens, mentionem quoque coruui
quae lum ibi a c u essent facil, et hisce utilur
verbis : < In Alexandriam rursus irruerunt, qui
IIOS u l occiderent iiiquirebanl. E l facU sunl ^
steriora, deleriora prioribus. Subiio enim mililes
ccclesiaui circuuivallarunt, et pro prccaiione bellum instilulitm. Deinde Quadragcsinia ipsa, qui ab
eis e Cappadocia missus fuerai Georgius iugressus,
clades, pravus conaius, quos ab illis didicerat,
adauxil eliam. Posl Pascbie bebdomadam virgines in viucula conjiciebanlur, opiscopi a mililibus vincti ducebantur : pupillorum c l vidiiamm
domus el panes diripiebantur, impclus in aîes be-
,
6 ,
. , ,
; ,
. , ,
\ .
,
,
,

.
,
(\) Hic supra cap. 8. Eod. Adrianopolis episcopus fuisse diclusesl. Sicuii c l apud Socrat. lib. n,
c. 26. Oresiiam aulcm sive Oresliadera urbem esse
licunl supra Macedoniaiu in eminemi monte siUm
iu Oreslis. Orcstas cnim populus noininat P i m .
lib. , cap. 10. Pairia haec fuit PtoJemaci Lagi.

tadem vidcur dicla sse Adria coioria Rouuua
Adriaiii p.Urh, quam is posloa ainpliiiravii, e l
Adrianopolint v<uavil.
, & ' .
*
. "
,

.
*
337
ECnLESlASTlC.E H I S T O R L E L I B . J X .
3?>8
*, bant. Noclu Christiani ex aedibtis vi exportabamur.

6 ,
domus reeignabanlur: clericorum fratres pro fratri , bae periclitabantur. 7 4 7 E l dura quidem isla :
. " q u vcro subsecula sunt, duriora. Ilcbdomada
, - enim posi sanctam Pentecosten, jejunio absoluio;
* populus ad coemeterium oralum, proptena qnod
, communionem cuin Georgio omnes aversarentur,
xa\ \ , egressus erat. Alque eo cognilo, improbissimus
Kjpuxjj .
ille ducem Sebastianum Manicbaeum excitavit. Et
( ipse adeo cum ingenti miHlmn arma, stricius en ), , * ses, arcus et sagitlas ferenlium manu, ipso die
Domini econtra populum processil, et paucis qui
. ,
, prccabantur (plurimi namque jam propter diei boram domum sc reeeperant) reperlis, talia ibi fe . '
cere, qualia ab eis fieri decebat. Rogo enim nc , , censo, et virginibus ad ignem admotis, u l se Aria, . " IISR fidei esse dicerent, cogebat. Atque ubi eas
, - superiores esse, ignemque nihil curare vidit, de. ' nudatis eis ila faciem verberibus contudit, i i l ad
, , teinpus aliquod vix cognoscerenlur. Et viris qua , - draginta comprebensis, nove eo9 diverbcravil
roodo. Virgis namque e palmarum arboribus re * - penle desectis, quibus adhnc acumina sua ines. eent, terga eorum tarn crudeliter conscidil, ul qui\ ". dam ex eis saepius a cbiritrgis propter acumina
infixa corati: quidam vero quod euram eanf ferre
* * nequirent, mortui i i n l . Reliquoe vero simul omnes,
, alque una virgines iu inagnam Oasim in exsilium
egit. Mortuorum porro corpora primum reddi suis

, ol Q non permiserunt, sed ea insepulia'til voluere celarunt: quod exislimarent crudelitatem tanUiu se
. ,
, occultaturos esse. E l fecerunl illi boo, opinione
, ' sua eeducii. bomines dcmentes. Dum euiin de . funclorum familiaret Iselareniur quidetn propier
confessionem obitam, lugerent auiem propler corpora denegata, magi* ac uiagis impietaUs simul et
, , , ,
*, , , , , crudelilalis conira eos increbuii crimen. Gonfe, , , slim eiiam ex iEgyplo el Libya exeilio m u l u r u n i
, , , , episcopos, Ammonum, Throuim, Caiuro, Philonem,
. Hermcn, Plenium, Psenonrim, Nilammonem, Aga, ,
ibonem, Anagampbum, Ammonium alleruro, Mar . cum, Draconliuni, Adelpbium, Aihenodorum : tt
.
presbyteros, Hicracem et Dioscorum. Eosque lam
, , .
acerbe excgere, u l nonnulli quidem in itinere
- D ipso, quidam autem in exsilio deceaserint. Expu*
lere (1) vero episcopos plures quam triginla. 7 4 8
.
Stodioenim eis erat, juxla Acbab, gi ileri posset, loUere verUatem. Et qux Alexandriae a Georgio
sint acla, lalia fuere.
CAPUT X X X .
. A ' .
Vl
eadem
et
Macedoniut
Con$tantinopofi, circutnqne

xal
ea loca fecerit: et ut mariyrio perfuneli tinl Mar
cianns, Martynus et Paulus Conslanlinopolilanu$

,
episcopus.
.
Non secius vero et Macedonius Constanlinopoll
post Paulum ecclesia ibi occupala saeviebal. A c ,
cepta eniin pluriina ab imperatore poleslate, "bel 0 luiu conlra Ecclesiam euscepit, nibilo inferiue eo,,
, ,
(!) Pro Tjieodor. ,
jngularuM.
333
NlCEPHORl CALLISTi
340
quod fuerat a tyrannis excilalum. Et iuiperaiore * . ,

arte circumvenlo, conslitulione ejus, rapinas et
direptiones suas, quas in ecclesiis peragere decre- ,
verat, confirmavil. Circumfcrebantur per urbes \ .
* \ \
imperaloris liUerae. Mililaris nianus sanclionibus
; ; * \
subserviebat: et non solum ecclcsiis, verum etiara
urbibus ipsis pellebantur, qui Paulo favebanl, et , , consubsiantiale, profitebantur. A c , ; ,
priimim quidein perseculionem lanlum urgebani: .
deinde vero necessilatem quoque cjuscemodi, ut *
* ,
cum illis communicarent, eis iinponebant, cui ad

sacviiiam cam nibil deesset, qua? olim eis qui ad
. , \
idoloruni tacriftcia adacli sunt, illala fuerat. Non
,
eniin proscriptione lanli^m res agebatur, sed et
,
publicalione atque direplionc bonorura, praHerca
ilagris, vcrberibus, variique gcneris crucialibus \ . et cxsiliis. Multi plagis confecti intericre. Aliis jus * *
civitaiis ademplum. Quidani in frontc noiis coin- ,
puncli, ut dlgnosci lanquain stigmalici possent. ' .
. \
Clades ea ad c tdes etiain processit. Namque cura
niultis aliis c l Martianus elMariyrius cum magna \ ,
,
fortitudinis laude smil morlui, qui familiares et

scriba3 Pauli fueranl. Eoe Maccdouius prafeclo
, , \
tradidit, crimen illud objectaus, quod sediliosi
. '
cssent, et plurirouro opis ad Hennogenis ca?dem
4 , ,
conlulissent. Horum Marcianus subdiacoaw i*it
Blarlyrius autem psalies seu cantor, d i v i n i r a ^ u e \ .
, Scripturarum leclor. Sepnlcrum eorum exira urbis
, ^ raurura est celebri fano tlausuni, quod fanum
inarlyrum moneraentum cssel. Id Joanoes Cbry- Q .

fiostomus piiinus conslruere c<Bpil, Sisinius deinde * *
absolvil : posiea ambo E c d e s i Constanlino- . \ ^
polilan praefuere. 7 4 9 Recte eiiim putarunt, .
dignos esae bonore marlyrum, qui gloriam a De.o ; ,
, ,
cooseculi essenl, cum daemonuiii ejiciendorum,
tum varioruin ajiofura morborum coniaciu mo- ^
iiuroenti sanandorum. ltaque locus is damnaius ' , \
anlea, apparilionibasque siroulacrorum borren- , dus, expialus ab eis est ei purgatus. Et Macedo- . ;
nius quideui haec sic in Orieniis urbibus gerebat. * \

Urbes vero Occidenlis el Graeciae ad Illyricum
usque iiihil ejusmodi perlulete : quod concordes ,
essent, et jam inde ab initio Nicaeiiae gynodi de- , \
. , crela constanler relinerenl. Caelerum Paulus, sicuii
anlea quoque dictum est, Cucusi cxsulans, impio- ^ ** ; ,
,
rum bomiuum crudelilale per elrangulalionem
vitam iiniil (1). Obilus ejus Aibanasius quoque /. * \

in defensione iugae suae meminil bisce verbis :

Constanlinopolis enim episcopum pauluni, cum
] robccuti essenl el invenisscnl, propalam suffo- \ ,
,
eantluin curarunl in oppido Cucuso, carnifice ad
c;udcm eam usi Pbilippo qui fuerat praefectus;
trat namque ba3resis eorum anlesignanut, e l pra- |.
, \ ,
voruin consiliorum adminisier. > Haec sic fere .
banlur.
(1) De ca?dc Pauli lib. , cap. 9 , Sozoin.: <lus ad exsdium perpetuum condemnatu,ct Cucutum
Armeniw deportatu est : ubi etiam vilam finiit,
morbone dicam, an vi ei adhibita, non salit ttio.

Fama certe hodie quoque obtinet, Macedonianii
laqueo strangtilatum e$$e.
ECCLESIASTICE I1IST0M;E LIB- IX.

342
. '.
CAPUT X X X I .
Uepl $
De htrresiurclia Photino, de tribus fidei formnlix
'
in Sirmio edilis, et maxime de Marci Arclhmti

'
epitcopifideiexposhione.
-.
341
;
Gonsianlius aulem ex Orienle in Illyricum ad versus tyrannos exercitum ducebal. Et qua? con , - tra eos gesserit, paulo post referam. Gum autein
* , Sirmii esset, Pbotini dogma in disqaisilionenv
3 .
adduxit. Qui eloqucns quidem, el ad pcrsuaden ), duni idoneus, ecclesia?que Sirmiensis anlisles fuit:
' . * nova aulem haeresi instiluta, mullos in senteniiam
. X ,Y^t suam perlraxerat; quam eliam in imperatoris
^ praesenlia propalam c l libere promulgabat. Dograa
. ejus erat, unum esse Deum omnipoteniem, qui
, verbo suo universilatcm banc constituerit. Antc - saecularem vero verbi generaiionem el exsislen, liam prorsus negabat. Ex Maria aulem Gbristuni
. , initium sumpsisse ducebal. Eo dogmale ubique
' , divulgato, universi lam in Orienle quam in Occi; , denie episcopi, sive Nicaenam sequerenlur fidem,
*:, /. - seu Arianam complecierelur seulenliam, gravilcrQ ^
a?quo contra omnes,
. id lulere : 750
* novas res inducere exislimarelur. Ne ipse quidem
\ - imperalor mediocriler dissidio eo est commolus.
. " Quapropter etiam concilium ibi coegil. Convenere
, ; '- eo ex Orienle episcopi, Marcus Areihusius, Geor , . gius Alexandrinus, quem Ariani miseranl : Basi \ , , lius qui cum Marcellum rursus ejecissel, Ancyra^
- Galalia praeeral, Pancratiug Pelusiola, el Hypa
uot
, * C
; * , ,
", ;
, , ,
* * ', , . \
, , ,
* & \
.' ,
;
e x
tianus Heracleoles. Ex Occideute, Valens Murso-.

rum, el propler virtulem magnus Hosius Gordubae (1) Ilispaniae urbig episcopus, confessor et N i - .
caenae synodi parliceps, qui quidem perinviius tum.
Sirmii affuil. Arianorum enim dolo non dudura.
antea in exsilium pulsua, annitentibus eis qui Sirmium conveneranl (2), imperiali edicio reduclng~
fuerat. Speraveranl enini i l l i , si is suffragaior eorum give persuasione seu v i fieret, multum euiu
ad conslUuendum slabillendunique dognia eorum
momenti allalurtim csse : u l qui spcctala Gde
tesiis, et veluli niiraculum quoddaro ejus aelalis
bomioibus baberetur. Verum ubi assenliri, eis rer
, xaX \ ^
. " \ , ,
,. . >
, , ,
,
* , ,
,
. ,
,
nuii, varios rursum coniracio jam exlenuaioque.

grayiore aelale corpore susiinuit crucialtis, adeo
Quibus ille,
ulc ad fidiculas et vcrbera pervenerit. Quibus
coacius^ tribus eorum cdiii&.Adei iormujis assensiL el subscrip&iL Sed enim syuodus, cum Pboli-r
num cum Sabellk) Libyco et Paulo Samosatcna.
facere, eamdemque docere manifesto deprebendisset, staliin ei epUcopalem abrogavii dignilaiem
Quod sane ul rile alque ordine faclum, et lum el
postea omnes complexi sunl, et comprobalione
debita dignum judicaruot. Caelerum illi diuijus
(1) llosius, lormentis coactus, tribos Arianorum

fidei formulis subacripsil, Pholinus, Sabellius, Samnsatenus, Sirmii danmali. Sozom. lib. iv, cap. 6.
Socral. lib. n, cap. 50.
<) Srmiensem conventum coaclum tradunt
pnsi Scrgii c l Nigriani consulatuin : quo anno,
neque ex Orienle, neque ex Ocridente quisquam

ronsul creatus fueril, propler lyraniioruiD. molue,
ct reipublira peilurbaiiouuiii. Socrat. lib. n ,
cap. 29. Sozom. lib. iv, oap. 6. Cbronici lamen.
obscrvaloree, coss. adnolant Goiislantiuin Aug. V
GoDSlanliiium iallum Cxbartii".

NlCEPllORl CALLISTI
341
-ibi nianenles, perinde aique priores fidei formulas .
damnarent, ires alias promulgaruni. Atque unam
* ' quidem Graeca lingua Marcus Arethushis compo .
suit, reliquae Lalinu serroone fuerant conscriptae :
\ quae simul el verbis el eorum structura alque
. ? .
coinposiiione ab Arelbusit exposilione prorsus ,
dissidebanl. Quin neque eadem quae priores lor .
inulas complectebantur. Graeca iiamque neque ,
, consubsianlialem, neque , si , ,
milem substaolia, Palri Filium dicebat. Et eos qui , .
docercnt Fitium principit experlem esse, aui qui
'
Filium dilataiam Dei substanliam facerent, aul qui
' , , ,
fliam conjuiicium, non autem subjeclum Palri d i -
ccrent, cxcomniunicabal. 7 5 1 Wdein
*t "
,
toraLatina debubslanlia ageiis, , conaub . ,
stantialcm, juxla el sirailem subsian ,
. ,
iia omnino dicendum esse inhibebal: ut quae verba

neque in Scripiuris sacris uspiam invenirentur,
*
tieque cogitalionibus primis aut cognitione bomi . " ,
H Q I Q percipi possent. Consliluil sane, Palrem ma ,
jorera dicendum esse cura bonore et dignilate et
e
divinilate, lum ipso pacernitalis nomine. Deceniil
* ,
eiiam cum omnibus Filium subjectum esse Palri.
.
E t principii quidem experlem esse Palrem, omni, .
bus vero (Patre excepio) Filii geoeralionem esse
',
iucognilam. Quam formulam ut minus rtcte com , . ,
posilam, posleaquam muliis promulgata tradila , ,
que fuerat, epitcupi reiraclare conlenderunl. Et
. *
hnperator ipse id scrio, coercilionem eis et pcev e r o
a l
tl<S0L
nam qui eain in lucem prolalara non reddidissent c Y ^

W

, ,
minatus, mandavit. Verum ea quod muliorura
roanos pervenerat, non prorsus est aboliia. Ahe-
ram quidam ex Latinis, ei quae ab Areihusio Marco *
,
edita eet connexam, in praesenlia referam. AUeram aulem quae postea lecia esi, loco suo repo- ,
, "
nam, cum res Arimini acias commeniorabo. Quam
, \
Marcus diciavit, sic se habet: < Gredimus in unum
; ,
Deora, Patrem omnipulenlem, creatorein eifacto
rem universorum : ex quo omnis paiernilas et in
coelo el in lerra noininalur. E l in unigeiiitnni ^ns
' ,
Filium Domiuum noslruiu Jcsum Cbrisium, anie
,
omnia saecula ex Paire getiiiiim, Deum de Deo,
, *
lumen de lumine : per quem facla sunt omnia, in
, ,
ccelis et in lerra, visibilia et invisibilia. Qui est

verbum, et lumen verum, el vita. Qui exlremis ^ , \
diebus, propter nos homo facius, el naius 3 Vir ,
gine saacta, et crucifixus et mortuus et sepuhus
.
esi. Et resurrexil a mortuis tertia die, et recepias
, , \
est in coelum, et consedit ad dexteram Palris :
, \enturus in consuuuuaiione saeculi, judicare vivos

et morluos, et reddere unicuiquc secundum opera
,
sua. Gujus regnum intern.inaium in inflnita saecula
,
,
pei manel. Sedet namque in dextra Palris non solum in sxculo islo, sed et in futuro. Et iu Spiri- ^
.
tum sanclum, boc esl, Paraclelum, quem cum se
, ,
apostoli? posi ascensionem in ccelos missuruin
, \ , prumisissel, ut eos docerel el suggererel eis oni .
nia, i n i s i l : 7 5 2
P
quem eiiam saucliflcanlur
e r
coruin, qui in cuiu sincere credunl, animac omniuiii.
Eos
vero qui dicunt, ex
non cxsistentibus
345
ECOLESIASTICvE I l l S T O R I i E L I B . I X .
316
esse Filium, aul ex alia substanlia quara ex Deo , et qood fuerit lempus aul saeculuin, cum nou fticr i i , aiieuos essc scit sancla catholica Ecclesia.
*, *( >
Ac rursuin dicimus, si quis Pairem et Filium
, .
duos profilealur Deos, analbema aii. E l si quis

D*?um dicens Christum anlesaecularem Filium l)ei

adiuinislrasse Pairi in rerum liniversarum crea , .
tione non prolileatur, anaiberaa s i l . Si quis inge
nitom, aul parlem ejus ex Maria progeniiam
, .
esse dicere audeal, analhema s i l . Si quis juxla
,
prseacieuliam, eum qui ex Maria gcnilus esl, F i \
lium esse dicat, et non ante saecula ex Paire na*/ , . tiim apud Deum esse, ei per eum facla esse om
nra, anatbema sit. Si quis dilalalam subsianliam
,
Dei Filium facere dicat, aul dilatalionem subslau , .
li ejus Filium nominet, anaibema s i l . Si quis
,
substamiaDi Dei vel dilaiari vel contrabi dical,
.
anaibema sit. Si quis vel mente concepiiim, vel
, . ^ ore prolalum verbuui dical Filium Dei, analbenta
&it. Si quis borainem soluui dical Fi)ium,ex Ma , .
ria prognalum, analbema s i l . Si quis Deum et
\ ,
boimnem ex Maria geniliim profilens, Deuin inge , . ,
niluni ipsum inlelligal, analbema s i t / S i quis illud,
> ,
,
Ego Deus primum, et ego poslea, ei proeter me non

, '
e$t Deu$ : quoJ de abolitione iduloruui, et eoriiin
,
qni dii non sunl, diclum esi; ad abragationeui
'
unigetiili anlesxcularis Filii Dei Judiicc accipiat,
, . ,
analbema sit. Si quis illud, Verbum caro factum
,
,
est, audiens, Verbuin in cariiem mulatum, aut
, , . conversionem subiisse, ei sic carnem assumpsisse
exisliiuet, auatheuia sit. Si quis unigenilum F i
lium Dei cruciiixum audiens, corrupiionem, vel
, ,
, , - C perpessionera, vel mulalioiiem, vet dinnnuiiomm.
vel aboliltonem secundum divinilaicm suslinuisse
.
,
dicai, analhema s i l . Si quie illud, Fuciamus honii ,

, . nem, non Palrein ad Filium, sed ip*uin ad se
ipsum Deum dixisse protiieaiur, analbema sH. Si
quis cura Jacob, non Filiuui ut bomiiiem, 6od in , ,
genilum Deura aut partem ejus colluctaum este
. '
dicat, analbema ei(. Si quis illud, Pluii Dominus
Kvplov, ;
Domino, non de Patre el Filio accipiat, sed
, ' ' ,
seipsuin a seipso pluisse dicat, analhenia sii :
.
753
pluileniro Doaiinus Filius a Dotnino Palre ( 1 ) .
. ,
Si quis audiens Dominum Palrem, Domiuuro F i ,
liom, Dominom et Dominum Palrem e l Filium
,
dicat, et Doniiuus ex Domino dicens duos slatuat
, . Deos, analberna s i l : noo enim in eodem gr.idu
, *
* - c u m Patre Filium locamus, sed Palri subjeclum
esse dicimus, neque descendit corpus absque
* ' ,
- consilio Palris : neque pluil a seipso, sed a Domine, auclore Palre : neque sedei a dexlris a
' , *
aeipso
, sed audil Palrem dicentem : Sede dextii*
, .
meit Si qais Patrem el Filium e l Spirilum san
ctum unam personam dical, analbema sit. Si quis,
, .
Spiriiura sancium Paraclelum proGlens, ingcniluin
,
Deum imelligat, analhema sit. Si quis, siculi
. , ,
Scriplura nos docuit, non alium a Filio dica
,
%
Isa. XLUI, 44.
Psal.
i.
(1) liaec paulo alilerreferuntur apud Socralem, lib. n, cap. 30.
348
NICEPHORI CALLISTt
347
Et alium Paraclelum ,
Paraclelum ; di*it enim
,; .
tnittet vobit Pater, quem ego rogabo \ analhema
; , .
gil. Si quis Spiritum partem dicai Patris aut F i \
l i i , anaiheina s i l . i quis Patrem et Filium et
, .
Spirilum sanclum ires dicat Deos analhema sit.
Si qui* proposito Dci Filiuni Dei ul unam creatu- >
rarum facium esse dicai, anatliema gil. Si quis , .
, .
non voleme Palre genilum Filium dical, analhema
,
s i i ; uon etenim itivilo Paire, naiurali necessiiate
,
coacius ille, volens genuil Filium, verum una cum
ipsa voluntale, el absque lempore, e l absque pcr- ' ,
pessione, ex se geniiuin ipsuni exliibuit. Si quig .
ingenilum el principii expertem dicat Filium, tan- ,
qtiam duo ingeniia et duo principio careniia d i - , , cens, ei duos deos statuens, analhema sit : caput ^ .
.
namque est ei principium omnium Filius, caput
autem Cbrisli Deus. Ita enim ad unum initio ca- ' 6 .
rens rerum oiuniuin principium, per Filium pie
omnia referimus. Ac denuo Ghrisiianismi ceriius , ,
accuratiusquc senieniiam inquirenies, diciuius :
Si quis Cliristum Jesum Filium Dei anlesaecularem
iHserviissc Patri in rerum universarum crealioiic , ' ,
iion dicat, sed ex quo Maria genilus est, Uim F i - , liuin el Christwm vocalum esse, el principium ut , , .
Deus essel (i), /oepisse asserat, ille anatliema
, eslo : sicmi Samosatenus Paulus. Fidci formula
,
aliler apud Sirmium Latine ediia, ei Graece verea :
, , . Quandoqtijdem visura est, ut de flde considerare ,
lur, omnia certo exquisila ct exposita sunt Sirmii
f
i n
754
pra?senlia Valentis, Urgacii, Germinii el G
reliquorum : conslitit itaque unum csae Deum
Palrem omnipoieniem, quemadmodum et in universo orbe aonunlialur. E l unuin unigebilura ejus
Filium Jesum Ghristum, Dominum el Deum et
Servaiorera noslrum, ex eo anie saecula geniluoi.
Nun auiem duog oporlere dicere Deos : siquidem
ei ipse Servalor dixit : Vado ad Patrem meum et
Patrem vestrum, et Deum meum ti Deum vestrum .
Propier quod et omnium Deus esl, ticuti Aposlohis quoque docuU : An Judaorum Deus tantum t
non autem et gentium? profecto gentium quoque.
Siquidem unut Deus, qui justificabit circumcisionem
ex fide \ reliqua quidem omnia consona sunl,
*
, .
, .
. *
,
, ,
. ,
H
, ;
,
.
,

* ,
,
el nihil babent dobii. Quoniam vero permullog ^ , *
_..
; verbum,
1
t . . esl (ul certius iu.
^
^y-jgjuj^ ,
movet. substaiitix
hoc
telligalur) , aimili subslantiale, sive
*
[ ,
, consubsiantiale, neminem prorsua
*
menlionem dictionum earum facere, neque eas i i i

Ecclesia docere oporlet, propler banc causain et
*
ralionem, quod in divini Scripiuris de iis scri ,
pium non sit, et captum huiuanae luenlia ct co

;
gnilionis cxcedani : quodque nemo generalionera
F i l i i explicare poasil, queinadinodum scriplum *
, |.
est, Generalionem ejm quis enarrabit ? Soli aulem

Pairi inauifeatum esl, quoinodo Filium geuuit : et
ile.m Fdio, quomodo ipse genilus sii a I*atre. Ne- * .
9
Joan. xiv, 16.
ibid.28.
Rom. u i , i 9 .
(l) , ut Dei caet. Sucrat.
Isa
L1II, 8.
349
ECCLESlASTiiLE HISTORLE LIB IX.
350
, mini eliam dubium est, majorcm esse Palrem

.
bonore, dignilale et divinitale, el ipso adeo nomine
\ ,
paterno majorem esse : ipso cliam teslificanie
\ \
Filio (1), Qui me misit l aler, major me esl
Illud
,
quoqtie calholicum esse nemo ignorat, duas esse
.
personas Palris el Filii : et Palrem quidem majo , ,
rem, Filium aulem subjecluni cuin oinnibus qua?
,
ci Paler subjeck. Palrem principium non ba , , >
bere, el esse invisibilem et immortalem, ct pas , sionis experteru : Filium vero genitum ex Palre,
,
Deum de Deo, lumen de lumine : ejusqne generaKoptov ,
t oncni nemiaem nosse, s i n i l aiue dtctuiii est, nisi
, , solum Patrem. Ipsuiu porro Filium Dominuin ei
. \ ,
Deuiri nostrum, carnem sive corpus, hoc esl homU

nciii assumpsissc, quemadmodtim el angclus re,
miiiliaverat. 755
E l Srriptura omncs docenl ,
, * . alque in primis Aposiolus ipse gemiitm doclor,
* ,
Hominem Christus ex Maria Virgine assumpsil, per
\ , quem et pa$sus esi. Capnt autem fidci totius el

iirmameuluin est, ui Trinitas sempcr scrvelur, i u

',
~
ui in Evangeliotegiinus, Eurites docete omnet gentes,

,
baptizantes eos in nomen Vatri* el Filii et Spirilus
\
sancii . Inlcger auteui et porfeclus esl Trinitaiis
/ '
nuinerus. Paraolelus aulcm Spirilus sanciua,per
,
Filiuni missus, juxia prouiissiouein venil. ul apo
siolos el credenles omnes sanctiiicarel et doce. * rel (2). Haec ea fonnula c s l , cui ul Pholinus
\ \ etiarn post cpiscopalus abrogalionem assenlirelur
,
et subscriberet, borainem sunt boriaii : dignita \ , ' Q tcm se ei episcopalem una cum tbrono reddiluros
,
polliciti, siquidem per poenitenliam qusecunque
. ' , '
perperam docuissel, anaihemate daninarei. llle ne
. audire quidem hoc auslinuil, sed eos ad dispuia ,
tjonem provocavit (3). Et jussu imper&loris die
,
dicia in locum unum, quicunque docirina, elo
qucniia el boiiore anlecollere alios videbanlur,
. '
convenientibus, conditionein disputaudi accepil
, '
Basilius, qui tum Ancyranam curabal Ecclesiam.
.
Coucerlalio ea longius producta, el neiarii celeres
. * , utriusque dictata exceperunl : quibus longe supc ' \
rior fuisse exislimalus est Basilius. Porro Pbolinus
" . \ ad exsilium esl damnalus. In quo ille degens,
. " '
opinionein suaui Grsece ei Laiine (nmlla euim ei
, ,
in ulroque sermone erat graiia) soriplis niandavii.
. \ D Q J
| j maxime elaborabat, illud erat

q od prseier opiniouein suam, alias aliorum omnes
.
nibil esse, parutn decore probare est conatus.
PboUui quidem, ejusque seuteniia? res, ad bunc sc
babuere modum.
}
U O C
Joan. xiv, 28.
* Hatlb. xxvm, 1 9 .
(1) Yerbum boc est lcmporanex.submissionis ot

exinanilionis, jnxta illtid : Minuisti eum, el inferiorem fecisli paulisper angelis. Psalm. vui ;
Uebr. i i .
(2) Nam qui spirilum Chritti non habet, non ett
eju$. (ftom. vni.)

(3) Huic dispulalioui mullos adbibuissc Constaniium senalorios viros, dicii Socrales lib. n ,
cap. ZO.
351
NJCEPUCKI CALLISTI
756
CAPUT
Vt lyranni Occidentales sint devicli, BrUamiio scilicet et Magnenlius. De Juda*i$ Diocaiariensibus,

ei ut Gallus Ccesar sit interfectui.
Iinperator aulem adversus lyrannos exercitum
duxit, ei condilionibus paciisque certis bellum cum
Critannione decidit, mililibus illius u l animos
uiulareni, et se unum imperalorem acclamalionibus renunliarenl, persuasis. Nam insidiis eis
cognilis, Britannio ad pedes imperaloris supplicis
habitu miserabililer esl provolutus. Consianiius
ei imperii insigqia, purpuram el coronam deiraxil,
quietumque et privatum csse jussil : scni magis
convenire dicens, ut in oiio viveret, quam nomen
tumulluum plenum oblineret. Sumplus aiuem ex
publicis vectigalibus ei, ut seni, ad Prusam circa
Olympum ainplos atlribuil : ubi ille degens, posiea
ad imperatorem scripsit. gratiasque el egit, qui se
laniis ei lam mullis malis et aerumuis, qua; in i m peiio esscnl, libcrassel. Rebus de Brilannione (1)
prospere confeciis, maximara copiarum suarum,
quas secum babebat, partem, in Italiam adversus
Ilagnenlium misit. Pairuelem autem fratrem suura
Gallum, Constamii (frater aulem hie Conslanlini
Magni palris fueral) fllium, in Orienlem et Syriam
irejussit, ul provinciis islbic adversus Persarum
excursiones pra-sidio esset : eidemque Gassaris d i gnitalein conlulit, el cuni nominis sui adjectione
Gssareiu Gonsiantium renuniiavit. Quo saue tempore, illo Anliocbiam proiiciscenle, rursum crucis ^
signutn in ccelo ad Hierosolyma apparuil, solem
radiis suis pracellens, arcu quem irini vocant i n genli ad inslar coronae circuiufusum, hora diei
lertia, Penlecostes feriis ineuntibus : Gyrillo tum
Uierosolymis posl Maxiroum res ecclesiasiicas gubernante. Gaeleruin cructs illa lux sparsim non
dilHuebat, quod iu cometa iieri solet , sed mulio
niagnoque fulgore densa et perspicua cojisistebat.
Occupaveral aulem coelo incumbena circiter quindccim stadia. Longilndo ejus, quanlum colligere
licuil, a Calvariae moule ad eura qui dicilur Oliveli
perlingebal : laliludo aulcm, qua3 longiludini ei
proporlione convenirci. Ad roiraculum limoreiiam,
3">?
. ',
^rrijc
, .

Jiepl kr
" \ .
*0 ,
\ (5
. '
, \
) , ,

.
,
,
, .
/ \
",
,
,
,
,
, \
.
* , ,
,

,
, \
,
, ;
* ? , . ,
,

.
^, \
\ \
, , ,
, , .
\ .
in re lam insolita el inexspectaia, omnibus inces- ry \ I6eov , ,

stl. Iiaque omnes cum conjugibus et liberis ad
. , ,
templum majus Deuiu laudibus ferenles, reliclo a
'
quoque quod tum fbrte facerel, opere confugerunt.
. "
757
Et
* omnes promulgala, horoi \ nes conslernavil, quod eam ex provinciis cunciis,
qui peregre precalionis ergo Hierosolyma vene. " ,\
rani, ubique vulgarent. Mulios saue et ex JudaBis,
. c l ex Grascis, ad Ghrislianisinum perduxit. Factus
, eiiain de ea cerlior est imperalor, familiarium
.
buoruni el ipsiu? Gyrilli lilleris. divintlus ea
e a
i n
l e r r a
(1) Briianmonem magislruna miliium in Pannonia ad Muoatn niilites impiralorem renunliaveranl, gramiaevum jam, el omnibus cbarum virum :
quippe probrum, el priscoruiu moruni, jucunda'-
que civitatis : sed omnium liberalium artium

cxperleni, adeo ut ne primarum quidem lillerarum
eleuienla, nisi iu exlreiua aetate, addidiceril. E u trop.
353
ECCLESIASTIC/E I l L S T O R l / E L I B . I X .
351
. " , * qnasi prodigiuni exhibiia esse diccbatur a pcriiis,
\ ul qtue amiquitus in satris cxpresa cssei Lilteris.
:,
Splcndidum boc et venerandiim speclaculunf, ipsi
, quoque exercitui non fuil invisuin. Apparuil nam . que siguiim id , runi imporalor ad Occidenlrm
', ,
Brilannionem el Magnenlium lyrannos devincerel :
, ubi exercitus vario labore faligatus ^l), miraculo
.
tanto viso, inimen>a ejus Iuce afflalus et lusiiatus
, ,
est. Nam Magnenlius, veleri Roma capla, graviler'
* "."
ibi sacvicbai, ei mullos ex senatu alque ipsa eiiam
, *
plebe crudeliter necabat. Ubi autcm Conslanlii

excicilum adesse cognovit, ccdens istinc, Galliam
,
per Alpes Julias peiiil. lla eniin porangustus trans "
itus dicitur, aliissimis ex ulraque parle nionli "
bus in locum unum, ut prope complicenlur, coe . - ^ unlibus, angustiis quae in Tbnriuopylis sunl
,
pcrquain similes. E l Alpes quidcm JiiJiu Gallias ab
, ' . '
llalia dividunt. Quae vero vocanlur Susacciises
,
Alpes, inter Daciam et Tbraciam suut. Porro ubi
. "
aliquoties acies inler se concurrere, el nunc bi
,
nunc illi prselio superiores fucre, poslremo viclus
0,
Magnentius ad Mursam (2) Galliae casielluin pro* , - fugit. Quo loco copias suas casu eo perculsas ani rnare, et ad forliiudinem aique fiduciain exciiare
. - conalus esl. Gura aulem el ipsae miliiari more
, , acclamatione sua ilii ul imperalori fausia ominari
. - deberent, vel invitje pro Magncntio Gonslanlium
, ,
Auguslum proinulgarunl. Unde ille impcritim sibi
. ;
non esse a Deo delaluni intellexit : el caslello eo
,
G derelicto, ulterius eat profectus. Yerum cum eum
, ,
Gonslanlii exercilus magna celeriiale perscquore lur, solus profugiens in urbein Lugduncnsem per .
venit. Alque ibi fratrem besiderium, per bene, ^ , \
voIentia2 causam scilicel, ul eum hosiium manibus
, , '
et injuriis eriperel, dcindc maltem, posloa eliam
. ,
8i quis ex propinquis suis alius adessei, jugulavit.
, ,
758
Et tandein in gladium eibi ipsi iiitenlalu;ii
. ' ; incumbens, dorso cliain ipso periosso, vilam finiit,
/ , cum non tolos quatuor annos tyrannide politus
,
esset. Paulo deinde posl, qui ci alter crai fraler,

Decennius Gsesar ab ipso diclus, laqueo etiam
. \
seipsum interemit. Sed enirn ne sic quidem rcs ' ,
publica? pacalae fuere. Staiim enim lyrannus alius,
, ;, noinine Sylvauus, apud OccivJentales Gallos exsli : ^.
^ lit : qiiem non ita diu rcs lurbattlem, Gonsiamil
* ,
duces inieretncre* Enimvero hidxi quoque Diocas
sarea3 Romanis rebellanles, et serviiuiis jugum
. *
exculientes arma sumpsere, el Palaestinam v i r i /, nasque in chcuiiu rcgiones percurrenles vasiarunl.
, \
Gonlra quos ex Antiocbia, ubi agebat, profectua
. esl Gonslantius Gallus, eisque superatis tropseum
,
ingens
slatuil, et urbem eorum ex ipsis funda , memis diruil. Sed eniin rebus fcliciter geslis, for*, * ,
tunam blandienlem prosperitatemque eamnon bene
;.
lulil : nam et ipse ad rcs novas aspirare ei tyran2(&,
nideui nieditari coepit. Scd brcvi conatus ejns
(I) Pnvliis islis vires Roiuan:e lere consumptie

suiil. Bcllaloiuiu cniiu qu.nqiaginta qualuor millia
pciierc. Orus., Euirop.

Ad Muritutn, Eoiiat.
355
NICEPIIORI CALLISTI
356
manifcsto compcril Gonstantius. Siquidem ille pcr . \ , eflrenem audaciam Onenlis prefeclum Domitia- . * '
, ' ,
num et quaestorem Montiuin (1) suapte potestale
.
necavit, caedis ejus causa imperalori non signift* . *
cala. Quae res aliaeque insuper ad eam accedentes
\
efleccre, ul iniperator eum, u l srbi injurium,
.
sublaium vellel. E l ira incitains, ad se eum evo , cavit. Atque ille in deteriorem pariern eam voca, .
tionem fieri suspicalns, sibique propierea meluens,

eliam invilus profectus esl, uxore sua Gonstantia,
q u pro eo precarelur, praemissa. Ea in itinere ', *
mortua est. In comilalu Galli Theopbilus etiam
, Indus fuit, de quo supra diximus. Nam is medium
. *
sc intcr Galluin et Consianiium gerebat, conjun ,
clionem eorum el coucordiaui conftrmans, cum
, , *
Cresar Gallus dcsignareiur, el pacla lierenl.
,
Gallus, adempia ei primum purpura, circa Phla .
nonero (2) insnlam in Occidentalibus pariibui ex
.
insidiia Euscbii eunuchi trucidatus est* Quod quidem iia lum iieri jussit ConsUnlius : postea autem etim facti poeniluil. Brevi post fratrem ejus Jubanum ex lonia accilum, quod imperil graviiatem secum perpenderet, Capsarem creavil: el adversue
barbaros in Galliam misil, qoi res ibi turbulenlas pacaret eiftcoimiluerel. 759 Sed de Juliani rebus
in bistorla sequenii accuralius omnfa expouenius.
1
CApUT 1.
Vt denuo Ariani aynodos Antiochia el Mediolani
celtbruntei, Athanusium oppugnarint: el quce consilia de perversione fidei Constantius ceperit.
. .
ol t *
kr
Conslanlins cura ct periculo tyrannorum libc

ratiis, venil Romain, ubi de lyrannis iriumpbum Q , , '
* Fibi agendum esse duxit. Eodem tempore ad con .
ronliarn dogmalis Orientales simul el Occidenlalrs

episcopos, siculi putabat, adducturus, synodum cog?
in Italia praeccpil. Julius litm, viginli quinque amiis " ,
Romana Ecclesia admlnislrnta, decessit, provin .
ciainqne cjus Liberins soniius' esl. Tum v e i o
'
opportunitaiem sibi oblaiam esse exisiimanles, ,
qui professionem iidei Nicamam abrogaveranl, ca *
lumnias rursum conicxucrunl, ul ,

consubstanlialis, professores, quoe aniea ulsenien- , , '
tiae alleriiis seclalores exauctoraveraiu, ecclesiis
, ;
prorsus cxigercnl. Constante namque adbuc supcr- .
stiie, non ausi fueranl fraudulenia temeriiaie "1111 , peria inter se commiliere. Quippe bellum fratri

Gouslans deimiiliaverat nisi Albanasium, siculi ,
diclum esl, reciperel. Polissimun vero Albanasiurn
, . '
illi expellerc sludio oinni coniendebaiil: qui sane
* eiiam Gcnslanle nondum cacso, Gonsiantio autem
,
propler illu<n, Alhanasium se complecli assimu ,
lanle (lanlum illoruin eral odium), conquiescerc
, non poluerunt. Sed enim tringinla ex maligna
. '
, ,
eoruro muliiiudine Aiuiocliias congiegaiis, Narcisso
, ,
videlicel Ciiice, Tbeodolo Tbrace, Eugenb Nic;e , / ,
wo,Palropbilo Scylbopoliiano, Menopbanio Epbe, * ,
sio, alque aliis, rcdiluin Athanasii illi tanquam
Ulegilimum culpabaut, el omnibus ubique cpisco-
, pi^ scribebant, nc cum illo comnumicarcnt, m \ c
(1) Maqnum, Socrat. et S>zom.
(2) 11* / . Socrat. lib. 11,
rap. 54. Plin. in Iliyrici dcscriptione mcminil tirbis FlaiioniP c l Absyrlii iusulse, iibro 111, cap. i\.
557
855
ECCLESIASTlCiE HISTORLE LIB. IX.
, ad illum scribcrenl: eed Georgium bonore prose , . ; querenltir, quem ipsi episcopum consliiueraut.
' . Atbanasius aulcm nihil prorsus liaec curabat. Id
; ,
ila faclum, donec Conslanlius, lyrannis sublaiis,
"
nnits ipse Orientis simul et Occidentis imperio esl
,
potitus. 760 E l Constanlinus cuin in Occideme
, - esset, cum episcopisw , consubsianlialis,
fidei asseniieniibus se cnnjunctum esse^ et cuin

. - eis sibi convenire simulavii: et forlasse in partibus eoruni esse omniuo consliluit. Arlecerte ueus,
,
cum vim iiullam eis primum adhiberel, sed tan ' 1\
tum persuaderel, ut eamdera comra Atbana-ium,
" . ,
quam Orientales episcopi tulissent, ipsi eiiam sentenliam ferrent. Sic eienim quodammodo puiavii,
-co, ^ \
si omnium Orienlalium juxia elOccidenialiuni cal . \
: .
culis Albanasius damnaretur, facillimum sibi fore,
m religionem pro arbitrio suo consiitiierel atque
\
urdiuaret. Ilaque in llalia Medtolani convenlus

ooacius est. E l ex Oriente quidcm pauci admodnm
ilii prajsio fuere. llineris enim magnimdo, et mor .
" , bus, el .vlas grandior, mulloruin impcdiil advfn . tum. Occidentales aulem plurcs quain irecetiti
, , , , convenere. Enimvero Orienlalium consilium fuil,
- * ' . ul Aihanasius damuarclur, eique Alexandrina urbe
inlerciderciur. E l reliqua synodus siveerrore aut
, ,
metu, seu eiiam igitorantia pedibus iu eam ibat.
,
Soli vero cx omnibus Dionysius Albae, qua? ima cx
, ' nielropolitanis in llalia urbs esl, et Ensebius Vcr, \ ' , '> ccllaruiu Liguriae, el Paulinus Trcvirorum in Gal, ;
B
C lia, episcopi, el preterea Rhoiianus elLuciier (1),

, ,
dolo deprebenso, Orieniaies everiendi NicaDiii
' dogmaiis gralia exauctoralioncm Allianaii urgcre,
, '
assurgentes, vociferali s u n l , fraude Chrislianis
mum circumveniri, neque verbis ejusmodi de Aiba -:. * , nasio a g i : scd insidias decreiisrite atque ordine
' ^- de Deo olim faciis, imperalorcm el Arianus lendere.
Hnec ubi dicla, couventus rebus infeciis solulus
' \ csl. Qui nulem liberius senlculiam dixeranl condemnali, solum exsilii causa \erterunt. Inier quot
. " *
Hilarius etiain Pictavieusium cpiscopus fuii. Porro
verum fuisse, quod sub oblentu nominis Albanasii
, .
adversum fidem Ntcxiiam Mediolanensis synoilus
sii congregaia, ea quae seqiiuntiir coiiiiriuahuni.
, ,
Nani quas paulo posl eodem lempore et Arimini

, . ^ in Italia, el Seleuc*uein Isauria, acia sunl concilia,
, \res novas conlra Nicsenas conslitutioties nioliu
,
sunl; quemadmodum inox declarabimiis. Impcra , ,
Inr enim stomacbabundus nniversalc conciiiuiu
, ; .
cogere, el episcopos Oricntales oinnes in Occiden \ ,
lem pertrahere volebal, 761 omnem movens fu,
nem, si quo modo facere possci, tii ad concordiam
, \
omnes adduceret. A l ubi re deliberata, diOicite id
visum esl, quod ei itineris longinqniias obsUtrel,
* ^ .
- iinam quidem, scd duobus in locis congrcgandam
esse synodum, slatuil. E l Occidcnlales, Arimini,
~
Oricntales veto Nicomedke convenirc, lilieris suis
.
(1) Lucifer Sardinisc insuhe meiropolilanus dicitur apud
referuutiir.
Tbcodor. lib. n, cap 15, ubi isia fusius
359
NICEPHORI
jussit. Iinperalor stne qaidem boc aic concordiam
otnnium speciansinstituil: sed consiliuui ejus aliter
cessit: utriuque enim dissensio inter eos intercessit. Nej;iie enim Arimini <i) qui conveneram, concordeserant: majus autem inter eosqui Niceroediae
quidem per teme inotnm coire impediti, Seleuciae
verodeinde congregali fueranl, dissidiumestorlum.
CaHerum quae utrobique sinl acta, historia ipsa
deinceps ostendet. In praesentia autem, qua Athanasio per omne Conslaniii iinperiuro acciderinl,
breviter referenius, ut ordine nobis procedat
oralio.
CAPUT X X X I V .
CALLISTI
363
,
* 6
. \ *' .
* (&
, , . '
,
\ *
, ' .
. '.
* '
Quat calamitalet sub imperio Comtantii magnus

Betor
perlulerit Athanasius, et ut Deus tcepe eum ex Q

,
maximii tiberarit periculis, et ui t* mulla dimnitus

.
prceviderit.
llle siquidem audiiis quae adversus eum in iinpe ,
raloria aula iactae fuerant comminalionibus, ad
' ,
tempus profugit. Deinde quinque qui sub eo erani
episcopisdeleclie, in quibus Serapion eliam Thmua- ,
u, vir Dei in prtmis amans, atque in dicendo ei , \ ,
,
scribeudo gravis fuil, ad imperalorem in Occidenle
'
degcniem eos niiU, tribusex ecclesia sua prcby
,
teiis addiiis: qui, si id impcraior jusstssel, adver . *
aariorum calumnias confutarent. Dum illi profi,
cscuniur, impcraloris inlerea liilerae, quibus ad
. 01 mjm evocabalur, afferuntur. Ilaque ipse cum suis
in gravi erat cura el solliciiudine. Neque enim tu-
tuin satis essepuiabai, diclo imperatoris audien- Q . '
tem esse, qui in professione ildei hallucinareiur. . "
, .
Ncque vero illi roorem non gerere, periculo carebat.
,
Wangit sane. Et qui litleras allulerat, vacuus ad
,
\ \
imperatorem rediit. Porro aestate ineunte, alier
.
venil, cum quodam Alexandrinne urbis illuslri cive:
alque is Albanasium urbe cxpellere, et clerwn , .
"
inale accipere Jncepil. Sed eniro cum plebs rebel
. \
lansvim pararet, ei ipse nihil eflicerel, relroceseit.
,
762
Postea intempesia nocte ordinum ibi miliiariuai dux, ut qui ab iroperatoro missus fuerat, at- , , , , ,
que haec curabat, Hilarius, ubi Aihanasium in ec
,
clesia occultari iiUeilcxit, quac Theonae dicilur,
,
cum delecia jEgypiiorum forlique manu ei instiiit:
,
el poslibis ellraciis in teiuplum quidein irniit,
sed Albanasium qu;esitum non comprebendit. D i - D . * \

vinitus enim ei irrupttonis bujusmodi consilio ma ,
nilesialo, paulo anie iudc exiverat, miliies aulein

tardius ad comprehendendum eum veneranl. Dici
iur sane hic vir mulla el diversa divino judicio eva

sisse pericula; Quod namquc Dco esset perquam
, ^
cliarus, q u futura erant, itidero ul prxseniia,
, \ ,
pergialiam Dei providebat. Mulia cerle admiranda
,
futurorum cognitioncm viroei conteslantur. Primo
. namque anno Conslantis, et Consiantio tnsidias

, , ei strucnte, eum fuga sibi consuluUsct, apad
.
nolum qucmdam bominem in &ub'.erranco et cali , ginoeo specu,aquae olim cisterna, laluil, nemine
(1) Sozom. lib. , cap. 9, 10.
61
ECCLESIASTICJE IMSTORL-K L I B - I X .
3>2
- praMer ancillam conscio ; quae qtiod fidelis esse

' , viderelur, ad usus necessarios ei inscrviebat.
Poslquam aulem in boc magno sludio adversarii
. ' . '
iiicubittre, ut virum vivum caperem, el ancilla ea,
,
pecunia ab illis corrupta, mercede eum prodilura

e r a l : praeveniens Deus insidias ei indicavil. Ila
, ipse alio concessil: ai illa ut qua3 conlra heros suos
, .
falsa dixisset, plagas reporiavil. Gravis siquidem
.
eis conslilutafucral pana, qui Albanasiiim celare

, - comperli fuissent, ul qni conlra iiuperaloria jussa
niiereptur, el rcclam reipublica? adminislralionem
. , ,
tollerent. Mulli saue eo nomine res duras suut
&, $ *
experli. Persimile quiddam alio quoque ei tempore

. evenil. Earadem namque ob causam in iEgyplum
profugiens, adverso navigafiat Ni!o. Cum autem
, fuga ejus indicata, quidain eum perscquerenlur,
.
coalilus id cognovii, einautag atque vectores Alex ,
andriam redire jussit: el in descensu persecutori, *
bus suis praeterilis, populi deinde lurbai in urbe
* , frequenlissima mistus, laluit incoJumisque per .
mansit.Quapropternon solum Ariani, sed et Graeci
, ,
alque genliles eum, ut magum et praesligiaiorem,
. '
tales ob res crindnali sunl. Aliquando namque
, , ,
urbem eo ingredienic, cornix in aere volans croci* .
labat: el Gracorura qine illic 763
etabal lurba,
'
scommale eum veluti iinposiorem persequens,
* ,
quidnam cornix dicerel, inlerrogavil. E l ille per *
quam urbane ei suaviter ridens, Gras, inquit. Quod
. ' *
Lalino sermone diero crasiinum significal. Porlen

, C
,
.
,
*
. ,
,
* * , '

. , .
, .
' ,
, .
'
,
, .
,
\
, . ' ,
, ,
' .
*
,
,
, .
PATROL. G R . C X L V I
dil autem, craslinum diein vobis non bene cessurumt Mandatum eniin ab imperatore veniens feslum
diem veslrum inhibebil, et inagnificenlia vesira
injucunda vobis e r i l . Porro id Albanasii diclum
cxilum sutim coiifesiito habuit. Ab iroperalore
enim lillere venero, quibus magislraius jubebanttir, de cseicro Graecos probibere, ne ad lempla
accederenl, ol inore superstitionis aua dies fcslos
peragerent. Et celebriias ea quac jam aderat, et al
illis plurinii flebai, veneraiioneque maxima colebaiur, tum solula esi, neque postea peracia. Declarare baec satis possunt, divinum euin \ i r u m ,
ei prophevici dohinon expertem fuisse. Ipso autem,
ut dictum est, prolugo, clerus cjusccclesias lenuit:
donec adveniens dux cum armatis, Georgium
exv
~
D
speclanlibus cas tradidii, el ipse poslea Georgius

adveniens occupavit. Is quod non apparaiu aui
raore episcopi adminisiraiionem suam iustiiuerel,
lerribilera se exbibuii. In Alhanasii aulem laudalores ferus admodum fuit, ae viros simul et miilteres arripiens, lanquain saevus lyrannus, in vincula conjecil. Quamobrem publicum populi odiuni
in concilavil. Periisset cerle quidem, nifci
periculo vilato ad imperalorem procurrisset.
Ibi tum sectaiores Albanasii
ecclesiis praefuere, quamvig ad breve tempus. PraBfectus
namque igypl, illis ejeciis, eas faclioui Geuigii
resiiiuit. Nec longe post et ipsc rediit,
lerribilior quidem quaro antea, non minus aulc;.:
12
363
NICEPHORICALLISTI
oiunibus invisus, quippo qui imperaiorem ad iram ; , ,

conlra eos conimovisset. InOdelis vcro, ei fasiu
.
plcnusa plerisque iticrepitus e$l: el ab jEgyptiis tuoiiacbis maxime, quos boimnnm muliiludo i n
primis, cum quod vera dicere existimati sunl tum quod pbilosopbice plane viriutem ct pietalcm
exercere perseverarunt, eequebalur. Res Albana<ii, eicuti ub Gonsiaotio vario evcnlu fucrc, breviccr ct ordine expoeit*, sic se babuere.
t
. '.
764 CAPUT xxxv.
Ut LiberiuiJulii Roma'*ucces%or,quod $e Constantio <J '
,
opposuertt, tn exsilium tit actus, et Felix locum

,
ejvs occupurit.
, \ ' ,
Iniperaior vero prinsquam Romacn irei, et soli , lum ob vicloriam triumpbum ageret, accito Liberio
Romanorum episcopo, Julii successore, persuadere
' ,
ei conatus esl, u l in senlentiam quos sectim babe- JJ , ,
bat episcoporura iret : quorum unus Eudoxius
erat. Quod ubi ille ei resistens se facturura ne- ; ' '
gavit, ad exsilium est damnatus. Berrhoea aulem ,
Tbraciae, quo deporlaretur, designala fuerat. Sed .
ct aiia-conderanaiionis ejus causa fuisse dicta e s l : \ ,
videlicet quod renunliare Albauasii communioni xioluerit eumdemque apud impcralorem defenderet, . qui Aibanasium
accusabal, quod el ecclesia , ,
-injuiia aiTecissci, ei c;uisa uecis diioboa frairibus , ;
eitis fuisset. Idem comprobanda esse qiue Tyri \ . '
adversus Atbanasium, per invidiam alien* sen ^ .
-tentiae seclatoruiD acla consiiiuuque fueraut, di ^
cebal. At Liberius paniientiae Hbellum Urbacii et ' \
'Valeniis Julio dece&sori suo oblalum impcralori
exbibuit: in quo falsa csse ct cmenlita, quae apud , :,
Mareolen acta erant, eigiiiiicantes, liox graiiam
. \
petierunl. Rftgavil insupcr, ne iia indicla causa ,
Albanasium damnarel, iicve q u perperara de- , .
reta ei iiMnifcsta: calumuiae esseiU,-comprobaret. , ;
De fratribus aule.u ne prorsus cpiscopali oianu / vindicaiam injuriam vdlel (1), dixii : quanj ma- , , '
i i u m Deus non ad ejusmodi facta, *ed ad saiicli- /, \ / .
tlcalionem el orane aliud bonum opus conslilueril. , *
Sedemm Gonslaniius nibil onmino illuin de sen- , ^
leniia sua decedeniem videiii, biduo ad delibe- , , randum ci permisso , nisi aniinum mutaret, ui . , '
Tbtaoam deporlari jussil. Alque ibi Liberius ,
\, , . \
Mibi veio, inquit, dudum bsec deliberata alque . \ '
i4iiitlilula sunl, et paralus adeo sum in cxsilium
,
*re. Porro cum jain abducerclur, Conslanlius c i
'
quingeulos aurcos miftil : quos ille rcjccil, el ei
quiillos aUulerai, imperaiori renunliarc jussil : \
ISun indigcre se eis : darei eoa, quos secum in
,
aula Uabcret adulatoribus^ el ad simulanduin
' .
^lw&imuJandumque composius bomunbus, quorum
, , \ ;
inealiabUis cupidhaUs inopia aniuiis eorum seinper
, ^\ .
insidens, eosque excrucians, nunquam expleri
$ .-.
posset. Mibi naniqueCbrislus, inquit, Palri similis, ,
Jargiior aemper alimcntorum alque coociliator, et
promus condus bonorum oimiium eril. 765
Ha; ;,
A.iberio causae, u l in Tbracia ex&ularet, exslUere. . ,
êlix aulcm Roiuana ecclesias diaconus, adiuiiii , ;
D
\ \ ) Ne per episcopomm manua iniinicitias exer^ * v r b aul Jidtcaris, impcr . Ecdeiiaslicor j m
iiamqoc bomiaum manus sanclificalioncra opcrari

debcnl. Tlicodor. lib. it, cap. 16.
2C5
ECCLESIASTIC^ H l S T O R l * L I B . IX.
366
/. ;
slrationeio ejus sorlilus est. Qui Nicsuam quiilem
', ol ,
fldei professionem reltnebat, ct in religione rcpre , - bensione carebal : unuro tamen illud vilio ei vcr6 tcbatur, quod priusquam episcopus ordinalus
\ , - csset, cum diversae opinionis studiosis communi ,
carc susiinnerit. Ubi vero Gonsianiius Ronrsam
.
vnit, populi ct nobilitalis illuslriorcs feininae.
pro Liberio deprecantes, u l illum resiiluerct, ci institere. E l imperator cum cpiscopis suis re comraunicata reddilurum se eis hominem pollicitus esi, si in eamdcm cum cpiscop s suis concederci
gcntenliam.
:
. ACT.
Uspi
,

\ kr
*

"
.
'
, ($/. ' , "
. ,
.
*
, , ,
. ; ,
', -'^, ; ,
' 3
; ^ ,
, .
- ^
f , , . ,
,
,
.
\ ,
.
' , ,
,
,
,
, xov ", - jy
.
II
, / /, . ' , ,
. ; ,
?. .
) ,
.

' .

,
CAPUT X X X V f .
De blatphemia Aetii Syri, el item Eudoxii Antiocheni. item de synodo Ancyrce -ceacta. El
Georgius Laodicensi* episcopus el Constanlius imperator contra Aetium et Eudoxium ad eam synodum scriptcrint.
Per idem tempus, quem supra diximus, Aetius
Syrus manifesto et libere suam deDco opinionem
divulgabat. Diaconus lum adhuc erat, siculi a
Leonlio Anliocbiae episcopo casiralo illo crealus
fucral. Opinabatur aulem ilidem ut Arius, condiium, el ex non exsislentibus, alque dissimiJem
Palri Filium esse. A l quod ingcnti conteulione
acriusque de Deo disserere auderet, variisque
ulerelur ratiocinalionibus, faciionis suae popularibus diversus esse aique ab eis dissidere visus
est. Quam ob causam ecclesia eorum pulsus, arle
quadam per dissiinulalioncm eos vilabal, communionemque eorum detesiabalur, veluti qui sc
Ario post perjurium conjunxissenl , cura illc.
poenitcnlia duclus, Conslanlino imperalori cousentauea se cum Nicaena fide seniire adjnravit.
Sed de bis satis. Gum imperator adbuc in Occidenteesset, nunlii venere, Leonliura Anliocbenum
episcopum diem suuin obiisse. E l Eudoxius Gerlnanici anti6les, qui in iniperaioris comiiaiu
e r a l , per cubicuJarios cunucbos vacautcm eam
sedem ambit el vimiicat. Assimulaus enim locuia
eura consolalione el custodia indigere, ul sibi in
Syriam ire liceret, ab inipcraiore peiiil. Quod ubi
ei esi pcrmissum, ingenli celerilaie eo v e u i i : ac
Uirono recepio, repente pcrinde alque ex se ipso
ortus episcopus Anliocbia? exslitil, 766
celebrioribus Syria3 episcopis, utpole curn Marco
Aretbusio, Georgio Laodicensi, qui caradem senlcntiam sequcbantnr, alque aliis ad quos niorc
quodam palrio eleclio periinebat, non comuninicata. Dictum eliam esl, de volnnlale imperaloris,
el eorum qui in aula rcrum poliebanlur, id facluni
esse : qui una cum Eudoxio A c l i i senteiHiani
sequebanlur, dissimilem Palri Filium esse do
cenlis. Posiquani vero Anliocbiani ila oblinuii,
amplioremque adepius esl polcstatem, propalam
jam Actii opinionem propugnabat, ei adjuyarc
illum maxime conabatur. E l contendcbat illc
quidcm episcoporum cogcre concilium, atque illi
diaconaius bonore(i) rcsliluere : sed id eflicere
minime potuit, quod apud omiics Eudoxii dignilas et sludium post Aciii oilium c s s i l . Gougrer c
368
NICEPHORI CALLISTI
gavit tamcn lom coneeftlientium ei episcoporum
convenluin Antioebi : i n quibue erant, Acacius
Osarese Paiaeaiinae Eusebii succetsor, et Uranius
Tyri episcopus : qui irna cum siimli-sub*lantiali
ct consubslantiale rejictebat, sub obientu Occidenlalium episcoporum auclorllalis, qui hoc sic Sirmii statuerinl. Admirandus namque iile Hosius, atqueuna
cum nonnullis qui ibi convencranl, cum propter
rontentionem qua adversusUrsacium, Valcnlero el
Germinium usi fuerant, vim mullaiu, ut diximus,
passi iuisseni, iH ncque consubsianlialis neque
siimli-subslaiuialis Filius dicereiur, concesseraui,
lanquam ea verba lam expresse in divinis Scriplis
non apparereiH; prarlereaque supra human*
mentis captom esset, de essentia Dei subtililer
, ;, , \ ,
.
, \
\
, ,
, * &:
* \
.
*
, ,
,
.
---
iura et anxie inquirere. Et quod eis lum visum

'
ssel, coepiis suis Hosii litleras niuUum allaturas
esse momenti, episiolam tuiu Uosii aliorumque * Occidenulium nomine, Sirmio ad Orienlales de- , . 05 ,
<lerant iugcntcs Ursacio, Valenli el Germinio
.

;genles graliat: ei quod Occidenlales recle landein
;,
cntirciil, ejus beneGcii causam illis ascribenles.
Seienim Eudoxio ita res noxanie, multi Anlio- \
clda qui rcclum doguia defendebanl, el ei adrer- *
, ,
sabantur, ab illo pulsi, Georgiura Laodicensem
âdiere, eique quae Aoliochia? agerentur exposuere. ,
, , ,
Alque ab eo lilieris acccpiis armali Antyram
.
Galatiae sunl profecti. Basilius enim, qui ibi post
Marccllura episcopaluiu gerebat: plures cx vicinis . '

episcopis ad sc dedicaiida quam recene constru-
,
atTal eoclesiae gralia ceinocaver.il, 767
,
per querelam re onuii exposita, liileras reddidcre,
. bisce verbis conscriplas : c ileverendissimie do , vJ niinis, Macedonio, Basilio, Cecropio, Eugeniu,
-. .
Gcurgiue in Domino salutem. Aeiii naufragium
,
pene omnein occupavil AnliucUain- Quos enim
*
vos ignomima notaslis cxsecrandi A r i i discipulos,
; ;, \
tos onmcs Eudoxius receplos ia clericorum ordi '/, ,
neui Cuoplal, c l Aelium bxrclicuin niaximo

bonore prosequiiur. Taniam igitur civilalein occu, \ >paie, IIC in iliiu* uaufragium orbis loius perlra , , ;
baiur. Et concilio eorutu coaclo, quicunque adesse
, .
possunt, ab reliquis episcopis subscripiioue de' , ,
crcloruin veslroram aceepta, posiulaie, ut cum
Actium Eudoxius ex Anliocbeua ecclesia ejiciat, ^ , ;,
f
i u i
lum sectaior^s cjus cx sacro clcricoruBi albo tol-
)at. Aut cerle si perrexerii cum Aeiio dissimileiu

iiccrr, atque cos qui lioc dicere audent, illis qui
id faciunl, bonore praeferrc, siculi mododixi,
Amiocbia vobii perierii. llacc Georgius. At qui
Ancyrx congregali eranl, cum compertum haberenl, co qnod sibi ipsi AiUiocbena? sedis diguilalem
nrrogabset, Eudoxium res uuvas iuceptarc, iinperalori siaii:n rem cam signiiicarunt, eumdemque
obbo rartnii, ut ope sua inlerposila vidcrel, nc ea
qua: Sardica3, S i r m i i , ct in aliis convcnlibus
''onstilula essent, convclleronlur : in quibus omnibus Filium Patri sub.stanlia similem essc decreUioo Ut. Legalieneni etiaiu ad iinpcratortMii nnscre,
,
,
;
' :
. ,
, ,
, ;
. *0 ,
,
- , \ ;
, ; . ' '
, , -
ECCLKSIASTIGiE H I S T O R I J E LIB. IX.
359
3TO
; \ - - ipsum Basilium Ancyraiium, Euslatbhmv Seba , * ; '

sliensem, Eleusitnn Cyxicenum, et Lconiiutn tx
^ . ^ imperialibus cubiculariis presbyierum. Hi ubi ad
; . Constantium venere, presbytcrum quemdam Art ,
tiocbenum Aiphalium, qui, Aetii siudiosus maximc,
. quascunqae voluissel res ex sentenlia confeceral,

comperenint jamjam cum litteris imptraloriis abi- , * : ,
lurum esee. Imperalor aulcm Ancyranoiuin ora
torum posiulatis cugniiis, cpistolam quam Aspba ;
Hus profeclurus eecum laturus fuerat, rclractavit,
\ ,
alioquo scriplo Eudoxium condemnavit. Cnjus
.
scripii baac fuere verba : Vicior Constnniius Ma .
ximus Augttsiue , sanrtce Ecclesi AniiocIit*iia.
, \
Eudoxius non a nobis ad vns missus venil : ne
;
quis boc pulet. Longe alia nobis mons est, qtiant
, . *\* - ^ ut ejusmodi bommibiis faveamus. Quod si cuin
\
alia, tum boc sic aslute inenliunlur, saiis mani ,
fesium est eoe in Deum arrogantcs ct versuto.
. *
esse. 7 6 8 qnibus enim rcbus illi se libenter
4$ . " '
abslineant qui polenliam aucnpanles, urbes i n ' ; * ' .
gressi, ex una in aliam iransiliunt : ct periiule

alque tranfrfugse qnidam soluui subinde mutantcs,
;
angulos omnes rerum ampliortim cupidilate cu~
\ * . '*
riose perscrutanlur, circulainres meri el frauda\ ;
lorcs, quos ne nominare quidem fas sit ? Officinae
; ,
pravae ei inipias prorsus faciionem eos esse, vos
,
quoque inlelligitis. Et salis ex verbis suis aucio .
rem ipsom , sectatoresque baeresis bujus cogno, scilis. Quoruin boc unum est studium, u l populum
. depravenl. versuti isti, ei ad omnem andaciam.

prompti, temere jam apud quosdam vulg^re 11011
,
dubitarunl, nos electione quam sibi ipsis subor. (
narunt, laelari. Q u quidein ita ab eis dicunlur,
;) - qui talia in vulgus efferre consueverunt, prortms
, ,
vero facta non sunt. Atque ipsi mibi in aniintini

revocate doctrinam illam primam, cum de fidei
,
aententia deliberantes inquisivimus, in qua Sal*
. ,
vator nosler et Filius Dei sub^lanlia Palri simili
, deelaratus esl. Verum boni isti viri, qui facitt>
, ;
quxcunque eis in menicin vcnere, dc Deo dicuni,
* ,
eo proceesere impieiatis, ut eiiam alia quxdai
; ^
qnam res ferat arbhrenlur, aliosque ea docero
; .
coiitetidant. Atque ea in capita ipsoruni reduinki ; ; ; , \
tura esse valde persuasum babenius. Scd minc
; ,
ealis erit, a synodis eos ct conventibus arcerc.
. *
Nam fere eo producltis scribeiido fuerara, ul iu
,
praesenlia diccrem, qua3 ilii brevi passuri suui,
.
nisi a rabie ista discesserinl. Isti vero (quid eiiiai
, ,
est, quod non aggreJianiur ut nialum augeanl ?)
.
improbissiuios quosque pcrinde alque niaiidalunv
* ,
baberent, aggreganles : bos, inquam, ba;resiuin.
*
anlesigiianos in cleri album rcferunt, ordincui
,
venerandum lain turpiler debonesiantes, non
.
aliter atque eU concessum sit agere et ferre oiu ,
nia. Enimvero qaij> inortalium ouiniuni isios pei* ferat? qui urbes quidem impietale implent, c x .
silium autem piaculis obtegant, unum illud stud-io
habciites, o l omnibtis bonU perpeluo sint infcsli? Facessat imporluna factio, ct sanctis insidere
thronix dcsinat. NUDC tcropus est, u l vcrilaiis aluimii i luccm prodeont, quiqiie inedii tales
**1
NICEPHORI CALLISTi
372
hominum mores fugieniee dudum metu sese corUinnere. Istoram namqne s&pienter insthuia consilia in mcdium producta jam appareut : nec ulla nova macbinalionis ratio excogitari polest, qoae
illos ab impielnte queat eximerc. Bonorum virorum fueril, majorum fide vivere, eamque unam,
iil dictum esi, adaugere, neque uherius quidquam anxie nimis et curiose investlgare. 7 6 9 Quin et
illos admoniierira, ut aliquando tandem ex baralbra prorumpentes, animis mutatis, ad s*ntcnliam istam accedanl, quam divina pracdili sapreniia de Deo rile alque otdiire episcopi lulere. Tanlum
scilicet par?o momenlo pericnlum fuit, ul dissrmilitim obtincret, nisi imperator ipse cpiscopoTum
opera el diligemia inlercessisset.
CAPUT X X X V I I .
. K Z ' .
De rebus in Sirmo aclh : et ut Liberius Romam

reversus, cum Felice successore tuo episeopatum
' ,
administrarit, donec paulo post e vivis Felix
' ,
excessit.

.
J
Brevi deinde cura Roma in Sirmiiim Gonslanliui

rediissct, Oecidenlalibus episcopls precanlibus,
Libcrius ex Berroea reduclus est. Atque ibi in
prasenlia eorum quos diximus, aliorurnque plurimorum Orientalium episcoporum, imperator suaderc Liberio, ut Filium non esse Patri consubstanlialem opinaretur, lentavit. EgU id quoqoe
Basilius, et qui.cum eo erant: eamque rero Hli
imperatori, apud quem in magno erant pretio,
suggeesere. Et affercnies, qnse vel de Paulo Sa,
inosateno, vel de Photino apud Sirmium constitula

fuerant omnia, et prscterea formulam fidei Antiocbise in Enca?niis aive ecclesiae consecratione, ob
, consubstantialis, causaro editara allegan4es, veluti conlendereut quidam baeresim propriam
per praetcxtum et occasionem consubslamialts
instiluere, in sententiam suam adducere studuere
Liberium, et Atbanasium, et Alexandrum, et Sevcrianum, et Grescentem, Africanos episcopos.
Non minus id quoque conabanlur Ursacius et
Yalens Mursorum, el Germinius Sirmiensis episcopus, et qui praterea ex Oriente ibi aderant.
Liberius autem aliam quoque seorsim Qdei conscripsil professionem, quae omnes ab ecclesi*
commuiiione arcebat, qui Filium Palri non se- Q
cundum substantiam et per omnia similem d i cerent. Id propterea fecit, quod Eudoxius, et
qui faclionis ejtis fuere, non ita pridein Anliocbitt
propier Aetii baeresim congregati, cuin Hosii ppiKtolam in manibus babereot, pluriinum verborum
fecerant, quibus Liberium per calumniam traduxerant: perinde aique , consubstantiale, repudiassel, e l P a t r i Filium omnino dissimilem dixisset. Occidentales legati rebus ila bene
gesiis, assumpto secum Liberio, Roroam reverterunt, lilieras ab episcopis Sirmii congrcgalis ad
Felicem Romanae tum Ecclesiae praRfeclum, 7 7 0
el ad clerum populumque Ecclesiae ejosdem afferenies : quibus, ut pasiorem suum libenter susci
perenl, admonebanlur. Ambobus porro el Felici ^
ei Liberio permissum est communiter sacra curare, et ut ambo pariler sedem aposlolicam administrarent, cominunitcr consensu sacra curarent,
alque lum casum acerbuin qui in ordinaiione
Felicis accidisaet, tum exsilium L i b r r i i oblivione
' '
, , ^ *
" \
,
,
. \ , \
,
* " ,
*
"
&* , , \
, \ ,
.
; *\ , \ , \ '
. \
, *
\
. * , \ \

;,
,
, , \
, \ \
. \ "
,
' , ' ,

,
' ,
\ .
, ,
, \
.
, ^

, \
' ,
\
.
373
ECCLESIASTJC/E H I S T O R L E LIB. IX.
37 V
- delerenl. Quod namque in aliie rebus admodHiu
,
bonus vir essel Liberius, quodqne pro rccla ,
tlesiaj doctrina iinperalori constanter resiilisset,
mulla pietate et benignilalc populus Romanus iu
, \ eum fuit,. usque adeo cerle, ut in ejus ejectione
,
per sediiionem ejut causa niotam res ad caedem
.
processerit. Sed paulo post Felix morluus est, ei
soliw Liberius episcopalura administravit. Quod sic Deus recle providit, Ecctesiae, ila ut decebai,
rebus consuleus , ne priniaria aposloloruin sedes foedam illam et incoromodam a duobus gubern;ia>
diicibus coniralieret noiam : quae res ab Ecclesiae consiituiionibtis perquam esl aliena, discordiauii|ue ul plurimum conciliare solet.
. '.
CAPUT X X X V H I .
Ui inttitutam Nicomedia propler Eudoxium et

Aetium synodum motut terrie coortus solverit : el
ut lum synodum in Orientem el Occidenlem scindi

.
alque dividi placuerit.
,
Haec in Sirniio acta. E l pulchre convenire tiim
' . Oricntaltbus cuni Occidentalibus est visuin. Res
' . vcro aliter se babebat. tmperaioris enim mctus i l
faciebat : cui propter Aelii c l Eudoxii in urbe

Aniiocbena excilalas res novas rursum Nic.irc
^. \ synodum cogere placuil. Cum autem Basilius AMcyranus contra nilerciur, quod prinnina ibi de

Ode disquisilum essel, magis eonvenire, ut i d
? ,
Nicomedioe fierel, cst visum. Etex nalionibus janv
.
omnibus,, qui vel a prudenlia, vel ab eloqucnlia
. - aliquid valerent, episcopi eo conlcndebant. Cum
terraeraotus iugens exortus urbem, ei simul tent \
* C plum nuper admodum constructum, ex fuudamen , * - lis ipsis concussil alque dejecil, multosque proeo
atque hoc vel illo quemque luco deprebendit, vel
. " scrvavit, vel inleremil. Gccropius quidem Nicomediensis, et alius quidam episcopus (1) paivo
/ ,
momento periculura evasere. Quse res fama ubiquc
\ \ ,
vulgata episcoporura advenlum probibuil. Namquc
, \ ,
771
. illa Nicsani quoque, el Consiantinopolim
, et PeriiUbum, aliasque Thraciae civiiates lali casu
, , eversas ease promulgavcral. Dicltim tuiif esl, A r
, sacio cutdain, qui sub Liciaio confessionem lidei
obierat, inilesque anlea c l leonum ferarumque
\ / , aliarum domitor el custos in imperiali comilalu
. , fuerat, tum aiHeni Nicoinedbe in arce pietati
. ' ;, 0 studens pbitosopbabalur, cladem eam diviaa vL
sione rcvelalara , eamque ab co, ex arce digresso,
, elero populoque praedictam esse. Sed lanlum
, - abesl ul lides ei babiia sil, ut derisus eliara fu& .
r i i , qui casum tain iuexspectalotu prxdiccret. II , ; , lum auieni. rursum in lotum sunm consoeiidUsc,
supinuinque in solo jaceolein Deum deprecaiuin
, . fuissc. Ubi eliam in ipsa cladis ejus impelu, turri
. & - ipsa immota el slabili permanenle, orantis babilu
. \ marlyr morluus est reperius a mullis, qui eo con
, currcraut, u l terrscmolum ex loco superiore spc. \ , clarenl. Orassc aulem cum, precaiuinque Deum
-, esse fcrunl, ut vitam prius finiret, quam ea.n
, , urbts calamitaleni viderel, in qua Cbrislum cognu). vissci, et ccclcsiaslica pliilosopbia iiutialus ossel.
(\) Bosporanum hunc aiuistitcm
fuissc, SJZOUI. ait.
375
CALLISTI
3*
Mulia is eliam supra viro et caplum liominuin ^{, \ .

fccit: daemoncs namque ejecit, aliis quoque casi - tlc bu8 afllictos bomtnes rcslituit, et ad saniorera
. \
ineniem mukos reduxil. Etdraconem sive alterius , ,
reptilium generia Yeitenosam feram viae publicas
,
iucubanlem, et afllalu solo vialores necantem,
, oralione, ex lalibulo ot sponie sua prodirei, e l , \,
per seipsam caput semel atque ilerum tcrrae illi 0 ,
deret, et sic landem rumpcretur, proiraxil. Mulli
,
sane mortalcs Nicomedia (1) ruinis a?diflciorum
, ,
inlerierunt, multi sibi fuga in soliludinem et
, ,
agro9 consulucrunt. Etenim incendii flainma e ,
furnis et balneis oflicinisque arlificum qui ad
.
igncm opus facimit eooria, et ruderibus deciden
lium culminum circumclusa, maleriaque proxima
,
et sarmentis, ut flcri solet, ei admistis, tabula- . \
lisqne rcsinam exsudanlibus, ei ad concipiendum
\ . propaganduinque ignem commodis aucia, tanta ' ,
alimenii copia in paries omnes proserpens, et ad .
seipsam revertens, veluti unuro (ut ila dicani) , * *
ardentem rogum urbcm ipsam effecerat. Quo i n -
\ .

cendto, quod ex ajdibus transilue non paterel,
,
inulti sunt consumpti. Et quoniam Nicomediensis
casos cpiscoporum convenlum interiurbavit, pri- .
mutii quidem itnperalori, ut Nicâe rursuui con- , \ gregarenltUr, placuit. Basilias aulera de eo loco \ , ; ' ,
diu mullumque deliberavit. Et sic in urbe Nicaeaa,
populo ibi omni lerraemolu conlurbalo, deliberatio , ;
baerebal. 7 7 2 Porro Marco Arelbusio, Gcorgio
B
Alexandrino, el Basilio Ancyrauo, qui tuni Sirmii Q , .

,
cum iroperalore in negotio quisque suo agebant,
Tarsus Ciliciae coramoda visa. Ut vero et ba;c aliis ,
minus conveuire exislimala eat, landem u l Seleu- , \
ciae in laauriasynodusageretur, constitutum. Atque , \ ,. \ .
boc sic decreto, quia ibi aderant Valens, Ursa- ' \
^
cius el Eudoxiua, qui polissimum Anomceorum
opinioni praibant, eUecerunt i l l i , ut episcopi eo . , ;
/5
loco congregali formulae ftdei ex tonipore eompoeilae subscriberent. In qua formula substanliae no- . ; ,
men inserlum non eral. Adbxc in aniinis ipsi
, "
secum perpendere, episcopos Seleucise coactos
partim Nicoenam fideni, parlim Anliochiae in tem- ;
0$
pli dedicatione professionem editam complcxuros,
. ct per aemulationem ardentius defensuros ; utraraque vcro rormtilaiu subsianliae nomen babere, el D , ;
* ' , ,
Filium Patri peromaia similem diserie proinulgare.
A c s i in locum unum episcopi co?\venirenL,omnmo . "eos Aelii opinionetn, quam ipsi laudantes studio :6
omni stabilire conabantur, repudialuros esse, illis *
\ .
minime dubimu fuil. Quid ergo faciuni? Dolum
\
inglituunt, ut Occidenlales qtiidem Arimini, Orientales vero Seleucix cungregarcnlur, u l co facUius . ;,
quod agebanl pcrfkerelui*. Proclivius namque
, \ , pulabant, paucis qttam mullis, quod vellcnt, per , ! ,
suadere. Palribus ita segregatis, siquidem pos ,
sent, utramque eliam synodum, dissidio in ulraque
\ . \
insliluto, sin niinus, allcraai sallctn in s c u k n
(\) Cf. Sozom. lib. , cap. 10.
377
ECCLESIASTICJB HISTORI/E LIB. I X .
378
, - liani suam se perlracluros esse conffdebant, ifio

\ proviso, ut ne calculis oinnium bacretris eomro
; * \
damoaretur. Hajc agebani per eunucbum Euse , \
bium, ioiperatoriae tum aulae prafectum, Eudoxio
,
quam maxime assenlientera, et alios quosdam, qui
* *
magistraius el lionores gerenles, ct gratia pollen
tes, ex sententia omnia perfictebant. quibus
. ,
persuasus Conslaniius, perinde atquc incommo \ * ,
dum simul e l reipublicae proptcr graves impensas,
, . "
et ipsis episcopis propier itineris magniiudinera
,
es&et, si in eodem loco convenirent, synodum
.
divisit, camque Ariinini et Seleuciae celebrare
j u u i t . Alque in lilleris suis conslituit, u l priroum conlroversia do iidei professione deciderelur,
deinde de aliis ecclesiaslicis sanctionibus deliberatio iieret. Tum auiem de eis qui per Injuriam
exaoctorati et in exsilium acli visi essenl, 773 in quibus eiiam Cyrillus Hierosolymorum episcopus fuit, consuilarelur: posiea de eis quoque episcopis, qui rei agercniur, inquireretur. Permuhi enim accusabaniur, et ab jEgyptiis maxime Georgius : quod scilicet alienorum bonorum rapinis gauderet, ti contumeliosis quibusdam bominibug delectaretur. Postremo, ut per decem
delecios legalos se de aciis suis ceriiorem facerent.
. \

, ol
,
.
\
\

\ . *

. . \ \
* \
, , *
,
,
,
,
\ .
- " * ' t **"
"'"*
^wwkF
, , , \
* ,
' ,
\ * *
\ \
' \
, ,
. \
,
,
, .
,
,
^. , D

, \
. , , . l J \ , \
\ \ ,

:r
CAPUT X X X I X .
De Ariminenbi synodo, in qua Occidentale* ab
Orienlalibui
dmenurunt.
Episcopi, sicuti iroperaior jusserat, conyenere :
et primum quidem Arimini Occideniales quadringenli ei aliquot praeterea numero. Et qui graviter
in Alhanasiura animati erant, minime omnium de
eo quidquam movendum esse duxere, quod boc sic
commodius esse putarent. Caeterura poslqaaro de
Cde, quoroodo eam profiteri conveniret, quac&tio
proposila est, ibi Valens e l Ursacius, qui primuin
Arii opinioncra defenderant, medio auiem tempore,
libello supplici Julio Romano anlistiii dato,
, consubstanliali, assenserant, qucmadinodum dixiraus , leraporibus sese et rebuc oblinen
libus semper accorarnodanles aliis alia aiculi fieri

solet censenUbus, dixere , priores iidei formulas
abolendas esse, uuainque eam obtinere oporlere,
quae non ila pridem Sirmii lingua Roroana com
p o s i u , ab ipso eliam imperatore plurimi fieret.
Debere quippe synodum quoque de senlentia illius.
profeesionem eam approbaro, neque ulterius quidquam curiosius indagare : u l eo modo oranii discordiae occasio, verbis nibil ambigui babenttbtis,
qua3 subtili el accurata exploraiione perpensa
essent, in formula inserlis, praeciderelur, longe
pracstantius csse aaaerenles, cum rosticiute. quadam rectam de Deo lenere opinionem, quam ex
Graecorum nugamcniie novis petitis vecbis, quae
non intelligercnlur indueere vocabula. Quibus HU
diciis obscuie innuebant, aeu poiius propalam
, consubstantialis. verbnm per ealumniam
repreheiiderunt, veluii in sacris Lilteris non expressuro. Sub baec verba cbaru prolala, legi eaoa
poslularuot, in qua similem Palri Filium secundum Scripturas dicebanl: 774 meniionem êre
substantiae in Deo omnino lieri intcrdicebant, et
pro eo similem per omnia Filium Palri repoin
yolcbanl. Hc porro fonnula illa erat, nuam autc*
379
NlCEPHORl
quidem picssam scrvavcraul, luin vero in luccm
proferebani. Eam maxime probabant Geripinius
el Auxeiuius, et Caius el Peroopbilus. Ea lecia,
plurimi rtihil opus esse nova fidei formula eo lempore afllrmabant, conlentos se esse professione
Nicaena. In prasentia propterea in locum unum
convenissc, si qaid novatura essel, ut id inhibereinr. uiconque ea quae tura lecia essent, nihil
babereni novarura rerum: ut dicerent tarnen eos
qui scriplum id composuissent, atque ut illt ipsi
Arii dogma, quippe quod turbas ubiquc in ecclesiis concitarit, anatbemati primum subjicerenl,
petebant. Ubi Valens et Gcrminius peiitiouetn eam
lepudiarunt, illi formulas baereticprum et ilein
Nicaenam in medium proferre jussere, u l illaequidem damnata rejicerentur, baec vero auctoritaie ^
denuo el suffragiis synodi confirmarelur. Et ut de
cxlero neque dispulatio de flde moveretur, neque
synodus pclcrelur, sanxerunt. Sufficere enim quae
a majoribus dudum consiilula essent: ea cotnplccti posteros debere : et perquam absurduin
esse, nunc demum fidem conscribere cos, qui nuper admodum credere coepissent: et velerum tradilionem abolere, pcr quam et ipsi et palres
eorum ecclesias gubernassent, ex quibus plures
niartyriis et obilae confessionis coroim condecorali
fuissent. E l i i quidcm sic dicta sentenlia, antiquitus decretis slare, nibilque novum inducere constiluerunl: illi aulem, Valens scilioet et reliqni,
quos paulo anle nominaviiuua, contra nisi sunt. (
Summopere namque conlenderunt, ut synodus
rccens compdsitam Sirmti fidci formulam comprobaret. Tantum autcm abesl, utPatres id facercut,
ut eliam Ursicium, Valentem, eorumque complices
lamnationis sententia exauclorarint. E l synodus
professionem Nicamam amplius etiam confirmavit.
Iili auiem daninationem aegre ferenles, ad imperatorem confugere. Porro synodus ea non solum
formuhe illorum praefalioncm, scd ipsam quoquc
formtilam reprebendit, cujus verba erant ( i ) :
Coinposita esifides catbolica in prjuscntia domini
nostri Conslamii perpeiui Augusti, consulalu clarissimorum viroruhi, F l a v i i , Eusebiuet Hypatii,
Sirmii,anle xiKalen. Juu. > 775 Acdeinde : i C r e diinus in unuro solum et verum Dcum, Pairem
omnipolentera, creatorem et conditorem omuium.
Noroen essenliae per simpiicilalera a Patribus poftitum, non intelleclum vero a populis, scandalo et
offendiculo est. Et quoniam Scripturx id quoque
1100 babent, placilum esi id tollere, et deinceps
nullam omnino essentiae in Deo facere mentionem,
propterea quod dmnae Scripturae Patris et Filii
subslanliae prorsus non meminere. Similem auiera
Filium Patri per omnia dicimus, sicuti sacrae Scriturae et dicunt et docenl. Ridiculuro porro cpi
ecopis visuin csl, iinperalorem quidem perpetuuni
(t) Condemnationis ejus causam prxcipuam

Arianiraiues dauinarc noluerinl, libro u cap. 37.
y
CALLISTI
380
. \ * ',
*, ' , .
! , ,
*
. \ \ ,
\ \
, , * \
, . '
^.
' , :
,
, *
,
.
, ,
, ,
,
. *\ * ,
.
.
, .
,
. *
c

. > *
.
, \ '
, , ,
* ,
, ,

. "
* ,
) . >
. ,
, \ 0
-
*
* ,
. *
, ,

. 01
, \ -
fuissc
Socrales scribit,
qnod
Arianaiu
dogioa
ECCLESIASTICE HISTORLE Lllk I X .

382
, , - seu aternum nominare, Filium aulem Dei sempi *
icrnum vocare nollc : ccrlumque lempus liuic forA
m u l * fidei prapfigere, manifesta quoque calunuiia
oa judicata esl adversus majorum fldem. Maxiraejvero eam Alhanasius criminaius est, u l alicubi ad
suos scribens ostendil. E l inseruissera hic confulaloriam ejus epislolam, nisi oralioiiis prolixilaleui
ftigiens, sludio&is eam inquirendam, atque cx ea rein omnem cognoscendam, relinquerem. Exau-.
ctorati i l l i , gicuti d i x i , formulam secum fercntes, ad imperaloreni coufiigere. Conclium vero, dccein
ad eum legatis episcopis, litteris quoquc rem actara declaravit, quse in hanc formam scrrpiaj
fuerant *
. '.
%
'

CAPUT X L .
EpUlola Ariminensis concilii Contlantio imperaiori

mista.
t Et Dei jussu, et pietatis tuae roandalo, quae

; [
antiquitus conslitula sunt, credimas. Ariminuw

. - & namque ex omnibus Occidentis urbibus episropi
omnee in locum eumdem convenimus, ut simul et
fides Ecclesiae catholicaj cognoscerelur, ei qi*i
,
aliler sentiunt manifesti flerent. Atque ubi rem
,
. - omnem diu mullumque coosideravitnus, facien , dum esse comperimus, u l quae fides antiquilus obtinet, et quaxn propbetae et Evangelia el aposioli
, \
per Dominum nostrum Jesum Glirislum imperii
\
tui custodem, valetudinisque eliam lulorem, pro , \
mulgarunt, eam a majoribus accepiam serveinus,
, ,
, \ , et senralam ad finem usque cuslodiarous. 7 7 6
Et absurdum nefariuroque esse pulavimus, qua*
> .
recte et legitime conslituta, et Nicaeae communiler
, \ una cum gloriosissimo parenle tuo imperatore
, \
\ Comtantino deliberala sunt, ex eis mulare quidquam : quorum doctrina e l sentenlia ad omnes

omnium bomiuiim aures et animos vulgata perve \
, \ ; uit, quae una A r i i baeresim expugnavit atque
exslinxit : per quam non soluin ea ipsa, sed et
* * ,
reliquae baereses sunt evers : cui omnino vel
\ *
addere quidquara nou tutum , vel adimere etiam
, , periculosum cst. Atque st allcrulrum in ea fiat:
, .
licentia adversariis delur, ut quod libeal, facere
, . " , eis liceat. Proiude Ursacius atqoe Valens, quod
jamdudum suffragaiores et parlicipes Ariani dogmatts fuerint, a communione noslra exclusi sunt.
, \
Ad quam tamen admiesi euut, posleaquam ee
. , * - errasse cognoverunt, atqire ut ad poenitentiam
, admiueirntiir, ei noxae graiiaui coosequerentur,
\ D oraverunt : id quod ecriptum eorum altestatur.
Quapropter ut in graliam recipereniur, et venia
. ' \
eis delicloruin darelur, oblinueruol. Faclum id co
. *
teropcre, cum Mediolani synodus esl coacta, pre,
sbyieris quoque Romanae Ecclesiae pnesenlibus.
*
Norunt i l l i , eum qui eliara post obilum memoria
' , )
digntis e s l , Conslantinum oroni adb bila exquisi\
liore cura e l diligentiore invesligalione, fidei pro fessionem, quae edita est, publicasse. Posleaquam
.
auiem baplizalus ille, inier bomines esse desiit,
,
et ad debitam sibi quielem translatus esi, ineplum
*
esse scium, novae quidquam rei invcberc, el u i
, \
sanclos Patres confessores et inarlyres dogmalis
,
ipsius auclores atquc inventores despiccrc : qui
\ '
quidejn Palrcs, juxta vctoreni Ecclcsiae calhol.CiC
; -.
N I C E P l l O R l CALLISTI
381
sinciionem, omnes in eridem scntenlia persevcra-

r i m t ; eorumque eiiain fidem Deus ad imperii tui
* \
lempora iranemisit, per Dnminum nostrum Jesum
Clnistum , cujus beneiicio iniperium obtines, re- , \ * .
runique in orbe etiam noslro potiris. At rursus
, miserandt ct xrumnosi Hli impia menle nefarioque
ausu praecones seipsos impiae opinionis renuniia- , , \ .
r u n l , el veritalis constitutionem everlere conati

*unt. Postquam enim, juxta rnandatum tuum,
, synodi concilium coactum est, aeductionis frau .
disque sure illi consilium delexerunt: 7 7 7
~
tp ,
tenderunt namque versutia quadam tuinulliio se
sese ingerentes, novare quiddam, ubi sodalitaiis , impieCaiisque ejusdem suae compertos bomfnes , , *
invenisscnl, Germihium, Auxenlium el Caium,
. dissidii et sedilionis auctores: quorum inconstans
doclrina blasphemianun omntnm acervum iiupie- \ , * * , taie sua longe excedit. Ubi vero aniraadvertere
nos non ejusdem baeresis esae, neque praris opi- ,
nionibus eorum asscntiri, in concilium se nostrum . \
insinuarunt, perinde atqno aliud quidquam de- . **
, \
creturi. Perbreve autem intercessit tempue, quod
eorum senienlias in lucem cuarguens proiulit. ,
\ *
Wrum enimvero ne res Ecclesiae semper eodem
affligeretur casu, turbaque et tumuhus provolulus . *
oranes comprebendertl, tutissimum visam est, ut
quae anitquitus deerela snnt, integra atqtie invio- ,
lata servarenlur : atque illi quos diximus, a com- .
,
mercio communioneqoe noslra segregarentur.
Quam ob causam oratores nostros ad clementiam C ,
tuam inisimus, qut eidem concilii nostri sentenliam per ecriptum quoque indicent atque decla- ,
\ , ,
rent. Quibus illud quoque praecipne mandavimus,
iit ex antiquis legitimisque decretie , verilalis .
fidem faciaot, eamque confirnient. Declarabant ; \
; illi eiiam sanctiiati tuae, minime futuram, sicuti
.
Ursacius ei Valens dixere, pacera, si quid in legitimis conslitutionibus immulaium fueril. Quomodo , \
namque pacera servenl, qui pacem ipsam toliunt? ,
Quin contentio potiua et lurba per ccepta ejusmodi
cum alibi, tum in Romana Ecclesia exorietnr. *
& ltaque clemeniiae uiae supplicamus, ut eereno vuhu
respiciae, benignisquc anribus oralores nostros , \ audias, neque cura defunctorum injuria novare \
quidquain et mulare permittas , sed nos in iis quse D . *
,
a majoribtts nosiris deOnita legitimeque consiitala
sunt, conqtiiescere sinas: quos profeclo solcrter . ,
, ;
el prudentcr omn'.a Spirilus sancti afflaiu egisse
dixerimus. Quae vero nunc ab istis novantur, iide- \ , \
, ^
libus quidem increduiitatem, iiifidelibu autem
, ferocilaicin aflerunt. Supplicamus praierea, ut
. "
cpiscopos qui in longinquis alienisque regiqnibus
,
degunl, et vel aetatis grandioris imbecillitatc , vel
, ,
pauperlalis gravioris difflcnllale preiuuntur, cum
,
bona venia rediread suos jubeas, ne ecclesi, episcopis earum ab eis disjunctis, diuCius in tali soli- *
*
tudine permaueant. 7 7 8 Adhoec insuper oninla,
*
i.lud quoquc lc oramus, ut ne quid adinialur,
^* ;
ucvc addalur ad ea quaj prius cxrlabanl, quid-
S83
c o n
385
ECCLESIASTIOE HISTORLE LTD. IX.
386
, ; quam , sed n l omnia iniacla integraque pernianeant, sicuti a pairis lui pielaie ad hoc usqtie
\ \ ,
lempus sunt conservala, ac ne deinccps nos H i . 01
neris labore affligi, alque alienos longeque dissilos
, \
a paroeciis nostris esse permiitas, sed ut episcopi
*
poiius cum populo sno in pace sacris epulis ei
,
rebus diviuia vacare possinl , pro tua saluie.
.
imperio et pace orames, quam tibi perpemam divinum numen largiri dignelur. Lcgati vero
nostri et subscripii nes e\ noinina episcoporura seoum ferunt: qui quidem etiara ex ipsie sacris
Liiteria de senleniia nosira ceriiorem facient tuaro pielaieai. Haec opiscopi Arimini congregati
ad imperaiorem scripsere.
. M A ' .
CAPUT.XLI.
De epitcoporum Arimini congregalorum eum impe

Uepl V
ratore dissemione : et de synodo dolo mab xVicf/r,
kr
quce Thracia* civiias est, coacta.

^
.
01
,
,
, *
\ , ,
. ; '
, * , ,
)
, , '
, , \
. , \
C
, .
,
, \ . ,
\ . " ' *
& . \
'
,
\ * ,
\ , ,
\ .
,
, \
',
,
/. "
/,
* ;

, .

,
, * /
, ,
, '
Sed Valens et Ursacius bgatos praevcnerunt, rt

imperatori rem omuem arbitraiu suo exposueruni,
scriploque quod legerant ostenso, synodum apud
eum calumniose prosciderunt, ul quae formulam
non rereperil, cni conscribenda* ipsc aflfuissei.
Atque iile synodo succensens, oraiores, quibus
diuttirua mora in aula roolesta erat, diem de die
diffindens, diflerebat: conlra aulem, quos illi
exaucloraverant, in prctio habebai. E l vix tandcm
excusans se, ecripsii, qu >d nccessitatc urgente ui
conlra bostcs iret, per expeditionem eam legalos
facile videre non potuerit , Adrianopoli aulcm
redeuntem se exspcclare ilios jusseril, ut ibi tumuliibus liber, per otium et Iegaiionem audiref,
et quae opus essent constiluerei. Addidil el illud,
de rebus divinis deliberare volentem, negoliis aliis
vacuum, ânimumque sincerum atque quieUim
obiinere debere. Ad quae synodus rescripsit, nibil
se aliud omnino quani dccrelum ab illis essct,
etiamsi quidquam prauerea s&tueretur, faciurani.
Et non modo scripsit, sed id quoque dêre legatos jussil. Insuper eidem supplicavit, ut placide
oratoribus receplis, et quse sine scripto dicturi
essenl benigne accipcrcl, ei-quae ipsi scripsissenl
diligei ter cognosceret. Durum eliam quodammodo
esse signiHcarunt, ipso imperanic tol eeclesias
lanlo lcnipore vivis aiihuc episcopis orbari, 7 7 9
opusque esse, si ipsi quoque vidcrelur, prius eos
ad fccclesiam quemque suam redire, quam hiems
eos oppriroeret. Haec atque alia hisce similia, iia
uli suppliccs episcopos decebal, cum oratione ad
persuadeudum apposiia per cpislolain gravcm ei
tcrsam aJ cum scripsisscnt, salis diu adbuc ii i
morali sunt, cunique uibil ipse respod'sset, deinclt*
a l sedes suas snnl reverî. Alque quod cpiscopi
quidein Arimini cungirgaii Nicxnam confinnavcrint fidem, salts jain consiat. Quod vero postca
niulti foriiiulx ab Ursacio et Valcnle ex Sirm
allaUB subscripseriitt, id quoque dcclarabimus.
Qua de re dupiex ferlur opinio. Harutn altcra
csl : imperatoiYin occasi< ne arrcpia a synudo,
quasi sua volunlalc solula , Valcnli eJMs<|iic
%
387
NICEPHORI CALLISTI
388
seclatoribus iacultatem permisisec, u l quas vellent *

, in Occidenle ecdcsias admiimlrarent, oninibus-|iic
, .
lectam ab eis fiJcm traderent: et quicunque sub ' ,
acribere illi uolcnt, sedibus suis dejicerent, atque
, \
alios faclionis suae illis subrogarenl. Qua potestate
accepla, illos vi omnes, ut quam diximus fonnu- , .
lam comprobarcnt, adorlos esse : el qui id faccrc * , ,
noluissenl, quamprimum ecclesiis expulisse. P r i - . \
mumque Liberium, quod dicio audiens non fuissel,
, *
vi exactuin csse. Quidam sane secundam hauc pro- , .
scriptionem ejus fuisse dicunl, alii aulem primam,
cum ea eliam quae supra de Felici diximus acla
, .
suni. Alqiie illos, rebus ila per Ualiam gestis,
, \
eadem per Orientcm quoqae facere constituisse.
, , , per Tbraciam euntes, ubi in oppidum quoddam
, "
regionis ejus nomine Nica pervenissenl, con- ,
venlum cocgisse, iidemque Arimini a se leclam,
ex Laiina in Grajcam linguara conversam stabilire
conalos esse, atque publice sermonibus sparsisse,

formulam eani Nicae a synodo universali riie alque '
ordine ediiam confirmalamque esse : ul videlicet
;
nominuin vicinilatc per fraudem simpliciores scri- . ,
ptum id, pcrinde alque Nicaeae in Bilbynia corapo\ .
situm esset, accipienles, decipere poiseot. Verum
,
calliditatem cavillationemque eam deprehensam,

in risutn alque ludibrium abiisse. Atque boc sic , , }
nuuniilli iradidere. Altcra autem opinio fuit.
; ;,
780 C
episcopi Ariinini congregati, quod im- ,
per.aor responsuin differrel, quodque illis redire , *
ad sua non liceret, macerarenlur : qui alicri sen- Q * tcntiai addicli erant, subornarunl quosdatn qui
,
diccrcnl, non convenire, quod quidam unum sub- ,
sianliae Verbuiu tamopere propugnarent utpro .
pierea omnes ubique episcopi per sedilionem dis ,
sideanl. Licere similem Patri Filium dieere, et
-. ,
iiuiversalem orbis conientionem sopire. Episcopos
.
Orienlales, nisi subslanliae nomen tollcrctur, con
qui< luro* non csse. Hsec cum ab ejus sentenliae ,
sludiosis cum versuta quadam gravitate et t i dicta
esscnl, aegre tandcni synodum atlduclatn esse, ut , Ursacii ei Valentis fonnulae subscribendum pula- ,
rct. Vcritos quippe arlilices doli istius esse, ne ,
lcgali apud imperatorein Occidenlalium episcopo- ; \ ,
ruin conslanlem qtiam inde ab initio praslilissent
alacrilatem,et ,constibstantialis, tol- D ; , \
lendi causam exponcrent. Quaie illud eos inve-
nisse consilium, u l oratores ia oppido Tbraciac ,
quod dictuin est Nica dislinerenlur, per causac
. ^ ejusmodi obtentum, propicr byemis aspcrilalem
,
el ilinerum difficullaleiii jumenta progredi ct viac

laborem ferre non posse. Atquc in ea inlerim
,
niora constiluisse , fidem ab ips& coniposilaiu ex
*
Lalino in Graecum sermonem translalam, ad Oricn . '
lalei niiltere episcopos. Sic oamque fore, cum illi
.
ad septentiam eorum inclinali cssent, ut quod
, ,
ageretur pcrficerent; fall >ciam vero laleui non de : .
v
prehensum iri ab cis, qui rcm banc consideraturi cssenl, convcniiiin videiicel Arimiiiensciu iavituai
ab , tonsubslanlialis, verbo reccssisse : ulpolo ab Oncnlalibus episcopis, qui diclioiicm
cam prorsus rejecissciil, coaclum. Quod quidem rcipsa ialsuiu cral. Fcrc enim omnes in Oricnlc,
3f0
ECCLESIASTIC/E HlSTORIiE LIB. I X .
3 0
paucis exeepiis, siibftlaulia Patri s i u i b m Filium sunl opinali. controvcrna in eo lantum erai,
quod pariira qnidem , consubsianiialem, partim aulem , similisubstaniialen*, F i lium dicerenl. II.TC quidem in Occidfntis pariibus acta.
. '.
7 8 1 CAPUT XLII.
" cl
-Qwt mala Ariatii intulerint consubstantiale colen
)
libus: de Macedonii crudelitate. Quie etiam mala
' )
Novatianis propter con$ub$tanliale acciderint. Ut

* ,
Macedoniu translatis in alium iocum Constautini

reliquiis, tumultum populi concitarit; quam ob

, ' ' causam Conslanlius est indignatus.

.
%
Iu Orienle vero, priusquam eynodus Seleucia

;:
coiret, non minores erani lurbae. Arianne enim ba; ,
, resis propugnatores ingenli confidentia ex i m p c . '
riali auxilio concepla , effrenato alque impotenti
, ^
erant animo, scinpcrque novis studebant rebus.
, , - Proinde Acaciue Caesariensis, et Palrophilus Scy \ . '
tbopolitanus, Maximo exauclorato, Cyrillo H i o ', rosolymitanae ecclesi* curam conimisere. Et Ma , , cedonius Gonslanlinopolim vicinasque ei praefe cluras el urbes miscens turbabat, episcopos eie
. quos rebus suis idoneos esse sciebat, designans :
, nam Eleusio Cyzicenara attribuit ecclesiam , qiii
, - antebac loco splcndido tn imperiali aula slipendia
. fecerat. Maratbonium autem Nicomedia? sacrorura
, aniislilem creavit, qui ecclesiae ipsius diaconus
cum fuissei, egregium se prae*tilisse virum dicilur,

, * indigentium hominum domiciliis, virorumque ei
mulierum scholis exstruendis atque curandis. Et
,
, , cum amborum istorum viia probarelur, affligendis
taraen eis qui , consubstanlialem, Pairi
* :
Filium proilierentur, nimium eranl imlustrii : ve *
rumlamen ea in re Macedonio dissimiles. Is eienim
*
Q non moda crudeliler eus persequebalur, qui communionem ejos vitarent, sed in vincula quoque
,
conjiciebat invitos, et judicibus iradebai. com .\ , ,
munione ejus abborrentes ad eam vi iiilenuia
, \
cogcbat, multosque rcligione praclaros puisabal,
, .
ei fuste ora eorum diduceus, vel inviiis sacra my ,
steria ingerebal. Qui quidem ingens visus est esse
.
crucialus, tormenla alia longe superans. Ad eum , dem modum et mulieres aique pueros, qui de re, > . ,
bus sacris nonduni instituti essent aul baptizati,
\ ,
arriplens, mysteriis tniiiari cogebat. Quod si quis
, * , \
renueret, aut responsaret, eura plagsa, flagra,
.
vincula, carcer, el qiue iis convenientia sunt, con,
, \ '
sequebanlur.Cailerum uniusatque alleriusexcmpli
-. , !
ejus nientione facla, âtis omnino erit, quania
, . - D Macedonii feritas, eorumqiie qtii cum eo vigucre
. \ ,
crudelilas luerii et inbuiuaniu, ostendere. 7 8 2
, ,
Quaruiiidam eniin fcniinarum qiue ejus aversa \ .
bantur communionem, mammas arcis et cislis

compressas avulsit. Eranl quibus easdem corporis
, ,
partes nuncovis ad summum igne lostis, nunc ferro
.
candenti adurerei. Iiisolilum saneid, exoticumque
^,
supplicium, ab eis qui Ghristum professi suiii .n; ,"
venluro, quod ea quae olim Gnecoruni lyranui uia gno siudio et ambitione excogit.irunt, longe posi
.
se relinquit. Quin multas quoque ecclcsias solo
^,
xquavii, impcraioris liticris preferens , quae do-
391
NICEPHORI CALLISTI
302
mos precalorias , consubslaniiale, pro- &* ; *

iiicnlium sialim everiere jubebant. Ex qua causa ctiain Novatianorum ecclesiam, quae in vico
, \
, hoc est Ciconiae, erat, est demolitus, .
quod eos quoque , consubstanliali, as- ,
seuliri sciret. Quo tempore 111 i cgregiam strenux , \ , , * \
inanus opus cdidcre, forsitan eos ot ejusdem sen , lentiae assertores adjuvanlibus , consubstaniialis, professoribus- Ecclesia enim illa ab \ , * \ '
eis quibus boc commissum fuerat , eversa , i 111 , *>

coacta manu universi cum conjugibus et liberis,
quod opus erat et conveniebat, pro se qtiisque \ ,
, ,
aflerenles, supra inodum laborarunt : et brevi
lemporis momenlo, in loco cui nomen est \, \ .
boc cst Oci (1), e regione urbis, e vestigio aliam con- , . \
didere ecelesiam, eamque ' (2), id esl
, , Resurreclioneni, vocavere, ex eventu ipso nomcn
id ei imponenles. Quam deinceps rursura, Juliano \ ,
\ .
iroperanle atque permittente, iu priorem locum
,
maleria ex Ficis deportata transtulerunt, opere
' .
utroqae incredibili celeriiale perfecto. Haec cura
a Macedonio ita gererentur, Novaiiani fere et ca- *
tholica? Ecclesiae , consubstantiale, pro- , fitenies, conjuiicti atque uniti sunl, eamdem obti- . ,
nenles senieiiiiam, alque eisdem exagiiali malis.
Pacem namquc inter se agebant, convenicbant, /,
orationcsque et alia commiinlcabant, nullo ab , Ariairfs qui ecclesias omnes occupavcrant, caiho- .
licis relicto templo. Iia consuetudinis assiduitate, .
1
ei rerum adversarum aequabililalc, frustra illi essc, Q

si inter se dissiderent, exsisliinantes, ad mutuam
coinm';rionem crant propensi. Et pcrfecta res
fuisset, nUi multitudmis alacritatem parva quaedam
invidia inlercedcns impedivisset, mullis moreni
rursum veiuslum relinendum, atque communioniMn imperfectam aversandam esse dicenlibus. 7 8 3
Eisdem porro modis Cyzici Eleusius Novalianos
affligebai: templum euim coriim ibi prorsus buslulit. Idem qui Mantinei habitabant, et alii quoque
in Papblagonia Novatiani patiebaniur. Quos ejicere
Macedoniani cum non possent, imperatoris opem
implorarunt, qui eis quatuor m i l l a armatorum (3)
altribui jussit, fore ralus, ut illi insolito armorum melu cederent atquc vincercnlur (4). Verum
.
, \ *
, . , !>
. . ,
;, . \
^ , \
,
.
.
; , \
^ ,
rcs aliler cccidil. Populus enim fakibue et clavis ^ . *
el securibus, aliisque annis, ul sors fcrebat, cor
rcplis, cuni militari manii pro se quisque congressi
, sunt. Et praelio ulrinque coinmisso, mulli quidem
, ,
Giiam ex Paphlagonibus, milites autem fere onines ,
conciderunt. Quamobrem a mullis , necessariis
.
eliam suis, Macedouius est reprehensus. Alienavil , , ,
quoque ab eo benevolcniioe ardorem impcrator,
neqtic adco bene poslhac erga cuin animaius f u i l : . (t) Socrafes Ficos tredecimam urbis Consianlinopolitana; regionem esse scribil.
[i) ' et vastitatem, et per
oonirariaiii significalionein resiilulioiiein alque
re.siirrcciionem designal: in ulraroqiie sanc paricm
templo ci appcllatio isia couveiiit.
(3) , Socr. ,
Soxom. , Suid.
(4) ln ea persecutione Novatiani Papblagones
vim vi repellenies, Maccdonianara maDum malc
accipiunl.
333
ECCLESIA5TICE HISTORLE LIB. IX.
HOi
$ \ ol utpote qui tot fuissel caedium auctor. El cum aliud

eliam qaiddam accidissct, imperatoris crga cum
,
, ); odium magis est auclum. Tcmplum in quo urnaet
. - corpus Gonslantini silum erat, niinam nrinabatur.
, Alque ubi custodibus ejus et sacerdotibus oa de
* causa non minimus incessissct mclus, Maccdonius
imperaloris ossa in alium Iransferre locum volcbat.
,
Ea re cognita, mullitudo tumultuari conpit, ncfae
* ' , *
, esse vociferans , inagnum imperatoreni ila irans' , ferre : qwd ea res nihil a sepulcri violatione dif(erret. Cum quibus verbis cliam concordabant
, , \ ,
dogmalis Nicaeni professores, conlomclian impc \ . *
raloris translalioncm eam cssc pulanlcs. Ad id
,
accessit, quod de industria Maccdonio adversarcn ,
tur. llle autem verbis eJHsmodi conteinptis,corpus
, ,
^ in lemplum transfert, ubi eltom cadaver Acacii
martyris est sepultum. Qtiodcum fiercl, ingcnscst
. \
populi inler sc disstdoniis iaela concursalio. Atquc
, .

bis factum laudanlibus, illis aiuem rcprebcndenli;
bus, primum quidera injuriam arccutes se Uicban, .
lur : dcimle vcro alieri tn allcros convcrsi,
eo vecordiae processerunt, u l et cam ipsam sedcm sacram, el proximum in circuiiu locum
sanguine ct caedibus compleverint. hnperator auiem in Occidenle adbnc degons, ubi qyid do
paierno ecpulcro acium essci intellexit, gravi id lulit animo, 7 8 4
Macedonio, iiijiiria
ab eo aflectum esse palrem, qui illtim prsetcr volnnlatem suam transferre ausus fucrit, ipsuni
qaoquc caedia tanta? mullitudinis caiisam esse dcnuiiliavit. E l poslea ex Occidenic ad par.ca
OriehUlcs transiit. Et Julianum patruelem fratrem, lum Cxsarem faciura , ui provinciis OccidcuCdibus praesidio essct, in Galaliara misit.
1
c l
. M P .

C A P U T XLIIT.
De synodo Seleucia* congrcgata, ct alia fuiti formuta
^
quam Acacius dictuvit.
'* Carterum ut Macedcmius llirono suo sit deiurba, ,

ls, imiUorumqne malorum exiguam cam luerii
- poenam, paulo posl dicam. Nunc ad synodom Sc ,
lenci celebratam transeo, qnam Constantius pro ' "
p l t r vi diflicultaicm Ariminensis aeimilam in
. - Orienle agi prseccpit. Seleuciae apud fsauros ccn \
nnn el sexaginia episcopi convencre. Cuni qHibu
. ;
Lconas fuil, qw dudum apud impcralorem praccla *
nmi in aula oblincbat locum. Sub eo fi.lci disqui
siliouem liiieris Constantiiis fieri jusscral. Affuit
ibi qnoqiie Lauricius, gcnlis ejtis dux, mandato
; ;
ab imperatorc acceplo, ut si qua ih rc opus essci,
, \
; JJ el illi et episcepie adesset. Ubi in iiniim locum
/. \ .,
conveoere, celeresqne noiarii afifuere, qua?cunqni
,
ibi dicerentar scripiis excepluri : id primo con
sessu mulii abesse comperti sunt, in primis Con ,
slaniinopolilanus Macedonius, Basilius Ancyranus,
, ; . 1 Scylbopolilanus Patropbilus. Hic quidem xgrnm
, 6 ' , * ; ) - se essc, ille autem cx oculis laborare, atquc alius
. - aliud quidquain praMexcns : reipsa vcro , quod accusatorum melucrent ora , convenlum vitanles.
, .
, Poslquam autcm propler islorum absentiam, syno , \ dus rerum controvcrsarum disposiiionem institucro
* . deirectavit : Leonas sic qnoquc unumquemque,
quod sibi visum cssct, in quxslionem produccre
, '
iv jussit. Ua alii primum doctrinam conslitnendam,
aiii in eoruni vilam qui intcr ipsos rci agcbanlur
^, \
lYruoL. G R . C X L V l
13
395
NfCEPHORI
inquirendum essc censuerunt: alqae id propicr , . *
Cyrillum llierosolymtlantim , ci Etisiatbiurn Seba { , ,
siiensom, alque alios protnlcruat. 785
Cni rei
,
causam etiam inipcraloris l i t l e r e , nunc dc fide
. ;, ^
primum, nunc de moribus inquirere jubenlcs
, >
prncbucrc. Proinde in veiborum coiitenlionem dc ; ,
la4>>i, alleri alleros male acccpcrc : ct rixandi
, ,
siudio in duas dscess^re partes : quarum alleri
, , ; ,
Acacius C;esariensis prseiil, eiGeorgius Alexamlri ' .
nus, el Uranius Tyrius, el Eudoxius Antiocbenus,

babentcs sccum alios triginta cl duos : allcriaulcm
,
Georgius Laodiceae in Syria, Sopbronius Pompeio, \ ' \ ?
polis iu Papblagonia, eL Eleusius Gyzici epibcopus, . . *
quos reliqiius synodi CCEIUS secutus est. Vicit ta . )
mcu corum scutenlia, qui primum de fide dispu ,
landum censuerunl. Huc ubi venlum, Acacius for- 0
mulain fidei Nicaiae editam abrogandam , aliamque ^
novam promulgandam esse ccnsuit. Aliera autem
,
Tat tio, quae eliam numcro superior erat, Nicxnain
,
formulani complcctendam comprobandamque esse ;dixit, ut modo unum (consubslanlialisj . \ verbum induceretur. Contentk) hxc ad vesperam
, ^
usque extractu e s l , donec Sylvanus, Tarsensis E c , ,
clcsiae antistrs, voce magna , non opus esse, excla- .
mavii, aliaui fidei scripturam componere : suifioerc ' , \
euuu qiiie Antiocbiae prius accuraic et subtiliter . '
drctata essel: eam ipsam relinetidam csse. Quibus
, . * vcrbis cominolus Acacius, cvnu faclionis suac po- *
pubiribus cx convenlu abiii. Qui vero ibi reman- , \ ;
tcre, AnliocUenam fidei profcssioneai tum in con* , ;
cilio recilari jusseruni. Et sic consessus solutus ^ , \ ,
est. Poslridie aulein lcmpluni divae Tbeche in- , * >
grcssi, foribus clausis, senteiiiiis suis quae lecta
. ; %Cucratil couiprobariinl, seorsiroquc subscriplionibus
, . :>
confiriiiaruul. Quidam eiiam, vices aliorum absen- . ,
iiuai obeunles, lectoresci diaconi, eoruni aquibus , , , ^
missi fueranl nominc eis iubscripscrunl. Quod fa- ' .
clum Acacius reprehendit: quae occultogererentur,
* , ,
iiunus Jaudanda esse, atque a sinistra suspicione
, , IK>U abcsse, dicens. Gonabalur aulem novam i n - , ^ \ \
ferre Gdeni: quam eliam, sicuti ipsi visum fucrat,
. \ ;
a sc coniposium, privalim principibus viris Leo- ! na>, el Lauricio legit, elobtinere maxime contendit.
\ 6;,
Terlio
Haec in secundo congressu acla.
porro , \ *. die, jam eiiani qui abfuerant praesto erant, Mace- D \ ,
doniusGuiislanlinopolitanus,el Basilius Ancyranus.
* , CiCterutn Acacius cum faciione sin in convenlum
, . '
so venlurum jiegavit, nisi qui ab ipsis et antea ex- ,
auclorali, ei jam accusati essent, conscssu exigc- . , ;
rcniur. Et imilta inde coorta rixa, placilum cst
'
tandem, ut illi scccderent: quod etiam est factum. , Uii enim cessere. Statuerunt boc sic Patres, Aca , \ * cium causara syitodi solvendae fingece rali, ut
. ' \ ,
simul el Aetii hxresis praeseitli disquisitioni exiine , ,
relur, et qui rei agebanlur judicium effugerent,
,
ipsique adeo Acaciani, de quibus arguebanlur cri- \
jiiinibiis, causam non dicerenl. Alquc ubi illis di- . \ jrrcssis. Acacius cum suis imroiil, Leonas libellum
, 4iuem sibi ab Acacio ct popularibus ejus daluiu,
^
786
,'97
ECCLESIASTIC^ HlSTORl/E LIB- IX.
, -
c ; ; , , ,
,

, ' *
0<">; ,
, ;
; , \ ;
.- . : ;; ,
'., ; ,
,
{. * ;, \
* , ; ^
^
\ ; , \
; ;
,

, , \
* *>
. \
I
; ,
3
~

3^
fidei formulam conlincrp diccbal (1), Pxbibntt.

Simul enim is et clam et palain eos qui in synodo
aderant appuguabat, ncc minus libcllus n| crie ct
cJnndcsline lcrlnres infesta! at. Illis igitur tnccniibus, ct considenlibus, quod minutie fidei formulam
osse in scripto eo putarcnt, Acacii lum fidoi profcssio esl publicala, cum prsefalioue ad huuc concepla modum : Nos qui Seleuciae Isaurorum
peraloris jnssu heslcrno dic (qui dies erat aniu
K a l . Oclobr.) convcnimus, omni sluJio in Uoc.
inctibuimus, dobilam moderaiionem omoom adbibcnies, ut paceni Ecclcsi* coii<eryareuius, el de
fide graviicr nt constanter, sicnli Dei amantissimns
imperalor nosier Consianlius pracccpit, jnxia propbeiicasci crangelicns vorcs Iraotaretnus, el u'\\\ \
:
prnrler Scriplurain in ecrlesiasttoam Hdei profcssioncm insereremus. Quoniam vero synodo nonnnlli quosdam ex noslris injaria afiecerc, quibusdamora, non permilienlcs cos scntcmiam diccro,
obstrnxere, alios exclusere tnviios, atqtic eos,
quibits dtgnila? adcmpla cst, ex variis provinciig,
xe\ qui conlra canones io ordinem ccclesiastictim
cooplali suni, secum adduxere, ita nt cx omni
parlc convenlus lurbis replelus s i l , quemadmodum
id clarissimi vri, Leonas Comes. c l Lauricius
provinria bujiis prafcclus, octrtis ipsi gtiis conspcxerc : proplcrca profuemur, nos non defugere
auctoritate fidei, qu& Ahtioclitae eucsrniia ipsis
publicata esl, qunm eliam p r o f c r i m u s . 7 8 7 Q - Q doquidcm constat palrcs noslros id lemporis in
liac proposita de fide controversia impj se conscn ,
sissc. Verum quoninm \ (consub$tan .
tiale), ct '. ($imile substantia) pntteri ,
lis lcmporibus , alque adeo minc qnoque per , "
turbavii, c l nuper admodum quidam per res novas
.
dissimilcm essn Patri Filium promnlgarunt : e\\
; ,
ipsa dc rau.ta et , consubstunliute, ei
, .
, snhile subslantia, ut voces a Scri3
pluris alicna9, rcjicinius : boc e?t, di*

simxle auiem anatbemati subjicimns : el omncs

qui lioc opinanlur, alicnos ab Ecclesia eese cense*
, , , *
mus. Simililudinein vcro Filii ad Patrem disertc
\
profitemur, de Apostoli senlentia, qui dc Fdio
\ , .
d i c i l : Qui e&t imago Dei inviribilis*.
Prolilemur

- D porro, et credimus in tmum Dcum Pairem on>nfpotenlem, faclorem cceli ct lcrra:, visibilinm ei
, \
\ \
invisibilium. Credimus vcro eiiam iu Domiimm
,
nostruin Jesum Cbristum , Filium ejus, e x e o g c
nilum d i r a perpessionem omnem anle omnia
. \ ; ,
srccula, Deum Verbum ex Deo unigcnitun?, Iumen,
, , v i i a m , verilatem, sapientiam : pcr quem omnia

facla aunl, quaequc in ccelis, quasque in lerra, sivc
' *
visibilia seu iuvisibilia. Hunc crcdirnus in con , smnmationc sxculorum , ad abolitionem peccaii

carrjem sumpsissc c sancla Virgine Maria, el lio .
miuem factum, passum pro pcccatis noslris.Qji ct
4
* Coloss. i , 15.
(1) Consulto enim id celabal, Acacii partibus favens. Sozom. lib. iv, cap. 2 ! .
llan

1 r t ^ > n
*a f 2: 4 , a i
ia ^ -zLzzx
**
asp^rar.-as' ;
X * T ^ - f*# r^* xu-*u X3i -xxpl # icpo;

; '-7> ^^-- -
1>* > IlaxTrjiu , ^
el *****"* ** ?**> ^.v*jw\*tt aovHt**:* i
r - ; ^ ^ ^ ^ *!- U T T S K
y v m i - t , *v*~ el * 1
et i K m a r t s * ' - *> ^ ^ ;
** i T w r l s i . = ^.
" xf- > -*^ ^- .
i^.r, *, ( f*r% pr#f*r ka&t i l ^ B * i V i
&^-/' i y i '. ;
? * ^
îm
-K^^V^st, e*w ab t>:e>wa eadfdica
* ^ ; ; ;
t*> * 4vo. H>* eti
forsaaU. C i i etare
JTT, \ -. fcci^-tjAOv ;
fti4*n
U\\*>ft\ Inpul* d*o wirtcri- ':
p*ere~ A4 îaTi Sûroo/as Paphia^ro P>mp*iopo- T z x i - i * ^,, \ f > i v # i T I X ^ C ^ O W V . Kal
^ ! J >>>, ^,
Si q*4*ide v n u l i ^ *oae exp*>tt>n, fd*i forM I M I e*ter<? e*t, d e v u u M &/>* w';tai:s ip*ias & . ^ rsy.j.'^* ^ * ?
1}. ttrul+4n, $6fSrr.r/a* qc; im boc tnra $ie Toct
/. " " ' ^-
r**f *a d;xrt; 7 8 i *
teoi^crm , si el qoi
-..
U e # iri>re el ' n i eo* to:4 s*<Mti. i i i i e m de
. . ^ ": ,
5i**ra W p r ^ * e c ^ U M t t t aiy:e egis**nt,
rroîx*.;. > ftifM^trvvi
d^raa eori**rral*iro*, ei deli, " , , ,
nmtut* *mu\% km~e a tacrii ci! six s*pii* abfoiara fnitoe, Ac a":d*m ccm slteri alteros ^ , * *
. ^}, ' #
ecMaoturf, plnrma el dhh er,l ci and:**ent, con - ,
t t f i f i (i( iss{'i'uft, Qoano cftngrMso m:lta fuliliter
, , .
rMftii
El Araciat nibil obtfare, quin alia
UAt* edereior, oiitendebal, qfiaiidoqoidem aemel , , ' ,
, * ;
> i e t u formula roauu eftet; non seT.el, iaio
rrrmm ttrpitn. Ad quae Eleaiiot Cyzicenus : H^c
iyftodrM. d i i i t , coarta es(, oon nt addiscat qua? Q , , \ uom 4\<V:c*rH, nque n l probatiorem Mireniai \ U4em quam ea t*t qnae a Palribn Antiochia* esl
, : *
protnolfaiJ, Naro in quf definilioniba* as^nsa
. * ;
cofM|Ukrieni, quarovi* alind quidqaam ab ea eda , , \
lr, nofi lamcn onqaam illam relinquet. Coi cgo , .
obtiant dixerim : Qnomodo tandem, Eleasi pes-. ; * ; ,
ioie, qoi Anliodiia congrcgali fnerc, Palres .
cat? Mullo enitn magis Palret te nominarc eoscon- , *j
veniebal, qul Nicwe conveoientcs , una voee
, '
^/, con$ub*tanHaU proniulgarunt: cum qood . )
icmpore eunt veluftliores, tum quod qui Antiocbiac
; \* roacii i i i n l , ab illie iacrorum munerum funciioaem
; ,
arcopcrunt. Quod ti ifti patree euos reprobarunt,
* \ \
parricidat poliusquam Palres eos dica. Quis ila ,
quc talee virot aequatur t Et illorum fides si re- D \ ,
proba eit, ncc ordinaiio corum pronus non poiesl
. ,
in dubium vocari. Namque si anie ieloe illi Spiri ,
lum sanctum non babuere, qui pcr impoeitioiiem

manuum niaxime venit, neque isli omnino inter
. \ \
cpUcopoi ti tacerdotes ceneendi. Qnomodo enim
. '
digniiaiem lalem ab eii accipere poluerunt, qni
, \
fllam nunquam babuerim? liisco verbis quiftqnaiii
, \ &
contra Elcufiium venirc poiuUset. Porro digpuu- , \ . \
liono progrrdientc, ad quseslionem aliam pervencre.
, , * ; ,
Kl quoniam in formula similem dixerant Pairi
,
Filium, Acacii factio interrogata cst, quanam re
^ . ,
Aimilem Palri Filium profilercntur ? Alqne illa,
, # :, ,
voluntate sola, non autem subitanlia, Kiinileni di * , ^
conto , alii omnes, cliaro eubslanlia similem diccn ,
t *.*-"**. O i . i w i
- r et
irjKi
c f 0
101
ECCLESIASTiC/E IIISTORLE LIB. IX.
4<B
. ' dum esse conQrmabanl. Qat de re tolo eo dfe

; , 4 , niaxima fuil contenlio. 739
Conîcerunt quoque
; . '
ipsum Acacium, quod sibi ipsi propter variam
\
scripiionem in libris suis quos edidi&set, non con.
sarel, in quibus prius sirailem per omnia Palri
,
Filium dixerit, ideroque cum ipsis senserit : nunc
\ . * vero tandem subslaniia similera es9e negaret. Ad
, .
quae ille, neque ex recenlioribus, neque cx anli \
quis quemquam ad scriptoram suorum rationem
. - reddendam obslricluin esse, respondit.Contentioue

tnde maxime glisccnte, postremo Eleusius Cyxice \
nus, Siquidem Basilius, inquk , aut Acacius , aui
tjj . \ ' Marcus, per se altquid agant, vel ipsi innluo sese
, ^ . '
de quopiam criniinentur, nibil id ad synodum per, ,
lineal. Scd neque quae ipsi de fide sive recte seu
. , ol perporam perscripsere, necesae babemua curiosius

de eis inquirere. Peropus auiem esse judteo, in
. ,
professione Anliochena a nonaginla ei septem Pa . 01
tribus prodila acquieacere. Si quis auuem aliam
, '
subjicere velil fidei formulajn, euro aequum esse ut
.
omnet a vera pietale et Ecclcsia alienum esse cen , seant. Ilisce verbie convenlus ruraum eolutua.
, .
Posiero aulcin die Acacius el Georgiuscum secta*
' ,
ioribus buis ttt convenlum venire noluerunt. Aique
, ,
ipse Leonas, vocalus quoque, seventurum negavit.
,
Aperte uamque cum illis seniiebal, illain prje ae
, \ , ferens causam, ab imperatore se ad synodi cou, \ '
cordiam couciliandani misaum es*e. Quandoquidem
,
vero ita nullo servalo ordine iuler se dissiderent,
, \ ' ^ non facile ei esse ad eos accedere. Si vero ipsi

vellent, abirent, atqae IQ ecclesia sedentes nugas
. agerent. Ua lcmpus extrabobatur. Et vocabalur
, quidem caru suis in converiUim Acacius. Illi aulem
, \ '- ccrlos episcopos in Leonae domum , ubi frequenlcs
ipsi esse solebanl, venire voluerunlialque induper
$ ,
asseveraruni, mand.itum se ab imperalore babere
ixt alios judicareut. Sed ncque eamdem cum aliis
.
, - fidem proflleri, neque ad objecla crimiua rcspondcrc, suslinuere. Quin eliam ad Cyrilli (1) Hiero , '
solymitani causam audiendam invitati, quem ipsi
,
, & '- episcopatu abire juseerant, non affuere. Nequc
. - enira qui eos cogerel, aderal quisquan. A l alleri
, Hli nm\ modo libere baec egcrunl, eod Acacium
etiaoi, et qoicun*qiic ad eum confugisaent, quippe
*
D qui inteniata cis criinina diluere limuiasent, digni ,
U i e p i i v a r u n t : Georgium scilicel Alcxandrinum, Uraniam Tyrium, PalropbUum
Scyibopoiilanum,
el Eudoxium Antiocbenum : alios autem excommunicaiioMis canoni aubjecere, donec de criininibus eis objeclis per rausai diclioncm salisfaccrenl. 790
Alque id quod <te ois aclum eseet, paroecix
cuilibet perscripsere. Et in Eudoxii locum Aniiocbiaj Aaianom surrogavero, Ecclcsiai Anliocbense
presbylcrum tquem coiifestim Acacius compreheneum, Lconae el Lauriciairadidii, qui sub miliiari cuslodia cum tenuere, ei postea o.xsHio condemnavere. E l res quidem Seleuciae in synodo acfje, siculi eas
compcndiosc cxponere potui, hunc Uabnere Untsm. Qui vero arcuraie omnia cognoscere velint, ex
ejus actis ca pelanl,quae disposiii nolarii liligenlta summa coufeccic. Rcbus ita gcstis, Acacii fauiorcs
celeriier ad imperaiorem sunt profccli. Alii vero donmm qu-is(iue suam receperutU.
(I)Cyrillus a synodo ad imperalorcin provorahoc conlra Ecdcsiastici eajiuuis consucludinem.
vii, ei tmperalor provocalioncm approbavil. Facluin
*
(Sicral.)
399
NICEPIIORI CALLISTl
400
resqrrexit, et receplua est in coelos, u l sedeat

, dextra Palris, venlurus rursum in gloria ad judi \
canduin vivos el morluos. Credimus autem et in
Spiritum sanctum, queiu Paracletuin nominavh,
, ^
el missurum se pust euuin discessnm apostolis
promisit, siculi e l misit Salvator e( Dominus no-

sier : per quiitn el sanctiflcat in Erclcsia creden, .
tes, et baptizalos tn uomine Palris el Filii e l

Spiritussaneti. Qui vcro prater hanc fldem alitid

quidquam pnrdkant, eos ab Ecclesia calholica
csse alienos. Usec est Acacii formula. Cui cliaro '
\ \ ,
factionis ejus faulores triginla duo illi subscri , psere. A d quam Sopbronius Papblago Poinpriopo .
Htanus episcopng aperle bsec Tcrba dixisse ferlur :
Si quolfdie volunlalcm suam cxponere , Odei for- ,
\ raulam edero est, destiluet nos veritalis ipsius
cerliludo. Sophronius quidem hoc tuni sic voco
. '
inagna dixit: 7 8 8 8
censucrim , si el qui
anle eos fuere, el qui eos sunt sectui, itidem de ,
,
Nicaena fidei profcssiortecogitassenl atque cgissent,
eincerum Ecclesi;c dogma conservaturos, ei dcli- . ramenla emnia longe a sacris Ecclcsix septis ab- , , \, ,
fulura fuisse. Ac lum quideni cum alteri alteros & , '
, '
accusantes, plnrima et dixissent el audissent, con ,
sessus cst solulus. Quarto congressu mnlta futiliter
nugati sunt. Et Acacius nibil obstare, quin alia , \ , .
, , ' ,
fldes ederetur, conlendebal, qnaudoquidem semel
, ;
Nicsena formula mutaia essel; non serr.el, iitio
verum sarpins. Ad qua> Eleusius Cyzicenus : Haec
1
v e r o
synodus, d i x i l , coacta est, non nt addiscal qtne g , , prius non didiceril, neque i i l probatiorem inveniat
lidem, quam ea est quae a Patrtbus Aniiocbise est
, \ *
promulgata. Nani in cjus defmilionibu* assensu
. '
conquiescens, quarovis aliud quidquani ab ea eda- , , \
tnr, non tamen unquam illam relinquct. Cui ego , .
obvians dixerim : Quomodo tandem, Eleusi pes- ; ' ,
sime, qui Anliocbise cengregali fuere, Palres vo- .
cas?Mullo enhn niagis Patreste norainare eoscon- , {}
veniebat, qui Nicsae conveoientcs , una voec
, '
, con$ub*tantiale promulgarunt: cum quod
.
tempore aant velustiores, tum quod qui Anliochiae ; \
coacli sunt, ab illis sacrorum munerum funclionem
,
accepcrunt. Ouod si isli patres suos reprobarunt,
parricidas potiusquam Palres eoe dicas. Quis iia- ,
que taJes viros sequatur ? Et illoruiu fides si re- D ,
proba est, nec ordinatio corum prorsus non potesl
. ,
in dubium vocari. Namque si anle islos illi Spiri ,
tum sancium non habuere, qui per impositionem

manuum maxime venit, neque isti omnino inler
. \ \ '
episcopos et sacerdotes censendi. Quomodo enim
.
digniutem lalem ab eis accipere poluerunt, qni , \ illaoi nunquam babuerim ? Hiscc verbis quiaqnam
, \
contra Elensium yeuirc potuisset. Porro dispuu- , . \
lione progrcdieute, ad quaesiionem aliam pervenere.
, , ' ; ,
Et quoniam in formula similem dixerant Palri
,
Filium, Acacii faclio interrogata est, qnanam re
^ . \ ,
similem Palri Filiuin proflterentur ? Atque illa,
, # :, ,
volanlate sola, non autem subslaniia, similem di- ' \,
cenlc , alii omnes, eliaro subslanlia similein diccn ,
f
101
ECCLESIASTiC/E IIISTORLE LIB. IX.
402
rfl . * dum esse confirmabanl. Qua de re toto eo dfe

; , 4 , maxima fuil contentio. 7 3 9 Compcerunl <|iioque
; . '
ipsum Acacium, quod sibi ipsi propler variam

scripiionem in libris suie quoa edidisset, non con.
sfarel, in quibus prius sirailem per omnia Patri
,
Filium dixerii, ideroque cum ipsis senserit : nunc
\ . '
vero tandeoi substaniia similera esae negaret. Ad
, .
quae ille, neque ex recenlioribus, neque cx anti
quis queraquam ad scriptoram suorum rationem
. reddendam obslricluin esse, respondit.Conlentione
>
tnde maxiine glisccnte, postremo Eleusius Cyzice \
nus, Siquidem Basilius, inquit, aut Acacius , aui
tjj . ' Marcus, per se aliquid agant, vel ipsi inuluo sese
, ^ . '
de quopiam criimnentur, nihil id ad synodum per, ,
liiMiat. Scd neque quae ipsi de fide sive recte seu
. , ol perporam perscripsere, neceaae babemua curiosius
:pl
de eis inquirere. Peropus auiem esse juduio, in
. ,
professione Anliochena a nonaginta ei septem Pa . 01
tribus prodita acquieacere. Si quis auuem aliam
, '
subjicere velil fi^lei formulam, eura aequum esse u l
.
omnef a vera pielale et Ecclesia alienum esse cen ,
seant. Ilisce verbis conventus rursura eolutua.
, . ;
Posiero autcm die Acacius el Georgiuscutn secla*
' ,
ioribus suis iit convenlum venire noluerunt. Aique
> ; ,
ipse Leoaas, vocalus quoque, seventurum negavit.
,
Aperle namque cum illis seniiebat, illam prje &e
, \ , ferens causam, ab imperatore se ad synodi coa, \ '
cordiara conciliandam missnm esae. Quandoquidefii
,
vero ita nullo servalo ordine iuler se dissiderent.
, \ ' ^ non facile ei esse ad eos accedere. Si vero ipsi

velleni, abirent, atqae i a ecclesia sedentes nugas
.
agcrent. l l a lcmpus exlrabobatur. E l vocabalur
quidem coru suis in converitum Acacius. 111 aulen
,
certos cpiscopos in Leonae domum , ubi frequenies
, \ 'ipsi esse solcbanl, venire voluerunl :alque iu$uper
,
asseveraruui, mandaium se ab imperalore babere,
* ul alios judicareut. Sed ncque eamdem cum aliis
.
fldem proGleri, nequo ad objecla crimiua rcspon ( , dcre, suslinuere. Quin eiiam ad Cyrilli (1) Hiero , '
solymitani causam audiendam invitali, quem ipsi
,
episcopatu abire jusserant, non affuere. Nequc
, & 'enira
qui eos cogeret, aderai quisquam, A l alleri
; . illi nm\ modo libere baec egcrunl, sed Acacium
,
eiiam, el quieunqiic ad eum confugisaent, quippe
* \
D
qui inteniata cis crimina diluere timui^sent, digni ,
Uiepiivarunt : Georgtum scilicel Alcxandrinum, Uraniom Tyrium, Pairopbilum
Scyibopoiilanum,
el Eudoxium Antiocbenuin : allos autem excommunicaiionis canoni aubjecere, donec do criminibus eis objeciis per rausas diclioncm salisiaccrenl. 7 9 0
Atque id quod <te ois actum esaet, paroeciai
cuilibet perscripsere. Et in Eudoxii locum Aniiocbiaj Anianum surrogavero, Ecclosise Anliocbense
presbylemra :qucm coufestim Acacius compreheneum, Lcon et Lauricia iradidii, qui sub mililari cuslodia eum tenuere, ei postea cxsilio condcmnavere. E l rcs quidera Seleucia3 in synodo aclae, sicuti eas
coinpcndiose cxponere potui, hunc liabuere i\mm. Qui vero arcuraie omnia cognoscere velint, ex
e;us aclis ea pelanl,qua3 disposiii nolarii liligenlia sumiua confcccrc. Rcbus Ua gestis, Acacii iauiorcs
celcriier ad imperaiorem suiit profecii. Alii vero doiniim quisciue suain receperuitl.
(I) Cyrillus a synodo ad imperalorem provorahoc conlra Ecclcsiaslici eaîuuis consuemdincm.
r i i , ci imperalor provocalioiiciu approbavil. Faclum
(S.icrai.)
NICEPIIORT CALLISTf
403
CAPIJT X L I V .
401
. MV.
l)i rebus Consianlinopoli post Seteucicc synodum
actis. Vt Aetio episcopatu* abrogalus sil: et ut qni

. . >
Selcuaie congregati fuerant. et simul Occidenlalet

Ariminen&i sub&cripserint fidei: ac deincep* Con

ttuntiiiopoli quinquagintu in tynodo congregati

episcopi, Arimuiemcm fxdcm comprobarhil, quibus ,

'
dam illi verbis ab Acacio additis. Catalogus varia, ,
'rum fidei expositiouum.
\)
.
linperator tum ex Occidenlis parlibus Constanlinopoliui venit, cum procousulari abuula dignilalc, Houoratum primuin urbi prafecluui conslil u i l . Synodus, de communi senlenlia, decem ad
imperaiorem miscral episcopos : qui ConslanlinopoHm vcnienles, deceiti quoque alios ex Arimino
legaios ibi rcpcrerunt, alque eiiam Acaciuiii cum
euis qnac vellet conficienleni, benevolenlia principis sibi pcr aulai purpuralos conciliaia : erant
euini nomiulli ejusdem cum eo sentenlie, quidam
eacris douis corrupli, alii iliccebris Acacii bl;ndiiiarum deliniti. Non cnim vel in consuhaiido,
vel in diccndo conicnmendu.s vir fuii Acacius, tt
ad res qua instiiuissel conlicteiidas non incoiuinodus. Ecclcsiam quoque cclobrem aduiinislrabat, ci Eusebium Pampbili praeceplorein habueral,
cnjus (tiaiu episcupatuni sorliius fueral : et cuin
plurima addiscere conlendissct, exislimalioiic s i mu! el librorum copia quos a Pampbilo rcliclos
babcbat, alios anleccllcre judicatus esl. quod
3iilia rcs
talis crat, non ddlb ile i\ fu l , ex senlcnlia
rcs
picrasque couficere. 791
Sedenini cunvab utraque syuodo istbic atlessent viginli episcopi legaii,
ei alti itetu qui eo ob ncgoiiuiu forle veneranl, de
Aflio ii prinum consilium babcre aiquc judicarc
htim jussi, muliis eiiam majurum gciilium senaloribus prsesculibus, quibus Honoralus quem d i \ i
p r a i i l . Posiea vero in pra?senua quoque Conslanlii,
cum disquisilio denuo iiurel, deprenbensus esl
Aoiius admotlmn in iide bailuciuari. Proinde et
impcrator, el bouurcs apud euiii gereules, male
in euin fucre animali, propler manifcstaui blaspbeiiiiuin. Acacius auieiu cuin iis qui ei conscnliebanl
per pocnitenliam resipuii, sinnilans SQ basresim
cam primnm ignorassc. At ille in piiinis conlenG
!;
* >
, ,
. '
, ,
. \

,
*
* \ >^
\ * \
,
, , , , ^
, \
. wv,
^ .
' , / , -
,
,
\ ,
,
, ^ \
\
' \ \
,

* , ,
-,,
dens operain dcderat, ut priucops obiler et exlra . ^
ordinem, causam ejus judicandam pr^ciperel, in, ^
expugnabilcm esse argunienlis Aeliuin piitans, sa- \
lisque idoneum ad eos qui secum disputando con- .
gredereiaur, vel verborum persuasione, vel raiio *
mini vi convincenilos, alque ad opinionem suam , ,
hine uHo ncgoiio coniiriiiandam. libi vero coeplum
; * *
ei noii successil, scripuim Arimino allaium in me \
tliuni produxil, alquc id dccem illos qui Seleucia
. ' \
vonrrant episcopus reciperc jussil. Eiuquc, quoil
,
vcbeinonlcr resislirenl, licriquc omnino uon possu
/.
dicerenl, ul substaiuiae nuiuen praaenuUierenl,
, .,
juramciili per Dei nomen sacramento inlerposito,
, sc Eilium substantia dissiiiiilem mn profileri, pa \ . *0
raiumque Chse, qui aliter senlircnt, cos ab Eccic /
05
E C C L E S I A S n e . E I I l S T O R l i E 1:1 . I X .
/05
rcrpi . ;
d ; vef , ;
/ ,

' , ,
, . ; ,
,
.' . \
, \
. ,
;, \
-;, -
, ' ,
', , ,
.
\ , \*. \ ,
, \ ,
. "

, ,
,
-
sia proscribcre, ut Ariniincnsi formular gub&cviberent, suasil. Guni vero praeier omncm opinionem
Occidentalc* cx Arimino pracslo esscnt episropi,
ct subslaiUiac verbum omillerenl, quam pluriu i
apud cos cssc ejusmodi fldei professionein Aca
ciant dixere. Exislimabanl namque, si ea fannula
rr.ciperctur, subsiantine nominc prorsits l a c i l o ,
, contub&tunliale, quoque in allo futurum silenlio : quod sane episcopi Occidenlales ob
Nicaenae synodi rcverenliam magnifaciebanl. Sed
cuim ipse cliam imperalor eam formulam apprinic
laudavit. Repulahat namque secum, cum tot anlislites viri Arimini fuerint, non lanlopere lapsuros eos fuissc, ul lemere , boc esl siinilem,
profilcreiUiir,
antea consubstanlialeiu
profllcn
professi Nibil quidem apud se, quoad sensum,
referrc, si vcrbis quae sacra Scriplurae iguota cssenl, non usus, nomine cjusdcm efllcaciae, et quod
nibil babcret conlroversine, , simili scilicet, sentcutiam suam profiteretur. HJCC cum ejus
essct ralio, suadere episcopis Seleucia missis non
desiit, 7 9 2 doncc el ipst Ariminenscm formulam
coniprobareiit. Acacius vero, aique cjus sludiosi,
Consianiiuopoli diulius moraules, Billiynos cifatti
accivere cpiscopos : in quibus crant, Maris Cbalcedonis, alquc Ulpbilas Gotlborum cpiscopus, qui
prius Nicaenam coniprobaverat fidcm,' deccssorcm
suum seculus Thcopbilum, qui synodo Nicivnac inlerfucrat, el calculo suo senlenliam confirmavcral.
, = ' Q
f \ ,
, ,
,
, * .
, ,
, ,

-j ,
;

, \
^ * /\ $
E l cuin quinquaginta antisliies convenissenl, A r i mini lectam ftdei profossioncm auctorilnie sua
slabilierunt: illo insuper aJdilo, se doinceps iu
Dco neqtiaquam substanliam aut subsisientiam noniinaturos: et pr.ilor eam ipsatn, aliam fidei for
mulam vel anlea edilam, vel poslea edendam, nou
reccpluros. E l quauivis hanc prius retulimus,
facicndum lamen esse duxi, cum id locus poscere
vidcatut, i i l liic quoque, quantum fieri possrl, ineererein. Ea ciun appendice eua de verbo ad verbum sic se babul : t Greditnus in unum soluin
Deutn, Patreiu ouinipolentem ( i ) . E l in unigeitilum Filititn Dei, aivle omnia saecula, el ante principium oinne genilum ex Deo, per qnem omni.i
facla sunt, visibilia et invisibilia : genilum auleiii
, \ - unigenitum solum ex solo Palre, Deuin e.x Deo,

aequalem qui cuin geiuil Patri, secundum Scriptu
ras; cujus geueratiunem nemo novil, nisi solue
,
qui eum gonuil Palcr. Hunc scuuus unigeniuim

Dei Fdium, miiieiue Palre, e coelis adveni&s^,

sicut scriptum csl, ad abolendum peccaliuii tl
.
moriem; el natum esse de Spiritu sancio cx Ma ,
ria Virgine, secundum carnem, sicut scripium est;
, ,
et versalum cuin discipulis; el oecoiiomia seu fuu , ciione oiniii secunduni palemaiu volunlatem com , ,
plela, cruciliiuin esse, et inorluuin, el sepullum.
^ .
E l descendisst*. ad inferos, ipsumquc orcum euiu
,
exborruisse. Q i i ei rcsurrexit a morluis lerlia die,
, '.;, (l) Supra cap. 59.
407
NICEPflOIU CALLISTI
408
ei versalos cst cum discipulis. E l diebus quadra-

ginta expleris, receptus in ccelos, el sedet in dextra
P a l r i s , yenlurus die exlrcmo resurreclionis tn
gloria palerna, ut reddat unicuique secundum
opcra sua. Et in Spiritum sanctum, quem ipse
ungeniius Dci Filius Dominus et Dcus nosler sc
inissurum promtsit gcncri hominum Paraclelum
aeu consolatorcm, quemadmodum scriptum cst,
793
Spiritum vcritatis, quem eis misil cuin
ascendisset in ccelos. Subsiantiae auiem nomen,
quod siniplicius a Patribus posilum csl, et popalis
non imcllectum, scandalum seu offendicnlum allul i l , propterea quod et Scripturaj id non babenl,
piacilum est lollere, el ejus de caelero nullam omnir.o
fieri menlionem, quandoquidetn diviiias qnoquc
Scriplurse ncutiquam subsianiiai Patris el Filii
incminerc. Neque enim substantia de Patre ct Filio
c l Spiritu sancto nominari debet. Similem awlem
profilcmur Filium Palri > sicuti divinse Scripluras
dicunt ct docenl. Oinnes autem bsereses, et qine
jam antea sunt darnnala?, c l si quae novae~sunt orue,
scripto buic proimilgalo advcrsa?, analbema sint.
llacc csl Odei fonnula (i) primum quidem Arimini,
tum vcro etiam Conslaniinopoli lecta. Quandoquidem vero nos vix tandem ex formularum fidei
labyrintbo expedivimus, breviter jam numerum
ctiaoa earum inire visum esl. Ac primum quidem |>fofessio (idci Nicaeae recle cst diclala. Se-
, ,
,

\
. \ Ila \ .
" ,
. , , \
, ;
, .
,
!* \ j , .
; >
*
' '

\ -.
, ;
*

, \
, \
. .
cunda forniula Antiocliia? in dedicalioue lempli dupliciter est prolala. Tcrtia a Narcisso scciatoribusqoe ejus imperalori Conslantino juniori in Galliis cst exbibita. Ad has quaita Eudoxii accessii,
quaj Iialiae incolis csl missa. Sirmii tres aliae edila, quarum una Arimini quoque esi reciiaia. Ociivam Sehucia Acacius composuit. Nona et ullima Constantinopolilana cst, cui efuni Ariiuiiiensis
appcndix addita, ne in Deo vtl subsibtenlia vcl substanlia liominarclur. De bis salis.
Vt
CAPUT X L V .
C
. M E ' .
Acacius el Eudoxiu$_ episcopatibus privarint
ol

xal
,
Macedonium, Eleuiium, Basilium, el Sophronitun,
,

non doctrimt cuu$a sed propter privata qucrdam
, ' .
.
cfttoiua.
1
\ \
Yerurn enimvero Acacius et Eudoxius cum fa ,.
clionis suae fautoribus studio quoque babucrc,

cum Byzaniii esscnl, adversaj pauis episcopis v i , ' . ,
cissim dignilatem adimcre : non religionis quidem,
,
sed aliaruro rerum causa. Comrouniter quidem,
'
quod ccclesias perturbassent, el snclioncs oarum
.
violassent; seorsim auieiu, unicuiquc alii alia
crimina inlenlabanl. 7 9 4 Alque illi dc Odoi pro-
fessione inler se disscntientes, in ecnlentiis exau- .
, ixctoralionis fidei crimcn non inserebanl. primum
Aetium diaconaiu privant, ut qui lurbse el sedi- J J , \ ;
tionis in Bcclesia auclor exstilcrii, dispulationibus- , ^ , \ que contcniiose sopbislanim more ad osioiitatio .
nem cum mala fama, contra Ecclesi.e consuciudi , .ncni el instilutum, abiisus luerit, el ciimdcm iu

scribemio niodum scrvavcrit. Hunc qoidem ila,
. ' nnn ex animi senlenlia, sed ul opinionom muliomm abolercnt, quod fere oinnibus eadem q u , , \ ' , , '
Slic sentirc vtderentur, exauctorarunt. Imperaloris
(i) Socral. lib. , cap
ti.
403
E C C L E S I A S T I C . E iHSTORIÊ LIB. IX.
ilff
.;, ?* - auteni ira quasi quodam subsiilio usi, qua iHc cutu
,
adversus alios plerosquc, tum maxime in Macedo ,
nium commolus fuerat, propler eas quas antea
-
dixiinus sediliones ct caedes, nec non ob urna
, ,
cinerum Gonstanlini patris Iranslaiionem : et qtiod
,
insupcr diaconum in fornicalione deprehensum ad
,
comniunionem admisisset, ci quoque digniiatcm
^, *, abroganl. Eleusio practerea Cyziceno, crimino rllo
,
objcclo, quod Hcraclium quemdam Tyrium, sacer , <Ioiem Herculis, Gra?ci dci, in urbeTyro, manife ' stum iinposlorem, inconsiderate ad sacrum baplismum admissum, in diaconorum quoque ordi ,
nem legissci, cum quidem is Ghrislianismum tan; )
tuin simularei, et propter imposturas Tyro proi.' , -. ,
. gi&set : tum autem, quod cum posiea talem cum
, ; -.^ esse cognovisset, nibilo lamen magis sacro ordinu
movissel. Praelcrca quod viros quosdam a Mari
, Giialcedonis episcopo, qui tum Constanlinopoli
, conventui isli affuit, danmalos alque proscripios,
/
conlra canones sacerdolali dignilate ornassci.
; >
Basilium quoqtie, qui et Basilas, ul binomitiis, d i : .
clus esl, el pro Marcello Ancyranam Ecclesiam
,^ , ,
oblinuil, exauclorant, qnod bomtncra quemda.u
\
pratcr ralionen omnem ad tormenla Iradidissei,
:
ct catcnis vinclos longo lcmpore in custodia ba ; ; ^ \ . * buisset; et quod gravcs calumnias clericis quibus, * dam Anliochenis, Gilicibus, Galalis el Asiauis
texuisset, quibus indicta causa pmvinciaruiii re , ,
ctoribus iraditis multa; exsiliique causa exslitil.
, licm quod DiogtMii presbylero Alexandria Ancyram
\ , \ , * ^ eunii, cbartas qaas secum ferebal abslulisset, cumdemque vcrbcribus aflecisset. Aliam quoque ci

irapegere dicam, quod imperialibus scilicct man, , \
datis resistere ausus fuissct, quibus praecipicbatur,
\
ul Aelius el alii quidam ad Cecropiuin, causam
,
de crimiuibus qua3 eis objiciebanlur apud cuni
' \ . \ - dictiiri, duccrenlur. E l quod HTiiiogeni prafocto
atque eliam Syriai rectori scripsisset, quos et qno ,
nam loconim dcportandos curaret : 795
P
\
quibus cum itnperator, in palriam eos rodiicere
, \ jubcns, scripsisset, ipse tamen arle quadatn ut
\ aliud lieret ciTecisscl, magislralibus siintil et epi - copis adversiis. Insuper quod Sirmii, Gcriuinii
clorum, ne cuin eo comniunicarel ad rcbellioncui

4
r o
, ; - [) concilassel : quodque in pcrjurio deprehtnsus

, . \
fuisset; quod Illyricis, Romanis et Apbris per

litlcras discordix ei sediliouis causam pr&buisset;
* quod in Africanos scribens episcopos, Ursaciuni
, et Valenlem calumniose criminatus csscl; quod
, ^
ancillam vinciam falsum contra herani suam iftsli, tnonium diccre compuiisset; quod viruin cum inu ^ . * licre foeJa consucduiiiie vivenlcm baptizassci,
/; ; ;
cidcmque diaconi dignitatem conlulissel; quod
\ - '
exploratorciu (|iicimlain iliuerum, qni rnuliis ec s
. causam aliulcral, ccclesia non exclusissel; quod
, ' ,
ad mysiicaiti tuciisaiu conjurationes focisset, cle :: >.
runtque ibi juiisjuraudi sacramcnlo, nc alius alium
, ^ accusarci, o!)Strinxisset, id quod dolo ab co facium,
. \ , ul scilicci ipse priiram in clcro diguiiatetu obli-
41
K I C E n i o m CALLISTI
4!2
nens, judicia eo modo effugerel; alque ut Ibs lio \ * .

Ancyrano episcopalus adimereiur, cau.sa ; fuere.
Euslalbio autem Scbasliac Arnieniorum antilisii,
0. *
jirtintitn quidcm quud cuin presbyler creaiclur,

(Uin paier ejus Eulalius ( I ) pra*judicio suo d.mi- naverit, el ecclcsia ejeceril, proptcrea quod ba ' , ,
bim qui saccrdotem non deccrcl, ulerelur. Fuil
> ; ; .
auiem Eulalius Caisareae Cappadocum cpiscopus. , ,
Dfiitdc quod Neocaesarese in Ponlo a synodo i>lbk
/
coacla cxcnmmtinicalus fueril, proplerea quod mi- . ,
nus lideliter res quasdam sibi commissas gossissel:

depostiil au(em ilium Eusebius primuin Beryli, , ' deinde Nicomcdix, poslea vero ctiani Constanlino- . , polis. posl Paulum, cpiscopus. Adbac, quod ei in

synodo Gangrensi, proplerca quod aliler quam
, \ eonvenil, et sensissel, el in ecclcsia docuisset,
f ^ , '
.
episcopalis digniias sit abrogala. E l quod in A u \ \
, liocbcna synodo perjurii fueril conviclus : quod,
que conalus sit ea qua* recle in Mciilinensi con , \
veniu constitula fuerani, evertere ei abolere, et
; , cum lol criniiuibus reus agcrctur, judicis sibi la

mcii parlts snmpseril, alicjios a fide alios vocatis.
,
Eorlasium vcro Sardis episcopalum gcrenlem ile
;
gra^lu dejeceruul, quod episcopi Lydii ordinalio .
nem ejus 11011 approbassent. Draconiium aulcin
Pcrgamenuin, (|uod in Galaiia prius ecclesiae cpi- ,
sropus prajfuissel; et adciuplo illi cpiscopatu po ;
sieriore, ad prioretn quoque euin redire non per -,
lnisere. 796
Soplironiiini porro Paplilagonem ,
, ,
quod avaritiu; sludio in Ecclesix pecunia quaâluin
Iixerit; el quod semel alque iicriim citatus, vix ^

landem vcnerit; el quod responso synodum digna
lus non sit, profauuin judiccnrpcr provucationem
;, .
appcllaus. PraMer bos Saialenorur.i ( 2) episcopum
**
Elpiditim dc gradu dimovil, ui Basilii sociutH,
, c l oruine sublaio confusiuuis ct lurbai aucloreiu,
,
qui eiiam Eusebium quemdaiu, cui Melilinensis

synodus saccrdoialcm adciuerai dignilalcni, lc, ,
n.ero ciua iiiqtiisiiioiicm 111 pn^bylcrorum ordi , * iiem rcsiiiunrit : i:i Nectaiia; ciiidam, cui propier
. ,
jusjuraudum viulaluin, comiuuiiioue inlerdiclum
;,
iuoral, diacoiialuin contuleril; lamclsi ad bono

lein cctlcsiablicum cain noii adini^ ril. Ncon au , \ . '
ti ) ScIiMiei;e ponlifex propleroa ad episcopalum
drpoiicuduiu csi dainaalus, quod ex coiupusilo in Yy ' \
* ;
fcclosia sua Aiiiaiiuin Aiiliocbiai episcoptuii creari
'
pcrmiscrii : pncicroa quod nounullus sacrarum
.
l.illcrarum imperiios, ct ecclesiasiicarurn consli \
uilioiium sgnaros, maleqiie insupcr vivcnlcs, rc
, .
nii delibcr.ua, cpiscopos fcccrii; qui dcinde, pc ^ t ;:;iias opiscopali digihiatc praiferenlcs, lillcris
/ ,
s-tis atlcslali sunl, nialle sc upcs babcnlcs res sa , rr.is curarc, quam sinc illis cpiscopalum gcrcre.
;
Sylvanum aulem, quod aliii cl Scbiuciae cl Con ^, . ^
jsUnlinopoli coniiimacia: caiisa fucril. Porro Tbeo, \
pbilum CaslaLabinorum (5) Ecclcsia? anlislilcm,
. \ \ quud anlca ab episcopis Pal^siinai Elculberopolis
(Ti) Ca.-labal: C liciai oppidum.
\\) hocrai. II.II.MM Entabius, I b. u, cap. 3 5 .

<
ECCLESIASTICE IIISTORLE LIB. I X .
14
\ ' 4 ; ppiscopus ordinains, non ex animi sententia jura , >. .

vcrit, se aliam ecclcsiam nunquani esse susccplurum. Observandum aulem illud, quod Gangrensis synodus Euslalbio Scbastiensi, aniea quoque in
Cxsartensi couveiitii exauctoraio, propterea episcopaium adcmerit, quod mulla prater Ecclesiai
consuetudinem feccrit alque slalueril. Conjiigiiim enim probibuit, et a carnium cibo abslineiidtini
esse docnit : URde faclum, ul mulli conjugalcni conjunciionem dissolvercnt. E l qui coinmunionern
in ecclcsia vilarenl, eis in privalis aidibus ut comniunicarent suasil. Servos, qui Deum colere cum
praqoxiu pieialis consiiluisscnt, eliam praeler dominorum Tolmitalcm libertale donavil. Et cum
ipse singularem sibi et insolilum pbilosopliorum more babitum sumpsit, lum novas quoque seclaloribus suis vesies dedit. Midieres ne comam baberenl, conslituii. Slala jejunia aversalus, Doniiniris diebus polius jejunandum esse docuii. In coiijugiiiii dumibus precaiiones lieri probibuif.
797 Ac ' laicus quisqtiam, conjugem in nialrimonio legiiimo habens, presbyter ordinalus esset,
ejus benediclionem el conimunioiiein, perinde atque piaculuni abominaiidum, dcvitare jussil. Hac
ilie, alque ala hisce similia et docuil ct egit : quapropler Gangrcnsis in Papblagonia synodus
euui exaucloratum, cu.m iusiilulis suis, analbeniate quoquc jugulavil.
s
. Mq".
*J

xai
.
Kal
,
\ \: < .
\ )
, ' ., .
, . .

\ ,
, ; \

* ^
\ ,
, . ; ^ , "
. . /^ >, , ; ,
,
. ,

. , , \
, \ - D
;, ' *
. '
, ; ,
' * */
'Axix.ov, .
;
; , \ .
1
(1) Apud Tbcodoreium !ib. n, c:>p. 27,scriplmn

est, vtslein islam aiiro conlcxlatu, a JaudatiîiDu
imperatore Gonslaiilino Magno Macario, opiscopo
Uu-rosoiyiiiilauo, ul ca iudiiuis ep sc<pu-> sacioi-.cii baptiîni perajjcrol ca.rcmonkis, donalum
CAPUT XLVF.
Ut eliam Cyrillus Ilicrosohjmilanus ephcopii$epi$Opatu dejectus sit, el qui in locum abrogatorum
suffecti. De improbo et imporinno sophismate Eudoxii Conslantinopolitani, el de pcrsecutione lum
ab Acacio profeclu.
Post bos omnes, tredecimum damnarunt C y i i l lum Hiero$olymilatiuin inênii virlute ct ad populuni docendum egregiuni viruin : cujus scripia
sunt, quae Ecclcsia Gyrillia nominal. U l auleni
dainiiaretur, catisau illai fuere : prinmin quod eiim
Euslalhio et Etpidio communicaverit, qui Mcliiinensi synodo, cujus et ipse potissima pars fucral,
adversati sunl. Et quod ilidein Basiliiun et Gcorgiuni Laodiccnscm, poblcaquam in Palaestina cpiscoporum ordine moii fucrant, in communioneui
recepcrh. Insuper cum Ilierosolymorum episcopns
crealus apostolicurn Ibroniiin conscendissel, quod
de jurisdiclionis ecclcsiasiicae fmibus et jure nieIropoliiano cum Acacio Palaestino discepiaril. Qua
ex causa inuluum adducti odium, aller alteruiri,
quod noo rccle de Deo sentiret, est criminalus.
Acacius eniin Arianae erat senlcnlia?, Cyrillus aulem , consubslantiale, laudantes probabal. Eam ob rcm male in cum aiiimatus Acaeius,
episcopis Palncstinis qui secum faciebant congrcgalis , adiniuUlraiione aacroruin ei inlcrdixil :
lalcm iusnpor niaxiine pra ferens caiisam. Fauirs
Paljcslinain afHigebai, ct plebs in rerum nccessariaruni inopia ad cpisiopum respeclabal. Et cum
, post pecunias, eliain frumenlum d e f e c i s s i H ,
donaria lempli, el sacra auhca vendidit, et quoad
poluit penuriam populi esl solalus. E l quidani vir
boncslus donurium suum agnovisse dicilur, veskiu
videliccl (I), qua fcinina cx sceuicis alquc ibymelicis qmedain amicia erat. Ubi res inquisila esl, a
mercalore quodam comparatam esse, qui ab episropo cain prins cnicril, comperlum est. J l u j i i S
prariexlu rci Acacius Gyrillum episcopalu abiro
v
csse Eain cuiv* Gyrillus vendidisset, et deinceps

a mcrcaiorc ibyuielicus sailalar emisscl aiquti
indui>set, h\ ipsa salialiouc cuin exaaimaium con*
cidi>sc.
41J
NICEPHOUI
eoegit. 7 9 3 Talciu quideiu abdicaliouis ejus cau- ,i
sam fuisse audivi, sed non saiis cerie uim, ui
iuihi videlur, conveniemem : quomam faines et
penuria venditionis causa fuere. Quibuscunque
aulem Acacius factionisque ejus faulorea dignhalem abrogaverant, eos eiiam omnes Gonslantiuopoli exptderunl. Eranl auiem in ea faclione decem,
qui sentcntias taliuin abrogalionuin calculis suis
comprobare nolucruni. Eos in loco cerlo asservari
jussere, ul ibi privali agercnt, neque rem divinam
allingenles, neque eorum quidquam quae episcopalis muneris sunt agentes, donec abrogaiionum
senlcnliis subscriberent. Et nisi inlra nienscs sex
per poeniienliam resipiscercnl, et rebus omnibus
qua? synodvs conslituerat assenlirenlur, ipsis quoquc ademptum eccbsias, aliisque commissuro m , '
qui cum eis conseniireni, sicuii Qeri solet, minabanlur. Iloc ubi cousliiueruul, coosiliumque suum
ad exilum perduxertim, ad opiscopos ubique omnes
liiteras dederunt, ut Ariiniitcnsem fidei professioneui una cuin adjectionc sua servareul, eamque
6ubscripiionibua suU confirmarcnt. Aliter si faeerenl, solum exsiJii causa verlerent. Ad quse impeialoris quoque, coepla eorum coniprobans,
accessil sanciio. Cerliorem quoquc de bis Pairopbilum Scyibopolitam fecerc, qui se statiui Sel ucia ad suain conlulerat Ecclesiain. Et paulo posi,
Eudoxius cum sectaloribus suis, alios allis in sedibus episCopalibus subsliiuit. Ipsequidem Eudoxius
primus Macedonio surrogalus est : Baailio aulero
Ancyrano Albanasius. Porro Eleusio successil
Eunoraius, qui ciiam baeresis nominis sui princeps
exsiilit. E l pro Euslalbio Sebasliae, divus Melclius
Ecclesiae praefceius. Macedouius Gonslaniiiiopolitano episcopalu privatus, c regionc urbi Orieniem
versus, in loco cui nomen Glauslra, diutius dcgcns,
ibi adversus Spirilum sauclum blaspbcmiam ore
iniuinie clauso evomuit, et raale vitam finivit
Acacius et secialores ejus Eudoxium in
possessionem vacuam Eccle&ia?CunslantinopoIilana3
deduxerunt, longe ab eis qua,* paulo ante judicaverant diversa slaluenles. Qui enim non ila pridem
Dracomio episcopatutn, quod ex Galalia Pergamuin
ttansisscl, adcmeranl, non animadverierunl, se,
dum Eudoxium non in unam, sed jam in alteiam
Ecciesiam iransferrent, contraria sibi ipsis decerncre et facere. 7 9 9 ôrro cum is ecclesiam recepit, luni el tnagna ecclesia qua? , boc est,
Sapienlia diciiur, Encaenia celebravil, quindecimo
Februarii mensis die. Hic illc in ibrono suo tonsidens, priuium divulgalam illain in ecclesia cdidit
\ocem : Paicr, inqmens, , boc est, si siiuplicitcr accipiaiur, impius : aliler , non colcns.
Filius aulem , hoc csl, verc pius, el rccic
coleus. E l lumullu ad lalia verba, sicuti par erat,
a poptdo ct scditionc uioia, nc lurbam cicreui,
boriaius cst. Paier cnim, inquil, nemineui colit,
ct sic csl : Filius vcro , merilo
enim ct rcclc Palrcm colil. llis diclis lumullus
CALLISTI
416
,
. '
, ! *
\ ' ,
, , ' ,
. *
,
,
, \ |
, .
* ,
, ; ,
,
'
.
' .
*
.
" ,
.
Maxt&ovltp *

" \
.
.
,
, ,

, .
,
.
,
,
, *
, . ,
, ,

\ ,
, '
, ,
*
,
*
, , . ' ,
*
\ .
,
, ,
, **
\
\ , ,
, ^ f X i
41
ECCLESIASTIf!. niSTORI.E LIB. IX.
418
sopilus esl, el magnus snbseculus rieus. Atque

, ', hodie quoque dicluin id ridiculum Iiabetur. Tali. *
bus impii illi rebus occupali, et ravillationibus
, ' ejuscemodi usi, Ecclesiam ad absurdas opinioncs
.
di9tra\erunt. Omnique prorsus cura el studio et
:; , '
ipse Eudoxius ei Acacins summopere in hoc incu ; ; buere, ut in oblivionera Nicsena decreta adduce. " \ ; ;
reul. Proinde Ariminensem formulam cum appen \ ;. '
dice sua ad loca omnia iniserunt: el qui eam non
,
recfpercnt, sicul diclum est, exsilio eos perpeiuo
\ \
tntdtarunt. Quod sane cum faciJe rem praBler ratio ,
neui susctiptam perfecturum esse viderelur, alia. *
rum calamilatum inilium praebuit : et non modo
,
ecclesiis, sed et urbibus omnibus magnum concivit
\ ,
motum. Persecutio nanique, quae nulla in re Grae \ . cortim tyrannidi et crudeliiali cederet, Romanum
\
pervasit imperium. Quamvis e n i m , quanlum ad
*
corporum supplicia pcrtinet, ininor fuerit : pro, ,
brum tamen ipsum, majorem gravioremque eani
, .
apud eos qui rem recte pularuut, fecil. Nam et
qui persequerenlar, et qui persecutionem exciperent, ejusdem eranl Ecclesia3 el rcligionis. Tanto
vero id maltim propier fcedilaiero majus fuit, quanto turpius civibue quam aliis infertur bellum:
cora quidem id etiam erga exleros facere episcopalis funciionis probiberent sanclioncs. Et novitas
quidetn laudata paulaiiui rncrementa sua capiebai, alque ad mulaiionein insolitam speciabal : eoque
deiuam pnefracue leftierilalis pervenil, ut bomines veteres et pairias leges contemnerci, el novaa
sibi pro se quisqoe condereU Atque equidem cadem de Deo ciim antiquioribus illis sentire nolebal
eed nova identidem quardam dogmata comminiscebatur, neque se ab aliis super alias novis rebus
foveniendis continere poierat. Talis lum fuit rerum siaius
8 0 0 CAPUT X L V H .
. '.

C De hwresi Macedonii, et Marathonii Nicomediiunl.
<.
9
Macedouius namqtic, ciiamsi anle idem CUIII

Eudoxio ei Acacio scnsUset, nibilominus lameu
\ , ,
tx eoclesia sua deturbalus, non eamdein porro
; ; *
quam illi sequebaiur opinioncm : sed iidei proies
sloncin Antiocbiae priinum, poslea eiiam Seleuciie
,
, , - conOrmatam, quain ipse seu potius Maratbouius,
quem Micoiuediae episcopum fecerat, ut quiJam
, ,
pulanl, , boc est similem substanlia,
. ,
appellabal, obiinere debere censuit. Yerum non id

modo egit, sed eliam in tbeologia seu divinitali
. ,
\ * D raiione exponenda, Spiritum sanclum persoiiam
unam Trinilalis diccndam esse negavit. Ac Filiuni

quidem Deum perfcclum, el subsiamia Patri siini.
lem esse dixil : Spirilum sanctum amein exper,
lcin honoris el dignilalis ejusinodi slaluebai, famu.
lum eum el adiniuislrum, angclicisque ordinibua
, ,
- paulo praeelanliorem esse doceus. in cadem
cum eo scmemia eraut Llcusiug Cyzicenus, ct

Sophroiiius Paplilago, et Eustalhius Scbaslien .
sis (1) : qui (ameii aliis aeqnior, neque Deum nequc
, *
crealuraiu Spirilum sanctum dicere maluil. Sullra . '
gabaiuur eis c l alii m u l t i , et fcre omnes quibus
,
(1) Eustalhii Sebaaliensis vcrbum : Ego, inqnil,
neque Oeum Spintum sanctum nomlnare censuerim,
neqne creaturam vocare ausus [uerim.

l<b. l i , cap. 45.)
(SociaU
119
NiCEPHORI C A L L l S T i
(20
a parte advr rsa digtiitas abrogala fucrat. Nec m i -

\ 0> : \
nimam serum partcm populi in urbe Constanlino , )
polHana, atquc in Bilbynia, Tbracia, Hellesponio,
;, .
et aliis vicinis in circuilu populis Irahebant. Vila
; \
namqiic 01 moribus (qtios poiis*iiiium mulliluiio
. ,
spectarc solct) probalU cranl. In ptiblicum cwm

gravitaie quadam veneran !a prodibant. lnslttuta
,->,
eortim non niultum amonasticis aberanl. Elserm-",
; a'.K'Ciaia quadarn sanctimonia misltis, vim ad pcr ', :
suadendum satis accotnmodalam prxferebal. Qualis
, ,
sanft et Maralbonius fnit : qni cnm publicus ratio. ,
nalis fuisset, tnilitnm qui sub praifectis stipendia
^ .
faciebant, loculis probe refertis, poslquam eura
qmestum poslbabuil, egenorum publiris domibus
, \ ) . ^
curator prafuh, et spgrolis inscrviit. Deindc ascelicam sive nionasticam quoquc vilam, Eusialbio -f0 ', \
, ??Sebasliensi auctorc, seculus cst. Insignc is eliam
. >
inonasterium Constaiitinopoli consiruxil, quod ad
longuiu duravil tempiis. 8 0 1 Tam sludiosus vero
&
Macedonii haresis fuii, ut pecnnfa sua expensa,
prop.igandam cam curavcril , Marathonianosqne .
popuiarcs ejus appellapdos csse illis persuaserit. ' , 5/
' .
E l unus ipsc, nc prorsus secta ea Consiaulhu>poH

iulcrirci, obstilisse visus ost. Macedoniani nanique,
, .
cx quo lempore episcopalu M3Ccdoniu$ esl deje \-\
clus, ncque Ecrlcsiam, ncquc cpiscoputu posma,
> \ ^.
eis quos cxaucior.itos paulo antc nominavimus
" ;?xc*piis, doncc Arcadius ad imperium pcrvenil,
, \ babuere. Siquidcm Ariani, omnes qui altcrius es. , '
senl quam suae secta, ccrlcsiis exactos, plurimis
ctia;n aliis nialis aiTlixerc. Caclcrum isii non tan- .
ium Mace<!oiiiaiii et Maratboniani, verum eliam , boc e s l , oppugnalores Spirilus, sunt
nominaii, Ac qui eo icmpore episcopi scdibus suis sinl ejecli, operusum esscl oinnes reccnsert : ul
aulem brcviter dicam, nulla fere fuil in Romauo iinperio gens, quae calamilatem eam experla noa
sil.
. M H ' .
C A H J T XI.VIII.
C
il Ettdoxio Coustanlinupoiim iraducto, Mcleiius ex

Scbasua Autiochiam ait tran&latut: et ut eo ejecto,

,
'
' ,
'
Euzoius s d?in ibi obtinuerit.
,
Cum Eudoxius ad Conslaniinopolitani episcopa '

tus opes respicerct, el jam posse^sionem ejus obti- , \ nercl, non parva per ambilionem de Aiiliocbena
, '/
scdu orta est conlenlio. Quod nainque, u l ila d i . , ,
cam, unusquisiue episcopatum eum ad sc perli- , -<
ncre pularei, sediliones in clcro simul el populo,
\ .
ul fieri solcl, sunt motse. Et cujusque opinionis
\
sectalores, in ea cpiscopalus consequeudi cxspe 6 .
ctalionc, cx popularibus suis quemdani deligi slu- .
ducrunl. Ingons namque adbnc in mulliludinc de
\
dogmate erat dissidium ; undc in psalmodiis quo- ^ , ^ .
qiie uon concordabant : sed umisquisque pro ca
' ,
quam obliuebal opinione, cannina coutoriDabat.
\
E l cum lalis essel Anliochi;c status, Eudoxio
, , 8(. \
sccialoribusque ejus placitum est, in eam urbem
,
iransferrc eum, qui diecndo atquc pcrsuademlo
, /.
egregins, simulquc viise consuctudiuc laudaius \
maxinie, cjusdemque anlea cum cis senlenliae ' ,
suffragalor fuissei, Mclciium. Magnam or.itn concc- .
41
'
E C C X E S I A S T I C . E I I I S T O R L E L I B . TX.
\ , pcrant <pom, Tore ut nmllis ojus viri prunariis

oi ,
ilotibtis soluni Anliocbenos in senloiUiam
.
snam prrtrahcrent, scd ctiam vicinas circmmirca
. \
urbcs, 802
maxime qui a divo Enslathio
,
Euslalhiaiii vocabanlur, et fidcin Nieainaui inic, \ ,
Rram servabant, suas ipsi sibi synaxes ci conventus

seorsim agenles. Alcnim magnoporc opinione su \
\ -sntil falsi. ad Melelium, nbi Antiocli'am pcrve \
nit, permulli Ariaui, pennulti etiam altrrius par
, \
lis. qua, Paulinum sccnla fnerat, acresserc : el
,
alii qnidem propicr lanli viri gloriam (celebris
, \ -; enim adventum ejus prrccesseral fama), alii autem
. - videndi ejus gralia ; quibus quoque sludio fuil, ad
*-^ quam parlem inclinalurns essct, resdsccre : vulga . , Nttum quippe rumoribiis eral, pltirimi emn Nicana
, .
decreta facere , sicuti eliam exiuis romprobavil.
,
Ac primum illc quidrm ul de dognvilc vcrba face-i
,
rel, secundo loco liabuit, doclriiiam aulem nioruni
\ ,
publice coltiil. Deinde vero prog;ressns, Nicanam
; \
etiam fidem intulit, et , consnbstantialc,
,
praedicavil. Ferlur iane quidcm, clericiim anbi-1
! , di;;conum ad illum, cuni doc^ret, acocssissc, ca-|
. ' / ,
vanrjue ei manum injecisse, afqiif os obtruxissc ;
. '
illnni aulMn manu masis quam vncc fidei seulen ,
liam indicassc, Ires apcrte digiios cxtciidcnlcin,
, \
eisque riirsnm lcniter contraetis, uniim laniiim'
,(5
directe erigfintem. Qua ille re onuiibus pcr hna-iIS-. ,
nem quamdain exhibuil, qua scnliens diccrc nori
,- poiuit. Ubi vero diacomis, ore relicto, mamim ejus
fiffiry. \ -C compressit : tum illum ore libero et vocc giavi
, \,
diserie senloniiam dc Deo suam proiuulgasse, ct
' , , omnibus Nicaenam fidcm comincndasse , aperte,
, ,
'
sontirent, eos a recta opii.ione abcrrare
^^ ,
teslatum. Cum autem non ccssaret vcl verba fa ," ' . e l manu-gesliculans, animi sui seulentiam
/ .'\ vicissim, u l se res dabat, adversus arclmliaconi
\ ,
inbibiiioneni alquc conleniionem astrueFC, et con , - ccrtatio ea inlcr episcopos, perinde alque pan, . \
cralio, hoc cst, omni cerlaininum gonere ct viri \
bus opiliusqne omnibus deccrlanies , dhilirs
. '
duraret, Eusialbianos latilia plcnos exsnllasse el
^^
voeiferatos essc, Arianos vero pu lore al(jie igno
minia affectos cessisse. Et eam ob causam Eudo. \ xi"" cuin suis indignabundum, ab Ecclcsia Mcle , - linm proscripsisse : eumdemquc dcinde ul scnleu. ,
suae sufTragaturum (i!a enim exislimabai), c l
. priora dicta corrccttirum, resliiuissc. Nam Mclelius
. Arianorum suffragiis Sebasliic cpiscopiis crcalus,
, ,
803
atqne indc rursutn per cosdeiu Bcrrboea;n
,
Syriif iranslalus fucrat, et Selruciaj in coneiiio
xa\ , Acacii fidei formuhe subscripscral. Conslantiin; , \ * poliiana praclcrea synodo affuerat , el cum illis
,
qua eis placila eranl, rgeral el sanxeral, alqtie ab
, / . eisdem ad Anliocbenain sedem ev?ctus fuerat. Sed
/ , 61 illi, ul dixinuis, eum reslilucrc. U l aiuem a rccta
, \
senientia deduci ininime poluit, imperalor ca re
, ,
inlellecta, exsilio eum mullavii : ci Euzoio Arii fa ,
miliari, cum quo eiiaui antea abdicalus fueral,
xa\ ol /\ /Ecclesiam Anliovbenam commisit. Porro qui Mele^
e l
e o s
c i e n s
a , i , e r
U3
KICEPIIORI CALLISTI
ili
tium conseclati, docirinam ejus laudabanl, ab . \ ,

, \
Arianis sejuneti, suas ipsi stbi ecclesias et con. \ *
ventus agebant. Paulini siquidem sectatores, ei
!.
, con$ub$tantiali$ assertores, qai E u
stalhiani vocabanlur, Mclelium ejusque studiosos
' ,
aversaii sunt, neque communionem sibi cum eis
.
esse voluerunl : proplorea quod Meleiius Arianorum elcclione episcopos ordlnatus, secialorcsqtie ejits eorumdem baplismo irtitiati essent. Atqae ii
sane quamvis senlenliis esseiU conjuncii, tamen propler solam ordinalionis causam a seipsis sunt
disjuncii. Ita factum, ut iu Ecclesia Antiochena dissidium, duabus quae idem sentireot pariibus,
intercederet. Eodem lempore Con&lanlius Persas rcs novas moliri cognovil, et se Antiocbiam coululit.
t
CAPUT X L I X .
. '.
Ut Acacius Antiochiat etiam verbum simile ex Ari- " '

minemium fide eximere contenderit : et ut idem,

, *
cum prcestare id non potset, cenattieveril : et de

,
Georgio Alexandrino, ut i Alexandrinis gravis nw " .
' leitusque fuerit.
9
01
Acaeius et suffragaiores ejus quicscere rursum
' * ,
non poluerunl: et cum eos rerum suarum poenilorcl, priora dccrcta sua mutare sunt aggressi. . \

Quamobrem cum paucis Anliocbiam venere, alque
, > ,
ibi Euzoio ecclesias gubernaute, el imperaiore
,
prxsenie,in fidei formula primum Arhnini, deinde
Constarilinopoli ediia, , boc est si- ,
niilis, noinen dclcre alque aboJerc conslilue- , '
, ,
runt. Jam cnim non occulie, scd propalam, citra
, pudorem, per omnia, subslanlia simul ei voluntaie dissimilem Palri Filiain, el ex non exsislen- C \ ,
tibus genitum esse docebant et praidicabant: sic- * .
u i i et Arius a principio opiualue esi. llis autem , maxiute suffragabanlur, quicunque Aelii senlen- 6 ,
liam comprobaruot : qui prinius posl Ariura , ^ êjuscemodi nomina in publicuin produxil, 8 0 4 . " ^*
e l libere cum roagna conQdeiUia promulgavit. ' ,
Unde ipse quidem , hoc esl coniemplor . Qv
deum, sectaloree autem ejus , boc est ,
dissimiles <H n o n - exsisteniiales, Anliochiae ab
, .bomousiauis seu cousubstanlialis professoribus , ,
cognominali sunl. Qui quidem lum propler Mele- ,
lium segregati erani, ul a me paulo anle diclum ,3, " , cst. Sedenini Ariaai a noslris inlcrrogali, curnam, ,
cum anlea in profcssione fidei suae, Filiuni Deum ry *
ex Deo dixerinl, dissimilem nunc atque ex uon
\ ,
exsislenlibus prolileri audercnl? Propierea, re .

fiponderunt, quod el Apostolus Paulus : Omnia
. autem ex Deo \ inquit, proindeque uuum eiiam

esse rerum oiunium Filium : ei ob eam causam in
, ,
fidei formulis aJdi illud, secundum .Scripturas.

Ilujiismodi illi cavillaiionibus objectiones eludere
. * \
coiiatt sunt. Quarum cavillationum auctor Geor,
îus Laodicensis fuit, qui noti bene locutiones
, ' ejuscemodi assecutus, superiuribus lemporibus
,
liaec Origcnem investigasse, et aposiolicas verbo , , \ ;
rtim proprielalcs fusius interpreiatum esse iguo. \
ravii. Cxteruiii tanielsi arroganter ista in respon * ,
fiionibus suis jactarenl, convicia lamen multorum
;
Cor. , 18.
ECCLESIASTICJE HlSTORIiE L I B . I X .
425
426
, \ " lum perferre, et per inlcirogationes eos urgeniibus salisfacere non potuerunl. Et cum quod in
. ' adversarios crimen regercreni, non baberent,
, \ . *
confirmala denuo quam Conslantinopoli ediderant

fornuda, conciliabulum suum solverunt, et se
' .
domum singuli receperunt. Eadem hac tempeslale
, \ Alhaoasio adbuc latenle, Georgius Alexandrise
. * non eos modo qui diversum ab opinione sua sen ,
tirent, male accipiebal, sed Graecis quoque ipsis
\ \
gra\is crat. Nam eos etiam, sicuti ipsi visuin
,
esset, opinari atque seniire volcbat, et facere id
, ,
nolentes persequebatur : quin universae quoque
* ,
urbis ejus plebi niolestum se exhibebal: princi.
pum inaxime viroruro objurgaior, et doctis alque
,
claris, quod eos conlemnebat, nec non muliiiudini
. , - ipsi invisus, veluti tyrannicus, et qui dominatianem sibi quasi jure suo vindicaret. In primig
' ,
vero Graccae supcrslilionis cultores exacerbavit,

- quod eos palriis suis sacris operari, diesque fe. sios peragcre prohibuit. E t miliiari ex iEgypto
adducta manu, deorum imagines alque alia dona .
ria, et qoidquid praterea in templis eorum esset ornamenti, diripiens abslulit. Quae sane omnia, ut
necarelur, causara praebuere, sicuti libro proximo ostendemus. CyrilJo Ecclesia Hierosolymitana, eo
quo supra dictum est modo, adcmpta est, et Herennio mandata. 805
^
Heraclius, atquc buic
rursum snccessit Hilarius : isli namque usque ad Theodosii imperium Eccksiam eam adminislrasse
iradili s u n l : posl quos Cyrillus ipse sedem suam recuperavit.
ux
. '.
CAPUT L .
De imperatoris Conslantii obitu, et quce Gregnius

Theologus de eo scripta reliquerit.
, ' - C
Julianus sane Caesar Bello Barbaros ad Rbenum
, - icit, plerisque caesis, quibusdam etiara captis. Et
, \ , \
quod miliiibus lum propier moderaiionis animi ei

apquitalis obtenturo pnrclarus csse viderelur, i m , ' . 0
perator Romanoriim ab eis csi dcclaraius. Quae
, res ubi Constantio esl renunliala, anxia cum cepit
. \
solliciludo. Et Aniiochire ab Euzoio sacro linclus
, ,
lavacro, exercilum iude adversus Julianum duxil.
' .
Atqueubi ad Mopsi fonlcs, qui inier Cappadoeiam
,
et Ciliciam sunt, venit, curis confectus, per apo ,
plexiam vilam finiil. Qualis auicm c l moiibus et
, .
religione Conslantius fueril, in prxsentia commc , morarem, nisi vehementissimus oralor Gregoiius
, 0
Theolog<JS virlules ejus pulcherrime osiendissel.
' . ' ) Et cum verbis illhis qualis is fucrit dcclarare l i ,
ceal, supervacaneum esse d u x i , aliler res cjus
.
rcferre velle. In prima igilur in Juliamnn invecli ,
va, veluli reprehendens G;cs:<rem eum crealum
^ ,
esse, haec ad verbum pro Gonslanlio rcfcrt: Quid
* , boc rei e s l , imperalorum sanclissime, ct Cbrisli
(
amaniissiinc (eo enini provcbor, ut te vcluti praj \ *
sentem c l bxc audiemem incuscm : quamvis te

louge superiorem reprebensionc noslra esse sciain,
, qui ad Deum iranslalus sis gloria* coeleslis bxres :
* , - ei lanto a nubis longius sccesseris, quanto impc ); rium illud quod cum boc commuiasli, csl augu*
; \
stius) ? quodnam boc cepisll consiliutu? qui pru, ,
dcnlia et animi solcrlia omnes, non modo
, ^ ,
aciaic tua, sed antea quoque fuern principcs,
-
P A T R O L . ,
CXLVI
4'
NICEPIlOfU CALLISTI
428
lunge superasti : qui foris Gnilimas circunicina \ :, 16rogiooes a Barbaris repurgasli, e l domi lyrannoa
, - . ;
fompesculsii : atque alios quidem verbis flexisti,
.
alios auiein armis vicisti : et eo sane utrumque * , ( \
iroilij peregisii, ut alterum in aliero nibil tibi
* \
tXrrret diQiculialU ? cum multa siot bello et
, ,
armis parla, niajora lanien el illuslriora, qua ; '
nullu effuso sauguine conslituisli tropaea? Ad

qucm undequaquc lcgaii ei sappliccs ex geniibus * ,
variis veoicbant, quarum nonnullae jam imperala

faciebanl, nounulla auieni iacltirs eranl? 8 0 6
,
Qui quijquid sperasses, confeclum libi jam prope * *
fuit. Adeo inanu Dej ad consilia el actiones oranes ,
cs perductus. Cujus prudenlia quidem rnagis quam , .
iorlUudo, magis vcro ciiain forliludo quain pru, ,
d. nlia admiraiiojii fuit: amplius auiem, quara 6 , ;, ;
utraeque ista, laudala piclas E l paulo post: < Quis ,
enim eorum eiiaro qui aliqua sallem ex parte cum
, : , novcrc, nescit, illum propler veraui pielalem,
, ;
summumquc in nos amorem, et quod nobis omnia

voluerit conciliare bona, non lanlum contempiu , rum vel omitem generis sui honorem, vel imperii
, \
partem, verum ctiam incolumilalem saluteroqtie
. \ ,
noslram imperio ipso rebusque suis omnibus,
, ,
alque adeo anima ipsa, qua nibil est omnibus bo- , ,
minibus cbarius et praslabiliiis, commutalurum
*
fuisse? Nemini siquidem uuquaro tanlus rei alicu ,
jue, quanlus i l l i , ardor el amor incessit, u l C l i r i - ,
sliaui aucii honeetique essenl, el ad sumraara
,
gloriain el poleniiam pervenirent. Non ciiiin gen- Q . \
lcs imperio fjus subactas, non respublica praecla ,
ris lcgibus constitula, non ingens* pecuniae vis,
iton glurise ampliiudo, non quod rex regum el ,
essel et nominaretur ; non aliae dcaique res, qui- , bus hoininuro feliciias declaralur, nec deiiique . . \
quidquam ex omnibus rebus tantum eum exbila-
r a 7 i l , quanlum ul nos quideui per ipsum, per nes
\ ,
aulcin ipse, et apud Deum, et apud bomincs lau, ,
dctu consequerelur, eiconslans nobis perpeluaque
* ' pennanerel polestas. Elenim cuip alia multa, lum
. , illud prxcipue sublimius, itnperaloricque magis
.
quam pleriquc soleant, considerans, opiime nove- , , ral, cura Cbristianorum rebus una Homanuui au- < , '
ciuin esse imperiuin : alque advcniente Cbristo,
, \ ',
rerum adiuinisiraliunciu ad unius principis, quod D ,
anlea cx omni parle faclum nunquam fueral,
, , \ *
Mimmam poiesialem perveniesc. Quam ob cauaaro
' ,
incrilo illc mibi visus est res Cbristianorum lan ,
toperc ornare ct fovere. Qui clianisi dolorem ali , \
quem uobis attuTit, non id larncn vel per con ,
teinptuui, vel rum coniumelia, vel ut aliis prae
, imbib graiiGcarelur : sed ul oinncs unum csseutus,
; \ ^
e i idem scnlireinus, nec ila scciis aique
, .
dissidiis dissecli atque disjuncti essenius, fe- * , cii. Deinde eum adversus obtrcclatores , qui
; , *
iili ignaviam rcrumque iirrpcritiam, defuncto c r i * ;
niinando, objiciebanl, dcfcndcns, hxc addil :
, Pudeiidum proiecto essel, si lanlo ab eo bonore
; '
aucii, el tauium veia piclalc excclluisse cuiu
, 1
43
42)
ECCLESIASTIC/E H I S T O R L E LIB. I X .
; certo persuasi, merilo suo ettm non defendere*
mns : 8 0 7 < l ^ praesiare etiam de uobis uHiil
; , ; roeritis debemus, qui verbi ei veritalis miuislri
, ' ,
sumos : post obilum praecipue ejus, cuni jam as , . * senlalioitis probrum effugimus, et oralio omni
euspicione supeiior esl. Quis cuim nou speravit,

Julianum, si aliud nibil, bonore saliem acceplo,
\ \
mausueiiorem ? Quis vero non ex fide earum re; ,
ruai (|ua3 ei crediue sunt, eiiam, prseterquaiu quod

conseiilaneum esset acquiorem iore? Et siniul
.
majorem Coa&UBiins Juliani axrogatione obliuuit
\ , \
animum, BOU lam quod lideiu ilJius niagni fecerit,
, ) \
, quam quod poieniiae suae conGsus s i l . Sed cur boc
sic urgeo, cuui cedeus alque viclus viucere, ei
* \
argumenlU superior esse possim? Si naraque qui
. , \
alii credidil, malus eai, q<uis tandein is fuerii, tui
creditum eat ? Kt si mores pravos non prsevidisse,

, culpa noa vacal, quo loco pi*vitalem ipaam po , nemus? VeruroeinmverQ ret eslquaedara cousidcralionis txpers uialilia : neqt** /ieri poiesl, ul ho , minesiiDproboa luelioresqviisquain efficial. Uuando
, , , ,
et ille, ex qulbua rebu* merUo bcnevolenlior esse,
* \ . :
- , et 6i quam maligniialia babuissel acinliliani, eam
, - exsiinguere debuisset, ex ets rebas ad maj.is excilaius e. .t odium : e i quo pacio egregia merita
,
aique beneftcia in auctare sue ulciscereiur, cir , ,
* cumspexii. Uaec quiden in priore Invecliva ille
referi. l u posteriore autew haec scribit: Quan . *
, doquidcm vero eliam sobis funus ejus esl, qui

aule Juliaaui e viia exccasit, inspiciamua bic
v.a\ , quantujn duo i&Ji itoperalorea inler ee diileraiiu
; -,
Siquidcm boc quoque aliquid in dcfunciis vcl ad
, \
feliciiatem, vel ad inieliciutein conferU Ac nosiri
,
quidem funus iMroducitur publico apparaiu, auspi .
calisque ouiiuibus et acclamaiionibus : noslris
\ ., , ;
dico, el eanciioribus isiis cartninibus, ilem nociur , \
nis bjianiu el lucernarum ignibus, quibus Cbri ;
stiani obilum pium cohonesiaudum ceueemus ; 11
^ ;
corpus ipsuin celebri lugemkia convemu efferiur.
' ,,
Quod &i vcba isia fideiu merenlur, ad roidlorum
;, ,,
certe hoc qttibuedam refereutibus perveuii aures :
, ,
cuui deiuncti cada/ver Taururo momem superarcl,
, \
ut ad palriaiu urbem, cognoiuiuem eis isiam ei
,
praeclaram dico, duceretur, audilam esse a qui, ; . , busdani ex superioribus locis vocem veluli ps.d , '
lentium ac proscqucDliuiu, angelicarum opiuor
( \
potestalum, ul bonor iie pielali illius et quasi
; ),
funebre niunus datum s i l . 8 0 8
elenim rectain
" ^,
fidei opinionem loco suo muvere visus esl, iui, portuniiatis errorisque procerum ejus id fuerit
\ ,
criroen, qui acccpium in potestatem suam, sim \ - plicem ejus, facilem ei proclivein ad pietatein, ct
. mlnus baratbrum et perniciein providentem ani , imim, quo vellcnt, duxere, et ceriioris ioquisiiiouis
, , praclextu, zelum et ardorem in pravilalem convericre. S^dcnim nos communcm magis, pietalis
\ \
scilicet et fidei opinionem, et pairein ob oculos.et
, animutn, qui fundamenla Cbristiaiiilali imp^rialie
pacblatis el fidci jocil, sorlcuiqne qua? in iiluui
.
uo
S i
M C E P H O R I CALLISTl
4<2
dofeaiU ft#/iiri earHUteeiidi incidit, poetate*, itt oi

ieenit, Ubemaâlani eorpesqae ejes, qai jaile
, ; ^
imperaseet, et *nUm saneUmorle fiDUet,Dobisqot , *
saauBaiB potesUte reHqnisset, bonore jssto pro- - ol \
v^t-Titi $ i o m . Lbi aeien ad magnan el impe - \ 1\
r*tnctm vrbem appropinqoaTit, quid diccre
.
auinet, onnrerti exereitus iateDitiom ei armato . \
rafB ordints, qni Unqoam adboc iropcratore ,
afluere art fptendidae erbis effesiofiero, et O B ,
n.mn qai vel foere vel fatori iuiit, cefebeirimoai
* .
fxcersom ? At strennot ilJe et generosos DOVJ
\
parpara sete vendiUns, atqoe co nomtne,
, ,
eonsenuneom est, uperbiens, fuit t l ipse pars
, * .
aliqna bonorificx istiat pompa*, eamdem et dan$
\
recipiens graliam : el illam quidem invitu*,
& , hanc aolem libens, sicoli dkonl. Copia? oamqne . mililares omoes, Umeui praesentis ejus poteolia
. ' ,
TiacereDtar, plas taroen hooorfo defuocto baben
les (qoandoqaidem natora benev olentiae affectn
. reccntes xrumnas proseqaimur) el araoris misc * | *
ricordiaeque inclinalione mortoo eondolenles, eam, ,
qoe ob caosam rainime se conlinentes, quio Ulom
* Tclol imperalorem honorifice exciperent, apo, ',
ftUUt el desertori persoadent, atqae eora siraul
* ' fere coguot, at defanclo, babilo convenienli ob- .
viam procederel. Erat aolem babilus is, ol diade *
ma d cipite deponeret, el demisso vuJla impera- ',
lori eilrcQiuiD prxsUret officium, euroque ad

tepalcrain, cum reliqao comilala in pnrcUrum
.
diTorom aposiolorotn lemplum, qai sacrum boc geuus ei suscepere, el consenrant, eosdem prope
eum illis bobores percipiens, deduceret. > Tbeologus quideni haec, el alia plura, in Inveclivis pro
Cooslantio dkil : ne io adiis quideui orauooibus suis pravilaleio Uli, sed simplicitalem potius quam
IrviUlem trtbnens. Alii vero bislorici eom non recta in religioDe senienlia fuisse produnl: 8 0 9
in qaibue est tt Tbeodoreias Cyri episcopas. Ego vero poiios propognaloris verae pieUlis Gregorii
magni auclorilalem aequor. Mam quidam tradant, minime mirandum esse, si ui reliqais oraliooibai
illoin kviier perstringens, ia lnvcctivit, magnificis prorsus exornet laudibos. Ardoretn enim, qoe
adversos religioois deserlorem inciuius fuit, ila immalasse virom magnuin dtcunt, ut amicus illi
benevolosqoe prorsus factus sit, qui non maliiia, sed siinpliciuie res noslras aliquaDtum perlurbarit. Qui el illum sancti ejus patris roorem fuisse xolunl, ut gravissimas etiam eis noxas condonaret,
qui eas ignoranlia ei lapso aliquo admisissent. Quod ego qoidem ralioni consonum e&se dixene:
in rebua aoiem pielaiis nostrae gralificari coiqoam voluisse lanlum Ecdesiae doctorem negaverim.
lles Conaianlii sic se babuere. Morluus enim esl, sicat diximus, ad Jlopsi fonles, tenio Novcmbris
uiensis die : vixit annos quadraginla quinque : imperavit autem triginta el oclo, cum patre quidem iredecim, reliquos viginli quinqoc solas. Quos quidem anoos nonus iste bisloriarum compleciiIUT liber : CIHD a mundo condilo quinquies millesimus sepluagesimus sccundus ( 1 ) , a ChrUlo
aulem nato irecenlesimus sexagesiraos sepiimus agereiur annus.
4
(i) Secundura ueotericos 4542.
433
ECCLESIASTIC/B HISTORI/K L I B . X .
HJC INCIPIT TOMVS SECVNDVS EDITIONIS MDCXXX.
NICEPHORI CALLISTI
XANTHOPUU
ECGLESIASTICiE
HISTORIiE
T O M U S *
. '.

rov' '
.
I - 5 C A P U T I.
De vila et inttitutione pra'taricatori* Juliani: et ut
permissione Dei, Romanorum imperalor sil renuntiatus.
,
Hunc flnem viUe Constamhis habirit: quem qiri
dem non p:\rum, quod altquid de paterna fldei
. \
professione muUvertt, poenituit. Sedenim quam ,
vis factlitale Ingenii et illecebris religionis, ab e ,
piscopis in quoruro polestate fuit, seductus s i l et
, consubslantialis, verbum ex fidei
*
syinbolo, sub unionis coojunclionisque oinnium
pnelextu, susiulerii, sinceram tamen dictionis ejus

senteiuiam esl professus. Giim elenira Deuni Ver
buin gennanumr Filiuro, et ante saxurla ex Patre

genitum dixii, lum certus maniieslusque eorum
. qui crealurara illum vocare ausi fuissenl, hosiis
exstilit. Et ab*que eo quod diximus, verum is fuit
' , ' '
pairis sui exemplar iu rcbus omnibus. maximc

veroin pietateet Dei ctdtu, alque in simulacroruin
. ,
erroris el superslitionisaboliiione. Julianus aulem,
. \
repugnante nemine, imperitim accepit. Postquam
\ ,
vero nos in bunc locum bisloria ipsa deduxil, pati \ , \ ,
cisde eo, qui fueril, unde orlus, ei quibus studiis
alque instilulis ad imperium pervenerit, est expo . nendum. 8 Sed paulo altius res repetenda, nou
, ; u l verborum alque oralionis venuslalem el elcgan,
liam ostentemus, sed tenui siniplicique slvlo,
", quemeliain sacra bistoria flagilal, sicuii ab inilio
, flr , propositum nobis esl, rcs gcslas persequamur.
:.
Goiisiaiiliiius Maguus duos babuil fraire?, x
;
NICEPHORI CALLISTI
436
tuio quidem secum palre Constanle, alia autem *
5 * ,
matre genitos : Dalmatibm, qui alterius Dalmaiii
pater f u i i : el Gonslanlium, cujus filii iuer*. Gal- .

Ius el Julianus. Ubi Constantinus decessit, atque
. \ '
imperium ad filitim Coustanlium pervenit, lyran ,
nidem metuens, et genere sibi propinquos su ,
specios habens, non bcne eoe traciavit. Proinde
junior Dalmatius, cum jam Caesar eeeet, a militi- , *
, *
bus cxsus est. Et parum abiuit, quin et duo isti
pericrinl. Sed Galhim consilio caedis morbus ex- >
emit, ex quo propediem moriturus esse existima- . ' ,
,
tus est. Juliano autom aetas tenerior profuit quod
,

vixduin octavum attigissct annum. Ubi vcro ira
imperaloris adversue eos deferbuit, primam eis .
. '
ui in Gappadocia agerent, permissiim est, in loco
' ,
quodam qniMacellum diclus est, non longe a C
sarea, ad Argaeum montem sito, regiam domum,
, ,
lavacra, bortos et fonles perennes babente. Ibi pro
, ,
eo atque decebat, curati sunt, disciplinisque et
,
exerciliis aelali ei convenieniibus exculli, sacris
*
quoque Liueris a magistris et praceploribue eo
, ujque docti, ut in album postea cleri relati sint,
, \
el sacros libros populo legerint. Atque illi oon
* ,
vcrbis roodo, $ed et factis studium ardoremque in
,
religione suum osienderunt. Nam qui sacris d i . ,
gnitatibus exornati, alque aliter etiam boni v i r i ,
ei propter pielateni virtutemque clari erant, eos
ampliier honoranint: in sacris illi etiam aedibus , , \
, \
frequentes fuerunt, et marlyrum urnas thonoribus
ei donariis ornanint et consecrarunt. Atque ut C * * , ,
, \ \
alacritatem *uam martyribus colcndis veluli gpectaculo aliquo exbiberent, honorem sepulcri M a - \ \ nia (1) martyris inler se, ul id magniflco circura- . \
darent teroplo, diviseruni. E l curo inter se u i par ,
,
erai, deceriarent, et ambiiiose eplendore et magni . * '
iiceniia strucluraealter alterum soperare niteretur,

res praeter opinionem admiranda accidil: q u
, *
profeclo incredibilis prope esset, nisi qui ibi prae ,
seniee eam viderunt, per tradilionis uccessionem
.
eam usque ad haec teropora conservaasent. 7 Md\ ,
ficiuni namque Galli palchre et e***arbilrio ejus
, *
processit, e l quotidie sua incremenla habuil. In ea
' , vero parte quam Julianus consiruebat, panim
, \ , parietes ipsi jam excitati conciderunt, partim ex
^
, ,
ipsis fondamentis ftureum versum, veluti vis quae . ' & .
piain adverea contra nilereiur, caemenia ei materia
.
alia ejecta, aique in terram tanquam vento falido
, \ ;
prostrata sunt. Quidam etiaro lapides conjungi
.
,
gluliitarique non potuerum. Adniiranda sane
,
spectanlibug rea visa, quae posterius cerlius esl
,
cognita. Fuere laroen, qui tura quoque intellexere,
/.
non ex anirao illum religionem colere, sed melu

iinperaloris Cbristianismum simulare : et proinde

11 inus gralum acccptumque martyribus cullum
,
accessumque ad se CJHS esse. Pielalem Christianam

JutUnut primum ariolorum consueludine adduc. tus abjecil. Remifsa aulem amplius eliaro ab i m
(!) lidem sauclo Mamae mariyri templam conslruuni. Socrat. lib. 111, cap. I, et iiem Eutrop.
437
ECCLESIASTIC/E H I S T O U L E L I B . X .
4'*
> * , peralore ira, Callus dcinde Epbesi (2) degcbat, iu

scholis studiis operam navans : ubi eliam palernx

erant possessiones. JuUanus vero Consianiinopoli
.
in basilica docenles prscceptores audivit: leiiuique

inpublico ususest vestitu, Mardonii eunuchi dnctu.
, Grammalicen euru docnil Nicoclcs Laeon : rbelo . ricen aulem Eccbolius, qui tum Cbrislianam com .
plexus fuerat religionera. Provlderal hoc sic Con . ; siantius, veritus ne ad superstilionem, si Gru?co
" .
ulereiur magislro, declinaret. E l cum disciplinis
?\ ,
discendis praeclaro esset ingenio, et cum muliis
,
fainiliarius viverel, celebrem esl fatuam, ad res
\ \
quoque administrandas idonenro cum essc, conse .
cutus. Quin et ad imperium ipsnm gerendum opii ,
mus esl judicalus. Qua de re cum sermones im.
. \ , lescerent, Conslantitis est perturbatus. llaque ex

urbe maxima (3) Nicomediam translalus e s l : ubi
,
ne ad Libanium Syrtim sophislam irel, ei csl

interdictum. Eo enim tcmpore a pirdagogis urbc
,
Constanlinopolitatia expulsns ille, Nicomediae l u . , dum aperuerat, ubi adversuspaedagogosstomacbum
,
ostendens, oralionem conlra eos prarclaram COH ,
srripsit. Julianuj cum, propter religioncm, Ltbanit
, consuetudiucm fugcre jussus fuissei, quod lanieu
. ,
sunuuo ei animi benevoleulia conjuncins essei,
, * ; - ,
clam librosejus comparavit, eosque diligcnler imi ,
lari siuduit. lnlerea Maxiinus pbilosopbus, non
,
Byzantius ille, sed qui Ephesum patriam babuil,
;,
cl poslea a Valenliniano magicarum imposlurartim
. * Q conviclus, caesus est, Juliani lama pcrmolus Nico
*7* h *\.%.*
_ V * 2 1 ~ X _ . _ . A>
-
_
_
!
l
l *.

inediam venit: cujus cuin in pbilosopbia audiior,
, lum eliam in superstilione iinilalur alquc amalor
, .
acerrimus fuil. Hic illum dicilur non mediocriter
\ ,
adimperandi libidinem excitasse, cum sicult fama
,
vulgatura esl, aiiolorum sacris iniliaium insliims ,
set, el ad Christiauisnu odiutu produxissel. Quod
quia Conslanliura latcrc non potuil, in gravium
, \
rerum suspicionem incidit. E l spe siinul ea, in

quam fauslis auguriis erectus erat, adducius, ca ,
pitc tonso liionacbug factus est. Ita i l l e , qucm an '
ica revera receperal, eum tnm falso pne se lulii
.
(Jbrisliaiiismum. Et occulie pbilosophiaj uper;iai
,
J e d i l : aperte autem in lectorum Ntcoraedia? ordi, *
nera lecius, sacras legil Lilteras. Qua re eam quaiu
, , D de illo imperalor conceperat, suspicionem abolevit.
.
Dcindc vero eo est provectus, ul si quae ars cssct
, ' rerum fulurarum divinalrix, scruiaretur, nccesba , '
rioque eam sibi discend.ini esse pularel. Propler .
ea si quem ejus rci siudiostnn cognovit, slaliui
, \
eum sibi amicum fecit. Et paulaliiu cum plerisqu^
, ^ .
suorum sodalium consilium suum communicavit.
,
E l tura demum urbes gloria florcnlcs fore, quasi
divinans praedixU,*cum ipsc ad rerum sununam
,
pcrveniret. Ob quam causam etiam Nicomedia rc ,
)'Cia, Asiam p c t i i l : ct cuiu ejusmodi lioiuimim
, (2) Galluin in
paiernas babuil;
htib mnxisiris el
alquc educaium
lonia, Ephesi, ubi posscssiones

Ju) antini aulcin Gonsianluiopoli,
pra^c^ploribus utrtitnqtie doctum
csbc scribunt. Jubaiiuiu in lccio-
rum ordinem roopialutn ess<, c i in piibliris Ec<li siai conveulibiis sacros Libros poptilo legisse,
Thoodorcius dicil lib. m, cap. 2.
(3; ; .:. Socr. lib. m , C.ip. 1.
439
NICEPHORI CALLISTI
440
genere cum ibi familiarius viverel, magts atqoe , .
magis rerum talium studium in eo est conflrmatam.
Porro ubi fraltr ejns Gallus Caesar factus, et re$ , * ,
eam noTas moliri ntintiatum esl, et bic affectati
. " ,
imperii suspectus fuit, et propterea sub custodia

babiluseal. Caetcrum cum pro eo Eusebia Conslan- * \
tii nxor precata essel, Atbenas ad philosophos est
. ,
miftsas. Et banc quidem profectionis ejus obtendit
, ,
pnelexium, telut Grecis ibi disciplinis operam
navalurus essct. Res autcm ipsa erat, ul de rebus,
, .
quas sibi persequendas staluerat, cum imposlo-
rifhis ageret magis. Atque Aihenis agens, una 6
cum Basilio el Gregorio scholas frequenlavit: qui , ,
vi indiciis quibusdam abditam bominis iroprobila- , \ '
lem mentis oculis dcprehcndcrunt. E i Constanlius,
*
u l paucis rem explicem, illum indc accitum Caesa- . ,
rero creavii, et in malrimonium ei sorore Con- . gtanlia (1j tradiia, in Occidenlalem Galliam misit.
' ,
Siipendiarii enim militee, quos adversus tyrannos .
Magnentiura ct Britannionem in Occidenle Con- ; , \
slaniius ductos alebal, nalli ei eranl usui, 9 Q
,
poiiu* baibaro corrupli inslilulo, Galiias vasia- . *0
bant, ei cum detrimenlo ipsius, imperio Romano ,
eubditas urbes diripiebant. At quod juvenis adhuc
esset, nibil ei, quod sine dacum qui in ojus comi- . (5
talo crant. consilio ageret, permisit. Ubi yero illi
,
non recte rem militarem adminisirarcnl, ipse ut * ,
potuil per se belluro gcssil, miliiibus ardorem
'
quemdarn indidit, animoeioresque ad pradia com,
miltenda et pericula adeunda cohortaionibus prae, '
miisque ob barbaros cas&os propositrs reddidit. ^ , . Quae saite res initium prabuil, u l barbari subinde , \ viclori inferiores eesenl, ipse autem et graiia et , ,
egregiafama polleret. Alque ubi Couslanlio ducum
* \
langoorem ct ignaviam indicavit, alios ab eo pro .
illis accepit: quorum consilio etopera, cum hosti- , '
bus pralio aape commisso, vicloriam foriiter repor- .
lavit, eosque ad legationem miltendam coegit (2).
, , \
Gsierum illis Consiantii pretendentibus litte- , ras, quibus eos rursuro ad foedus et socieiatem . \ ,
belli curo Roinanis ineundam invitabat, ipse lem- ,
pus ex induatria exlraxil, et oratorem eorum ubi
, ,
aliquandiu dislulii, et spem eidem fecit, foedus *
acceptum a Constantio i r i ; praeter exspeclationem
,
omnium, copiis suis Barbaroe adortus, maxima D .
victos clade afflixit, regeroque eorum vincium ad
, ;
Gonsianlium misit. Ea vicloria (5) ex sentenlia po- , ' litns, a mililibus Komanorum imperatorest renun- . ' .
lialus. Atque ubi lum imperatoriae coronae copia non
* ,
l u i l , ex satellitibus quidam, torquem quam in colle
;
geslabat, napili iUius imposuil. Obtinet fama, antea
^
quoque, cum oppidum quoddam ingrederetur, co \ ,
ronam inter duas columnas suspensam, sicuti mos
, ;
csturbes exornare, quam aplissime in caput prae ,
lereuntis decidisse. QUGD res permultis pro omine , . ' *
u , n
(1) Socr. Helenam babel.

(2) Socrat. et Eulrop. legatos in vincula conjec*os esse addunl.
(o) Apud Argcutoratuui ingcnles hoetium copias
delevil. Slabant acervi cadaverum roonlium insttr,

fluebal cruor fluminum modo, captus rei uobilis
Gbonodomarus, eic. (Eutrop.)
441
'
ECCLESIASTICiB HISTORIiE LIB. X
412
, , et indicio accepta cst, imperii quoque sumniam

, , \
adcum pervenluram esse. Ulud quoque sermoni ,
bus vulgaluin fuit, ab insidianle vitae ejus Gonslan .
tio bellum id adversus barbaros ei mandalum esse,
, , ut cum illis manu conscrta interiret. Sed fama ea
.
apud me parum admodum babet fidei. Cur enim
Csesaris illi primum dignitalem tribuisset, sororcmque ei nuptui dedisset? Cur optatis ejus, ui socordibos alii sarrogarenlur duces, morem gessisset: el qui ad praelia comimUenda strenui esseiU,
bellumque recte gererenl, misisset, nisi amico et benevolo in eum fuissel aniroo ? Ilaque colligere
A L U B I
ILLC
salis licet, bene ei ab initio imperatorem voluisse, et ob id Caesarem euro declarasse. 1 0
ipeo non permitlenie, Augustus esl renuntialus, vel metucniem euin sibi, propler injurias, quas
illi tenero adhuc fralrique ejus intulerat, ve! parem illius cum suo honoreni moleste ferentem, per
eos qui dicti sunt Barbaros, postea forte insidias ei siruxisse. Sed hoc judicio cuju9que relinquimiu.
. B \
"
CAPUT II.
, - g \]t pravaricator et apostata per Thraciam pro/i
ei$cens Constantio dcfuncto, CoMtantinopolim

pervenerit,

Ad htinc certe quidem modum Julianus impe - rium arripuil ( 1 ) . An vero philosopbici instiluti
-, . , - sinl, qua3 mox deinde gessit, et idipsuin in medio
, cuique dispiciendum reliuquo. Nam (quod alioqui
- ,
Oeri solet) nulla ad Conslaniium adbuc supersti *
tem, a quo beneficia mulla se accepisse serva* , tumqueadeo es$e sciebat, legatione, quae illum
\ , excusaretetdefenderct, missa, slalim eos raagislralu
, * abire exauctoralos, qnos ille evexerat, coegit, et
, ' aliosin eorum locum suffecit, oniniaque ad volun , - tatero lantum suam egit. E l Conslantium rtdens,
, . - plerisque in locis epistolas ejus recilavii, quibus
, C ille Barbaros contra Magnentium evocans, in Ro * \ , \
manorum ditionem adduxit. Mnlliludinem quoque
, '
arie circumventam, et ab illo alienalam, in paries
, suas pertraxit. Acderepenle Bimulalioni quoque i l l i ,
, qua Chrislianura se esse iinxil, n u u l i o remisso,
^ . daemonum lempla irequeniavil: el sacrificans, si * mulacrisque sese dedens, Pontificem seipsatn voca , vit, feslos Graecorum dies peragere permisil, et
, qui sub polestale ejus erant cives ad eumdem cul, , . tum suasionibus perducere inlendil. Et profeclo
civile ille concilasset belluro, et quantum i n ipso
, silum erat, sanguine fuso, de exuberanti philoso; , - phia ejus judicium factura fuissel, nisi Deus, qui
. \ - omnia, ignoU el occulla ratione, in melius dirigit,
, \
alterum ad se cum nulto adversarii ipsius detrit
, : D mento transtulissel. Cum enim Conslanlius in Sy^ )

ria excursiones atque expediliones Persicas com ' pescerel, illi inlerea visum est, lllyricum, sine
praelio imperio suo subjicere. H Alque assimu lans se ad ConstaiUium tendere, veluli culpam, per, - inde atque invitus imperii insignia recepisset,
. " deprecalurus, ulterius inde Tbraciam versus pro' cessil: et ubi in ejus regionis monles pervenii, cum
\ - post vindemiam Vergili (2) occiderenl, vites
. gemrais ei uvis recenlibus germinarunt, et ros ex
(I) Julianus hostes ex Gnllia ullra Rhcnum fugavit. Ad undecim mdlia Rom. qui jure belli
capti serviebant, ab Almanis recepit, Agrippina
occupata. Idem cum Almanis eisdem bellum
gcesit, ct per Hariobaudeni tribunuoa caslra Hcr-
ciilis, Quadriburgium , Siricensium , Nivesinm,

Bonaro, Anlcnacum, et Bingium, civiiales cepii.
Sarmatas ilem el Quados vicit. Oros., Ammiau.
(2) Plciades. Sozom. lib. v, cap. i .
.443
NlCEPHORl CALLlSTi
444
aore in ipsum comitesqne ejus ita diffusu* eet, ut , \

* .
gulta quaelibet in sagis illorum cruds forraara re \ ,
praesenlaref. E l alii quidein aliler prudigia aique
indicia haec acceperunt. Yerum per uvas itnmatu ,
rat iniempestivum ejus roinimeque diuturnum
\
imperium esi designalum. Crut auiem Gbristia * ,
norum doclrinam coelelem eue, omnesqtie ea
,
consignari oportere porlendil. Utrumque sane poeterioribus teinporibus verum esse confirroatum
, . *
est. Julianus ubi inTbraciae limilibue fuit, Conetan ,
lius exslinclus esse ad Mopsi fonlcs diclus est: et
ipse Conslaniinopolim ingressus, imperator est
, \ \ .
salulalus. lbi Consianlii funus magnifice curavii:
' & , \
aique id dempto a capite suo diademale produ , cens seculus est, morluum eum bonore afficiens, . , >
cujus vilam infestis signis petierat. Graeci sane , \
eerinonibus tum jactarunt, Julianum vaticinandi ; ,
quadam arie eatn rerum muialionem praevidisse, .
el ob id in Thraciam properasse. Quod hercle cer- , ' tum haberi posset, si suum ipse quoque obilura
,
jamjaro ei inuninenlem, qni quasi in somnis impe
rturo tanlum degusiavit, vidisset. Essei namque a
. .
alultilia non alienum, si ipse et Constaniii roorlem, et suain in Persarum finibus caedem prospectam
babeus, sua sponle ad inleritura prosiluisset. Hoc quidem non aliud esl, quam ipsi inconsultani
lemerilalem et imperatoriie artis imperitiam affingere: iniperiura auiem Romanorum in tanlum conjicere pericuium, ul id fere loturo, aul maxima cerle ex parte, Persis sil subdilura. Uasc quidem
hactenus.
. .
1 2 CAPL T III.
Vt Christiano abjurato , Julianus in idolornm fanis
"
,
cersaretur : et ut inter sacrificandum in horrenda

,
speclra inciderit,
C
.
T
' ,
Jnlianus porro iniperio pothus, tam impudenter
\ ,
et apene dicitur religionero abjurasse, ut ipsuin
etiam pcrnegaverit Cbristum, el sacrificiis quibus- *
\ ,
dam dapinenumque deteslandis invocaiionibus et
, ,
viciimarum sanguine sacruin abluerit lavacrum,

alque teipsum a mysleriis Erclesiie exaucloralura
exrluseril: el deinceps non modo privaiiiu, sed pu- * ,
blice eliam, quaecunque Graecis periniiiuntur sacra
^ , " , c l sacriflcia, eis utcrctur. Enuwvero solemnem ei
.
boiliam maclanti, in exlis ejus crucis signum co- ,
rona circumdalum apparuisse dicilur. Quod eis ,
qui illi opera dabanl, non parvum incussit lirao- ;
rem, Chrisii poicntiam doctrinamqoe noslram per- , ,
pctuo duratwram, suspeclam babentibus: quod D '

corona victoriae signum esset, et circularis forma,
oroni ex parte iniiium capiens, atqne in seipsam
.
desinens, finem nullum porienderct. A l sacerdos
qui sacro prsefuit, ne ea re periurbarctur, illum
admoiiuii: victiraara enim novum quiddam osien- \ ,
\
dere, Cbristianum scilicet dogma jam comprind,
, \ *
et ad seipsum reverii, circulo, ne sicuii prius,
*
finibus nullis constitntis, quocunque vellei loco
longe laleque propagarelur, in arigustuin redactum. ,
, ' & .',
Alio ilem leropore, cum celebre quoddam adylum
(" ' ),
divinatiouis gralia subiret, et subiio scse horrenda

quaedam apectra ingererenl. ejus rei propier quam
, ; \ ;
ingressus fuerat, oblilus (a?tale enini provectiore ad
.
idolorum sacra scconlulcral), quod in rcbus dubiis
<i5
ECCLESIASTil\E HiSTORLE LIB. X .
. \
, \ .
,
, , , , , \ ,
, ,
\ . , * ; ,
,
; .

, *
,
et
pericalesis cracis signaculo Umquam prasenti
auxiliouti consuevisset, veluli df&crimine circutuventus, ad consuetum prapsidium confugi : per

tiroorem enira se Gbrisli signo consignavit, el confestim omnia evanoere. Ila res qu:e lentala fuerat,
iofecta turo permansit. Sacri vero ejus aniistes,
quod quid ageret, nescirel, causam autem our
daemoncs disparuissent, non ignoraret; Aufugemiii
i l l i , inquit, qnod signum boc perinde atque exsecrandum piaculum odere. Et admonitum illum, ut
forii essel animn, neque quidquam Ghrislianx rei
exhiberet aol cogitaret, ruraum ad sacrum id dux i l . Christiani ubi haec audiere, non mediocriler
suni perculst: metuerunt enim s i b i , et imperatorem sacris ejusceraodi addictum videntes, in per secutionis limorera inciderunl. 1 3 Et exspectaiio
,
periculorum periculisipsis inajor fuil. Gum eniro ali , \ quandiu jam aerumnas et calamilates dedidicissent,
, - vel sola veterum malorum recordatio eos lerrens,
, \ , \ metu contrabebat. Omnes certe animis consternati
- erant, quod lanlum hnperaloris ejtisin religionem
.
odium cernercnt, qui ant*a Gbristianus fuisset,
parenlibus piis et dogroatis ipsius studiosis progenitus, Jnxta Ecclesia mores et consiituiiones productus, sacris LiUeris edoclus, et ab episcopis et sacerdotibus educalus. Quapropler taniam illius
iuiiuulationem intolerabilem fore puiabaut.
CAPUT IV.
. '.
ut idolorum templis apertis, velusta prhilegia et
, provtntus Chri$t>ani8 ademplos illis dicartt : et
JUuov ,
)
quet Gazce et Lxsarece propler idolorum lempla
C [ecerit.
.
\
, "
, ' 6aot ,
. ' ,
*
*
, \
.
' ,

* , \
'
n

\
\ -^ , \
.
\ ,
.
, &
; ,
Porro cum solus rerum potiretur, statim quaecunque in Orienle idolorum leinpla reliqua fuere,
aperuil : el quae negligentius curata fuissenl, i n staurari jussii. Si quae aulem prorsus diruta
essetit, deuuo ea exsirui praecepit, aras repurgav i l , et veteres reditue nobis anferens, illis rursuni
sacravh. Anliquos urbium rilut, prisca sacriflcia,
et vcsanas iueplias renovavit. Neque eum puduit
publice diis sacriflcare. idenlidem libans, qui
cum eo ejusmodi sacris vacabant, eos maximis
est prosecutus honoribus. Rerum sacraruin praefectis, sacerdotibus, et canephoris ( i ) , quae corisuetudo prisca tulerat, dedil, et aucloritale sua
(1) Philocboros d i c i t , Erichlbonio rcgiiante,

Aibenis priinum constilulum esse, ut virgines
digitiiaie praestanles canislra Junoni dcx frrrenl.
quibus ea erant, quae ad sacrificia, Panalbe-
naicis alitsque convenlibus pcragenda, pertine*

banl. (Suid.) Dicuniur hse , hoc est, Canislriferaj. Cicer. : tlabe canephoros, deorum si
mulacra restiiue.
eos conQrmavil: id quod ante Conslanlinum imperatores quoque alii feceranl. Rebus ejusroodi
vacaotibus, iramunitalem tribulorum aanclione
dedil, annonam templorum sacrorumque niinislris
donavil : et u l puri sive sacrosancii essent, bge
lata cavil, et ab aliis hominibus eos secrevit. N>li
cubiiura Serapidi deo restituit, el vetusta praeterea palriaque jura, quae Gonslanlinus, cives suos
ad veram pielatein cuhorians, Ecclesiae Gbrieli
tribuerat. Urbibus, quas sacra Graecorum sequi
cognovissel, qua& voluere donationes affatim dedit:
447
NICEPHORI CALLISTI
qnas aulem in Cliristi religione ardenliores esse

sciret, iiifesius eis fuit, neque ad eas divertere
voluit. E i persaepe cum legaiiones ad enm propter
casum aliquem qui incidisset, provinciales miuerent, preceg eoruin rejecit. Quod sane civitati
NUibenae accidit. 14
Cum enim expeditionem
adversus eos Persae susceperunt, el ipsi ea de
causa oratores suos ad eum nmerunt, non modo
auxilium eis ferre noluit, sed etiam minalus est,
se urbem eam oculis suis non visurum, neque eo
veniurum, ut quae sacra et deleslauda esset,
neque templa deorum aperire, aul GraBcorum religionem suscipere vellet. Et Conslanlienses in
PahEHtina eodem noinine argueus, civitaiem eorum
Gazseis subjecil : Conslanliara namque, siculi
supra diximus, cum Gazaeorum navale esset, ei ^
Majuma vocarelur, Conslantinus, propter egregium
ejus in fide Ghrisliana ardorem, jure civitatis
exornaverat, et filio Gonslantio dicaiam, legibus
suis uii per constilulionem jusserat: minus con\enire arbilratus, ut ea Gazae, civitaii Graecis r i i i bus admodum a d d i c l a , subjecta esset. At ubi
Julianus imperium est conseculus, Gazaei adversus
Consianlienses jure egerunl. Quorum ipee judex,
sicuti antea fueral, ita Gonstanliam juri Gazaeorum
ad viginti stadia ab ipsis distanlem, adjudicavil.
Constaniii quoque appellalionem ei ademil, el
portum Gazae votavii. Et unum uiraque loca praefcclum, eosdemque magistralus habuere. Ecclesiae
solae du38 esse civitates oslendere : u l r a q u e e n i m Q *
sub suo vixit episcopo et clero, ct flnes arobarum

templa cujusque designarunt. GaHerum Gazaeorura
quidaro episcopus poslea, curo sous apud Majumilas antisles decessissel, boc egit, ut ulraeque in
iinam ecclesiam redigerenlur: non aequum esse
dicens, ut duo essent in una civitate cpiscopi.
Cui cum Majumilae resisterent, synodos provincialis recte rem decidit, et suum Majumae epiecopura ordinavit: convenire arbitrata, ut qui
eemcl a pio imperatore, propter veram religionem,
primario cmtaiis jure honorati essent, non aliud
per impii prtncipis judiciuin sequerentur et facerent. Proinde illae merito honore, qui semel eis
4i8
' . K a \
, . \

,
, ' '
, ' ,
, ,
. \
, .
,
, , ' ,
, , * ,
\ . *
, *
, ,
, \ .
,
. \
, *
. \
\ \
,
,

$ .
* ,
. \ , ,

*
* ,
- .
,) .
daius essei, ecclesiae fruerenlur, et res ea loco suo imroota manerei. Alque hoc quidein stc non
longe post esi aclura.
Eodem anno Gappadocum quoque Caesaream D * \
urbem iuagnam et locupletem, Julianus e civila,
lum albo expunxit, et Gttsarisei cognomcn abstulil.
\
15 Primum enim Mazacam eam vocalam (2),
,
Glaudius Caesar appellalione mulata, nomine suo
, .
cohonestavit. Summo autem civitatem eam odio
,
pcrsequebatur lyrannus, quod propler eximium
\
in Ghrislum amorem et desidcrium maxime celebris essel, et vetusla simulacrorum delubra ever- \
lissct: Jovis scilicei , hoc est, urbis pa ,
troni, el Apollinis , id est, pairii. Ubi
. ' \
vero posiea Foriunae lemplum sunt demoliti, plu , (2) Snb montc Argco Mazacam, qna: iimic Gxsarca nomiuatur. (Piin. lib vi, cap. 5.)
U9
E C C L E S I A S T I C E HTSTORIJE L I B . X .
\ " ,
,

'
^
\
, \
, ,
, $ .

\ ,
. " \

451
rinium toli urbi succensuil, et Graecos non adeo

raullos cam incolenles incusavit: ac si quid durius
perferenduni sit, tum feremlum pro fortuna fuisse,
eis objecil. Trecentas sane auri libras ab eis qui
iines urbis ejus coluere, vi excgit. Clerum autein
omnem muneribus et ministeriis milharibus in ea
regione altribuit: quod cum sumpiibus onerosum,
tum ignominia conlutneliosirm existimalum e*t.
E l Cbrislianis Oiimibus Iribulo imposito, urbe ca
perinde atquc vico aliquo est usus. Jure quoque
jurando interposito, miuatus eis e s l , nisi quam
primum lempla deorum resliiuerent, quiquid possei calamilalis civilali se illalurum, et postremo
capita etiam ablaturum esse Galilxis; sic enim per
coniameliam Gbrisiianos nominavit. Atquc ille
, & ininas ejusmodi ad rem conlulissel, nisi fatalis

necessitas morteeum pravenissel. Neque ab iniiio
'
per roisericordiam huinaniorem se erga Ghristianos

exhibuit, minusque graviorem veteribus persecu *
toribus : sed quod nihil momenti Grecorum super , \
slitioni conslituendae, Ghristianorum inlolerabilia
,
etiam sopplicia afferre, quin etiam dogma nostrom
\
majora per ea capere incrementa aciret. Ingens
,
enim ex eo Gbri&tianis accessit gloria, quod ex eis
\ . \
multi fortiter mortem sibi obeundara duxerint.
\ \ , Praelerea vero laudem eam nobis invidit. Et a tor , , &
menlis quidem e l igne, et ferro, el pelagi undis
, .
abslinuit; neque vivos vel in baraihrum conjecil,
.
- vel in lerra defodit, quae alii anle eum persecutores fecerant; quod haec necessario animi senten , (
,
j
, |
. .
* %
' *
* , " liam non muiarent : cohorlationibus vera et
\ ,
persuasionibus multiiudinem ad impielatem per .
trahendam esse censuit. Eo modo facile se superiurem fore, et quod vellet, effeclurum esse ratus e s t : aut forlasse, u l admirandus esse, et praeler
exspcctationem perliumanus in eis viderelur, non stalim vim eis adbibendain esse putavit.
. E \
' ,

*
^
.
CAPUT V .
Quomodo, ut favorem plebis aucuparelur, omnes
passim episcopos Conttanlio in exsilium puUos
revocarit, cum propter Constantii odium, tum quod
Ecclesiam turbari veliet,
1 6 Ejusmodi agilans consilia, qui a Consiantio

, ,
in exsilium pulsi propier religionem iuerant, om \ nibus potestatem redeundi fecii: et quorum boua
. ' ^ publicala fuerant, ea illis restiluit. Edicla publ
, ^ '
~
-u-:-.:--!
- ^
cata,
ne rChrisliani
injuriis
afficerentur,
neve per
vim aut conluroeliain ad sacriflcia adigerenlur.
^ , . " '
Si qui vero sua spoiue ad aras accedere vellcnt,
, \
eos prius deorum placandoruio gralia lusirari
. "
purgarique debere. Annonatn el immunitaiem,
\ , ,
quam Contslanlinus pro sua erga Deum observantia
, \
clericis concesseral, ipse abrogavit, et in publicos
\ '
provenius relulil. Quse vero viduis et virginibus,
U , .
propler inopiam cleri, alimcnta e publico )ar ,
gienda deslinata erant, sgre el difficulter exige,
banlur. Gonslantinus namque, cum ecclesias con ,
slilueret alque ordinaret, ex cujusque urbis
, \
proveniibus loti clero, quanlum ad viiain toleran .
daui salis esset, rerum neccsâriarum tribuii,
4 1
NiCEPHOllI C A L L I S T I
452
eamque rem sanctione legis conflrmavit, quae ;

hucusque conservatur. Sub Juliano exaclio eorura
\ ,
proventuum dura admodum et gravi* fuit siculi
.
id exaclorum ipsorum tesianlur monumenta. Cae .
terum parura I uit lyranno, lam hoslili e*se erga
*
nos animo, nisi suiun adversus Ecele*iaiu odium

ad excidium eju* prorsus converieret. Quaecunque
, *
enim ei buppedilabant sacra vasa et donaria, ea

abslulit, e l in idoloruni delubris reposuil. Vim
\ ,
eliam illam eis adhibuit, qui sub Consumino et
' , Conslanlio templa deorum everlissenl, m vel ea
, * ' celeriler reslaurarent, vel aestimationem siructurae
* ,
eoruin persolverent. Sin hoc miiws f a c e r e n l , u l
,
durius acciperenlur, el in vincula conjicercmur,
; mamlavii. Dude illud saiis conjicertf l i c e l , in eo
. \ quidem illum veieribus pcrsecutoribus, quod cor- ** *
poia cum conlunielia non excruciaverit, modera ,
liorern fuisse: rebus autem aliis, modis omnibus
\
illos exsuperasse. Oimii namque ex parle Eccleeiam
, \
affligere manifesie est visus : e l uno taDtum modo
.
bumanior judicalus, quod episcopos aub Con , '
eantio exsilio mullalos revocavil, ei in urbee , ,
suas redire permisil. Atque id ille non iniseri* *
S E I L 111
cordia f e c i l , sicul colligere est : 1 7
V'
\ '
scopos inler se comroiUens, ad iutesiinum armaret
* .'
bflluiu , el suis ipsa dissidjU eccle&ia labeiacla .-,
relur. Forlasse eijaio, ul Gonslanliuin apud Ro- / .
niani iraperii subdiios, in odiuin et invidiain

adducerat : tum Greeos, qui eiadeiu secum ope
v
rarenlur sacris, favore prosequeos; tuin episcopos, ^

'"* ' " eaeent, ab injuria
qtu propter Chrislum afflieii
vindicans. Ilaque euuucbos quoque iinperiali aula
<xt'gii. Eusebium aulciu, qui priwum iu ea locum
leuueral, uorle eliain multavil : cui aliam qt*oque ob causam iniensus fuii; suspccluio cnim,
veluii frairis sui Galli necis suasorem, babuit.
Syrum aulem Aetium, auctorem el duceni bxresis
Eutiomii, et Constanlii senteolia , qui eum propler
fumiliariiaiem Galli suspectura quoque babuerat,
dainnalum, et in exsilimu acitini, perqaui beiguis liueris revocavit, el publica veclura reduxit.
Propler Constaniium quidem, Eleimtitii liam
GyzKêiiutn ioiponsis propnis, quam aequav^rai sub Gonsiaulio Novatianoruui eccleaiiu, uno
. *
, . , \
,
> *
*
*

,
. \ *
,
", .
alque allero mense resliluere jussil. Swft
ei e x
aliis plurimis rebus aesiimare est, propier Goiia(anlii odiuin, cum multa in noe ipsum duriier fecisse ,
tuiu quai ab aliis quoqwe fiebant, eis deleclaliiHi esse.
CAPUT V I .
*
D
. <.

Ut etiam magnus Athanasius lum apud virginem

&
,
pudcam occuiiaius, publko se commiserit, ct Ec" *,
ciesiam receperit, Ueoryio Anano populo in
.
lerempio.
Tutu Alhanasius etiaoa, qui mullis auuis laluerat, Cuiiilaiaii n e r l e cognil*, noclu Alexandriae
ui eccleaia apparuit, t miraculo derepenle omnibus
quasi moriuus quispiam ab iiifetia teversua Cuil.
Ex quo eniiu Georgii inaidiis, el Conatamii jussu
ii^gypti prafeclus eura cepu, atque ipse iuga
ftibi consuluil, ad Juliaui u$que i u p e r i u m , apud
uiuiierem quamdani virginem Alexandriaj occul-
^ ^ . \ ,
^
,
^* , ,
,
,
453
ECCLESIASTICJE HISTORIJE LIB. X .
454
\ - lalus latuit ; quae tantum forma exeelluU** tra*

dilur, ut stuporem pror&us ea speclantibus in<u ;,
terel, e l nemo eorum qui castiorem viiam seclari
,
conslituissent, in colloquiuni ejue veuiret, ne sci< , licel eo nomine reprebensione non carerel. Alque
.
illa tamelsi ila florens et vivida c s s e l , pudicilia
, *\ lamen el aauclUaie vitae non qxcidil. Qu res
* ,
solae, qnamvis nibil adjuinenli a naiura ad deco
rem accedat, oruamento esse solent. 1 UL propc
. '
verum esse non videalur , quod a inajoribus d i , ; ,
clum est: Qualia sini corpora, tales etiani esse
, . animos. Quin e diverao poiius, ad animorum in ,
slituta, cftrporum quoque mores conformanlur :
' \
el quale quisque exercet studium, lalUetiam esse
, apparel, quocunque id accidat lempore. Atque
* xa\ xoJT . ^ ad banc ralicmem si quis rem cerlo exigat, rccie
, , ,
id sic eum dioiurum, neque quempiam qui relu , .
clelur, babilurum esse, xistimarjm. Aibaftaaius
quidem, divina providentia Ad virginem hanc de *
ductus, alque apud eam servatus esi. E l si quis
, eventum rei conaiderare vtdil, diviuam prorsus
. "
diepositiotiem esee reperiei. Ut enim nibil nuolc , ,
slise et negoiii Atbanasio el familiaribua ejus ex ,
bihereiur, si qnis lenlare aui juramemo cogere
,
qoeraquam ex i l l i s , ad euro scilicei prodeiidum,
'
voluiaset: rede hvc aic i i u i i i u i u m , ut laiens apud
' *
rouiierem occultaretur, quam nemo id perlaiuram
*
e>se putavit. Propter form* vero veuusutem ne .
que in suspicioneiu cuiquam i n c i d i l , apud eam
, ^ episcopura occuJlari. At llla virili plaue aniino
, \
virum eum ad so r e c e p i i , e l prudeutia mira ad
,
finem usque ihesaurum lanlum eervavit. Taota,
, '
atjiem in eum boneslis prae&landis ministeriis fuit
, ,
flde, ul se pedibus lavandis, et cibo alifeque na, ,
turae nostrae necesaariis utilibusque rebus exbi . \ \, bendis una ipaa riie ei inservieril, et de librig
, ; .*
quibus epus habuit, commodaveril. Alque id ouni
,
longo teqipore fecissel, nemo Umew qui Alexan ,
driiiam iucoluil urbem, cognovit. Albanasiua qui
.
i u subito apparuit, ab miiverea nmhiiudine re . \ ceptus, in ecclesias esl doduclus. Ariani autem
,
ejecli, seorsim convemus egere, Lucio quodam,
, \
qui eis episcopus praecisel, lccto. Georgius eaim a
" ,
plcbe inierfeciM fuerat. Posiquann eeim Consiaii>* | ' D Uum deoeesissc, el Julianuin ad imperii aumntam
. oyv ,
pervenisse cognitom esl, siatiin iiupelu omni quid^ *
quid eral Alexandriae Gneea superstilionis secta ,^
lorum, ad seditionera prorupere : et clamorc uno
. ' iucursionem in Georîum, lanquam eum inierem, , *
pturi, fecere. E l lum quidem a cde abstinue *
runt, atque carceri cuui incluserunl: verum non
, muUo post inde exlracluni fcrro necaruul. Deinde
\ f .
camelo quasi novum quoddaiu cliicllaruni g<;nus
inipositum, per medium furum, cadaveri pcr furorem ei conlumeliatu impudenter insuliantes,
duxerunt : circa crepusculum auleiu vcluii ca jnjuria s a i i a l i , quidquid a raplalioue ea &uperfuii
corporif, igne couibueserunt.

19 Arianis quidem hoc sic Georglo ab Alba-*
uaeii siudiosis accidisse vidcltir : scd rce alitcr
. ' o>/ ^ babcl. ISam iile odio inajori Graicos in se conri-
455
NICEPHORI CALLISTI
taveral, eo quod palria eorum sacra inbibuisset, ,

, , \ templa deorum destruxisset, simulacris convi , \ \
ciando illusisset, et bona eorqm publicasset.

Adhaec invidiam quoque ejus auxit, quod multum
.
apud imperatorem auctorilaie valuisset. Solent
enira muliiludini, qui aliquam oblinent polesta- . " \
, \ *
lem, esse exosi. Insuper lum quoque quod (I) de
. ,
Milhrio (2) actum fuerai, luimiUuin contra eum
niolurn admodum auxil. Nam locum eum diu
. ' *
negleclum, Conetanlius ecclesi Alexandrinae do ,
naverat. Georgius aulera eum repurgans, u l jedem
*
sacram Deb exciiaret, subteiraneum anlrum re , , *
p e r i l : in quo gimulacra, et alia quaedam symbola
&
el signa Gracarum nugarum e l praestigiarum, ut
ila dicam, eorumque qui sacris ab ipsis instiluti
\
. . . . . <
. r\..v
~*nm~ .
* . - - . . f . o
t \ t *v
/
alque inlliati
fuissenl,. erant.
Qua? sane -;<i:<tiiik
ridicula " ,
, \
el nova cerneniibue sunt visa, proindeque merilo
(& * \
per ludibriuiu irri&a. Greci auiem pudorc propter
,
loysleria el arcana sua revelata affecti, conferiim
, '
manu coacia, gladiis, lapidibus et clavis impeium
in Gbrisiianos ieceruni, et multos occiderunt,
.:, ' , .
quosdam vulnerarunt, et nonnuilos cliam ex eis

ad dogmniis conlumeliam in crucem egeruni, a l * , *,
que abierunt. Georgius coepturo opus imperrectuni
, ,
reliquit. Graci porro Juliani imperio, lanquam
.
opporiunilaie quadam oblaia, pro eo atque vo , luere, usi, ipsum eiiam Georgium interemere.
.
iioc ipsum iniperator quoque lilieris suis, roagis
' ^ ,
scilicet populum Alexandrinum, quam Gbristianos
.
incusans, lestalur : quod ille profecio non fecisset, Q .
nisi eum veriiaiis vis coegisset: Gbrislianos certe,
\
qualescunque illoe landem, Georgianae caedis,
quam Graecos, auctores fuisse nialuisset. Sed ilie
, ,
miniine rem celavil, quamvis gravius eliam nos .
persiringens. In epistola enim ad Alexandrinos,
,
siomachari se simulans, verbis eos perslringil,
, ,
coerciioneui remittens. Id quod se facere dicit,
,
ob reverentiam urbis palroni dei Serapidis, e i
condiioris ejus urbis Alexandri, alque iteuri avun,
culi Juliani, qui Alexandriae et ADgypli praefecius
. * ,
fuii, vir supersiilioni Gracarum nugarum dedi\ lissimus, ei Ghrislianorum hoslis vehenientissimus.
.
2 0 Tanto eniro is erga nos odio flagravit, ut citra
* ,
imperaioris scntenliani, mullis auctor fueril, ut
"
ad sanguinem usque marlyrii certamen peragerenl. D
*
Mibi eliara moleslum 110 eril, epislolam eam
. " ;
Juliani, operi huic nostro adneclere, alque eiiara

6
qufi avunculus ejusJulianus adversus

scripla fuit:
fldei
noslrae profcssionem egerii. Epieiola bisce verbis con-
CAPUT VII.
Juliani epistola ad populum Alexandrinum mi$sa,
ptopter Leorgii ccedem.
Z \

'
.
c Imperator Gaesar Julianus Maximus Auguslus,

populo Alcxandrino. Siquidem Alexandrum, qui
. '. -
(1) Milbram Pers<e solem esse pulant, cui hoPtias inulias sacrificant. Hujus sacris non initiabaiur,nisi qui pcr gradus qtiosdam lornienlorum
ad ea pervenissel, c l sanclmn se perpessiouisque
expcilem esse dcclarasbcl. Suid. Mubrion, Slis
templnm : Mitbriaca, Solis sacra. Lamprid. de

'Gommodo Sjcra Miibriaca houucidio vero poiJuit.
(2) In quo olim Graeci, Miihr33 sacrilicanles,
Iioiuiucs maclabaul. (Socr. lib. 111, cap. 2.)
ECCLESIASTIC/E HISTORI.E LIB.
457
4'3
X.
, \ urbem veslram conilidit, ol
pr.T co
magnum at-
qne sanciissimum dcom Serapidcm non vcrcmiiii,

,
quomodo publici cominodt, liumaniialis c l dccori
\
nullam prorsus rationfm babuislis? addo e i i a m
* ; ,
nostri ? quos dii omncs, in primis vro magiius
\ , \ ,
Serapis, iniperare toii orbi volucnmt. Couvcnic/
b.il ocrlc, 111 judicium de iis qui irijuriam vobis
.
iutulare, nobis rescrvarelnr. i v d ira foriasse ci
;
fnror vos dccepil : qui sanc rncnlcm liominibus
, . , auferens, gravia solct admitterc flagiiia. Deindc
auiem inipelu scdalo, consilio, qnod sul.ito rcclc

vobis captum erat, mox pcr contcmplum Jegum,
. , , vim publicain ndjecislis : iicquc vos, qui populi
, * );.
uomine censemini, ea leniare et iacero puduil,
, ,
quae in illis recic irprcbcudistis atque odislis.
; Oicite numque mibi, per Snrapidcm. qiunuam ob
, , '
delicta Gcorgio succonsuistis ? Itaatissimtim, v i d o

l i c c l , dicelis, Goiibtahlium in nos coiinuovii,
, dcinde in urbcni sacram exercitum i m l u x i t ; ct
yLgypli prafecius, ubi sanciissimutn Dci leni \ \ ;
plum invasil, iiuagines, donaria, 01 sacmm or , ,
natum diripuit, vobis mcrito indignanlibus vt
> ,
Dcuui seu poiius bona Dei defcndcrc volentibus.
.
\ Atque illc armatos in vos inique, iilegitimc ct
iinpic immillerc eal ausus, forlassc Georgium
,
magis quaui Conslantium mclucns : qui mclitis
, sibiipsi consuluissel, si moderalc yobiscum et
, .
c i v i l i t t T , nec laui lyrannicc egissct. 21 Scdes iui
eas ob injurias dcoruin hosli Gcnrgio infe.-si.
, ,
. ;>)
sacram piaculo coiilaniiiiasiis nrbom, cuni illwnt
, , c : judicum calculls subjitvre polueritis. Sic enim les
; , - ca non cxdes, neqnc. togum violatio, scd logitiinuni
, ,
fuissel judiciuiii : quod vos quideni imiocuos
,
conservassc, illum aniein qui maxima cominisil
, \ ,
facinora, coercuiseci, iqm o;unes pra:!crra a.l
\ ,
meliorcin fuiêm reduxissct, qii dcos ronlc inniint, cl laâs urbcs populosquc ilorenlcs itibiii
* . faciiiiit, poicsia?iqiic sua', adversjis illos scvc ,
rilalera, pcrindc atquc accessionem quamdam

adjiciuiii. Guiifcric banc ciim ca quarn pan!
\ , ,
ante ad V03 dcdi cpistola, ei qtianluin inler se
, differant eognoscite. Uuaseuim tum ad vos laudcs
. $ , , scripsi? Nuncvero, per decs ipsos juro, laudarrm
; * quideiu vos libenler, fatcre id aulcm propter
, ^ leges violalas nequco. Audeinc populus, ui caiuis
solcnl, humiiicm disccrpere? Deindc illum ejns
;
rei nihil pudet, neque puras mauus conscrvare
;
curat, ut eas absque sanguinis conlaminatione
\ * ; innocuas ad deos tendai? Verum Georgius, qu!
. * , .,
- lalia paieretur, dignus erat : iino lorlasse, ega
dixerirn, bisce graviora et acerbiora : et vcstra
* causa dicetU ? Idein ego quoquc dico : sin ul a
vobis baec paterctur, dicaiis, id jain noo conccs, ,
\ , - serim. Leges eniin sunt, q u delicla coerccnt.
E l maxime quidem pro sc quisque univerei eas
.
, ;, ' - servare ikbenl. Et quamvis accidal, ul ex civibus
nonnulli conira ioges agant, rcspublica lamcn c i
,
x i l , populus ipsc lcgibus rcgi c l constttutionibus parere, ncquc qua ab inilio recic staiuta sunt, vio \ , 1
P A T R O L . G R . CXLVf
15
4 9
NICEPHOHI CALLISTI
46)
lare debel, Fduilatis loco , viri Alexandrini, .

diueie potestis, quod deltclum boc veslrum in
, \ \ /
imperii mci teutpora incidit : qui propter reveren- , '
liam erga Deum, et propler cognoininem milii
,
avunculum, qui -Egvpto et urbi vcslrae cum iin- .
pcrio prefuit, fralernam erga vos benevolenliam
, , \
< onservo. Non enim populum ahquem audere con- * * ' , vcnit, poleslalcm suinmam, quae comenini non
, , " *
debet, c l severiialein sincerilatemque itnperii ob- \
linet, despiccre : nc teineriialem lanlam, siculi

gravcm aliqnem morbuin, acerbiore repurgare .
opus sit remcdio. Exbibeo auicm c l propono vo- .
bis, ob eas quas modo dixi causas, perquam placide coborlalionem et verba, quibus \os (sat fcio)
pcrsuadebimiui: siquidem, ul audio, ab origine Graeci estis, atque nunc etiam ex veteri illa nobiliiate in aniniis studiisque vesiris iinprcssa esl insignis aliqua et geuerosa indoles. Propooaiur
< ivibus meis Alexandrinis.
2 2 Sic impcralor scripto isto non Cbristianis 0
\
,
niagis quam Alexandrino populo, causam ejus

raedis ascribere videtur. De Juliani atilem, cujus
' \ *
modo nieminimus, s&vilia, ba*c feruniur. Gum

is Ecclesia? Antioebenae muuduin atque ornatuui
, \
pcrmagni pretii aufcrrc, et impcrialibus thesauris
,
iuferre, ac tcmpla oraiionumque domos Gdelibus
,
rlaudere conslituisset : clcrns quidem reliquus
, prorugit, solus autciu Tlie.odorelus (1) presbyter
.
ibi permansil. klunc quod sacrorum doDariorum

t usios esset, el imltcare ea, si vellet, posset,
, ' ,
quodque vi admola id facere nollcl, arrepimn
< rudeliler etcruciavii, et poslreiuo gladio inlere- , . \
, '
mit : cum quidcm ad quaelibet intcnlaia sibi lor ,
menta generosa; mentis responsum dcdisset, et
ha u l vinnn decei, pro dogmalc dccerlassel. Ju- G vifo. .
lianus sacra vasa dircpla, c l solo illisa, pcr ludi- \ ^, -
, ,
briutn risil : atque ubi quae voluil blaspbemans
in Cbristum dixil, landem contunieliam auclurus,
, ' .
hiiper eis consedil. Yiudicia aulem stalim est
.
subsecula.
0
CAPUT VIII.
i)e Eutebio, Nestabo et Zenone Iratribus, qui Cazte
manyrinm sustinuerunl : et de tanclo Hilarione,
miraculvrum editore.
. '.
,
EuceGiov,
8

.
%
Uuanduquidem eo suin oralioue provectus, ut

,
Georgii et Tbeodoreli caedem conimcmorarira, ,
:dtarum quoquc menlionem facere visum est, et
\ &,
primis Eusebii, Nestabi(2j, et Zenonis fratrum : \ quos Gazawruui populus de tempiorura eversiono ^ * , \
t Grsecai superslitionis abolilione accusatos, pri, \ ,
inum in doino quadam sub cuslodia babaere,
' .
rcindc flagris caesos carceri iucluseruut. Post \ , .
iduin cum diu muUuiuque in ibealro discurris ,
henl, et, quod vulgus faeere consuevit, aliue
,
aiium coiicilas.scl, furibuijdi in carcerera irroe , \
runt, el virus iudc produclos crudelissime ne, , ,
carunt, pnecipiku aique supinos Irabenles, alque
\ , \
ad saxa illidcnlos : el alii fustibus, alii lapidibus,
\ , , oi *
alii quj) sors oblulil, telis aliis divcrberanlcs.
, .
Dicuniur iuulieres quoquc a lanificio excurrcmes,

(t) Apud Sozoro. Theodorus nominalur.
(2) Tbeodorct. babet Ncctorium*
4 1
E C C L K S I A S T i G i B H1ST< RI.-E .. X .
. Ot ' * -
,
\ . *
\ \ ',
* ,
, \
^',
>
, . *
^ , \
(&
.

radiis
lnsis pn-rtiin cns convnlncrassc : ct coci
in foro publici, lcbctcs et ollas aqua toullionii
fervenlcs a cliyiropodtfjiis raptas , corporibiis
eorum nudis diffudissc. Qiiidam vorubus c l stibulis illos perfodisse. 2 3 Atquc ubi satis cos
concidissenl, capilaqtie et ossa corum adeo comminuisscnt, ul ccrobrum ad insiar aquac diffluerei,
cxtra urbcm eos, in locum ubi morticitia aitimantia congerere soliii eranl, duxrrunl, alqne. ibi
igni accensa corpora eorum combussonmi. Et
quxcunque ossa propter solidiiaiem flanm.a non
comsumpser.it, camclorum cl asinorum qna* d L jecta ibi erant, ossibus miscuerunl, ul n<j fa<il"
a qaa?rcntibng invcniri possent. Sod fruslra id
, - _..
_....
2...-.1....
91..,.,,, m*m ~
,
.-_\
\

,
* \
.
,
; .
\ .
*\ , , \
.
,

, .

-
fuit. Noctu enim Deus mulicrculii cuidam, oppidi

inqitilinm
]ri/4tiilin<n postca,
nnelAd
lil
ralinniie
<>.
ejus
nl
reliqnias
oas
lollerei,
insinuavit. Quse eas disposuionc divina collertns,
ct urceo inclusas, apud martyrum eorum iippoi<-tu
(1) Zenonem ipsi ignotnm deposuit, Numiiiis indicio ad donticilhim ojus deducla. Latcbal nhui
rum et ipso, propter pcrsecuiionrm cxcilalain.
Cum enini vnlgus (2) palniorum cjus c;i!dibn<
occupatum esscl, ip-?e tum Aniliedonem iti i.iaritimam tirbcm profugif, stadiis fcrc viginti G:za
distantem, Grreraque supcrstitione maximc gaudcntem, et a l simuiacrorum culuim plurimtiui
animorum conslernalionc slupemem. Alque. iLi
rotiUa a civibus perpessus (3), in Gazfforuin av:de inde se conlulit: c l in eo loco occulie laiuii.
, \
, ,

; ,
; /. ,
,
, (& *
,
' . ;; , , \
. ' , \ ,
9 -
. ,
\ . '
, \
\

, , . *
*
, . , ,
, '
1
(1) , coMobrinum. (Sozom.)

[i) Sozom.
Ubi Cliam mulicrcula ei rcpcrto ossa sacra dodii.

qac aliquandiu domi sua babuit. Poslca veni
qtiam Tbeodosio impcranie, Gaza;oriiiii cpiscopatum esl sortitos, cxtra oppidmn, sacruin condidit allare, c l oralorium erexil, a(qnc in cn
mariyrum reMquias reposutt, propc confessurem
Nesiorem : qui una cum consobrinis s\\\s comprebeusus, vincula ct flagra permulia commiMiiler
cum eis susiiimii. Torlores aulem cjns, quod
forma esct prsestanli, et corpore vige.tli, miseri;
(ct jam in exspeclalione morlis eral, el parum
adrnodum cum difliculraie spirabai) anlc purlam
eom abjecerunl. Quem sublalum nonnulli ad Zononem, quem dixinius, delulerunl : apud quem
plagas et ulcera curans est mortuus. Gazxi, :am
audaci facinore peraclo, in magno iuerc limore
el fama vulgaverat iraium eis imperatorein esse.
populumque eum decimare velle. Sed falsum id
fuit, plebisque rumor vanus ex consciemia palrati
facinoris a plerisque sparsus : ad quem preler
ralioncm et causam omnem homines sunt lumuitoati. 2 4 Nam ne verbis quidem fortasse], quod
Alexandrinis fecerat, Gazaeos ille incusavii. Quiu
tanlum abest ut pcr Jilteras eos objurgarit, u l
duci etiam qui tum ei geMi praefuit, dignitalem
ademerii, maleque suspeclum habueril. E l cum
eum legibus obnoxium fecissel, quod senlontia no
(5) Sozom. flagris cssum et urbe ejectum scrib i i , lib. v, cap. 9.
403
NICEPJIORI C A L L T S T I
4G4
ilaniiiaril aiquc nccarit, id linmaiutali stiae ac- \ ,

eeplo laium voluil. Objecil auusm criminis loco
,
viro c i , quod ex Gaza>is quosdam sedilionis el
, ; caedis ejus auctores comprebensos carceri inclu.
sisscl, pcenas ab eo legibus poscens. < Quid enim criminis, inquit, admiscrtini, si pauros Galiltfos
ob plurimas gravissimasque ab eis acceptas injurias, ob viulaios dcos, el vciusia corum lempla
eversa, legitima vindicta sunt uUi ? > Atque baec quidem ila sunl jactata.
Eo vero lempore et Hilarion ille inler monacbos
,
,
praeclarus, a Gazaeis ad csedem quaesilus, in Sici *
liam a b i i t : el ligna bumeris suis ex monlibus
, , .
ui urbem viciiiam fcrcns, ca vcndidil, c l inde
,
vilain lolera?ii. Cailerum a viro quodam, qui ad ,
inodum daemoniis exagitaius, ea plaga per ipsum
libcratus fueral, indicauis, in Dalmaliam pro- . ,
fcclus esl : ubi cum multa cliam edtdisset mira- ,
tila, ei uiare :csttis magno iropelu terram inun- ,

dare soliium oralione vinxisset, inde rursus abiit:
.
iteque eniin libenlcr apud eos qui se laudareiit,
,
degebal. lu primisquc sludio babcbat, ul migra .
tione crebra obscurior essel, el qiiamprimum
* ,
opinio et gloria dc eo exciiua dilaberelur. Pohiremo autem pcrmullis ob eam quae dicta cst
\ ,
ausam peragraiis locis, Gyprum praftcrnavigans,
,
Paphnm perveuit, et a Cyprio ejus leniporis epi ( ),
scopo iiivilalus, circa Gbarybrim (I) (tta enim
, ,
Jocus noniinabaiur), quod eo dclcctarelur, perli- .
I enter ibi vcrsaius est, monaslicae pbilosopbiae,
. , iia ul par erat, vacans. Quominus autem martyrio
* ,
t\l functus, fuga in causa fuil. Fuga vero usus
,
* s l , qualeuus divinum oraculum perseculores C .
lugiendos esse permillit : al si quis comprehcndalur, ut forliter consistat, el pcrsequenlium l o r meuia ei supplicia generose pcrfcrat, opus cst.
N
De calamilatibus in Phanice et Heliopoli et Eme$a

tolerali* : et de ALmyliano, el Doroiheo, et Domitiano, et Marco Aretliusiorum episcopo.
. ' .
kr
Scdenim non apud solos Alexandrinos ct Gaf;cos ila in nos saivitum, verum eiiam Hcliopoli,
ad Libatium in Phoeuice sila, c l Aretbusae apud
Syros, bisce deleriora atque crudcliora sunt facia.
Qnx urbcs pcr credulilatiB summae conlcntioncm
id egere, ul secundas paries, qu;e alibi dcsignala
essenl, babcre arguereniur. Heliopolilani enim
(quod quidem incredibile diciu esset, nisi ab eis
qui lum rei gesiae adfuere, ad nos rclala fuisset)
sacras quasdam virgines, quse eliam viros aspiccrc
non sostinuerinl, veslibus spolialas ct nndas, in
IIKMMO poptilo ad speciaculuui, el cujusque qui
illudere eie veilcl, injuriam, consisiere coegerunt.
Ubi aulem et eonspcclu lali et rebus aliis, pro
cujusque libidine , et sancta illarum corpora
abunde coulumeiia affecernnt, postrcino ab inferioribus eas parlibus lotonderunt alquc disciderunt : el superiicic vulueris cjus alquc scissurae,
porcorum alimenio, cui illi assucvcrant (bordcum
autem fuissc, aul siinile quiddam, vcrisiiuilc cst)
'
' , , ,
' ,
,
' . 0 1 ,
,
,
, ' , , \
, \
. \ \

,
,
, ,
.
' ;,
* *
25
CAPUT ix.
() Sozoin. babel Charbyrim.
165
ECCLESIASTlCiE HISTORI/E LIB. .
xo\ conspersa, eos ad consuctas cscas provocartmt.

llaque impctu agresti imicntes porci, secernerc
xal; ,
. - alimentum cum facile non possent, simul viscua
; sunl aggressi : et solili cibi cupidilalc, faniisquc
ncccssitale adtirgenle, una cum hordco interna
, ;
eliam mcmbra, cum illae adhuc viverent, et cru ,
.
cialum eum senlirenl, depasli. Existimo autem
, , Hnliopolilanos inde eo furoris, ut sic contra
:
saucias virgines sa?virenl, cvasissc, quod palriuni
, , eis fueril, ul virgiucs prius prosiiluerent, c l a
. ' quocuuque viliari curareut, quain ad coujugii
/ ; conununionem cnm spqnsis suis venirenl. Quod

Constanlinus magnus lege lala primus ne amplius
, ,
fierel, prohibuil : el Veneris lemplo ibi dirulo,
.
ecclesiam Deo exstruxit, quemadinoduiii supra
. " loco suo a me est diclum. Quod aulem ibidem in, \ super ausi sunl, quomodo silentio praeleriri potcsl?
, .
Cyrillo uamque Hcliopolilauo diacono cnideliler
. '
occiso (1), ventrem quoque cjns inciderunl, r.t
.
jecur degusUrunt. Wruui lalia ausos vimlicU
staiMn divina esl consccula. Quicuuque enim tanti piaculi parlicipes fuere, dcnies, linguas et palalum, per sacvam ptilrediuem, oculosque adeo ipsos amiscrunt. Per quas plagas vis el ellicacia verai
pitlalis csl depradicala.
, Aiovoaqi
2 6 Porru Emcsa?, qiuc iinilima ei urbs csi,
, \
Dionyso muliebri maiicipio aedem sacram dcdica \ ruul, alquc ibi staluani Androgyni, ambiguo inter
/.
marem et ftminam scxu ridiculaiti, ci collocarun).
Dorostoli aulem Tbraci;e /Einyliauum, inviclum
atbleiam, Capilolinus Tbraibu prcfectus vivuiu
, ,
, - combussil. Dorolbeus iicm cerlalor egregius, qui
^ , . magnam conscripsit ecclesiasluam bisloriam, < l
Tyri episcopalum lcnuil, neci dalus. Dotuilimn
.
vero celebrein monachuni in spelunca sua laleiv\ \ ,
tcui, praclcriens inbumanissiinc aggere lapidum
, >
. quispiam obruit. Nec Marcus, qui Areihuaae gravia
perpessus est, tacendus. Peropus autem nobis
;
esset iEscliyli el Sopboclis dicendi gravitatc, u l
:, ' Go; . ' niarlyrii cjus tragoediam rccle exponcreiuus. tlunc
eniui Arelhusii, ubi episcopus dhi fucral, et vita
,
el doclrina, canitieque insupcr spectatiun ei
\ ,
venerandum, immaniler occideruul. Dudum vero
. \
anlea infensi ei fueraot, quod MIL CoiisiaiKio
*?" % fc^ti , .
, 0 miillos GMRCSP- stiperslitionis seclalores, uou per \ *
suasiunc, sed poieslale quadain graviorc, Cbristia
norum sacra colere coeg^ril, ei tcmpliim cclebre,
. , '; ^ strucluraeque prclio c l inagnilitcnlia nuili secun , dum, solo aquateril. Porro reruin slalu niulalo,
, \
C.IIII simul el vulgus coramoluin esset, e l impe; ,
raloris matidatiim accessisset, quo Marcuin sen * \ \
lcnlia lala vel aesliinalionem templi solvere, vel id
, '
quale antea fuisset, rcslituere j u s s i l ; ubi utriim* \ , , ' :- que facerc ptorsus non potuit; alterum eiiam, noit
. II- dico episcopo, sed ne privato quidem Cbrisliaito
* , \ - facerc ullo modo fas f u i l ; priiumu quidcin fnga
,
usus cst: al ubi mullos sua causa aflligi c l plu, ),
rimascalamitales fi;rrecognovit,cx fuga revcrsus,
- . oiov
seipsuiu cxbibuit, ol populo, quidquid vcllel, do
;
(\) Apud Sttid.tm cau>a '.ariyrii istius addilur : qtiod

tio iiol>rum Ivmpl.i c\; r l i l .
scilicct
Cyfil'ti$ sub Coiislauiino c l Comlan*
NICEPHORICALLISTI
4C8
sc faccre pcrmisil. E l cum. admirari virum, qui , sic philosophicum plane animum ostendere de, 6 ' .
crevisset, dcbuisset, conlemni se arbitrata multi ,
ludo, omnis in eum irruii. Tractus esl per me ' ' \
diatn urbcm et sencx, ct episcopus : meinbraque
, ,
ejns omnia, ul sors l u l i l , diverberata, lacerata c l
\ \, \
jaciala. In cum quippc aelasoinnis, feminae c l pueri
,
eum indignatione el ardore desaevierunt, usquc
.
adeo, utcliam tenuibus quibusdarn funiculis aures
seni absciderint. 27 Peri quoque in scholam ad
, Hiagislros eunles, lndibrio eum babuerc, iraben- , ,
lesque, aique iu subJime subinde tollenies, gra\ \ ,
pbiis pupugerunt, et crudeliler excruciarunl. Et
,
jam loio corpore vulnera accnperat, paruniqne
- .
adliuc vila couclamata spirabat; cum cum garoel
,
iiiclle peruncium, sporlam ex juuco confectam \ ' immiserunl, el in sublime ita aeslaiis lernpore
, >
sublatum apibus et vcspis excruciandum expo ' , suorunf. quibus involantibus et dcpaseentibus,
\ . >
cum vivens vorarclur, praeclarum id verbum
;.
dixisse feriur : Ut ego quidcm sublimis sum,
vos aulem liumi jacenles despicio! Uude quae
, ' ,
deinde ct ipsi et Aretbusiis evenlura fueranl,
, conjicere licet. Praefectus quidem, qui Graecorum
, \ ^ *,
sacra quam maxime colens, vir magnus el forlis,
' ,
atque ob eam causam prseclarus, lum provinciae ei
,
pr&fuit, lantam Marci generositaleni admiralus
,
cst, el imperalorem reprebendit, probro se dignos
, ,
esse diccns, quod ab uno senc, qni per lanlam
. \
eoiistaiiiiam et fortituclinem lot inala animo maguo
\ pcrluleril, vincerenlur : adeo ut periculum essct, ^ *
se quidcm merilo irrisum, eos autem, quibus ea
, mala inferrenl, stininia gloria aucium i r i . Et ad
.
luiiic modum bcaius Marcus, virili plane animo muUiludinis furorem et gravcs illos crucialus
pertulit, ul nou iuodo a nobis Cbristianis, sed ttiam a Graecis ipsis simulacrorum cultoribus iuerilas tuleril laudes.
CAPUT X .
be Tkeodulo el Taliano Phrygibus : pracierea de ii$
qui Ancxjra: in Galatia marlyrio suul a/fecti,
Itusiride et Babilio : item d Eupsijcliio Luppadoce.
. .
)

"
,
,
,
/ ,
Eodeu lcmporc c l Maccdqjtitis, el Tbeodulus,
;, ,
elTaiianus, Pbryges, egrcgie proGbrislo cerlanien
pcrlulcre. Wyro nanique Pbryguiu urbe (1), g .
;, ^,
gcnlis ejus pr.eses lemplum, quod diulurno
. ' , squalore deformaium fuerat, aperuit atque repurgavit. A l illi quos dixi, noclu in fanum in- . ,
\ ,
gressi, dcoruiu simulacra comniiuuerunt. Et cum
, . ,
iuuUi cju9 rei suspecli in judicium pertraherenlur,
, *
ipsi seipsos delulerunt. Alque ubi diis sacrificare,

quod per id, si iecissenl, absolvi poluissent, el
, '
pncfecius ui ea re delictum suum componsarent,
, . petiissel, nolucre; primuui cos torsil. et tandein
= , ,
nudos craiiciilis imposuit, ignemque succendil.
\, , (
Et quamvis lam crudcliter ilii urerenlur, allamon
) ,
ad praefeclum dixcre ; S i , 28 Amaclii (id cnim
, , iilius uoincn fuit), carnes assas expclis, agc in
. \ i:lteram nos vertc partem, ne tibi edenli, si scf
(!) . (Socr. lib. , cap. 15.) . (Sozoni. lib. , cap.
II.)
ECCLESIASTIC/E H I S T O R L E LIB. X.
473
, . , miassi simus, insuavior fiat cibus (1). Hoc pacio

et isli fortitcr cerlamiue obilo, in craliculis viiam
.
finierunl, voluntaria sacriGcia et innocuas victiinas
\
seipsos offerenles Dco. Tum quoque Bustrim d i
cuiil splendide el forliier confessionem Ancyrae in
, Galatia propler religionem pertulissc : qui antca
, baeresis Eneralilarum, hoc e s l , continenliuin
* ,( , fuit. Cum enin) strenue rcm adversus timulacra
.
gererei, comprebensus, ab cjus loci praefccto
-. ;, \,
toriiirnlis esl adjudicalus. Itaque in publicum
\ \, , ,
produclum ille ad slipitem tormenlorum sus
pendi praecepit. Busiris auteni, ulraque nianu in
2 ,
c-apiit sublala, latcra nuda cxhibuit, et ad praesi' .
dem conversus : c Ne fruslra, inquit, carniflces,
,
ut me in stipilcm extollant, el rursus dcmiltant,
. \ iaiiges; paralus enim sum quandiu velis, illis ad
/'. , vcrbera et (ormenla lalera praebere. > Ibi ille cum
, > .
promissum viri admiralus, lum magis etiam, ubi
; ; ,
periculum conslanliac ejus fccit, est conslernatus.
' , .
Nam babitum eum staluroque corporis relinens,
\ ei manus constanter sustollens, quam diu praesidi
.
visuin cst, excarnificandum se dedit, plagasque
iuienta forliludine excepit. Deinde in carcero viuclus servalus est, liberque paulo posl dimissus,
nlii Juliaiium interfeclutn esse reiiuniiaium esi. Alquc is al Tbcodosii usque iroperium vilam produxii.
Hoc ipso lcmporc el Basilius, Ancyrana? eccle
siae presbyler, marlyrio est defuncius : alque ilem

Caesaricnsis Eupsycbius Gappadox, veieri familia
;;
locoque claro natus, qui ila pridem uxorc
,
r--*f, ^ , C ducta veluli
sponsus adbuc fuil. Eupsychius
proplcr Forlunx lemplum, quod cversuai non
ca*'ai ,
salis forlunalum fuit, c i cujus gratia imperaior
: ^ ,
iram iu Guâricnses univcrsus, sicuii supra d i , ,
cluni, concepcrat, necatus csl : ei qui auctorcs
, praclerea aiquc adeo palialores cjus lacinoris ii>
'
fano eo everlendo fuere, alii niorlc, alii ex&ilio
, ,
' .
perpeluo sunt mullali. Basilius vero, religionis
\
Gbrislianx sludiosissimus, sub Gonsiantio conlra
,
Arianos stienue rem gesscral: quamobrem E u *
doxii populariumque ejus senlenlia damnalus,
, *
publicos convcnlus agere probibilus lueral. Ubi
, vero Julianus imperium cst adcplus, publice
,
obambulans, 2 9 Gbristianos aperte esl coliorta *, \ tus, ul rojistanier religionem suain reiinerenl, et
.> ; , ^ sc a Grxcoriim sacris et libalionibus piaculisquc
?-:>> '
omnibiis absiiiicreut,4iec non iutperaloris bonores
*
(loccifaccrenl, nl qui fluxi c l caduci uon aliam
.
incrccdeui atfcrrent, qtiam pcrniciem sempiler
nam. Eain ub causam illuin Gra?corum sacrorum
, \ ,
scclalorcs suepecuiui babuere, atque odio prose
culi sunl. Quos cliam aliquando publice sacrifi . \ \ canies viilens, consiilil, el majorem in moduin
; ;
ingemiscens, ne quis Ghristianorum in errorcm
, .
tanlum iuciderel, pricaliis est. E l laudciu com(1) Idem supplicium, eadcm Laureniii marlyri$ fuit :
.Cotiverte partem
corporis,
Salis crrnn.ltiut
jitailer,
Lt juc vtrulnm quid tuus
Vulcanus ardens egerit.

. . . ' oclum est, devora.
FA eipcvimemum
cape,
Sit crudu.n un assuoi suaviits
Prudcot*
4<1
NJCEPHORI CALLISTI
472
prehensus, judieibus tradilus esl : et cruciaiibus ! , omnibus in *eo certamine virili animo perlatis,
.
martyrii cnrsum absolvit. Haec quamvis preler

senienliam imperaloris, nihilominus lamen facta :
*
et quidem conlra exspcclationem, et anirui ejus
.
volunfatcm. Verum alios quoque fortes mariyrcs
, împcrii cjus tempore recle
gcssisse scinius :
; .
quorum constanliam el ccrtaniina omnla sigillalim commemorare, ingenlis el gravis essel operae.
Ilosce autcm, ut dilucidiorem ecclesiasiica*
auquanlum eorum lempora obili pro
rci stalura facercm, coliecios reccnsui, quaaivis diversa
Cbrisio uiarlyrii fuerint.
CAPUT X I .
l)e sancto Arlemio : item de sanctis Manuei, Subel,
W Ismaei : et de beala Publia virqine.
J
. '.

.1
6. ) ,
\
.
%
Iuminit ros narnque alios ciiam per Gracos siinui

eJ barbaros excruciavit. Nam et his propler rcligionis iiostne odium, quidquid vellent, ut conlra
nos agerent, permisil: el feceruiit illi in uos longe
pejoraalque atrociora, qnam Graeci ipsi. Arlr.iuium
siulcni gcnerostim fidei propugnatoreni, ducem et
Augustalem Anliocbiae (1),qui ctiam copiarum militarium ductor in jEyplo, Constantio imperanie
fuii, pcr seipsum torsit: re quideni ipsa, quud
Conslantio subscrvifns, ardorcque di\ino flagrans,
dclubra mulla deoruni dcjecil aitfiie cvcriit : el
quod divorum apostolorum, Andrea.*, Luc:% ct
Timoibci ossa, Pairis , et ex Acbaia el Eplieso
'
.
, * \ " .
,
, ' *
*
, ,
,
';
, ,
Gonstaiilinopoliin pertuHl: 3 0 oblonlu vrru ei C

prxtexlu, quod fratn Gallo ipse neceiu slruxerit.
lionis enim omnibus martyri spoiialo, dignilalequc
orbalo, posl pluriinas alias inlolerabilesi|ue pue11 :i s, tan tin ct capul rcsccuil. Afflixit quoquc oralures Pcrsas, qui ad eum Gbalcedonc venerant,
Manuel, Sabel, ct Ismael, propterca quod Gbrisliansni colcrcul rcligionem : nequc in eis legaloruin
jus. contra receplutn genliuin oninium niorem,
>i*;Iare est verittis. Sedenim Publia quoque femina
p:ux'ipiium praclarumque ex virluie nonien estconsccula : qua.'cum nou ila diu in malrimonio vixisset, aditiiralionc dignuin ediJit fruclmn. ISam
Juauncs ille, qui longo lcmpurc prcsbylcr Anliovh\x iuit, et cum aliquolies legiiimis suflragiis ad
sedem aposlolicarn rccipituidam leclus cssct - scm
per diguitaieni cam repudiavil, funiiiisiius gernun
cxslitit. Hacc igitur virgiuum qu;i;casLe vilam sibi
di-gendam constitucrant, ca'iui praûii, Dooquc
coulinueserviil, bymuis el lauiubus coitlinuis illuui
celebrans. Porro cum aliquando pestis ista haruin
;i'dcm piaclcrgrcdcreiur, risu eum el convicio djgfium cxisttmanles, ilia Davlditotuiu carnnnum
verba voce alliore concinuerunt, quac simulacrorum iiiibeciilitatem traducunl: Simulncra gcntium
argentum el aurum, opera manuum hominum.
Simifes iltis fiml qui faciuntca, et omnes qui confidunt ifi eis
QnoJ ubi pr.tvaticalor auiîvit, * i Psal. cxin, 4, 5.
* , ; TJV . ;
?> , \ / ;,
\ , xai
. \
; ,
, \ ,
, ;
.
\
,

,

:, \ , ;
. '
) ,
\ , ^ ,
\ ,
;
, , . *
,
. "
ci , ) ct
' .

;, . ^-
(I) Aup-nslalcs inni -upa'.)a!iUir, qui pruuos ordinos h\ . ducebart, quod ab Anguslo ad id
liia:
J i cti c-.-ci.l. Vcgcl tts. A - . ^ u laiciu a.ildu
pricfccluiii iu ^-Egypio Augusins coiibliluil, \ }$

ff. inentio fil.
AuguHionioa, par> proviiÛ*
/Ej;yi l i cst. Ammixvius ut\cll,uus.
473
ECCLESIASTIC/E ! I l S T u R L E L I B . .
474
^, lentium eia imperavit. A l ille magis etiam psalmis
incumbcntes, illud quoque accinuere: Exmrgat
Devs, el dusipentur inimici ejut *. Eam ob rem i n . * ;,

dignatus tyrannus, c psallentium clioro principom
- .
, ; adiluci jussit: et neqne venerandainillius seneciutem, neque e virtutc efflorescentern in ea observan , liam vcritus, tam acerbe maxillam ejus uiramque
,
. diverberari pracipH, ut admodum sanguine suftunderentur.Atqueilla, honorem potins quamigno , \
, \ - miniam esse rata, quam pro Ghristo pertulerat injuriain, in domunculanr. suam est reversa, atque ib!
. ;
- rursum spiritualibus eam canlilenis esi persecuta.
alioquodain modo debaccbantes in eo da3mones,
);
quoe ad se ille sponte sua inlroduxerat, compes
cuit: quemadmodum Psalmorum il'e maghter lyra
.
sua saevicnlem in Saulo spiriiuni demulsit,
. '.,
"
* \
' \

.
3 1 CAHJT XII.
Ut apostata re$ venales in foro polluendas conlaminanda$que mandarit. De sanclo Theodoro Tirone :
et de ianctis martyribus, Juvenlino ti J/aztmino.
^ ,
,
. * ,
'
;
', * *
; ,
.
( ) ,
' , ,
, .
*
*
,
. ' ,
\
'. ,
. ' ,
; ,
, I
93\, ,

.

/
, \ -.
-
''', , .
,

. *
.
, -:
. 01 ^,' / -
Pauhim vero progressiis dcserlor, liberius ac

polius iinpudenlius impieiate iisus, anna sua
conlra pietalem expedivil. E l cum quod laceret
non haberel, res in foro vrnales inquinaliuiie i m buit. Infeua nanique sunt sacriliciorum sanguine
et conlaminaiione esculenla : panes videlicet, caro,
poma et placenlae. Q\ix cum primum non aniinadverlercnt, qui Servaloris noinine censeniur,
caililus cjixs rei providenlia divina suiil admonili.
Nam Deus Tbeodoro mariyre arcano modo misso,
urbis ejus episcopo (Euzoius is fuii) mandavit, ut
qui pie vivere slaiuissent, eos &b>iinere a rebue
juberet, quae in foro venuro propobiiae esscnt :
trilicum autem in ollis coquereui (, boc est,
frumenlum coctum apud Eucbaitas (I) numiuarc
solenl), eoque inopiain solarentuT. Id vero inagno
jejunii die praeceplum : cx co tempore facli nienioriam rcnovans Ecclesia, et cclebrera agcns
convenlum, ad hunc usque diem observat. Theodorus aulem isle e s l , qui ex Tironum ordine,
Tironis nomen accepil. c l sub Maximino ad ignriti
voracem dainnalus, cursum suum in martyrii eiadio pulcbre pcrcgit. Cxterum pennulti gemitu et
lameniis faclum boc imperatoris sunt cxsecrati *
nibilominus lamen aposiolicis sanctionibus i n n i \ i ,
qiia proponebaiilur, sumpsere. Omne enim inquil,
qnod in maccllo rendilur, edite, nihil hiurrogantes,
propter conscientiam \ Abominatioiiem banc dcsertoris duo quidam scutigcruli, qui ainpla sli[>eudia
in indilia faciebant, in quodaiu convivio perquam
scile iraduxcrunl. Vcrba enim illa pra^stanlium
in B.diylonc pueroruin concinurrunl : Tradidisti
nos regi iniquo et transgre&sori, desertori el pessimo
supra omnes gentes terrce. Porro ex convivis quidam rcni cam ad imperalorcm dclulil. E l ille opll-
Psal. LXVII, 2.
I Cor.
x,
23.
(1 Ivifhai iv, popul: S ylbici siiii?. (Pii:t.Iib. vi, cap
17.)
475
NTCEPHORI C A L U S T I
476
IUOS cos viros ad se accitos, qirdnam id esset , , , quod coena de se dixissent, inlerrogavil. lbi illi
. \ ,
<jui in vera pietate edurali cssent, magna usi
, (
liberlate, dixere : c Optimis, imperator, legibus
,
respublica esl adminislrata , quas laudalissimus
, princeps Constaniinus et ejus tuleruni : 3 2
\
nunc autem piacuium tamura in cibis atque pocu , , .
lis cernentes, merilo factum id deplorauius. Et
' , cum domi vicem nostram lugemus, lum in lua
. ,
prxsenlia, ut vides, moercnles trisiamur. i H i s au .
d i l i s , lyrannus diverberari eos acriter jussit ( 1 ) ,
*
ct post crm-ialus mullos capile eliam plccti prae . ,ccpii. Alque illi ita abducii sunt : Deus autem
*
vicioribus eis martvrii coronas donavit. Aller
,
horuin Jnventinus, aker Maximinus vocatus cst.
, , '
Hos Antiocbeua civilas , ut egregios picialis pro- ,
pugnatorcs, incrito non soluui sacro loculo bonoravit, verum etiam magniflce anuivci>ariju meinor i consecravit.
CAPUT X l l i .
De reliquiis snnclorum prophetarun , Eliswi, et
Joannis Prcecursoris et Bnpliilce.
. I l \

Cum a Gra?cne supcrsliiionis professoribus ubique

talia adversus Cbristianos patrarenlur, tum illud
quoque oiunium maxime indignum aique horrendum Sebastiae in Palaestina est admissum. Ossa.
namque Elisaei propbeta?, et Joannis Baplislae
<merqne enim sepulcrum ibi suum habuil), loculie
suis extracla, el irralioiialium animantium ossibus
(o immaneiu audaiiam) misla, atque.igui Iradita,
in cineres redacia, atque in aerem di&jecia sunt.
Adba*c,. Gbrisiiaui comprebensi alicubi lanquaiu
\iciimae super aras acceusas praecipitati : et lioiuiiies ad alia nefanda flagitia contra nos furiis sunl
concitaii. Nam Palropbili apud Scyihopolim reliquias effoderunl, et earum parlem reliquam dissiparunt. Galvariam autem ejus allius sublalam
contunjelia, nibil ad exsccraudam injuriam reliqui
iaeientes, suul prosecuti. Plurhna vero ct alia, et
ipse et Judaei el Gra?ci contra nos indigna egere.
Quae cum ille audiret, certoque sciret, non modo
-eis non oflensus, scd etiani maximopere gavisus
s t : cum quiJcm taliura faciuorum inrainia in
alios redundaret, animi aulem ejus senlenli.i illo- D
rum faclis perflcerelur. Verumenimvero ubi per
furorem talein consilium suum minus succedere,
* l Cbrislianorum animos inde augeri magis aique
conflrmari vidit, fraude alia episcopos eos qui
propler causam aliquam sedibus suis ejecli fuerani,
cum successoribus eorum, ad cerlamen, 3 3 sicuti
aniea diximus, impulsos cominisil : el parli u l r i que facultaieai omnem dedil, ut quacctinquc posseni ad res suas defendendas alque stabiliendas
libere facerenl. Ita illi inter se congressi, multuni
ignominiae el reprebensionis quod deeertori studio
1'ucrat, verae pictaii allulcre. Alia insuper dolo
*
, \
*
\
( )
, (
!) &, \ \ ,
\ , , . ,
* , . 01
, ,
, , . \
" *
\ ,
7 ,
,
' .
\
,
^ , ,
,
' , ^
, . \
,
\ ,
.
^, ,
,,
.. *
(1) Jnliamis iu eis sc majesialeiti busain v i n l i caic dixil, aiquc id ilu dc cis vuJgatnm vuluit,
niarivr>im
lluvil.
noincn
cl
boiinrom
cis
invidcns.
ECCLESfASTIC/E HlSTORliE LIB. X.
478
malo induxil. Nam c l in cleri ordinem cooptalos

senatorum munere el ruinisterio perverse iungi
* - jussir, et ecclcsiarum annonam dxroonum roinislri*
, ascripsit, eainque iljos exigere permisit. Quibus
,
rebus fore credidit, utda'monum cuhus augerelur,
, . \
religio aulem \er& pielatis aboleretur. Alque luix
.
quidem sic acia.
. '.

. '

\\>
CAPUT X I V .
De Lucifero el Etisebio : ut Antioeftia" in locum
Meletii Pattlimts sit subrogalus. Item de Alexandrma tynodo. qucc cousubstantialem Pairi ei Filio
sanctum Spmtum diviniius asseruil, Atbanasio
prwsidente.

Posl Alhanasii aulcm reditum, ctiam Lucifer
, CaJarilanus (1) in Sardinia, el Euscbius Vercellen , sis, Ligurum (2) qui iu Italia sunt, episcopi, inipcraloris lilleris redilu eorum probaio, Tbebis
, , . ' >- superioribus in Orientem pervenere. Nam a Con . \ - sianlio pcrpeluo mullati fueranl exsiiio. Ilis porro
, cum inter se convenisset, res Ecclcsia? constituere,
Eusebius Alexandriam concessil, ul cum Albana
sio concilium cogerel, et synodi Mcajn decrela
, ' ,

slabilirel : Lueifer aulem Eusebio ( i u enim ulri , '
que placuit) diaconum, qui vicem suatn synodo
* '
a jesset, attribuit : per quein recipicbat, se rala
.
babilurum quae ibi consliluereniur. Ipse vero A n , \ /
Uocbiam profectus esi, ubi Ecclesiam nou paruni
. perturbatam invcnil. Eranl enim in populo dissi *
dia : quod non sohim ab Arianis, quibus Euzoius
, C prafuil, dissenlirent, verum eliam eos qui Melelii
* \ - paries sequebantur, eanidemque quam ipsi obti, , uerem senienliam, non reciperent. Cum is auicm
, \ .
nondum ab exsilio reversus esset, Lucifer, Paulino * , in locum ejus subslilulo, indo decessit. Eusebiu
^ ; Alexandriae, uiia euin Atbanasio, animo magno
, . *
concilium coegil. E l convenere eo episcopi multi,
, quibus cum magnus Alhanasius prsirel, non solum
. Nica^nam fidei professionem roborarunt, sed ctiam
,
sermonibu9 quarstionibusque de rebus necessariis
, plurimis 34 habilis, eas deciderunt. Quo teir.pore
, diviniuteeiiain Spiritus saucti perpensa *.
- , * consubsunlialem, e u m , et , boc e s v
,
ejusdem bonoris cum Palre et Filio, sunl profess' v
ei trinana uoius Deitatem essentiae ,

boc est*.
-r~--t
-x
r
- rv
'
u
\
, \ \ ,
OJ ,
* ;
.

* /. , ;
^ , ' .
, , ,
(!) Alii b'^. Ctiralitanui.

(Jrb8 Libymu conlra, Tyrio (undata potenti,
Tatilitur it longum Curalis. C!audiaii.
Triuitaiem, nominarnnl. Perfectum quoque boniinem, quem Deus suscepit Verbum, et animo et ore
uno depraedicarunl : et quidem non incarnalutu
soluro, verum eliam anima intcUectuali animalum:
quemadmodum el veleribus qui de divino Numiner
pbilosopbali suol, viris placilum esl. eniiri
illi Odeiu aliquain rccens excogitatara Ecclcsiay
Iradidcrunl, scd quam Lc( lesia anliquilus a majoribus accepil: el qua3 olim sancii viri qui prudculer ct pic rcs Cbrisiianoruin sacras iractanlcs prodidete, Ircnxus vi-lelicel Lugduucnsis episcopus,
(2) Editum cr,.t , Libyuw, iûod corrcxinuis. E I I . T .
479
NICEPHURi
Clemens coutexlor, Apoilioaris Hierapoliianus, et
qui aHtiquitns Ecclepiae Autiocbena? pr.ifuit Serapion, ea illi explicata confirmarunt. Isii siqnidcm
uinnes qiios modo renensuimus. atque itidem alii,
in lucubralionibus suis Verbum quod boniincm
assumpsit animatum, quippe ipsis , consubstaiilialem, tradiderunt. Synodus praeiorea proplcr Cyrilluin Pbiladelpbis (1), quac Arabiae iirbs
vsl, epi copum congregaia idcm in litleris ad
ipstim Cyrilhun suis promulgavii. Ipse quoquc
bapi-uiia clarus Origenes, in omnibus suis scriptis,
aniiiialuin quod bumari\talein assumpsil Verbum
pranlieal : c l poiibsiuiuiti id apcrle asiruit nouo in
Gcnesim lomo, ubi quidem Cbristum Adam, Ecclesiam vero Evam facit. Locupletcs et idonei rci
U.iiis icstos sunt, Pamphilus scriplor ecclesiasti- ^
ctis, et qui cx eo cognoininatus cst Eusebios, qui
xiiam ejus viri conscripsere, adwrsariisque ejus
defensionibus pro eo composiiis rcspondere. 11i
11011 priiuum Oiigeuem seutenliaj ejus auctorciu
esse, sed iJltim arcana Ecdesiai dogmata a majoribus pcr iradiiioiirin atcepla explicantcm, eaiu cxpt;bii:s e dicuiit.
f
35 CAPUT
C.YI.LISTI
i80
\
, , ,
\ ) ,
,
.

* ; ' ,
.

, :,

,
,
,
^ \ ,

.
xv.
. '.
Qtuv ca-lesn synodus Alexandritc de istis verbh,

subsluntia ei submtenlia, evidenter el clare decreierit.
" \
kv
Qiiamloquidcm vero quaeslio de subslantia et

\ \ \ subsistenlia non inediocrilcr ecdesias turbavit, et
; ,
crebra: comculioiies atque dispulationes fcupcrio- ^
;
ri; us lernporibus de vcrbis eis babita?. sunt, tignlTi, \
caiione el proprietale eorum Alexandriua quoque

sytiodus excussa, constituil : non opus esse in Deo
* '
lal.bus dictiotiibus. In sacris enim Liilcris nullibi
;
substam a3 verbiim exslare : dogmatis vero expo . *
ncndi neiessilaie, divum apnslolura Paulum sub ,
sisieiiiis noniiue abusum esse. Alio autem modo

vrba ba;c usurpanda esse sanxerunl, cum quis
S.ibcliii scilicet opinionem refcllcrc conlendal: ne
, ' ^
nuimnum inopia veluii unam rem Irinominem in
Divinitatis conlemplatione esse putemus : sed t r i . '
bus usurpalia nominibiis, rcs quxque in TVinitale

iripliciier distincta, peculiari subsistenlia sua i n " ,
lelligatur. Primus quidem videtur de substantia
et subsistcntia mcntionetn intulisse Hosius ille D \ .
\
Cordubensis episeopus, cujus supra aliquolies me,
minimus. Ab impcratore enim Gonslanlino Ale;,
xandriam niissus, ut exntatam ab Ario lurbam
^ , " ;
sc.iaret, quod etiam Sabcilii Libyci dogma radici :>; .
hts cvcllerecunareiiir, qu.cstioneni de subslanlia ct
. >
subsistenlia movit: unde uugameitia mulia exorta.
; , \ Ei quaesiionem eaiu Nica:na, quai pobtea celebrata
: ' ;
^, synodus indignam esse nt ibi tracfarctur, in\ . , :
(luavil. Poslca aulcui cum quidani nugari rursutu
; ; . '^
de ea cocpere, coticiiiuui Alcxandrinuui ea qia3
>* * '
ihximus sapieutcr inibi c!c ca cunsliluisse videiur.
(1;
biiidcipV.ia u bs in Abia My ia\
Siqiliauo, Ly-ii.c.
A!ia ,
.E^yj l i , al , SW\.H oit.
ISl
E C C L E S I A S T 1 C n i S T O R L E LLB.
482
\ , \ Uxc sanc Alexandriae decreta su/U. Qua vero nubis

de sttbsiaiuia et subsistenlia cognila sunl, ea pau . 01 ' "
cis cilra invidiam exponere bic liceal. Qui a pri
* - mis initiis pbilosopbiam apud Graeios geuliics docuerunl, ne nientionem qtiidem ullam prorbus
. *
subsislenliae feccrunt : , bnc esl, substan
tiain autem sive csseiUiam varie dcGiiicruBt.
'
\ *
Irenaius grammaticus apud eos, in libro quem Atli
cistam inscripsit, ubi liltcrarum ordine verba col , '
, . ligit el explanat, diclionein tubsistenlice barbaratn

vocal, neque eara apud veteres reperiri dicii : siu
aulem reperiatur, diversam ab usitata isla eam

oblincre signilicationem osienclit. Sopbocles nam .
, que in Plicenice, , subsistentiam pro ins diis coilocalts posuit. Menamier auteai idem vrr \ , *
buai pro juris condimenlo, 3 6
rursuin pro
\ .
vini fecc in fundo ca.li subsistcntc usurpavii. Gaj .
lerum illud observandum, quamvis veieres plnlo ,
; , sopbi diclione ea usi non sint, recentiores lamcn
frequenler subsislenliafa pro substaritia xccepisse.
; * - Substami;e autcm diversasdefiniliones (radiderunl.
A l si substantia definilione comprebendilur, qua \ '
nam raiione proprie el recte ea vox de Deo dica .
tur, qucm fiu ullo concludere non csi? Evagrius
. *
saneAsceles, iu libro suo monasiieo, de divinitate
c
disserere leinere cum impudenli confldeniia dis , , , ,
suadel, el Dcum ipsum ui simplicem deQnirc velle
* ^.
prorsus deborlatur. Definitiones eniin non sinipli
cium, sed compositorum esse dicit. Idcm et iliud
, ^ . >
f
a l i l , s
* C adjicit : Proposilio scu enuntialio oiniris, aui

, '
gonus quod indieelur, coiilinet, aut speciem, aut
,
differenliara, aut proprium, aut accidens, aul ex
.
iis compositum. Quodsi nibil harum reruin in
sancla Trinitaic deprebendere est: cum silenlio id adorclitr, quod dici atque proferri non poiest.
Sed de Evagrio postca memorabimtis. Ibec aulcm qnamvis exira inslilutuni nosirum esse vidcanlur,
ulilia tamen, bisiorixque convenienlia, neque adinodum alicna esse arbitror.
. i q " .

',
.
CAPUT X V I .
Qu(B Athanasius in oraiiotie quam de fuga intaipsit,
commemoret.
\
In synodo isla Albanasius librum etiam dudutn

a se de iuga composilum recilavil, ex quo loca
*
quaulam argumenlo ei maxiine apposila, operi huic
.
iuseram. Orationero aiitem integrain, quae prolixior
, ; D csl, sludiosi ipsi inquirent. Ila auleiu scribil :
-^ . *
c Ecce baec esl iinpiorum au lacia. Uxc cum
<-
fcccrini, itcque pudoro in cis quas anlea coiilra
; * '
nos molili sunt, insidiis, affecti sint : ei nunc nos,
;, \
quod sanguinarias eorum nianus cCTugere poiuen *
mus, criuiinanlur, ac potius amarulciilcr, quod
,
nos e nsedio prorsus non sustulerint, lamentanlur.
* \ , E l landern causa qu;i?sita, timiditalem nobis expro * branl : neque inlelligunt, dum hoc ganniunl, in
, scipsos se omuem pertrabere reprebensionem. Si
. ,
enim fugere maluiu esl, muliu delerius persequi.
. *0 ,
Qui cnim fuga sibi consulil, ne intereal, occullando
.
latet. A l qui alium pcrcquitur, occidere conien dit. E i de fugicndo quidciu scriptura exeiai. Qui
*
4 i
483
Nlf.EPHORI CALLISTl
aulem necare alium conaiur, legcm Iransgreditur / . ovetdiCooitv, $7
*P* mngis occasioncm sui ipsius viiupc: *
randt praebeL Si igitur fugam nobis ignominiose , \ !
objiciunt, seipsoa potius arguanl, qui nos sunt . ,
persecuti. Facessant illi cum insidiis suis, et fu- * , :;;
gere slalim, qutbus illi roalum siruunt, desinent.
Sed improbiiatem suam non relitiquunt, et ut \
nos cornprehcndant, nibil nou lentant : cum
,
quidem sciant, eorum qui perseculionem ferunt, . \
fujtm, magnum esse persecutorum ipscrum c r i - ,
nicn. Milem namque et huniaiium nemo fugit, acd
. pclius ferum el improbis moribus hominem. S i - ,
quidem qaicunque erant in angusiia conslitnli, et .
oppressi ajre alieno, Saulum fugiebanl, et ad Da *
videm profugicbant. Proptcrea et isti eos qui fu ,
gienies occullant, magno studio occidere conantur, ^ '
ut ne habcre videantur iniprobilatis suue cxpro- . ,
bratores. Verum ei in hoc excacaii prorsuserranl. * * ).
Quanto nainque fuga est manifestior, lanlo quae , *
ex eorum insidiis provenit vel ca?dcs, YCI expulsio, .
ft apertior. Sive enira occidant, caedes eo magis ,
adversus ipsos vociferatur : seu in exsilium agant, , \ adversus seipsos ubiquc locoruin ipsi mouumenU
,
iniquilalis s u constituunt. llaque si sanam obli- \ . nereni mentem, videreiit profecio &eipsos rebus , . bisce comprehensos teneri, el ad sua ipsorttm con- *
silia impingere. Quandoquideni vero meulem nie- , *
liorein amisere, nibil o i i r u m , si ad ejusmodi , per&eculiones producuniur. Et occidere alioa quse- , >
rcnlcs, suam ipsorum non cernunl impietatem. Q ;
Eteniro si conviciis eos proscindunt, qui propler
, percusaores inimissos lalitanl, atque si calumniose
( \ ^
accnsanl eos qui percussores fugiuiu, quid rogo )
facient cum vidcrint Jacobum fugere fratrem suura
, ,
Esau ? Mosem in Hadian see rccipienlem, propter
, Pbaraonis metum? Qnomodo vero, qui lalia gar. ; * , &
r i i i i U , Davidi palrocinabuniur, Saulum fugtenli

(qui percussores iu domuin ejus ad illuni inlerfi- ; ; ',
ciendura niiseral) el in spelunca latenli, faciem- \ ;
quc suam niulanli doncc abiret ab Abimelecb , ,
l insidias sibt structas devitarel? Quid praeierca
.
isti qui ternerc bmnia efTuliunt, de niagno Helia , ',
^licent, cum eum videanl el Dcum invocanlem,
/;
jnorluuinquc excilantem, et propler Achab atque
^
tcrabelis ininas latitantcin ? Tunc elenim qui ad . \ /
c.ideii) in iiiircbaiilur iilii propbelarum, occulla ,
Laulur in speluncis laiilanies apnd Abdiam. 3 8 Au
, .
IIDS quidem, u l vclusliores norunt, eorum autem

qui in Evangelio sunt, non memincrunl ? Nam et
,
discipuli propicr metum Judaeorum secesserunt, ; ,
sese occuUanies : ct Panlus Damasci ab gentis ibi
*
principc qua?silus, de muro in sporla demissus,
,
pcrcussorig cffugit nianus. E l cum Scriptura de , *
banctis lalia prodal, qncni praetcxtuai airt cxcusa- )
iioncm pra?cipiiis audacia; &ua* invenire potcrunl? ,
im si timidilaicm probrose objicianl, adversus
jpsos veluii (urintes audacia ipsa facit. Sin, quasi
;
ra?ier voluntalem Dci h;vc feceriraus, dicant,
,
*cipsos criininaiUuj, Scriploras plane ignoranles*
*>- 9
e t
4?5
ECCLESIASTICE HISTORIiE LIB. X .
,
ln legc cnim praeceptum quoqne fuit, ul civitates
refugii proplerca conderenlur, ul qui ad inortcm
. '

, inquirerentur, quocunque possent modo servaren\ ,
' tur. In consumm.it.ione aulem saecuOnini, cnm ad

nos venisset ipscum idem quod cum Mose loculum
est Vcrburu Patris, rursum mandatum boc nobis

' dedit, dicens : Quando persecuti vos fuerinl ex riri

. tate tnia, fugite in aliam . Et paulo post inquit :
, Cum igitur videritis abominationem desolationts quas
, dicla est Daniele prophcta stantem in loco san \ cio : qui leyit, intelligal : tune qui in Judiea tunt,
fugiant in monlana : et qui in tecto esl, non detcen .
dat nt e domo $ua quidquam tollat. Qui in agro,
, ' ,
. , non revertatur, ul ferat vestimenta $ua Alque hsec
; ,
perspccta b;*bentc'S sancti homines, idipsum se%
. -.-
'
* , ,
cuii sunt vitae inslitulum. Nam q u nunc praece . pil Dominus, eadem eiiara anie adventum suuin
in carne cum sanctis cst locntus. Atqui hie pro , ,
. posilus est hominibus finis ad perfeclionem du , , cens, quod Deus imperarit, id u i exsequanlur.
, Proinde et ipsum Verbum, nostra eausa homo
factum, non dedignaldm cst, cum ad caedem quac \

reretur, sieuli nos, sese occullare, atque eliam
eum essenl qai id perscqoerenlur, fugere, el i n '

sidias devilare. Ita eniin conieniebal boc ChnsKim
,
cxperiri, ut quemadmodum ex fame vl siti, ita ex
. "
, fuga eliam bomiwm se assumpsisse indicarcl.
, , Stalim eiiira ab initio, cuin homo faciue infans
etiamnum esset, ipse per angelum mandavii Jose ,
, . >. J pbo : Exturgem accipe puerum el tnalrem ejut, ei
, fuge in jEgyptum ; Uerodes enim quasiiurus tst
*i1C

animam pueriPorro
Herode morluo, eumdem
. ^
apparet, propler Archelaum Herodis filium, seces , '
sisse in Nazaretb. 3 9 A l cum landcm Deum se
.
csse oslendisset, el manum aridam reslilueus sa, , ,
nasset, Pharisaei quidem aggressi consiiium conlra
, *
eum ceperunt, ut ipsum inierimercnl : Jesus vero,
, \ , \
eo cognilo, inde secessil. Rursum cuni Lazaruni
* , \
e mortuis resuscilasset : Ex ea ipsa inquii, die
. , contilium iniere, ut eum occiderent \ Ilaque Jesus
, , - non amplius propalam inler Jada?08esl versalus,sed
;
inde divertit in regionem solitudini propinquam.
, \ Prxcerca, Seryatore dicenie, Priusquam Abraham.
. ,
fuii ego sum , Judxi quidem lapides corripue^\ , , - ^ rnnt, ut illuin pelerent, Jesusaulem abscondit se,
'
el exivit ex templo, el per inedios eos transiens
. , .- abiil alque diacessii. Scdenim cum bxc videntes,
' , \ ac potius inlelligcnles, pro eo aique scripium esl.
non videant, qui quaeso fieri nolunl igne combusli ?
, \ , \
dum scilicet contra quam el facit el docel Dominus,
, '
ipsi ct cogiianl ct loquunlur ? Puslquam namqim
. *
Joannes roartyrio csl defunclus, e i discipuli c o r
pus ejus sepelierunt, audiio eo Jesus seccssil inde
. ^
in navicula in descrlum locnm s<dus. Alque Du \ minus quidcm ad hunc iHodum el fccil el docuiu
Uiinam vero boni isti viri ita verccundia afflceren.
lur, u l saltcin advcrsas homincs prcfracla suaj
1
iJaub. , 2.
Mallh. xxiv, l o seqq.
Mailb. u, 13. * Joan. , 55. * Joan. \ m ,
487
NICEPIICRI CALLiSTI
488
ir.ercntur audacia, ct non co furore abripcrcnlur, / '.. ,

ut Servalori quoque ipsi limidilaiU crimen impin /
gerent, qui scmel blasphemare ct malcdiciis eum
incessere consulto insliluei uut. Sed lurorem co- ,
rnm ncmo sustinebit. Quin Evangelia quoque eos ^.
,
ignorare convincemus. Nam bujusmodi fugas et

s essus causa rationi conscntanea alque vera cst, ' ,
qtiam evangelisla? de Survalorc cliam memoriae '
uiandarunl. Proinde eamdem de sanctis oinnibus , ,
opinionem babore debcmus. Et quae dc Servatorc ,
bumano more scripta sunt, eadcm comiimniter . ;
, 8
ad genus bomanum rcfcrrc convenit. Quae enim
noslra suni, ille suscepit, inibecillilalisque noslrre ' ,
)
aQecliones in seipso exbibuii. Quod Juannes si<*.

.
scripsil : Quarebant iyiiur eum comprehendere, et
ncmo ei injecil manus, quod nondum venerat hora ^ , \ ? ; ejus. Atquc ctiam priusquam ea vcnUset, ipscniet
inalri dixit : Nondum venit liora mea : fralribus .
aulem, qui dicti sunt, sais : Tempus meumnondum ; \
, , \ .
ulett. At ubi tenipus id veneral, ad discipulos ,
. >
40 Dormite jam, inquit, et requietcite. Ecce enim
upproptnquavil hora, et Filiut hominU iradelur tti manus peccatorum. Itaque ncque anle tempus convprebendi ee permisit, neque (empore jain prxsenle se occullavit. Quiu seipsum polius insidias
e\ slruenlibus iradidii. Hoc ipsum et Lcali inariyres in persecutionibus, qux tempore qua?que suo
accideruni, obscrvarunt. Qui cum persccuiione txpeiili fugeiunl, et se occullare perrexerunt, l u m
invenli el deprebensi marlyrium sircuue obieruot.
Hac sacer Albanasius in fugae sua? dcfensione C
\
seripstt. Et taleiii Abxandrina synodus babuit

fiiieiib
* ;.
CAPUT XVII.
. '.
Vl eo tempore Antiochia tres (uerint, Mele-
, ,
tiui, Paulintts, et Euzoius : et ut Lncifer propter
Eusebium offentu$, hcereseot suce auctor exailerit: ,

.
el ul Eusebius Vercellensh et Hilariu* Picta, '
viensis episcopi in Occidente, Iliyricis , Gallu et

,
, Italis Bomana stmul el Graca lingua sanam , ' ' ,
ccenoefideidoctrinam annunliarinl.

.
' ,
Porro Eusebhis, qtiem Verccllaruin epscopum
, '
esse dixmius, Alcxaudriue synodo peracla, Anlio .
cbiam profcclus, plcbem ibi iiilcr sc dissidcre
* : iuvenit. Naiii qui Melciii purtes secuii fuerant,
Paulinum a Lucifero ordinalum prorsus aversa-
, * baniur, et suas sibi ccclesias atque convcntus
,
cogebani. Quapropter Paulini ordinationem niolcsle lercns, quod universis placiia non essct, ei I) ,

cum nculra parte coDimunicans, facluiu id quidcm iioii piobavii : Luciferi lamcn, qua cuiu pro , , scqucbaiur, observantia, publicitus nibil prolocu- , \ lus, inde discessil, et illud modo dixit, episcopo5.
ruin convcnlu eain quoque rom conslituUun iri
^ , * ^
oportere. Et cum non niinimuiu studii in eo po suisset, ut quod per dissidium, scissum erat, unione
, ,
cuDJungercl, id tamen eflicere minirae poluil. In , lerea eiiim Melelius quoque ab exsilio reversus ,
csl. Qui cuia sectaiores suos, qui cum in prelio ,
babebanl, seorsim couveruus agere invcnissel,
*
episcopali more eis pra-iit. Iia facium, ut Ires eo- , : dcui lempore Aniiocbiae esseut, qui patorali inu- , -
ECCLESIASTIC/E HISTORf.E LIB. X.
4:) >
vos. ncre fungerentur antistilcg. Et eoclcsia? qniilem

in Euzoii poleslale erant, qui Arianis praefuii
\ .
Paulintis aulcm inlra urbcm, ecclesiam unain mi ,
DU3 celcbrem oblinuil; qtiain ci Euzoius, quod
. b e n n n c i n jamdudura observasset, concessif. 41
,
A
l Meletius exlra urbcm ad portam, convcnlus
, *
snos agebat. Eo in slatu cum ros Anliochias es .
scnt, Eusebius indc riirsum abiit. CaHerum Luci , ;fer ubi ordiualionem Paalini Eusebio displicere
}. &
inleltexil, perindc alque injuria aflectus essct, spgre
,
rem fercns succcnsuil, neque ad coinmniiimuMii
, ,
cum Eusebio venire v o l u i l ; ct qwasi iu svnodn
.
non rile res a<:la cssct, decrela <jus per caltim ;
niant rcjicere insliluil. E l cum mulla qtuc dam num, ul fieri solef, aJTerebant prrlrisli eo Irm ,
. ^ Pre niovcronlur, mullos eliam ab Ecclesia ea rcs
alienavii. Qua de cansa nova quoqnc rursus ha>
rcsis exslilit, a Lucifero appellalionem soriiia.
Q U J B sane parum decenlem i r u causam babuit.
Suo enim ipsius laqueo laptus tcnebaiur : qui
diacono suo misso, se probaluruin qiuc gynodus
conelituissel, professus fucrat. ipse quidcni
Ecclcsix sentcnliani relinens, simuliaiemque rcniitlens, ad sedeni suam in Sardiniam sc reccpif.
Qui vcro cuni eo dolore se affectos existimabanl,
Ui Orientc rcdicli, scctam sibi siiam consliiuerunl,
vi longo lcmpore Ecclesiam oppugnarum. Eusebius cum in Orienle essei, in fide parum firmos
veiuli opiinms medicus curavii, alque r e s i i i u i l ,
: , Q si qnid parum sinccri apud eos esel, rejieiciu,
; ;,
quidquid aulcm Ecclesia apposituin ualivumque
, , . ossei, docens alque insiiuiens. Aiquc iude in
* * '
Occidcntem profecius, per lllyricum iransiit :
*\
aique in Italiam venil, idipsum ubiquc agcns. Ibi
, c i Hilarius Piclavii, urbis Aquilanicae cpiicopus,
,
qui prius co redieral, primug scilicct ab cxsiJio
.
rcvocalus, saniorie fidei seiuina sparseral, Jialos
.
ci Gallos, quaj vcl fugienda vel cxpelenda dogmata
6 , \
cssenl, erudiens. Perquam disertus aulem Latina

simul et Graeca iingua fuil, et libros plerogque Roma .
nis conscripsit, qui cum A r i i opinionem refellunt,
, ,
* J , , <
&,
. ,

,
, .
* ;,
, \ , . " ,
\,
lum , coneubelanlialis, sentcnliam graviicr confirmant.

Haec slaiim post cxsulum
resiiiulionem facia. Ad bunc sane modum Hdariua Pictaviensis el Eusebius Yercellcnsis, f piscopi, in
Occidenlali imperio N i c x u fidei dogina clare deprsedicarunt.
. 1H'.
D
4 2 CAPUT XVIII.
,

De Macedoniani$ n l tum mngna Uberlate impietaisiur ,
ippdrovv
iem suam docuerint. Qnid ii seiiserinl, et quibus

defetuionibiis advenus accmatores suos *hu

*.
Wif.
y
;* ^ ,
, ,
;, ; \
/ . ,
,
, ; .

, ,
* ^ PAXROL. G R . C X L V I
Eadem vero tenn>eslalc Maccdonii srctatcres,

Constantii morle freti, in quibus eranl El.usius
Cyzicenus, Eustalbius Sebasiiensis, c l Sopbrunius
Pompeiopoliianus, aperie Macedoniani vocari coepcrunl. E l lemporis opportunilaie arrcpia, frequcntcs Iibere diversis iu locis synodos, eis qiti
Scleuciic cum cis conscnscrant convocalis, coegerunl, el seclae sux faciionem insiilucruiii. Tiini
autein qui adversai parlls erant, Acacianos vidflicci, cxconuiiuiikaruni : ndemque Ariniini cditam
NICEPHORI CALLISTl
4
irridt-ntes, formulam Anliocbenam proinulgarunt, * , iv MiJragiisquc suis romprobarunt; quae poslea Se- \ : /
Jeucix quoque coiifiruiata fuit, sicuti proximo /, ;
libro dixhnu*. Vcrum rnimvero ctim a nomiullis . . propler ejusitiodi dissidium reprebendcmitiir, eis- ,
qnc objicerelur, qut minc landem sc p. r dis>i- ,dium ab Acacianis scjungercnl, cum quibus an- ; \ ;,
lea et conscnsi!>sehl ei communicasseul? tule per
: *
Sopbronium responsum dcdcre: * Occidcnlales epi-
scopi non sanam de Consubstantiali babuere opi' ' ; tiiunem; Amitis autcm in Oricntc dissimilem snb- slaniia Palri Filium csse d o c u i l : el uliaque pars
;"
recta extidit seiilentia. IUi enim per , -
consubslauliaiis, vcrbum, subsisicnlias Patris ct
*
Fitii in itnitalciu unam redigenles, confttderunt :
; liic vcro e diverso a natura Patris proprielatera
. ^/
F i l i i nimium segregavit. Nos igitur utrorunique , 'lapsum vitanles, mediami absque periculo onwi
,
viam delegimus, pieque magis sentimus, aequalcm
* ;.
scilicet Palri Filium subsisienlia doceirtes. Sic
111 quidem reprchensi, defciiderc sc conall sunt. ,
Sed dcprebenduniur, verilatem cavillatione de- ; , * pravare : quod non Acacium, scd Aeltum, ul dissi- . miltludinis auctorcm incusant. Videntur illi etiain

aliqua ex parle et Arianos et , c o n - ' , *
Mibslanlialis, assertores vilare : el per iilrosque ; \ ;
suis ipsorum vocibus convincuniur, aliud quid' ;.
quain novi afferre consiiluisse, siculi ct Sabinus
inquit, qui Lalinc acta synodalia conscrips t.
B
4 3 CAPUT X I X .
De tancio Athanasio, ul ab apostatu inquhitus, arte
mirifica pro\uyu* eva^crit.
huperalor, ubi Albanasium Alexandria? muliiladmis convcnlus in ecclesia propalam agere, et
mullos GRucorum eloquentinc vi el suaviiale ad
Cbrisiianam religionem perlrahcre cognovil, ejici
cum urbc jussil, ac si manere ibi se invilo vellet,
gravissimas ei denuntiavit poenas. Ejuscemodi
mandali illain prselendebat causam, quod a deccssoribus siiis iinpcralorrbus exsilio damnalus, sua
ipsius aur.torilate episcopaium occupasset: el quod
ipsc eis qui a Constamio in exsilium actf esseut,
non in ccclcsias ingressum, sCd in pairiam lanlum
rcdituni permisissel. Ilaque eo iinperatoris maudato profugere coaclus, in eos qui illuin circumsislenics mcprebanl, el discessum cjus graviier
ferebant, oculis coujeclis : c Bono cstote animo,
fdioli, i n q u i l ; nubecula est, brevi ea evanescel. >
llis diclis, mandala faniiiiaribus suis dedil, et ecclcsia bonis viris commcndata cgressus, navigio
per Niltim in igyptuin conlcndil. A l qui a praefeclo miesi fuerant, consequebanlur, capere virum
sanclum siudio omni conlendcnles. jam in
propinquo pcrsecuiores adesse audicbai. Ibi eis
qui cura illo in Jiavi cranl, fogam in soliludincm
convcrlendain csse suadcnlibus, ipse meliorcin
aeculus sciitenliam, prudenler militum effugit
manus. Fuga ciiim postbabila ad pcrscculorcs ua-
(.
. \9.

*,
0'
f f , \ ;

,
* ,
. ' ,
, , ;
'
/
,
; D , \ , xal
, *
c , ,
. ' ,
; , \ ;
, ,
. 01 , ^ ^
. *
,
, ;
,
. \ , ,
; . ; '
; >/ -
W3
ECCLESIASTIC^ HlSTORi.E LIB. X-
491
;, , ol - vigium convertcre, eisque obviam ire jussu. E l

ctun ftigicntcs ipsi persequcnlibus propiuqui c,s 6' , \
scal, c i illi ubinam Albanasius essel imerrogas , ,
sem, ipsi aulein non procul abesse, ac si cursuia^
. celerius inlenderent, stalim eum comprcbeiisuros
^ * ,
esse rcspondissenl, periculum cvasere (1). Iia
; ,
quidein pcrsnculores callidiiatc ea i l l u s i , uiliil
, ; .
cgcre. Albanasius vero clam Alexandriani rediii,

alque ibi laluil, doncc perscculio quam fngiebal,
.
prorsus conqme\it. Ilsec Atbanasio a Gra_'CX supfirstitionis oLCiaioribus accidcrc.
. '.
4 4 C A P U T xx.
(,
. 'Ul Juliaitus denuo idvlolatriam Grvcorum vehemen''

,
tius el nciins comprobarit, cl de Elcusio Cyii

ceno , Tito Bostrensi , ei Mari CliaLedoneuai,
.
p episcopis.
Inlerca Cyziccni legationem ad iinpcralorem,
ncgoliorum quornmdain suonim causa niiscrunt,
cum adjcclioue illa : Peropus csse, nl dcorum
tfiupla rcsliliiLTcniur. Qiioruni i v l i g i o n e m laudans J u l i a i i u s , omnia quaic.mniue pctierunt, cis
concessil. E l Eleusio eorum episcopo rc divina ct
urbc ipsa inlerdixit, quod delubrt dcorum solo
ajquassel, alqne illis pcr injutiam illusisset: quod
monasicria ct ad viduas ac stmns alendos, aedes
conslnixisscl, aliaqne mulia Dco grala opera perfensscl; dcniqtie quod vcrboruin persuasione (id
vero gravissimtiiii cral) Graecis mullis, ul superstilioncm suarn n c g l i g i T c n i , pcrsuasisscl. Legem
t u l i l , ne quis Cbrislianorum, qui indigena uon
\ {*) . \ C
Cyzicum adiret : causamque conslilulioni*
, \
(jus addidil, ne scilicel proplcr religionem sedi ,
lio movcreitir, advcnis |iopularibusquo eorum , ;
dcm, qui eadcm cutn eis sacra co!ereni, opem iJIis
,
ferenlibu^, cl praciorea Cbrisliauis lanificis ei mo ; ,
iietariis inqnilinis ad eos accedcntilMis. Isli oniiu
; - ,
ir.aximo numcro iu freqncnlissiinas duas classes
,
ilivisi, linillorum imperalorum consliliilionibus,
.
Cyzici cuin conjugtbus ct libcris habilabanl, ct
,
non iiiinimum tribuliim pubJico iiiferebaiil : iiii
, , quidcui cblainydum miliiarium, bi aulcm nioneUi!
* * uovse. Gr.Lcam namque supcrslilionem augcr
inaxime c l comprobare volcnti, vi publicilus u l i ,
. ,
ei lanlam honiinum mulliludinem irrogala poeua
\ ; . ^ opprimere, parum coiumoduni est visum. iEgrc
, ,
si(|uidem urbium reclores vel nnmerum ipsum
.
Gbrisliani populi inirc potuerunl: neque ille eiiam
,
iu locum unuin eos convenire, c l prcitaiionibus,
,
ui pro e quisque vcllet, uti proliibuTt. Salis
. *
quippe sciebal, nibil prorsus valere in cis rebus
; ,
viin adbibilaiu, in quibus, ul consisianl, prom ( , pliim c l volunlarium requirilur judiciuin. Cleroni
,
auicin, alque ecclesiarum reli-ionisque prajfeclos,
, ),
ul cxigeret maximo conlondil operc. Gunsiliumquo

ejus fuit, ul slaias solilasque niulliludinis synaxcs,

ducibu9 eorum sublalis, lolierel: ita eaiin loro
; , ; ' ^ ?> ,
*\;' ,
: ,
. \
,
>: , \ ,
, \ \
', *
: ,
;. ,
. , ,
9\, \ , -
e s s c t )
(1) Hoc Sozomenus non habel lib. , cap. 15. Et

abo loco ab eo, siculi ei a Niccpboro lib. u ,
ap. 5 i , esl comineinoratuin. Esi auicni apud 6a-
craiem, )ib. m , cap. H . E l forle bis Alhanas us

codem fugae slraiagcmaie est usus.
XlCFPiTJRI CALI.ISTI
4)6
arlriiract <st, nt nqce ccnrenius ag*rr tnqoe * / /,. ovv
docere nobU. molio vero minns de rebes dmnis
:* ^ ,
pariicipare, orysiicaqa* el areana sacra p^rajrere,
/ , \ ; -*
ficile e^^t: el e l diolomiore lempor in Wi .
tj'>n*m fiiam religionis nostraeprorsn perrenire , ,
mn*. 4 5 Alqoe iclerim obiectom iUom pr*- , i r i a i t , qtiod cierus faeile caosam sediiioois mol- ,:; : ,
limdin': prrbenH. Ejmroodi agitens consilia, cum
I } . ; neqoe esset ncqoe melocr^lor sedilio olla, Elee- * um com sais, sieoli dixi. Cyzico disccdcn jcssit. . \
Diciior tane pergraTem Eleasio imposaisse coo , dilif<nem at scilicrt nisi iotra menses doos, sua

ip*e i i p e n * * , NoTaiianorum ecdedatn, qnam ,
Cyzici ipse demolitus faerat, resiauraret, ex ea
)
nrbe pellcreler. Tilo vero, Boslrensis c h i . ;
Utis anlisliii, edtclo publice promulgalo, ot d i - ' ; , ;
rccla* fugerel, pnecepil : graria crimina ci et
, , '
rlero ejus, si ad sediltonem populom commovis- ',
scn! roinalas. T l u s ea de cau*a libellum snppli , ; !ccin ad impcralorem misit, in qoo non niinorem
. esse Cbrislianoruiti, quam Graecorum, in ea urbe
^ , ;
numeram; scque mulliludinrni suam coborlalio, .
nibus, ne ad lomullun) epeclet, deierrere significavii. Imperator, u l populum rdiqimm adversus
Titum concilanl, ad Bosircnses calumniam viro intenlans, liileras dedit : siripsisse ilium ad se,
non ipsius coborlalionibus, sed populuui suo ipsias consilio, ad sediiionera prorumpere. Aique
ille clam plebem to paclo, ut virum eum pcrinde aiqoe insidiatorem el bosiem suum civiiaie ejicer.t, perroovil.
riuriina voro alia ad eomdcm Eaodum , qua
) \ >. , ipsius juesu, qua vulgi sponlanea temerilale et
,
fnsuliu, accidtftse consenUmtum cst. Quorum ille ^ : ; ; ;
iiialorum maxime auctor fuil, qui in cos qui talia
, ) ; ovw
patrare auderent, lcgibus non animadTerlerel, el , vcrbit quidem delcia ejusmodi carperel, rcbus , ; ,
aulem ipsis ad ea peragenda cohorlaretur : quippe
. '
in quo aliissimc odium religionis noslrae radice^ : ;,
r g c r i l ; idquc ipse sic p r se tulit. Proinde eliamsi
palam ipse perscculionei)? non exercerel, nibilo- .
iiiinus Umen Cbristiani passim a vulgo graves
.
acceperunl clades. Fana enim Graecorum aperie \
bantur, tl simulacrorum superslitio applausu
;
maiimo approbabalur. Ipsc autem publiiilus sacra
,
&ua pcregit: ct Gonstanlinopoli, Foriunse in basi
lica, ubi cjus dex stalua collocala fucrat, sacriOca- ,
v i i . Ubi eliam Maris Cbalccdonis in Bilhynia epi ^ ,
sropus, nianu a puero co ducius, quod in aelate D
>, \ \
decrepila sulTusio ocnlorum vidcndi vim ci ade: . *0 HMS-ct, impcralorem plurimuni laxavii, impinm
, ;, 16.cum, coniemplorem I'ei, el deserlorein, ignomi -., ;
niose appellans. 46 Ad quse non aliud per irain
. , , respondit, qnam quod cftcUaiem seni exprobrans,
,
verbis lantum illum cst ullu.s, c l quod Chrisluin

blaspbemia c l malcdicto pcrslringcns non lamum
piv , * cuni possc d i x i t , qnem il*e coleret, Galilaeum
* ^ ,
I.*mn, ul caxilaii cjns medcrctur. Sicenim hoc ei
c , , solcmne c i a l , ui Gbristum Galibcum, Chrislianos
, , , Mitcm Gnlilaos vocarel. Gui episcopus, magna
,
USU9 dicendi libiriale, occurrcos ; c Gralias, in . quil, aô Sorvaur.i meo Deo, qui ut visum amilte,
rciu, pro co i\Uy\c nur.c res babenl, c u a r i l , nc
. ; : :;:
e
E C C L E S I A S T I C K HteTultLfi L I B . X .
437
49S
\<JJ - impurissiuiuiii vuliuiu luum ad impie:alein dcthiiantera conspicerem. E l ille placabiliialem qui, dein assimulans, nihil respondil, sed rem eam
, ,
tamen graviier admodum acceptt. Nani cum scirel
. ,
in quo honore apud Clirislianos essenl, qni sub
,
Diocleliano marlyrhun obierunt, c l insuper alacri , ;
latem eorum qui ad idem martyiium aspirarent,
\
. - cerueret, gloriam eis talein invidens, aliam inslilil
, , viam. Quod euiiu suniroae esset saevilia?, ul per
seipsum Cbrisliaitos escruciandos curaret, td
, \ ,
repudiavit ; ut eos auiem occuke persequerelur.
, . .
non posibabuit. Quapropler vulgo populis, et aliis quicunque (aiidem vellem in Cbristianos quidqiiam
commiUere, id permUit : ita deiuum superstitionem Graecorum iafaltturam arbilratus, si maloru.u
toleraniiam velnii inescalioneid pncleiideiis, placidiuiein alque bumanitalcm etiam erga C b r i s l i j nos simularei.
9
CAPUT X X I .
. K A '
Qnomodo Julianm arle et dolo idololatriam confir ,
malurus, religionit noslrx propiios rkus xdolorum

fanis accommodure imtiiuil.
.
%
E l primani quidem facilem ei gratuuv se onini ; ,

. " bus callide prebuil : progreseus deinde, uou euui , deui, aul sui sc simileu) exhibuit. Ubi namque
* calumnia aut criiuinalio aliqua Conslanlii essel,
, , - alacriler Cbrislianis oimiia tribuil. A l si ea cansa.
non exslarel : odium quod in nos coinniunitcr iu
^ .
, , pectore recotidilum babebai, iu apertuni protulii.
E l cura boc unum maxime ageret, ul omnes iinpe '.
? \ rio Romano subdiii, Graecam compleclerenlur su pcrsikionem, peruiolestum ei fuii, quod religionein snani a Cbristianismo gloria longe superari
*
\ : . ; C videret. Templa quidem, sacrilicia, et pairiae Gra>
eorum aoleranitales, fcslique dies pr urbes ex
, ^
^ maxime
. sciuenlia ei fere procedebant. 4 7
solliciludine angebaiur, quooiodo in posleruiu

. * quoque culium lalem siabilirel : quod melueret,
si is praesidio suo desiiluerelur, nc brevi rcrum

niuialione collaberelur. In primis sane quasi le ,
ibale vulnus ei boc inflixit, quod tiiuliorum sacri ,
ficulorum conjnges- ei liberos ei niiuisiros, Clirk .
\ * siianos esse viderel; el quod secum ipse conside rarel, religioiieni noslram in sanctitaie viiae maruoique inlegritale, eoruin qui cam couiplecluu;
lur, consislere, oimiem movit funem, ut Grxco
rum niores ad insiiluta nosira accommudaret.
, - ^ llaque ia idolorum lmplis fteri curavil subselli
* , et prinurios suggcslua: iusliluit leciiones c l dociri . * - nas, q u lamen Graecis dogmatibus innilerentur;
, , pralerea sacerdoles el lectores more nostro, iietn
. cerlas ccrlaruro borarum et dierura preces. Scbu , las eiiam ct phronlisleria virorum et mulierum
, * pbilosophiaB eibnicse addiclarum, peregrinoriiin
^,
que et egenorum conslruxit douiicilia, alque aliatu
,
insupcr ostendit buroaniialem, ut Graccoruin &?cra
\ , *
lalibus rebus admiralioueiu consequerentur ma
; ;
jorem. Deliclorum quoque qua* vel a prudemibiis
; ,
vel ab imprudenlibus fiunl, ex consueludinc nostra
, \
poenilenlia inlcrveiiieiae, congruenies cuusliiu t
.
coercilionei. Eodciu eliain sludio atmulari conai>:s
" iziiv,
;
c o u i i u udaliliaruui l.lluturuiu kb-Cra^ quas
, l l a
r o
40)
NICEPHORl CALLISTl
0
)0
i-i>iscopi dare solcnl, ul undecunque et ad quos- , /: unque liinc el indc hospites advenianl, moribus
; , , -nosiris excepiis benigne curcnlur, perinde atque
.
noli ct aniici per tcssera? ct signi ejus testiinoniam. E l , u l simplieiier dicam, ejusniodi in animo
versans consilia, Graecos codem quo Cbristianos ntodo viverc instiluil : eosquc studiis aiquc inMiluiis aliis noslris propalam assuescere, extra dogmala lamen, et arqnari nobis voluii. >rro id ita
ho, habcre, ex ipsius iinperaioris epistoia, quam ad Arsacium, sacrorum suorum in G.ilaiia p n i
fnem, dedil, quanlum licet, ostendam. Scribit aulcm ad bunc niodmn :
*
4 8 CAPUT X L H I .
Fpittola Juliani nd Pontificem Galatice Arsacium,
ut Christianorum mores imitando consectetur.
. K B \
)
'IovAiarov '
,
'.
< Graca reiigio nondum ex sentcmia nosira

. procedit, idque eorum qui eam complecluntur
cnlpa. Ampliludo enim c l magtiificcmia deorutn, ^ \ , , rd
oplata eiiain omnia et spcni omnein excedit. Sed

. propilia sil noslris sermonibus Ncmesis (1). Tanlam namque tam brcvi mutalioneiri, nc voiis qui- . ;
dem paulo ante cxpeiere quisquam ausus fuissei.
,
QnM igilur? an sulbccre ista pulamus : nec ad ea
rospicimus, qn.u niaxime impielatem deornmque \ , conteinpinm auxcrunl? ad eatn scilicet, qua adve- ,
. Uv
nag excipimus bo*pitalilalem, ad euram inorluorum sepeliendonun, alque ad fictam vilae sancti- * . \
iiioni: : quorum timimquodque apud nos singu- ,
lari sludio vere fi<ri oporiere arbilror. Noc salis ,
e i l te solum lalem, verum cliam omnes omniuo
,
qui in Galalia suni sacerdoles, lui similcs esse
ronvenit : quos vol terrorc, vel persuasione, ut Q \ ;
probi sini, adducilo, aut sacri minislerii funclio- * ',
ncm eos dcponere cogito; siquidem nna cum con- , ;,
. "
jugibus, liberis et scrvis ad deorum culinm non
, ,
accesserint, scd servos aul libcros ant uxores Galila*as reiintierinl; quippe crga dcos ipsos tmpie ,
\ . ;
se gcrenlcs, conteniplumqtie deorum cnltiii eo , ; ; .
rtimdcin prwfcrenles. Deindc sacerdotein quem
*
quc coboriare, DC in ibcalro conspicialur, ne apud
'
caupones polet^ ncve arli cuiqiiam aul opcra: pu ,
d<*ndac el ignominios praesii. Et niorem quidem
gcrenlcs bonore prosequere, rebelles vcro a le re- * , p,( llc. In urbe qtiaque frequcnlia ad excipicndos . 1 enigne bospiles xenodochia exsirue, ut advcnae
, ^ . 0
non nostrae taulmn religiouis, sed alieni eiiam,
quicunquc peticrint, aut indiguerim, humanilatc
^
nosira perfruanlur. Unde auicm ad eam rem pccu- .*

nia suppcditel, provisum mibi esl. Triginta enim
* . , inillia modiorum frumcnli, ct sexaginta millia
scxtariorum vini, quolannis in eum usum per Ga- '; , /
*
laiiani conicrri jussi; et quinlatn hiijns Iribuli
* .
partetn pauperibus qui sacerdolibus inserviunt,
, ; ;
dari : reliquuin aulem omne advenis c l hospilibiu
, ; auisquc pcienlibus a nobis dividi dcbere ccnseo.
\
Turpe siquidcm csset, cum inler Judaeos mcndicus
; ,
non sil, et impii Galilnei non suos Unlnm, sed
, .
liostros eliam bomines alani, si opcm el anxiliuin
"; ,
iKistrum reqiiirere nostri vidcrenlur. 4 9 Porro
Graecai religionis observaiores, ut ad iiiinietcrium bujusmodi aliquid eliam confcranl: el vicos coT
(!) ^ ; c l , * . Euripid. Adrattia cocrce /iwowerum invidimn. Cum invidia verba (acicm.
501
E C C L E S I A S T I C A H I S T O K l . E L I B . .
502
m m , ut primilias frugum diis ipsis pcrsolvant, docc; bominesquc Grxcos otliciis et bcitefaciis
Ulibus assuofac, anliquitus nostri iioris operisqtie id fuisse cos admonens. Hoincrus eiiim E u n x u m baec ila diccniein inducil :
7\ \
' '
[.
'

.
6*
.
Hospes, vel $i lc nottra* perlingerel ndes

Advena delerior, juiios auferret Iwnores.
Ab Jovenamquevenit mendicusethospese*dem:
tl nobis sunt parva quidem, sed munera grata.
*
/, \ ) ^ ,
; . ,
. - . ,
'
, .

Non commmiitcntlum igiiur , ut aliis bona noslra

semulari pcrmillainus, ipsi aulera per socordiam
nos pudore afliciamus, seu potius deoruin obsorvanliam ct rcligionem prodamus. Aique si baec lc
ita exsequi audiero, hilnrcm el laetum mc reddes.
Provinciae rcctores perraro domi suae vise : frcquenter aulcin epislolas ad eos miue. Eisdem in
nrbem advenienlibps, nulbis sacerdoumi obviam
eat : sed cum in deorum templa ingrediuntur,
intra vestibulum saltem occurrat. Ne quis autem
, - g mites eos aedem saeram ingredienies praecedat, sequaiur lamen qui volel. Quamprimum enim magi . " , ,
slraius solum delubri alligerit, privatus redditur.
.
Tu siquidem , quod nosti, inira templuin impe , *
\
rium oblines. Atque id divinae etiaui flagilant
. ,
sanctioncs :quibus qui parent, veri dcorum sunt
.
cvllores. Qui vcro fastu efferunlur , insoleniia
, , ,
sunt jactanlis et vanae glorix aucupalores. Pessi , *
uunli subvenire paratus sum (t), si ipsi sibi deunx
.
malrem propiliam reddiderint. Eam vero si neglcxerinl, non modo id rnprebensione non carebit, verum eliam (quod diclu acerbam cst) ue ad
Uiicilias nos irrilcnt, periiulum fucril.

"
Non elenim fas etl hominum succurrere rebu$

Infensi qui sint diit immorlalibus ipsis.
, ' ^ Quapropler iliis persuade , si siudium curamque

, !
mcam sibi conciliare v o l u n l , ut utiivcrsi siniul
. >
malri deorum suppliceut.
. .
"
,
^
C,
50 CAPUT XXIII.
Quai contra pietatem nostram impius egerit, et ui
dolo exercilum ad deorum sacrificia, donalivo ea
de causa daio, pellicere tentarit.
\ ,
Sic Julianus, boc cum ageret el scriberci, citra

bellum Cbrbtianos se ad palrias consuetudines
\ , ,
traducluruin pulavit: omaemque (quod dicilur)
lapidem, ut dogma noslrum abolerel, movii. Scd
, ,
pcrsiiasio dilbcilis ei fuit. Rursum aulem si pro* ^ , palam vim adhiberet, probro id sibi iore crcdidii,
> > .
quod lyranni suspicionem Tugere coniendercl. Nou
, ,
lainen proplerea quidquam de ardure sludioque
, '
xx\ , D suo, ul subditos ad Gnecam supcrstilioucin pcrtraberel, remisit. E l qujedarn ille pcr scipsum
. 0 ,
agebat, qiwedam per praefectos suosexpediebat. Ad
\ , Grxcam autcm omnes omnino supersiilioneui,
lissimum vero mililes assuefaciens, in primis ma '/.
xiiuuin inler Romaiia vexilla signuin, quod Con ,
sianlinus in crutis formaui redaclum, jiixla divi, , naai (ul dixjmus) volunlalem, in exercilu prajferri
. ;
inslituit, ad priorem slalum rednxil. E l i pnbli
(1) Apud . lib. , cap. , inier Galali* opp\da
ainue.
numeratur
Gallorum Tolistol.ogorutii
Pcs-
*<fi
NICEPHCRI CALLISTf
504
labulis scipsum depiugi inaguu Sludio euravil: ,

atque msupcr suprcmuiu deorum suoruiu iovem
, \ ;, ,
aQingi, veluii e coelcsli nube de9pectanlein , coro- ,
namque ei ptirpuream vcstciii alque alia imperii
".
insignia demiuemein : Mcrcurium ilidem e l M a r - , ;
i c n i , uiraque ex parie cum Wande intuentes,et , * ,
qttodammodo oculorum nutu Lesiificantes , elo- .
quentia euui x:ellere , nec miuus ab arle beHiea , "
,
pollere. ILec et alia bisce siiitilia plerosque ad
Crxcam religionem inviiantia, publicis imagiuibus . * ,
aspergi luandavit. Atque id fecit, ut per occasio- , \
iiciu bonoris ejus, qiiem moribos imperatori exbi- ;
. ' :,
bcre soliii craia, paulalim eosquoquequi uua dc < picli erant, adorare bomines addiscerenl.el vetusla
. , , !
consuetudine abusus vafrilie et calliditate ororir
subditoruui mentem et judiciuin furtim subverte- & , \ \;
* ; ,
rei. Tuin euiin demum ex sentemia consilium sibi
processurum esse exsislimavii, si persuasione bu- , \
' * ; \
jusmodi quo vcllel bomines ducerei, et deinde quae
; \ .
ndiqua esaenl, faciie aggrederetur. Legiiime vero
\
sc rursus io cos ariiinadversuruin p u l a v i l , qui ei
^
non obsequereniur, et in veleribus Romni populi
, , ^
moribus novare quidquam iosiiiuereut: praescriini
cuiii adversus longara reipublicus consueludmem el , ,
. \ imperiuui ipsum delinquere vidarentur. Astuiiam
lale\ pauci intcliexerc: qui ctiam, quod adorare *
' ,
imagines lales nollent, poenas lueruiu. 51 Vtilgus
autem, sicuti solet, ignorantia supina et aniuio , , ;
. " muius sollicilo, lanquain veieri legi pareiidum
:, . ;
esset, ita ut sors tulil, temcre ad imagines acces'
sit. Et ille cem talia excogilarei, nibil piaeterea

eflecil. Enimvero laroetsi fraus ejus ila deprcbonsa
. ,
essel, aliani laraen lenlavii viam, oiuiiia cxcogi ;
lans alque experiens, u l cives SUOS in superstitio ,
ncm variaiw pertraberel. Alqufi id quod iustiluit,
(
priori dolo non fuil inierius. Quin poiius manifesliore id el majore violeulia esi ausus. Quapropter
eliam occasionem multis, qui in aula imperaloria siipendia faciebanl, prebuit, u i aiiimos vinles
cxbibcrent. Veluli enim in conflalura; fornacibus explorali, et qui babili sunt, el qui reipsa fueruiit,
Cbrisiiaui palam apparuere.

Poslquam euiiu tempus advenit, ut imperalor
, '
civibus congtarium daret, (id quod anliquilus apud
" ,
llomanos Kalendis pra3cipue, impcralorisque el
,
iiiiporialium urbium naiali dic facerc reccpluin
; ' ,
fuii), secuin ipse considerans, inilites nosiros
aperli candorisel magn siinplicitalis essc, pecu- D
iii;eq(ift cupidilalc teneri, el consuelo donalivo lacilc capi posse, aite quadaui, ul vel invili dxmonibus sacrificarent, consilium invcnit. Lcgc namque
uliin caulutn e r a t , u l ad niuniis capienduni accedcnlcs sacrificarcnt. Alque idipsum ilii facere juIxbantur. Proposilumque siaiul ad igncm cral c l
i l n i i cl anrum. Ibi furlLin aniinuni quidain declalaruiil. quod adolerc tbura nollcnl, ilonuai eonicmDcnles. Nonnulli naluia? improbilalcm vclcris lcgis
obleniu contegenies, neinlelligerc quidem adquod
maluin delapsi essent, poluerunt. Alii lucrosa jactura,et lortasse formidine multorura tumulluuiuinescaii, quainviserrare seinlelligerent, taroen quominub au''ii)is excruciareulur, eflugcre uon poiucrunl.
\ ,
^ * ,
\ ^.

. *0 ' , ^

,
. " *, f-
, \
,
.
- .
SH
ECCLESIASTIC.E HlSTORI:E LIB. X .
, 10 - , Atque ex eis qui iu tanlam calainil:ilcm ignorant-a

, ,
sunl prolapsi, islud fecisse Irailiti sunl. Gum post
, sacrificiuci id, cousuetudine foriasse sic oblinenie,
,
rommunilerin coiivivio mitiies hilares epularenfur,
* ,
quod in compolalionibus Ocri coiisucvit, propi ,
nanles inlcr sc, Cbrisium in poculis uoiiiinatim
, <> ,
advocabaut. Ibi cx convivis qucmdam vcrba ea
. >" excipi<:nlein dixisse ferunl: Perfacete bcrcle
, , facilis, qui Cbrisium nunc invocalis, quem paulo
,
aule, cum vos imperator munerareiur, ei tbura ia
, *
arani imponeretis, abnegastis. 52 Cum hoc diclo
,
errorcm a:ruinnamque suam iili agnoveruril : et
,
conicslim e convivio prosilienics, lacryniabundi
,
publice circuincuibilariiul, Deum et saniorcs coa\ , ;
tesianles boinincs.se Cbrislianos esse, aique in ea
, ? % senteulia perseveraiuros, ignorantiaque peccasse :
^ , atque si boc diccndum s i l , manus solas Graecoruiii
; ^
sacris operatas, inentcm vero irunioiani pcrmait - sisse, asseverarunl. c i i a i n , libcrlaiis dicendi
* * ardore adducli, hnperalorem adierc, ad pedes cjus
*
quod acceperant aurum abjecere, et gciieroso
,
prorsus aniuto ab co peiicre, ut suo sibi munere
* \ accepio, eos jugularei: uunqium enim se pceni . *
tenlia duclum i r i , si proplcr Chrisium totum cor, * , pus pro eo poenas l u a l : quod dexlra inco;isid<:raie
. pcccaverit, qusc el mumis acceperit, el diis sacri ,
ficarit. Incidi quoque pedes sibi poslulaverc, qiti
.
tain imporlune ad donuin capienduiu accelerai int.
-, , * Haec iniperator audietis, ira quidem cuinmolus est:
. 01 Q a caÎe lamen conun absiiiiuit, ne eos marlyrii
/
houore dignarciur, qui sic contumeliosi iti cum
^,
fuisscnl. Kxaucloraios vero ex aula iinperiali exe \ ,
gil. In bis fuere Joviuiauus ille, Vafentiiiiaiius, ei

Valens, qui post eum imperavere. Atque isii qui dem sic se gessere. Quicunqtie vero non aniiiiO

recto sacra Gbrisliauoriiiii colebant, et veram bra ;,
liludinem bonoribus caducis el pecuniae poslbabe
bant, absque limoread sacriiicandum el iinpcralori

graliflcandum procurrere : q<ialis cliam fuii st' , ,
pbista Consianlinopoliianus Ecebolius , qui veluli
\ .
quidam Euripus imperatorum moribus scse accum'
inodavit. Sub Constanlio enim, ardore iugenli
; , Christianain rcligionem si quis altus coluil : uht
,
aulera Jutianus animum ad Grecam superstilioncin
. > D appulil, horrendo prorsus inodo anitnum mutavil,
. .
Grxcasque ineptias et superslitionem, si quis alius,
el ipse quammaxiine esl complexns. Posl bunc porro rursum Chrislianum se esse prolcssus ebi.
ln facieiu enim supinus pro ecclesiai foribus provolulus, mistis cuin clainore lacryinis, iniserabililereal vocifcralus; Proculcaic me salem faiuuii!. > Talcs illi fucre : lalis et Eccbotius c l anlebac et
poslea fuil.
*

.
53 CAPUT X X I V .
De comiiluiwnibus eju* co>itra no$ publicatis, el nt
pecunias colliijere cxperil.

, ; , /. , '

Imperalorlaminieslo ium esselinChrisliaiiosomues animo, opporlunilale ea arrepta, quamvis quoti

eis criininia loco objiceret, non babebat: tamen quod
sacriflcare noluissenl, conslhutione sanxii, ne i l l i
cura aliis rempubJicam adnnnislrarcnt, ncve bouu-
. .
NlCEPIIOHl
*7
rc* capcmit, aut in aida mperaloria nicrereiil.
Coiivcnlibus solcnnibiis el foro coscxegit. judicandi quoqiie muncre, ct magistralibus dignilatibusqnc gercudis n n i o v i i . Et legtn lalcm fercns,
iittid addiJil : Clirislianas sanctiones slatuere,
gladio adversus cos utendum non osse, qui capilalia crimiua coimiNtterenl. Oocasionem quoque
stiam essc ralus , bcllum quod coiura Persas, qui
Orieniem percurrebant, gcrendnm crat, quod sine
pecunia nihil se recie geslurum exislimaret, dolum, ut eam a Christianis cxigercl, cst comiiicnlus.
qiiicimqiic diis sacriiicarft iiollcnl, eis pecuni;u
ltiullam gmndem dixit. Iiaque cernere tuni eral quam .-corbaiii Cbrislianorum condemnaliunem. a
quibusea e iam quai miiiiine habebaul, exigebanlur,
cuin quidem alii oa.nes pro bonorum suorura faculB
CALLISTT
> \ .
, , . \
, ,
, . ,
>
,
j * .
, .

, -.
.

. "
,
e i
e V e
*
*
W ^ * i * \ *
lalibus iributum penderenl. lla imper.itor subito
\ \ ^
per iiii((iiaui pectiniae cxaciionem copiosus cst
; ^
laclus. QIIO lciupore ctiam Cra:ci libere quodcunque
, \ . '
iiiis visiitii cssei, facientes, nobis insullarunt: c l
; ;,
iiiidequaque pbilosopbonim colluvies confluebai,
* qui veicra gcnlilium sacra renovaiunt, extis\ue
; ,
iuspicieudis et baruspicin vacarunl : adeo ul
^,
piieros masculos el femcllas impuberes atquc i n ., ; . <:rniplos, ad aras deomm maclarim, et carues eo Jiv . ,
rtiin degti&larinl. Atquc hxc cuin aliis in urbibus,
luui niaxime Albenis et Alexandriae feccruul. Ubi
, ,
quod Albanasius episcopus flagiliis lanlis obsiilis
sel, sludio el opcra eotum exsilio inuliaius esl.
Q ->, '
Qui navi per Nilum in iEgypluin lendens, cnrsu
. "
deinde convcrso in eamdem urbem rediii, sictici
, \ ulo anie reiulimus. Porro provinciaruin recto \'/> ,
ros lalem iinperaloris religionem, opportunilaiem
; ,
hiiatn essc ccnscntes , gravius etiam quam impera , ,
lor jubebat, Cbrisiianos ailligebanl, ampliorem pe .-. > \ '
c-uniam exlorqucnlcs, c l plagas eliam eam ob cau, .
&atn corporibus ingerenlcs. Quod imperator cogni^ , \ tii parvifccit, el Clirislianis eum accedenlibus,
. "
nmlestiamque proplerea ci facessemibus, respondil:

Lex vobisa Christo iradila est, ul male iraclati
,
foriiier scrumnas feraiU, el injuria affecli ne rcspon ; ; *;
sciis. 54 E i id excosalis Jiqucl, quocl Amacbius
.
fecil, ul supra lnemoravimus. Verum non absur ; . \ ;
dum fueril, rem eam, quod in primis memoria
( \
digna sit, paueis repelcre. In parva proviuci;e
, ), Plirygiae urbe, delubrum quoddam dcorum a diu, :,
turno silu et squalore repurgare, et simulacra d i . .
ligeuii cura reslituere is jussil. Idque, ut mandaium
, \
ftierat, factum. Ea res dolorem maximnm Cbrislia,
nis atlulil. Nonnulli igiiur, Maccdonius videlicel,
\ {,
el Theodulus, el Taiianus , quod indignitalem eam
? .
ferre non possent, flagranli aemulaiione incensi,
*0
nociuque fanum ingressi, staluas confregere. Pne, ' , .
lcclus eo Taclo ad iram concilalus, muhos qui ejus
'
rci culpa vacarent, neci dedere instituil. E l ecce
' ,
facinoris egregii palralores seipsos deferenies ad
. ;
euni, pulcbrius cssc ducentcs , ut ipsi trtorerentur,
, 1\ ^
quam alios sua causa uullo iilorum coinmerilo
:, ; ' ; :, ti\
peFiclilari ccrucrciti. Pncfcclus iioxam illis, si sa-
ErCI.ESIASTICÊ IIISTORl^ LIB. X .
5!
7? .. >.* , . criiicont, rrn.iiti jtibci. id illis abniirniibns.

.,
niinas inienlat. A l pra?clari illi adaniantinis anituis
,
viri, omitia pntius pcrpeli, quam ul sacriiiciis se
< ,
ooiiiaminent, sunl parali. Hicet illt* viros sancios
', ,
mullis primi:ni excrucialos lormenlis, ubi quod
,
volebat , eis non pcrsuasit, postremo craliculis
\ ,
imponil, igncm plurimum suiijicil, atque ila inle** rimit. Potro illi crudelilatem prafccii laiUam,
^
foriiltidiuis ium S J X coronidem csse oslcndum,
praclara illa edila voce : Si aseas carnes degusiare cupis, A i n a c b i , ia alierum Jatus nos verle, ne
semicrudi et ad edendum parum libi suaves reddamur. > Atl cum uioduui generosi
viri in
marlyrii sladio decurrerunt.
. K E ' .
CAPUT X X V .
Ut insnperapostata, lege lata, Cliri$liamsGr(ccarttm
Ort ?
.arttum et institulionum tilteris interdixeril : el ut

Gregorius magnus, et duo Apollinares Syri, sacras

* xal cl **
Scripturas omni genere carminum expolientes,
',

comilio ei instituto ejus obsiitevint.

,

.
\
'
, *
, , , ' ,
, .

, ,

\ ;, - ^
,
,

',
*
. *

,
. ,
. , ,* , \ *
)
\ ,
.
,
, ,
& , ,
.

) ^ ,
; , ,
, ;
:1, \
1
Ad haec, ne Chrislianorum pueri Graecis disciplinis erudircnlur, aul poctas scriptoresque eorum
legcrcnl, scbolasvc publicas frequenlarent, legc
cavit : Ne linguis corum, inquil , acuminc perpolilis, facile dispulaloribus nosiris rcsistcre, <n sacra
quidem sua ampliGcare, religioncm auLcm noslram refellerc facile queanl. 55
Non parvum
enim ei dolorem itiovere Gregorius et Basilius
Cappadoccs , qui omiiigcnam artem suam rebue
muJlis declaraveranl, ejus lemporis oralores , i n genii praeslaniia longe supcranles : praBcipue Gregorius, qui verba eliam variis poernalum generibus
inclusil, eaqne versus noiuinavil: ei alii quamplurimi speclaii viri, quorum nonnulli Nicxnam sequebanlur fidem, quidam Arii opinionem comprobabanl. Syri eliam Apollinares, oinni dicendi genere probe instrucii , prscclari maxime eo siudio
evasere, paier ei iilius sibi cognomines, e l disciplinarum omnium perili. E l pater quidem grammaticus insignis, filius aulem inler sopbislas et
rbeiorcs celebris fuil. Ulerque sane eo lempore
ulilem Gbrislianis e pra?buit, opporlune el commode ingeniis suis c i muliijuga doclrina usi.
Grammalicus enim ariis suce periiissimus, pro Homeri poemale, heroicis vcrsibus Mosa? libros el
veleres Hebraeorura res usque ad Sauli rcgnuin
composuil : alque id opus in viginii el qualuor
libros divisil, libro quolibel GraBCorum clemenlorum appellaiiouc, juxta illonim ordinem ei numcrum, ad Homericae poesis imilaiioiiero inscrjpio.
Edidit quoque, Euripidcm semulalus, tragicoe
actus. Pindari etiain lyram altigit, el comicaargunienta ad Menandri exemplum iraciavit, uniuscujusque carminis legibus rite servalis : alque, ut
somel dicam, sumpla ex divinis lillcris nialeria,
argumenlis eis Iraclandis, librisque romponendis,
numerum Cyclicarum, quas vocaniur, el inler se
in orbem cobgercnt, disciplinarum aequavil : idque
brevi admodum lemporc est assccutus. Ila ul i l l i ,
babilu, elocuiionc, c l disposilionc uibil ab eis dif-
Sif
NlCEPlxOHl C A L L L S T I
512
ferrent, qui apud Gr&coa hisce sludiis glorijtn * ; *

sunt atfcpii, etnullus G r x c a doclrinae modits Gliri
; \
stianis incogitiius esset. Aller aulem Apollinaris

junior et rhetor, eloquenli consulius, sacra Evan- . ';,
gelia el epislolas Pauli in Dialoîs, Plalouis for- ,
inainci siylum reierens, ila exposuil, ut nh\ bomi- ,
nts anliquilatis veneranda? praerogaiivam obser- , '
vareni, consuelisqiie deledarentur, nibil profecto / '
eis concederet, qui apud Graecos ilhiein maxinie , \ , ',
celebraniur, ueque mions nostroruin quam illorum ; ' ;,
lumbraiiones admiraiioni essent, et ediscerentur.
56
prinds vero isloriun ingcnii foltcilateio su
spictre convenit. Veierum eniin quilibet iu una
, \
quapiam re eludium OIIIIW posuit. Isli vero iu ;.
omni docirina cuni laude exercitali, quoliescunquc ^ , ;
u&us postuiaret, cum stylum feliciler prhis expoli- ,
vissent, egrcgie res et sententias Gbrisliaiioruin , ;
iractanmi atque conGnnarunt. Et imperatoris ver- ; , ; sulam cailiditatem slrenue refellerunl, aique adeo .
librorum solerli acuinine fortiler convicerunt. Ego ;
vero et Psalmorum libruin beroico carmine ab
. * patre oplime expressum inveni. Iusigiidm quoquc
juiiior Apollinaris librum elucubravit ad iiupera- : '
lorem ipsum, sive ad philosophos Grxcos, quem
' . 0>
de Veriiale iiiscripsit : in quo etiam absquc sa- . *0
crarum litteraruin leslimoniis clare oslendil,louge
, ,
eos a recta de Deo opiuione abesse. lu.pcralor
, ,
namque eas ipsas lilleras irrideii*, el religionciu
, , . "
woslram ludibrio babens, ad primaiius cjus lcm ' *
poris aiitisti;es hxc verba de libris noelris scripse- C , ^ ar
rul : Legi, cognovi, dummivi. Ad quein nomine om
. ,
ninni qiiemdain ila rescripsisse : Legisti,
$ed nou cogiiovisli; si enim cognovisscs, non dam- .
. , ' ,
natses. tiailii vero rcsponsum id csse dicunl. qui
; ,
eo lemporeGappadocise ecclesias episcopu* curavil.
[& ; .
NeqLe adeo dissenlaueum esl, id scriplum ejusej-Mi.
, '
Sed sivc illius, scu alterius sit, adiniralione dignus
.
vir lalis esse videtur, el dicendi liberialis et erudilionis causa. Alque bsec quidcm impcraior cgit, et bajc Apulliaares eliatii resislenles ei claborafUDl*
t u
CAPUT X X V i .
De Cracii el eiliuicu artibtu et lilleru, etiam Christiauis pielutem conseclaniibus eah uiilcs ente,
easque Lhristianot addiscere oportere.
Verum enira vero providenlia divina, siimii el D
imperaloris consilio atque inipetu, ct uon minus
Apullinariuin sludio et opera, longe fuii poleiuior.
Imperatoris enim consiiluliones, ipso sublato, sicuii inox oratione progressi dicemus, brcvi evanucrunt. iiloruiii lucubraliones postea non in
magno fucre pretio, perindc atque edila? non fuissciil. Sed occurrel mibi lorle quisquara : Quid boc
cslquud dicis? inquiens. Ulileni certe Cbrisliana
rcipiiblicai miniiue diulumam imperatoris adversiis
nos coiilentioncm (1; luissc, aUjuc id divinsc Providentiae acceplo ferendum essc, quilibet sanc dicat.
Yeruin Apollinarium sludiuin, quod Cbrislianisnio
impenderunl, rcjicere, etGbristianos, rursum Graccasdisciplinarum inslilutiones in manibus versare,
. KC7*.
,

, * *
.
H
\ \ *
\ ' .
* ;
^, ,
' \ . *
, ;
)
, * ' -
, \ '
, ,
*
, #
(I) Lvgcre vcliiu Grxcc , Laiiae promOlum IUIO. inlcritum. E I T .
511
E C C L E S I A S T T C J ! "STORi.E .. .
57
quispiam
roligioni
nostra
commodum
c*se
0?tav ' ; \ . * - )
cxistimaverit: quod Graeci libri dctrimciitum nobis
.
afleranl, deorum mulliiudinem, fabulns c l roendn ' ,
<ia docentes. Adversus objectionem isiam staiim
TJI , ;
rcsponsum nostrum afferemus. Docirinam Graeco , * runi nrque Chrisius ipse, neque ejus discipuli v i . \ dcntur, vel recipiendam esse ut bonam ct divinilus
. \ *
inspiratam. vcl reji< icndam u l noxiam et incom") ?
modam, censmssc. Alque id non sine providentia
. ,
Dei facium esse opinor. Non patici enim apud
?
' , - Graecos philosopbi, non longe a cognitione Dei abfuere. Declarat id, quod nonnulli prseslantibus l i -
bris adversus Epicuri seclaiom pugnarunt, qui
; . \ ;
nullos deos esse asscruit, omniaque forluito et sua
.
sponle exsisterc sensit, et mundum nulla provi' ,
. , ' denlia regi aperie docuit. Eos illi redarguondo, et
insciliam eorum evrrlendo, confutarunl, proinde, quo uon exiguam ulilitalcm nobis, qui verilatem

reclae piclatis sequiinur, allulcrunf. Scd cnim
*
\ /; . quamvis co sint progressi, non (aroencapui ipsum,
seu poiius doctrinae loiius sumnium verlicem a i l i ; '
gere, ut vidcl cet quod in profundo occullalum a

sxculis i u i l , divinum iiiqnam Ghrisli ntyslcrium,
*
cognoscercnl. Quod sane sic se babere, Paulue

Tbjv.
cliam in Epist. ad Romanos bisce verbis nslruit:
Rcvelaiur enim ira Dei de cado $uper omnem tm .
pielulem
el iijvstiliam hominum, eorum qui verita
tem in ivjutUlia detinent. Quia quod de Deo ccgnosci

'

potest, manifetlum e$t in eis: Deus euim eismani

,
festavit. Nnm inviiibilia ipsius ex creatione wundi,
,

per ea qucc factasunt, intellecta perspicitintnr; $rm.

| , - piterna quoque rjus tirttts, divinilas : Ua ut sivt
inexctitabile$, quia cutn Dettm coguovcrint, tion
' , ,
sicuti
Deum glorificaruni .
Ex quibit? verbis illud
> .
, salis liquet, vcritalis illos quidcm baberc cognilioneni, qiiam illis Dcus aperlam cxbibuil. l\ pre" &, '
. \ henduntur aulem, quod Deocogniio, non u i D u<n,
; * \ * pro co atqtie oporluil, coîerunl. Proinde illa vcrborum islorum videlur csse nobis relicia srnlcti \
tia, consectandas esse qnibus visuin fuerit, Gr;c, \
corum
disciplinas, neque per ea rejcclam libera *
liorem
doctrinam. E l una quidcm ralio noslia sic
. "
, ' ( b a b e l , ahera vero illa e s l : Servaloris dicta c l
divinilus inspiraLe Scrtplur%, admiraiida? quidcm
, \
)
prorsus doclrinse sunl el iii&iiiuliones, rcclam vi . '
tam el religionem veram nobis iradcntes. Fidem
. '
"
, ' insu|>er Dco gratam sludiosis exbibent. 58
nime vero nos disseiendi doccnt ariem: ui saiis
. "
idonei simus, cum velimue, leiuporc flagitautc,
' ,
pro eis forliier a d v c m r i i s rcsislcrc, e?s<|ue collu . .
rtando defendere. Porro suis ipsius armis hosicin
\ , '
ferire, slrenui admodum c l forlis viri est. ld vero
* &
ipsum Christianis ex lucubraiionibus quas Apolli; ' " \
iians rcliquerunt, salis addiscere minime licuis, ' ,
scl. Quod cum cerio Juliauus scircl, ne Cbristiaui
,
Grxcorum doclrina imbiierenlur, lcge sanxil. Nou
, * ,
eliani ignorabut, fabulas eibuicai faniam el gloriaui
.
511
Kom. i , 18, 19.
5:5
C A L L I S T I
î|i:ius obscurainras (1), et criminalionis c.iii&am \ ; .

* * ,
atlversus eum allaiuras: quas eliam Socraies, inier
* , Giaecos pbilosopbos pracipuam laudeni ccnseru \
l u s , cum nibili faceret, vcluli aduhcrarc sacra
. outoiGracorum, et novos deos inierre incipcrei, con, ;
demnatus cst. Terlia raiio noslra bacc esl. Spec , '
talosnuinmulaiios nos esse divinuui oraculum jubel,
; * .
ct ut pulcberrimuin quodquc ex rebas omnibus d i \
ligenles, quod malum est abjiciamus; quod bonum
. "
aulem disquiramus, alque invenluin relineamus ;
, .
alleuii quoque pra?cipue ui simus, nequis pra?dam
c nobis ag.u per inanem ei vanam philosopbicorum dogmaluin scJuclioucm. Id auletn quomo <
'>
pei>picere possiitfus, nisi iu illorum subcamus arma ? non equidem, ut eis usurpandis eadcm
qu;n illi seiuiamus ; sed ex abundanli, suis conlra eos poiius iilamur lelis. Et maluui quidem averseinur, quoJ verum auiem et opporlunuin e s i , legenles caute recipiamus. Ubicunque enim aliquid
Loni cst, ipsius verilatis id csi.

Quod si quis accuraliore persuasione nos bscc

;
contorquere alque affectate dicere arbitretur, illud
; , , ;
mibi consideret velim , ipsum divinissiinum Pau "
linn non soltim Graecis doclrinis nobis non inler , dixisse, sed eliani alicubi in Epistolis suis, vcrbis

earum usum esse, ut qui eas quoque altigerit. V i .
delur saue iuiilta quae a Gracis sunt dicla, didi "
cisse. Nisi enim Epimcnidis Creiensis oracula
,
legissci, viri sacra c l caeremonias instiluenlis (2),
, ,
quomodo versum illum prolulisset,
Cres tempcr mcndax, mala bellua, venter obesus?
Unde eliam bemislicbium illud suiupsissel,
Huju$ namqtie sumus genus ,
,
,
[ ;
,

si Arati asironomi , boc est, de slellis C ; ; ' apparenlibus libruin, non altigisset? Sed el illud,
; ,
Sludiis obetl conviclut improbut bonis,
saiis intlicat, euin in Euripidia fabulis libenter

versaluni fuisse. Id quodilidem anteillum Solomoa
. '
eaiudein senteniiam 59
Verum quid opus
. csl pluribus banc rem persequi ? Jam inde eniin ab ; ,
iniiio, vcluti coiisueludine et studio eo non inler ; /
dicio, viri sancii favore ct gratia Spiritus locu, \ *
plelcs, ei Ecclcsia? nostraedoclores insignes, a lenera
, ;
ipsa asiaie ad seneciulem usque sedulo Grsecorum
,
, ,
libros k-gcruni: partim ad linguam sermonemque
' -cxpolienduro, et menteni exercendam : pariim ut
,
cx rebus delei ioribus id quod inesl boni colligerent. Qua rc illud eliam sunt asseculi, ut rccle J J . : Grxcos in eo quod a decoro cxciderunl, cl per
rrrotvm lapsi sunt, damnarc possent. Indicat boc
H.isilius magiuis, et Joanncs, qui propier eloquenliae suavitalem Cbrysoslomi ifoiiieii accepit: et
inagnus iiidein in Ibcologia Grcgorius, qui bunc
etiam locum dc Graccis disciplinis in oralione funebri de ma^no Basilio Iraclal. Êquum iane est
visum, cum locum lcinptslive buic operi, ad ca
, ) ; ,
\

\
. ;
, ; \ ; -
(\) E \ etbnicis scriptis oplima quaeque a piis ad

Cbristianismuiii iransfcrenda esse, doccl gusl. ix, De doctrina Chrisiiana, lib. 11, cap. 40,
iliud iraclans : Petierunl ab ASgyptiis vasa argeu-
l*a et aurea. Id sedulo in libris Stromalttm fecit

Glemens Alexandrinus.
(2) , Soxom.
E C C L E S i A S T I C E HISTORIiE U D . X .
518
.
agimus comprobanda, inserere. Salis namque
*
apparcl, ipsum solum nplime in eis disciplinis erudilum csse : sed alios qiioque illum ad cas discendas exhorlari: siuiulque injui iaruin eos
aceusare, qui erudilionem Graecam assectantibus obstant. Sic enim s< ribit:
\ Omiies, opinor, qui saniore menle sunt, boc
, '
confhcri, doctrinain inler ea quae nobis suul bon,
pr.(ipuain esse : non islam solum prnestanlioreiu
,
noslram, quae cleganliani osieiilalioncinque ora,
tioriis omncmnegligens, saluli uniet rerum intelli \ , \
gendarum pulchiitudini inbaeret: scd rxternam

oiiam illam,-quam mulli Cbrisliani perindc atquc
-^ , .
insidialricem, fallacem, el Inngius a Deo abducen; " , \ , :,
lcm, coiilemnentes despuunl, pervcrsa sane et
, pcriculosa persuasione. Qtieniadmodiim nainque
, , coelum, tcrram, aerem, el qiisecunque in his stint,
' - q u a m v i 9 bomincs nonnulli male ca accepla, qii;e
, , Dei essent, opcra, pro Deo colueruut, proplrrca
* - tamen non despicimus, sed quaniiim uiililalis ba
, , ' benl ex eis ad viise usum pcrcipiinus, quod voro
* noxium est in cis, fugimus: neqne, quod elulli
, faciunt, adversusGrcatorcm creaiuram ipsam quasi
\ , ad rebellioncm commovenius: virnm ex rebus
, , '
condiiis Conditorcm deprehendimus, et quod divus
, ' . - Paiilus a i l , in caplivitatem redigimus inlelligoi \
tiani omncm in GbrisLum ; ac siculi ignem, ali

mentum, ferrum, alquc alia, per scipsa quidem
, vcl ulilia vel incominoda maxime esse ignoramus :
*
60
' de ' P
atque bominibus illis qtti
, . " C eis iilunliir, videlur, judicanius (cum etiam !fl
^> ,
reptilibusfcris quadani sinl, qua? utililer ad salu , \
le:n pbanuacis el remediis miscemus): sic quoque
' .
ex disciplinis isiisquod ad veriialem inquirendatn,
,
el judiciiim aciiendum, nec non ad conlemplalio
nem exerccudani facil, id recipimus : quod auiem
; ' '
ad daemones ipsos et ad pcrditionis profundum
, * ' ,
deducii, de^puentes rcjecinius : propterea quod cx
\ ; cis rebus in vcrac pieuiis sludio non ilidem adju.
vcmur, co paclo meliora ex detcrioribus addisccntes
S C (
r o
0 0
e l imbecillilalcm illorum in robur doclrinsc noslra convericnles. Non igiiur conteimicmla esl docirina
Jiberalior, proplerea quod boc sic quibusdam facienduin videtur : sed pravi aiquc inemdiii, qui
i n pa sunl seiilentia, consendi sunt, qui alios omnes sibi similcs esse vciinl, ui in communi sui
siinilium frequenlia latere, el insciliae euaa rcprebensionem ciTugere val aul.
\ ;
Haec divus Gregorius. BasiJius vero ir.agnus non
solum Gra^corum discero perniillil, scd ciiam pr; , D claro libello maxime hoc conliniiat, cui liluluin
" ,
f e c i l : Quomodo juveitcs cx Gracis disciplinit w/i/t'
tatem capere possint. Haec de Apolbnaribus, c l

. - '
Grscconim doclriuis dicta sulDciani.
.
. '.

,
,

.
'
-/, ,
. '
, '
\ -ta : -
CAPUT XXVII.
17/ Juliamis eipeditione in Persas suscepta, Anliochiam veneril: ulquc ibi propter barbam prolixam
ludibrio linbitus, vonlra Anliochenos librum, Mi~
sopogona, hoc cst, Barbcc-osorem, composuerU*
Imperalor aulctn ingcnti a Cbrislianis pecunia
extorta, expediiionem advcrsus Persas niolilus esi,
cl Anliocbiam Syria sc conluliL Alquc ibi libcralilatis s u sludium Anliocbcnis probare voiens, res
in foro vcnales ct ncccssariag ad ccrtum cousti-
NICEPHORI CALLISTi
luiumque preiium reduxil: non eoiisiderans secum
ipse, ul)i niililum sit frcquentia, ibi accidi iu urbi
bus rerum omnium copiam, vicinosque etiam ea
de causa annonae delrimento affici. Ilaque caupone* emere, ei rursitm vendcre re$ ad viclum necessarias qua:stus gralia soliii, quod jaciuram eam
non lerreiil, muka coirtra imperalorem vociferali,
negolialiune sua supersedrrunt: eoque modo tit
rerum iiecesariarum penuria urbero invaderci, effecerunt. Anliocbeni vero (proclives enim sunt ad
conlumelias bomincs) Ql
impndenter et libere
imperalorem riserunl, et scoinmalibus 4n barbam
ejtis lusetunl, quod prolixior ea essel, tondi cain
ad funiculos plecicndos oportcre diccnlcs; aique
HCM in tiuinmis ejus qui cfligiem lauri habcbanl,
cavillali sunt, perimle aique a praecipili tauro
mtindum ab ipso imperanlc everti jactantes. Cum
cnim supra alios omnes admodum siiperstilione lencrelur, c l qtiolidie lauros ad simulacrorum aras
nactaret, et aram c l lauruin suo imprimi
< uraverat. Pioinde ira ex scomnialibiis ejusmodi
percilus, niale sc accepturum Antiochenos niinalus e s i : et Tarsum Ciliciae concessit, atque inde
res ad bellum necessarias exercitui suppeditare
instituii. Caierum minas saliaexsecutus non est;
sed vcrbis laiuum in AnUocbcnos convicia relorsit,
oralionemque prapclaram eifacelam ira remissa in
eos conscripsil, quaro Antiechenam el ,
hoc esi, Barba inimicam, iiiscripsil. Alque eo pacto
5>
6 , *
,
.
,
,
, ,
. ( p ) '
, \
, , \
, *
,
? ' . , ,
,
,
.
, ;
,
.
,
* ,
.
, ,
.
, \
.
.
se injuriani vtndicassc txistimans, Persicam expe- , ditioncm, perpelua nola in*bi Anliocbenae imista,
. ' .
e*l proseculus. Anliocbkn porro crga Cbrrslianos eadom est imponuuiiale usus, omnibus modis i<l
agens, ut Gra corum superslilio invalescercl. Verum quid circa Babyto martyris sepulcrum, ei in
lemplo Apollinis Dapbna* accideril, periniquum esset, si silenlio praHerireraus. Id vero inde
ordior.
CAPUT X X V I H .
Qua* prcevaricatori huic in Antioclienornm tuco Daplme Qcciderint: el de tumulo tancii babylce marlyris, el de sancto Theodoro confeisore.
. K H ' .
r&rir
*

.
Iuler Antiocbiae suburbia praecipuiim quoddam

o l , in quo frequenles florenl cupresai, locus valde
eniorosws, ei variis aliis inier cupressos arborii>us conspicuus : el quae inler arbores ipsas sunl

\ , , ' \ ;,
1
4oca, proul anni lempus fert, omnis generis be- Q ,

ool^nlcs producunl flores. Inslar tecli auicm
. " /
1iabet,o loco, quae ex ramorum et foirurum den-
siiaic ubique provenil umbra, et solia radios non
,
fafile solum ipsuin perlingere s i n i i , neque quid . '
quaoi amoenilalis regioni ei decst. Non ibi aqua- >
iura copia irriguarum desideralur : ct gralum
; ,
lemporis leiuperamenlum, Zepbyriquc el alii vemi

leniler ramis flaui suo incidentes, buaveinque su, . " .
surrum edenl, am<iiilalem mulum aflerunt.
,
Eo loco Gra?ci fabula conficia, Dapbnem (\) i.a ,
donis fluvii iiliaui, cx A r c a d i a , 2 Apullineia
,
amalorcin fugienlein, in notiiiiiis sui arborein esse
' \
(i) Esl 1. . C . tiiulus, De cuprcss. ex luc.
Dapknen. vcl /*erj. pcr AZgypl. non exii. vel veud.
Lambit Apollinei ncmoris nutritor Orontrs.

iGla.id.)
521
E C C L E S I A S T I C . E H I S T O R L E LIB. X.
* o:ov ,
,
, ,
' *) , ^ ,
^ $
? .
'*
.
0 . , , ,
. ,

' ^
, *
. '
,
; , ; .
. " ^

,

* ,
, *
. ;
^
, \ '
f22
conversani ; ipsum auluni dcum. nc sic quid^m

puellje dcsiderium abjrcisse, amorcmque suum
vcluti solantcm, amatx virginis Crondibus capul
ciiixisse,eamquoelia:n arborcm factam complexum
cssc : neque ab ca discederc voleniem, illi cum
icstivitate qnadam assedisse, proindeque bonore
diulumioris mor;c euui locum proseculum, atquo
aliis loois Hluslrioreni, sibiqne eliam graliorem
effeclsse fcruut. 11 ic bomii.cs casli el rcoderaii
minime vorsari susiinucrum, quod regio ea ad
desidiam c l libidincm admodtun cssct proclivis.
Juvenibus aulem corruplis jucunda plurimum ct
grata visa e s l , ct prorsus amaloria : quos eiiatn
cam in rem fabula ipsa hivilarit. E l duplcx cis aJ
culpac dcprcrationem fabuhm non illepidam pra>

tendentibus incensa cst lihido, ul sine pudore
neque ipsi pudici esscnt, -ncquc pudicos in eo loco
csse palercnlur. Qui eniin ibi sine amica versar e t u r , illibcralls planc parumque gr.aus visus,
pcrinde aiquc piaculura aliquod delcsiandum inde
abigcbalur. Graccaj autcm siiperstitionis ubservatoribus prxcipuc in uiaximo locus babitus esl bonore. Nam sialua ibi Apollinis Dapbnad (I) magna
venuslate cxsculpta , ci lemplum pulcbcrriiuum
alliiudine c l amplimdinc mirifica, artificiosa manii
consiruclum f u i l : quod Sclcucum , Antiocbi, qui
urbem eam sub suo nomfne magnifice priinum
condidil, patrcm construxisse ferunt. Crediluiii
ctiam Jongo tempore est, aquam ibi e fonte Ca . \ Q slalio divinalriceni, nihil prorsus ab alia iJla apud
, Delpbos, ul nominc, sic cliara eflicacia diiTcrcntcm,
\
profluxissc. Fama item ferl, Adriano imperaiori,
, ,
cura privatus adbuc csset, responsum ibi de icbus
. fuiuris cdilum cssc, cumque lauri folio in fontc
linclo fuluri cognilior.cm lilieris designalani liau ' , \
sisse : ct ctim responsum id ad exitum sutim per ,
venissel, ne aliis qnoque ad| eumdem imdum ics
.
iuturas cognoscere Iiccrel, aggcre muho fonieiu
obsiruxisse.
" '
Haec qtiidein sic Grajci Iradunt. Gallus autem,

ubi C;esar est a Conslanlio creatus, Aniiochia:
, v i x i t , Barbarorum ibi impetum et mcursioncrit
,
compcsccns. Ilic ut Gbristianus, cum maxime eos
- : qui pro Cbrisio et dogmaie nostro forliler decer
, - D tarunt, 6 3 ênerarciur, lociim lalem a diuturna
supersliiione et improbo illo inore liberandum
\
. - atque repurgandum duxil. Poslqnam autcm nou
, - aliler se maluui lantuin cxslirpalurum esse puiavit, nisi conira templum id orationis domum
, ,
conslrueret, opere co pulchre perfeclo, loculuni
* ; - eiiam Babylx marlyris in Dapbnen translulit: qui
, \ aiuc annos plurcs Auliocbemc ecclcsia? spl^ndidc
aniisles prsefuerat, el sub Numeriano forliier ccr .
lamen pro Chrisio pertuleral. Martyrii ejus h c

* , - causa fuit: Episcopalura Babylas gerel at. Nume , rianuin autcm de d;cmonis cujusdam scntcntia
cupido invasit, ecclosiam Gbrislianorum, cuui
'
4
(1) ln ambroso DaphnaB luco Constanlinus Magnus uiJiri smc Helcn^ slaiuam collocavil. E l ub
ATROL. G R . C X L V i
eam causam locum cum , Augusteuw

noniinavil. (Suid.)
17
533
NICEPHORI
CALLISTi
51
irjqucniissima esset, ingrcdi. Et advcnicnii ei, , >:, ; .

bierarcba ad lcmpii vcsiibulum aslans, ingressum
,
pracclusit: se pro virili sua affirmans non commissiirum, ul ad gregcin tepum ingrcdionlein in- ' mcalur. Aique ille sialim quidcm coeplo destilit; .
cpiscopiun autera primum de lanta audacia criini- *
natus est : deinde sacriftcare etiam daemonibus , , \
. jnssil, eam unam expialionem criiuinisquc aboli *
Itoiiem, et subscculuri honoris ct gloriae conciiia . ,
tioneiu fore denuniians. Cui Babylas ingenti animo
.
resisiens, martyrii coronam rccepit. Ejus lum ossa
, \
Gallus iransiulit. Quod ub: est faclum, dxmouiuin
'. , . *
deindc oracula non edidit. Et multi qiiidem pro .
plerea id consiluisse cxisttmarunt, quod sacriiiciis
,
ct cuJtu eo quem anlea ille exbibuerant, spoliatum
,
essel. Veruin rem aliier se habere comperluin e&l.
In causa enim vere erat in vicinia quiescens mar- . \ >
, ,
tyr, qui eam reui non permteli, coeptum illius vi
.
niajore probibens. Sub Juliano enim, cuni ad
satiotateiu usque sanguine et viclimis cxplerctur.
,
non niinus muiam fuit. E l poslremo ipsi illi impe., , \
raiori de cventu Pcrsicaj expediiiunis daimonem
.,
consulenli (cuin frcqtienler co venissel, quoJ
. crcdemi;s liostiis deleciarelur, ct inulio sanguine
Pylhimo veiierarclur), causam ojus silcntii indi- , ,
,
i-avit. Ubi namque lcmplum iiijjressus, oraculo,
& quae visa easent, (Idem ejus periclUans, magniflcis
.
macialis viclimie Julianus proposuii : insuper
quoquc p*liit, nc deus, de quibus rebus iuqui- rcret, rcspondere gravareiur; lum ille apcrle G pov , ,
quidein significavll, sc more sno propter Ba-
bylam marlyrem uon respoudere : 64
d
.
inodo insinuavit. Locum enim eum plenum e>se

cadaveribus dixil, et proplerea se oracula edcre ,
niiuime posse. E l erant ibi rouhi alii sepulti.

Vcrum Julianus Babylawi inarlyrem solum responsis . ' \ ,
obstare judicans, confesliin loculutn ejus transfcn i
* :
jussit. Quapropler Cbrisliani advenienles, mar, ;.
lyrem iu urbeui ad quadraginia sladia iululeruut, , ubi eliamiium situs est, nonijne suo loto ipsi
\ ,
indito. Qut vero loculum fercbanl senes et juvcues,
&
aliique cborum gravcm c l veucranduui cfluienles,
' , ' , , alius aliuin in via ad psalmos cancndos invitarunt,
si.b illo quidem prailexiu, quasi sudorem labo, ,
rctuque viift lovarcnl: re aulem ipsa, quod zeli
, ardore icrrenlur, ul hnpcraluris ineptam monstro ^
sanque rcligioncm rcprcbcndcrent. E l canendo
, praeibant, qui arlem cam accuratius addidiceranl.
,
inltr al a autein mulliludu iilis succincns, ei illa:n
. cariniuibus addidil parlem : Gonfundanlur omnes
;, ;
qui adorant sculptilia, glorianles iu simulacris
' ' suis. > Tuin sanc, qui anlea pbilosopbum se esse
, \ . '^
proiessus fueral iiuperator, longe alius deprcben ; ,
sus. Ira namque commolus, pcrinde aique injuria
,
,
affeclus essel, aflligere Gbrislianos conslituit, ei
, . ,
eadem adversus illo* facere, qnx Diocletianus
, .
fccissei. Quod vcro impeiutn ejusmodi expcdilio
, Persioa, quam urgcbal, morarelur, Saluslio, qui
/, ^
lum pritfecii magisiralum gcrcbal, mandavit ut
s e
L25
ECCLESlASTlCiE HTSTORliB LIB. X .
528
. " , -
pov , *
, \ .
"; ; ,
,

' , *
; , ^ ,
,
*
',
.
,

, , '
eos qui prcecipui in ca quam diximns psalnuidla

fuissent, ooinprebensos coerceret. Ille quamvis
Tanx Graecoruro religioni essct addictissimus, consilium id Umen non laudavit. Quod autem mandalo imperaloris reluclari nequiret, postridic
multos Chrislianos comprebendit et carceri i n clusii. E l deinde ex e i s u n u m , Thcodorum no
raine, adolescentem adhuc, produxit. Eum cum
lormeniis ingenlibus subdidUset, el ad siipitcm
tortorium suapendi, corpusqtic ejus salis divcrbcr
rari et concidi curassel quod marlyrem invictum
esse videret, non deprccanteu) , neque doloris
alicujus indiciitm praebeniem (perinde euim atquc
nou cerlalor ipse, sed speclalor earum reriim qux
in eo fiebant, esser, coualanter cruciatus perfe^
. g rebat, et besiernum illum concinebal Psalmuni,
* & , 6 5 reipsa uihil ad se pertiuere qua ab eo pcr
. quajstionem requirebantur, oslendens), vix taudein
. , ' tanlis poenis libeFavit. Id quod lum demum fecil,
, ' ) cnin jam tortoribua vila desiiiutus esse videretur.
, Atque illiits lanlam forlitudinera et coustaitliain
, \ * - cum alupore admiraius Saluslius, ubi ad intpera*
, * tQrem v e n i l , Nisi,. inquit, Cbristianos affligere
,
desiiterimus, ipsis qulileiiv Jaudem el gloriam brcvi*
, ' , parabimus, nosautem ridcndos omnibus propo , \
ncmus. > Porro Salustii scutcntia laudata, et ca * ^ ,
plivi illi dimissi sunl, et Theodonis posl confes ^. - sionem eam longo vixit tempore. Dicitur auiern
, postea Rufinus, qui bisioriam ecclesiasiicam Laiine
, (.
v e n i l , virum eum aliqnando convenlum rogassc,
seiieisselne poeiiarom turmcnta, an plagas cilra dojorem omnem pertulisset ? Cui i))e respondii,
non se quidera siue sensu cruciatum fuisse: adolesceutem autcm quemdam sibi assistcniem fascia
tenuissima sudorem abslersisse, el aqaatn frigidam iofudisse, qua doiorum ardorem relocillarit, loiv
uxeniorumque Tim suslulerit : spiriiui praeterea suo robur indidisse, et incredibilem in lantis labo*
ribus jueundilaltHi) suppeditasse. Mibi ccrê borpinis csse non vicfetur, corpus ipsum i u dcspir
cere, nisi divinum praeelo sil auxilium.
1
. C
Ilac de admiraJido isto Tbcodoro. Atquc ob
$
cam quai dicia esl causam, Ribylas marlyr in
, .
Dapbncn translatus, atque inde rursus dcportatus.
,
Brevi vero post repentinym incendium in Da, \ <>
pbnxi Apollinis templum i n c i d i l , quo id cum
tcclo omni ei ipso dei simulacro conflagravit: er
(
quasi lemporis iuonienlo protinus nuda omnia
] ;\
apparuere, oiuri scilicel ipsi cum lorica sua, et
, .
columna3 quae propylaeum el poslicum templi sa
crariuin suslinuerant. Cbrisliani incendium id
"
daemoni, marlyre petentc, accidjsse puiarunt;
.
Grseci ad Cbristianos auctores retulere. Ea cerlc

quidem de causa templi sacerdps lormcnMs eub. ,
ditus esl, ul incendiariura iiidicarel ; sed crucia , .
" \ * - ^ tibus multis (oleraiis in vinculis, indicarc neminem poiuil. Qua2 res Cbrislianis magnai laudi
, fuil. E l bomines plerique non iuorta|U cujusquam
. \
insidiis, sed diviua vindicla templuin id confla , ,
grasse, igne coblilus deinisso, exisliinarunt. 11*c
,
sic se babuere. Ga?terum cum satis colligere ex oo
, quod facium c r a l , liccret, cladem earo templo irx
, ; ,
Daphne propler martyrem Babylam accidiiWf
,
NICEPHORI
CALLISTI
5
ubi Jul:anu$,<quem id non lalebal, alias d i a m
, .-' * &livis niariyribus eacras d e s construcias esse,
, .
prope Apollincm Didymaum sive gemellum, qui anle Milelum esl, cognovii: prafe< lis provineiae Cari.T
EcrSpsil, ul quae tcmpla <edificium aliius, ct tectum, alque etiam aacram mensani baberen, IJI ea ignetti
iiijiccrcnt: qua3 vero dimblia ex partc absoluta essenl, fuudilus evcrlereul.
CAPUT X X I X .
. '.
De-(raude Grcccorum oraculorum. Commemoratio
^
*
eerum auce per vindietam divinam passi sunt, qui

~
sntra (llnihlianorum et ret dioinas conlumelia
, }
.
affccerunt.
"
S<d cnim quibus rebus JuHauus ei Greci dco*
,
ruin poiestalcin adaugere atque ostentare sluJue runt, ex eis illorum iinbecillitas aique seduclip,
.
divina adjuvanlc providcnl'a, deprcbensa scsc
xbibuit. Nam quaicunque ab oraculis cdila sunt
. \
responsa, pene omnia apcrte falsa esse eveului
, ,
niinus respondenlia, cognita sunl. Excercituui
;. ' , \
quippe adversus Pcrsas duclurus, belplioe c l Do^ . donen (1), qui vatcs ibi consulerent, misit. E l illi
, .
iion solum bellum, verum etiam vicloriam promi
serunt. Tantum vero a veritate ipsa aberraruut,
NOr
,
quantum posiea rerum cxiius oslendit. Porro cx

. *
responsis ets unum, ad mendacium redargucndum,

".
hoc loco apponere libuii :
Snnc di deecqne omnes con$urgite: sumite bellum,

. '
Atqne fern cerlum de flumvie ferte tropawm,
Dux ego veiur cro Mars tcevut belligerator.
, .:
, ;
Fer ini lluvium Tigrim nominavil, qui cognomincin
sibi animanteni liabet. Ejtisccmodi oraculis dece* . " '
k
ptus miscr, victoriam soinuiavil : et landein con- C ^* ,

,
(irmaius, sc ad Pcrsicum belluro armavit. Alias
; <7
lum quoquc, cum oracxila simul c l eeorsim omnia
.
rospondisseiil, iinperatoris avunculum Julianum
\ vgrum oiorilurum non esse : dum responsa ipsa
/ legcrci, xTumnose et miserabililer is viiain Quiil.
,
Ahilti eniin qui Chrislianos et veratn pietaicm
" , , ,
furore ûo dcbaccbati fuerant, justas dedcre poe .
nas : mauifestissiine autem omuiurn cum cis etiam
;
Julianus, iliusiri dignilale prxdilus, qui lum uni; ' vcrso Orienli cum imperio p r a f u i i , desertoris
( '
ipsius (siculi diximus) aviinculus. 6 7 Pneierea
).
F e l i x , imperialiuin tbcsaurorum curaior, el E l p i , >
dius imperaloria? domus praTcclus (coiniicni re'^, :6 .
rum privatarum Laiina lingua vocal). Tres bi
nraiiosi maximc apud iinperaloreni eranl : cui ul ^
gr.iliOcarentur, posleriores duo veram pielatcm
, <
abjuravcranl. Jutianus, inccndii Daphn;ei lemjli
oi simulacri causain inquirens, Cbrisliauos id dco
ruin odio cxcilasse suspicalus, lametsi a vicinis
,
ngricolis de cudo fulminc eara adein tactam csse
. \
cognovil, non lcmperavil stbi tamcn, quiu advcr ,
sus universarum rcrum Deum anna sunierei. Ua (
que sacra vasa longc preliosissima Ecctesix Ma ) , ; >" ^
g n x , quam Cunsianiinus niagiiiis consinixeral, in
; ; ;
fiscum imperaloris iiiferri mainlavil, c l foribus
. \ . ; >
teiupli, quod luai Ariaui babcbant, clausis, ne
, .
quis co ingrcdcrctur, curavit. Cutn Juliano Fclix
- , , ^(\) Tbcodorct. addit Ddutn, lib. ui, oap. 21.
529
ECCLESIASTICE IHSTORLE . X .
530
. (/ ", et Elpidius, impcrialium pecuuiarum qua?storcs,

< \ ,
publicarum al'er, aller privatarum, in irmplum id
, ,
direpturi vencrant. Horum Jnlianns difllcili ct
. *
incognilo morbo mox correptus, ad dks qnadra ,
ginia ita dislentus jacuit, ul neque K)qncrelt:r,
* ^
l P*PX ^ , neque sentiret qnidquam. Causa morbi eral, quod
, 0 , sacris vasis ( 1 ) , q u terra* illiseral, pro scdili
,
iisus fuerat: el episcopnm Euzoiuni, qni puctilum
. ^,
tanlum inliibere conalus fucral, in caput vclic
menter vcrberavcrai, diclo illo insuper ingoslo,
^ . \
Chiistianorum res a divina Providcntia non curari.

E l valctudine paululum recupcrala , cnm seipstu
, ob nefandam senienliam euam condcmnavii, ttim
;, ^ '.
\indktam divinam qua afftigebalur, seasil (2). Et
. >: ,
cum iia advcrsus scipsiun impioruiu lacinorum
4
-
,
, .

\ ; , . \
.
,
, > JOV , ,
-. . '
. ,
suorum testis ipse cssol, ventTcm deindc ojus putredo el omnis generis ulccra convulsertwt, qu:t:
ci mortem etiam ailulerc. Visceribus etenini alque
exiis puiredine ea corrosis, excremenla nou ]am
per naiuralia vim cxpcllendi obtincntia menibra
egerebat, vcrum os scclcstum, quod blaspbcmia; <H
maiediciorum effeccrat inslrumenlum, pars corporis obscoena per quam cxrcrneret, est facuinu.
Pndenda ipsa, et qiii circa. ca suut ir.calus,.
corrupii itiihpin sunt : caroque ete in partibus
putrclacla in vcnncs abiit, et morbus ipsc mcdicorum arie longc fuit poienlior. 63
reverenlia c l nictu imperaloris oninia cxperti
sunt, el omni retncdiorum spccic adbibita, pinc n i
111
.
\ ,
,
.
occullioribus ad carnem vivam magis magisquc
donec violenla morle miserum enecarunl. Porro
ex i a divina, qood sic Ecclcsise c l sacris ejus vasia
, (^
),
, , ,
. \
;
, ^ ,

, '
\ ,
\ .
Q guediiieque pretiosarum avium , quas dits sacrificataiH, nieinl.ris corruplis appucata, vermcs profundius latUanles , aperium quasi quibusdam
illecebris cvocare conten!ertint. At iili in mcmbrii
prorepsere, neque corradere bomincm desliters,
Unta calaiuilalc propicrca macalujn essc ferunl,
insuluvcrit.
Felix auiem vasis lantr prctii conspeclis (Ccnslanlinus natnque el Gonsianlius liberalissime
compauraveranl), arridons et urbane jorans, Ecce,
inquit, qualibus vasis Maria3 illius divina re pcragenda colilur ? Eainque ncc ob aliam quampiam
causam, ex inlcrioribus ejus venis una qux maxima esset, rupla, (anquaai pcr fusiulain sanguinem per os ejus cmisil. Sic el ipsc borrtiulum
D cerneuiibus oinnibus spcclaculum faclus, uon
totum perduravit diem : scd. circa crepusculiun,
una cum sanguine jain dcticieitie, siaiul cLam
animam evoniuit.
,
, \ , *
,
,
; ,
At lcrtius Elpidius, qui blaspbemus quoque in

Christuin fueral, tardius ille quidein quam alii
poenas luit : scd tamen intcr eos qui tyranuidem
aiTectarunl, deprebensiis, bonis onmibus cxulus,
gravcsque aTumnas alias in circere perpessus,
(1) Theodoretns addit, Julianum ipsum in sacraui quoque ntensam minxissc.

(2) Verba coiijugis ad Juiiauum apud Tboodor i l . : Ut laudibus, rir, Clirisium Sulvatorem vc/ias,
convenit, ûod ver castiyatiouem poientiam til-i
suam exhibuil. Non otiu tum cogwvitses, qucm
persequeris, nisi pro longanimitate sua diciniln*

husce tibi iiitulisset plugas. Agnovit illa njorbi causam, et impcratorem, til eis ecclesia quibvs adcmpta
fuerat, restituerelur, rogavit. Scd (rustra. L i b . m ,
cap. 13.
tyl
NICEPIIORl CALLISTI
532
lurpilcr v i u m liuiit, saccr et deiestandus ab om- ;. Hibus judicalus. PraUer bos alius quidam cuin
, ,
reliquis in ecclcsiam, quam, dunaria et res alias ,
pretiosas prxdonum mure auferenles, eumque qui , \ ;
sacra vasa curabal, coniumeliis alficienles, vasia- :.
tant atque diripuerunt, ingfcssus: euper reliquas , indigniialea, vesle subducla, sarrifkii aram pelu- * \ ,
lantissiine comminxit. Verum illico pergravce e i - '
acrcs lanti flagitii lulit poenas. Per quae enim , ,
pcccaverat, ad interiora usque viscera putredtne ,
\ '
consuinpiis incnflbris, incredibdis inde vermiurn
. "
vis prognata, raiseranduui in modum, ut dicere
, \ ,
calaiui!alcin cam pudeat, miserum exstinxit. Sed

el Heronem illum Tbebis yEgyptiis ortutn, qtii
piscopus crcalus, casu qtiodam ad Graeeam sn- ^ , \
persliiionem defecerai, 6 9 gubito ptjlrida invasil ,
tegriludo, quae lotum illius corpus depasla, abo- . . ^ '
iiunaiionem eum oamibus reddidil. Quapropier
rebus oiunibus desperalis, in viam est projecius* *
nullam prorsus a quopiam miseratioiiein conse- ' *,
.
cutus. Cbrisliarti namque perinde nlque piaculura
"
oainibus niodis eum snnt aversati : Graci aulem
. ; ,
baclenus tanlum eam, quod se errori ct fraudi
^ ,
eorum subjecisset, agnoverunl. Et Heron quidem
, , \
accrbissimc et imseri inie ila vila excessit. Alius
' ' \,
autcui, Theoieciiu st:ilicet quidani, et ipse a
nobtra ad Graecam religionem prolapsus, carne
cjus omiii putrida caiie consumpia, vermium ma- ,
icria facius est : el oculis illoiuui inorsibus
amissis, moriens pcr insaniam quaeeum corripuit, C , sua sibi denlibus conscissa atque deforata lingua, ; .
c gravibas loniiemis ad longc deieriorcs majo- ,

rcsque cruciatus inigravft. Sed et alii insuper
.
talia quoque aosi, eondigna sceleribus suis tulere
fcupplicia. Ejuscemodi mulla ca leraporc divinum
.
Numcn exbibuil miraeula, commerilas juslasque ab eis qui impudcnter c l aperle vcram pielatem
oppugnarunt, paenas exigens. De quibus hactcuus.
4
'.
CAPUT X X X .
Uepl iv rrfc
De stritua Chrini, quam in Paneade PhamiciiB

,
.
mulier illa qu& fluxu bauguinis laborubal, erearil.

Ego porro aliud quoque insignc miraculum,
,
polcnliaiu Cbrisli exbibens^ e l vindiclai divinae
ajversus impios indicium non niinimum osleu- ^ ^ ) .
dens, vi leinporum obrui patiar. Plioeuicise
\, ,
urbs est, qua; ariUquiisiniuiu nomeii babuit Dan,
a^pelluione ea ab ipso Dan, ex pairiarcbae Ja- ,
KU\)\ filiis uno, acccpta, qui iribus ct genlis ejus ,
cura cum tum incolenlis princeps el auctor fuit. .
Longo deinde lemporc post Herodis filiiis P b i - ,
iippus CaBsori gratificatus, dc suo alquc illias no- ,
, miiie urbem inagnificc ornaiam adificirs, P h i . *
li 'pi Caesaream cognominavit. Gra^ci autcm pro pierea quod in ea Dei Panis sialuam collocaverint,
.
Paneadem ?ocarunt. 7 0 ^
*P
^ ^
; ;. ^
quidam est : ad buuc mulier (1) illa quaB san
Huinis fluxu laboravcrat, prjcclaraiu cx a.rc ( l n islo
1
11
{!) Supra lib. v i , cap. 15.
da
U l
o n s
533
ECCLESlASTICiE UISTORLE L I B . X .
, -
*
. .
'
/ , . *
, . , \
, \ ' . \
,
. \
'

.
; ,
,
' , ,
* .
, .
' ,

, ^
, \ ^
,
.
\,
,
, \ C
' '
, . , \
& ,
, ,
, Ota. -
, ; , , \
; , . \
-, ; .
; \
.
534
ercxil slatuam, aliquam saltcm benefactori suo ol>

depulsum sibi gravcm morbiun, oQkio co graiiam
rep$ndens. Slalua ipsa speclanlibus plurimuni
praebuit gralias el amoenilatis. Ad hujus pedcs
berba enata est, praescnlissimuro xgritudinum
omnium, poiissimum vero labidi morbl remedium.
E l cum qui ea curabanlur, summa diligenlia causam tanlae eflicaciaB inquircrcnt, invcnire laiucu
eam oittiino non polucrc. Tcmporis enim diulurnitate et oblivione intcrciderat, cujusnajn ea
slataa formam refert-ct, et cujns rei gratia ibi
esset oollocata. Qnod namquc divinum simulacrum
sub dio aslaret. non parum corpus ejus cliain esl
immutatvm, c l inibres ex locis stipcriuribus l i inum gecum irabentes, slaluas ipsi aggesscraul :
q :am ob causam coguitio ca, quae ex lutcris
omnia indicantibus provenit , inccrla rcddita.
Cailfiium cum cura e l diligenlia inajore promanans inde graiia investigarelur, icrra illa cffossa,
lillera; tum demuui apparenies, rein ipsam ceria
indicarunt. E l dciuceps berba ca, ab co tempore,
ncque eo ipso nequc alio loco esl conspccta. Scd
enim Cbrisli stalua Julianus dcjccta, suam ip30
in locom ejus in columna cousliluil. E l ecce dcrcpcnte ignis e coelo vebeinens dcjcclus, aimulacruui illius circa pecius disddil : capulque una
cum collo dejeclum, et a pcclore abrup.lum i u
faciem proslravil. Alque id longo poslca lemporc
sic duravit, fuligiiicm eam fulminis apertc, veluU
pcr inscrlplionem columnae iucisam, tcsiiiicans.

Slaluam aoiem Cbrisli Cbrisliani lum in Diaconicain eCclesiae iranstulcrunt, c i honoraliore loco
positain, cullu convcnieoii prosocuti smil. Locum
namque eum libcnler frequeiilantes, c l imaginem
ipsam inspectanies, dcsideriuin suum c l amorem
erga slatuae ipsius arcbelypum priiiiariuinqiic
exemplar declararunt. luipii porro impcraloris
istius teinporibus, qui Paneadc fuerc, Graica? supersiitiouis sectalores, coiicilati, slatuam cain,
eicuti dixi, loco suo lnoiam, funibus ad pedcs
vinclis, per mediam iraxorc viani, owiiique i i n pietaiis genere caiituraeliosissime aCfe(ere. 7 1
illi reliquum iinaginis corpus comminucrunt, c l
capul a membris suis divulsuui
disiraxcrunl.
Quod sane nonnulli, qui flagilio taulo, iia ul par
, erat, indoluere, clam sublalum, aicuii poluwunl,
\
conservarunt : itidemqtie et alias corporis parics
;
collcctas in ecclesia reposueruul. llcrban, qwam
ibi enaiam diximus, specics nitlli vel mcdiconnii,
. " ' ,
vcl alionmi pcriliam lalium rerum con?cclaiUiu:n
.
cognila fuit. Mibi vero iniuime miraiidiun videlur,
nova borainibus cxhibcri bcneficia, novo subindc niodo l)eo ipso eos inviscnlo. Nam alia quoquc
plurima niiracula, qu e in ceriis vitis ac rcgionibus sunl, solis incoiis, siculi consculaiieuiu ei%
X veiusla niajorum Iraditione nola rssc, qnse scquitur narratio vcrissijnc declaral.
NiCEPIIORI CALLISTI
*35
Ko
. '.
CAPUT X X X I .
*
De fonte qui Nicopoli tive in Emmau* est: ei de
'
Penaa arbore Hcrmopoli. morbos incurabites in,
eolalu Christi tanante.
.
\
In Palacstina civilas csl Nicopolis nomine, qune
ticus anliquilus 1'uit, sacro Evangeliorum libro , \
cogiiilus, in quo Emmaus nuncupatur. Eara quippc , /
' , \
ftomani postea, Judaeis fortissime devictis, metro \ polique corum Jcrusalem capia atque evcrsa, ex
evenlu nominc imposilo, Nicopolim vocarunt. , ,
Anle civitatem istam iii t r i v i o , ubi videlicel .
Gbrisius post resurrectionem a morluis, cum . \ ,
\
Cleopa comileque ejus iler facicns, in vicum aliuiu
,
se propcrare finxit, fons quidam cst, morboruin
iiominibus omiiium, alque eliam variorum ani- , \
,
manlibus ipsis laboruiu auxilium. Hic Cbrislum
dicuni cuni discipulis suis, ubi de itinere longiore ., *
fessus esset, cum nobiscum in lerris versareiur,
* pcdes lavinsc : aique cx eo tcmpore salubrcm ad
segriludincs dispellendas cam undam essc factam. : . , ,
Ilennopoli (\) quoque Tbebaidis arbor esse, quam
,
Persxam (2) vocant, diciiur, muhis morbis roedi
cinam affercns, si vel festuca vcl folium ex ea
' ,
aBgris applicelur. De qua ilia adbuc fania apud
,
yEgyp:ios obtinct, Dei Genitricem, una cum Josepho, Ilcrodem fugientem, duclu Josepbi Ilermo-
, !
polim vcnisse : 72
quamprhnum urbis porlam
, ,
auigisscl, arborem eani adventum Christi ferre
non poluissc : el qitamvis procera admodum esscl,
: .
ad sulum ipsum lamen se demisisse, el paradisi
oliin satorem adoravisse. De arbore ea, haec quae \
,
leî, scribenda esse duxi. Ego vero eam quasi
,
quoddain symbolum scu signum fuisse puto
Gbristi ipsius in urbem cara advenlus : aul cerie, \ " \
siculi conjicere licol, em propier proceriiateui
et pulchriludincm, Grsecorum moribus ab urbis , , '
,
incolis divino bonore cullam, tum commoiam
osse, daemone qui per eain ost culm^, exborre- *
sccme ad prascmiam cjus, qui aboltiurus c i op- ,
pressuius cos oninino fueral. Sed tum quoque *
. , cuncia iEgypliorum simulacra diffluxere, Gbristi
IIOII ferenlia advcnlum : juxta id quod de eis ab -
.
Jsaia est dictum. Porro daemone ex arbore ea
pulso, ad ccrtum rei gesiai indiciuin, prona et D * ,
incliiiala permansit, tide accedenles sauans. Harum rerum Palaestini el /Egyplii idonei Gdeque
digni sunl lesles.
1
e l
. AK.
CAPUT X X X I I .
'
/Vt impius rcligionem nostram cxslinguerc conatu,
etiam Judais pernvseril llierosolymis lempluni * \ . resiaurare : et //IM* lum ibi fi.icm prope omnenx ,
*
.
excedtuiia evenerinl.
lmpcralor auteuii cum Gbribtianis infcnsus, oos
scmper odio persequeretur, crga Jud&us lamen,
coruiiidemque niajores c l duces, non parvam cxbibuil mansuctudinem c l bcucvoicniiain ; el ad
, , \
6ti : \ , >. ^ , \
/ -
esae mnltandum, 1. i , De citprcs. ex ivc. Dr.ptir.eus.

(1) Persaia llcrmopoli ' ; arbor. Si
C. lib. i i .
qui* Daphnensis luci in Syria, vel Persaw injEgypio
uiboran comparaverit, quiiiqvs ttbris curi novcru (-2)
se Si zoni Pcrsidcm nominat, lib. v, cap. 21
4
JfiLGLfcSlASTlCJi H I S T O R l i B L I D . X .
5 8
Cv, &:0 \ / -. conim populum, ul pro se et impcrio sito prcc: \ , ,

;
\ , '

.
* \
rzph; '
, ( ; ;. \
,
.
\ ,
; , \ '
rei.lur, scrip<it. Atqne id cum fecisse conjeclura

csl, non qnod religionem eonim colcndam duccrcl (non onim ignorabal, veltiti parenlcin eam
rsse Cbristiani dogmatis : et qnos illa jaciat pntriarehas ct prophetas, de eisdcm nos quoque
g l o r i a t i ) : scd probc ci iniplacabile Juihrorum
crga nos odium pcrspecli.m fuii. Iluquc nohis
iralns, per suuin in illos sliidium ct curam agii!
nobis facerc csi conatus. Pruiterea vcro prompi s
paralosque cos esse a r b i l r n l i H cst, ut priiuo quoque tcinpore ad Cneca saeriikia addiircrcuiur,
qui verba tanltnn ci lilteram sacrorum LibruruMi
reclporenl, 7 3 ncque pcr conteinplaliomm a I
orculliorem eurum scnsuni re^p , siruli
; , - & Cbrisli&ui, atqne etiam intcr ilrbnvos Sypieu , *

liorcs et prasfantinres faciunl- Kt sanguinc vaua , - ;
quc su;)erslilionc ipso ganJens, nisi alios quo:;iiti
;, ' :..
in idem pcrlraberet malutn, pro dclrimeiito
gcnli babuil. Iitsupcr ct alia quadam de cansa
, >*
Servatoris oracula, qu.c Hiorosolymis Ulcm dc ; nuntianl eversioucm, ut nc hp's quidcni snp?r
, \ ,
lapide mansurns cssct, vauissimus i!!c mcndarii
\ - \ argucre 3 , id fccit. Tanliim vero aCfel
. '
aliqiiid studio suo effVccril, ul inviius cliain ccr ;, ; /, littidincm el immtilabili:al<ni corum magis C(n, " ,
firmarit. Alque audacia rjus, qiue sibi probro

affccliira vidcbatur Pominica iospo!i*-a, eaiiue
;
prursns abolitur.i, non sonsil ipsa se, rovcrcnli i m
; ; , '
iliorum, in qux opprobrium bliquod caderc nc
qneai, doprajJicarp. Rumanornm enim imperator
?, ,
ille Adrianns, qui ct ÊlUrs esl dictus, c l Hiero , ; ;
solyina evcrtit, ut JuJajoruiu gciileni prorsiis ab
*/ , .
ca crbc ditnovurci aiqtic dtspHlercl, et nc me
; ~ \
nioria quidcm eis vcteris nominis rclinqucretiir,
^,
ncquc ipsi ex a; pcllatione causam aut occasio3 ^
iie-u recnpcrandas patriae baberenl, nomhic (sicnl
'. ' .
poluil) niutato. iBliam a seipso vocavit : ea ipâ
, ; ; -
re, qtiamvis inviius el imprudens, verUalciu 0.)
mini nostri oraculis allcslalus. Veritus namq^.c
.
fuerat calida praecipitfaqne ei periculum \cmero

aggredientia Judanorum ingenia, ne per pranex uiu
, ,
divini
cullos, qni lege lata in urbe ca peragi de ,
beret, cxercilu coacio negoliutn Romanis cxliiWe, ; ;
D r c n l . Julianus porro contumclias tn nos suas
.
adaugcus, gcntis ejus primarios viros patriorum morum admonuil, ct quamnam ob causani non
juxia Mosa; Icges vivercnl, interrogavil. Atque illi ubr dixerunt, omnibus modis cavendtim sibi
esse ceu rem abjtiraiam, ne alibi quam Hierosolymis, qua urbe prorsus excidissenl, sacra patria
|)eragcrent, data illis pecunia, u l quam possent celerrime Soloinonis restaurarcnl lemplum, ot>>
vsl cohortaius, tit ad cxcmplum majoruin suorum veieri morc sacrilicarent, et rem divinam fa
ccrcut.
Sir q u i l . i n illc. h\dx\ vcro oppni lununi landcm
;
Ifiniptis CJMS rt*i, quam dtidtnu dcsideraverant, con , Trarr, :'
fidcii'!ac r.acti, studio omni in id opns inciibiiere.
'.'. ; , ^\ '7>
jam aspcclii Cbnslianos lrriiaincs, scquc su,, \, \
pra il'os cxloUcntcs, c!a;!es o:i?nrs, et qiiasctinq-ie
~ ' ipsi a Romairs olim pnrpcsî fuoranl ?pruninas.
0?. * t; ,
/bis illaluros ossc sunl uiiial . 7 4
^ ^ is''s
. / ' ; ' *
iUis in nicnl^ni non vcnit, pcilici cam rcni .-C
^/: ^:::; ^ / */ -!
Ct
33
KlCEPUORl
I osse, quam vorbis diserlts voteriim prupbetannn
uracula denegent ot abmianl. Cttlerum cum lanto
sludio ad id opus ferrentur, quicunque in arte
apdificiorum coudendorum cclebres easent congrcgalis, raateriam ad itructuram omncm compararunt,
locumque ipsum splendide rcpurgarunt: el suinpilscx publico impensis, argenteos etiam fieri
curarunt llgones. Tanto vero in opere tali ardore
fuere, et alacrilate tantaelaborarunt, ut ips mulicres in sinu veslibusque suis purgarnenla exportarint : el quaecunque cis essent monilia, ei muudum muliebrem omnem non gravate in slruciuram eam impenderint. Et quamvis Graeci aliena ab
iliis cssent volunlaie, tamen el ipsi cos in siudio
ei laborc eo adjuvarunt, conatum talcm ad exitura
CALLISTI
540
. 01
\ .
; *
, ,
. *
\ , \
;
\ ,
. " ,
,
,
^ \
.
suum perduclum iri arbitrati: quo ipsi quoque , \
faisas esse Cbristi praediciiones, oraculaque ejus , \ ,
iiaercidiase jactarent. Atque ubi jara reliquias ^ ,
siruclura vcteris ex imis fundamentis effoderunt, , et solumita repurgaruut, u l nelapis quidem super
lapidem, juxta responsum illud, permanerel : et
,
postridie ul primura jacerenl fundamentum, ad
, locuineum venerunt, lerrae motura iugeniem ortum
c-se dicunt : el quod vebeinenli ejus concussione . , ,
ex ipsis fuiidamcniis lapides ejicerentiir nou pau , ,
cos ex Jmbris enccalos esse, qui vel ad operis
spectacilum venerant, vel slructiiram ipsam cura- * , /
' \ \ *
bant. Publica enim xdilicia ipsi lemplo viciua
Kolula, atque cura impetu collapsa, cis qnos inius ,
oppressere, sepuicrorum loco fuere. Qui auiem C
effugere voluerunt, semineces jacuere. Fuere qui
crura et inanus et membra alia, pro eo atque clades forte qucmque comprcbendil, repemino casus
impeiu mutilala rciulerunt. Terrae motus vix conquieverai, eiqui reliqui erant, opus rursum aggrediuniur, ut siraul et quod magnopere cupiebant
perflcerent, et inevilabilem indignalionem, qux ex
uecessilaie imperialis consliluiionis 'els imminebai, eflugerent. Facile namque ualura hoiuinee,
quibus deleclaolur sludiis et laboribus, lenderc
ecmper aJ delrimentum solenl: qui rd unum pro-
.
;, ol
,
, \
,^
'
, (I) 0
*
,
,
2> .
fuiurum existimant, quod sibi efficiendum proposoere, suo ipsoruni ad id prolracti errore :
75
neqtie 11 iililititem consilio anle coeplum opus capiendo deprebendere possint : neque pericitl.s
I ivoluii, et experientia ipsa de eis admonhi, prudenter se, pro eo alquc dcberent, explicani :
siculi et Judaeis ttim accidit.
CAPIJT XXXIII.
D
. .
tdts *al
t>e igne, qui tum ibidem repente ett exorltis: el de its I7i/d toO

*
quas veslimcnlis hominum figura crucit adh&se

runt, iignit; el de divino Evangelio in (undamenlti

,
iiwento.
Iinpcdimenlo namque tanto objecio, salis evidenlcr considerare eral, indignari instiluio operi
I euin. At illi dcnuo admota manu, qux pcrficere
tioquirent, sunt aggress . Sed onim cum iterum
îruciuram expcrirentur, ignisex ipsis fundauicnlis
xsiliens, e l alius itein de coelo immiucrs, plurcs
vtiam quam antea cousumpsisse ferlur. Aiquo id

, . 01 \ .
. ,
,
, \
. \ \ ,
(1) , Soz., boc ^st, nd cmotumcn'um. Scd uiruuiquc vcrbuni, qnamvis diver-
sum, rccta inicrprclalionc ad cam' MH rcfcrri pots*

^cntcnliam.
5SI
ECCLESIASTIC.E HJSTOIUJE L I B . X .
42
\ ' ! . - ita dic*ttir el credilur, ncque qtiidquam ainbigilila !

tis babel. IIlo lanlum variatur. Qtiid.-itn enim
, ^ aitint, cum sacrum locum adire contendcreiil,
, ,
flammam eis obviam, id quod dictum esi, pere . ,
gisse. Alii aulem, simul atque agger efferri cueplus
,
esset, id accidisse aflirmant. Sive autem boc, sive
. , ,
illud verum est, nibil ccrte tanlo niiraculo deroga, \ tur. Igne porro, sicuti dictum e>J, coelitus demisso,
, \ ,
mallei, scalptra, serre, secures, asciae, et qua? ,
cunque ad aedificalionem commoda operarii cotn , * portaverant, ccleritcr in cinetvm sunl redacta :
. '
quod incendium tale die loto grassaium s i l . E l
, Jud.iu maxiinu correpli pavore, eliam inviii Cbri '
Stitm veruin Dfum csse simt profcssi : srqui
, ;
lameu cum nolenlcs, incrrore adbuc Judaico con . Nal \ quieverunt. Sed ei aliud quod ad haec accessit
; >.
uiiraculum, eos ad iidcm non perduxil, quod prio ribus el manifebtius fuil et admirandum magis.
*. Tg \
Nam proxima nocte, sua sponle vcstes eorum c n i
cissiguis radiorum inNlar conformalis, Riint c^n^. ' signata?. Ila ontncs vcstiluni lanquam slellis varie ,
gauim, et lanilica arle atque solerlia disiinclnin
* ,
babuere. Quo, illncesceiUe die, viso, ehiere el de \
tergere crucis nolas coitali, nibil egere. Ihcc, qui
. , . '
tum Hierosolyimlanus cpiscopus fuit Cyrilhhs,
& ,
cerncns, Danielis propbeue vcrbum secum ipse in
. ,
animo perpendil (quod ei ChrUlus poslca iu
.
sacris Evangeliis auctoritale sua comprubavil ),
*,
7 6 el omnibus praedixit, advenissc teinpu% CMH
, iv \ ^ Servatoris oraculum, non mansuruin scilicct esse
1
. ' ,
,
.
,
,
-'. * ,
, ; ^,
. ^ ; > . , . "
. ,
lapidem super lapidem in templo, cxilum sunm

habeai. Alque hoc cum ille dicerct, lerra? molus
gravis ingruens, lapides reliquos ex fundanients
ejecii alque dissipavil: atque insuper saeva quaedain oborla procella, calcein el gypsum innumcrabilium medironurum in aerera ventilando dispulit.
Et ilem qui subito ex parlibus inferioribus proserpsit ignis, innumeros quoque qui vel in opere
ipso dcnuo pertiuaciler instiiuto distinebanlur,
vel spectalum eo aJvenerant, lemporis nion.enla
consumpsit. Tanlum Julianus effecit, cu:n C b r i sti praidicliones de Hierosolymis nulla verilatis
auclorilaleniti, oslendere vellet. Neque id moda
ille non egit, sed eliam conlrarium exbibendo
D magiseliani cerliludinem eaiii comprobavit.
r
,
. " ^ ,
/ . , ,
, , *
.
, ^; ,
: .
^ ,
, )
f
Mallb. xxiv, 3
Atque bnec quidem prodigia ad veritalem oraculi comprobandam sufliciunt. Sane quod nioda
dicetur, cum mirificum s i l , magis rcm ipsaiif
confirtnabit. Id ego in arcanis prorsus scriplia
invenlum, roferam. Sic cnim babet. Cum fundamenta structnraj jnccrenlur, siculi dicium cst,
c l inler lapidcs unus, cui exlrema basis coaplaiar
fuerat, loco movcretur, spelunca* cujusdam o
petr;c incisuui sesc exbibuit: atquc ubi projUcY
profunditJlcm anirum id perspici prorsus nort
possct, qui opus id curabant, rein ctriam cxpla*
rare volciilcs, ex opâriis qucmdam ad funem
54)
C A L L I S T i
lcngiorcm vitictum dcmiscrc. E l illc in antrum :>. ^ , ) \ cum perretiissei, aquam ad mediam usquc surrm
, $.
in eo rep rit : H spelunca omni ex parie cxplo: ,
ra:a, quadrangulatu eam esso, quantum manuuin
, ^ \ .
conirectatiouecolligerc po*uil, depivbeudil. Dcindc
. * \ , cjra I o$ ejus revertens, in coluinnam quamdam in
. ; 5ilv .
niedia spcluuca non aduiodum supra aquam cxOf\; , \ ;
stintem inridii. Qiiam nauu tcutar.s, llbcllum in
; * \ * \
ra posilutn, qui lenuissimo purissimoqtie liitleolo
involutus esset,. reperit. Quo acccpio, fur.e ipso , \
sigf.um, ut ab eis qui illuni dcmiscranl, retra- .
berclur, dcdit. Roceplus igiiur, quaiiipriiiinm l i - , ;, x*\
; Cbi?i!o o.slcnso, siuporciu omiiibus incu.ssii : e i
maximc quod recens admoduin et imactus is csse 6' 'Er , '
viderelur, aique qnod tam .ibstruso ct caligi , .
B
: :
oco rcp<*rius essel. 7 7 Porro libclius cxplir.atus,

* /j
solimi Judacos, vorum oliam Grxcos conster- , )
navit. Slalim cniin ab ' liiteris graudioribns ^ .
, '
promulgavit: In prbicipio erat Yerbum, et Yerbum
eral apud Denm, et Dcus erat Verbum. Et, ut ,
eimplicitcr dica-m, Scriplura ea intcgrum Evan- :, ' . \
gelium coinpieclebahir, quod thcologica plane . !
virginis dibcipuli lingua auspicalo annunliavit. , \
Poi tendil atitem id una cum reliquis miraculis, -. \ ;
, ; \
qna? ccelilus co tempore pxbibila s u n l , baud
unquaui Domini nosiri vcrbum intercisurum,
quod extrcmatn lcmpli et urbis desoialionem prse- . \ ^ !;
tlxil. Eicnim liber Dcum ossc c i condiiorem rc- *
rum omniiim eum docuil, qni lalia dudum san .
4
xissct. Drclaravit praelcrea, frustra essc coiuni C

' ] ) , \ ^ ' ;
laboreni, qui adificationem eam lantopere urge \ *
rcut : eo quod divina c l immulabilis sentcntia
cxlreinain toinplo a b o l i i i o n e i n decreto suo consli- . '
luisset. Arijuii ex iis et bisce similibus rcbus , <
*
plcrijuo omncs slalim censucrunt, ut Gbristum
Deum esse proliiei cntur, cui l c m p l i rc>tauratio ' , \ "
, ,
placila non essel. Mulli sanc cx ipsis brevi ad
;.
ecclesiam se contulerc, et sacris noslris sacraiio ,
ribus cl perfeclioribus iusliluti alque iniiiali,
. :
liyiimis atque s u p p l i c a l i o n i b i H proplcr faciuora
patrala, Cbrisluin jlacarunt. Il.ec si cui niiiius ;
vera essc videnlur, ci fitlem lacianl, qui isla \ i - \ \ /.
d rutit (1) el audicrnnt, ct s c r i p i i s niandarunt : ,
, , '
sin i n i i i u s , Jad.ci saltcm ct Grxci persuadcant,
<,ui opus id semipcrr cium reliqucrunt, scu polius D , , iucboare ncutiquam potuerunt. Praeter a!ia, illud

quoque observare convenit, Hierosolyma aniea
\ * \ ;
Ji-biis vocala fuissc, caque Bcnjamini iribulcs babuisse. prinsquam David, cxcrcilus duclandi bo- / ;
noris promissionc, pcr ducom suuin Joabum
.
capta, duciquc ci quod rccoperal pnusiiio, in maxiniam urbeni rcdacla, metropolira ct principcn
Ju 'scorum loiius grnlis civiiatcm coi siiinil, et Solymorum nomcn ioco indtdil (2), qui dcnrtc
proptcr sacrum to.mpium llierosolyina cognoniinalus esl. Vcrum dc Hiero.solynioruui (3) q-
exislimala cst, resiiiuiionc
dicla suiTiciani.
(1) Sor.om. scribil, aitate siia pltires adbuc lestes
ojusiiiodi eupersliirs ui^se, lib. v, cap. ult.
(2) Clara alii Judncorum initia tradtuil : Solynios, rarminibus lluuicri ccJcbratam genlcm, conv
dila nrbi Hicrosolymam nonien e suo feciise.

(Cornfl. Tacii.)
.
(") llicrosolyma longc clarissima urbiuni Onenlis. (Plui. lb. v, cap. U j
5J6
ECCLESIASTIC.E HISTORI.E LIR. X .
. '.
78 CAPUV XXXIV.
Ut Juiionus impetii in Penidem
cfo, per errorem
,' .
t;avi's ad Euphrawn esus&erit : et pralio com xaya

mUso, occallu pluga isluc iniericril.
*k ^
? .}
.
Tuiii vero lcgati Persamm apud impcraton m
\ *
cerlis t oitd.lionibus de brllo Irar.saciuri adcranl,
>, / . *
quos ad regem suum rcmisil, ilfo rcsponso dalo,
: *
quod brcvi euiii visuri easent, ct quod legatiuncs
, , .
nibil nioraretur. Proindo oraculonim oinniuin
:
responsis prxvaricator persuasus, inviclum sibi
,
esse
advcrsus Persas robur, iitagnificc exerciiuiH
,
armavit, post Persas, Galihoos, el poltssimum
, ;, Caesarienscs, propter magnum Bjsilhim ei divliiiim
, , :
Grcgorium, se i u ul deb< .rcl, acccplurum cssc
.
* , . \ R iriiiilalns. vcre prinio c x p e d i i H m e n i inaturavil : et Eupbratc fluvio transmisso, Edcssam

: ;,
praHeriil , propler Cbrislianorum oiiium, qu.xl
,
univcrsa ea urbs Chnstuin suiiimopcre colcivi.
,
Garras (I) auiem veuit, alque ibi in Jovis tempUi
sacrificiis prccalionibusquo peractis, circiler v i ; , \ , \
ginli miilia arinaiorum ad fluuicn Tigriin, ai , *,
biJii caus, ul loca ta luerctiiur, ei ul iliorum,
sic.bi opus esset, auxilio uierelur, prjnmisii : ct
' , 'Arsacio Anmniorum duci, socio populi Romani,
, ; .
ut bostcs aggrederelur, scrip,it. quc in e i i
* , lilleris pluriiuum prêcipili temtrilate usus, Cmi ,
slanlium qnidem, cui succcsserat, ul iiiib<Ilein c l
\ ' ,
,
itnpiuni conviuis afficiebat : scipsum aiilem v r l u i
. ,
maxime iinp:rio iJoiicum et co:iimoduiii, dii^quo
, * ( \
* ), ,
, ' :.
. * ,
:
\ , ,
. ") , . ; >^ , , ,.
" * , ,
, ' ; .
,
. ;
, - -
amicum, laudibus fcrebat. Et cum Arsacium Cbri

slianum esse audivisscl, contumcliam adaugens,
aut ccrle blaspbcmia el inipie diclu Cbristuni proscindere, qui ei in rcbns p!eris({ite oninibus pcrp'!iius mos erat, sitidens, insolenter el glorio.^c
apud cum jac.avil, si Dfgligeniius rcs sibi mandalas gesiurus esset, IIOII lilum ab eo ailjuluin i r i ,
qucin ipse Deum esse trcdcret : alque. ubi
prube IYS conslituisse pulavit, per Assyriam
manas duxil copias, ct multa caslella, uibcsquc
plurcs, v e l ^ n n i s subaclas, vcl prodilionc dcdilaa
vecqrii : et icmere, ut sors tulii, progrcdicns,
locurum quje posl se rt*liquil, ei ad quui eum reverli oporluil, nullam curani atit rat.oncm babtiil.
: - ^ Qu;iiunque autcm ccpil oppida, prorsus vaslavil;
^ . :
annon:e c i commeatus borrea quoqu^ panim cx
, *
ipsis fuudamentis cvcriit, parliui inccudio con , - 3
suinpsit. 7 9 Et iior secuinium Eupbratis fluuicu
, ,
iaciens, ptopc ad Clcsiphonteni pervcnil, urbcm
, '
prajclaram, aiqne a L.;hylone in eis rogionibus
. ,
sccundam : quac praetcr citteras commodilalcs
.
rogis quoquc aulam ct coimialum commode reci, \ :pere possel. Ab ea non longe Tigris fluit aimiis.
, .
Quoniam aulein navibus, propicr eam qti.e in i n o

dio esl terram, Ciesiphoiilem pcrveuire uon lice /
ret, ne<:essariumquc essct aul urbein ipsam pcfre
4
^ :
(!) Carras clade Crassi nobiles. Plin.
lib. v,
ct navcs relinquere, aul navihus rcieulis i l i u n

Assyrias Llio
maculavit sanguine Ctnras.

(Lucaii.)
M C E P H O R I CALL13TI
adirc : cafviivo quodam quaRSlioni tormeo-

lorum eubdilo. fossam quamdam illius indicio
repcril, tcmporis diuturnilaie aggcre oppletara,
per quam anliquilus navibus ad urbcm accessus
fucrat. Uaquc qui ei obstabat, agjjcre perfosso,
Eupbratcn in Tigrim derivavit, alque eo patto
cxnrcilum una cuin navibns a I urbem adduxii.
Et Persa, cum splcndido cquiiuin el arnuilorum
apparalu, el cura elepb nlis, in ultcriore Tigridis
rtpa scsc osJendcrc. A'quc ipse cuin itcr duo
maxiuia fluiuiiia se clausum, el ex<Tcitqm iu
summum discrimeii adducluin, siquidein mancre
ibi vellet, sin aulera reverli mallct, per vicos c l
oppida, qua combusta jam essent, et rerum necessariarum pcnuria preniereiilur, eundum sibL
548

, , ' ,
, , *
\;, * ,
; ,
-f
^(5 *
, ;
; ,
, .
, *
,
. ,
esse viderel; pr.emiis proposilis, inililes tanquam . , avi

ad cquestris ceriaminis speclaculuin vocavit.
. Quod cuin fieret, navium prefectos cioncrare eas,
, '
c l frumenium exercitus omne c l impedimenla in
^ . *
undas jaccre jussii, ot militcs scse in suiiuna
, .
reruin iuopia c l in raedio pcriculo versari cer
nemes, fones conciperent auimos, ei slreuue in
.
pra-lio cum hosiibus cougredcrenlur. Et ordinum ducioribus post ccenam convocatis, roililes navibus imponere mamlavil: uoctuque Tigrlde iransmisso, in ripam olleriurera iili exposili, pugnam
inicrc. Quod ubi Persaruui quidam senscre, slrenae eis obviam processere. Cuiu quibus confestiai
Homani manu conserta, multos concidere, multos eiiam soroiio adbuc oppressoe iiilerciuere. Ac
deinde die lolo ingcns certamcn esi coiilinuatum : c l plnribus rejectis, nec paucioninis occisis, ad
fluviuni Romani redicre, et anle urbem Clesipbontem caslra posuere.
gO Caelcrum iinpcratori ul ultcrius prot ederet,
' , ,
consilium esse vUum non est : sed magis c i , ul
$, ' )
navcs incenderenlur, proplerea quod carum causa
. roilites muitos a pugna abesse oporierct, placuit.
, , apw
E l ]am cum copiis suie redilum in Roniani imperii
? .
dilionem malurabat, Trgride amne ad sinistram
, \ '
relicto. Ac priinum quidem in rcgionero fcrtilem,
, *
c l rebus oinnibus abutidaniem, captivorum indicio

vcnerunl. Deinde atilcm senex quidaro, qui vitam
, pro communi Persaruiu libcrtaie devoverat, con , \
sulto ut capcroiur, iiostris occasioncm praebuit.
, . '
Igilur mox veluii non sua sponle capms, ad i m \ ,
pcralorem est adductus. Et de rcbus mullis intcr ; '
rogalus, vcraque diccre exislimatus, ei ul sequa
lur persuadet : pcllicilus namquc esl, excrcilum
, xel
se quatnprhnum ad Romauorum fines diicturum;
*
inviam lantura quamdam duorum aut trium die- . \
rum itincre regioncm peragrandam, cibaria ct

alias res neccssarias ferendas, et copias pcr soli\ :,
ludinem ducendas esse, diciitans. Fraude ea alque
,
acdtictione sapientis scu poiius sopbistici senis
. ; persuasue sedgclor, qui inultos sopbistica sua arie
, ,
deceperat, rundum csse qua senex ducerel, sta; ,
titil. Tridui iier progresui, in locos incultos inci-. *
^ ;
d< r u n l : el via dux lorlus, consilium suum, sua
* , \
vidt'Iici'1 spoine propier cives et popularcs suos,
,
se ad muricm procurrissc, cruciaiusquc onmcs
, * ^
porferre paraiiim cssc, professus cst. lu licri
mine sumrao exereitus vcrsabatur, diflicultaie i t i ^, ; ; ,
ncris c l aliinculorum pcuuria confecius : cum
; \\
ftplcndida Pcrsarum acios dercpente aJest, c l
c
o v
5!9
ECCLESIASTICA IIISTORLE
LIB. X.
b5\
, \ praeUo ingcnti commisso, lurbidus ventus vehc . incuter flarc incipiens, densa nube coelum alque
, \ ;
solom obscurat, pulverem in aercm sublatum vcn * :, tilat, caliginemque et tcnebras ingentes cxcital.
. "
Et Persicus excrcitns in nostros irruens, so< ios

atque auxiliares secum Saraccnos bastatos addii.
xerat. Iloruin aliquis basla protensa, impcralorein
* graviter vulner.it : inenibrana ea quae pcriloneum
' dicitur, et exta oinnia iutrinsecus legit, ila dis, .
rupta, ut euspide extracla excrcmenta sauguinc
'
mUla eam stnt consecuta. Percussori ex intpera-
,
toris satellilibus quidam caput ampuiavit (1).
. , ,
Iroperalnrcm autein ita leibalitcr vultieratiim,
'
scuto imposituin, satclliies cjus in tabernaculum
, , ,
iiupcratorium delulerunt. 8 1 Porro nonnnlli qui
vulnus unde pervencrit, ob repcntiuum incursuui
.
prorsus non videiunt, a quopiam familiariuui
suoruro inflictum esse existimarunt. Alque alii qnidem Persam, alii âraccnum, suni qui Roniai i u m niilitem eum occidiese affirmani, indignatum videlicet, sicuti vcrisimile eral, quod iuiprudenli
temerilate ei gloriosa audaeia tantuni perdiJisset exercitum.
,
Libanius aane Syrus sopbista, amicus ejus i n l i \ ,
mus et praeceptor, de percussore ejus in funebri
*
oraiioue, quaui de co composuit, lalia scribit :
, ;
Quis igilur eum intererneril, audire quispiam
cupil ? Nomen cjus nescio. Non bostem autem percussorem eum fuisse, apertum indiciu:n c s l , quod

ex boslibus nemo vulnerig ejus nomine bonorcm
*
, et prxmium accoperil: cum quidem Persaruui rcx
. ' ' - per prxcones percussorem ejus evocaveril, et in. \ , C genlia, qui sese indicasset, preniia percepiurus
, . '
fuerit. Sed nc eorum quidein cupidilaie quisquam
' . est adductus, ut facjuus sibi tanlum per jactamiani
*
arrogaret. E l mulia profeclo bostibus debctur
, ,
gratia, quod cujus facii auclores non fuerunt,
ejusdem sibi gloriam non vindicarunt. Sod nobis,
,
ut inlerfeclorem inquircremua, pcrmiserunt, qui - ,
bus illum diulius vivere bouo non fuit. Sunt aulcm
.
isli, qui nullis vivunt legibus. Qui quidem quod

dudum sunl conaii, tum deinum cuin posseul, pcr
egerunl: iniquiiaie rcliqua eos cogenle, cui atib
, , ' '
illius impcrio locus uon fuit, et maxime deoruui
,
cullu, cui ipsi maxiine sunt adversaii. Libanius
.
quidem Cbristianuin fuisse Iransgressoris percus - ^ sorcm , dicere vidctur. Neque dissenlancum esi,
*
aliqueiu ex militibus qui sub gignis ejuserant, ha;c
I *
l i c secuui coitsiderasse : quod si qui oliin lyran ' num susiulisset, is ab omnibus propter cominuiicm
, , liberlaleui assercndam, aul aliquem ex necessariis
; . " el propinquis vindicandum, vel cum viue periculo
. " '
iacinus lantum ausus, laudem retulit : neque sc
\ / . quemquam reprebensurmu csse, si Dei et religio . " ' niscausa, se in certum periculum conjiccrel. Mibi
; ,
vcro de bis qu;e dicta varie sunl, accuratius i n , "
quirere ntinime necessarium viiletur. Nam et Cal lislus, qui res ejus beroico vcrsu complexus est,
.
rebus bellicis expositis , a daemone eum tulnera(
IUID
occubuisse dicit. Aique is tanietsi berum suum bonore
(!) Sozoinenus, percussorem Juliani post vutnus

i l ' i infliclum, latuisse, ct cquo admisso f'iga bibi
prosequeretur , bac
tamen scripsit. Et
consuluissc dicit: \ ,
, .
N K E P I I O R I CALLISTI
forlai.sc lmc sic, quamvis ab liorninc poeia dictum, rcrum

A l miiii qficina-lmodum vcrUidiiia 8 2
ct conslanlfcsiina,
fiiit.
552
Non paucos cnim Erlnnycs u!l sunl.
qux ad i:os quoqtie rvenit, ubiqne oblinuit
f .na , vii.dicia divna Jiiliaiiuia triuiJatum cssc eonslat :
petcussoremquc ejus,
libri ncbisclarum
I.1..U) t l mainiiiiii Mcrcuriu.ii esse prodiiul.

CAPLT XXXV.
Q:i;td riiiwt fUrnifr qni vnd.im appirentet, Juliani
1
apiui /Vrsu* ue.e,n porienderint.
. A E .

*
ztr .
' . , ,
Ilujus rci argiiiucnitini csi divir.a qitxdam T i s i o ,
; , , ; ; ;
qiMi Juuano, cug"omcuto S.iba!, mofiacbo, virtute
'; ' ,
-.. viro, cst oS b i a . Q i i audiiis inipii iltius
/;
i. i i i i * , M'du!<> i>cmn, ut q'iampriimiin nos ab iilius
5 ; . ' - \, ' lyrai.niJe l i b t r r a t v t , or:<vit. Et c.xdes ei qna in
^ , .*
!e ptT;ui:i ost d>, rcvclala esl. DUcipulis
;
ia.i;<;uc suis, c.msar.i cxstasis aiqtic coaslcraationis
' . ' 6t
i.-iqtiimilibus , r c m ipsani rcv< lavit; atquc IIIi
, , * %
p o n o jlii viri ejus dlcla indicaiiiiii. Sed euiui dc
visionc ca cinn lior i n v c s t i g f i . - r e t , romper- . \
, , IUIII e*t, qua bora rcs gesta fucrai, cadein illnro
; ,
cam \id ssc. Scd vi Didunus pbiiosopbus ecclcsiaslhns loinicilium Alexandrias habens, in moercre ^ oJ , \
. ,
iuaxiuio fuil, cntn pn>;sier tinperaloreni, qni lani
:, - ;
impiam &equTciur r e l i g i o i t c m , lum quod ecclesias
; , \
lanlopcrc conUuiiui viderot. Qnapropter jejuniis
> . * ,
spse inaVeravtl, c l l c u m pivcibus imocavit, ac ne
* ; ' liociu qub!em alinuMiti qui.fquam sunip*il, propter
* ;, *
ingoiiteui saiie dolorcm, sieque in sella considens,

obrulus e * l : deindc consternalione cor. * \ rcpius, equos candidos pcr a c r e m discurrcutes sibi
, [] ^;.
viderc c a visus, c l qui cis insidcbanl equitcs, voce
* \
l a r a pjOzutilgaiue* : c Rcnuntiaie Didymo , bac
. ,
i sa bora Juliauiiin csgecasmn : idipsum Aibanasio
, ^ ,
qu.ûc agno si^nifiretur : el Didymus cxsurgcns
, (
cjbum capiat. Quidam eliam cx necessariis ct
:
atMcis Jaliani, ad ipsuin contra Pcrsas bellam Q * \ '.

gcrenicm via publica profccius, cura ex ilincre
, \ ;
pi ofcction jiii accelcrans, ui locum qucmdaiu
\ ( ' \
vcrUTel, co quud doiuiciiii alterius ibi copia non
), ;
e-sel, ii ecclcsia quadam dormire est coactus.
\ ' -
Aujuc ibi vigilans uiagis quaiu somuians, siculi
. ' ' \ asMTuit, vidil, u l circa sc mulri convcnionies
\ , (cr.;l aulcui aposlolorum, propbelarum ol marly, ?/:
raai cboru), impcraloris adversus ecclcsias cunooJ , ^ ;
luuiciiani dcplorariul: el<iwiJ facio opus csset,
\ , ;
;1<IS ab alio rcquisicril. 8 3 Et cum diu multum
;;
e;:in mo.iuai dcliberascnl, cl vcluti addu. :b i i i ^ nt, dnos cx ill >riiin ccciu consurrexissc d i . ; ; ,-,
xii, Arleininiii el Mjrcuriuni, qui alius bouo animo
;.,
(2^ jubôrinl, c l .'dactilalc singulari diviuum i l \ ; , ;,
lum coiivcnluui rdiqueiinl, quasi ad Juliani im- ^ \
p,:rii e\cri>iuiicm irc properantcs. Porroqui visio ; , ;
I.CIII hanc vidil, cxciilu.n c i iincin ejus nietueni,
; * ^)
profiM lioiiem prosequi neglexit. Ac rursum ibi
. ; '//.:,
boiiiiu opprcssns , cuindcm iilum cauum denuo
\ ; ; ; \ulji : cobquc ijui \vni6 magnu sludio properaiues
, ; ; ., ^
abicranl, ci pruxiina uocle Leilum Juliauo ii.ferrc
* . ; , /
crediii lucrani, rcvcisos, aiÛ cclcrrmie renun; ^; . .;
liarc, dcscriorcni r.ccaluin e&se, ncc de c&iero
^ :
.
causam cssc, cur iia sint solliciii. Uu;c Julianus
.; ', ^;
,51
ECCLESiASTlC* HISTORIJE LIB. .
85i.
, monacbus, et ecclesiaslicus pbilosopbus Didymns

Alexandrinus, el praeierea deserloris ipsius fanii, ,
.
liaris ei piopinquus viderinl, lalia sunl. Ncque
, ,
iltorum quiequam averilale abcrravit, quam cajdcs
, ,
posiea renunliata confirmavit. Quo si quispiam
; ,
adhuc illum qui sicecclesias vaslaverit, non divina
, , vindicta imeremplum eise conlcndat : ei id va>, \ * ,
tiunium persuadeat, quod divinus quida:n vir,
,
Libauii quidem familiaris, institutis aulcm ecck, siasiicis probe erudilus, pranlml. Curo namquc
\
Julianus excrcitum in Persas duceret, ct Llbaniiis
,
iiludens ad sanctum illum virum dicerct. Quid ,
nam fabri facerel Glius? respondens ille : Ligneum

inquit, loeulum ad mortem imperaloris lui elabo , .
rat. Et parva intercessit mora, cum morluus ille
, adduclue est, qui superbus ct inQalus gloriain
.
Alexandri eomniaverat, ac polius longe illum superasse sibi visus fuerat: et juxta Pylbagorae sententiam, animaruin iransroigrationes magnifacicns,
ex corporum Iransmutatiooc Alexandri animam se habere, atque adeo Alexandrum in corpore alio se
csse, dixerat. Nequc saiis intellexil, Yincere quidem pulchrum esse : vicioria autcm per ineolcntiam a b u l i , invidiosum. Seduxit autem eum Blaximus etiam pbilosophus, qui ei adfuii: et divinaiionibus quibusdam transversurn egit.
Sed enim unde ci clades ea ovenerit, quodam ,
modo ipsemet intellexit, neqne prorsus calamitalis
, auclorem ignoravit. IMcilur enim, cum e vuluero
.
cava manu saiiguinem hausissel, aique eum in
, ,
coelum, veluti Gbrisluin conspiciens, conjecisset,
,
pcrinde alque causam caedis suae iu cum referrct,
> , , ,
vociferaius esse : Vicisli, Galiiaee, vicisli. 8 4 A l i i
, .
C vcro iradunt, eum solem nalalis borae suse inspactorem, propter astronomicum quemdara circuilum
, ' aceusasse, quod Persis auxilium lulcrit, se auteni
, . ' ,
, , non servaverit. E l , siquidem verum esi, jam raori*
* ,
turus, anima secedente a corpore, divinius quo ,
dammodo quam pro bominum eapiu poluil, oculos
, ' ' *
inlendisse iia ferlur, ut eliam Cbrisluin viderii:
' ,
quod sane affirmare non possum : uon mulii cnim
,
hoc dixerunt. Verumtamen id etiam veluli menila .
cium non refello. Verisimile eniui eel, et boc, ct
, , eo adliuc mulio admiranda magis accidisse , nc bu, , . "
mauo consilio, qui a Cbrislo noincn babcl, reli ,
gionem consliiissc, dicere quUpinui possil. Aiquc
. ,
ille sic se babens, et sanguinc diiUueos, discrle :
, . *
Salurare, Nazarcne, exclamavit. Aiios quoque deos
contumelia affecil, malos eos el pcrniciosos appel ,
lans. Pr&sto ci affuit Sardis orlus mcdicus pra*.
slantissimus, Oribasius Sardensis. Sed curam ejus
,
omucm vulnus illius risil atquc coniempsit. Ila qui
.
sc miillis sajcuiis victurum credidit, inlra tridinuu
' \
est cx^tinclue : qui in Cesaris dignilalc quinquoii .
nium, in imperio auicni a Cons'anlii inorle anuoe

duos cum dimidio exegit. Morluus cst setalis amiu
'
Iricesinif) primo. Tolo sane imperii ejus temporc
^. " ,
iiatus Dcus, varias calamiialcs c l innumcra mala
' *
Romanorum immisil dilioni. Siquidem icrra iu .
gonti molu conoussa effecit, ut nequc in domibiiu
;
luto bomiiics iiianerent, neque stib dio eiiam rcclc
,
vcrsarentur. Sub ipsius quoque imperio decania
,
liosima ilbi urbi Aiexaiidrina; calamita3 accidit, cuiD
PATROL. G n . C X L V I
18
!>55
NICEPHOKI CALLISTI
&56
mare vehcmerrti aestu concilum, c l ultra fines suos , \ \

progressum, iia diluvio aridam et coniinentem ler , ram inundavit, ut eo in locam soum regresso, in
, . "
icclorum logulis scapbae marinaesint reperta?. Unde
'

Alexandrini, ab eo teropore quo laiis iuundalio
,
coorta esl, dicm festum eum pcragentes, faces
, ,
multas in urbe accendunl, carminibusque et gra * \ \
tiarum aciionibus iram Dei supplices placanl, so\ ,
I-mniiaiemque anniversariam cum insigni pielate
, ,
el religione observant. Siccitatcs eiiam inlensas eo
.
imperamc cum fruges exslinxcrunt, tura acrem
quoque pesliferum reddidcre. Quapropter homi- , ,
nibus rerum penuria pressis, fames admodum ex- \ ,
.
orevit, 8 5
^
homines ad insolitas prorsus
, vitae agen;lce ralioncs, ct ad irrationalium animantium alirnenta sint conversi. Faroem vero isiam , ,
.
pestilcntia est cunsecuta, quae corpora infeslavil,
' ,
ct varios progenuii morbos, unde plurimi mortales
iniericre. Juliani res bunc babuere finem, omni- \ , ' *:
bus quidem Cbrisliauis, praeeipue tamen Anltoche- ? \
,
nis, gratum et jucundum : qui propler caedera ejus
publico instUulo Iripudio, Maximum cliam pbilo- , ; >
, \ .
soplium convitiis prosciderunt, illud acciuentes,
Ubi sunt divinationes luae, stulte Maxime? > Yicit
Deus, ei Cbrislus ejus. Mulia autein capiia el cor- ^
pora honiinum jugulatorum in cislis, in puleis, ct ,
, ^ .
in locis s^crciioribus imporaloriae aulse, Antiochiae
, ,
sunl rcperla, quos ille, res fuiuras inquirens, clam
. \ *
macuvii. Siculi ct in oppido Carris. Nara ibi lem , ;;e
plum ingressus est, foribueque probe clauslris mu
a (
e o
u l
niiis , exsecranda peregil per incanlationes el im- C ,

posturas magica sacra. Mulicr quoque post ejus inortera ibi, ita ul in sublime sublala, e l ex capillis
suspcnsa iuerat, reperta esi, quam fulurum invesligans resecuil.
OAPUT X X X V I .
QIHV Libanius tn funebri orationc Juliani contra
nos scripseril. El retponsum, dicta ejus re*
lellcns.
. ACp.
Ota

.
*aff
*
\
De impii principis hujus mortc lugubrcm com; ,
posuil orationem Sopbisla Libanius, quam Julia
num sivc Funebrem querelam inscripsil , in qua
, inulias cjus laudes recensel, el res quoque gcstas,
, ;
proul visum esl ci, coiumemorat, mcnlioncm quo ,
qiie libroruin cjus facicns, quos advcrsus Cbrisliano3 composuit, sacra Evai.gclia oppugnans, c l ^ , \ ; \
vtidti falsa ea essc refellcre lentans. Dbi cliaur,
; .
qund ea ludibriutu nugasquc cssc ille denionslra , v c r i l , Iradil. Quod si alias illius rcs Libanius lau , ; dare consliluissct, silcntio ea prateriissem, el ad
:.\
bisioriam nostram conlinuandam processissem.
,
Quauduquidem autera dicendi vi c l arlc frctus,
, \ ,
illum c l libros illius laudibus effereus, religionem
I noslraiu accrbe perslringit: injuriain vcriiali ia,
ccretu, nisi ipsum nugalorcm esse oslenderein, ct
, '
ea qua nos alligil parle reprcbendcrcm alque re ,
darguerem. 8 6 $
prius pauca quaedam quac in
\ . , \,
illius oralionc suiil, exponam, c l deinde senlen ; ; ^;, -. ; ;
tiam ineam adjiciam. t Cum bibcrna?, inquil, noclcs
;, avQfojnov
lungiores csscnl, incuinbcns cis libris impcralur,
e ( 1
557
ECCLESIASTICJG HISTOMAi LIB. X .
558
, \ qui honiinem Paheslinuin Deum et Dei Filium fa \ ,

ciunt, ingenti contenlione et vi eos refulavil, rcli gionemque eam risum prorsus ei migas esse de. " , \ claravit. Qua in re sapientiorem se Tyrio scnc
{,, .
praeslitit. Sed hoc milii ignoscat Tyrius isle, ei
placide hoc diclum ferat, quod a filio sit viclun. >

Ihec sopbisla ille. Alque ego quidem eum virum
, , optimuin fuisse sophislam, et ab eloquenlia plnri
mum poluisse, ut oratorcro cgregium , scio. Qua, *
proptcr apud omnes eiiam conteslor, illum, nisi
, * eadem cum Juliano, iu religtonc, fufcset opinione,
, , pluraetiam in illumquam Cbrisliani dixerinl, el
, ,
quidem ui bominem sopbislam, splendidius dictu \ , - ruro fuissc ; quoniam et in Consiantium vivenlem
, . - quidem orationes laudalorias composuit, in defun , - ctum autem inveciivas conscripsil. Ac si Porpby . \ rius iraperiale sumpsissel diadcma, scripta dlius
, \ - longe Juiiani libris, slylo ea celebrans, ul cquideai
, puto, praetulisset. Si vero Julianos arlem sopbisli . ' cam cxercuissel, eum ipsum quoque sopliistamnon
; , , - bonum fuisse dixisset: eiculi de Ecebolio fecii,
, , '
in eadern de Juliano oralione funebri sua. Cdcteruai
, ,
cum ille ejusdcra sentenliaa cum Juliano pa; liceps,
. amicusque cjus, el si addere libet, sopbisla, qua>
. cunquc ei visa sunt, Juliano Iribueril : age nos
, quoque quoad possumus, eum confulemus. Incu ,
buisse enim illum, inquit, libris longiortbus hiemis
. noclibus. Videiur autem per verbum incumbendi
. signiOcare, siudio 11 fuisse, invectivas scribere ,
, ' , C sicoli *opbistte sludium collocant in adolescenli ^ ,
bus exercendis. Consenianeum vero e*l, libroa
.
istoe eum anlea novisse, quibus videlicet in eacro
, , aliquaiido minislerio usus fuerit. Et incubuil illis
, \ '
siudioctconlentione diuturniorc, sed eos vi dicendi
, *
non redarguil et refellit, ul lu dicis, verum i m ,
becilliute polius ingenii, et defeclu verilatis, ut

bomo facctue, el scommaiibus libenler ludens, qusc
. ' ,
probe fundala e u n l , convcllere et iraduccrc cst
; ;, ,
conalus. Nam qui cum alio boc pugnae genere con ,
gredimr, quxdam adullerans alque depravans,
.
quxdatn de euo adjicicns, modisquc oninibus in
* :
re c l senteutia quaque veriiatem supprimcns, men , ,
lilur ct fallil : alque odio et inimiciliis infcslus,
' ;
non faccre solum, sed ciiam dicere bostililer siu \ - & del : 8 7 quaicunque sibi insunt mala, iuimico
ca suo iniponerc coniendit. Scd cnim quod ambo,
; ,
Julianus inquam, el Porpbyrius, quein Tyrium
,
sencm vocat, scomuiaium conseclatores fuerint, id
,
ex libris eorum aperle osiendemus. Iu Philosophica
, .
eniin, quam ita Porpbyrius inscripsil,
Ilistoria,
,
miruin est quanlopere viiam pbilusophorum corypbaei Socratis cavillaodo taxci, lot iu eum con ,
fictis sycopbanliis, quot ncquc A n y l u s , neque Me .
litus, qui iilum, quod rcs nuvas cotilra leges ve
tcrcs induceret, accusarunt, uiiquam oxcogilaruni.
, , '
, * Alque id quidcm in Socralem, qucin propler lempcraniiam, jusiiliam, et rcliquas virluics nou so , ' iuin Plaio c l Xcnopbon , verum cliaru rcliquus
\ -
553
NICEPHORI CALLISTI
iCO
pbilosopborum ccelus praicipuc miralus, ut diis (1) ;. ' \ \ ,
< liaruin, c l supra bomiuis captuin sapientcni, com- iwendarunt, ille fccil. Tiansgressor vero patrcin
;
;
;v!iiulatus, idcm cis fecil, quibus successit, impe ,
ratoribus. Onines namque reprebeiulit, ei neMarco
.
quidcm pbilosopbo pepcrcit. Adeo sane in Con&ianiinum magnum el Conslantium filium cjus csl invectus, ut facilc exisiiniarc Hceat, non aliam ob
causam illum gcribendi laborem susccpisse, quam ul isios proscinderet ulpote viros Dei amauies, ct
qui forlitudine, virtulibus aliis, ei vera pbilosopbia laudem magnam consccuti essent. Verum ambos
bos convicialores fuisse, anipliorc probatione mibi opus non est. Sufficitint cnini ista , ad cerlam malevolenlis illius animi dcclaralionem: el paulo post verbis suis mibi admirandus ille Gregorius suflragabitur, qui naturam c l mores apostalae oplime depinxit.
Porro quod etiam anlc istos permulli doclrina?
" * nostra veritalem vi oppugnare aggressi sunt e
; ,
divinis oraculis qusedam perverlenies, qus&dam ^ , \
J-.
~~ non pauci ,
aulem ad1 sensum suum- detorquenlcs,
oslendcrunt, qui cuni illis congressi, cavillaliones ,
eorum confuialas in publica mouumciita retulc .
runl. In primis vero doctissimus Origenes, qui
,
longo anle Julianiim iempore fuit, quaecunque in
\
sacris Litlcris lurbas ciere , aul leclores earum
; ;, perturbare visasunl, probc dislinxil, subjcclisqiie \ , \
contrariis arguinenlis, el locis quibusque, ila ut
, ) dcbuit, declaralis, eorum qui eos nialeel iinperite
.
accipercnt, nugas longas el sopbisticas aggressiones &
refellit. Indicant boc, quae is ad Galalaiu Marcel- ,
lum composuit, el quae ad Porpbyriura (2) quem
' diximus, luculenicr r e s c r i p s i l , 8 8
rebus
,
ejuscemodi edilis,quibus propter copiam verboruiu
, ,
t
l i , J e l , i s
d e
veritatis effecit, uL ilii quod conlra dicercnl, on Q , \

babercnl. Quos llbros si non ita cursitu Juiianus
. "
lcgissel, nunquam ad cavillaliones el blaspbemias .,
cribeudas delapsus esset. Sed enim Juliano studio , ,
fuisse, ut scommatibus et dicaciiate uterelur, non
. " :apud cos qui solidam pietatis veriiatem et forinain
lcnenl, Sid sinipliccs ei impcrilos bomines, ex co , ,
, ,
satis constul. Ubi enim e Scripluris, quaccunque
Jjominum more, prout rcs ferunl, ad caplum no- < , \
^ , ,
sirum, dc Deo, c l praecipue de Cbrisii ceconomia,
salutisque noslrae adminislralione dicla sunl, dc-
. >
ccrpsit, et ejus generis dicta quacdam collegil,
* Bepl
deindc bisce verbis i n f c r l : Uoruin igitur oui
,
nium, nisi raiio quaepiam cst, arcaiiain aliquam, ut
, \
ego pulo, coutemplalionem babcns, mulias libri
isli dc Dco (ontincnt blaspbemias. Ha:c quidcm D \ :
in tertio suo Conlra Cfirislianos libro rcfcrl : In eo
;
ûlcin libro qucm Dc Cijnlchmo iuscripsil, quo
modo convcuiai sacras ilngerc fabulas disscrcns,
{ . '
Ji;tc scribit: De rcbus cjusccmodi vcriiaiem oc \ ^
cultari oportel , vult cnim nalura occultari, ei
. quod de deorum esscnlia occulium cst, nudis ver,
* \
bis in aures impuras, conjici non suslinei. > Ex
, > (5
quibus vcrbis saiis apparcl, suspicioncm euin ob /
tinere, myslicum quiddatn el arcanutn âcram lo , ^gerc Scriplurara. Videtur quoquc indignari, non
(!) Juslinus pbilosopbus el martyr Christi, Socraieni el Heracliium in Cudcin calalogo sancloruin
Mim Abrabam el Elia recenscl, laiKjuaiu verbi Dci
cullorcs.
(2) Fuit Porpbyrius cnndiscipulus Origenis,

apud IMolinuni magislruin, el usquc ad temjiora
Probi . vixil. Suid.
ECCLESTASTIC/E H I S T O U l ^ LIB. X.
; ^ ^
, '
, . '
\ \

, 06ptv, ,
, \ ;

, '
.

, '
,
. *
, ,
, , \ ,
\
,
,
< Q , \, ,
, . >
, ,
.
, ,
, .
C
r
562
eamdem sccum omnes opinionem de bac babcrc.

E l in Christianos invebilur, quod simplicius vcrla
oraculorum accipiaul. Minime vcro propler muliorum simplicilatem, illum tauto fasiu advcrsus sacras Scripturas cfferri oportuit, neque odisse cas
aut aversari propterea debuil, quod quas ipse pcrperam (I) intellexerit, non omnes, siculi ei visuui
esset, accepissent. Verum idem ei accidissc videtur, quod palri et magislro ejus Porpbyrio evenit.
quibusdam namquc Cbristianis Caisarese verberatus ille, quod injuriam eam non bene ferrei,
veluli atra bile pcrcitus, Christiaiiismum quidein
abjuravit: eorum autcm qui plagis illum afieceranl,
odio, ad Gbristum el Glirislianorum Scripturas impie conviciis proscindendas cst progressus; quemadmodum Eusebius Pamphili inquit, qui ejus
adversus nos composiios libros optirae refutavil.
Julianus autem per arroganliam ingentem, propter simpliciores/unpctu furioso conlraGitrislianos
conceplo, eodeni niodo ad Porpbyrii rabiem declinavit. 8 9 Itaque ambo dctcstandi : quippc qui
prudenles alque scicnlcs inipielalcm complcxi
sint, et volunlarii propierea consultoque admissi
peccali supplicium pendanl. Euimvero Libanius,
dum, veluti nos irridens, Palaeslinum hominem ,
inquit, Deum Deique Filium faciunt, oblitus esse
videlur, quomodo in fine ejns qaae dicta esl orationis, Julianum in nnmerum deoruin referal :
primuro Juliani obilus nunlium pcne lapidibus
obrulum esse, vcluli is adversus Deum nienliretur,
diceus. E l paucis inlerposiiis verbis, rursum ex-
clamnns : c daemonum alumne, daemonum seclator, daimonum assessor. > Et quamvis ille bisco
verbis aiiud scnlircl, lamen uon vitalo aequivoco seu ambiguo verbo, idein diccre videiur, quac c l
Cbiisliani ipsi per convicium de Juliano dicunt. Quod si Sopbista unum boc, ut aposialam landarci, egil, diclionem certe anibiguaiu rejiccre debuisset. Quod quidem alibi eum fecissc, apparet.
Nam de verbo quodam probrose reprebensus, in oralionibus suis id induxit.
*
Vcnim enimvero quomodo Cbristus bomo Heus
; , ;
quoquc s i l , ct quod in co apparcl, homo: quod
\ \
auiem inlelligcnlia pcrcipilur, Deus sit: ei rursum
, ,
quoniodo idcm bonio Deus cxsislat, ulrumquc salis
. " ,
claro. divinae ostenduntLUierai, atque id Gbrisliani
, ; :
orunt. Grxcaeautemsupersliiionis cultores, prius
, quaui credant, quomodo id scire qucaui? Obslat
\\
. \ namque illud, quod divini Spiriius oraculo dictuir
, ;
cst: Si non crediderilis, non inlelliqetis . Quin ; , D obducla veste, pudore polius aflici convcnicbai,
qui hoinmes mullos in deorum numerum rclulo;* : .
r i n l , alque eoa quosnam qua?so? OpiaDdum sauc
, ,
esset, justos eos et temperantes, auialilcr morum
. ; , ,
inlegriiale probatos fuisse. Verurn coulraria omnia
\ * ' <Lj*
in cis reperiunlur :quippe qui injuslilia, ebrictatc,
;
c l slupris probrosis viiam Iranscgerinl. Declarat
,
boc llerculcs, Dionysios, et iEsculapius: per quo ; ^ .
riiiii iiumina dum Lib.mius conlinue in libris suis
,
, , - jurai, eriibcsciuainen. Atqui illorum ainorvs
insanos et nuganicnla alia, si per leinpiis reierre
', \ ,
f
Isa , 9.
() ;. Ila cnim lcgcndura Cliaui apud Socr. lib. m , cap
501
NiCEPHOR l C A L L I S T i
|
liceret, prolixnm profecto perpetuumque sanrs et t* , 6sopruoVntibus viris moverent risuin. Scd adeamrem
. ' cuivis quamprimnm cognoscendam suflccerit, A r i ,
stoielis peplum, Dionysii corona, , hoc
, '
est, multa memorans, Rbegini Ubcr, et poetarum
. ' turba : qui rebtis illorum exposilis, deliramenia
,
potius clnugas quam tbeologiam posteris reliquere.
$ , ,
9 0 CaMeruni Graecos proclives roagis et promplos
. \ ;
Cisc ad bomines deorum bonoribus cohoneslandos,

et quidem praiter dccorum et raiionem ormiein, ex iisquae paucis coromemorabimui, salis liquebil.
Elenim Rbodiis, cum aliquando calamilate gravi premerentur, oraculum promulgavii, si Atyn insanorura sacrorum in Phrygia saccrdoieru colerent, fore ut aerumna sua liberenlur. Responsum id ule
fuit:
5
Atyn implorate d:um: namque alter Adoni$

Alter et est donalor opum crinilus lacclius.
'
,
ayrcr &
oJLCiddiopor,
.
Oraculum eic babuit; quod Alyn Pbrygium, qul

se ipsum prse autoris insania eviravii (1), eisdem
cum Adonide et Baccbo bonoribus colere jubet.
Alexandro autcm Macedotii, cum in Asiam transiret, Pyibius daemon, ainphiciyoiiibus ci faremibus,
tale cdidil oraculum:
, '
,
\ -', ,
, * -, *
Sttpremum celebrate Jovem, celebrate Minervam,

Et divum humano latitatilem in corpore regem,
Slirpis AUxandrum coelcstis, ut ordine recto,
El mores hominum componat legibus cequis.
vxaxor, '
Or
,
'
.
Et oraculum quidem istud poteniia? Alexandri

assentans, Deum illum fccit. Gleomedcm vero
pugilem praelerire nefasesset, quem divinis auctum
honoribus, iali etiam ornaruut oraculo :
,
; ;,
\
Ultimus heroum Cleomedes Attypalen*.

Jam Deus e*t: sacrit illum veneranior, et arti.

"Or ,
'
^ ..
Quod proplcr responsuro, Diogenes Gynicus et

(JKnatnaus pbiiosopbus oraculum Pytbii Apollinis
eprevere. Gyziccni Adrianum imperatorem Irede*imum essc deum promulgarunt. Sed ct ipse Adriauus (5), amasium siium Antinoiim in numeruin
ceorum reiulil. Ha;c sane s&pbislariim prastanlissimus Libantus merito iraducat, ludibriumque
el gerras cssc rccle dicat :qui quidem, t i quisquam
alius, et ipse oracula deorum et , boc
est, unicom illum librum, quern Alexandrini de
Alexandri viia conscripsenmt (5), maxime novit.
Atque illum eliam, supra eos quos dlximiis, Porpbyrium dcum faccre non pudei. Propilius enira, D
inquit, sit scncx Tyrius: quod videlicet imperaloris scripla illtus Hbris prxferat. Hxc sic per d i grcssionem retuli, propier Libanii Sophirlae contumclias, qaas in nostram evomuil religionem.
Qui el ipse postea dicitur divini Basilii consueludineadduclua, superelilionisuaenuntiuin reroisisse,
et Gbristianus facius esse.
, , \
\ . \
'
.
, \ \ . \
,
.

, , *
.
\ , \ ,
,

,
^ ,
.
<
(!) Eviravit omnes Veneri vaga? pueros. Varr.

(2) Quid loquar Antinoum, coelesti sede iocatum f
JLum delicias nunc divi Principis, illum
Pnrpureo in gremio $potiatum sorte virili,
Adrianique Dei Ganymedem, non cyathos diis
Porgere $ed medio recubanlem cum Jove ftilcro,
Sectaris Ambrosii sacrum potnrc lyaum
Cuntque iuo in tempiit vota exaudire marilo ?

(PrudenU lib. Contra Symmachum.)
(6) ' . Socral. lib. , cap 25. Quem Adrianua pt
vita Alexaidri inscripeil. Forlasse cuim pro Adrw,
lcgendum
'Adrianus.
565
66
ECCLESIASTICiE H I S T O R I J E L I B . X .
. A Z \
CAPUT X X X V H .

, 0
, , ,

.
secunda Gregorii Theologiin Julianum invectiva,

de ingenio, moribus, gestu corpom, tnorte et $epultura Juliani.
91 Verum quali morum consuelndinc et rorporis

'
statu
Julianus fueril, quomodo vitam flnierit, ei
\ [ , \
seipsum deum facere voluerit, non locupletiorem
, \ ,
adducere lestem possuro, quam magnora illum in
&
theologia Gregorium, qui cum illo vixit, easdem \ , que
schola9 frequeniavit, ei res ejus meiius quam
, alius quisquam perspeclas habuit, 'easdemque pro
, ' '
eo aique par fuit, riail,alquc in Invectivis snis tra, \ \ duxit.
Igitur in Invectiva secunda conlra Julianum
*.
el
Graecae
religionis seclalores, de eo hxc referi:
\ \
c - Atque ha* quidem aliis expericnlia et potenti
polesiatem adepta exhibuil: mibi vera quodam, \
modo longiusanlea suni cognila, ex quo temporc
\ ^(5 ,
Albenis cum homine fui. Venit namque eo quoque
\ ' " ,
non ita multo posi, quam fraler ejus novas fue
rat cunlra impcralorem res muliius, culpam eau>
, ,
a se amoliens. Et dupliccm prae se pcrfectionis At ;
tica3 lulil causam : alleraia quidem honestioretit,
, '
u l Graeciae rcscognosceret, e l scbolas Atitcasvide ^
r e i : alieram aulem occuliiorem, et paticis nolam,
, \
ut sacrificulU ibi c l seductoribus de rebus cisqui ' , ^
bus maxiine sludebat, darel operam, impiclaie
; .
lanla noiidum aperlam oblinente liberlatciu. Tum
;,
igitur nou inalum me, viro eo cognosceudo, c a *
jocioreiu esse mcmiiii. E l quamvis non unus ?x
t ; , 1 xb n s p .
,
,
, ; valcm eflecil uiorum ejus inxquabiliias, e l stupor
.
niaxinuis ; siquidem qui beue conjeclal vates, is
, , \ pcrbibciur opliinus. boni sanc bominis indi, \
cia luihi esse visa sunt, cervix nou cousisiens, bu ,
meri quos subinde jaclaret ac reducerct mobiles:
- oculi crrabundi e i vagi, furibundumque quiddaiti
, \ ccinenies:92 pedes inslabiles, e l gcnibus JJU , lanles: nasus conlumeliam elcontemptum spirans :
.;, \ ,
vullus deridiculus, et idem vilium secnm iereus:
,
risus iimnoderaius, el corpus cacbinno conculiens:
,
nuius sive annueus seu renuens, ratione carens:
, \ - &ermo consislens, el respiralione concisas; ioter0-, . rogaliones incompositac, et ineptje: responsiones
' ; 5
uibiio illis meliores, alia aliis imminenies, sibiH
, \ .
^
,
, ,, '
,
.
\
,
,
\
,
\ .
.
; ;
,
ge s s e u ) i
e g
e g r C t 5 i i )
q
mininie consUiites, neque ab inslilulione l i beralioris doclrinas provenienles. Sed quid ego
singula conimcmorem ? Talem eum anle acliones
ejus esse vidi, qualem in actionibus ipsis cognovi.
A c s i mibi adessent, qui lum mecum fuere, et me
audiere, tcsies illi esseul, poslquain isia vidi,sialim
ine dixissc : Deus bone, quantuin roaluiu Roinanum fovet itnperiuro? Predixique adco isia, et me
falsum vatem csse oplavi. Et nielius profccto id
fuissel, quam u l sic orbls nostcr Uutis opplerclur
malis, e l lale in eo exsistcrel ponenluin e l prodigiuin, quale aniea nunqnam: cu:n quidem multa*
aquarum vulgata? siiu eluviooes, mulise exusiiones,
muUae concussiones, ct biatus tcrrx, prailcrea
liominuin inbuuianx ei fcrce succios, mon^lroÛ e
W7
NICEPHORI CALLISTi
f**
que el mislae novo prorsus et insolito modo nalu- \ .

re.Verum dignum quoque tama vecordia el i m \ ;
portunitafe exitum iulit. De quo non una exstat
, \ *
opiiiio, quod alii aliud dicanl et circumferant,
'
,
tam qui pugnse affuerunt, quam qui ab ea longius
, \
abfuerunt. Quidam, a Persis eum jaculo confossum
.
esse diciint, cum tcmere incompositis excnrsioni , , ,
bus, n<m sine stalidhale nunc buc nunc illuc pere ' ;
quitans, uterelur. Suia qui talequiddam de eo me . '
inoranl. In luimilum eum ediliorem conscendisse,

nt quasi e specula exercitum lustrarct, etquantuni
, ,
ex eo bello copiarum superesset, cognosccrel. At . , que cum ingens ei, 9pcqueadeo sua amplior mul ;
tiludo esse visa essel, ila eum dixisse: Quam
, \ gvave futurum est, si omnes isti in Roman&rum
diiionem reducentur? Quo ejus verbo, tanquamillis ^ ,
. >.
salutem invidentis mililem quemdam qui id exce
pit, comraolum, quod irara non perferret, nulla
saluiis suae ralione babila, enso lalus ejus perfo " \ ,
disse (I). Alii porro id ausum esse dicunt, ex Bar , , '
barisridiculum quemdam ex eis bominetn, qui
. "
exerciium, u l in moerore solalio, ct in compotatio , ;
nibus ludibrio sint, sequi solent. Nonnulii etiam
\ V/^J) 6;.
caedia ejuslaudem Saraceno cuidam tribuunl. 93
" \ , .: ,;
Verum ulcunque se res babeat, vulnus quidem
/ ;. *
cerle ille lctbalc accepil, orbi univcrso laUum et
salulare. E l ictu uno niiillorum exlorum, quibus ,
, \ ;,
male crediderat, persolvit poenas. Mirum sane est,
,
quomodo vanus ille, qui per aruspicinam omnia
ae nosse pulavil, uuum boc, plagam scilicet exto- ^ , ;
;, el viscerum suorum non perspexcrit. Ca?lerum
; illud quoque boniiius factum minimc praetereun . '
dum videtur, quod imcr alia mulia maximum dae \ moniac* ipsius menlis esl indicium. Jacebat in
.
fluminis lillorc, graviter ex vulnere laborans, et
; quod niullos antese gloriam esse consecuios sciret,
, ,
Ua ul plus quam bomines atque adeo dii csse cre ), ;
diii sint, proplerea quod arte quapiamex bominum
'
u t M i i e r o s u b l a i i fuerint: ejuscemodi etipse laudis
, atque opinionis amere captus, simul qood ^nm
bujusmodi mortis generis c l turpiludinis, in quam
, pcr inconsuHam lemerilatem incideral, puderet:
. ,
qtrid rogo molilur, et quid agil ? neque enim cura
, ,
vita etiam improbilas exsiinguitur. Conjicere se
m amnem conatur: in cceplo tam arcano iidis ; ; ,
!* \ * quibiisdam adjutoribus, et perinde atque in re
.' ;\ ;
(;Hapiam divina, sacerdotibus usus. Et nisi cx
;, \ ;
imperialibus eunucbis quidam consilio eo depre ,
bcnso, aliisque propter flagitii odtum communi, ' caio, iinpetum talem probibuisset, exstilisset ex
\
ca clade apud imperitos bomines novus Dûs. Et
qaa? dcinde scquunlur : morluuin eum*mimi el bo- . ,
niines ridiculi, cum omni scenica fceditaie dnxc- ;, . >

runt, funusque cjiifprosecoli soni, libiis can^ntcs, c i sallitanies, religiouisque abjurationein, belii
dadem, et morlem ipsam probrose ci objicienles. Quid enim mali passus non esl? quid vero non
audivil earum rerum, qwas genus id bominum juvenililcr audcl? quod injuriarn pro arte babci:
(1) Apud Socralem cst, Julianum cquo insidentcm, c i quidem proptcr rcrum secundaruin spcm
c l liduciam incrmcni, cnm circom mililarcs copias
obequitarcl, eas ad forliludinem coboriando, ex

iinproviso basla percusKUin esse quae bracbiuiu el
hilus cjus pcrioilcrit.
559
ECCLESIASTiCE HISTORI.E L I B . X
"0
donec eum Tarsensis urbscxrepit, ncscio quomodo, aui quam ob causam ad contunieliam lalcm coudemnata. Ibi ille tumulum babet inbonoralnm et sepulcrum exsecranduin maxime eldespuendum,
neque pii alicuju oculis conspiciendum. sicuii ego quidcm de quopiam audivi, ne sepulcrum qnidem eom recepit: verum qua? ejus causa commota est terra, cadaver ejus cxcussit atque rejccU, ui
boc sit futurorum suppliciorum qoasi quoddam prxludium. Et quidein sic qui imperaverit, sicbiT.um
gesserit, sic quoque lurpiler vitam finivit.i
f
. .

.
9 4 CAPUT XXXVIII
De imperio pi% imperatoris Joviniani,
Perside.
in
Postridie auiem el miliies et exercitus du01 \

, ces Jovinianum imperatorem renunliant, viruin cmu
, rebus aliis, tum vera pietale illustrcm, prorsusque
, forma et statura corporis imperio dignum; qni
tribunusantea fuerat, cum Julianus oplionem m i . ,
, lilibus offcrrei, ul vcl diis sacrificarenl, vel cingu . lum mililiae el dignilalis dcponercnt. Atque ille
alterura boc facerc maluit, quam impiae jussioni
, ,
, 7 parere. Julianus porro neccssitalc q uod tanlopcrc
urgebat belli adduclus, secum bunc, u l duccm
^, - oplimum, cum aliis in Persidcru duxit. Tum autoin
in bostili regione, ui aliis praslaulior, impcrator
^ ,
, ^ ieclus, dignilalem eamrejecil, et insignia imperaloria non recepil: non posse se dicens, q u i C l i r i ,
slianus sit, imperare viris, qui graecissare, supcr
sliiionesque scclari didicissenl; donec una oiunes
.
, voce Cbristianos se essc suot professi. Caelerum
in errore medio el reruro lurba a Juliano relictus,
^
quod exercitus priore imperio eonsternaius eesel,
, \
rerumque necessariarum inopia premerelur, ne . \
cessitalero sibi imposilam esse cognovil, ut bellum
,
, \ paciiicatione transigerct. Quapropler loca quaedaic
quae Bomanis tributa pensilabant, Syria? scilicel
*
imperium, et quai in Mesopotaniia esl Nisibirn, ox
, ' ,
, * paciis conventis, Persis conces&it, el bellum id
' (\ - solvit . Quod quidem non e dignitale iinpeiii illc.
, , - Q necessario tamen fecit, ut qui non imperii, scd
cladis haeresesset Ac nisi boc fecisset, ei nisi Persa?
pov , \
nioderate segerenles, et prosperum rerum succes )*
, , . * sum cerlo iine claudentes, aul aliud quippiani
' mctuentes, conditfones pacislam humanaset ino, \ pinalas proposuissent, nihil profcclo- obslitissef,
quin ex co bello ne ignifer quidem quod aiunt,
incolumis evasisset. Quarc occessilale adacius, ut

nervos suos Romano imperio conservarct, condi' , \,
- tiouibus turpibus alque indignis cum bostibus dccidit: lemerilate magisproxiina iinperatoris, quatH
* \
sua aut militum euorum limidilalc: me quidcm
,
;. , < judice periniquus fuerit, qui illo reliclo, culpaai
ejus paciticaiionis in huuc conicrat. Seges enim
^ , . >
saloris potius quam messoris e s l : et inccndii ni
non ejiisqui id exstinguere possit, sed qui id scmel excitarit, essc crcdilur: 9 5 quodque apud
Herodolum esl, c Calceum quidcin islum consuil HUliaeus, induit autein Aristagoras.i
t
(1) Cregorii Nazianzeni ba?c vcrba sunt.

(t) Tbcodorilus tricennalcs inducias pactas csse scribit.
571
M C E P I I O K I CALLISTT
C A P U l XXIX.
. \
Vt Joviuianu* epitcopis exsttlantibus exailhim remi

7 terii, el ul stala Christianorum sacra in ecvle&iis
,
hotwrifice reslitucrit, et idolorum cullum abole
verii.
.
Imperator Jovinianus cxperieniia edoclus, d i vina vindicta Juliainun gravibus malis afllicturn
csse, ad omncs ubique praesides scripsit, ut cnhcios
libere rem divinam facere, convenlus cogere, et
Dcuin ex animo colere palerenturet ul una in imperio Romano observarctur fidcs et religio, Cliristianorum vidclicet, juraque prislina ecclesiisreddidil. Et quxcunque clero, viduis et virgiriibus
duduma Conslanlino et filiis cjus, divini cultusaugendi gralia concessa legibusquc firmata, a Juliano
*0 ; ;
,
,
; , ,
tv ,
. \
,

' autem propter summum cjus in fldem nostram ,
odium, pcssimo consilio adcmpta et accisa fucrant,
,
privilegia et benclicia rcstituit. Ad praefec, .
tum prsetorio quoque generalero dedit consti- *
lulionem, ui deinccps capitaliter in eum animad,
verleretur, qui sacram virginem, nondicam rapere,
, ,
sed allenlarc lanlummodo, jungcndi malrimo .
nii causa,aul oculosjmpudicos ei adjicerc auderet. ,
Eamque Icgem ut promulgaret, adductus est,
\ ;
quod bomines quidam improbi atque impudici,
, scelestas atquc incesUs hujusmodi nuplias, vel
;,
illata, vcl pcrsnasione adbibita, virginibus cor , ' * ruplis, couiraxcranl; sub Juliani imperio, impo- , .
,
tenli consueiudineel foeda libidine flagilia talia an dcre pcrmiliente, c l religione lum noslra periclitan- ;* ' ;
tc. ltaque cCclesia; Dei rursum sunl apertc: Graco- C .
.
riim aulem templa clausa, et ipsi dii lerrae caver , ' , nas et reccssus subiere. E l qui ad id usquc lempus
\ .
vilibus palliis usi fuerant, ad communem rediere
"
veblilum. Quae publice fieri consueverant libationcs
ei sanguinariae conuiminalioues, quibiis fcub Ju- , , ;
.
liano ad salietalcm abusi eiaut, finein suum babuere. Quicunque autem episcopi ab Juliano revocaii ab
suam rcdiit.
exsilio
non eranl, tum reducti, domum quisqoe
. '.
96CAPUT XL.

Vt Joviniano etiam Macedoniani Anliochuc tibcllum
,

supplicem obtulerint; et ul synodus ibidem Nicas

nam fidem approbarit, confessionemque suam scri.
plam ad imperatorem miserit.

Paulo dcinde posi, ecclesiarum prsesides quaisiioues de dogmatibus rursus moverunt. Nam sub
Juliani hnperio, quod iides omnino periclilata esset, quieli omnes esse pcrseveravcram: comniunilcr preeibus Demn,
ut nligionem
a
lanta
libenrel
lyranuide,
implorante. Ua
cnim quodanunodo iulur.i bomimim fert, u l
inicrsequielem, aliunde eisdiscrimine iraminenle,
cives agiienl: at si pacem cum exleris babcaui,
scditioncs domi conciient. Sed enim ecclcsiaruin
aiuisliies, quod principis pietalem nossenl, prseoc-
'

. \ ;
,
,
;.
, ^
, ' ],
' , ;
. \ , , -
(1) Conslitutione publice propoiia, Jo?inianns

reslitui ecclesiis annonam jussit. Verum quod fames gravior propler Juliani irapielalem tum grassarcinr, et frumentum spgrc pendereiur, ciov, boc cst, lertiam cjus partcm clero cxbibcri
curavit. Quamprimum autem fames saevire desiisset, inlegrum se frumenli numeruni ejs pr*bilurum esl polJicilus. (Theodoritus, lib. iVi
cap. 4.)
(2) L . Si ifHie. C. Dc cpisc. el cler.
ECCLESIASTICE HISTORLE L I B . X .
574
. cupandum sibi cum esse sludio magno pulabani.

, '
E l pro se quisque omnes, impcralorera ad faciio 0
nis SU3C fidem acccssurum, proindcque se illins
, '
ancloritatc majorem tiberlalem coutra eos qui sibi
\ adversari viderentur, habituros esse credebant. At
. \
illejaminde ab inilio consubsianlialis
? professioni addictus fuerat, ct id tum roanifesie
,
prae sc tulit. Primi omnium affuere Macedoniani,
, ;
qui qukleni baercsim eorum qui , boc f s l ,
* dissimiles, diccbantur, rejiciebanl, c l

similem substantia pro consubstan, * . tiali, recipiebanl. E l libcllam i i imperatori oblu lcrunt, in quo Deo gratias dc imperio ejus agcbant:
, \
ac deinceps petebant, ut eis qui dissimilc assere ,
bant, ex ecclesiis expulsis, ipsis illao gubernandaa
coramitterentur. Praelerca ut vel ea quae Arimini
,
el Seleuciae staluta fuerant, flrma manerenl: et
, ,
qua a noonullis per vim conlra ea acta erant, i r , .
rita essenl: vcl priore schismatc atque dissidio
, '
durante, episcopis omnibus quocunque vellent
. ' ,
loco conveuire licerct. In quo convcntu ne quia
.
saecularis adesset, neve finem suum consequerc
lur, si quis seorsim quidquam egisset, aut fallcre
, , instiluisset, sicuti sub Conelantio faclum essct,
, , ,
rogarunt. Illud quoque signiOcarunl, se citra prin , cipisvoluntalem, inaulam et comitaiura imperia, . l e m , nc molesli esse vidcreatur, 11011 vcntu, , ros. Sin id eis pcrniitleretur,
perlibenter id
c
facluros esse suinplibus et jumeniis propriis,
. > "
ostendcrunt. 9 7 Qui vero principi ita supplica , , ffiiere,
, Basilius
Tarsearunt,
Basilius Ancvranus.
Ancyranus, Sylvanus
Sylva
, \
eis, SophroniusPompeiopolilanus, Pausinictis (1)
. " ,
Zelorum, Leonlius Comanorum (2), Callicrates
, , \
Claudiopolilanus, Tbeopbilus Caslabalenus,
et
,
alii. Imperalorlibcllo supplici acceplo, responsum
\
eis non dedil, 9ed illud tantum d i x i l : ego conten ,
tionis studium odi, conrordiae autcm asseciatores
* ,
anice ampleclor el colo. 1 Quod dictum ubi ad
. *
aliorum quoque atires pervenil, inleiilioneni con ,
lentionis laxavil, et ul imperaloris consiliuin suc, .
cederet, effer.it. fAltercalionis namque studium,
,
eorum qui Acacii auciorilaiem sequebantur, ret
, , semper opiniones suas ad principuui arbilrium
.
aperle accommodabant, deprebensum est. Nam cum
!
r u n l
I i e r e
j> Meleiium Anliocbiae episcopum apud woperatorem,

, - qui lum ibi erat, in magno prelio esse viderent,
,
cum eo collocuti, u i rursum Anliochiae synodas
, \ ,
celebrarelur, eflecere. Mcleiius auiem is fuit, qui
, ,
paulo ante ab eis scjunctus, ad cou , - substanlialis professionem accesserat. Iiaque con, , ,
cilio Anliocbia: Syrorum coacio, Nicaenani fldem,
\ . ut scilicet cilra conlroversiani Consub *, \ - sianlialis Patri Filius diccretur, stabiliunl atque
, * <
conflnnant. l u ea synodo fuere, divus, quem dixi ,
mus, Meieiius Antiocbemis anlisles, Eusebius
, -
Samosalenus, PelagiusLaodiccae Syrorum, Acaciu
*
Caisarex Palaistinaj, Irenioa Gaza3, Aibaita~
(1) Socralcs habet, Pasinicus.
(2) Zcla et Coraana, opplda Cappadociae. PHir.
575
N I C E P I I O R I CALLJSTI
576
shis Ancyra, pcr Orpbilum ct Aclium prcsby- \ . " \

leros, Tilus Bostronsis, Tbcoiimtis Arabum, Lucia ,
nus Arcoruni, alque alii phiros (I) episcopi, viri
, ;.
iiisisiifs. Fa FC acla, ad imperatorcm quoque quae
; ;
ilecreveranl ad Imnc inodnm scripsere: c Piissiino,
, *
Dei anianlissimo Doinino noslro Joviitiano, Victori,
. " Augtisto, qnac Anliocbi; cpiscoporuni ex diversis
provinciis convcnU synodus. Quud pietas tua,
, , ; ;
prineeps, ecclesiasiieani pacein et concordiam con ; ciliare sludueril, c l ipsi probe noviinus, Dei aman ,
lissime iinperator. Quod vero ct capul ejnscemodi
, zh
, ;
nnionis esse forniam*vera2 el reclac lidel eadem

bcne perceperit, ei id quoque non ignoramus.
, \ ; '
Quapropieme et nos inler cos recenscanuir, qui
. \
dogrnala veritaiis adulierando dcpravanl, ad ptelalcm luam referimus, 9 8 nos dodum celebratae ^ ,
sanclae Nicsena; synoili lidci professioneni recipere,

alque lencre. E l quod in ca quibusdam pcregri \
mirn el insolens videlur esse verbum ,
\ consubstantialc, id nos, ceriam a palribus accc \ pisse dicimus inierprelalionem. Significal id enim,

cx substanlia Patris Filium esse genilum, el siini ^ .
lem esse substanlia Filium Palri. Neque enim quasi
^
perpessio qusrpiam, in incflabili generaiione inlel
ligiiur : ncquc juxla usum aul consueludinem ali . "
quam Grapcorum, substanliae verbum aceipitur.

Sed ad Arium, qui exnon exsistcnlibus nobis Filiuro
,
impie producerc aueus cst, everiendum, id usurpa . > \
tur. Quemadmodiimet nuncqui exorli eunl ,
; |5boc est, dissimiles, graviore adbuc audacia et
.
icmerilate ad eccle&iaslicam concordiam pessumdandam, impudenler ferunlur. Relalioni aulem buicnostra
etiam subjunximus exemplum ipsius Nicsenne Qdei, ab ipsis qui eani promulgarunt episcopis edila?:quam sane
et compleclimur. Est auiemialis:Credimus in unum Deum palrcm omnipotenlem: ct reliqua ipsiusforniulx,
sine rautalione omni, ita ul convenil, allegala. Atque episcopi quidemqui Anliocbiae convenerant, luec
dccreverunt, discrtis verbis Nicacnam fidcm confirmantes.
CAPUT X L I .
C
. M A \
De $ancto Allianasio, ut ab exsilio revecalus, tn
,
,
magno honore apud Jovinianum fuerit, et res ec ) XUT*

cletiarum ASgypliarum denuo cum potestate administrarii.
.
Tum vero el Albanasius cleri Alexandrini episcopus, de amicorum consilio Antiocbiam profecius cum impcratore Toit: alque ibi rcbus quas
oportuit ei suggestis, Alexandriam rediit. Sunt
auteni qui dicunt, ab imperatore polias eum evocalura esse, ut illi quae de religione agenda essent,
exponcret. cum ibi res Ecclesioe rile conslituissel, et ccrla apud imperalorem fidei fundamenla jecisset, domum revcrlisso. Qui autem A n tiocbia Arianorum haeresi praefuit Euzoius, ut D
opinionis suse ex eunucbis quidam nomine Probatius Ecclesise Alexandrinae pracGcereiur, maxiino
sludlo contendil. Atque eam ob causarn Enzeii
suasu Alexandrinus quidara 9 9 Lucius, prcsbyler
Georgio crealus, apud impcralorem, Athanasium
vebemenler criminando dctulit', quod lemporibus
superioribus in cpiscopalu suo sempcr reus actus,
c l a prioribus impcratoribus cxsdio ul scdiiionis
\
,
;,
, .
, . \ ,
,
.
, \ ;
, *. '.
;
, \
.
\ ;
*
, \
, ; -
(4) Eorum noraina aunl apad Socral. lib. m, cap, 2 5 .
i77
ECCLESIASTIC.E HlSTOHl.E L I B . X .
573
zrj , \ ; (*l tlisconihe auclor mullatiis fuerii, ct proinde

alium Alcxaadrinis episcopmu dari pctiil. IJovi ,
nianus aulem, quem aoa lalcbal Arianos hosiili
. ,
, plane in illum esse aninio, crimiaibiis eisaanimc
niulus, Liu-ium qaieuim esse, Probaiium auiem
\
el reliqtios cjus euuucbos, veluti lurbx lalis aa
ciures, inodcsiius se gerere jussit. Aibauasium
.-,
porro C U I H sibi leaiporisejus coasuciudiae aaiicis ; , simum iccissel, iu ÊgyplUiii reinisit, ecclesiasque
. *
ei el populuni ibi aibitrio suo iuslilucndum coav , '
misii. Porro pluriinuiu is viruiu euia laudasse di ,
. - citur, proplcr virliitcm , ct vila3 iaaocentiaai,
oralioiiii liam fesiiva; vonuilateni , prudonia
\ ,
quadain adaiiranda teaiperalaiu : e i proplcr ea qnae
, ,
\ ^ is de religioae aoslra riic decreia, ia scripia rclulil.
. *
. '.
CAPUT X L I I .
^
,

' "
*
ror ,

.
De sijnodo Alexandrina,
cujus decretum magmit
Athanasius ad imperalorem miiit: et ut projestio
fidei Niccena multc jam lenipore exagitata, in prisiinum slatum sii resliluia.
*
, 5
, , ,
,
.
Sed enim Albaaasius Alexaadriam cam eo, quo

par eral, hoaore reversus , quod ei impcralor signiiicaveral, at ad secertaai irreprebeasibilis fidei
formulaai aiiilerct, syaodo provinciali coacla, ct
spectalissimis quibasque cpiscopis ad sc cvocatis,
principi, o l Nicamaai fldem iuviolataai alque i a tegram, quae scilicei Evangelicis dogmaiibus coa , - Q veaiat, servaret, rescripsil. Verum nibil obsiat,
, ,
quia ulilitatis eorum graiia qai isla legenl, episto*
c laai cjus de verbo ad verbum bic apponarn. Ea sic
babct: Piissimo et bumanissimo Viclori Augusto
, Joviaiano, Aihanasius el reliqui episcopi, qai ao \
nriiae omaium iEgypli el Tbebaidis et Libya? con \ veaerunt, episcoporum : Adaioduui, Dei amaatcm

iaiperalorem, discendi sludiua), cuelesiiaaique rc. \
rum desiderium deccl. Sic namque <am cor ia
, \ '
maaa Dei babebis, tum imperiuai ia pace aiulto. , ;
rum curriculis aanoram adiainislrabis. Cum igitur
* ;
cogaoscere a nobis pietas sua caibolicaj Ecclesia?
, ; ,
fidcai velit, 100 gcaiiis Deo de lali anirao tuo

aclis, visum nobis esl prae oianibus aliis, pielali

l u * a patribus Nicaeae proaiulgalam Udcia ia me . , D moriam redigere. Qua noanulli proculcala , aobis
quidcm illi varias moliti sunt iasidias quod b;ere , siin Ariaaam sequi aolueriiaus : auclorcs auleai
\ .
sectaruai et dissidiorum Ecclesiai uaiversali exsti lere. Ipsa saae vera el pia ia Doauatim aosiruia
, \
Jesara Cbrisluai i i d ^ apcria csl el maaiiesla oia \ nibus, ex diviais Scripiuris cognila alque coliecla.
, la qua saacli bomincs consuiaaiali , egregie aiarCJpOv, \
lyrio sunl defuncti : ct aaac corporuai viaculis
c-
soluli ia Doaiiao coaquiescual. pcnnansissct
. ;
illa iacorrupla, aisi quoruauiaai bxreiicorum i i a . ?1 , \
probitas iaimulare caia aique dcpravare fuissel
-- ' , ;
ausa. Arius siquidcai, et populares cûs, corraai , \ ,
pere illam, et iaipielarem adversiis caai subiniro!, . \ ; ;
duccre conali suat: Filitiui Dci c\ uon exsislcaii-
589
579
b u s , ei creaturam faciuramque, et mutalioni , \ ; !( : . $
ribnoxfuin esse dicentes. Ac multos profecio per
; , , ,
haic seduxerunt,adco l ctiam qui vidercntur csse
5, aliquid, in illorum abrepli sini Wasphcmiam. Sed
,
enim sancti Palres mature illis obviara eunles,
. ",
sicuti diximus, concilio Nicaeae coaclo, Arianam
;, ,qwiilem baeresim analbcinale coufoderunl, calbo .
licae aulem el universalis Ecclesiai fidei prefessio \
nem in scripium retulerunt : ut ca ipsa ubique
. *
depraedicata, suborla exsiinguerelar baeresis. Et

lecla illa est alque celebrata iu ccclesia omni. Cae lcrum cum rcnovarc Arianain bucrcsim nnnc quo , , quc volentes, iioiinulli quidcm a Patribus Nicaeae
proniulgatam fidem abrogare audeatil, quidam au- , , , :
t in pras se quidem obtentu qnodam ferant profes
sioneni ejus, re ipsa vcro eam negent, perperam
\ , ;
consubslaniiale inlcrpreiantes, qui blas\ ,
pbemia eliam Spirilum sauctum appelunl, eo quod
creaturam eum per Filium faclam etconditam esse
*
d i c u n l : nccessario ad pielatein luam, eam ipeam
, '
Nicgpnam fidei prolessionem , delrinienlo eo quod
. , ,
ex b u j u x s m o d i blasphemia muUi populi capiunt,

perpenso, millemlam cssc duximus, ul pielas tua
, quaui accuraic ea seripta s i l , cognoscal, et quan
tum a vcrilale abcrrent, qui praeier banc aliud
\ ;
doreni, videat. lllud Siio,Cbrislianissimc Augu*lc,
a saiculo banc csse prsndieaiam fidem, el banc \ ; \ ,
\ ,
ipsarn professos esse, qui Nicseae convenerc Palres :
, ' , ,
101 Atque etiamnum suQragds suiseam comprobarcomnesqnae passim sunt ecdcsias,in llispania, C , , ,
, \
e l Rriunnia,ei Gallia, elGermania, elllalia onini,
\ , , \ ,
c l Gampania, el Dalmalia, Mysia , Macedonia, el
, cuncta Grxcia, in Africa lota, in Sardinia, Cypro,
.
Creta, Pampbylia, Lycia, lsauria, in jEgyplo omni,
Libya, Ponto, c l Gappadocia, alque bisce vicinis ,
tcrris. Ipsas quoque Orienlis ccclesias, paucis ex- , \ ,
,
reptis q u cuin Arianis scnliunt. Omnium enloi
arum quas recensuimus co.npcrla nobis est sen- , xj
.
icnlia, quod ab cis epislolas babeamus. sciuius,
'
Dei amanlissime Augusie, quarnvis pauci quidam
,
fidci isti adverscntur, nihil lamen eos pr&judicii
, ,
ailcrre possc orbi universo. Alque illi longo jam

lcnipore ab Ariana infecli lue, contentione ciiaui
.
majore minc verai resisluul pielali. E l u l pielas
tua fidem Nicaenam cognoscal, quamvis anlca co- 0 ; , ,
\ \
gtiitam, aliamen sicuti ca a Ireceiilis deccm etoclo

cpiscopis est proniulgala, subjungere litiei is bisce
,
voluhnus.Esl autein talis: Grcdinius in unuin Deum
, ,
Palrem omiiipoiciUein,oninium visibilium el invis , ,
Liiium faclorem: E l in uuuiu Domiuum Jceum Cbri ' ,
stum, Filiuin Dei, genilum ex P a l r e , unigeniium,
, '
boc esl, ex subsianlia Palris, Deum de Deo, lumen
\ ,
<te luminc, Deum verum de 1)co vero : gcnilum,
, ,
iion iacium, consubsunlialeni Patri, per qucra om
nia facta suul, quu*que iu coelis sunl, quxque iu
, ; \ ; \
Jcrris. Qui propler nus bomines, et proplcr no ^. ,
siram salulem, dcscendil : ct incarnaius bomo
iacms, c l passus e s l : el resurrcxil lcrlia die, as- , ,
; !.,
cndii in coelos, vcnlurus judicarc vivos ci mor
E C C L E S I A S T I C ^ HIST0RIA5 LIB. X .
- tuos. Et in Spirilum sanclum. Eos autem qni di>:. , ,

cunt, fuissc aliquando cum non fucrit, el quod ex
,
no exsistentibus factus sil,aul exalia subsistenlia
vel substaniia, aul quod crealus vel mulabtlis vcl
, ,
aUerabilis sii, analliemate ferii sancta catholica et
,
apostolica Ecclesia. In bac fide, Dei ainautissime
, ;, Augusle, ut divina et apostolica, necessario ac , ,
quiescendum. Ncque ea a quopiatn movenda, aul
; ,
niutanda venit, pcrsuasionisaui coiilentionis verbis
.
ullis. ld quod Ariomanilse primuin fecerunl, ex
,
non cxsisleniibus Filium Dei esse, el fuisse ali; , * quando cuai non fuil, c l condiiuui crcatumque
* ,
alquc aileo mulationi obnoxium esse dicenles.

1 0 2 Uuatn ob causam etiain, siciiti antea dixi . *
mus, synodus Nica?na anatbemali subjecii baere . , j
a m q u e fidcm promulgavit. Non eni
,.^
8iwpliciler paires illi similem Patri Filium dixe ;, runl, ne simpliciler Deo similis, scd ex Dco Detis
. vcrus essc crcderclur. Sed et consub , , \ sianlialem adjeceruni, quod id propriurn sil ger \ ^
inani, vcriquc ex vcro et nalivo Palre F i l i i . Non
' , eliam illi Spiritum sanctum alicnaruni a Patre ct
. el Filio, sed potius cum curn Patre et Filio con , ' ,
glorificarunl, in una sanctae Triiiiiatis fidc, pro , \ '
plerea quod una etiam sit in ea ipsa sancla T r i * nitate divinitas. Iliscc litlcris imperator lectis,
* , solide cst confirmaius : et quam de rcbus divinis
,
ublinuit afleclioncin ct senlenliam , apcrle statiin
. ,
declaravil. Qui enim consubstantial; professi sunt.
\ ' eos observavil, el libcraliler muneralus cst. lllud
.2!-.
? _ V . .
...iiKlil mi?\
/ ' l / V f . t
.
la n> n r, 1 1 . . .
1 . I. . . .
! I '.
...

quoque
is
proposilum babuil
consilium,
ul
pcr ' . suasionc polius quam vi, huer dissidenics conleu, \ ,
lionis dirimerel sludium : nec cuipiant, qualcm& , / cunque tandetn conscctaretur fidem, molesiiaui
' faccsscrcl, nequc quidquain ad cliariiatem guin mam faccret reliqui. Eis vero qui ad concordiam
,
el unanimiiatcin Ecclcsiam reduccre siudercttt,
\ * maximum cxbiberel bonorem. IJ illum fccisse, de
, \ , * eo non soluui Cbrisliani , vcrum etiam qui apud
' , ^ ^ ; . Gracos cclebris babctur, Tbcmislius phiiosopbus
lcslatur, in oralioue ad eum scripta, quam Consularem nominavil. Yirtulibus cnim cjus comrnemoralis, divinisque addilis laudibus, eo illum nomine polissimuai cfifert, quod unicuiquc quam vcllcl,
religionein sequi perniisil. Qua re illum impotcnleni adulalorum asscntaiionem frcgisse dicit: quos
pcrquam faccie el luculenter irriikus, cx nioribus eorum dcprcbendi ail, purpuram ipsos nmgis
quaui Deum colcre : ncqne aliqua reab Euripo differre, nunc buc, nunc illuc, alque in conlruruni
adco luomenlum refluenle.
s
e a m >
vcr
. -
103
CAPUT X L I H .
flc
,
, 6
Ul imperator Jovinianus in Dadaslnnis , cum magna

piurum omnium jaclura, vilam fiuicrit.

xl ,
,

.
,
. -
Ad bunc modum Jovinianus , audaciam eorum

qui tum nugamentis sviis lurbarc Ecclesiam coaslitucranl, compescuil. E l Nicse:a fidcs longo,
quod iniervenil, lempore oppugnala, sub iii'perio
ejus ad prislinaui rediil gloriain ct prufessioncin.
Yerum uccessus is, ne ca ad similem rurstis recidcrcl turbam c l confusionein, ininimc fulurus erat
diulurnus. Non cniin eis rebus, quae Ecclcsue sub
5$
NtCEPflORI C A L L I S T I
5*4
Constantioaccidere, solis , magni illias palris A n -

lonii diviaalio ad cxituai suum pervenil : sed rcliquum adbuc ad improLilaiem cxplendam aliquid
fail, quemadniodum id poslea xrumaa sub Valentis
imperio toleratae ostenderunt. Priusqaam enim sub
Consianlio Ariaai ecclcsiis rego.ndis priiuas obtincrenl, in somnis vidcre sibi visus est admirandus
i!Je et niagaug Anlonius, mulos cum impelu in
Kanclius sacrarhim inferri, alquc ibi salicnes ealcibusque se prteates, sacraaj evertere mensam.
Cuiii autem evigilasset, somuiuai id reiulit ct cxposuit, futurutn scilicct, ut adullcrinorum aionslrosorumque dogmalum confusio Ecclesiaai Dei occuparet, el alienx doctrinae assertorum insullus
sacrain pcssuindarel mensam. Porro non vanani
fuisse, aut mendaceni visioaem, simul et inlerprctalionis cjus praediclioaeai, qiue deinde subsccula, et posiea etiam imperanle Valcate acta sunt,
salis dcclararunl. Dc bis salis. lmperator aulcm
Joviaiaaus celcritate magaa Aatiocbia discedcns,
Consianlinopolim coolcadtbat, ct Tarsuai cuai >enissci, Juliaui ibi corpus, juslis funeralibus peraciis, sepeliil: iion coasallo, sed casu potius quodam
<i errore, cadavcre cjus cx adverso tumuio ci qui
Maximini conlincbal ossa, ila coadilo, ut via publica ulruinque scpulcruin dirimerel. lbi vero consul quoquc teaualialus , Consiammopolim proflrisceas, ad Bosporum veuit, iu locum cui Dadabtana noiueti cst, G a l a l i * , el Bitbynia3 lhnitetn :
- ;
^ , ' ; ; ,
.
\ \
, * ' \
', , \
. '
, ;
,

. ^.* \
:, , . ,
; \
,
,
, ,
,
, *
. ,

,
*
,
\ '
ubi gcnatas ci occurrit, et quem diximus, Tbeini- Q ) siius, eoasularem de eo edilam orationera recilavit,
\ / .
104 < l
postea in urbe Gonslanlinopolilana
'
ciiam inagnacum libcriale pablicavit. Frigus autem ,
ingens iiivaluil,el imperalor in diversorioquodam
, avidias copiosiore suniplo cibo, in cubiculo, quod
, .
niiper admodum calce erat incrusstalum, se confe- . , stim ad soninum capiendum composuil. E l quod ex
, ignc lar-ius accenso lepor bumorcm ex pariciibus ,
receas dcalbalis cliceret, atque is scnsim se pcr
,
nares insinuans, mealus pcr quos accipitur ct
. ,
reddilur spirilus, obturaret, sirangulaiioncm i m - , peraiori allulit, unde mors esi consecula. Circiter
; , ' \
ocio mcnses in imperio iransegit, vir bonus el ho- ,
ncslus; sub quo c l ccclesiasiicx et publica; res
;
prosperos babilurae fucranl successus, nisii per ^ ' . *
advcrsain prorsus forlunam, repentina mors, qua;

illum opprcssit, lantum bonum Romanorum iinpe,
rio invidissel. Obiit auicin suo et Yaroniaai iilii,
, '
qaem nobilissiniuai Ancyr* ia Galalia rcnuntiave * , , ,
ral, consulatu, dcciaio sepliiao rocnsis Februarii
.
die, cum iaiperasscl, uldiclam est,circiier aieases
\
orlo ; setaiis aaao u icesiaio lertio. Porro decimus
,',
isie bistoriaruai liber Irieuaii leaipus coaiplcctitur,
cuaiquidoia a niundo coudito quinquies millesiinus
.
u a m
ocliugcaiesimus scpluagesiaius quialus (1), a Doaiiai aulcia

inus agerelur aaaus.
naiivitate Ireceiuesimus et scpluage-
585
586
E C C L E S I A S T I C / B H I S T O R L E 1.1 . X I .

200
'.
NICEPHORI CALLISTI
XANTHOPULI
ECCLESIASTICiE
HISTORIJE
TOMUS X I .
. '.
109
CAPUT
De vita el moribus Vnlentiniani, tt de

fratre eju$ Vulente.
,*
Et ita qnidem Julianus deserior caesus esl. Ita

etiam Jovianus piissimos imperator in finibus
.
Galaliae el Bitbyniai e vita excessit. Exercitus au
tern die seplima ( 1 ) , Nicaeam venit el ibi Valenli, ' nianum Romanorum imperatorem renumiavil: qui
*
cum rebus aliis bonus vir, tum imperio ipso di
gnus,Gibali e Pannonia oriundus fuit, rei militaris
* .
(ul qui a juvenali aelale in casiris vixissel) apprime
perilus, animi aulem magnitudine praseiili semper
, fortuna praestanlior visus. Affuit vero lum Nicxce
; . *
ab exsilio reversus. De quo Illud ferlnr, Sileniia . \ , rium quemdam eum ignis flammam sub Gonslamio,
, cum curato corpore cubilum ivisset, circiier ve ,
speram ex ore spiranlem vidisse. Silenliarius enim
, ad accersendum eum negolii cujusdam gratia ab
*
imperalore, cui id eliam indicavit, missus fuerat.
,
Imperalor Constanlius prodigii ejus nuntio perter.
rilus, HOoffendere quidem et perturbarc virum
,
eum iuiquiim esse censuit. Ut aulem liinori suo
consuleret, ad Romani imperii fines einn misit, ut
, ' ,
ibi in pnosidio essel, ei Barbarorum excursiones
, prohiberet. Poslea quoque legtoni Jovianorum (2)
. ' ,
prxfuisse, et ordinum duclor cum Juliano fuisse
' , - tradilur. Aiposiquam ille rerum esl politus, d i . *
gnilate ea spolialum Yalenlinianum perpetuo nia-
, - ^ ctasse exsilio dicitur, illo quidem sub pnrtextu,
, ,
quod copias sibi cotnmissas non rile in aeiem
'
comra bostes duxisset: revera aulem , cum Julia1
(4) Fcbruarii25 die. (SoCraies.)

(i) Jovianos Maximianus imperator vocavit
mlliles eos qui fortiier in lllyrico rem gcsserari!,
PATEOL. G R . C X L V I
a Diocletiano Jovio ; sicuti alios a seipso Hercu-*

lianos.
19
587
NICEPHORI CALLLVTI
588
niis in G . l l a occidcatali adbuc cssct, ct letnplum ' :, *
quoddam (i) sacrificii gralia peterel, Valenliniano
,
praesenle (vetus enim consuetudo erat, ut qui Jo
xiana? et Herculiana;,, ila ab Jove et Hercule diclis
( \ coliortibus praessent, principem a tergo seqtie-
reatur) el jam tcmplum ingredieniem sacerdos
, , ' '
frondibus quibusdam roscidis conspergeret, et

gutla una in Valentiniani veslem incideret, quod is
), ,
factuin talo aegre fereas, cum aacerdoiera conviciis
* " proscideril, lum ipso vidente Juliano, ense eam
. \
parlcru vcstis, in quam bumor ex conspersione ea
,
pervencrat (lanto Christianam pietatcm consecta- , 0
balur ardore ) resciderii atque abjecerit. Uude
. ,
deinceps illi Julianus infensus, non multo post
, cum condemnalum Melitinae in Armenia perpeiuo , ^ . *
cxsulare jussit : eam quam diximus prelexens ^ , ^ causam, quod mililes ejus segniler rem gessissent.
Qua in re ei martyrii honorem, quod pro religtone
Valcntiniaaus subilurug fuerat, iuvidil. Nam eam
^. ,
ob causam aiiis quoque Gbristiaiiis pepercil, quod

eos ex pericuiis bujusmodi laudem et gioriaai

conscqui aniinadveneret. Ubi aulcm Jovlanus ad
* iinperium pcrvenit, abexsiliocst revocatus. Porro
.
Joviano defuncto, Nicaja* tolius cxercilus et eo- ,
rum maxiine qui primarias gerebanl dignitaies,
,
in prirois aulem Dalii palricii, qui ex Galalta ad
,
tum liilcras dederat, Secuinli prxdccii, Arinibei
,
ducis, el Glaipbi, qui domesticis prefuil, consilio
,
et volunlate impcrator est elecius. H l Et cum
, ,
iruperaloris sumpii9 insignibus in clypeo, niiliiari Q ' , ,
iu?re, ciivuaifcrretur, cxercilus eum , ut sibi im- ' , perii sociaia ascisceret, rogavit. Atque ille manu
\ , \
eis.ul silercni, iaaaeas, gravi et imperiali sentea, , , t a, < Vestrum quidcm, iaquit, fuit ut privatum mc
. :
ad ituperialera extollerctis dignitatcm : res aulem
, adiniaislrare, non jam vesiri, sed principis ipsius
, , ,
arbilrii csse, vos ipsi quoque dixerilis. Ilaque vos

doinceps impcrala facere et quielos esse, me
, , $
auiem, quid facto opus s i l , curare decel. Ac tum
\ . '
quidem mililibus non cessit: poslquam vero Coa , \ stantinopolim venil, Iricesiaio a suscepto imperio
. \ *
die, socium sibi imperii fralrcm Valentemadjunxil. ,
Kt proviucias orientales, el quasdam eliam occi *5 *
denUles ad lllyricaui usque frain conccssit: reli .
quas ad occidentalem. Oceanum pertinenles, et ^ ,
coatinenlein ex adversoomnem, usquc ad exlremos '
Libyes, sibi attribuit, ut toli iinperaret Occidenli.
\ , ;
Brevi etiaai deinde Graliaauia Glium adhuc adole- ,\; ;
scentulum, ad iaiperium evectura, aioribus insti ;. ' lulisque suis assuefecit. Sedenim fratres aiabo , nf^
Gbrisliani quidem jaia inde ab inilio fuere, callu
. "
verodiviao et moribus variarant. Nam Valeas, ab &\ *
Eudoxio Ariano baptizatas, acer fuii dogautis

Ariani mulator, uiolcsluaique ei fuit, quod non
' , ^>
oinnee eanidcm seqai seiHealiam cogerct. Yalea- ,
tinianus aulem, Nicanae professionis propugaalor, ,
oraaados quidcm religioais sax populares duxit,
0) Templuui Forlunai. (Eutrop.)
ECCXESIASTIC>E HISTORIiE L t B . X I .
550
, ; , nihil autcm eis molesliae, qui ab co dissemirent,

inlulit. Csp.tcrum in rebus adminisirandis pares
; .
fucrc.
\
; .
. .

.
CAPUT II.
Qui eo tempore in magnii urbibus ecclesiarum curam
per succe&sionem sorlili sint.
, '
,
6
.
; , , TJ
. *
;
; ,
. / ,
. ,
, , ' > . '
. ;
,

. * ; \
-.
*:>.

, * ' : .
,
. 01
.

, . *

.
^
.
.
c
Ea lempestaie Ecclesi* Romanse gubernacula

lenuil Liberius, Julii successor. Ante eum aulem
Sylvesler sub Gonslanlino Ecclesiam eam rexerat.
Alexandri ( 1 ) autem consubstantialis profcssioni magnus praefuit Albanasius, Georgio ei Gregorio haerelicis subrogatas : qui lamen el ipsi e)
successerani. Ante Athanasium Alexander, anie
Alexandrum Acbillas, H 2 ante bunc Pelrue, qni
sub Maximiano martyrio est defuncius, opiscopns
Ii fuit. Porro Antiochise Arianis prseiil Euz<dus.
Goiisubstanlialis aulem professionis duo eranl anlistiles : alleri namque parti Paulintis, alteri d i vus praifuil Melelius. Isti autem Arianis successere. E l bujus quidem dcccssor proximus E u doxiu.s, illius autem Leontius fuerat. Ante bunc
episcopaluni ibi gesseral Slepbanus, cui praecessit
Placitus, Placilo Euphronius, Eupbronio Eulalius,
qui omnes Ariana rabie rcpleli fuoranl. Anle E u laliuni roagnus Euslalbius pie Ecdesiam Anliochenam gnbcrnavil, Philogonii marlyris successor :
Pbilogonium vero Vilalis praecessit. Hierosolymis
anlcm Gyrillus denuo episcopalem oblinuil dignilatem , qui primum quidem 8 successil.
Maxitnum autem magnus Macarius praecessit, Hermonis successor. Gyrillo Erennius substiiulus,
alque buic rursum Heraclius, Heraclio llilarius,
cui lum rursus divus successit Gyrillus. At Conslantinopoli Ecclesiam eo teuipore lenuii Eudoxius,
magnus Arianas opinionis propugualor. Consubsiantialis autem professorcs intra urbem in parva
domo convenlus agebant. Templis Maeedonianac
roligionis in urbibus* plcrisque adhuc tum praefuerunl, qui in Scleucia iidei formulam promulgaveranl, eadem qua3 Acacius senticnies. Eudoxius
Maccdonio successerai, Macedonius Paulo confcssori, Paulus Nicomedicn&i Eusebio Ariano, Euse, u s
b
Alexandro, quem preecessil Meiropbanes.
llic quidem tuoi Ecclesiarum fuit gtaios.
113
. .
CAPUT III.
De concilio Lampsaceno, et ul in exsilium puUi sinl

coniubslantialis cultores.
' '
' ,
*
,
, ' -
Postquam (2) vero rerum occidentalium cura

Valentinianum Romatn vocavii, alque is perTbraciatn iier fecit, qui in Bilbynia et Heilcsponto
fiicre, aliiquc ilem cpiscopi, , consubslantialis, fidei addicii, ab Hypatiano lleradcas
(I) AlexandriaB lum Arianis prajiit Lucius. (5ocral.)

(2; Socrat. lib. iv, cap. 2, Maccdonianos episcopos syuodum istam peliisse a Valenle s e r i b i i : V a -
lcntemque, non gravatc, ul ea cogeretur. consensisse, proptcrea qnod exislimaverii reiii ouuiem
ibi ex scniemia Eudoxii c l Acacii acium i r i .
kr

591
N i C E P H O R I CALLISTI
592
sive Pfrintbi episcopo, ut ad imperatorcm lcgalus , ;
iret, pclierunt, ut episcopos omnes constiluendi
, ; dogmaiis gralia in umini locum convenire juberet.
. Qui ubi ad imperaiorem lcgalionem eam pertulit,
, ;,
imperator (1), Mibi, inquit, negoliis occupato,
, \ , , ;,
ct reipublicae curis distento, res ejusmodi inquirere
\ ,
non facilc esl. Yos aulem, quibus baec procuratio
. ; ,
roandala e s l , quocunque \uliig loco conventum
' ,
agilc, et de rebus omnibus pie deliberate. Hoc
. |
acccplo responso, Lampsaci convenere, et duobus
, \ mensibus posi, de rebus plerisque. slatuere (crat
'
autem is annus a synodo Seleucena seplimus), in
. \
primis, ut irrila essent, quae Conslanlinopoli E u
doxii et Acacii suggeslione sanciia erant; atque
*
iil eiiam aboleretur ea fidei formula, (Juae ibi pro , ;
ducta fuerat, perinde atque ab episcopis occideu- ;
talibus dictata; cui liam nonnulli subscripserant,

promissione ea adducti, quse ipsis de abolenda ' ,
dissimilitudine secundum substantiam facta fuerat,
, '
qua tamen in rc promissorum mendacio decepti '
erant. Acquiescendum autera esse senteiHiae ei,
quae similem subslantia Patri Filium proOtetur;
,
quod peropns esset el necessarium, ut in fidei jkfonnula ad subsistenlias discriminatiin significan- , , das vcrbum , boc est, similis, addereiur. .
Solam vero in Ecclesiis omnibus frequeniari de-
berc, qua; Seleuciae quidem confirmala, anlea au-
lero Amiochiac promulgata essel, fideni, cum in ea
,
urbe ecclesiae dedicatio est celebrala. Insuper, ut
.
qui scdibus suis ab eis expulsi erant, qui Filium
,
Patri dissimilem esse opinarenlur, episcopalua C *
MIOS reciperent, quod illegiiime scilicei cx eccle *
siis suis essenl dclurbati. Quod si quis quemquara
, de re aliqua accusare vellet, u l ei id face.rc cum
.
condilione illa l i c e r c l , ut idem et ipse stibiret
, .,
pcriculuin. Judices autem inler cus ut csscnl . *
provincise rjus cpiscopi, senlemiam rectam ee- ,
queutes. Testes aulcm cpiscopi ex finilimis pro- . ' *
ducercnlur regionibus, quibus cujusque vita probe
, cognita esset. 1 1 4 Hisce dccretis faciis, Eudoxium
,
sectatoresque ejus evocaios, primum ad facinorum
.
corum quae perpelrassenl, poemteiitiam invilarunt. ^ , 4Dbi illi aulem id conlcmpsere, rcs aclas ad Eccie- . ; ^tias oiunes perscripserunt. Caeterum veriti, ne E u ', . /
doxiusaulani in^crialem sibi conciliarelalque ipsis ^ * ,
calumniam inteiideret, placilJlin cis esl acla Lampsa . \
cena ad iaiperalorem referre. Aiquc iia Valenti,qui
,
Iralrem ad velorcm Romam proficisccnlcin usque ad
. ' lllyricum comitatus produxeral, redeunli, ad Periii ,
tbum Tliracise rem omncm cxposuere. Yeruin E u doxius cum popularibussuis eos praevenerat,et aulae ,
sludia fiibi conciliata habebal. llaque imperalor

Lampsaccr.is legaiis,ne ab Eudoxio dissiderenl, sua- .
sil. Aique ubi illi Eudoxii res, quas Gonslanlinopoli
aique eliam in synodo Seleucia: fraudulentcr ege- , 1
(\) Yerba basc apud. Soz. llb. v i , cap. 7, sic hal e n l : \

. , , '
; . lloc cst : Mihi,
qui laicus $um talia curiose inquirere fas non esi :

episcopi vero, quibu$ hoc est cura, ouo voiunl lco
couventum agant.
t
693
ECCLESIASTIC.E H I S T O R I ^ LIB. X I .
51)4
; , rat, accusanlcs rcprehftidcruiil : ira pcrcims iin. , '

peraior oratores quidem in exsdium egit, cccleshs
.
aulem eorum Eudoxii sludiosis nianduri jussit.
*
Ipse vero Amiocbiam Syriae est profeclus. Vcrilus

nantque fueral, ne Persie, Iriceimali, quas sub Jo. ,
viniano facta iuerat, pace solula, in regiontnn

eam excurrcrciit. Porro ubi illi novanmi renim
\ .
uibil moliri comperli sunt, Antiocbiic mansit,
alque ibi Ecclesias turbavii. Nam divum. Meletium solum exsilii causa verlere cocgit: Paulino auiem
propier eingularem morum modesliam pepercil. Quicunque autem communicare cum Euxoio mdlent, eos aut exsilio mullavil, aui aliler, vciberibus scilit-a afliciens e l multam cis dicens, malc
accepit.
. '.
115
CAPUT IV.
De tyrannide Procopii; el de muro Chalcedonh, ibi

que invento oraculo : et de aquccducin Cowstan
,

tinopolilano.

.
,

. , .
,
, .
* ,
. * ,
^ *
, .
, *). Q
* '
, ,
: ' \
. -. ,
* .
,
* , ,
.
.
"
; ,
,
, ^
.

. \
,
,
,

' ,
\ .
/ .
profecto ad graviorem ille feritalcm processisset, nisi impelum ejue Procopius, ad tyrannidem aspirans, ad breve lempus inbibuisset. Is
namque genus suum ad Juliaiiutu referens, et sub
Joviniano lyrannidem aflectans, Cbdccdoncm occupaverat, et clam Corisiaiitinopolim ingrcssus,
imperium arripuerat. Tum vero, non contcmnendo
coacto excrcitu, advcrsus imperalorein infeslis
signis esl profcctus. Cui Yalens ex Syria obviam
progressus, circa Nacoliam certaminc cum eo esl
congressus, el viclus inde NicaBam pervenil. Sed
inox Procopiua a prodiloribus Comario ei Agelonc,
quos fidos sibi esse pulaverat, caplus c l vinclus
Valenti ost tradittis. In utrumque porro prodilorem novo supplicii gcnere, jurcjurando quo sc
illis beucvoluin senipcr fore receperat spreto,
animadvcriit. Crudelcm enim in looduin serris
dissectos interemit. Procopius auiein ad arborum
duarum non longe inler se distaiitium verliccs adductos pedibus alligalus, eisdetn inox ad naturalern staluy suuui redirc permissis, discerptus est.
Sic scilicel lyrannus in duas distractus parles
inleriil. Iinperalor autcm Cbalcedonis, quas e regione Byzanlio siia est, muros dirui j u s s i l : narn
id se, sibi ipsi quoque dira precatus, faclurum esse
lyrauno devicto juraverat, proplerea quod Cbalre
donii lyranni partes seculi, pielatem e l fidem ini peralori debitam abjcceranl. Nam eum, cum ad
urbiMn eam accessisset, conlumeliose conviciis
proscissuin porlis clausis exclusere. Moenia ighur
principis jussn dirucbamur, el saxa slaiim Conslanlinopolim &d publicum lavacnim, quod Conslanlianuni vocatum cst, cxslruendum iransfeicbanlur. Enimvero cum sic luurus dirueretur, iu
sublimi quodam saxo, litlcris allius incisis oraculinn conscriplum repertum cst, ilhid denunlians :
Ubi copiosiore aqua urbs abundalura esscl, tum
fore u l murus lavacro inscrvial; gcnles autem
innumersp, Romanorum vasianles imperiuin, multum aiTeranl detrimenti, tandtin vero ei ipîicasje
imercant. Sed nibil obsiat, quominus siudiosorum causa oraculum ipsum bic apponalur.
' A J ^ * (\)
H 0
/*i media Uquidan cum ducent urbe cltoreci,
M5
NICEPHORI
VUrea rolventes lertfr vestigia nymphir,
Moeniaque cxcipient trepidante lavacra susurro:

Tum varitu numerum superantia millia geinis
Effera Mavorth su vi spirantia vires,
Vndis transmissis flavi resoiwnlibtis /s/ri,
Mysos exidndent armi$ Scyihicosque colono*.
Alque ubi hreicios fera getis invaserit agro*.
llic illos fatum bellanlcs opprimel airox.
y
CALLISTl
%
:
'
Kal
.
'
,
" ,
&1,
) (,
\ <7'.

.

.
%
Accidit porro pnstea, ut aqua>duclus qaem Va *

lens exstruxil, plurimum aquai urbi suppeditarct,
barbar uaiiones maxime adversns Bomanos
, , \
moverentur, siculi paulo posl a me dicelur. Alii
,
oraculum boc alio*accrpere inodo. Eo enim aquaj ' ;
ductu perfecto, Clearcbus praefectus urbi in Theo
do>ii foro lavacrum rnaximum Ueri curavil. Id

opus, copiosa aqua (1) dicLum, cujus gralia urbs

aiiniversariutii convcnliim cclebrare esi solita : ^ '. * '
aique id ipsnm obscurins per oraculum verbis
.
brsce aigniiicaiiiin es*e exisiimarunt :
,
ln media tiquidns cum duce.nt urhe choreas,
* ilrea volveutes iivla vebtigia nympha.
' .
Ha2C de orarulo. Caelerum cum Chalcedonen sium inuri, sicuii diximus, frangerenlur, cives , \
Constantinopolilani et Biihyni, Nicomedienses el
, ? * -.,
Niaeni, iinperatori supplicarunt, ne moenia lam
,
liraia el ainpla frusira dinii palereiur. Et ille,
,
quamvis ira plenus, a;gre quidem, aiiamcn pre, . tibus eorum acquievit : et juramento quod debc
, , ^ .
bat, iribuens, dirueudo simul ct reslaurando mi- ' , *,
r.oribus aliis saxis siructuram cam r c s l i m i l ; quod
, npus ad iinein qnoque suum esl pcrduclum. Ha?c C \ ; . \
iuoentbus ( balcedoniorum accidere (2). Post bel .
lum adversus Procopium gestum, grando inaxima
lapidibus ingenlibus pcrsitnilis e coe!o decidit, el , -
molus lerrae graves variis in locis exstilere, qui

pr33 aliis Iocis maximum Nieaea? Bilbynorum urbii
), ,
ea univerâ prosirata, damnum dedere. Duodeci- . " '
imis is erat a NiconieJiensi subvcrsione annus. Ncc
.
mnlium inlercessil lemporis, cum alius tcfraB nioius ,
oborlus, idero Gcnnse Heilesponii civiiali fecil.
' . *
Ilaec porro omnia lurbaruin ccclcsiaslicarum fiie- .
runl indicia. 1 1 7 Grandinem namquc et terne inotus miilli morlalos Dei advcrsus imperaiureni
*
ira acridisse dixerunt, proplcrca quod mullos ad

episcopalem dignilaiem eveclos in cxsilium cgc ,
rai, alios autem mox aclurus fueral, qui Eudoxio ^ .
, . '
fidei sententia noti suffragarcntur. Atquc in
. \
cjusiemodi calamitaubue nibil prorsus vel E u
doxius vel imperalor de sludio suo remiltobanl,
'
quod ulerque a se disscnlienics crudelitcr abigere
.
cuiiarelur. Mulii<iuc adco sacri viri ad cxsilium
, xri
condeiiiuabaulur. Soli auieni, divina providenlia,
,
propter excellentem \iriuleiu, ex&ulare jussi no
;
suul, Basilins magniis Gappadocum Ecclesias au .
tisies, ei Gregorius, qui tum Nazianxi (quod lenuc
oppiduin prope Casareani silum esi) EiTb-si.u

prxluil. De quibus viris paulo p:>si diceimis*
i\) '. (Socrat.)
./) J u l i i , .loviauo ct Liicino
cos*. S o r r . lii.
iv,
tap.
10.
b\7
ECCLESIASTIC.E IUSTORLB LIB. X i .

591
. E \
CAPUT V .
' Kvpxov, Evvojdcv
De ELutio Cyziceno el Eunomio; item de Agclio
Novatiano epucopo.
.
*
,
,

,
. * ,
. ,
^ ' ,

er.uor Valens, bello conlra Procopium prospere goslo elacus, adversus ecclcsiam rursns arrca paravil, virn religionibus omnibus, ut se Arii
dogmati aecommodarent, inferens. Maxime vcro
conlra cos qui Lampsaci conventnni egeraul,
frendeba,l, quod non niodo Arianis episcopis dignilaiem abrogassenl, sed etiam fidei ronimlam A r i mini promulgatarn damnassent. Et Nica;a profeclns, Nicoinediam venit, atqnc co Eleiisium Cyzici
episcopnm ad se accivit, qui Maiedonii scnlenlbe
magis addiclus eral. Congregaioque Arianorum
, - episcoporum eoetu, ut cum illis eamdem commu nemque fidem coinplecteretnr, imperavit. Porro
Elousius priinum generose el fortiter illoruin

communionem aspernatus rcstitit : ubi aulem
'
imperator exsilium ei bonorumque piiblicatiouem
, ,
minalus est, inetu percuisus, libens qoidein, scd
.
non libenti animo, quod iniperaior jussil, fecit.
, \
;, , - Verum confestrm ponnitenlia duelus, cum Cyricum
vcnisscl, apud inuUitudincm in conventn publico

peccalum suum propalam est confessus : illud i n super addens (1), ul alium sibi sacrorum delige ,
renl aiitisliiclh; sibi enim deincaps cpiscopatu^
. :\ , - g<rerc, quod (idrm suam prodiderit, miniis convenire. 1 1 8 Gyziceni aulem, qud sumrua eum
. ,
' oomplectereniur benevolenlia, e l convcrsatione
_ n - .
*-c
. *
J . I ^ !
>
~
. . . , .: . . . . .
ejus maxiinopere delectarentur,
episcopum
aliutn

non receperunt, neque alii Ecclesiam regendaiu :

. ' ,
sed ipsi Eleusio subdili, senienliam pennise ,
runt suara minime mutare. jQuod ubi Eudoxius

Ariana? seclae Constantinopoli praifectus cognovit,
, ,
^ : . episcopum illis ordinavit Eunomium. Pulavii nanique fore, ut is eloquenlia sua brevi per felicem
\ ,
quamdam porsuadendi vim Cyzicenos demulsos
, * , ad opiuionem suam pertraberet. E L poslquam
Euiiomius Gyziciim venit, ecclesias quidem, Eleu ,
sio imperaloris jusfti expulso, vacuas reccpit,
. \
plebs aulem, Elcusio obsequens, exlra urbem con
venlus agebal. Sed de Eunomio et ejus boeiOM
* ,
\ - suo loco paulo post dicam. Verum eniiuvcro non
. .
..:
^ - D
. \ -, ,
\

.
,

,
, , ; .
,
\
1
modo Macedoniani, sed eiiam Niiaenum dognia

comprobantes Constanlinopoli eisdem afficiebantur malis : neque eo minus etiara Novaiiani, qtti
el ipsi consubstantialis professionem compleclcbantur; quapropter eis quoque ecclesias adimi
imperator praeceperat. Alios praelerea, quos excluderet, non babebal; ainea enim dudum Gonsiantius haereticis reliquis ecclesias eripuerat.
Agelium quoque episcopum, qui a Conslantini
lemporibus, ad euin usquo diom, Novalianorum
ecclesiis pra?erat, in exsilium Vnlens egit. Qui
sane, quemadiuoduai Soerati vidctur, admirandam cgit viiam. Nam in eo, quod in pbilosopbia
(L) simul dc vi sibi illala conqucslus. Socr. lib. iv, cap. 6.
NICEPHORI
fcvaximum est, fuit: possessiones cnim nullas ne-
que qiridqiiam peconiae habuil. Et viue ejus inslilulum id maxime declaravit. Unica enim veste
conientus fui!, el evangelicis decretis insistens,
calceamenlis usus non est. Canerum non mullo
posl, ab exsilio nwocalus, ecclesias suas recepit,
cl libere in eis convenius egit. Quod ut fierei,
Ifarcianus quidam pfferil, vir vila simul et doctrina admodum speclalus, qui dudum quidem suum
in impcratorta aula oblinuerat locum, lum auleni apud Novalianos in presbytcrorum ordincm
coopiatus, imperaioris ti!ias Anastasiam et Caro*ain grammalicae praccpta docebat, stib quarum
noinine publica lavacra Constantinopoli Valens
construxit. H 9 Ejys viri gralia Novatianorum
CALLISTI
600
, ,
.
, ' ,
.
, * , , ' \
,

.
\ ;
'
,
ecclesia, ad breve tempus clausaB, rursum sunt aperla?. Sed ne co quidem paclo prorsus ab Aria , '
norum lurbis fuere iramunes : qui eis infeiisi
.
propterea erant, quod Nicajnae fidei dogmatis defonsores valde amarent et compleclerentur, aliis
opinionibus plurimum ab illis dissidentcs.
CAPUT VI.
De Macedoniunis, et , consubslan*
fi/, culioribut, el de iegalione piorum Romam
missa.
. q \

'
.
Etidoxio et popularibus ejus adversus eos qui

aincere Nicxnam colebant ftdem conatus probe

Buccedere visi sunt. Nani in maxima dilionis Va , \
lenlis parte, et poiissimum in llellesponlo, Tbra ,
c i a , BUbynia atque aliis In circuiiu vicinis ct
ulterioribus etiam lerris, neque ecclesiis jani illi Q , \ prxfuere, neque episcopos suos babuere. Macedo . nianis auicm, qui penmilii in regione ea rectam
,
jain conseclantes senlenliain erant, non minus
,
infesii, iiihumaniler et ipsos sunt persecuii. Alque
, .
isti propter imminenlia mala oppido in angustum
,
redacli, alii ad alios per urbes legalos misere : et
, tandem ad fratrem Valentis Romam sibi confu
giendum, el curn Liberio polius, cujus fidei pro, ,
fcssioncm amplectebanlur, quam cum Eudoxio
().
communicandum esse staiuere. Ilaque Euslatbium
Sebasliae, cui aliquolics adempta fueral dignitas, el Sylvauum Tarsi Cilicia?, aique Theopbilam Casiabalonim (i) episcouos Romam legarunt, eisque mar.darunl nt nc cuni Libcrio de iide conlendereat, sed potius cum Romana communicarent Ecclesia, ac consubstantialis professionem comprobarent. llli cum liiieris eorum, qui ab aliis Seleuciae segregati fuerant, in lialiam pervenerc,
atque ibi iniperalorem Valentinianum, propierea quod in Gallia (2) conlra Sauromalas beilum gererel, non viderunt. Cum aulem Liberio epislolas quas secum allulerant offerrenl, recipere is eas j
renuit , Arianos eos esse, nec ab Ecclesia sua agnosci posse, qui Nic&nam abolevissent fidem,
dicens. Cui illi rcspondcrunt, se per lvgilimam poenilcnliam ad vcritatis cogniiionem rediisse,
scntenliam abjecisse, el Filiura per omnia Palri eimilem professos esse : 1 2 0 " ' '
que ab , consubslanliali, , boc esi, per onniia shnilem, differre Quibus
verbis audilis, Liberius prolessioiiem corum in scripiiiai relalam ab eis exegit. Alque illi libeltum
ei, in quo etiam Nicaenam ftdem inseruerunt, obtuleruni. Epislolas quidom, qnas secum Smyrna
ex Asia et ex Pisidia, Isauria, Pampbylia el Lycia, ubi convenius egerant, ailulere, propler prolixi:alera bic non apposui. Libellus autem, quem Eusialhius cum collegis suis Liberio dedil, sic
babcl:
,,
(1) Ciliciae baje civitas est. (Socr.)

Graiiani rcbns infra Almanorum nomen repcriiur,
el Germaniai uuo alquc ailero loco.
() Ecclesiaslicaa bistoria3 scriptores videntur
Gallos etGermaiios pro eadem gcnte babuissc. li>
(a) Hic deficii icxlus Grcecus hvjut capitit et duodecim sequenliwn.
WI
E C C L E S I A S T J C E UISTORIÊ LIB. .
CAPUT VII.
'
Confesiio legalorum Liberio ep'x*copo Romano exhibila.

Domino fralri et coJlegae Liberio, fiuslalhius, Constantinopoli per errorem subscripacriim. st
e l Sylvanus, Theopbilus salulem io Domino, Atl
auietn lides noslra, aique eoriun quorum nonntie
evitandas insanas haereiicnrum, qui nou desinunl
legalione fuiigimur, i s i a : Credimns in uniiiii Deuui
Ecclesiaj catholicae offeudicula creare, suspiciones,
Palrem omnipoienlem, visibiiium et omnium invict ad carum causam et occasionem oninem pra>
sibilium faclorem. Et in unum unigenitum Dcum,
cidendam, synodi Lampsaci et Smyrnae, el aliis
Dominum noslrum Jesura Ctarisluro, Filium Dci,
variis in locta ab orlhodoxi? et recie sentientibus
ex Patre, boc est, ex subslantia Patris genilum, f
episcopis celebratse decreta profiienles, apud boniDeum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de
taiem tuam, et universos Italiae toiiusque OcciDeo vero, geniluin, non faciiim, consubslantialem
dentis ppiscopos legalione fungimur, et litteras
Patii, per quem oinnia facta sunt, quseque in coelo
afierimus catbolicani nos fidem servare, quae in
sunt, quarque in lerra. Qui propler nos bomines
sancia Nicjcna synodo, sub beato Constanlino irael propier nostram saluiein descendil, et incarperatore, a treceniis decem et octo Patribus pronatus, el bomo facius, el passus esl. resurrexit
raulgaia alque conGrmala, bactenus in statu suo
terlia die, et ascendil in coelos, venlurus inde ad
i t i \ i o l a u atque immoia duravil, aique in perpejudicandum vivos el morluos. Et in Spirilum saril u a m duratura est : iu qua , consubctum. Qui autem dicunl, fulsse aliquando tempus
stanliale, riie pieque conlra A r i i improbilaiem est
cum non fucrit, quodque priusquam genitus sit, nou
constitulum. Fidemqiie eam nos una cum eis quos
fucrit, et quod ex non exsisteniibus factus s i l , aut
diximus episcopis ei servasse, et usque ad Unem
ex alia substanlia vel subsislentia, vel mutaiioni
servaturos esse, manibus ipsi nostris profitemur;
et alierationi obnoxium Filium Dei esse, anatbecondemnantes A i i u m , impiainque docirinam semale jugulat calbolica et apostolica Ecclesia. Ego
clatoresque ejusdem, necnon omnem Sabellii,
vero Euslatbius, episcopiis Sebaslise urbis, et ThenPatripassianorum, Marcionis, Photini, Marcelli,
pbilus, 6l Sylvanus, Lampsacenae, Smyruensis
ipsiusque Pauli Samosaleni baeresim, doctrinam- aliarumque synodorum legati, hanc fidei profesque eorum, necnon omnes eis assentientes; el si
gionem manibus nostris voluntaleque nostra scriquae praeterea sunt aliae seetae sanclx fidei, quae
psimus. Quod st quis praler hanc Gdem, contra
p i c alque catholice Nica? a sanclis Patribus com- nos aul eos a quibus missi sumus, aliquid criminis
posita alque promulgata est, adversac et contraria,
intendere voluerit, ad quoscuuque sanctiiati tuas
anatbemale quoque in primis ferienles formulam
visum fuerit episcopos, nos alque illos cwn sanA r i m i n i leclam, Nicaenae scilicct fidei prorsus re- Q ctilatis luae lilteris remiUe : ut cum apud eos ipsos
puguaiitem. Cui quidem formulae Nica Tbracia
judices causa dicalar, tum in eum qui criminU
a l i a l , nonnulli dolo iualo el perjurio circumvenii, convictus fuerit, legitime animadveriatur.
121
CAPUT VIII.
"
Epistola Liberiiy episcopii orientalibus missa.

Hoc libello veluti quodam pignore sibi obligalos Liberiue ad comraunionein admisit, ac
deinceps cum bujusmodi litteris eos d i m i s i l :
c Dilectis fratribus et collegis, Hytbio, Cyrillo,
Hypervcliio, Ilcroni, Elpidio, Maximo, Eusebio,
Kucarpio, Eorlasio, Nconi, Eumalbio, Fauslino,
P r o c i o , Passiuico, Arsenico, Severo, Didymioni,
Uritannio, Callicrali, Damabio, iEdesio, Euslochio,
Ambrosio, Gclonio, Pardalio, Afacedonio, Paulu,
Marceilo, Heraclio, Alcxandro, Adolio, Marciano,
Mbeuclo, Joanni, Macari, Gbarisio, Sylvauo, Pbolino, Autho, Anlonio, GeUo, Eupbranori, Milesio,
P a l r i c i o , Severiano, Eusebij, Eumolpio, Albannsio, Diopbaulo, Minodoro, Diocli, Gbrysampelo,
Kugpiiio, Eiistaibio, Callicrali, Arscnio, Eugeuio,
Rjarlyrio, Ilieralio, Leonlio; Pbilagrio, Lucio, v.i
u:iivcrsis cpiscopis Oriental.bus orlhodoxis, et
ectain lidcin scclaulibus, Libcrius cpiscopus l l a r
liae, et reliqui Occidentis episcopi salutem pcrpeluam in Domiuo. Oplalissiinum nobis pacis el concordiae gaudium litlerx vestrae, Odei liiniiiie refulgemes, fraires dilecli, attulerunt, quas nobis
reverendissimi fratres et episcopi Eustaibius,
Sylvanus atque Tbeopbilus reddiderunl. Atque
co maxime nomine, quod sensum el persuasionem
lidei veslraB, cum lenuilalis meae aique Italicortim
Occidentaliumque episcoporum omnium senicniia,
concordare coufirmarunt el asseverarunl. Atûe
eam ipsam novimus calholicam et apostolicam
esse fidem, qu& ad Nicaanam usque synodum tnlegra alquc immota servata esl : quain eiiam Paties Nicane cum'ingenli laitilla, non soluui sermone, vcrum cliani scriptura inlercedenle, u l
Tcsligium ct scinliliani oiuneui absnrdue opinionis
pxstingueicni, sunl proiessi. Ejus cxcmplar ncces
sario liiscc lillcris subjicienduiii cssc duximus, ie
603
NICEPHORI
poslea locus et npporlunilas ba;relicis ad sirucn-
cias fidei insidias relinquatur : quibiis illi improbitatis sua? igniculos excitantes, discordiac incendia
more suo dilalare scdenl. l.uslalbius sane, Sylvaiiiis aique Theophilus, fralres nostri revereiidissinii, nobis vestro nomine receperunl, dileclioncm
veslram non minus aique ipsos fidem ejusmodi
semper et anlea servasse, et ad finem ueqnc sorvalurain esse, in Nicaina videlicel urbe a irecentis
deccm et octo episcopis orlhodoxis el recte sentienlibus comprobauun. QIIP. quod oertain perfeciamque compleclilur veritatem, ora haerelicorum
omnitim omnia obslruit atque evortit. Non casu
cniro fortuito, sed divino prorsus niilu conira
Arii insaniam tanlus episcoporum nnmerus esl
eoacltts, quanlo scilieet mimero beatus iile Abra- 8
bam tot boslium niillia flde debcllavil. Ea fides
cum in subsistenlia el nomirie , couaubslanlialis, consUtat, periude alque 111 uuilissiiiia
quxdam c l inexpugnabilis arx, impressiones el
ntaebinas nialignas Arianse pcrltdiae onmes, ita uti
dccei, conleiiiuil. E l quamvis episcopi Chndciilalcs prope omiws Arimini convencrint, cum ibi
cnncilium Ariauoruiu cocgisset vecordia, ul insidiosa quadam suasione, seu quod verins cst, profana auctorilate et potemia, id quod in iidoi forinula luiissimuiu ccrtissimumque positum iueral,
aboloirnl, aul oblique ncgarent, nibi) lamen ea
profuit callidilas. Nain onuiee fcre qui tuni Arimini
inescati atque fraude drcepti fueranl, nunc ivsi-
p i s i c n t s , cum anatbemali eorum qui ibi cotivenlum egere, (idei formuiim siibjeceriuu, tuii) univcrsali et apostolicai lidei, quai Nic.iaj decrela esl,
stibscripseruiil. E l nobi^ctnu coiumuiiicaiilcs, ardeUioribus cliani aniinis conira Arii doclrinain et
disctpulos ejus feruniur. Quafii rem iia deprebcnsam esse, ubi oratores eiiam veslri cognovcruul,
in subscriplione sua vos quoque addiderunt, et
Arium, el quae a seclaioribus ejus Arimini con.ra
Nicaniaiu (ideni acia sutit, analbeinale jugulaiilcs.
(Jiiibiis sanc actis, vos eliam jurisjuraiidi saeranieiiio frauduleulo circuinveali, subscripsislis.
Quapropter convenire nobts vituui esl, ut ad dtlef
CALLIbTi
GOi
clionciu veslram smbc.rcinus, et justa pelentes
adjuvareinus, prxsertim cnm ex lcgaiorum veslro asseveralione, Oricritalcs vos rcsipuisse, <q
cuiii Occidenialibus recle scnlienlibu* conseniiro
intcllexcrimiis. Seribimus ergo v o b i s , u l noriiis
cum Ariniineiiscs blaspbemias, quae lum per surrepliocem sunt ab aucoribus earum magno Ecclesi;c delrimento subintrodiicl, 1 2 2 anatheiuati
subjecias, tum Occidcnlales uuiversos iii Nic&nam
fidei proiessioiiein conspha>se. Quamobrem per
vos id otunibus indicari oporlei, u l qui vi quadam
seducti alque laesi stinl, landcin a lcncbris harelicis ad divinum catbolicic libertalis liuiicn reverti
possinl. Si qui vero dciuceps vcuoniim perOdi.u
respuere, et Arii blaspbcmias omnes abolere
anaibematique subjic^re noluerini, A r i i , ejusipie
seclalorum, el carierorum serpenlium Sabellianor t n n , Palripassiaiiorum , alque aliaruin baeresiunt
se complices, ab ccclesiastiea coirimunione elcunjtiiiciione exclusos el alienos esse, qux adulleni
lilios non adinillit, bciaut. Dens vos incolumes
snrvet, fralres dilccli. > llisce lilleris Euslathius rt
colleg;e cjus acceplis, in Siciliam trajecerunt El
posiquam ibi Siculorum episcoporum synodus,
eorum inslinotu celebrala, alque ipsi ,
coiisubsiaritiali*, iidem prolessi sunl, Nicajnainqne
foriuuiam auctorilale Mia coniirniariiut, acceplis
ibi quoque ejusdoni scnicnlia: littcns, ad cosqui
se legaveranl, sunt roversi. Alque ilit reddilas ibi
litteras Libcrii , ad urbes (juasquc per oralores
ad cousubslanlialis fidei propugnatores misere,
cobortanlcs eos, ut conscnlicnlibus aniinis Tarsi
CiJiciai c o n v e u i r c M l , ad fidem Nicasnam comprobandam, el qu; postea cxorlae sunl, nuga9 abolendas. E l fa(;limi id forie csaet, nisi qui plurimum
apud imperaioreiii valebal, obsiitissct, Eudoxius
videlicd, Arianas religionis praefeclus. qui synodo
ea indicla inagis eliam commolus, raajora illis
iululil detrimciua. Quod vero Macedoniani per
oraloressuos cum Liberio commuiiicariiit, et lidrm
Niaenani approbarinl, Sabinus ipse in eynodalium
Aciurutti coiieciai.cts esl confcssus.
CAPUT IX.
^
De sytiodis Tyance et in Caria coaciis.

Eodem lempore concilium Tyanas ab Eusebio D gandio exsilientcs, ad universas scripserunl Eccle(.'. rsareae Cappadociae, Albanasio Ancyne, Pclagio
Laudicex, Zenone Tarsi, Paulo Emes;e Otr*io (t)
Mcliiinai, Gregorio Naz.ianzi, aliisquc multis cpisc(pis, qui , eonsnbslanlialis. verbuni
Sfrvandum esse Antiocbiic, Joviniauo iniperanlo,
decreverant, relebralum. Lecut ibi Liberii el Occidanialium episcoporum litteric, quas secuin legati
I^mpsaco Ilomam missi altulerant. Quaniobrem
t
lt) Mentio hujiis eliam fit in qnadam

tcoph, Dc lidc c lliol.
sias, ul decivta Asialicurum epibcoporum et L i bcrii, lialormn, Afrorum, Gallorom occidenlalium

legerem epislolas: et lanlum ipsis consenlietiiiuro
numrum, qui longe Ariminensc concibum swperabat, considerarent, et ad seiileniiam communionemque corum accedercnt: necnon ul eis ejusdein
esse senlenti:r litteris ipsi suis rescriberent.
Scripserunl praelerea, ul ad diem constiiulnm
Theodosii constilutione, in C . Tbeodosiano lib. ult. J. *"
605
E C C L E S I A S T I C / E H l S T O R I i E L I B . .
606
* crno adhuc leropore Tarsum Cilicia* convenirent. veluti qua Luciani martyris esse crederetur,
Sedeniai dum sic de Tarsensi eynodo cogenda
a majoribus eorum periculo el sudore mullo comagilur, triginla et quatuor fcre Asiaui episcopi
probata esset, confirmarunt. Imperator awlem,
Anliochia? in Garia convenieutes, studiuni quidem
Eudoxio annitetite, synodum in Cilicia celebrari
ecclesiaslica3Concordir sarcienda? laodarunl: inslilutam prohibuit, edictis ea de causa el com, consubslantialis, vero nomen repudtantes for- minaiionibus pubiice proposilis.
imilaui fidei Antiocbiae ei Selcuciae compositam,
CAPUT X .
*

,
De ta qwB tum grauata t*t pertecutione : et de tancto Atlianasio, ut

ejectus.
r
123P ovinciarnn) quoqac prsidibus6igillatim

mandavil, ul ex ecclesiis eos deturbarent episco-
p o s , qui snb Constantio exauclorati, dignitalem
pristinam sub Juliano recepissent. Per ejusmodi
jassionem jCgyplii etiani magistratiis Atbanasium
ecclesiis simul et urbe Alexandrina ejicere contenderunt. Non leris eniin poena imperiali inserta
erat edicto , quod prafeclis omnibus, et qui sub
eorum srgnis et potestate essent miliiibus et senal o r i b i r s , cum higentis pecuniae m u l l a , corporis
qtioque coercionem denuntiabat. At Christianus
populus conveniens praefeclum rogavit, ut episcopum eausa non saiis deliberala non exigeret,
sed acctiratius litlerarum iniperialium &enlenliam
perpenderei, quae eos taniam proscriberet, qui
stibConstamioexsularejussi, sub Juliano ab exsilio
rever! esscnt. Atbanasium p^rro sub Constantio
qnidcm exsilii eausa solum veriisse dicebant, atquo
ab eodem reductum atque in episcopatum suum
resthiHom eflse*! Julianum aniem, cum oinnes ab
cxsibo revocaret, omim hunc persecutum fuisse,
quenri tandem Jovhiianus reslitueric. Hseacum d i cerent, neque pnefeclo persaaderent, reslitere
tamen, et vim freri iroti permisere. Cau^rum cum
volgus nndlque eonffaeret, et turba ingens atquc
lumiiltus, adpo m sedilio exspeciareiur, in urbe
e s s c t : praefeiius rem eam iaiperalori significavii,
AthattasMmi ibi inaiipre permittens. dtebus plnribns exactia, scdiiio ea sopila ]am esse videbalur,
einii Atbanasius vcsperi urbe egreditur, el in
pnedio quodam laliiat. Aigypti aulcm prafectus,
ct copiarum imlitarhiui qua ibi eraiu dux. inteinpesla noctc in ecclesiaui, ubi ille domicuiuni suum
liabbat e n i l , et in babiiaculis eliain snperioribus diligenter cum qunerit : sed opinione sita
rmsiratus, re iufecia abiu Exisiimaveral enim,
qiiod plebs landem prioris inoius, quo exciiala
iucrat, oblita eseet, el somnum omnes carpercnl,
facile se imperaLoris impcrata cxseculurum , et
nrbem bine scdiiione pacalam coiidcrvaUinim cese.
Sodenim praifectus, ei qui cum eo erant, quod
A:ba4iasium 11011 invenissenl, valde sunt adrnir.ni.
Sive cnim divini Nuimnis indicio , seu bominuin
f
(\) Mcnsibus qualuor. (Si)cra!.)
is solns $ede sua non *tf
aliquorum denuntiatione secrsscrit eodcm res

recidil. Quod enim tam necessario tempure insi
dias sibi struclas pra?y'tdcrit et vitarit, consilii esso
visuin est, quod captum humanuin excederel. A!ii
vero dicunt, e u m , quod vulgi insanum DIOIUIN
pneseAserii, ei simul veriias s i i , Si quid inde deirimeuii provenisêt, tie ip$e auctor mali ejus esse
videreiur, tolo et> teinpore (1) tn paterno ncouuraento deliluiese. Alque ille quidern sic profugit et
latuii. Non longc autein posl imperalor liueris snis
eum revocavii, et ecclesiam oblinere jussii. Scriplum boc praeter animi sententiam Valeulcm edidisse opinor, vel qnod Alhanasii gloriam secum
ipse repuiaret, ac reprcbensionem ejus rei a Y a lenliniano, qui Nicrenum decrelum proftlebalur.
Q exspectaret: vel quod motum eorum qui plurimi
illum laudabanl, ne per novarum rerum sludium
respublica aliquid deirimenti caperet, suspcciinu
baberel. Opinor quoque Ariauae baeresis anlesignanos, ila ut par eral, non adinodum jam iu ejus
viri proscriplioncin urgendam incubuisse : iliud
perpendentes, si urbe ejiceretur, fore ui rursuni
imperaloribus molcstus Oeret, occasioncmque ex
ea re illos coinpellandi baberet, Valehtemque Ju
sîiienliam suain adduceret, V.lentiniamim autcm
sibi consenlieiitein ad iram eiiam comnioveret.
Piurimum namque eum metuerunt, virlutetu ejus
in rebus quas sub Conslanlio accidcrant, expcrli.
Adeo enim lum quoqiie.iimicorum consilia e l i u sitlias propulerai, u l ci illi non gravale occlcsiis in
Êgypto cederenl, et ea de causa ipse, vix Coitstaniii litleris acquicscens, cx llalia rcdircl. Causam q<iidem, quamobrcm Albanasius non iiidetu
ut alii ex ecclesia pulsus sit banc csee coujicio.
Alii vcro episcopi tantum non persecuiiuue, qua3
iilis par cssel, qune ab idoIoJatris exciialt fucrant,
sunl expeliti. Exsilia enim et deportaliotics ia eos
qui iion cadem cum ValeiUe sciuireni, deeernebanlur, ei sacrx aedes iis quidcm adimebanlur,
a!i/s auicm cornmiltebantur. iEgyplus vero dum
Aibanasio viia suppelcbal, maloruui ejusmodi immunis c l cxpers luit.
MCEPUOUI CALLISTi
.07
60
CAPUT X I .
ol "

Ariani et Eunomiani per dissidium sint sejuncti: et Eunomio et Aetio, et quce ii contra orthodoxam fidem novarum rerum studio sint conati.
S l l l i
i t i e m
124
lempus Eunomins ab Eudoxio
jccessit, ct seorsim saos sibi convenlus egit, propierea quod cuui saepius, u l praeceptor ipsius
Aelius in gratiam et commuuionem rcciperetur,
Etidoxtuia rogasset, id impetrare non potueric.
Non idco autem Aelium aversatus est Eudoxius,
quod baeresim ejus exosaui baberet, quam scilicel
inaxiuie depraedicabat, sed quod orones qui cum
Eudoxio coneiUiebant ab Aelio ulpote diversam
ab eo dor.lrinani lenenle abhorrerenl. Alque baec
ipsa causa fuit, cur inler Eudoxiura et Euno.îium
discessio fieret. Aciius vebeinens ct acer
Ariaua? bxresis assertor el propugnalor fuit, arte
sopbtslica bene insirucius. Eaindem aaiern bacresim magis etiam discipulus ejus Eunomius defen
dit, vir, quod Ruflnus a i l , et corporc et aninia
lcprosus, aique inlra et exlra morbo rcgio iafecius (1), ipse quoque ane dialectica prxpoieas.
ll&iesiat ejus quidam ab ejtis noniine appellant.
Alii , boc esi, dissimiliam, vocanl.
Sunl . lores quidam, qui Euuomium isuim p r i inuiii autaai fuissc dicunl iasliluere, ut divinus
bapiismus mersione mia perageretur : ei eam
qua! ab apostolis per rnauus accepla bodie quoquc
ubiqtic scrvalur, tradilioueiu adulierare, et riium
alium in ecclesia Cyziceaa, accuraiiore saacfiorequc gtaviiaie novitateai suam obiegenlem , invenisse. Fuit auiem, sicuti dicium est, et Sozomenus testalur, cujus verba ascribere iibet, ad
oraiiones acribendas non ineptus, conlentioso dispuiandi genere et syllogismis gaudens: quales
scctatores ejus adhuc mullos videre esl. Non
tam cnim illi viiain honestam, mores sanclos et
bcnignam erga egenos misericordiam, si eadem
cum ipsis sentianl, quam si quis contenliose disserere, ei syllogismis atque raliocinalionibus v i n cere videaiur, laudant. Tales namque pietale majore supra omncs eese existiinantur : sicuii Theoplironius Cappadox et Eulycbius, sectaa hujns
siuaiosi, qui oblinentis hujus imperii tempore (2),
sipsos ab Ecrlesia rescindenles, cum in aliis
rcbus ex Eunomir opinioriibus, tum in sacro baplisrno res novaa induxerunt, non in Trinilalem,
Kcd in Ghrisli morteni bapiizandum esse docentes.
Eunomium saae aliqui dicuat nibil hac in re
novasse, sed quemadaiodum ab iaitio coeperai, in
Arii senteatia permansisse. Postquam vero Cyzici

episcopus faclus esset, a clcro eum suo, quod
nova inslilueret dogmala, accasalum esse. Eudoxium porro, qui lum Coitslanlinopoli Arianx
baeresi praefuit, iJlum accersivisse, alque ut vcrba
ad populum de doclrina sua facerel, ei pernmisse.
Et cum nibil in eo damnassel, cum ut Cyzicum
rediret cobortatum esse : illum vero dixisse, se de
caetero curo eis qui se suspeclum liaberent, fulurum non esse, praetexlumque cum discessionis sua?
obiendisse: cum revera causa illa csset, quod
precepiorem suum Aetium receplum non esse
a?gre ferret: homineinque in coeplo suo perse?erasse, et nibil de priore opinione sua mulanlem
privatum vixisse. Et baec quidem alii ad bunc
modum, alii vero aliler Iradunl. Sedenim sive
Eunomius seu alii quidam Iraditioncm baplismi
innovarunt, soli illi periculosa ista raiione diviai
baplisoii expcrtes miht e vha excessisse videnlur.
Si enira ipsi ab inilio recepta coasueludine baplizali, primum seipsos rebapiizare non poluerunt,
aul quod in ipsis non accidil, primi iniroduxerunl:
qnodquo neque ipsi per se babuere, neque per
alios accepere, id in alios c o n l u l e r u n l : cum super
inilio et fundamenlo quud subsislere nequeat(3),
suaque ipsoruin arroganlia, dogma hoc iosliluerunt: tum qaae ipsi uon accepcrunt, aliis tradiderunt, quod sane slultum ac stulidum est. Illud
eniai sua eiiam ipsorum confessione conslal, qui
(\) Sozom. l i b . v i , cap.26.

(2) Tbeodosii Juaioris imperium inlclligendum,
ad qaeai Historiam suatu ccclesiaslicain scripsti
Sozoaienus, cajus ea sunt verba l i b . v i , cap. 26.
Socraies proplerea Eunomium Gyzico GunslaaiH
nopolim ad Eudoxiuni reversuin esse el cum eo
luansisse dicit, quod Cyzireni noa iereates aaipidlosam ejus loqucntiam, bomiacai urbe exegeriut.
la prolikiialc caiai orationib ejns c l muililoquio
ingeas fuit sentcnliarum penuria. Et cuni longos

coascripsisset in epistolani Paaii ad Rom.commentarios, luaen is scopuui Pauli pertiagere ei
assequi uoa poluisse dicitar. Lii). , c. 9.
(3; Eodem argaincato uti leinporibus noslris
posseaius, ia refaiaadis eis qui manus aliis iuipoaere audeal, cum eaai poteslalem non babeani,
cl coasccraii prorsus aoa siat.
*pse bapusmi sacris inilialus non sil eum alios

baplizare non posse ; qui vero iradiiionis eoruiu
niore baptizatus non s i l , eum pro uon baplizaio
ab eis baberi, u l qui non legiliine sacramento eo
initiatus s i l . Testanlur boc ipsimet, dum quoscunque in senlenliain suam periraxere, eliamsi aniea
stalis catholica? Ecclesiae ca3remoniis lincli siul,
rebaplizant. Quaa novitas non parum religionem
turbavil, et Chrislianismum suscipere volentibus
propter dogmalum dissensionem valde obsiitit. De
Eunomio porro et Aeiio illud addere libel, EunomianaR haeresis auctorem primuai Aeliuai Syrum
fuisse: et 1 2 5 Q J
^
sentenliaai Filium
Patri inxqualem, creatumque esse, et ex non
exsistenlibus exstitisse decrevit. Et qni opinioneiu
ul
u x l a
T { 1
eam approbarunl, Aeliaai prius suai dicli. Cuin

auleai, quemadmodum aPtea dixiaias, quidain
m
ECCLESIASTlVwfi H I S T O R I i E L I B . .
61)
Filium Palri , constibslanlialem, quidam ^ Gyzicenam ecclesiam pro Elcusio gubcrnandam
, aequisubslanstialero , dicemium esse
accepit, conquiescere omnino non poluit, el in
assererent: et imperalori tum placitum esset, u l
concionibus ad populum Aelii opinionera rursus iti
de Ariminensis concilii seutentia , Filius Iri
medium produxit. Atque ut fieri s o b l , cum bo, sequalis, crederelur : Aeiius quidem, ul qui
mines rimum haeresis islius auclorcm ignorarenl,
blaspbcmus in Deum essel, exsilio est m a c t l u s :
Eunomianos seclatores ejus cogitominarmil , pruhaeres s auiem ejus quodainmodo ad tempus soluta
pterca quod posl Aelium dogma boc Eunomius rcjacuii , quod neque alius quispiam, qui alicujus
novavii, et majore audacia, quam qui id priinum
rsset nominis, neque ipse Ennomius (1) propalam
lradideral, defeudil.
e i libere de ea disserere auderct. Canerum ubi is
CAPUT XII.
',
clxBlar
De hceresi Apollinarium patris et filii, etquomodoin sunm declinarinl hccreum.

Apollinares duos fuisse, palrern et filium, antea numerosa etiam carmina quaidam ab ipso Apollid i i i m u s . Et paler quideni presbyler, filius aulein
nari invenla decanlanlcs. Nam is prater erudilioItrlor fuit : uterque Graecis disciplinis valde eru- nem reliquam in poelba quoque varii gcncris
dilus. Pater grammaticus, Glius rhclor insignis. versibus componendis excelluit. O.ua ille oblectaPaier Alcxandriae orlus, aliquandiu Beryli litleras
tione multis, ut sibi adliaererenl, persuasit. E l viri
docult. Laodiceae vero matrimonio coniraclo,
in compolaiionibus manuumque 126
laboribus,
filium Apollinarem progennit. Inlima eis cum
mulieres quoque in lanificio suo carimna c u s
Epiphanio praeclaro sppbista amicitia fuii. quo
psallcbanl. Ad sludii enim ellaborum laxamcnlum,
i n sejungerentur, ne Tbeodolus quidem episcopus ad dics feslos, et ad res alias, proul tcinpus fcrt,
Laodicensis aucioriiate $t interdicto suo obiinere
poemala tdaboravii, quae ad laudem Dei perlinent
potuit. PermuUos bi et uliles Ecclesiae edidere omnia. Ilanc baeresim lalius serpere, cum primus
libros, sicuti antea a nobis est diclum. Deinde vero urbis Romae episcopus Damasus el Pelrus Alexanin bscresim nominis sui foede sunt prolapsi. Nam
drinus cognovissenC, coacio Roitise concilio, alieApollinaris filius, mullis ab Ecclesia abduciis, suos nam esse ab Ecclesia imiversali slaluerunl. Apolsibi convenlus egit, sociumque consiiluendi doglinaris eliam ipse itidem propler animi iinbecillimaiis sui Vitalcm accepil Antiocbenum, ex eorum C t t n i , dogmale suo insliiuendo, res novas niolilus
numero qui Meletii Ecclesiam frequentabant, preesse d i c i l u r , hu]usmodi de causa. Aibanasius
sbylerum, virum neniini illuetri vitae et morum
Alexandrinae Ecclesia? episcopus, sub Gon*untio
sanciiiale cedentem (2), et eorum qui (idei ejus in exsilium actus, cum in jEgyplum rcdire jussus
commissi fuerant ctirandorum perquam studiosum, esset, et per Laodiceam iler facerel, cum Apollieaque de causa a populo egregie cullum et vene- nari, quod amicissiinus ei esset, familiariier versaratum. Paulo post eniin , cum a communione tus est. Quod aulem, qui diversa erani secla ,
Melelii dtscessisset, Apollinari se conjunxit, secta- coinmercium el commumunem ejus veluii jurisjuloribusque ejus Anliocbias pmefuit, vitae reverenlia
randi sacramento abnegalam aversareiiiur, inier
non exiguam plebis parlem addictam sibi habens : quos et Georgius Laodicensis episcopus- fuii :
qtii eiiam nomine ab eo accepto, Vitaliani usque Apollinarem is eo nomine ab Ecclesia exclusit, lanad Theodosii junioris imperium ab Anlioehenis quam conlra canones et sacras consliluiiones cum
siint vocaii. Dicilur autem boc fecisse dolore i m - Albanasio fuissel. E l cum criminis loco id ei
pulsus : perinde atque a Flaviano, qui poslea seobjecit, tum rationem eliam et poenam veterum
deni Anliochenam accepit, tum auleui piesbyler ^ atque poenilenlia obliucratorum erraiorum cuni
cum illo erat, despecius, et quominus familialiter
convicio ab eo exegit. Gum namque Tbeodolus
cum episcopo esse posset, impediius fuisset. Quod
ante eura adbuc Laoaicensem Ecclesiat: regerct,
naiuque ea re diminuiam csse famam suain puiamaxime tum pollens Epiphanius sopbisia bymnutii
rct, hoiuinum more, dolore eo victus, ad Apolliin Baccbum recilaverai, quo praecepiote juvenis
narem se contulit, et cuni co communicavit, ami- etiamnum Apollinaris ulebaiur. Recilaiioni ei is
cilia ejus in primis usus. Ex eo tempore in aliis cum paire sibi cognomine grammalico insigni
quoque urbibus sub episcopis suis conventus affuit. Alque ubi Epipbanius oralioueni eam exurhabuere, et rilus ab Ecclesia catbolica alienos surus, siculi eis qui speciineu aliqucd talium siucelebravere : praeter receptas sacras cantilenas,
diorum exbibent, mos est, non iniiialos el proianos
a
(1) Ad declarandam ineplam el improbara E u nonjii impieiatem et vaniloquentiam Socrates verba

ejos ista profert: I)cus de sua ipse substanlia nibil
amplius, quam uos, novil : nequc ea magis i l l i ,
quaiu nobis, esi perspecia. Sed quod de ea uos
sciinus, idem et ipse prorsus scit : ei rursus quod

ille novil, id in nobis quoquc siinilUer onmino
reperias. U l supra.
() Sozoiu. Iib. v i , cap. 25.
611
NICEPHORI
exire el procul esse jtississct : ncque Apollinaris,
neqtie ejus pater, neque eiiam alitis quispiam qui
ibi adcrant Christianorum, ex audilorio sccessit.
Id postquam rescivil Theodotus episcopus, molcste
tulit. E l aliis quidem ex populo aliquatenus objurgalis, graliam delicti fecit : Apollinarim vero
utrumquc cum eis propalam pcccatum objecisset,
ab Ecclesia segregavii. Erant cnim clerici, pater
quideni presbyler, Glius verosaerarum Scriplurarum adbnc lector. Iulercesseral aliquid temporis,
et eos, postquam lacrymis et jejuniis crimen admissum poenitentes abolevissant, Theodolus rursum in gratiam recepit. Ubi auiem Georgius
episcopaiunt est adepius, el Apollinaris cum Albanasio familiarilcr fuit, quemadmodum dixitnus,
excoinmunicatum cum Ecclcsia exegit. Alque ille ^
saepe Georgium dicilur, ut iu communionem recipereiur, deprecando obsecrasse. Verum ubi id illi
127

CALLISTI
C!2
non persuasil, moerorc correptus Ecclesiam lurbuvit, el dogmate novo baeresim suam iniroiluxit,
qnoad poluit : composilis arte orationibus, inimicum ulcisccns, ct quod se in sacrarum Lilterarum
doclrina illo praeslantiorem exauctorasset argucns.
Ad hunc modum scilicet privalae clericoroni, lempore quolbet, inimicilix, maximo Ecclesiam deirimenlo aflecere, et religionem in seclas rauhas
dissecuere. Id inde satis liquet. Si enim itidem m
Tbeodotus, Georgius quoque poenitenlem Apollinarim suseepisset, baeresis quae ab eo nomen habet, ut ego quidem puto, non exstaret. Ingenia
iiamque boininum si despici ee vidcanl, arrogauleni
audaciain concipiunt, e l corilendendi siudio res
novas moliunlur. At si id quod aequuni est consequuuiur, ad moderaiioneiii se dant, et sorle saa
contcnli sunt (1).
CAPUT XIII.

"
'
Ut Basilius et Gregoriux uterqtie libros refulatorios contra Eunomium et Apolinarium

quce isiorum hareticorum fucrinl opinionet.
tcriptenni: el
Eunomium, quod diximus, eadem cum Aelio

sed a principio carnalem illam naturam in Fiiio
sentire negari non poiesl (2). Nam el ipse Aetium
fuisse. Aique perpcram acceptuiu diclum quodpraeceplorem jactat, et id in scriptis ipse suis
dam evangelicum lanquam lestimonium Ur.t
aperie'tC3iatur. Apollinarem vero etiam accosans Q absurdilali praUendit, dicens : Nemo atcendtt in
Gregorius Nazianzi episcopus, in episiola quadam
cmlum, nisi qui e coelo descendil, Fuiu$ hominii .
ad Neclarium Gonslaniinopolitanx Ecclesi praeIla ut priusquam descendcril, ipse Filtiii liomiois
sidem, ba?cscribit : c E l detrimenluni quidem nofueril : et descenderil, suaiu illaui defereus carslrum, quod in sinu nosiro foveinus. Eunomius
neni, quam in coelo habueril antesxcularera el
minime co quod alicujus noiuinis sit, contenius
coiisubsiauliai.im (4). Et rursus aposlolicam aliam
est : veruin nisi oinnes una secum in perniciein
proferi voccm : secunduin bomiuem ccoelo esse.
perirabal, jacturam id esse judical. Sedenini toDeiude instiluil Iiomineni illuoi qui e toelo veneru
leranda ba?c quideiu sunt. Quod autcm in Ecolesiae
mcnlem non babcre sed divinilalcm Uoigeoiti
calanritatibus censeo ionge gravissiiuum, Apollinaluram mcnlis adimplere, u l qua? (5) pars teilia
oarisiarum est irnpunilas. Quos nescio quoniodo
bumanae coagmetUaiionis s i l facia, auima et corsanclitas tua negligii, concionandi cunventusque
pore bunianitus circa eam exsisientibus, meoie
cogendi licentiam aequa nobiscum potestate et
iilis decullante, et verbo l ^ i b>cuai ejus ubliaeulc.
digniiaie sibi ipsi usurpantes. Tu quidem, qui per
Atque equidem uoudum buc grave est spe lacuoiunia prorsus juxla Dei graiiam in divinis eruiiilum. Verum illud oinnium longe gravissimuai,
tus es niysteriis, non lanlum quae ad patrocinium D quod ipsuin unigeniluni Deuni, judiceni oranium,
c i defcnsionem Dei verbi speclant, $ed ea etiara
auctorein et ducem vilae, et vastatoreni moriis,
qua? ab baereiicis adversus saniorem fidem excogi- niorlalem instiluii : i i a ut pasnionem ille iu divilala sunt, lenes. Altanien non impqrlunuin fueril, niute sua susceperit, c i in triduana illa monifia lenuitaie mea magniikeniiam tuain audire ali- catione corporis, simul etiain ea cum corpore
quid. Incidi ia Apollinaris libellutn, qui omnem
comroortua, et sic a Palre rursum a .morte rcwsbaereticam improbitaiein looge superat. Asseverat
c i u u sit. Reliqua quae imporluniUli lanla; iiJe
cnim, carueui juxla salutis nosirae adiuinislralioadjieit, longum essel recensere. Opiuiones saiic
iiem ab unigenilo Filio nalurae uostra? iransmuApollinaris et Eunoinii quales fuerint, ex iis 4 *
tanda; gratia?, non advenlitiam (3) susceplani esse,
dicta sunt, quilibet cognoscel. ul facilis con,
Joan. , 13.
(1) ln Grseco Nicepbori exemplari inlcgcr bic

sexicrnio defuit. Defecluin eum juxla capiium
annoialionem ex aliis ecclesiaslicib scripioribus
cxplevi.
(2) Sozom. l i b . vi,xap. 27.
(3; .
(4y Lcgendum in Grjeco pro >.

(5)
\
\ ^ .
13
ECCLESIASTIC.G HISTORIiE LIB.
6!4
jeclura
permullos illi ab Ec< lesia universali in transirct, periclitabalur. Ab Eunomio autem, ne
cortiiii sciilcntiam perlraxissent, nisi Basilium et
inficerenlur populi a Cilicia et monie Tauro ad
Grcgorium Cappadoces adversarios invenisscni,
Hellcsponlum et Constantinopolim usquft melus
qui ex professo niulta adversus eos scripserc. eral. Non difiicile enim ulrique erat, finiliinis
Tbeodnsii praterca, quod paulo posl serulum est,
quoque eorum, apud quos versabanlur, u l seulenimperium conatus eorum repressit. Nam duces tiain snam sequerentur, pcrsuadere. Idem sane c l
ipsos haeresium ex frequenlibus et populosis orbis
Arianis conltgil. Vulgusentm, monacborum, quos
irtibus in solos locos relegavit. Obstiiere etiam
recensuimus, virtutem ei opera admiraium, cnm
insupcr illis ejus xlatis monacbi. Mordicus namip30s recle senlire credidil, tum aliter opinanles
que Nicsena reiinuere dccreta, qui in Syria et
proptcr suspicionem impune et adulterinse doCappadocia finilimisque locis monasticam sunt
clrina? aversatuni est : sicuti jEgyplii, monachos
pbilosophati. Et regio ea quas a Cilicia ad Pboeauos sequenles, Arianos pro bosiibus habuere.
niciam usque tendii, ne in haeresira Apollinaris
1 2 8 CAPUT X I V .
_ '

*

de hceresi Anthropomorphitarum et Massalianorum: prwterea de Novatianis, quod et jam i i in multas

tectas einl divisi propter feriarum Paschie mutationem.
Ea aelale Audaeii9 quoque quidam, et genere
l lingua Syrus, fuil novorum dogmatum invenior.
Qua3 enini inala duduni parturierat, aliquando
tandein pcperil. Primum namquc cum perperam
illud inlellexissef, Faciamus hominem ad imaginem
etsvnililudinem nostram, Deum bumana essc fQrma
opiuatus esl, cumdemque corporalia membra babere existimavil : sacrae Scriplurae senleniiam non
saiis assecutus, q u divini Numinis operibus
humanarum pariium vocabula iribuil, quandoquidem eo modo, qui res subliliores percipcre el
audire ncqueunl, facilius consilium Dci inlelliguni.
Addidit deinde ad impieialem eam consimilia alia.
Manenie cnim id muluaius, coudiiorem tiniversitalis bujus Deum neque igncm neque lcnebras
creasse do<uil. Verum baec quidem, el qn;rcunijue sonl ejusmodi, qui faciiouis cjus sunt, celanl.
Oicuntur aulem a pnblicis Ecclesiae conveuiibus
segregari, propterea qued nonnulli peeuniam apud
nos cxsecrando fenore locei^t, nonnulli cuin
mulieribikj exlra, non ui lex postulat, conjugii
consueiudinem habentcs irapie vivant. Qui vero a
lalibus rebus smi alieni, libere cum eis commuiiicarc. A l ideo illos suo quodani more ab aliis
separaloa vivere consial, quod dogmaium suorum
occulteiil blaspbcniiam el inipieiaiem. Porro ficta
haec c l assimulala sanciius arroganliae est plena,
qna; scilicet a doctrina Pharisaeorum provencril.
ISaui e l illi animarum simul el corponim medicum
(
1
lcmporecliamMassalianorum (l) pullulavit baeresis.

, hoc est precatores, hos coguoniinanl, qni
eain voccm in Graenini irauslulere sernioueu.
Habent aulem aliud quoque cognomen, ex re ipsa
nalum : enim, hoc est Numine afllati
noHiinantur, daeinoue quopiam vim in eis suaiii
exercenie, qiiain reni Spirilus sancli pra^nliam
essc opinatitur. Qni vero in buc viiio pcrfecli smit,
manuuin opus OIIIIIC el laborem perindc aiquc iuiprobitaicm aversanlur, liaquc sonuio dodili, somniuruni visiones el plianlasias propbeliain vocant.
Islius bwrcsis duces fuere Dadoes, Sabbas, Avielpliius, Hcrmas el Symeones, alque \ railerca aiii.
Q;ii quidcm se ab ecclesiasiica commuuione non
absiiiiticnint, nibil prorsus vel prodesse vel obcsse
divinam rscam dicenies. De qua Doininus Gbrisius
inquit : Qui manducal menm carnem,cl bibit meum
tanguiiiem, xivet in arternum Murbum aulcm cum
supprimcrc sedulo conaniur, et eumdcm eliam convicli impudenter pcrnegant : el illis qui in cadem
6iinl opinione, qnani ipsi aninio ccmplecluntur,
Ecclesia inlerdicunl. Leloius sane Melilinenseni
gubcrnans Ecclesiam, r divino ardore speclatus,
cum mulia monasleria scu potius prxduuuni speluncas conlagione morbi ejus corripi viderct, eas
inccndit, et Jupos ab ovium grege depulit. liidem
el praiclarissiimis itle Ampbilocbius, qui melropolini Lycaonix (idei sux crcdiiam rexit, c l gciilem
univcrsam gubernavil, ubi peslem lalem eo per-
accnsarunl, ad aanclos aposlolos dicenles : Cur Q venisse cognovit, eam ejecit : el grcges qui ab
cum publicanis et peccaloribus cibum sumil magister eo pascebaniur, clade ea libtTavit. Porro c l Flavianus, cclebri Tama \ i r , poslquam Aiiliocbiae cpitetier ? E l per proplieiam de lalibus hominibus
scopus est facius, el id grnus boniincs Edes&R
dicil [)VM% : Qui dicuttl, Purus tum, neme altigeris,
versari cognovii, veneno sno finilimos iniicientcs,
isle ftimu* [uroris mei est
Sedenim amenliam
monacborum sodalitaie quadam ad cos missa,
isiorum refellere lemporis islius non eai. Proiude
Amiocbiain eos pcriraxil, ei xgriludiuem bu.nn
ad rcliqua coiDuiemoranila progrediamur. Eodcm
1
* Malili. ix, 4 1 .
* Isa. LII, 1 1 .
Joan. v i , 55.
(1) Massalianorum istonim, qui el Eachila? sive Enlbusiaslx dicuntur, inciiiio fil, 1. Ariam,
supra
ut
615
NICEPlIORi CALLISTI
pemegantcs ad liunc modum in crimine ipso de-

prehendil. Accusalores enim eoruin falsa per
calumniam deierrc, et tesles meudacia proferre
dixit. Adelphium autem admodum jam senem
blande ccmpellans, assidere sibi jussit : Et nos,
inquit, senex, qui jani vilam prope exegimus,
certius cuin huiuanam natiiram perspeximus, tuni
advcrsariorura daemonum cognovimus raolitiones,
reipsa quoque graiias subminislraiiouera perdidicimus. Juvenes auiem isli, qui barum rerum accuralius nibil inlelligtini, scrmones spirituales
audire non suslinent. Quapropler rnihi diciln,
quomodo vos perhibetis cum spirilum adversarium
cedere, tum Spiritus sancli graliam advcnire ?
Verbis bisce senex demulsus, vcnenum omne
suppressum e v o m u i l , et nullam ulilitatem ex
6!6
noxas remitiere. Ejuamodi lilleras in protincus

degentes homines cum accepissent, scnlenliam
earum et judicium ad mores suos accommodabant.
Ut epim ille 8'gniflcavit, non admiitendos essc
ad mysieria, qui post baplismum peccatum in
morlem adimsissenl: aliis qiiidem acerba et immanis canonis hujusmodi visa est esse senleniia,
alii aulem, quod justum et ad vitam moresque
corrigcndos accommodalum esse censcrenl decretum, suscepere (2). De quo cum per quesiioncm atnbigerelur, alia Cornelii cpiscopi supcrvenere l i l l e r a , graliam delicti etiara illis annuntiantes, qui post baptismum peccassenl. Ad bunc
modum cum utrique conlraria inter se per epislolas scriberent, et quse dicebant divinarum Litie-
oraculis obiirmarenl, pro moribus quisque

suie eaiu comprobabat senientiam, ad quam antea
eliain inclinatus magis fuerat. Qui enim delinquere
el peccare Ubenter soliii erant, ejuscemodi venia
concessione tum accepla, per reliquum dcinde
vilsc lempus ca in delictis omnibus ulebauiur.
Gens porro Pbrygum populis aliis temperamior
iuoderatiorque essc videlur. Perraro enim Phrygs
juranl. Et iracundia quidcm apud Scythas el
Tbraces dominatur : libidini et concupiscenliae
Orieniales populi magls inserviunt : Papblagonum
aulem el Phrygttm gens ad neutrum reruro islarum propensa est. Neque enira ludi Circenses
neque spectacula nunc apud eos exhibentur.
et coniposile ambulare doceat, sit opus. E l cui Q Quaproplcr 11 alque ilem alii ejusdem senlnniiae
lla Spirilus sanclus obvenirel, euro nou solum
niibi magis inclinare videntur ad ea quae a Novaio
corporis tiiillaliunibus l i b c r a r i , vcruin eliam
prascripia sunl. Praeeipuum namque apud illos
clare fuiura praividere, et Trinilatem diviiiain
lanquam piaculum et abominalio est fornicalio.
oculis suis cernere. Hoc paclo divus Flavianus saue Pbryges ei Papblagones moderaie magis,
puiido effosso foiue, et impio nudalo iatice, ad
quain alias quascunque bxreses, vivere videmus.
infelicem illum senem inquit : Inveierale dicrum
Eamdem causam esse opinor eis eliJlu qui in
nialoruui, redarguii le os luum, on ego : el Jabia
occidemalibus parlibus habilant, et Movali delua testimonium perhibuerunt contra te. E l pesle
creio pareni. Porro Novaius eliamsi proplcr
illa in apcrium prolaia, Syria sunl exacti, el Pam- exaciius viiae genus suam sibi seciam insiiluii,
pbyliam commigranles, eam quoque clade implenon ille lamen quidquam de Pascbae feslo die mu\ e r u i i i . Alque baec quidem de absurdis islis ei
tavil. Semper namque, siculi Occidenlales parles
inepUs baeresibus sint dicta. Eodein tempore
faccre soJilas erant, t ipse Pascha celebravil.
Novaliani (4) quoque Pbrygiatn incoJenles, Paecbae
Pascha aulem illae semper agunl jam inde ab
diem feslum muiavere. l d porro exponam, ubi
inilio, ex quo Cbrisiiani sunl facti, posl aequiprimura dixero, qaaniobrem Phryges el Papblago- noctium. Ilic postmodum sub Valeriaao principe,
nes Ecclesie eorum lam (irmiter retineant buqui persecutioneiu adversus Cbristianos concitajnsiuodi saiicliones. Nuvalus presbyier propierea
verat, mariyrio v i u m finiil. Qui vero ejus nomine
ab ecclesia Romaiia discessit, quod Cornelius
in Pbrygia censeniur, ab insliiuiis et coromunione
episcupus eos ad communioncm admiserat, qui iu
ejus cum &ibi ipsis indulgenies degenerassent, hoc
persecutione ab imperaiore Decio excilaia, diis
lemgore pascbalc quoque festum mularunl. Consachucaveranl. Manc ipsaia ob causant segregalus, cilio enim in Pazo vico, ubi Saugaris auinis
<it a conseniieniibus sibi episcopis ad episcopatum
1 3 0 fonles aunl, coaclo, pauci quidam et obscuri
cvecius, oiunibus ubique Ecclesiis scripsil, ne ad
per Phrygiam Novalianorum episcopi slaluerunl,
mysieria percipienda eos qui acrilicasseul adJuda?orum azyraa observanda ei cuui eis Pasclia
nuiierejit : scd ipsos quidem ad paeniteiiliam cocclcbrandum essc. Haic sibi renunliaia esse SoLortarenlur, Deo aulem veniae concessionem percrates (qui boc loco non abhorrere sc a Novaliainitierenl, qui solus facullatera haberct el posset
norum ioslitutis palani pra3 se fert) a sene quodam
1 2 9 divino baplismo ad eos qni eo uierentur,

pervenire dixit. Solam aulem oralionem sedulam
dxmonein in animis babitanlem ejicere. Untimqucmque enim qui nascaiur homineiu a priino
parente, sicuti naluram, ita daemonum quoque
scrviiulcm irahere. Quibus precaiione sedula
exaclis, deinceps Spiritum sanclum advenire,
praesenliam suam, iia ul sentiatur et conspiciatur,
iudicaniem, corpusque ab afleciionuin seu perpcssionum ineln liberantem, ei aniuiam ab inclinalione ea quae in tlelerius fert, iia vindicanlem,
ut poslea neque abstinenlia et jejunio corpus casiiganle, neque doclrina quae frenos nobis injiciat,
(4) Socr. Iib. iv, cap. 28.

(2) Haic ex Sucr. cxcerpia, quei Novalianai haresis scctaloreui Nicepborus esse censuil.
ECCLESUSTIC/E H I S T l ) M / E LIB. Xt.
817
scribit (1), qai se prcsbytcri fllium fuisse dixit,

quocnni fcynodo ei inlerruerit. Cum quidem eo
hon convenerint yel Agelius Constantinopoli Noratianorum episcopus, vel Maximus Nicxa* vel
ciiam Nicomediae aot Cotysei (2) (Urbs ea Pbrygiae
618
est non incelebris) episcopi, qnibus lum maxinie

Novatianorum religio est administrala. Haec sic
tum acta. Postea vero NoTatianorum ccclesia
propter cani synodum in paries discessit : sictli
euo loco dicemus.
CAPUT X V .
V'c
tov
,
ol
* ol

*
%
'
Eudoxio Comtantinopolitano rpiscdpo mbrtuo. Ariani Demophilum, Catholici autem

Eustatliio Anlxocheno epitcopo kunc ordinante elegerint ; et qwz his accxderinl.
Sed ot taislorianl persequamtir (3), eo ilnde

digressi ftumns, revertendtiin nobis cst. Imperator
Vaiens Constaminopoli solveits, Antiochiara ad
Orontem adtre properavit. fet com Nicomediam
pervenisset (4), ibi bac de causa rcstitit. EudoXius
Arianae sefct episcopus slatim post discessdm
imperatoris Constantinopoli viia defunttus fuerat,
ronsulatu Valentiniani et Valentis terlio, cum
quideitf chmirii Ecclesiae Conslantinopolitanae
annis undecim rexisset. Ejus in locum Ariani
feurrogarttnt Dentophilum quemdam. Professores
auieni , fconsubstantialis, commodum ee
l e m p u s , ut eedem episcopalera recuperarent,
nactos rati, Evagrium auaj factionis presbytemni cpixcoptim designarunt. Cui manus impoeutt
Enstalhius, episcopua aliquando Anliocbenus, qui
a Jovinfano quidem ab exsilionon ita pridem fderat
Etagrium,
revocatus , tom atitem Constantinopoli priYatn*

latebat, ut sua saltem praesemia , consubstantialis, professores confirmarel. Ita factum,
ut Arlani persecutionem adversus nostros renorarent. Ea res posiquam est ad principem delata,
reritus ille ne seditiOne et tumultu civiias turbarelur, militarem tnamito Nicomedia Constantiiiopollm ntisit, cum tnandato ejusmodi, ut siinul
et ordinator et ordinatus comprehenderfelur, atquo
alius alio eisolatum tnitteretur. Eustaihius igitur
Bizyam (5), quod Tbraciae oppidum esi, Evagriu*
iti locurti alium deportatus est. Proinde Ariani.
quod pleriqtife omnes in rebus secundis faciunt,
roagis magisque efferari, orthodoxos et recle sentientes admodum vexare, caedere, cbiuumcliis
afficere, in vincula conjicere, pecuniis tetiam spoliare, tnioleranda omnia adtersus eos facere.
CAPUT XVI.
%
tlepl

"

.
%
De erudelitate Arianorum, et ut Valens circa Attacennm Nicomtdi* portmm octoginta eccletiatticoi

viroi una cum navigio in medio mari igni combuuerit.
1 3 1 Porro ciim nostris dura hac et gratia os- C
M?nt, ad principfem precatores misere, si quo modo
fineni xrumnae fjus oblinere posscnt. CxUsrum illi
opinione sua plurimum suat falsi, nt qui justiliain
se ab injusto impetraluros esse speraverint. Ctlm
namque dilecii cx ecclfsiaslico ordine octoginia
i r i , quibus prxfuit Urbasus, Theodorus, el Menedemus, Nicomediam Tenisaent, preces imperatori obtulissent, et de vi tanl quiriiali esseni,
indignatus ille, in praseniia quidem iram pressit:
dciude aoteru clam Modesto pra3fecto prsecepit, ut
tomprehensos eos necaret. Supplicti ejus modus,
quia novus et insolens prorsue fuit, posterilatis
inemoria3 est mandaius. Praefectas, si viros religiosos, qai nihil commwissent, propalam perime-
tet, ne sediiio in vnlgo oriretar, veriios eat :

quapropter eoi ae in exailium mlssnram ex?
aseimulayit (6).ln qua illi seutentia magnie animis
atquievere. Ille navim eos, teluti solom exsilii
causa Yerstiros consfcendfere jbssit, et naulis pra-cepit, ut in medio mari navem incenderent, ut
tum eo modo illi interiissent, sepulcri cara carerent. Ventam est in sinum medium, qui Astacenus focalur : ibi nanla? imperala feceranl. Nam
ipai scapha, qiiae nayem sequebatur, conscensa,
navigium (7)in quo viri ilii vebebantur, incendcrunt. Vehemeutius tum subsolanus ventus flabal,
et proinde navia eo citius flammam concepit. Duravit ea usque ad locum Bitbyniae, qui Dacidizus
nuncnpalur, ibique una cum piis Hlis hominibus
D erat inslrumentura naaticum.imposuerunt, eamque

(1) Sozom. l i b . v i , cap. 24.
pelago, ventis undiique temere ferendam commise(t) Suciv babet Coiyanii. Legendaro ex Suida,
runl. Deinde populares quosdam suos in naTigio
CotUCBU
alio submisere, qui ignem illi injicerent. Sic
(3) Socrat. lib. iv, cap. 14 et 15.
saHCti Uli viri cum igne et aqua conflictantes,
(4) Sozom. lib. , cap. 13.
(5) Bizya arx regum Thracitt, a Terei nefasto posiremo in mari submersi, marlyrii coronanl
receperunl. (Tbeodor. iv,cap. 24.)
trimine invisa hirundinibus. P l i n . lib. iv, cap. 11.
(7) Socrates uavalc esse dicit.
(6) Constanlinopoli auiem Ariani plures pios
catboiicosqoe presbylcros navi, in qua nullum
P i T R O t . CH. CXLVi
30
CI9
^ I C E P H O R i CALLISTI
620
in litlorc est absumpta. Sfdeniin facium Uin tru- incolae palriam ( I ) relinquerenl, el GonslanlinorolentuDi vindictaeel prosecufa. Fantes siquidem
polim se alque ad alias diTersas provincias c o u repeute tania est i n Plirygia oria, ut neceesario
fcrreui.
CAPIT XVII.

\\ *
De vita, intiUulioiu, sludiu, etintima amicitia magni BasHii el Gregorii Theologi,: ei ul ad sacerdotolem
sedem nnt provecli.
daium divinutn duceret,
aller allerum ad virCom vero multa nobi* de Basilio Magno ti Grc
tatem acueret aique excilarei. E l si non insolens
gorio Tbeologo dieenda stnt, opcrae preiiom faclulioc verbum essel, regulam l amussim, q u i ruin me csse puiavi, si pauca qo&dani de arciisIMIS quae recta sunt, qu&ve minus, cxploranlur.
sima, qux Untis viris inler se fuil amicilia
cotijunctione, prvmillereiti. Quod sane uon reciius
alteruin alteri fuisse dicerem. Sodalibita noa-coucerliusque IVcero, quatu si Gregorii ipstus ea de ^ junxiraus non iinpudici&simis, sed inodeslissimis
re verba protulero, q u in ea oralione suni,
non conienliosiseimit, sed pacificis maxime,
quaro is de Basilio funebrero conscripil. t Tein- quibascum esse uiilissiniuni eal, quod sciremu*,
pore, inquit, procedenU, ubi alier aheri luutuum
/acilkis vilia conlagione conlrabi, quatn virtuiem
aioorem (faclura id Albenis, ubi sijnul ulerque
cuin aliis communirari. Quandoquidem et morbvs
liilerie operam navavii) indicavit, affeciionemque
in alios citius, quam valeludo iraesforlur. Discieam pbilosophiae gralia conceptani esse consikii,
plinas IIOD jucundissimas maate quam bonesiissilum alter alleri factus est oroaia. Sub UBO viximus
nas conseclali suntue. Nam per eas vel ad v i r l u lecto contubernales, ct arcia inurr nos devincli
teui, vel ad vilia effingunlur adolesceutes. Duae
coiijuiiclione idero specuvimus : et allcr alleri
autnn nobis crant notae viae : altera prior e l beanimuui flagranicra et conslaniera pracstiiit. Cor- ueeiior, aliera poslerior.^t non ejusdem moraenli:
poruui namque neccssitudo, quoniam rerum l l u iila ad sacra lempla, et qui in cis sunl doctores,
xaruro tt, baud aliter quani verni floree, imerit.
liarc ad profanos magistros ducens. Beliquas i n Neque enim, maleria igne consumpia, flamina dusislere eU \olcnlibug rcliquimus, videlicel die*
rat, sed uiia cum re cremata evanescit : nvquc
festos, ilieatra, spectacula, conventus publicos.
cbaritas, ubi iomiiis ardor emareuit, conii&til. C convi7ia. Nibil eniin admirandum et praclaruiu
Bivinus autem el pudicus ainor, quaudoquidem
fcsseduco, quodad virtutem non conducal, ueqae
rei Crmae et etabilie est, propterea tolet etise con- eos qui stulio ejus lenentur, nieliores reddni.
siantior. Et quanlo magis ainatites rei dcsideraue
Atque aliis quidem alia stinl, vcl a palre accepla,
.pulcbritudinein consideranl, lanlo ioler ae coavei domo ex quotidianis ^ludiis et actioeibus -feJunguniur magis. H.ec amiciliaB noetiae lex erat.
porma cognomina : nobis vero ingeus inomouluni
Atque cum ad hunc modum inier nos aniiaati
fuit e l n a m n u l Gbrisliaiii ei cssemus ei nomic w e m u i , et tales Gniio ibalarao, ul Ptndarus
narciuur. Atbeuae equidein aliis non paruui,
i n q u i l , aureas colunmas gubsiriMLlsgenuis, i u
quantum ad ammoe perlinel, noceut. Nam id IIOII
deiuceps proce^simiii* Deo siniul et desideriu raufruslra pii opinaiititr, quod plus i l l e quaui reliqua
4uo opitulatoribus usi. Sed quoinodo sine lacrymis
Graicia idolie abundanl. E l profecto diflicile esu
jiecessitudini^ tanta) recorder? Eadem erat uobie
non eimul aiiquem transvereuna rapi ab illoTuiu
rei invidiosiesiraa?, doclrina: scilicet, &pes propolaudatoribus el palronis. Nobis vero qui animis
#ila. Sed iuvidia 132
abfuil, aeoiulatio aulem
probe munitis alque instracti essemus, nuliuiii ab
utrumque e x e r c u i l ; et cerlaoien nobis erat, non
illis obvenit deirimeutum. Quin e divcreo potius,
uler iioîrum prirnas ferret, vcruin ulcr alleri cas D q od quidem diclu mirabUe e&i, ca x re magis
conceder^t. Alier enim aUeriue laudeui el gloriam
etiam in fide sunius coiiflrmait, propierca quod
pro sua babebal. E l in ulroque visa est anima una
crrorem et impuritalem eorum cognoverimus : i b i
duo ctrcumferre corpora. Quod ei credenduui non
daemones despicienles ubi da>mones suul in aduii681 dicculibus, omnia in omnibus esse sita : at
ratione. E l si quis est aui crediiur esse fluTius,
nobie id sali<eui crcdaiur, alieruin io aliero situm
qui per salsuginem amaram niaris dnlcedineui
luisse, ei allerum ab aUero pependisê. Lllrique
suam reiinens lluit : aut auiinans aliqua, quae i n
opus unuui proposilum fuil, virtus ipaa, el ut v i - igne, a quo omnia consumanlur, s u b s i l i l : id nos
lam oinnem ad apera futuram dirigereraus, el
inler aeqtiales oonnes profecio fuimus. Et quod
prius inde animo iraugferremur quara corpore
pulcberrimum e s i , sodalilas qu*dam nobiscuiu
excederemus : ad quod spectantes, vilam e l aciionon ignobilis fuil, qua ab iilo lanquara duce i u iieoi omnem uosiraio ita iusliiuimu, ui oos niau* sliluebalur alque regebaiur, eisdena nobiscum
t
(1) Gotislanlinopolim Sorrales scribil frequcutiseiinam uiultiiuJinem alero, propicrea quoJ

tnate ei oinne gonus comniealus >uppediiei : el
pra?lena cuui optis sit, Euiino Ponlo ingeng fruineiili copia eo subvebalur. (L';b. iv, cap. 16.)
ECCLESIASTIC.-E HISTCHU/E L I B . .
622
eludiis gaudens. Quamvis pcdites, j u x u Lydium 1 3 3 Itaque posiquam in philosopbicis litteris

satis vereaii eranl, ex Origcnis et aliorum, qui
curruni, illius scilicet cursum et morem currereillum vel praecesseranl, vel conseculi fuerant,
mus. Unde celebrilas quaadam nobie e.oniigit apud
libris, sacraruin Liiterarum senicmiam addidiceloagislros et comrailiiot.es nostros, praterea vero
runt. Magna entm tuui erbc toio Origcuis gloria
in Graccia omni, apud eos maxime qui in ea pra?fuit. In ejus iibrte cura se exercuissent, Arianis
eipue clari sunt. Quin jam fama quoque nominis
strenue restilerunt. Et q u i a illi aucloriiatcs et
ivostri ulira Graecias ftnes, sicuii iioc multorum
leedmonia ex Origenis scriptis ad dogma smiiu
ecrmoiie ferebatur, processiu Tania namque
comprobandufii atTerebanl, ipsi eos lefelleruni,
praecepiorum noslroruni, quanla Aihenarum , ct
non satis Origents sentendam assecutos cssc
tanla nostra, quanta praeceptorum laus fuit. Alque
ostendentcs. Apud inullos quidcni tum Ariani,
adeo per amicoruin insigne, sicuti fuimus, ita et
atquo Eunomius e l ipee Arianizans, in magno
babUi sumus : ut nihil simile apud Gnecos babefuere pretio. At illi postquam cum Gregorio et
r^nl vel Orestes et Pylades, vel Molionida, HoBasilio \el srtiptis vel disputaiionibns suut coninerici carniinis miraculum (1). Haec Gregorius
gressi, indocti prorsus esse coraperli sunl. Ba*ilius
<lc sua e l Basilii disciplina et amicilia, quam
eiiam cum scripta pleraque, lum epislolai eorum ' a Meieiio Anliocbi*c episcopo diaoonua creatus,
poslea pairiae suae Caesarcae Gappadocum anlisles
raagis declaraul. Hos sane viros st quis iuler se
factus, cum cura et lide ecclesiis praluil.Veriuis
conferre, viiamque, mores ei viriutem eorum
enim ne res Arianorura Ponli etiam ditiones
exponere velit, alterum alteri preferre addubilabit.
occuparent, celeriter ad eas partes percurrit,
F u i t eniin inler eos, e i vitas sanclioris, el profan*
alque monacborum i b i exerciiia ioslituens, ct
s i n i u l sacreque doctriiiae concertatio. Nara adoplerosque sacra docirina erudiens, in fide eliam
lesceules adbuc, Albenis Hhnerii et Prohaeresii,
flucluantes confirmavit. Gregorio auLera, q u i N a q u i tuni inter sopbislas pracipui erant, deinde
zianzi mediocri Cappadociae oppido, palri suo \n
e i i a m AniiochiaB in Syria Libaoii audilores ei
episcopaiu successit, idem studiuoi fuit. Gircmdiscipuii artero rheioricam suiume pcrdidiceruot.
iens enim et ipso oppida pleraque, eos qui in
il cuoa, quod ad pbilosopbitt studia valde apporeligtone imbecilli erant, confortavit. Potissimum
s i t i essent, quidam eos ad ludos apertendos, ct
vero GoDSlantiiiopolim frequeniius visens, senfeopbisiicam vitam complectendam, alii autero
lentiae suae suffragalores in doctrina coRfirmavit :
a d causae in foro agendas coborlarentur, sludio
uiroque contempto, eoliUriam sunl viiam seculi. Q et posiea in eam urbem legiiime evocatus, admiuistraiionem Ecclesiae ibi multorura episcoporum
, ) Ixelse concursu et suffragio sascepit. Quod nisi diviua
.
gralia, nt is eo vcniret, procurassel, quod expuleis omuibus, ncque cpiscopus neque ecclesia
ixelje , '
ibi csset, pericudiui. cerie e( melus fere l u i s s e l .
* , * ,
' ne deinde Nicxnae fidei doctriiue ConsUniinopoli lociis deesset. Sed bac de re poslea suo
. \ ,
loco diram. lu pra3seirtia bUloriam de Basiliu
\
persequar.
.
. '.

*
>\
.
CAPUT X V U I .
Ul po$t Eusebium Ba$ilio Ecciesia Cappadocam $ii
commiaa : et de ituigni ejus adversm Valentem
dicendi liberlate,

, D
. &
,
, .
, ; \
, *
, \
, * , , * , , \ \ ptoGv
, \
. ,
Eusebio, qui anle Basilium ecclesiae G^sariensis

gubernalor fuit, dissidium quoddam cum Basilio
etiamnum diacono intercessit. Fuit aulem Eusebius
cum aliis in rebus vir magnus, luni cerlaminibus
ei periculis pro pielale subeundis maxiinc spcoialus. Id quod ejua leraporis persecuiio declaravii.
Dissidium aulero cuui eig intercessissct, Basilius
in Pontura secesuit, atque ibi cum monachis pbi
losopbice vivenlibus fuit. Plcbs auteoi Caesarieneis, atque in primis qui ea eranl cordaiiores, quod
Eusebium suspeclum habebanl, quasi fugae causa
essel viri u n l i , qui virtute et raoribus el eloquenlia
omnibus aliis clarior esset, eo prnecipue teniporo
qno bserelicorum ingens multitudo circumcursa-
(!) Sozom. cod. cap. 44. Socrat. eod. cap. 26.
623
NTCEPHORT GALLISTI
624
ret, COnsUitim ejus rclinqtiendi ct worsim ' .

! ventus sibi snos agcndi ccpere. 1 3 4 Atque ita
,
quidem Basilius, ne, qiiantum m co sitnm
, \ \
erat, Ecclesiam plurimis Uimullibiis ab eis qni
(\ )
aliena scntiebaitl, ronitirbaiam amplins afflige t
r e t , quiclam fn Ponticis monasleriis agcbat
, , \
vitam. Valons auiem, etqua3cum eo erat sacra
\ !
cohors (scmprr enim illtim incitantes episcopi
$, ,
Ariani scquebanlur) opportunum sc tempus na , ) ,
-cios esse dicenles, ut in Cappadocum Caesarea
\
qnod vellent perGcerent, propterea quod Basi*
, '
lnis secessisset, et populus Eusebii odio ad dis* vssionem spsctaret, NicomediaprofecliCaieaream, . " ' >

tanquam et banc eversuri, venerunt: alque ibi
\ , \ qtut! solili fuerant, peragcre sunt conati, videlicel
t recta sentientes ecclesiis exigerent, easque , \
* \ *,
Arianis traderont. CaMerum consilinm id frustra
, \ ,
f uit. Quaroprimum enim hos Cxsaream pervenissc
.
iiunlialumest, Basilius monaslicis in Ponto scbolis
, vnlc dicto, Cspsaream et ipse redit, et Eusebio
* \
rcbus omnibus aliis postbabitis concilialur. Quo
.
qnidcm faclo animi sui benevolenliam maxime
, '
oslendit. Et quod in lomporc magno judicio omnia
.
cum ralione egii, disputalionibusque opportunc eet
,
siie, cxamen ba?reticorum ingcns repulit, et ec . \
clesi.T. leniponDus durissimis profuit. Valens,
postquam ei conalus non euccessit, una cum epi- , -
. " *
sropis suis Antiochiam conccssit (1): atque inde
,
aliquanto post in Cappadociam reversus, Basilitim,
post Euscbii morlem cclesias ndministrantcm inve- , . nit: qticm cum exigere veilel, coelitusea inre esl i m - ' , , ;
* ' ,
peditus. Atcnim nihiloniiniis leonem statioi se
.
. larva el icrriculamento exicrrilurum esse credens,
ad praefecfi tribunal iim mieii (S). l b i prafectus \ .
, \ ?jjprassisiena cum fnterrogal, quanam de causa reli . ;
gionem imperatoris non complecteretur. Atque
,
fllc : tjuod hoc sic Deus non prrecepit, inquit. Et
\ \ *
insupcr imperatoris crrorem reprehcndit, atque
* ,
, consubslantiale, defendit. Ubi vero ille
mortem ei minattis est, Basilius gratiam sc illi o \
. '*
nomine babere dixit, quippe qui discedcre ex tali
rcrum slatunon gravate caperet. Et cum praefecttis . \ , \
, '
amplius eam rem deliberare juberct, Bi&ilius,
, '
Ego quidem, inquil, et hodie et cras idem futurus
sum/Ulinam vcrotu teipsum nonmuiasses.Greatura
cnim cum eim, creaturam adorarc, Deumque eese
, , ,
profMerl, in animumnon inducam menm.Sed neque , -
rcligiorti vestrae me aggregari susUrwibo. Tametsi
.
nim ôsclarissimietnoD mtnima erbispars esse exi- , 0 \ ,
siimamini, 1 3 5 tomen minime decet hominibus
, , .
graiificari. ct propterea Hdem in Deum parvipendrre: \ . . ; '
quamego mcdiusfidius proditunis non sum, cliamsi
\ , \ ytupDV
milii bonorum pnbticationem, et exsilium, ct aliud
; qiddquam gravium aerumnarom, morlemque adeo ip- , , \
8.im mineris. Nihilenim rcrtim lalium moerorem nitlii
, \ *
affeirc potest. Quodsi facullaiesmeas expctie, pan^,
-
rae
(t) Ad episcopalum ettm, multorum episcoporum snCfragiis cst cvcctus. (Socrat.)

(2) Socratcs, Basiliunj ab imperatore Ca?saroa
Antiocbiam cvocalum, ibi comparuisse, c l causa:n

dLxissc scribil. L i b . iv, cap. 2G.
625
K C C L E S l A S T l C i E U l S T O l l l i E L I B . XI.
62*-
,
6 : \
,
. *

,
\ \, \, lpp\,
, , . \ \ \,
\ 6
\ , \ .
^
. \ -
nos bosce c i cilicia, atque libros paucos qui in"

mundo nico sunl, si boa, inquain, adatnasii, rccipe..
Sin iu exsilii causa solam vertam. mavis, paralu*
ad id sum. Exsul vero quoinodo ero, qui seuiper
lerram quasi peregrinus pererro, et ad regioneui
aliani vebementer aspiro ? Corpus porro boc, v d
posl primam plagam, sensus ooinino expers, et
crucialibus superius prorsus futurum csi. lfoc
alque bis similia alia cum liberrime Basiiius d i xisset, consternatus ad viri prudentiam praefecius,
celeriter ad imperatorem accurril, eidemque, BaeiHum constantiorem esse, quam tit a senlenlia sua
suatione deducaiur, reuunliat: quapropter aut
propalam in eum animadverleret, aut pcrsuadcri minis illum posse, exislimare desinerei.
, , Imperator
lum quidem quievit. Gum autem
; , .
Epipbaniorum feslus dics adessel, cum universa
\ * \ ,
quam
eecum babebal
inani et splendida
, !
pompa i a ecclesiam venit, et munus suum (3)
.
ad sacram mensam altulit: atque ibi quod omnia
, ^ , iuiro ordine gcrercntur, ad stupurem dela , \ .
psus ct tolus tmiiatus, in solura concidissel, nisi
,
quidam ex ordine sacerdolali, luniea corrcpta
; \
imperalorem jam ruenlein relinuisset. Ubi vero

sermoncm quoque cum viro contulit, magis eliam
.
sapientiain, sacrisque obeuudis et concionibus
, \
atque convemibus peragendis dexteriiatem, nec
\
non rcrum omnium ordinem pulcberrimum admi . , \
ralus eet. Sedeuim postea brevi adversariornm
0$ . * (, ,
calumniis permolus, in exsiliuou eum mitlere conc , , \ , C stiluit. Et jain nox aderat, et currus pneparabalur,
, \ , cum derepente morbus imperaloris filium, cut
. ' , , ,
Gallo nomen erat, invadit. Tam vehemens autem
\ , et periculosus is erat, u l qui pueruro curabant
. > \
medici insignes, de viia ejus desperarent. Valen
, . - casutneum impalienlissime ferens, in solo volvitur,
* , , ei
pro iilii salute morietn sibi ipsi oplat, el insolabi; , liter luget. Dorainica quoque imperatoris conjux
- \ graviier affligilur, et borrendis iioclu pavoribus
. ' lerrilam,atque id propter eam quae episcopo iilata
, , esset injoriam, passam se esse coniirniat. 1 3 6
* Proinde Basiliura statimlpersuos accersiV.eumque,
, ul jacenlera puerum, quod posset,adjuvarm, rogat.

Ipse namque iraperalor, propter recentem eliam. ' D num ei factam injuriam, quidquam ab eo peiero
, . \ verebatur. Basilius adest, ei puer meliuscule ba * \ - bet. Imperalor nibilominus periculum faclurus, ad
, - illum : c Si vera, inquit, suat quae de Deo doccs.
. . precare, et Deum exora, ne mihi flliusiniereat. l A t
\ \ ille :c Stidemquod ego credis, morbumque grassan
lem ab ecclesiis dispellere constituis, omnino puer
, convalescet. Cseterum cura Yaleos id se faciurum
\ . '
reciperet, et aliter tamen faceret, puer e viia ex. \ , cessit. Omnes autem asseverarum, non perilurum
(1) Munus offerlorium : quod , bac
eil, sua ipse manu obtulit. (Greg. Naz.)
(2) Guui autem id nou aunuerel imperator :
Basilius, De puero, inquit, volunlas Domini fiet.
^Socr.;
(3) Affuit isti colloquio Demoslhenes quidam,

imperalorts obsonator, qui orbis universi tloctoreui carpens, barbare loquebalur. At Basilins
subridens, , inquit, \
;, boc esl, En Demosthenem quoqu*
627
NICEPHORI CALLISTI
6
fuisse puerum, aisi imperator eis qui aliena sen- , tiebant, evocalis, precarl eos una cuin Basilio pro
voc, ^^ . *
pueri salule jussisset: quos etiani iU puerum bapii
zarent, est exhoriatus. Imperator porro virura ve ,
neraiione prosiquen, praedia quaa ftbi babuit pul, .
cbcrriroa, xenenibve seu boepHalibus ejus domi- , busdonarvit. Sed riirsuro a tamiliaribu expugna ; \
liw, vrrum sanctum ad se accivii et u i se adver \ *
sariorum facliom adjungeret, bortatu est. Post . * quain auteui adamaniem perroovere suasionc noit
, \
poluit, exsutere eum jitssit. Et jam exsMii Ubeltas , \, '
scriptus crat: qirem ubi roana sua Valcns roborare . \ est conatus, litteram nullam exarare potuit; cala .
r
liius namque statim c$l confraclus. Quod ubi in altero, et etiam lerlio, ad scribendanr, eknti convenit, adapiato, itidcm ut prirao accidit, et ipee adbuc in scriptohnpioeonfirmandopersruit, manus
ei eiipra quam credi possif Goncusaa, iremore iiitolerabili est occupau. Proinde animo perculsus,
alque pavore plenus, charta correpta, ambabus eam dilaceravit manibus. Paulo rero post, praefecio
quoque accidisse dicunl, m, morbo drcumventus gravi, ubi vindiclam supplex esl deprecatus, tolus*
convalescerel. Yerum quid hasc suut d alias viri hujus primarias virtutes, qtxi et factis et doctrioa
luiriOcara est consecuius gloriam? Muka autein pulcherrima scripta vir iste et Gregorius Ecclesias
Christi reliquenifll. Quae ni9i omnibus fere nota esse scirem, aliquid etiam de eis sigillaiim dixisaem. Horum plurima Rufinus diciiur iti Laiinam linguam iranslulisse. Atque haec de Basilio et G r e goriobrcviter sint d k l a .
1 3 7 CAPUT X I X .
. W.
fratema conjunctione et amicilia Batilii et Gre- rptrropiotr
gorii, et de sancto Gregorio Nyneno: et quod tre*

'
in Ecctena fuerint Gregorii, sanclitatis omnes

"
parlkipts ; et pr&Urea quariut quidem hare .
,
.
,
Habuit aulem Basilius fralres, quorum unufr
Gregorius fuil, Ecclesiae Nyssenae lux el ornamen- ,
\ t i m i : vir sccundum fralrcm dociriua, moribus et
' \ \ '
vila3 sanctitale speclalus. Et quainvis is conjugem
babneril, rebue lamen aliis fratri miiiiiue cessit. * ,
, *
Qui Basilio rooriuo, Hexaemeron sive sex dierum \ '
\ ,
opus illius adiinplevit, et adversus Eunoinium et
ApoIIinarein confuiauones scripsit.Cunsiantinopoli
, \
quoque in divum Melelium orationcm funebrem
composuil, aliaque iusuper plurima opuscula doclri- ^ \ nis ol in6iilulionibus plena Ecclesiae Dei rcliquii.Oe- . \ ,
tendunt auiem v4rum lakm cum alia Uiiu prxcipue in *
.
Gregorium ilkin miraculis cclebrem oratio ab eo
edito. Secuiidus Basilii frater Petrus fuit, qui utu , , .
cum illo vitam nionaslicaro primum conseclaius,
deinde urbeiti Sebasliam sacrorum antieles guber- \ ^
* \ , \
navit. Terllus Nmicralius, qui juvcnis in ascetico
insiiluto defuiictus esu Acccssit ad bo celebris
illa Macrina-soror, cui Gregorius libellum Be anima , ,
. * ,
dicavit. E i , siculi aecepi, hyereiiei quidara Origonica
* \ dogmata injecerunt. Oinnes aulem ieu propier v i i a
\ . \
jintegriialem, in n u e r u i n saneiqrum suni t e l a l i :
.
quemadnaodum sane et Gregorii Ga3sarius frater,
et Gorgonia aoxor. Quoniaw auiem Gregorioruin no- , '
rainie similitudine in Ubroruiu iuscripliouibus dis- D

eernendi nonnuUi erranl, scirc peropus esl, ires

fuis&e Gregorios in Ecclesia Dei pra?claros. Ponti . \
%
illitteraium vidimut. Et cum ille magis cliam

curam gerere. Divina enim dogmata,qui auresobtuexcandesccns, mina profuiiderei : Tuum e$l, Barata$ habeas, exaudire non potei. (Theod. lib. i r ,
a i l , de delicalioribus juscnlorum condimeniiz cap. 10.)
6S9
E C C L E S I A S T J C E f U S T O R L E L I B . XT.
630*
; \ , \ cum illura, quem diiimus Neocsesarea ortum, et

, , ,
reliquis anliquiorem, Origenis discipulum: de quo
; .
celebris fama est Aihenis, et Beryti, et in provin'& ,
cia Pontica, totoqne adeo orbe, quem miraculis et
, '
doctrina pcrcurrit. Hic Csesareae cum Origene fuii,
* , - acdeinde ab eo non discedens, veriorem philo , \ ; , sophiam perdidicit (I). Postea in palriam re, ;, * versus, priinum ut laicus et profanus multa prae \ clare egil, daemenesexpulit, morbos sana\it,Gra2c

superslilionis sectatores eloquentia, seu poiius
' * - prodigiisad fidci nostrae professionem adduxit.
138
Meminit etiam hujus Pampbilus mariyr in suis,
. , quos in Origenem elaboravit, commeiitariis: in qui*
, , \
bus oratio laudatoria Gregorii ad Origcneni inseria
, - invenitur. Tres isti Gregorii ut breviter dicam,
. f
.
m o r a v i m u s , et qui
xal ; ' '
veteribus Nazianzenos, a nobis auiem, quod tali
, \ ) .
cognomine dignus sil, Theologus est vocatns:
\ \ .
frater Basilii. Fuii praeterea alius Arianns, Athanaii successor, qui a ptebe (2) occisus est. Dc his
salis.
. K \
GAPUTXX.
'
,
De sanclo Ampliilocliio epitcopo Iconii. ut h per
c V
'.
angelum sii ordinatus : et ul tum divinus Chry

,
90ttomu$ etiamnum adolescens, gralice eju$ qua* ci

rnerat egregium de se prcebuerit specimen.

.
u e r e
i s
me
' \ , \ * \
Teraporibus eiedem etiam, qui Iconii ecelesi

prafuit, enititit Ampbilodrns: quem amicum
egregie cbaruin babuere Gregorius et Basilius.
, \ C hidicant hoc eorum ad illum dals liltera et con, ,
stitutiones, maxime veroBasilii scriplum De Spiriln
,
saacio in irigiuta captla relalum: quae a inuUis
\ . \ eiiam Amphilcchia vocantur. De Ampbilocbio isto
h\\ \
permulta iradita sunl consideratione et memoria
* \
digna. Foit enhn senex simplex, in quo doctrina
\ , . e t v i t a e x sequo inter se ilacerlareni, ul aliquot
.
eiiam ediderit libros. Sedenim divina gratia aiiaa
, \ ,
aliter res nostras dtapensans et ordinaus, incrcdi \
biii quodam modo mirificttin, naluracque capturu
\ .
exceden, atqe noTum in hoc viro exhibuit pro ,
digiuro. Siquidem ad eum in solis locis phiioso, \
phantcro, propterexcellentem et vilam etdoctrinam
, ,
ejus angeloa Beus misit, qui mystica et arcana
. * benedictione et epiaoopali ordinatione eura dignaali,
\ - inteliecluali modo consecrarunt, et bierarcliarn
, civitatis lconii renuntiarunt. Ad hunc quoque non
' ' - longo poai tempore ordinandum, in cum locum
, - episcopi convenere. At ubi ex eo cognoverunt ab
\ \ oq) , angeiis Dei consecralionem eum suscepisse, data,
\ , de UHD sacra et divina gratia, Deo gloria, ut ponii : , \ ficem Oei, et Evangolii praeconem, fideique defen \ aorem, cum timore reverenter bominem admisere :
, . - ei eoHla ealutatione aique oscuio ei ixnperiilo, ea
" \ ,
qtiae episeopalie fundioais sunl, adininistrare et
) \ - exsequi permisere. Ea aeiaie Oplimus quoque, et
: ,
Leloiue, epietopi exsiitere, viri qui et vita et doctri ^ . \
na acceptam a majoribus d.vinare fidem propugna(I) Socrat. cod. cap. 27.
() plcbc Ariana. (Supra l i b . ix, cap. 7^
631
NICEPHORI CALLISTI
63S
reul: 1 3 9 quoruui hic Melilinensi, ille Pisidia? , , &
praefuilecclesiae. Divusetiara Chrysoslomus, juve- ;
Iiis eiiamnum, praeslantem ingenii animique yim
\ \
et spectmen Antiochiae viyens ostendii. Et disci- , ;,
plinam morum admodum conseclans, magi$
magisque in ea proflciebal: nondum iile quidem \ *] ,
In episcoporum cooptaius ordinera, sed inter sa- , '
. \
cras functiones diaconi minislerium adimplens.
\ / \
Cujus cum episiolas Basilius et Gregortus vide \ .
rent, admirali eas sunl, et egregium quiddain in eo
juvenc exslare perhibuerunt. Sed de Aropbiloehio etJoanpe, suoloco pluradicemus. Nunc ad impium
Valentem progrediaiuur.
. '.
CAPUT X X I .
Ut Valetu Antjiochict maximam per*ecutk>netn contra
, *
pios moverit, in fluvio eo$ submergens: et divinum
, *
Meletium et Pelagium et Samotalenum Eusebium, /
*

de cujns rebiu gettig brevit imeria e$t Qarrulio,
,
, txiibum egerit.

.
%
Cuua 8 Anliacbjae, sicuti dixima$, diutjus moraretur, et ab externis bdlis quietus esset, adversus
cos qui consubsUniialts fidem secUntor, se ariuayit: et non modo ex Anliochena (1), verumeliano ex, Qnilioiis quae circumcirca sunl ecclesiis,
X$ct& seitteniia? propugnatoreg ejecit. Aliis quoque
eos cladibns aflligens, cum varii generia suppiicils
susiulti, tum maxime in praHerfluemem amiiem
Qrontem conjecit et suffocavil. Et MeLetium qui^Jem, egregium de vera pietate cerlatorem, ex
CCclesta deturbaliim in exsiJium misil. Samofiali^
aulem divinum ejecit Eusebium. Praeterea vero ut C
Laodicea egregio pastore Pelagio orbaretur, et ad
viduitalein redigcretur, effecit. Qui adbuc juvenis,
invitus eiiam jugum malrimoiiii snbiit. ln ipso
vero nuptiali cubiculo, ad primam cobabiutionem
ponsae s u persuasit, u( casiiialem consecuns,
aororta eibi potius pietatem, quam conjugalem
consueludineai pneslaret. Ac taii quidem pudiciiia Pelagiug fuit: qnaiii etiam in eo, reliquac
cjas coii]4incta3 et veluli sorores virtuies, lanquam
tu cborea aUqua auoi consecut. Quam ob cauaara
omnium calculis e l suffragiig episcopali honore
dignus judicaius est. Yerum Uin splendida epixcopalis muneris admimsiraiio ejus, flectere impium
principem non poluit. Ulicel hunc illo in Arabiara,
, ,
\ , \
,
* \
\
* \
, \ , ^
OpovtQ \ . \

, *

*
, . * '

,

* .
* \
\
. *

.
*
,
. * , 4
Mcletium aulem Sn Arroeniam, et Eusebium in ^ *( ,

Tbraciaui ^cporiari juaeii, viros apoatolicis donis ^,
relucenies. 1 4 0 Eusebius Ute aotehac cum eccle- , , \ \
* /
ia$ niullas vacuas ess^ pasloribus cognovisset,
iniliiis babitu eumpto, et capite, liara, quam ex , . \
, ,
pileo couiecerat, lecio, Syriam, Phoeniciam, et
Palaeaiinam peragraverat: ordines vacuos in eccle- . \
s l i s , pretbylerie, diaconis, aliis sacris iniuietris , \ sopplens. Alicubi etiam epiacopos eccleaiia praefe- , .
cerai, si quos esset nactus, qui cum eo sentenlia? \ ,
ejusdem esseut. Quam praBclarum autem fortie et ^ ,
. , \, ,
gentrosi animi ediderit specimeu, in Tbraciam
^xsulatuin ire jusius, nefag essel, ai silentio pne- , \ (i) Sozoio. eod. ca^. 1 8 .
E C C L E S I A S T I C J E HlSTuRI.E L I B . X f .
V I
; ; - lerircniiis. Cum is qui cxsilii elluni ab impera

>. * ,
torc afferebat, circa crepusciilum advenisset, ul
, ' ,
tacitus essel, causamque adventus sui premcret,
'' \ eum adinonnii (1). c Si enim, inquit, lioc liiuUi . tudo resciterit, ardore zeli excitala, le quidcrn
; illa staliixi necabil, me aiitem csedis ejus poenas
, \
luere oporlebil. Haec ubi dixisset, ad primam
* ,
facein, unico servulo, qui cervical tantum et libel \ ,
lum securo fcrebat, comitatus, solus se in viam
.
dedit: alque ubi ad Eupbratis ripam venit, qui
, .
urbis ejus moenia prxlerlabitur, ubi etiam transi\ .
tuui babere dicilur, piscatoriam conscendit navini,
") , 0 et remiges in ripam alteram eum locum vcrsus
, , ,
qui Zeugina nominatur, appellere jussit. Alque
; . \
ille quidem sic est profcctus. At Samosateni re
. ( - cognila , in lacrymis et luclu esse, et confestim
, xa\ ; - trajeclus navigantibus repleri. Ubi vero euiu mulia
) \ (|- parte fluvii emensa suut conseculi, plorantes omnes
suadere ei contenderuiit, ne lupis oves proderel.
\
Sed postquam multa dicentes, eum in senteniiam
,
suam adducere nou potuerunt (nam aposloli , \ cum illud diclum cie objecit, magistralibus et
, \
. ' - potesiatibus subdilos esse); alius quidem aliud,
aurum scilicet el vcstem ti famulos ei iu lerram
^,
altunam el longiiiquam proflciscenti o b i u l i l : ipso
\
vero necebsariis lanlum a familiarissiims quibns ,
que acceplis rebus, precalione eos ita ut convenit,

inunivit, et ut doclrinam traditam diligcnler ct
, '
, - accurale relinereul, hortatus est, el sic ad Istnim
, \ \ ' , usqne conlcndit. III factum id a?gre fercnles,
, & ,
ubi in urbem sunt reversi, parati erant cnm lupis
, , , ,
manus conserere. jquum enim esl, ul aYdorcm
\ , et zelum quoque eorum, propler rein honestam et
' - pulchrain, exponam. Et profeclo injuriain eis mc
, * ,
facere exislimarem, si non flagranlcui illorum iu
,
fide sincerilalcm nieinoriaj posterilatis uiandareiu.
\ * \ .
141 ^
>
iac onis erant, pastori ,, bua cx ecclesiis oiunibus expulsis, Samosala quo ,
que prp Eusebio Euuomium quenidam adduxe ,
runt, nonio bominum omnium vel pauper, vel
, \
locuples, vel juv$niSj vel senex, aique ut simpli .
citerdicam, neino prorsus, ita uimos esi, ccclesiam
\ . \ '
est ingressus. Ipse vero solus iu episcopalibua
. \ , aedibus versalus est, nemine eum rcspicicnie. aut
. \ convenienle : cum quidem vir buinauus et modc
^, , slus fuisse dictus s i l . Uuod inde satis palel; cuiii
> , . - cnim iu publicum venisset balneum, et fatiutji
, fores lavacri clausissenl, ubi pro foribu3 stare
* - pturimos cognovit niinistris, ut eas reeluderenl,
, . " , praecepii, atque ut cojmuuniier et libere, qui vellent, lavaiiooe uterenlur, illos admonuil: quod
, *
itideni io interiori conclavi fecit. Alque ubi nuii nulii ingressi eum circumstelerunt ut una cuiu ea
. in calidis aquisiavarenl, eosesicobortalus. Gtc
. ' '
rum cuin illi eic stanles tacerenl, bonorem slaiiono
, , \
ejusmodi baberi sibi ralus, celeriter aquas calida^
. ,
reliquit, ei abiii. illi aquas ejus piaculum bh
, > , a
U t ) l
li
(1) Tbeod. eod. cap. 14,

(i) Plin. Jib. v, c. i 4 . Pulcbrutu cxeuiplum .
v&
resis contraxissc exislimanles, pcr cuniculoeeas ; . * { ', .
eniiserunt. alque aliis immissis lavarunt. Id vero
postqu.im Eunomius cognovit, statim uibe relicta, ,
domum est reversus : slultum esse ralus, in ea ma- ;,
nere urbe, qiue .ptiblico et coinimini in eum fla- ?
, .,
graret odio. Atque ita ille quidem sua sponie
Samosalis discessit. Ariani autem alium eo misere, f[ . * ,
ifucium nomimt, liipum revera , non pastorcm. . *0
At oves (ameUi pastorem non babertnt; qnno ,
\ .
umen paslorum sunt, fidei dogma sartum tectum
conservantcs, fecere. Porro quantuni Samosate- .
, .
noruro el in bunc odium fuorit, inde liquebil.
Pueri qtiidam pilani inter se impellcntes in foro \ *
Judebant, et Lucius prxtcribat. Accidit auiem, ut
pilaex cujusdain pucri maurbus excidens, per mulse ; .
rjtis qua Lucius vebebatur, pedes volveretur.
. , Aique illi ululatiiin ingcnlem edidere, piaculo
, ,
pilam replclain esse opinali. Lucius clamorem
.
euni noii tutelligcns, ex comitibus quemdam pauli , " sper ibi manere,et rein ipSam pcrspieere jussit ( 1 ) .
. E l efcce pueri per acccnsum ignem, luslrare iut
pitfeiiliini volenles, pilam jeCerunt. Pucrtlc hoC , \
( , )qcfrJerti fortasse, saxis Camcn idoneum, quod demonslret, quam tonslaus civitas ea odiuro ergsr ; ),
.
(M)s babuerit, qui fidei doctrinam depravare ausi
,
hiissent. 1 4 2 Sedenim Lucius non eo quo E u , ;
itomiui, fuil anifno. Vetum uasionibus suis apud
,
inagistratng laiilum effecit, u l e sacro ordine mul\ * ; ,
tus quidem orbe exigerem : qui vero ei vebemenlius r sistereut, longius etiam abigerent. Sic Evol- g ' *
<:ius ille diaconus Oasim deportaius : Antiochus
) '
auiem .prcsbyter, et niagni Eusebii cognationef , \ $ , clarus (sororis enim ejus filius fuii), permultis ' , \;
priroariis virtulibus pollens, ad quasdam ultimay Armeniae oras in exsilium missas est. Ubi vero , ,
, , c
divinus Eusebius, posl m u l u pro vera pielate
ubila cerlamina, postremo etiam martyrii recepit ' ,
.
voronam : pro?inciaIes,ronventu coaclo, cui etiarn
,
Jovianus, qui Pergensis episcopus, brevi lempore
.
Arianam eculus fuerat religionein, intcrfuit, A n liocbum in locum avunculi communibus suffragiis , stibrogarunt. Alque is ubi ad sacram mensam , \ , ;
:>ccessit, et, ut mos esl, inclinatus in genua roagna .
procidii, conversus, quoniam Jovianum dextram capili suo imponentem conspexil, suflTragium illius
- jccit, ei reliquis quoque electoribus suis restitit, dicens, nequaquam se ejus dextrae consecralioncm seu ordinationem s u s c e p t u r u i D , quac per blaspbemias divina suscepissel royslcria. Sed
hxc longe post sunt facta. Eo vcro tempore in inlerioretn Armeniam concessil. Divus autem Eutbius ad Istrum vilain egit, Golthis tum Tbraciam percurrenlibus, el urbes ejus popuiantibus : queraalnolum
ipse scripio q u a l a m sao teslatus est.
CAPUT X X U .
. .
i>e Barse, ei tyrannide ea quam in civitate Edessa
, ir ^ *Valens in martyrio seu lemplo tancti Thomcc per~
) ir pelravit.
.
Porro Baraen Edessenorum episcopum, cnjus
ingcns est gloria in Phoenicia, iEgypto el Theliaide, aiquidem has peragrans virimis suae splendore illustravii,. ut insulam Aradum incoleret,
(I) Tbeod. cod. c. 15.
, 8, \
\ ' ,
, & fc
<*7
t C C L f c S J A S T l C / L U f e T O K L E I.IB. X I .
"Apacov ^ / . ' Valens condemnavit. Quoniam vero apostolicta
, ;
donis clarus, doctrinae suae luce muUitudinem ad
; , \ se perirahebat, e l morbns quos medici curari
, "
posse desperaverant, sanabat, in iEgypiiam inde
; , - orbem quamdam Oxyryncbum nomine est depor . ; ;
latus (1). 143
Ubi vero et ibi virlutis glorta ani^ , izof>pto
mos omnium in se converlit, in extreroos quosdara
(
fines a quibus non longe Barbari aberant (Philo
) . tocus 18 nominalur) translalus eat, cum quidem
'
coelesti domicilio esset dignus. Etiamnunc in
*;
Arado lcciultim esse dicunl, quem plurimo bonore
' :
Peus sit dignaius, quod a>groli multi in eum re ; . \
posili valctudinem per fldem recuperenl. Vernm
] , cnimvero qu% Edessae eliam crudeliler Valens
.
egeril, sikmio ea mandare non licei. Cuin naniquc
, . Barscn, quem diximus, a grege suo exclusissct.
Lycum (2) pro ee subsiiluit: quain rem quia mul, tiiudo aegre l u l i t , et c.omrounioiiem ejus respuil,
' $ - relicia urbe omnes exlra ejus moenia conventus
( ; egere. Erat aulem ibi Tbomae apostoli insigno
, , , oralortum, quod vklore votens VaJens, una cura
,
prafeclo Modesio, (juosdam prius cum mandalo eo
; \
mi&it, Bt muUiludinem ibi congregatam, armalo, \ ( ,
rum quos secum ducebat opera dissiparenl, ba, \ . - culis et clavis eara pulsanies , si vcro opus eeset,
\ - gladios quoque adbibenics. Praefectue imperala
, facere, el clam Edessenis denuntiare, nc postridie
more suo in loco eo convenirenl. Mandatum enim
c- . \ - ab tmpcralore esse, ot iu eo* qui ibi deprebcnsi
- essent, graviter aniniadverterctur. Praifeclus sane,
, \
quamvis diversae senlentise et religioni*, ad eum
. modum illis est minatus : vel quod neminem aut
, &
paucos certe periclitari vellet, vel qtiod forlass<
- imperatorem graviier indrgnantem opcra sua uli
, \ . *
nollet. Edesseni vero iuinaruin deuuntialioneni
, , - parvi pendenlea, uua cum diluculo alacrioribus
. * , - eiiam quam anlea animis in locum dcsignatum
, , \ ^ convenere, el solila sacra sua peregere. Quod ubi
. , - Modeslo esl indicalum, cum quod facerel non ha \, \ beret, consilii inops, quam ctdcrrime miliiari
, \
manu eoutraela, per forura ad campuiu eum cou * t e n d i l : el iu mulkrculam incidit, inanu puelluiu
, raptauteni, palliuDique s k teinere el incomposite,
, ,
conlra quam feiuhiam deeel, irahenlem, atjue
. * , D adeo uriliiarent dnctoruai pbaUngenv, perinde
,
alque ad rero magjii monienlt properaret, ru<n ' *
penlem. Eani jussu sno coniprebensam, cujusnai
\
rei graiia Untopere festinaret, interrogal. Tun
,
ilia (3): In campum eum, i o q u i i , in quo vera?
e n i m
. , \,
pielaiis cullores sunl congregaii.
* , ; . et cerlo novi vestras qua* struitie inskJias ; e l
, " \ , - propterea eo venire propera, ut aequalia cum i l l i ^
consequar prxinia , ne scilicet cursu intennisso*
. \
, \ tardius vadena, gloria qux a Deo e*l, excidam.
Pueruui auleni (prefeclus subinferl) quid ila le , c
144 ^
(I) Tbeod. eod. cap 16.

() , Lycus, proprium esse hoc loco nomen
poursl : alioqiti lupiih i i r ^ c i a dicilur, ct *ic
appcllaiivtnn \fv * cn fu. r i l .
(3) Animus enim divina aemulatione succonsus

bumanum non capil roetum, eed lerrirulament*
omnia pro nsu habet e l ludicro. -od. bb. i v
cap. ^G.
r
NICEPHORI CALLISTI
6i0
cum ducis? E l rursum illa Ut et ipse, a i l , post ,

aifliclionem el aruranam loleralam, honoris ejus

pariieeps (iat. Ille animo ad tam generosam forli \ * ( 6t,
ludinem mulieris consternatus, ubi ex ejus unius
, . '
auorum omnium conjeciseet alacrilalein, ad impe, . ' \ ,
rialcm domum reversus, imperaiori rem onincm
indicavil, et u l a consilio coeploque suo desisteret
, , \ ,
emsit : turpem et adversam dicens ex lali facto
, $, \
coiiseculuram (amani, aique Edessenorum nihilo
.
magis alacritatem exsiiuclum i r i . Verbi* hisce
fnnumeraiu multiludinera pra3fectus conservavit. A l imperalor ubi illum contumeliosis vocibus pro
scidit, pugno etiatn cecidit: niuhiludinis nibilominus duces comprehensos cogi pracepit, ul p<r
apiionem vel cum Lyco scu lupo, c l nou pasfore, cominuiiicarent, vel ciira oioran urbe cxcederenl, aique ad ultiinas oras exsulaium ircnt.
CAPUT XXIII.
. .
Pe Eulogio et Prot$gene, ut magnifice pro fide decer- ,

"
taverint: et ut post reditum ab extilio , aller
]
Ede$$(c> alter autem Canis Ecclesice cpiscopi prcc- ,

*
(uerint.
\ Porro ubi praefectug illos omnes congregasset,
,
imperatoris roaodata in medium proiulii, lcnibus
'
titens verbis, siolidumque esse dicens, eos tam
\ ,
paucos et imbecilles homines conlra impcralorem
tanium, et tot populis imperanlem nili. 111 i autem ' ,
( ;
iaciii onines conslitere, in ducem suum (Eulogius
, \ )*
is erat, vir viia simul et docirina condignam lau , ,, ,
dern conscculus) respeclantes. Ad bunc igilur Modeetus conversus: Quid iia landem, inquU, senex, ; , ,
, . \ , non respondcs? Aiqui, respondit ille, responso
nihil opus esse, qui inlerrogatus non essem, pu- Q , \, ,
,*. ' ,
lavi. Rursum praefectus : Mulia certe ad vos, quae
,
utilia vubis essent, exponens, verba feci. Tum
Etdogius : llla quidem ad universos sunt dicta. , * *
Ego aulem ineplum essc cxislimavi, si inullis reje- , . \
, *~>, ,
clis, ipse respoudcrcin. 1 4 5 Q d
soluni
\ ,',
percuuctalus fueris, illico libi senteniiam ineam
exponam. Ibi praefectus : Ergo ut cum imperalore , , \ \
ubi conununio sit, facito. Eulogius vero ma- . *0
gna cum gratia facele admodum arridens : cOffert , , \ *
enim, inquil, et una cuoi imperio sacerdotium
quoque sortitus esl (1): > Verum ille ironicum e l , ,
aniarulenluin dicium sentiens, graviter id l u l i t , et . ' , \ ^jactis in senem conviciis, ad alia batc insuper ad- , \ *
, \ d i d i l : c Non hoc dixi, attonite et siulle, sed
ccaiiiniiiiicare le debere , curo quibus ille prajcipit, &
\
\ . > episcopis. At ego, inquii, et sencx sura, el pastoris
, ,
non expers : cujus vocem ut gernianani intelJigo,
, ^
et doclrinam sequor, neque mibi tam perniciosa et
. , ,
peslifera berba opus est. Hisce verbis furore fn
consus, celeriler ocloginia ex eis qui mulliludinis
, essenl velut columnai, comprebensos inTbraciam
. \
relegavit. Aique illi vincti circuraeuiiles, benigne
a muhis sunt curali. Vici eaim el civilates eis ob- , \ , , '
viani progredientes, lanquara vera3 pielalis defcneoribus debilum prxstiicrunt honoreiu. Porro
.
jnvidia nunquam noo aciein iosirueas, ad iinpera- , *
u
s i
{i) Apud Theodoret. dictum hoc per interrogationem effertur:

? Lib. iv, cap. 18.
Ancum
imperio ephcopatum etim
'
641
BCCLESIASTICJE
I U S T O R I J E L I B . .
612
, * lorem mox procurrit, c l multorum honorum cau, \ - sam essc dlxit, quod condemnalis exsilium forc
. \ , ' puiarelur. Imperalor re cogniia, disgregari cos, et
binos parlim in Tbraciam, parlira in Arabiam,
.. \
' , - quosdam in Tbcbaidem, atque alios aiio in oppbfa
. " ' , - dispergi jussit (4). Si qui etiam inler eos fratres
. \ esseut, disjungi c u n v i i (2). Etilogius sane, et Pro, , \ logenes, qui sccundas ab iWo fercbal, Antinoen (5)
. Tbebseorum oppilum depori.ui sunt. Quania
, ; , " autem illorum virlus fttertt, illud indicabit. Cum
, - namque sentenlbe suae episcopum ibi reperissenl,
, * communicare coepcrunt, el ecclcsiasticos conven* , \ tus egerunt. Porro cum pauci valdc ad eos conve \ - nirent, etcatisam ejus rei esse comperirent, qaoi
, , Graecae supersiilionis studiosi oppidani esseut : ubr
. , - pro eo alque decet, crrorem eura luxissent, non
, \ , cessandum sibi esse, usque dum ipsi peclora gtia
, - plangerent, duxerunt, sed ila ut parerat, illonim
. \ quoqne medicinas et salulis curam gesserunt. E l
, \ Eulogius quidem in domunculam quamdam sa
* \ ipsum abdidil, ibique tacitus v i x i t , rerum univer - sarum Deum prccibus exorans. Protogenes autciu
. - sacras Lilleras edoclus, et in scribendi artc valde
,\ exercitalus , ludum Hlterarium aperoit, commodo
pulcbre
, scholae puerilie loco invento. 1 4 6 '
, - et celeriter adolescentulos scribere, et sacra doctiit
, , oracula, ita ut illi Davidica carmina , et alia apo\ - stolica doclrinae consona addiscerent. Gum autcni
. , ex pueris unus morbo confoclus, in exspcctaiionc
morlis esset, Proiogenes in domum ubi is jaccbat.
, *- ^ vcnit, el inanus contrectal'one aegriludinem fuga
, \ - vil.Quodobi aliorum parenies cognoverunt, insuas
*. quisque aedes scnem adduxerunt, et ut invalidis
, eorum Hberis opem ferret, rogarunt. Tum illc se
, \ , - auxilio eis non prius esse posse dixit, quam a*gri
qitod eos desi \ \ divinum subirent lavacrum, Et
* ' - deriura recuperandac suis valetudinis adurgerel,
, , iiatira dicto audienies fuere, atque ita per corporis
, c ' , , morbum, animse quoque aalutem sunt conscculi.
. \ Si quis autem valenlium quoque ab eo persuasus
* , dmnara graiiam ambiret, ad Eulogium vadtns, ci
, \ fores pulsans, ut illc cas apperiret, el ei qticin
, vcnatus esset, sigilluni in Ghristo imponeret, roga ' \ bat. Alque ubi Eulogius eam rem, quod in precan
e l
, |> tione idenlidem interpellaretur , gravius l u l i l ,

Prologenes: c Alqui (inquil) longc necessaria inagis
.
csl errantium ad Cbristom conversio. ld vero
; , \
factum admiralioni crat omnibus , Prologenem v i ,
* \ delicet, qui lanla edcret miracula , et lani.ira mnltiludinein ad veritatis lucem produceret, partrs
.
,
primas Eulogio conccdere. E l onines longc pra* . *0 sianliorem superioremque Proiogenis virlutem
, ipsius Eulogii vita esse exsistimabant. Ca?lerum
\ postquam pcrscculionie procella sxvire desiit, atquo
, una cmn aliis el isii ab exsdio reducli sunt, incols
ejus regionis lacrymanles eos produxerunt : potis .-' .
simura vero episcopus ipse, qui auxilio tanto orbabatur. Et Eulogius qnidem divo Bar&e vita dc(1) Tripart. lib. vn, cap. 33.
(2) Infra lib. xn, cap. 5.
(3) A l . Autinoum.
NICEPHOlll CALLISTl
41
644
functo, ecclcsiae ipsius gubcrnacula suscepit. Admirando aulem Protogeiii, Garrae civiia* Gnecarum praesligiarum spinis obsita, excolenda crcdila e s i : qua labore multo repurgala, coelestem vene
pielalis fructum perccpil. Sed de bis po*iea.
147
CAPUT XXIV
Desancto Flaviano et Diodoro. utipsi gregem Meletii

rexerint, cum nondum epiicopaletn dignitatem
suscepitsent.
. '.
\ ,
\
*
, ,
; \ " \
, ,
. \
, ,
* \ \ ,
, , , * \
, . '
. \
,
.
* , , , *
,
\ \ ;.
*
, * # , \ .
\ \
, , . \
*
, ;
. .

, ,
, ,
' , ,
\ . * '

'
, \ .
\ \,
0
Valens diulius Antiocbiae commoralus, Euzoio

ibi ecdesias regente, Judaeis, et ethnicis Graecis,
atquc eliam qtii Gbristianorum nominc censenltir,
el diversa ab Evangelica doclrina dogmaia compleciercnlur, ouuiibus quae animis eorum placita cssenl, ut libere peragerent, j>ermisil. Nam impius
error sub Joviniano quidem exstincius, a Juliano
auiem excit;Uus, paulatim rellorescebat (1), c l
Dialia, Dionysia el Gercris sacra, non in angulis,
imperatore veluli prxcunte , peragebantur : t l boniiiics in medio furo,^ nemine obsislente, baccbaulium, qui uumine afllanlur, more, dUcurrebant. ^
m
Eoruin vero taiiluin, qui catbolica Ecctcsia? dociriuam sequebanlur, implacabilis boslis erat. Et
priraurn quideni recens conslriictam ecclesiam,
quam illis Jovhiianus dederat, ademii; deinde vero
cx aliis quoqne cos sacris a-dibus exegit. Alque ubi
illi sub dio agenies, ad montis radices Demn consuciudiue sua bynmis el laudibus celebrarcnt, et
varias easdemque adversas aeris mutationcs, aliquando quidcm CUIII pluviis ei nive el iinmeiiso
frigore confliclai:, aliquando aulem acstu solis admodum adusli perferrent, ne oo quidem loco u l
permaiiereni voluit, ct immissis in eos niiliiibus,
acniiunosum hoc vifce agendae institulum dissipavii.
Flaviantis autem et Diodorus gencrosi verilalie
atblete tum Aorebanl : qui iinminenles gregi
Gbrisli fiuclus, veluti scopuli quidam, quamprimuni in spuuiam redcgerunt. llli cuiin post Meletium in exsilium ejeclum, pro grege Gbristi decertabant,cum lupisipsis forlUer obviam eundo, tum
Cbristi ovibus convenietilem doclrinam proponendo.
Alque ubi ex locis ad radices monlis sitis deiurbali
sunt, ad proximi fluminis ripasoves paverunt: non
fruslra, perinde atquc illi in Babylone caplivi, ad
alices carmiuum organa suspendcntes : sed Ubcre
Deum, juxla diviuum Davidein, in omni loco dujninaiionis ejus lauiknles. Verum ne hoc quideio
in loco diu eos durare, orlbodoxorum et recle
eentientium hoslis passus est : 1 4 8
primo
8 e t l
quoquc tempore inde etiam secedere coegit, con-
venlumque cum solvere alque dissipare esl cona , xa\ , . \

tus. Sedenim divinum duorum isloruin virorum, , ;, qui pro pasloribus rem gerebanl, par, spirilnalem
\ ,
gregem.ad id quod iuGbrislo est bellum, exercuit,
,
aique ubi pabulamluui essct, raoiislravit. gene ,
rosus quideiu Diodorus, pcrinde atque praaltus ct
:,
pellucidus amnis, divino (lumine suos pouvit. A d * .
Tcrsus alicnos auieui vebcmeniius cum impelu
,
ruens, illegilima doginala diluit el abolevit: nou
\ ^
(1) Tbcod. cod. cap. 24, .
ECCLESIASTI&K IUSTORLE . XI.
6W
, magiii ille generis sui praclari splcndorem faciciu.

aflliciioues atUem et aerumnas pro iidc non gravaio
-^
' , , fcrens. Flavianus vero, qui et ipse ex nobilitaio
eral,veram pictalem geiieris claritati longe quoque
\ .
pnrposuil. Is veluti quidaro ludiniagister, Diodoro
ad sacrum pielatis quinqtierlium instructo affuil :
.
\ alque inccolesiis quidem i!le concionari non poiuit,
* - quod junior adhuc ad sacerdotii graduin non con srendissel : sed non poeniiendum cnibymematum
. \ ' seu argumentorum, atque ex Scripluris dcprompla , rum scnlenliarum reomenlum cis, qui id lcgilima
\ , cobortatione exciti (aciebaul, suppeditavil. E l illi
, * - quidem adversus Arianos bhsphema verba jaoian * tes, conlinuc arcum inlendebant: hic auiem veluii
ex pbaretra quapiam , sic ex sapienli nienle sua,
.
frequenlla senlentiarum lela subminislrabal. Et in ecclesta, quemadmoclum diximus, docere non pot u i l : domi vero ei in publicis dispulationibus impiorum relia disrupil, ei nibil ab aranearum lelis
4ifferre osiendil, quas ipsi irrefragabilcs esse puiabant quaestiones alque proposhiones.
. '.
CAPUT X X V .

*
De ancto AphraaU ei Juliano : ut monnsticam in
, \
solitudine vitam relinquentes, gregem Cliristi si>*i
.
tutali.
> \
\ '
^
. > ,
\,
* \ ^
. '
, \ ,
.
, ^
, .
, ^ \

,

\
, * .
, , . "
( )
\ , , j
* ,
, ,
, ;
. , c , \,
. \ , *
, ,
.
, \, , , $ , \ (1) Tbeod. cap. 26.
Non parum vero (I) illis tum in certamine bou

opis quoquc attulil insigni vita praclarns ii!e
Apbraalcs, quam sapiens Theodorilns in volumine
Dei amantiiun bistoriae conscripsit. Nam ei bic
quielo vitae inslitMo gregis Cbrisii salutein praetulil : et monasticum relinquens lugurioltim, ovilis
Christi curam gessit, et mullo diffluens sudnrc,
lupos undique ab eo repulit. Caeterum qtiatn locuples virlute fuerit, et quas supra captum honiinis fecerif, 1 4 9
qncm diximus libcr evolvere
enm volenti ostondct. Ego vcro unum quidlam
illius aclorum huic loco accommodaium, reccnsendiiin in opere boc duxi. Orontcs fluvius ab
Aquilonari parte imperialem Antiocbiae domum
prap.ierlabilur. Porticus autem quaedam maxima
duorum culminum, in parle meridionali ad urbis
moriiia, pralalis lurribus utrayie cx parlcconspicua, esl exsiructa. lnter imperiales aedes et amiicrn
via est, quaj per portam quae isthic esl, cuntes excipiens, in vicinos suburbanos agros deducit. Hanc
viam aliquando divu iusistebal Apbraales, ad fitlci
gymnasium ilurus, el ovibus Cbrisli congruens pabulum allalurus. Eum c superiore looo poriicus
prospectans imperaior vidit ; sisyra enim, scu
vesle ex ovium villosis pellibus consuia , amictus,
el senio mullo confeotus, cclerius tamen curr^bat.
Et quidain imperalori, bunc esse Apbraatem iiltnu.
ex quo lotius urbis multitudo penderel, dixit. Et
ille e porticu virura sanctum imcrrogaus : c Quonam , i n q u i l , vadis? Alque Apbraales , < Pro
imperio iuo precaturus, respoodil. Alqui, > itnperalor inlulit, domi te, qui leges monnchorum
e;queris, manere, ibique quieie considentem boc
facere oportuit. Tum divinus scnex pcrquatn
sapienter a i l : Recte tu quidein, impcralor, d i -
f.4)
NICEPUORl CALLISTl
functo,
ecclesiae
ip*ius
gubcrnacula suscepit. Admirando
rum prsesligiaruni spinis obsita, excolenda crcdila e s i :
644
aulem
qua labore
Protogeui, Carrae civiia* Groecamulto repurgala, coelestem vcne
pielalis fruclum percepit. Sed de bis posiea.

147
CAPUT X X I V .
rexermt. cum nondum eptscopalem digmlalem

suscepissent
. '.
*
Valcns diutius Antiochiae commoralus, Euzolo
,
,
ibi ecdesias regenie, Judaeis, et ethnicis Graecis,
; \ " \
atquc cliam qui Christianorum iiominc censenlur,
, ; el diversa ab Evangelica doclrina dogmata comple;
,
cierrniur, omnibus quae animis eorum placila es.

senl, ul libere peragerent, j>ermisil. Nam impius
, ,
error sub Joviniano quidein exsliuclus, a Juliano
* \ ,
aulem excitatus, paulatim rcuorescebat (1), c l
, , Pialia, Oionysia el Gercris sacra, non in angulis,

, \
impcralore veluii prjjeeunie , peragebantur t l bo ; , miiics iu medio for, neminc obsislenle, baccban*
. * j
tium, qui numiiie afllantur, more, dUcurrebanl.
. \
Eoruin vero lanlum, qui catholic* Ecclcsta? doc ,
irinain sequebanlur, implacabilis boslis eral. Et
\ .
priroum quidem recens consiructam ecclesiain,
'
quam illis Jovinianus dederat, aderait; deinde vero
, , , '
ex aliis quoqtie eos sacris aedtbus exegil. Alque ubi
,
illi sub dio agenles, ad montis radices Demn con \ \ ;.
sucludine sua byninis et laudibus celebrarcnt, el

varias easdemque adversas aeris mulaiioncs, ali, * # quando quidcni cum pluviis ei nive el iinmeiiso
, \ frigorc conflictaii, aliquando aulem acstu solis ad .
modum adusli perferrent, ne eo quidcm loco ut
\ perutauereiil voluil, ct immUsis tn eos miliiibus,
\
acruninosum hoc vit.e agendae instiiulum dissipaviu
Flavianus aulem et Diodorus gencrosi verilatie Q , , . \
alblete tum (lorebanl : qui immitientes gregi

Gbrisli fluclus, veluli scopuli quidam, quamprirauni in spumam redcgerunt. Hli enim posl Mele- , ;
tium in exsilium ejectum, pro grege Gbristi dccer tabant.cum lupisipsis forliter obviain eundo, tum
. ,
Gbrisli ovibus convenienlem doctrinaiu proponendo.

Atque ubi ex locis ad radices uiontis silis delurbali
, ,
sunt, ad proximi fluminis ripasoves paveruul: non
, ,
fruslra, perinde alquc 11 in Babylone caplivi, ad ' , ,
salices carminum org:ma suspendcnies : sed Hbcre
\ . * '
Deum, juxta diviuum Davidem, in omni loco du
jninaiionis ejus lauikntes. Verum ne hoc quideio
* '
in loco diu eos durare, orlbodoxorum et recte
, ^ .
seiilienlium bostis passus est : 1 4 8
primo
\ \,
8 (
quoque lenipore inde etiam secedere coegit, con- f)

, \ , . \
ventumque cuni solvere alque dissipare es( conatus. Sedeniin divinum duoruin isloruin virorum, , ;, qui pro pastoribus rem gerebanl, par, spiritualem
\ ,
gregem.ad id quod iuGbrislo esl bellum, exercuit,
* ,
aique ubi pabulaudum es^ci, raousiravit. Et gene \ ,
rosus qtddeiu Diodorus, pcrinde alque praallus c i
:,
pellucidus anmis, divino (lumine suos poiavil. A d : ? ' .
êrsus alicnos auiein vebcmenlius cum impelu
; ,
rucns, illegiliiua dogmala diluit el abolevil: HOII
; \ *
(1) Tbcod. cod. cap. 24, TS.
45
fiCCLESIASTIC^
IUSTORLE LIB. XI.
Ctf
, magiii i 11 gcneris sui prxclari splcndorem facieiu,

afHiciioiies aiUem et aerumnas pro ildc non gravaio
\
' , , ferens. Flaviauus vero, qui et ipse ex nobiiitatc
eral,veram pictaiem generis claritati longe quoque
\ .
pnrposnil. Is veluli quidam ludiniagistcr, Diodoro
\
ad sacrtim pietalis quinquertiiim inslriiclo affuil :
.
atqne inccdesiis quidem i!le concionari non poiuil,
* - quod junior adbuc ad sacerdolii graduin non coii sccndisset : scd non poenilendum cnihymematum
seu argumentorum, atque ex Scripluris doprompta . '
, rum sentenliarum roomentum cis, qui id lcgilima
\ , cobortalione exciti faciebant, suppedilavil. E l illi
, ' - quidem adversus Arianos blaspbema verba jarlantes, continuc arcum intendebant: hic auiem veluii
* ^
ex pbarelra quapiam , sic ex sapienli menie sua,
.
frequentia senlenliarum lela subministrabat. Et in ecclesia, quemadmodum diximus, docere non pol u i l : domi vero ei in publicis dispulationibus impiorum relia disrupil, et nibii ab aranearum lelis
differre ostendil, quas ipsi irrefragabilcs esse putabant quaesliones atque proposhiones.
. '.
CAPUT X X V .
<5 '
De $ancto Aphraaie et Juliano : ut monnsticam in
solitudine vitam relinquentes, gregem Chrhti sh*t
6
-
tutali.
.
%
\ '
\ '
^
. > ,
\,
-. \ ^
. '
, \ ,
.
Non parum vero (I) illis tum in certamine lioe

opis quoquc allulit insigni vila pnrclarns illc
Apbraaics, quam sapiens Theodoriltts in volumine
Det amantiuin historiae conscripsil. Nam et bic
qaioto vilae instituto gregis Cbrisii salutein prselulii : et monasiicum relinquens luguriolum, ovilis
Chrisli curam gessil, et multo diffluens sud<irc,
lupos undique ab eo repidit. Caeterum qiiam locuptas virlute fuerit, el quas supra captum l.oniinis feccril, 1 4 9
Q"cm diximus libcr evolverc
enm volenii ost^ndet. Ego vero unum quid latu
,
illius aclorum huic loco accommodaluni, reccu , .
sendiim in opere boc duxi. Orontcs fluvius ab
, ^ \
Aquilonari parte imperialeru Antiochiae doinnm
*
prreterlabilur. Poriicus autem quaedam inaxima
,
duorum culminum, in parle mcridionali ad urbis

lnania, pralalis lurribus utraûe cx partc conspi \
cua. est exsiructa. lnter hnperiales aedes et amnem
,
via est, quaj per portam quae isthic est, cuntes cx ^ cipieus, in vicinos suburbanos agros deducii. Hanc
viam aliquando divua insistcbat Apbraales, aJ fiilci
.
gymnaaium ilurus, c l ovibus Clirisli congrueus pa , bulum allaturus. Eum c supertore loco poriicns
, prospeclans imperaior vidit : sisyra enim, scu
. " -.
vesle ex ovium villosis pellibus consuta , amirtus.
( )
\ , . ^ el senio mullo confeitus, celerius tamen currtibal
' , E l quidain imperalori, bunc esse Aphraatein illtnn.
ex quo lolius urbis multiludo penderel, dixit. E l
, ,
ille e porticu virum sanctum interrogaus : Quo , c ;
nam , i n q u i l , vadis? Alque Apbraales , Pro
. , c , ,
iroperio tuo precaturus, respondil. Atqui, > itn. \ , *
peralor inlulit, < domi te, qui leges monnchorum
, ,
sjqueris, manere, ibique quieie considenlem boc
.
facere oportuit. Tum divinus scnex pcrquain
* c , \, , sapienier a i l : c Recte tu quidcm, hnpcralor, dt, ^ , \ ( I ) Tbeod. cap. 26.
i s
644
647
N I C E P M O R I CALLtSTI
cis mc id facere dcberc : faclurusquc id adeo con- ,
etanter fueram, si pax Christi ovibus esset. Sed
\ , \
cum multa quaedaminsaniae caligo loca omnia oc- , ,
ruparit, et maximus insnpersubrepat tiinor, ne , plurimo immirtente periculo, a ferisoves dilanien- , ,
lur, necessitas mihi quoqiie incumbit, ut vigilem,
. , ,
omnemque funem moveam, ne quod grcx Cbristi
,
capiat detrimentum. Age enini, imperator, si
, \ ,
puella essem domi in conclavi abdita, fusos ma- \ *
nibus tractans* ct laniilcium metim curans atque
,
alicunde aubito conspicerem flammam cxortam, et , \
Oinni cx parte paternae domui circumftisam, fcedo ,
incendio eam jamjam constimpluram, ouid mc , ; *' ^.
facere oporlerel? dic, te pcrDeum oro. Utrumno *. tne sic sedcre, et penates pairios conflagrantes
, \ despiccrc, igneirique proserpentcm exspectare: an ^ , \ , .
conclavi staiim reliCto, sursum etdeorsum currere,
, \ \
aquain in roanibus babere, et modid omnibus ; , , 4
flammam exsiinguere conari oporterel? 1 5 0 Sa \ ^, \ lis sane scio, diclurum le, facienilum mihi esse,
, .
quod et sagacis sanaeqae mentis puella faceret. Id
\
ipsnm vero nunc quoque iieri debere exisiimo. , \
Gum tu eniin quasi fulmen quoddam in paternam
,
domum nosiram incideris , et veriorem pietatem
.
omnem igne vastds, undiquaque Circumcursamus, ,
flammam glisccniem exstinguere satagentcs. iHacc . \
quidem ille dixit. Imperalor autem ad minas trsqufe , \ ^^
progressus, silere eum cocgit. Ex cubiculariis au , ' , tem imperatoris quidam, qui sanctum virum pro- \, ^ ^
pler animl icmeritatcm gravins iractavcrat, in bal- Q \ ,
neuni confcslim ingressus, ut principi lavalionem
. \ *
pra?pararet, inentc captas, et in calidas aquasdela , psus, ibi vitam . Imperator aliquandiu e i . * ,
spcctans, et exlrahi ea inora lcmpus querens, aliis
,
causam ejus rei inquisitam sibi renuntiare praece . *0 \
pit. Qui cura eo venissent, el omnia circumspexis , ,
eent i)lum in calidisundis morle frigida peremptum
,
repererunl. Quod ubi impcrator cognovit, opus
\
id quidera petulanlis, Apbraatae sanclo Hlaw, injii . ?.
risp. et contumeliae esse, recte arbitralus est: de
.
impio auiero dugmaie euindcrr., juxta itidurati
\ I
cordis Pbaraonem, relinuit animom. Et perinde

atque fulniine afllaius et attoniius imperator, roi \ ,
raculo eo magis etiam esl contra vcram pielatcin
. \ ,
concitatus. Eadem lempestale idem quod Aphraa* D ,
les, plurimum laudalus Ule Julianus fecit. Nam hic , , *\
quoque solitudine relicta, Anliochiam venil. Gum
\ \
cnim mendacii artifices, Ariani inquam, pcr syco , ,
phaiuiam virum sancium traduccre conarcnlur,
, ^
vcluii factionis eorum esset, et dogmali Ariano ,
cous2nlirel : Flavianus, Diodorus, et Apbraates, , ,
verilaiis luinina, Acaciuni illnm qui postea Bcr- ' ,
roeensen* civitatem sacrorum anlisles optiine ad , '
niinislravit, ad celcbrem illum virum cum bujus^, \ . \
niodi poslulatis misere, ut muhoruiii (1) m i i l i u n
& \ \
hominum misertus veniret, ei cum adversariomm
,
redarguerelmeudacium.ium veritaiem liberc coniir
1
(I) Thcod. cap. 27.
E C C L E S I A S T l C i l H I S T O R I J E Llfc. XI.
C50
&1 : , mans, fidci docirinam depr&dicaret. E l quac vir

,
iste semel alque ilerura Antiocbiam adveniens mi
* -.
rillce peregerit, Dei amantiuro hisloria qoemvis
,
edoccbil. Quod vcro urbs tota opera ipsius ad eon .
venium seet coeiura veritatU conlulerit, nemiuem
* '
iion certo nosse puio , qui recte res humanas
, , *\
dijudicare consueverit. 151
Opera namque prauer
. *
optnionem bominum ediia, onines omnino ad sc
,
pertrahere, camdcmque cem eormn auctore seu, >
teniiam complecli, pcrstndere solent. Julianum
,
porro praecipua qoaedam et ratioiie.ro superanlia
,
miracula perfecisse, nuii nos solum, sed eliam
,
veriiaiis accusatores lesiantur. Idem vero Antonius
\, \ ilie monaslicae auctor vila3, Constantii temporibus
ot ^ fecit. Poslbabila euim quandoque solitudine, Ale
^ xandrinam urbem ubique perambulans, verbis
.
clarioribus omnibiis est altestalus, Albanasium
, quidcni veriiatis esse propugnalorem, et aposlolicorum dogmalum defensorem: qui vero A r i i rabie
,
affecii esscnt, a veritaie ipsa longe aberrare. Adeo
,
rera ipsam recte putanics d m u i \\\\ v i r i , leinpori
.
cuique munia sua iribuerunl, quando vel quietiorera vitam complecii, vel locis reliclis solis
degcre in urbibus polius deberent, minime ignorantee.
CAPUT X X V I .
. KCp.
,

.
" '
'
,
cl )
\\
,
De obilu Athanasii, cujus successor fuil Petrus. Prerterea de crudelitale Lucii Ariani : quem Ariani
AlexandrintB Eccleticc, Petro puUo, prafecerunl.
Talia iinpius Valens Antiocbiae quoqtie egit.

\ ^
Transeundum autem binc ad ea quse Alexandrix
. * \
sunt gcsla. Quiele siquidcm in /Egypio Ecclesia
. '
fufi, Aibanasio superstiie, ob eas quas supra nar , ' &
ravimus causas. MuJtitudo namque ea, quae veram
;
pielatcm sibi sequendain siatueral, Arianaro plia^
Jangem superabat : idque propter suuin erga
,
Atbanasium amorem. Et cum ea essct ardcnlior,
. " \ -.
e l a d eedilionem movendain propensior, mctum de
^ , ,
. "
se pra?buit, ne lumullu concitalo, respublica do
iriuienio inulclaretur. Proinde divina quadam pro ,
vidcnlia inmtnnis a gravibus malis Alexaudria
. \ * ;
periuaiiît, lauUsper dum veriiaiig propugnalor
; \
superfuit Atlianasins. Ubi aulem iile post pcrtrula
, .
plura, Bec coronas pauciores, ad viiae condiiionein
, , D laboris omnis experlem, ad quadraginia el sex annos cpiscopalum cum gloria iuagna lunclus, dis \ , ,
cessit: Pelrus, vir optimus el clarissimus, in fun
clionem ejus successil, suifragio quidem.prinium
;
beati illius capitis , dttimle etiam episcopor.uni
,
provincia3 ejus universorum, f52
toiiusque cleri
,
et eorum qui Alexandriai priir.os bonores et magi^). \ '
stralus gercbant, volis ei calculis, plebe eltam
* .
cuncla fauslis accla/nalionibus consilium id p^r , \
qu.m libenier confirmanle. Pariiccps enim diu ) , \
lurnorum sudoruni Albanasii fueral, nunquam a
^ , magno illo viro vc) domi vel peregre discedens,
;
variisque cm illo pcriculis colluclaiis. Quaprupter
, \ osoi quicunquc crant finitimi cpiscopi, et qui iranquil, ,
lam vitam scctabanlur, monasticas relinquente^
PATUUL. G K . C X L V l
21
:
fjl
(5,2
NICEPnORI CALLISTI
palaesiras, niaxime huc egeruitl, ul Peirus in illius <*0. Q; ; ,

locum fnbstllueretur. Postquam auletu is sacram
, \
recepit sedem, nulla inierposita mora, geniis ejus
, .
pracfcclus, contracla ex Judaeis c l Gra?cis mano,
\ ' , '
ecclesiam circumvallavii, el Peirum exire jussit.
\ ,
Quodnisi facere!, se illum vel invitum indeejectu * ,
rum esse, minalus est: quod quidem ille fecit,
.
cum ul volunlali imperatoris inorem gereret, tum
,
maxime impiclali ipse s u salisfacerel. Quod nam , .
que ex idoloruin nefaria supersliiione pendcrel,
. \ splendide se feslum dieui actururo esse ptitabat,
,
b\ verae pietaiis navem in tcmpestatem conjicerel.
/.
Ac primum quidem Peirus iu carcerem inclusus
. , est : poslea aulcni profugieus. cum scapbam com' .mode nacttis essel. Romam ad consoniienlem sibi ^ , , ^
nejus urbis episcopuro Damasum Irajecit. brevi
, post Euzoins, qut Antiocbiai Arhnae praiil r d i - .
gioni, temptis opporlunuui nacius, consilium in\ -\ \ ,
venil, iH Alexandriam ipse inl, ci ecclesias ibi
, , \
Lucio Ariano iraderel. Quod ciim iniperalori quo
tjue placuit (adbuc eiiim is Aniiocbi* eral), cum
\
salcllitio multo, el mililari qu.u eum sequebalur
. \
manu sane quam lrcquenii profeclus csl, alque una
, ?
cum eo magnue imperatoris quacslor. Habcbam ii
\ . \ ; ab imperalore ad prafectum provinciae Pailadinm,
, \ nnndatum, ut is ûacunque in re opus essct, L u .
cio el Euzuio non deesset. E l Pelrus quidem,
. \
sicali diclum est, in carcere asservatus esi : postea

etiam Romam navigavil. A l Lticius Ariaiius in
,
sacram Aihanasii scdem est cullocalus. Uaque Q ; . \ ' , jEgyptii longe graviores in exieros ainmos conce
pere. Siinul atque cnim improviso advencrat L u -
cius, slaiim ecclesias occupare contendit. Alque
;
ubi pU4)s contra niti coepii, bellum adversus clericos el sacras virgincs esl iiistilulura. 1 5 3 E i
, ; ^,
alia? auper alias HlalaR calainiiales Ecclesix catho- . '
licai sciaLurc? afflixeruul. Per.nde cuiiu atque
, *
ierae agrcsles gfvgi Clirisli Ariani imminentes,
/.. ' \
pariiro in exsiliHin egere, parliui caplos in vincula
conjccere : quos rurstifn ex vinculis producios,
, -.
variis subdidere suppliciis. Quidam enim unguiis
. , et flagris bubulis caesi, quidam ardenlibus facibus
.
adusli, alque alii bonis prtinum spoliali, aliis niox
/. , sunt affccti trucialibus. Tormenlis vero iam varii
, \
generis supercsse, admirabile esi visum. Quod D . \ ; .
quis prios vita excessissei, quam Uuta mala ex '/ ; flv
pertus, aul si ad lolerabilius exsilium damnaliis

esset, iortunalum id, ei quod alicui invideri posset,
,
liabilum est. Scd quis exponere possil, qua; mala
'
in Lucii introiiu acciderint ? Quorum quidem Sa binus, qui res ecclesiasticazs conscripsit, miuime
, \
meminil, qtiod amicorum sibi Arianorum dedecora
^ . " ,

premere malueril. Oplime autem ea beatus Petrus,
, .
posiquain e carcere profugil, in scriplo quodam
suo tanqiiain iragoediain exposuit, et ad oraues ubique ecdesias misil. Quod scripium, cum prius
uiiuiu sallcm ncfarium iinpii Lucii flagiiium memoravero, voluiuini huic inseram.
BCCLESIASTIC-B HlSTORI/E L I B . X t .
6)3
. '.
CAPUT XXVII.
/

' /*?*;,
,
,
.
De pertecutione quam Lucius monnsterii* JEgypll

intulit, et de discipulh Antonii tnagni: el de duobus sanctis Macariis, ut propler fiaem ex$ulaniei,
mnlta miracula ediderint.

* ! ,
, ' *.
, ,
\
, *
. ,
\ ,
Ac Petrus quidem ille admiratione digntis, ad

eum modum Romam concessit. Qui vero faciionis
Ariana? crant, quanlumvis pauci, ecclesiis in ASgyplo imperarunt. Nec iia muho post, niandalum
quoqne ab imperalore ad gemis cjus prajfectum
missum est, quod Niesenae tldei propugnatores a
Lucfo indicatos Alexandria el omni iEgyptia dioecesi ejici jubebat. Porro Euzoius conleclis Alexandriae ex senientia ivhus, rursum se Antiocbiam
, .
'
) \ \
, \
/. , *
, ' ,
, \ \
*
' \
,
,
\ qo .
, '
r
- -
' * , \ ^
\ "
,

\ , ' \ , \ *
\ &
, , \
. \
: , , ,

, * \ \
, . \
xa\ ; elc
-, :
* . ,
\ ,
,
. ,
,
^, * ,
^' /. \
(1) Sozom. eod. cap.
20.
() YaicMis impielaiem quaui dudtim medilaus

fuerjt, oprribns cxplens, legein l u l i l , ul moMactii
contulit : Lucius vcro, quemadmoilum mandalum

fueral, et Êgyptii exercilus d u x , cum magna
muliitudine ex Graecis ei Judaeis ei Arianis mistim
colJecla, boslilitcr prcedas cgit, el infesla signa
conira monacbos soliiudinem incolenles duxit.
154
P
>
Q e m maxime
onsectantibus molesliam turbulcnter afferrel, in
poteslale eos sua fore : proindequc et eos qui in
urbibus essent, Christianos, a se devictum iri :
quandoquidera mulli ea tempestate venerandi in
jEgypto et Thebaide viri monasleriis praeibanl,
Arii opinionem maximc aversanies. Quos plebs
ipsa secuta, ul eadem ciim illis de religione sentiret, maximi faciebat. Neque enim illi de dogmatibus nugari voluere, ac nc poluere qutdem. Penes
"
e r a t
8 i
1 , 8
n i c t
"
eos auiem veritatem esse arbilrali sunt, quorum

preces Deus exaudiret, miraculorum edendomm
facullatcm eis tribuens, et qui fidei verba virtulis
operalionibus lanquain lestimoniis confirmarent:
quales tum monachorum duces fuisse novimus,Macarios duos, Alexandrinum el Urbanum, quorum anlea meminiinus: iicm Painbo, ei Hcracliden? iJlum.
qui optime ab Antonio niagno viriutis el iEgypiiorum monastcriorum antislite sunl erudili, et alios
ejusdem discipulos. E l cum Lucitis secuin ipse
repiraret, fleri neutiquaro posse ul res Arianorum
in luio esseni, et ipsi universalem sibi Ecclesiam
rjubjicereni, nisi eos qui inier monachos suinnii
esseni, in senlcntiam suam pedibus ire cogercni,
n i eam est agressus. E l (I) quia suadendo niliil
v e
cfliceret, ad vim se converlil. Iiaque a r n m i , nudis, c i qui ne manum quidem defendendi causa
exlendere vellcnt, ingruentes (2), miseraiidum in
iaodum eos afflixerunt, iia ut cladem illis illalam
vcrbis cxponere non liceat. Postrcmo lamen coeplum i d . fruslra fuil, quod omnes paraii essenl
jugulum iiicliiialum gladiis pra.bere , et, si opus
csget, mori potius alacriter, quam aliquid de iSicaenis decrelis niulare. Feriur vero el iJJud, cuiii
impclum imminenlium miliium exspeclarcni, quemdam apud eos fuissc, cxipedibus proptcr arijcumililareiil: nolcnit>s per Iribunos el niilitcs fusiibus interiiii jnssil. (Eulrop.)
G55
NICEFIIORI CALLISTI
fcG
lorum convuIsioneDi adeo laboranlem, ui illis , \
insistcre non posset, sed scipionibus quibusdam
, , ^^.
illorum vicem et usura expleret. Hunc 11 i oleo \ . * ,
anelum in nomine Chrisli, quem Lucius perseque- , ;
r e l u r , surgerc et doroum ire jiisseruni. At ille
, \ ,
exsiliens, slalim iter perfecil, eadom prorsus cum
\ ,
monacbis istis colenda esse praedicans, quibus .
Deus, Lucium (1) accusantibus, graiiam suam
, concederet, et aurem laut benigne prseberet, ut se \ , \
tam diulurno morbo liberarint. 1 5 5 Verum ne , ,
iis quidcm ipsis rebus eis consilii coeplique sui ,
poenitenlia incessil. Noctu enim bos oppressos ,
atque comprebensos in insulam qnamdam circum\ * . *
circa lacu ingenli circumdatam miserunl, quam \
antiquilus bomiiies superstitionis damioniaca?, qui
, *
tfoclrtnam noslrain prorsus non audissent, incole- ' * . \ ,
bani. Eratauieni adhuc ibi perniciosi ct pesliferi
*
dxmonis anliquissimum delubrum , cujus coltu .
t-tiamnuni maxime tenebanlur. Postquam autem , ,
insulain attigerunl, sacerdotis filia, a daemone agi- ,
lata, ad eos venit. Qu ubi cursu et claroore
' \ indecenti ad eos contenderel, ineuiae incobe, novi- , , ,
ute ejue rei cousternaii, eam sunt secuti. Ubi vero ' ' , ad navem, qua divini illi senes ad litlus appule- , " , , ,
ranl, accessit, dxmonium iliam convellens humi ;
projecil, et magno per illaro clamore edito obse- , \ ' ,
eravil, c Quidnam, inquiens, ad nos venisiis, ' \ magni Dei mini^tri! Insulam uamqae islam jam- .\ .
dudum nos absque molestia el turba otnni lene- . mus, el omnibus prope hominibus ignoii, et lacu- , ., . > \
bus istis circumvallali hic laiemus. Quod si " . \ * deiuceps vobis banc regionem incolere visum esl,
' $,
libeitter decedemus. Talia daemon per puellam
\
vociferabatur. Qui siniulatque ab illis increpitus \ \
silere jussus est, .puella e vestigio cum pudore et , uiodestia ad seipsam rediii. Et pater ejus aique
.
insola oranis cum incolis aniversis Christianismum * \ .
suscepit : templumque quod ibi erat, repurgatum,
, ,
atque in ecclesiam transformatam, Cbrjsto dedi- ,
cavii. Ea res quamprimum Alexandriam renun , ' .
liaia Lucio non paruro allulii moeroris. Factum
\ cnim inde est, ut non soluin alienorum, verum \ .
cliam popularium suorum odtum incurreret;
\
perlnde alque Is qui noncum bominibus, sed cum
ipso prorsus Deo bellum gererel. Itaque occulle j [)
statiin, ut Macarii ad studia sua et in solitudinem
.
redirent, pracepit. Salis quidem bsec crudelem
^,
Liicii impietaleni indicanl. Exactius tamen auimi
, , .
cjus inbumanilatem divini Pelri littcrac declaranl:
*
quarum cgo prolixilaiera iugens, quae loco huie accotnmodala sunt, ex eis decerpam, el bistoria3
iidjiciam. Scribil autem ad hunc modum :
(i) In his Tbeodoreius fuissc ecribit dues Macarios, et Isidorum, lib. , cap. 21.
c-p. 21.)
(Theod.
eod.
6*7
%
658
ECClESlASlICA HISTORI^ LIB. XI.
. '.
1 5 6 CAPUT XXVIIL
Epistola Petri Alexandrini epitcopi, exponens qu
mala et clades Valent et Ariani in JSgypto piis in,

xalol
tulerint.
'
,
c ;,
c Palladius gentis pr&lecltis, cum ethnicus et
, \ > genlilis superstilionis esset, atque ad pcdes simu, hcrorum sentper provolvereiur ei quod sa?pe
, ,
antca bellum adversuni Christum meditalus esset,
;,
ea quam diximus muhitudine contracla, impeium
. , 4 \
in ecclesiam iocit, perinde atque barbaros subju /,
gare pergeret. Tum sane, tum res pessinKi* suut
,
adinissae : quas cuin diciare lantum veliem, quod
\ ,
memoria earum dolorem mibi renovarei, ingenlem
.
vim lacryraarura emisi. Ac diu profecto iit eo luctu
, \
permansissem, nisi diviua cogitatioiie moerorem
> , \ eum laxavissem. Poslquam nanique in ecclesiam,

qux Theonac dicilur, lurbae populoruni irriiernnl.
, \ ; *
pro eacris verbis acclamaliones fauslas simulacro ,
r u m , pro divinarum Scripiuraruro lectione impu *1 \
ros mauuum plausus, ei iniractas foedasque voces
\
edideruni. Conlra Cbrt<ai virgincs eas conlumelias
;, cvomuerunl, a quibiis profereiidis lingua abborrct:
ftv , turpe enini est eas proloqui; aiqtie si quis sauas
' ,
mentis eas modo audial, aures obslruat, ei surdus
, potius fieri oplel, quam ul ipse lam foedorum ver ; borum audilor sit. Sed ulinam verbis conlcnli,
' , '
vcrbis sallcm saevii^cnl, el iaclis ipsis verborum
\ .
impurilaieni non superassent. Perferri enim ab eis
4 , qualecdnque eiiam convicium facile potest, in qui, fiva ;, ', ^ bus Chrisli sensus et dWiua doctrina est. Isli i g i ,
\,
*\_ W AC.I
et-ri.x ,:^
j^; q j
j
prseparati ad interitum.
,
,
nasuin deprimentes, sonilum impndicum naribus,
,
eumdemque ingentem, perinde atque (ut ita d i * cam) ex aquaeductu emisernnt, et veslem sancta, , - rum Chrihti virginum, quarum vilae insiiliitum

typuin atque formam sanclorum angelorum expres ,
eam refert, dilacerarunt : atque ut nalura ipsa
. \
fert,nudas eas per urbetn omnemveluti in triura , pho duxerunl, lascive alque impudice, quo placi. 1 \
tum essnt modo, cis illudenies, ct (fera prorsus

el inaudila, quae ficbant, crant) publicilus ita
^ ?,
nudaias circumagenies. Ac si quis carum propter
,
rei indigniialcm miserlus, blandis admonilionis
. , ,
vocibus usus factinu inhiberel, is vulnere inde
/, .
reporlaio abibat. 1 5 7 Sed> calamilalcs l Mulla?.
virgines violentam corporis consiupralionem sustinuerunl, mullse clavis in capui diverberatx sine
voce manserunt, cuin quidem corpora quoque justas sepullurse mandari non permitterentur. Qua.
propier ad bodicrnum usque dicm parenlibus adhuc iniserc vociferanlibus mnlta corpora non
reperiuntur.
Ve.rum quid cgo parva haec, s! cum magnis
.:;
ahis
confcras, commemoro? Quid his immoror, et
, \
non polius ad ea qu.e majoris suni indignitatis,
; * J
stalim transeo? quae vos, sat scio, admirabimini,
\ \
et diulius nobiscum constcrnabimiri, ad Domini
,
erga genus humanum amorem et benignilatem,
.
quod non res simul universas prorsus deleverit,

obsiupeecentes. Quae namque, juxla id quod scri, '
pium est, neque facta suul, neque audila in die . '
bus palrum nostrurum, ea ia ipso sancliore sasro ^, , \
t
l u r
s u n t
v a s a
r a 3 f
T>>
NICEPtlOHI CALLlSTf
ruui aliari i*rgerunt impri. Nam \ e l j l i in prosce- , ludortim dissoluiorum, ulpuer&exum masculi
; , \
abnogaiis, el mulieris expetens, stibio (eiculi
, * scriptum est) oculis perunctis, el fnco facie rubri ' ,
cala. quemadmodum quae apud eos sunl simWa , cra, bahitu nmliebri, in ipso sanctiore ahari, tibi
dcsceusum Spirims sancii invocamus, conversione
, ,
Kciie in orbeni facta, buc alque illuc nianibus
; :.
geslictilans saltaret, fecerunt : prolixe admodum
, \
ridentes, aique nefarias voccs addenles. Alii au ,
tetn et hoc ipsum factum non satis ad obscenam
,
temeriiaiem esse ptilanies, et q u jam patraia
>,
fuerant, decora polius quam nefanda exisiinianies,
, , ex ipsis qucmdam obsccna fceditate noiissimum,
.
vc*le delracia, ct pudeuda eliani torporis p;rle,
"\ .
.
(|
proul natura? ferl babilus, nuVala, ecelcsi* ibrono

\ , * imposucruul, el foedum conira Chrislum concio- , \ , , nalurem appellarunt: iiam pro divints verbis lur, ,
pitudinem prolultt, pro oralione gravi ct *aneta
,
itnpudicam Usciviam, pro pbuate iiupicialem, ac teniperanlia fornkalionem, adulierium, inasculorum concubitum, furium, cibum ct poiuin una cum aliis cjusmodi ad vilam ulilia et comiiioda
esse docens.
,
Cum baec ita se baberent, et cgo cx ecctesia
( \,
seccderero, (quomodo eitim id non facereu, cum
, *> ,
ibi miliiaris iuror obliuerel, 158
P
: \
dissolutam licenliani venalis , cum largiliones
poctiuiarum, cum eibuicorum seu genliliuin ma- ;)
nus maximis nixae dlichalionibus regnareni ? ) , successor mcus in cain esl missus, qui episoopa- ;, ,
\ ,
lum veluli profanam dignilaiein auro redi*.iiiit,
Lucius quidam, lupi () improbilalis ei aclio- , ,
,
num siudiosus, non recte sentieniium episcopo. (
rum concilio, non legiliiuorum verorumque cicrico
rum calculis, non populi flagilatione, sicuii cccle- )
siaslica? produnt sanctiones, lectus. Adcrant au- , , , ,
;
icni ei (simplici itatnque el facili inlroilu urbcm
ingredi non potuit) non episcopi aliqui, non pre- * ,
' ,
sbyleri, non diaconi, non populi catct-va: : nun
\
euni monachi byinnus el laudes ex Scripturis con, . * :cinentes produxere; sed Euzoius affuit, qui dti;
\
duin,cum diaconus nostrae bujus Aiexandria? essei,
^, ; ,
una cuin Ario in sancla el magna synodo Nicx;e,
\ ,
ordine icoius, prxeidenlia sua nunc Aiuiucbeua.n
*
vastal ecclesiam; et comhaiensium largiiionum
c
, e l ) S
comes, qui secum immcnsam mililum muliiiudi f)

neiii adduxit, omni genere inipielatis semper clarus, noniiiie Magnus : nam Juliani lcmporibus
rcclesiam Beryli, qua Pboeniciaj insignis urbs esl,
inccndit, quam sub Joviniano beatai mcmoriae
principe impendio ipse euo reslituere est coaclus;
libus imperalor bumanissimus ei pepercisset.
< Conveuit ergo ex isfo vestrnm pietalis slu(liiiii), quod ad vindictain faciorum cxcilari vclim,
fxtslimare, qualia et qtianta in Cbrisli Ecclesiam,
eo ipso quein diximus lyranno nobis imminente,
commUsa sint flagiiia. Simulatque cnim, qui a
pietaic ve&lra el n d c ubiquc senlicntibus Cbrisliauis atquc epiacopis sapins cs>l daimialus, L u c i u i iu utbcm juslis dc caubib sibi infcslam pcr-
;, ' ,
; .
,
\ \,
;,
capile cliam prope plexus, nisi mullis deprecanc '
,
, \ > ,
* .
;
\
, -
fiCCLESUSTICiE
HISTORLE L ! B . XT.
62
-..;, ' - venil. enim solum,. ut infanm ille Psahuis

insipiens, d i c i t : Non esl Deus verus Chrisias, sed
^ ; " ( ) ,
eliara siudiis suis et ipse corruptus esl, et alios
, ,
corrupit; blaspbemiis quae in Servalorem ab eis
\ \ ,
effundunlur, qui creaiuram praelerilo Crealore
\
colunl, gaudens. Quidni autem hoc faceret, cum

conMinuein cum Gr&cis oblinens sensum, culium
\,
audeat exbibcre recens promulgato Deo, homo
" , peslilentissimus ? Nam in ipsius conspectu ejtisce ; '
modi decantaue sunt laudes : 1 5 9 Auspicato ad ; , ,
3 . , venisli, episcope, qui Filium non dicas. Scrapis le,
cui charus es, adduxil : palrio sic eorum idolo
.
nominalo. Confestiin momeuto nullo pra?lermisso,
, ,
6 , \ is quem diximus Magnus, conjunclissimus iJli i m , ^ pietalis socius, el satelles acerbissimus, salrapesque crudetissimus, colleclis quae sub ejus curt
,
sunt cohorlibus, presbyleros el diaconos dccem
%%\ , - et novem comprehendit, quorum nonnulli oclo ;^ \ \ gesimum excessere annum. Alque eos uon aliier
atque in abominando quopiam et legibus Romanis
' , , adverao scelere caplos, pubiico instituto judicio,
; (
cogere (Cbrisiianorum \ i r i u i i s leges ignorans), u l
) palriam ab aposlolis per Patrum Iradiliones a o
)
ceptam fidem proderent, conaius est. Eaque re
\ \ deleclatum i r i bumanissimum Valentem Augusium
. ,
confirmavit : Sequimini, miscri, magna Toce
, ,
dicens, Arianorum seuleiuiam; sequimini, el id
,
persuaderi vobis patimini. Ignoscet enim vobis
, ^ ,
Deus, eliainsi verara colitis religionem, qui nou
.
C
"
veslro, sed necessilale adducti faciaiig.
Necessilati namque sua reliqua esl defensio : vo *>
, luntate aulem sua consulto qnidquam facienteiu
criinen et accusalio consequilur. Quapropler ra , ' ,
lionesejusmodi ob oculos vobis ponenles, nulla mora
\
interposila, propentis aniinis ad parles hasce con , \
cedile, el Ariaao dogmali eubscribite, quod nuno
. , \
nominalim Lucius praedicat : iilud perauasum ba / , , , \
benles, si diclo principis audienles fuerhis, pecunias, opes el bonores accipieiie; sin coiitra.niie , \ ,
m i n i , carcerem, iidiculas, lormenta, flagra, et
. '
coercionem experiemini; et cum pecwiits gimul
^ , ,
- et possessionibus rauhati, lum palria ejecli, ad
loca dura et gravia incolenda condemnabimini,
\
lla quidero generosus (si Deo placet) v i r , minas
1
a r t ) i l
i ( 1
( ), - D cbarilaie temperans, cobortalione eimul el neces- , \ - sitate, a pja sententia omnes abducere volebat.
\ ^
illi cruciatibus omnibas pietalis proditionera
* , aoerbiorcm csse putanies, et recte quidetn (sic
p enim res babel), bujuscemodi ei verbis necessario,
.
viriuie el animo prassenti, iniidias s i m u l e l minas
; , \
cjus refellenles, obviam iere : Deaine tandem,
^; ;,
desine lalibus nos lerrere verbis: inteumUe vana
* ,
aiTerre epicberemaia et aggressiones, Nos siquidem
, , ; neque iiuperura neque novilium colentes Deum,
* , ,
quamvis fluciibus fruetra tumescenB despumee, et
,, tanquam vioientus vnlue iacumbas, 1 6 0 lamcii
.
ad mortem usque in verae pietalis dogmaiibus
, \
perdurabimus : non invalidum, non inaipieutenj,
, \
noii a veriiate sejuncluni credenles atqoe colenles
'
NICEPIIORl CALLISTI
(U
l e i i m ; neque qui aliquando quidem fueril Pa- , ' ; .

irem (i), aliquando auicm non fueril, juxla im\ ,
pium hunc Arianuin, lernporaleni aul momenla, \ ' 0 (
neum opinanles Filium. Nam si, ut furenles Ariani
) \ , ,
voluni, crealura cst Filius, non exsislcns Palri
H v , ,
,-,consubstanlialis, eo eliaro ut non fuerit,
; 01
rcdigerelur Patcr, non subsislenle scilicet Filio,
,
non e.xsislens aliquando, sccundum ipsos, Patcr.
> , : Sin semper Paicr esl, subsistcnle videliccl qui ex
, ,
vo esl vcro (Fd;o\ c l qukdeiii non juxla dciluxum
c , ,
germiuis (perpessioni eniqi Deus obnoxius nou
,
cst); quomodo non amens et insanus est, qui
, * *
fuisse aliquando opinalur, cum non fuerii Filius :
,
pcr quem omnia ul essent, secuudum graiiam.
.
ronslilere? Noslri igiiur cx orbe universo Patres, a quibus excidenles isti merito , hoc esl,
sine patrc, iacii sunt, Nieaeae coacii, prava Arii opiuionc, quam junior iste nunc dcfendit, anathemaie jugulala, non , boc esl, alierius subslantia?, quod nunc nos dicere cogere vultia,
Fdium a Palre dixerunl, verum ex ejus substanlia. Quod sic per piam senlenliam rile inielligenl c s , ex mullis dlviiiorum verborum argumciiiis , consubslaniiale, sunt profassi.
iTalia atûe bissiinilia cum dixisseiil, in carcerc
-. \ eos dicbus mullis babuil, iulurum ralus, ut a pia
, dimoveret senleiilia. 111 i autem, qucmadmodum . ,
generosi&sirai quique alblebe, in slaîo meiuin
,
omiiem exslinguentes, et seipsos per Jivinas co- ,
ghationes forlibus Palrum faclis inslruenles, 6di , culas eliam ipsas el tormenta pro gymnasio et
\ ^ ,
: .
exercilio viriutie habcntes, forlissimam de vera
, \ ,
pielaie oblinuere meuiein. Atque eis qui llieairuin
, \ , et spectaculum, ui biiatns Apostolus scribit, el
angelis el hominibus iacii esseul, sic deccrlanii- C , ,

bus accurril civitas universa, Cbrisli albleias
epeclatura, qui constantia, torquentis quaesiioris , \ '
, ;
vincebanl ilagra, ct pcr pniicmiatn tropa?a contra
impielaiem slaluebani, triumpbumqtie de Ariauis *
exbibebant : cum quidein acerbtis isie iuimicus, ' \ ,
. '
cos per minas el tnsidias sibi subjecios, se eis qui
in Cbrtstum impii sunt, dedilurum cxistiinarei. ' ,
Sedenim iormenlorum vi c l impriti per gravcs ;
adinvenliones jam defossns, populo ontni mulii- ,
,
fariam ploratu vario qtiiriiaiile, arerbus ille et ab
, \ ,
omni bumanilale alieniis ^nsrsilor, 101
collerla
, , rnrsum ad dtesolulam coiifiisionem manu illa sua,
*
ad jedicium illos, seu poiius ad pristinani praer
judicalamque condemnalionem, in portuin maris ^ \

vocal, citm quideni inore sii" simidacrorum cullo , ,
res t't Judxi contra eos rnagno redemplos ciniue , rent clamores. Et quia illi in aperiam fnreiiinin
, .
Arianorum impieialcm pcdibtis ire nollcnl, plcbc
" \,
cuiicla ro iribunali plangenie, senteniia feiiur :
., ?)\ ,
Alexandria eus ejocios, H<diopolim Pboenicue in* ,
r.olere debere, ubi ex babilaloribus umnibus ali
\
quis Cbristi nomcn (simulacrorum enim cultui
tlediti sunl omncsi ne audire quidem suslincl. Gt ' ,
c vestigio eis scapham eonscendere jussis, in ,
,)orlu ipse stans (in propinquo enim, in lavacro ^
. >ublico, condenmalionis adversus cos sciilcnliam
(1) Mibi videiur boc loco vox isla, Patrem, essc
klenda : sin autcm csl reliuenla, siculi rciinuri
noiest, paulo posi conjunciio et addenda e r i t : et

jfgmduiii, c( tnnptsralem aut, ctc.
M">
E C C L E S I A S T i C . E I I I S T O R L E L I B , .
f(Vi
, , - tuUi), et slrictuiu oslentaiis gladium, qnoil co sc

/ * \ exterrilurnm pulabat, qui ancipiti niucrone da? \ , -,
mones adversarios ssepenumero convultierassent,
\ * , \ sic demum solula navi abire j u b e l : cum nihil re, ' ) :, *
rum necessariarum in tiaviui comportassent, ne \ quc aliquod prorsus exsilii solamen baberenl :
. ipso cliam mari ad tam adniirandam el incredibi" , \ lcm indignitatcm spumis suis excandesccnle, ct
, (ut puto) faclum boc graviter fercnte, atque adeo,
. \ * ' - ui ila dicam, per virorum eorum su?c?plioiiem se
lam iniquo niandalo poiluere nolente. Quare igno ,
ranlibus quoque barbaram prorsus judicis mani \ , ", fesio indicavit sententiam. Vere igilur dici poiesi,
, , , coelum ad hoc obslupuisse; ingemuil n?mque urbs
\ * *
tola, atque eliam nunc plangit. E l ii quidem al , \ ternis inanibus pcctora pulsantes, ingeniem soni
tun edidere. Alii aulem manus simul alque oculos
, . " in coelum lendentes, de tanta vi sunt protestaii,
\ laniumuiodo non dicentes: Audite, coeli, el auri , bus percipo, terra, quoniam quae fiunl, iniqua ct
, \
conlra leges sunt: ei omnis baec universilas fleiu
, \ ^ ,
repleta est, et canlilenae mtscrabiles el-plancius
,
lolam urbem sunt pervagali. Ac derepente ploran libus omnibus, lacrymaruin fluvius, fere exunda.
lione sua mare obruens, esl oborlus. Ilaque cum
is quem diximus in porlu astans, reroiges tollere et pandere vela jussit : tuin commisius virginuni
c l feminarum , senum et juvenum ploratus et planclus, lacrymis acribus iraplicilus, clainorquc
uuiversorom, sirepiiu sno maris spamanlis infractos flucluum acervos gtippiessit.
4 '
Hoc inodo cum i l i i , quos diximus, Holiopolim,
, , - Q 162
simulacra supersliliose colunt omnes,
,
ubi diaboli voluptiiaria vigcnt studia, ubi fcraruiii
( eunt horrenda domicilia (monles enim ex oniui
parle ad coelum usque prominenles eam circum) ,
dant), navi solula navigarent, in media deinde
\ , \
, urbe omne* in univcrsum et pro ee quisque miserabiliter vociferando, et verba lucluosa ingcmi , . \ scenies edendo, lacrymare quoque edicto prelecli
\ urbis, Palladii, sunt probibili, qui el Ipse sum, , , niopere idolis addiclus erai. Permulii namque qui
plorabant, comprcbcnsi el primum in vincula con ,
* j c c t i , deinde diverberali, ca?si et cruciati, ad
. 01 , - Pbennesia et Proconnesia meialla sunl damnati,
bomincs propler divinum zclura egregii Ecclesiae
* * ' , \ propugiiatores : quorumque plures monacbi erani,
,
' ^ solos Jocos per vinuiis el pietaiis exercitium i n
colenlcs. Cum quibus (cranl autem viginli et tres)
, ,
paulo posl diaconus quidam, qui a dilecto fralre
nobtro Damaso Homanae urbis episcopo, ad nos
, \
consolalorias siraul et cominunicatorias Hlioras
' - allulcrat, revinctis in tergurn fnanibus non alilcr
, \ , - quam insignis quisquam ex maleficis latro, pn ,
blice a carnificibus esi duclus. Alque ubi crudelius
, , o.liam quam bomicidae solent, est excruciatus,
, .
saxisqtie et plumbeie uncis in cervicibus admo" . "
dum flagcllaliis, scapba in marc descendit, alque
, '
ilidein ul alii signum divinae cnifis in froule ini , * ,
pressum babcns, cura a!que solalii omnis expcrs,
\ \ , \ , ;
Pbeniiesiim in metalla, quae xris sunt, missus esl.
, ; , Iusupcr cum qiucsilor tcncra pucroruin cxcarnifi
u l ) i
M C E r i l O R I CALLISTI
667
carei orpora, nonnulli apad ea pennansere cada- . '
; ,
vcra jusla sepultura fraudanles : cum quidem pa
rentes el fratres et cognali, urbs denique iprope- ! '
modum ) toia, unum hoc suos sepeliendi exlre- , *
mnm solaiium sibi concedi peierent. Sed, iin- ) \
^* {
mensam pnetoris el judicis, ac potius condcmnaloris inhumanitaiem I qui pro pietale decertarnnl, , . ',
ne bomicidis qnidem. corporibus eorum sepuKura
carenlibus, confertinhir; qui bonum peregere ;
curlamen, fcris et volucribus es<a projiciuniur;
qui palribus propler conscienliam pro misericor- ; ^ ,
^ *
diae affeclu condolendum sibi esse slaiuere, perinde atque injustum quid et impium adntisissenl, . capile plecluntur. Quaenam Romanorum lex, qua? ; ; *5
barbarormn senlenlia, in eos <|ui per pietalem
;
patribus condolerenl, animadverlil? Ubi v<;lerum
, quisquam unquam tam illegitinium c l impium fa
, \ , \ ,
ciuus fecil? Jussit quondam Pbarao Hebraonim occidi maeculos. 163
A l invidia e l melus hoc illi
gubjccit edidum. Yerum quanto illa vetera, quam presentia haec, bnmaniora? quanto ad optiouem injurise desiderabiliora? quanio ad collaiionem iniquilalis meliora? Quamvis viliosilales a eeipsis intcrse
non disgregentur; ea quae dicta siinl, infnla, inhuniana. gravia, fera, barbara, crudelia e l acerba sunt.
C r A t q u e hisce rebus, qui Arianam tnsaniam con"'
seclabanliir gloriabanlur. Et cum civitas omnis in
. luctu esset (uon enim eral ulla domus, in qna
( ;,
non essei mortuus, siculi iti Exodo scriptum est),
), , !
quieverunt tamen, qui insaliabilem sibi exer- _ *
,
citio ad iniquitalem babilum compararunl. Volnnlale enim el arbilrio suo ad res deleriorcs

assuefacto, improbilatisque veneuo ad provinciales
,
episcopos usque exlenio, largilionum comile quera ,
diximus Magno satellite eliam ad jnjusliltam usi,
, , ; *
aliquog quidem curiae judicum Iradiderunt, ali ,
quibus aulein quibus voluere modig insidias lelen- ,
dcrunt, omni ex parie omnes, nihil inientatum
*
rclinqucfido, ad impielalcm quasi venari et per . ^
irahere volenies. Sedenim oronia circumeundo ), .
juxla baeresis su& palrcm diabolum, qiixrenles ,
quem devorent, quod de summa rerum dcspera- >,
renl, undecim ex iEgypto episcopos, viros qui a

jtueris ad senecluleni usquc viriulis ei pielaiis , \ exercendae graiia soliludincm incoluere, doclrina
, \
ci factis volupiales subjugaverc, verioris picialis
, \
fidem depradicare uon erubuere, pielalis dogma
, una cura l.tcie imbibere, vicioriam s&pc a daemo
, -,
nibus rcluJere, virlule adversarium fregere, el l>
Arianam seclain oratione sapieiuissima veluli in
,
columnain iucisam iraduxerc, insirumenlurn feri lalis euinqiiem saepc dixiiuue babentes, exsulalum
. \
in orbe nostro apud Domini percitssorcs Jada?os
$ 5 ; \ in civilatcm Dioca?sarcam ruisere. Verumlamen,
,
sictli Orcus seu infornus, fratrum moric nuinitiin
\
expleli, ubique terrarum demeulesel stupidi mor,
lules saBvilise suae monumentuni aliquod rclinquerc
.
sunt ausi, nobililatem ex malefaciis aucupanl s.
,
Ecce cnim rursuin Ecclesiae calholicae clericos
Auiiocbiu! dcgenles, una cuin probalis monaebis,
, *
qui corum insolenlcs aclioncs teslimonio suo con ,
mmarenl, ubi impcriales aures querelis conlra
* \
nus iiisiituiis bludcrunt , Ncocxsarcam Ponti
. 6 ;
j
C69
E C C L E S I A S T X C i E H J S T O B L L I B . .
; , \ proscribi ciirarunt. 1 6 4 Qui brevi eliam, propicr

, !
) ferilatem eeu duritiem, vita sunt dofuncli.
Ilujusmoili tempus illud excepil tragoedias, silen
tio quidein illas el oblivione dignas, sed qux iu
,
- scriplo hoc inserlae eos rcdarguercnl, qui linguas
conlra Unigenilum moverunl : el qui Idasphemia:
, \
corrcpti rabie, non soliim jaculis pclcre rerum
. >
universarum Dominum contendunl, sed et advcrsus
: \ , \
pios ejus ministros iiifcstum ei irreconciliabtle
.
susreperunt bellum. > H T C quidem divinus Petrus de ejus temporis rcbus refcrt, et ipsc Lucius ad
bunc roodum igyptum lurbavit.
. '.
6\

\

.
CAPUT X X I X .
Ut propter excellenlemvirtutem ejus temporis episcoporum hcereuum non invaluerit tempetlas : el
mentio Britannionis Scytliarum episcopi.
Quod aulem lum Didymus philosopbus irr eie

'
regionibus floreret, eialii preclari viri, et inaxime
, \ > ,
qui ibi eraril monacbi, qui el plures et boni cuin
x a \ , \
angelorum
vivendt insiilulo cerlabanl, Lucius
\ , . - cfficere nihil poluil. Quamvis cnim Ecclesia iEgypli
persecuiionem ferret, longe lamen una cum laude
itep > *
et
gloria Arianos bomiiium numero superabat.
, * \ Quod ilidem apud Osroenos accidit, atque iiera
. \ apud Cappadoces 0 ) . Divinum namque illud aroi \ corum par, Basilius videlicel ct Gregorius, iuimi , , corum insultus repellebant. Sola autem in raaxima
\ . * ecclesiastici ordinis dissolutione erat Syria simul
'. et Anliochia. Plurimi enim ibi Ariani eranl et
, \ ' C ecclesias obtiuebant; Calbolici vero pauciorcs :
quos quidem alii Eusialbianos, alii autcm Pauli ,
nianos vocabant; eorum quippe seorsim Paulinus
\ ; ; , el Mcletius convenlus coegerant, sicuti aniea
. - diximus. E l curo parum abesset, quin Anliocbenorum civitas cuncta pcriclitarelur, et ad Aril
, ?,
rabiem deflecleret, illorum opera simul et impe ; ,
\ * raloris impelum et faclionis ejus vim superavit.
. \ , Naro quodaromodo accidii, ut quod ecclesiarum
, - adminisiraiio penes viros fortcs essel, mulliludo
ab opinione conccpla non discederet. Proinde et
: .
\ . Scythae, quia viruin magrianimuin episcopum
nacti fuerant, religionis cultum minirae mulasse
, . "
lum ferunlur. Gens ea namque quamplurimos ba ; \
bet vicos, regiones et castella ; 1 6 5 aique in iis
* , , ' , & veluli melropolis Tomis excellil, civitas fortunala
maxime, et inagniludine aliis longe prastanlior.
.
Siia ea esi in roaritima regione Ponti, qui Euxinus
,
, . dicilur, ad sinislram sinum eum navj pelonli
pariem. Ad eum auiem usque diem, vetus ibi
' , ; '
consuetudo durabat, ut uni gens omnis episropo
\ .
pareret. Eo leinpore vero Britannio eis qaidam
. '
prajfuit. Evenit porro ut Valens lum eo venirel,
, \ ,
alque templum ingressus, episcopo, ut sc Arii
, ,
liaeresi communione adjungeret, pro eo alque eo . ;
lilus erai, suadcrci. Generosug aulem vir ille,

cum liberlate muila dc dogmaie Nicsenorotn Pa . '\
Iruin cum co congrcssus deccrlavit. Aique ubi
, , b
(I) Sozuni, lib. vi, cap. 21.
671
M C E P I I O i U CALLLSTI
auasiouc iinpnratorem in senienliam suam addu-

cet nequivit, eo ibi relicto, in ecclesiam aliam
Iransiit, populo pastorcm suum sequenle. Concurril eo fere civilas universa, cum imperatorcm
ipsnm visura, lum novi quidquam faclum iri
cxislitnans. Ille solus cum satcllilibus suis in lemplo reliclus, facium id non modcsle tulii, scd veluti conlunielia aflfeclus, comprchendi Brilanuioncm, el iu cxsilium deporuri jussil. Eumdem
tanien brevi reduxil : nam Scylbas meluebat, nc
proptcr episcopi damnaiionem ad novas res aspirarenl, iracundiam eomm el fortiludinem jerspeclam habens. Locorum eiiam silu : quippe
qui quasi ltieditis quidam mum$, adversus ejus
orae barbaros objccli essent, Romanorum orbi g
perquam necessarios esse sciebat. Alque quidcra
Britannio imperalore superior evadens, ad mores
suos rediit, vir bonestus maxime, et vilae insiiluto
prrcclarus, ul ipsi lcslabanlur Scylhae : ul aulem
btincl dicain, clerus omnis, et Ecclcsia in Orienle
Ofnnis, intperaloris iram propter religiouein osl
oxperta. Valens rûidem lain gravia in Tbracia et
CoustaiiLinopoli, ln Nicomcdia ct Cappadoctun
Cxsarea, adba?c Aniiochiae el in JSgypii eccle&iis
palravit.
\
. (>0, , \
:-.
?,
* ,
, \ .
'
, , \
, ,
' , \
.

, ,
,' , \
, ; . ' ,
\
.
, \
, \ ,
'
.
. '.

De Vulcnliniani in religionem divinam reverenii ob ' ,
servanlia : el de Romana synodo, qucc Trinilatem
coustib&tantialem esse promulgavit: et de Damaso
' , . el Vrsicio Romanii episcopis, qui Liberio tucccae
.
runl.
'
* 2
Ego vero ab Orienle ad imperii OccidentaJis res transibo: quod quidem immune a talibus * ierumnis perduravil, propterea quod eam Romaui
' ,
imperii parlem Valenlinianus administrabat, flagranti in Nicxna decrela amore nulli concedens,
ti singularera maxime erga Deum pietaiem obli- ,
nens, i u u l nibil prorsus sive melius seu delerius '
Mbi dc rebue ecclesiasticis prxcipiendum, neque ,
novi quidquaiu pralcr ea quae semel constiiuta
essenf, inlroduccndutn duxcril. Excedere namque ,
lalia exploraiionciii sivecognilionem suam putavit: , \
. \ ,
quamvis princeps alioqui oplimus esset,el rebus ipsis
>
imperio se idoneum esse dcclararit. Elenim lum
166
CAPUT
xxx.
quoque, sicnti et aiuea, quaestio niulla per Asiam D

et Pbrygiam orla esl : an Spiriiuoi sancium
, consubstaiitialem, Palri el Filio proiiteri
oporieat. plurima de lali qtueslione usque
adeo cral verboruni conlentio, ul non minoris
inomenli oa baberelur, quam qua3 antea de Deo
Verbo fuerat. Nam quidam dissiinilem, quidam
autem consubalanlialem esse coniendebant, sicuti
et Fiiiuui. Aique in eo solo parli utrique conveirebal, quod Spiriium sanctum administrum dicercm : at ordine lerlium, bonoreque et subsuntia (i) aliusD esse conflrmarent. Erant autem qui
quod de Filio opinarentur, idem quoque de Spiriiu slatuerent : et veluli Filium cjusdem sub-
, \

\
,
.
, '
\ *
, , \ \
. ,
, \
* \
\ ,
, \
(\) . Uic cl Nicopb. el Sozoin. Iiabent, , hoc cst, potcsUlc.
7.1
ECCLESIASTlCiE HlSTORlÊ L l B . X i .
. ^

, ,
, \
\ ; \ .
sianliae et ejusdem honoris et ejusJem gloria? cuni

Palre colebant, sic eliam de Spirilu sanclo, Palri
et Filio , consubsianlialem ipsiun praedicanles, pronierenlur. Prohac opinione foriiter apud
Syros Apollinaris Laodieensis, in jEgyplo magnus
Albanasius adbuc supersles, apudCappadoccs vero
el ecclesias Pomi Gregorius et Basilius decertarunl.
Hac ipsa quarstione, sicuti dixi, mola, cum de
, ,
, \ ea ingeus contendendi stndium increbuisset, Va, \ lenlinianus pro insigni sua in Deuin pielale, quod
/ * diceret, non babcbat. Quibus autem laiia credila
. " esscnt, cis ut quid facio opus esset, proferrent et
' stalucrcnt, coucessil. Quo cogmto, qui tum Eccle , \ siam Honidnam adbuc gubernabal Liberius, 1 6 7
, Jj tiniiimis episcopis principis jussu convocalis, orien ;, \
talibus scripsil ecclosiis, ul Trinilalem ejusdem
. " '
substantije etejusdeni gloriae deprsedicarent. Quod
, factum, ulpoie re seinel a Bomana Ecclesia riie ct
ordiue dijudicatn, ut quielus quisque esset, cffe * \
c i l ; et quaeslio de Spiritu sancto debitum fincm
,
consecuia, diulurnse verborum conccrtalioni mo* ,
dum imposuit. Eadem synodus etiam Qdem Nica . \
naro aucloriiale sua roboravit. Subjungam au , \ , &
lem otrasque et imperatoris el synodi lilteras,
\
quas in Orientom ad eos qui de recla opinione
. , ainbigebaul, dederunt. Imperaloris sic habe
*
bant :
, , \ ,
c Imperatores Maximi gcmper Augusli, \ictores,
\ Yalentinianus (1) et Graliauua (2) episcopis dioe ', , , - C cesis Asiana, Phrygiae, Carophrygiae, Pacalianx, in
, Domino saluiem. Gum tanla in lllyric* acta sit
,
synodus, ei quaesiio ingens de salutari verbo tra \ ,
ctata, ler bealissimi episcopi decreverunl Trini ;
talem , consubslatilialem, Palris el Filii
\ \ '
eL Spiriius sancli. Quam qul colum, ncquaquam
, JmimsieriuiH el funciionem sibi tredilain, iia ut
,
par est, defugienies, religiouem regis iuagni co.
l u n l : eamque deprxdicari nostra praccepit subli * ,
mitus. Alque ila quidein ne aliqui dicanl, religio
nem imperalot is, qui hanc terram gubernat,
,
consectatos se esne, non satis eum qui de saluie
.
niandalum nobis d e d i l , audinites. Siculi enim
, ,
Evangelium Dei nostri, quod quidcm hanc rem
, * > decidens dijudicat, dicit : Danda sunt, quae Gaesa \
ris sunt, Ctfsari, et quge Dei Deo (3) : quid vos
;
vero dicilis, cpiscopi et salutiferi verbi praefecli ?
; , An sic quoque vesira comparata sunl decreta?
\ ; Iiaque mutua cbarilale vos invicem compleclen \
tes, majesiale el auctoi ilate imperaiorf& abuli desi-
(\) Yalenlinianus, juxta Tbeodorelum, scriplo

liuic Valentis quoque nomen inseruit, vel quod
adbuc is in caibolica senlentia esset, vel ut eum
lacita cohortatione in viam reduceret. Quorum
allerum mibi verisiinilius esse videtur. Valenlem
iiidem, ul VaJenlinianuui fralrero, orlhodoxum
priiiium luisse, sed poslâ a conjuge, periudc ut
ab Eva A<iauium, scducium eum esse ; cujus suasu
dle adversus Go.lbos in Tbraciara excurretiles non
touue ab im, ei 10 susccpio bellum geslurus, sacri
bapiismi lavacrum, priore religionis senlentia

mulata, ab Eudoxio Gonslanlinopoliiaiio episcopo
Anano susr.eperit, Theod. seribil, Jib. iv, cap. i 2 .
(2) Valens. Theod. Iib. , c. 8.
(3) Tales quippc supra verbis Tbemislii dicli
suut purpuram magis quam Deuin coJere, lib. x,
cap. 42. Theod. "
, hoc esl, se boc
religioni imperatoris, qui regionein hanc gubcrnal, consecland* Lribuisse, lib. , cap. S.
f,T6
6Tb
NICEPIIOm C A L L I S T I
r i l c , c l pcrscqiii cos qui accurale el diligcnler ; , \
Per> sacris opcranlur el serviunl, supersedetc.
, ^
Eorum sane precibus et bella in teiris sopiunuir,

c l aposlatarum rebclliumque angelortim incursus
*
repclluntur. lidem oralionibus suis pernicioos
. \ omnes dxmones propellere student. Et cuin in
, ' \
rcmpublicani secundum lcges quod debent confe , \ nint, lum principis polestati non reshiunr, sed
, ."
sincerc et coelcstis Rcgis mandata scrvaut, et legi > * , :;
bus noslris parent: vos aulem inobodienics appa.
ruisiis. Nos quidem usi sumus lolcranlia ab ipso usquc ad ( i ) , voeVmlem vobis ipsis retribnislis.
c '
168
' Uaque ut mundi et immunes a peccaio
, \ >
vestro simus, quemadmodum Pilatus in disquisilionc et jtidicio versaulb inier nos Cbristi, cum g ,
, \ ,
necare euni noliet, sed in affliclione solarelur, ad
Orkntis paries convcrsus aqua flagiiala ma- \ ,
nus suas abluil, dicens : Mundui $um ei impol- \ , , *
1 roiV
lutui sanguine jutti hujus : sic celsiludo noslra
semper praecipil, 11011 persequendos, neque lan- * \ quam fluclibus obruetidos, nequc aemtilaiione et , , ,
invidra opprimendos, qui 111 Cbristi agro opus ia- ,
ciuni, noque adeo rejicieodos dispensatores Regis * *
\ magni ess?, ut ne bodie quidem sub dilione nostra
erescere videamini, at brevi post, cum flagilatore , \
aive cxbortaiore necis, ea quae teslaraenli illius , \ sunl, veluli in Zacharia? sanguine, paliamini. Cum * *

quo, qui ei consensere, a coelcsti imperatorc no ; ^ siro Jesu Cbrisio, anle advenium etiamnuro ejus,
disrupli sunl, ad judicinm morlis una cum conse- Q . \ ' , , \ quente eos lelbali daemone tradili. Mandaiuin boc
, \ t , \
cdidirous, Amegelio, et Ciceronio, et Damaso, ct
. " \ Diahmpone, el Brctesio audiemibus. Quin et acta
,
ad vos misimus, ul praclars cjus syuodi decreia
& \
norilis : quorum capila lilleris hisce adjuncta, haec
complecluulur. Proflicmur, juxla sentenliam ma- . giuc et orlbodoxse recieque senttenits synodi,
, \ ,
, <-onsubstantialem, csse Pairi Filium. Et
\ , \ /
6 , consubslanllale, non ila accipimus,
, \
sicuii el olim quidam non vere ei subs^ribcntes
, , oxposuerunl, el nunc alii, Palres iilos vocantcs,
, \
ac vim sentenliamque verbi abolenles, lilleramque
, *
*cqueiiies, iiiiclligiiDt, per consubsiantiale simile
' \ '
significari, qnalenus nulli reliquannu per eum
faciarum crcaltirarum Filius sequiparandus, soli D ' \ . , Palri siiuilis atque a?qualis s i l . Qui enim hoc ila
.
cxponuiit, praeripuam crealuram esse impie Filiinn
, ,
Dci doceni. Sed nos, sicuti et nunc Romanae et
(iall cae synodi, sentimus, unam ct camdein esse ' , \
\
gubslantiam Palris et Filii ct Spiritus sancti, in
iribus personis, boc est, in Iribus perfecli* sub- , \ , ,

sisieniiis. Prtjlitemtir vero, juxla fonnulam Nicas , '
nam, Filinm Dc-i consubstantialein, incarnatijm
esse ex saiicla virgino Maria, et iu bomiuibus ba-
;, , \ bilasse, ei iniplevissc omnein pro nobis funciio
nein, in nativilaie, ci passione, el resurr. clione,
\ , \ el coelos ascciisiuiie. 169
Eumque rcditu1
(I) Ej.ipbanhis ScboliMions, qni
Tripatliiain
Liiiloriaiii veriil, alia :i lc.' soculu^, voriu :
Nos siibjicimiir ci qui primus

lii). vii, o.sp i).
et
novissiraus,
E C C L E S I A S f iCJE HlSTDttljtS L l B . X I .
677
C78
. \ - rum, nobis reuibuat siiiiilihidincii] divmani ({}

* ,
a seipso, juxta viiam cujusquc in dic judicii ,
\
carne spectabilcm el divhiam virtutem suam exhibenlem, Dcum , id est, carnem scu
,
bominem, fereiitem, el non bominem ,
, \ . \ boc est, Deum ferenteni. Ac qui diversa sentiunt,

\ - anaiheir.ate jngulamus : ncc minuset eos, qui non
dirccte ot ex atiimn analhemali enm subjecerc,
> \
qui dixit non prius Filiiim, quam genitus s i l ,
, .
exstilisse : quique scripsii priusquam aclu geni \ \ \ \
lus sit,^)0te8late eum in Patre fuisse. Hoc namquc
* ' \ \
et in creaturis omnibus est, quae non sempercum
.
* Deo sunt. At Filius pcrpeluo sempiterna gencra c 01 tione genilus cum Palre est. Tales quidero imperaloris fuere liuercc. Synodi aulem ipsius in baec
, , , , - ^
, . \
, \ \
,
\ \ .
* ,
' *

, *
,
", \* \
;
- Q
;
verba sunt scripUv ; Episcopi Illyrici ecclesiis Dei

el episcopis dioecesis Asiaiu, Phrygiae, Caropbrygia, Pacatiana?, in Domino salutcm. Convenlu a
iiobis acto, el disqnisiiione niuHa facla, de salutari verbo, decrevinius consubslaiilialem esse
Triniiaiem Patris et Filii ei Spiritus sanctr. Et
acquum csse duximus, lilieras ad vos exarare.
Non nos quidein iilarte quapiam cullnm Trinilatis
perscribeiemus, sed submissa humilitate dignos
nos ea rc existimantes, episiolain hanc noslram
per dilcciuin fraircm et aduini&irum noslrum
Elpidiutn presbyicrum daremus. Non enim in manuuin noslrarum liileris, veruin in ipsius Servaloris C b r s i i J^su libris scriplura est: Ego quidem
m
*"
Pauli, ego vero Apollo, ego autem Cephc*.
Num
Paulus crucifixus est pro vobis ? aut
in
nomen
Pauli baptizali ts/tV ? E l huimJilaii

quidera
nosirae
salis esse convenireque vide
, & baiur, nihil prorsus ad vos dare litierarujn,
propler borrorem tanlum, quein istic omni
\ .
\ - sub vobis praedicalis provim i , segreganles Spirilum sancium a Patre et Filio. Srd nccessitas
, ^ '
imposita nobis est, ul ad vos niiUeremus dominum
, /, ,
* . 01 el adminisirum noslrum Elpidium, ab urbe quae
esl imperii Rontani capul, lilteras habentem,
2} ,
cxploraiurum an ila se habeai predicalio vestra.
, *
Qui enim Trinilaiem consubsianlialem non p r e d i
-cant,
analhema sini. E l si quis curo eis coiiimu .
nionem
babere compertus fuerit, anatbema sit.
, , , , ' \ \
Trinitalem aulem consubslaiuialem praedicantibus
regnum coelorum praeparauim esl. 1 7 0 Goborta ,
mur igitur vos, fralree, ne aliier docealis, neve
. \
secus seniiatis : scd TrinUaieiu conslanler seinper
\ \ , \
con.Hubsianlialem pracdicaules, cernere poierilis

baereditatem rcgni Dei. Hac de re cum ad vos
,
basce Jitteras scriberemus, coinmonefacere eliain
^ ,
vos voluiinus, de creandis, vel eliam crealis cpi ,
scopis, eorumque administris, ul eciiicei leganlur
, *
ex sanae meoiis e l doclrinae, qui magisiraluni (2)
* , \
'
* I Cor. , 15.
(1) Sic babel Nicepb ct Triparlita. Tbeodorit.
l ) t nobis reiribuat juxla cujnsqtic v i iaui, eic.
autCHi,
(2)
. Tbeod. lib. , cap. 9 , hoc est, sani qui
luagi-jlramm gesserint cpiscopi ; quod de episvopU
J *~
T-~~J^
^
/vi * v n n i i i i i i
! lil
* r . i n . i ,
z^; xr ".v E-C m l r , 1 * l x

* ^ * ^ ,, i_x zh 4 vV
&/
^ r . <u:rta ifci^rgysv
> - ; ^ iso.
li.mi^
.3*-0 JQ^TFIT^ &\
; 2_*.*^ x z i r * A A r n u { r j ^
zrri ^CXL * . ^ -rirrr *
rta-; T:U ?: *a: Q x r s l TJI
.^^ t r . ''
n.lniie w
|j*fl| >~APZ\W
im.
>an
LLZ^TJ. r> "-> r I r r j i r v 2701

- .- ^ ~ * . x ^ c a t u i r 7*? ^
i V - r r v A i l x > -;^* ^
dxoodxt**,
r
^ ir.fU*iaiu.
V i *t r i L * !: F ..rt
'
' > I ^ U I -**% , *:.'<*:* -J,
ii-au. r a i u -
.'.1*', 4*^ a.iw ^rntâca fa^r.u ^ e x -

t^nuvo J a 4 a ^ eitiivre, u a i t*> O&JM*,
?4*:-
iiT-* T>x ^ l^zz - 1 ^ ^ ^ "Assto .

x^ 5x^37-:
^ r s
^ * * uii^^^.ic. Tr/sa^K;
# * ^ ^ " ^ ^ ^ . " * , KJ^dnrpo^.
-%
' ^ *1 ir.^rt TIOJ xm\
v.*ttu% itu&ni+.iif* Aruaoe, <| oo
*- ^
- :> ^ ^ *
X s i / i T ^ x i I/. E ^ j f i ^ ^ x flxis x x l !
k-<VAi iA Trêwciva*, F a a i t s AiCieptai 4 Q ?5'- ^X^* '. sv uvrJxxr., v
^S r o t . r i
171
^ i r ^ Uirvito c&m ka^c;o S ^ n i a ,
fcfcfem
u*f\n*
Lti*r'.o ad
viuni
mrli Tem
aiuMfU
m m i i i i U . 1 Et baJatissimas q i -
' A i i i 6ep:oj > < itJuNt * :
t^j\nt r u d . t i o a e et d<iriii.r s.ni-
, :*
, \ v y i r * i '
matia lurt^fclor, et eau*a bujusinoii . Crsicios
6? *%;
<?,) qoidam otzconu* Damai competilor, eo qood
* ( *
IM epit<opaio4 peliuone tpe toa frustraius, repol^'
^ * -
m paMdt e*vrl, non bene injuriaw eam lulil, et ^ - ^, *
hiu>% %bt tnfifeiitai ieor*im agere iniiiutiEt
. ifirii r.hiuhntine a qfjibn<iam episcopis coutecra )6, . , \
Ki<i (4) *%*,<{,fteorftimconcionari, ei inulinadi& . * , *
11 '.m ad
Irabcre ccepil, da < luui, ai alii hanc, .
Jn I) na%iin <|is4 opali niuncr^ iungi %elleiil. Ea
, '
\ rc i n
<
ntioiii kludiuui oborlum, c l ex
, , ;
#
r l rnagiMratibii* civilibiis ciiam inlcIHgi recte

| : quomodo paulo pot fcri)ilur cx pra!feclo
hiftiibrM* A i i i b n M i n Adbuc catccbumcnus cpisco* v+*n f a t l i i . Apud l l o m c r u i u Hrtlor l r o j a Monni rj)iK< qiiiH Uicilur. E l C ccro civili b:liu se
a 1'omprio cpiscopuiii orxs Campau.f p r x l c c i u i u
'/w m ribit.
(\) U a u i r m Nirapnjn asrtor fidci c l calbolk'%
nh({ioriiH v r r u t c u l l o r ac< ipiondus cftl, qui 0111111piriiu:iii DCIIIII ct Cbristum Filium i>ci uiin 110-
mine confitelar, Dcurn de [Wo, lumen c\ luniine.

Q11 SpTilutn sanclam, nuem ex suiuiuo rerum
1'arenie speramus el aecipinms, negaudo uoii
violal : apud qucm intenieraia! fidei seiiMis vigci,
incorniplae Triniialis indivisa subsiantia, quac
Grseco vcrbo rcclc oredenttbus duiiur.
L . ricillus h i r e i i c i s . C. de Sum. T r i n i l .
(t) Socr. eod. cap. 29. S07.. cod. cap. 25
{>) Alii Vrsinum nontinaiil.
t'<) baMlica Siciniui. Socra
nn
ECCLESIASTIOE HISTORIJE LIB. X I .
C82
, ; jrj - conlcnlionc sensim res ad scdiioncm procedcbat.

*. \ ,
non ob fidei prufessioncm auquam, ul diclum.esi.
,
sed propter dissensionem, uter duorum istorum
.
episcopali sedi praeesscl. Adeo vero seditio est
\ ,
grassata, ut malum id ad caides quoque pervene
r i l , ct conflictus plures ex muliitudinis conilicla , lione; facli sinl. E l clades ca in gravius malum
, \ ;
evasissel, nisi praefectus urbi Maxhninus, in mul . \
tos ex clero simul et ex populo animadverteus,
' , '
cum Ursicium coepto desistere, tum sectalorcs cjns

relinqucre illuni coegisset. De dogmalibns sanc
,
quidem nequcqui Romanam urbem babcnl, ncque
\ \ 2;6 \
qui Occidenlem rcliquum incolunt, sicuti aniea
.
quoque diclum cst, disceplarunt : sed couininni
consensu omnes Nicxnam fidem sunt complexi,
ris et polcstaiis, c l colueruni, el docuerunt.
. '.
el Triniiatem ejusdem substanliaj, ejusdemquc bono-
172 CAPUT X X X I .
De hieresi Auxenlii Mediolanenm episcopi, ut c
Damaso exaucloratus bit : el quw synodus de CL
episcopis lllyricis scrtpseril.
, ; <
^* ,

, \ $.
; * \
. \ ,
\ \ , . * \
\ ' ). , ,
^
' ,
\
* ;
" , \
\ , \.
^ '
. \
,
.
,
'

c \ '
- ^
civ , , \
, : ; , .

/ \
> ,
\ 5:.
. , '
; :: . '
\ , piv : *
, \
*'. &. Cm C X I . V I
Unus modo Auxenlius, Eccleslae Mediulancnsis

curam gerens, cum paucis aliquot, rebus novis Mudens, contra communem Occideiilalium cpiscoporum seuieniiam el senliebat c l docebat. Arii
enim opinionem seclabalur, ct coiisiitntioiiom
proximam de Spiritu sancio, ejusdem cmn c^S"
substantiaeet bonoris cum Paire c l Filio, prorsus
repudiabat. Gum vero nonnulli ex Gallia et Vcn tia, aique ilem alii, cnnsilium coeptum juc ejns
indicassent, permuhi ex geulc omni 0. cidcnicir
incolenie episeopi Humam convenere . aique ibi,
certam esse, in primisque coli deborc Nic.iMiam
ildem, actionesque Ariminensis convoni:is i!Ii contrarias nullius momenli csse censuere : propirrc
quod ibi Roinanus bierarcha 110:1 afltiissei, c i qtiod
non ila inulli actionibus eis consensisseiu : luni
aulem, quod nonnuliisqui ei ipsi co convcnernni,
decreta dispiicuissent : Anxcmium pr&lerea et
scclalorcs ejus, qui ntigari lalia auderenl, ab Ecricbia universali cxcluscre. Ilaec sic acla essc,
ciiam oslcudil ea qua? a Dîuaso c l cpi^copis qui
Romx Crtnveneranl, ad cpiscopos lllyricos scripia
est epislola. Ea sie babct :
,

'

,
Episcopi qui Roniai in bairo loncilio convencre, Damasus c l Valcrius, ct rcliqui, episropis
Illyricis, fralribus dileciis, in Domiuo salntcm.
Pcrsuasum habcnnis, proieSbionem fidei noslra
suictam, doclrin.i aposlolorum fuiiddt.Mn,ca complecti, eaque populo proponerc, qu;c a Palrum doirelis nullo inoJo dissonant. Nequecnhn aliler Dci
eacerdoles sapere atque s^nlire convenii, a quibus
xquum esi sapientes cnjdiri. Veruin P.iiruin i.i
Gallia c l Venelia rclationc, quosdain bieresi opcram navare inlellcxiinus. Qnol qnldcm nialuui
non soium, sedciiam si qux per impcriiiam el
simpliciialcm nonnullorum, veris c l genuinis i n lerprcialionibus conlraria inducaniur, cpi>c*pos
22
fAi
KlCEPnORt CAILISTI
084
observare cotiveiiit. 1 7 3 Cavendum sane, ne pcr * ,

cos qrti varias doctrinas commintscuniur, in lu , 'bricum gedueamur : ac polius, quutiescunque illt
.
varianiibus consiliis circutuferunlur, patrum 110 .
strorum a nobts senlenliae sunl retinenda. Auxen .
lius quidem Mediolanensis praecipue bac de causa
' damnalus esl. VEquuin aulem est, omnes Romani
orbis doclOres consenlienles esse, neque dissiden- , \
. \ tibus inier se doctrinis Qdem contaminare Et protecto cum primum baerellcorum improbilas, sicuti , \ (
) ,
nunc maxime (quod utinam abessetl), Arianorum
oiiain bla pbcmia vigere cccpisset, delcrti Palrcs
noslri Uecenti dccein etocio, Nic* disquisitione ,
;ic di'liboraiione babiia murutn bunc adversus dia- , \ boli itla -coiisltluerunl, atque antidolo seu remedio \
\ntc Ichale venenuin propulerunl, ut Palrem el ^, \ .
Filium iuiiiis divinilatis, uniusque virlutis, atque
\ .
adeorem unain esse credamus. Oporlel aulem, el

S iiritiim sanctum ejtisdem esse substantiae, per. " \
suasum babcre. Qui vero aliler seiilial, euin alie '
rniin esse a consortio et communione noslra judi * )
cavimtis : quod quidero salulare decrctum, et de . \
liberaiioiiem seu sanctionem adorandam, polluere
, , \
nonnulli volueritnl. Verum ab ipso slalim intiio,

pcr eos qui Ariinini sanclionem eam rcbus novis
xf .
immulare et coutreclatione sua depravare coaiii

sunt, bucusque res corrccta est : ut iUi alia qna : , dam loquendi forma subrcptilie deceplos se essc,
' , 6
quam forniam Palrum Nicxnorum placilis adversari ignorariul, faleantur. Neque nuinerus eorum
qui Arimini convenerunt, prajudicium aliquod,
, \
cinn synodus ca coacta est, affcrre poiuit, cuin
neque Romanus episcopus, cujus in primis senlen- , ,
tiain exquisilam oporluit, nec Vincenlius, qtii lol
annis episcopalum inviulaie conservawi, neque
, ,
aliorum bisce conscnlientiuin quisquam ibi affue- . $
r i i . Et maxiine, queinadmodum diximus, cum isti
,
jpsi qui fraude circumvenii cedere visi suni, me-
liorem nunc scntciiiiam sequenlcs, displicere bib! *
ai tiones lales sint lesiifieati. Perspicit igitur sin- ,
ceriias vestra, solam eam fidem, qure Nicaa? juxta
, .
aposlolorum auctoritaieiu fundala est, perpetua
, ; ^
consiamia et firmilate, nobiscum eliani ab Orien- lalibus, qui se ad caibolicam Ecclesiam perlinere
/
agtio>cuiit, reiincudam csse, el Occidentales eo 110- D inine gloriari posse. 1 7 4 Opinamur vero, brevi
. \
coruin qui aliier senliunt, bac ipsa aggressione
, \
cpiscopalia nomina a communioiie iiostra segrega
tum i r i , ul populus a fraudc et seducliotie coruui
\ ,
liberatus respiret. Nequaquam cnim multiludiuis
\ 61
error corrigi polerit, si ipsi errore co teneanlur.
' ,
h.tque vcslrx quoqne digniiaits scntcutia cuoi oni ; .
nibus Dei sacerdotibus concordet, in qua vos sanctos et Grmos esse credimus. U i autcm uos i u
crcdere vobiscum debeanius, uiuiua quas nobis vicissim re.ipondoat dileclionis vcstras piclalc, J i i e risque veeiris declarate. >
B
685
ECCLESLiSTICyE HfSTORI/E LIB. .
GSG
CAPIT XXXII.
Ut exorla Mediolani seditione, Ambrosius, qui tum
kr
9/
prafecturam gessit, eam teditionem sedare volen$
,
mulliiudine episcopus eUctus s.l , et de ejut in
,
'dicendo libertatc.

xal

.
.
Occidentales fpiscopi ad liunc modum eos qui

01
rebus novis inlendebanl, in partibus eia compe
; ;
scuere, inviolalumque ab iniiio lidei dogma con*\
servavere, adeo ut perpaucos esse contigcrit, qui
* ;
aliler opinanduin sibi esse duxerint. Et prope is
, \ ;
soliis fuit Auxentius. Sed non longe post ipse
. *
quoque morte est sublatns ( l ) . Cxterum eo x
. ,
slinclo, de episcopi elcctione multiludo cst tumul
tuata, quod alii hunc, alti illuin dcsignareni. Cum
, , ' .
* - ^ igitur in magno esset discriminc Mediolanum
pro se enim quisque consilio coeploque ei non suc - : ,
cedente, facturuin sc ea minabalur, quae fieri in
, .
turbis ejuscetnodi solcnt : eorum incomt osilum

motum suspeclum babens, qui luiu cunsularem
,
/. ;, *
oblinebal digniialem, gentemque eam a Valenli ,
niano prxfeclus curabal Ambrosius, cum muhitu ^ ,
dine non coutemnenda in ecclesiain vcnil, alquc
' . "
ibi quae optiina esse censerel, ul scilicel a conleu, , -l
lione desisierenl, ct rem juxla Eccicsiac legca
.
agercul, euasiL Deiude de concordia^ comniodis
,
eos, etquae bona pacata consilia capientes conse, '
qui soleanl, admonuit. Adbuc ille concioaabatur,
,
Cttm subito tumullu et sedilione sopita, in ipsum

bonestatis et concordia; siiasorero, omnes episco ' - Q p
suffragia confcrunl: eumque, u l baplizare ,
lur, bortanlur (noudum enira sacramcnto eo
. \ * *
iidliatus fucral), e l u l episcopalera apud eos dig ' ,
nilalein suscipiat, supplicanles orant. Eo enim
, tantuni pacio fore, ut ip&i unaninies stnl et dc
, *
ttde concordenL 1 7 5 Aique ubi ille quidcm ba , (/*.
ptisinuni iibenicr approbavit, c l quoad potuit, ad)
miui.îralionemsacrain dislulii, palamque adco reni
' , ,
eam rejecii, et muhiludo niagis eliam ci instilii,

ncMjue se quidquam de cnnsilio suo.jquidquid etiam
.
arciderci, remissuram ônfiriuavil, rcs iniperaiori
;, Valentiuiaiio renunliatitr : qua ilie audita, preca , ,
tus primum est: deinde Deo gralias egit, qui eos

ad cpiscopale munus Yocarel, quoe ipse reipublica3
\
admiiiisiratioiii pra-fccisuet. E l cum inter se, ei
. D populi vebcmeniem petilioncm, et Auibrosii con ,
stantem reiuctaiioneni conierret, opliine perspeiit

electionem ejus viri Ecclesi* Mediolancnsi ad con, ,
cordiam relinendain bono esse. Quapropier quam

priiuum iniiiaiionem et consccratiuiiem ciini sus . .
cipcrc jussil. Siinul atque autein diviuum baplis\ ,
muiu subiil, c l capul consecralioni subdidil, picbs
c ,
universa ad concordiam rediil, et iranquillitas E c , \ ,
clcsi.u reddila cst, que quidem leiupore muho
\ , propler malam Auxentii adminisiraiioneui dis \ . \
sesieioue periclitaia fueral. Quoniai vero rebus
: ; '
bi.^ce agendis, inodis oirrnibus optimus aflutl i m
^ ,
peralor, ulcia Servatori Deo is concinuii hym
a l u s
(l) Socral. eod. cap. 50.
C3T
NICEPHORI CALLISTI
68
iiuiii : c Gratias libi, inquicns, ago, oinnipotens , ;

L)oinine ct Scrvaior noslcr, quod huic viro ego . ^
quidein corporum, lu auleni animaruni curam
, ',
commiseris. eljudicii inei calculum aequum esse
, \ }
comprobaris. Porro Ainbrosius non multo post . ,
perquam libcre cum imperalore coliocuius, res
, ,
iiinsdam non recte a magislralibus actas rcpre 'bcndii. Alqnc imperalor, c Hanc ego dicendi )i- , )l x T U l c n i ,
ait, jatndudum noraiu : el cum
; , \ ; \
pcrspeda milii ea cssel, non modo non inbibui,
, ; vcrum eliam suffragio meo' electionem tuani, ut
; ,
cpiscopos ficrcs, adjuvi. Perge ilaque, siculi divina
{ .
jubci smiclio, sanarc animaruin noslrarum delicta. Harc Mediolani acia. Qualis autem Ambrosius et
vita cl docirina, lum autem egregio in ccclesiam ardorc fueril, c l quam virililcr alque divine episcopaium gcsseril, mulla admonendi libcrtale apud praccipuos magislralus lempeslive usus, iu sequcnli
dicetur libro.
4
176
CAPUT 11.
magnus Yalenlinianus e viia excesserit. De Valcnhnxuno juniore, et de Justina et Severa imperaliiciuus, el de liberis utriusque narratio.
. .

zrpl

,

.
Ea tempcstate, quod (i)SauromalxRomanam d i 2 '

lioncm, eamque imperii parlem quac ad Occiden, ;,
tem vcrgil, cxcursionibus vexarent, Yalentinianus
^
cuui ingenti belli apparalu advcrsus eos est pro* .
feclus. Alque illi laiilam imperatoris expedilio , ;,
nem formiilanles,
legatis missis pacein ab eo
.,
peiicruiu. Quos ubi defoimes csse vidissel, an
.
i:nivcrsi lales essent Sauromalae, inlerrogavit.
' ' \
. E i c i i m i l l i dixisscnl, oplimos quosque qui ei gc- \ , \ 3
ncrc i l forma praslarent, ab eis legalos solere
;,
m i i l i : ira aique furore mullo correptus, gravia C ' , \
paii dixit, et maxime infortunalum esse, quod ad
,
lempora sua pcrvenissci Romanorum imperium,
\ , :,
b\ $auromai&, geus (am barbara el informis, in qua
' * * ^
reliquos isli excellereni, sedibus suis contemi
, \ '
esse uolter.l: sed confidenlia tania imptilsi, dhio . '.
iirm suam percurrerenl, ei bcllum lilillaiionc qua- \ ,
dam illecli Romaius inferrciil. E l cura iia indi- ,
gnarctur, et magnopcre vociferaretur, niniia vocis ,* '
inientione convulsa in eo esse inleriora viscera,
, : ,
vcnatnque et arleriam quamdain ruplarn dicuitl, ,
uude sanguiiie pluriino proiuso viia eum relique, ,
rit, in casiello quodam Gcnnauiui (2), cui Brigilio
\ , '
nomcnfuil, deciino seplimo mensis Noveiubris die,
\ cum quinquaginia quinquc prope annos naliis
. essct, el iredecim (5) annis impcrium bene admo- D , '
duiu ct prxclare adminislrassei. Eo vero, palrio , monumento illalo, sexlo die post, qui in Ualia fuit , , '
cxercilus cognominem ei filium juniorem Valenli- ; . , niauuiii itiperal<treui, in oppido l l a l i x Aquino , \
rcnunliavil. Neque ita niulto post impcraiorcs
\ , \ quoque Gralianus fraler ei Valens, suffragio suo
. ,
(I) Eulropius scribil, Sauromaas se pcr Panno*

nias iu dilionem Romanam diffudisse, eamque vasiasbc. ldeiu Brigilionem Quadorutn oppidum
esse dicil. Quados autem noiiuulli bodie Austriaa^, noniiulii Silosios fuisse opinanuir. Qnod si
positrius boc vcrusn c^t, ad oppiduin lirigam, ut
nunc dicilur, Valuntiniaiius niorluus fuerit.

(2) Niccphoros boc loco pro Germania Gallta;
habel. Sed aniinadverlcrc est, cuin aliis quoj'ie
locis Gormauorum iiomen non usurpasse, sed pru
eis Gallos posuisê. Socr. cod. cap. b2.
\}) di unl uii .'cnii.
W.)
ECCLESIASTICE illSTORLE L i B . X I .
6S0
, , -
. ,
<, ;
\, .

, \
\ ,
,
. ,
. *
.
, ,
*
, , ,
imperitim cjns comprobarunt, quaimis i J priiuum

molesie lulerint, videlicct qaod milHes sine eorum
jussu iniperialia ei Iribumnt insignia. Illud quippe
notandum esl, juniorem bunc Valeiiliniauum
magno Valcnliniano e\ Juslina progcnitum csse,
quam vivenle adbuc priore ejus conjuge Scvcra
uxorcm supcrinduxit. Causa eariim nupliarum Iiaec
fuit: Justinae buic patcr fuil Juslus; bic Conslamii
Kiinporibus Picenum provinciam habens, in ônmis
sibi ipsi visus est, quemadmodum dicitur, iinperialem purpuram dextro fcmore gignere.
177
Somnium id simplici animo ab co expoRituni, scrmonibusdeiiideiiiuliorumdivulgatir.n esl,ncc n.ulto
post a J Coiuiaulii qnoque pervenil aures, qui ex
visione ea intpcratorcm illum progcniiuruni esse
* . \ conjectans, immisso percussorc capul illius resclndi

jussii. Porro Gliola cjus Jusiina, cum ei palre orbataj
. *
res dur;c essenl, virginilatis lamcn florem conscr vavil. Deiude vero in noiiiiata Sevcrac imperalo ,
ris Valentiniani conjiigisperveniu E l cum frequcn ,
lius eam adirel, per continuain consuetudineui in
,
aniicitiam quoque ejus csi admissa: alquc ca cum
, ,
magis alque magis familiaritaie coiifirmala cssel,

landeni etiamin lavalionis commiinionein se insi
nnavil. E i aliquando siinul lavantcm cum eam Sa , \ ,
vcra inspexissct, quamvis femina essci. furma ejus
; .
usque adeo esi capta, ui de ea cliam marilo impe \, *
ratori d i c i r e l : lam prxslantem scilicel Justi fllto
\
essc formam, ul ipsa quoque florem pudictlias ct
, ;
virginitatis ejus adamarit. Impcralor Seversc vcr
.._\
*
_ f _.
* * * . . . .
...
_
.
"

,
:\s
bis ictus, constlium suum secum ipse celavit. Nam
/
et Justinam ipsam ducere, et ulramque legilimam
. ;
babere uxorcm consiiluerat. Itaque legero (i) pu ; blicc promulgat, ul cuicunque Hbituin cssct,
,
duas lcgiiimas u\ores babcrc licercl. lia. siroul ct
. ; lexea in urbibus omuibus proponitur, el Jnslinaiii
,
imperator in rcgiam suain uxorein iudticil, eodem que cum Severa loco bonorifice babcl. Alquc cx
, ,
Severa quidcm Gratianum antva Valetilinianus sus , , ccperal, quemeliam Occidentis impcrutorem dudnm
\, ^ .
declaravcral. Jusiina autcui ista juniorem Yalcn
\ ,
liuianum ei geuuit, quem excrcilus, sicuti cixi,
- prxterduoru.n impcratorum fralris ct palruison ^* ;
lemiam, iiuperatorcm e*se jussil. Iluic ircs quo.; ; ;, D quc fuere filiae, iusta, Grala e i G a l l a : quaraui duu
.; .
virginilalem vila suni lexai. GalJa:n vcro
\ ,
poslea Tlieodosius maguus uxorom duxii, ex qua
/ .
ei Placidia filia proguala est. Nam ot
>\ , ,
Arcadiuai iu matrimoiiio prioro gniuerat ex priui.i
.
conjuge Placilla, quam prius legitime sibi conjun .
xcral, quatn imperium ipsum suscepil. De Tbeoddsio auleui alque ejus Gliis temporc suo dicelur.
r
(i) liidein anlebac Julius Cesar legem latam

votuil, uii uxores liberoruin qua;rcndorum causa
q'iasclquot duccre veliiMit, liccrei, propicr imptidicitiam suaiu sc il IHH <H adulleriorum infamiam :
u miiini iiniUerum vir, ct omirmi) virorum muiicr.
^ u c l o n . ) Populosaa forc taii logc Uoiuaui impcrii
tcrra causalus esl, perindc atque Barbarorum

rgioues,apud qnos poJygamia colerelur. (Euirop )
Procopius sauc Caisariensis alicnbi iiiouugaiidaui
pluriaium dctrimcnii Roniauis dilionibus ailulibbu
scribit.
691
NlCEPnORI CALLISTI
178
CAPUT XXXIV.
Qui eo tempore in Mgyplo floruerint philotophici et

divini viri, discipuli et dhcipnlorum discipuli Antonii magni: Joannes. Or, Amon, Theona*, Beniu, Copres, Hellet, FAias. Apelles. hidorm, Serapion, Dioscorus, Ehlogius et Apoilos.
. '.
)
c/.io .
cl
\ \\
' '
, . . Btjrcv* \* \ , 'AjreJ.lq,
,
, ,
.
%
Sed cnim ex Orcidenie rtirsnm ad Orionlis ivs

**
transcanius. Atque nbi prius de ecclesiaslicispbi . \
losophis, ita pollicitus s>>m, dixero (magnus
, \
enim lum, et Iiaud scio an alio ilidem tempore
( /
unquam, eorum provcntus fuit), ad prolana pro ), * \
grediar. Atque morli iinpii Valcnlis auquantum
;,
cum deleclal*one immoralus, finem etiam undecimo
> \ %
liuic historiarum tomo imponam. Yerum enimvero
. '
quabinitiamonasticaevitT instilulum babuerit,elqui- , \
nam ejus veluti patres et duces exsliterint, in Ma ,
ximi Constantini, deinde etiam in filii ejus Constanlii
,
liistoria commemoravimus. Nam de Antonio et
.
Paulo simplici, iiem do Ammone et Eulychiano,
\ , \ qui in Olympo fuit, praterea de Spyridone, Nico ', \
Jao et Parlhenio, bierarcbis edendis roiracuUs

claris, etim hisloriam de Conslanlino scriberemus,
,
cgimue: Anlonii auiem disctpulos, duos videlieet
. \ , ,
Macarios, Pambo, Papbnutium, Apollonium, el
, , , Anub, in Coi.stanlii res geslas conjeciinus. In qui *,
bus cliam Afigyptios nionacbos celebravimns, qni

Sccli ei Tabenneno sunl pbilnsopbali; prauer,
ca qiii in Syria et Pal&stina virlutem piis exerci, \ \
tiis meditaii stint, quiqtte in Ponto, et Europa, ct
\
Ilalia ipsa angelorum vilae xqualem duxerc vitam: C
aique ilem alios qui sapienics quidemet religionis
: \ >
,
nostra? fuere, fidei lanien docirinam snnam ad finpm
.
usque non conservarunt. Iloe aulcm loco eos qui
,
pusiea viguorunt, pcrscqucmur, qui cum pa /,
ires priores illos babuere, lum patrcs ipsi mul ^ * torum secundtim Deuni fiiiorum exslilere. Eos in
* \
componilio, quanlum mibi eorum res cognospere
. \
licuit, brcvitcr percurram. Impcrii istius tcroporc
; *ecuiidum eos quos antca dixhnus Dei amantes v i , ;
roe, 1 7 9 ' -figypio Joanncs ille eniluil ( 1 ) , cui
;
propbclinc donum, et rerumqiue multis iguoiissimaB
^ ,
sunt, cogniiioucm Dous tribuit, ut iiiiuras scilicet
. ^ \
perinde alque prasenles, non iuiuus quain prisci
,
vues, ccrnerel. Ilabuil is aliud insupera Dco acccpium donum, uliuorbis iucurabihbus iinperarct, ^ , , xal
.
atque dicto ciiius eos fugaret, aegrolosque sanarel.
"
Praeler bunc et ccleber ille Or tuin clarnil, qui ab
,
ipsa infaniiu vitam soliiarknn in eremo consccla , \ *.
tus, nulliim laborem aliuin, praeterquam Deum lau ^'^ . 7
dibus fcrrc n o v i l : bcrbis quibusdam agresiibtis
\
earumque radicibus vilam lolcr.uis. Aquam bibil
. \ , ioco quovis, quamcunquc ei obiler lerra in qua

-,
vcrsarelur, prabuit. Ubi aulemad sencciulcin per . >
vcnii, visionc quadam divina Tbebaidem incolcre
\ . ?
j^ssus, muhorum monasteriorum dux factus cst.
. .
T.isJcm aulem ef bic, quibus Joanncs, divinis locu : .> )\ ^ '
pbs fuiidonis. Precatione nainquc sola non moibos
1
(!j S-Jioni. ond. c;p. 28.
693
ECCLESIASTICiE HISTORL^ U B . X I .
69*
; . \ A s o l u m , sed el daemoiies abegil. E l cum litierts i n i *> ,

lialus non esset, minimc tamcn ad mcnioriam libris
, \ opus babuit. Quidqtiid enim semel audilum mentc
. \ \ \
complexus essel, id supra obliviouem
omnem
: * >
conservabal : el quociinque lemporc usu cjus opu*
,
esset, proroptum ad manus babcbai. Tum voro in
* \ \
eadem regione eliam philosopbalus esl A:non ille,
; \ 4 qut in Tabenna insula monasleriis praVidcns.
\
tria oilliadiscipulorum habuil : in quibus erant
.
Benus et Theonas, monasiicorum ordinuni duces.
'
Ambo vero et prnediciionis gratiam Dco acceptam
tulere. Tbeonam cerie quidcm dicuntad sumntitm
, jEgypliorum el Grxcorum et Roinanoruni sapicrv ,
liam et disciplinam perdidictsse, ctad triginia an; , *
nos sileiiliumcoluissc. Benus aiitem ita vilam insii^ ^ ) * - t j i ut nunquam alicui irascerelur, neqne jurarct,
. \ \ \ >.
neque ineiuladum diceret. Voccm etiam lemera ' .
riaro aut vanara et nthili,niinqiiam ex ore proiulU.
,
Spectaii quoque co lempore fucre Copres, llellea
.
et Helias. In iis Gopres daemonum expelleiidoruiii
,
el variorum moiborum sanandorum graiiam accc ,
pcrat. Helles autcm lanlnm babuil imraiiilorjiii
, cdcndorum dontim, ul tiim eliam cum monastkl
,
inslituti disriplinain clisccret, candenlcs iu simi
carbones tiderit, e l vestes non adusscril.
180
, Quare sodales suos ad aemulalionem insiiiuii sui.
\
ct viiae ejus bona3, quai manifcslo prodigioruui
. ' '
exbibcndorum conseqnenlom virtulem obliiicrcl,
,
excilavit a!que perlraxit. Hidias porro prop urbcm
/Anlinoum monaslicae pbilosopbisc suuc babuil ofli
cinam, quiceniesimum cldccimum cxccssil nniitiii).
. ; ,
Dixit is auiem,prius sc ad annos soplnaginia
soluni iit solis locis babitassc, quain in eo pervc,
neril. E l cura ea esset x i a l c , ad fmein lanien usqiio
. " \
in certamine caeplo viiililcr jcjunans perdiiravii^
^ , ; perindc atqoeeo ipso.aul icrtio iude atuio nunia *
siicx vilaj sludium esset ingressus. Ad Ac.borin au , ,
lem el Apelles ille enituil, uionaslcria iEgypli n i rilicis faclis suis obsiupefaciens: qucm diciii.l
,
aliquando, cum aes procudcret (nam hoc ci cr.tt

sludium), et noclu da3iou in venusUe mulicris lor ,
inam muialus, pudiciliiti ejus insidias icnderc cona, \ \ * rctur, candcntem massam ex carboiwbus eoiisim
.
prolraxisse, alque in faciem daciuouis conjccssv.

u
* \ , \ \ f) eamque uslulasae, alque ilium coiifeslini lucluosuin quiddam stridentem alque ultdaniem prof.i',. \
gissc. Paircs aulein iiionacborum cclebrcs lom
,
fuerc, Ibblorus, Serapionêt pralcrca Diosionis.
, *
Atquc Isi lorus munasteriocircunuirca lignisctinii, '
rusopto, bocstudio babcbat, ne quis eorniii qui iu
\ disciplina ejus craul ( 1 ) , foras progredcn Itir: sed
:,
ubi quanium salis csl rcbus nccussariis ustis o^s- t.
.. 01 ' * ;
iulocosuo mancrcl. Porro Scrapion ad dccem 1
, \ discipulorum babcus, circa Arscnoilcn v i x i l : q i
/ ; \ ,
Y c r o oi parebam, sudorc suo v i c l u i u parabant, c n m
,
demque indigenlibus ctiam pracbcbat. E l asiatis
. ^ tiMiiporc mercedc mcliiitcs, quanliiui opu&csscl fru. , \
,
(l)SorrateH ascclcn qucmdani soJilum fuissi

ditcrc bcribil, muiiadium opus nun lacicnlem,
boniiui avaro, qui alicna appclat, pcrbimilcm cssc

lib. iv, cap. 23.
671
M C E P I I O M CAI.LISTI
,2
stiasionc imppratorem in senienliam suam addu- pav \

ccio nequivit, eo ibi reliclo, in ecclesiam aliam
. iransiit, populo pastorcm suum sequente. C o n - (5, . \
currit eo fere civilas nniversa, cum imperatorcm
~.
ipstitn visura, tum novi quidquam faclum iri
',
cxislimans. Ille solus cum salcllilibvs suis in lem- * ,
plo reiicius, facium id non moJesie lulit, sed vel- , \ .
'
titi contumelia afleclus. comprchendi Brilatmio ,
netn, et in exsilium deporteri jussit. Eumdem
lamen brevi reduxtl : nam Scytbas mcluebat, ne , \ -
proplcr episcopi dauiiialionem ad novas res aspi- , : ,
rarent, iracundiam eonini el foriiiudinem pcr- " , \
speclam habens. Locoruin eliatn siiu : quippe .
qui quasi inediue quidam munis, advereus ejus \
orae barbaros objccli essenl, Romanorum orbi , ,
perquam necessarios eese sciebai. Alque quidera
. ,
Britannio imperaiore superior evadens, ad morcs , ; . * ,
suos rediit, vir bonestus maxime, et viia- insliluto \
praclarus, u l ipsi lcslabaiiiur Seythae : u l aulcm
.
bomol dicain, clerus omnis, e l Ecclcsia in Orientc , \
omnis, imperaloris iram propter religionern esl , \ ,
cxperia. Valens quidem lam gravia in Thracia et
\ '
Coiislanlinopoli, In Nicoincdia et Cappadocuiu
.
Caesarea, adh<cc Amiocliiae ei in iEgypli ecclesiis
palravil.
. '.
166 CAPUT x x x .
De Vulentiuiani in reliqionem divinam reverewi ob- )
' ,
servantia : el de Romana synodo, qucc Trinitatem

comubslantialem esse promulgavit: et de Damaso
' , el Ursicio Romanit episcoph, qui Liberio tucceste
.
runi.
R
'
Ego vero ab Orienle ad imperii Oeciden
lalis res Iransibo: quod quidem immune a talibus
asrumnis perduravit, propterea quod eam Romam
imperii parlem Valenlinianus administrabat, fla- ' ,
granti in Nicaena decrela amore nulli concedens,
tt singular^m maxiine erga Deum pietaiem obii- ,
iiens, ila ul nibil prorsus sive melius seu delerius *
>ibi de rebus ecclesiasticis praeeipiendum, neque ,
novi quidqaan) pratcr ea quae seniel consliluta
esseul, inlroducenduin duxcrit. Excedere namque ,
lalia exploralioneui sive cognilionera suam putavit: , \
quamvis princepsalioqui opiiiDusessetêtrebusipsis . ,

imperio se idoneum es>e dcclararit. Eienim tum
quoque, sicuti et aiuea, quaestio multa per Asiam D , \
\ *
el Pbrygiam orta est : an Spiriiuoi sanctum
\ \
, consubslantialem, P a l r i e l Filio proiiieri
,
oporleat. E l plurima de lali quaBslione usque
.
adeo cral verborum contentio, ul non minoris
, *
momenli ea haberetur, quam quas antea de Deo
*
Verbo fuerat. Nam quidam dissiinilem, quidam
, aulem eonsubetanlialem esse conlendebant, sicuti
, \ \
l Ftliuui. Alque in eo solo parti utrique conven ebat, quod Spiriium eanctum adminislrum dice- . ,
rcm : at ordine terlium, bonoreque et sabsian- , \ \
lia (!) alioffl esse conflrmarent. Erant autera qui * \
quod de Filio opinarentur, idem quoque de Spi- \ ,
riiu statuerent : et veluti Filium cjusdem sub- ,
;
(!) . Uic cl Nicopb. et Sozoin. babent, , boc cst, poiesUtc.
ECCLESiASTLC^ HISTORLE L l B .X i .
(^4
. ^

, ,
, \
; \
.
siantia* el ejusdein bonoris ei ejusJem gloriae cmn

Patre colebant, sic etiam de Spiritu sanclo, Palri
et Filio , consubsianlialem ipsum prxdicantes, profiierenlur. Prohac opiuioue foriiter apud
Syros Apollinaris Laodicensis, in jEgyplo magnus
Albanasius adbuc supersles, apudCappadoccs vero
et ecclesias Ponii Gregorius ei Basilius decertarunt.
, ,
Hac ipsa qua?stioue, sicuti dixi, niota, cum de
, ea ingens contcndendi studium increbuisset, Va, \ lenlinianus pro insigni sua in Deum pietale, quod
/ * diceret, non babcbat. Qtiibus aulem lalia crcdila
. " esscm, cis ut quid facio opus esset, proferreut et
' stalucrent, concessit. Quo cognito, qui lum Eccle , \ siam ftonidnam adbuc gubernabai Liberius,
167
, fj finiliirm episcopisprincipis jussu convocatis, orien ;, \
lalibus scripsil ccolesiis, u l Trinilalem ejnsdem
. " '
substanlia3 eiejusdem gloriae depraedicarenl. Quod
, Ifacium, utpoie re semel a Bomana Ecclesia riie et
\
ordine dijudicatn, ul quielus quisque csset, cffe ,
c i t ; el quxslio de Spirilu sancto debiium flncm
,
consecuia, diulurnse verborum conccrlalioni mo .
dum iinposuit. Eadem synodus etiam fldem Nicae , \ , &
nara aucloriiate sua roboravit. Subjangam au; \
tera utrasque el imperatoris
synodi litteras,
. , quas in Orienlcm ad eos qui de recia opinione

ainbigebaut, dedcrunl. lmperatoris sic habe
banl :
, , \ ,
c Imperalores Maximi ecmper Augusli, viclores,
\ Yalenlinianus (1) et Gralianug (2) episcopis dioe ', , , - C cesis Asiana, Phrygi, Carophrygia, Pacalian, in
, . Domino salulem. Gum lanla in Ulyric* acta sit
, \
synodus, ei quaeslio ingens de salulari verbo ira \ ,
clata, ler bealissimi episcopi decreverunl Trint ;
talem , consubsiaiiliaiero, Palris ei F i l i i
\ '
el Spiriiua sancli. Quam colimi, ncquaquara
, minislerium el funciioneni sibi credilain, iia ut
,
par est, defugienies, religionem regis inagni co.
l u n l : eamque depredicari noslra prxccpit subli * ,
mit.is. Alque ita quidem ne aliqui dicant, religionem iinperatoiis, qui banc terrani gubernat,

consectatos se esse, non saii eum qui de salule
,
mandatum nobis d e d i l , audicntes. Sicuti enim
.
Evangelium Dei nostri, quod quidcm hanc rem
, ,
, * D decidens dijudicat, dicil : Danda sunl, quae Gaesaris sunl, Ga?sari, et quge Dei Deo (3) : quid vos
\
vero dicilis, episcopi el saluliferi verbi prxfecli ?
;
An sic quoque veslra comparata sunt decrela?
; ,
\ ; iiaque muiua cbarilate vos invicem compleclenles, majeslate et aucloi itale imperatorls abuti deei
(1) Valenlinianus, juxta Tbeodoretum, scriplo

liuic Yalenlis quoque nomen inseruil, vel quod
adbuc is in caibolica sentenlia esset, vel ul eum
tacita cohorlaiione in viam reduceret. Quoruui
alierum mibi verisimilius esse videtur. Valentem
uideni, ul Valentinianum fralrera, orlhodoxum
pniiuiin luisse, sed posu*a a conjuge, perindc ut
ab Eva Ailammn, seduclmn eum esse ; cujus suasu
iiie adversus Gotlios in Tbraciam excurreiiles non
io.me ab im; eno susccplo belluiu geslurus, sacri
bapiismi lavacrum, priore religionis sentenlia

mulata, ab Eudoxio Gonstantinopoliiano episcopo
Anano susr.eperil, Tbeod. srribil. lib. iv, cap. 12.
(2) E l Yalens. Theod. hb. , c. 8.
(3) Tales quippc supra verbis Themislii dicli
suul purpuram magis quam Deuin coJere, lib. x.
cap. 42. Tbeod. "
,' hoc est, se boc
religioni imperatoris, qui regionein hanc gubcriial. consectaud* tribuisse, lib. iv, cap. 8.
f76
67b
MCEPnOM CALLISTI
r i l c , c l porscqui cos qui accurale et diligcnler %\ , \
Deo sacris opcranlur c l serviunl, supersedplc.
,
Eorum sanc precibus el bella in terris sopiuniur,

ct aposialarum rcbtlliumque angelorum incursus
*
repelluntur. lidem oralionibus suis pernicio?os
. \ omnes daemoncs propellere sludcnt. Et cuin in
, * \
rempublicam secundum lcges quod debent confe ,
runl, luin principis potestali non reshtum, sed
, .
sincerc et coelcstis Rogis mandata scrvant, et legi > , ;
bus noslris parent: vos autem mobedienlcs appa.
ruisiis. Nos quidem usi sumus tolcrantia ab ipso usquc ad ( 1 ) , vosHiolem vobis ipsis retribuistis.
c ' '
168
< Raque u l mundi et immunes a peccalo
, \ \
veslro simus, quemadmodum Pilatus in disquisilioue et judicio versanlb imer nos Christi, cum ,
, \ ,
necare eum noliel, sed in affiielione solarelur, ad
Orienlis paries convcrsus aqua flagiiata ma- \ , \
nus suas abluit, dicens : Mundui tum et impol- \ , , *

lutui sanguine justi liujnt: sic cdsitudo noslra

scmper praecipil, non persequendos, neque tan- " ; quam fluclibtis obrueudos, nequc a?mulatione et , , ,
invidra opprimendos, qui in Cbristi agro opus ia- , '
ciuni, noque adeo rejiciendos dispensatores Regis * magni ese*, ul ne bodte quideiu sub dilione nostra
crescere videamini, at brevi post, cum flagitatore , \
Mve exbortalore necis, ea qnae lestamenti illius , \
* ' *
suni.veluli in Zacharia? sanguine, paliamini. Ciim
^&
quo, qui ei conaensere, a coelcsti imperatore no ; | slro Jesu Cbrislo, ante advenium eliamnum ejus,
disrnpti sunl, ad judicium morlis una cum conse- Q . \ ' , < , \ quente eos lelbali daemone iradili. Mandatum boc
, \ , \
cdidirous, Amegelio, et Ciceronio, et Darnaso, ct
. \ Diahmpone, et Brelesio audieniibus. Quin et acia
,
ad vos misimus, ut prxclarae ojus synodi decreia
noritis : quorum capila littens hisce adjuncia, haec &
compleclunlur. Profiiemur, juxta sentenliam ma- grue el ortbodoxa? recteque sentiemis synodi , . \ , ,
, ronsubstantialem, csse Pairi Filium. Et
,
, corisubstantl.de, non ita accipimus,
, \
sicuti t l olim quidam nou vere ei subsc^ribenles
, , cxposuerunl, et nunc alii, Palres illoe vocanteg,
, \
ac vim sentcniiamque vcrbi abolenles, liUeramque
, *
^cquentes, iiilellignnt, per consubsiantiale simile
* \
signilicari, qualenus nulli reliquannu per eum
faclaruni crcaliirarum Filius xquiparandus, soli D - ' >. 01 , Palri siiuilis atque a?qualis sit. Qui enini hoc ila
.
cxponuut, praecipuam creaturam esse impie Filium
, \ ,
Dei duccni. Sed uos, siculi et nunc Bomanae ei
Gall ca3 synodi, senliinus, unam ct earodem esse ' , \
\
subslanliam Palris c l F i l i i ct Spirilus sanclt, in
tribus pcrsouis, boc est, iu tribus pcrfectis sub- , \ , ,
*
s-sientiis. Pitjliiemur vero, juxla fonnulam Nicai , '
nam, Filinm Dti consubstantialem, incarnaliim
esse ex sancla virgino Maria, et in bomiuibus ba- ;, , biiasse, ei implevissc omnein pro nubis funciio
nem, in nalivilaie, ei passione, et resurr< clioue,
\ , \ el in ccclos asrciibioue. 169
Eumque rcdiiu(I) ,-.ipbanitis Scbohsiictis, qni T r p a n i i a m
bisloriaiii vertil, alia ;i lc tiouom s o c u l u s , v c r l u :
Nos subjirimiir
hi. VII, c.p
il.
ei qui primus
et
novissimus,
677
ECCLESIASTICJK H I S T O H I A LIB. XI.
C7
. \ - rum, nobis reiribuat similiiiidinr-m divinam (!)

a seipso, juxia vitain cujusquc dic judicii ,
* ,
carne speclabiicm el divinam viritilem saam ex \
hibeniem, Dcuro , id est, carncm scu
,
bominem, ferenlem, el non bominem ,
, . boc est, Deum ferentem. Ac qui diversa sentiunt,
\
- analheir.ale jngulanius : nec minusel eos, qui non
dirccte ci ex animo anathemali eum subjecerc,
) \ \
qui dixit non prius Filium, quam genilus sit,
, .
exslitisse : quiquescripsil priusquani aclu geni \ \ \ \
* tus sitôlesiale euin in Palre fuisse. Hoc namquc.
et in creaturis omnibusest, quae non sempercum
.
Deo sunt. A l Filius pcrpeluo sempiterna gcncro
tione gcnilus cum Palte est. > Tales quidera impe 101
raloris fuere Huene. Synodi autem ipsius in baec
, 1
', , , - verba sunt scripla: Episcopi Illyrici ecclesiis Dei

, .
ei episcopis dioec<*is Asiaiur, Phrygiae, Caropbry, \
gia\ Pacaliana?, in Doniino salutcm. Gonvcnlu a
, :
nobis aclo, el dfcqnisitinne niulia facla, de salu \ \ .
tari verbo, deerevimus coiisttbslanlialem esse
* Trinitalem Palris et Filii ei Spirilus sanctr. Ec
,
scquum csse duximus, litteras ad vos exarare.
* * Nonnos quidein uiarle quapiam culium Trinilatis

perscribereiniis, sed submissa humilitate dignoe

nos ea re existhnanies, episKdain banc nostram
. . per diicctum frairem ei ad ninislrum noslrum
, ' "
Elpidium presbyterum daremus. Non enim in ina ,
nuuni nostrarum liileris, verum in ipsius Serva", . M q
loris Clir sli J-su libris scriplum est: Ego quidem

$
; )
-Q sum Pauli, eijo vero Apollo, ego autem Ceph&.
;

Num
Paulus crucifixus ett pro vobis ? aut

in nomen Pauli baptizali etih* ? E l huniiiitaii

qtiidem nosirx salis esse convenireque vide ' ,
baiur, nibil prorsus ad vos dare Htlcrarufn,
.
propter borroreiu lantum, quem islic
omni

sub vobis praedicalis provirn iac, segreganles Spi , ^ '
riluin sanctum a Paire et Filio. Srd nccessitas
, /, ,
imposha nobis est, ul ad vos milleremus dominum
5* . 01 el aduiinisirum noslrum Eipidiuui, ab urbe quae
, \
esl imperii Romani capul, litleras babentem,
, *
cxploraiuruin an ila se habeat predicalio veslra.
;
Qui enim Trinilatem consubstantialem uon pra?di . -cant, anatheina sint. E l si quis cuui eis coiumu , , , nionem babere comperlus Tueril, anatbema sit.
, ' \ \ & Trinitalem aulem consubsianlialem praedicantibus
,
regnum coeloruiu praeparatum esi. 170 Coborta. \ \
mur igitur vos, fratres, ne aliter docealis, neve
, \
secus senliatis : sed Trinilatem constanler semper
consubslanlialeiii pracdicanles, cernere poieriiis
\ baerediiatem rcgnt Dei. Hac de re cum ad vos
,
basce litieras scriberemus, commonefacere etiaui
^ ,
vos voluiinus, de creandis, vel eliam creatis cpi , \
scopis, eorumque administris, ui ccilicel leganlur
, *
ex sanae meniis et doctrinai, qui magisiraiuni {%)
* ,
I Cor. i , 13.
(I) Sic habet Niceph ct Triparlita. TheodorU.
Ut nobis reiribual juxta cujiisqnc v i lam, etc.
auiCHi,
(2)
. Tbeod. Ub. , cap. 9, hoc cst, sani qui
magfclraiiim gesserint cpiscopi : quod de epievopi*
NICEPHORl CALLISTI
C83
cpiscopalcn gesseriru, prsefeclis, siquidera exstent:

. ',
> , 6ta sin minns, ex ipsis presbylcris. Consiiniliier pre sbyteri *t diaconi, ex ipso sacro clcrtcorijm ordine, ut omni ex partc irreprehensibiles sint, qai ,
,
non ex c*ria vcl cx tmlitari magtslratu sint lecii.
.
Propierea vero plura ad vos scribere noluimus,
quod ex omnibus unum ad vos roiseriinus, domi- ,
num et collegam nostrum Elpidiurn, diligenler ,
perspecturuin pradiralionern vestrani, an ia sic . \ \
;
sc babeat uii ex domiao et collega nosiro Eustaibio audivimus. Qtiod reliquum cst, etiamRi ali- \
quando errori implicaii fuerilis, tamen vcterem 4 , , ,
boininem exuenles, indnite novum. Nam ei ipse , \
. ,*
fraicr el collega nosier Elpidius, veram fidei (1)
,
professionem vos doccbit, quod sancla Triniias
consubsianLialis esl Deo ei Patri cum Filio et
,
\ ol .
Spirilu sanclo : sanciificala, glorificata, et mani ,
fcstaia cst: Paicr in Filio, Filius in Patre, cum
[ ].
sanclo Spiritu, in saecula Hoc namqne inanifeslato,
,
maiiifesie sanciam Triutlalem consubslaniialem
.
profiteri polerimus, juxla fidem Nica?ae dudum
proniiilgatam : quam et Palres conGrmarnnt. Ua- *
,
quc iides baec si praedicala fueril, cum exiliosi
d.nmonis plagas effugere, turo eo exsiincto, paci- , -
iicis lilleris pacate vivenles muluo nos venerari , ,
polerimus. Scripsimus sane vobis, ul exauctoratos , , , .
esse scirelis insanienles Arianos, qut non profi- \

teniur, ex substaniia Pairis esse Filium, neque
^ , \
S/iriium sanctum, quorum nomina subjeciinus :
Polycbronius, Telcmachus, Fauslus, Asclepiad* s, Q * , Amanlius, Cleopaler. Atque baec quidcm ila, tn
. ;
gloriam Palris ei Fibi ei Spirilus sancti, in >aicula
saeculoriim, amen. Yalere vos optamus Patri ct
.
F.lio Scrvatori noslro Gbrislo cum saucto Spiriiu, mullis annorum curriculis. > Et laudatissimus qui d in iniperaior, taniam aposlolicorum dogmaturo gessil curam.
B
1 7 1 Ca!ierum Liberio ad vilam meliorem

iranslaio, in ibronum ejus Damasus subslitutus
,
esi, neque viia ne(|ue eruditione et doclriua? s m i ,
(aie illo inforior () : sub quo evcuii. ut Eixlesia
, \ ' *
lUniana lurbarelur, ex causa bujusmotli : Ursicius
'
<5) quidain diacunus , Damasi compelilor, eo quod
* episcopaius petiuone spe sua frusiraius, repul, >. \
sain passus esset, non bene injuriam eaiti lulil, et ^ , ,
suos sibi conveutus seorsim agere inblituil. E l
. . ciim clandesline a quibustlam episcopis consecra , , \
lus (4) ossel, scorsim concionari, el mulutudi ! . ,
nem ad se irabcre coepit. Iia fa<nnu, ul alii bunc,
.
lii D.uuasuiii epibcupaii iiuiiiere fungi velleui. Ea
, '
.x re ingens conlcnlioiiis &ludium oburluin, el ex
, ,
c l magislratibtis civilibus etiam inlclligt reclc
poiesi : quomodo paulo post scribitur ex pracfecto
lnsubriaj Aitibrosius adbuc calccliuinenus episcopus esse laclus. Apud Humcruiii Hecior Tiojanoruiii cpiscopus uicilur. C.ccro civili bello sc
a episcopum orx Caiupamt prx'fcciuiu
osse scnbil.
(1) h auiem Nicaena3 asserlor Gdei et catliolic
religionis verus cullor accipiendus esl, qui omrupoieiiicin Dcum el Ciirisluuu Fiiiuui Dct no1
mine confitetur, Dcum de Dô, liimen cx lumine.

Qui Spiriinm sanclum, quem ex summo rerum
Parenie speramus el accipimus, negaiido
violai : apud qucin intemerala; fidei sensns vigel,
incorrupia; Trinilalis indivisa subîaiilia, qux
Graeco verbo ; recle credonlibus d u i i u r .
L . nulliis hireiicis. C. de Sum. T r i n i l .
(2) Socr. eod. cap. 29. Soa. cod. cap. 25.
(">) A l i i Vrsinum n o m i n a i i i .
() ln ba>ilica Siciniui. Sucra
ECCLESIASTI&E HISTORliE LIB. XI.
C82
, 3 conlentionc sensim rcs aJ scd.iionein procedebau

. \ ,
non ob fidei professioncm aliquam, ul diclum.esl.
,
sed propter dissensionem, uler duorum islorum
.
episcopali sedi praeesscl. Adeo vero sediiio est
\ ,
grassata, ut malum id ad c&des quoque pervcne
r i l , et conQictus plures ex mtilliludinis conflicla , lione,' facii sint. Et clades ca in gravius malum
, \ ;
evasissel, nisi prxfectus urbi Maxiuunus, in inul . \
tos ex clero simul et ex populo animadverteits,
' , '
cum Ursicium coepto desistere, lum seclaiorcs ejns

relinqucre illum coegissel. De dogmalibiis sanc
, \
quidem nequequi Romanam urbem babenl, ncque
\ \ ; \
qui Occidenlem rcliquum incolunt, siculi auiea
.
quoquc dictum esl, disccplarunl : sed cniiimiini
consensu omnes Nicaenam fulem sunt complex, et Trinilalem ejusdera substanliaj, ejusdemquc bonoris el potestaiis, c l coluerunt, et docuerunt.
. '.
B
172 CAPUT X X X I .

De hwreti Auxentii Mediolanensi$ episcopi, ul c

,

'
Damaso exauciornlus bil : el qucu synodus de cc
) '
episcopis lllyricii scripserit.

.
, ;
,* ,

, \ 5.
; \
\ ,
\ \ , . * \
\ ' , , ^
g
' ,

* ;
' , \
\ ,
'
.
,
.
,
\ ; '

\ '
^ - 0
, , , ; ;, .

/ \
,
\ .
-. , *
oLv '. . *
/ \ , |*
*: , \
..
Ga
CXI.VI
Unus modo Auxenlius, Ecclesiae Mediulancnsis

curain gerens, cum paucis aliquot, rebus novissiudens, contra communem Occidenlalium cpiscoporum seuieniiam ct senliebal c l docebal. Arii
cnim opinioncm seclabalur, et
coiisiitnlioneni
proximam de Spiritu sanclo, cjusdem cmn ess".
subslantiaeet bonoris cum Paire c l Filio, provsr.s
repudiabal. Guui vero nonnulli ex Gallia ei Ven*tia, alque ilem alii, consilium coeplumquc ejns
indicassent, pcrmulii ex genle omni t-cidcnicii?
incoleme episcopi Uumam convencre . atque ibi,
cerlam esse, in primisque coli dcbrre Nic.iMiam
iidein, aclioncsque Ariminensis convenms illi c o i i trarias nullius momenli esse censucre : propirre >
qaod ibi Romamis bierareha 110:1 afltiissei, ct quo.l
non ila m i i l l i aciionibus eis consensissenl : iiiui
aulem, quod nonnuliisqui ei ipsi co convcnerani,
decreta displicuisseni : Auxeiuium praHerea ct
scclalorcs ejus, qui nugari lalia auderenl, ab Ecrlcuia miiversali cxcluscre. Ilsec sic acia esso,
ctinni oslcudil ea qiab a Dainaso el cpi>copis qui
ROIIKE cnnvenerant, ad episcopo> lilyricos scripia
esl epistola. Ea sie babel :
c Episcopi qui Romai iu bairo concilio convencre, Damasus c l Valerius, c l reliqui, episcopis
Ulyricis, fratribus dilcciis, in Domino saluiein.
Pcrguasum babcrnus, profeSbionem fidei nostra
sanctam, doclrina aposlolorum fundatam,ca complecti, eaque populo propqnerc, quai a Patrum derreiis ntillo uio.lo dissonanl. Neque cnitn aliter Dci
sacerdolcs fapere atque scntire convonit, a quibus
xquum est sapicntes crudiri. Veruin Pulrum in
Gallia el Yenelia rclationc, quosdain liaercsi opcram navare intidlcximus. Quo I quidcm maliiui
non soium, sedctiam si quai per impcriliam ei
simpliciiatem noiunilloruni, vcris ct gcnuinis i n lerprcialiunibus contraria inducanlur, opi>c pos
22
C3i
MCEPIlORt
CAU.ISTI
C84
observarc conveiiit. 173

Cavendum sane, ne per ~ ,
oos qrti varias doclrinas comminisctiiitur, in lu ' , 'b; icum geducamur : ac poiius, quutiescnnque illi
.
varianiibus consiliis circuniferuntur, patrum 110 .
strorum a nobts sentonlia sunt retinendaj. Auxenlius quidem Hediolanensis praecipue bac de causa
.
daiiinaliis est. vEquuin aulem est, omnes Romani
'
urbis dociores consentientes esse, neque dissiden- ,
libus imer se doclrinis fldem conlaminare Et pro. \ lecto cum priraum baereticorum iinprobitas, siculi , ' (
nunc maxime (quod ulinam abesset!), Arianorum
) ' ,
trtiatn bbvpbcmia vigere coepissct, dclecti Palres
noslri treccirti dcccm elocfo, Nicaiae disquisitione ,
;ic d. liboralione babiia mtiruin bunc adversus dia- ,
boli lela conslilucrunl, alqtie antidolo seu remedio * \
b(rc lc.bale vencnum propuleruni, ut Palrem et ^ ^, \
. ;
I i 1111 unius diviuiiatis, uniusque virlutis, atque
?. ;
adeorem tiuain esse credamus. Oportel aulem, et
;
SjuritMm satictum ejusdem esse subslanliae, per, " \
suasum habcre. Qui vero aliter sential, euin alie *
num esse a consoriio et communione noslra judi '
cavinius : quod quidem salulare decretum, ei de .
libcrationom seu sanctionem adorandam, polluere
, , Civ\
nonnuili voluernnt. Verum ab ipso slalim initio,
pcr eos qui Arimini sanclionem eam rcbus novis

immulare el coulrcclalione sua depravare coacti
xf .
sunt, bucusque res corrccta est : ut illi alia qtia
dam ioquendi forma subreplitie deceplos se csse,
, quam fortnam Palruro Nicaenorum placiiis adver ' ,
sari ignorarinl, faleanlur. Ncque nuinerus eorum ^ qui Arimini convenerunt, prejudiciutn aliquod,
,
cinn synodus ca coacia esl, aflcrre potuit, cuin
neque Romanus cpiscopus, cujus in primis senlcn , ^ ,
tiain exquisilam oporluil, nec Viucenliiis, qui lol
annis episcopatum inviulate conservavii, neque
, ,
aliorum bisce consenlieiitiuin quisquam ibi aflue- . $
r i l . Et tnaxiiiie, queinadmodum diximus, cum isti
,
jpsi qui fraude circuinvemi cedere visi sunt, me ,
liorem nunc scntcuiiam sequenics, displicere sib
\ '
ailiunes lales sint lesitflcali. Perspicit igitur sin- ,
ceritas vesira, solam eam fidem, qu% Nicu-ae juxla , .
aposlolorum auctorilaiem fundata esl, perpelua
, :
coiisiamia et firnulate, nobiscnm eiiam ab Oriea- ulibus, qui se ad caiholicara Ecclesiun perlinere

agitoscunl, relincudam csse, et Occidenlales eo no- D .
nine gloriari possc. 174
Opinamur vero, brevi
, \
corutn qui aliter senliunt, hac ipsa aggressione
.
cpiscopalia nomina a connuunioiie uoslra segrega \ ,
U i m i r i , ul populus a fraudc et seduclione coruiu

. "0:
lilieratus respiret. Ncquaquam cnim muUiludiuis
* , ;
error corrigi polerii, si ipsi errore eo lencantur.
; .
Ii.-iqne vcsiraj quoqne digniiaiis scntcutia cum omnibus Dei sacerdoiibus concordel, iu qua vos sanctos et flrmos esse crcdiniiw. U i auicm nos i u
crodere vobiscuni debeamus, inutua q u nobis \icissim rcupondoat dilectionis vcsirab pielale, 1 lierisque veeiria declarate.
685
E C C L E S h i S T I C i E H i S T O R l / E L I B . .
. *.
CAPUT X X X I I .
IJI exorta Mediolani seditione, Ambrosius, qui tum

^^prcefecluram gessit, eam sedUionem sedare volem,
,
mulliiudine episcopus electus i . l , ei de ejus in
, "dicendo libertate.

.
Occitlenules episcopi ad lipnc moduni eos qui
rebus novis iulendebanl, in partibus eis compe
scuere, iiroolaltimque ab iniiio Udei dogma conservavere, adeo ut perpaucos csse conligcrit, qui
aliler opinandum sibi esse duxerinl. E l prope is
bolus fuit Auxenlius. Sed noti longe post ipse
quoque morle est sublatns (l). C&lerum eo ;x
siinclo, de episcopi eleciione uiulltludo est tumultuata, quod alii bunc, alii illum designareni. Cnm
igilur in magno esset discriminc Mediolamim :
pro se eiiim quisque consilio coeploque ei non succedenie, faciuruin se ea minabatur, quae fieri in
lurbis ejuscemodi solent : eorum iticoniposilum
motura suspeclum babens, qui lum consularein
obtinebat dignilalem, gentemqne eam a Valenliniano prxfectus curabal Ambrosius, cum imdiitudine non conlemnenda in ecclesiam vcnit, alquc
ibi quae optiuia esse ccnscrct, ul sciliccl a conletitione desisierenl, ct rem juxla Eccicsisc le^ce
agereul, suasit. Deiude de concordi.t commodis
cos, etquae boua pacata consilia capienles consequi soleanl, admonuit. Adbuc ille concionabatur,
cum subilo tuinullu et sedilione sopiia, in ipsuni
henesiatis et concorJia: suasorem, omncs episco ' Q p
suilragia confcruiil: eunique, ut baplizare , \
lur, borlanlur (noudum eniro sacranicnto eo
. \ *
iniiialus fueral), el ul episcopalem apud eos dig * ,
nilalein suscipial, suppHcaules orant. Eo enim
, lanluni pacto fore, ut ipsi unaniines sint ei do
, *
ii.de concordenl. 175
Aique ubi illc quidem ba , (/*.
plisinum libenlcr approbavil, et quuad poluit, ad)
niinklralionem sacram dislulii, palaaique adeo rem
* , , eam rejecii, et muliitudo magis etiam ci insiilii.

neque se quidquam de conuilio suo quidquid etiam
5 .
arciderci, rer.iissuram ôiifinuavil, res iniperalori
;, \ Yalemiiiiano renunlialur : qua ille audila, preca , ,
tus prinium e s l : deinde Deo graliag egil, qui eos

ad cpiscopale munus Tocaret, quoe ipse reipublica3
\
adminisiralioni prajfcci6set. Et cum iuier se, et
. D populi vebcmentem petilioncm, et Auibrosii con ,
slanlem reluctaiionem conferrct, opliine perspexit

eleclionem ejus viri EcclesiaB Mediolancnsi ad con, ,
cordiam relinendam bono esse. Qiiapropier quam

primum iniiialioitem el consocraliunem eum sus .
cipcrc jussii. Siiuul alque autein diviuuui bapiis\ ,
mutu subiil, el capul consecralioni subdidit, plcbs
t ,
universa ad concordiani rediit, et iranquillitas E o
, ,
clcsiif reddila cst, qua? quidem lempore muko
\ , propler malain Auxentii adminisiraiioiicm dis .
seusione periclitau fuerat. Quouiam vero rebus
: '
bi^ce agendis, inodis oninibus optimus affuit hn ^ , peralor, talem Servalori Deo is coacinuii byni01 U
^ ;
\

,
. * \
( . ,

, , ' .
* ^
,
, .

,
;, *
,
> * ,
* . "
, ,
.
,
, *
,
\
a l u s
lt
(I) Socrat. eod. cap. 50.
37
NlCEPHURl CALLISTI
6,8
Gralias tib, inquicns, ngo, omnipotens , ;

Liomine c l Scrvalor noslcr, quod huic viro ego
. c ^
quidem corporum, tu aulcni aniinarum curam
, 6 ',
comndseris. ct judicii mei calcnlum aequum esse
, \ 3
coniprobnris. Porro Ambrosius non inullo post . ,
perquam libero cum imp.cralore colioculus, res
, 7.^.
quasdam non recte a uiagislralibus aclas repre * *bcndil. Alquc iinperalor, Hanc cgo diceudi l i - \ \ ; / beruicni luam, ait, jaimludum noraiu : c l cum
; , \ ; \
pc-rspecla inilii ea cssct, non niodo non inbibui,
, ^ ;
veruni etiaro suffragio meo' electioncni tuam, u l ,
cpiscopus fiercs, adjuvi. Perge iiaque, sicuti divina
^ .
jnbul sanclio, sanarc aiiimarum noslrarum delicta. Hxc Mediolani acla. Qualis aulem Ambrosius ct
vita c l doctrina, tum aulem egregio in ecclesiam ardore fuerit, c l quara viriliter alquc divine episcopaium gcsseril, inulla admonendi libcrlale apud praccipuos magistralus tenipestive usus, iu sequeuli
dicelur libro.
IIUIII
176
CAPUT XXXIII.
magnus Valenlinianus e vita excesserit. De Valcntiniano juniore, et de Justina et Severa imperatricibus, cl de liberit utriusque narratio.
. .

*

*
/

.
9
Ea leaipcslate, quod (i)SauromaUe Romanam d i ' lioncm, eamque imperii parlem quac ad Occiden, ,
lom vcrgil, cvcursionibus vexarent, Valenlinianus

cum ingenti belli apparalu advcrsus eos esi pro* .
foctus. Atque illi taniam imperaluris expedilio , ,
neui formiilantes, logalis missis pacem ab eo
*,
pelioruiit. Quos ubi defoimes esse vidisset, an
.
universi tales essent Sauromauc, inlerrogavjt.
' ' \
. E i cuin illi dixisscnl, optimos quosque qui ei gc- \ ^, \
nerc el lorma praslarent, ab eis legatos solere
;, *
m i i l i : ira aique furore inulto correptus, gravia C ' , \
pati dixit, ei maxinie inforlunaluui esse, quod ad
,
leinpora sua pcrvenisscl Romanorum imperium,
\ , ,
bi Saurumaia;, gens lam barbara et informis, in qua
' ' * * ^
reliquos isti excellereiii, sedibue suis coiitcmi
, ' P O J csse uollcr.l: sed confidcnlia lania impulsi, diiio . *-.,
neir, suain percurrerenl, el bcltum titillaiione qua- \ ,
dam illecli Roiuanis infcrrciil. E l cum iia indi- ,
gnarctur, el magnopcre vociferareiur, niniia vocis , *
jnlcntione convulsa in eo esse iuleriora viscera,
, ,
vcnatnque el arleriam quatmlam rnplarn dicunl, ( ,
unde sauguine plurimo profuso v i u eum relique, ,
r i l , in casiello quodam Gerniauix' (2j, cui Brigilio
, *
nomcnfuit, decitno seplhno luensis Noveiubriedie,
cum quinquaginla quinque prope annos nalus
. esscl, el Iredecim (5) annis impcriuni bene admo D , *
duiu ct prxclare administrassel. Eo vero, palrio ,* nionuinento illalo, sexlo die posi, qui i n l l a l i a f u i l , , '
cxemius cognominem ci fliium juniorom Yalenli- : . , niatiuui itnperalorem, in oppido llali& Aquinu
, \
renuiiliavil. Neque ila multo po.sl impcralores
\ , \ quoque Gralianus fraler el Valens, suflragio suo
. ,
(I) Eulropiug scribit, Sauroraa as se per Pannonias iu diliouem Romauam diffudisse, eamque vaslasbc. Idein Rrigilioncm Quadorum oppiduin
t s s e dicil. Qnados aulem noniiulli hodie Auslriacos, nounulii Silesios fuisse opiuanuir. Quod si
posierius boc vcruiu c^t, ad uppiduin Urigaii), ul
nunc dicilur, Valcnliuiaaus morluus fuerit.

(2) Niccphorus hc loco pro Germania Gallia^
habel. Sed anunadvcrU-rc e^t, ciiiu aliis quoque
locis Gormauorum iioincn non usurpassc, sed (ru
cis Gallos posuis*e. Socr. coii. cap, o2.
\}) Alii di uni uiiiiecnu.
ECCLESIASTICB H I S T O R i ^ L i B . .
600
, - imperium ejus comprobarunt, quaimis id primum

iwdesle lulerini, vidcliccl qaod mililes sine eoruni
. - jussu imperialia ei tribuerint insignia. Illud quippe
notandum esl, juniorem liunc Valentinianum
*
niagno Valcntiniano cx Justina progenitum csse,
, .
quam vivenle adbuc priore ejus conjuge Sevcra
*
uxorem superinduxit. Causa earum nuptiarum baec
' , \
,
fuit: Justiuae buic palcr fuil Juslus; liic Conslaniii
,
Hiinporibus Picenum provinciam habens, in fromnis
. ,
sibi ipsi visns est, qucmadmodum dicitur, iinpe . ' \
rialem purpurain dexlro fcmore gignerc.
177
.
Somnium id simplici animo ab eo exposituni, ser , ,
monibusdeinde iuulioruin divulgatuin est, ncc ir.uho
*
post a J Consianlii quoquc pervenil aures, qui ex
, , ,
visione ea iiupcralorcm illum progcnituruui esse
' . conjeclans, immisso percussorc capul iliius rescindi
\
jussil. Porro Gliola cjus Juslina, cum ei patre orbatai
. '
res dune essent, virgiiiilatis tamcn florem conser vavil. Deiude vero in noliliaia Severac impcraio ,
ris Yalenliniani conjugis perveniL Et cum frequen .
lius eam adiret, per conlinuam consueludineu) in
,
amiciliam quoque ejus est admissa: atquc ca cum
, ,
magis alque magis familiaritaie confirmala cssel,
\
tandem eliamin lavalionis communionem sc insi \
nnavil. E.t aliquando simul lavantem ciun eam Se , \ ,
vera inspexisset, quamvis femina essci, fonua ejus
; .
usque adoo esi capia, ut de ea cliam marilo impc , , '
ralori diCi-rel: tain praislantcm scilicel Jusli filius
*
essc formam, ul ipsa quoque florem pudiciliae ct
, ;
virginiiatis ejus adamaril. Imperaior Severai ver \ , \ bis iclus, consilium suum secum ipse celavit. Nam

et Justinam ipsam duceve, et utramque lcgiiiiiiani
. \ ;
babere uxorcm constiiucrat. Itaque lcgem (l) pu
blice promulgat, ul cu.cui.que libitqm csset.
,
duas legiiimas uxores liabcre liccrct. Ita simul ct
. ; lcxea in urbibus orouibus propouiiur, el Jusimaiu
, \
imperator in regiaui suain uxorem inducil, codem *
que cum Severa loco bonorifice liabct. Atquc cx
, ,
Severa quidcm Gralianum anlca Valeniiniaiius sus , ,
ccperal, quemeliam Ocoideutis impcraiorciu d u d m u
\, ^ .
declaravcral. Juslina atitcin ista juniorem Yalen
* ,
linianuni ei geuuil, quein exercilus, siculi i.ixj,
\ *
praolcr duoru.u imperatorun fralris el palcoi scn * - . leiuiam, imperaiorem esse jussil. Iluic ircs qno:; , \ D quc fuerc filia;, iusla, Graia etGalla: quarain duus
>.2'. .
virginilalcin vita SUMI comj.lexx. Gallam voro
- X i \ ,
poblea Theodosius maguus uxoroni duxil, ex qua
/
ei Placidia fiiia prognala csl. Nam Hoiiorium d
\ , ,
Arcadiuin in mairimijuio prioru geuuerat cx priiua
. \
conjuge Placilla, quam prius legilime sibi conjun .
xcral, quam iniperium ipsum suscepil. De Tbeodo*
sio auieui atque ejus Gliis temporc suo dicelur.
. ,
(1) liidem aniebac inliiis Cesar legem lalam

voiuil, mi uxores liberonim quarcndorum causa
quasulquol duccre vcdicui, liccrei, propler impndiciiiam suam scil rcl et adullcrioruiu iniamiam :
Hiiuni iniitieruni vir, ct uiiurtii virorum mulicr.
ûclon*) Populosaa forc laii loge liumani impcrii
lerras causatus est, perindc atque Barbarorum

regioues,apud quos polygamia colereiiir. (Eulrop )
Procopius sanc Gai&ariensis alicubi iiionog.uuiain
pluri:iium dclriiucmi Ronianis dilionibus ailullbsc
scribil.
NICEPHORI CALLISTl
178
CAPUT XXXIV.
Qui to tempore in JEggpio floruerint philotophici et

diviniviri, dhcipnli et discipniorum discipuli Antonii magni : Joannes. Or, Amon Tliconas, Befinj, Copre*, Helle*, FJias. Apelles. hidonu, Serapion, Dioscorus, Ehlogius et Apollos.
%
. '.
) pi.to
*
) 'AvrwWcv
,
, , , . * ', \, , ,
xul
.
%
Sed cnini cx Occidenie rurswm ad Oricnlis IYS

'
Iranscatmis. Atque ubi prius de ecclesiaslicispbi . \
losophis, ita at pollicitus S'm, dixero (magnus
,
enim lum, et haud scio an alio hidem tempore
(
unquam, eorum provcntus fuil), ad prolana pro ), * \
grediar. Atque morli impii Valcnlis aliquantum
;,
cum delecialvone immoralus, finem etiam undecimo
) \
liuic historiarum tomo imponam. Venim enimvero
. '
quabinitiamonasticaevita' inslilutum habuerit,etqui- , \
nam ejus veluti patres et duces exslUerint, in Ma ,
ximiConstanlini, detnde etiam in filii ejusGonstaniii
, \
bistoria commemoravtmus. Nam de Antonio el
.
Paulo simplici, ilem do Ammone et Eulycbiano,
, \ qui in Olynipo fuit, pralerea de Spyridone, Nico '^>, \
Jao et Parlheuio, bierarcbis edendis miraculis
\
claris, cum bistoriam de Conslanlino scriberemus,
,
egimue: Antonii auieni discipulos, duos videlicet
. \ , ,
Macarios, Parobo, Papbnuiiuro, Apollonium, et
\, , 6 \ , 'Anub, in Coi.stanlii res gestas conjeciinus. In qtii \ ,
bus ctiam ASgyplios monacbos celebravimtis, qui
\ \
iu Sccii et TabenrifHo sunt pbilosopbali; preier,
ca qni in Syria et Palsesiina virtutem piis exerci, \ \
tiis nieddaii sunt, quique in Ponto, et Europa, ct

Italia ipsa angelorum vitae sequalem duxerc v i t a m : 0 \ \
: \ \
aique ilem alios qui sapienics quidemel religionis
,
nostra? fuere, fidei tamen docirinam sanam ad finom
.
usque non conservarunt. Iloc autcm loco eos qui
* ,
pr.stea vigtterunl, pcrsequernur, qui cum pa /, '
ires priores illos babuere, lura paircs ipsi mul >> * toruin secundtini Deimi fiiiorum exsiiiere. Eos in
* \
cnmpcnilio, quanlum inihi oonim res cognospere
. \
licuit, brcvilcr percurram. Impcrii istius lcmporc
; *ecundum eos quos atuca dixhnus Dei amantes v i , ;
roe, J79
^gyp
Joanncs ille enituil (*), cui
; *
propbetirc donum, ei rcrumqua? tuultis iguoiissimse
,
sunt, cognilioiicm Deus iribuit, ui fuiuras s< ilicet
. ^ ^> \
perinde alque prasenles, non i.iinus quam prisci
,
vnes, ccrnerel. Ilabuil is aliud insupera L)co accCpium donum, ul luorbis iucurabihbus imperarct, ^ , : ,
. \ \
otque dicto ciiius eos fugaret, aegrotosque sanaret.
*Qp ;
Prxter bunc et ccleber ille Or tuin claniit, qui ab
,
ipsa infantia vitam soltiarkitn in eremo consecia , **,
tus, nulliiiii hiborem aliuin, praeterquani Deum lau : ^'^ . !?
dibus fcrre n o v i l : bcrbis quibusdam agresiibus
\ &
earumque radicibus vilatu lolcraiis. Aquam bibit
. \ , ioco quovis, quamcunquc ei obiler terra in qua
,
vcrsareiur, prabuit. Ubi aulemad sencciutem per .
viMiit, visione quadam divina Tbebaidem incolere
\ .
) ' J S S U S , muliorum monasleriorutn dtix faclus cst.
. \ .
l.isJcm autem cf bic, quibus Joannes, divinis locui n
1 0
pKs fuiiiloi.is, (hrccalitine nainquc sola non morbos

(tj Soioni. ood. cap. 28.
^ / , :oc::o
C93
ECGLESIASTIC/E HISTORl/E L I B . X I .
69*
. \ eolum, sed ei daemones abegil. E l cum l i l l m s i n i ,

lialus non esset, minime lamcn ad memoriam libris
, opus babuiL Quidquid enira semel audiltim menlc
. \ '
complexus essei, id supra oblivinnem
omnom
: \ * )
ronservabal : el qtiocunqiie lemporc tisu cjtis opiw
,
esset, proropium ad manus babcbai. Tunt vcro in
\
cadem regione ctiam philosopbatus esl A:uon ille,
\ 4 qni in Tabenna insula monasleriis pra*sidcns.
\
tria millia discipulorum habuil : in quibus eraut
.
Beniis et Theonas, nionasiicorum ordinuni ducrs.
'
Anibo vero et prnedieiionis gratiam Dco acceplam
\ , \ \ ' lulere. Tbeonam cerle quidcm dicuutad summitm
,
jEgyptiorum el Graccorum ei Romanorum sapico; , '
tiain et disciplinam perdidicisse, et ad iriginia an', ) nos silentiumcoluissc. Benus aulcni ila vLiam insii * - luit ut nunquaro alicui irasceretur, neque jurarcl,
. \ \ \ \
neque mendacium dicerel. Vocem eliam lemera* .
riam aul vanaiu el nihili, nunquam ex ore proiulU.
,
Speclaii quoque co lempore fucre Copres, llcllea
.
et Helias. In iis Gopres daemonum cxpdieiidortmi
,
et variorum moibnrum sanandoruni graiiam accc ,
peral. Ilellcs aulom tantmn babuil mirainloruui
, \ cdcndorum donnni, ut tum eiiam cum monastiri
,
inslituti disfiplinam ilisccret, caridenlcs in sinn,
carbonea tuJerit, e l vesles non adussoril.
180
, Quare sodales suos ad xmulalionem institnti sui,

c l viue ejus bonae, quai manifcslo prodigionmi
. '
exbibendorum consequenkwu virtulem obliiiorci.
,
excilavita!que perlraxit. H.dias porro propeurbeiu
\ .
Anlinoum monastic* pbilosopbise suae babnil 01 w
- "
. ; ,
\ ,
. \
^ , ; *
, ,
,

,
, * .

cinam, qui centesimum cldcciiuum exccssil aniitiiu.

Dixit is autem,prius sc ad annos septnaginla
soluni in solis locis babitassc, quatn iu co pervonerit. E l cum ea csset ttialc, ad lauien usquc
in certamine coeplo virililer jcjunans perduravii,
perindc atque eo ipso, aut icrtio iude auno tr.oua*\\cv vilaj sUidium esset ingressus. Ad Aclioriu auleui et Apelles ille enituil, monastcria Aigypli n:irilicis faclis suis obstupefaciens: quîu dic(i;.l.
aliquando, cum
procudcrel (nam boc ci crat
sludium), ei noclu dasnion in venubUe inulioris (ormain mutalus, pudicilbe ejns insidias lenderc conarelur, candentem massani ex carboiiibus aoiisim
protraxisse, atqne in faciem dauuonis conjcc S M
\ , D eanique ustuiasse, atque illuni coiifesiini lucluosum quiddam stridentein alqne ulidaniem prv>f-^.
gissc. Palres aulein moiiachorum ccitbrcs luni
; ; ,
fuerc, Ibidorus, Serapion,. et pra*lcrca Dinscorns.
, ' ^
Atque Isblorus monasterio (ircumcirca lignisclmii, *
rosrpto, boc studio babcbat, ne quis eorniii qu; iti
\ discipiina ejus craut ( 1 ) , furas progrcder l u r : .sed
:, '
ubi (lUMi)luiu salis csl rebus ncccssanis usns ossrt.
'.. 01 ' '
iu locosuo nianercl. Porro Serapion ad dcceui niil
, \ discipulurum babcns, circa Arscnoilcu vixit: <J i
. ; \ ,
Yero ei parebant, sudorc suo vicluui parabant, CUIH
,
dernque indigenlibus cliain pracbcbant. l . l asialis
. tMiiporc mcrcedc mciinlcs, qiianiiun opu&csscl fru^. , \
(fjSocrales ascctcu qucmdam solilum fuissc
diccre bcribii, uiunacbum opus non facieiiiem.
boiniui avaro, qui alicna appclai, pcrbiuiilciu cssc

lib. iv, cap. 23.
C95
NiCEPHORI CALLISTI
66
menti, sibi comporlabanl, ct aliis etiam monacbis ,
intperiiebant. Porro Dioscoro ccr.luni crant sectalo ; :
res. E l cum presbyter et sacrorum obeundorum m i , nister esset, niullam el cxaclara curam in divina. .
rum rertim dispensalioncm impcndit, disquisi \ \
tione maxhr.a eos qui ad mystcria pcrcipicnda
\ ^
adircnt, explorans. Ut namque mens antea repur^ ,
garclur, cobortabaiur, et conscientiam, ne quid
, ; ;
I atraiorum malorum baberet, scrutabatur. Erat
,
pnulerca tum alins quoque, hoc etiam longc d i l i / genlior, nondne Eulogius, qui tanta dicimr pro. \ ;,
videmia seu praecognilione, acrifnonia mcntis
,
collimans, in eis qui ad divina acccdereul myslc, . :*/#
ria, usus esse, 181 ul non lanium quae manifeslo
\ ;; 5
admissa essenl peccala argueret, sed eliam quac
. \
in cujusque cordis recessu lalercnt, apcrte perspi^, , .: ceret. Ilaque eos qui mali quidquam perpelras. ,
sent, aut de re quapiam viiiose essont affecti, a
- ,
communione tum arcebal, del*cla eorum profcrens.
,
Qiod si iidem pcenitenlia usi, pro eo aiqtie couve; ;, ;
i.it, se purgassenl, rursus admittcbai. Praeler bos
,
ei Apollos solos loeos incoluit, qui aanos pubcrta . \
lis ingrcssus, monaslicatn pbilosopbari alque ex . /. '
erccre coepil. Et cumannis quadragiuta iu solilu , \
dine versaius esset, spclunc.im quamdam tnonta ,
nain prope babilabilcui rcgiotiis panem, Dci

icsponso adinoniius, subiit, aiquc ibi babiiavit.

Plurimis vcro miracul s pr&claram famam adepius,
, \ ~
inultos ad se pcrtraxit, el monaclionim multorum
.
auclor et dux iuii. Eranteuim in moribus quoque ejus illccobrae qua dam, nec minus c-iiamin doclrina
ins denics. Sed quale divinae ejus viiae instiluiura fueril, el quibusedilis insiguibus niiraculis ejus lempori*
hominesad stnporeni converlei il.Timotbeus, qui Alexandrinam Ecclesiam pie gubernavit, scriplo pcculiari
eamplexus e s l : in quo non ipsiuslaritum, sed aliorum cliam muUortun ei magnoruui virorum meiniuit.
1
(APUT XXXV.
. A E \
Dc Dorotheo, Pinmmone, Joanne, Benjamin, Marco,

Muinrio et Apullonio.
IJsf) , , ,
,
,
.
Eodcm aule.ii tempore apud Alexandriam, alquc

;
in solis, sicuti dicuniur, locis, el circum Mareo; \ , \
teti, alque vicinos Libycs, mulii viri boni accuraie
, \ \
atiiuoduin sunl pbilosopbali, qui duoruin millium
, \
nuinerum explcvere : in quibus vtluli illustris
;
qua^dam stella Dorolbeus ille resplenduil, Tliebis
, . :
oriundus. Vita ejus ba?c c r a l , ul imerdiu lapidcs
ex vicino mari c o l l i g r n l , el doiuunculani r.nno
, \ ,
quclibct consiruerct, eamque qui sedilicare non
;
posset, monacho relinqueret: noctu vcro ex paluix
, ; ^.
' , \ folUs funcs pleclerct, et sporlas conGccrct. Cibus
ei erat panis sex unci#, et lenuium olcrum fasci- ^ , .
,
culus; poius, aqua. E l quod ab adolescemia boc
. , '
gcnus diailai complcxus fucral, in co quoque sem^ ; , ^
pcr in cxtrenia eliam scneclule perduravit. 182
' , >
Nunquam vero vel in slorca vcl in leciulo cubare,
* , \ "/ ,
aut cliam pedes per laxaiioncm seu rcioissiouem
, ,
cxtendcre, aui sua sponte somnum capero visus
; ;
<*st. Nain fcl opus facicnii, vcl pcrsaepc cibuu ca p i c u l i , magna vi incubuil: baclcnus saliem , ut
;. ' /;
culis coitmverei. Et nonnuiiquam cum vescerelur,
-,;, ' ^^: 5. '
nu:uni violcuiia cibns ei cx ore cxcidit. Atquc ali-
fi>7
ECCLESIASTIC^ HITORL LIB. X I .
6)3
\ quando ingenti vi somni oppressus, in tegctcm in ,

scius conciilii: qua re valdc commotus, sensimqit
\ . *
conversus, inira seipsmn, Si effeceris, inquit,
, ut angeli sotitnuin capiant, persuadebis, tit id
^ .
quoqne facial, bomini virluti navauti. > Visus
/,
autem cst quodammodo vol ad soirmum ipsum,
" ,
vel ad daimonem accuraiis virlulU aclionibns <'ju>
; ' , " obsisteiU*m, bicc dicerc vorba ; ct quouiam ad
, \
eum moduni cum corpore quasi bclligerans con , \
flictareiur, coiiveniens eum quidam, < Qnid ita ,
\ iiiqnil, palor, corpus tuum aflligens enccas? > Cui
ip>e respondit: Quod me id cnccare conicnlit.
. \ .
Circa anguslias vero(l) lcrra?qu:e in jEgypto snnt,
;
a lra;isvebiKlis navibus dictas, Piammon
~ ,
et Jo;miies maxime c l a r i , et imihorum frairtnn
\
, ^ duces fuere, cum sanclitate ct cura multa\ Utcrqnc
aulcui prcsbytcr fuil. Porro Piammon in myslerio
. vidissc diciiur angclum coelestem cum sacra siola
. ,
ad sacrain mcnsam assislcnlcm, prxsonicsquc mo , nacbos in libro quodam adnolaitlem : eos vcro qui
, \ .
a syuaxi ct collecla abessont, delcntcm alqiie in ; \
d u m i t c m . Joaniicm voro Deus ila tniractilis mul' . *
lis exornavil, ut a?griiudincs muUas sauarel, el cx
, ,
pedibus alque eliain cx articulis convulsis el solu, ' ,
tis laboraules C H r a r c l . Eodem lempere l divinus
.
Benj.unin citca Scetim admodum esl pliilosophalus.
,
Hic douuui illud a Deo acccpisse fermr, ul absque
,
medicamenlis, sola mauus conlrecialionc, aut olco
,
quodam, cui prccationcm addebat, varii generis
\ .
, niorbis scgrolos liberaril. Hunc cliam dicunl iia
. \ poslea csse aqua inlcrcule per corpons lumoêin
, ,
gravatum, ut ex donumcula in qua dcgcbal, per
{5 . \
oslium, nisi prius una cum eo posles cjus delra , ,
berenlur, cxirc non posscl. E l cum in lecto jacerc
,
ncquirel, circiter meuscs uclo in laliore sella con
sedit, et niore suo segros curavit: alque ipse i t i , , .
terimquod nicliuscule non baberct, minimc succen
suil. Imo polius el segrolus et alios qui ad se v i * *sendum veniebanl, consulalus est, ct ul pro auim
\ '
cjus precarentur, peiiil : 183
perinde alque nibil
\
de corpore soiiicitus cssei, quod et validum nibil
\, \ , , .
prcfuisse, el argruni nibil sibi nocuisse dixit. TUIII
' , \
autem apud Sccliin quoque cclcber monacbus

Marcus virtutem alque pietalem inediiaius e s l :
'. , \ ; - D junior ilcm Macarius. Prxlerea Apolloniu-i , et
.
pr.ixlarus Moses yElbiops. Ex quibus divinus ir \
cus ab iueunie a?laie milis valde cl mudestus fuii:
; niemuria lanla praeclitus, ui ea supra alios sacras
. 0
Lilleras leiierel. Adco auiem Doo cbarusfuil, ul dc
. ^
eo, sno ipsius rcspondens nouiini Macai ius, Ceila . ^
rum pre&byler, cum gravi asseveralione conlir .
niarit, baud uiiuiiam se, s^cali aliis, illi iradidi.ss
(I) ^\ {, Sozom. lib. vr,
c/p. 2U : / /
>, llesycli. P l m . lib. , cap. 4. de lsilimo :
Angusta ceftice Pelopontusum contingit Hellas.
Lonnihiacut hinc, itlinc Suronicus apucllalur sinus.
Lcchwas hiuc, Ccm1,i'i(e illiuc augusiiarmn tcrmmi,
(ouijM tt ancipni navtum ambitu , rju-js mugnilu.io
plaustrU transvehi prohibet. Ab ea navitim iransvcciionti Grseci eas anguslias / voc nl. Qualis
etiani iraiisveclio ad .gypluin esi, de qa Plin.
lib. v, cap. 9 : Naves pbcatiles humens Iransferunt,
quolies ad calaractas veutum esl. Ad quem ioilabsc
locum tuoiiachi vixcrc.
C99
NICEPHORI CALUSTl
700
quae iis qui sacris initiali sont. a saccrdotibnS acoi- , ^.$

., ;
pere fae est, sed angeluin desccndenlem ei darc
. * ,
ttolilum csse cujiie inanum ipse usque. ad jmiciu. *
ram ejus viderii, aflSrmavit. Macario auiem honor
. ,
ille a Deo obligit, ut d rmonibus imperarei. Occasio
, ,
ci c l causa, ul monaslb am pbilusnpbiam seque \
relur, fuil ca?dcs , quam inconsuUo patravit. Cuni
.
onim jam adolescentiilus esset, el oves ad Mariain
:,
lacum pasceret, in ludo aequabiin quemdam sinnn
^, . ;
inleremit : pcenam aulem dclicii timens, in solilu , '
dineiu profugil : et sub dio ihi agcns, postca tugu ,
rium sibi parvuui condidit, in quo viginli quinque
\ & /*
aunis vixit. In eo vitae ins'iluio magnas Deo de casu
, , ,
811 cgit gralias, ca>deiuqiie ram saliuarem sibi
, ; cs*e dixil, vidcliccl quod oa sibi pbilosophix cju
9
nieliorisque vitie causa exstitissel. Porro Apollo- TJ ' . .

,^, *
niiis, cum pluritnaui v i m pariem in mercalura
;, iransegisscl, in aetalc aiiecta Scttiiii se contulit.
. * , \
Et cum proptcr seueclam jatn ingrav scenlem ct
, , xa\
inntilein, neque scribere, neqiie aliud qtiidquam
rccte Iractare possel, oiiini gcuere medicamcn .
lorum afquc cibarioruin, qtias agrolis convciiire arl>ilrabatur, aere suo comparato, in solitudine u
ad inonachorum domicilia aflcrcbal, el quotidie ad nonam usque horam sic circuibat, invalid*
curans. In bac ilie nova quidem, ct ab altis variamc, sibi lamen conveuicnle, atque a se primuui
invenla virtutis cxcrrendas rationc, viiaiu pcrcgit. Morilurns aulem, alii cuidam remedia ea dedil,
et idem oQicium ilbun obirc jusil, pcr quod coiiscqiiendas eliain saluits spem proponebal.
184
De Mose jElhhpe,
CAPUT X X X V i .
Paulo, Pachone, Stephano, et
altero Mo$e.
^
. <7'.
,

, ,
.
" * | , Mosf-s autcm jEibiops, eoinlilione scrvus, pro; ; ^ 5 *

pter nalurne suse itnprobitalcin ex beri sui domo
, ^
proTngil: alque ubi pntdari didicissei, paulo post
. * pradontim cobortis prafeclus fuii. Et cum ncfaria
, \ \ ;,
mu)ia scelera pcregisset, et ad c:rdcs patrandas
*
atidax factusesset, ex prjnfracta quadaiii tcmcritate
,
mouaslicam ingressus est v i l a m , pbilusopbariquo
prorsus incepil, stremte admodum ad virtulem
^. \
grassans. Quod aulem priore v i l x inslilnlo, c l
corporis valida constilulione, nirsuin ad volupia,
letii per iinaginaiioncs incitatus allicereiur, variis
.
excrcitiis carnein domare summopere conieadit.
, \ *El quandoquc quidem solo pane absque obsonto
, , :. \
iisus, qnandoque aulem plurimo opcre perfccto,
, ; ,ad qtiinquaginu die quolibet precaliones fccit. , \ ,
t sex lonlinuis anuis noctes totas pervigilio exegit 9lans atquc orans, ita ut neque genua inclinarel, neque prorsus ocalis ad somnuin propendens
conniverel. Porro nociu monacboruin domicilia
circumiens, clara uniuscujusque bydriam auferel)at, eanique aqua repletam in locum suum repotiebat. Idque ingcntis laborie fuit, proplerea quod
inde locus ubi aqua flaebai, aHi. quhlem decem,
ttonnulli9 autem viginit, quibusdain euain Iriginla
siadiia abessei. Perlongo vero tcniporc prisiiuum
euuro rctinuil robur, quamvis mulium sludii in
boc coljocarct, ut id debilitarci, e i carncm diuturna serumna exlenuarct. Dicuntauicm, aliquando
prxdones cum qualnor, qui oflicinam quictis SUE
t
' . \
,
, .
\ ^
, , ,
\ ;
.
' , ?5
.
, ; " '
, ' ,
, ; -
7(1
ECCLESJASTIC.B HTSTORJdE L I B . X I .
7t38
\ percurrebant, cepisse, vmxisse, alqoe in bnmcros

sublaios in ecclesiam deportasse, et palribiu
, ; . \ ,
quid dc eis statuerent, permisissc : ncfas cssc di\ ;
cmtcm, nt in posierum maii quidquam alicui ipse
. 11"
, ^ .
inferret. Nequc iinquam quemquam fuisse ferunt,
qui tanlopore mtilatus a vttiie ad virluleni sum , mftm, quam pertigit, pervenerit. Incredibilis vcro
. , \ ,
fuit daemonibas terror. 1 8 5 E l 1 * supra opi .
ninnem omnium est, prvsbyter eliam in Sccti
, faclus <*(, cum quidem quamplurimos eo tcinporc
. '
, . quo latromitii nianuin duxerat, inlercmisftct. Et
quia laiis eral, IHUUOS eosque optimos post sc
\ \ ,
reliqnit sectalores. Et vilani circilcr annum octo , ,
gesimmn quinlum fniivil. Eadem setale etiam flo. '
ruii Paulus, el P a i h o n , et Stephanus ei Hoses,
,
gencre utrique Libyes, et praitcrca Pior ittgypiius.
. '
Paulus in Pberme, qui mons in Sceii c s l , niona , .
* I , siicam vitam egit, non pauciorcs quam quingeutos
monacbos habens. Nibil autem operis fecit: ncque
, .
a
quopiaiD quklquam prxterquani qnod ederet ac * , , cepil. In orationibus quoiidie sine tnlertnisstone se
, ^* * - exercens,'eas veluii quoddain tributum ad trecentas numero Deo offerebat.Neantem nbconumero
, aberrarei , lolidem lapillos in sinum deposuit, el
'.. \ ,
ad precationes singirias singulos ejiciebat calculos.
, ,
, , ' , Quibus ad eum modum consumplis, prccalione*
lotidem absolutas i esae constabai. Pacliot> qvo ,
que in Sceli monasiicam exercuil, a jnvoniule ad
, ! '
multum usque sentiim. Neque vero corpus, quod
. ' \
; . Q validum alioqui obtinebai, noque affeclio aliqua
alquc adeo ne doenion quidem ipse d.prehendcre
* \
in eo potuil, qnod mollius se, alitcrquc quam
. '
virum deceat, in tcmporantiae sludio ei rebus ei&
fi)v '/,
quas supprimere pbilosopbum monasticum conve* \
nit, gesseril. Slepbano aulciu circa Mareolen non
, ;
, \ longe a Mamiarica domicilium fuil. Hic accurato
atque cxaclo ejus goneris pbilosopbiae inatituto,
^, \ ^
annis sexaginla speciaius fuit monacbus. Quod
\ .
\ - aulem nolus ctiam Antonio tnagno fuerat, imlis
valde el sapiens evasU. In familiaribus colloquiie
' *
lam suavis et commodos , ut facile corum qui vel
,
. * maximo tenercntur moerore, animos verborum
graiia demulceret, et ad moderalionem ei jucun , ,
ditatem traduceret, quamvis tempore mulio illi
,
, - ^ consolaiionem onmcm aversali esscut. Quin cliam
in suts ipse aerumnis (alem se prcesthii. Alque
, ' aliquando incurabili malo correplus, nicmbra qui
, ; ,
dem affccta medicis curanda aiquc secanda per
* m i s i t : ipsc vero perhide alque alius in eo casii
. \ - esset, solitum laborem conliiiuaiis, ct palmaruni
folia in manibus babcns, caienam complicuit;
,
atque cis qui cum eo orant auctor btiasorque fuil,
. nc casus bujus vitas mgrc ferrent, ncc aliud q u i l , \
quain cogilarcnt quani quod ad fiucin bonum l)e.o
' ; ^, \ ' .
U 0 (
u o
adjuvantc evadcici. 1 8 6 Sft* * M ^ talibus cxpelerelur xruutms, idquc proptcr pcrpctrata foric
p o c i a u , (ommodura ulque utile esse dixit : qnae peccau bic iu^rc pra?starei, quam ut ad iuturam
penicnda reservarcntur vilam. Mosen aulem gloriaoi ingenlem mansuctudinc et charitale conseC i i i u m essc acc-piinus : qtii ctiaul oegritudines plurimas, alque cas incurabiles, precalionc sola
74
NICnPllORl CALLISTI
CAPUT X X X V U .
. '.
De I lor. DiJumo, Arsesio, Ammonio, et fralribus
, , / , , *
, 61 .
qui uacri seu Longi appellati sunt.
03
Pior admodum adolescens monaslicam philosopbiam complexus, cum paternam relinqueret domum, volum Deo nuncupavil, nunquara se propinquorum (I) suorum cuiquam in conspeclum
vcnluniui esse. P>stqiiaiii vero quinquagesimo
anno post soror ejus vivere illum accepil, contincre. seipsam non poluit : alque indicio, quod ei
praeier opinionem omnem acciderat, in immensam
sublaia kuliiiatn, summopere, u l eum viderel,
expetivii. Qiiapropter loci ejus episcopum flens
aique vociferans rngavit, ul in Scetim lilteras daret, qnibus eflicetvt, ul fraier ad eam inittercliir.
Jlie femtnne seneciutem miseratus, monacborum
aniisiilibus, ut Pior (2) milterelur, scripsit. Is, ut
boc faccrot, jiissns, cum contra riili non posset
(non enim iEgypliis, imo etiam aliis monacbis fas
cst, iinpcrata non iaccre), in patriam venit, fralre
alio socum duclo. Alque ubi pro foribus paternarum a?d mn fiih, praesentiain suani sorori titsinuavil. E l ctiiu strcpitum pedum ejus senliret, et
janna aprrla strident, oculis conniveis, dc noniine sororom compellans : Ego, i n q u i l , Pior
sum, fraler lutis : conspeciu noeo, sicuti visum tibi
cst, frucre. > Alque illa quidem fralrem salis inIniia, Deo, qui dosiderium ejus implevieset, gralias e g i i : ipc aulem ad fores precatione babiia,
rursum disrcs&it, et in regionem solilam reverlil.
Cuiii auiem puleuiu foderet, amaram in eo invenit
aq*iam : ad quam tamen, ea ulens, ad moriem
iisquc pemtansit. Tam sublimis vero teniperauiia ejus posi obiluin primum ipsius cognita
esl. Cum trnini alii in loco eo pbilosopbandum
sibi esse Etaluissont, perferre id nori poitierunt. Mea porro seuienlia , nisi sibi ila perduraiidum essc proposuissei, non diflicile ei fuisset,
oralione sola aquam eam in dulccm verlerc: quippe
qui co l o c o , ubi milla essct, eam elicueril.
1 8 7 Cum enim Moscs, quem diximus, puteuiu
foderel, c l jam ad profundain aliiiudinem pervcniiiin isset, neque vena aliqua liquorem ullnm pollicerciur, adeo ul jani dcsperarei, el laborein la i*
lum reiinquerel : obiler circa meridiem Pior
advenil, et priinuui cum saluiavil, deiude pu.sillaiiimitalem el incrcdulilalein fodienliuui reprcliendil. Sub baec. ubi iti fossam desceiulissct. c l ligonc
lciliuin icrraui iuipulisset, dcrepenle scaiurietis
prodiil aqtia, el j uieuin replcvit. Alquc ubi petiit,
ad prccaiionem abire sibi iicercl, el illi ut c i bum cum cis caperct, rogarunt : morem illis non
gessit, non ra de causa se venissc diccns, ciToclurn
aulcm esse id cnjtis causa vcnerat. Eadem leinpeilale mulii circa Scetim magni Anlonii floruere

:, ^ , ;
l' iv . \
, ,

, \ \
'
, .
\ ,
. \ , \ ( , \
, ),
, \ /. * ,
.
, \ ,
, ,
c
. >
, ,
* ,
^ , .
' , *

. ^

^' , . * , ,

. * \ 5 6/. . \
, \
/,, '
. , \
~ . * irap , ,
;
,

, . ' '
, ,
, \ , 6
' . ^

\ '; \
; \ * \
\ . ::;
,
', ; ! tj
; , -
(I) - . Soz.
Iloc <;'st : Nunquam se pottea propinquorum suorum
quentdam visurnm esse.
t'2j P.OP 'ftambiilaus cibum capicbai. Cnidam au-
teni causam ejus rei inquirenti, No!o, iuquit, cura

corporis ui juslo opere, sed succisivo lauiuui titi,
nc sciliccicibo capieiido aliqua ex parlc volupiatfl
corporis aniina frualur.
705
E C C L E S I A S T I C J E IIISTORI/E L I B . X I .
706
. \ discipuli : in quibus grandaevi fi.cre, Origcin s,

Didymu* (1 Croniou, qui etiam cenluin c l de<vm
; ,
annos naitre, excessii. Insiiper eodem cum eis
* * ' lompore oxslilcre, Serapion magnus, Putubasts,

, *0 ,
Arsion el prwclarus Arscsius : qui in pbilosopbia
lia: conseiiuertitil, e l monasleriis p r a i f u e r u n l . x
* ,
eis DidyiDUS nulli cnbabitavii b o m i n i . ad e x t r c m u m

usqne vila? dietn, quamvis iionagiula Mxissel an * .
nos. Arsesius (1) auletn j u v e n i b u s lapsis d e l i a i
0 \ ' : &;,
graliani facicbat, aeiate a u l c i n et v i r l u l e prove ; ,
ciiores excomuiunicabiit, vcrbis bisce ulcns : Ju '
. ' \
venem q u i d e m , s i per e x c o m m u n i i a l i o n e i n r e p u , \ \
d i e i u r , despeciorem fieii : q u i v c r o i n v i r i u l e
,
proiecissct, e u m celeriter ol j u r g a l i o n i s scnsum
\ . percipere. Eoi utn porro qu> i n media stataquc
, essent artaic, mulli et boni iuere nionarbi. In ei
\ :.
Ammonius et Euscbius, pralcrea Dioscorus ct
; , '
Euibymius, qui cum fraires cssenl, propter cor ' .,
poris siaturam Longi sunl appellali. Ainmouium
fama esl eo iautlia iu pbilosopbia bac pcrveuitse,
,
c i adeo voluptale el deliciis omnibus superiorein
>, \ fuisso, ut praeler paneni solum lnbil cocii dcgustarit. Valde etiain litierarum et crudiiionis sludiosus
. . fuit, ita ul Origenis et Didyuii et Evagrii st ripta
), '
diligenler et feliciicr legerei ($). Adeo vero a
, ;,
c , ~ * curiosilate abfuil, ut Aibanasium magninu Roma:;i
comilalus, ex praalaris pra?cipuisque urbis cjns
; ;
rebus non aliud speciandum sibi censui*rU, quam
, ' Pelri el Patili marlyrium, el adem eam in qs a
; illorum corpora veluli ibesaurus smil condiia.
\ 0;0,
1 8 8 Porro cum ad episcopalein aliquatido con ; *
sccraiionem abducendus csset, et ad eos niulla,
- * ,
qui illum cjus rei gratia convencranl, dixissti,
nequc lamcn eis quod volebat, persuasissci, am ,
pulaia sibi auricula dextta : c Vcl nunc deiuuni,
. ' -.
inquil, abile, quandoquidcm deincepseiiain vuUu, .
teni Ecclesix conslitutio non n c i p i l Sacerdotem
''; . '
namque integrum atque imniulilatuiii esse opor .
let > Atque ubi qui ex praecipuis ad ipsum nassi

erant, ab eo discederent; et a Judaeia quideiu
, ,
talia observari ei magnilieri, Ecclcsiara aulein Dei
, parvipendere, si modo animo et moribus salvus
* ''
couimodusque sil episcopus, inier sc dicerenl; ad
, ,
eum rcversi, -comprebendere lcntaruut. Ibi ille :
,
. ' ; , D Si vim ei infcrrc pcrgerent, linguam quoque sibi
c , , ,
rccisurum esse, adjura\il. Quibus miuis iJli
,
perpensis, in loco suo viruin magiium rcliqueruiil.
; ^
E l ex co lemporc Aniiiionius (), qn;tsi
aure carenlcin dicas, co^noiuiiialususl. iloc idem iu
; > \
Evagrio pbilosopbo accidk. Nam cum a Tbeopbilo
.
Alexaudrino ad episcopalum iraberetur, ubi ariibus variis se excusando u&us essel, sacerdjUli
dignitaii, sibi ea interdiccndo, nuiiiiuiu remisit (4), non lamen suiiimo aliquo corporis meuibro reH^clo. Alque is ubi in Aniiuoniuni isluui incidisset, urbaue tura carpsit, male admodum fecisse
Deoque ob membruni resectum poenas daiurum esse, inquicns. Ad quem submferens Amiuonius,
t Tu vero, inquil, Evagri, an non condignas pcrsulvcs poenas, qui propier , boc esi, n i (I) Socr. Arscnium vocat.
(t) Ammoniws, cumes Albanasii, Ro iue nou aliud
i; lam S. Petri ei Pauli inarlyriuni spcrlavil.
Auiiuouius, , boc cst, sine aure cot
gnominatus. Inviti olim admodum bouiiacs pii ad

episcopamm evcbebaniur.
(4) profugil, Socrai. ;
.
707
NICSPHORI CALLISTI
niiuui tui ipsias amorein, linguam resecueiis, ci ea qone libi ad uiilPatem mullorum
gralia, usus non fueris? Verum de Evagrio paulo posl diccmu9.
"08
concessa cst
1 8 9 CAPUT XXXVIII.
. '.
De monte NUria el loco Ceilis dicto Ilem de alio )
loco. cui nomen e$i Rmocuniru , et de tanclis,
,
)
Dionysio, Mela ei Solone.
, ,
.
%
Circa Scclim nions est, qticm accohe Nilriam

vocant, propterea quoJ vicus quidani vicinus ei
esi, iu qtto nitrum colligitur. Iti co monle (1) in
gens esl hujus geneiis pbilosopborurn muhitudo,
el monastcria conligua non pauciora quam quiuquagima. Eorum qiuii.lan sunt, iu qitibus monacbi
commuiiitcr, qua?Jam in quibus scorsira habilant.
Est ct alius lotius ad iuleriorem soliludinem verg*s, et ab istis siadiis septuaginta dislaus, ad
nioiiaslicam exercendam pcrquani commodus. Cellarum is nomen babel, quod monacborum ibi
coinicilia non cuulinenler, scd sparsiin construcla
swit. Tanlum vero ea inier se dissita fuere, ut ea
hn olcutes alius alium nec cernere nec audire posset. In bebdomade autem semei, primario et Doniiniro die, in ecclesiam conveivire solili eraiU.
Quod si co die qois non companiisset, eatis conSlabat, eum vel ajr umna vel niorbo aliquo oppressum fiiisse. Porro ad euin visenduin non siraul
oiiiiKs, 6ed divcrso tempore veuiebanl, pro se
quisque quod ei suppeteret, ad illum curanduin,
commoduui inorbi aflerens remedium. Absque hoc
bi e&scl, alius aliuin non adibat : preterquam si
quis di&ceudi caosa eermones aoiinae utiles ei
ealubrcs auditurus, cum audiret, qui ejus rci
perilus essel. Cellas quoque eas illi inhabitabani, C
qiiibus ad suiumuui pbilosopbiae hujus pcrvenire,
ei sibi ipsis duclorcs cssc couligisset : ul reclc
ab aliis segregali, quieiein sequt ei sibi ipsis
vivere poaseul. De Sceli, et qui ibi pbilosopbali
sunl, monacbis, basc dixisse saiis bii. Nani si siugtila oralione persequenda essenl, metus esset, ne
in eam prolixius productaiii, reprcbensionis quispiam aculeuui iminiuerct. cum ilii suum sibi
\ivendi modum iustiluisseiH, lieri necessario aliler
non poiuit, quin varie, u l par esl, pro cujut>que
actalis caplu, opcra, mores, insittuia, et diaclas
dispcrlirenl. Alius ilem iocys, cui nomen Rhinocurura [i) tuil, muliis ex eo lempore indigenis (3)
R
monacbis cclcber fuil. lnter eos insigncs iuere

Dionysius qui ad partem urbis Aquilonarem domanculani suain babuil : 1 9 0 Mela ille, qui eo
lcmpore ecdesiam ejue loci guberuabat: et Solon,
Mela* simul et fraler gcniiauus, el in sede ipsa
successor. Dc Mela (4) iilud iucmoria prodilum
(1) Sic hodie in A-bo inonte viginii duo insignia
sum ntonasteria Grxcoruiu inouacborum , ordinis
divi Basilii, quae Inbuti noiniue Turcaruiu lyranuo
quoUmiib ex vinelisel olivelis suis pemiunlsex milliaobolorum Turcicoruiu. Wousisa Cbnsliains,
, boc cst, sancius moii*, dicilur : a liuteuis,
bu\aia hora.
\t) Ktnnocurura ubs ^Cgypli, ab anliquis in-
\ . /
,
.
. \

\,
\ ' .
\
,
,
, \
. ' ,
' ,
' . '
. ,
;. \
, '
, \ . " >
' , , ;
. ;
,
-jil ; ,
' \ ' ^ . \ ' . xaV
, .
,
/ \
.
\ , ' ,
*
, ^
'
^

\ , ,
. ,
* \
colis sic dicia, quorum rouiilali fuere nasi. Siepbanus.
(5) , *
; * boc esl, non advenis, sed origii.anis bouis
viris.
(4)Mcla?, Rbinociiruraco cpiscopo, qui ab Ariani*
ad eum expelleudum mis>i iueraul, propicr rcvc^
rcnliam ejiu exsiliuiu remiUunt.
709
ECCLESIASTIC/E IIISTORLE
LIB. XI.
7.0
, esl. Cum dc ecclesiis , consubstantialis,

, - fldci defensores exigcrcnlur, atque eo qui tpsum
, \
quoque cjicercnt, advenissent, rep*rerunt enin
\
velini servorum exlremum ecclesiae lucernis ador ,
nandis bilariler incumbeutcm. Lucernarum eniin

lincos iuniiulos in mauibus babebal, veste simul
\ ! ,
c l cingulo sordidalus. Alque cum ilii cpiscopum
, .
requirerent, iudicaturum se cis illum respondii,
, eosque domtim episcopalem duxit : atque ubi
, *
is eis dc via iessis , nunsa apposita , pro re ,
ru.n tsniiiutn cupia cibum deJissct, atquc eden *
tibus miuislrassci, sublaia incnsa inanus lawl, c i
*
scipsum eis indicavil. Uli virum admirati, causam
,
adventus sui cuni oslendissent, reniittere se ci
'
exsilium, propler rcverenilam tjus, dixeruni, Quod
. , pouleaqiiam accepisset, eis respondit, non idcui
' ,
, quod alii consenlieiitcs sibi episcopi fecisient,
. > commissurum ease, ul invilus solum cxsilii causa
-,
verterct, sed sua sponte in exsilium ilurura. Alque
. \
IIIII ibi esset, veluti qui ab adolescentia mona , \
\
pbilosophix assuevissel, omni genere v i r l u ,
p laru8 admodum fuit. Solon autcm, ubi
'
mftrcalura renuntiasset, prctiosam mercalus esl
. *
iuargariiam. Nain sub fratre Mela ejusque loci
magislris fldeliler alque diligeulcr edoclus, mula, \
tj ne xitx plurimum rebus dmnis studii oslen ;, \ Ui 1, el moruiu simplicilale erga proxiuioa bonus
. " ,
niaxime fuil. Eclesia Rbinocuruise poslquani taiu
\ , ;
egregios primum duces nacla csi, longo deinde
, \
lempore consueiis couslitulionibus uii perrexil, et
, \ . T c r - ^ viros prxclaros prolulil. lllud porro novuin, et
, TUJLX \ .
inler alia niaxime insigne in eccUsia ea fuit, qucd
cJerici ibi doimcilium, mensani, luoruio instituium, ei diaeiam unam, aliaque adeo oiuuia kabcrcitl
coromuuia. Uaec de Rbinocuruia.
8 e
s [
c x
l i s
r3ec
. ' .
, ', ,
,
,

.
191 CAPLT XXXIX.

De PaUestin/ monachis, Hesycha, Epiphanio Cyprio
Salamine,Ammcnio , Sylvano et ZaeJtaria.
\ In Pakeslina quoque eo tempore plurimi floruere

.
soliiarii philosoplii. Adbuc enim superslites erant,
quos, cum de Constaniini iinperio ageremus, dixi, nius scienlia el vila uionastica efftdgentes. Sed el
. \ ' \
alii cum illis instilulis illorum euituere, qui virlu , lis profectu, non poentlenda laude el gloria iwo \ D nasteria auxei uul. lloruui praRcipuus fuit Hesy,
cbas, Hilarioni i l l i , vila ea qnai secunduin Deuin
,
esl, longc praMrtanlissitno, sodalis charissimus.

Ilem virtute praeclarus Epipbanius. qui longo posl

teinpore ecclesiae Salamini Cypro cpiscopus
, praefuii. Et Hesychas quideni quieiis olQciiiam
.
apud Gazain insiituit, eodem quo sodalis aeu magi \
ster, in rebus omnibus secuin consentiens Hilarion,
, \ '
loco; sacer aulem Epipbanius, circa quemdam v i , .
cuni Besanducem, pra?feciura Eleulberopulis, ubi
\ ,
eiiam orlus fueraU llic in prhna aetale oplimis usus
, praceploribus, et doctrinae roonaslica3 gralia longo
,
lempore in JSgypio moratus, apud igyplios simul et
\
Pabeslinos, per virlutis sludiuni, iiisignem adeplu*
, fuerat laudein : uec rainus etiam apud Cypiios, ajiud
noiw
711
XICR:
CA;.LISTI
V.I
quus episcopalum gessit. Undc coiijicero licet, ea dc , . ) ,
, \
causa praidaraii cuin ramam pcr orbcmomiiem esse
' & ,
cousccuium. Cum enim in ampia ct maritima,

eadeinque populosissima urbe sacroruni anlisles
. '* \
csset, c l cum illuslri virliilis glorh civiles qtioque
, :
res iractaret, brevi icmpore non civibus solum,
, \ ; scd advcnis etiain uiidccunquc eo appellcniibus

itolissimus fuil, qui euni parlim convcncruiil c l . ,
,
vidcruul, pariim ex scrmonibus eoruui qui illum
; ;
vidcrant, cognoverutit. Prius anieiu quam in Cy\ , ;
prinn w n i r e l , eo quo dixiinus tenpore in P.daesiina vilam egit. cuni in monasleriis ibidem sancie . *
el Rraviicr adu odnm cnilereiil, SaUimincs, Pby- ,
*
s.-bon, Malcbinu ci Crispion, claro loco nati, et

fratres, circa Bclbeleam vicnm pradecluraj Gazai,
siui*ia viriuiis exene lites. Habiteruni et ii Hilario-
\ ,
nem niagistruiik. 1S2
Fertur naniqiic., cum ali , . \
qiiando simul isii :pud euiu futssent, ei sinml
.
domum roverlrrenlur, ex eoriim medio Malcbionem
* ,
solum quodaiumodo raplupi disparuissft : atquc
*
ubi rursiim subilo apparnissei, idcm cum frairibus
, \
ilvr carpsisse; el paulo posl e viia exrcssisse,
, ^
jiivt-nilcm quidem adbuc a*laiem agenlcm, se<l
,
virtut el Dci amore non niultum eis qui fn lali
, ,
uidio cunsenueruui, concedeniem. Tum Ammo :
/us qnoque decem Ure sLuliis ab eis distans, et
. \ circa vicitm Chapliarcboiibrnu Gaza* suhdiiutn
, \ .
casam suain babens, ciarus fuii, cx eo vico oriun
, 5 ,
clus : vir qui accurale et consianlcr in iiisliiuto
B
noiiasiico perduravcrit. Sed et S v l v a n u s in Pala;. . . . . .
"
siiua orius, eo, ut n.ihi videlur, lcmpcre supcrsles

f m i : qtii eum a Dco acccpii b o r . o i c m , ut angeli
ei insorvicrinl. E l cunt* primum in i^gyplo pbilo6-)pli-.ilus csset, in inonlem Sna indc irnusiit :
posiea auiem in l o r m i l c Gerara? maxiiiium, pulciicrriinuiii ct daris$iiiiuni bouurum virorum consiruxii motiaslerium : cui posl eu.n admiraadus
prafuil Zacbarias.
CAPUT X L .
Di Sijna: el Edcssw nwnachis, Epliruim, Apliraate,
Jnhano, Barse et Eulog , qui episcopulum in monakieriis geuerunt.
, \ -
x
.....
. . * , /_ .
\
,
_
. ,
, :, *
* .
,
. *
^ \ \
,
*
.
. '.
IlFfl *

,
(
,
'.\
\.
D
Kx jCgypto et Palaestina, ad eos monachos qni
; \
iu Syria el fmiiima ei Perside fulseruni, transcun-
dtiui : qu cum yEgypliis quam niaxime ceriamcs,
).<qiiaai plurimi el virtutc clarissimi evascrc. Circa
,
Nisibim ad montem cui Sigoron nonien est, vitae
. \
sanciilate celebres fucre. Batih;cus, ei Eusebius,
, I
et Barges, c l Hallas, el Abbos, et Abdaleus, ct
, \ , ', *
Zcno, et Heliodorus, el Lazarus, qui episcopus
', \ , \ ,
cLiam esl factus. Qui quod non ita pridem novuin
,
bnc pbiloopbiai inslitutuui cxercere incepissent,
,
, boc est, pascenles, scu pabulalores, cogno * , *
i.iiuali sunl : propierea quod lecta non babcrenl,
' *
i:ec paiiem, aul vinum aut opsouium aliquod
*
giisiarenl: sel continenlcr in momibus versantes,
;, -,
713
E C C L E S f A S T I C . E HISTORIifc L I B . X T .
714
xa\ de ccclesiarum more, prccibus atque bymnis Ocum

cBlcntes cclebrarent. cum (cmpns cibi capicndi
, ; ,
c&set, pro se quisqce falcem in manibus babens,
* ;
et veluti pabulum inquirens circuibal, el hcrba
,
commodas nacttis, eis vescebatur. 1 9 3 Alque ad
\ hunc quidem isti modum novam agendx viia* pbi ,
losophiam instiluerunt. Apud Carras autcm pbiio .
sophalus esl Eusebius, qui vohinlnro carccrc
;
seipsum, u l adiri non posset, cohibuit. Ucm Pro , togenes, qui post Vitum paroeciam i l b m regobat :
&, Vilum, inquam, inclytum illum monacbum. quem
'
\ - ferunl cmn primum inier imperatores apostolum
Constantinum vidissei, sancle affirmaaee, eum sibi
, .
dudum sappenumero a Deo per apparitiouem
, \
oslensum essc; proindeque scdulo cobortaium esso.
. '
. ^ " quod suggessisset alque jussisset, cttra cxre , ptionem omnem obsequcnter faceret. Porro Baiihaeas usqne adeo a cibo sumendo abstinuit, ut
, \
. * vertnes etiam ex dentibus ejus prorcperent: Ilal . * \ - las sepluagiRta (1) tolis annis panem prorsus non
, , , attigit. Heliodoro tanla fuii temperantia, ut noctes
plures pervigilaret, el jejunium bebdoniadibtis
- tolie conlinuaret. Floruit tum eliam In Pbadana
(quo loco Jacob Isaaci filius ex Palaestina veniens,
, . ' '
uxorem suam virginem in mairimonium duxit,

primumque ibi revolulo a puteo lapide gregem
' * ejas potavil) Aonas ille, quem faroa est primum
; \ .
ibi apud Syros accuralum boc>philo*ophia? irenus
\ ',
. - colere capisse : quemadmodum id apud ASgya
" - ^ Piios magiius fecit Aiitonius. Cnm co fnere et

ol ,
Gaddanas, ct Azizus, in ejusd*m virlulis Iaii.Se
\ * \ concertanles. MuJli veroct apnd viciuam Edeesam,
* . el circum ea loca celebres floruere viri : inicr
- quos clarissimi fucre, Julianus, atque apnd Syros
decantatus Epbraim, a quo mulii libri Ecclesi;e
6. \ ) ,
suirt edili : de quibus ccrlius in Gonstantii impe ; ,
rio comiAemoravi. Exstilere praierea Barscs el
\ , ,
Eulogius , qui ambo post longuin monastici cxcr , ,
cilii ccrtamen episcopi (2) sunl facii, non in urbc
,
aliqua, sed bonoris gralia iti monasteriis suis epi
scopalem consecuti consecralionem ; iia ui rectc

aljquis dtguilatcm eam lanquam pra?mium scn
'
remuneralioncm pro exactissimo pbilosopbandr
$* .
instituto cos accepissc dicat. Situti ct Lazarus,
de quo panlo ante, post
sancium Ileliodorum, mea
tioneiu fcciniuSi
. '.
D
1 9 4 CAPUT X L l .
kr rfi *
De Coelesyria ct Antiochiat monachis. llcmdcmonachis qni in Galatia, Cappadocia. liithynia, et ad
' , Vonlum Euxinum pluloiopluui tunl, el cau$a cur
au&oxitjL
veteres mvtiachi longavi [uerint.

"
'
.
t
, \ ,
* , ^
^:.
* * \
, \ ; *
;
(I) Octogima. So7om.
Coeles)ria autem, ct quac supra cam est rcgio,

sola Amiochia excepta, serius quidem Cbrisiianisnium suscepere, non lamen ecclesiasticis philosopbis carucre. Qui eo forlius ui viri egregii se
gesserunt, quo majus in eo incolarum Gnccas
supcrstilionis sludiosorum, atqne illis insidian(2) Snpra cod. rap. 23.
71
CALLISTi
TIG
non illo quidcin vindicla >, * ; , / 61

\ *..
ulcntce, ied maguo auimo NJ:tas injurias ct plapas
^; , &, '
excipieulce. Qualis Valenlinus ille fuit, quein alii
^ ,
Eineecnuin, alii Arelhusiuin generc fuisse tradide * * \
runi. aller ei cgiiominis monachus, et Theo - *,
d<* u i , qui ambo a Tiilis vico pra-ietlurae Apamex
* , \ oriundi iucre. llem Marosas Nechelis ortus, Bas, \ , .
AUI, Bassonea, et Paulus, cui pairia fuil Telmisus (t). Hic cum niuhis in locis multa monacho-
, \ rum tcenobia inatiluiaset, et praeclare plures ad
,
philosophiain hanc conseclandam cohorlatus iuitset, poslmodura in regione cui nomen est Jugaium,
, \
itisigne el splendidum uionacborum - construxit
.
doinicilium, atque ibi vitara in aenectule mulla
. \
flnivii. Monstratur eo loco adhuc, quod oinnibus
noluiii e s l , sepulcruin ejus. Omnes vero prope
, .

quoa rccensuimus uionacbi, longaevi fuere : id
,
quod disposilione el prov^dentia Dei mibi factum
c.ise videtur, xidelicet ut tain diulurno ei exaclo .
,
v i l a inslitulo iucrcincntuui religio caperet : quod
iioii Syros lanlum, scd et Pcrsas atque Sarracenos \
\ "
plurimos ad fldcin noslram pertraxil, el Graeca?
. \
supersiitioiiis sccialores plerique ut cullum suum

abncgarenl, effecit. Ex qnibus oinnibus pluriiui
pcrsuasi sunt, ut pbilo&opbiam iiOitasticatu sum- ,
. "* , ;
mopcre colerenl, el ad eoruni quus modo diximua,

exemplum nionacborum sodalilalibu.s prairenl.
\ ,
Facilis autcm conjeclura est, buc geuus pbiloso \ pbiac (2) inilio inde sumplo, ad Galatas tisque el
Cappodoccs, fuiilimosque eis populos, item ad Q ; Euxinum Poitlum, Bilbyniain, c i llcllcspontum
, . :
pervcnisse, qui sanc anliquilus docirinaui Gbri * ;
hlianam flagranlibus animis coiupleclcntes, per* , mullos divina; bujus pbiluttophia* babuere secta- -
tores. Quorum piures iir coiuinunibus domiciliis
,
per urbcs c l vicos babilarunl, vel quod nondum
,
iradilionibus c l excmplie corum qui dicli sunt,

assuevisscnt, 195
vel quod propler bieiuis aspe,
rilaiem regiones illae, el niaxime Ponlus, Gappa .
ducia, c l Galalia, uatura frigidissimae sint, proin . :
deqtw facile plurinii in solis ibi Jocis dcgerc , \
pottbcnt. Yeruuuameii non omniao monles earuni
. ' ab cjuscemodi pbilosopbis vacui fuere. Tempore
\ , .: ,
iiamque proccdeule, vebenienii alque ardenli re : \ .liun, flagravil oduii
ruui divinaruin studio frigue eliam ccssil. Atque ]y \ \

eis parlibus cum multi alii praeclare vixerc,
; \
qiieu:admodum alibi a me diclum c s l ; tum posl ' EuHlatbium c l Basiliuin magnum, prae caeleris ce, ; , >
lcbrcs inaxiine fuerc, Leonlius ille (5), cui deinde
. .Ancyranus commissus esl episeopatus : et Prapi , )
dius, qui quattltimvis êuex, admoduin niullas pro
,
cpiscopo rcxit urbes (4). Pr&fuit vero nobilisHinoe
\ , /
etiam illi bospilali doinui, cui cogiiotnen esl Basi.
lias : nain a Basilio magiio CaBsariensi cpiscopo
> ^ conslructuin pauperum domicilium, cum nomen
\ , UaUa*
cjus obiinet, tum ad leinpora mulU pcrdural. An ,
5
(1) SOZUIII. Tclmissum vicum csse dicil.

(ij Sozutn. ad atlaiein ueque suain el Tbcodosii
JuiiiorUimpcriuiuuoiuiullus cx bisce lnoiiacbis
rasse scribil. lib. , cap. 34.

(3) Sozom. babet Leo.
(} Svi. vicos.
ECCLESIASTICE HISTOHLK LIB. X i .
717
* , oT * .
,
, ,
, ' ,
\ , \ . \

,
\ ,

\ \ .
"
,
, . *
\ , ,
,
. flv

.
, , ,
,

?
, *\
\

, \ * :
..
r
718
tiochias multi alii enitucrc monacbi, tn quibus sc~

cundum Jultatmm el Apbraalein illum, Marianua
fuit ci Eusebiua, Palladius ei Symeones, Abrabames el alii insuper, qni iiilcgrum atque imjnorlale, id quod ad imagincm Dei condilom esl, conservarunl ! ) . ln monte eo pmtis mullis perquam
amoeno, qtii urbi adjacei, Pctrus Galata eniluit, et
cognominis buic iEgypiius. Praelerea Romanus,
ei Severus, el Zcno, ei Moses, c l Malcbus, aliiq-ie
jnnlii eo lempore monastiea ibi pbilnsopbia splendidt et iHtistres fuere. In solitudiue Cbalcidi*, A b i tus, el Marcianue, c l Abrabames, et quamplurimi
alii, nou facile sub numcrum cadenles (2) corpore
perpessiombus obnoxio, xilam affeciionibus vacuam, excolticrc. liem in Apameensium crenxt
Agapetus el Symeones, ct Paulus. In Zeugniatcnsitnn auiem solis locis Publius ct Panlus pbiloaupbati sunt. Item in soliludine urbis Cyri, Acepsimae ille dccanlalissimus, qui in luguriolo exiguo
inclusus sexaginla annos sancie iia peregit, ui
nequc conspiccret, ueque alloquerelur qucmquam.
F u i l tura quoquc magnus ille Zeugrnatius, qui oculis captus, r.on in casain aliquam se abdidit, sed
Joca plcraque circumiens, sinccram fidei profcssioneni amiuntiavil. Quorura vilam sigilJalim oiuuiuni pulcberrime Tbeodorelus Gyri episcopue, in
Dci anuuliuin historia conscripsit. 1 9 6 Porro
oniniuin istoruiu contmune, ul ila dicain, consiliuui el instituluio erat, u i quam raaximam animaj
curani gercrent, camquc a rebus et sludiis bujus vilae per desuetudinem abalieuarent, et longioris
viLe sua* lempus iu precationibus, jejtiniis byiunisque, et Dcum deccnlibus laudibus cousuiuer e n t : corpus aulciu deliciaruiuque cjus et vuluplalis siudium negligerent, uec non pccuniam et
acgoiiorum occupaliones ouinino a se repellerenl, et ad vitam angelicam imiiatione conlenderciit.

. M B \
,
.

*
, '. \
, , ,
* \ ,
!
,
.
, :
.
* \ ; ,
. , ,
*
, ' .
.
\ .
(1) Tbeodor. Hb. , cap. 28.
(2) Sed ctCbrisiianae jaiu indc ab initio idem qui
nionastica: vila3 tinis cst: camis muriiiicatio, el
spiritua rciiovalio. Aiqiie illc dcmum \erc Cbristia-
! >
CAPUT XLU.
De Evagrio pliilo$opho, et vtta uuiituliujue
cjut.
Post Ephraim Syrum, celeberrimi in ulraque
pbilosopbia fuere Didymus Alexandrinus, ct Evagrius inonacbus Êgypliacus. Caalerum de Didymo
qui fuerit, et quae scripla posl se reliqueril, in nono
bistori* hujus libro a me cst dictum. De Evagrio
auleiu aequum visurn esl hic pauea diccre : quanvvis ainbo isti in sana fidri doclrina claudicarcul,
uictuique plurima scriplomm &uorum K l a in veritalis hoeles sini jaculaii. Evagrius cx Iberibus,
qui circa Euxinuin Ponium coluut. genus duxit .
vir sapiens et darus admodiun, invcniendo subliiis ei ingeniosus, ei in eluquendo quod tuvctiisscl.
gmvis ct acer. Periacile eiiam, qu&nam Cfgitatio
nes vcl ad virlulem, vel ad viiia sprclarcnl, dijudicavit , nec minus idoneus ad subjicicndum et
doceudum, u l i)l;c quidem excolendx, bae autem
caveuda} essent, fuil. Porro eam quaj iu oratione
ejus inest gratiam, scripta quat edidit indicabunl (3). Moruoi quoquo singulari moderalione
tius est,qui ad vctcrcm monacbatum quamproxime
accedii.
(5) Snz >m. lib. v i , cap. 30.
N I C E P H O I U C\LLIS1I
fuit, a faalu et supcrbia niaxime alicaus. E l sicuti jnsiaruin lauduiu pra?coaiis mininic eslad arrogaa
,
liam sublalus, ita eliam conviciis injuslis haod- .
quaquam ad indigaalioaem cominotus. Sacras Lit- :
^teras sub Gregorio Tbeologo optime addidicit:
,
nam cjus qnoque fuil arcbidiaconas,cam ille Con- .
stantinapolitaiuc pneesset. eccle&iae. Quod aulem
: ' , .nalura vultu essct veausto, c l praeierea vestita
,
elegatili utcrctur, 1 9 7 ex magistratibus quidam
,
relolypia erga uxoreui laborans, cura eum illi i a - , &.
noiuiese cognovissel, clam ei caedcm moliebatur*
, '
E i ad rem consiliuin id collalum fuisset, nisi ca

ipsa nocle Deus burrendam quidem, scd saluiareiu
* *
\isionem Evagrio donaienti exbibuisset. Videre ,
namque sibi visus est capitalis criannis causa sc
\ . captum, aique in carcere manus pcdesque ferreis
\ ,
< aienis viuctum e*se. Cum aulein jam ad Iribunal , \
judicis sili, ei poenae dare deberel, accessisse
,
qucmdam, qui sacrum Evangeiiorum codicem ei
,
oslcndcril, et lam gravibus vinculis cum libcra . *
luruui piomiserit, si quaaiprimuai cx urbe diace , * '
deret, elfacluruin se id essc jurisjunmdi sacra ,
menlo conflrmarei: seque imposila libro dexlra ad
,
cuiu moduiu. jurasse, siiuulquc el cotppedibus so- .
lulum essc, c l e somno cvigilatse. lla ille divina
,
visioae persuasus, vigilando sibi siruclum atque
'
creaUim periculuni eflugil. Aique ubt iu aaiaio

constituissct, deccre &e moaaslicaai conseclari

vilara,<loa*laatinopo]i llierosolynia veail. Inde in
. \ -*
iEgyptum (\), ad viscndos, qui in Sccli pbiloso- Q '^,
\ ', ^pbabanlur, aioaacbos prufcclus, ad niouiem N i - \ , \ *
triam, nioiiaslicam sibi construxil casam , et ibi . ' .
cuai duobus Macariib, jEgyplio et Alexaadriao,
,
qui alioe aiuccdlebant, fuii : quorum ciini aeinula %\ .
relur v i l a m , facile quoquc ip*is pbUosopbiaai
\ -
liionatlicain eal cousecutus. Deindc etiaai (2) cub
Tbcodosii Junioris impcrio, cum eo qucui dtxi- .
,
\ .
inus Immoaio, est vereaius. 1'rodigia auiem eadem

quae praceplores ejus edidil. Libri ab eo pluriim
et maxiDic neccssarii conipoeili sum, iater quos . , (^^ .
quidam Monachui, sivc de practicc et opcralrice
,
virlule iuscriplus eei : quidaai , boc est,
Goguiior, sivc de ( 0 qui cogaitioncin est coasecu- .
,
tus. llic in quinquagiuta capiia csi divisus. Scri <
psil euam Hbrum. alium, qui confulalioneni seu
'
inveciivaui contiuel adversus lentaiures da moncs.
, ; , \
Id opus iu oclo divisil scciioncs, juxla oclo didi .
beiaiionum scu cogilalionum uuiuerum. liem pro , .
blcmala prognoslica scxingcnta. El.praqerea ' \ 3
, boc esl, vcrsuuai duos libros, r e l i q u i l :
, : \ alieruai ad eos qui ia coeaobijs aul in coavcacibus
* .
bunt, moaacbos : allciuai auieai ad eas quac vir)
giaitaieia colaal, saaciimoaiales. Uiaaia vtro scripia ojus

ad per&aadeaduin prorsus accoauaodala. E l qai ea lcgci,
pus aaleai eiscputo, brevilcr quxdani ex cjus openbus
primie quê dc aioaadiis cuanaeniorai, liisce propcmoduai
(ij CuinipsoGrcgorio Naxianzcaocaai .^gypluai
peliijfce, acribii Socr. l i b . iv, cap. 25.
admitaada sual, c i scaleaiiis cl clocutioac

qualis i s v i r fucril, coguoscci. 1 9 8 PcrOia bisloriam baac iasercre (5), alque in
verbis
(2) ,
() Socrai. cod. cap. 25.
721
FXCLESIASTIC.E IlISTOIll.E L i n . XT.
d

-
722
. V i r .
CAPUT X t . l l l .
Quce Evagrms in quibusdam libris de ejus trmporls

>7\
monachis de verbo ad verbum scrip$erih
\
>$, ; . * ^ \
\ ,
: ,
,
) .
. ,
, . fap , *, ;
.
Necessarium qnoque eet, \ias eorum qni nobis

prxieruiil, monachorum riie inquirere, et ad eas
viiam nostram componere. Mulla enim ab eis et
dicla et acla sunt preclare. In quibus illud quidam dixit; Aridiorem et minus inaeqtialem dinelam
cbaritati conjunclam, ceJeriler monacbum ad i n doleniia; portuin dticere. Idem fratrem qtiemdam,
qui subinde noctu pavore turbabatur, speclris beravit, a>grolis cura jejunii cultu inservire jusstim.
Non alia cnim re facilius, inlerrogattis respondit,
quam miscricordin ejuscemodi lerrores et pertur ? \, bationes exsthigui. Antonium Jiwtum convenien*
, , ,
ex sapienlibus quidam : Quomodo, pater, inquit,
; ' ,
in monastica viia pcrdurare potea, qai consolalione
, , , ea quae cx libris perciphur, careaa ? At liber metis,
, , - philosopbe, Antonius respondit, nalnra ipea
.
reruQi crealarum est. In eis cum mihi visuin est,
\ ; , oracula Dei legerc licel. Inlerrogavil me aliquando
; , - eleclioniu illud vas, senex ASgypliusMacarius, Quid
- ita iiijuriarum erga homines memoriam reiincnles,
, ; vim animae reminiscendi enecaremus: adversus
daemones autem, cu.n acccplorum ab eis malorum.
, , ,
remintscimur, detrimentum nallum sentiiemus?
, Cum autcni cgo, quod rcsponderem, non haberem,
. ' atque id discere vellem , rogalus ille : Propterea,
^ inquit, quod prior illa affectio praeler naluraro, po\ ,
slerior autem sccundum naturam irae est. Advent
, '
aliquando ipso meridionali tempore ad eanclum
.
patrem Macariuin; c l quod siti admodum arde \ ,
re.ii, aquam ab eo petii. ille : Gonlenlus eeto,
0 4 , \,
inquit, timbra. Multi enim viatores el navigautes
, , .
bac nunccareut. Doinde cum apud eum verba de
conlhientia el tcmperanlia facerem : Gonflde, io - quit, fili, et bono eslo animo. Ego lolis annis
, . viginli neque paueni. neque aquan/, neque somnum
' \ . nd salietatem cepi. 1 9 9 Panem naroque meum ad
*0 , , , ccrluin librae pondus comedi, aqaam ad constilulam mensuram bibi, el parieti acclinalue exiguam
. . aliquar.i somni paricm rapui.Monacbocuidam nun
, , lius venit dc patris morle, aique ille ad nuntian ^ ' , D tem : Desine, inquil, blasphemare, et impie loqui:
\, ,
Pater enim meus imniortalis est. Ex fratribus qui ,
.
dam unicum Evangelii librum in bonissuis babiiit:
\ , ' ,
quo ei ipso vcndiio, pretiurn ejus ad esarientiam
* alimenta dedii, memoria digna verbo illo addito :
Propler Hlud oraculuin lihruiu vendidi, quod dicit:
,
Vendeea quoe luibes, el da pauperibus . Insula quae*
;
dam esl circa Alexandriam , sepientrionem versus,
'
ulira lacum qui Maria dicilur, sita. Habilal in ea
* , , , ' ^
inonachus Gnosticoru.n ordinis celeberrrmus, qui
, .
oainia quse a monachis gerereuitir, ob quinque

causas iieri dixii : propler Deum, propier nato .
ram, proptcr coustieindinem, propter necessilatera,
, ,
^ropier manuum opus. Idem ipsc unara cssedixit*.
; ' . f
Mattb. xix, 2 ! .
723
NlCEPIIORT CALI.ISTI
n.ilura virlufcm,ejusqae formam in animae viribus

effigiari. Nam et lumen solis ait sine forma essc :
formam aulera id recipcre, pcr quas penetrat, fenestris. Alius quidam monacbu*: Propterea, i n quit, yolupiaies mihi sublraho , ut i r a causam et
occasionem praecidam. Scio enim iUam semper
propter voluptales oppugnari, mentemque meam
perlurbare, <U cognilionem ipsam fugare. Ex senibns eliam quidani dixit, Gharilalem cibortim et
pccuniarum dcpositum servare nescire. Idem :
Noo scio, inquit, eadem in re bis a dxmonibus me
deceptum essc. Haec ad verbum Evagrius, in eo
libro qucm Practicum inscripsit, exposuit. Quae
vero etiam in Gnostico suo dicat, audiamus. Qualuor virlules, earumqae considerationes esse, a
Jtislo Gregorio didicimus : prudentiam, foriitudi- ^
iiem, tcmperantiam, ct justitiam. Et prudenthe
qoidem ofltcium esse rs dixil, considerare et contemplait, verbis non adbibilis, sanctas et inielle< tuales poiestaies. Has tiamqne a sapienlia manif stari tradidit. Fortiludinis autcm in verilatc cpgnita, eiiamsi beilum et discrimen tibi paretur,
cmtsianter perscverare, neqne ad res falsas transirc. TemperantiaB porro spmina a primo agricola
jarta recipcre, posteram autcm et furiim aspersam
nb adversario semeniem rejicere. 2 0 0 Justitise
Vero, juxla dignilatem et coromoilitatetn cujusque
oraiionem attemperarc, vel obscure annuntlando,
vel per aenigmatael ambagcs signifieando,vel eliam
aperleindicando,adsfmpliciorumuti!ilau;m clpro- C
fecium. Yerilaife aulem columna Basilius Gappadox
d i x i t ; Gognilionem seu scientiam quae ab bominibus
pfoventl,coniinea meditatio etexercitium adauget:
eam atulem qnae gralia Dei coniingit, jtislilia , placabilhas rrae expers , et misericordia. Et priorem
iBare, etiam qui affectionibns obnoxii sunt, oblinerc possunt; posteriorem vcro, qui ab affectionibns alieni sunt, tantum perspiciunt, qui etiam precaiioms teroporc menlis suae lucem eos circumfulgcntem vidcnl. Lux Hla iEgypli sanctus
Atbanasius : Mensam, inquit, Moses ad Borealem
pariem slaluere jusslt. Sciant igitar Gnosiici, et qui
scientiscscu contemplalioni operam navanl, quinam
:idversus eos adversarius spiret, et tentationem
fimnem roagno snstineant animo , alquc alacriter
ad se venientes aliracntis foveant. Tbmuilarum ecclcsiae angelus ille Serapion dixit, meniem spiri-
724
. "; ; , , ,
!
, ,
. ; ,

. , ,
, .

\ /
, .
\
- * ,
.

, .
,
, .
*
, ,
' , \ ; .
,
, ,
"

3
"
* * *

.
;, , \,
.
* ,
,
.
,
,

* ^ . \ \ , \ ; \^
^ .
\
\
, ;
;
, .
; &.
tuali cognilione etscientia imbuiam perfeclc purgari; cbaritatem, flamrnantes ira3 parles curare;
tctnperamiam aulem , afllnenlos malas cupidilatcs
et libidines sislere. De providenlia et judicio scmper tecum ipse ratiou^s ropula, magnus ille et
doctus doetor Didymus ait, earnmque matcriam
fac tecum in memoria circumferas; nam omnes
iore in his ballucinantur. E l dor.lrinam quidem de judicio, in varielate corporum, ipsiusque mundi;
d providentia autem, in roortbus aique modis, qui nos a vitiis el ignorantia ad viriutem vel coguilionem ducunt, invcnics. Haec gustus tantum gratia, ex Evagrii scriptis apposiiimus.
725

ECCLESIASTIC.E
l H S T O m . E l.i . xr.
723
. '.
'
201 CAI'UT XI.IV.

/
Breph eommcm >ratio tanqtiam in summa rlarorum

cjus wtatis virorum, ut eos divina protidetitin id

tempus tanqunm scopulot conlra immeruos fluclu$

.
el tempestates tulerit.

.
,

\
.
, \
,
, '. \ ^ ,
. -
. ,

. .
.\ .
); , '
'
; ,

\ ' , '
. \
, * \ ;
OJX ,. '
. - ", \
; ,
.
*, ' ,
'
,
; ; 0 ,
.
, ;:
, ;
,
D
\
\
). \

*
- ,
.
; ,
. ;
] , \ \
voJ \ (1) Post Vulentis morlcin. Socral.
Eodcm autem lemporo mulli ctiam alii in d i versis locis et monasteriis cluxerc, adinirandi et
Dei amantcs viri, quos commemorare hoc loco si
velimus, et eujusque vilam , mores ct acta receneere, ab instituto nostro longe produceremiir. Quod
si quis accurate ca cognoscere cupial, quid illi
scllicclcl fecerinl et dixerint ad audilorum uliliialcm, atque etiam ut feras subjectas ei* fucrim,
Palladius Evagrii diacipulus, qui res eorum in
unum collcgit librura, oplirao exposuil: qucm qui
volunt, lcgere possiint. Nam in eo non virorum
taniuro, sed et muUerum, q u cum eis, quos diximus, divinis viris morum sanctilale ceriaruni, viias
pie descripsil. Evagrius aulem ei Pailadiue, quod
proxime secutum est, traperio florueruut (i). Aiquc
ii quiJem monachi eedulique ei diligcnles virlutis
dociorcs.co lempore eniluere. Inler episcopos vero
Bastlius magnua et Grcgorii ambo, Tbeologus videliccl, elNysseuae urbis luroinare : aUerillius conlubernalis, atque iu rebus onmibus conscnticns
adjuior et socius, aller autem fralcr coujunctissimiis. Adminieter eiiani eorum fuit, fraterno pror*us animo, Petrus, eisdem quibus Basilius parcmibus prognatus, profauis quidem ItUeris itou lautoperc imbultis, virlutis auiem splendore illis nou
inferior. Isli in Cappadocia fukcre. In Pisidia aulem Optimus, el in Lycaonia? melropoli magnus
Ampbilocbius, pro flde a majoribus accepta, forliter
depugnarunl. lauquain propuguacula sacrae
religipnis nosire, inOrieniepost Athanasiora fuere.
iu Occidenie autem, Damasue Romanae Eccleabe
pnefeclus, wiulta veriiaiie luoe coruscavit: el praelerea divus Aiubrosias, MedioJanensie anlistes:
qiii quamvis Jonga locorum inlercapedine dissiii
essent, mulla lamen veritalis lela contra hosles
.cinisete. Insuper et alii plurimi, qui exiremas tcrrai
oras incolere coaai faerant, veluti quastlam sagiltas,
in Ecclesi adversarios episiolas suni jaculaii, et
suos einini scriptis confirmarunt. 2 0 2
Universitalis nainque liujas modcralor, adversua lanlam
lluctuuni et lempeslaiis magniludinem, rectores
quoquc e divcrso misil egregios: et contra multitudincm ot vebemeniiam bostium, convenicnieni
ducuin opposuit viriutem; atque adversue morbam
lemporum diOiculiale vigcniem, commoda et pra>
seniia exhibuit remedia; qui Untum lanlorum
virorum iu populi uiultiludine, in ecclesiis alque
in ipsis roonasieriis el nionlibus, proventum deder i l . Nec eo tantum modo rcrum univcrsarura Deos
rebus noslris consulere esl dignalus , sed et altarius maximi benelicii procurator atquc conciliator
esse sus csl (2). Perlracta namquc GoUhorum
gcnlc inTbraciaui auctorcm cliamlurba^ ct coofii*t
f-; S'/ont. l i b . M . cap. 3^.
M C E P H O R l CALLTSTF
728
ionta ad Bosporum adduxit,atque inapertam eura \ iradidit perniciem, qui adversus solum Deumatque
. " ,
iiuua minislros bellum gerere noverat: exiliosura d i - ' , \ .
co Valenlem. Id quomodositfacturo, ubi prins unum
\ ; ; ;
ejus nefariuin scelu exposuero, dicam,et ad (inem
' cjtis progrediar. Ac de eis qui juxta ecciesiae sanctio- .
ntcs pbilosophati stint, haec pro eo atquc potui, dixL
CAPUT X L V .
De interitu Gmcorum idololatrarum, propter orocula
qucedam lilterii distincte designala , inilio faclo
litiera ttsque ad . De uttronomia, et Themistio
phitosopho : et quibus is verbis Valentem lenierit,
ut de pertccutione nonnihil remilteret.
. '.

,

, . ,
Qui vero Graecain superslilionem seqtiebatuar, ct

* \ ; qui natalibas praeclari erant, fere talem ob causam , , ;
interiere. Qui inter eos excellebaut, quod tanla
;
incrcmeota capere ecclesias nostras et Cbristlanis- ; !
muin viderent, eamque rem indignabundi aegre , \
ferrent, consiliiim cepere, oraculis aique aliis qui- , ,
busdam incanialiontbus, quis in Horoano iraperio ,
Valenii succcesurus esset, cognoscendi. Et iripodo ' . \
e lauro facio, verbisque et evocationibus quibtrsdam, ,
ui lieri in udibus roos es4, peractis, quod vole- . \
banl effecere : o l scilicei liUerarum, macbinis qui- ,
busdam iripodis et oraculi eas ordinaiitibus (1), eolleciiofte, imperaioris nomen apparerel. Et
, 6 .
cum fcianles ad Tbeodorwn respectarent, qui in
,
imperiali aula ttipendia faciebai, supersiiiione , "
qukJein Grcecum, docirina aulem et pbiloso- Q , \ , \
pbia probe eruditam, quoniam litterarum com-
poeilio ordine eoo usque ad D pertigerat, 2 0 3
, '
Valeniis jn imperio tuccessorem indicarat, oracu- ,
kim pbilesophos ila i n fraudeni et impoeturam ad- * . \
duxii, ot quamprimam Tbeodoruiu iinperaturum * ,
csse opinarenlur. Ea res ubi ad Valentem esi de- ,
lata, periiide alque vilae ejus insidiae siructa essent, \ . non nioderaie ea ferens, palam inipalientiam p r ,
se lulil. Ilaque indignatus, et Tbeodorum et tri- . ,
podia illiue artifice cepit : aique bos quidein sup- . \
plicio ignis^nhumanisshne affecit, Tbeodorura au- lemcapite multavil. Itidera vero per onuieni imperii
* * ,
ejus dilionem in pbilosophcs est animadversum. .
Nec in eos tantura, verum eliam iu eos qui veslilu
,
eorum uterentur. Gujus periculi inetu etiam si quis ^ * , / \ alii atudio vacaret, funbrialo pallio uon ulcbalur, . * \
ne in suspicionem, operara eum navare sacrifkiis
*
ei oraculis, venirel.Ego quidem utrosque slullitise ,
condenmarim, lum imperalorem ipsum , qui eo \
irae el inhumanilalis processeril: tum pbilosophos, , .
qui per audacem lemerilaiera atque cnpidilatem
, (
rem pbtlosopbia iniuime dignam aggressi sint. llle , * \ entm atolidilaie plenus, cum se successurem sublalu* , \
roni esme exsistimaret, neque inquireiilibiis, neqne ' ' ,
eidequooratulum editumeralparccndmnduxit(2).
, ' .
e t
(\) Fuil lilierartW ordo . Ordinavil aulem

eas niendat li el c;cdis auclor Satanas.
(t) Acsicerla inimutabtliaquc esicnl, (jua* scmcl
ex aslrurum cursu colkcta ccusuisscnt, slatucrc
eos convciiicbat, qaicunque landem is esset, cui

siiiera snceessioiicm destiiiasscnl, cum superstilew
iurc (Sozum. lib. vi, cap. 35).
ECCLESIASTICE M S T O R I . E LIB. XI.

730
729
, Hi autem perinde atque in eissitum cssct, tit impe ,
ralorem vel exauclorarcnt, vcl denno constituereni,
, \
ad lantam SUDI demeniiam producti. At Valens, ne-t
, } * .
miui prorsus eorum qui Theodoro cognomin.s,
, \
per eamdem aut similem eiiam qusc a lilleris Theo
\ * inilium sum<*et,appelIationem, et aliquatcntis tum
, ,
celebres essent, pcpercit. Itaque, Theodoii, Theo , .
gnosti, Theodosii, et Tbeoduli necali sunt : iit
, \ ,
quibus eliam Theodosiolus quidam fuit, vir magn.i
/ , ,
mililiae gloria, ex Hispania, ubi claro loco natus
. ' fuerat, geinis Irabeus. Mnlli etiam melu terrili,
(5 , vetera &ua nomins a parenlibns ipsis imposita ab, . ' ^,
negarunt, eaquc aliis, temporutn pcriculosa difli ^ * ntltale addnclt, conimutaruiit. Mihi vero cum pbi , ;
losopbis istis ita expobtulare libot: c Quod si,o viri
-
boni, cx asiromm cursu talia colligitis, exspeclarc
. ' ,
YOS quod fuluram erat, oportebat. Sin ex consilio
, ,
divino ista pendent, quid ctiriositatc ista ct inaui
, opera vestra opus erai? Fieri enim non potest, ut
. '
praecognitione $1 studio bumano, id quod Dco pla cituin statulutnqtie est, Jnvesligetur. 2 0 4 Alque
, '
ut vobis id facere Hcuisse donemus, non scituia
, \ sane fuit, horaines vos quamvis sapieniia omnibus
. praestantes, melius quidquam Deo ipso statucre.
\ ,
St vero lemere i u futurarum rerum cognoscenda' > * rum ctipidiiate, vos prater rationem, iu aperiutn
, ,
discriuten, legibus,quaj jamdudum a Romanis, cum
* , ,
Graecam superslitiouem sequi, et diis eacriflcaro
.
libernm eral, sunt latae, contuinaciler violalis,
(
oajecisiit, admisiaae TOS, quod venia prorsus dignum non sit, facinus'ignorasUs. Atqae cquldem
idein voa lum senlire oportuit, quod Socrales venter aentit : qui iniquo judicio circumventus,
aconito epoto inoriturus, cum incolymig essc, et e carcere profugere posset, reverenlia legum sub
quibuseducaius fuerat, id non fecit. >
' \ ' , C Sed quisque bac de re, ut sibi viaum est, et
. ' * senliat, et loquatur. Valens sane Antiocbiae ad
, - Oronlem adhuc degens , eos qui aliter quam ipsi
, videretur, o!e Deo sentirent, affligere, et modis om * nibus pcrsequi et ejicere pergebat: donec Tbe ; ,
niistius pbilosophus eam quam ad illum orationem
. scripserat, reciiavit; qua ut indignalioncm et tu niulluationem earo temperarct, eflecit. Cobortatus
, ' " enim eum est, ne admiraretur tanquam in rc nova,
*
quod aliqua esset in ecclesiaslicis dogmatibns dis, sensio. : eaque minor longe, quam apud Grxcv
. \ supersiiiionis cultores. Apud (I) illos eniin supra

trecentas esse opinioncs: in quarum lanlo numcro,
, pluriinas etiani dissensiones esse conting.it. Et for ,
tasse gratura id esse Ueo d i x i l , quod non facilc
, ^ esset ad eognitionem ejus venire, proindeque va
.
riam omnes de eo conciperent opiuioneni : u l eo
,
magis illom quisque vereatur, quo minus cognitio*
, .
nem ejus, quse incomprebensibilis est, percipiat :
* '
secutn ipsft, considcrans , quaiem et quantum eum
*
esse oporteat, cujus tenuein saltem ac mediocrem
\ / *
nolitiam sit assecuius. Quapropter ejus philosopbi
.
oratione adductus, cum sc ad inoderaiionem dedisset, non usqap adeo ut anlea
(I) Sozom. eod. cap. 30.
succensebat,
nec suppliciis
et crucialibus sxviebat. Neque laineu
7r*l
73
NICEPHORI CALLISTf
oniuinoa coepto dcstitil, scd pro pamift eapilalibu* ex<dlium epUcoptscl saccrdoiibns imponcbat: qtioad
upquc graves dc rcpublica
205
c u r a , qumiiinus rebus cjusmodi vacarc posset, cffccere.
CAPUT
XLVI.
De Mavia Arabioc regina uten bellum contra Romauo$ ceptrit, ac mox cnm iisdem pacem sanxerit: el
de Mose primo Arabum episcopo.
%
<7'.
' '
,

Cum namque Sarraccnorum (I) princcps diem

,
sntuu obiisset, el foedcra cum Romanis aliqaando
\ ' . inita, rupla esscnt : Mavia (2) illius conjax, res tx 26; ,
cjus gcnlis adniinislrans, Pboeniciani, et PaIJPSI
>.
am, el oram ad yEgypium vcrgenlem, quae Nilitm
;
advcrso fiuimnc navigantibus, regionc quae Ara , '.
btca dicitur, ad sinislrain est, invastt atque vasia, vit. Bclluro id quamvis a femina illalum, baud;, |55 \ \ quaquaui facile fuil. Nam eam cum Romanis maxi, , ^
';; , ; \
n a m , ct baud scio an alias majore furliludine,
pugnam commisisse dicunL Wes sane ad eum me- U *.
tum pervenit, m copiarum militarium dax in
. , Phaenicia, Orienlalis cxerciius ducem ad atjxtlium
;
sibi ferendum evocarit. Alqtie ille vooUionera ta lem, bosliutn scilicet contcmplu, rieil; el rem ita
,
insiituit 111 qui euui vocaverat in acie non essei,

scd a pugna segrcgatus spcctaior tanlumejusesset.
. \ Verum prsclio commisso, et Mavia streooe resir e u l e , Orienl'8 dux citm euis in fugam versus, vix , .,
landem a Palaeslinis el Pboenicibtis militibus scr- , . ,

valus cst. Eorum enim prxieclus ubi illum aubinde
. se couverienlcm fugere vidii, stultum esse palavit,
, ,
cxtra pugjiaui iia consistere, u l i ei mandalum fuerat. Proinde signis ilJalis, cominus cui Arabibus , ; & \
|
4'st congreesus. l l a faclum, ul iJJc tempus fugiendi
lociim tutiim habcret: ipse vero sensim se rcci- C \ . picns, atquc eiiam tergi verlens, tela eniilleret, et
, ^
bosies ingruentcs jaculis submoveret. Quae res a
. * ,
imiliis diu esl memorala, ab ipsis eliam Sarracenis '
carmiuibus cciebrata. Etquia bellum hoc roagnum
, ,
ct grave Roinanis imininebat, Jegatos ad Naviam
\ ' */
dc pace millciidos esse visuin csl. At illa primum
; - ?pacis coudiliones cum Romanis stiperbe rejecii.
, , *
Ubi vcro doclrina sacrorum nostrorum cst iniliata,
.
pacem ita recepil, si Moses, qui luin iu vicina soii-
ludine pbilosopbice degcbal, episcopus ditiunis , , \ \
SII% populorum consecrarelur : vir virlutc, et
/ vila? sain lioris scverilalc, prodigiisquc ct signis
. ^ , c ,
imiliis illusuis. 206
Q 1 ^
^
êbere Im * , pcrator cis signiGcavit, quibus ea impcrii parj> c u - 0 . \
randa coinndssa fuerat, Moses assumptus, el ad
* ,
Luciuin qui eo tcmpore Alexajidnoa; Ecclesia? epi ,
scopaiuai adminisirabat, u i ab eo consecrareiur,
\ ,
adducius esi. Ibi illc ad eum palain et liberc in
\
prasciuia omaiuin : c Absline te, inquit; indignus
, .
uim sum, qui noincn et bonorein episcopi ubli, , \ '
ticam. A l si nuiu suo me ca dignilale dignalur
. ,
Deiis, lestem illum facio, nunquaiu tc mibi tuanus

miposiluruni essc, quas < ruore c l labe sanclorum , \ ,
virorum conspurcasli. Lticius, recie illum
:. , , - U0(
i l a
e r i
(I) Tbiodorclus babtt, hmaclitarurn , lib. ,

cap. 23.
(2) > Hliain suam Y i A o r i Komauo duci naplui collocat.
733
ECCLESIASTIC^ HISTORi/F L I B . X I .
731
,
, \
, ,
. \
' ,
;
,
\ * '
, * ,
.
,
.
\ .
facore dixit, qui prius fidem ejus, quam cognovissct, rejiccret. Quod si calumnia alicnjus dclaU>ria adductus ca vcrba illc protulissct, judiccm
cum esse voluit, ei ut rcs suas audiret, boriaius
est. Moses auteni: c Atqui fidera tuam, ait, liquido
satis ostendit epUcoporum et prcsbyterorum o.xsilium, et illi praelerea qui in roeiallis acerbissimam
degonl vilam. An lu vcro Hlae Cbrisli notas esse
putaa, quse a Christo et ab hominibus recte de Deo
sentienlibus prorsus sunt afienissimne? Alqne ad
haec verba juramentum adjecit, nunquam se Lucio
caput fubjecturum esse. Quam ob causam Romant
duccs, Lucio rejeclo, ftlosen ad episcnpos, qui iti
exsilio agebant, duxere. qtiibus ille cpiscopali
nnctione accepta, ad Sarracenoe i r a n s i i l : et paciiicalione rebus inter eos et Roinano composiiis,
l>ie samleque episcopatum adminislravil; et cum paucos ibi Christianos reperissel, omnes propc ad
religionem nostram pcrtraxil. Mavia autem deinceps pacem cum Romanis babuit, adeo it
iiiiaui suam Viclori duci in matrimonium collocarit. Ilaec bactenus.
. '.

,

.
9
CAPUT X L Y I I .
De hmaelitarum et Agarenorum sive Saracenorum
genle, unde inilium $ump$erint, el quomodo Chvilianismum suscepcrint.
,
Porro Sarracenorum gens primum cognomine
,
ab IsBiaele accepto, qui Abrabne filius fuil, ismae , litae ab antiquis, de primi eorum parenlis appeJ '
latione, vocali sunt. (Jt aiuem niaculam illcgilimi
,
onus, et servilulis notam ( serva enim fuii maier
( "), illius Agar), a se amolirentur, Sarracenos se ipsos
, ^ nominarunt, 2 0 7 perinde aique a Sarra Abrab;e
conjuge stirpem ducerent. Caelerum seriem generis
.
, ; inde Irahentes, eodem cum Judxis vivendi moro
ulnnlur. Nani circumcisioncm iia ul illi colunt, el
!> , C a euillis carnibus abslinent, mullaque prancrca
iilorum inslilula scrvant. Quod si non ex omni
* \
. , parte juxla iUorum rilus v i v u n l , aut lempori id
, \ - ascrihendum est, aul flnilimorum populomm, qui se
. ; eis imniiseuere, confusioni. Moscs elenim, qui
-, . longo post tcmpore cxslitil, profugis tanlum ex
uEgypto Judaeis legcs dcdit. At genles istis vicina?,
, ,
* ' idolorum addictae superstilioni, patrios eorunv
niores ab lsmaele acceplos, quibus anliquilus
,
9 . HebraBi usi sunl anle Musa? legtitn promnlgationem,
, - non scriplo jure, sed recepta tantum consuelu \ dine vivcntes, corrupere : eumdcmque eis quem
ipsft haberent, religionis cullura tradidere. Proindc
"> , faclum, ut illi pariter cura vicinis p o p u l i s , d , ' - 0 mones et nominarent et colerent: alque ejusmodi
. - depravaia religione, aperte palriarum iegum prae
, , , \ \ se ferrenl depravationem et transgressionem.
, Aique uii Ocri so)et, lenipus longum ritus quos^
. dam oblivione suppres&it : quosdam autein ut
colerentur, reliquos fecit. Deinde vero cum quidam
.
ex
eis cum Judxis commercium haberent, ab itlia
^
unde orli essent, didicere, el ss rnrsum cognationi
, ;
adjunxere, llebrxorum niorrbus el legibus
, (
denuo
u entes. Aiqtie ex eo lempore cliamnum
, :
ojnncs
fcrc
Judaico riiu vivunU Verum non ila diu
I , \
"35
NICEPHORI CALLISTI
736
auic Valenlis iinpcrium , CbrUliannrum quoqtie 5

sacris suiU opcraii, ubi diviiue grali.w parliciprs
, \ -
facti sunl, fliiiiimis episcopis el nionachis cos a<I
; , ^; * /.
id ducenlibus, qui tn propijiquis soltttidinibiis
sancic vivcnics, inorum imcgrilaie, factigque ad- ; . !.
inirandis egregiani obtinebaiit faiuam. Quo tem- / , porc iribuni quamdam apud eos.omuem ad Cbrbti
, ,
ivligioiieni transiisse ferunt, cum Z i c o m u s ejus . \ tribunus baplismi gratiam suscepisset, per causam
> ;
< occasionem ejusmou. Carebal h liberis, t a t c
, * ' . jam senesccns : el ciun inonachum quemdam raa , :,
gua gluria virum adiissel, cum alia pleraquc ei per
,* '.^.,
cnlJoquiutu exposuit, tum xrumnam quoque eam
. " ?
ol casum deploravii. Supra modtim enim apud
; ^, \;
S rraccnos uiagni penditur liberoruui procrealio: , ; ,
r
**
'
apud cos niodo, scd cliam, ut arbilror, apud

' \ / .
barbaros omne*. 111 bono animo eum esse, pre ;,
t-aliunc facia, el rcvcrti domum jussit, fore polli ,
. \
tilus, ul brcvi paler flercl, si modo in Chrislum

sibi credendum csse slatueret. 2 0 8 Pasiquam
, \
auteui diciuni id cvcnUis comprobavji, et iilius
; , ; ^
progeimus, precatiouein iliam veram fuisse conlir .
mavii, ei ipse Zacoinus rcligionc noslra est tnilialus, ei Iribuin eam omnciii cui praduit, ad eamdem graliam adduxit. Ab eo tempore iribum islam
admodum floruisse, naîiaquc ei numcro et amplitndine increincnla cepisse, atque Sarraceois e*
Persis foriiiidabilem fuisse dictint (1). Verum de lsmaelilis, eivc Sarraceuis, uli poslea Cbristiaiiieniumsusceperiiit, et dt pritno coruni episcopo, quae comperla uiilii suiit, sic habcnu
IICC
CAPUT X L V . I i .
. '.
De Cotthomm et Hunnorum gente, quomodo el qud
,
ex cau$tt tslrnm Iramgressi. in Uomanorum ditio- Q

'
)
*
mm impetum fecerint: et de Athanarico et Fridi *

gerue. Pralerea de Ulphiia, eorum epitcopo : et ut
postea moto contra Homano* bello, Vnlentem ex

' .0.1
"
Antiochia Constuntinopolim pertraxerint.

,
,
ViTum en m vero non l u c tanlum, scd ct alia
.
longc delerior c l exitiosior rs Valentis impelum

ci.bibuii. Golibi (2) namquc, qui primum ultra
lslriim domicilia babuere, c l aliis ibi Barbaris im- , , , , \
peravcrc, ab Ilunnts iiulo expulsi, Uumanorum
fi.es t>aiisieruni. Sunl aulein Htitini i s l i , quos " . *
v.ieic.4 Nebr;>3 (5) appellaruut, Ripbaiorum (4) , ,
moiiiiuiu accobu : unde Tanais Quvitis ortum tra- ' *
liens, imdas suas in M.eolidcm paludem provolvit. ' ^ , ^ )
Il.cc gens antehac ignota fuit Tbracibus, qui
lsirum accolunl, aique ipsiseliam Gollbis. Quam- ^ , , \ . . vis cnim liniliini sibi iavicem essent, alteri lamcn
, , . ,
allcrua ignorarunl. Maximus namquc lacus eos
, \ */
dirimeiis, eflecit, Mt gcns qiiaque, quani ipsa
, ' \
ccleret lcrram, contincntis finein >fsse, et ulte(1) Sozom. eod. cap. 57.
(2) Goilbi ab Hiinnis sedibus suis pulsi, lstro
trnnsilo, ad Rom. imperii lincs pervciicriint. Filmer
GoUliomm rex, ex Scaulia, sive Scandinavia septenlrionali insula cum exorcilu progressus, in
Scytliaruni Gelarumque lerras.mulicres &ag;sinler
guos n-perii, Alraiinas vernaCulo sennone vocatas.
Ean ex casiris suisi pra<criplas , in solis Scylbaruin
jocis babilarc coegil. Ibi ex eannn courubiiu bo
inineb bylvcslres, quos iiomiulli Eauuos Fxarios
voianl (Eamios, aiilom immorlales ani.nas babcrc, aui bumano sciniuc nais OSM;, AugMstinus
scribii), Huiinos gculein ferocissimam prorrearunl.

Qu supra Maeoiidcm paludem priiuum exiiis
tclra ei inbumaua, scdis liabuil. Taulus Oiaconus,
elJornaades.
(3) A l . Neuro$ ei Neuritas dicunt. Nebros aeu
Neuros Plia. apud Boryslbenem posuil, l i b . i v ,
cap. i 2 .
\U) Sigisiuundus ab Herbcstain, Baro Austriacus,
per|>eluus Cwsarum sui tcmporis oraior, fomeni
Tanais in lalissima iuSinitaque in Moscovia planitie
vulii. Proiiide(|uc cum nmliis crtiditis viris, de monlibus Uvporbtfteis si-u RrpbarU addubilai.
v
ECCLESIASTICiE IIISTORLE L I B . X I .
738
' - riora loca immensls maris undis leneri crederct (i).

\ .
Cum auiem bos ajiquamlo ab oestro ictus lacum
, , \
Irajecisset, el in ulleriorem ripam pei venisset,
-. , \ eumque pastor inscquens aquarttm (crmiiiuin v i ,
dissel, rem eam popularibus suis imlicavit. Alia
. \ ;, ,
quoquc fama ferl, non bovem, sed ccrvum polius,
, -- vadosum hunc iramilcin, sunimis aquis teclum,
, ,
imiicasse, cum retia venanlium Hunnohim effu
gisset : qui turo ferain persequentes, ullra lacum
, , pcrvcncre, regionemque eam inspexcre, in qua vi
, \ coelum essel lemperatnm, et terra ad agricuUuram
facilis: eamque admirati, wm quidem ad scdes
*, , \ - suas redierc, ei duci suo ea qu* vidissent, renun
. "'
liavere. 2 0 9 Poslea vero cum paucis beilo Gouhis
, illato, antplius regionem eam exploraranl: dcinde
' \ eliain brevi ciim universis copiis eo iransgressi, ct
, \
bello illos vicere, et terram occuparcre. Illi auieni
^ . sedibus suis pulsi, IstriMransmisso , ad Romaui
' / ,
imperii lerminos consedere : f ad impcralorem
", ' *
oralores, qtit se belii socios perpetuo Homanorum
,
fore, jurejurando confirmarent, misere. Petcbant
' . autem i l l i , ut eis qiro visum esset loco, domicitia
, ,
babere permitteretur. Legaiionis rjns prinrcps
, . " fuil Ulpbilas, eorum qui inter illos Chnstiaui
' . \ erant, episcopus. Re ex sententia comm confecla,
, Tbraciam colere jussi sunt. Et aliqiiandin siiiui!
\
el interse ipsos, cterga Romanos quicti pacaiiquo
\ . '
fuere. Deinde vero per sediiionem iuier sc dissi , * dcnles, in ditas discesscre factiones : quartim alle , rius Alhanaricbus (2) dux fuil, aliera Fridgernis
v - v * j . ..JL.
v- \ x ^
.
_
...
auspicia secuta est. Et
pugna imer
se conmiissa
.
\
^^ , a c r i , Fridigcrnes victus, uxiliares a Romanis

copias pcr iegalionem pcliil. Imperalor auxiliiuu
, '
. ; ci ferre, qua toni ibi erant, copias jussil. Quibus
irelus Fridigcrncs, pradio rursus cum dversariie
.
Athanaricbi sociis coniendit, eosquc viclor profli, ' ,
gavit. U l autcm is graliam Valenti referroi, ct
\ . \
pignore aliquo, sc illi modis omnibus sinceic
, \ \ ,
iidum et amicum forc conftrmarel, caindcm cuni
,
imperalore dc Dco opiuionem susciperc, aiquc iti
\
eumdein senienliam, qui sub co essenl Barbaros
' . '
adducere stalMit. Id quod statim, sicuti volci>al
, |
confecit. Nam cum exercitu suo univcrso ad Cliri \ .
* . sitanismum transil. Alque banc opinor caus;mt
r
* >
, ^> D fuisse, cur gcn$ ea ouuiis Arii fidcm sil scnita

. ,
camdcm ab iniiio, quam Valcns, opinioncm pr<> ' {,*
fcssa. Non banc vcro solam; s<^l Uipbilas quoqnc
,
accessil, qui apud eos episcopattuii gcssit. ;N;ti. tt>
* \ primum cum Ecclesia caiboiica, nibil ab ca di^si, ; dens, communicavii. E l cuni in synoilo Consiauii /,
nopolilana sub Conslanlio, iiiilladiun couvcnuoiiu

inlercedente, cum Eudoxio ei Acacio cssct, nilii ;*
loiiiinus iu coimiiunione cum cpiscopis Ni<ai.iani
, \
lidom propugnanlibus, perinansil : posloa iro
(I) Sozom. Ub. , cap. 57.
( Nain Alhaiinr.cbus , sive Alaricbus, rcx Gotl l i o r u i u , Cbrisliauos iu gemc sua cnidcJissiine
|>crseciilti3 lucr;it, ct scdibns suis in Roinaitam ditxoiieui cxpuicrai P.ulus Diaconus, Oros. Facium
boc Yalciiliniano III ci Valcntc 111 coss. Q Q O ICIIIp o r e cliain llisp:ini;e rifgiioni ab Allianaricbo i u i lium sMtupsUsc icriur. Micb. Riitus, lb. Oe regibu$
Hhpun.
739
NiCEPBURI
Constanlinopcli versanti, cum Artaiit de dogmate ^
suo, disscrerent, el legalionem se ei ex seulcniia
apud impcralorem coufecluros esse, 2 1 0
Mein
cum ipsis semire in animum inducerel, pollicereuior, uiilitale ea illectns, aut eiiam foriasse,
quod luelius esse, si ita de Deo opinarelur, censerel, cum Arianis cominunicavit, e l genlem universatn ab ccclesia uuivereali abduxit. Golihi
namquc quod ipso auctore alquc duce ad veriorem pieiatcm se conlulisseut, et illius beueficio
humauiore lnansuelioreque vivendi iusiiiuto ulerenlur, facile adinodumei parebani, cl quocunque
ille duceret, sequebantur : nibil mali esse , cx
aniiuo persuasum babenlcs, quidquid ille vel diceret, vel facerel: oinnibusque id adeo aemulari voIcmibus, iu commodam prorsus alque uLililaiein I
cessurum esse arbiirantes. Quiu eiiam ingens ille
persaepe virtutU s u cdidcral specimcu, mullis
forlilcr pro Cbrisliana dociriua prius toleralis pericuiis, quam gens ca quae luia ex Gn$ca supersiitione pendebat, ad Christiauisrauip esl couversa.
Primus eiiani ipsis liueras iiiveuil, et sacraa Scripluras eis iranslalas proposuit. Alque equidein,
quainobrem Barbari plerique onincs Istrum aecolcnles, A r i i dogina sequerenlur, causa ei occaslo
lusc fuii. Sed ciiim iemporibus eis iiigens inulliludo eorum qui Fridigernis animi inclinalioue
sequcbanlur parles, proplcr Cbrisli nomcn ab
Atbanaricbo caesa csl. Quod namquc Ulpbilas eis
eliam qui illi subdili c r a n t , Cbrislianaiu fideia
tuscipere pcrsuaderet, valde id molesle fereus, i
pcrinde atque patrii rjius abolereulur, suppliciis
in cos plurinium est grassaius. Et quosdam quidem
accusatos, quod publtce Cliristiaimimnu dognia
cuia magna libcrtate defenderenl, inier quos unus
eliaro cral admirandus ille Nicetas : alios autem ue
appellalos quidem, occidil. Dhitur enim sculptuin
quoddam siinulacrum in curru collocasse, atque
id per labernacula corum qui Gbristum profilereutur, ducere, eique siinul el sacrificare, c l adoralionis revercnliani cxbibere : qui vcro id fact*re
noluissent, cos uiia cum tabcmaculis comburere
jussisse. Iino boc eliam longe pejus
mirabilius
aliud faclum esse legi. Mulli siquidem eorum v i ,
qui c i s , ut sacriticarenl, crudeliler instabant, j
ce&ci, non viri niodo, sed ei muliercs, quaruin
nliae reccns nalos feius ab uberihus depeudeules
cimimferebant, alio: mfmlrs c l ptieios qui aJiquaiiiuluin gradiri el veluti pedibus leiram mciiri
posseut, irabcbuiil, in eccle&ias tabernaculum c iifugerum. 2 1 1 Eos vero Graici idololatrae ibi templo iuccnso in cinerem redogerunl. uiuhuiii
inlerccssit lempoiis, cuui di&sidcules inlcr se
^Goltburuiu raclioncb, in graliam c l coitcordiatn
redierc : atque ingcuii cuiifidcnua ei inunonsa deneutia sublaii, Tlirarcs nialc acce|>cruul: oppidaque el vicos percurrcnies crudcJissine va.starunt.
Uuod ubi Valcns AHiioeluiC adliuc dcgens coguovit,
IUIQ demuni experientia inagislra (1) crroris sui
(I)Stulloiuui magislcr, cvcnlus. (Liv.)
8 1
CALLISTI
740
,
,
( , *
\ ' :
, \ , \
. \
' , \ *
, ^ , \ ,
,
* ' .
,
, \ /

; . *
,
; .
\ "
, * ; * ' '
, . \ , ' -
, ,
,
* ,
^ /. *
\ *
.
, ' - \
' , \ ,
' :, '
| *

.
, ,
, , \
, \ ,
. '
, . '
.
) \ ,
; * \
^
, . "
,
\ , ;
\ . : '
,
*
, ).
*,
*

' . ;
741
1
J5CCLESIASTIC/E HlSTORTiE L I B . X I .
, perniciem perdidicil. Geatem (1) nainqiie qua>

semper in armis, ei ad prxlia insLrucia cssct, et
"
sibi ct imperio coromodos, atquc etiam ad hoslea
, pcrierrendos idoneos forc, ralus fueral. Alque bae
: ; ,
pericuiosa opinione conccpta, niililares copias suuS
; , \ > .
parvifecit: el pro co quod slipeiidium iliit datv,
> ; ^, ; ; - el deleclu liabcndo uiilitari sacrainemo obslringcre
cives stios debuisset, pecuniam et tribulum ab eis
; ; ,
cxegit. Nam aureos ociogenos in siugidus Gotibus
, ' ,
a iributariis populis pendi jusserat. Quui quidem
; '
res lum, nt Ronianum impcrium ad leinpus rebue
' \
adversis pericliiarctur, iu causa fuit. Alque ila
,
ille spe sua cuai prorsus excidrssel, desiit cos in
' . \
exsiliaiii millere , qui , cousubdianlialis,
, '
fldeui proihebaniur : el cderilcr Amiocbia rclicia,
, '
/ ' - Consiauiinopoliui cuulendit. Quo lcmporc eiiam,
' , \ .
alitcr scnlteiuium, A r i a n o m n videJicet, bellum,
(f, '
quasi pcr quasdaiu induciaa, aiiquo modo con *
quicvii. Etizoio quoquc Antiocbeno episcopo mor .
" , Tbeodorus Ueracleae Periiubi autisles, qu;
camdem cuin dcfuncio obtinebat eentoiitiain, in illins locum csl suffcctus: ubi eltam Arianorum
f H C l i o n i praeiil. Aninios \ero
etiani rcceperunl in urbibus, qui Nicaeme syuodi dogma dcpradieafcant {*) : poiissiinuin auiein in civilate Alcxandrina. Quandoquidem et Petrus r e c l opinionis
defensor, lloitta, Damasi episcopi Romani liilcris inimiuts, quibug c i ordinatio ejns coinprobal aiur,
e l dociriha Nicaena confirmabaiur, redieral. Cui cliam Alcxandrini ccclcsias gubcriiaitdas dedc c,
L t i ^ i o ejeclo, quem navi advenicniein Cousiauiinopolis cxcepii.
r
. M Z \
212
CAPUT XLIX.
.

Quomoilo Vulenlimunus Valentem argucrlt : iictn
, , Q
quoinodo eidem Tercntms Ubere restitcrit : id quoz
jT
,
Tmjanus quoque, et alii duces ordininnqne ducto*
\
,
res (ecerunl: et ul Golthis Tlirmiain vustavtilfus,

.
ches Valentem convihis iitcesserint.
t
.,
\alens iiiibccilliuilissuae conscius, ad fratrem qui
, , adbuc sup<-rste6 crai, legaios qui auxiliuiu pc
v e i v . ,
enl, misil. Qucui qiiidem dixisse leruiit, non
*\
a qnum piumque essc ei auxiiium ferre, qui bclluni
cuin Dco geral (5): magis autem convenire, subsi* . " ;, ;
diodcuog:ito, confidenliaui iJlius imininuere. Quud
f ; . \
t.bi ilii reuuiiliaium es(, majorem tiliain quaui
* anlca nioerorein. cotilraxil. Ncquc adiuoduni lanicn
, ,
a coiiihlcniia sua destiiil, magique adeo fiiam vc: . , ' ritaiein cxpuguare inslitit. Ciim eiiint Tercntio,
, \ ;
ducum omniuni prxsianlissimo, pieiaiequc snpra
: , ' [) alios oriiatissimo, a vicloriis in Anneiiia rcporialis
rcverlenii, oplioncm sua sponle oblulissct, ul a
, \ ,
se quod vellel, |>elercl, alque illc auro, argenio,
,
prajfccluris, provinciis, rebus dciiiqiic aliis onini ,
bus posibabilis, ununi quiddam ratio i coirsonum
'
ei piuin postularct, ul scilicet Aiiliocbisc uiiam
* .^, ' .saltcm Ecclesiai caiholicae propuguaioribus ccwice . ,
derel ecclesiam: ipae petilionis Hbelliuu leciutn
c , , , \ ,
lacer?vit, c i aliud iilnm pelere jussit. Tum Tcro.ite-sepov ' ;
( Expcrilur laiidem val-le sc errasse^Vaicns, qui
G o i t b o s gcniciii btillicosain in Tbraciai rcccpeni,
siipeiidiumque ci quotaunis dcderii. Sic avurum
n o s i r o r n m uicmoria GIUJCI in Europaiu Asia
T t i r c a s adduxcruiU.
(i) Theod. eod. cap. 51.
() \ ,
. Iloc
auletu non poslremo Gouiiico, iu quo Valcn iulcr i i l , scd alio el lempure ct bello ilidem Goiiliico
faclum, supersiilo cliaui lutn Yakiaiiiiano seniore.
741
C/LLISTI
7U
tius libelli fragmcnlis collcclis: Uabeo, iuquii, *,. :>

imperaior, ei doiiuiu tcneo, nequc aiiud petain.
; , - Consilii eniui mei judex erit, qui judex est o i u ! -.'. ,
nium. GoUborum auiem belluni meiuene Valcus,
* - -. ; *
ipse quidem luni Constantinopoli e eoiilinuii :
; '/ , Trajauum autem ducem, armatum cum exercitu
,.
* ::
non couleinnendo adversus eos misil. Ubi vero iHe,
( , t 213
primuiu quidem congressum eorumsusti , \, ' uens, victus rediit, ignaviain ei et timidiiatem cuin
convicio imperalor objecit. llle autein cnm ea dl* , ^ ,
{ ,
cendi libertate, quae viruni fortem el strenuum
. '
decet, Non ego, itiqtiit, imperalor, victus sum,
.
sed lu ipse sponte tua victoriain a teipso rejicis,
' .
qui ila cum Deo belligeraris, et auxilium quod ab
, eopervenlt, repellcnsad bostes poiius trangmiuis.
. ' ,
Deus semper vmciL E l vicloria iliis favere solet,
' , \ \ ,
qni auepicium ductumque cjus sequuntur. Is nunc
. ,
ab adversariorum panibus stat, quod cum tu bcilo
' ,
pe.reequcris. Non eiiim prorsus nesciue cs, qui:.
bus viris ex ecclcsiis ejeciis, quos in illorum

locum subsliliieris. Uxc ila se babere, non Te -, \ .
rentiuslantum, el Trajanus, sed et Rodanlus et
, ^ \ Victor, qui e l i p s l belli duces fucre, affirnurunl;
. iinperaioremqite ipsum, ne reprebcnstone ea, q u
cam veriiale conjuucia essei, graviue commovere- . \ ,
' , , lur, rogaruut. Exsecratione eiiam loultoruro est
to, 0
cxpciiws, quod Conslaniinopoli morareiur. Nam
; . \
Golibi Thracia omni vaslala, ct sutxirbams eliam
, wdifictis cunciis direplis, heuiinescilicclerumpcnle,
mccnia quoque ipsa adoriri coiiteudcbanC. ld urbs Q . ;:, ;,
^ *
tuole^le t u l i l ; et iuiperalorem, qui nwi dudum
, ,
exiisset, sed iia belluin cunclando duceret, accusa
ruul. Ne a conviciis quidem abslinu^rc, quasi ipse
^ .
socordia sua bellorum essel auclor. Postremo ludis
Girceosibu propalam adversus eum
vociferaii,
. * , arma ab eo, quibus in betio ulcrentur, petierc. i m \ .
n
pcraior autem veluli ingeiiti injuria affectus essei, fnrore plenus conlra Barbaros cst progressus, pbi*
rinia civibus comminalus: daluros videlicct illos sibi, st leverierelur, pocnas condignas, d c c o u i u ; ^ liis a vulgo sibi illaiis, el quod non ila diidum Procopii lyrannidi se conjunxisscni. Quin otiaui
urbcm ipsamsc soloaquaturum,ct aralro proscissuruinesst;, dcnuntiavil.
214
CAPUT L .
. N \
De iancio haacio, qui libernme Valentcm etl ailo

culus et ut Valcns alicubi circa Adrianopoiim cum
' xal Gotlhis aciecongressus, cx fuga in lugurium r i a i i xov ]$,

cnm, in quo mulium stramenti (uil, pervenerit, D

ibique igtii ronstimpins pcHerii
, xvpi.
%
Titnt ctiaiii Isa.iciuni illum, qni circa Conslantiiiopolim u O n a s u c a n l casam babtiil, cum aliis rcbus
vir , tum quodvis adirc discriim>n proptcr
Dcum prunspius c l paratus, fcrunl, mm Valcniciu
uua ciiiu exercitu exeunlcm viderci, ad cmn acceshibse, et luaiiibus freiniui cqui, quo illc vebebatnr,
arripuisê, el voce magna dixis&e : Uuonain,
imperaior, proficisceris, qui adversus Dnum belJum
geris, ueque illiue opem libi concilias ? Nani illc
quodauiniodo comra le Barbaros excitavit, quoniam el tu advcrsus illum impturuni bominuiii peregrinas ei blaspbeuias liuguas cxacuisli, cosqnc
qui pro co aiqut dccct, de illo opinaulur, aique
\ , . / .
, f u
* ,
^ * > , \ * !
, , ; ,
; ?
,
' : ; .
; ; (
;
7 5
EtXLESIASTtCA HISTORIA LIB. .
746
.' ; , illum riie laudibus vebunt, ex sacris sedibus eje\ ; cisti. Reddc igitur recie senlieniibus, et siiicerc
iidei Nicaena?. dccretum servanlibus, quas ademisti
, ; ; , \ . , ecclcsias: ei labore imllo vicior in bclio cvades.
\ . Si cnim lti advcrsari illi desieriset quieveris, qui
escet sciiicct ct illc quein tu oppugnas. Sin verbis
;, .,
liiscc contemptis, inaciem perveneris, re ipsa cx , - pcrierc, quaiu diirum sil conlra stimulum calci ,
irare. r l in coelum iropoienlem linguam lollere.
, , Neque enim ipsc redibis: et quas tecum ducie,
' , ' , oopias perdes. Imperalor anlem vehemenliorc
, ), \
ira commolus: cEgo vero, inquil, redfbo cum pra>
,(
claro iropreo, etdignas a le lemerilaiis tu:e su. \
niain poenas, praediclionenique luam falsam esse
, - ^ ostendam.i Et confestim comprebendi bomincm,
. ' , ,
ei in custodia asservari, donec rcdirct, jussiL A l
, '
iJle adduclus vociierabalur : Enecaetiam, inquiens,
, . si mendacia csse deprehenderis verba niea. Num
, - aulem ad rem collata sint sancli viri dicta, res
' , ipsa gesta deciarabit. Postquam eniin ctim copiis
, ,
i nperator est egrcssus, Barbari conversi retroces . scruni: quos ille insequens, Thracia posl se rclicta,
, ; . Adrianopalim venit, qux in Macedonix finibus sita
, , ' est. Alque ubi iton longe ab bostibus abfjiit, ciim
. '
ipsiin tulo loco essent, ex improvisoordiuibus non
,
dispositis, neque acie pro co atque debuiisiruela,

:
;
,
eos esl adorlus. Cum vero Barbari confcrlim rti * ' , cntes, equitalus ejus impelum et imprcssioncin
. ; dislraberent, et graviorem armaluram in fugain
, , - c verierent, alius alio ae recepit: hosws aulem cis
, '
imminentes, metu nullo, caedem muham
215
^ ,
fecere. Imperaior quoque ipsc cuin ex equo per
3 .
desperattonem summani descendissel, quanlum
{5 , ^
polcral fugiens, in quamdam villa domunculain
, \ - stramenlis conteclam, cum paucis qui ei:m se; uti
, , , fuerant, latere ibi voleus, se abdidil. Barbari au \
tem impciu et celerilate maxima insequentes, si . "
cuii alia ad quae venerant tecla, i u doinunculam
, eam quoque inceuderunt: cum quidem, u l dicilur,
, - nibil de imperatore suspicareniur. S i c i l l i u n a cuin
0.. , \ ; ,
vico eo, vcriiatis eliam boslem in ciiieres redege \
runl. Quo tempore fama est, Deo dilcctum virum
^; . 01
Isaacium, cum Valenlem in domuncula ea assum
) * : senlicns, nidore ejus repleretur, eis qui sccum in
D cuslodia erant, annunliasse: nuncjam Yalensigne
lorrelnr, ot nares proflueutem ab eo odorem ingra, \ ;
lum scniiunl. NonnuUi quidem ila Valen-lem iu
' . ; ieriisse dicunt. Alii aulein illud addunt, subiisse
quidem illum, cum occultare se properaret, domun' I
, , culam, aique ibi ajiquaniulum laluisse, quod Bar\ bari cursum suum lenenies prxierirenl, et imperalorem ibi occullari nemo suspicarelur. Ubi
, ' 01
, - aute:ii maxima boslium pars eo loco superalo abi , *> . issel, c i pauci poslea advenirenl, quosdam imperaloris fuga3 couiites in leciuiu domuncula: consceu, ,
disse, el lela in Barbaros conjceisse. Atque ilios
' . \ lum dorouiu occultari ibi Yaleniem suspicatos, in^- : , \ ; ! \ *. - genli clauiore ei jubilaiu, uipolc viciores, Valenleni isibic cssc vociferaios csse. Mque ct qui
, \ ,
P A T H O L . (iR. C X L V f
24
747
praeterieranl, et qui consequebanlur,
N i C E P I I O R l CALLTSTI
718
cum audis- * \
sent, stiis porro significasse : ila ut fere etiam bo- >

Slee ilK, qui longius abicrant, id audicrinl, alque
. \ * omnes in eum locutn convcnerinl. Eosqne domtin *
culacircumdala, el matcriaplurima aggesta, ignem
,
dcinde ineam injecissc: unde raox secuudo, casu
' ^,
quodaro, vento afflanle , flamma sit exciia. A l * ; , ,
que ita malcriam eam una cum eis qiuc indomun . "
rula eranl rebus, e l praeler alios ipsum quoque
, ,
imperatorcm conflagrasse, e l in cinerem redactum
, <
esse. Alii vero memoria; prodidere : cura Barbari
*
fugienles insequerentur, Valenlem ingenti melu
,
perculsum, habitu mutalo, pedltibus sc immis .
cutsse, 2 1 6 deinJe postquam equites rem prodi *
dissent, et a pugna pet desperalionem destilissent;
&
quippe qui hostiam impressioue disjecti esscnt, eosomnes concidisse : inter quos ipse etiam jacens
* \
laluerit, quod eignutn nullum exelaret, quod eum -'. imperaiorem esse indicarct. Interiit aulem Valens
; ,\'.
aiuils quinquaginla exaclis. Imperavit una cum
-' * .
fraire Valenliniano annis Iredecim ( ) : post illius auteni obiluiu aliis Iribus, e l inenaibus aliquot.
Continel vero undcciinus isle bistoriarum liber, sedecim annorum tcmpus : cum a mundo condtio
quinquies millesimus ociingenlesimus primus (2), a nativilale aulem Domim irecenlesimus octogesi*
mus seftus agereiur annus,
(I) V l d . Aug. Ann. duobus, mensibus quiaque,
pieJbus iredecim. (Diacon.)
(2) Neoierici cbronici popunt 4359.

2000
'.
NICEPHORI CALLISTI
XANTHOPDU
ECCLESIASTICiE
HlSTORIiE
TOMUS
222 CAPOT 1.
c
A \
D$ imperio Gratiani et Valentiniani juniorh , el * nal Ovatertmaut tecium imperii Theodoeium Magnum admirov tcv , xotr+>ror nal
strint,
xpocUrro.
Poslquam Valcna ita e vila excessit; Barbari
icloriaquae eis prxber opinionem obligerat, elali,
Tbr.iciajn oturcm percurrenles, eliara propinqua
CouslanlinopoU ctrcumcirca loca Yastaruut. E l cuin
' , *
pot ,
, \
. '
749
ECCLESIASTIC/K HISTORLE L I B . XII.
750
, res discnniineesset, parum opis auxiliares

; Sarracenorum, quas Mavia miserat. liilerc.
ol ,
\ \ ? , - Moltieliam e populo, stipendio a Domitiica (4), Ya ;, - lenlis conjuge, constiluto conducli, arfeplis quae
lum lempus offerebat armis, barbarisobviatu iere:
,
, , eosque foriiier dimicantes longius ab urbe pro^. , pulere. Gratianqs aulem Valeutis quidem fralris
fdius, Valenliniani vero proleft, una cum fratrc
, ,
Yalenlihiano
junlore, lotius Homani imperii ad , '
* niinistralionem suscepit. Dudum namqae posl pairis morlem Europae imperium oblinuerat: eoqne

superstile, imperii socius fuerat. Tum autem Asia
\ ;,
omnis, et quidquid supcrerat Libya, quotl Yalens
" '
absque liberisdecessissel, in potcstatem ejns venii.
, .
. '; 2 2 3 Et luxil ille quidem palruUm, imperiumque
' . Romanum i u vaslalum esse Oevit. Consllio aolein
illius el senlenlia, quam de cis reitnutrat qui de
, religione atiter alque ei placuiseei opinaii fnissent,
\
improbala, consiitutionem, ut quamqoisque vellet,
,
religionem tequerelur* convenlusque ccclesiaslicos
, , ,
- semoto metu libere omnes agerent, praelerquam
* - ManichaH, el qui Photini et Eunomii eectae essent,
. tulit. E l episcopis.quos Valensad exsilium damna veral, redituin permisit. Deinde imperii magnilu, \ " 1- dinem c l molem secum ipse considerans, quod et
Barbari Islrum accoleniee, Illyricum et Tbraciam
^ ,
exscindere non desistcrent, ct Alamam Gallis Occi , - denlalibus imminercnt, eisqae extrema damna in - ferrent, socium imperii sibi aseivil Tbeodosinm,
, Q claroloco natum, alque imperaioriis arlibus cel
- brem virum, qui pro popiilaribug suis e*pe bello
\ deceriaverat, el anlequam Gralianus irnper.itor
. creaius essel, dignus abomnibns babiius fuerat,ul
, * ei iinperium comrailleretur. Cujus rei gratia, per
; , . collegarum suoraro, qui eosdem cum eo gerebant
bonores, invidiam, in Hispaniis cxtra militiam v i
^ * - vebat. Ibi enim ortusfuerat, circa Pyrenaeos Ibero6 ' rum monies, generis nobililatc nemini secundus.
Iberiain namquc Hispaniam vocanl, nomine eo. ab
.
Ibero amne, qui peream fluii, sumpio. Ii.de Gra ,
lianusvirum accitum, primuu? exercllus ducem le ,
\ git, et cum cisquas contraxerat copiis, contra bo , - stes misil. Atque ille flde munilus, in Thraciam
,
adversus Barbaros eam vasiaftk* dnxit, et acie
, . D oplime slruela, irrueulibus illis orcurril. Qui im ,
pressionem cjus non fereptee, ordince Ipsi suos
, turbarunt: ei mox lerga vertenlee, magna sunl
' , \ '
devicii. Nonenim a Romanis eolum, sed a se mu. , tuoquoque ca>debailur. Aique ha quamplorimis
",
cuesis, cum pauei ad Islriim profugissent, slatim
.
rursus imperatoriaB artis seientiaflj ostendil. Copiis
,
cnim in vicinas urbes, ut ibi pra?sidio esse.nt, impo, .
silis, iiinerbu9 ipaximis ad Gratianam, nt ipsemet
' .
Ticioria? gu nuntius e**et, coniendit. Res ea quod
' , ,
prateropinioncm omnium accidissel, quodaramodo
\ , \ ii('e caruii. Nam qui ei nividcbain, uon solnm eura
. ;
non vicissc, verum eiiam amrsso cxercitn profu(I) Sozom. ex publico eam
siipendium consliiuisse dicit,
NlCEPHORl CALLISTI
752
gisse confn mabaut. 224

ipsc ut aliqui ail >em , .
inspiciendam miuercnlur peiiit, qui occisorum
. \
Barbarorum numerum inirent, qucin ex spoliis
facile colligere possenl. Iwperalor ccrtos homines ' qui rem explorarent misil. Theadosius aulcm ali- , ,
quandiu apudeuni manens, visioncm divinam vidit, ; '
quam ei aperie universilaiis hujps exbibuic Deus. ,
Videre enim visus est Anliochena* Ecclesix episeo , \
pum divum Mclelium, imperialem sibi cblaniydem
5 .
circumdaiJtem, et capiti coronam ex magni prelii
, .
inateria imponenlcm. Nocturnum boc visiim ex

fainiUaribuscuidampostridie manc exposuil. E l ille
* ' nibil ambigui id babere, sed clara salisel aperta, quae *
signiflcarenlur, esse dixit. Intercessere dies pauci,
.
el qui ad res investigendas missi fueranl, reversi,
, plurima Barbaromm millia cccidisse renunliarunt. , \ , \
Ea re persuasus imperalor, ila ul par erat, simul . *
el mililiac ducem et impetatorem Tbeodosium,
,
Sirmii creavil. imperiumque ei Yalenlis omne at- \
iribuit. Aique boc sic in Sirmio confecto, ipse .
quidem in Italiam esl proftctus: illum auiem ad
Orienlalc, quod ei concesserat imperium, misiu
. '.
CAPUT II.
Qui eo tempore maqnarum urbium sacras habenas

rexerint: et de Mucedonianti , til rursum illi Ec, "
~
clesiam catholicam iurbarint.
.
Eo lempore Damasus Ecclesiae Romanae prefuit,
Liberii successor. Hierosolymis Cyrillus adhuc
superstes ecclesiam rexit. Antiochiae ecclesia in Q
ires parles divisa erat: posl Kuzoiuin e n i m ,
Tbeodorus Perinlbius ecclesiis praduit, Arianae
ivligioni? propugnalor : , consubslantialis, vcro iidei suflragalores, pariim Paulino, par11 ii SleJclio, qui nuper adinodum ab exilio redieral, paruerc. Porro Alexandnae Ariani quidem
Lutiuin amUlilcm habuere, qui lum profugus
Const.uil nopoli degebat. Calbolica* aulem Ecclepost Pciruni, Timolbeus frater praeiit. Con*
hianiinopoli Euduxii successor Demopbilus ecclesias gubcrnavil: , consubslanlialis, aiuem
religionis episcopus Evagrius in exsilio vivebai.
secialores jus Demopbilum aversanlcs, el suos
sibi conventtis agenles, a Gregorio Magno cura-
'
, * '
. '
-.
,
;. " ,
, ,
, |
'
.
,

, '
, .
banlur. 225
Alque, Hierosolymis exceptis, per ^ /Oricnlem ecclesia? prope omncs in Arianorum
. \
pulesiale eranl. Eninivero Macedoniani posl iniiam
;
cuiii Liberio concUialionem, non admodum a
* : / :
Nicseni decreli seciaiufibus dissenserc. Aliquandiu
\ cnim in urbibus siniul ei in ccclesiis commercia
, .
inier se babuere, e.i veluli cjusdcm senleutiae
suCfragatores libere communioiiem coiuere. Posl, , quam aulem Gratiani constilutio cuilibet, quain
,
vellel religionem complectcndi facultatem dedit,
, *
episcopi quidam ecclesiis suis, quae sub Yalente
-,
ainiseram, receptis, denuo sc ab aliis scgrcgavere. ) *
Ii Anliocbiae in Caria conventu coacto, , ,
consubslaiilialis, vocem rcpudiarunl, c i pro ea
, \ . *
giculi anlca , acquisubslanliale, confir
6
753
E C C L E S I A S T I C / E I H S T O R I / E L I R . XII.
, ; ^ m&runl, professionciu fitlei Nicamam abolcnles, ei

,
ecclesias suas seorsim cclebranles. Verum fruslra
, ^ illis id coepluni fuit : nam peruiultt contenlipne
, ^.
eorum perspecta, quod ad inslar Euripi, nunc in
banc, nunc in illam sententiam pedibus irenl, a communione eoruin se ornnino abstinuerunt, ct
constamer , consubslanlialis, fidei taudaloribus per unionem conjunxerunt.
. .
'0 ol
,

tior
.
CAPUT III.
Ut Gratiani constitutione Ariani relegali, et
, consubstantialis, fidei professores ecclesiis sint
prcefecti, et quoe propter Paulinum et Meletium
Antiochia? acciderinl.
, ,
,

,
. \
2 " , .
\
.
,
. 01
'
,
,
. ' xsiav * C
,

,
,

* ,
,
. , \

, &;
. ,
- / ^ \ - ^
,-'
. " ,

,
,
*
, ' ,
\ , ' ; , .
\ * ),
* >
Gratianus, quemadmodum diximus, imperii sui

primilias rerum universarum imperatori simul
et Deo consecrans, legem promulgavit, per quam
cum exsules episcopos resliiuit, lum Arianos cx
sacris aedibus deturbari, easque Nicaenae fidei
propugnatoribus reddi permisit. Saporem ducem, praeclarum admodum virum, qui eam exsecutioni mandaret, in Orienlem misil. E l divina ea
conslitulio provincia quaquead bgiliniuni Anem
suum rile est deducla. Anliocbiae vero ingens
erat in plebo contentio el dissitlium, ob causam
ejusmodi: Qui , coiftubslanlialis, fidera e i
Aposlolica dogmala defcndebaiu, in duas abierant
parles : quidam namque slalim posl structas
Euelalbio insidias, ab Ariana rabie abborrenles,
sub Paulino anlistilc convenlus suos cogebani.
Qiiidam autem ab Euzoii eleciione impiorum commercium refugienles, sub sapienlissimo paslorc
Meleiio pascebanlur. 226
Paulinus quidcm
propier excellcntem bumanilaiei a Valeuie iu
exsilium aclus non fueral. Melelius vcro cum
primum exsilio muhatus essci, a Juliano rcsiilulus
fueral : el dcnuo sub Vulenie deporiari jussus,
Gratiani edicio frelus luui Auiiocbiam redierat,
et Pauliiium in exlrema jam seneciute vivontcm
invenerat. Ibi qui iacliusiis cjus eranl omncs,
omnein niovere funeni, ul in eodcm cuin Paulino,
Ibrono Melelius collocarelur. Paulinus eam rem
non admisil; facluin ejusmodi ndvcrsus ecclesiaslicos cauones csse diciilans, quod Melelius ab
Arianis consecralionem accepissel. A l populus id
non fercns, Melelium in ibrono lcinpli cujusdam
suburbant collocavil. Quo faclo, nuilia verboruin
rixa esl oborta. E l res ex nimio conlendendi siudio in coepta absurda abiit: plebeque ex parlc
ulraque mdignanle, sedilio in exspeclaiionc fuit.
Deinde vero consilio miriflco invenlo, ad concordiani res paclis bujusmodi est rcducla. Placilum
namque est, ut qui ad episcopalem funciionem
obeundam, vcl jam lum cssent, vel aliquando
fuiuri cssenl idonci, quorum quidetn quinque alii,
el Flavianus sexlus erat, jurisju randi sacramenlo
obligarcnlur, iieminem eorum epiucopalum susce*
plurum, nequc ad dignilatcm eam anbelaluruiu,
aique adeo neque electioneiii, si forlc ea dc quo*
piain ficrel, approbaturum c&sc, lanlisper dmn
Paulinus c l Melciius in vila mancrenf, al(|iio nt
allero defuoclo aller q.ui supers(es csôi, in tliiua
^ $'>'
, 5.
E t
753
NJCEPHORI C A L U S T I
756
succederei locum : po$l ejqs ipsius vero obilum, ^ , ut unus ex cis qui suffragiorum calculis digni
. * essenl, a Spiritu sanclo elcclus, cpiscopalem ca, .
Ihedram obiineret. Conventis bisce juramemo
! ,
confirmatis, multiludo fere oranis consensii :
,
pauci lantum Luciferi sectatores, consecraiio.
ncm Meletii ab aliense s e m e n t i sufFragaioribus accepiara reprebendentes, dissensionem foverunt.
. '.
CAPUT IV.
'
TCV
De Apollinaris errore, et de iancio Flaviano, el *
letio : quceque sedi Antiochena> evenerint: et de

Sapore duce et Enlalio Amasenorum episcopo.
, .
2 2 7 Tum vero Apollinaris ( I ) pielatis persona

ftiimpta, allerius factioiiis Antiochiae exstilit au ,
clor. Nam sub apo*lolicorum dogmatum defcnden .
dornm pralexlu, brevi mirificus esse verae pieialis
, *
oppugnator apparuil. Adulierinas quippe dc aeterna
.
ci immortali natiira opiniones commenlus, gradus
1*>
quosdaiii el digniiales inier se differentes iniro, *
diixit. Ad bxc salulis cliam noslra: administra
lionis mysterium imperfeciuin roddidii, animam \
que rationalem, qua corpus omne regilur, ejus
,
quae nobis obligil salulis expertcm esee d i x i l :
;
propierca quod banc quoque non itidem, sicuti
\
reliquain corporis lialnram, Deus Verbuui recepe .
r i l , proindeque ei neque sanationem neque bono .*
rem aliquem tradiderit. Verum, corpus (2) quidcm
, ,
migalus est in coelo ab iniellcctuali (3) inililia Q
uuuii adorari : aniraam vcro in terris niaiienlein,
. '
ut qua? recepta non sit, buc usque incuraiam,
,
peccalique ignominia circnmdaiam esse. Atque
alia etiam absurdiiatis ejusmodi plena blatterans,
, * aliqnando quidem et Derniiium ipsum ex Yirgine

carnem reccpisse, aliquando vero eam secutn e
, coelo descendisse , inlcrdum ctiam Yerbum ipsum
* in carnem mutatuin, nibil ex carne nostra sunip, ; sisse, dixit. Atque insuper aliis nonnullis deliria
,
ei nugacibus fabtilis adinventis, divinis easServa .
loris promissionibus conjunxit. Quas singulatim,
,
prap.terquam quod de eis anlea quoque dixinius, in
.
prxseniia recensere supervacancum cese puio.
'
Tum quidem ille non lanlum seclaloribus suis
,
peslem banc coinmunicavit, sed ex nosiris eliain jy ,
rtiultos ea infecil. Quamvis postea populares ejus,
* , /
suam ipsorum obscuritaiem el (idei nostrae splen dorem iliustrem cernentes, paucis exceplis , om- . * ;
nes ad ecclesiam se calbolicam conitilerini, et de \ ,
commuuione quidcm nostra parlicipavcrint, argri- \
ludinis autem suae venenum non oniiiiuo evomuc
r i n l , aique id pcrmullis sanam opinioncm obli \ .
nenlibus furiim obtrusctiiU. Uude eliam tanquain
\ ; a radice n i a l a , unam esse et divinitaiis ei caruis
,
naliirain et divinilalem passioni nun obnoxiam
, &
passionem subiisse (id quod supra quoque aliqua ,
B
(1) Apollinaris hanresis, Denm Verbum animaui

buiuauatu cum oarue uon ashuinpsisse, eipropierea
eara iu priore danmalione peraiansi&sc.
(2) Terrenum, Thcod.

() -. .
Tlicod.
757
ECCLESIASTICiE HISTORIiE LIB* XII.
758
, lenus ex Gregorio NazTahzeno retulimus), opinio

.
pullulavit: et alia pra3terea quse 2 2 8
multi .
tudini elejus antistibue, contentionem in maximam
.
bellumque implacabile peperere, prodlerunl.Verum
baec postca accidere. Tum autem, sicuti d i x i ,
, ,
cum Antiochiae Sapores dux esset, atque Gra -
liani coimitutionera, ut qnam fidem Damasus de, , praedicaret, in ea quoque Antiocbia acquiesceret,
praetenderet, scrvandamque juberet ; Paulinas
, ^ . quidem Damasi parlium se esse affirmavit. Idem
' ,
quoque Apollinaris, morbum celans, dixit. Mele . tius aatero utriusqae verba audiens, tacitus sedil.
, \
Ibi tum divinus Flavianus, i n presbylerorum
, etiamnum ordine consistens, duce placidc audien, ,
te, ad Paulinuin : c Si in eadera, ioquit, cum
, ,
Damaso, bone, sententia acquieseis, exbibe no ,
bis opinionis conjunctionem et affinitatem. Ille
'
namque substaotiam nnarn Triniiaiis proOteiur,
* - tres subsislenlias diserlis verbis depradicat.
. '
Tu vero, sicuti verba lua declarant, subsistentia , rum (rinitalem prorsus tollis. Quapropter ad
'
illius te, per consensum, dogmata adjimge : ct
ecclcsias, juxla earum sanetiones, tuio obiint.
. , Atque ubi bunc ita eilore coegit, ad Apollinarira
conversus : c Valde le admiror, a i l , amice, qui
,
tam impudenter mendacio inhians, non ernbescas:
, .
cum quidem eerto scias, Damasam, hominem ad mirandum, quod Deus Verbum perfectam naluram
^
nosfram susceperit, ore pleno propalam docere.
e t
, , C
c ,
\ \
, ,
,
, ,
, , , '
, ,
.
, \
.
, ', ,
. ,

"
'
Tu vcro contraria prorsus senlis. Non enim ab

illo animam et menietn noilram, q u tn nalura
nostra prestanlissima sunt, assumptam esse dicis,
et proplerea salute ulramque privas. Quod
falso te arfuimu9, at tu novarum rerum luarum
morbo abjecto, te Damaso diversa prorsus a lo
docenii, conseniire ostende, et eacraruio anliunt
ctiram obtine. E t divinus quidem Flavianus, ad
hunc uiodain reraci coniulatione uiriuaque dicendi
obturavU licenHam. Meletius aulem bominum
omnium mitiseimus, perplacide Pauliiio dixit :
1 Quandoqutdem (1) non libi soli, scd mibi quoque
ratione et vcrbis, quae verus paslor et idem ovium
Dominus novit, islorum curara el adminislrationem mandavit, ei greges utrique pro eo aique
Q "
~-
r-
' convehit, inler se coramunicant, et salutarem

. \ -
berbam noxio illo et letbali hacreticorum pabulo
, . vitato depascunlet carpunt : 2 2 9 conjungamus,
,
amice, si videtur, veras pieiatis oves, easque i n
. ovile unum aggregemus, aique quse nobis inter
cessii de pastorali mimere contcntione soiuia,
, ' 11 ; . ulerque oves pascat, cominunitorque eis, docendo
,
curain exUibeal: sin vero, qui iu uiedio est, con ^.
tendendi, ac dissidendi sludium excitat tlironus,
et id sopire slatim cunabirovr. Opurtere siquidem

ceuseo, m medio ibrono cum reverentia religiose
. , ,
sacrura p^ni Evangelium : nos autem utraque ex
-,
parle considere, iu inferiore feubsellio acquiesoen . ,
(!) Tbcod. lib. v, cap. 3 : Quandoquidem et mibi barum curam oviuiu mandavil Dominus, c i lu
aliarum regendarum suscepisti provinciain, cic.
759
NICEPHORl C A L L I S T I
7(4)
tes. Quotl si me quidem primum ex hac vila mi- ;, ^

giare conligerit, solus ipse Ihrono potiere : sui
,
tu prior diem tuum obieris, cgo ilidcm pro virili
inea grvgi pracro. Ha?c quidem ita pio vidlu divi, ,
nus dixit Mclelius. Pauiii.us auteiu coudilionem
, '
cam non accepit. Porro Sapores diciorum lalium
, ;
judcx, Mclelio magno ecclesias gubcrnandas atlri >
buil, Paulinus vero rursuni faclioni suse, quaiu
.
sibi ab aliis sejunclam aggrcgaverat , prgfuil.

Posiea vero, sicuti diximus, jusjurandum a de , *
s>gnalis episcopatus coiiipeliloribus acceptum, et
,
plfbs ad concordiain est reducla. Scd eniin Apol -.; ?\

linaiis ubi spe sua excidil, periiide aique ecclesiai
* ,
ci adempla? cssent, propalam et clare baeresim
docuil, et ducem se novae opinionis consliluil. *
Lecioque el ordinato Afiliocbiae Vit;.Ii, hominc
\ \ viiae sanclitale, sictili snpra a obis dictuin esi,
pr&tlaro, c l q u i anlea quiJem ecclcsiaslicadoctrina

cniluerit, postca aulcin contagioso Apollinaris
, morbo infecius fuerit, tpse Laodiceam, ubi pluii.
nium eral, concessil. Peimulli vero et alii epi
scopi ab exsilio, quo sub Valentis imperio m u l . \ ,
clali fucraiU, revcrsi, Melelii senlenliam smit
;
seculi : nihil prorsus de prarogaliva et pneemi
ncntia sedis cpiscopalis conlcndentcs, scd multi '
ludinis concordiam quam maxime procuranies.
, *
Quin eliam Arianos, qui pro eis, ccelesiis prae ;
fecli fucrant, precibus inlerposilis, rogaruiil, ne
; \ ;
inde disccdercnt, neve pcr dissensionem ecclesiain Q , Sk
CbrUli conscindereut : quain uuicarn cisislenlem,
. '
atque unicani a Deo juxla et ab aposlolis iradi.
lani, dissideudi conlentio, primarumque sedium
.
ainbiiio, bominum vanas glorhc sludeniium, in mullas divisil : sed ut verara pielalein profitentes, ipsi primos ecclesiarum ihronowetinereia. 2 3 0 Sludie haec babuere cum mulli alii, tum
EuIaJius Amasenae ecclesiae ad Ponium procuralionem sortitus. Dicitur namque, posl redilum,
alium pastorem Arian secta*, qui ecclesiam regeret. cos autem qui illi debiiam pracsiareni obedienliam, vix quinquaginla nuinero invenisse : eucndemque lamen concordiae desiderio c l cupidilaie illi condiiionem, precibus adjtuictis, tulisse : qua sede bonoraliore et praerogaliva ihroni, unquam concordias opinionumque conjunclionis inercede proposila, cedebat, ut cctlesiam modo arobo
adminisirarent. IIlc aulem condilionem talem rejecil, nec imillo post a suis eiiam, quibus praeibal,
esi reliclus : qui se eli;nu frequenliori pie credenlium mullitudini aggregarunt.
B
. E \
CAIUT V.
I)e Melclio, et Uiodoro Tanemi episropo. Item de "Eri

" ,
Acaco BtrrhceG ephcopo, el aliis : et de saitcto

6
Eusebio Samotateno epitcopo, ut certamen martyrii
rcur, c
.
impleverit.
Divus Meletius lnulliludini* coucordia conciliala,
Diodorum quidem illum, de quo paulo anle diximus,qui personael habiiu alio, una cum Flaviauo
Ecclei: scapham in saiva illa terapestate pntclarc
gubernaverat, paslorcin Tarsi consliluit, et Ciliruin genleni ei attribuil: episcopatum autcm Apaiu;va; Joanui dedit: qui vir i u m generis uobiliiac
t l a r u s , tuin mvillis splcndidisque prhnariariim
\ i , l t t i ; ; i ni-..ii-.u-iiiJs F ^ e r t a l n s fuit. PrwUroa vero
;
.* saiictilas et
ftr,
dur.irina insi^nis
< larioivm* t i . i n
cu m
in
co
J . J* r 111
coiijsjnQ;i
ci
,
, , \
, \ /
;
, \ ^
*> . ; \ :.
^
',:. ; ' .' , ; >. /. "
;
f;-:^. - -.
\:>-\
: \ r^-r,
",
?;
>.;
"
7f>l
ECf.LESIASTIC^ HISTORLB U B . XII.
7.2
,
. \
,
.
,
. , ;,
\ * "
; , \ ; .

.
, ^

,
* ^-
..' (
;).

^ ,
,
. . * ,

,
.
:
. *
; -
procelhe lemporc senteiitias s u popnlos in ofticio

reiinens, doctrina confirm^vit. Fuit huic ea in rc
collega quoque magni ille nominis Slepbanus,
quem ilidem Melelius ad certamen non oniguiim
acc vit. Nam liuuc Germaniciae civiiaii, qnai E u doxii morbo suinmo cum periculo laborabal,
optiinum niisil mcdicum. Omni cnim liberaliori
doclriiuc in sacris sitiiul el profanis disciplinis
operain navaveral, ei conccptam de se spem inininie fefellerai. Spiriiuali nattique (istula IISUS, ciiam
lupos in oves convertit. 231 Ad eumdem modum
magnus quoquc Eusebiusegit, ubi ab exsilio Samosata reversus esl. Nam Acacio i l l i , cujus proplcr
vitam egregiam ingous eral gloria, ecclesiau* Bt*rrlioeai regendaiu commisil. Hierapolim auicin admirando aliribuil Tbeodoio, qui viia nionastica
celebris niax<ii>efuii. Etisebium porroCbalcidis (1),
el Isidorum Cyri eptscopum fecit (cujus ecclesiic
brevi quoque post magnus preiuil Tbeodorilus) :
ambo vcro isii divino ardore ac zelo clari fuere.
Dunc praelerea dicunl, Eulogium illuni , qui cum
Prologene in insnlam Antinonein (2), vera; pietaiis
crgo deportalus fucral, Edcssam niisissc, cmii ibi
divus Barses morle sua simul et ibroiiuin et vilain
reliquissel. Ipse autem Eulogius Proiegenem certaminuin suorum sociumCarris prxfecit, urbi ei vahlc
xgrotanli, quasi qtiemdam medicum, nialorum
depulsorem donans. Insupcr divinus Eusebius oppido Dolicbse Mariin cpiscopum dcdil; quod qui ; ; , dem oppidum Ariana conlagione infectum niaxime
.
eral. Eusebius veiiil, ui ipseMarim vario virlu, ,
tum geuere refulgeniom, in po&sessionem episco ,
palis sedis inducerel. Sed enim ei oppidum ingre. *
dienti, tnulicr quaedam Arianis deliramemis plena,
ex supcriore loco legulam in caput coujecil. Et ila
,
tumquidem virisancticapulcoinniinuluni esl: paulo
."
vero post, ubi ccrebnun pulredine correptum esset,
, moriens ille, admeliorcm inigravilviiam. Qucm fauia
esl, jam aiiiinam ageitleni, jurcjurando amicos ob \ , , ,
slrinxisse, ne a femina, quu facinus tauluin ausa
<

.

fuerat, poena quaepiam exigerelur; ea in rc Doiiiiiutm
^
&UUUI xmulalus, qui d i x i l : Pafcr, ignotce illis \>ec <5
4*1 , - catum hoc, quia nesciunt quid (aciunt. Ilnnc viuc
' ' ^ finein, posl varia mullipliciaque' pro vera pietale
obita ceriamina, conseculus esl Eusebtus. Qui cuui
.
in Tbracia Barbarorum ierilaiem effugiss t, i m ,
piorum baireiicoruni inanus evadere non poiuit,
, , sed per illos coronam niariyrii suscepil. Alque

hax quidem poslca sunl iacia. Divus vero Mcliiiu>
/ , ?.
coucurdia jurisjnrandi sacramcnio contirmaia,
Osiov , \
ConstaiUinopolini appulit, ciim co muhi convenis
sent episcopi, neressariuin esse rati, ul divinuiu Gregorium cx Nazianzo lran ferrent, eique episco
palum Conblantinopolitanum cum summa poicblalc

(I) Tli<'od. ChalceaonU, scd perperain, ut puio.
V>i onini ciiam (ihalcis non longe ab Anliotlna
S y r o r M n i îla. Epipluuu.
coinmitiereni.
v
( 2) Tbcodorus non babel insulam : lib. v, cap.4.

Supra lib l i , cap. .
763
NICEPHORI CALLISTI
764
. (.
939 CAPUT .
. Fpattartr
U imperetoret Theodosiu* et Gratianu$, hic quidem
Atemanorum, ille vero Barbarorum ad Jstrum ',
cotcnlium, res compotuerit: et ut Theodo$iu$
cum , )
,
Thettalonica eiset, postea crg^r ab Ascholio
$it , vao
bapt'nalu$ : et ut idem Theodosiut pr<<(enioncm
,
fidei su(v publicaril, omnibusque maudarit, Trini ,
latem (consubttantiatew) colere, et divum
'.
uposiolum Peirum infideteciari.
%
" ,
,
6 * , ;
\ . > .
0 ;
, " $
, , , ' :, ./
, \ >
, .
, '

\ fiaov . \
,
. " ' , *
\ ,
;*
,
. ) / \ \
,
, ;*
xal
, ^ . * " ;
,;
\ .

- , avu '
, :
,
\ , : ::
\ , \ . "
* ; ;,
\
, 6
;, ; ; , ;
. \ >
; / ;
, '/. ,
'/, ;,
.,
habens,in nomenclalura illoruiu bic reccusel C#(1) Thcodoritus, Casarienti* non habet, lib. v,*aricn*%% diserie addiio verbo.
Wfp. 7. A i Nkepborus bunc pro fauiore Arianoruui
Imperatoree ambo, alfer quidoro in palernara

imperii partem, quam sibi el fralri reservaverat,
sc rccepil, alter autem ad datani sibi ditionem,
lllyricum inquam et Orieniales proviocias, cst
profeclus; atque utrique res bellica ex sententia
euccesstt. Gratianus eniiu Alemanos Occidenlem
vastantes devicit : Theodosius aulem rursus cum
Barbafis ad Istrum congressus, prulio eos superavit. Qui Tero ex conflictu eo superfucre, socios se
deinceps Romanorum fore precibus interposilis
polHciti, condilionibus pacis acceptis, ct obsidibus
datis, in Theodosii poiestaiein venere! Rebus
bisce recle composilis, Coiigtanliuopolim is iturus,
Tiiessalonicam pervenil. Alque ibi staiiin morbo
qui morlera minabalur, correplus, poslquaro ab
Ascbolio, cui tum Thessalonicensis Ecclesiae adininislratio credita e r a l , initialus el baptizatua
esi, meliuscule habuit. Quod namque a niajoribus
uis acrepiam Ghrisliaitam religiouem coluerat,miriOce in Nicaenis decretis acquiescebat. Tum
atilem, quod et Ascholius senlentiam eain defeodebal, admodum deleclabalur. Pra?lerea vero quod ^
idem c l vita et doclrina bonus, ad virttr.es omnes
quas episcopalis re<|uir'ii dignilas, appoeiius essel,
atque insuper quod gens lllyiicoruin ab Ariana
rabic abborrerel, magnopere laHabalur. Et Ascholimn, de aliis populis, qunm de rtligione obtinerenl opinionem, percmiciaius, Occidentem omnem
usque ad Macedoniara, et ecclesias ejus, concordes
esse huellexit; quod omnee ex a?quo tum Palre
L>eum Ycrbuin el Spirilum sanciutn colerenl, el
aperle Triuiiatem , cpusubslanlialem,prolilcreulur : ultoriores vero Orienlalis iuiperii regioncs usque adio inter ac dissidere, ut divers*
eliam in vulgo baereses esaent, et factioacs; Conptaulii opolim vero inagis eliam quaui Joca alia de
rebus lalibus blalerare, et magis Ariana peste re- D
ferlam esse didicit. Cujus rci caiisam quoque
Ascliolius addidil, Occidculem scilicel proplcrfa
malis ejusmodi liberum esse, quod ConsiaudnDS
Cansiauliui maximus, el Consians rmiitmus i m u
liiius, 233
suceessoresque deiudc eoruui Valeulinianus ei Gralianue ipse, patriam fldcui integram
cunservasseitl. In Orienlem auiciu variis ex parlibus maluiu hoc pervenisse dixil : quod baereais
ouctor et dux Arius, Alexandrix in jfigypto orius,
ei preebyter ibi foctiis, blaspbemiae et matedicenVi.e venenum ibi evomuerit; post bunc autein E u scbius Caisanensis (1), ei Patrophilus ScylbopoliB
765
E C C L E S l A S T l C i E H l S T O R i / E L I B . XII.
76
, . lanu^, ct Aeiius Syrus in Palseslina exstiterini;

\ oi , , âuliiuis vero, ei Gregorius Alexandriae episcopus,
6 ;, \ '
e PboBiiicta prodierinl; Tbeodolum preterea Lao , ;,
dicenscm, el successorcm ejtis Georgimn, atque
- hujus rursum Aihanasium, ct quarlum Narcissum

Cilicia prolulcrit : qui nule jacla semina, seu potius zizaitia, sinistra irrigauone foverint. lnsnper
.
vcro, BUhyui fuerint Eusebius Nicomediensis (1),
'
ct Tbeognis Nicaenus, ei.Menopbanlus Epbcsius, et
Maria Cbalcedouensis el Tbcodorus Perintbius :
( ,
alios porro, qui viliis et malitia celebre nomen
, ), \
sunl conseculi, Tbracia dederil, alque bi ownes
. ' ,
loogo lempore parva dogmata rigarint alque fove ,
r i o t ; talibus vero roal.t' sementis saioribus non
. " ' -* parura moinenli coiuuierit Cnstauiii faciliias (ne,
Tzsp\ ;, ^ jtixta Gregoriuni theologum, dicam levilas, reli , - giouem scilicet el pielatem verilus), el exirema
, - Valonlis improbitas. Hec ubi Tbeodosius cogno v i t , imperio suscepio in primis facienduin sibi
, \ csse putavit, ul de ecclesus in graliam et concor " . . diam rediêndis cogiurel. Opiimum vero esse ra , : - ttis, ut senleniiam de Deo suam civibus ct subdi. tis suis declararet (ne cui vim inferre vidcreiur,
',
religionem sequendam illegilime praccipicns;, cou , stituiionem cx Tbcssaluniea Conslantinopolim mibit.
Inde enim veluli ex summa quadam arce scripluui
, ^ suum (2) per ditionem omnem, ad alias quo.iue
\ . ' Oricnii urbe* oinnino perventurum esse exisiinia &, v i l . Consiitulio lalis, religionew eam complecii
, , &- omnes jiiMit, quam ab iuilio apostolorum priu.
C ceps Petrus docnU, qucm inin Damasus Ronianas
et Petrus Alcxandrinae urbis episcopi sequerentur. Ad bsec iusiiper sigitiftcavit, solam eam noniinari
catholicara el universalem Ecclesiam, qua? Trinilatem , consubstanliatem, diserte c l corde
ct ore depraedicaret; diversum aulem setuientes, h.-crclicos voiari, inuiilesque csse, et poenam susliuere debere, si pubtice docere aoderent.
. '.
dyiov , kr
)\
.
234
CAPUT VIT.
Dc sancto Greyorio IIICOIQQO , ut Consiantinopoli in

parva domo Synaxes et colleclas cetebra:i$, , consttbsiantialis, fidei praierU; el de tnmplo
iaiuta Anaslasioi*
' ;, ;
Hac iki kge laia, non mullo posl ipse quoque
.
CoiislaiikleopoliPi se eonmliu Tum vero Ariani
, - adbuc eecle&tas gubefnabanl, Evagrio ejecto : qui * . ' bus prxfuit Dcinopbilus. Gregoriua aulem NaziaiH
^ zeHUS Ibcologus, pro Evagrio eis qui TriuiUlem
\ , , coHSubslanlialem, profileutur, prauil, iu
*
aedicuia qaadaio convealus agens (5). Quaiu religia;
iiis ejusdem eeclnlares quidam lum quidem iu sa-^
* \ ctuitt dclubrum commularunt : aliquo vero lein * ,
pore poel, ex ea celebre lemplum inter alias p r a ,
claras Dei eo.U&ias ConsUntinopoli esi factuin;

quod non taBtuin pulcbriiudine el magniftceniia
. reliquis pracslaret, vcruro etiam claritalem ex di . '. \ ,
vinis, qusb in co edila sunt, nnracolis conseculum
>. ^,
csscl. \ i s cnim divina muliis ibi ct vigilanlibos,
(I) Hic itle esl Eusebius, qui priimim Beryli, mox
Nicoindkp, ei tandem Couslauliuopolis, per l i a u siuuiRiii, ex una s;de in aliani contra sacros ca-
noiirs, luil eni-o >ns.

(
i i , C D: smn. Trin. et /ld. calh.
(o) Stizoai. J.b. vii, cap
5,
707
C A L L l S T i
?68
eialiquando somnisapparcns, non varios lanium . .

ei mcurabiles niorbos repnlil, scd eliam xrtimnis
ei casibus gravibtis, qone in hominum vilam inci- , ,
duni, mullos liberavil. Ab bominibus antem bona?
- . ,
lidei per niamis nobis Iradilum est, Cbristi Ma ,
trem scmper virgineru Mariam cam esse : nain eo
, babilu ci forma esse inullis visa est. Vocanl auiem

a*dein cam Anasiasiam (I) seu Resurreciionein,
,
illara, u i conjic^re licet, ob causam : quod Nica?n%
. ,
fidei dftgiua, .quod jain Constanlinopoli propler
ingcniem vim et potenliam diversae factionis i n - , ,
lerrideral, ei inicrmoriuitm fucrat, rursum ibi
, . '
opora et sludio Grogorii excilalum revixerit. A t i divi quoque ex qnibusdam, vera se dicere conien- , . ,
deniibus, mulierein in co templo (2) gravidam ex
superioribus ambulacrisdecidisse, aique interitsse. ^ \
Cum aulem populus, qui tum ibi convenerat, pre ,
ces pro ea ad Deum fudisset. eam \\Uxt rcslilulam,
.
rnillo prorsus tali c:su foeiui illato damno resur.
rexisse : atquc indc loco ci cognomcn indiluni esse, quod Deus scilicel opus id pcrcgissel.
baclenus.
235
llac
. H ' .
C A P U T VIII.
De Arianis et EunomianU, ut ex ealîis ejecli

in . propriat redierint palrias; et ut Cxgorius
Ec , clesiiV caiholiae pra'(uerU; et de Eunomiivi
tl
' gruviiaie
^ .
Iiupcraior statim cum mandalis ad Deraopbilum
imsil, qui ei denuniiarenl, ul vel Nicaenae assenli-
, ^ , - -
relur syuodo, populnmque ad unionem el paccro Q , \ , ,

complcciendam adducerel : vel, nisi boc faceret,
,
quainpr mum ab ecclesiis discederet. Alque ille
.
minimc faciendum esse ratui, ul
, ; ,
'
lllos adversum, qui possent ptura, veniret:
< , \
convocata multitudine, ct iraperaloris sentenlia ei
;
promulgaia, inter ulia baec dixii verba : Fraires,
,
quaudo quidem divinum pra?c:pii oraculum, si nos
, pcrsequantur bomines, ul ex civilale una iransea. > , , \
mus in aliam *, et imperaior nos ex oratoriis ex-
pcllit, scitole nos die craslino exlra urbis muros
*
ecclesiam ct convenlum acturos. > Atquc haec cum
,
d i i i s s c i , abiil; el deinde ad moeuia urbis cum
F<H LUoribus suis convenire, el sacra peragere so. ,
liliis est; ita ut decuil evangelica scnlenlia l> \ : , percepa. Fugienies enim bujus mundi conversa , . '
,
tronem, ad aiimmam urbem, coelestem Jerusalem,
, ; aubelarc nos, diclum id fortasse sub obscuriore signi . " *
ficalione jnbel. E x i i l veio cuni eo una Lucius, qui
. ,
cum Alexandriae Arianam baeresim defendcrcl, eaio
, . ' \ "
ob causam inde pulsus, Constantinopoli morabaiur:
, ubi lunc Demopliilus ecclesias, ex eis deccdens,
. ' \,
rcliquit. Imperator cum Gregorio cas ingressus,
4
Mallb. x, 23.
(I) De Anaslasia isla, post disc^ssum eConstanlinopoli suuin, hiter alia vtrba Gregnrius ipsc *\c
ce<:nit :
frchjta fXnastavce salvc (r trs, qnw morientein
'*.'rt\r? rniam
pcr mr.-iwiOt;
f::!i'iu.
po*l fata tui mcmor ipse, unimccque piorum,
Mundabuui precibus teque tuusque Ueo,

^2) Ineo lomplo inina gravida ex superioriloco
dclapsa. ei inoriua, precibus populi tma cm fein
rr-s.iiuia csl.
760
'
ECCLESIASTICE HISTOULE LIB. X i i .
~ ^. \
; ,
,

* . '
, ,
; , \ .
,
, . '
, ,
' \

\ ;
. -
770
fausla omnia per oralioucm apprecatus, cas illi

conunendavil. E l postea ibi qni Triniialem congjibslantialein profiierentur, crclesias oblinebant.
Erat is annus, quo Gralianus in imperio quintum,
Tbeudosius aulem priinnm consul fuit. Ex quo aulein Ariani sacra lempla lenueranl, anni non pauciorcs qnam quadraginta lapsi crant. Cxterom
Demopbilus expulsus, in patriam suam Berrboeam
se recepil. Tbeodorus Anliocliia ejecius, in Tbraciam, unde orlus fuerat, abiit. Itideni etiam Hypalius Nicaea Tyrum Syriae, quic einn gcmicral,
rcdiil. Et alit ilem alio dispersi sunt. Porro Antiocbiae Asierius et^ Crispinus presbyieri, et reliqui
fa( lionis ejus quae Tbeodori auspicia secuta fuerat,
coiiciliabulo coaclo, ad quod eliam alii mulli ex
\ ' - ^ viciiiis urbibtis episcopi convenere, legatioucm ad

Eunomianos misere, conjunclionem communionein, ,
quc eorum ambienlcs. 2 3 6 Quibus 11 per epis
, am, i u se eos lecepturos esse respeudcrunl, si
.
suffragia sua, quibus Aelii leclionem c l consecra , ^
lionem damnaveranl, anliquarent, el scripia illius
\ , ,
reciperenl. Pelienint quoque, ul viiam illi prius

lustraiioiiibus perpurgarenl, quod vhleircel impuris
' . ,
qiiibusdaiu instilutis infecli essenl. Hanc illi peti ; . ^
lioiiem lum quidem receperunl. Posiea vcro eo
,
etiam producii sunt, u l in Ecclesiasiicis conventi \ . "
bus Eunomio e l popularibus faclionis ejus, per
,
nialedicta delrahcrent : , boc esl,
, de rebus coelestibus sublimibusque cum fasiu ct
. ; insolentia vcrboruin nugantes, demeniiaque el
^^ ,
improbitate plenos, qui sibi lalia pratendenda esse
;,
slatuissent, eos cognominantes. Porro Ariani ,
, quod eorum non mediocris esset nuihiiudo, ex
.
momenio quod illia jam inde ab inilio eub Gon
stantio el Valente accesseral, meiu nullo conven ^,
lus agebant, et de Deo alque ejus subslantia te, , - mere dispulabant. Animum quoque iiuperaiom
. ipsius, illi per factionis suae bomines, qui in i m periali aula,versabantur, lentandum esscduxeruni:
. ,
- illa spe concepU, bunc quoque, sicuti el Constanlium, in poieslatem eoruin adductum i r i . Quae res
,
, . eis quoque qui calbolicx Ecclesia? eranl, magnam
, - atlulil curam. Quapropter in raaximo fuere metu,
Eunomii in dispuialionibus vim suspeclant baben
D les. Non iia pridcm cnim is, cum sub Valentis
.
iinpcrio a Cyzicenis dissidere coepisset, e l seipsum ab Arianoruui sodalilalc scgregassel, Cbalcedonem Bilbynise e regione Consianiinopoli sitam, ubi privatus considebat, se conluleral. ntultitudo ingens c Constanlinopoli ad eum venlilabat. Alii quoque aliundc ad eum confluebani, qui
paniin de vila el doclrina ejus pcriculum faciebant: parlim, si iiovi quidquam diccret, cupide eum
auscullabant. E l jam faiua quoque nominis ejus ad impcralorem perveneral. Fuissci ille ad collo^
qaium eliam priuctpis admissus, nisi Dei amanlissima ipsius conjux Placilla, quaejam inde ab inilio
decrela Nicêna consianlcr prolilebaiur, cura c l siudio ornni obsislcndo boc egissel, ne cuni ilio prorsua
collo(jieretur. Maxiaie quippe verila est, ne in^titulorum viue illecebris, ct verbcrura vi atquc
graviiate, iniperalorem ille in sentenliam suam abducerel.
NICEPHORl CALLISTI
77i
237
CAPUT
ix.
TA
.
'.
DeAmphilochii lctnii epitcopiad Theodosium dUenui

liberlate.
Depl
II;BC com ila fierent, ac ejus rei siudium apud

Arianoa vigeret, roagnus Ampbilocbins, de quo
antea quoque mentionem feciinus, unus ex eis qui
tum Constanlinopolim adveueratit, episcopis, noa
ille quidem in rebus tgendis versatus, sed alioqui
eenex venerandus, atqiie in rebus divinis acri
menie pratdilus, imperalorem adiisse, eique ut
Arianorum conventus ab urbibus semoveret, supplicasse dicilur. Imperalor autera, pelilionem eam,
quod durior inliumaniorqtie eete videretur, non
comprobavil. Al*sapiens ille eenex tum quidem
tacitus abiit, et consilio deind sapientiore facinus
memoria dignum fecii. Cuin namque rursunt cum
reliquis episcopis in aulam venisset, et iniperatorem, ita ut decel, atquc ul alii episcopi fecerant,
pie et suaviter adinodum consalutasset : fliiuin
ipsius Areadium, qut nuper ad imperium lectus
fuerai, non eadeni illi impertila rcverentiae observantia, inbonoratiim retiquit. Verum ad cutn accedens, et veluli cum puero colloqucns, nianuque
eum demulcens : Salve et tu, puer, iuquil. >
linpcralor, quod senem Ampbilocbium
rudiori
aniiiio eese, et rusticius agere existimarel, quomodo filium salutare deberel, docuit. Atque ille,
iufficere et bonorern talem, dixil. Imperator auidiu
ira percitus, et veluti fllius injuria affectus esset.
trraviler commolus, cum convicio episcopuin ab- Q
duci jussil. Ille porro quamvis prolruderetur, convtrsus tamen paululum , consiliamque in animo
occuliatuin proferens : c Yidesne, inquit, imperaior, quam tu procaciter fllio illaiam conturaeJam
non fera, sed amarulenter propter submissiorem
compellaltonem, in nos excandescis ? Sic scilicet
exisiimare te oportuit, euccensere etiam coelestem
Imperatorem el Patrero Unigenili, propier eos qui
MOII eommunem i l l i tribuont honorein, sed dlssimilein ei longe
Palre Tocare audent.
Imperalor cum inde rera actam intelligeret, et
verba ea admiraretur, quampriroum ad se lacerdotem Dei accersivit, el ad pedes ejus provolutus,
, veniam ab eo petiit. Neque aliier quam ipse dixis-
,
,
, \ ,
,
, *
, , '*
. ,
, . ,
, .

, , , *\
\ ,
* , \
,
t .
, ,
, Xaipotc \ , , .
, , . \ , ,
. ;

, '
, , ,
'
i $ , , &
, *
;

, , '
. '
,
^ ,
, . \ ,
, ' '
\ *
minorem
eei, se rem babere, prolessus est. 238

Aique in ^ \ ea senleniia eonflrmatos, postea eos qui aliter
. " \ , ^
quara Nicse statutom fueral, opinarentur, aversa *
tus est. Gontentiones in foro el inanes conventus
> . inbibuil (4), disputalionibus de Deo et natura ejus
' ,
tliiem oinnino itnposuit: et coustitntione publice

.
propoaita, periculum qui ei non parcrenl, denuntiavit, poenam ei quoque qui comra venire ausus essel, coraaiinatus. Ila facium, ut Arianis c l Eunomianis pulsie, , consubstanlialis, Adei professores ecclesias moderarenlur.
(I) Tbeodosiueconvcntibuspublicis sectac Arianae inlerdicit, I. u C. De sum. Trin. tt fid. cath.
772
ECCLESIASTIC/E HISTORI/B LIB. X I I .

. I.

.
9
774
CAPUT
De sancla seeunda universali synodo, qua> Theodosi

imperutorU et Meletii episcopi Anlxocheni studio
etopera. Constantinopolitanum episcopatum Theologo demandaril.
Proinde primo quoque lempore synodum quo ,

que cpiscoponim imperalor in locum unum, ex
'
imperii sui provinciis dunlaxat, convenire jtissii,
, *
ad Nica?na decrcia confirmanda : alque ul ibidem,
cuinam Conslanliuopolitanae Ecdesiae sedes coin 0!4
miuenda esset, deliberarelur. Quod aniem flfacc
donianos universali EccJesise aggregari atque uniri
,
posse existiuiaret, quia non adniodum opinioiie
, \
sua dc Dec, ab mraqoe parie ei faciione, disside ;. baut, oos quoque ad conventum evocavit. E l con
\ venenmt ab eis qui Trinilatem , consubslaniialem, praedicaut, circiler centuin et quinqua \ ,
ginla : alterius auiem sectae Iriginia ei sex, quo. rum plures ex Uellesponio crant. 11 is preibant,
, /
; - Eleuzins Cyzicenus, el Marcianus Lampsace>>us.
, "
Imer calholicos pracipui cranl, Timoilieus qui

Alexandrise in locum Pelri frairis sui, ejusdeu que
, - Aihanasii successoris, subrogalus fueral; Meleliut

Anliocbi& cpiscopus, qui pridem Gregorii causa
, Constanlinopoliin vencrat: el Ilierosolymiianus Cy rilhis, qui cum aniea Macedonii opinionein secutu
'
fuisset, tum pcr poenilentiam resipueral; praelerca
, ,
Ascbolius Tbessalonicrp, Diodorus Tarsi, et claris^^
simus ille Acacius Berrboex, episcopi. l i sane
-, ::
umnes in Nicaeni* decreiis acquie&centes, Ebui>inm

et populares ejus in sententiam suam adducere co ,
nabanlur : in merooriaiu eis redigenlea, quam ad
\ \ Liberium miseraiit legationern, in qiia per Eusia
thium, Sylvanum, et Theopbilum, se Nicaenam

fidem seculuros rccep^rinl. 2 3 9
Tum aulem,
,
quod sua ipeorum voluntfle, lougo lempore te ab
>, eorum cominuniooo non segregassent : non recie
. '
eos facere dicentes, cum senicl flagrantibus animis
,
eamdeni cum eis fidfcm susceperint, quod ita recie
, ab eis conslituta rursum anliquarent. At illi co ,
bortatione tali spreia, cum aperte Arii opiiituneiu
, judicio suo roeliorem ceuseri, neque unquani fore
, u l Patri FUium , cousubstanlialem, e&se
. 0 1
faiercntur, quamvis aliter Liberio pollicili easeni,
, - I) dixiasenl, discesserunt: et ad faclionis suae popit lares, ubicunque ia urbibus cssenl, ut oequaquam
.
Nicaenam iidem coir.pkciereiitur, litteras dtnlermiL
\ ,
Qui vcro ab univenali Ecclesia siabam, ibi n a - nentoe, de eligendo Gonsianlinopoliiano episcopa
,
consiiium habebant. Et primue ibi imperaior Gre . goriiim, propicr v i u m et eruditionem prastantera
admiratiif, dignum illuro ea sede calculo IUO }n .
dicasse dicilur.NQua rc synodus ei, quod viriu , .
lero ejug viri revererctor, suffragata e$i. Polissi - mum vere divo ipsi Melelia videbalur, Gregorio
. , - Conslantinoplitanum episcopaium conftrmatiduru
(1) Sozom. lib. vrr,cap. 7, calbolicos piacopos
convocaios ess s c r i b i l : ex imperii Theodosii provinciis duotaxai, non addit. ' E t synodus baec Con-
stantinopoli, sicuti ^lerique oranes Iraduni, eai celcbrata. Id.
775
NICEPHORI C A L U S T I
776
csse, bac in parle canonc de episcoporum iransla- * ;, ,

. !
lione, quem nonnulli consilium boc repreliendentcs
/ , objciebanl, poslhabito. Opliincqiiippedivmus Paler
, ;, \
eorom virorum menleni et consilium, qui illum
, ;
proroulgaverant, tcnebal. Synodus namque illa (I),
ut occasionem ambilus i ecclcsiis praciderel, ca
nonem eum proposuerat, quod mulla tum ex coin.
petitorum ambiliosa prensaiione provenissent mala. Quod si ambllus abesset, nibil prnrsu* exstare
impe huenli censuil, ut modo viia aut doclrina mullis aliis prastantior, aul simul utraque haec constarent, aul cominunis deniquc publica cum magna conimodilate ulililas per Iranslationem in exspeciaiione essct.
. '.
2 4 0 C A P U T .

cxu\ Ul Gregorius, quosdam ex ASgynliis cffendi cernens,
* , *
propier episcopatus svi mutalioncm% seu Iramla , ,tioncm, tedem Covslantinopoliianam repudiarii
:
,

?
ei concordia ecclesiarum niliil liabens autiquiusjn
,
propriam rcdierit patriam : et de Maximo Cynico
n
plnlo&opho.
* ,
( \
Gregorius sane primum muntis episcopale sus ; ;); \ .
cepil, el ibronum conscendil (quoinodo enim (ot
, \
et lanlorum virorum cohorlaiionein despiceret?) el
gregem, quem exiguum recepium, frequentissi!; ,
muni feceral, evangelicis bumoribus rigans fovit,
*
eosque qui extra illum oberrareni, vcrborum sa ,
gena captos ad ovile adduxit. Ubi vero paulo post
, quosdam, c l eos maxime qui ex iEgyplo advene- , . *;
rant, eleclioni suae intercedere, eamque repreben 5
dcre sensil, oratione ad eos in ultimo digressu

babila, episcopatuin rursum dcposuit. At enim ab
,
ipsa staiim synodo, divinns Melelius ad vitam do loris experiem transiit: et a muhis, praecipue vero
a Gregorio, Nyss^nae Ecclesiae Iuce, funebribus Q ;, * /
, \
oralionibus est concelebralus. Et anlcobilum quo, ,
que cjns cpiscopi jEgyplii seccssionem fecere,
* .
inter alia illud carpcntes, quod Gregorius, cum

paternum anlea episcopatuni el Nazianzenam ecclcsiam admiiiislrarii, ad Constaiilinopolitanam
,
lum scdem quasi tertio loco evectus esset. Eijam

Timoilicus Alexandrinus Maximum qucmdam Cy
nicum pbilosopbum, Grcgorii quidem discipulum,
,
Apoliiuaris auiem labe maxime iiifecUim, in ab . *
dito loco, apud Gborauta cujusdam domum, Cy
nico capillo cjus inciso, pastorem Consianiinopoli- ,
lanum legeral alque consecrarat. Vcrum qui tum

ibi congregali eranl, facintis lam absurdum re
probanies, baudquaquam consecraiioneui eain lau
, darunl. Nam plerique viri divino ardore el spiri- \ ,
luali sapientia pleni erant : qualis Ilelladius ille
'
fuit, Basilii uiagui euccessor: Gregorius, el Pelrus,
",
eisdem cum Basilio parentibus o r l i : Ampbilocbius
, \
Iconii, qua3 Lycaoniae urbs esl : Optimus Pisidiae,
, ^ ,
Diodorus GdiciaB, Pelagius Laodiceac, Eulogius
, ,
Edesft-y, A-cacius Berrboeaj, Isidorus Gyri, Gyrillus
,
llterosolyiiioruin , Gelasius Gxsareje Palasslin^,
, \
Acacii, qui Eusebio Pampbili substilutus fueral,
, ,
(1) JoanuesPsellus dcsccunda (Bcumcnicasynodo
bcribens, inlcr alius, hos ponil versiculos ;
^,
11
, / , \ .
IJoc esi
Rejecit hoec Macedonium radicitus,

Qui SpirUum temere crealuram vocan$,
Deitate summa segregat sunctissunum.
777
ECCLESIASTICiE H I S T O R I ^ LIB. XII.
77g
" successor, et a!ii quamplurimi epiacopi, egregii

virtutis athlclae et concerlatcres , doctrinam vila
,
ipsa exornantes. Qui onines factum lale exeecranles,
. ,
se ab ASgyptiis sejunxerunt, c l Gregorio magno
\ ,
affuerunt. 2 4 1 Nam
coiivcntus, et
, . sacra,el ritus Kcclesiae, recepto more omnes libere
, \
peragebant. Qoos divinus Gregorius, si quis alius,
, ,
et ipse humanus et humilis, maxime adhorlaius
\ est, ut concordiam el paccm inter so, cujus gratia
\ ,
eonventus quoque coactus esset, colerent, eamque
' . c , ,
injuriae bominis unius, qnam coniemnere deceret,
,
praeierrcnt. Ego enim, inqiiit, curis mullis libe
ratus, exoplatam mibi dudum et graiam quictem
persequar. Et vobis simul, post diulurnum illud
.
et incxpugnabile bcllum, lanto studio expetita pax
,
, ' conlinget. Meo quidem judicio perabsurdum esset,
si nuperadmodum hoslilispugna2pericu)o defuncti,
, \ ,
arma inter nos ipsos sumeremus , et sicnli sors

ferret, l c h tcmere conjiceremus , roburque omne
\ . in quibus ndnimc decet certaminibus consume, ,
remus. Sic scilicet liostibus quoque ipsis, ut dadc
,
nostra laetarentur, causain praberemus.Quapropier
; ,
si consiliura mennri scqui voletis, viro alicui per
.
disquisilionem invenio, qui divina mente pncdilus,
, . sede hac dignus sit, quiquc Dco acliones ejus gu - bcrnante, rite omnia c i ordinc faciat alquc eonsli , ,
tuat, ecclesiae praefecluram commiltelis. * Conlra
,
vcrba haec, cum quod dicerent, non babercnl, vol
, ' , ,
Invitt ei ccsseruni.Et confestini MaximumCynicuiu
' .
u
s c 0
a i i
, \ C P ' P
dignitate nudalum alque excommunicatum aedibus sacris ejccerunt, cum quod praiter ra ,. \
tionem illegitime ibronum invasisset, tum maxime,
* ,
siculi diclum cst, quod "Apollinaris vecordibus i n , .
leroperiis agilaretnr. Gregorius autem sede relicia,

in patriara Nazianzum rcvcrsus, viiam quietani
\ ,
privalus transcgit: neque cuipiam eo quod siu
.
sponlc Ibrono cessit, scandali sive oflVndiculi occa ,
sionem prxbuit. Sed cnim virum bunc longc sa
, ^
pienlissimum, cum alias ob rcs omncs valdc, itnn
, ' ,
vero hac ipsa de causa non minus admirari libei.

Neque enim eloquentia, qua plurimum pollcbai,

ad superbiam elalus e s l : nequc ab inani gloria
, viclus, adminislralioncm ccclesi;c taiUne expctivii,
,
quam ipsc, cura propc jam inleriissei, ad earo rur .
, D s u m ampliludinera doclrina sua provexcral : scd
illico cpiscopis dcposilum reddidit, neque laborcs
,
quos perluleral aul pericula quae adversus baercscs
. "
per inteslhium bellum pugnans adierat, praelendil:
, ,
242
ut sedem eam retineret, el ec' , clesiam Conslautinopolianamadminislrarel, aliojam
, .
c
Nazianzi episcopo declaralo , vel parum , vel niliil prorsus impedimenti csset.
joores priscos conservans, id quod
ci in niaiius iradideral,
Alque synodus quidem
ab ipso uon invito rccepii : nibil om-
nino divinas doles , ~qu& in eo viro crant, revcrita.

. II*.
,
' ,
.

,
l'ATBOL. GR
CXLVI
CAPUT XII.
De vila el moribus Neclarii, Cregorii successoris : el
ut nuper baplizalus, cathedram episcopatem conscendevit.
Cancruin maxima cura et deliberatio imperatori
ct episcopis incumbebat, impcratore poiissimuiii
779
NICKPHORl CALLISTI
cos coborUnle, ad diligeniem exaclamqne disqui-

litionem adbibendam, ut quam opiimus aique hoitesliuimus vir invcnirelur, cui urbium maximae
recie admioistralionis commitlercnlur babenx.
Porro synodus hac in re non lumdem quem inrtperator obtinebat animum. Pro &e enim quisque,
ut ex necessariis inis el amicis quispiam boaorem
sedis ejus consequcrctur, laborabat. Qnod consiJium r.um episcopi oinnes lexercnt, Neclarius quidam Tarsi Cilicum orlus, primaria? nobililatis vir,
sonaloriaquc digniiaie clarus, ci buiuaiiifale morum adnriralionem omnium promerilus, lum auiem
praloris magislralu ct bonore conspicnus, Conslanlinopoli deg*tns, in palriam jamjam hurus, ad
Diodorum Tarsi episcopum venit, ul ab eo, sub
-cujus scilicct episcopalu censeretur, curo precaitone bcncdiciioucm acciperel:atque si opuscsset,
liueras ejus secuut ferrel. E l commodum tum accidit, ui Diodorus gecum ipse consideraret, quemnain ad funclioiiem propositam eligi conveniret. Et
Neclai ium ingredientem conspicalus , slatim illum
iu aniinosuo idoneuro ad sedem eam suscipiendam
judicavil. inlra aeipsum affectione propensus
in eum fuil, caniiiem illius venerandam cernens,
specicmque episcopo dignain, moruiuque aimnl
bumanitatem eximiain perpendens. alio quodam
sub praetexlu eum ad episcopuro Amiocbciiiim adducluin, mirilice laudavit: et illuin ut secum el
faTcret, rogavii. Ille vero, quud niulii p r a c h r i viri
designali esscnt, veluli re gravi c l scria apud
scipsum subridens, Diodori ftuflVagiiini abrogavil
2 4 3 Neclario lainen nibilominus vocalo, paulisper eum secuin manere jussil. Inlerea iinperator
jn cbarta dcscribi jussit eorum noniina, qucm
ûisque aplum cssc ad laiilam Ecclcsiae scapbam
guhernandam putarrl: ul sibi illis in scriplo reprsesenlalis, unius ex onmibus eligendi potestas
relinqueretur. Et alii quidem aliog, pro ut cuique
\isuin erat, adnotarunt. Anliochena: vero Anlistes
ecclesiae, poslqmm ex scntenlia sua quos volebal
in libello nominavit, cxlremo loco, ut Diodoro gralUicarelur, Nectarium eliam gubjecit. lmperator
cbarla in uianus accepla, in qua designatorum nojneoclalura descripla erat, ubi ad Ncclarij noroen
pervenit, conslitit. E l allius, more eun, rem mente
rcvolvens, secum ipse consuhavii : et digito Nen a r i i nomini impresso, dcnuo eorum qui calculos
et suiTragia episcoporum merili fucrant, nomiiia
percurrens, ubi rursum ad Neclarium pervenit, diu
mullumque re dellberala, euro ipsum prae omnibus
ode ea dignuin esse censuil. Ad id faciuia obsiupuere omnes, verbisque et ore omnium quxrebatur,
4)iii$nam Neclarius isteesset, qnacsludia ejus, at4\ue mide ortus esset. Ut vcro uoiidum quoque
iniliatum esse cognoverunt, araplius eiiam admirati, ct ad imperatoris judicium animis conslernati
hiuii. E o quideni id eliara Diodorum ignorasse
l>uio : uoqnc enim credibile est, non inilialo eum
uffeagari tanlopere ausunun fuisse. Scd illiun jam
c
780
, tftpc, . ' /
/
;
. ;
, .;
,
, ; , ,
, , ,
' , ;
, ; c! U
, ;, .' ,
. cfj
,
* ,
, ;.

,
*
:.
, *
, * ' ;, *
. \

, ; , ,
' ' ilvjt.
;
;
,
, , \ '*
. *0
,
, , . '
, *
\;.
I> : ^ %\
, \ ,
. " * & \ ,
, , \ .
* \ ttvai, *.
, \ ' iw . 1) \
. '
^^ ,
. *
, . ' \
, ,
' ^ * . \
781
ECCLESIASTICÊ HlSTORlyE L ! B . X l i .
782
- canum,ut xquum fuerul, imtialum fuissc optnalus

est. Egovero non sinenulu Dei hoc accidisseputo.
, . " Atque ubi id princeps quoquc rescivii, quarovis ex
,
; . ' episcopis mulli conira nitereniur, in scnlcntia tamen sua ille conquieviu Poslquam vero, qui con ,
veneranl, omncs iniperatoris calculum coniirma . * , \ , runi, exlemplo Nectarius baptismo iniiiaius, atque
\ ' , \ -., etiamnum mystica veste indulus, communibus synodi euflragiis episcopus Constantinopoli declara , \
tus est. Haec sic accidissc, Deo lanquam ii.slru
. \
menlo ipso principe ulcnle, a multis crediaim esl.
,
Sed verumue id sit, an sccue, affirmare cerio nou
.
possum.Mihi quidem ipse persuaserim, rcm taniam
, \
non sine Provideniia divina aclam essc, cum pro -. .
picr i D s o l i h i m novumque electionis el consecralionis m o r c m , timi propter earum rerum quae consecnnae 8unl,magiruudinem,conjecliirain bancfaciens. 2 4 4 Quod nainque placidus, el in rebus omnibus
bonus fuit, verisimile est, Deum illi per synodum tanlam, episcopalum coinmisisse. Consecralio quL
dem Nectarii lale consecuta i n i i i u m , auspicatum quoque babuit finem.
. 1.
CAPUT XIII.
De quibus rebus sancta secunda unhenalu synodut
)
decreta tulerit, di&ceses et provincias ecclesiani, ,

cas ordinans : et ut Nicccnam idem comprobans,
,
et de Spiritu sancio ssnlentiam exponens, canones
** ,
.
condiderit.

Postea cpiscopi omnes una cum Neclario con , gregati, ut Nicsenae' fldei decrelum cerlum essct,
, consiiluerunt. Haereaim omnem danmarunt : et
. , provinciis divisis, palriarchas constiluerunl. San ^
xerunt quoque jnxia veieres canones, ut episcopi

in ecclesiis suis manentes, non temere >n aliarum
,
dioecesium iines Iransirent, neve se illegitirnis or , - dinalionibus non vocaii ingererenl: id quod amea,
.
cum universalis Ecclesia persecutionibus exagiia , .
retur, factnm fuerat. Qusecunque vero apud quos~ ' ,
qtie acciderent, ut gentis ejus synodus pro arbilrio
, , *
suo ea ordinaret ei statuerct. Praelerea, ui secun . '
dum Romanse urbis episcopuin, Coiistanltnopoli ,
tanus anlisles primum ac pr&cipuum oblineret
" .
honorem, ut qui novie Koniae curalorsit. Noneniui
,
urbs ea tanlum i(a nominata est, et populi hono ; *
ribus magislralibusque exoruala, verum eiiam
'
siguis moribusque et legibus ctnn Romanis in
. \
liatia eisdem gloriatur, alque ulrique ex aeqoo
$ \
paria sunl et digniialis praemia, el bonorum jura.
Igitur dioecesibus ordinandis Neclariu quidem

Thraciam sorlitusest, et Megalopolirn(l): Pomicam
'
auiem dioecesim (2) a Bilhynia usque ad Armenios,
, Helladio, qui Basilio in Cappadocia swcceaseiat: el
; \ .
; . D Gregorio Nys&e , quae e l ipsa Cappadocum civitas
esi, cpiscopo aliribuerunt. Provinciam autein Me * ; ,
liiinensem Olreio reli(|uerunt. Asianam vero ad "
ininiglralionem Ampbtlochius Iconii, et Optinus
.
Anlioch'uein Pisidia,episcopi acccperunl. iCgypius
6 '
porro sub Timoibeo Alexandrino pcrmansil. Gu
beriiationcm autem Oricnlaiiuni ecdcsiannn epi^, \
scopis earurn permi&ere, videlicel Pelagio Laodi ,
c
(1) Per Megalopoliin , hoc e s l , magnam urbein,

Consianliuopolis fiocloco inlelligenda.
(2j Apud Sazomeauin cst : Dioeccsiin istam Pon-
ticain a Bithynia u&quc ad Armenios esse concessam Helladto Caesariensi, el Grcgorio Nysseuo , et
Olrcio Mditioensi, episcopis. Lib. vn, cap. tl.
783
NICEPHORI
rensi, ei Diodoro .Tarsensi. Anliochia? vero ecda
sua reunquentfcs privilegia , Meletio etiain adhuc
sttporstiti tribucrtini. Urbibus autein circa Tbrachiin ct S-tyibiam (l) sitis, Terenfium Tomilannm
ci Mariyrium MarcinnopoHlanum praefecerc. 2 4 5
Quos cum iiiipcralor omnes visos collaudasset,
sentcniia sua ralculos quoque eorum comprobavH.
Eierat eorum illustris gloria: quippe qui ecclesias,
pro oo alquc par est, administrarenl. De Maximo
vero decrevere, ut neque eescl, neque nomen episcopi baberel: quos vero consecrassel clericoe, et
qnaecunque egissct, irrila nt omnia esscnt. Constiiutione quoque iinpcraior sanxil, ui firma et
perpetua esset Nicarnae fidci auclorilas : alqne ut
omne3 omnium locorum ccclesi.v illis comimiterentiir, qiii subsislenlia triuin ejusdem bonorfs et &
rjusdein glorhc personarum , divinilalem unam
Patris c l Filii el Spiriltis sancli profitereiilur (2).
Et caiionibus quibusdam cccleEiarum exornandarutn gralia promulgatis, eliam Spirilus sancti gloriam, utpote similem alque aequalem Palri el Filio,
Ny*scno id quod illi deesset supplente.
73 (
CALLISTI
^
\ ^
, .
\ \ -,
, \

. ' ,
*
\
. \ \

, ?

.
,
,
,
.
sanctb Nicaena* Gdei symbolo adjecerunt : Gregorio
. '.
CAPIJT X I V .
' \
De Cyriaco Adanorum,et Martyrio Cilicum epitcopo:
*
el ut reliquitv sancti Vuuli epUcopi Constaniino .
politatri Conslaiithiopolim sint relaliv : et de
Mele,
4io Anliocheno, etut Meletio Flavianm successcrit:
'
ei de offmdicutis, qncc propter sedem episcopalem
*,
rursum AntioclivM sunl concitata.
.
9
, ; ,
His ita aciis, simul el synodus finein suum ba- ^
b u i i , el reliqui episcopi ad sedes stias redierunt.
'
Ncclarius aulem Cyriacum Adanoruni episcopuni
* ,
feecum rolinuit, ul episcopalem disciplinam ab eo
' *
addiscerct: bunc eniin ad breve lempus a Diodoro

Tarsensi p^lierat. A l ille non bunc soluui, sed et
alios pluritnos Ctlices apud eum reliquil. In quibus
,
i Marlyrius, medicus optimus, e r a l ; quem coiu \ ,
juissoruni in juvcnili alate pcccaiorum, sibi con ' \
scium babebal Ncciarius. Eum him in diaconorum

jmineruiB coopiarc sludebal: Marlyrius vero mini . lerii ejus fuuctioiietit refugiebal. Ailirmabat nam * que, imiigiium se csse lamo munere, leslemque

\ilae maie peraclae ipsum Neclarium laudabal. E l
. *0 ,
ille : c Quid, inquit, exsisliinas? Ego qui nutic
, , ; *
rpiscopus suni, an non juvenis aliquando inconsi- D ;
deraie magis quain tu viiain egi ? Teipsuin teslem
;, ;
facio,qui adininislcr mibi improbae supe libidiuis . , , ,
fuisli. Marlyrius porro : 2 4 6
keaie,
, ;, ,
ait, nuper admoduin per bapiismum omnem labcm
* \ .
abluiaii, cum etiain episcopalem dignilatem cs con- , \ ), seculus. Ihrumque vero, el sacrum lavacrum, el
; .
munus episcopale, dcliclorum esse remedium et

expialioneiu, ex sacris novimus conslilulioni- . * 6
l)us(l). Ac lu qoidem nunc nibil mihi diflerre v i - \, %
dcris a recens genilo infanle. Ego vero jamdudum
. > ,
diyino purgalus lavacro eumdem per Jibidinem
. ' 1
A l
l u
v i r
(1) Mibi sub Scythiae nomine Gollhoruiu proviucia

&i tnilicari videlur.
(2) L . i i C. i)e ium. Trin.
(3) ,
* . Sozom.
785
ECCLESIASTICJ2 HLSTORLE L I B . X I I .
786
, vitacureum lenere perscvcravi. > His dictis, sacer . 'dotii non subiit jugum. Gujus cum non possii de
precationera puJchram non laudare, ut paricm
, ; '
aJiquam eiiam hoc loco in praesenti bi$toria obii , ;
neret, volui. Posl synoduni celebraiam , ubi im pcrator cognovit, quid Paulo Constanlinopolitar.o
, , olim episcopo accidissct, ut scilicet in cxsilio ab
; \
Arianis suffocalus eueciusque fueril, iranslalo bo , ,
norifice corpore ejus Constantjnopolim , in len.plo

id reposuit, quod Macedonius, qui insidiaius illi
. ~
flicrai, construxii. ld nunc quoque appellalionem
: Pauli retinet, n>aximuai alque proeclarissimum, et
quodammodo a paucis aliis secundas fereus. Qui
,
vero rciu eam ignorant, divum aposiolum Paulum
.
condiluin ibi cssc arbitranlur, Sub idem lempus,
'^ - sacne cljam Meleiij reliquix Conslantinopoli A n , - liochiam sunt pcriatac, c l proxhne apud niarlyrem
; , Babylaoi reposita?. Dicium auiem e s l , imperaloris
. * - jussu corpus ejus \\\ publicis vtis oimiibus , prscicr
, \ Homanorum lqorem, inlra urbium nioenia rece \ plum ; precatfonibus c l psalmodiis alicrnis in ur. *\ bibus decanlalis, donec Aniiocbiam pertigil, bo * noratum es$e. Tantiun vero viri bujus de>idorium
, i|i aniuiis bominum omnium reliclum esse fernn',
* . ut iliius formain c l efligicm in pariclibus ei labulis
- depingi, et in annulis exsculpi curaverim. Mebiiu
\ - quideip lanto cuin bonore bumalus est. C u i , ad
^ , ^ * gregem illius pascendum, Flavianus subslilulus cst:
, \
jnsjnrandum, qup obslriclus fueral, parvifacicns.
.
Paujiaus ejiira adbuc vivebal. Proinde urbcin A u \ , - ^ liocbenaro, quae paululum conquieveral, t u r b
. " rursum exceperunt. Mulli namque a Flaviano des , \ ,
ciscenles, Paulino se adjunxerunt. Cujus sane rei
, , gralia, non solum Amiucbeni i p s i , verum etiam
. vicini circumcirca episcopi, inler so dissenserc.
" \ 247
^gyplu nainque, Arabes, c l Cyprii, propier
\
paulinuqi, vcluii injuria is affecius esset, indi gnabanlur : Syri auiem, Pbcenices, Palastini, et
, qui Armcniam, Cappadociam et Galaiiaiu incolunt,
- quique ad Pontum Euxinum suiil, maxiroa ex parlc
.
Fiaviano favebant. Porro Damasus Romae episco, , - pus, el Occidenlales anlisliles, Flaviano pluriinum
,
6uc ensebant : et ad Pauliuuni scribentes , in cpi. slolis quas synodalcs appellarc mos esl, ei nomcn
#
, , '- p praesulis Anliocbenx ecclesiac Iribuebant, Flavia .

uum autem prorsus aversabanlur. Nequp. vcroniinus Diodortim Tarsensem, et Acacium Berrboeum, qui illi inanus imposuerant accusabant : quos
rtiam a communione excluserunt. U l vcro ccriius reui eam cognoscereat, c i ipsi et Graiianus ad eos
liltcras dederunt, ex Oriente in Occidentera cos cvocaines.
,. 1e\

,

'

*6
\
,

&.
CAPUT X V .
Ut Thcodosius tmperator ucundum rursus coegerit
concilium, ad concordiam redigere volens eccle>
sias. Et qiue Sisinius Novatianorum episcopus dt
concordia suaserit : el ut ad exsilium harelicos.
ubi voti composfierinon poluil, Theodosius damnarit*
'
,
(I) Sozom. lib. vii, cap.
12.
Eodeni tempore(i), cum Ariani eX saxris acdibu*

deturbarentnr, cl Catbolici io possessionem ear/i
787
NICEPHORl CALIJSTI
781
vacuam inducercnlur, non parva exortae sunt tur- ,

bae. Quapropier imperalor Theodosius exiguo a

priore synodo temporie inlervallo, antesignanos ,
Yigeulium lum baeresium rursura convocavit, ut alternuni istorum fierel : videlicet, ut vel ipsi aliis ,
.
opinionem suam persuaderenl, vel ab aliis ad
aliam coropleciendam persuaderenlur, de rebus ,
quae in controyersia essenl; in unam eamdemque ..
, '
senlenliam omnes adduclum iri ralus, si in pu, blfco audilorio opinioncs dubia? per dispuiationem
\
disculerenlur. Cum autcm universi convenissent
(factum id eo anno, quo filium Arcadium Augu- ,
stura renuntiavit), consilium de synodo celebranda" ,

cum Neclario Constanlinopolitano comiminicavit,
/ , :
coliorlatus, ul qurcsliones unde bxreses crircnlur,
omnes, in publicam deducerentur diepulalionem, . , quo cuin una fieret Ecclesia, atque unum inler
omnes consentiens consiilueretur dogma, tum uni
versi religionem , ila uti decet, colerent, ncque qtiidquam conlroversiae relinqueretur. Nectarius
plurirr.a secum aninio rcvolvens, Novalianorum
, '
episcopum Agclium accersiil, ejusdem cujii3 ipse , \
erat de consubslantiali senieniine virum : 2 4 8 >, ,
qui quod faciis poiius virlutcm (1) declararet, et
,
a verborum nugamenlis ei faslu alienus prorsus
essel, alium vicem suaro ad dispinendum quid
, ottvov
facto opus essel, alque etiam (si boc usus ferrei)
ad disputdnduin, dcsignavit, Sisinium nomine, qui
, \ ,
lnra in leclorum ordine enitebat; ct brevi post
' " * ppiscopalum ejus susccpil : hominem ad invenien- Q * ' ,
dum pcrquam ingeniosum, et ad id quod invenis- ,
sct, eloquendum valde commodum : ncc minus ad
, .
arcanos el latenles sacrae Scripturae sensus inqui ,
rendum, eosque copiose suavi lingua exponendum,
,
*ane quam idoneum, nec non profanae simul et ., .
=acrae philosopbiae egregie periiam. Is, quod re- ,
c issinie lum dicere visus est, suasor fuit, ne qua
cum eis qui aliler opinarenlur, susciperetur dispu , .
laiio, ul qutt aliara ex alia rixam c l conlenlionem
.
parcre solerei: sed ut illi interrogarenlur, an eos
sacrorum oraculorum interpretes, qui prius exsli- ,
lerinl, quam dissensio in ecclesiis orta sit, admit- . .
tereni. Ac siquidem sententias illorum rejicerent,

tum fore dixit, ut eos etiam factionis suae popu, , lares cjiciant: sin vero Idoneos illos ad declara- ^ ,
tionem scu decisionem controversiarum esse pu- .
tarent, stalim illorum libros in medium proferri
,
debere. Alque boc sic suasit, quod cerio sciret,
, :veteres cura in divinis lilteris coanernum Palri
, * Filium invenerint, baudquaquam inilio aliquo
, , ' \
. \
gcncralionem ejus incepisse, dicere ausos fuisse.
autem et Nectario el imperatori opiimum boc (
consiliucQ esse visum est, omnibus qui evocali ),
' ; ,
fuerant coaclis, cognosccre prinium , quid de vc , lerum scriptis ilii senlirenl, tentavit. Atque ubi illi
^. \ f lamore c l admiralione suam erga illos affeclionem
\ , ?3
t : pictalcm indicarent, aperle pronuntiavit: si
(1)
.
. So-
781
ECCLESIASTIC/E HISTORlyE L I B . .
79-
, .
* * ,
; \
, . ? ol?
.
,
\ ,
^
. ,
, , ,

-,
testes illi dogmaiis cbssici ct idonei csscnl,

eos quaeslionem rei cujuslibet decisnros, si ipsi m
eo acquiescerent, quod illi de controversiis ejnsmodi el senserinret dixerint. Quandoqoidcm autem
eiiam de eo hseresium duces dissentiebant (non
omnibus enim eadem de Telerum opinionibus senlentia eral), rem secum ipse perpendens imperator intellexit propterea illos propositam sibi condiiionem repudiare , quod disputationibus siiis
conflderent.Quamobrem iniquam sententiaineorum
niolesle ferens, baeresim quamque libHlnm, opi
nioncm cujusque complectcnlem, offerrc sihv
jussit. 2 4 9 Atque ubi dics constilula advenit, cx
cisquiTrinilatcm , consubstantialem, prcfiiebantur, Neclarius affuit, el Agelius : ex Arianis
, , ^
. * , \
- *

* \
' ,
. ,
. '
. '
aulem, f>eroopbilus : baeresis siia? nomine, Eunomtus: Eleusius auiem Cyzicenus, Macedonianorum partes propugnans. Porro imperalor opinionibus baerelicorum oumibus perlcctis, solim adtniralusesi, el veram esse indicavit, quae Triniutem
, consubsianlialem, deprxdicat : reliquas
ero ut veritaii repugnantes, conscidil. Eniinveroeis qui Novati baeresi laborant, nibil adversi accidil : quippe qui Ecclesi calbolicx, prxlerqtiani
in re una, consenlirent, c l , consubslanliali, admodum iiihxrerent Reliquae autem bxrese*
graviier episcopos suos accepere, quod non satis
considerate cam imperalore egissent. Pluritni eiiam
ex eis, opinione illorum gpreta, ad senlentiain lau-
Q
. " \ ,
.

, ; , ,
'
\ , \ '
\ .
' , ,

, *

-
datam Iransiere. Deinde impcralor legero lulll (i),

ne a Consubstanlialis fldei professione abborrcnies,
conventus aliquos ecclesiaslicos agerem : neve
postea de Gde docere audcrenl, aul eligendi consecraudique qnempiam, polesialem baberent. Sanxit
praelerea, ul illi parlim ex agris et urbibus pellerentur,paniin infamia notareiitur, neque quidquam
cum rcliquis civibus comniunc baberenl. Gonstilulionibus (2) ejusmodi poenas gravcs addidil, si
quemquara conlra decreta sua commisisse coniperisset. Sed eas exseculioni non mandavil: melum
eniin tantum bxresium sludiosis incutere v o l u i l ; e l
id maxime siudio babuit, ut populi impcrio ejns
subjccti.eamdem secum de Deo oblincrent opinionem. Quapropter magno eliam eos proseculue e*t
. D bonore, quos ab hxrelicis ad ecclesiam timversa \ ,
lem Iransiisse cognovit. Cum synodus Cwisianlino ' ,
poli ilerum , sicuii dictum est, sub imperalort

Tbcodosio ageretur, ex Occidentc Kuerse venerunl,
ut ipsi quoqiie Romam ad conciliutn ibi maximum inslilulum/in quode rebusetiam Amiioebenis inler
Pauliiium et Flavianum decideretur, venirent. Cxteruro qui Conslantinopoli cengregali erant episcopi, profcelionem Romanam ul incommodam delr^clarunl.
Epislolam aulem ecripsertint, i i i qua
cxcitatam in Ecclesia ab haereticis proceliam niaximain exposuerunt: et aliquanlulum negiigeiuiam
c l incuriam illorum perstrinxerunt, suimnalimque apostolicani sententiam inseruemnl. 2 5 0 ê^ *
rileni eorum animum, vcramque sapieiitiam, i l l x ipsx litlcrai declarabant, iu baec verba coitccpiai ;
v i
(1) L . Omnes velita* G. Dc hxrelic. et Manicb.

(2) L . Cuncti luvretici. CUIII L l . scqucnlibus. Eod.
791
CAPUT X V I .
NICEPHORf C A L L i S T I
/
702
. <7'.
Epistola Constantiuopolitanrp synodi, ad Occidentale*
kr
episcopos scripta.

.
Rcvercndissimis dominis, et maxime piis fra \ ;
tribus atque collegis, Damaso, Ambrosio, Rriuoni,
, , ', ,
Yaleriano, Ascholio, Anemio, el reliqais sanciis , , ', ,
episcopis, in magna urbe Romana coaclis; sancta

synodus orlbodoxorum el recte senlientium episco- ' ,
porura in roagna urbe Constantinopolilana con
gregatorum, in Domino salulem. Pieiatcm vcslram
.
tanquaro jgnaram doccre, et aerumnarum vim nobis , \
b impoiemi dorainationc Ariauorum illalarum , commemorare, superfluum fortasse est. Non eim
' ,
exsislimamus plctalein vcstram, res noslras lam
. '
iubil ad se perlinere judicare, ul de eis commone , ;
facienda sit, in quibus condolerc eam nobiscum ' *
oportuit. Neque tales sunt quas perlulimus lem- ,
pestalcs, u l latcre lenuilale sua potuerint. l lem-
,
pus perseculionum propinquuin, reccnlem adhuc
memoriam conservat, non eis lantum qui afflicti , \ *
. , ,
sunt, sed etiam qui per cbaritalcin affliclorum
\
iniserias, suas ipsorum ieruranas esse repulant.
l l c r i namque, propemodum, et nnper admodum,
\
alii quidem exsilii vinculis aoiuli, ad ecclcsias suaa
. \
per afiliciiones innumerabiles postlimmio redierunl.
Quorumdam autem in exsilio defunctomm relatae , ^
, \
sunt reiiquiaj. Quidam etiam post reditum, cum
, \ ,
in fervenlem adbuc baereiicorurn tncidisseni furo' rein, acerbiora quoque domi, quam in longinquis
,
; ;,
ct alicnis terris, maJa perlulere : lapidibus ad ne \
ccm usque, sicuti bealus Stepbanus, obruti. Alii
. \
variis concisi verberibus el flagris, siigmata et uotas
adbuc Cfirisii et vibices in corpore suo circumfe- , '
, \ \ ,
runl. Pecuniarum vero mulias, el excussiones urbium, et privalorum bonorum publicaliones, insi- ; " *
* ,
dias struclas, contumelias, et vincula, quisnam
, \
enumerare queat? Revera profecio in nobis afflt
ciioncs multrplieafae eum supra Fimerum,forlasse
. ,
vel quod pcccaiorum poenas persolvimus : 2 5 1
\ &,
vel quod benignus Deus pro suo in homines amore,
per lantam vim el niultitudiDem *tnalorum nos
,
exercuit. Quo nomine Deo agimus gratias, qui per

tot ct tanlas afflictiones servos suos casligaril, et
, ' ^ ;
becundum muliitudinem miseralionum fuarum nos
rursum eduxerit in refrigerium. Nobis vcro diu- I )
; ,
titrno opus essct otio, el tenipore multo, ad eccle . \
siaruiu reslilulionem, ut perinde aique ex longa
aegriludine, paulalim scdula cura Ecclcsiae corpus , \
confirmanlee, ad prislinam valetudinem el sanila ,
tem reduceremus. Quanquam enim niaxime a ve , ;
hemenli mjuria pcrsecuiionum videmur esse libe, ,
rati, et ecclesiasdiutius ab bsreticisdeteiilas nuper
,
recuperavimus : graves tamen adbuc nobis immi,
neut lupi, qui eiiaro ex ovilibus depulsi, in silvis
^. , -,
el sallibus greges diripiunt, convenlus conlra [nos
,
ccgunt, vulgi sediliones movent, et nibil quod in
,
cccles.arum delriinentum cedat, uon lenlant, Qua , \ ;
propter, quod diximus, amplicre nos olio et lcm' : ;, \
licre loiijtfore abundare onoricbat. Scd cniro cum
(
703
ECCLESJASTICE HISTORIÊ L I B . XII.
794
olxclor * - fraternam vesirajn crga nos pietalcni conscrvantes,

, W et dileclionem exbibentcs, tndiclo Roraae, de \ o , luntate Dei, concilio, per Dei amanlissimi impera \
toris lilleras, nos quoque, ut membra vcstra pro , \ pria, eo evocavcriiis, ut posteaquam lum quidem
* soli nos calamiiaiibus addicli atque adjudicaii
, fuimus, nunc tandem in consenlieiili ipsorum i m peratorum de vera pielate concordia, non sinc
, ^ .
\ , - nobis rcgaeiis , sed et nos una vobiscum, juxta
, \ ; apostolicain vocem, regnemus: in volis nobiserat,
si fieri possel, ul simul omnes, ecclcsiis rcliciis,
, \ seu desiderio seu usui veslro, per graiiflcandi siu * dium satisfaceremus. Quis enim nobis alas veluli
columbae Iribuat, ut voliieinus, el apud vos re quiescamus? Cum vero id, si fierel, prorsus ecclc'
sias nudaret, quai nuper renovari coeperunt, el res
, baec mullis omnino impossibilis sil : couvenimus
namque Constanlinopolim lillcris proximis adducti,
, \
- quas reverentia veslra posl synodum Aquileien sem, ad Dei amaniissimum imperatorem Theodo* , sium dedil, ad solam hanc.Constanlinopolim usque,
liacsynodo
/ , , \ - , profeclioneni inslructi, 252
\ ab eis qui in provinciis permausere cpiscopis,
assensionem acceptam habenies. De lougiore aulenv
, profectione neque necessilalem aliquam exspecca vimus : neque quidquam omnino prius audivimus,
* quam Goustanlinopoli convenimus. Ad baec, ea est
* , conslituti lemporis angustia, ut neque ad iter longius nos instruendi spaiium babcamus: neque
*
* , g nes provinciis cominunioiiis noslrae episcopos,
de profectione tali ceriiores facere, et consensum
,
, eorum actipere possimus. Cum ba;c, ei mulla pra>
terea alia, advenlum complurium impedirenl: quod

, , , , - rcliquum erat, simul el ad res plerasque. corrigen > * ' das, et nostram erga vos cbaritatem dcclarandam,
faciendum duximus, ul revcrcndissinios atque bo * norandos maxime iratres et collegas nosiros, Cy > riacura, Eusebium, el Pri&cianum, episcopos, quo
, , , - viielaborem Romam ueque alacritus subirent aai , ,
iriis, exoraremus : per quos voluniatem ct senten
liam nosiram paciQcara esse, el unionis conjun, ; cltonisque consiliura el flnem sibi proposila
habere, ostendimus: ardorcmquesimul pro saniore
.
fide noslrum, manifeslo dcclaramus. Nos enim, sivc
\ D perseculiones, seu affltciiones, sive imperatorum
*
minas, seu magislratuura crudelilalem, sive edam
\ aliaro quampiam tenlalionem et periculum ab bae,
reticis sustinuimus, pro evangclica fidp Nicaea?apud
\
Biibynos a trecentis decem et oclo Pitribus con* . firmala, quidquid id fuit, perluliimis. Eam eniin
\ et nobis, el vobis, aliisque adeo omnibue qui verae
fidei verbum non pervenunl, coniplacere oporlet :
,
quippe quae anliquissiina et baplisnio consentanea

sit, credere nos doccns in nomen Palris ct Filii ct
, *
, - Spiritus sancii, videlicel ut divinitas et polestas
, una Palris et Filii et Spirilus saucti, et ejusdem
bonoris dignilas, et coseternum regnum in iribus
, '
, perfeclis subsislenliia, sive tribus perfeclis pcrsonis,
credatur : ila ut ncquc Sabellii conlagio locum
,
e l
t l c
u n a
7)5
NICEPHOM CALLISTI
796
habeat, subsislentiis confusfs, scu proprietatibus *

sublatis : neque Eiinomianorum et Arianonam et
. \
Pnedmatomacbonim bhsphemia seu maledicenlia
, ,
invalescere possit, subslantia vel nalura ve! divinkatc dividcnda, et increaUe coosubstantialiqne et ,
*
coanernae Trinitali, poslcriore quapiam sive creata
* , '
sen alteri substantiali nalura inducenda. 2 5 3
hnmanaltonU etiam Domini rationetn minime pcr- *
vcrsam relinemus, neqtie vel anima ve) mente . $ '
, '
carentem, aul imperfeclam rarnis dispcnsalionem
crcdentes: certo quippc scienies, pcrfeclum qui- * \
dem ante saecula fuisse Deum Verbum , perfectnm ,
:; vero boniinem in exlremis diebus propler salutem
nostram essc facitim. E l fldes qutdem qua a nobis
constanter depraedicatur, in summa sic sc babel
#
de qua ampliorom ctiam animorum consolaiionetii ^ ,

percipcre poteriiis, si non gravabimini dccreii
libellum, quod Anliocbiae a synodo ibi coacla fa- .
?? , ,
clum, el item id quoque quod proxtme Cousiantinopoli ab univcrsali concilio promulgaium cst, , \
legere. In quibtis el fusius fidern professi sumus, ' ; \
rtba?reses nupcr per res novas, exortas, et anobis , ;
anaibemate confossas, in scripluia rctulitnus. ,
Porro de singularibus eccl<*siarum adroiristratio- *
nibus, vetercm scilis esse smclionem, et sanctorum Nicaae congrcgalorum Palrum decrelum , ut
in provinna quaque, provincia? ejus episcopi, et , , ,
v.um eis, si illi velint, liniiimi quoque eleciioaes et
consecraiionea, ex usu publico peraganl. Juxla
ejusmodi Onstilulionem, cum alias apud nos ec- C
*
- \ clesias ordinari alque adminislrari, luin in cele- : ;
'
berrimig quibusque anlistiles renuntiaios esse,
scitote. Proinde in rccens fundaia, ul ila aliquis ,
;
dicat, Constaniinopoliiana ecclesia, quam nuper
tanquam ex ore leonis, sic ex blaspbemia ct male- .
,
dicentia bsereticorum eripuimus , per miserationes
Dei, in universali synodo, communi et 'publico
consensu in ipûs Dei amanlissiroi imperaioris ,

Tbeodosii conspeclu, clero omni ei civiiate cuncta
suffraganie, reverendissitmim el Dei araanlissimum
, , *
Neclarium episcopum legimus. In vclustissima
,
vero, proindeque aposlolica ecclesia Autiochias
- , . ;
apnd Syros, in qua prima venerandum Cbrislianorum nomen exslilit, provinciales el Orientalis dioecesis cpiscopi conventu acto, canonice et lcgilirae D <> \ ,
reverendUsiinum et Dei amantissimum Flavianum
, \
antihlilem crearunl, ccclesia lota consentiente, et
quasi voce una virum cum colionestanlc. 2 5 4
Quam cousecrationcm ut ordinariam el legitimam, ; '
pynodi eiiam communitas comprobavit. In ea vero , \
ecclcsia , quae aliarum oninium nialer est, Hiero- , solymis. reverendissimum ct Dei amaniissimuin , \
,
Cyrillum episcopum esse scimus, ritc jamdudum a
provincialibus episcopis elecium,qui sane diversis ^ in locisplurimum advcreus Arianos decertavit. Quas ' .
cum legitime et canonice apud nos acla obiineanl, , xat
ul in eis pietas etiam vesira l;tia et gralulabunda
.*
acqu\tiscal, bortamur, spiriuiali scilicct chariiate
/
jiilcrccdenlc, c l Domini liniore favorem bominuin
* , 6 'Axc.lto*

797
ECCLESIASTIC/E H i S T O R L E LIB 1 .
79X
. , omnera el affeclionis in aliqucm inclinalionetn

, conirabenle, ecclcsiarumque aedificalionein et com ,
moduro consueiudini el gratiae alicujus singulari
/^ .
preeferenle. Sic namque fidei verbo ad consensum
; \ - et concordiara redaclo, et Cbrisliana cbaritate con , \ \
lirmaia, illud usurpare, quod ab aposiolis est dam, - natum , desinemus : Ego quidem $um Pauli, ego
, \ . ; \
autem Apollo, ego vero Cephce*. Scd cum omnes

nos Ghristi esse conslilerit, qui in nobis divisus
, \
non cst, Deo bene juvante, imegrum alquelndivi
,
eum Ecclesise corpus conservabimus, el ad iribunal
, - Domini cum fiducia el libertate consislemus. Hsec
.
illi eontra Arium et Aeiiuin et Eunomium, atqtie
adversus rabifiin et insaniam Sabellii, Pbolini, Marcelli, Pauli Samosaleni, ct Maccdonii, scripsorunt. Alque iiidem Apollinaris quoque res novas propalam damnaverunt, dicenles: t Inbumunaiionis
quoque Domini rationem minime perversam rctinemus, neque vel anima vel menlc carenlem au
imperfcitam carnis dispensaiiooem credenles. >
l
. '.

'

.
, ,
\ . \ ' I
*
. \
" ,
, \ , \
* , ,
. ~
.
,
.
,

*
.
'
,
,
, .
"
,
, D
< \

. .'
,
,
,
, .
.'; ,

, '. , ?
9
I Cur. , 12.
CAPUT XVII.
Synodalit epistola Damasi episcopi Romani, contra
Apollinarem et Timotheum scripta.
Sed enim Damasus, vir celeberrimus, ubi hanc
quoqtie haeresim exorlam essc cognovit, non Apollinarem modo, sed ei Timoibeutu secialorcm ejtis
exaucloralumscmelalque Uerum proscripsit. Alque
id episcopis Orientalibusper episiolam significavil:
quani ul bisloriae adnecierein, ex usu esse puiavi.
Ea dc verbo ad verbura sic babel: c Quod apostolicse sedi 2 5 5 îarilas vesira debiiam exhibet
observantiam, vobis ipsis plurimum, el maxime
Ecclesiae sanctae eo bonore iribuitis, filii reverendissimi, inqua considens sanclus AposUdus docuit,
quomodo no9 quse suscepimus gubcrnacula regere
conveniat. Ac nos quidcm judicio nostro, bonore
lanlo inferiorcs sumus : verum lamen ea de cansa,
quocunque possumus modo, operam damus, sialiqua ex parte ad gloriam bealiludinis ejus accedero
possimus. Sciiote igilur, Timoibcum jam olim
impurum ac profanum Apolltnaris baerelici discipuluro, una cum impio ejus dogmaie, a nobis exaucloralum, damnalumque esse. Et baudquaquam
crcdimus, reliquias ejus ralionealiqua in iuitirum
robur accepluras* Sin vero serpens iUe aniiquus,
qui extra Ecclesiam esl, semel alque iterum inorsii
enectus, ad suam ipsius poenam reviviscat, el ui
mortiiero veneno suoinfideles quosdam pessumdet,
tentare non desinal, eum perinde atque prascntcm
pestein declinaie. Et aimul memoria reliuentes
iidem Aposlolicain, eamque in prirais qux Nica?
a PaUibus in scriplum est relata, in iide gradu
firmo itnmobike iortiier
alque perseverantcr
consislite. E l posibac clericos aul laicos vesiros,
vanas disceptaiiones, et abrogalas quxsiiones,
audire non patiniini. Jam enim semcl lypum et
fonnam proposuimus, ulquicunque se Cbmliauum
essc agnoscit, illud servei quod ab aposloiis est
traditum : sancto Paulo vidi licct dicente : Si qui$
vubis cvangelizaveril pnulcr id quod accepislit,
799
NICEPHORICALLISTI
analhemi sit. Siquidem Christus Fiiius Dei, Domi-

nas nosler, hominum generi per passionem suaro
pleuissimam conlulii salutem, u i hominem univereum peccaiis obnoxitim a peccalo omni liberaret.
Hunc ai quis sive in humanilate, seu in divinitate
defeciuni aliquem habuisse dicat, diabolici is spiritus plenus, gehennae se tilium esse ostendit. Quid
fgttur denuo a me Timotbei condemnationem petitis, qui et hic apostolicae sedis judicio, pnesente
eliam Aiexandrinae urbis episcopo Petro damnalus
est, una cum magislro stio Apollinari? Qui etiam
in judicii die debilas poenas et crucialus sustinebit. Sin letiorex quosdam homines, ille perinde
atque spem aliquaro babcns, persuasione sua ducir,
quiciinque veram in Cbristum spem professione
, .
,
, ,
;.
' , ; \
,
\ ' ,
;
" \
.
,

, ,
.
, .
illc peribit, Ecclesiae canoni reluetans. Deus vos filii reverea-
Apolliiiaris mutavit, 256

' ut
dissimi, couservel incolurnes.i
D
. '.
CAPUT XVIII.
Aliud tynodale ejusdem edictum, contra varias luerese* "
^, xara
.
compositum.
|)
,
\
,
, "
, *

, 3

,
*

. "
.
, ,
( , \
.
, "
, , ).
. ,
,

. \ ; , \
D . , \ ,
.
\ ) , \ , ;
' .
\ }
, , .
-
Euimvcro qua?dam etiam alia, qui in magna urbe

Roma congregali erant, adversus varias bxrese
scripsere. Ea nccessario opcri nosiro inferenda
esse duxi. Et priinum univcrsalis fidci professioncnn Damasus papa ad Paulinum in Macedonia
episcopum, qui etiam Tbeesalonieae fuerat, raisil (i).
Aique iqler alia ille h c quoque commemoral:
Quandoquidem post concilium Nic$iiumerror isle
emersit, ut quidara impuro ore dicere audeat,
Spiritum sanclum per Fiiium esse: anaihemalo
ios fcrinius, qui non eum libertale omni, una cum
P.tre ei Filio unius et cjusdem subsianliae et poleslaiis exsislere Spirilum sanelum prpp,dicanl. Ana- C
tbcmati itidem subjicimus Sabellii erroris seclalores, qui Patrem etFilium eumdem esse dicit. Anatbemale jugulamus Ariuin el Eunoniium, qiii
lameisi diversis vcrbis, pari lamen impiclaie,
Filiumel Spirilum sanctura unum esse conQrmavil.
Jlem Macedonianos, qui ex Arii radice succrescenles, non impieutcm, sed cognomen tantum muiaruni. liem Pholinum, qui Ebionis haeresim
renovans, Oominum nostrum Jesum Chriatura ex
Maria lantum profiielur. Iiem eos qui duos esse
Filios affirniani, idtcrum ante saecula, allerum post
carncm cx perpeiua virgine Maria assumpiam.
Anatbemaie prelerea maciamus illos, qui Dei
Verbum pro rationali anima in carne bumana versatum esse coniendum. Hoc ipsum namque Dei
\ e r b u m , iion pro ralionali et intelleciuali anima
in suo ipsius corpore fuit: sed nostraro, hoc est
ratioualcm ct inlcllectualem sine pcccaio aniinam
suscepitet servavit. Nonminus aualbemale persequiimir cos qui dicunt, Vcrbum Dei n Palre exlcnhione ei coulractione segregaiuui csse, cisubsisiere
id non posse ; aul qui iincin id suum babilurnm
csse blaspbemanl. Eos porro qui cx ecclesiis in
aiias transcunl cctlcsias : 257
ûlisper alienos
(I) eo fortc couvculu, dc qtio supra cnp. 10. Scd is convcnlus Conslantinopoli aclus.
801
ECCLESIASTKLE
HISTORI/E L I B . XII.
802
acommunione nostra esseducimus, dumad easdem,

in quibus primum ordinati sunt, urbes revertanlur.
,
Si qois vero, alio, ex uno loco in'alium transeunlc, tn
, .
illius adbtic viventis locum sit per ordinationcm sur , ,
rogatus, tamdia ille qui urbem suam reliquil,episco ,
pali dignitate carebit, donec successor ejus in Domino

obdormierit. Si quis non perpeiuo Patrem ct perpe ,
. luo Filium, et perpeluo Spiritum sanctnm esse
dicat, anathema sit. S i quis non dicat, Filium ge \
nitumex Patre, hoc est, ex substantia ejus divina,
, .
anatbema sit. Si quis non dicat, verumbeum ess<;
, ,
Dei Filinm, sic u l i vermn Deura Patrem ejus, et
\ , ,
, . \
illam omnia posse, et omnia nosse, Patriqae simi $ ,
lem esse, anathemata sit. Si quis dicat, cum in
, . \
carne degens Filius Dei in terris fuil, eumdem in
coelis et cum Patre non fuisse, analbeina sit. Si
,
quts dicat, in passione crucis Filiuro Dei el Deum
,
Verbum, divinilaie, el non carne una cum anitna,
, ,
quam in servi sibi assumpla forma, ul sancta Scri . plura dixit, induit, dolorem perlulisse, analbema
,
sit. Si quis non dical Dei Vcrbum carne passum,et
\,
carne cruciftxum, ct oarne moriem guslasse, p n \ , ,
roogeniluin faciumcx mortnis, pro eo alque vila
.
esl et vivifieans, quippc Deus, anailiema s i i . Si
, , \ quis non dicat, cum in carne quam assumpsic, ad
, .
dextram Palris scdere, in qua etiam adveniet judi
caturns vivoset morluos, analbema sit. Si quis non
, \
dicat, Spirilum sanciuin vere el proprie ex Paire
, .
esse, quematlmodum et Filium, eumdemque Deum
, \
_ x
-1*1
y
. _ \ ^\..
\\ .~ ,
^ .
\ , .
, ,
.
,
, .
\
, , , , , , ,
, , .

, , \ ,
, ,
, , -
Dei Verbuni, cx divina substanlia, analbema sit.

r?i _ .
J I
.
. .
.
_
Si quis dlcat,
Spiritum
sanclum
non perindc
omnia posse, omiiia scire, et ubique lcrrarum adcsse,
nt Patreni c l Fiiium, analbema sit. Si quis dicat,
Spiritura sancium creaiurani, autper Filium faclum
esse, anaihema sit. Si quis non dical, Patrem pcr
Filium postea incarnalum el Spirilum sanclum
creasse omnia, visibilia videlicet, el invisibilia, anatbema sit. Siquisnon dical, Palriscl Filii ct Spiritus
sancli unam deilatem, potoslatem, divinitateui, potentiam, unam gloriaoi, unam proprietalcni, unum
regntim, unam voluntaiem et verilalcm, anatbema
sit. Si quis non dicat, lres esse vcras pcrsonns Palris
e l F i l i i eiSpiritus sancti,sequales, semper vivenles,
omnia et visibiiia el invisibilia cominenles, omnia
, , . & potentes, oinnia judicanles, omnia vivificantcs,

omnia creanlcs, oniiiia servantes, anatbenia s i l .
, \ ,
2 5 8 Si quis non dical Spiriium sanilum perinde
. \ atquc Fiiium et Palreni ab omni crealura aduraii- ,
dum esse, analbema sit. Si quis de Palre et Filio
, ,
rccte seniiat, de Spirilu vero sanclo ballucinefur,
\ \ \
bserelicus est. Quoniaiu oranes hacrelicos, de Fiiio
, \
Dei, e l de Spiritu sanclo perperam senlienies, iu
. Jtidaeorumelelbnicoruni infidelitaie bxrere constat.
^ ,
Siquisdivinilatem dividat, sigillaljrn Deum Pa, , \
lrem dicens, et Deum Filium, el Deum Spiriium
, ,
sancluiu, el contendat trcs(I) deos dicendos esse, et
\ ,
Don uuum Deuiu proplerunani diviilatem iu iribus
( i ) Quaedam excmplaria non babent, tres.
803
NICEPHORI CALLISTl
801
subaistenliis, unamquepotesUlem.quam esse credi- ,

rous el scimus, Patriset F i l i i et Spiritussancli; aut
\
c diverso sublrahens Filium elSpiritum saucturo,
,
exislinict solum Patrem Deuro dicendum, vel unum
ipsum Deutn credendum esse, analbema s i l . Nam
, .
nomen deorum el angelis, ct oinnibus sanclis, a

Deo per graliam impositum alque tributum est.
. \ :
De Patre aulem et Filio ei Spirilu sancto, jpropter

unam e.i xqualcm divinilatem, non dcoruin nomina,
\ ,
sed Dei noslri uomeii significalur el dcclara , ,
, \ \
tur. Ut credamus, no* in Palrem el Filium et Spi , \ \
ritum sanclum baplizai i , et non in arcbangelorum
, , ,
aul angelorum noniiua : siculi baercticos, aul Ju .
daeos, aui elbnicos insanos. Ipsa igilur bax Cbri \, ,
siianorum esi salus, ut fidera babenlcs Triniiati,
ipsi Patri et Filio et Spirilui Sunclo, el baplizati \ , \ fa , \
in ipsani, unani scilieet Deilalem ei polestatem
c l divinilatcni el subslantiam, in ipsuin Deum
\ \ , .
credamus.
.
.\
CAPUT XIX.
De rebellions Mnximi. Et ut Justina mater Valenti-

niani, negoiium facesserit Ambrosio episcopo Me- ,
diolanensi, ei popubus propier eum ieditioncm

moverit; et de Cleobulo tubnotario.

^
OV . .
.
Uaec quidem Graiiano adbuc supersiile acta.
Cum auiem synodi, quas dixinius, celebrarcnlur,
ct Gralianus bello Alemanico occupalus esset, Maximus quidam ex Brilanniae paiiibui coortus,
tyrannus cxslitil. Et quia universum Roraanorum Q
imperium sibi subjicerc in aniino babuit. Valeniiuianum primum aggrcssus esl, eliamnum adolesccntuium, in Ilalia degenlem: 2 5 9
quidcm
Probo, qui consularem oblinebal poleslalem, rerum
ibi administrandarum summa commissa es&et. Quo
lemporc Juslina etiam magni quidem Valcnliniani
ccnjux, junioris aulem malcr, Ariana dudum infecta
labe, cummaritolviventc dc capropalam non quidquani agere, nequc eos affligere qui , cunsubsianlialis, Gdein proGtebanlur, ausa fuisset, juvcnili
adinodum tilii alate turoconflsa, Mediolani,quo se
reccpcral, ncgoiium Ambrosio magno, cujussupra
quoque meminimus, cxhibuit, el ecclesias ibi lurbavii, novas adversus veruiu dogma rcs n olila.
M.*gnopere namque, ut Ariminensis fides obliueret,
contendit. E l ualune illtcebris aique incscaiionibus freia, bamum primum Glio, queiu ille tcner
adhuc, nequedum discrimen boni el inali babcns,
devorarel, pr&buil. Conaia vero ctiam esl Ambrosium in poiestalem suam redigere : facile se rem
quani volebai confecturam esse arbilraia, si illiuu
rxpugnassct. Postquam vero ille magis etiam con
traria docuit, et illam quidcm ut a coepto desisteret coliorlaiiis est; filio ejus, ulpalernam simul
et rcligiouem ct harrcdiiaicm integram reiineret,
admonilo : \arietai< m quoquc dogmaium, quod
videlicet ca quaio maier induccret sentenlia prorsus
cuin Cbristi doctrina et apo&lolorum prsedicalione
pugnarct, proposuisscl; gravilcr id ferens Justina,
c
,
' ,
, . ' ' ;, ,
\ ,
,
, :
, , '
, ;,
^, -,
;
,
, ,
^ " ;
^,
\ iv '; /*

; , ,
\
\ . \ ' , ,
0: . ' ;
,
^ , . \ , \ ^, .
; . \
,
\ , *
805
ECCLESIASTICE IIISTORIA LLB. .
606
\, . ' fraude puerum csl aggrcssa. E l vcluti contumelia

,
alferla essct, epUcopum apud illumcalumniataesl:
, \ * ei ul in eum eliam animadverteretur, poslulavit.
. Alqnc ille calumniis eiscredens, militarem manum
, misit, el Celraloruuo agroirtibus ecclesiam cinxit:
, .
qui vi landem, cum pcr irruplionem inlra sacrag
'* aedes pervenissent, confeslim Ainbrosium (\) cor \ ,
reptum iraxeie, et in exiliuin agcre voluere. Ca> . *
lerum urbis muUiludo illi circumfnsa restitil: et
, mortem sibt perferendam polius statuit, quam ut
sicanlistitem suum Iraclari patcrelur. Quare amplius
. '.
ad iram comtnola Juslina, decretum suum lege
, \
eiUm confirmare contendit. Itaque Cleobulum,
,
, * qui in decuria scribarum in sacrarum conslilulio * . num labulario militabat, ad se accivit: et furore
( ^ fervens, quamprimumlegemedi jussii, ut ecclesia
omnes in decretis Ariminensibus acquirsccrent.
), - ,
260
Quod ubi ille facere deirectavii, erat enim
, .' \
* , , consubstaiilialis, fidei sludiosus, boniinem inescatione allicicns, ampliorem illi, si quod
, ,
tpsa juberet, fccisset, bonorem esi pollicila. Verum
\ .
ne iia quidem id illi persuadere potuil. GinguJum
1 ,
namque suum sibi delraclum ad pedes principis
,
feminae deposuii, neque eum ipsum quem babebat,
.
neque splentlidiorem eliam, lanquam impietatis
praemium, bonorem rctinenduro esse raius. Sed
. ;
enim cum insuper ei magis iostaret, aique ille
,
nunqiiam se seotentiam muiaiurum csse vehemen ,
ler conftrroaret, aliis evocatis, siatim legem comm
.
posuil. Consliluit auiem,ut lulo alque libcre, qui eadem sentirenl, qua episcopi Arimini, ac deindc
cliai* Coiisianlinopoli congregati sialuisseul, convcnlus haberent. Quod si qui diveraae cssenl opinionis, illisque obsisierent, et aliud quam nova iela imperialis coneliiutio iuandaret, petere auderent,
eos morte mulclandos esse sanxit.
1
. '.
C
CAPUT X X .
De Cratiano, ut dolo ab Andragathio tit interfeclus:
,

et ut Yaleniinianus junior lyrannum Mcuimum
'

timeris, in lllyricum perveneril.
,
.
' ,
Cuni in hoc sic imperatoris maler csset, et sludio
; '*> omni in id incumberet, ut consiilutio ejusmoili
, ', ;
scrvarctur, faina increbuil, Andragalbii dolo, qni
;, . - Maximi tyranni dux crat, Graiiaiium imperaiorem
. '
necattim esse. Andragalhius enitn isiein curru lec ( '
licae imperiali persimili, ad quem niul junctx
) , erant, latens vcbebatur. Jusserat is satellilum Gra' ;
liani ductoribus muinliari, imperatoris adesse
, ,
conjugem, m scilicel et ille cum apparalu mag i .
fico obviam honoris causa progr^deretur. Id ubi
, , Gratianus audivit, quod non ita pridem eam du , D xissct, el javenis essei, mulicremque vebemenler
, amaret, desiderio ejus videndaB ingenti accensus,
\ , apud Lugdunum Galliae urbcm, salis inconsiderate
, ,
amnc superato, in bostiles nianus, pcrinde atque
.
ca?cus csset, incidit. Andragatbius nainque lectica
''.;, \
exsiliens, Gratianuinsialim comprebcndit: et brevi
. . "
posl, cum ut bellatorom alque viclorem opiimum
(I) Praeclaramcsl apud Tbeodor. lib. , cap. i 5 ,
Ambrosii ad Yatentiftiatiuni juniorem verbum: Tum
juvenis indignalus, propalam e lcmplo Ainbrosium
exire jussil. A l ille, Libem id, inquit, non {ecero.
Nequc enim lupis ovium caulam prodam, neque

blasphcmis lemplum divinum co.;cedam. Quod si necare mevis, in ipsa ecclesia inmeenscm autcvspidem
sirhtgc, Verlibeuter enim ccedcm eam tulero.
NICEPHORI CALLISTl
07
8)S
inlerfecil. 2 6 1 Q' urbes~suas modcraie el jusie 6-.; ,

, adminislran, el paternain fidci opinionem adau
gens, ila viumsine liberisOniil, viginti et qualuor * \ ;
annos natus : cum annis quindecim una cum , * . Tr ;
Tlieodosio, solus autem anno uno et mensibus sex , \ .
iinperasset. Ea clade renunliala, Jusiina iraro ad- .
versus Ambrosium suam reniiait. Porro Haximus ^ ingcnti alque forti exercilu (I) ex Britannis, ei fi- \ ;
nitimis corum Gallis el Celtis, aliisque locaea inco- \ ,
lcntibus populie coacto, in Ualiam ducebal, Valen- ,
tiniani etiam junioris itnperium ibi iu polestalem ,
. , suam perveruurum eese arbitralu9. Jam enim,
quod Gralianus babuerat, oblinebat. Gopias autem , \
\
eas duccbal, illo quidem sub pratexlu, ut nequid
de patriis dogmalibus per res novas iinmutarctur
ei ul ecclesiam conslilueret alque ordinarct: non * , enim, qua Ambrosio a Juslina accidcranl, ignora, ;,
b a i : revcra auiem onincm, quod dicitur, lapidem
'
movens, illud agebat, u l lyranni opinionem a sc
. , ^
amoiirclur, el Romanorum isnpcrium non lam vi
\ quam legibus sibi parasse vidcrelur. Haque.ad Va- "
lonlinianum scribens, impcralorem se rcnuntiatum
\ e*siessc significavit: c l oum simul, ul belluin cum
. .
vcra pielale gercre superscderet, paiernaiuque rc ; .
ligioncm integram alquc illncsam conservaret,^- ,
horiatus o s l : liitcris eis eliam. ni&i obsecundarct, , . minisadditis. Ea porro vcrba faclis ipsis compro , , ;
bavil. Gnm exercilu enim, quem secum habebat,
Mediolanum vcrsus, ubi illo e(ai, progressus est.
, , ; Valenlinianus autcm expcdilionc alquc advcnlu ^ . , \
lyranni cognilo, nc quid sc indignum pateretur,
,. *veritus in lllyricum profugil. Alque indc Tbessa , \
lonicam venit: cxperienlia edocius, quem maler , norum consiliorura perceperil irucium. Fuil cum
.
eo ibi ct niaier et praefectus Probus. Valeniinianus etiam temporum neccssPale adduclus, vellmilus
iniperialiaMixinii, a quo ad cum icgaii venerant, insiguia adoiisil.
(
262 CAPUT xxi.

. '.
L t Tlwodosiu* $ine pngna et sanguine tyrannum
'
vicerii, el dc fama ab Arianis contra Theodo$ium
\<+ \
spursa: et de Symmacho pliilosopho et ut Theodo
*ius venia sit iiiynuius.
.
:
Laudalissimus imperalor TbeodosUis, ubi viJil

qux advcrsns Ambrosium, rerum novandaruni
sludio incepia atque perpetrala fucrant, c l simul
de l)ra:ini legatione, el praelerea qaa liueris suis
significaveral, scripsit profugo juniori imporalori,
ijon mirandum essc, quod in tanlo melu impirator is essel; lyranno aulcm tantam suppelicrit
viriuin, ui imperaiorem in fugam verlerit. c llle
c n i m , i n q u i l , recla3 fidci ophiioni subsidium
fert : imperalor vero, dum reciam sentcnliam
oppugnat, conira Deutn bcllum movei. Et tu quidem coelesii arnialura nudalus, fugae le couinii&isli : illc aulciu rccia opinionc muuilus, su(I) De molu Gcrmanico anni 1546 vcrsiculi :
Causam contilih texilis improbis,

Qualem perdomila jam prope Gallia
Omni, cum peieret Murte tyruimico
1Jrbc$ Maximuslialas,
,
, \ ' , \ , \
, \
, , >

,
, ,
, || :. \
,
, ) ?
\ -
Sacrorum litulo perfidu filio

Jutnnx artna ferox acrius inferent:
Victu* succubutt qui sinc pralio,
dtmm non siue numine.
809
ECCLESIASTIC/L
HISTORIJE . Xlt.
. . ^
' \ , \
\ ', \
* ' . \
. '
, .
* , '
,
;,
,
,
* * ( ,
\ .
' , *
. ,
! '.
* . ' , / \ , =\
;,
. "
.
, ,
* , . , \
81(1
perior est, ct berum soum vincil. Prorsus eaim

vcras pictali auctor el legislator ejus adessc solct. 1 Alque b c quidem, cum longc adhuc abesset, Theodosius ad Valcntinianum scripsit. Brevt
vero post, exercitn sirenuo collecio, contra l y rannum duxit. Melaebal namque, ne conira j u niorem iroperalorem Maximus rem eliam rectc
gereret, atque inde majoribus comparalis viribus,
Orientis etiam iraperium sibi subjiceret. Fuit tum
Persarum apod cum legalio, pacem petens. Filins
quoque alter ex Placilla ei nono Septembris
mensis die natus est, quem Honorium nominavit.
Sedenim exercitu rebus omnibus
strucio, et Arcadio filio Constantinopoli rcliclo,
Thessalonicam profectus est, obi Yalentinianum
convenii. Et primum animam cjus, fide palcrna
restitata, et mofbo materno depulso, curavii :
deinde botio etiam animo esse, neque dc imporio
metuere enm jussit. Legatos autcm qui a Maximo
venerant, neque rcjecil prorsus, rieque propalanl
adrnisit. Copiisque recepiis, ad Occidcnleai i 11
Ilaliam conlendil. Fama vero inde, pro eo atque
cuique visum erai, afferebalur. Consueverunt enim
homines etiam dc rebus quas ignorant, sermories
conOngere, et niajores quoque, pnecipue si quam
habent causam et practcxtum, de cis qtiibus favent, rumores excitare, ul qui reruin seinper 110*
varum cupidi sont. 2 8 3 Quod lum quoqac Con-*
slantinopoli accidil. De bello enim alius aliud
commenius, in vulgus id spargebat, omnes vero

dcteriora magis nunliabant. quamvis neino
. '
b
e l l o interfuissct, perinde t a m c n atqac in re pr;rApetavol senii bellum geri vidisscul, qtias ibi acddisseui,
, /
narrabant. Porro Ariani, qni ab ccclcsiis repulsi
, \ \
luerant, in a n i m i s ipsi suis bollum agitanto9, r i i * , \
inores serebanl, inipcralorem sciliccl a tyranno
.
vitiun, ei Lol aique lol nostrorum caBsos esse;
, ' ,; pr'11110 quoque etiani tcmporc imperalorein ipsum
, = .
in lyranni inaiiuiii pcrveiuurum. citm alia qux ,,
ilam insuper vuigarenlur, quae ab eis cxcogiiata
,
fuerant, pro vcris certisque rebus babebantur.
,
Proiude concursu ingenli facto, vecurdi eonfideutia
.
e l impetu, in cpiscopi Neclarii a?des ignem injucerunt,

casque incenderunt, propterea quodecclesias is rno . D derarelar. tque baec quidem sic agebantar. Impcraior autem Tbeodosias bellom ex scnlentia gessit.
, ,
, Mililes naroqac quos lyrannus babcbaj, apparalura beliicum ei mgcnios Tbeodojii copias veriti,
( ,
ipsaque adeo fama eoruin territi lyrannuin ca ,
ptuin ad imperaioris pcdes abjecerc (1). Tbeo , , "
doeius, quod se Graiiano, quocum fo&ilns pepige ', rat, injunam, si lyranno parcerei, neque ab eo
:,
raedls patratai poeuas suincret, faciurum esse puta , ,
ret, confestim iiluni n c c a r i Jussil. Andragathius
.
vcro, qui Gratiaiuim fraude circuiuventum occide , >c
(l)Conferat mibi, quaiso, pius prudensquc lccior,

eutn tyrannide Maxtnit isttus , prr circuuislaiiiias
oranes, seditioncm ei rebdlioneni Germanicam,
cjusque exituro, quem au. I5i6 ct 1547, vidimus ;
.
PATROL. G R . C X L V l
c l rem prorsus canidcm inveniel. Mores rcd.issc,

f 1111 Tlieotiosii fuere tcmpure jnres, pcssimos, cuai
Maxinuis bello perircl imperti bociis rebcllis.
2G
MCEPHOni CALLISTt
811
rai, / quid Maximo acculisset, cugnovil, cum ' ; ,

ipsis arnis pnulcrflueiilem amnem itisiluti,
;.
alque ibi intcriil. Ila Valeniiniano juniori impe \
ritim omne resliluluin esl. Et Theodosius bel'o
fe!ic'ier cnufcclo, ctnn impcralore jtiniore Roinam
. " ' ' ;,
viclor ingrossus, clarissimuni laclus egil trium
pbum. Rcclo eiiam is in llalia Mediolanensem
. ' ?:; :
constiluit alque ordinavil Ecclesian, cum e vila
', \
commodum Juslina excessisset. Tlieodosius, cum
.
adluic Romae cssei, c Conslanlinopoli eo ad *e
'
filium Honorium, valde adbuc tenerum, adducen, ijv ,
diim curavit. fci cuin Roina3 viclori* sacra peregit,
* \ '

tum cleinenliam placabilitaiemque suam mani . \
fcslo declaravil : potissiimim \cto in Symmacho
*
exconsule. Hic 2 6 4
namque senatus Romani
princcps, in magna, propter egregia quae in eo ,.
erant ornamenia, iuit admiratione, maximeque , propler eloqucnliam el periliam Lalini sermonis . '
laudalus cst. Mullas cnim, et admodum praclaras ,
Itomana lingua edidit oraliones. Scripsil eliam ad
, ;
Maximum tyrannum adbuc sdperslilem. Quaro ob ,
c.iusam criminis perdtiellionis et laesa; majeslalis
reus faclus, quod se damnalum iri metueret, tan \ ;
qtiam ad asylum in ecclcsiam confugil. Adeo aulem
.
imperalor iste religiose Cbrislianismuin coluit, c l
, " ,
adeo Ecclesix fuil obediens, ul non eos mudo qui
,
ejusdem cum eo essenl fldei, niagnopcre bonora , **
r i l , ct praeclaram illis opinionem conciliarc sludue-
verum eliam Novatianos, idem nobiscum una , re exccpla seniientes, civiliier ei placide admiserit. . * ;
haque Leonlius Novaiiaiiornm* ecclesia; luin iu
, ;
Homaua urbe anlisies, qui deprecalor apud eu.n
.
pro Symmacbo fuil, spe sua frustralus non c s l . Nam ei gralificalus imperator, peecalum Untnm
Symmacbo remisil. Qui venium consecuius, orationcm qua se dcfendit, ad imperalorem conscriptiu
Et bellum quidem Occidentale tali initio cceptuni, optatutn, Deo bene adjuvante, babuil liucui
4
CAPUT XXII.
. K B - .
De (oedis consueludinibut et moribus, quot ex Dspl
urbe ,
aepteUs
Roma ejecit imperalor Theodoiius.
'
Tbeodosius imperator, cum in Italia lDorarelur,

,
plurimum emolumenti in Roinanam conlulit ur' , ;
bem, cum ea quae anlea non babebat liberaliter & ,
iribucndo, tum pleraque quae autiquilus ei erant ,
foeda alque pudciula adimendo. Fuit enim Ronias . '
probrum quoddam Ule ; Eranl ibi audiQcia inaxi- ' , }
iua, in quibus annona urbis asservabatur. Qui vcro D
praiccli eis erant, Romana lingua mancipes dicli,
, '
leinporis processu predonuin domicilia effece*
, ;
raul (1). Cum enim ad lalus cujusque aedilicii,
. \
juxla loci siium, in parie inferiori pisirinum essct,
;
qui ei prasfuere, labernis conslructis, in quibus
,
eliam ntereirices ad qu;nlum prosiabant, per iilas
, ; ;
iusidias eU lendcbaui, qui annonas comparandue
,
gralia ad domos eas veniebanl. 2 6 5 Eraul vero,
; ;.
qui cam lauium ob causam ui iuedaj voiupiali *
inscrviieni, eu accedebanl. Macbina enim quadain

cx pruslibulo iu pislrinum deferebanlur. Polissi
iiniiu vero peregre adveineiilibus cl advcnis hoc
. * \! ; :
(1) Socr. lib. , cap. 18.
813
ECC':SiASTIC/E IIJSTORI* LIB. .
81 i
>, , 5) - \ accidebat. Qui deinde ad eum modum capii, ct

nccessiiaie circumvenli, molcre per vitam omnein
,
cogebantur, usquc adeo libertale et aliquo indc
,
rcdiiu negaio, ut necessarii ct propinqui eorum
.
. ' - jamdudum cos faiis concessisse opinareniur. in
banc decipulara quidam etiam Tbeodosii niiles
, -,
incidit. Atque ubi illi quoquc, sicult et rcliquis,
,
abire inde non permitteretur, stricto quem ad
. ' ,
femur suspensuin gcrebat ensc, eos qui se rclinc , . "
bant, interemit. Et alii, ne idem paterenlur, nteiu
, *
conierrili, abire eum sunt passi. Eam rem posl :
quam Tbeodosius cognovit, nequam illos boinincs
.
suppliciis subdidil, praedonumque lalcbras illas c l

lupanaria ex fundamentis ipsis evertit. Alquc

unam quidein hanc foeditalem in principc urbe sic
, ,

Theodosius suslultt. AUeram aulom illam : Si
quando mulier in adulierio comprebendercliir,

non coercitione criminis, sed polius accensione
, ' libidinis, Romani in eamanimadverlebant. Doniuti .
culae onim arclae, qnae adullerium commisissci,
,
inclusam, impudenter deiude impotentem cujus ',
libet voluptatem et pelulantiarn explere permille
banl. E l quod omnem excedit absurditateiu, tin, * ^
tinnabula sibi libmines iibidinosi, impuri concu . "
bitns lempore accominodabant, ul coinmoia illa

resonarcul, c l praHereunles quandocunque flai ,
tium Unlum non laleret, 8<d poiius lintinnabulo*
. " rum sontlu poena illa cum injuria c l conlumelia

conjuncla indicaretur. Quain el ipsam ubi cogno .
- Q v i l , pudicissimus non tulil imperalor, sed tam irn *
pudenteni et obscenam consueludinem abolevii.
, '
Nam c i sislra (ila cnim quaS ad lanlam couluiiic
liam cxsirucia? eranl donutncula? vocabaniur)
omnino everiii, ct adulleras aliaruni logum coer
cilionibus conslituiiune lata (1) subjccit. Duabus
.
biscc contumelia plenis consucludinibus divinissiuius imperator urbcm Romam liberavh. rebus
oranibus recte consiilulis, Romam quidem
el
impcrium
Occideniale
Valenliniano adminibtrandum
reliquii : ipse vero cum Honorio lilio Constanlinopolim csi rcvcrsus.

. .

CAPUT XXIII.
De angelica Artemi Magni vita, qni anlea imperatorum praceplor ftterat.
, \ & 2 6 6 Sub idem lempus, imperator, liberis stiis

, '
virlutis magislruin praeflccre volcns, Arsenio i l l i .
cujiis gloria lerratn fiiuh sole omncm pervagata est,

invento, eos conimisit : quibus ille suscrpiis, cuin
* , ; .
disciplina omni praiceploris, tum liberali eiluo.i
\ , ;
, ; , \
lione pairis illis loco fuit. Ifnperator cnnn illtini,

nc quem ex imperii sublimitale conciporet mcmm,
;,
f^d illls polius ul scrvis titeretur, admonuerat.
/' .
Taiuum vero, l id ille rccoril, abcsl, ul iusigni
;
modeslia vl modcralione diversum putius feceriu
, : ,
E l cinn durepcntc Tbeodosius ad eos aliquando
; , '
venibset, pueros quidem cum splendore inagnifico
, \ *
considenies, Arsenium aulcm inter docendum cis
' ,
astaniem rcporii. Qua de causa imperator indi
*
gnalus, cum illos insignibus priucipalibus nuda(!) Quatuor ejosconsUtuliorios6xstant in C. sub l't. Ad. leq. Jul, de adult.
815
N I C E P H O M CALLISTI
816
vit, tum scmpilerna mcmoria dignum et vcre im- / ; , ;

periale illud verbum cst praloculus : Si tales se
, .
praebiluri esscnl, ut morcs vilainqtie sunm ad
:,
disciplinam et leges Dci coinponcrcnl, propcusum
' , '
c l illum fore u l cis impcrinm tn manus tradal,
;.
ad civium et subdilontm commodutn c l ulilitalcm
* accommodatiim : fiin minus, conducibilius eis csse
dixit, ut sic prWali vUam cxigcrent, quam doclri- , \ ;
na nulla cum periculo imperarent. SeJ gravis
, .
ea provincia Arsenio viia *st, qui curas ejusmodi
. ;
odisset, el a lalibns turbis et tumullibus alicnissi ,
nms essel. Proinde Deum est precatus, ut bonesta
;. '0
praebcretur causa, qua prarsentibus liberaretur
, -vinculis. Et DeuS brevi id fecit. Admisit dcliclum
. ^ , quoddam Arcadius: quqd quia impunitum rclinquere potuil, flagello illuni coercens Arsenius , ;
castigavil. Atque ille factum id tanquam injuriam
;
gre ferens, morlem csi ei molitus. Consiliura id
, < , , ^.
cl;im coeptum ubi Arsenius rcscivil, insoleuli vcslitu
,
rejccto, quamprimum in Scelim se contulit,
, > et coelilus ad se delatam vocem audiit: < Arscni,
. " ,
lumultus fage, ct salvabere. Et vivente quidem
\ :.
Tbeodosio, lattiil. Poslquam autem Arcadius ad

imperium pervenil, angelicam eum ccnscciari
. ' . / ; '
viiam innoiuit. Proinde impcrator ad cum scri ,
bcns, cum precationem benediclionpmque ejus,
, :\tum pcccali graiiam ab eo petiit. 267
Eidemque,
, '
*ji iKgypti lolius tribulum pauperibus praibcret,
. *
permisil. Scd hoc ille non rcecpit. Cum vcro ad
'
virluteni sumniam pervenisscl, rusticum se c t ^ . >
littcrariim omnium imperilum esse assimulavii,

ciiiii qnidem monunienta memoria digna el libros
\ ,
plurimos reliquerit : qaos bistoria, qua3 de eo est
' '
tonscripta, referl. E l ad bodiernum usque diem
' .
Sccti atque Romae el Gonsiantinopoli monastica cjus vita in priiuis celebraiur. Poluisscm quiiScn
qusedam illius faceie dicta praiclareque acta commemorare. Cum vcro propositum arguiiieiiium iuc
alia persequi cogat, ad bisloriam cjus lectorem-rejicio : mihique. eo uiidc digressus sum, rc !ciw
duui cssc duco.
CVPUT X X I V .
. '.
De ephcopornm succesaione, et de lumultu qni denuo xal )

Antiochiie obortus c$t,propter Ftavianum,Paulino

<
defuncto : et ttt posi muttum lempns, imperatorit

*
et Ttieophili Alexandriue episcopi opera, Ecclesice

ejus dissidium sit sopilum, magua cum dificullate
,

populo in concordiam redacto.
,

.
Eadem tempeslate Titnolbcus, et Gyrillus, qui
Alexandrin c l HierosoJyiniiana.- Ecclesiae ibronis
cnituerar.i, vi adrfuncli, aller quideui Alexandrice
Tbeopbiliiin, aher aulem ilierosulyniis Joannem
successorem babuil. Paulo vero posl, cum c i Dcnioplnius, qui Cousianlinopoli Ariansc prufueral
rcligioni, viiam morlc oinniulassel, qui factiojiis
ejus eranl, admiiiislraiioncin cam Marino cuidain
Tbraci, qui alii cpiscopatui praefcoius fueral,
cuinmtsere. Sed is cum ibi non ila diu durasscl,
discessil. Sub quo eiiam Arianorum sccta i: d as
iaclhues est dUsecta, sicuti poslca dicemiis. l
Ooroibeus qui Anliocbi* ii Syria, ul Ikvresi ci
' * ;
;
, ;,
,
. , ; ,,
;, \ ;
, ;
. ' :
, . ,* \ , ; .
* .
:,
817
ECCLESiASTIC.E.JUSTORIJK LIR. XII.
818
, ; . pracesset, clcclus fueral, lanquam illo ad id iminus cbeundura magis idoneus, Conslantinopolim
\ ,
Inde venit, c l seci sua3 prneiit. Inlcrea Paulino
'
quoque Antiocbiae defunclo, qui auctoritaiem ojus
, ,
ct auspicia secuti erant, suos sibi conventus, Fla\ ,
, , - viantim aversanles, egerc, veluti qui jusjuramlim
Meletio prxstimm minus decenier et illcgilime
'.
violasset: cum quidem illi de dogmate nihil ab eo
. dissidercnt. Evagrium aulcm quemdam postea
, ,
Pauliuo subrogarunl. Cumque is ad breve tempus
. "
supervixisset, alius in locum ejus, Flaviano reni ,
lenie, substitutus non cst. Qui igitur a Flaviani
. ,
oommunione abborrebant, seorsim, sicuti diclum
, est, conventus ecclcs asticos celebrarunl.
268
,
Paulinus quidcm, ubi Mclelius decessit, uuiver
sain Ecclesiae adminislralionem suscipcre volnil
, '
Verum ei sacerdolum resiiiit coetus. Minus enim
, convenire dicebanl, ut is, post Melelii tnorteji),
. " , ,
locum illius sortiri dcberet, qui consilia cjus le ' pudiasset: scd ut ille polius ovium paslor ficrci,

qui labore muUo ovile ejus eonservasset. Qu
*
sauc res, uti dictum est, simullatem diulurnam
, \
inter Occidentales c l Orienlales excitavit. E l Occi - dentales neque post Paulini obilum animorum
" ; ;
suorum adversus Flavianum acerbitalem depo, .
suerunt, post Evagrii cliam mortem illi succea ' sentes, idquc Evagrio contra ecclesiasticas san *
ciioncs omnes aniilisie designato. Solus namque
.
PauTinus episcopum eum deslinaverat, canonibus
Q multis proculcatis. Non cnim illi moriluro alium
" " in locum suum subrogare episcopum permilinnl,
. '
, ,
sed episcopos provinciae ouuics ad electionem sci*
-, ,
licet coire jubent: quin eiiam sine tribus episco
pis episcopi ordinalionem iieri non debere sta
*
tuuni. Ilaec cuni intelligere nollent, Evagrium illi

, ' . quidein susceperunt, Flavianum vcro prorsus repudiarunt, usque adeo ut ejus causa imperatoris
, eliain obtundereut aures. Qui cum molesiia hac
; .
de re sa?pius conventus, cum Flavianum Constan ,
linopolini evocavit, tiim Romam etiam adire co , , *
egit. Alque ille hiemis iuconimoditalem praetexens,
. i)
vere illucescenie, imperala so exseculurum esse
.,
pollicilus est. Ac lutp quidcm dtniissas, ad gregem
, '
suum Flavianus rcdiit, nibilque non tenlavil, ul
' ; .
r
Deos qui per seditionem seccsserant, sibi conjungerel. Quod etiaiu paulatiiu demum efferji, conci , *
/
lialo.sibi postea Alexaudrino episcopo Theopbilo,
_ . per qucm oplime quoque Datnasi Romaui airtrsti ,
lis favorem est consecutus. Ainbo enim isli Fla , ' ,
viano plurimum infensi fuerant, quod non modo
, jurisjurandi sacramentura violasset, verum eliam

pluriuiUin causse prabuissel, ul bomiiies, idem
^ ,
dogma proiiienles, lantopere per scccs>ioncm
, \
inler so dissiderent. Ubi vero Romam adire F l a , \
vianus distulit, divus D^masus, el post bunc
. " Siricius, alque bujtis postea'successor Anasiasius,
, ' ' - lUieris suis pietatem iinperatorls pers.rinxeruiu :
/. \ , ^
illud ci objicientes, quod bella ille quideni stia,
, ,
priino qiioquc teinporc conUccrct, 2 6 9
/
c o s
a u
NICEPHORl
u m qul insolenter se in Gbrislm gererent, illius-

que sacras constitulioncs practer ratiouem oranem contemnereni, tyrannidem suam exereere
patereiur. Ilaque i)H impcrator denuo accito
Romanae profeclionis stiscipiendae necessitatein
imposuil. Et ille postquam Constantinopolim venil, sapientissime libertate dicendi apud imperalorem usus : t Siqnidcm, imperalor, inquit,
Miqui re'igioncm meam, (anquam minus rociam,
aut vilam eiiam, veluli episcopali muneri nou
convenienlem, arguunl el reprebcndunt, accusaiores ipsos judices accipio, in sententia quam
illi laturi sunt, vel invilus acquielurus : sin de
tbrono ei caibcdra lis est, nihil opus judicio est:
*iatim uamque cuivis cedam, et nie a prasidendi
,
CALLISTI
; , ,
, \

\ ,
,
\ ^ \
, .
, , \
. '
^ '
,
,
|x
honore longissime sejungam. Tu vero, impera- ,

lor, cui placituro esl, Antiocbenam sedem com-
miite. > Tanlam viri ejus dicendi libertalem el
, \ . ; "
constantiam Tbeodosius admiratus, in patriam
,
fum suam redire, et quem sortilus fuerat gregeui
rite pascere jussit. At ubi, salis longo intercedeme <,
, , \ tempore, Rouiam rursus imperator venit, eisdem
. , ,
reprehensionis et accusationis aculeis ab cpiscopis
'
esi expelitus, perinde atque Flaviani tyrannbtem
. "
Comprimere supersederit. lbi tum, quodnam ty
rannidis genus id esset, u l in inedium proferrent,
Tbeodosius eos est hortatus : seipsum Flavianum, . \ ,
et veluli syndicum alquc patronum ejus designa- * * '

ium esse, subjiciens. Atque ubi illi cum imperalore jure non contendendum esse dicerent, suasor Q \
illis fuil, ut ecclesias poslea per concordiam con . t ;
!
jungcrciil, contenlionem tollerent, el inutile dissi ,
dendi aique jurgandi studium exslinguerenl.
, \ ,
c Paulinus siquidem, inquit, jamdudum vivere
. )
desiit. Evagrii autem ordinatio non secundum
, .
ecclesise couslituliones processit. lnsuper vero
, \ fcclesia^ Orientales omnes valde ex Flaviani epi ( ), !;
scopatu pendent. ^ d baec neque Asianae, neque
'
Ponlica?, neque adeo Tbracise ecclesia, se ab illius
.
communione abstinenl. Illyricum denique omne
' ,
illum Orienlalium ecclesiarum primariam curam
obtinere npvit. Talibus imperatoris diclis cpi-
\
scopi Occidentales ad lenitatem adducti, conlen , ^ ,
lioiiem se soluturos, simullalera deposiiuros, et
legatos, si qui ipde venirent, suscepturos csse D
receperunt. 2 7 0 ^ re Flayianus cognita, Tbeopbdi iraro placavit. Qui deinde presbylero suo ad
Damasum niisso (Isidoru9 is eral), iniuiicilias omnes solvit: e re Ecclesiae esse illi rcnuntians, ul
propler popuii concordiam Flaviano deliclum, quod
juramento violato admiserat, remitteretur. Yerum
ipseinel oratores Romani misit, ex episcopis
tt iieni presbyteris et diaconis^niiocbcnis : viros
Jaudatos, quorum princeps erat Acacius, qui ecclesiam Berrhoeae apud Syros gubernabat, et gloriam magnam te.rra marique conseculus fuerat.
l i inimiciiiis, quae ad decem et sepiem annos duraverant, sopitis, ecclesiis concordiam conciliarunt. Nam coinmunione cum Occidenlalibus rea

. ' . ,
. *\ ' *
, ; ,
. '
,
' ,
\ ;
, ; , ;
/.
, . . -
821
ECCLESLiSTlCiE HISTORIiE LIB. XII.
- dintegrata ,
,
822
Aniiocliena
quoque
plebs
paccm
paulatiin est c o m p l c x a . I l i d c m vero, ca r e c o g n i i a ,
, .
^gyptii
e x s l i n c t a , ad c o n c o r d i a m se adjunxerunt. Komaiur.
tiiin Ecclesiae pnefuit Innocentius, Anastasii successor
episcopi , longi
Alexandrinae T b e o p b i l u s ,
v i r i l c m o b l i n e n s m e n l e i u . Succestit is T i m o l h e o , T i m o t b e u s f r a t r i
Aihanasius.
Hierosolyinis
vero
esi soriiius. A d bunc inodum

tiochia
post
C y r i l l u m Joannes, et
Deo cbarus
oranino r e l i c l a , e x i r a u r b i s
imperator
moenia
lemporis
Pclro,
qucni
post h u n c Ncpos
vir
contentioiiti
cordatus e l
roagnus
praixessii
cpiscopalem siuli
ecclesiis pacem r e s t i i u i t . A r i a n i a m c m ,
conventus
suos babuere.
Hes
A n i i o c b c n a i sic
Anse
babuere.
.
KE\

*%
.
CAPUT X X V .
l>e iedilione Alexandria? propter demolitionem templorum idolorum ortn : el de singulari ea in re

Theophili episcopi Alexandrini sludio el opera.
- Eodem porro tempore maxiroa etiam Alcxandriac

excilata est turba, talcm ob causam : Poslqiiant
^ , [
fldelissimus imperator ecclesiis, quantum poiuit,

pacem prastilil, adversus Graecos errores omne
, ' , ,
conferens studium, consiitutioncs tulit : quibus
,
sanxiL ut simulacrorum delubra, ubicunque loco
ruin in imperio suo iiivenirentur, ex ipsis funda:. ' ,
mentis evertcrentur. Nam maximus ille Consian .

linus, qui ingenlein quidem, minorem tamen vir4 ,
tule et gloria sua, conaecutus est laudem,
271
,
et primus vera pictate iinperium exomavii, cum,
,
omnem (prope dixerim) lerrarum orbem in id
. * '
-um cultu iusanientem invcuisset, sacriGcare qui * ,
dera daemonibus prorsus probibuit, aras aulem
. \
eorum non susiulit, mandaio \\\o promulgalo, nt
.
dcorum lempla clausa, quo a nemine adiri possenl,
*
servarenlur. Idem lilii ejus fecere. Crudelitalis
.
enim esse putarunt, repenie prorsus tantam i n , \
stiluere mutationem, salius esse existimantes,
. ' , - quielis consiliis paulatim boinines ad veram per , .
trabere religionem. Julianus autem, ul impielas .
: \
revivisceret, fecil, errorisque c l seduclionis flam- .
. '
raam plurimum auxit. Post huuc Jovinianus aclio ,
nes illius abrogans, idolorum cultom suppressii.
; ,
Idein a Yalentiniano, qui Europae imperium babiiit,
. - factum. Hujus vero fraler Valens, religionem
quidem omneiu ut slatis caeremoniis coleretur,
.
admisit, in eos autem solos qui lidem irrepje*

hensibilem profUentur, apcrle hostili fuit aniniQ.
- 0 Quaproplcr in imperio ejus lolo Jibationcs et sa ,
criGcia simulacris, ab eis quibus boc placiiuui
\
erat, oflerebantur, ignis in altaribus accendebalur,
, , \
epulaliones publica?, c i numine afflalorum discur,
saiioncs, in foro peragebaolur, el sacerdoies
.. "
Baccbi cboreas duccbanl, el cum scuiis d U c u i / , ^ ,
rentes caaes concerpendo necabanl: nibil denique
. carum reruni reliqui faciebant, quae prinio earuni
/
inveutori prubrum qt foeditaiem attelanlur. Qn;e
,
sanc omnia adbuc celebrari solita cum religicsis * .
simus imperaior rompcrissel, radicitus suslulit, ,
iiiodisque omnibus abolevit. Tura vero Tbeophili

opera jussio promulgata est, ul Alexandrise idolo. \ ,
rum lempla evertcrcnlnr, prociiralioiiem lalcm
.
ipsi illt injnngciis. Ilaque is, potcsiaie ea acccpta,
823
NICEPHORI CALLISTI
824
eotisulio omnem movii lapideni, ut Grxcorum mysleria ctim conlumelia iraducercnlnr. Everlil

jgilnr Mitlirium, everlil eiiam Serapidis tcmplurn : , ;,
Mque in illo quidem veluli in solemni pompa,
.
r;edes palraias : in hoc autem, spectatoribus Se- ",
rapidis sacra ridcnda proposuit (1). Pballi nam- , , \
<|iie et Ilhypballi, lurpiicr nudati alque producti,
,
Tlnophili jussu, per forum irahcbanlur. At qtti
,
Alexandri erant Graeci, et in primis qui pbilo- ; .
R o p b i x operam dabant, rc inopinata consternati,
, .
272
dolorem conceptum ferre non possent,
\ , *
manti coacta. pcr impolum et impressionein inio- . \ * '
lerabiltMii, non imnus atque anlea feccraat, in "
^pnicm edidere siragom. Subito namque tumullu
,
Christianos invadcnies, pluriinam fcccre caedom :
. ^
nrque paucos ciiam vulneravcre, ac deinde re- , :
i r o c c s s c r e . Rcpiigiiabanl quidem illis Cbristiani,
. :,
-ed cos cadibus pairandis Graeci longe superarunt: ,
iicque prius a conflictu eo destitcre, quam ani- . "
inos suos bosiiuin sanguine profuso exsatiarunt.
\ ,
CaMcrum Graecos ex ea re mctus invasit, ab impe- . ,
rntpiis vindicia sibi limcnles. Quapropler eo quod
, \ .
illis visum fuerai peracio, furoreque c&dinm
,
criiore exslinclo, pro se quisque in eum quem snrs
. ,
offerebat locum se ubi lateret, abdebat. Aliqui tiam timore vehemeniiore correpli, patriam re-
lifiquentes, in urbes alias cominigrarunt. In quibus ', \ %
erant, qui ab ineuute aeiate maxiine in litle- .
rarum doctrina fuerant educati, Helladius el A m - *
Mionius (2); ille quidem Jovis, bic aulem Simiai Q
sacerdos. Malum id ubi conquievii, in lemplorum
' U
demolilione, Theopbilo plurimam debinc operac ; ,
iiavaruul, inilitariuni in iEgypto ordiuiim dux
,
Romaniis, ct Alcxandrinae urbis praefcctus Eva- . ,
grius. Naui Grxci quidam Serapidis aedem illam
, \
pulcbriludine et ampliludine celeberrimani, tum
.
aulem ornaineniis suis dispoliatam atque foede
, ' ,
deformaiam, in lumulo quodam siiain, nccupavc- ,
rant: atque inde non secus atque cx aliqua arce
. *
de improviso prorumpenles, mullos cx nosiris , . coniprebcfisos, lormentis excruciabani, et dxmo '
nibus sacrificare cogebant. Si qui vero id vehe- . "
iiientius detreclarent, eos in erucem agebant.
,
Quorumdam etiam crura frangebaut et alios aliler
, '
cnecabant. Porro cum aliquandiu dimicalio cjus- D . modi durassei, magistralus quosdixinius, homines
, ,
cos adeunles, ut aliquando laudem conflictatio- #
nem cain posthaberenl, el templum Serapidis re \ ,
Hnquercni; sunt bortali. Quod ubi illi non fecere,
. '
res ea ad imperatorem est rclata. U l autem in
, ,
coepto illi suo obslinaliores essenl, conscientia
. ,
lam (cmerai iae audaciae, qua lanlopere in re mala
, .
usi iuerant, faciebat. Erat praeterea apud eos so ,
pbista quidam Olympius, qui auctor illis fuil, ul
; ,
C l i n i
{{) Sozometius Tbeophilum quoque s c r i b i i ,

D onysii lemptom , slbi ab imperatore donalum,
ih fonnam sacrae aedis redegisse, el isthic quoque
in adytis obscena Pballoruin et llbypballorum siiliulacra, el uionuinenta alia spurca reperisse,
lib. vu,"rap. 15.

(2) Grammalicos bos fuisso, pra?ceptoribiisqae se
eis Constantinopoli juvenem usum csse , diiit Socrales, lib. v, cap. 16.
8"5
E C C L E S I A S T I C E UIST0nJ.fi' L I B . 1,
826
; ; patiios niores c l ritus non negligcrcnt, sed ad

;
necem usquc illis dcfcndendis, fortiler in rcbus
IV
duris pcrscverarent. 2 7 3 Quoniam aiitem simu, ; .
lacris comniinulis popularcs suos animos despon
dere ccrnebat, ne proplerca religioucm suam
.
relinqucrent, eis suasit, et simulacra atque itna . \ - gines, materiam quidem corruptioni obnoxiam,
, ,
ob eamque causam comminutam csse;qua3 autm

in illis fuissent, el vim suam exbibuisscnt, po; , ,
leslales, illis confractis in coelos evolasse dixtl.

Hujusmodi ille verbis Gracorum muliiltidinem in
. "
pote9tale sua conlinuil, et in Serapidis tcmplo
; '
mansil. Imperaior ca re cognita, Cbrislianos qui
,
iia occisi fucrant, bonore martyrum dignatus cst,
'/.
quod (anium periculi pro sana ilde pertulisscnt,
, c , ^ pcrcussores aulem el Iiomicidas illos, venia con, , ' , cossa, poena conimeriia liberavit : ut lam insigni
ejus beocficcntia conslcrnaii i l l i , ad Cbristianam
, ,
forte religionem se conferrent. Tcmpla vero nihr .
* * lominus, quae lantx seditionis populo causa exslilisscnt, erui litteris mandavit. Quibus imperalo ,
' - riis Iitteris publice Icclis, quod iinperator in eis
* lumullus culpam in Graecas snpcrstitionis scclalo , . res statim contulisset, Cbrisiiani acclauiaiione i n , genli rem comprobarunt: illi vero itmore correpli,
* Serapidis sedem sibi relinquendam, alque inde
, , , fugiendum duxerunl. Ita Gbrisliani i'd rcceperunt.
" , Olympias auiera iste, in mulla nocie, quae eum
. ' diem cum ba*c accidere, pnecessit, in ipso Sera ' - ~ pidis delubro qucmdam Alleluia psallcnlem audi
t
.
t
i . .
_T
\1
%' *
1. - _t. f)
. * :..

. \^
vissc
diciiur.
Et cum poslibus probe
obllrmaiis
in
,
profundo silcniio rursus eamdcm vocem audiret,"

ncc qucmquam cerneret, quid sibi ea res vellet,
. ' ' ",
inlcllcxit. clam egressus, navimque commodum
naclus, in Italiam navigavil. Proinde templa qui.
dem sludio magno solo aequata, et shnulacra,
atque deorum statuae igni conflata, iu lebcies et vasa alia ad Alexandrinae Ecclesiae usum surtt
iransformata. Prctiosioris vero maleriai deos in sumplus ei alimenta pauperum imperalor,
graliGcaius, dedit. Scdenim Tbeophilus simtriacris omnibus comroinutis, alque in cinerem red a c l U , unum tanlum integruin reliquit, quod eliam iu publico loco conslitutum, conservandum
csse dixit, ne lemporibus fuiuris aliquando Graeci se talibus diis cullum prasiilisse negare posscnl.
Qua de re plurimum conccpil doloris, quem diximas, Ammonius, Simiae ille sacendos : 2 7 4
P "
grave id Graecorum rcligioni accidisse dictitans , quod ludibrii causa unus ille deus incendium,
quomious conQarelur, auTugissei : et non ilidem, ut alii, quod in primis optaveral, condalus
sublatusque fuisset. Helladius vero io confiictatione illa novem se viros neci dcdisse conflnnavii.
x
illis
e r
. K q \
CAPUT X X Y i .
, }

,

.
Vt
tempto Serapidis solo irquato, hieroglyphica,

litlerce crucis forma inventcc $int venluram vitattk,
indicantes : el ul Theophilus errorem idoloruui^
manifeslo indicaveril, et statuam Serapidis secur^
sil demolitus.
,
,
\
" \ ,
, .

'.
Cum Serapidis templum solo aequaretur, et pa^

rietes everterentur, bicroglypliicas qux dicuntnr.
quasdam formas el cbaracleres signo crucis persimiles, saxis incisas apparuisse îcunt. Quos
Graci el Cbristiani ceineutcs, utrique rcligionl
suae accommodarunl. Cbrisliani enim. propter crucem, symbolum id et signum ad se pcrtinero a!lcnarunl, Graici vero, nibi! essc connnuiic Gbrislo et.
827
NICEPHORl CALLISTI
Serapidi, sed Gguram eam aliud quidem Chrislia- *

nis aliud vero Graecis superstitiosis, eigniflcare et
,
iriendure posse dixcrunt. Qua de re cum sic
' ". ;,
ambigerclur, mulli illorum Ghrislianisroum susce
p.TC. Qui eiiam bieroglypbicarum litterarum inler piciandarum perili (1), characterein sub crucis
,
l o r m a , viiam futtiram significarc dixerunl. Quod
, . 0 Cbrisiiaiii pluriuuim ad religionem suam trabentes,

ui permulios ad senteniiam suam adducercnl, oc,
<*asionem babuere : proptcrea quod aliae quoque
\
lilterae aperle declararuni, templum id Serapidis
,
rclinquendum prorsus csse, cuni crucis ille cbara, ;
cter, qu obscure venturam vilam significarct, in
.
aperium producius essel. Atquc id templuni ad
. bunc modum esl eversum. Vcrum non ita multo
;
posl in ecclesi formam sub Arcadii nomine est ^ . '
\
redactum. Ego quidein sacerdoies igyptios, qui
, de Cliristo nibil prorsus praevblerinl, litteras (2) eas
*
sub crucis forma non exsculpsisse pulo. Si namque
( )
ab ipsis sxculis mysierium (utPaulus inquil) occul, latum, principem lenebrarum latuit: multo magis
.
a;quum est, illius quoque sacerdolbus ignotum id
, &
fuisse existimare. Quin polius providenLiae divinae
. " \
opus id esse quispiam arbilretur, ut quaestio scili . cet de liiteris ejuscemodi iieret. Id quod iiidein
, ,
autea jn aposlolo Paulo evenit. 275
Hlenamque

spirituali sapientia plcnus, eadein ralione et arte
,
apud Atbenienses usus, oraculumconsilio el causae
\ ,
suae accominodavit, et niullos ad veram religionem
t
adduxil. Ntsi forte illud eiiam qui>piam dicat,idem Q <* \

Dei Verbiim per jEgyptios sacerdoles, quod

autea per Balaam egeral, fecisse. Quemadmodum
.
quoque in Caipba accidisse novimus. Ambo eiiiiii,
*
ctirna inviii, de rebus bonis suhl valicinaii. Verum
\ de bis bactcnus. Tbeopbilusauleui rebus qua? diciae
*
gi-nt, iion conienlus, bac in parte non conslitit,
, scd iraudem sacerdotum omnibus eis qui seducli
, luerant, tuaiiifeslam esse voluil. Siinulacra enim
il.i,sive xieascu lignea, plcraquc omnia ita elabo- , ?* * ,
rarunt, ut ca cava intus esscnt, c l eorum terga
l<Miip!orum parielibus adaptarenlur, occullis qui- , '
. fpusdaiu mealibus in nuiro relictis. Doinde pcr alia
, . ,
quaedam arcana adyia in simulacroruiu cavum sub, . "
ibant, el indc quae cis visa essenl responsa edebant. Et qui sedulo apud ea versabanlur, quod D , . ; \ \ ,
fraudem ei imposturam eam non inlelligercnt, per , ,
inde alque Deo jultenlc, siaiim imperala faciebant.
\ .
Tales statuas liun Theopbilus comminucns, dolam
' /:,
bominibus deceplis commonslravit. U l v e r o i n S e ,
- rapidis eliam lemplum ascendil, simulacrum illud
, ^
vidit magniludintt lanla, ul molc sua horroreni
^ etiam ei metuni speclatoribus i n c u l e n l . De quo
, \
ppiitio etiam falsa, quae mutlos seduxil, fcrebalur:
,
8> quis scilicel vel digito id allingere fuissci ausus,
. *0 lerram omnem e vesligio concussum, urlii autm
| inlcrnecionem actiium i r i . Quae oninia Tiico-. \ .

pbilus anilia ebriosarum muliercularum drlira() Socr. lib. , cap. 47.
Diyinilus bicroglvpbicas isias crucis forma cxhibitas csse, cum Socraic ccnsct Nicepborus.
ECCLESIASTIC UISTORiA LIB. X l i .
830
. - mcnla esse puians, et molem vastam ul rcra quam, ' , *

piam exiguam despiciens, quemdam qui pone
. * *
stabat, securim in manu babenlem, vulnus deo
. '
infligere jussii. Alque ille plagam ingentem vi ma , ipgna forliter inlulit. Qui vero ibi aderanl, id quod

dudura fania jactalum fuerat, verili, immensum
. ' quiddam exclamarunt. Atque deus plaga placide
,
accepta, quod ligneus esset, neque doloretn sensit,

neque vocem aliquam emisil, quippe qui morluus
, ,
prorsusesset : sed neque dcienderc SP, cnm el ma\ * - . gnus esset, et magno impetu in lerrani fcrrelur, po.
tuit. Ubi vero ei caput ci resecium est, mtires inde
gregaiim emersorunt. Murium enim caverna et receplaculuin omnino decanlatus ille iEgyplioruni
deus fuil. 2 7 6 Caeteruni vaslo illo idolo in parles minutas disseclo, reliquasquidem igni mandarunl,
sacrum autem illud el veneranduro capul, per urbem omnem, cis qui id lanquam nunien colue*
rant, inspeclantibus, et ejus quem tantopere bonoraverant, inflrmiuiem ridentibus, rapiarum.
. K Z \
CAPUT XXVII.

De variis apnd varias getites propter abolitionem

altarium, idolorum, $edilionibus el tumuitibu*. et
de Marcello Asnaseno episcopo, quanto studio de ,

moliendis idolorum templis usus, postremo marlyrio
\.
ttl defunetm.
'
Eodem tcmpore mulli Gr#cae superMilioni ad , dicti in urbibus, de aris deoruni coiiiendcrunl, et

ad mortem nsque decertarunt. Siculi in Arabia
, - Pelraei et Areopolilx, apud Palaestinos Raphiolab et
, . '- Gazari, apud Pbcenices Heliopolit;*?: ei in Syria
maxtme templum propugnarunt Apameni, Axio
,
amid propinqui: quos memoriae prodilum est, ad
\
templorum ejusmodi cuslodiam et prsesidium,
*
socios et auxiliares GaHlaeos, et quosd&m ex vicis
Q eorum qut circum Libanum montem babilant, evo^
* , \
casse: ad extremum auiem eo audaci et confi - dentiae evasisse, ut clarissimnm virum Marcelluin
,
episcopali ibi fungentem munere interemerinl:
, ^
propterea quod commiss sibi urbis delubra, magia
. ,
suaerga Deum flducia, quam forti multorum bo , ,
minum coacta manu abolevissel. Ubi enim Joan ' '
nes (i), cujus antea quoque mentionem fecimus,
,
decessit, rebus omnibus oplimus Marcellus isie,
.
proillo regionis Aparaenae episcopalem administra, ,
Uonem sorlitus est, spiritu juxta divum Apostolum
' ,
fervens. Atque ubi praefectus Orientis cum duobus
*
Iribunis in urbem eam adventt, eo consilio at
;*
idolorum fana demolirelur, plebs quidem, quod
- rtiilitarem manum metueret, quieta fuit : et prae. \ \ ^, D feclus Jovis lemplum eruere est aggressus, quod
quidem et maximum el ortiamemis variis eipraeci ,
puis pulcherrimuin fuil. Verum cum lapidum et

raateriae structurain solidam et urmam admodum

praefectus esse cerneret, fieri nonposse putavit, ut
.
tanla compago solvi aut dirui posset. Maxiina nam ,
que saxa immensis ferramentis ei plumbo diffuso,
*
ex omni parteapte coinpacta etconglutinata erant.

277 ^
autem Marceiius praereclum sic labo. , '
retn euin refonnidantem ccmens, illum quidem a i
, , '
alias urbcs iransire jussil: ipse autcm Deum pre
calus est, ut ri lum diiDcli ei desperalae exityi^
. , i v u s
(I) Cap. eod.
827
NICEPHORl CALLISTI
g!$
Serapidi, sed figurarn eam aliud quideni Cbristia- * ' nis, aliud vero Graicis superstiliosis, eignificare et
,
p-irtendcre posse dixcrunt. Qua de re cum sic
* . ;,
ambigerciur, multi illorum Ghristiaimroum susce
p.rc.Qui eiiam bieroglypbicarum lilterarum inter- piciandarum periti (f), characterein sub crucis
,
lorma, vitam futuram significarc dixerunt. Quod
, . 0 .
Clirisiiaiii piurimum ad religioneni suam irahenles,
iii permulios ad senlentiam suam adducercnl, oc,
rasionem babuere : proplerea quod alia3 quoque
litterae apcrle declararuni, templum id Serapidis ,
irlinqiiendtim prorsus csse, cum crucis ille chara, )
cter, qtr obsciire venluram vilam significaret, in
. aperuun producius esset. Atquc id lempluni ad
. *bunc modum est eversum. Vcrum non ita multo
;
post in ecclesiae fonnam sub Arcadii nomine est ^ . *
\
ndactum. Ego quidem sacerdoies ASgyptios, qui
de Glirislo nibil prorsus pr&vi<lerint, litteras (2) eas , sub crucis forma non exsculpsisse pulo. Si namque *
( ) ;
ab ipsis sseciilis mysierium (ulPaulus inquil) occullalum, prineipem tenebrarum laluit: mullo magts ,
.
a:quuui esl, illius quoque sacerdoibus ignotum id
fuisse existiuiare. Quin potius provideniiae divinae ,
opus id essc quispiam arbilretur, ut quaestio scili- . " \
.
cel de liiteris ejuscemodi iieret. Id quod iiidem
antea jn apostolo Paulo evenil. 2 7 5 IUcnamque , ,
spirituali sapientia plenus, eadein ralione et arte
apud Atbenienses usus, oracuium consilio ct causae , &
,
suae accoinmodavit, et niultos ad veram religionem
adduxil. Nisi forte illud eiiani qui>piam dicat,idem r
\ U
I
X?
.
_
V..
.
k
-fti.
V;

.\ 1_\
-
Dei *Verbum
per jEgypiios
sacerdotes,
quod.

antca per Balaam egerat, fecisse. Quemadmodum
.
qnoqne in Gaipha accidisse novimus. Ainbo cnim,
*
eti >ra invili, de rebus bonis suht vaticinati. Verum
de bis bactcnus. Tbeophilusauiem rebus qua? dictae \ sqitt, non conienlus, bac in parte non conslilii,' ,
sed fraudem sacerdolum omnibus eis qui seducli , , luerani, tuanifeslam esse volnil. Simulacra enim
il.i,sive xieaseu lignea, plcraque omnia ila el;bo- , rarunl, ut ea cava intns esscnt, et eorum terga
* , \
lciiiplorum parielibus adaptarenlur, occullis qui- , '
busdaiu mealibus in rmtro rcliclis. Dcinde per alia
. !
quiedam arcana adyia in simulacrormu cavumsub- , . ,
ibant, ei indc quae cis visa essenl responsa ede
, .
bant. E l qui scdulo apud ea vci sabanlur, quod D , . ,
fraudeni ei itnposturain eani non inlelligereiil, per , ,
inde atque Deo jubeiitc, staiim imperala faciebant.
\ .
Tales siaiuas tmn Theopbilus comminuens, dolum
' /;,
bominibus decepiia commonslravit. U l v e r o i n S e * rapidis eliam leitiplum ascendil, simulacrum illud /stpl, *
, , ^
vidit magiiiludino laula, ut mole sua horrorem
* ^ eliam ei metum spectaloribus imulerei. De quo
, \
Opinio eliam falsa, qiiae luutlos seduxit, fercbatur:
,
S, quis scilicel ve) digito id altingere fuissei ausus,
. *0 iuiram oinnem e vestigio conoussum, urli autm
p)ii inlernecionem accilum i r i . Quae omnia Tlico- \ .
pbilns anilia ebriosaruin niulierculannn dlira#
(I) Socr. lib. , cap. 47.

Diyinilus bicroglvpbicas isias crucis fortua cxbibitas csse, cum Socraic ccnsct Nicepboros.
ECGLESIASTICA UISTORIiB LIB. XII.

830
. . mcnla esse pu:ans, et molem vastam ut rcra quam, ' , * * piam exiguam despiciens, quemdam qui pone
. ' '
slabat, securim in manu babeniem, vulnus deo
. * '
infligere jussii. Aique ille plagain ingenlem vi ma , gna forlUer inlulil. Qui vero ibi aderanl, id qnod

dudum fama jactatum iuerat, verili, immensum
. * quiddam exclamarunt. Atque deus plaga placide
,
accepta, quod ligueus esset, neque dolorem sensit,

neque vocem aliquam eroisil, quippe qui mortuus
, , prorsusessel : sed neque dcienderc SP, cum etma\ * - . gnus esset, et magno impetu in lerrani ferrelur, po.
tuii. Ubi vero et capul ci resecium est, mnresindc
gregatim emerserunt. Murium enim caverna et receptaculum omnino decantalus ille jEgypliorum
deus fuit. 2 7 6 CaUerup vaslo illo idolo in parles minutas disseclo, reliquasquidem igni mandartint,
sacrum autem illud et venerandum caput, per urbem omnem, cis qui id lanquam numencoluerant, inspcclantibos, el ejus quera tantopere bonoraverant, inflrmiiatem ridentibus, raptaruni.
. '.
CAPUT XXVII.
^ ir
De variis apnd varias genles propter aboliiionem

altarium, idolorum, sedilionibus et tumultibus. et
de Marcello Amateno episcopo, quanto stinlio de ,

moliendis idolorum lemplis usus, poslremo martyrio
.
*t'J defunctu*.
*
,

, * \ , . ',
\
*

* ,
,
, ^
. ,
, ,
'
,
.
. ,
* ,

;*
. \ \ ^, ^
,

.
,
*

. , *
, , '

. , ^l) Cap.v cod.
Eodem tempore mulli Gracae stipeiMilioni addicti in urbibus, de aris deoruni contenderunl, et
ad morlem usque decertarunt. Sicuti in Arabia
Pelraei et Areopolitx, apud Pabesiinos Rapbiola et
GazaVi, apud Pboenices Heliopolitie: et in Syria
maxime templum propugnaruht Apameni, Axio
amni propinqui: qnos memoriae proditum est, ad
templorum ejusmodi cuslodiam et prsesidium,
socios et auxiliares Galilaeos, et quosdam ex vicis
eorum qui circum Libanum montem habilant, evo-
casse: ad extremum aulem eo audaci et confidentiae evasisse, ut clarissimum virum Marcelluin
episcopali ibi fungenlem munere interemerinl:
propterea quod commiss sibi urbis delubra, magia
sua erga Deum fiducia, quam forti multorum bominuin coacta manu abolevisset. Ubi enim Juannes (1), cujus antea quoque mentionem fecimus,
decessit, rebus omnibus optimus Marcellus isle,
proillo regionis Aparoenae episcopalem administra,lionem sorlitus est, spiritu juxia divum Aposlolum
fcrrens. Atque ubi praefectus Orienlis cum duobus
tribunis in urbem eam advenil, eo consilio ut
idolorum fana denioliretur, plebs quidem, quod
rtiililarem manum metueret, quieia fuii : et p r a feclus Jovis templum eruere est aggressus, quod
quidem et maxiinum etornameniis variis elpraecipuis pulcherrimum fuii. Verum cum lapidum et
materis strucluram Eolidam et firmam adrnodum
praefectus esse cerneret, fleri non posse pulavit, ut
tanlacompago solvi aut dirui possei. Maxima namque saxa iminensis ferramentis ei plumbo diffuso,
ex omni parte aplc compacia etconglutinata erant.
2 7 7 Divus aulein Marceilus praifeclum sic laborem euin reforinidantem ccrneus, illum quidem ad
alias urbcs iransire jussit: ipse autcm Deum precatus esi, ut r?j lam difDcli ei despcratae exitiji^
831
832
aliquem daret. Et ecce cum sole oricnle quidam { . ^ r r o u
suapte sponle advenil, qui ncque aidcs cxslruere,
. ; ' ant lapidcs caedere alque polire, neque artem
;, ; -,
quampiam aliam sciret, ligna lanlum et lapMes
; ,
liumeris gestare assnetus. Is Marcellum adiil, dn; . ! )
f)licetuque sibi mcrcedem stiptilalus est: facile sibi
^
<'sse, ul ifMiiplum c e l e r i t e r dcinolialor,
dictitans.
; . *
Eain pnslquam Marcellus sc illi daturum recepit,
^
lalequiddam ille inacbinatus esl. Dclubrum id por ^;
tir.um quadratam habcbat, qxix in sublinic exciiaia,
,
adaptata ct imposita ei fuerat. Coltimnae erant
; . '
ir*aximae, magniludine ipsa tcinplo juxia propor , >
lionem respondcntes. Columna cujnsquc ambilus ; \ , si xdccimeubilos babebal. Nalura lapidum perquam
; .
finiia el adamantina fuit, iia ul noa facile lapici ). ,
darum cedercl iiislrumeniis. Quas circumcirca ^ . *0
*
iJle suflbssas, lignis oleaginis suffulsit. Atque ubi
farum ircs ad eum modum perfodisset, ignem ma- , \
. * ,
lcri:e subjecii. E l accensa quidem est i l l a : sed ab
; . \
, pro r.attira sua consumi nequivit. Dxmon

ltajnquequidam ater apparens. et sese provolvens,
, :natiiralcm vim ignis inbibuit. Sedenim ea re saepius
;
lentala., ciirn coepium suum fruslra esse viderent,
eam ad episcopuin sub meridicm dormienlem rettf- \ , (
^ ,
lerunt. Jlle aulem in sacrum ingressas templurn,
qpam vasi infusam sub sanciiore altari occulta- , ; .
, i r i t : ct pro aacris cancellis humi provolulus, ge, , jiierie bumani aiuanlem Dominum supplex oravit,
^
xii depulsa daemonis tyrannide, illius quidem in
.apeilum prnierret imbecillilatem, suam aulem Q ,

jpsius manifesio exhibcret vim et potenliam: ne
scilicei majus eliam detrimentum ad eos, qui non- .,
, \ .
dum ut Chrislianae parerenl religioni, in animum
,
induxisseni, perveniret. Haec cum dUisset, et cru
* cis signum aquai injeciaset, Equilio cuidam diacono
.
eam dedil, flammam vigentem ea conspergere j u
bens. Quod ubi est facturq, d*mon ille aquac vim
. ,
non ferens, profugii: et ignis contraria sibi aqua
. ;
perinde atque oleo uau$, ligna optiine comprebensa,
^
parvo momento conauuipsil, el columnarum fulpr\% pvajiespejitlbus, el ipsaeconfestim conciderunt, , .
cl alias duodecim in camdem ruinam secara traxe- ?
.
runt. 2 7 8 Q
eliam insuper quae eis coaptata
* ; ;
fuerai templi pars, cum columnarum vi in preceps
abiil. Uude fragor maximus exorlus, confesiira D '
* ;
omnes eo ad opus inspicieudum p^rtraxit. Posi . ' , .
qiiain vero d&monemillum, qui conlra nisus fuerat,
,
frgatum intcllexerunl, linguas inlaiidem et gloriam
Dei cierunt. Sed ct alia idolorum fana divinus \, ;
, ' . "
frusluliiepiscopus, etinulia alia admiraiione digna
;, ^ ;, '
fle eo viro comniemoFanlur alqe circuinferuiitur.
; ,
Nam et ad viclores mariyrcs epistidas dedii, et ab
. Xit
eis liileras, quibus ei responderunt, accopit. Po ' , gtremo vero et ipse marlyrii coronam roporlavit.
, ci*
\ ipsum vero cxponendutn est. In couvalle ibidem
, ' ,
AulocrenU (1) (locus is in Apamenorum agro cst
u , n
(1) Pro Aulocrcnis Nicephorus et Sozomen. baJ>enl Anlonem. Plin. lib. v, cap. 29 : Marsyas ibi
prcdittir orius, ac paulo post co-idir.is. ubi cerlavit
tibianim canlu cura Apolline Aulocrcnis. Iia *

calur convallis deccm millia pa^soutu ab Apamei.
Idcm lib. xvi, cap. 1 1 : Rcgiuiicm Anlocrenen diii-
833
ECCLESIASTICU HISTOULE L i B . XII
, - celebris) templum maximuifi fuit: contra id milh

tibus et gladiatoribus (1) assumplis est profc tus.
. *, Ad quod cuin prope Tenlum est, ptigna est commis,
* sa. Ipse autem extra telorum jactum consiiiil. Quod
enim pedibus aegcr csset, neque ad insequemlum
'. , \
ncque ad fugieiidum idoneus erai. Cuni auimi

mililcs ct gladiaiorcs inagno sudio in poiesiatnu
$ suam lemplum rcdigerc contenderent,et cx Giac.c
superstitionis culloribtis nonnulli solum euin :M ra
, ; 6 .
parte, ubi pugna nulla esset, consedisse cognovis
sent, subiio eum oppressum comprcheodcrunl, ei
.
pyra accensa combusserunt. Ac lum quidem illi facinore palralo Iaiucre. Postea vero criminis ejus
comperti, a Marcelli liberis ad legitimam poenam siint postulati : cjedem cnim palris vindicare illi
voluerunt. Sed id factum synodus provincialis probibuit, non vindicandain marlyrum rnortem , sed
gralias potius ea de causa Deo agendas essc, liberosquc atque araicos el gcnus eorum oinne gaudio
cxsilire debere ccnsens, quod illi honor tanlus, ut pro Dci noniitie ir.ortcm oppetcret, conligerit. ldo"
lorum templa eo lempore ad bunc solo a-quata-sunl modum.
'Ur
. '.
2 7 9 GAPUT XXVIII.
Ut Nectariut priwus presbyterum in ecclesiis anli
guhus propter pamitentes ordinatum (unciione $na

moverii : et de ioco et modo paniitentium in Ro
\\ *?*mana Ecclesia.
.

*
* .
, ,
, \
' . ,
Tum etiam Neclarius, Consianlinopolilaorc Ecclesiae curator, primus omnium, presbylero, qui a
mullo (empore, in ecclesiis, poenitentibus praeerat,
dignitatein abrogavit. Qtiem etiam fere Orienial s
episcopi omnes secuti suni. Quid vcro id sit, ct
unde inilium sumpserit, etquam ob causam lum
esse desieril, alii alia memoriae prodiderunt. Ego
autem, ui sese res ipsa vere babeat, exponam.
Quandoqutdemnihil peccaliadmittere, non bumaiue,
, Q setl divinac ct immorlalis nalurce proprium est, nos

autem per irausgressionem scmcl pcccaudi bajredi
taiem adivimus, delictorum Deus veniam cis con cedere jussit, qui legitima el convenienti pooniien
tia usi, deinceps siinul peccatum et aversanlur ct
. '
eonfiteniur. Grave auicm episcopis, qui proxinic
, post Gbristum fuerc, visum esc, in media plebc,
,
, * veluii in ibeatro, noxam confUeri. Quapropler ex
presbyieris unuin delegere, qui probaia viia cssct,
, \
et simul tacilurnus c l prudens; apud quem pcr
* ,
poenilentiam resipisrentescommissa sua proferrent.
. ' ,
Proinde factum, ut luric seorsim qux tnala egis ,
- sent.propalareni: atque ille pcccalorum confessione
audita, cum quid facto opus esset, et quomodo cri .
. , " - men lucre convenirel, niulta imposita ostendissci,
' - D permitiebat, qui peccatum admisissent, ipsia se
peccati sumerenl poenas. Apud Novalianos bujus rei
\ nulla cura est. Quin eliam rilus isle proptcr cos in, .
siituius esse dicilur, cum ccinniunuare illi cum ris
,
/ ' nollent, qui.sub Dccii pergcruiione fidem abncgaraut, elpostea tesipiscentes ad eam redierant. Nam
,
ejus temporisepiscopi, Novali resistcnies dogmaii,

ccclcsiasiicura canonem seculi, in ecclesia qualibol
~\ ^..
. - presbylerura poenilenliarium conslilueruni, ul ab
mus, per quam ab Apamea in Phrygiam iiur. Ibi
plaianusosieiiditur,ex qua pcpeudil Mareyns, viclus
ab Apidliue.
(I) Sozomenus pro gladiatoribus, qui

dicunhir, , b. c. tHQtificJm babel, l'b. V H ,
cap. \j.
NlCEPHOHl CALLISTI
835
836
boc qtsi post baptisinum peccarenl, critnina sua . xata Aoatv ; , \

confossi, absolulionem eorum obtiuereul. Canon
', \
isielongo lcntpore in aliis quoque seciis cst scr . " ,
vatus. 111 Oecidenlalibus vero ccclesiis ad bunc usque
, .
diem oblinet, aiqtiein Romana niaxime, ubi quoque
,
certus esl poenilenlium locus. Siant illi, pcrinde
; , ;
alquc judicio damnati essent, vullu demisso, admo ) ; dum higenles. 2 8 0 ^ aulem divina peracia, illi
^. ' '
quidein ea sacra percipiunl, quae eis percipere fas
, ;
esi, qui sacris sunl iniliali. Cum ejulatu aulem et
; *
luclu muho se ad pedes ejus qui rem divinam fe ; ; ,
eii, prxcipiiant. Direclus deinde qui lum nuniste . "
riuro caremoniae ejus sortitus esl,ad eos accurrit :
; , \ ;
alquc iiidem collacrymaits, se bumi sternil. Tum
M i q u a ecdeske niuliitudo circumstslcns, ct ipsa ^ . * ;
flens atque iamcnlans, lacrymis rcplelur. Postea
;, , ; \
primus cxsurgil seu prcsbyter (i), scu epUcopus et
, . * ; *
illus ita jacenlcs surgere jubet el per oralioncm
; , ,
ea quae poenilenlibus conveniunt, precatus, ubi et
, \
\ ;, \ ,
audivit ct dixit quae opus est, eos emiltit. Alque
,
illi pro se qnisque segrcgaii suo loco, pro eo a l 6 '
qnc eis injimctum cst, so maceranl, vel jejuniis,
, , ;
vel vigiliis, frcqtienlibusqueprecibus et resipiscen . '
tia, vel iliuvic, c l deliciarum abstinentia, vei aliis
; \
fliam modis, conslilutum.sibi ab episcopo tempus
,!
quilibel cxspcclans. Atque ubi ad hunc modum
. alaciiinte lihenli debilum pcrsolvit, a criniine ab ;
stdviiur : el simul cum a l i i s i n ecclesia, eodern
, , ^
jure ei communione eadem, conventus frcquentat.
IIunc ritum jam inde ab initio ad hoc usque lem- C ,
, \
pus Roniani cpiscopi habuerc, qui ab eis inde ad
, ;
ecclesias alias onmcs pervcnii, praslerqu.tm ad No . " ,
vaiianos, qui poonitentiam eliam prorsus non rece ; '.;
pcruut. Aversati aulem presbjterum bunc ctiam
, ;. "
sunt , consubslantialis, Qdci professorcs,
, ; , ;
Ncclario auctore, ob ejusccmodi, qua accidit, cau \ .
sam. Mulier qnxdam nobilis, cuin peccata sua con .
fessa esset, jejunio et oraiioiii vacarc, el in ecclcsia
; , permar.cre, ab co qncra dixitnus prcsbylero jussa
;
cst. Quod ubi fecil, |M>siea a diacouo, qui cuiu ea
* \ concubuerat, se conslupratam esse indicavii. Quod
; ;,
faclum poslquara plebs cognovil, iudigne scelus id
. ,
cuin lanta Ecclesi* conluiuclia connnissum I H I U .
, ; ; ,
Maxima etiam cx ea re calumnia el criminalio adVCTSUS sacerdolum ordinem iocrebuit. Nectarius ^ , ;

porro quidnam faceret dubius, diacono quidem ut
, ^
corUiori dignilatem abrogavit. Vcrum Ecclesia
/ .
inulio cliam magis propler facinus id, sacrorum

virorum detraclione, malediclis c l conviciis est
; .
proscissa. llaque de quorumdam, maxime vero E u ; ; ' *dojmonis (2), ecclesta? ejus presbyieri, patria Ale , ; xandrini, consilio, ne posiea i n ecclesia prebyier
,
paniicntiarius, esset, Nectarius staluit :
281
. "
suadenlibus illis,
ut cuique
permillereiur,
,
pru conscicntia (3) c l fiducia sua, comruunicare,
e
(1) Apud Sozom. boc facit cpiscopus, hb. vu,

cap. 16.
(2) Socrales se ad Euda;mone:n isium dixisse
ecribit: An contilium luum e re Ecclesice sit, Deus,
presbyler, nov4l. L i b . , cap. 19.

(3) Eucbarisliam qu:dam dislrtbucnies . o l
coitMietudo feri, unuinqiicnique e populo partem
sibi suuiere periniUiuil. Ul euim ccrhus quis xny-
837
ECCLESlASTiC.E IIISTURli*: LIB. XII.
tdt; , - el de immaculalis niy>tcriis participare. S c cniui

fore ul Ecclcsia a cuntumeliis libcra essei et im .*
\ , muuis. Et ab eo lcnipore Eiclesia in lali siaiu
. ' - permansil. Ego vero ea rc Ecclesiam prisca illa ct
veneranda gravitale exeidisse, el ad arbilrarium
, ,
inconsideralumque alque uegligcnlem morcm pro " ,
lapsam csse, ei paulalim ab accuraiiorc disciplina
*

desciscere coepisse puto. iEquum cerle aique crodi, .
bile cst, minus antea pcccalorum fuisse, cum pro ,
plereorum qui pcccaia confuerentur verecundiani,
, - tnm propier judicuni ad boc conslilutorum di i , ,
genteni inquisitionem. Quamvis nunc quoque id ita
, \
ut sors tuleril, et quandocunque cuique )ii)iiuin
*\ fuerit, fiat. Unde causa illa exstilit, ut alier alicritis
1& * - peccata non arguat; neque illud Aposloli serve \ * tur, dicenlis: Nolile communicare de operibus
,
infrugiferis tenebrarum, sed potius ea arguite. t
. Qna eliam ex causa Tbeodosium Magnum, immor .
tali el vencranda? catbolica^ Ecclesiae gloriae cousulenleiQ) tum primum legeift lulisse conjicio, (i) nequaquam mulierem, nisi scxaginla annos nata
sit, e l liberos babeat, in ordiuem minisierii et cleri cooplandam: qucmadmodum el Paulus diserie
id consiiluit, ex ecclesiis quoque exigendas quae comam lotondissenl : et quicunque episcopi eas
adMUsi&ent* exauctoraodos ease. Verum de bis satis diximus.

'
'
. \
7

* ^

.
2 8 2 CAPUT X X I X .
Ut hasretes et seciiB in varias dissectct et divisa* shtf
hceretes ; et quod Theodosius solum Euuomium
proseripserit: qnibus moribus el institulis Eunomiut fueril, el ut in Cappadoeia patria $ua morluus
Gonvenit porro, at ncque ea qaae aliis accidere,

* C
filemio prxtcreamus : Arianis videlicet, et qui a
* ' ,

Maeedorio et Eunomio et Novato cognomen sunl
. "
adepti. Postquam namque semel Ecclcsia Dei d i ., ' visa eet, res in ea discessione non conslitil, sti
* * . - illa rursum in se ipsa per dissensionos dissecta
- est. E l seciarum auctores, parva occasione ar, * , * repta, et secessione facla, in factiones alias abiere.
. , *
Quomodo autem, el quando, et quibus de causis
* ,
secla quaclibet a se ipsa per dissensionein sceesse. , rit, ex cis quse diceniur, liquebit. Illud sane scire
, * - convenii, imperatorem Theodosium hapresim rnil * ' lam pcrseculum esse, neque quempiam ad coin *
munioncm coegisse, sed potius perniisisse, ut
, - ba>resis quaBlibet loco suo, pro co atque ei visum
. , essel, convenlus agere, atque eiiam de fide in
, , Chrisium, pro cujusque caplu, sentire alque opi\ *
nari posset. Retiquas quidem haercses, pra-- r
,
Novalianos, extra urbes convenlus cdcbran', <i
- ecclesias exstraere jussit. Novaiianos auiem, quod
, \
secum de , hoc est consubstantiaiis, liiic
* .
consenlirent, intra urbes libere ecclesias babcre
, \ - esl passus, sicuti anlea quoque dixt. Et soliim
, ,
ipse Eunomium exsiKo mulctavit. Hic cnim posisierium boc vel cxpetat, vel sc ab eo absiineat,
con>cieutia oplima dux esl. Fundainenluin autcni
iinmim bujus est vila recta cum disciplina debita.
Te aulem bomincs alios speclatos jain ct cxploralos
moribus emeudatis imilari connnodissima esl, c l
ad verilalis cognilioucm, ct ad pnccepionim <iivinorum exsecuiiijuciii, via. Quocirca quicuuquc
inaiidncaverit panem ct biberit caliccm Doiniiii

imligne, reus eril corporis e( sangninis Domiiii.
Explorei vcro seipsum linino, atqnc ita deniuni de
pane cdat, et de calice bibai. (Clcmens. Alexaud.
lib. i , Stromal.)
(l)Consiiiutio Tbeodosii dc diaconissis L . Kulla,
C. De episc. ei cler.
839
NICEPliOIU C A L L I S T i
840
quam Cyzicum reliquit, ct ab Eudoxio, qui eum , ronsecraverat, sub pnciextu illo, quod magislram
, ' M i u m Aetium proscriplum ille non reciperet, sc, \ ; ; 6 ,
gregatus c s l ; in euburbaiio Coustantinopolis de . \ / gcns, suos sibi convcntus eogcbai, ei libros quos
. ; ,
rmiira verain pietatem conscripserat, absqne melu
; oiitni pui licabat, muliosquc orationis Miae fraudc
, , ; ; \ in ea dem pcrdilionis foveam ila trabcbat, ut
l>revi lempore ingentem niuliiiudinem ad seaddu- ; * . " ;, ,
\crit, et iionnullos eliain ex imperatoris cubiculo
: *
al partcs suas Ulexerit. Tbeodosius porro ubi
;
snos iiJuni praeter modum observare cognovit, eos
quidnu.ab aula sua proscripsil: ad Eunomiuni au~
lcm qwainprimum Cbalccdone (1) capiendnm certos . * \ ; , "
bomines misit, eumqtte Halmyridem deporlari
,
juftstl. E s i aulem Halinyris (%) Mysiae in Europa
" . ;
locus, ad Islrum situs : quem brevi posl barbari,
Isiro qui glacie conslrictus fucral transito, cepe- * * ,
runt. 2 8 3 Eunomius (3) porro inde Caesaream

Cappadocia? trauslatus esl. MiriAcum aulcm ibi
. ; *
in cum bominum odium fuit, quod libros contra
;
Dasilium cjus loci cpiscopum compostiisset. Postea
* *
ei ul in agris suis, qui Dacoreni vocabantur, vi . -j
vt-rct-, pcnmssum csl, apud Cappadocine vicum,
, ?.
cui Dacora nonien est, praefcciura cjus quae ad
Argaum roontem sila est, Caesareai. Nec ita niutto
.
poat a rediiu inortuus, 6epulluram in patria sua
, "
sortiius cst. Eunomium (i) bunc pluriinura, ut
.divinuin bomiucm, admiraiur ccclesiaslicus *criptor Pbiloslorgius. Prudentiam r.nim et vinulem Q *
^. *
ejus incomparabilem fuisse, aperie iiugalur. Et

oris forinam, el corporis parles dcceniis iinas,
.
<uui niulla veuuslaie depraedicai, aiquc cx ore
,
rjtis oralionem fluenteiu roargarilis coniparat :
\ ;
quainvi* i laudeiu cjus progressus, balbum fuissc
. ,
confileuir; quod Tiiium lamen in eo Ha eiornal,
, 1\ \
ei suavem eloquenliam tribual. Quin eliam
.
vitiligineiu, quse faciem iilius quasi noiis quibusdani deformaverat, ornamenlum quoddam ori illius aiitilis&o confirmat Omnes autem alios *
libros dixinis laudibus eflerens, prae cacteris exccllcre cpislolas ejus dicii.
r
CAPUT X X X .
. A .
Knnomianorum, )lacedonianorAm,
et Arianorwn
_
MaxsScrtarur
luerfAft, in muttas alias Uaertici esse divisas: et
)
* *
quibus cx causis qmcque earum ab alia sit se
juticta.
D
* .
^^
bic quidem dicm suuin obiil Euuondus. Secla res atiicin cjus in diversas discessere gcctas.
Irimus Tbcopbronius quidam generc Cappadox
luit, qui ab eo in conlentiosa dkpulandi ratione
c ioctus, seeiaioribus ejus se conjuuxit. E l mediocriicr, scu crasse polius, ul reciius quispiam dixer i l , in Aristotelis Prxdicametilis, el ejusdcm
,
boc esi, De interpretatione scu cnun-
. * *
.
^; *
.' *
, ; , , ,

'
(l)IhjclocoapudNiccpb.el apud Sozom.lib. v i i ,

c:p. 17, Ciialcedoneuss rivilas pcrindc alqm* ex
Miburbiis liyzantii unum designalur. Supra cap.
8, c o l . c l apud Sozom. l i b . v n , cap. G.
(2/ Ex eudeni alveo et auper l^lropolitii lacus
giguuur LMIIM. P . ambiluMlaluiyriiii vocat H i n .
Iib. jv, cap. 12.
(3) Eiinomius llabnyr dcCicsareani Cappadocum

iraiisfcrlur. Pair.a bac e,us fuil. Sozom.
(i) Ciialcedone. Eunomiutn privalum vixisse
d.dtnu est. Socraics qunque Conslaniinopoli ifl
adibusprivaiis convcnlus eum egisscscribit,lib. v,
cap. 20.
841
teCCLESIASTlCife
MlStORlyfe Ltt). Xll
8i2

rov
* Hatione, libro versatus, compehdlum, Veluii quamdam inlroduclionein, de ris quibus ipsi utuiilur
' ,
syllogismis el raliocinationibiis editum reliqtni,
,
quod Ue exetcitio mentis inscripsil. Delndc popula* , .
, s\um suorum odio expethus, quod ad ineplam v\
insanam prolapsus essel absurditatem, quippt qni
,
in raagislri sni doctrina acqoiesrere nullel, re
, & ,
jectus ab eis est. Quod namqae curiosus maxiinc
, ,
essel, ex nominibus qiwp in sacris Scripturis postta
,
sunt, 2 8 4 eollegit, qaod Deus, fd qnod non e\ \ .
slat, prseaciens, id aniem qued exsiriit. tneinom
, '
tenens, non eodem semper ntodo ee babeai : u i . ,
pote qui cognitionem ti ansferal ad pftesenlta, ad
, ^ ,
futura et ad praeteriia. Aique eam ob rem repu ,
diatus, convenius suos sibi seorsim cogcns, sub
\ 5 >.
, nomine euo haereshn htsliiuit. Non multo post
alius quidain, Etjpsycbius (1) nomii.e, Sn url-e
,
Gonstaniinepolilana, propler frigidam quamdain
,
quaestionem ab Eunoniianis sejttnctus, suce ipse
* , ,
quoque baeresis aufclor exslitit. Cutn namqtie
, , quxsiio orta esset,*an Filius exlremani boram
.
r i l , et plurtmi evangelica dicta profereiilcs, ne
'.
ipsum quidem boram eam scine dicerent; Eupsy*
, '
cbius eenlenlia sua in acHplum relata, confinna . * *
v i i , Filraot non expertem ejus cogiritionts esee,qtti

a Paire omnia locttptelissime acceperii. Cuin au , ,
lcm qui b;eresi ci preibant, dicta ejus non ad , . "
niHtereut, a commttnlone eorum descivil, et ml
, ^,
Eunomium exsulantem ae eoutulil. Quo eliam alil
, ,
^
, ,

* :, '

. "^ ,
, ,
. , ^^*
, :.
,
, *
, , *
\ % .
-
, ' .
,
. '

, ^ , *
.
' ^ ,
-
.
, ( *
ex
urbe Constantinopolitana Eunomiane secl:t
venere, ut ibi eum calumnioae argiterent, atqtie

eiiani, si usus ita ferrel, de cauea cum eo diepula*
renl. Quod ubi Eunoinius cofnovit, ea quae Kupsy*
cbius proferret, iaudavit et ad commuiiioncK.
tum admisil : cuni qaidem id eoiielilnlio veUrî,
quae nefas esso decernil, peregro advenienies nl
comraunes prcces admillere, si litteras spcum IIOH
afferanl, qua* ad ejusdem opiniouie poputaret, por
noUh ita scripla,', ul ab aliig legi non posaint, daw
tur. Posiquam aulem brevi Eunomius e v i l a utigravii, bairesis cjus poal fiunomiuin Gtmsiaotinopoli praises, Eupsycbium fuiuiiue admisit. >K^gre
eniin i tulil. quod xruulatione quadam ilucebtUir,
se contraria Eup^yebio, qui ooiiduin clerieut erai,
sciuieaiem, qua^rUioiicin proposiiam ôJvere UQH
posae. Quapropler adversandi studio i l l a , cum
multi ad euin opinioiii suai sulTragaute.s couOiu;r c u l , ab Eunotuiaiiis scgrcgatus, lucrcsiai buam
iuduxil. quod divinus eiiam lwptisn:iis ila
per adullerinum usum dcpravalus c&i, IICMI III
TrirtUaicin, scd semcl iu morleiu Cbrisli mersio
fiai; non Eunomio srd dtscipuli cjus Tiieopbro^
nio el Eupsycbio, inulloruui opimone atqnc serlUQiie ascribiiur. Causas basce breviter exposuiIUUS, ul quisque noril, quamobreiTi Eunomiani in
divcrsas dUceaserinl parle, 2 8 5
qui Tbcophronium secuii sunt, Eunomiolbeaphroiiiaoi :
(1) Sozom. Eulycbiuni Aomitiat Hbro vn, cap. 1 7 ,

P A T R O L . C 11. C X L V J
27
843
NICEPHORI CALHSTI
g4
qui vcro EupsycMuro, Eunornioeupsytbiani (1) )
cognominali sunl. Dispuiationes aulem et ora <5 . \
liones omnes quae de bis quaestioiiibus babilae
\ ,-,
sunt, commemorare, pcrlongum ei prorsus diffi ety,
cile esset, prxseriim cum aliud mibi pioposiluin
^ , c \
sil insliluluiu. Tum vero apud Macedonianoe
,
eliam ad lempus discordia ei&lilil, cujus auolor
.
fuil Eutropius quidam preebyler, seorsim con \ ,
venlua ageni. E i vero Ganeriua Macedonianae
;
s e c l a anlesignanus reatiiil. Eodem lempore ei ab
, \ , &
Arianis Gonsuntinopoli illud in quseslioncm voca .
mm e*l : t A n priusquam Fiiius ftmril (prcfueban '
mr eniin eum ex non exislenlibus exslilisse), Paler
.
tuo Paier vocari potuerit. E i Doroibeus quidem
' ,
qui Amiocbia accilus, ibi pro Marino admiuisita , cuvfjovlioneni seclae bujusmodi obtinebat, aperie decerpe ,
bal, ficri non po&se, priusquam Filius subsisleret,
(
ul Paier vocaretur: quod Palris nomen ex eis essei,
), , )
quae ad aliquid referrenlur.* Marinus vero diversum
. , \
ccn&uil : etjmiis eiiam Palrem quain Filius fuer t

Patrem prolitebaUir : sive quod i u ex animo senli- ,
rel, aeu quod Dorolheo adversaretur, u l qui ei
.
baereei ea gubernauda pradalus fueril. E l iaJcm
). , \ Ixew,
i>b cauaam *m partes duas muhiiudo, q u eos secia- , \
halur, discesait. t DoroUieus quidem in sacra siia
". *
*de permansit. Qui autem Mariai pariium erani,
; \
novis condiiis ecclesiis, in eis coiiveuiebanl. Qui
FO:0OJV, \
etiain Psaibyriani sive Gollkiaai vocali suni :
, \ .
propierea quod vir quidam , boc esl,
placenlarum vendilor, qiue ex liborum gi-nere Q ;
ftuul, noiuine Tbeoclisius, opimonem banc magno* . * ;
pere defendil. Goiibis aulem illis nouieii indi- ^ ,
lum, quod Seliiia Gollboruui epibcopus laniopcre

ei sentenlia? addictus i u i t ut ad cani genteiu
; ; GoiUiicam onuiein adduxcrit. Nani obscquentcs \ /.
sibi dmoduni Barbaros babuit, nimiiuiu qui ad
, ; ; .
docenduin solum patria eorura, veruiu etiam ; ; Graeca lingua appoMlus f u e i i l : Ulphibe illius Got- -. 111}
iborura piscopi, de quo supra quoqtie diximus,
. :
cttna res Vatenlie expoueremu&, primuni subscriba,
* ;*
deind* eiiam succcseor facius. Nec ila multo post
; , ; ^,
dlseidium quoque tHterceKSil ei quem diximus . ,
Karmo et Agapiu , qui factionis ejus ecclesise * *
Ephesi episcopus a Marino creatus praefuit. 2 8 6 *Ap.aQuomm dfocessio parum abfail quin bellum pror- ^ , ,
sus, Goltbis niaximo Agapio favenlibus moverit.
, , ;
Quain ob causam permulii praefeetorum siioruro
.
conceriaiionem tt dissidendi siudium rcprebendeii *
tes, ad calholicam sc Ecclcsi/m conlulcre, qui
. \ :^
eliam nullo discritnine ad communionem saut ad , \
missi. Alque baec quidem causa exslitit, cur pri ,
muro Ariaui scgregali, in fariioncs abicriiil. Et
, \ ,
ex eo tempore i l l i , in quibus stinl urbibus, seor, \ . >*
sim suos qu;vque convenlus secia agit. Constan ,
linopoli vero, eos triginU el quinque annis dis- \ , \ \ , sidenles, landem ad concordiam vir quidam con-
sularis Plintbas (4), secla eorum sectalor, eqac *
t
(1) Alii; Eunomioculychiani.
(9) Sozom. addii consuJarcro fuissc
St5
ECCLteSlASTlCifc H l S T O R l / E L I B . *
Ixt tribus siniul et pedestribus copiis pra?foclus,

VTJ, inagni in aula imperiali noininis, reduxit. Quo
* xa\ ; lempore synodo eliam ab Arianis coacia staluuim
.
c s l , ne quando poslbac quapstiones, quae sec<>'sronem tantam atlulissent, in medium proferrentur. Haec quldem paulo posl facla. Fortasse . v lom aliae quoque in urbibus passiin sectae et seciiones Arianorura fuere, quas mibi omnes exacte
referre fas non est. Sed saiis fuerit nunc , pracipuas et necessarias aliigisse, et eas polissimuui
quar Consianlinopoli, cujus ego ahimnus ei soboles sum, fuere : quippe q n praclarioreg aliis exs >lere, el propterea laiere non potueruni. Si quis autem consilium ejuscemodi brrresium cognoscendaruni cepil, unde et quomodo inilia sua sumpserint, et quibus aucioribus incrementa sua acceper i n l , eum ul Panaria (4) legat bortor : liber auteiu is ab Epiphanio, qui ecclesiam Cypri adininistravit, ediies est; prxterea Theodoritum Gyri cpiscopuin, alque iusuper adtniraiidum illum
Juannem Oaeiascenuui: nam e i hi ambo permulla de iis disserunt.
. K A \
287
CAPUT X X X I .
Ut etiam Novaliani per sediiionem propter qucesiio \ ,

nem celebrandi Paschalh inter se distidentes, rcbim Sabbatianorum constituerint.

*
t
'
; ' ,
. ' ; , ,

\ ; ; \ ,
; \ , !
,
Per idem lempus Novatiani quoque inter se

dissidentes, pcr secessionem, Sabbalianorum, quae
vocalur, bseresim consnluerunt. Erat enitn apud
eos prcsbyler qiiidam Sabhaiius nornine, a Marciano ord>n.tus : qtii quod ex Judieis ad Ghristia*
nismnm perveniseet, nibilominus prsesumpfce e l
aniicipala Judaforum opinioni iuservire siuduil,
el clam etiam episcopalum affeclavit; necnoo una
cum Theociihto c l Macario e l ipsis presbytoris,
eis adhaerentibus, qui sub Yalenlis imperio couventum in Pnzo vico babueraut, fesium diem
, ^ Pascbaecum Judaeis cclebravit. Ac primuiu quliei

.; . \
propter VMB inslilulum (quam optimam mouasiicis
( (* / )
exerciiiis agebal), a Novalianortim se corpoie ee*
-
j u n x i l : deinde vero quosdaiu particfpalione divi
norutn mysteriorum indiguos reputans, laleinquii
, , pnetextum obteudens, eum quein diximus dient
. Q ; fesluni in aliud translulit, de Jtidaeorum senlcnlia
;,
scilicel, leiupus. Poslquam aulem nianifeslo apparuit, rcs novas eum moliri, Marcianus seipsnm
, ,
propier inipoiluiiam Sabbalii urdinalioiicni rec " ' , . ;
prebendil: idenlidem dicerc solitue, c Melius se
. * ' * *
faclurum fuisse, si spinis poiitis quam illi manum
,
imposulsset. Atque ubi is ecclesiam suam ir>
, ; ; ;
parics duas divisam, ci quosdain ad alium descis
cere v i d i l , episcopos bieresis suae, qui cum eo
, ^ ; ; * ^ communicabaiil, staiiin Satigarum convocavil. Est
; . is locus Bilbynorum provincia?, ad raare, non longo
. ,
ab Helenopoli siius. qtioque ab episcopis cotigregatis Sabbaiiu* evocalus est. Ibi causaiu moiro
ris sui dicere jussus, festi diei ejus dissensionem
,
aliegavjt. Naui cum cuui Judxis, siculi eliam non
.
Ua pridem, qui in Pazo Pbrygiu vico convenerani,
,
slaiuiseeni, peragendum esse dixit. CaUerum illi
,
proplerea boc eum pra* se icrre coxisiderantes,
. ;
quod ad episcopalum anbelarel, jurisjurandi sa ,
cratuenlo euiu obsirinxcruni, ne unquain episco:
r
(I) Panarium hoc opus etiam

dicilur
apud Socrat. lib. v,cap.24. Sod utrumqiie et Panarii el Ancyroli opus diverso noinine Grarce ct
Latine edilum exstal ; boc coinpeadiosum, illud

sanequarn prolixum.
47
NICEPHORI CALLISTI
fiatunV sibi fexpetendum slatuefet. Postquam ilte , ; juravit, se episcopaium suscepturum esse ,
* '
salU causae esse pulantes, citr ecclesia eornm
, \ xetiVi
faclioirfbue dividerelur, placilum eis esi, ut omnes

' >; ^
consentirent, atque eodem in loco ecclesiasiicos
;
conventus agerenl; festuia amem Pascbae diem,
. , %\
quo quis vellet lempore celebraret. 2 8 8
de
, \
re canonem promulgarunt, quem , boc ; ,
* '
e s l , arbilrarium et indifferentem vocarunl. Sla '
luerunt quoque, ne decretum eorum qui Pazi con ;
veneranl, universali canoni pr&judicarel : quod ei
* ' '
prisci illi v i r i , ei maxime qui apeslolis proximi
' , \ ftiulw
fuere, etiamsi de Pascbae festo die plurimum inter
;.
se dissidereut, invicem tamcn inler se comrauni ; ; , |
cassent, ct aliis in rebus onmibus prorsus non
r
R
"
"
'
disscnslssent. E l qnod prajterea Novaliani in ve ; ; *

;
lere Roma baudquaquam cum Jndxis, sed posl
;
requinoclium cum reliquis Ruinanis, qui Pelri ei
\ ,
PauU apostelortiiu Iradiiioue ulebaulur, Pascba
*
peregissent: ncc ob eam causam, qnod Pascbae
; ; tj
leslo celfbrando inier sc dissentiront, discessionem ab eis qai cunimunciu cum eis baberenl re* .
, , '
ligronem, feciiscnt. Proiude re bene deliberala,
, , (
iiidiffcreitteiu. quem dixinus, canonem prolulere,
; ,
iil quilibet pro eo alque ei placilum easet, ex
, \ ^
lonsaetudiue aliqua, aul praesumpla optaione,
, ,
Pascba celebrana perficerel : non quidem ut ea
,
res aliquain In coromunione dissensionem afferret,
; , } 5*
verum ut qui sic discrimine nullo featum diein
E
agerenl, in Ecclesiae coimntmione cwicordarenl. C

; ; ,
^ . \
Ejusniodi canone confirmalo, Sabbalius, qui sci * '
litet jurejurando obsirictus cssel, cum Juda?orum
*
observatiouem sequerclur, praelerquam si festus
;,
dies in ideni cum illis tenipus inciderel (i), re ; \
ceptis sialisque jejuuiis alios praeveniebal, ei claiu
, ,
eol< mncs ritus perficiens, Pascba peragebat, legilimoque (2) et vcsperlino Sabbati tempore vigiliis . *
.
e l precalionibus sdiis iuleresse solilus, posiridie
, ,
cum reliquis r.oiiiuiunilcr de ieslo die parlkipavil,
divinaque mysleria percepil. Hoc sic cuni annis
\ * , aliquol lalenter iaceret, diulius seipsum occultare
*
poiuit. Cum enira brcvi cclubrilaleiu ex ea re
.
consccuius estel, pcrutullos cx simplicioribus ad se perlracios emulatores babuit, el tuaxime Pbnges el Galaias. Qui quoniam palrio more sic jejunabanl, morem euro ui rcctiorem confinuari puuverunl. Itaque hunc secuii, clam eliam una cum Judaeis Pascba celebrarunl. Et Sabbalius aaoesibi
paulaliin convcntus agcus, a reliquis Novatianis secessil : et jurejurando pro nibilo babiio, cpiseopaUim apud seclalores suos suscepit, siculi paulo posi dicam.
xxxn.
289 CAPUT
benlenlia et judicium aucloris de feslo Pa$clicv. De
QuaTtodecimanh et Monianulis, ut Pabcha celebrent.
. AB*.
stepi xul xj#

^
)lior>',

,
Sed enim ego ei Sabbalium el sectalores ejus

dcmiror, quid eis iu mentem, ul feslum bunc diein
iunovareni, v e n c r i i : cuin ab iuilio Judeei veleres,
siculi Eusebius Pampbili memoriae prodidit, Josepliuai, Pbdonem, Aristobulura, et non paucos alios
\<, xa , !
,
, ' ^ -
(1) Hoc est, si omnes eodcnfi tempore Pascba

ptragere comiiigerci. Soz. Sic ille bis eodeui anno
Pascba cclebrarc quandoque solilus csi.

(^j More Judaico bcilicv l.
849
ECCLESIASTIC/B HISTORIiB LIB. X l i .
. , -
^
\ , "
,
. \ , !
, ,
, \ .
, ,
,
;
. \
, *
850
tesies latidans, , lioc eal Paschalia

pro transitu sacriiicia , sacriflcarint, post icquinociium vernum, sole primam duodecimam (!)
partem, quse a Graecis Aries appcllatur, zodiaci
cireuli ingresso; lona auiem per diamelruin (2)
et reclam lineam soli opposila, tum quartat decimae diei cursum leuente. Ad liaec Samariiani, qui
prapcipue tempora secunJum conslitutiones Mosairas observant, non prius fcslumhunc diem peragunt, quam novos fruclus (3) crcscenles conspiciant. Novarum enim, inquiunt, frugum festuni
in lege d i c i t u r : m id celebrare, antequam illi
appareant, nefas s i l : proindeqtie vemuin aequioctium ferias eas praecedere neccssario debeat.
. ,
Quapropter cum Judaeos sibi imiiandos proposuc
X.-.. , .._\
.
_
* r_i n .l , cos admiror,
J
. . aniiqtiilatctn,
.:
:.

\ ,
quodj .non poiius

;, '
q n apud eos e s l , laudaveruit. Et salie coll.tgvre
licet Sabbatianis istis, atque eis qyi ^: , ,
, sive Quartodecimani vocaniur, exceptis,
. 01 *
, - haereses alias omnes feslum Pascbae cum Romanis
. - et /Egyptiis et Pafceslinis peragerc. Novaiiani igitur isti Resurrectionis diem solam peragunt, Ju
daos el ipsi seculi (4). In idem vero cum Quarto
~ decimani lempus Inri.lunt, nisi forle in quarlamdecimam diem luna3 prima dies Sabbali iucid.t;

tanto enim Judxis posteriores evadunt, quolcunque
/
dicbus advcniens Dominica dies a praecedenie de . 01 cinA quarla die lnnae abfuerit. Montanislae vero,
*, : quos eiiam Pepuzitae et Phryges.appellare consue , ",
? \ . \ ^
qnadam ratione iitvenla, juxla eara
Pascba celebrant. Atque priniis eos reprehcn , dunt, qui propler feslum Pascba3 lunae cursum

observam. Non tllum enim, sed solis orbem, eis
, ,
qui rile Pascbae diem inquirere velinl, inspicicn .
f- ^ ;,
dum esse censenl. 2 9 0
menscm qtieinlibet
; 0
dicrum Iriginia, atque principium earuui aqui "
nociium vernum (5) faciunt: quae dies, secuiidniii
. " , ,
Romanos, liie anie IX Kalend. April. dic.lur. Ea
* , '
namquc cliam r.iagna ba/c duo luminaria i n i i i u u
. \ suum babiisse allegam, per quae tempora ei anni
.
8igni(icanlur. ldque ex eo liquere asserunt, quud
, '
luna per ocleunium cum sole conveniat, ct ambo
inilium novum sumant. Quaudoquidein o&emialis
\
luna: cursus nonaginla et novera mensibus perii , ' D cialur : diebus autem bis milJe nongenlis viginti
duobus, quibus etiam sol oclonos absolval cursus,

ita ut annus quilibet censeaiur esse dierum irecen .
lorum sexagmia quinque, et quarUc uuius dici
,
parlis. Ex ea naraque die, qitae eat aole IX Kalend.
, A p r i l . , quippe quae principium erealionis solis ct
*
prirai mensis existimetur esse, cidligunl atquc
\
computanl eam quae iu sacris LiUerig d i c i l u n de , ' \ .
cimam quartam dtem quain essc dicunl anle V l l l
Id. April. ia qua seifipcr fcsluiu Pascb agunl.
,
Qnod si i t a , ut saepe fil, iu eain Reûrreclionis
'
quoque dies concurral, prexiina Daiuinica die id
R
t u
e s l
(1) . Sozom.
() , Sozom.
(3) Uplv . Sozora.
(4) Sozom. lib. vit, cap. 18.

(5) iEquinoclium vernum
April.
anle
ix
Calcnd.
51
NICEPHORI CALLISTI
g5?
feslum ccbbrant. Scriptuiu cnim cst, inquinni, a

decima qtiarta usque ad vicestmam primmn Pascha sse peragendum. Mihi sane naii recte fecissc vidcntur, qui olim de fes'o hoc die lanlopere
dissidenles contenderiml : mullo vcro minus, qni
bac in part* J u d a O s sibi imilandoe csse siatuerunt. Sed (I) illis, ut opiuor, in mentem non v t M i i t ,
quod Judaismo in Clirisiianismiim mulalo, ex neresshale quadam iigurae n i ipsi c^ssorint , sicuti
lioc iude salis coitsiabil. Null namquc Cbrisli lox
Cbrisiianis ul judaizenl pra?cipit: prxcipil aulcm?
Imo poiius id prohibei: qucmadmo !um diserlis
verbis divinus Aposlolus sanxil, non solum de
circumcisione, quae legis est capul, vetans, verum ciiam de die.bus fcslis coborlans, ut nequaq t i a a i discoptanics segrcgeiuur. E l ad Gablas '
scribens : Dicite milti, inquit, qui sub tege ene vul~
fis, Ugem auditis l Atque ubi d e hoc pauca
dissrruil, dtfiudc oslcndi:, Jut!aorum populum
srrvuiii csse : liberlalem auicm cos oblinere, qni
Chrisimn sequunlur. Ubi etiam admonet, non
i)bervaiidoa e&se dies e i annos. l n Epislola auiciu
ad Golos&enses clara praedical voce, uml>ram osse
obscrvaiiones ejusmodi. Quaproj>ler inferi, diceus:
2 9 1 Newo vos judicet in tiba aut tn polu, aut in
pirte diei fe&ii, aul neomeniaf, aut Sabbati, quce
mnl umbru fulnrorum \ Ad Hobrauos aulem, baec
oimiia veluli eigillo confirmans, dicil : Trandato
enim iacetdolio, nece^sario eliam tegis tramlalio
/,
'-ol 9
, , ;
, ; .
, ; \
\ 4,
' , , :, \ \
. ,
, ,
; \ ,
,
' , ,
\ .
* '.
, kr
, , ,

; .??
*
~
,
.
, ,
; , ;
\

tubsecuia esl
Salis igitur liquel, neqne sacrum
Evangeliorum librwn, neque divuin ipsum Apostolum Gbristianis jugum scrvitutis legis imposuisse:
s e l u t e l Pa?cba et rcliquos feslos dies bonorifice,
quandocunque eis visum esset, peragant, animi
gratiiudini cortim qui benelkio gunt affecti, reliquisse. Proinde qtiia bomines maxiine ferias
amant, a ktboribus in eis conquiesfcntes, lum
aictili cuMpie visuna e r a i , ln regionibus passim,
consueludinc quadam per iradiiionein accepta
adducci, aaJuliferx passionis mcmoriam colentes
celebrarunt. Ncque enim vel Servator ipse, vel
ejus discipuli, lege ulla id observandum essc staluerunC: sed neque in eum qui boc ila non peragcrel, coudemnaliunem, aui poeuam, aut exsecra-
^ . "
\ ,
, ;
,
\
.
/
' ,
; , >
:
' *iv
' , ^"
'" ' , oti
.
. ; '
lioneiu, sicirti Mosae lex facerc soliia fuerat, vel D \ \

\ ,
evangelica vel aposiolica scripta induxerunt, aul
\6 w\ comminati sunt. Divi vero evangelistaB bisloria eua
. , *
scribenda. Mosaici Pascbae fesli obiter saJlera men , \ ^
tionem feccre : Servalorcm scilicel azyinoruni lem .
pore paisum esse, ctim celebre apud Judaeos ageretur fcalutn: ut oslendereni i l i i , festia potissi- ' * *
mum diebus caedeseos perpelrarc constiiuisse. lpsis
;,
profeclo sanclis aposlolis consiliu.n illud proposi uon
fuit, ul sibi de diebus festis judicium sumereut, aut de eis leges ferrent : wd pon
Dco gralam vilam, vinuiem el verain crga Deum pietatem iraderenl alquc ioditoerenl. Mibi quidem
8
Galat. iv, 21.
G(doss. n , 17.
llebr. v i i , i i .
(1) Admiraiur Niccpborus cum Socr. lib. v,

C3ap. 22, eos qtii vel periinacier dc foslo d: Pa-
schae disceplcnt, vel Judaws co celebrando iiwileiiiur.
8F,3
ECCLESIASTlCiB HISTORI/E L I B . X I I .
854
v i d e l u r , quemadmodum alia plurima plerisque in locls suam obtinaere consueluduiem, ila id quoque
de Pascbx feslo accidisse; quod ex more quodam apud gentes, quaequc suam babuit observationcm :
ut salis luanifestum s i t neniinem apostolorum quidquam de festo hoc die legis faclione consiiloisse.
t
. .
2 9 2 CAPUT XXXIII.
" ~ /
Quod veteres consuetudine magis antiqua, quam lege
ullayjuxta Palrum Iradtiionem, Pascha celebra
.
rint.
" *
Porro quod ab inilio Pascba moribus magis
quam legibus observatum s i i , rc ipsa declarabimus.
,
Qiii naiuquc niinorem Asiam incoluere, pluriini ab
.
apostolorum temporibus Sabbato despcclo, deci ,
mam quartani lunse dicm obscrvarunt. Quod cum
; ; .
faccrent, ncquaquam ab aliis, qui hoc tton ilidem
, ;
iacerent, dissidebant: quoad Yictor (1) urbis Ro "
ir.anae episcopus, plurimum commotus, lilieris
, -,
Asianos quarlam decimam diem colentes dainnavit

aique excommunicavit. Quam ob causam e diverso
. '
Ireiixus Lugdunensis in Galliis episcopus, ad V i '; . ctorem lilteras dedit, quibus illum objurgal, et
facinus tam calidum reprebeudit: perdocte expo 3. , ^
nens, qiu>d cum amiquiores etiam communionem
.' -. ', ;
reruin omnium inter se in Cbrieiianismo reline ;
rent, e l de Paschae festi terapore varlarent, nullunt
, \
id pulaveriut esse prajudicium ; adjiciens pra?,
terea, Polycarpum Srayrnae episcopum, qui sub

Gordiano poslea coronam marlyrii recepit, Roroam
,
venisse, et cum Anicelo ejus urbis episcopo com , ' , municas&e, nihil de festo Pascbae curo eo disce ,
pianiem. Nam. ct ipse Polycarpus patria quadam
\
Suiyrnensium consuetudine, deciroa quarla die

Pascba celebrabat: siculi Eusebius quoque Pani
pbili in quinlo ecclesiasticae Hisloriac suae libro
\
testatur. Gonstal igilur, sicuti d i x i , quosdara in

minore Asia decimaro quarlam lunae diem obser. , , 3 vasse. A l i i vero, qui in superioribus Orientis par $ ' ; libus habiiani, Sabbatum fe6lo eo celebrando ma~

gis coluere. Gaeiecum de mense eis. majoc fuii

/ ; conteniio. Quidam naroque Judaeos sequi Yoluer u n l , cum quidem jamdudum ceriiore observa
, ; lione ilJi excidisaenl. Aliis vcro ab eo abborrou
libus, post aequinoclium vernum Pascha agendum

, potius visum e s t : celebrandum i d semper esse
dicentibus, cum sol in Ariete eit, secunduio A n , ' ,
liocbenos Xanlhico, secundum Romanos auieiu

Apxili mense. Qui quidem non eos qui Uim delira ,
banl, Judaeos, sed antiquissimos, et magnum illum
*

. in priiuis Josepbuio, 2 9 3 siculi is bac de re in

D lertio Anliquilalum Juduicarum libro referi, secuti
*
,
; ,
,
*
,
* \
; ,
suni. Ac illi quidem qui minocein Asiam et supcriores Orientis partes ienent, a& bunc modum dc
fesio boc die dissenseruni. Alii vero omncs, qui
Cbrihtianismum susccperunt, etOccidenlales cuncii
ad Oceanum usque, poet veriiuui a^quinoclium Pascha peragero inveniuntur, vetustiorem coiisiietudioem sequenles. Qnj sanc univerei ila fesiuiu
Pa6cba3 celebranies, mmquaiii inter *e discurdarc
(I) Juxia morem citra judicium uzouicnuio exscribil. Lege Anicetus, EDIT.
8:>5
CALLISTI
visi suul. Ncque vero qucmadmodimi mulloruin

tennoRibus fertur, magna illa sub Conslanlino
Nicaeae celebrata eynodus, ejusceraodi diei Pascbae
celebrandi errorem itiduxit : sed ipse potius divus
Constanlinus, paucos illos qui a rccepla observaliune disseniiebant, litteris suis cohorlatus esl, ul
parlem n ajorein sequerentnr : et eani imitantes,
rodem inodo cum illa fcstum diem peragerent.
Epistolaiu eam imperatoris lolam, in lertio libro
rorum quos de vita Constatitini Eusebius conscripsit, invenies. Ex ea autein parliculam qiue
de feslo Paschat scripla est, bic appon&m : quas
de verbo ad Verbuoi sic babet: c Est ordo quidam
benc inslitulue, queui oiunes occidenlaltitm ei moridionalium et septenlrionalium orbis teme parl i u m , et quaedam eliara orientalium regionum ^
ecclesiae servant. Quapropler cum in prasenlia
recte onmes id conslitutum esse exisiimarunt,
lufni ipse aoleriia? quoque vestrae placilurum esse
recepi, ul quod per urbem Romanam, et llaliam,
A f r c a m , AEgyplum omnem, Hispantas, Gallias,
Britauniam, Lrbyam, cunctam Greciam, Asianam
rt Pouiicaiu proviuciam, ei Giliciam, coh'ordi el
nna prorsus senlenlia servatur, idcm quoquc
veslra non gravale suscipial prudmlia : qune illud
secnui cousideret, non solum inajorcm esse hi eis
quos enuineravimus locis ecclesiarum luimerum,
veruiu etlam communiter maxlme idem omnes
velle, sanclissimum esse, accuralioremque ralionem
ul uulla nobis cuui Judaorum periidia Q
iuiercedai commumo, elDagiiare. lmperaloriscpiiloIa sic habebat. Veruin enimvero Quarlodecinianos ferunt a Joanne aposlolo decim;c quarlae
diei IUIKB observalionem accepisse : 2 9 4 R a m s
aotem ei Occrdeniafibus pariibus Peirum ei Paulnm, aposlolorum maximos, eain quae ibi frcquenlaiur tradidisse consuetudinein. Scriptum quidcm
bac de rc decrcium edcre nemo polest. Sapientcr
vero Victor et Polycarpus exslhmsse de dic feslo
coiilenlionem videutur. Quandoqaidem atilcm Ocoileutales episcopi iradilioiiem Petri et Pauli roiniine dchoncstandam duxerunt, et Asiani quoque
Joannis evangefisise insiitutum servaudum esse
contenderuni, de coroinuni consilio placituiu est.
.
\ ; ;

, , ,
.
" ,
.
,
, '
, *
\ ,
,
.
. }
* '
' \ .
, \ , , ,
, , , owi , \ , \
,
, )
\
, \
. "
,
.
* *
"

GAPUT X X X i V .
De variis variarum genlium el eccUsiarum consuttndinibns, per quas nulhtm catholiav religioni
tW oflfendkulum vel dtuidium ei dhconlia ttt
creata.
. '.
kr

^
6C 6

,
Quod vero consueludiuem polius quam legcm

s'culi veleres plerisque in locis, ot quibusque
visuro c r a l , Paacba celebrarunt, inde facile coUi*
giiur. Non oiime elenim, quamvis ejusdem opi-
" , , *
, ,
, **!
, ^
. \
,
,
. \
, .
\ >
. .
\ ,
\

, ,
4) . , 2
* , ut quiqnc, siculi assoeverant, fcsluin diein age- .
rcnt, miitnam aurem coimntininnom nequaquam rescinderent. Stulium (1) quippe quaro mwmc
rsse opinali ^nnt, conbueludiuuni ejusmodi rarianlium graiia, a noulua conjunclione discedcrc,
um eis de rcbos religionis praecipuis per cousejitieniem coocordiam coitveniret.
m
(1) Gxrcmoniarum
di&simililudine non
Ixditur unilas Ecclcshr. Grcgor. papa.
fLW
ECCLESIASTiC/K 1 I S T O R I i E L I B . X I I .
8R8
i
nionis
csscnt,
easdem
tradiliones
in
ecclesiis
ser : Ot *;
varuni.
Et
qtii
eamdem
colebanl
ildem,
saepe
10 consueludiaum observaiione inier se variarunl.
.
, Neque id verae pieiati delrimenlo fuit. Porrocnm
ad bunc locum perrcnerimus, aequum visrnn esi,
pauca qnaedara de diversis ecclesiartim tnoribus
& ,
, ; commemorare: qni antea quidem sic varie obti. \ mterunt, nunc auiem per graiiam Dei cum icmpore mutati, ad consentientem concordiam apud

omnes
pervenernnl. Et primum de observatione
^ . * Paschalis festi dicendum. Q u enira eas prcece dunl ferias jejunia, varie apud quosquc ab iititio
* \ * , servata compcrimus. Romani namque trea coniinnas bebdomadas, Sabbatis et Dominicis diebus
,
excopiis, jejunarunt. lllvrici auiem, et cuncta G r ,
. . " * cia, praierca Alexandria el Libya ornnis, iEgyptus et Palseslina, sex bebdomadibus anle feslum
,
Paschx jejuniuni coiilimiarunt, Qiiadrageeimam
*
tempiis id nominanlcs. Alii rureus onte eeptem
'
bebdomades jejunare inceperunt : sicuti Consian , \
liuopoli, et circumcirca ad Phoeniciam usqne,
295
Iribus tantum hebdomadibus quinos dies ex
. ,
ihlervallo (1), binis septimanis iniermissis, a cibis
,
ee abstinentes, ilidem Quadragesimam tempus tale
*
vocarunt : Monlanislae vero duabus. Qnos mihi
^ ,
demirari in mentem venil, quomodo omnes isii in
.
dierum uumero sic varianles, Quadragesiinam ta ,
men jcjiinii teoipus vocent. Quamvis alii aliam ra,
tionem texentes, namini ei bonestum pretextum
*
,
obtendant. Non solun. vero de dterum numero,
* \ , ' .
'
verum
eliam de cibis ipsts, de aditu ad sacra my\
steria, et abstinemia, initltura inler se dissident.
,
, . 01 Quidatn enim animata prorsae non altiiigunt : nlii
autero altingunt, scd pisces solos. Sunt qui ani * .
mata quoque cum piscibus voJaiilia degustant : ex

aquis ea quoque progenila csse, ut Moses in]iiti,
. *
dicenles. Nonnulli ab ovis et jtucibus sive baccis
/ p t ; , ,
abslineni. Nonnulli vero arborum fruciibus ve *
ecuniur. Quidam panem siccum laiitum comedunl:
; \ ,
quidam vero ne hunc quidem allingoni. Diversmn
, \ eliani esl cibi capiendi lemptis. Aliqui namqtie
. '
bora nona, aliqui post occasum soUnn, quidam
'
post diem unam seqaenli die ciboi^capiunt: non
nulli vcro ad tres, ad qualuor, ad quinque, et ad
. ' ,
' * ' y seplem uequc diesdapibus abslineules procedunt:
pro co alque quisque cibo carere \e\ vult, vel
, ' potebi. /Et alia apud alias genles et populos fiuni,
.
apud quos rerum lalium innuiuora* exslant causac :

de quibtis omnibus nullum praeceplum, quod in
,
scriptum relalum s i l , oslendi polesl. 1)1 satis con

Elet. primos illos verbi ministros, ab initio obser
vationcs ejusmodi arbitrio quorumqne rcliquissc,
; ' ut quisque non meiu aut nccessitate quapiam ad ,' \
ductus, quod bonum esi, deligere c l scqui possct.
\
Porro in jejtiniis ferias Paschales pracccdentibiis,

ei
hi jejunaniium cibis, a principio in ecclesiis
, \
hiijusmodi divcrsilas fuit. Vorum in Synaxi pluri . (1) ; ^:;! Socral.
NICEPIIORI CALLTSTi
859
lnain varielalem fuisse invenimus. Cum cnim ple-

rxque omnes per orbem ecclesiae dicbus Sabbati
coneuetndinem haberent hebdomadis unius tempnre divinis myslcriis operari. Romani et Alexandrini ex aniiqua quadain iraditione hoc non faciebanl. jEgyplu Yero Alexaiidrinis v i c i n i , e l qui
circum Tbebaidem babilant, synaxcs quidem die
Sabbali peragebant : eed non eadem, qua tura
Chrisiiani utebantur consueludine, divinaiu sanrlificalionem percipiebant. Verum 2 9 6
abunde convivali essent, ei omnis generis cibis
dttiicatius se replevissent, a prandio scilicet, circiler vesperam muhai, mysleria oblalione peracta
percipicb.uit. Qnarla bebdomadis d i e , et ea qua?
Parasccvc dicilur. Alexandrini Scrlpturas legebant,
d D C t o r i b u s cas inlerprctantibus : omniaque qtia;
ad Syiiaxim periinent, pcragebant, p r a l e r d i vinorum mystpriortim perceptionem. Atque eam
illi anliquilus habuere consueludinem. Dicunt
eicnim, ti Origenem pluriinum cfiebus isiis in rcclcsia docuisse, atque synaxes seu coitvcntiis egisse.
Qui cuin sapientia el docirina mullis pr.i-siaret, et
perspcctuni babcret, infirmiorem esse Mosaicam
legem, quam ui nullo modo ad liileram reddi atque expiimi posscl, ratione.n fe*li Pascba a l speculaiivam coniemplaiioiiem revocavit, unum solum
esse verum Pascba dicens , quod Cbriscus perrgil,
praxlare adversus bosiiles poteslales re gesla, cuiu
in crucera suffigeretur, longe oplime eo comra
c
&6fl
\ ; , .: > ,
. \
, ,
, ;
.
. \
'
\ ,
\
, ,
,
, \ *
. $
\
, , \
.
.
.
, , .
, , , ,
\
>, ,
.
\

;
advergariuin usus iropaeo. ln eadem Alexandria, C . ' / \

.
in lcclorum et nolariorum ordine discrimcn nul ,
lum luii, eive illi jam Qdeles, sive catccbumeni,

iioc csl, qui sacra doctrina instituereniur, essent,
, & , cum ecclesi.e in locis oninibus aliu; fideles lantum
-; , '
in ordinem bunc legercnt. In Tliessalia et boc fa ; '
itititlum essc liquel. Licebal clerico cuivis, prius ,
quam in ordiiiem euni cooptaretur, legiiime uxorcm
,
ducerc : ai si poslea, ut consueludine recepium
, ,
est, uxorem cognovisset, ordine eo movebaiur :

cut Oriente onmes, alque eliam episcopi, si
,
velleni, pro arbitrio suo, non aliqua legis necessi , " .
lale coacti, uxoruin congrce.um declinareot :
,
niuhi etiam i ^ o eplscopali munere fungenles, in
\ . \
episcopalibtis xdibus liberos multos ex conjugibus,
quas sibi legilimo raalrimonio antea conjunxissenl, & fov \ .
susciperent. Nunc aulem vel etiam in somnis epi '
scopus cum uxore sua coucumbens, inipudicus

babeiur. Sed enim consuetudo ea qua? in Tbessa , .
lia servatur, ab Heliodoro (I) illo Tricensi episcopo
" \
orlum babuit : cujtis aniaiorii libelli boc quoque
lempore circuuiferuntur, quaj adbuc juvenis com . xat
posuit, el iEibiopica mscripsii. Nunc autcm ea
\
Chariclca noimuaiil Quo nominc eliam episco \ *
paius ei ademplusest : nam cutn lcclione eorum
opu>culorum juvencs mulli in periciiium conjice- ui
. 01 ' renlur, synodus provincialis siaiuit, 2 9 7
;
bellos ipsos qui ainores accenderent, igui consumV e I
(1) Hunc Hcliodorum

cap, 3.
non
dilut
aucloritatis scriplorcm esse scripsit Angelus
Polil. Mticellan.
m
ECCLESIASTIC/E

* :
. ' ; ; ; ' . 01 " ,
; ; , ' ;
. ' ,
, '
10
\ , ^ ,
. '
*, ,
,
, ; .
; ' *
,
, ' "
' .
, * '
* '
.
, .
' "* ,
, , \ .
*

.

* *
; *
*
,
,
\ . "
* ,
* ,
,
. "
, .
,
, ,
, '
\ .
,
., ;;

* \
,*
,
!, '
(I) ipsa quoquc ecclesia. Socr.
tilSTORIJK L1B. X I I .
m
ptos abolcndos, vel qui eos composuisset nuctori
functionem episcopalem abrogandam esse. Ille vcro
episcopatum deponere, qoam scripta sua sttpprimcre maluit. Haec auiem consuetndo Tbessalonicx,
atque in Ifacedonia, et Graecia omni, servata est.
Alius item in Tbessalia mos fuit, ut Pascbalibus
tanlum diebus baplisnius peragereiur : quapropter mulli etiam eo sacramento non initiati deces
sere. In urbe Anliocbena, qoa? in Syria t s t , aliaria (i) diversum prorsus quam alibi sitam babuere.
Sacra enim ara non ad Orienlem, sed ad Occidenlem versus colfocata fuerat. Hierosolymis, el in
Tbcssalia, atque eliatn in Graecia, consueiudo fuil,
u l prcces in pervigiliis ad lucernas accensas eodem
quo Novaiiani, Gonatantinopoli, modo peragereiH.
Gunaiiuiliter in Gypro et Gaesareas Cappadocum, iti
Sabbaio, el Dominico dte vesperi, posl luccrnarum
accensionem, episcopi el presbyicri sacras Scripluras populo exponunt. Novaliani autein, qui in
Hcllespotilo suul, non eprodem orationis rtiuta,
quem factionis corum populares Conslaniinopoli,
servant, cseremonias obtinenlis ibi Ecclesia? calbolicae plurimm sequenles. Et u l in summa dicam,
in opinionibus et seciis omnibus, haudquaquam iu
precaiionibus unuiu aul altertim couseiuienlem
rUum servalum esee, invenire esl. Scylh qui ad
Isirom coluul, niulias el inagnas habenl cWitales,
et omnes uni sobjeclae sunl episcopo. In alris auien
populis, non solum in urbibus, verum eliam in
2 quibusque vic s, episcopos esse sciinus. Quse consneiudo apod Arabes polissimum, el Cyprios, ei
%n Phrygia apud Novatianos, alque apud eos qui a
Momano dcducii sunt, fuil. Roma ad liodiernum
usqtie dietn non plurcs qiiam seplem diaeoni fiunl,
ad eorum iuslar qui ab apostolis creaii sunt, quibus Siepbanus illc praefuit, qni primus roarlytii
reporiavil coronam. Apud alios populos oinnes,
quem sors l u i i i , eorum numerus est. In Romana
urbe ilidem quoiannis semel AMeluia, pascbali Dominico die concinunl. Proinde (S) a mullis jurejurando concipiendo, volisque nuncupandis, usurpaititn est, u l eis Alleluia audire, e l cura laetiiia caiiere darelur. 2 9 8 Neque episcopus, neque alius
qiiisquam in ecdesia Roip ad populura docens
veiba facit. Alexandrias aulem solus boc inunere
fungitur episcopus : quod quideiu postea, curo aulca inos is non fueril, esi observatum Gausaiu consueiudini novae praibuii Arius, qui quod prcsbyler
esset, ct docendi proviuciaui accepisset, conlra
verilalis doctrinam res novas iuducens, Ecclesiam
lurbavii ln eadein Alcxandrina ecclesia, quod in
locis aliis omnibus novum alque iiHolcns csl, oliin
obltnuisse scio. Episcopus namque cum sacra
Evangelia legerentur, IIOII assurgcbat. ld vero n
ulia plane ecclesia anliquiius faclum esse, nemo
\ e l vidil, vel andivit. Sacrum eum Ubrum ibi eolus Icgil arcbidiaconus : in aliis autem ecclesm
:
(3) Sozom. lib. vu> cap. tO.
863
NICEPHORl CALLISTI
diaconi, in niullis vero aliis soli sacerdotes, in ; / * ;

nonniritis quoque diebas celebrioribus etiam epi- \
scopi. Id quod bodie quoque Constantinopoli flt, , \
el niaiime Paschaliuui feriarum die p r i m a , c l
,
primo anni ipsius ingressu. Atque ea leciio dupli
citer iit. Qiiantum namque evangclici scripti prior
, ;
ille recilat, lanlum postea quoque diaconus repe- ; ;. " ,
fit scilicet, siculi cgo exiaiimo, ut episc optis eiiam
,
Evangfliura, el non lanlum qui oiinisterium id
' * , !
sorliii sutui, praedicarc vbieatur. E l fortas*e eliam,
* ;
ut id coelilos fuhniiifs morc iniouans audienles,
, \ xal
sincere absque simulationo et depravatione omni
. '
annunlieimis. Episcopus vero eiiam priratim lesla- .
inenti Evangeliuin legit, veluii perfeclam pereo ;
uam Cbrisli referens. Porro precationes itidem ek , \ . \
pttlmodias, stcuti dielum est, non easdem eccle , \

siaB omaes babent, sed neque Hbros ant lectiones
.
eagdem. Nani eam qure dicitur Pelri Apocalypsira,
. 01
ut subdiiitiam ei iJlegiiimam a veieribus judica- , lam, apud Palaeslinos in ecclesiis qaibusdam se ,
. ; ;
mel quolahnis in die Parasceves aliqtiandiu legi
; solitam fuisse inveniinus : qua die populus magna
cum ivligione et conirhione saluiifere passionis , \ ; .
Cbristi merooria; ergo jejunal. Rursum eam quae , ;
, , ,
Pauli aposioli dicia est Apocalypsira quam cx
,
piiscis boiniuibus uemo vidit, monacbi plures cum
. *
veDeralione adoiiranlur. Fama quidem increbuit,

Iwc ipso impcramis Tbeodosii tempore, revela *
lione divina repcrlniu esse Jibrum euin, in patria,
2 9 9 palernaque doiuo Pauli Targi Ciliciae^ in arca C ^
^ .

niarmorea repositum , e l in lerra defossum (1).
Quod sane falsuni esse, presbyler quidain ecclesife , \
Tarsensie grandaevus admodom ( nam id canilies * ;
.
lestabalur) confessus e s t : nibil euim ejusmodi suo
,
tempore eveiiiese confinnavit. Quod cura asaeve ;
raret, admiratus est, si non ab baereticis fama ea
conficta easet. Id quod Ui muliis eiiam aliis libris
factum esse, aolea diximus. Romanis mos est, *
Sabbalo (2) quovie jejunare. Osarea? Gappadocuin,
qui posl baplismum peccassent, eos a coinmu- , ; ;
.
nione arcebaol : quod iiidem Novaiiani faciunt.
Idem Macedoniani quoquc in Hellcsponto, e l ilem Quarlodecuuani in Asia obeervavere. Nontixiu
ia Pbrygia digainos, e l eos qui ad secundas nuptias iransiissenl, non rvcipiunt. Qui vero Conelantinopoli smii eorum popularcs, propalam eos neque admillunl, neque rejiciunl. ln Occidenie
Atttein id liberuin esi prorsus. Sed enim disiensiones tales in eccksiis invaluisse opinor, reverentia eorum qai eis ab initiu praefuerunt, ct qui illis deinde successcrum. Nam i i lanqaam leges
qussdam ab rllis acceplas, per manus posleria tradidcre : non saiis piura, neque ferendum esse
arbitrali, si Iraditiones. in quibus educati essent, non honorifice colerenl, sed contempiim rejictrent. A l niibi valde laboriosuin et diflQcile esset, varianles per urbes el regioncs omncs cccleshrara
consueiudines enumerare ei perscribere. Fere enim fleri id oinnino nequit. Earadem auiera priscoi homhies extsthnandum esl obiinuisse de fcsto hoc die, cujus gratia in bunc locum digressi suimis, opinionem : quod scilket ex consuetudine quadam diversum babuit feslum Pascbx cultum.
v
(I) Stizom. lib. vn, cap. 19.

{%) Consulit Ambrosiunt bondnem Dei Auguslinns
adbuc caêcbumenus, utrum secunduiu morein
suas civiuiis malcr ejus Sabbalu jcjunare. au Mediolaueitsis Ecclesi;; more pran lere debercl. A l
ille, Quid possum, inquil, liic docere amplius quam
ipte (acw? Qnando liic ium, non jejuno Sabbaio ;
quando Romce $um, jejnno Sabbato. Et ad qvamcunque ecclesiam veneritis, iuquit, ejus morem
servale, si pali scandalum non rii/iis, a*t facerej
custodita sc lieet eorum inler quo$ vivimu$ in
rebus inoffensa societate , el cavendo , ne lem\>e*taU
conlenlionis icrenilas charilatn obnubiittor Ag-
epist. 80.
Kf.CLESIASTiCiE HISTORliB LIB. X I L

8ft!t
Nunc Vero divina euppedilanle^ralia, impedimentis el dissensionibus omnibus icmporis cnrsu snblalis , concordibus aentcniiis apud omncs in ecclesiis Chrisii fcslue dics Pascbse cclebratur. E r rtre autem illi, quemadmodum prius quoque dixi, mihi videniur, quorum sermonibus Lncrebuil, N i cenam fidem Pascba? ferias wi errorfcm et varielalem ejosmodi adduxiase. Nam synodus ean;
operam polius navavil, B< populua qui antea a parte wajore disseiuiebal, ad tmanimem concordiani perlraberelur.
. '.
"

*
xalu

300
CAPUT
XXXV.
Quod nntiquitus el ab ipsis apostolorum temporibus

dmensioncs quctdam observalionet i n
c(crimomi$ fuerint l et quod caremonice veteribus non tanlopere curx fuerint, sed necessariu
tantum et fidem promoventia conblanter servare
"
Enimvero qnod ab aposlolorum usque lempo ,
ribus tnulia dissensiones proptrr observalion<>s
,
quasdam fuerint, illos ipsos producam lesles. Scri * bit nainquc divus Lucas in Aciormn libro : Cum

apoftoli dissidium hi(erce**itse ei$ qui ex gentibiu
,

- fidem complexi fuerant, el fidetibus Judceis, cogno
* vissent, congregati simul omnei, comtitutionem fa
- ctam in epitiotir formam redegerunt, per quam fidelc gravi legis servitute liberarunt, et tupervacanea
,

' ea de re nugamenta inhibueruni. Cerlam autem

rectiorit et ad veram erga Deum pietatem ducentit

,
vitce [ormam proposuerunt, quce necessarw obier.
\ vanda itnt, ditertis vevbii prcedicantes. Non inlem '
pestivum vero esse d u x i , u l eam ipsam illorum
. 01 ,
cpistolam, evidentioris cogniiionis gralia, in histo ,
ria bac referrem. Apostoti et seniores et fraires,
his qui Anliochice et in Sgria et Citicia ex gentibus
. "
tunt fvatribut, salutem. Quoniam audivimug, quod

,
quidam ex nobis exeunla, vos turbarint, verbii labe , ,
factawcs enma$,vetra$, dicendo circumcidi vos et

, ,
legem servari debere, qnibut id non mandavimut :
,
placuit nobis collectis in unum, eligere viro*, el ad
,
vos mitlere, cum charissimii nonrii Barnaba et
- ^ Paulo : hominibus, qui tradiderunt animas tua$ pro

nomine Domnti nostri Jem Christi. Misimut ergo

.

Judam et Silam, qui et ipsi vobis eadem verbis refer,

rent. Visum est enim Spiritui sancto, et nobit, nihil

.
, ampliut vobis imponere oneris , prcBttrqnam hcee

neeettaria, tfl vos abttineatis ub hi$ qum simulaerii
*
xal immolata Mtint, el sanguine, et tvffocato, et forni, *
catione : quibtts vobis cavenlet, recte rem ageti*.

, ..
Valete*. Hstc Deo pUcila sunt. Hoc enim inquit

, * epistola : Placuit Spiritui sancio, nihil aliud oneris
,

imponere, prmUrquam quce necetsario tervala oportei

3 0 1 At quidam haec nihil curantes, omnein q u i .
. , dem fornicationem pro nihilo babenl ; de diebus
' *
autem , et feriis, et insliiutis, pcrinde alque de
, \
anima ipsa deccrtant: Dei mandaia invericnlcs.
%
* - D el sibi ipsis loges ferentes : haud secas atque

stuJioae boc agerent, ut contrarias maxime adver , *
8U3 decreia Dei res agiianies, laiero possinl. Et
, poluisseraus nos orationem banc de festo Pascbae
:.
niagis dilalare, ei clare satis ostendere, quod ne
,
Hebnei quidein cerlo id el accuraie feervenl: nc , '
que lypum seu figuram ejus, sicuti eis iradita est,
* ' ,
1
Act. xv, 6, 7-29.
871
NICEPHOIU CALLISTI
tfi
*esle uii oporieal. > Alque ubi ille cogitabnndus, ,

quia quod responderet babebal, siaret, subin\ , .
lulil illico Sisinius: t Tu quidem ostendere id
non poics, at Salotnon mc u l id faciam adbor-
.
talur, dicens : Sint vestimenla tua $emper alba
Yenim et Scrvator, in Evangeliis candida vcste . ;,
aaus esse videtur; qui discipulis, qui eecum mon
; . ;,
tcm Tbabor consccnderanl, Moscn el Eliatu can , - didalQS cxbibuerit. Haee alque bis similia cum
. *0 , ila diceret, adiiiirationi bomimbus fuil. 3 0 4 Q
el illud lepide, ut ego pulo, ab co diclum, recen- ,
sendura e&sc videlur. Adveneral Gonsiamtinopolim \ *
. ,
Leonfius, Ancyrse minoris Galatia? episcopus, qui
. ,
tum ibi Novaiianis ecclesiam ademerat. Gouvenit
, , ,
bunc Sisinius, el supplicans rogavii, ut corpori
buo ccciesiain redderet. Quod ubi iile se faclurum , ^ , ,
; , < " , , ;
negavii, Novaiiauos eliam conviciis acerbe pro . 6 , ;
ecidil, minime cos ecclesiaiu babcre debere dicti
,
lans, quod poeniiemiam tollerent, c l niisericor )
diaiu Dei rejicercnt. Talia vero, atque alia biscc
, \siniilia continuans, cura Novaiianos suggillaret :
,
c *
f Alqui, Sisinius i n q u i i , el ego, ut baud sciam
'. ,
an magis quisquam , poe.iileiniam ago. > Guin
.
autem Lconlius eum, quonam modo poenileuli ra
agerel, inlerrogarel; rcspondens ille : < Quod le
nunc inquit, iia anunaluui video ( i ) . Vitam is ; \ ;,
iia produxK, ut ecclesiam Novalianorum adbuc
\
adiuiuistrarcl, cuin Joannes Gbrysoslomus palriarcbalmn gereret. Et ausus eliam est contra eum dis- , , ,
u i u
sererei cuin scripto ille poeniienliam introduccrei, C . XJ , \,

atque ila dicerel: < Vel deciee millies per pocnic ? ; , , }
lcnliam resipiscensecclesiam ingredere (2). Paralus
eniin ego sum poenileniem admitlere, ut modo ; " , <
deinccpe similibus per pcccaluin non circumve- , , * '
nialnr malis. > E l accidil aliquando, ut divus Joan- ,
. ' , ';,
ncs inler deambulandum Sisinio occurrerel, eique
, atobjicerel: Non debere unani urbeni duos babere
. " '
episcopos. Prodibal enim el ille cuin splendore
ei comilatu niullo. Gui Sisinius respondens: r M i - ; ,
. '
uime eam duos babere d i x i t : > seipsum germanura
legiiimumque episcopum esse existimans. Eo vero , , , avitjt ,
diclo gravius accepto, Joannes ad illum : c V i - & , . t

dcsne, a i l , te solum csse velle Constanlinopolilalium episcopum? Alque ibi rursum Sisinius : Non ^ . ;
. '
lioc ego, inquit, dico : sed cum aliis omnibus cpi.

scopus s i m , apud le unum is esse non existimor.
.
; ;
Et Joanne excamlescente aique inferente : At ego
, ,
cfliciain, ui qui foBdissiina labores baeresi, amplfus
ad populum pro concione verba non facias. Sisi- \ , \ $
,
nius perquam facele veibis ejus occurrcns: < Ego
. \
vero, inquil, plurimas etiam libi agam graiias, si
;,
nie labore el onere lanlo liberaris. Quo verbo
* &tandem Joannes flexus : Quandoquidein, a i l , tibi
1
Eccle. ix, 8.
(1) Quod te conspicio, inquil Sozom.

\) .
,
. Hanc Cbrysostomi scntentiam cuiu inulla admiraiionc ci laude
aptid me recitavit in familiari de rebtis sacris

colloquio, 2 Junii di, anno Ooniini 1559, Rudif
sinx Lusaiioruin Pbilippus IfeJanchlkon, quam DOO
lomere alibi scriptam, quaui hic apud Nicephoiuiu
el Socratem, invcnias.
873
ECCLESIASTIC^ HlSTOKi LIB. .
;
:. ' ; ; ;, ,
; ;. ,
,
^ , , \ ,
' ,
*
; ,
*
, , .
;, ; , ; ,
. ' ,
,
.
,.

, ^ ' ,
;,

, .
& '
.
,
* \

87i
concionanili munus molestiam et dolorero parii,

tibi, quando id Deus fecit, concionibus
interdicam (i). Multa vero alia quoque viri ojus
urbane r i scite dicla commemorantur. 3 0 5 Q "
et libellos nniltos non invenustos composuissc diciiur. Magis vero in diccndo quam scribendo laudalus cst. In aclione felix fnit, et pronuntiaiioneni
sedulo coluit. Labiis enim ejus blandiliae quadam
in>i<tel ant: c i in voce, vultu , oculis , el babiln
moluqtie corporis omni, graiia singularis inerat,
ad audtloruin anhnos alliciendos composita. Ju(umlus itaque c l cbarus eani ob causam cdeberriiuis quibusque ex senalu viris, et omnis gencris
religbrtiibas in admiralionc fuit. Polissimum vcro
episcopns Auicus magno eum esl bonore prosecii tus. Sed qualis bic vir fuerit, salis, u l puto, ioco
boc ex Socralis ecclesiasiici scriptoris libris sun:plo; dixi. Atquc baec quidein proplerea coiumcinoravi, ul ostenderem, cum propter coruin virlntcm qui cis p r a l u c r e , Agelii, Marciani et
Sisinii, lum quod , consubstanlialis, professioni adbsererent, Novatianos aliarum scciarun
labc infectos non fuisse, majoremque corum par
tem in ecclesia sua quielam mansisse : eis cxceplis, qui propler quaistionem de feriis Pascbalibu?,
quam Sabalius, sicuti dixi, per res novas jnduxic.
dissidcbanl. Mullae vero et alias dissectioncs, quod
et ipsum dictum est, eo lempore apud Arianos ct
l
Macedonianos et alias sectas fuere. Ulis aulem ita distractis, magis atque magis Ecclesia universalis
crevit, quotidie se aliquibus propler mutuas illorum - contenliones ad eam aggreganlibus. Praecipue
\ero qui Gra;cam idololalriaui secuti fuerant, ad eam confluxerc. Nam imperaior ubi consueiudinem pneierili lemporis, el loca quae apud eos religiose observabanlur, cives el subdiios suos ad pa
r i u m culuim pcrlraberc v i d i l , statim a susceplo iioperio, primura quidem ara3 prorsus adire pn>h i b u i t : deinde vero lcge(2) etiam lala, qiumadmoduin dixiinus, solo cas aequavit. Aique iia ilii
sacrarum asdiuin iuopia, Christianorum eoclesias frequenlare cceperuiil. Clarn uarnquc Graeca pciagere sacra, maxtmi eral periculi si quis in eis deprebcnsus essei. Et qui eis operari ausus fuissci.
capitalis ei poenaet bonorum amissio consiituiione imperiali proposiia fuii.
t
. '.
*

.
3 0 CAPllT X X X V H .
De diminutione qucefluvioMuxjpix Nilo accidit : cl
de tlella giadii speciem referente, ct de duobu*
hnmana specie monstris, et dz iwemcnto CttristiancB religionis.
Eo leinpore Niluui igypiiuro amnem , circiter

'
primnm aquaruui auclum el incremenUim, tar \ .
diissc longius dicunl (3). Quam rem iEgypiii gra"
vitcr tulere, iiidignali, quod minus eis cssel libe, '
rum, patrio more ilumiiii sacriftcare : id enim i m *
peratoris melus baudquaquam permiilebal. Et
.
jEgypii praefeclus provincialcs ad sediiioiicm spe ,
ciare cerncns, priticipieani rem indicavit. Qua ille
; , .
cogniia, condncibilius csse ci rescripsil, veram
, ,
erga Deum religionem inlegram couservare, quam
, \ 6 . jy fluminis ejus midas, el qme ex eis provoniat, anAv ' , , \, ,
niversariam ferlilitaicm fldci prirferre. Nun
quam eniin amnem eum e terra promanaluruui
(iVApud SocraU c s l : At ego tibi colloquiis sive
concionibus non inicrdicam, quando tibi verba facere
wolestum est.
P A T O O L . G B . CXLXl
l2) Ne quis. G. Dc sacrif. pagan.

(3) Plin. lib. v, cap. 9.
28
875
NiCEPIIORl CAM.ISTI
8T6
fuisse d h i t , si lalis csset, ul iiicaniaiioiiibus ct ;, U

^ ; .
hnposlurts movereiur, nidoreque gaudcrct, et
, ;
sanguinis undis proflucntcs e divino paradiso con ^ .
taininaret atjuas. > Non longo post lemporc, dercpente ita ille adauctus cst, u l alliora eliam loca
,
immdaret. Ubi aulem ad juslum modinn, ct raro
'> ,
roniplctiim excrevissct, el tum nibilominus unda
. :
insuper ejus accumulareiur, divcrsus ifigyptioa
^ \ cppii timor. Vercbaiiliir namque, ne Alexandriam
, p *
urbein c i Libya potiorom parlem txundalione stia
nbruerel : tam ubcrlim undae cjus profluenles cx " .;
rurrcrc. Quo lempore fania est, Gr&ca* supersii , ; ; tionis hornincs Alexandria? casu tatn iiupinalo ad ^, , 6
ductos, ita amni illusissc, ul in ibcatris etiam ct
*
speclaculis exclamarint, fluvium eum ul dccrcpi ;, ' ; lum et d f l i r u m , poslremum jam eminxissc. Eam
, . Ka\
sanc ob caiisam quamplurimi iEgyplii patriis ca>
\ ' 4:
rciuotiiis nunlio reaiisso, et supersiitioite ûa
, &
damnata, ad Cbrislum se cuiiiulerunl. Ua?c hacte . \ /
nus. Tnm vcro ct prodigia insolila visa sbnt, quae
' , ; ^;
f'uiitr.1 orbi mala porieuderunt. Prinium namque
, *
itiopinaia el ihsolens stella in coelo lncdix noctis
. ' .umpore prope Luciferuiii rcfulgens apparnii, circa

tuin ipsum qui Zodiacus dicitur, circuluui. Ea
, . ' quod proplcr conlscanles radios ingcns el lucida
' ' :;
'.ssel, non adniodum Lucifero cessit. 3 0 ? Paula- . ,
lim vero ad cam ingcns etiam aliarura siellarum
. vis aggregabalur. Speciacuium id si vidisscs,
; aptim examini, q u circa ducem suum w orbem
, obvolitaiU, conlulisses. Et quae veluti ex iuutua el Q \
violeiita concussione ab omnibus cis eniicuii lux,
\ ;
in unam quamdam commisia flammam evadebat:
/
ot gladii prorsus ancipilis, magni et borreudi,
:, \ rum tcrrote quodani relucens, facicm reddebat.
',
Quod enim rcliquc slelhe in idem recidcrenl
\ ,
visimi, c l una, eaque sola, quae primum conspecia
; ;, ;
fucral, babilu l o l o , veluli radix a m capuluin ali ; r.fc
qiiod apparerct, ei quodammodo I\ilgorem exbi ;. .
bitae illius stellie oniuem profciTCl, pcrtudc alque
.
loccrna funiculus ardens, sic flamma iu su ; blime lollebalur. IIoc quidcm visum sic JIOVUUI
, , , quoddam p n b u i l spcclaculum. Motus auleiu ejus
\
proisus a siellarum omniain cursu diffcrebat. P i i
inuin eienim ex co unde diximus luco nioveri
, ,
iiicipicns, una cum Lticifcro el oriebalur cl occi- ]) ; '
debat. Dcindc paulaliin ab illo absisteus, segniter
. ct pcdelenliin quasi ad ursas conversum, cursum
; , ' ;
tenebat. el veluli ad spectanies obliquc ad f ini;. ' ; \
stram sua gradiebatur via. Ambilum quidem cum; , \
dein ciim siellis ajiis ad quas acccsseral, couinu . ;
nem pcrficiubal: proprio auloni moUi, qui ad
, . * 3 ^;,
quadragesimum productns esl dieni, vix tandem
,
ad ursani majorem pcrvenit. Alquc in media aslri
*
ejus parlc, ubi posiremum rcfulsissel, evaimil.
; ,
Quo temporc cnsifcra, seu polius ensis forniam
' , .
refcrcns IKCC siella apparuiX. Eodcm ciiam duo
'
boiYiiuuin corpora visa sunl : nlterunt quidi m in
, \ ;,
S y r i a , supra bumanam naluraiu magniiudine ex- ;
ccdcns : alterum vero wi igyplo, infra incrcdibi ' w\
D
877
FXf.LESlASTIC.E HlSTOilLB LtB. X l i .
878
^ - " lem *>lalura? breviiaiem oorisisifns. Syrus iu lon . - gitudinem ciibiioruiu quinqtic c l unius pahni
' ,
excrevcrat, quamvis pedes ejus reliqux corporis
, ^ .
magnitudini proporlionc non respondercni: i n ;, - Irorsum enitn iniorii et vari c r a n l : bominj nomen
, ' crat Antonio. Talem aelate quoque nostra ipsc
, vidi, pro monslro babilum, quem brcvis adino . ,
dum slatiirai niulier in luceni prolulit. iEgypiitie
, - auicm lam brevia fuii, ul perdici persimilis cssct.
, .
Noquc ingraium speclaculum crat, s cuin il!o in
\ :
globo (boniinum scilicei) convcrsareiur, et ad
.
conlcntioiiem cxcitalus colludereu 3 0 8
P
;, - quod niirabile diclu esf, prudentia ei inerai,

qualis liomini formoso compeiit : quippe cui
, * ,
corporis exililas ea de re nibil ademissei. Vox
. a Musis non abborrebat. Sernio mentis genc -.
rositalem speclandam exbibcbat. Ulerque eodem
.
1 tempore vigens, nuu siaiira vltara fluiiu
Haximus enim viginii quinque explevit annos, minimus autem nou multura ab eis abfuU. Mulia
prelerea alia lum concurrere prodigia, quac sigillalim referre non hujus loci csse pulo.
r
. '.

rov
CAPUT X X X V I I I .
Quomodo Valentinianus junior ab ArbogmtQ duce per

tuffOcationem sit interemptus.
"
, ,

, , .
-
,
, ' .
' , ; ,
. '
.
,
,
(
),
- [)

, ,
; ,
, .
;,
^ ; ,
, \ > , ' , , .. \ ;
u
Et Tbeodosius quidem hoc modo Orienlaie gubernabat imperium, magna cura magnifice Deum
colens, et quolidie novis accessionibus Cbiislianismum adaugens. Iti Occidente vero respublica
malc babuil. Siquidem juniorem Valenlinianura
imperatorein gula fracla inleriisse, renuiUiatum
est. Ca?dem eam per insidias ei raoliios esse ferunt
cubicularios eunuchos, atque alios quosdam :
Arbogaslemquo maxirae illam, qui mililarium ejus
copiarum omninm babuil curam el adminislralionem. Cum enim juvenein imperiogubernaudo nulla
prope re pairi inreriorem esse, el graviier pleraquc
quae illis placuissent, ferre videreul, consilium
ejus opprimendi cepere. Erat anlem iraj adinoduni
impalicns. Qiwe res eliam apertc caidis ei causa
fuil. Cum Arbogasie enim in regia colJocutus, ubi
vcrba in irani insanam evasere, ense nugistrum
militum eonfoderc aggressus esl. Scd a satcllite,
cui ferrum cxtraberc nisus fucral, inbibilus, tum
quidem verbis Arboga>loni acriue objurgalum placavii. Ille aiilem ex verbis ejus opiuioneni illius
aperlum produciam aecuralius coDsiderandd? secum ipse perpendil. lnquirenli euimtarui impelna
caiisam : Allaiurum sibi ipsi manus esse, adolescens reHpomlil, quod CUIII imperalor c<6fi facerc
qiiod vcllel, non perinillerelur : quapropler sibi
vila lalis ingrala eiiam cssei. Aique ille tum qnidcm nibii amplius curiosc peiconlalus. 3 0 9
Poslca auiem Yiennai in Gallia, cutu eum praiibiiai
in abdiliore regia loco ad fluininis ripaiu meridiauo icmpore ludicro cuidaiu vacanlem vidi^sel,
pcrcussores quosdain ex suis ei iuimisil, qui adolcscentulum suHocalione necarinil, cum cx minislris
ei nemoadesset: lempus eniin illos aTprandenduiu
f
NICEPHORI CALLTSTI
879
evocavcral. Ilaquc illc sic cruilclibus slrangulatus

csl manibus. caedis ejus patralores, ne si ex
tcinpore slaliin percussores inquirerentur, facilc
deprebeudi possent, sudario ejus lanquam laquco
circum collum ligalo, sublimcm eum s u s p c n d t T C ,
ut sua sponie sibi ipse gulam fregisse vidcrcitir.
Adolesccululum istum niirifice impcrio d i g n u m
visum esse aiunl, propler bonam corporis bnbiludinem, c l virlulum niullaruin concursum, quibus
irnperalur bonus exornatur. Magnittidine vero
animi, et jusliiia suirinia, palrcm eliam suuni
exsuperatunim ftiisse, siquiilem ei in virum evadrre
Hcuissel. Tali illemorte, cum lalisessct, vicesirnura
xiaiis agcns annum, vilam finiii.
"8D
5i , /
,
;, ; ,
.
; ;
, ,
, . ;
\ ,
.
, , ;
.
CAPUT X X X I X .
. '.
De lyrannide Euaenii in Occidente : et ut hunc

quoqtte Deo dilectus imperntor vicertl, cum eam

,
vicloriam divini viri prcedixissent.

vlxr\r.
Eugenius autem, Gnccae supcrsitlionis cultor,
, " ,
summam rerum involat, el imperialia sibi sumil , ;
insignia, adjuvanie Arbogasto : qui quud barbarus , ; , ;
genere esset, impcrio nianum injicere aggressus ;, ' .
non esl. Eugenius auleni Laiinas primum lilteras ' ; ,
docuit : deinde ludo liucrario relicto, in impcriaii
,^ ,
aula militavit. Alque ibi inordinem anligrapbiario- , ;' ;
rum el iioperialis pecuniie cuslodum receplus, ce ; ,
iebris maxime et apud imperalorein in magnum
,
bonorem fuil, uiagislrorum eliain digniialem con- .
scculas. Cuin aulem prsesenlcm fortunam fcrre
; , \
*ion possel, ad tyrannidem spectavit: inductus ad ^ \ ;
id a quibusdam, qui se ex victimis, exlorum in
spectione ei asirorum scieiHta, fulura ccrlo scire .
conOrmabanl. Cnm inulti enim alii eo lempore \
rebus biscc vacarunl, lum maxime Flavianus urbis
' , ,
Homae praefeclus, vir in disciplinis praeclarus, at ,
quc si alius quisquarn, et ipse civiliuin rerum
;
valde perilus, rerumque fulurarum ( ul ipsi vide- , \
balur) vales pracipuus, muhuin in eis operai loca-
v i t : 310
Q
Eugenium quoque, ul bellum
,
susciperel, permovll, cerlo illutn quidquid aggres' " ,
sus essei, perfeclurum pollicitus. Nam sorte fatali
:'
Komanorum imperium ad eum perlinerc, euinquc . ' /belli viclorem fore, el religionem Cbrislianam
, ,
, ' " ,
inulaiurum esse dixit. Qua spe adductus Eugenius,
mullitudine ingenti coacta, anguslias in lialiaquas D .
Homani Alpes Julias vocanl, occupavii, eisqne
, ^
praesidium imposuil. Unicum eniin, eumque arclis . \
simum transitum, praefractis ingenlium moutiutn
\ ; , :
rupibus, ulraque ex parle flrmiler niunilae habent.
E l Etigenius ad lyrannidem evectus, ea in Occi- ,
denlalibus parlibus agebat, quaaeum facere xquuiu
;
orat, qui sic imperiuin arripuissel. Tiieodosius , .
porro imperaior, ea re audila, non minoribus' , rursum quam anlea, cum contra Maxiuium bellum
,
nioverel, curis esi obruius. Ubi vero el ipse ma
. ' ;,
gnum conscripsil exercitum, secum ipse rem d i \
spicicns, uirum advcrsus tyranuuui irc, an illius
. 6
advcnlum exspeclare deberct, addubilabat. In e.i
rP X*i solliciludine, consilio Jjannis cnilentis inThebaidc
; ;,
u a
a r t e
8S1
'
E C C L E S I A S T I C ^ HISTOIU/E LIB- XII.
8S2
. monacbi, ulendum sibi esse slatuil, quem supra

iii eorum qui sanciam vilam cgerunt, eatalogo
,
clarissimum, el cum aliis admirandis operibus,
\
tum maxiine fulurorura scienlia cclcbrem fuisse
- ,
dixinms. Cuni enim is gratiam divinani sorlilus
. \
, , essct, roulta eum consulenlibus p r s d i x i l . Cnjus rci
periculum el spccimen in proximo lyramio prxbue ,
rai, incruentain illam vicloriam Tbeodosium rc * * , porlalurum esse valicinatus. iiaque iidissiiuum
. ! sibi tuuiucbum Eulropium in iEgyptui ir.isil, ut
, .aut virum sanctum, si facilc id fieri posset, ad
se adduceret : aul ab ilJo, si constanler advenluin
.
delreclarel, quid de bello faciendum csset, cognescere ronarelur. Euiropius eo profeclus, nequa, \
quam Joanni ut ad imperuiorem veniret, persua . ,
sit. Quapropler illum, ut evcntum belli pradicercl,
.
rogavit. Aique ille, Tbcodosium quidem post ca>
,
dem litullam, vicloriam dc tyrannoconseculurum:
\ '.
non uiullo aulem posl ipsuai quoque in llalia
. *
morilurum esse rcspondit. Utrumque hoc au even ,
tum talem babueril, bisloria dtclarabit. Postquara
,
enim ea quibus in bello opus est, abunde compa. \
ravit, Iloiiorium etiam filium iniperatorem re
, nunliavii: Arcadium namque anlea ad imperium
. "
Ambobus filiis Conslantinopoli
, \ - evfxerat. 311
reliciis, ipse cum copiis Orienlalibus omnibus
,
, ' - in Occidenlem est profcctus. Ingens autem Barba
rorum, qui ad Istrum colunl, mulliludo, voluntalc
,
sua auvilium lerens, cum secuta esl. Porro cum

- Q
~
' .
,
. > , . ' .
,
, :,
- , ,
\ , *
'
\ ,
. " ,
.
, -
ordiuum duces paucitalem sociorum causarentur,

c l cxpedilioneni differend.un suadcrcnl, ul scilicet
prinio vere exercitus alius conlrabereiur, el mi
liLuni numero hosles vincerenlur, nequaquam in
ductorum consilio religiosissimus acquievil impe
rator. Mininie namque tanlam iribueudam esse
imbecillilalem dixil omnipoienti crucis armalurai,
quae exadvcrso Herculis imagini opposila essel.
c Exerciiui enim meo, inquil, crux praeit; illius
aulem copias Hercules ducil. > Haec verba prolocuius, iter ingressus esl. Conslanlinopoti autem
profectus, ubi in Seplimo (t) ad ecclesiam venit,
quam ipsc Joanni Baplislaa (eum enim praecipue
bonorabat) conslruxeral, eam csl ingressus, ut
siniul et precaiionem ad Deum facerei, et Bapii-
, D
'
, \
'
, . '
,

'
' ' .
siam ad fcrendum sibi auxiliuin invocarel (2),

quo oplatuni sibi el Romano exercitui exilum
pugha baberel. Re ibi divina, iia m par erat,
peracla, posiea in Ilaliam pervenil : el confestim
ad Alpes contendens, prima tyranni praesidia cepit. Aique ubi iransitu prxcipili praelerilo, acciivi
ilincrc in collem quemdam conscendil, planitiem
omiiem innumerabili pedilum ct equiluHi multiludiue lencri, nec ita louge a tergo alias lioslium
turmas in verlice monlis, qui lunc quideui qu.eii
erant, sibi imminere vidil. Poslquam aulem prima
acies se de colle dcinilteus, eos qui planltieiii
(1) ", hoc est, Sepiimum ex suburbiis . , hoc est, Secundum.

civii:iiis iinum esl. (Procop.)
(2)
. Sozoiu. lib. , cap, i 4 .
S;culi ctalia cjus urbis rcgio cst apud euuidem -
ConstanlinopolitaiKTTi
8S3
NlCEPHORI A L L I S T I
884
oecupaveranl, aggressa est ingens ct dubium '
praelium (t) commissum est. Et ibi, quanlum in
, .
humanis viribus situm est, non lacile servari posse
,
copias snas, a duobus bostium exercitibuscircum- , ,
vcntas, intellexit. Jam enrm et illi, qui in sumroo ' monte qitieti consiiterant, a tcrgo suos aggredie- . ' ,
bantur : et qua in parle Romani cum Romanis . ,
pognabant, aequis viribus decertabatur. Ubi auiem
' ,
auxiliares Barbari praeliabantur, multo illis Euge- nii milites superiores erant. Imperalor ubi anxilia
, , sua sic concidi, ut dixl, vidii, huuii prosiralus, la- . \
crymis solum rigavii, Deo supplicans, ne sic ;,
Romanorum imperium in sumnio inteniecioiiis
\ , ;
periculo despiceret. Eum vero Dcus quamprimum
, , ;
exaudit : 312
<Iuod belli evcntus comprobavil.
, ^
Intervenk nox, et exercitus animuin despondcbat. , *
Iroperator autem animi anxius ct eonsilii inops,
, in stunmo montis, in qno casira et oxercitum ha ^ . , ;
bcfoat, vertice, precatoriam domum invenit. In ea
, .
nociem totam, rursum retum universarum Domi .
nniB sappliciter orans, consumpsit. Gircitcr vero ; *
galii cantum, contra animi senientiam somno .
oppressus, et in nudo solo provolutus, viros duos , ridere visus esl, candida vesle induios, et candidis , ' . ;
ctiam equis vectos. Qui ad enm aiccdf ittes, forti

osss animo, et nielum abjieere, alquc cuin dila , , ,
cnlo aciem rite insiruere, et adversus bosles confi- , detUer ducere jusserunt : subsidio se a Deo ei
. '
missos, ei ia prima acie pugitaturos esse, adden , xa*
tes ( ) . Et alier Joannem cvanêlistani, alter Q , \
aulem PliHippum aposlolam se esse dixit Idem
, ;
vero ex mililibus eliam quidain vidit, qai ordinis ;
sui dictori visionem eam indicavit. Illfc eam ad
. \ | ^,
iribiinum, alque is ad exercitusducem retuiit. Hic . -t
porro rem tatero, ul novum quidem, apud impera-
torem exposuit. Qua illeaudita : c Non mea causa,
^ ; -1
ioquit, milcs eos vivtit. Ego enim prior vidi, et
, ;
vicioriam mibi polliciiis credidi. Yerum ne quis ; .
ine sic leroere et cupide ad pugnam progredi aut
' soinnium fingerc putel, universitalls bujus Doini- , \ ,
hus hoc ita procuravii, u l miles meus idera vide- . ' ^ ret, et lestis locuples seriiionis mei essct. Proinde
, , \
timore quam longissime abjecto, anlesignanos > .
iatos, qui in prima acie flimicabunt, sequaniur.
, ,
Ne quis vero nosirum ex boslium niultitudine ^ . ' ' ;
viciortam aestimet, sed poiius alacri lidacia in
, ;
Deurn i h a , praieuntes duces conseqnatur. > Ejus
cercodi terbis ubi miliiibus aniTnum addidit, ex
.
collis vertice aciem structam duxil. Eugenius irbi
\ , ;,
Theodosii cxerciunn pugnandi amorc leneri ^vidit,
. \ .-
(I) Hoc prelium Glaudianus poela Panegyrico ad tlonoriunr. rccens imperaiorem renunliatum, pulcberrimis carminibus est complcxus :
Victoria velox
Anspiciis effecta tuis : pugnasiis uterquc,
Tu (atU, genitorquc manu : te propicr 9t Atpes
Jnvadit (acilet, cauto nec profuil hosii
Mitniiis h(csitse locis : *pes irrita valH
Concidit et scopulis patuerunl claustra remlsis.
Te propter gelidis Aquilo de monie proctllis
%
Obruit ndversus aciet, revolutaque leta

Vertit in auctorcs, ei turbine reppulU hatlat,
nimium dilecle Ueo, cui fuvdit ab antrii
JLOIUS armatas liiemes, cui mUUat (?(her,
El conjurati veniunt ud classica vettii.
AlpiiKV rubuere nives, ct Frigidtu amnis
Mulaiis fumuvit aquis : lurbaque cadentnm
Slurei, ui rapidus juvisset fiumtia tauguis.
(i)Tlieod. lib. v, cap. 44.
885
E C C L E S I A S T I C ^ : mSTOlU/E L I H - XI.
886
\; , \
, ^
, \ .
, ;
, ,
, ; '
.
- , ,
, , .
' ,
.
;
,
, - ^
, '
,
. ' ,

, \
^ ^ ; , '
, * '
, |5 \ *
^,, ,
.
ipse quoque copias suas inslruclas i:i ;*caM produxii. E l in linmilum qucmdam conscciulil, el
iinpcralorctn mori cupcre (1) ac sua sponle a<l morlcm oppelenda;n properare di.vil: dncibusque suis
prspcepil, ui ne ilhim occidcrent, scd vivuui poiiue
ad se adducercnl. Poslquam acies ita adversis
froniilms consliiere, niiriiica variaruin genlium
muliiludo in lioslium partibus esse visa est. At
qui coulra eos in arinis ordine suo siabant, perquaiti pauci, ita ut eoruin numerus facile iniri
posset, erant. Coitio prima ad fluvium qui Frigidus diciiur, est facta. 3 1 3 Magislcr iniliium Bacurius, magno animi robore couceplo, lanloperc
impressione sua boslitun pbalangcs turbavii, ut
stalim sui incurrerent, el ordinibus ruplis in fugarn eos verlerenl, qui perseculi eos pridie fuerant. Porro duces lyrannica? ejus aciei, quam a
tergo summum monteni insedissc diximus, misso
ad Tbcodosium oratorc, ad paries ejus se iransituros esse recepcrunt, si inajoris dignilatis cls
apud euin locus esset : imperalor lcgaliunein cam
suscepit. Et cum cbarla? copia non esset, tabula,
qnam ex assistenlibus milililms quidam casu qtiodam ferebal, arrepla, in ea qucm quisque illorum
praeclarum el convenientem locum apud sc babilurus esset, si promissis starent, eaque ad (Inem
debitum perducerent, descripsit. Ad bunc
modum siraul omnes cx boslibus sucii imperaloris
suat facii. Adbuc campestris pugna acriter com , 0- Q millebalur, necdum vicloriae impelus in aUerutram
, . partem inclinabat, cum ingenti vi alicundc venius
. - vehemenlissimus adversus bosles oborlus, qualeni
\ minquam anlea flavisse incmori* prodilum esl, in
. 01 , - ora illorum irruit et ordines solvil. Et tela atque
, ' ; . eagiuas, quae conlra Romanos cmittcbanlnr, vi
quadam reluctanle in eos converlens qui illas
\
, emieerant, r e j i c i l : el clypeos, cum inulta purga ' , - luenlorum congerie, el pulvere incredibili illatus,
, f , , ex eorum luanibus rapiens, et lora conscindcns,
\ ; . > * , eos iu illorum ora el inembra quaecunque concutiens provolvit. Quae vero a Tbcodosianis jacie , * banlur tela, acriore eiiam in illos impetu ferebanlur. Quam ob causam animis magnis conceplis, c l

* quod inlegri eliam pennauebani, ingenii Gducia
\ , D illi in adversarios ruentes, fios caedunt. Itaque
bosies manifeste opem eam divmilus accidere ccr .
nenles, arinis abjeciis, ad imperaioris miscricor , , diam, veniam ab eo petenles, confugerunl. Aique
* , \ - il)e eos, prccibuscedcns, elatiin in gratiam rcce . " ' pit : eosque et iransfugas alios, ut lyrannum
, - caplum ad se adducerent, misit. Uli vero vociferauies, magna celerilatc in tumulum evadunt, iu
, \ . '
tjv, , quo ille casus ejus eliaiunum ignarus considebai.
. ' Engenius ex incitato cursu el assiduo illoruni
, ; anbclilu, novi quidquani eos afferre, alque adco
, \ vicloriae nuntios sibi advenirc ralus, sUlim, au
, . vincius c i vivus, sicuti prueceplum fucral, Tbco(I) MoriiniHentera ci e pra?scnli
dixit. Tbeod.
vila
mox
dcccssuruui impcralorcm acie secum Irutla congrcdi
8S7
NICEFHOR! C U L I S T i
883
doRhis addiiccrelur, interrogavil. 3 1 4 ^ u i illi -,; ,

rrspoi;denint : c Non illum ad te, sed poiius te ad
\ ; ;
ilhim ul adducamus, missi sumus. Victori namque
:, tyranniimdelestatajcgilimum impcrium cslsecuta.
. \ , ' Sic scilicet boc rerum omirum gubernalor procu ;,
ravit. Guin liis diclis, et curru delractum et
, ' vitictiiui enm, qui paulo anlc niagnas spiraverat
oOat , ,
glorias, captivum ad imperatorcm adductinl. Theo , ; dosius ea i l l i , quae in Valciuinianum cominisisset,
\, \
illegilimum atque iuiquum imperitim, necnon
;,
rivilia bellain medium profrrens, objecit. Insupcr
\ ;,
vero etiam auxiliarcm tutelaremqnc risit Hercu- . :;
lem. Qua? lyrannus audiens, ad pedcs se imperalo-
ri.s uiiserabiliier abjecit, et ut vilam sibi donaret
,
oravil. Cum vero ila illi supplex esset, ex militibus
, *
quidam cnsc stricto capul illi amputavil. Arboga \ /,
stes aotcm talium lanlorumque malorum auclor,
nbi biduum in fuga consumpsit, ct vitae txdium
. \ \ ; eum ccpil, manus ipse sibi suo usus glatlio aitulit.
.
Ta!is ille fidelissiuuis imperaior fuit, ut semper in bellis atque pradiis, pro eo alque fieri debel, ei
divino penderet prasidio, quo eliam nunquam est fruslraius. Ferlur sane el iilud, quo lemporcpralium boc in Occidente est coinmissum, in leroplo Septimi (quas suburbana Conslantinopolilanae urbis
regio cst, in quo pncalum esse imperalorero diximus, cum ex ea urbe in belium iret), hominem
quemdam, qui damonis intcmperiis agilabalur, in sublime raptum, veluti r.um Bapti&ta conlendcmcm
conviciis illum proscidisse, quod ci caput rcsectuin essel, dcin le eliam fernm quiddam bisce verbis
cxclamasse : < Tu ine vincis, et meis insidiaris copiis. Qui vcro tum iu eum bominem incideranl, propterea quod bellum id tuni muliis magna? cune essol, novi quiddam daemoniacum dicere
opinati, diem in cbarta excipientes notarunt : et deinde eo ipso lcmpore pra lium faclum csse,
multoruin ftcruioiiibu*, qui ci pugnae inlcrfucranl, cogiiovcrtint. Res Eugeuii lyraiini boc accidere
inodo.
3 1 5 CAPUT XL.
c
. '.
l)e seditione el lumultu Thessnlonicaz orto , pro
,
pter quem Tlieodosius septem mitlia virorum occC
uvdpar cidiL
.
Verumenirovero non proclive alicui est, omnes
omninocommunis advcrsarii nostri plagas effugerc.
Si quisenim forie impura? libidinis aftechim transiliat, in avariliam incidal. Hanc vero etiam superct, invidiae lubrlco circumveniatur: haitc autem
si quoqne conculcet, fortasse iram uon vincat.
Plures nam(|ue pcrniciosus hostis humano geueri
struii pcdicas, qualicunque viliosiore affcciionc pcr
ariem quamdam capere quemque saiagens, et in
primis qua aliqucm ex nattira inclinalione facile
capi posse existimet. Quam ille macbinalionem ila
molitur, ut corporis perpessioni!)us ad animarum D
; ltionienla abutalur. Mens autcm hominis si sedulo
' oxcnbct, divino adjuvanic numinc, victrix abil, et
tnachinas fraudesque illius evadil. Dc bumana nalura cum pariem quoque suam admirandus isie
Imperalor acccpisset, affeclioncs quoque cjus comniuiies babuit. Ira3 enimjustaj non modcraius,
cio alque decoro excidil, ci facinuscrudele elinbunianum commisit. Quod sane et ipsuni pro eo alque
potero, referam, non lantiim quod lcctori id scirc
conducibilc sit, vcruro etiaui in eodom facto simul
et crimen el laudem habeat principis tanli.id quid
s i l , dicam. Urbs Tbessalonicensis, Achai* cuncla?,
ei ThcssaliaB, IHyrico loti quoque, et aliis Maccdo-

. "
; ; ;,
. ,
. , .
;
,
* \
,
;
( . , /, , ,
;. ;
; \ ;
, ; .
|) :,
,
* , ,
' : ,
.
;, ;
, / ;
889
E C C L E S I A S T I C . E 1IIST0..I;E L I B . X l i .
\ .
,
. ; ;
' ; ,
/, . ,
. ' ;
, ;
, &\ ,
, \ ,
, .
"; ; , \
. / ,

, ,

, ,

, ;
. , ,
; ,
,
;.
.
, ,
,
, '
. \ ,
nine pcjpuiis
praest,
89)
ingens c l populosa : in hac
sediiio maxinia cslorla hac dc causa. In Bulberichi, qui tum militaribus in Illyrico copiis prafecius fueral, pincernam auriga oculos adjcccral, ejusque pudiciiiam lentarat. ea de causa comprcbensus, in cuslodia detinebaiur. 316
^
autem
insigne curule cerlamen in ea urbc peragendum
esset, supplicavil plebs, ut auriga?, qui singulari
in cerianiine eo erat induslria, delicti graiia fierel,
el isludicro ei interesse posel. Ubi vcro tam sedula deprecatione id non impelrarunl, ad maximinn
incitaii sunl lumulUim. Pcr iracundiam namquc
plerosque impcratoris principes viros et ipsiim
Bmberichum nccarunt. Aliosautem lapidibusobruerunl, et poslea eiiain per publicas vias raptantes
iraxerunl. Qtiam rei indignitalem postquam imperator iniellexit, immaui ira accensus est : et furoris iinpctum non ferens, ralionis habenas abjecit,
et appeiiium calculo et senlentia sua comprobavil. Qui licentia taula recepta, veluti lyrannns arbitrio suo legibus solutus vivens, gladios iniquos
adversus omnes strinxit, ctcrudeliter non sontes
taniiim ipsos, verum insontes quoquc et itmoxios
necari jussil. Ad seplem millia bominuni caedes ea
progressa essc dicitur, nnn secus alque in messe
quadani, fcrro quossors oblulissel obvioscarpente,
nec judicio, nec quaeslione habila. Sunt qui dicunt
imperalorem cerlum hominum qui interfieerenlur
numerum slatuisse. Proinde sicuti fieri assolet.
u
xal faclum ul etiam eorum qui a causa essent alieni,

, caede civitas sit couiplela. Non cives enim et incohe
, ,^tantuni, sed bospites eiiam, qui navibus eo appu ; . '
lerant, praeter exspcclaiioncm omnem comprehcnsi
,
sunt. E l profeclo ploratu digna ibi commissa sitnl
facinora, quale esl el illud : Mercatoi is cnjusdam
, . "
fdii duo stint capli. Pro quibus, ul incolumes illi
, ,
servarentur precatus, seipsurn ad necem obtulit:
.
preliumqwe praeierea quanluin auri babcret, mili ,
tibus se daturum polliciius est. Feri vero et inhu, ' . '
roani illi, casum viri miseraii, allcrum quem vellci
,
ex Gliis, precibus hoc ejus dantes, redimere jusse , ,
runt. Si enim utrumque dimitierent, pcriculuiu
> .
sibi ipsis creaiuros esse, nnmero caRSorum aliquid
/.
deccdente, dixerunt. Gum auieiu palerna natura d
, .
pietas in ulruinque respeciarei, flens ille el lamentans, quemnam ex utroque optarel, decemerc
non potuit. Alque ila animi ambiguus (uiriusque enim cx ajquo arnorc vincebalur) ulrumque perclidii, nulitari lerro caesum. Sed ct servus quidam hero suo. quo benigno usus fuerat, cum is ad caedem
ducerclur, opem ferens, seipsum ad necem alacri animo oblulii.
. *.
D
317
CAPUT X L I .
ilepi
^'
De episcopi Ambrosii dicetidi el arquendi libertate, ut
Theodo&ium ab ingressu templi Dei prohibuerit: el

^
de lege, qnam posuit. et de altis ejusdem Ambroiii
,
cgregiis dictis et factis.

.
;
, ; -
Uanc tanlam aerumnani divus Ambrosius audieral. E l cum post Maximum (1) devictum Tbeodo-
(I) InNicepbori Gneco cxemplari Euêaii nomen

posilum csl : s<*d pgo pro co Maximum repusui,
yropter consequeiUia, ubi dicilur Tbcodosium
Gouslantinopolim rcversum csse. Ainbrosius episcopus Tbeodosiuit) ub tam lyrannicutn facinus

icmplo Mediolani excludil.
891
NICEPIIORI CALLISTI
sius Mediolamim vcnisset, el in ecclesiam sicuti , \
moi cat, precalum iret, c l jam ad forcs ejus adessel,
, , ;
occurrens ei Ambrosius, et purpura ejusapprebensa,
,
In multiludine roedia, ne sacrarum aedium veslibu ,
lum langerel, prohibel. Resiste (1), i n q u i l : virum
, \, \
enim impurura, el manus sanguine innocemi
, , |
fere adbuc perinique stillantes circumfereniem,

fas non est, ante legitimam debilamque poeniien , ?*
liam, sacram ingredi aedem, autdivinorum mysle . , , *
riorum participein Geri. Videris eninj mihi, hn ,
peralor, non considerare animo tanlum lot c&diuin
,
scelus. Neque poslquam irse furor deferbuit, ratio
. "
ipsa lanlum agnoscit facinus. Fortasse imperialis
; vspolesias impedimento libi est, quominus peccalum
.
perspicias: ct veluli nubes qusedam polentia lanta
;,
rationi objecla est. Sed peropus est, naiuram le
, ^tuam fatis obnoxiam, ut scilicel caduca siroul et
, , \
iluxa aii, etavitura atque aprimo parente acccpium
^
pielvcrem, ex quo consiitimus, et in quem brevi
, 5 diiiiuenies reverlemur, coDsiderare : nec purpurae
. ; i *
flore, qut luminibus menlis offlcil, in oblirionem
\ *
ejns quam illa oblegit corporis imbecillilaiis ad
duci. Agncsce igiuir, te ejusdem paiurae et condi. ;
lionis bominibus, atque adeo conservis tuis
;
imperare. Communis eniin omninm dominua et im ; ,
perator est rerum Gonditor uiiiversaruni. Quibus
^ ; \ 4
verodivinnm inlueberis oculis lemplum ? Qualibus
;
pedibus sanctum illud calcabis solum ? Quotnodu
, ' ;,
manus exloUes, quae cxde miqua diffluunt ? Quo ; ^^,
modo etiam divinum l>omini corpus eis cxcipies?
\ \ Quomodosanguinem pretiosum ad os afferes, per
. ,
quod ira Iransversim actus, tantam effudisti san ' \ guinis? Quam longissime igilur absiste, neque tibi
. ;
ipi peccalum adaugendo iniquitatem cojidu ^ , ;
plica (2). Vinculum autem quod Deus coelitus cal, ,
oulo suo comprobavil, suscipe, quod tibi incolu * imiatem vcratu conciliabit. Imperator aulem
, ;
antislitis dicendi libertatem admiratus, verbisejus
. ' ; cessil; nam in divinis lcgibus educatusfuerat, cerlo , Xpuw
que sciebat, quaenam imperatorum, 3 1 8
<l
. ,
etiam episcoporum essent munia. Et cogilabundus
, \ aiiquandiu, cum Ucrymis, pcenitenti&acuieisictus,
. ' /t'
in regiam est reversus. Et oclo continuis mensibus
' , ; h
elapsis, illuslris Nalaliura Gbristi advenit dies,
, faatque imperalor in iroperialibus aedibus sedebat l a - D . "
mentans, et Jacrymarum bumore faciem rigans.
, *^
Quem in tanlo luctu vivere ubi Rufinus magister
\ , ,
(bunc aulem supra alios omnes ille propler fami, ',
Jiarem consueludinem honorabat) vidit, placide

ad eum accessit, et lacrymamni causam inquisivit.
, *
Et ille, alliusvebemenli et acri ducto suspirio, pro . \ ;
lixins Qevit. Deiodc ad Ulum conversus: c Tu qui '^
dem, inquil, RuGne, ludis : nequaquani enim
.
malorum meorum sensus ad te pervenil. Mibi air ' ,
lem rnr gemam et lugeam, causae exstant, qui
;
latitam qwae mibi accidit, aeruiunam sentiam. Quo , ^
modo vero ego non aflligar, curo servis ct mendi \ (2) Ambrosius, lib. Epist. , ep. 28.
(l) Haoc verba Theodorilus uon babct, lil. v,
cap. ! 9 .
1
e l
Uye
$93
ECCLESIASTICE HISTOilL* LIB. .
894
. > ' , tis eliam, absque melu omni, divinura templum

"' ! , , ,
ingrediendi libera sit potestas: mihi porro non
, modo id (angere non li<:el, verum eliam coelum
. '
ipsum clausein est? Nequcenim divini illius ora , !, . '
culi non memini, quod diserlis verbis slaluit:

Qu;rcunque a sacerdolibus Dei ligala fuerint in
.
lerris, ca ctiain in coftlis cerlo esse ligata. Tum
. confesiim illc : At si, ait, imperio luo videiur,
,
conveninm qtiaraprimain antistitem, et nibil nou
.
tentabo, ut vincola tua solvat. > Verum non
^
obsequetar, imperator inquit, ille tibi, sat scio.
, .
Perspeciam enim maxime babeo Ambrosii senteu ; * ' ,
liae aequitalem. Nunquam illeimperii anipUtudiiiem
' , < * , 'divino prseferet honori. Poslquam anlem niulia
, , prolocutus Rufinns, pollicilus et se Ambrosium
( \ sentenliam suam adducturum , imperalor eum
!) , \ quod coiuttilutssel, facere permisit. Abiit ille, et
, Theodosiue ingenlibns illius proroissid adduclus,
, ' ; pautopost eum eel anbsecutua. Cseterum ubi Rufi , * nus cutti Ambrosio est collocutus, verba ejus inler . * pellans vir divinus: < Tu vero, inquit, Ruiiue,
, \ ,
canum impudenliam plurimum aemulari videris.
, ,
Com namquepraeter jus, divina vindicia 1 lanlam
, ', ,
ca?dem perpeiraveritis, et Unta rabie in imagiuem
>. * Dei eaevieriiie, neque mems vobis incessit, neque
,
rtiber iii ore vestro efflorescit: eed verecundia3 pu ' dore deterso, cum pelitione U l i advenitie. 3 1 9 Ut
. > ' ', - vero Ruflnus illi magis ac niagis supplicando insti . *0
trt, ct imperalorem quoqae jamjam adwoire dixit,
' , , ,
drvino ardore incensos Ambrosios, cum cla . > \ ' ^ more magno: f Ego tibi prxdico, Rufine,
, inqurt, me iterum advenientem ilhim sacris sedibus
* , probibilurum esse. At si ille imperioaequo post ,
babilo, lyrannidem exeroere s U l u i l , perlibenier
.
ego bac de causa morlein adibo. Uis verbie an ,
ditis, Rirfinus per inlernumium, ne aedibus impe . , c '
ratoriis progrederelur, imperatori eignificavit. At* , , , que ille, ubi mler eimdom nuwtium eqm acctpil:
.
Eo, inquit, tnerito meo objitrgalionem ei cootu , meliam excepturus. > Et ubi proxkne ad leropiuui
accessh, ingredi id quidem ausus non fuii. Ubi
- autem ad Ambroshim, qui in d eolutaloria ou , Sderat venit, tit inselubilia vincula eua aohreret,
;
eum rogavit. Ambrosius yero illniii sancliones d i . , c , , D *vinas procaloare arguit, et adventiim ejus, qui ila

Beo repugnaret, tyrannidum appellavit. Ibi Tbeo ;
dosius: cAt ego, inquil, non td sUidio hibeo, m
;
cum tiimeraria confldemia aaeriim ingredUr vesii, / , ,
bulum. Teauiem oro, uiviiujula mea solvas, ei
\ *. * conimunem Domini l>enignittem ieiilalus, s\m
, eoli mibi in faciem wiseticordiai foree claudas
qoas communiter omnibus resipiscentibus, tt poe .
niieiiua mulla uleniibus, miscxicordiiE Dominus
, f , ,
;, \ - aperuit. Ainbrosius vero, c Verum dic age, in
quil, quae tua fuerit, post laiilam iniquiiatem et
' , '
cffrenis irae pelulaniiam, poenileniia. Qualia landem
; *
incurabilibus affeciionibus adhibuisti remedia?
, :
Sub ha?c placide imperator dixil : Tiwc vero,
, \ vir divinc, id est opcr;c, indicare mibi, ct leoipc ^
896
NICEPllOHI CALLISTf
raresaerx medicinai rcinedia. Meumauiem fueril, ; ; \ ea suscipere, eliainsi multum babeant acrimonis
> 5 ; \ :
el asperitalis. > Ibi tutn Ambrosius divino Spiritu

plemis : Ouandoquidciu, ait, ira concitalus vin. * ,
diclain aliam pr*cepisii, et sentenliam illaui non
, ;
raiio in iranquillo slalti suo consisiens, sed furor
, * ; ;,
insana <H vecordi audacia producius l u l i i , tn legeiu
>. '* ,
et constiiulionem (I) promulgos impero, quae irac , ; ^*
calcutns coudtimtet, et jussionum tuarum admini- ' , . &
stris injungal, ut publica judicia e i capilalimn
;
causarum poenas ad triccsimam usquc diem diffe- .
rant (2). Et ut senleulix capitales in scriplum re- , ,
lalae, rectum ei pacatum rationis judicium exspe- \ , \ ^
clenl. 3 2 0 Porro diebus his clapsis, quibus
. >
jiidiciorumrura conimissa est, scriplum proferanl, ^ ,
iit scilicet cuni jam ira defeibuerii, ct ralio sibi
, '
ipsi restittita iuerit, sentenliam latam per disqui- , \ ; ;
silionem pcrpcndanl, jusiane sit, au iniqua. Ac ^. , h
siquidcm contra jus ea concepla fuerii, staliin eam

conscindot: sin contra, nuillo eliam magis confir- ' ; ',;,
inabit. Et dicrtim isiorum numerus ad id quod
' \ ;
conducal maximc cogno&cendiiin proderii. Perap- ,
quum cnim e i , lempus id inlerccdere, quod cum
. "
imperatoris iram placet, liim furore laiiguescenle
, ,
btimaniiati mis^ricordiai locuin det. > Imperalor
, ; ' '
igitur divini anlietitis prasrriplum snscepit, et
, :
opliinum id esse dixil. Confestim eiiam (3) consti-
tulionem couscripsil, c l u l in sempiteruum robur
. ! ;
suum oblineret, manus sua* subscripiione eam con- ^ ; \ ,
(irmavii. Quo faclo, vinculum qtioque illius solulum
, \
est, cum quidem publice pritis imperator peccatum
. ' /,
suum in ecclesia confessus fuissel, et libemer ad~
l&pq. modum conslilulum pcenilentiae lempus suscepissel.
, , 02:
Quo lempore in luciu degcns, iniperialibus orna- 3nientis usus non cst. Deinde in sacri templi aedes , , admis&tift, non sians ille, neque genibus flexis, rerum universarum Dominuni precibus placavit:
, ' ;. *0 sed pronus in eolum abjeclus, miserabilem illam
; ;
Davidis emisil vocem : Adhctsil pavimento, anima
;,
tnea, vivificamesecundum verbumtuum . > Elcoinam
^ ,
insuper vellens, froulemque diverberans, et solum

Jacrymis madeiaciens, delicii vcuiam ad euin mo , ^dum peliit. Poslquam vero lerapus advenit, cum
. " ;
eum more recepto, munus ad sacram ineusam af- D ;
fefre oporleret, lacrymans s u r r e i i i , ei divinum
.
sacrarium ingressus est: el dono ex consueludine
' oblato, intra sacros cancellos permansit, in san-
ctiore sacerdotum loco, ubi antiquuus iinperalores

consistere mos erat, propter dignitaiis sublimila- ,
lem a plebe segregatos. Quam rem quod Ambrosius
,
adulationis magis quam ordinis recti esse piUabat,
. ' . 'Exd
Psal. cxYin, 25.
895
(1) Gonstilutio Theodosii de judiciis capilalibu3 rici. Si vindicuri in aligtios severius, conlra nostnm
non praecipiiandis.
consuetudinem, pro causce intuitu ju*$erimus,n$(2) Tbeodosius anlea lege sanxerai, ut aut conlumus statim eos aut subire pocnam, aut exdftu
$ententiam sed per dies Irigwla super slalu eonm
victum velox poena subducerel, aut liberaudum
custodia diulurnanon inaceiaret. L . De lest. G. De xors et forluna suspema sit. Reo* xane accipiat tinciatque custodia, et excubiit solertibu* tigilanUr
custod. reor.
obscrvel.
(5) Cunsiilulio Theodosii lalis fuit: Impp. Valentimanus et Thiodosim Augg. Flaviano . P . lllyy
897
ECCLESfASTIC.E I U S T O K T J E L I B X I I .
^ ;, , , \
; . '
. , ,
, ;
, , ; ; ,
!; ; . " ,
' ; ; ,;.
,
; , , ;
,
, .

. \
, 0*';
. "
^ ,
\ ,
.
, \
, . ,
,
, . * (
) -;,
, , ;,
, ,
.
, , ' ^
; '

, *
.
; , .
,
,
. '
, . '
, ;
.
\ ,
; , \
, jy
. '
-jj : ,
,
. \
,
,
^, \ ,
.
;
,
;.
; ,
. , ;
893
imperialis quoque slaiionis locum, ita ut par eral,

in ordinem siitim re legit, pro tabulatis seu canccllis sacrarii sede illi dcsignata, ul imperator bouoraitnrein quidcm pra popnlo sialionem baberei,
prrc illo auiem sacerdoies l o t i m subliniiorem oblinerent. 3 2 1 Eum ordinem ul opliimim Tbeodnsius tmii laiidavil, po>leri quoqiie confirmarutii :
qui in !c ad bac usque leutpora servalur. Ego veto
senud annuo lctupore nosirae ailaiis Dei amanlissimos principcs. magui Sabbali die, sacra adyia
maximi Dei Sapicitiup templi ingrcdi vidi, ium sub
crucis iorina. iu sa ra mensa nova a oler^nt nr<>mala, eldona ei i ufrrenl. Sed ail iiisliluium reverlamur. Posiqnani in sacrariuin ingressus esl Tbcodositis, biande eum, si quid vellel, Ambrositi*
inlerrogavil. Ille vero se ibi diviiiorum myslerio perceplionem exspeetalurtim esse respondil.
Anlistes primario diacono internuntio usus, ei
significavil sacrarium iutcrius a solis adiri sucerdotibus, reliquos atilem oinnes se aditu ejus abslinere. Exeundum igitur sibi csse, et in communi
cum aliis loco standum csse : piirpjram imporalores, non sacerdoles facere, diccus. Iniperator
divinus illi rursum renuntiari jussit, non lemeritate se adduclum, sed cousueludtnem quxConslaulinopoli scrvarclur, secitlum, iulra salrarii cancellos venissc Magnas vero co ciiam nominedeiali
inslilulionese illi gratiasagere. Ad bunc scilicei ct
modum imperaior et episcopus miriOca enituero
viplutc, ut mibi deccrnerc facile non sit, utrum
alteri praeferam. Plurimum sanc iliiits in dicendo
libcrialcm, bujns aulcm in rebus divints religionem: ct iiem illius ardoreni. hujus sinceram in
Deum fidcm admiror. Leges eas quas ;ib Ambrosio
didiceral, eliam Cunslaniinopolim revcrsus diligenlor servav.t. Cum eniui el ibi die feslo divinam
ingressus aedem, donum suum niyslicse mensae iuferrct, sialiin relrocedens inde exiit. Episcopo autem (Neclnriusis lumerat) factum id aegre ferenle,
el quanam de causa ex sacrario abiret inquirentc,
cum quadatn molestia : < Vix aliquando landem,
inquit, quod discrimen sil inter iniperatorein ei
sacrorum antislitem cognovi. Vix verilalis doctorem inveni. Uniiin iiamquc, qui pro dignilalc sua
episcopalinomine recle utaiur, Ambrosiutn ivperi.
Quantiim commoditatis objurgalio, affectione tiosa carens, si in tcmpore a viro speciala:
> iriulis ct justili;p adbibealur, indicans. Ainbrosii
bnjus ntulla qiioquc alia sunl recte facla, cpiscopali virluli convcnientia, quaB loci ejus incolis nola
csse par est 322* E r aoiem untim qtioquc illucl.
qnodde eo audivi, memoria dignum, liislori^ buic
inseram. Ex n>agislralibus quidam, Gnecorum
stiperstitioui addictus, imperatorem Graiianum con\ i r i o prosciderai, cmnque a patre suo degenerasse
dixeral. Quo nominc cum accusalus a quibusdam
fuissct, capitis damnaius csl. Eijam ille ad sttpplicium duci debebai, cum Auibrosins pro oo dcpre-
NICEPHORI CALLISTI
ggo
caiurus, in rogiam sc celcritate inngna conferl. ^, xal :Accidit lum, venerationis speclaculo Graiiamis
' .
operani daret, qua sc laxandi animi gralia principes obleclarc solent : neque quisquaui exeisqui
ad veslibuli cuslodiam disposili erant, episcopi prajsenliam, quod cjus rei lum opporluaum leaipas
non essei, iinperalori indicarel. A l Ambrosius inde discedens, ad fores cas pervenil, pcr quas feias
inducebanl: et venaloribus mislus, ita ul ignorarelur, ingressus cst. Neque inde prius estegressas.
mulla Gratiauum et eos qui cum eu eranl, prccalus , qnam ille condeinnalionis senlentia i!e hooibe
eoinducia aliam ferrel, qna illiim crimiue absolverel, qui jam ad morleni raperelur. Ncmini TWO
Ambrosius ccclesiaslieis consiilulionibus maguo studio et cura servandis cessil; clero adlein in
oflicio couiinendo, el divjiuimiii legum dUciplina imbuendo, felicissimus fuit. Ex plurimis Tero,
quae ille recte gessit, rebns, pauca bac conuncmorasse salis cst. Abonde enim declarare b;ec *
sunt, quama propter iiisilam sibi virlutem, cuni dexteriiale quadam, in divinia negoliia, lumajd
principesRoiuanos usus sil libeilale.
323
CAPUT X L l l .
. M B \
De pietate et virtute Placillcc, imperalorit TheodosU \ q c

, ,
conjugi*.
Tbeodosius imperator plurimum qtiidem Arabrosii docirina el constiluiionibus esl deleclatus.
Non paruui vero uccasionis ct utilitaiis ei, ad pelaiem scilicel eliam, altulit ejus conjux. Quolidie
namque illi divinas leges, quibus ipsa amea erudita fuerat, in memoriam revocavil. Non enitn iJla
sc imperiali eflcrebat potcniia, std potius amorem erga Deum sibiipsi veluli ibesaurum conservabal. Quanio namque illa majora ab eo bcneficia
accoperat, tanlo eliam quolidie cbariiairni in benofaclorem auuin adaugebat magis. Ilaque eorum
qiti variis deiinereniur morbis, et membris partibusque corporis niulilali essent, omuis gcneris
curam gessii, ipsa per seipsam in rebus omnibus
eis inserviens. In illorurn enim domicilia veniitabal, ei qua quisque indigeret re, cam illi suppedilabal. E l ecclesiarum bospilalcs domos circutniens, eos qui gravibus morbis lccto affixi e n n t ,
curavit. Non enim lanlum illoruui atiiugebal ollas,
ei juscula delibabat : sed et palellas admovebat,
pancm appoiiebai, ciborum frusia afferebal, pocula elucbal, aliaquc omnia prompte et feliciler
obibal, quai scrvarum el ancillarum sunl officia.
Ad ros vero qui miuisterium rjus, quod per nianus ipsa suas peragebat, inbibere conabaulur,
dicere solila erat : c lmperio quidem convenil, ut
* xai;
. :
*
,

. ' , \ *h
. \ / '
\ ,
' . ' , lu
, ] , \
.
\ , ^ \ , %\ :
, ,
\ &
. \
, |
' ;
x&Uu;
. >
aurum id largialur; ego vero manuuro mearum ^ c ,

opus pro imperio ipso, ei qui id seniel contnlit,
, , ,
oflVro. > Vho auiem suo talia verba frequenlcr
; . '
biitijiciebal : c Considerare te seraper, conjux
, ;
suavistiine, oportel, clquisnam anlea fueris, et in
,
f/ueui locum le evexerit universitalis hujus Deus. , * \ *Si enim perpeiuam ejus rei obiinueris memoriam,
>
noii prorsus le ob acccpla bcnelicia erga eum in , **>
gralum pra^.siabis: sed ex pr;escriplo legimi Dei,
, ^*
.
quod ab eo accepisli, gubernabis intperiuui : et i(a
cum qui id tibi ul fideli miuislro coumiisil, riie coles. > Ejuscemodi verba accincns, qu* ti iositi
cranl divina excitavii scmina, COIIUHUO adutoiiilionum Ouxu ca riâns.
E f T . L E S I A S T I C . F , I U S T O i l L E L I H . .
001
. .
324
S02
CAPUT XLIII.

. ,
6
.
De tiimultu et udulonc Antiochena, ob ignomhiosam

stntuarum dejectionem : el ut iram el indignationem ea de causa imptratoris Flavianui cpiscopus
legaius lemerit.

* :'
\ ;
: ,
. , .
;
, ;
.
, ,
. *
, \ ; , *
,
,
* &
, .
( )
, , ; ,
,
.
, * \
, /.
, .
'

. , , , \ , '

, \
. '
, ,
, \
.
*
.

, , ,
Arcidil aulem ut prior hacc conjux ejus faiis

concedcrcl. Propter quam cum casu quodam a l i quid posiea accidissei, quanlus imperaloris in
illam amor fueril, id maxime dcclaravii : qnod
scilicet non conjugii tantum gratia, verum ctiam
propter excellcntem virtulem eam plurimuni bonorarit. Quid id fuerit, exponam. Bellis frequcntibns imperatoris fisco exhausto, iribulum i s ,
prneter soliium, novuni civitatibus imposuii.
alii quidem ubique locoruin iribiilarii popiilt pcnsioncm eam quamvis extraordinariam conferebaiU. Populns atitem Antiocbemis vectigal noviim
non tulit. Et cum exaclores cernercl cum pleraquo
alia facere, tuin ex civibtis quosdam suspendere,
nonnullos crudclilcr irabcre, alios in vincula
conjicere, seditionein niovit; muliaque et fecil
et dixii per lumullum, quae vtrlgus solet, ubi
occasionem ad ordinem tollendnm et rerum omnium confusioncm imlucendani arriputtt Posiremo
vero imperatricis quoquc Placilhe (boc enim illius
nomcn erai) staiuam xream suo loco iiuprudenie:
dejectam, et fani pedibus adaptatattt, per multa
urbis parles iraxil, el pro eo alqne ptebe hireiu
alqae indignans assuevit, contumeliis rnagnis,
quas dicere. opus non est, aflecit. Quod flagilium
poslqBaiu impcralor pairalum audivit, graviier in
eum populum excanduit: ei sictiti par erat, quae
antiquilus oblinebanl privilegia illis ademit, atque
ea vicina? nrbi concessit. Eo etiim modo aegrc si*
admoilnm Anliocbenis faclurmn pulabat : jamdudum nrvmque Laodrcfa invida .Tmtil.niitne adversus Anliocbiam lencbalur. Comminalus pralcrea
illis est, se urbcm ram incensurum, ornamenta
omnia velqslatis ci adcmplurum, in vicum eain
muialurum, el aralro proscissnrwm. ln auimo
eiiam babuil, imillos *cx Aniiocbenis neci dcdere
et casligare, ne poslea lalc quidquam admiilere
in aniinum inducercnl. Qui vcro ibi cum poieslaie
magislralus rein adminislrabanl, nonnullos qui
x a l > ', 1) facinus lanlum ausi fueranl, coniprebensos prius

, necarunl, quam iinpcraior fictinn id rescirel.
) , iniperalor mandavcral quidem, c l l.un graves
, poenas miualus iiieral, sed eas ad rem non con . ,
l u l i i . Obslabal cnim ei Ambrosii lcx. 325
Porro
urbis muliiiudo sola gravium rerum fama co:i ,
siernala, furorc reliclo in pcHuiienliain incidii, et
,
pcrinde alque ob oculos versari vidcrcl, qua? iu
exspeclilione eranl niala, altius suspirans, vi !a . "
crymaruui vim profimdons, l>eo supplicavii, tit
, ' ,
ferocicnlem impcraloris aniinuin comp sccici, c l
; , ;
lanlopcre exciiatam irani nniigarcl. publicas
,
peragens supplicaiiones, carmiua qunedam luciuosa,
, , .
c l ad coinmiscralioncni ir.ovnulani coinpos la,
'
6 :
nwrneroso conccnlif canlavil. Episcopuin aulem
; ,
;
NICKPHOIU CALLISTI
SC4
903
suum divum Flavianum, qui pro eis deprccarc- .
" . * \f
, aut ituperalorem, oralorem misit. Qui lcga
tionem eain pro grege suo obicns, cum princeps
;, 6
vehcmenicr Antiocbcnis infensus esset, arle qua,; .
dam adolescentulos, qui ad iinperaloris nicnsam
; . \
canere soliti eranl, aggressus, ut imserabiiia illa
, ; ;,
carmina, quibtis in supplicaliombus Antiocbeni
\ * rw;
uiebanlur, canerenl, effecil. Eis imperaiorcm delibulum, iraiu miseralione commuiasse : et mise- , i icordia viclum, poculo lacrymis lemperalo (evenil , -
. \ ' \ ;
nirn ul turo pbialam in manibus lenerel), urbi ei
,
recuncilialum esse fuerunl. Tum vero rcbus om- ,
iiibiis vigens Amiocbise divus quoque Cbrysoslo- . ; '
: : . ,
iims, episcopo in lcgalione peregre profccto popu ^
luni gedulo concionibus est consolalus. Magna
cuiin erat doctrina cjus. Aique is, quod multiiu- & , ,
,
dineiii propler causam tantaui ineliiessc videret,
; ,
ad animi eam tranquilliialem et virlulem exdta . * , ; , 6>
bal. Sensim eliam quodauimodo imperaiorem
,
laudibus ds exornaus, quas ad iram quidem exstinguendam, ad placabilitaleui aulem ct inisericor- ' , ; /i
diam inducendam, couimodas esse sciebat. Mullas . * ki
sunt ejus, quas boc argumeolo coinposutt, oralio- ; 0,
,
nes qiiag , boc eat, statuas, inscripsit.
; \ ;,
Fania feri, ea nocte, quae dieio quo lumulius popularis commotus cst, prxcessii, simulacruin fe* .
?
niinae habiiu visum esse sublime in aere errare, magniludine ingenli, et aspectu adeo truci, ut
borrorem multum speciamibus aflerrel. Id iu acre per urbis plateas curreus, flagello graviler sonaiui
aerem diverberabal: unde sonitus prodiit, qualem edere consueveruul, cum ad iram et iurorem leras
conciianl, qui earum speciacula eduni. Proinde opinio fuil, pestiferuni aliqueiu daemoneni sedk
lionem eam insidiose coimnovisse. Mulla vcro ibi quoque ca;des esset peracia, nisi imperator Amur
muiu
brosii cobortaiionibus cedeus, quamprimum iram freiiasset. 326P^ *
ille etiam propier insigoem
pietatem episcopalem supplicalionem Flaviani csi reveriius.
CAPUT X L I V .
. ' .
De Macedoiiiano clarissimo monacho: qucc impera

tv
iptyvct
lori Theodosio per ejus duces de slatuarum ever
sione nuntiaverii.
Cni Antiocbiam illi pcrvenisscnl, qui ab impe '

ratore co ad injuriam vindicandani niissi fueranl,
^,
Klebecbus magisler niiliium, el Caesarius Gregorii
' , ;,
fraler, qui lum magistri potestatem in unperlali
,
aula oblinebal; in ntelu fucre cives omnes iuiiiis

exierrili, el inducias per inlernunlios et oratores
, wt
suos ab 'is pctiere. Monachi namque qui in sura .
mis montibus dcgcbam (mulli aulem tuni viriutem
,
el pietaicui exercentes miriiice florebaut), tugu , ; ;
riolis suis relictis, in urbem venerunt, pluriraisque
, . *
coborlaiiouibus simul el deprecalionibus cura D , (
viris eis egerunl. Quoruin unus erat Macedoniiig
* , ; , ]
noiniiie, vitac civilis prorsus iinperiius, ei neque
, ^
sacr.s Lilleris, neque primis liueraruin eiemenlis
, ; .'
inilialus, sed purae die nocieque prcies rerum
'
uuiversaruni Deo offerrc doclus, alque in mon , wv
tium cacuininibus vivere solitus. Tum vero cum
. * ;
reliquis descenderal, ac neque impcratoris minas,
, *
nequc coruui qui ab illo inissi fueranl, lerrorem
, ' , '
repuiaus, in mcdia urbe allerius comprehensa
;,
905
E C C L E S I A S T I C J G niSTORI.E L ! R . X l t .
. - veste, ut m qtie ex quo dteeceiidcre jussit. Et illi

exile siliceriiium pannis vilibus amicium cernen , (5 ,
tes, primum moleste id lulere: deinde a quibits * \ , - dam de virtute hominis certiores facli, coufesliin
ex equis desiluere, et ad pedes senis provoluti,
, kicip,non novisse se eum affirmarunt, vcniamque pre , ,
cibus ab eo postularunt. IJle vero divina graliii
.
replelus, hisce ad eos verbis est usus : U i man *
data ba?c ad imperatorpni rfeialis, dilecli lilii,
, * , oro. Mcininisse te, imperator, oportci, iidn so, , ,
lum principem, 3 2 7
^ hominem eiiam le csse.

Proinde non ad imperii tautuni aniplitudiiiem
, . "
respice, sed naluram quoque ipsam consldcra.
, * !
Cum enim honio sis, hoininum tibi iurperiuin
, * .
commissum est: qili cum ejusdefti teCum stlni
_ /.
_i..jt
-x ^ ^
nr\..
. . . *
. et conservi
,
_
.
~u
. .
. . .
x _
.
sortis,
adeo
l u i , lum
ab ipsa creaiiouc
, '
imagine Dei cobonesiati sunt. Uaque ne tam ve (. ,
sana audacja adversus divinam imagiaein grasseris,
> , vide. Imaginis enim Dominum ad iram concilabis,
. " *
si in eos qui imaglnein jlliui gerunl, saevias. Tum
, ;
auiem illud etiam le dispicere deoei, te proptcr
. '
?ereani imagrnem mulliludini infcnsum, rrudeliler
, ^
in eam animadvertere vcile. Quanlo autem iinago
, ;
animala inauimaut prxstet, quid dicerc opuscsl?
.
Nam id eis eliam, qui vel niediocrem obtineni
' , menlem, constat. Illad praMerea fac cogitcs, nobi*
, .
qeidem perfacile esse, plurcs ex r e facere iina*
gines pro una illa, quara vecordi (cmrritale insaua
, ; , plebs comminuit : le aulem nequaquam efliccre
w
s e (
) C
,
. '
,
,
. ,
c , ,
,
,
. , ' ,,
. ,
,
. \ *
.
, , ;,
^ *
\ \ , \

, .
posse, quantumvis contendas, ut vel capillui

unuin eorum qui casi sint, creare valeas. > Uaee
illi a sene aapiente audila, sicuti simpliciler dicia
erant, ita imperatori reuuntiarunt. Non parum
eiiam, sicati dixi, Flaviani legalio illis profuil, ui
irae flamma in iroperatore exstingucrelur. Postea
namque ira et minis orni&sis, communem populo
scripsit defensionem, crimen iJli condonans, in
qua irae etiara causam exposuit. Inler alia enim el
illud cominemoravit : < Eliamsi ego forlc quidquam deliquissem, mimine tamen conlumeliaiu
lanlam, mulierem omnis virlulis laude dignam,
idque cum jam i!la ex bac vita mjgrarit, suatincrc
decuit: ac si quid factum oportuit, adversus inc
furore uli convenicbal. Ad fincm quoque appos u t l : Gravissune se luJisse, quod
quod praiclaros
pneclaros:ali-
quot in ea urbe viros, practcr senlenliam suam,

imeremptos esse audivissei. Hunc finem babuit
sediiio conira statuam AmiocMje c<>nci(ala. Aiquc
baec reluli, u l quauium Ambrosii lcx cmolumenii
a l l u l c r i l , osienderem : ei ditendi libertateni insipicuiis illius senis, ab oblivione et lemporum vi
vindicarem: denique ut imperatoris in rebtis divinis religionem, ium autcui pasloralem divi Flav i a o i curam, ut videlicel ille pro grege suo, cui prajiuii, laborans, lcgationem rectc o b i c r i l , c l
principis iraiu sopieril, indicarcm.
PATROL, C R . CXLVt
29
f07
NICEPHORl CALLISTI
3 2 8 CAPUT X L V .
. MET.
Oe Donato episcopo Euro3(v ilem Theotimo Scytha- , ) /rum epucopo : ei qua ii ediderint miraeuta.

.
Ea artate niulli, in oinnibus orbis parlibus, epi
scopalem praclare gcrenles dignilaicm cnituerunt.
* ;
In.quibus Donalus illc fuit, Enroeae iu Epiro an lisles : quem mnlla edidisse miractila, ejus loci
incolai teslantur ; in priniis auiein illud, quod
, \ /; draconc inlerfccto exbibuit. Mancbat draco iste ad
. "
viani publicam : lovuin eum incolde ,
,*
lioc esl, Poniein terrcum, nominant. Hic non oves
. \ $i ;
larilum alquc boves, scd equos etiam et bomines
, :
pra leicunies devorabat. Adversus feram hanc cum
\ . \
Donatns iret, non ensem aut bastam, aui aliud
, fidpj
quodpiam armorum genus, quibus luiari nos so- g * 6
1 jinus (1), secum attulit : sed signo crucis digilis
in aere couformalo, serpcnlis os perculit : qui
, *
viri sancli prjcsenliam scntiens, magnum quiddam
, ,
sibilans, et caput in subliir.e lollctis, traclumquc
, \
corpoiis provokens, devorarc iJlum conleudil. At , .
.
Doualus ad cruccm illud addidil, ut in os draco ;,
K i s e x s p u e r e t . Et illc saliva ore excepla, idcnlideni
se circumvolvcndo coinplirans, slalim interiit. ;. -
Maguiiiidiiie fera ea eisnun ccdebat, q u x a p u d l n - ' I
dos cssc diounlur. Magna enim v i , ab oclo boum pa-
, \ ,
rii.iis, in vicinum campum prolraclam, incolae igtii
coinbiisseruni, ne ila jacens alque pulrescens ^ ,
aercni inficerct, et contagione pesiiierum homi- , \
*.
nibus afleirct niorbum. Donati bujus celebrc quoque ibi momimeiUuni essc audivi, quod etiam C , ,
, *
orationis domus sit. Oppidum pralcrea denomiiie
(jus appellalum, ad quod fons esl copiosam pro- ,
volvcns undam, qui antea quidein fuerit, , , V
. . &
precalione auiem ejus diviuiius exstiteril. Arida
namque regio ea ab inilio fueral, nequc ibi bmnor
, ' , * aWv
ncque latex apparttit. E l cum aliqtiando ex ilinere
, fessus co bonatus venissel, et coinites suos aquae
,
penuria languescenles. vidissel, primum ille Deum
0\ ,
csl precatus; dciude terram inanu fodil, alque
0 \ ,
illico aqusc fluenla inde proMiucrunt, quoe ad boc
, ' \*
usque teinpus proOuerc non desinunt. Teslantur
. " ' ^
baic vicini, qui lsoriam incolunl, in qua miracu %
lum boc accidit. 3 2 9
Floruit lum quoque in
Toroiiana urbc et reliqua Scylhia Tlieotiinus ille, , \ , ^
, ' **
{.fiierc quidem boitio Scylha et Barbarus, scd in
'
pneslaniissiina omnium pbilosophia educatus, et
^ ', ioitus Scyibicse ccclesiae administralioiiem soni, ' , tA
lus: queni llunni, qui ad Isirqm jamdudum ba
' .
bilanl, virluiem cjus admirali, Roinanoruin dcum
,
uouiiiiabanl : mulla nainque divina (acta in eo
, ,
t\pt;ni fuerant. Porro niemoriae prodiium esi,
. ' '
iior ei ibi in barbara vegionc facienti, praedones
, w
quosdam occurrisse, qui hosliliter ad civitaiein
. \ \ eSk
Toniiiauani excurrebant. Gum autem comiles ejus
, :' , \ , '
discrimiue eo circumvenli, siatim se interituros
' ,
puiarent, ex equo ipse descendit, ei oravit. Ita
. ' facluin, ut prsedones camdem insislcnies viam,
f
\\) Suxom. v n , cap. 25.
909
E C C L E S l A S T i C E niSTOIll.E LIB. XII.
9 0
neque ipsum, neque comites, alque adeo eqnoa

quibus vebebantur, conspicati , pr.Tlerirenl.
cum i l l i , utpote qui plurimi essent, in Scytbas
impctum facientes damna inferrenl (natnra eniin
feri ct barbari erant), arte quadam, cx agresii
admodum more ad mansuetiorcm vitain eos Iraduxit, convivio excipiens, ei donis sibi concilians,
verbisque humanioribus ferinam illorum crudelilatem demulcens. Sed enim ex eis Hunnis quidam,
qtiibus bcnigniter faciebat, locupletem eum esse
arbPiralus, insidias bomini sanclo struxit, et cnpere eum contcndit. E l laqueo parato, cuiii morc
quodam suo, clypco innixus Tbcolimus ad bostcs
verba facerel, manu ille sublata corijicere in cum
funcni voltiit, ut simul ad se cum eo qiuc ai.spitia ejus sequcbatur gentcm pcriraberel. Scd ecoe
una cum conalu manus ejus in acre exteuia baes i t : ncque prius illa vinculis talibus qtue in conspectuiu non cadercnt, liberala csl, quain Tbcnlimus Deum pro eo exorarel : quod quidem ut
faccret, plurimum cum reliqui Barbari rogarunl.
Fama quoque fert, quandoquidem corcalus, cuni
sc ad id genus pliilosophiae contulissd, fueral.
\
,
,
.
, ,
, >
. , , ,
*
, ,

.
\
, , .
, ' ,

.
* ,
<!
, ,
.
talem eum usque ad vilse finem permansisse. Reliqua vero quoiidianae viiae consueludo ei simplex
valdo futt. Alimcnli capiendi non unum, sed diversum babebat lcmpus: luin cnim id sumcbal,
cum esurirct, aut siliret. Nam ct hoc plaue pbilosopbi est, rebus bis ad neccssitatcm , non ad voluptaitm frui.
. MCp.

, C
.

*
,
, ,
. ;,
, .
, , *
.
.
. ,
, ,
> ^
( ;) , , , .

, , ' .
, \ ,
. ,
' , \
' ,
. '
,
(1) Sozoin. Eod. cap. 2G.
3 3 0 CAPOT X L V I .
De suncto Eptphanio episcopo Cypri,quali$ fuerit: $t
de udmirandis eju$ operibus.
vero quoquc floruit Epiphanius, Cypri
cpiscopus : qui vir non solum vivens , propirr
vitx sanctitatem clarissimus fuit; sed cum Deus
eiiam cobonestans, miriQcorum operum patratorem egfee oslendit, superslilem simul et defuncium (1). fama oblinet, quod vivo nou evenit,
id moriuo accidisse : ut scilicet daemonibue agitali multi ad sepulcrum ejus accedentes, plaga ea
liberarenlur, et niult pralerea aliaj aanalioncs
hodie quoqnc ad id fianl. Multa vero etiain viventem cum adtniratione oninium fecisse, ineolaeejus
insula? ferunt. Ego aulcm, quanlum in mea poteslate situm fuerit, exponam. FuUnamque pcrlibcralis in egenou, sive naufragio, sive alio adversae forlunae modo jactati easent. U J I aulem
virtutc ea rem familiarem suam (quanta aulem ea
fnit?) consumpsit, ecclesiae pecuuiis esl abusus,
quas quodammodo in honesluin et necessarium
usuin dilapidavil: mulUB autcui ba: fuerant. Nam
quibus cura3 crat, u l subslaiiliaui euam in pios
nsus erogarent, et viventes et morienlcs plurinu
ecclesi ejus donarunt. In bona enim spe eratii,
virum Dci amai;em, et prudenler pecunias disiribueiilem, ex scnieniia sua, qnidquid ita dedissent,
e\pciiiuruin essc. Et cuiu aJiquando propter frequcnlcin largiiiunem, pccunia? admodum deerc-
9!t
NlCEPHORl CALLISTI
91!
tissenl, quosdam id moleste fercnles, el ecclesiae , \

cetonomum pnecipue, rcprehendisee eum, quod
lam sumptuosus et prodigus esset, fcrunt. Caete- , ,
fum ne tum quidem de roore euo, quin liberaliler .
,
iudigenlibus largireiur, quidquam remisit. Cum
autem jam auruin onine consuinplum esset, acce- , . hl
,
dens quidam ad cam domum, in qua dispensator
.
tste agebat, ingentcm quamdam el niirificauo crumenam cum magno auri pondere ei in manus , ,
dedit : el stalim abiil, neque quis ipse esset, ne-
. ,
que qui id nirsisset, imllcans. Perquam vero roirun)
*
visufii csl laterc eum, qui lanlam vim pecunias
;,
dedisset, voluissc : factumquc id considerantes
* ,
homines, divinam eam esse liberalitalero, con *
jccturam fecerc. Alque hoc quidem sic actom.
Aliud vero de eo audio, quod Gregorii illius m i - . *

raculo simile fuil, qu: olim Neocasarea3 in Ponto
\ . *0
ccclesiai gubcrnaverat. 3 3 1 Neque propterea
, *
fidem non babere prodigii ejus tcslimonio aequum
cst, quod idem Epipbanius pcregerit : quandoqui- \ #<
, * dem iieqnc Pclrus solus aposlolorum coryphxus
, ' ,
ct princcps, mortuum exsuscilavil, sed et Joannes
* ' Epbcsi, el alii alibi, imo eliam Hierapoli Pbilippi
* ' flliae. Sxpe namque evenit, sicuti par et credibilc
, est, ui eadcm et olim velens, et nosirae aeiaiis
Dei amantes botnines, iriiracula edant. Quod au- . * ,
' .
lctn bistoria commcmorare jubet, sic babel :
, c ,
Aliquaiido sacrum bunc Epipbaniuia duo quidam
* t \ *
iu via mcndjci observarunt: et cum non poeniicndum aliqu d se ab eo accepturos exisiimarent, Q .
\ ( ,
alicr solo, spirilum conlinens perinde alque
, ' ,
iuuiliius esset, jacebat: alier autein vcluii fami .
liaris ejus lanientans el flens, inopiain eam assimuiabat, ul funeris impensas non babcret, et pe- ,
nuriam lanlam cuin reprebcnsione cjus deplora- . ,
bal. Porro Epipbanius prueteriens, nibil quidem
\, t " , ,
aliud quam-quod jacenti illi requiem precatus est,
>
dixil. Exiguum aulem quiddam ad illum funerau, *
duin ploranti dcdrt, illa verba adjiciens; Guram
,
hujus funcris babc, ct landcm flere dcsine. Nam
( , '
bic nuuc uon resnrget. Moriem aulem, quae com , inunis omiiium el inevitabilis, necessitalc quadam
:,
obeunda esl, animo le forti fcrre oporlet. Haec

Epipbanius d i x i l , c l abiU, coeptam perfecturus
antbulalionem. Cum aulem ea in >ia nemo alius D : , .appareret, ille qui sic sieterat et ploraverat, ja *
centero, indicio pedis concussione daio, ut con , , ;
surgeret, admonuit: simulquc eum laudavii, qui
' '
lam egregie mortui bominis babilum rctulisscl; c.i:
, ^ Age tandem exsurge, inquit, ut in praesemia
,
versuiisc luae hilarius viveudo fructaro pcrcipia .
nius. Ubi auteni ille amplius neque dicemem
* ,
audiil, neque modis omnibus significalionem a l i ,
qiiam, se virere, cxbibuit; aller cursu celcri epi. \
scopum cst consecutus, eiquc fraudem quam
* .
inopia coacli conimenti cssent, uidicavit: c i jam cilra fucom vcrc flcns ei lan enlans, ul sociuo
suum resuscilaret, supplicavil. Epipbanius auicm, postquam i i l i , ne facium id graviier ferrel, dixit,
liomin^.m dimiasum absolvii : quod Dcu rem eani reiracialam n o l l e l : fidem facerc omnibus volens,
ut equidom pulo : qui* lenlare ct facere lalia in iuii:istris ejus audcani, illum ipsum Deuni, qui
913
ECCLESIASTICE
H I S T O U L E LTB. X H .
914
videal c l aiidiat omnia, eos falsum irc, scque adco ipsos potius inscios fallerc. 332
EpipbaiiitiM
vero in navi moriuum esse intellexi : i|uem comiies . ejus melle obliiuni, ne quid forle
ingratum corpori accideret, hi Cypruoi delulerunt. H.rc'pau<*a ex muliis dc Epiplianio ncensui.
. '.
IJspl
^,

,
.
* \
,
*
'
,
;
*' $
\
*
cbc , ,

\
, '
, , * \ .

, ' , ;
. \ .
1\
/
, .
\, ,
'

*
' *
GAPUT X L V H .
De Acacio ephcopo^Berrh&a*: item de Zenone, el
Ajace, tunclis ephcopi*.
Berrhoeae antein in Syria, magims Acacitis, pptecopali niuoere obeundo celcbris fuit; qni ab atlolescentia prima in monastica viia accurate exercilatns fuerat. Hujue mulla quideiti sunl alia rcctc
acta: illud vero maximum virlutis indicium, quod
perpeluo eliam vel cibi vel sonini capiendi, aliarunique rerum tempore, epiacopalis mansionis sure
domicilium patens el aperlum esse voluit; adeo ut
ad cum videndum et cives et adtena libcre i n gfederentur : id quod ego vebcmenler admiror.
Aut cnim ea re se cun\ fiducia semper viverc
ostendii: aut eum id ila instituisse puto, ut nalurae ad vitia propensionein supprimerct. Cum
namqne in exspeelatione c s s c l , ut frequenlibus
eorum excubiis, qui derepenle ingrcdiebanlnr, in
actionibus suis deprebendereiur, eiiamsi voluifraet, peccarc lanien non potuil , sed studiis suis
laudalis sernper incubuit. Eo tempore diio eliam
fratres pr&clari erant, qui non in solitudine, sed
in mariliiuo Gazaa loco, qui cliam Majuma dicebatur, pliilosopbaii sunl. Zeno ei Ajax, germanerum islorum fratrum nomina fnere. Egregiam autem in recla religione obtinuere ftdem : el saepenumero a Gracca? superstitionis sectatoribus, ui
qui Chrislum Deum esse proOterenlur, sunt diverberati. Ajax quidem, quandiu cum conjugc FIM
, * C fuil, qnam sibi egregia forma nialrimonio jtinx.; ral, ler lantum cum ea concubuit : unde eliain
\ . \
ircs susccpit liberos. Postea autem nuntio ei <*jus .
ccmodi consuelnînis gratia remisso, monasticam
delegit vilam. Duos quoque ad idem vivendi in, stitulnm periraxit filios : quibus, ut ne cot jugia
.
eequerenlur, sed studium omne ad re9 djvinas
, ; ; ,
conferrent, persuasit. Terlius autem cum uxore in
'
matriqionio vixit. Sapienter vero c l prardare ecclesia? Biiolii Ajax prxfuil. Zeno autem a pueru con , \
junciionem feminae avcrsalus, totus in ministerio
, ,
Dei eral : administravit quoquc Majuma* eccle .
siam. 3 3 3 Atque ubi ad eain pcrveuit sencciu , tcm, ut eiiam centcsimnm ailingerct annum, baud
*
iinquam ncglcxit aul pâucnnisil rereptos stalos, ,
: ^, ^ que vel malutinoa vel vcspertinos bymno^ Dei,"
,
et reliquum sacrum miiiislerium suum ; prinnpio
,
psalmodiarum adesse, eisque prasire soljms, ni-i
.
gravis intervenicns morbus eum impedivissci.
,
quod in coelibatu pbilosopharclur, scmper in so

litaria lanificii officina lineam lcxuit telam. E\
*
cujus laboris fruclu cum ipsft neccfsariis rcbus

comparandis vilam toleravil, tum indigcniibns

etiam sumpfus subminislravil. E l quoad vixit.
; (5\ . ' opns ita facerc non destiiil : quamvis a;(aie grnn
diorc, primas apud eam gcnirm intcr eptecopn*
, : -
fcrrct, iuaxinia'qMc cccicsix' prxos^cl, in <iua cl
9!5
NICEPHORl CALLISTI
016
copiosi et frequentes essent homines. Sed enim . 61 \

tum mulli alii non episcopi modo, veruin etiam in
,
montibus colentes , amantes Dei Tiri, lllusires * ' ]
fuere. Quorum res bene actas si sigillalim expo- ,
\ ;
neremus, in ingenlem uobis prolixilalem hisloria
.
cxcrescerel. ln quibus omnibus, veluti quxdam
praeclara stella, etiam is refulsit, cujus supra ineminimus, Arscnius. Paucos aulera, ul specimen
aliquod tantorum virorum, qui tum episcopalem funciionem obiere, recensui. Laboriosum enim
essei omnes referre, quandoquidem plures boni atque bonesti fuere, quorum etiam vitx instilalum testimonio ipse suo confirmavit Deug. Orantes enim eos exaudiit, ei prodigia nova per eos edidit. Ei ab eis quoque iia Ecclesia caibolica administrata, simul et clerus el populas, ad eundem
cum Hlis virtutis ardorcm el aemulaiionem est excilatus.
. '.
66\

.
;
Keligio vero non per hos Unium majora capie- ^
, * ,
bat incremenla, veruni eam etiam cobonesiarunl,
, \
aiquc ul sequum est quain maxime exornarunt,
.
q u tum apparuerunt veterum atque illuslriuin
,
prophelarum reliquia. Abacuc enim primum,
deinde Michacas, et Undem post hos celebre Ba- ,
/. ' \
piisiae caput e lerra exstiiere. Abacuc quidem et
, , * , ,
MicbaeaB reliquias divina visio, sicuti audivi, in
, *
somnis Zebcno ostendit, Eleutberopolis eo tem . , \
pure ecclesiara gubernanti. Ea aulem urbs Gela,
, ,
atque etiam ante id nomen, Ccila appellata fucrat,
' ' .
334
"bi Abacuc inventus esl. Ab ea quasi stadiis
,
d cein locus quidam Berathpasia (1) cognomina , .
ius distai, ubi Michaeae sepulcrum esse dicebatur.
' ,
Quod fideles ignorantes, una cum iocolis palria
voce Nepbsameeraana vocarunt. Sed prophetae C ^
, ^
. *
Zebeno in somnis apparentes, quemadmodum dixi,
, , ,
seipsos qui essent, indicarunt.
.
CAPUT XLVII1.
be inventione reliquiarum Abacuc et Micha*(P, veterum prophetarum.
CAPUT X L I X .
De invenlione sacrati capitis divi Joannis Proecursoris et Bapiislv.
. \
) *

Admirandum aulem et celebre Baplisia? capm

cjusdem imperii teinpore invenlmn, in clarissinmit
.
iirbem Coiutantinopolim esl deporlalum. Id namque Hcrodias, quod adhuc Baplislai reprehensio- "
, ,
nem limeret, in Herodis regia abstniso quodam
;
loco sepclierat. Sed rem tam sanctam divina v i ,
sione admoniti monachi quidam Macedonianae baeresis invencrunt : qui priinum quidcm Hierosoly- ry
* . *
iiiis vixerunt, postea autem in Ciliciain comini, ,
graruut. Aiquc ubi caput id ibi esse comperit
. ' Mardonius (2), qui primus inter imperiales eu ,
nucbos fuit, invenlionem eam Valenti indicavit :
. *
c l ijle id Conslanlinopoliin deferri jussit. Quidam
, ^
igilur missi, cum splendido corniialu in imperiali
^ , eurru id vexcrunl. Ubi aulem ad Panlicbium, op) oux
pidum paivuni, non lcnge a Chalcedone situm,
, ' ^
pervenlum est, ullrrius progredi qua? ad currum
^, ,^
juncix eraut inula?., quanivis auiiga eis vebemen , \ '
lius et flagello et calcaribus ad cursum insiigans

(I) . h.ivi Uerathsatia

) '. , ^^, boc Cit, imuaiuUt domtn mfl/or. Suzoiu. lib. vu, cap. 11.
917
ECCLESIASTICE HlSTUKlifi LIB. XII.
918
. , imminerel, noluere. Porro cum gravi eo impetu

uibil efficerent, novi quiddam Deum stgitiHcare,
, .
non ductores modo et speciatores, scd ipse eliai.*)
,
imperator cxislimavil. Itaque placilinu est, ut aa
ccr iste llicsaurus, tum ia vicino vico, queui i n > * . colae Cosilaum vocabanl (eral aulem in Mardonii
, , '
dominio) deponerenl. CxMerum boc terapore ac
, cidil, sive Deo seu Propheia ipso instigame, ut ad
. vicura liunc Tbeodosius veniret. Et rum capui id
, * inde iransferre constituissel, sola ei obsliiit Ma; , trona, Deo dicata virgo, quae divinum hoc caput
, ,
Baplista? tequebalur, ut in ilinerc pro eo atque
* - optis essel, ei inserviret, custosquc cjus essel.
, . 333
Eam vero imperalor magno animo obsisicn,
lem, niiniine vi cogendam ducens, prccibtis osl
\ , aggressug, ut iranslalionem eam permillerel. Illa
.
id diBculter landero annuit, rcm cum, qtiaiu
, ,
perficere neqniret, siculi ctiain Vafcnli contiger.it,
, per conjecluram aggredi rala. At Tbeodosius ar ^
cam, in qua sacrum caput repositum fucrat, pur - pura circumvolnlam, ipse manibtis suis gestavit,
, \
usqne ad Scplimam quaj dicllur rcgionem -bis
. , Conslanlinopolitanae : ubi id reposuii, leinplo,
* ,
divo Baptisla?, quem prwciptic celebnbaf, m a x i m o
;
et pulcberrimo consiructo (1). E l cuiu sa?pc mul;" , ;
lumqiie Matronam maxtmis gratissimisque pnllici ,
lationibus, ut tidei senienliam mutaret (Marcdmiii
, , enim h^resis tenebalur morbo), aggressus c s s c l .
,
pcrsuadere id ci non pottiit : cum quidcni Yiueon, ' ,
tius, ejnsdem religionis presbyter, qui ideui cum
U \, , illa apud arcam Baptista? pnvsiabat miitisieriniti

et eaio ob causam sacerdotalein susceperal di^ni ,
tatem, *lalim senleniiam mulavissel, et ad ca, /
tbolicam Ecclesiam acccssisscl : idquc anlca. si-.. ' cuti Macedoniani dicunt, jurojiirando ! ,

ntinqnam sc opiuionem puam rcjcctiiritiu CSM. Scd
enjm eam mutavit, bac sibi pra;scripia condiiioue,
, \ $
ul tum demum religionem suam dopoucrci, ct
, ' #. '
postea aine discrimine ullo cuin im|>eratorc com , municarcK, si itlum Baptista scquerenir. Vincen . ' ,
tius isle genere fuit Perea. Gum auicin in Persidi;
/
sub Constantio persccntio esset uiota, proHigicns
, ,
inde cum consobrino Adda, in Honiaiiorum pcr \
venit dilionet. Atque bic in cleriiiu alleitus, ad
, \ - D presbyteri dignilalem pervenit. Addas aulcin uxore
* ; ' \ ducta, magnum Ecclcsix emolurncnlum genuii,
Anxenliuin filium, in rebus diviuis fideleii), in
\ *
amicos odiciosum, vita modcraldin, ct sild ipsi
.
couslaniem, sludiorum doctrina: amanietn niaxime,
, >
lilteraruin profanarum atque etiam ccclcsiaslica
ruin periluin, modcslum pra:tcrca, el impcralorix
,
aulse coinnioduiu, pra?claruni eliam in bfll du\ ;
cem : cnjtis cclebris eiiam* faina cst apnd opiinms
,
quosque monacbos, c l aliosdoclos buuu$(|iic \iros,
,
qui ilium coguovere. Porro M.ilrona viiaai in vico
\ :.
Cosilaoexegil, c l pluiibus virgiuibns pr;vlnii, qua . \ \
rura successio iu lungum tcn.pus duravit, inoreut
. ; ;
(!) Soaoro. lib. , cap. 21, 24. Is l)c icmplmn
id conxlructum scribii. Tcmplum eiiiui Dei vocat,
quainvis antea qiroque in bmiorciti S. Baplist.e cowdilam dixciii ccclosiaui a.ii.
019
NICEPHORl CALLISTI
910
Malronae disciplina dignum et praeclaram famam tibiinens. 336

" Q
commoda, ut puto, ad .
religionis nosira gloriam, in Tbeodosii imperiuin
inciderunl, bactenqs.
6
u a e
CAPUT L .
De clarissimi imperatorum
. N ' .
Theodosii magni
flepl V
obitu.
Tbeodosius autem, post Eugenium devictum, in

Italia Mediolani agens, e l Occidenlie res pro eo
atque decuit constiluens, scgrolare coepit, bydropis morbo oppressus : et Joannis raonacbi praedictione in memoriam revocata, finem vii propediem advenlurum exspeclavit. Majoris autem
solliciludinis causa ei fuit reipublicse slalus, in
animo secpm reputanti, quanlum detriraenti civi-
lus et subditie, imperatore e medio eublato, accidere soleat, quam mors ipsa. Itaque quamprimum
ftlium flonorium Constantinopoli accrvit, imperalorem eum Occidenialibus partibus praeficere voleus. Quem ubi advententein v i d i i , meliuscule
babnil, et ad spectaculum ludorum Gircensium ob
victoriam celebrandorum prodiit. Et cum anie
prandium validior fuisset, postea derepente eum
imbecillilas ipyasit. Cumque ludicrum id periicere
DOII posset, Olio id more solito peragendum commisit, proximaque nocte falis concessit, deciroa
septima Janqarii mcnsis die, sempiierna laudis et
fcloriae memoria post se relicla : cum ad finem
vita? salis longum pervenissel, atque cum splen-

, * , ^
*
^,
.
,
. . "
;
;
, f$ov , . ^
, \
, (

,
,
. \ ,
, \
, \ .
cfidis victoriis so)u9 Romanorum imperian mo- C \, xatw

narcba gubcrnassel, et duorutn imperatorum pater
.
e.sset, eisque imperium pacatum relinqueret. Pla - 5
cide autem in lecto suo beaia morte vitam finiit,
. *
pra?raium id fidei erga Deum Buae, e i flagraniis
adversus idola et simulacra ardoris consecutus.
' ' ;
Y i x i l annos sexagiqla, et menses octo : quorum
sedecim cqm diipidio, in imperio Romano peregit. .
Complectitur duodecimus iste hietoriarum liber
annos dec$m et : cum a raondo condiio quinquieg millesimus nonagesimos uouus (1) a niini*
lale autem Doroini quadringentesjroug quartus agereiur annus (2).
(i) Secundum recentiores 4375.
(2) Alii ponuni annum 398.
921
E C C L E S I A S T I C . E H I S T O R I A L I B . 1.
9*2
1.
XANTHOPULI
ECCLESIASTiCJE
HISTORI^
TOMUS X I I I .
. \
3 4 1 CAPUT .

'

De imperio Honorii et Arcadil: ut apud Arcadium

quidem Rufinus in adminislratwne rerum primnm
locum, apud Honorium autem in Occidenle Slitico
eamdem obiinuerit dignitatem: et ut lum cum pu
.
blicce tum ecclesiaslicce ret habuerint.
*
Theodosius Maximus ubi Ecclesiam splendide
, auxit, duobue flliis successoribus relictis, vita de * funclus est. Quornm natu majorem Orientali, nii * norem aatem, Honorium videlice', Occideniali
. praefecil imperio. Uierque vero in religionis cullu
\ pairis senlentiam est secutus. Moricns namque ille
\ . , nihil eis aliud mandavit, quaro nt veram pielaleni
integram servarent, per quam eos asseveravit
* - pacem babituros, et bella sopiluros, tropaeaque
, JJ excitaturos, et victoriam a Deo consecuturos esse.
. '
Talia ille quidem mandata ttliis relinquens obiit.
* llli autem non imperii modo, sed et verae pietaiU
, ejus successores et baeredes exstiiere. Staiim nam * que Europae imperator Romae monomacbias, boc
' , est, singularia ccrUmina, ei gladiatorum ludos
. , sustulit, ob causara ejusmodi : Vir quidam quie ' * * tam monasticaroque vilam colens, ex Orienic
" ,
Romam venit, alque ubi Romanos armis i u tnter
, se decertare, multis ad exsecrandum id spcctacu .
lum confluentibiis, vidit, in arenam progressus,
, intercipere pugnam inler eos tentavit. 3 4 2 Q *
- aegre ferentes qui sanguinario gpectaculo gaudc , ;
bant, et dqemonis, qui cruorc efluso delectalur,
, _ inieniperiis agilabanlur, lapidibus conjeciis paei ( )
ticalorem interemerunt. QUJB res poslquam est ad

Honorium delata, Teleniacbum quidem (ita enim
, .
iuonachus ilic vocabatur) in inartvrum numeriitit
' ' ' '; rcttilit : imporiununi aulcn: ccrlamen illud a b o l >
9
U0(
923
NiCEPHORI CALLISTI
v i l , constitulione ( I ) , ne id postea peragerelur,

lala. Cum Arcadio in Oriente Rufinua iinperium
adminisiravit, vir strenuus et procerus, singularique prudenlia prediiue, quam et oculorum molus et orationis exteinporanea proropliiudo indirabant : in Occidente apud Honorium euindem
locuro StiJico quidam oblinuit. Et ulerque apud
utromque Theodosii GHum, imperii iioraen ei babitum esse permiitens, sumiuain ipse rerum manu
stmul et lingu usurpavit, sub prxfecti appdlalioue
intperalori ipsi imperans. Vcrum neiiler ifclortixu,
qui t i obveuerat, conlentus fuil loco. Siquidra
RIIGIIUS (2) sibi ipsi imperialem in Orienlc dignilalcm arrogare conaius est; alier auiem in filium
Eticberium Occidentale imperium arie quadam
, , ,
, . ^
. '

;,
, . '
, .
*
; .
.
' ' ,
iransferre sluduil. Sed utrumque ambitio ei cona- , ;

tus fefellil. Ruilnum enim exercitus Romanus, qui
' ,
cuin Tbeodosio advcrsus lyrannum Eugenium
,
pugnaverat, ad Arcadii, qui more recepto obviam
, , \
progressus ei extra portas fuerat, pedes, in toco ' xa\
qni Iribunal (3) dicilur, ferro necavii : propierea
* \ ,
quod id ul facerenl, Stilico militibue suaseral: et *
quod se illi stispcnso naso ab eo derisos corope- , , \
rerant; lum autem quod affectata? tyrannidis su, \ ' .
spectus erat. Fercbatur quoque fama, Hunnos * ;
cum, gentem barbaram et feram, in Roman.m
"
dilionem immisisse. Tum eniui illi Anneniam et
. ;
quasdam Orientis paries mvlu nullo plurimam
^ , '
prxdam agentcs, percurrebant. Forte aulem for- .
tuna peropporunie c.edes ejus in eam dieni inci- g H v \ , \ ;
;
*
d i l , qua ei qui deleclus babendi curam gerebanl,
-
-, ; *
lantum n o D p u r p u r a m circuindaturi fuerant. Eam
enira ille conceperal spem, cxerciium solo ipso .
aspeotu slaiim Arcadium, quod nec fcrma ncc , \
rtliqua corporia conslilutione admodum iinperio . \
,
aptus esse viderelur, rejecturum, ipsum autem ad
imperium evecturuin ess*. 3 4 3 âpile vero Ru- , , , .
fini reseclo, et lapide in is ejus immisso, hasisc .
id inGxerunt, et in sublime sustulerunl. Dexlram
quoque ejus abscissam (4), per urbero circa o p i l i - . ' ;
ciira officinas circumlulerunt, verbis bis ulenies : ; ; . ; tt
c Date slipem inexplebilis avariiiae v i r o . E l r i - ;
' ;, ;
dicula ca mendicitas, multum satis auri collegil;
pcrlibenier cniin in jucundo et graio speciac.ulo ,
bomines aurum coiilulerunl. Ac Ruiinum quidem U , . '
jmperii ajleciatio ad ejusinodi vitne fineiH pro , ' *
duxit. Ad euiudem vero modum et Slilico, qui, si
quig aliu^, ct ipse apud Romanos simul el Rarba- . \ , ,
ros polentia mullum valuit, reruni sumniam ad se
\ .
pertrabere volens, in Ilalia occisus esl, sicuti suo
loco dicemua, Post Rufinum vero Eulropius eunu- , *
r
(1) Ha3c oonsiit. non exstat, sed reperiiur Con*

stantini 1. unic. G. [>e glad. lib. i | .
(2) Rufintis, duro Goltbica sollicilat arma, ot imperium nieiu ab Aicadio exiorquerei, perGdia? poe\\a$ dedit. Eral bic a Tbeodoaio iulor Arcadio dalus. Eguat.
(3) Claudianus de ttufino :
graviterrjuc apprensa ve&te morantem
Increpat Augu$tum uandat sublme tribunal,

Participem *ceptri'$acium declarel honoris*
(A) Claudianus :
Qexleraquin etiam ludo concessavagalur,
JEra peiens, poenasque animi persolvit avart,
Terrioili luero elc.
Oesinat elatis qunquam confidere rebut,
Imtabilcsquc deos ac lubrica numina discat.
%
V2h
ECCLESIASTICJE I l l S f O U L E L I B . X I I I .
92*5
. chus praeposili sacri cubiculi dignitruem consccu ,

tus, neque ipse in bonore eo, quem praeler meri
lum gerebat, acquievit. Cu:u namque virilium

exsoctio purpure ci spero ademisset, iinperatorem

aggressus, 111 patriciuin (i) se et consuiero crea , \
ret, ei persuasit. Quopropter eunuchus deinde im' '
peraloris paier (2) fuil, qui eliam vilioris sortis
.
filium procreare non potnit. Sed de Euiropio
postea memorabiiuus. Hxc aulem bistori;e linic
\
iniexuimus, quod non exigua occasio fnerinl, m
,
religio nostra muliuin caperel incrcmenli. Impc ratores namquc certo persuasum habebant, patri
* *
eoniin a vcra pielale viclorias contra tyrannos
. *
obvenisse : cui etiam acccplum ferebant Rufini,
; , " ,
qui imperio insidialus fuerat, absque civili bcllo
'
. ' ^ caedem. Proinde quaecunque decessores eorum pii
imperatores pro ecclesiis slalucrant, et ipsi con
flrmarunt (3), eaque firmiter servarunt, aliaque
.
insuper Deo grata adjecere opera, perquam libera \
liter in primis dona eis confcrenics. Subdili vero
, >
, ; - omnes ad principes suos speclantcs, qui Grecne
superstilioni addicti erant, ad Cbristianismum
. ^
Iransicrunl : qui vero bxreses sectabantur, ad
'
Ecclesiam calbolicatn accesserunl. Siquidcm qui
, ,
Arii ct Etinomii baeresim complecicbanlur, proptcr
. '
eaa quas diximus causas inler se dissidebant, ea '
, qne gratia minuebantur. Plurimi nanique nou
recle eos de Deo senlirc, ex eo opinali, quod inler

se vebementer contendercnl atque pugnarent, eis
, , ; . Q se statim aggregarunf, qui eamdem cum imperatoribus sententiam obtinebant. 3 4 4 Macedoniani
; *
aulem eo temporc Constanlinopoli parmn valucrc ;

quibus illud nocebat, quod episcopuin suum non
, habcrent. Ex eo namque tempore, quo eis sub
, ;.
Constantio ab Eudoxio popularibusque cjus eccle \
sia? adcmptae fueranl, sub eolis presbyteris ad
, prae&ens (4) usque imperium conventiis suos ba0
buere. Post Eudoxii autem mortem, qui Constan . ' ,
tinopoli Euuomians sectae praefuerat, in locum
,
ejus Lucianns quidaui fueral subrogatus, Eunomii
, '
sororis filius. Huuc quod in avaritiain et cognata
, '
illi crimina alia delapsus esset, eamque ob causaai
^ . ' ,
pocnas se daiurum suspicarelur, ab Eunomiano , ' ;
rum faciione reliqua descivlsse, sodalilatiquc s u
, , pra?iisse, et non conlcmncndje coliortis duccm
; . factum esse dicuiii, oninibus prorsus qui variis
\ ,
infamibusquc deliciis obruti essent, ad ipsum con ,
fluenlibus.
Fama obtinet, Eulropii praepositi
"
opera, scripta Eunomii omnia publice cremaia :
\ ,
. cadavcr aulem cjus sepulcro extractutn, Dacoris
Tyanam projecium njUsumque esse. Novatiani,
. \ *
quemadmodum dicium cst, quieti Uim fuere.
.
Tametsi enim quaestio de festo Paecb^, quam Sabbaiius, res novas molitus, excitarat, aliquanlun\
eos turbassel : non tamen illi aliis poenis, quae 111 baerclicos legibus dccreUE fuerant, obnoxii fuere :
(i)Palricius, imperatoris pater. Inst. Qulbut modis ;u patr. pot. *ol | Ftliusfamilias.
() Claudianus de Eulropio isto :
Prcesidium lcgum genitorque vocatur
Principis, ct fumntum diijnaiur rcyia valrcm.
(3) I. Sivenerabilis. C. De episc. et cler.

U) , lolctligendum
auieni de impcrio Tbeodusii junioris. (Sozuui.
Jib. vni, cap. 1 )
927
NICEPHORI CALLISTI
928
l u m quod H i d e m ut E c c l e s i a c a l b o l i c a , T r i n i U l t m (consubstantialem) praedicarent, lumqeod

egregia episcoporum e o r u m v i i a essel.
Nam
Agelio Marcianus,
Marciano Sisiniua
successerat, com
R u f l m i s c x s u s e s t : de q u i b u r s u p r a etiam d i x i m u s . Haec hactenus.
345 CAPUTII.
. LT.
De mserili inslitutione. el v\ta tancti Joannit Chrtjio- Tlep) , xal
stomi et ut doctrina simulet virlule fulgens aise ,
_
dem tonstantinopotitanam til tvectus.
,
.
y
Ea aetate ln Ecclesia Romana episcopus erat

Siricius, Damasi successor. Alexandrice ecdesias
rexit Tbcophilus , Antiocbiae Flavianus : Hierosolymis adhuc episcopaiura gessit Joannes, qui Cyr i l l o successit. Gonstanlinopoli vero enituit Ncctarius, de quo fusius sufxra diximus. Cseterum eo
paulo post mortuo (1), ingens o m n i u m cura et
studium fuit, quemnam antisiilera imperanlis urbis legere convcniret. Alque, ul fit, aliis alios designantibus,~diuque el multum consilia agiianiibus,

' .
.

.
*,

\

curti n o n eadem ornnlum esset sefileatia, et tem- , -
pus exiraherelur, universis landem placitum est, ,

ut Anliocbia presbyter accerseretur Joannes, qni
,
propler eloquenliam Cbrysostomus est dicius;
prxclara enim de eo fama orbem pervoliiabat, maxime eum ad docendum appositum, apprimeque .
clarum, necnon generis nobiliiale ei vitae integri- ' , taie praestantissimum esse. Palrem namque babuit , .
ducem belH Secundum : malrem auiem nataiibus,
;
aliUque ornamenlis omnibus spectatam, Anthusam. ;
In dicendo et suadendo vi mulla fuit, adeo ut
'
aelalis suae oratores mullis modis superarei. In viia
quoiidiana singulari moderatione el accuralissiiuo
, *
irielitulo usus est. In tantum vero xqualibus suis
anlecelluit, ul eliam Libanii Syri sophislae in bac .
laudiff parte, leslimonium reportarit. Moriturum ^ * ,
enira eum, cum sectatores ejus, quemnam in so- . \
,
pbistica sede successorem esse vellel, inlcrrogar e o t , Joannem illonurespondisse fama esl, nisi ' ,
virum unlum CbrUliani rapuissent. Plures autem ,
ex discipulis cjus a,d ecclesiam adduxit ut idem .
secutn scntirent, eis persuadens. Cum cnim ex ' ,
.
prescripto Dei vivere studeret, non mediocrem
viriule sua semulationera illius secuioribus i n - ,
didil : ei facile eo modo plurimos cepil, eisque ut
secura eamdein complecterenttfr sententiam auctor 0 ,
,
f u i l , non arte quapiam aut eloquenlias v i , verum
quod sacras Scripturas juxta id quod res ipsa 0 ,
,
eral sincere exponeret, eos ad se pcrtiahens
3 4 Oralio eidra revera faclis ipsis consona, per- D . facilc fidem meretur, et assensione digna videtur. ,
. ' , \
Quibus rebus contra qui caret, simuialor poltue,
, .
et sui ipsius accusator ease apparet, eiiamsi mul ' lum sludii et opera in docendo ponal. Si cui
autem coiuigil, ut utraque bac laudc clarus sit, , ?
.
pibil non quod velit, efficere poiesl: id quod in
Ulo cliam evenit. VitaB naroque insiiiutum accu- . '
ratum admodmn ei moderalum fuit. E l cum na- , ,
' ,
tura iugcnioquc praesianti f u i l , lum perspicua
(l)Cxsarn ct Atiiei cunsiilatu. Socr. lib. vi,cap. 2 .
029
i C C L E S l A S T I C * U i S I O U h B LIB.
, valde el dilucida eloculione Qsus csl : in qua cuni

. " '
incredibili splendorc divina quaedam enituil gralia,
, ita ul ea quasi insila quadam lyrannide et domi nntione audiior demulceretur. Mediocri aulem d i , cendi generi, arcanam ampliludinem , el quae sub
- oculos non caderet, vim insefuit, novainque elovosiv/ ' - culionis misturam coniemperavit, frequentibu9
'- scatens scntentiis : adeo ut omnes ad barmouiain
.
convcnientemque ejusmodi concenlum conslerna , . r e n l u r , et incomprebensibilem deprehensionem
' ' , cum sensuum privatione orationi ejns tribuerent.
- In rhelorica et dicendi arte praeceplorem habuit
, , Libaninm : in pbiiosophicis vero disciplinis A n ; , . dragathium. Et quud ad dicendas iti foro causas
, !
appositus essc viderctur, vil.e id genus secialue
' esl. At enim cum id iniquum atque improbum
. ,
csse piitaret, faciendum sibi esse statuit, ut pri . \
mum diligentcr.in sacris versarelur libris : et in
,
viia iranquilla, juxta Ecclesiae conslilutiones,
,
philosopbice Tiveret, Evagriura hmtalus. 4n quo
\
siudio pneccplores eos habuil, qui lum preclaris
.
momslcriis praefuerunt, Garieriuin , el Diodorum
;,
illum, quem ccclcsiam Tarsensem gubernasse antea

dixiraus. Reliquisse eiiam is mullos scriptorum
,
suorum libros dicilur, in quibus tantuni in littcra;
,
ipsius exposilione occupalas e s l , abstrusiorem
- sublimioremque Scriplura sensum et coniempla. \ * lionum speculaiioncs declinans. Qua in re euin
^ , \ ,
etiam praecipue esi discipulus iinilaius. Non solui
* - Q aniem magistros bos Joaunes seclatua est, sed
, , \ plures eliain alios sludiorum socios cx L i b a n i
* ' ; - scbola ad.eos adduxil; in primis auletn Theodo?, ,
r u m , ei Maximum; quorum iste postea pastor
,
Sclsuciu: Isaurorum, ille vero Mopsuesliae Cilicuia
, ,
cpiscopus faclus cst. 3 4 7 Tbeodorus auicrn Lste,
^ .
vir fuil divinarum lillerarum Grxcarumquc disci , pliuaruin, necnon artis oraloria? atque pbilosopbiai
' ,
egrcgie perilus. Ad quem, cum a sludiis religiosae
. vitae descivisset, divus jChrysoslomus unam atque
, ,
altcram dedil episiolam. Gum natnque is legcs
, - litierasque nostras legisset, et se in divinorum
. " ,
virorum familiarilalem ininuassel, omnibus rebus
, \ ,
puslhabitis, et urbanse vilae tuinultu rejecto, insli,
lutum id laudavil, et viiaai suam ad.illonini morca
, . D composuit. Caeteruin alacritaleni eam consianiei
" \ . ,
n relinuit: sed veluli poeniteniia duclus, ad

priorcm rediit vitara. E l cum divcrsam de sacio
, - sludio concepisset sentenliam, id genus pbiloso, , pliiai r e l i q u i i , e l in urbcm est reversus : melius
.
se ita id quod expetcrel, conseculurum raius.
, ,
Quod ubi Joanncs cognovil, ad res sciliccl civihs

illum esse relapsum , ct auiinum ad nupii.<s
, \ . adjecisse, epistolam ad eum dedil, verbis e( scn ; . \
lenliis selecliuribus supra bunianaj nientis captuiii
; coiitpositam. Scripsit deinde ad eumdcm quoque
'., ' altcraji. Quas ille cum legissct, ad vita; quod
, anlca oqierai, inslitutum sc rursum contulit. Snh "
stanlia eniin sua relicla , cl nuptiarom ambitioni
. ,
nuiiiio remisso, ad pbilusopbicam recurrit viiam,
Uii
9,12
pulclierrimis Joannis cohorlalionibus servalus. \ 4 ,-
Umlecolligere licet, quaedicendi vis in eo floruerit,
. .
quaeve persuasionis gratia in illius consederit la ; , \ ,
bris. Ea eiiim eos fcuperavil, qui tum secuni a
, ', !) , f
dicendo et pcrsuadendo valuere. Proindc etiam
.
muliitudincro ad se periraxit. E l quod niajus cst,
' IxHj.
peccantes in ecclesia acrios objurgavit, alque
.
injtiriam aliis infereniibus iusullavil, nnn mintis
\ \ tiw
ob aflliclorom vicem indignans, qoam si ipsi sibi
\ \ ;
iiijuna facia essel. Quod quidem mulliindini pr . \ SXlw
gratnm fuit, principibus autcm viris et niagUtra , ytin.
libus acerbum visum c s l : quod sciliccl eis dclin . ' ,
qucre mulla licuii. Eas ob causas preclarus vir
" ;
babilus est, curo eis qui eum vidissenl, v i n u ,
irmque ejus experli essenl, tum eis quoque qui
,
illum nunquain visum fama tanlum cognovissent;
* , 66;
quse celcbris de eo vulgala, aures ontnium iniple- , >
veral. Idoneus sane Romanae ditionis homintbus . " visus esl, cui Conslantinopolilanae ecclesisB episco , patus demandarelur. 3 4 8 Suffragabalur vero po . ' , \
puli et cleri, multorunique sententiae, imperator
'
etiam Arcadius. Iiaque statim qui cum adduccrcnt,
,
misii. Multorum quoque aliorura episcoporum con .
venlum insiilull, splendidiorem ambittosioremque
, \
consecrationem ejus eese volens. Porro ubi Aste ,
rius Oricntis praefectus fmperaloris litteras acee- '
p i i , in suburbanum quemdam AittiocbiaB agnim
: '
J i M i n e m ad se evocavit, habere se aVcani quid, ^ ,
qiiam quod cum eo secreto cormnunicarel, rc
luinlians. Eum vero advenieniem illico currui Q , '
imposilum, Pagas, in diverscrium, seu mansionem
&
-qiiamdam ila cognoniinalain. duxit. Et poslquani

eum ibi eis qui ab imperatore missi fuerant, plu ? rimum reluctanlom tradidit, domum suam rever,
t i l . Iil aiHem ita f c c i l , quod promptos ad sedilio.
nes Auliocbenos csse sciebat. Handquaquam enim
,
illi libenles prius se Joannis lingua orbari tulis' ,
scitl quam grave quidquam et fecissent, et passi
, ' , fuisseni. l)bi Gonstantinopolim pervenere, atquc
, // ;
ibi quicunque evocatt fuerant episcopi, praeslo
\ ,
fuere, omnes quidem alii suffragio ferendo con \ vwwV
seusere : unus lantum Tbcopbilus Alexandriuus
' ,
Joannis ordinaiioni obslilit, gloriaj illius deira , >
liens, Isidoro autem episcopalum iradere sludens,
, ;>
qui Aiexandriac presbyter, curam ibi advcnarum I) , w
vi pauperuin gerebal, ab adolescemia in Sceli ~

raslicis laboribus exenilatus. Studiosus autem
, , I
Tbeopbilus Istdori plurimum f u i l , quod is ei du '
dum rei salis periculosoe conscius cssei. Cum eniin
. :'*
imperaior Tbeodosius bello adversus Maxiiutun
, \ . ur.
1)umiuni dccerlarei, TbeophiliH imperalori mu . ' , -.
neia niillens, binas Isidoro buic dcdit epistdas,
\ \
cumque Roroam inisit, cum mandato ejuswodi,
, \ 1
ut ibi manens, bclli eventutn cxspeclaret, el cui
, \ .^*
Vutoria arrisissei, ei.ct lilteras etdonum redd*ret.
,
Legaiioueio eam suscepil Isidorus, el Romac ino iiiciito victoria? iuieutitj cousedil. E l cuin rci>i
, \ ^
banc premcrc conaretur, lcctor qui cum eo cral,
"
epistolis claia sublaiis, eam indicavil. Quapropier
, \ ^ )
(
E C C L E S I A S T I C E H l S T C m i i E . 1.
* ,

. '
, ,
\ /.
, , .
, 6 ,
, , "
. ,
\, ,
,
. *0

. ,
*

< *
, ,
*
,
, .
,
.
, ; ,
,
Isidorus s b i ne qniit mali patcreltir timens, gtaiim

Alexandriam profugit. Proinde quod illum Cdissimum sibi cognovisset, pensarc tum quod pro se
adierat periculum, gratia aliqua cogilabat studioque tanto pro eo laborabat. 3 4 9 Sive auiein eani
ob causam, ut dicilur, hoc fecerit, seu quod Dri
amantem virom ad episcopatum evecturn Theophilus voluerit, postrcmo ei ipse ordinationi Joannis calculiiiii adjccil, senlenliamque impcrialis
auto approbavit, quas ordinalionem Jo.nmis obtinerii niaiijfe.ste sluduit. Metuebal vero Eulropinni
praeposiium, qtii imperaioris^dibus et cubictilo
lum prajfuit. Aporte cuiin is illi minabundus denunliaral, ut vel aliis ipse quoque suflragio guo
consenliret, vel se ad dicendam causam conlra
accusatores suos pararet. Multi enim tuni ibi aderanl, qui ex Alexandria venerant, libellos adversus
eum, qui coacti fueranl, eptscopU offerentes : alii
alia crimina ei objicientes, et divinas ecclesiasticasque leges eum violasse accusantes. Ha;c vero
Theopbilus timens, non soluro Joanni suffragattis
est, sed eumdem etiam per manus imposiiionem
consecravit. Leclorem eum, qucmadmodum Socrates ecclesiaslicus scriplor dicil, civavit Zeno
Gazai sive Majumse episcopus, flierosolymis revcrlens. V i x i n i ) autem tum diutius, siculi idcm *csiatur, cum Basilio; qui dudum quidem a Meletio
in diaconorura ordinem lectus fuerat, postea vcro
ecclesia? Casariensi aptid Cappadoces praduit.

' C
\, ,
,
,
,
,
.
,
.
, \ , \
, . '
\ ,

'
.
, .
, ' . '
-.
omnino rejicit Symeon, qui sacri Cbrysostorai viiain conscripsit; nam is a Flaviano cum
ct diaconum el presbyterum creaiiun esse, mcmoriae prodidil: quo lemporc cliain divinam columbam advolanlera , sacro ejus capiii inscdisse
memorat. Sucrales aulern ab Evagrio euni prcsbyteri dignilate aucium esse dicit. Post Melciii enim
obilum secessisse a Meletianis Joannem, ct iriennium sibi fpsi quiele ila vixissc, ut neque cum
MeJetii, neque cum Paulini sectaiuribus conimunioncm coleret : postca vcro ab Evagrio Paultni
successore presbyterum crcatum esse, rcfert. Cum
in lectorum ordine consistcrei, oraiionee co:itra
Judaeos composuit. Diaconus aulcm facms, di.ilogos de episcopali rfiun&re, et librosad Slagirium,
item alios de incomprebensibili, ct alios rursunt
(2), boc esl, de puellis noti
malrimonii nequc liUdints eausa adopialis, scripeit. 3 5 0 Presbyleri vcro bonore cobonesiatue, cxpositiones divininonim Evangeliorum, '.;, i.i
est, Statuas, Consolationem, Commentario$ in lUalterium,
De virginUate De misericordia, et pkirfroos alios libros edidit. Homilias vero mysticas in divinum Aposlolum, et in sacra A c t a , aliaquc
prasterea pluriina, feslos dies et conventus ecclesiasticos rarios celebrans, Conslantinopoli in episo< *
patu condidit. Ego vcro supra mille cjutt viri lucubraliones legi, ineffabili quadam suavitate diniucnles. iam enim inde ab adolescentia amore ejus flagravi, aique in illius perinde alque Dei ipsi.i
vocibua acquievi. Atque si quid mibi est eiudilionis, id ei acceplum iero. Mullis eliam ex sccialoribus meis pereuasi, ut oiiinibus reliciis, ilJmn sibi familiarem facercnt. Verum ad argnmcntuin
itistilulum revcrlamur.
%
(1) Socr. lib. v i , cap. 5.

(2) Subiulroducla: b x in canonibus, exlranex in legibus dicuntor.
NlCEPflOIU CALLISTI
935
CAPUT
III.
. .

De cura pasiorali el doctrina Joanni : et ut multorum argnctis et corrtgens delicta, in suspicionem
pervenerit improbitaiis :et unde (uroret pettecutio

*
adversus tum exsliterit.
Joannes episcopatum adeptus, primam eleri sai
mores corrigere est aggressus : progressus ejus in
ptibhcuni, et quoiidiana* viiae instiluturo perscrutalus. Acrioreque usus castigatione, nonnuHos
quidem ad mores legitimos reformavit. Si quos
autem sacerdotes non juxla Ecclesiae consiitutiones
viverc velle cernebat , eos sacris aedibus exclusit.
Neqae cnim eacerdolum bonore eos frui debcre
tlixit, qui vcrorum saeerdoium viiam semulari
nollent. Nara cum nalura ad arguendum ei reprehendendum propensus esset, magis etiam postquam magistratum lantum cepit, mos is in eo est
adauctus. Natura enim potestatem nacta, promptrus etiam adversus peccantes est concilata.
Neque vero clerum ille suum tantum, sed ubique
locorum ecclesias, perinde atque pater quidaiu,
ad rectunr conformare stalum studuit: sic scilicel
Tbraciam omneni, quae iu scx divisa est prafecturas, Asiamque cunclam , quae ab uudecim praesidibus regebatur, 351
alque ctiam provinciara
Ponticam, loiidem prsefectis gubernataui, eisdem
lcgibus ad oflicium reducere conaius est. Ubi vero
Pboenices adbuc simulacrorum sacriiiciis insanire
< ognovit, missis eo qui divino zelo flagrarent viris,
legibus quae dudum latae fuerant confirmalis, Q
quidquid er.it de superstitione eorum reliquum,
iilolonjmque delubra, ex ipsis fundamenlis evertit.
Quam ad rem e domo sua impen&as prabait. Feininis enim nobilibus et locuplelibus, ut pecuniam
talem liberaliier couferrent, persuaseral. U i vero
Scytbarum quoque imiUiiudincm Ariana libcraret
contagione, qui ejusdem com illis linguae essenl,
cis prxfccit: saepius quoque ipse cos visens, doctriuisqne suis per iulerpretem illuslrans, ad veritatcrn adduxit. Eos vero Scylbas eiiam qui ad
Istrum sunt, ubi verilalis et salmis siti leneri i n lcllexit, eo quoque roisit: c l boniines eos captos,
in veritatis polestatem redegit. Ab Oeroenis autem
Marcionis morbuin, qui alte apud eos radices
rgerat, repulit: aliaque plurima ei Deo grala per- D
egit opera apostolicam plane de ecclesiU oruuibus in animo circumferens curam. Nec iis ille
quoquc contentus fuit, *ed dissensionem quae inter
Orieniales et Occidenlales occlesias propter Paulinuni et Flavianum exslilit, Tbeophilo conciliaio
M i s t u l i l : ei ul una Anlioclyse csset ecclesia effecit,
Paulino e( Evagrio vila defunctis* Quapruplcr facilejn episcopis fuisse, cuni nemo impediiuenlo essct,
conciliationem pulo. Popuius natnque dUsidiis,
quibus jam faligalns eral, remissis, qui Euslaibii
primum auciorilaleni secuii e r a M , sieiili i k r i
assolel, paulalim ad cos qui sub Ftaviauo crani
accedcnles , pcr unioiicni cis sunl conjuiit l i . Talcin se cum vir niagmis t l nalura cl zcio sljliin a
B
)
&
, *
* \.
' ; ,
' ):
'..
\ \ , ;
,
%
, ,
,
* .
\ ,
, .
,
.
' , \ , abt\\
, \
, \ \ , '
, ; . \ '
, ) 4V
' ,
,
,
, *

. ;
, .
' , \
' ,
.
, '
.
. \
\ ,

. , \
" , \ , ,
,
. *
,
. ' ,
, ,
' , . *
,

: . *
; , . , )
, . 0-
937
feCCLESUSTlC.E
H I S T O M U B - XI .
$3*
, , ' principio oxbiberel, durus qiiidara c l gravis aduodum esso visus csl pcccantibus : potissimum vero
. '. \
eis. qui in clero absurdis gaudebant factis. llaque
: , */
magnum adversus eum odium est succensum, f\
. " ^ / , - mulli liosfiliter illum declinabant. Mullitudini vero,
, \ - qtiam assidua dootrina dcmulcebal, maxime gratne
. " 0, . Neque adeo mirum est, si quibusdam minus
. bonus vistis est: nam rhel quoque regio morbo la
boraniibus amartim vidclur. Potissimum vero,
\
;, ; , , , ' sicuti ferunt, ui mullos iia ostenderet, Serapion
, eum dtsripultis induxil. 3 5 0 Quem atiquando
\ , aperic in cleri prtfeseniia dixisse fama est, c illuin
' . non qmnes oralione allecturum esse, nisi eiiam
. \ flagello omnino eos compellerct; quod diclum
in odium et invidiam non mediocrem eptscopum
w
>
, '
*
.

- , t
t--j
"
- n
X 7 \ .
apud multos adduxiL Enimvero multis ila ob varia
crimina Ecclesia ejectis, illi senteulifs se primonim
' , \
' - et optimatum accoinmodabant : el siculi fieri
, , assuevit, in ejuscemodi eordm qui rebus praesunt
; . > * impotentibus conaiibus inter se conveniebanl, so~( , daliiatcsque et conspiraiiones non contemncndas
insiituebant, aique eum non metiiocribus expetc; .
, bant calumniis. Et quae illi in eum diccbant, fldcm
, , obtinebant: qiiod cum aliis cibum caperc, aut
, \ convivia adire Joannes deprehensus non cssci.
, - Qua cx re crimina niajora excitabantur. Quo vero
' \ ; ronsilio id ille feceril, nemo clare dixit. Qtii vero
.
eum defendunt, diulurnam praeiendunl vitx a*ustc ,
r disciplinam : et quod sfegrum haberct stoma^, Q cbum, qui non facile cibom concoqiieret. Utcun ; ,
que autem sc res babnit, uon parvam adversariis
, \
ad oblrcclalionera oa pra?buil occasionem. Plcbs
; autem propler docli inai ubei latem, ct quai inde
) , profluebai uiililalem, ex eo viro valde peinlcbat,
miriflce illius linguam dcamans : adco ut
*
, boc csl, aurci oris bominem cognomi \ . * ; narei; tam pra?sianlem illius graiiam eo verbo
, ^ ;
sigiiificans. Neque ille quidquaui eos qui roulra
' , $ ' eum blaierabanl, curabal. Quid cnim rursum bic
* - dicere atlinet, quales ejus fuerint oratiqpes, quales
, \ * vel ipge scripias edidil, vel eo dicente nolarii
, *
celeres plurimas eXcepcre? Quam spkndidae nani. *
qne sint, atque ad persuadendum simul c l demul , cendum composiue, expcriri el licct, qui versarc
w
. - D eas et legcre, uiililatemqud eanim pcrcipcre i l

' '
voluplalem divinam baurire ex eis velil : adco
'
seipsum divino quodam modo inlemperiis agitari,
.
el moderale prndenlcrque insanire cnuiiiurus sit.
Caeleruua quandia cum clero Unluai confliclalus est, inurmiur adtereus eum fuii Cijror, neque quidquam effkere poluit. Ubi autem magislralus eiiam propal.im arguere coepil, tum demmii niajor adrcrsus eum concitala csl invidia, mullaque in eum buiU lenlala. quisqne pro eo alque ci visum
essel, aut forle reprebensione vel odio in illuin flagraret, calumniis ci inlenlalis fideni babebal.
Plurimum atilem momenii ad obtrectalionem illius ailuJii oralio popularis ejtiR, conira Eulropiuin ab
ipso lecta.
PATROL. G R . CXLVl
30
CAI.LISTI
9
551
CAPUT
. '.
De l.ulropio cubiculi Imperialis prrposito, cl de ca

Evrpcxicv ,
quuw. t* tulil lege : ul idem sil interfectus: et ttt ]
odium advertus Joannem quidcm conceperinl,
et ,
foverini.
; *
Eutropius cnim iste eunuchorum in imperiali
, ,
cnbiculo princcps, qui ad consularem digniiaiem
prrvcnerat; et paier imperaioris vocalus fuerat, \, ,
; ,
iicqucprescntisforltmx magniludinem lulit, neque
' jpy
quidquam de rerum humanarum mutabilitale cogi;, ;
lavii, sed ubi ulcisci quosdam in aniinum induxissci, magnopcre contcndii, ut impcralores consii- , *
\ , %\
tuiionem ferrent,ne qnis ad ecclesiam coofugeret:
\ :,
scd eliam si quis ad eam confugissct, el supplex
. &,
Dco facius essel, atque in lcmplis melus causa
vcrsarelur, u l inde cxtraberetur. Potissimurn vero id fccit propier Pentadiam, clarissimi ducis Tiuta ^
sii conjngera, quem magna gloria virum affeclaia? , " . '' ;
lyrannidis criminis reum a sc actum, Oasim ad
, ',
pcrpetuum exsiliunudeportari curaveral. A l ille
, , ; ,',;
biii, quemadinodum audivi, opprcssus, aut ne . \ ; ,
pejus quidquani paierelur, veritus, arenosis ibi
* ;
iocU errans, slatim vitam (inik. lex quam E u , ;,
Irupius fcrendam curavcrat, ad flncm suum -
ducta Cbt. Drevi vero post, cura imperatorem of- . , ;
fcndissei, ul qui in conjugem ejus conlumeliosus .
ftiissei, prinuis ipsc quam perfcrri sluduerat legem,
,
slatim violavil. Nam ex imperialibus a?dibus pro- ' ' 46
fugicns, supplex in ccclesia consedil; lum Joannes , ; .absurduni Eulropii conalum arguens, luculenlam
, ' ; .
habuil oralioncm in ambone (I), seu suggcslu, qui ^ , it
inos cjus crat, cum populum doccrcl, ut onmcs
; ; * \
voceui ejus exciperctit, sedcns. In ea oralione cuni
,
eornni qui poieslatcm ei magisL atus gcrunl, su . '
pcrciliuincl arrogantiam, quanlum poluit, taxavil:
'
itnn populo reruiii hunnnarum ineonsiantiain, quac
, ootlrm locoinancrc non soleanl, proposuil. Scd
. "0
<nim qui bostili crga eum crant animo, c l in boc
,
ipsum calumniosc rcprcbeudcruni, illtid carpen, \ . '
irs, cum niiserari polius casum ejus qui de vita
*
p i T i i Tiiaius sit, dcbucril, quod insupcr xrunmain
: ).:,
arguent, affliciioncm illius adaugcns, ei calamilati
* \; ^
insuliaiis. Eulropiiis (aiu impii facinoris pocnasnon
^> * ^
mullo post proptcr imilla quoquc alia dclicla luit,
^
rapiiali afTcclus eupplicio. 3 5 2 Lcx aulem opcra ^ ojtis tola, c\ publicis nioiiumcnlis sublata, cl no , ix w
nifii ejns in calalago et nomenclalura consulum
:.
xpuncluin esl. Ecclesia aulcm Dci lcgibus bene
'
dudum cotistilulis cniluil, co ipso scilicct Dco
, pt
opertam injuriam cxtemplo vindicanlc. Ego vcro
tion commitlam, quin in bistoria bac polissimam
.) , ' .'
rausam cadis Eutropii exponam, ui nc ea rcs
, -,
frnmli sit, apud eos qui eam planc ignorant, ma. " ^
gno illi viro : si tationem iili nesciant, per quam
, b
is vintm cum, qui in Ecclesiam contumeliosus
, , , .
fuissel, contumelia aiTcrcril, exlralii cum ex sacris
, '
ji-dibns passus. Arvadius posl palrls obilum uxu.', ; , ^
(I) Faclum id oum mctu conFlcrnaius Euiropius ct bumi
libro vi, cap. 5.)
provolutus pro wcra mensa jaccrel. (Socr.
9i2
( l
ScCLESlASTfC<E-m STuiU.E LiB. X I I I .
* . 5 ;i rom duxil, cni nuincn fuil Euduxisc: Graliani, cui
/
Occidcnlale impcrium sortc, iit quidam mrmoria
\
commcnd&runi, obvcncral: sicuti autcm alii ira. ,
diinl, Baudonis(l) filiam. Fuit aulcm is barbafris
, ,
gcnerc, in rc vero militari c.l in irriperatoriis artibus
\
plurimis in Occidenie praclartis. Porro femina ca
, ; non itidem ul maritus scgnis fuit, sod non nrinimhm
. " ,
do. barbarica insoleiuia ubiinuit. Duas aulcm (ilias
^ ;
Arcadio genuii, Pulcberiam primum, dCinde Arca ,
diam, ac lerliam fursus Marinam : longevero post,
\ filium quoque Tbcodosium, dc avi nominc ila
, . ,
appellalum. Cum ea adbuc duariml filianinl nia*
; ,
ler esset, contumcliosius ab Eutropio accepia

est. Supcr alia cnim convicia c l illud minabuiidiis
, ^ adjecit, brevi fore ut earn cx Impetiali au!a
' \ > * abduclam, ipsc domum remiiiai. Ula aulem vebc,
mcnli fcrvens ira, filiolam ulramquc in utrisque
. * '
ulnis ferens, ad virum acc^ssil, qniritans alquc
;
lamcntans : liberos etinm commiserationis gratia"
, ,
praitendens, prolixc collacfyiflavil: aliaqne ihsu; '
pcr fecit, qua mulierem indlgnaiione flagranicm ct
, v i ^ m ad condolenliam pcrtrabere volcnlcm, fa;, \
cerc par ost. Atque Arcadius, coiijugein c l libcroS
; ,
misCratus, ad irani ipse qtioque accciisus esi,
, ' ,
ardentiquc iracundia, el verboruin poiUsjimim
, -,
gravilate, impcralorcm vcruin sepraasliltl. Proinde
, Eutropium dignilate oaini et opibus cunclis S))i>lia " ; ^
lum
inCyprnm iusulam exsulatum misii. Brcvi
' , '
veroposl, quodcoiempore, cum consulalum i i i i i l .
',, . ' (I ornaiiKMUis prxlei diguiiaicm usus essel, qnje soil
.
impcratori gostare liccrct, accusatus, atqnc inde
; , '
abducias, el apud P;Hiticbium, ubi judicum coa^
; siliuni conscdcral, 3 5 3 Aurclinno praifccto, aliis
que illuslribus viris causam c.jus coguosccniibus,
~^raviuru criminum rcus pcraotus, capilis supp'icium
^
subiit. Ues Eulropii sic babucrc. Atque non ca de
',
causa solum Jnanncscst rcprelicnsus, vcruin cliani
' quod njagisiruni niilittixn Gainam contumrliose
. , \ ; '
propalam solila sua dicendi libcriaic usus, Iracla :; * * ; verrt, cmii illc ab imperaiore peierc au-us cssoi
.
lil inlra urbem cccleSia una populaiibas suis Arianis
.-\ ; allribucrclur: quam ubi non impciravit, ad ly *: '
rannldcin aspirans pluriinas Romanis iiilnlii cala, , . , niilalcs, ditioncm corum devastans. Plures vcro vi
, - ' alios prxtcrqtiaii) dccerct.ab co reprcbensos e<sc,
."-. ); .
sunl criminaii. Quas ob res pcrmultis adversus
* '
fuil. Nou pauca iu liunc ctiain slatim posl consc \
cralioncni molitus est Alexandrinus Theopbilus,
.
muliaquc c l prascnlibti.s, quos convcniebal, pcr
^ seipsum dixil, t i plur iilis abscnlibus sr.ripsii,
; ' .. .\ 6
viro ei ilUulons, U rnin .Kjuc crudelein appellans.
, , \
No;i larmn iiainquc illum offeiulebat ardor el l i
bcrias divina J;>aiUiis, aique insupor quod pcr
\ ;
illuin lanlopcre aibi <Mee:us I.sidorus ab opist opatu
~\ / ; .
repulsus cssct. Ucs sanatis^jini Jouiiuis m boc
f
( Batido iste, sive Bauto, proximo a Gratiani

caede amio cum Arcadio cos. fuil.
(%) Direpiasquid
plangisopet.qttar.
ttalus hahebtt 1
' aiiler potcras vrincipis rsse paler.
tCud.)
<U3
MCEPHOni C A L L I S T I
eranl et ad hunc moduin stalim adversus illmn plcrique malum parluriebant. Quomodo euim virnra
lauium caperc mundus pos*ct, qui soli Deo viveret: nequc aliud quidquam, qoam solam hominon
salutem vcH>is ei factis lucrifame conlenderef? Sed rce ejus postea persequerour.
354CAPLT V .
. E \
RetGotthi Gaincc Barbari : et de liberiate dicendi, Falrar

qua pro ecclesiis et apud imperatorcm el apud
t V r .
ipsum Cainam usut est Joantiet.
Oralio autem Gainae res referre copide gesiii s
quis fuerit, unde iu Romanuii) iniperium perveiter i l , quomodo Joanni negotiuni facesserii, ut molus
comra iinperium concitans, quo magnus ille vir
legalione apud eum fungeretur, eflcceril: et landeoi
e inedio sublaius, inierierii. Sub quo res eiiara
nova prorsus accitlit, pcr quam Deus osiendil provideuliact opc sua urbciu impcranlem ei iinperium Romanum maximis esse pcriculU liberalum.
Gainas iste barbarus gcnere luit, ex Scylhis, qui
ad Islruni rolunt, orlus. Hi vero amne eo, cura
6 , , ' , \ \
,
'
'
, ,
\ '
.
, ; ;-
glacie constriclus luisst t, tr.insilo, confertim in * ,

Hon.anam diiionem irruperunl, el Tbracfom om- ' &
ncm pervagati, Europam diripucrunt. ille ubi
^, ^.
ad Romauos iransfugit, paulaiim progressus, ex
* ', :
lenui inilile brevi magster iilituin Roinanoruin
,
facius, equeslribus pedeatribusque prafuil copiis.
' , \ ;
Scd enim ad tantum bouorem prauer dignitateiu
\ . ;
siiani evecius, loco et ordine eo cunicnius non fuil: ' ,, ^
sed nibi imperiuiu Romauorum potesiali sux sub \ ;, '
j i c n c l , gravcm eam rcm aibi es e putavit. Haec
' ' ,
cum aniiDu agiiaret, populares iuos Gotlhos ex . ' , ;
preleciuri* eoium accivil, atque ex eis qui eum
, OJW
genere conlingerent, ordinuui ductores, cenlurio- , 3; !, 1/nes el iribuuos fecit, excrcilumque universum
, \ sociis suis credidil. L t autcm Trigibildus neccssa- ; . 6
rius el commodus ei maxirae, perqtiara frequenti

ordini prxesset, procuravit; eidemque Phrygiae
W
ndmiuislraiionem cum comilis dignitaie concessit. , ; ^
Dc quo non ila itiullo posl cum nbiuiatum esset,
* rcs eum novas moliri, urbes rirca Phrygiam el
, xalNeNacoliam (1) xaslare, c l cxdem multara facerc,
, \ COAUV
assiinulavit quidem scilicet se ea de catisa indi- ,
gnari Gatnas : indiciis aulcm quibusdam salis os- ; ; ' , >
lendii, ad res novas eum quoque speclare. llliccl . ^
illc, periiule alqne Romanis bene vellet, fraudem
' , arle comininiscilur, ul ipse bellum coiura illum
' , *
gerendum suscipiat, c i urbibus circa Pbrygiam, iia . ,
ul opus essel, auxiliuin ferat. E l iinperalor coiu . **
ltteulo credcns, ci id pcrmisil. 355
U porro iu , *
! e
g e n i c m p l u r i u m m i l l i u m niuhitUilineiu d u c c n s , sta-
, -
lini quod cclavcral consiliuni, Obiendit.et lyranuidit

rogulum in niedium produxit. Tantum eniin aofuil,
ui urbes ad quas raissus erat, deiendetvt, ul eas
eliam qu% reliqua? adbuc erant, diriperci, alque
vi rnagna everlcrcl : aliai aulem idem se ab co
passuras esse in exspcclalione cssent. Alque inde
iDovens, qnse iti medio q r a i u loca omnia, Mysorum
quud dicilur, praedam fecit: Cl ad cam qua: ex a Iverso Byzantio esl Cbalcedonem, caslra nieiaUis
\
; ,
. ' ;,
\ ,
, ,^*
,
. ' ' ^
\ / \
i l ) Hanc non babent Socrates et Sozonienns, sed

bodie quoquc Turcx eaiu A s i ^ parlcm iSaioliuui
vocanc, di erc dcbentos, hoc esl, Orieelcm. Viaeiur ilaquc logc duni Maioliam.
946
ECCLKSIASTIC.E ElSTORI.fi LID. .
945
, ' - 1
, SeTv *
' , ',
, \
. : , ^
* ,
, ., \
.
, ,
. ,
01 *
, . .
' \
,
, \ , ; \
,
,

. ' ,
.
,
* \
. , t
. '

'
\ - (
,
:\;,
; * * ,
, '
, .
:,
,
\

,
. , ,
; .

cst. Et cum gravissima quseque se factorum csl

minalus, lum verba quoque ad rem ipsam conwl i l . Gum vero ita urbes Orienlales, niaximc aulem
quaein Asta elad Ponlum Euxinum sunt.in snnimo
vcrsarentur discriniiue : imperator una cum cis
qui secuin erant arnicis, non diutius ciinclandum
esse censuit. Quod non tuluro cssel rempublieani
Romanam ita a rebus omnibus imparalam es;>c
contra viros qui in inortem ruereni et de viia semcl desperassent. Tempori autem inseniens, arle
et cousilio barbarum est aggressus. E l miasis ad
Gainam legatis, paratum se esse, qua? ille pelerei,
facere renuniiavii: tum aulem, per vilam omnrnt,
postea gralum euin sibi fore recepit. Accepii ia
condilionem, neque aliud petiit quidquam quaiu
ut ei Salurninue et Aurclianus, exconsules, quos

aJvcrsari sibi suspicabaLur, dederenlur. linpcraior
vel invitus ei boc tribuil. Atque illi pro rnpublica
morlem obire parali, se tmperaloris poteslali permisere. Itaque Gainar dediti sunt : quibus \\U receplis pepercit; et sedulo quod mnximc cupieb:it
dissimulans, Cbalcedoncm advenit, ubi cliaui imperator fuit. Alque ibi divae Euphemia* martyr s
templum, tn quo cadaver illius condiium cst, in gressi, accepta ipse ei data per jui isjurainli religionem fide, bcncvolumse et ofliciosum fore, arma
deposuitret deinde Conslantinopolim iransmtsit,
ubi rursuro equilum et peditum curam et adminisiraliopem ab imperalore suecepil. Asl ubi praelcr digniiatcin suam secundas sibi esse res vidil, bonor
rem rursus iMim moderaie ferre non potuit. postquam primus ei pnuter ralionem susceptus conti:$
ex sententia succcssit, aliuiu quoque tentanduni
sibi esse slatuit, et tumullum non m i n i m u m Eccles i concltare aggrcssus rst.Gbrisiianus Ulc quidem
fuil, sed religionem sinceram non siirvavit: Arii
enim peste infectus eral. Dixiimis 356
aulcm
anlea, quo modo gcns ea Valemis (einpuribus sub
Ulpbila ab Eudoxio Arianam receperil conlagionem. Ilaque sive rccenlis facinoris iiiaguitudiiic
elatus, scu forte ab antcsignanis hxresis perstiasus,
sacram unam acdera iulra urbem conecnlietiiibus
sibi in religione sacerdotibus ab imperatore posiulavil. Mque vcluti exprobrans fccit, iniriime convc, * ' D niredicens, ut ipse RomanaB niilUise dux, in eccle5
gia extra urbis moenia oret. Impcrator inconslan*
, ; .
liam animi ejus melueiis, lyraunidemque qu.c ab
' ,
eo cxspectabalur, suspeclam babene, deliberaturum
, , , , '
9e, eique consulturum esse recepit. Et patre divino
.
accito, pelitionem barbari indicavit, polcnliam /, queejusdem in memoriamilli revocavit,etmediIalain
'
expeiilainque tyrannidem insinuavil: maitifesie de; . niquc visus csl, se illi quasi supplicem. quod pe ; ' ,
terel dalurum esse, signilicarc, ul ejusmodi ron ' ,
cessione barbari furorein frenarel. Divinus auicm
; , & .
ille vir non passus esi verba ea ad cxtiucu p e r v o
*\ : ,
nire, neque teinpori cessil : sed episcopi.H qui iuin
. '
Gonslanlinopoiiaderant, secum duclis, regiain imptv
; ^ ? raloris itigrcssusrsl. El pcr sripsuiu priuniui uiaguu
NICEHIOIU CALLlSTi
47
animo apud iujpcralorcm causnm e g i l : Nc sie, ~ ; '-, <
J i -
jnquiens, imperatcr. facluruiii cssc pollicearis,

> , ;6&
ncque ila ancLum canibus projicerc consliiucris.
, ; ,
Fgo eniui non sustinebo, ut qui rcclc de Dci nu >
jiine loquuniur et sentiunt, ejicianliir : aique cis
, 1J
jAcruin delubrum, qui blaspbcmam adversus cuni
,
liuguani cient, couccdalur. Neque barbarum illuru
,
limucris: verum uiroque evocalo, lu quidero taci* \ , < "
lus aiiinium ad ea qua dicentur adverte : ego
, . * , ,
auiem linguam illius frenabo, et persuadebo ut nii , \ ' , , ,
iiime ille petat, qua3 dare non r.onvenit. > linpera, ' .
lor verbis bis delectalus, ulrumque ad se accersit.
"' , ,
'
Et Gainas, ad flnem perduci quae ei promissa crant,
\ , \
pttiit. Aunam auum oblinens linguam Joannes, illi
. , ;
rcsislen~: Non l i c c t , Lnquil, principi quidquain
yonlra Dcum auderc,siquidem vera pieias ilii curx , \ ,
, * ,'
e s l : sed poiius bejic consliluias leges scrvare, et

cam poijssimum quajconlra baereses alias pronuil", ;
#ta est. Suasiiqito adeo imperatori, conduci , .
bilitis cssc dictitaus, ul imperio pQlius cederci,
, \ :>
qtiam per impielalem, a?dem Dei prodcret. Atque
. ' * ;
tcrmoncm ad Gainam rursum convertcns, opor , \ \ :
lcre sc ccclesiam unain haberc dicenieni : i O i n ( u
\, 10 ', xai
ites libi, inquit, sacrae aedes patenl.
\ \ ,
Gainas respondil : c At ego alterius reiigionis
* Miiu, el quod pclo, recte me pctere pulo, qui
, ^
^luriiua pro Romanis pertuli cerlamina. >
^ sxx/-v
4 Vcrum lu, contra Joanncs dixit, majora labori .
bus babcs pracmia. Permagnuni cnim libi est, quod
Homanorum magister miliiuni el es, el nominaris, et quod consularia geris ornanienta. lllud vcro ic
quoque cousiderare oporlet, quisnam antea fueris, el qui nunc iactus sis, et quanla in egc&uie p.ius
yiieris*, nuiic aulem quanlx libi suppedilcnl opes: qucm prius babueris veslilum, quam Istruui itauv
iisli, qui vero nunc libi sit babitus : ct minores quidem iuisse Iabores, majorcm aulein iiioruiu
wercedcm csse, nieinineris. Agc crgo, et moderationein obtine : ei ne iugratiis erga eos MS, qut le
cobuneslaruiu, cve. Pairiaiu luam considera, et ut ex ca pulsus, c l ab imperaloris paireservatus,
jurcjnrando \e, amicuin Roiuanis, ipsi illi, ejusque liberis fore, el leges servaiurum esse, adegeris:
quas lu uunc ui irrita* arguerc, in animo babes : et illam maxime, quaui is qui le profuguui recc
p i l iinpcraior cunfinnavit, eos qui alieuae in religione sinl sententiae conveaius, inlra Conaiantiuupolilanx urbis mcenia cogere prohibenlein. >
*359 ' '
CAPUT VI.
q".
, \ xspi n/
Oe defcctionc Gainw, et de visione quam vidil
ange
lorum urbis ConttanlitwpoiUana: cuslodum:
et de r)r ^
Xftlegaliom qua Joannes apud Gainam esl functus;
et ut Gainas in Tkracia caplus et necatus $it. ditÂ
^ .
H.vc verba magnua Joannes magna cum liber:aic conslanler pr olocutus, os Gainse obluravil, et
biierc ciiiii coegil: neque de ecclcsiis quarum ipsc
< uram gerebat, quidquam novari permisil. Ule
vcro raulto post ad perfidiam aoimum adjecit,
vl conccptara dudum mcdilatamque tyraimidcm
, rodidit. Nam urbem vastare in animo babebal,
oamdcmque diripere niediubalur. Quas insidias
ûlla iila ^neis speciem ref^riins porlendil, qua;
6 ' i p r a lnoduni s p l t M i d i d a uil (qualem nunquani ^
anlra aj paruisse, inltUcrarum nteaioriam rclalum
esl), supra urbem ipsain rcluccns, c i a summo
p r o p c coelo.ad lcrraui ipsam pertingcus. Ac p n muiu i | | U i d c i n i n argCfUariorum iabenus i u
%
^,
, , \
:' ^:
. ; *2''
, \ ^^
,
\
^
, \ ^*
, ; ^
.
#

'*
^ , y.9V
[vjr.u-i i* ;.-:^ *.: .'
949
ECCLESIASTICE UISTORI/R LIB. X l i L
e*.
siias impeium faecM consiituit roaxima iHa

concepto , ingenics se pecuniarum acervos ibi
,
corrasurum esse. 360
Se<j enim ubi ejus- rei
, .
, faina vulgari coepii, et argentarii, <piod antea fecerant, pecnnias suas el opes publice in mensis non
.
proposuere, ingenlpm Barbarorum vim noctu a<l
,
imperiales aedes, ut eas incenderent, misit. Illi

ero 'aniuni abet ut aliquid egerinl, ut cum i n .
, , $ geiili eiiaro metu indc retro cesserint. Deus nain . ' que tum ostendil, quanta illi providenlia ti cnra
urbis fueril. Coelestis enim quaedam vis ingcnlibu*
,
corporibus, insidiaioribus illis apparens, ila eos
.
\ . exterruit, ui terga vertcrent, et celeriier trepidi
\ , Gain significarcnt, novura ea nocte in urbem
exerciUim venisse. Illc autem fidem eorum dictis
. noababuU, quod non alios quam qui soliti fucrant
, in url>e miHles csae sciret. Quapropter proxinia
, eiiam nocte alios eo misii. U i vero c i illi cadcm
* , quae priores annunliarunt, ipse eo venii, el spc , , clalor oculis suis miracuti cjus fuit. Vcrum sua
, gralia mililes eos ibi adesse arbilraltis, qui interdiu quidem se occuliareul, noclu auieni vigiliii
". *
urbem et aulam impcratoriam ctistodirent, a da? , \
mone ec agiiari assttnulavit, ei velul oralioni va ; , ; . calurus ieinplum adiit, qupd imperaloris patcr in
' . ' , Joannis Baplistx bonorcm in Septimo conslruxit.
. E x i i l aulemcum eotnagua Barbarorura mulliludo,
, - quae clara secuni arma elvasa ficlilia telie complela,
, in imiliebribus pilenlis, el pwlerea aliis eliam quas
, . ' ; Q macliinali fucranl arlibus, eflerebat. Et coiisiliuni
et/. ,
bocille in Bomanorum scilicet dctrimenUim ccpil.
, Cailemm id polius imperio eorum bono fuit, u l rci
.
cxilus decIaravil.Gum nanique a poriarum cuslo ,
dibus armaefferre deprebensi essent, alque ea in re

inbiberem ur, gladiis illi slriolis excubiiores intcre, ir.erunt. Atque ubi, qucinadmodum Qeri solei,
,
gravis tumultus urbem, perinde alque ea illico
, . '
capi deberel, occupavit, consilium tamen bonuni
, \
pnrsentia mala explicuil atque superavit. Nam
;
civilas portis clausis alquc obfirmatis, in lulum
,
rcdacta est slaium. E i intperaior oplimura secuius
-.
consilium, publicilus Gainam bostem judicavil, c i
/? ; * qui reliqui in urbe eraut Barbaros inlra muros
; . " , occidi jussit. Quaproplcr milites magnis animis
ctov , \ - D illoe aggressi, plurimos apud eam quae dicilur
, , \
Gottboruin eccle&iam necarunt. nainque tan , ^,
quani ad asylum ct perfugitim confluxeranl, cum
. "
porlis clausis profugure nequirent. 361
*
,
clesiani corum ignc iujecto cremarunt, et Barba . \
ros omucs discriuiine nullo coneiderunt. Quod ubi
Gainas rescivit, daemone quem voluntate sua sibi
'
sumpserat, dimisso, quod sibi fraudulentas insi .
dias suas deiude niinus procedere cerneret, indo
, \ .
proieclus, per Tbraciam in Chersonesuni pervrnii,
f. ,
irajtcere ex eo loco in Orienlem cogitaris. Exisii .
inabal namque, si in Asia urbes cepisset, facilts
, \
quoque se iinitiinas in circuitu gcntes i i b i snbje ~ : ; ^
eiuruin cssc. Alque iilc quidcm luvc sic molicbaI* '\; / ^
tur. Impcralor aulcni oratores rursuin sibi ad.
0
c c
NlCEPHORl CALLISTI
9E
euro mittenJofl duxit: sed nemo Jegationem eaiu , \ suscipere atidebat. Oinnes cnim pro sc quisque
, (5 * \
feriiaieio animi ejus suspectam habebaot, adeo ut
\ *
neque bellp cum eo congrcdi quisquam vcllct,
,
neque Jegaiione apud eum tulo se fungi posse
* ,
putarel. Omnibus vero aliis reliclis, in maximum
\ . &
illum beroem respiciebanl. llle porro nihil veritus,
quod sibi nou iia pridera cum eo intercesserat
. ' ,
dissidium, oralor stalim in Thraciam ad Barbarura
* \
est profecius. Verum enimvero Gainas postquam
, (,
legatuin ad $e veuienieui, quisnam esset, inlel , ;
l*'Xit, el libcnalera dicendi, qua usus apud *e pro
' . ,
\ei*iore pielate fuerat, in mentem revocavtt,
, ;
nibiloroiuus si quid alitid, el virlulem viri ejns
, Irj.reverilus, quamvis et barbarus et bostis esset.
, &
longius ei bonoris causa progressus est obviam, et \
dextram ejus oculis admovit, el osculalus est, .
liberosque suos adduclos sacrta illius genibus ad- ,
hibuit. Et lum quidem ille arma deposuit, et lega- , , ' *
lioni ei morera gessit. Usque adep virtus etiara ' . \ ,
acri bosii pudorem et lerrorem inculere consuevit. , ;
, , Brevi autero posl, rum aliud quiddara accidisset,
ad ingenium suuin Gainas rediit. Et ubi Helles* , ^
ôntura trajicere, Lampsacumque occupare con- . tendit, spee eum fefellit, cum Roroani divini N u - .
*
iitinis auxiliuin per imperalorie consilia rursum
aibi adfuisse seitserum. Postquam enim Barbari \, '
tiftvium copia desliluli, ralibus compaclis Helles- , '}
, '
ponluai trajicere, el in ulleriorem conlinenlera
.
evadere voluerunt, imperalor lerra raarique con .
tra eos duxil, mi^ltis militaribus trireniibus subsequentiûs. In boc rerum slalu vebementioftr ,
', ,
derepente zephyrus afflans, rales vi magna dissolv i i , alque in eas Romanorum naves impulii. ,
Barbari ratibus disjeciis, plures cum ipsis equis ,
, . TjJ V
in alto demersi simt : nonnulli fluctibus rapii
\ .
alqoe circumacli, binc et inde in lillore ejeeti,
mulli eliam ab Invadenlibus eos militibus jugulali \ ^ .
,
eunt. 868
Plurimi eane ex bosiibus in iransiiu
, \ periere. Gainas aulera cum paucis incolumis

Tbraciam pererrana, et iugain saepe mutans, in . " \ ;
\ ;
aliaa Romauorum incidit copiag, aique ibi cum
, .
fugac coinilibus barbaris caesus est. Cujus caput
' ,
exsiccatura, Constantinopolini est delalum. In
bello boc, Flaviia, Goilhicas genlis vir, Romaoia & . ) \

, , } anlein maxime fidus, et scienlia militari praeslan, ,
tissimus, qqod opiiqne se et splendidissime ges
sisset, consul esl renunlialus. Quo tempore et'am
,
ijnperatori filius prognatus est, roodis omnibus
, &
bqnus, Deoquc cbarus Tbeodpaius, avo, siculi
6,
diximus, cogiionuriis : sequenti autem conaulatu
, \
eiiam Aoguslus esl reuunlialus. Idem quod
, ;
Gaiuas, trigibildue, quem supra nomiiiayimus,
Goilhus passus esi. Posiquam euiui is vicloriam
. ,
Gjin;e, per collusipneni scilicet, prodjdit, atque
\ . \ ;
vi pugna profugit, Pisidiam el Pampbyliam per , {&;, ;
currens aiDixil. Poslea pluriinis pugnis, et loco .
fum ii) Isauria incommodilatibus, viribus ejus
.
^ccisis, v i x e l ipse in HelleNponluni salvus evasil. Alque ubi inde in Thraciam irajecit, non mulio
93
ECCLESlASTiCE HLSTORIA LIB. XIII.
954
posl interiii. Sed enim de audacibus Gainae conatibus, interiluque ejus, haec cursira dicta, ut
opinor, snfDciuni. Si quis auiom accuratius plcniusque rcs eo bello geslas cognoscere velit, eum
Gaineum librum legere jubemus, quem Eusebius scbolasticus conposuit, Troili sopbisUe seclalor*
Qui cum rebus gerendift spectator ipse belli interfuissel, in quatuor libellis beroico versu id luculenter exposuit : quod scriptum, propier rei novitatem, io magna adniiraiione fuil. Sed el
Ammonius poela alter, qui ideoi bellum carminibus composuit, praclarus proximo imperio, sedecimo juniorls Theodosii consulaiu , quem cum Fausio gessil (lum enitn poema id publicavii), babitus esc. De b:s bacienns.
. '.
3 6 3 CAPUT VII.
^ Vl Joannet doctrina tna populum quo vellet, duxe
j w *

rit: et ul miraculo, non sine Oei numine , i n i e r ,
cedenie, Joannes mulierem quamdam scctit Macc
.
doniauv ad frugem reduxeril.
Divns Joannes,pro co alque par eal, Ecclesiaiu
, ,
gnbernans, mullos ex Gr&cae supersliiionis secla , ,
toribus, muhos eliam ex haresibus, doctrina sua.
; ' .
pellexii. Mullos insuper quam lougUsimea vUiosis
06 ^
affeciibus et perpessionibus assidua verborum.
! . "
rigaiiouc abduxit. Inlinita quoque quolidie muki , '
ludo ad eum confluxit, partini eum audhura, et
, . "
uiiliiateiu aliquam ex sermoue eju* perceptura :
,
. '- pariim bominem visura, periculumquc de co
, , faclura. Omnes auiem ille simul cepii, ct idem
;, ; [j secum de Dco senlire pcrsuasil. In taniuui vero
. ,
plebs doclrina? ejus, qua saiiari non poteral, itiliia , bat, ut periculura eliam eibi bomines crearcnt,
. dum inler se conserta lurba pnsmerentur, cubiits
, alii alios submovenles alquc repcllenles, quod pro
, , se quisque ad eura quam proxime accedere cona , . retur, quo cerlius clariusque illum diceiiiem au ,
dire possel. Quam ob causam ille quoque cominti , , * nem se omnibus prxbuit: et in lcclorum suggesiu,
, .
in media turba considens, uberem doclrinan^
' , .
quasi communem quamdam graliain omnibus im-.
.
perliit. E l ex inuliiludine quisque suavitale ora*
. tionis ejus delibuius, anticipara locuin properabal,
- die nocieque, ut iia dicam, in templo eum prw, ; , - stolans. Non inlempestivum vero videlur, insignc
. C q j b eo accidil, miraculum boc loco comnie . * /
morare. Vir quidam Macedonii morbo laborsns,

uxorotn cadem conlagione infeclam babebat. Hie
, * ;
cuin aliquando in magnuoi illum viruni incidlssct,
; , ,
quomodo de Di-o sentiendum s i i , distcreniem,
^ <* ,
slatira priore opinione relicla mulalus, dicla illiu^
.
laudavit: conjugemque ui iiidem et ipsa scutcn ,
liain suam mularet, cogere inslilit. Ubi vero i l l ^
$ , - ex consuetudine et colloquiis quotidianis familia .
rium muliercularum pendcns, admonilionem ejus
,
DOD tfuscepit, et maritus re siupius lenlata, nibit,
* ,
effecit, poalrcmo ei denunliavit, ldsi communeiiL,
,
aiqueeaindem secum de Deo obiinercl opinioneni,
, minime, se eam secum babitare passurum essc.
, - ^ Muiier postquain id per siinulaliouem annuit, ex
, ancillis quam fidam sibi esse credtbat, uui, quii%
. \ ,
faclura esset, crcdidit, ul per fraudem virum fal' \ ;
Icret. E l sacrorum mysirriorum temporc, 3 6 4 .
, ; ,
accedens ilia, donum, sicuti ums eral (qui tacri^
* , iusiiluli sinil, quid diraui. in(clligunl), accepit v
, ' aquc id n linens, ju*riiu.'c aiqtc orationi vaca^
U 0 (
s u
55
NlCEPilOIU CALLISTI
K6
ttira, sc inclinata submisil, mystcriumque sacro- , , \

ganclunt occuluil : ei qux ei assisltbal aiuilla,
. , \
pro eo panoiu cominuncm domo alhlum oblulil,
quem illa ori admovens, in lapidis naluram indu- . ; - ; ;
/
ratuiii rsse, dum deniibus altererc couatur, sen ; ,
sit (f). Ilaque litnore pcrcila, ne quid gravius pcr
.
Oei viiiiiioiam paleretnr, proptcr miracuitini, quod
praiter opiuioncm accidcrai, nulla inlerposita mora, ad magnum illum accedit Palrem, rcm
actam ci exponit, el lapidem osteudil, ceito ct aperie morsus indicium exbibenleut, qui jamtuai( riam ignolam, novumque et alienum colorem obiinerei. E l vcaia delicli petiia, dcinccj.s in cadtm cum inarito opinione pcrduravit. Lapis iste ad fidcro miraculi ejus facicndam longo lempore iuler
ecclesiai donaria asservalus, speclaloribus miraculo init.
CAPIJT VIII.
. '.
I)e frtqueutibus in divinis lemplis populi convenlibut, IJepi
el de psalmodiis hymnisque altemis decantalis;
vprw
qua ex causa et quomodo morem eum ptallcudixal ,
primum Ecclesia Oei acceperil.
.
Porro populus Constanlinopolilanus lioclurnis

nsatulinisque bymnis maxitna alacrilalc incubuit,
; ; ; '
ex cjusmodi primum causa. Ariani sub Tbeodosio
.
nacris aedibus cxpulsi, exlra urbis mceuia ccclesias
' \
onvenlusqne suosagebanl. Priusautem nodurno
, ; .
lcmpore in publicis porticibus congregaii, alque

iu cboros suos* segrogati, carmiua quaedam altcr, ,
nis aiiliplionorum modo sibi inviccm rcsponden- $>, ;
lia, ad ba:resis siuc placila accGinmodaia, condtmc
\
< ancl ant, et uociein niutlam in ojusmodi psalmo- . "
dia consumcbant. Sub auroram autem publicc Q , ;
oadein concinenles, cxira urbem in ea ubi eccle- \ , .
nas babebanl loca procedebant. Faciebant id
*
,
iiiaxime solemnioribus feslorum dierum lcmpori, \
bus, c l prima cadenique ultima bcbdomadis die,
; . '
quam Doimnicani vocarous: quibus temporibus
*
'lijin synaxes in ecclesiis fieri xolcnt. Posiea
, , \
\ero canlus lalcs ad conlcnlioitem quoque insli;
lucbanl (2) : Ubinam sunt (dicentes) qui T r i n i .
laiem cjusdcm subslantitt et ejusdem bonoris co , * < iuut? Uaec c l alia prxterea ejuscemodi verba
, ,
caniiinibus aspergebant. 365
Sed eniin Joannes,
. '
IIO aliqui cx ccclcsia sua ejus gencris canlibus
, >,
dvmulsi, ab illis seducerenlur, ad eunideui inodum
3*
coulra illos psahnodiam suam insliluil. E l btevi
-a celcbrior, quam adversariorum esset, facla D ' ?,
cst : qua3 ct muliitudlne el bonorifico pro- , gressu illos supcraret. Nam cam cruces argenieac . \ \
,
rercos incensos babcnlcs praeibanl, Eudoxia i m \ . ;
peraloris conjugc impcnsas ad eain rem praebcnle,
jiiit hoc Brisoni cubiculi sui praTcclo iiijuiixii. ul * , , . \
bvmnorum camus procurarct, c l ad cum usum
, *;
quam plurimum lucernarum pararct. Qua re
, .
Ariani ad anmilaiiums ardorem pcrcili, ad vindi\ *
ciaui se contulcre, ct manus cum noslris consc, .
rcre sunl aggrcssi. Adbuc enini cx ea quam ante
\ ^
b.tbucranl poienlia el dominalior.c, anunis ilagra ; ;;
banl, et ad pu^nam coiuinillcnlani paraii crant,
;.
ttoslrosque adco despicicbant. Iiaque nuclv. qua - ; , ',~
(lam intcr se congressi^, non pauci utrin<p:c ctci1
(i) Sozom. cap. 5, lib. ;.
V$) 0LO:i\
c
COil. C:p.
9"7
ECCl E S I A S T I C E HISTORI.E LIB XIII.
, Icruiil : ct lirison, qucm diximus, imperatricis

cubicohriorum cunuchorum princeps, in fronte
lapiile icius est. Hac vcro dc causa coinirtoius
.
imperalor, lalos Arhnorutn processiones sive

convenfus susiutit. Calholica autem Ecclosia priu , \
cipio ejusmodi psalmodia hynmorumque canon,
dorum inde sunipto, ad hunc usque dicm consiw ;,
ludinem cam relinet, ct sacris cantilcnis operalnr.
,
Horem autem anliphonorum, hoc est, allernis pcr
, rcsponsionem carminum conciiiendorum, Ecclesia

antiquitus jam indc ab aposlolis accopit. Divimini
. \
namque Ignaliuiu, qui lertius in ccelesia Antio
cbena a Pclro aposlolo bierarcba ftiii, c l cum
\
aposiolis omnibus plurimo lcmpore v i x i l , cum
.
pcr exstasim aiiimi conslcrnatus essei, visioncm
. novatn vidisse fcrunl : sanctos scilicet angclo?,
allernis el sibi invicem respondeulibus canninibus sanctam Triniiatem byronis ct laudibus velicntes.
E l ipse primus banc concinendi formam Amiocbenoruin ecclesias dedit (I). Unde quasi a fonte
in
alias ecclesias Dei omnes ejusmodi consueiudu cst propagala. Ilace quai dc antipbo*
nis, ct respondentibus sibi invicem bymnis accepi, niemorix posierilatis commendanda duxi.
. ' .

,

;)

,
xal VUT*
/.'
^
.
3 6 6 CAPUT .
Utsanctus Chrysottomus in A&tam profectu*, eos qui
sacerdolio non recle fungerentur, dignitate ea privaveril: et de Geronlto Nicomediee episcopo, et de
Serapione: de Severiano et Antiocho: et de itijuriis quibvs Joannem illi alfecerutit. quibtis epkcopatum ai rogaveral. Et ul dissidium tmer Jounncm
ct Severiavum Gabalornm episcopum ortum imperatrix Eudoxia cumposuerit.
Postquam magnus isie vir ecclesias in Asia a

\ * ^
quibusilaui indignis perperam admmislrari audi ,
vit; quod nonnulli quidem pecmiia, quidain autem
, ,
\ gratia episcopalas redenipios obtincrent: Epbesum cst profeclus, et Iredccim episcopis dignila
lcm ademil, partim Lycia et Phrygia, parlim i i i
, ,
Asia ipsa, atque iu iilorum Ibronos alios substi , tuit. Ileraclidem cliani arcbidiacoiium, cx eis qut
.
subdioecesis aux adminisiralioite eranl, mbnacbis,
' ,
, , - qui ifi Sceti Evagrii monacbi discipulus fuerat,
virum Cypriuni, mclropuli Epbcsiorura praifecit.

'- Mortuus enim lum ibi forle fnit Anlouius, qui
Ecdesiar ci praefuerat. llli vero Geronliinn quoûft
. ,
Nicomediensi cxegit Ecclesia : diacoiius is niagui
illius Ambrosii, qiicm Mcdiolani anlistiicm fuissc
, . ' D supra menioraviinus, frjerat : c|ui ncscio quomodo
, , afleclus, sive monslra porienlose loquerelur, 3eu
spcctro quopiafn lcrriius, dxmoniovc afflaias essci,
* , ,
ad quosdain dixil, noctu se sibi ' , boc
, , \
est, dsemonem asininis cruribus adjniicluriim,
^. ^ '.
cjusquc capul tonsuniin, alquc in pislrinuin con ^ , ,
jeclurum e^sc. Ambrosius igihir ilhun vorba uii , ' ,
uime diacono et ministro Dci digna proloculum
/ .
, . cocrcens, linguam de ca?(cro conlincre, et pcccatum id painilentia repurgare jtis>il. Gorontiiis
, ^ ,
, ; - autcm, qui aricm medicMin opsiuic nosser, et ad
dicenduui alque pcrsuaiScnduin non im*plns, farilo
. .
amicoH sibi comp.5iv.ro possci, Ainbrosium veluli
, ^
ridcus , Coiistantiiiopoli-M m i g r a v i l ; alquc iW
; , \ ::
; Socr.lib. \ i , cq>. S.
59
N J C E P H O H l CALLISTI
960
brevi eis ae, <|ui in imperatoris aula aliquid pos* .

sent, cum dexterilate quadam insiiiuans, amiris
facillime usus est : quorum opeia ecclesiae Nico inediensis procuralionem osl consecutus. Manus
*, ^ ,
autem sacras ei imposuit Helladius, Ca?sare Cap- .
padocum post Basilium magnum episcopaium
" ,
sortitus. Eamque is illi relulil graftaro, quod au*
cioritaie ejus fdius *uus splendidum in iinperiali , ,
aula conseculus es*el locum. Porro ubi id divus >.
Ambrosius rescivil, ad Ncctarium Consianiiuopo . \
litanai Ecclesiae episcopum scripsit, ne illuin iia

insolescere per contumeliam palerctur, sed epi ' ,
scopatum ei polius adimeret: aiquidem iJli, quem in
. *
ecdesiisconservaium oporlerei, ordinis cura esset.
.
3 6 7 Et Ncctarius, ut Ambrosio satisfaceret,
, ,
mulla tentavU. Cateruin rem aggreûs est, quam, & . ui ila dicani, perficene non posset, Nam Nicome- , ,
dienses maguis apiims partes ejus tuebanlur. .
Joamucs auiem vix tandem id perGcere poluit. t ,
jGeromio episcopalu abrogaio, in locura ejus Pan- ,
sopbiuui subrogavit. qui olim imperatoris conjugis , \ ;
paedagogus fuerat, vir perquain mansuelus, ei ,
valde religiosus, Nicomediensibus autem ingratus . aique invisus NetUrii sane tempore publice et
privalhn sediiiosi Gerontii dotes commemorabant, ,
affluenteinqtie ejus doctrinani alque singularem , ' .
/erga omnes locnpletes simul et pauperes dexieri- , ,
iatem alque liberalilaiein, nec non reliquas quae ,
ei ineranl viriutes referebani. Alque etiam in
.
aapplicaitonibus,
perinde
quasi
in lcrrae moiibus,' "
,
* *
'
*
" - -
aliisque vel in palria ipsa sua, vel aliis in locis,

, ; ,;
i r * diviuae indiciis, psallebant, precanlesquo Dcuin orabant, ut sub illo paslore eis esse licerel. ,
Poslremo vero sane quam inviii, cuiu imiuenso
htclu el dolore illum quidem amiserunt : et Pan- . , \
sopbium, conira animi aui senlenliam, cum roelu ,
01 odio episcopum suscepere. Iiaque non solum .
jlli quibus ila adempla? erant eccleshe, veruna " *
etiam quibus aliqua cum illis intercedebal ueces-
siiudo, Joanneoi criminabantur, perinde alque ,
jiovas in Ecclesiaro res ipse princeps inducerel, el * antiqua ordinaiionum episcopalium jura aboleie .
jiisliiuerel: ei dolore immoderalo iransversim acti,
/eliam ea quae ralione oplima consuko egisset, opi* ,
pionem muliorum sequentes calumniabanlur. A l j> , ,
Joannes amorem erga se vulgi magis atque magis \ accendit: odiumque pjtenliorum.eteoruni qui clero
jion bene vellent, in se concitavit, quoniam bomines .
jnjuriam aliis facerc solilos arguendo admoqebat, ^ ,
tleltcatosque el diviies, e l alios qui parum sancle
yivebaut, ad viriutem quoad fieri posset, adducere , ,
conabalur. Mpximevero hominqin in clerum odiutn . . comumelias Serapion auxit, arcbidiaconus ejus, , ,
genere /Egyptius, vir iracundus, el ad conlumeliag . , \
pppido quam proclivis. Huc accessere agilata consilia ; , \
, ,
l consessus Joannis cum sacra Olyiupiadc, dc qua
\ . ' \ postea dicemus. Quin ille eiiam inonacborum
paultorum iuimicitias sibi concil avii. Quicuuque .
*/ /, \ ^;
en>pi inlra monasteria pbilosopbarentur, ct rcs
(
961
E C C L E S I A S T I C . E II I S T O I t i A L I B . X I I I .
962
, \ , suas agerent, eos magnopere charos liabvit, et
.
bonoravit : 368
luopiam injuria

afllcerentur, atque cliam u l rcbus necessariis
,
abundarenl, plurimuui curse habuit. Circumfo , * ' , '
raneos autem, el qui per urbis pbleas nursitarent,
* \ nolam pliilosopbise suae inurenles, verbis ita ut
* decebal, reprebendens, acriusque carpcns, rcpu , diabal. Nonminquam eliam conviciis eos corrigena
.
inccssebat, el convenienli objurgatione perslringe*
\ ; bat. Alque illi ad e.um luodum reprebensi, gra\iler
. id ferre, el verba contumeliosa in eum jaccre,
, ; ; ferum, crudelem, iracunduni, supcrbum c i furi ;, , bundum appellare, uecnon quiciam ejus viiain
' . '
apud multos taxare, cavillari ef carpcre, aggtedi.
, Et persuadere id eis quas diximns rebus polure,
, reprehendentes insuper in eo quod cibum cum
;
nemine soiuere viderelur, quodquc ncque Ui con , \ - vivio neque in prandio alicujus essel : denique
, * quod post divinorum mysleriorum perceptionem
. pastillum degustarel. Qnibue illi sotlicet rebus
, \ nixi, innumeras adversus eura texoere calumnias.
, Non minima vero el illa ei ab iniperatoris uxore^
. , \ per Severianum Gabalorum iu Syria epiecopum
. , accidit odii occasio. Nam et bic, una cum Anlio ' \ cbo , Plolemaidis Pbioeniciae episcopo, prcclarus
, * f u i l ; ulerque sane ad summum, verbie ad popu , lura in ecclesia faciendis, exerciiaius. Anliocbu
, quidera tanta in dicendo facilitue fuil, et laia
. rotunde siniul et suaviier pronunliavit, ut a quibus\ , dam ipse <juoque veluti aureum os habeus, Cliry , *
soslomusdiccretur. Severianus auiera semenliarum
, \ '
frequenlia et divinilus inspiratorum oraculurum
. \ - tesiimODio lnelior babilus est, quod scilicei Syro, . rum roagis densilalem in lingua ferret. Aniiocbus
prior in urbcm venerat: alque ibi pecunia inulta
, , collecta, in civilaiem suam est reversus. Qucm
. suiulaius Scveriaous, el ipse eo venii. quod
*1, , * benevolo Joanne uieretur, uepe eliara is ei, ut
- cura populo in ecclesia agerei, perniisiL Qua in
. ' , re euro omnes maximc sunuaiculi el Aniiocbum,
' , admiraii. E l Joannia bouoribus cum raulluro apud
, populum poiuit, tura in imperaioris notuiam
$ . pervenit, ei ejusdem conjugi perquam gralus iuit.
Atque cum Joanni in Asiam proficisci visum esset,
,
D buic ipsi Ecclesiain suam coramendavil, ut curam
. \
ejus gerercl, el vicem suam populuin doctriua
, , pasceret. Putaveral enim ille opiirao se eo usu . ,
rum ainico, qui per asseuiaiionem eum lam sedulo '
* asseclalus fuisset. 369
sludiu magis ba , * ,
buil ul iDultiludini gratiQcaretur, eamqne oralione
, duceret, el ad se modis omnibus perirabcret,
. , suamque prorsus redderet. Quod ubi Joannes
, absens audivil, Serapione insiigante i i ) , nou tulit,
.
sed quamprioium ex Asia Constanlinopolim rediit.
, , , ,
Eo reverso accidil, ut Severianus alicubi prater .
iret, ei ei Serapion, qui illura viderat, non assurge rel : veluti cx cowiposiio cis qui aderao^ oalene t
(I; Z t d o i y p i a quada.n
cliit-lns. ( S o c r . )
i i l e
NICEPilORI CALLISTL
61
iiiliil SC virum cum cuarc. Aiquc ille plu- ^

'. , , riiiiuiii intlignalus vocc majore exclamavit : Si
S*rapion Cbrislianus ilicm suum obicrii, Chrislus / ', . ; ' ; ,
bonio facius uon est. t E i hoc nominc a Scrapionc
; \
accusalus, a Joannc urbc csl cjcclus, iit qui con , , 1*
luincliosus in Dcum fuerit. Et cum tcstcs in causa
,, ; produccrcntur, quidam siculi Severianus dixcral,

^, \ ,
teslificaii feunl. Qui aulem Serapioni lavcbant,
/. ^,
outiiia alia ct lantes, boc uiiuni Sevcrianum dixisse
; .
nsscvcrariinl, Quod Cbrisins bomo fattus non
.
4-ssct. Joauncs vero non id laiilum. an boc soluiii duiuscl, scd alia ctiam quae illc se adj>.*cisse conlcndcbal, in crimine essc d i x u : t Non enim,
uiqiiit, ciiani&i Scrapion Cbrislianus mortuus non fuerit, proptcrea Christus bomo factus non esi.
Impeiatrix Eudoxia siiuu) alquc dis&idium, quod episcopis inlerccssit, ct Sevcriani proscriplioiietn ex
fauloribus ejus cognovil, slal in euni, quibusdam urissis, Cbalcr.donc rcvocavil. Joanncs auteui, qnamvis mulli pro illo depivcarenlur, colloquium lamcn c i cousuetudinem cjus dctrcciavil : quoad i m peralorjs conjux, in ca ccclcsia quai dc ;poslolorum nomiiie appcllaia esl, Tbeodosium cliaiiinum
iHfanlem, quem Joanncs per baplisHium sibi fiiium arroâverat, ad geuua ejus admovens, iniliaque
deprecans c l adjurans, vix landein persuasit, til sc ad plaiabilitalein darct, c l Severianum rursani i a
a*t)iciiiam rcciperel. Aique bajc sic acla suni.
3 7 0 CAPUT .
. .

kr
D qiiitstione qua: tum in Algypto est mola, An Deus

,

humaua sit formu : cl de dissensionc, quiv inlerim
,
*
Tlicopitilo Alexundriw cpiscopo cum tnonachis

JEyypiii* accidil: ei de quatnor (ratribui mona- t\J)

clils, quibus eognomen erai Longorum.
,
.
J
Eodcin tempore in iEgypto, qnser paulo anle cxsiilerat, rursuin mota esi quecslio : opusnc stt
Deum bominis fonna el corporali specie esse,
apinari, an ab bumano babiiu prorsus essc aliemiui crcdere. E l nonnulli quidcm Rimpliciiale iinl?erita, ca quas in Scriptura, cx consueludine ejus,
dicunlur, cxcipiefttcs, iia ul d k i audiebam, faAem el manus c l alia corporis tuciiibra Deo aliribnebaul: alii autcm absirusiorem quae in liilor;p
recessu lalel, sentenliam ejns considcrantcs, con- G
irarium maximc senliebanl; at<]uc aliter opinantes,
iiiipios e^be, et blaspbemare in Beum diccbant;
inler qnos praecipue Theopbilus Alexandrinus iuit.
Aique is persa^pe in ecclesia ctiain eos perslrioxit,
qui de Deo lam crasso opinarenlur, m Iminana
loruva eutu csse exislimarcnl. Quaui scnienliam
iu episiolain quoque eam rctuiil, quam cx consueiudine de Pascbalibus feriis scriberc solilus erat :
4 Oportcre scilicei Deum incorporcu-n t*t ab buIII.nia foriria alienum menle concipcKC. docens.
Hvc ubi cogiiovcninl qni in iCgypiiis asccleriis
vivebaul monaclii, illis reliclis, q*iam celorrime
Ab'\andriam vcncrnni, (anlain eam ob (aus^.ni
' *
^-. *
^rAbr/ ;
^,
.

, \ \
; , : >
, '
; , */
, \
/ \ :\ ,
:*
, '*.
\
' ,
. ' * >
- ,
, .
; ' , \ .
umlilioncm concitaules, ut Theopbilum veluli im- < -
;,
piiini blaspbomum bominem e mcdio tollcre ; ,
voiuerini. Ulo auiem consilio eo deprcbenso, arte , <
ijiiatlani rem eam expedivii. Aiquc in scdhiosonnn
. 0
conspeclttni veniens, asscntaiione eos fcfcliil : . \ . c
S i c , inqnicns, vos vidi m faciem Dei. > Hoc
; , 1-<
cetbum i i b s , ul irain remiucrent, pcrsuasit.
-*
Proindc slalim inlnlcruni : < Siquiifeirt qitoJ orc
-:;, : , -1
ppfors, cor-lc eiiam scntis, Orêuis libros lo
; . ? ,
E C C L E S I A S T I C I11S1ORI.15 L I B . X U I .
966
, , dainnare oportct. N.nti quia cx monacbis nonnulli

. ; , c *' corum leclioncni incidcrunl, ut ita scnliant,
, pcrsuasi sunl, nobisquc advcrsanlur : sin id fa; ' ccrc nolcs, poeuas minc dabis, qui iinpiam ct Dco
rcpugnantem opinionem sequaris. Tum Tbeo ,
, pbilus : Scd el mca dudum, inquit, banc fuit
, - senlentia, el quod vobis placilum est, id facere
) . " * paralus sum. Non niinus namque, quam vobls,
* , cl raibi Origenis scripta, quique ca recipiunt,
grawin molcsliam afferunt. Alque ilie quidcm.
; , tum monachorum lurbaui dcccplam a sc removit,
' \ *, et seditioriein composuil. 371
Foriasse aulcm
). , , )
quseslio quoquc isla fincm ium suum babuissct,
;
nisi cam TbcopbiJas inimicitiarum suaruni graiia,
,
vcluli inicrinoriuam, ad viiam. ul ila dicam, re
* ' vocassel, apertc Aimtioiiio, Dioscoro, Eusebio, c l
, . ; *
Eulbymio adversaius, qui fralrcs gnrmani crant,
et cognomeiiiuin Longorum propler corporis pnn
ccriiatem babcbant. Ui praciari dudum, quemad . iuodum diximus, in Sccli fueranl : Cum aulcni
; , ' , - iu jfgyplo iiionasieriis pncsidebanl, et viia ei
- docirina percolcbros. Mulla autem coruiu fama
,
Alexandrix ci polissiimim apud Tbeopliiluin cral,
. - qui graiia ct nomine supra alios iEgyplios iuorja . *
cbos ptdieiilcs. Frequcns cum cis Tbcopbilo coi> ' - sueludo fuil.Gonvivio cniin cos excipbbal,cl.suin, - mopere honorabat. Dioscorum quoque, m^gna
. 01 , ^ ,
vi adaclum, Iloruiopolin cpiscopum consiiiuii.
' :, ,
Duos aulcin, ul secuni esseut, borlatus esl : c l
, ,
vix eis tandcui persuasil, scu polius ut episcupus
^
,
, '
, ,
, , ,
, . ,
, , '
* , ,
;
. , .
, * ^

\ , . 41
;, \
.,
:, \ ;
. ' , .
/
, *,
: , \ \ ;
* ) ^ . \ 4
id eos fact-rc coegil. llaque cis in cleri ordi

cooplalis, Ecclcsiae ceconauiiain scudispeosajjanem
gerendam domandavil. Porro illi vi coacli, ila ut
decuil, dispcnsalionis cjus munere obcuudo enituerunl : nioerore aulem pleni cranl quod pro co
atque non semel consliluissenl, pbilusopbia? sua;
non incumbcivnl. Poslquam aulom teuiporc procedcnlc, animis ipsi suis se laxli pularent, quod
Tkeopbilum, per avartliam, quxsluosam viiam
sequi, alquc omnia magno sludio in argenluin
redigere, oinuemquc adeo lapidem, quod provcrbio dicilur, movere, ut auri odore porfruerclur, videreiit: convicium ejus declinanles, in solitudinem rursum, quam urbause vitae praefcrebant,
sc conliderunl. Tbcopbilus, quoad illi rem ipsam
celaulcs, prx-lcxlum alium obteiulcruiii, cos ut
ii.anercnt, cl consueluiline. sua ulerenlur, coborlaius cst. Dbi vcro se judicio eoruui condoninaluin
esse compcrii, ira percitus, cxcandcscoru non
ilcMii, c l illis sc mala omnia faciurum tsse minauii cs(. illi minas cjus nibil moraii, in solos,
ut dn-iiiiii cst, rurbiim iocos se recoperunt. Tbco lus auicui bomo vebenienlisbinius, quod imp<:n qiiodam fcrreiur, insidiosis coniiliis adoriri
iiis coiisiiiuii : et odisse eliam fratrcm eorura
D i o s c o r u m ccrpii, qucm Kcrmopoli episcopum praefcccral. Dolebat honiini plurimuin, monacboruni
pnvsintuissimos quosque illis faverc, mngnumquo
pnvslare bonorcm : iuni autem ct illud in aoimo
(
967
NICEPHORI CALLISTI
968
considerabal, niliil se illis dctrimenti ailatunim , \ -

esse,372 nisi monacborum iuanum ad inimicilias . " ; conlra eos suscipiendas commoverel. Re ita dcli- ;, ' ;
, ,
berata ejuscemodi comminisciiur dolum. Quod
namque saepe cum eo in famUiari consuetudine de . Deo colloculi essent, certo sciebat eos opitrari,
Deiim incorporeum, e l a forma aique specie b u - ,
, : , ;
mana prorsus alienum essc : qut enim bumana
\ ; }
forma sit euni ctiam aiTeclionibus el pcrpessionibus bumanis necessario obnoxium esse scientes; , <.
, ^
id quod a vetcribus a c c n r a i i s M m e est dispulatum
aique decrelum, el Origencs polissimum pulcber- . ,
rime boc tractavit. In qua sentenlia cum Tbeopbi- , , , \
lus ntaxime esset, et ulcisci lamen viros eos sta- , , ,
luisset, veluti tempori inserviens, ut quae recte .
opinarelur, everteret, grave sibi csse non putavil. ' , ,
* * , :, *
Iiaque monacliorum turbam adversus eos concilat.
>
iuuHos cx cis ad sc rapit, viros moribns sinri- .
plices el idiolas, plurcs ciiam illiteratos. E l Iiltc- , ras ad monasteria in solitudiue miilens, non paren- , \
diim esse Dioscoro et fratribus ejus, quod aperie , ;
Deutn incorporeum esse opinarentiir, docuit. Deus . 01
iianique, inquil, sicuti divina Scriplura leslatur, , ]
et oculos habet, e l aures, manns , pedes, el alia, , \
, \
Mcuti ei homincs, membra. Diosc.orus autem, et
* ,
rjns becialore*, novuni quoddam et blaspbemum
dogma a f l c r m i l , Origenem secnti : neque inaiios, \ , ' ncque pedes, neque a l i u d quidquam Deum babere , , asscveranles. 11 c sic cavillans, monacbos multos ,
9
ad conienlionem excitavil, e l sedilio ingens orta Q . " esl : pnruinquc decore a dispulaiionibus inler ae
agil3iis. poslremo ad conlumelias pervenere. A t - ,
que cquidem qui mcnlein excrcitatam ei sensuum

robur densius oblinebant, Tbeopbili cavillatione
.
lion movcbaniiir: ei Dioscoro rectc semienti, et iu ^,
prinvis Origcni adbsereb&iil. Qui vero simpliciores
. *
eranl, e l flagiamein quideni, sed non sccundum
6>,
scieniiam, zelum spirabanl, conflictanies itiier se
,
nugabaiiiur, ct fraires illos tanquam impie sen- , /.
lienies proscindcbanl. ha faclum, ut ingens Asce
lis inler se inlerccdercl diesidium. Qui Theopbili
"
parlium eranl, Origenislas alios vocabanl. Qui , ;'
auiein Deum incorporeum, el a forma alienitm
. 01
esae slaiuebanl, eos qut a Theopbilo concilali aliler
, ophiabantur, Anihrupomorpbianos nominabanl. , . Ita iiilcr nionarbos non parvo confliciu exorio,
.
implacabile bellum concilaium esl. 3 7 3 Tlieopbilus obi consilium guum sibi succedcre vidii,
magna muUiludine, mililibus eliam consequemibus, roontem Nitriae, ubi plurima erant naonasieria,
occupal, et monacbornm catervas adxersus Dioseorum et fralres ejs armis insiruit : igneque injeclo nionasicrium eorum indendit, f l prorsus vaelat. Alque illi in summum discrimen cofijecli,
vix landcm nudi cx puieis, quo se abdiderant, evadentes, capitis periculam effugeranl.
CAPUT X I .
. I V .
Vl fratrcs Longi propler inimicitias Theophili $e
' ol Matfcl , }
Jomni conjuHxenni. llem de hidoro, ut Theo ,

plnto sit udversaliu: et ut Augusta eo$ benigne
* *
susceperit.

.
Ha*c iu iEgypio agebantur, et ioannem lum
laiebam, qui dociiina? iicumbens maxime enile*
bat, proptcr coneeniientem omnium de co famam

*
*, ***:
%9
ECCLfcSlASTlCJ H I S T O R I J E L I B . X I I I .
979
. \ ubiqne celebris et clarua. Dioscorus aulem crnii

suis Hierosolyroa primum concessil, deinde Scyllro
polim s e c o n l o l i i : qiiem locum idoneum sibi at ( ,
que suis esse ad incolendum putavit propter pal
marum freqtienliam, quod earum foliis ad opera
'
stja inonacbi recle uierertur. Soquebantur autem
.
cos soliludinia illius viri circiter octoginla. A l
Tbeophihis sibi meluens, staiim Constaniinopolioi
. ,
saos misit, qni cum illis per calomnias insidias
, , , struerenl, tum eliam si quid illi ab iroperatorc
pelerent, impedimenlo eis cssent. De quo ubi
' \
Ammonins et Dioscorus cerliores suni facii, con, \ \
feslim ei ipsi Conetant nopolim navigarunl. Fuit
*. , *
enioi cura -eis Isidorus, propter cujes iniiniciiias
.
Dioscorum quoque germanosqtie t;jus Theopbilus
, ,
- - - - -
^ - -
. . .
u
e
,

*
' ,
,
* ,
,
, .. \ . *0 ' ,
. *
,
. ' ,
> . -
,
, .
$ '
, ' ,
, \ *

, \ . ' t t v , , \
, ' \
;, ^
\ '3< .
* ,
.
*
,
., . \
.
c ,
^ \ \ , ' \
, ,
, \( .
* , '
; ,

.
PATOL.fin.CXLVl
& cbarus
****** <*>1
vir ut
quidem
pbilo
antea H\c
fuerat,
iNum adeo
eiiamTheo
post
Nectarii mortem magna conienliene epiecopnni
GonstantinopotiianniD factum voiiierh. Tum auiem
boslili maxime ra eorn erat anhno, cum alias ob
eausas, tum propter hancpolissinium. Eral Alexand r i primarius quidam presbyler Petrtit, quem
Theophilus propler simuhalem quanidam, quar
ei ifltercessil, tilcisci volens, abrogare boinini
dignitalem ecclesiaaircam cogiiabai. iUo ei objeclo
crimine, quod niulierem quamdam Manicbaeac
baresis pritts ad divina mysleria pcrcipienda
admisiseet, quam illa hacresi mimiwn legiiime
remisissci. 3 7 4 Oderat vero eum aliis eliam de
c a u s i s
- Arcbipresbyter consiiUiUonem Ecclesi* m

iea muKere ervaiam , eamqne ipsws Tht opbili
coliortalione ad mysleria adinbsara esse coofirmavit. Epiacopus indignari, ei pcrtnde alqiw caluimiiis oneraius cssel, furere. Pclrtie ad fidcm
rei facieiidani. Isidorum leicm latidare, quod de
opi^copi sentenua mitlicr ad myal^fia r^ccpia
esscl. Isidorus autem Romas lufo erai, inslinciii
Joannis a Theopbilo ad episcepum Uomaniiai
Oamasum miueus, ui dissidium qucd propler F l a viani juramenuim emerjeral, tdlierci, ei epiacopos
inter se tn graiiam reducerei. Dissentiebanl enim
adbuc a Flaviano, qui Eustaihii et Meleiii pane*
sccifti fuerani, siculi supra a nobis est diclum.
Postquam autem Isidorus rediit, vcruii) Pelruin
diccre, ex voluntale videlicei episcopi de niuliere acla esse omnia, lesliiicatiis esl, Tbeopbilus
atitem, vctuli ci calumnia intcnlala sêt, veltcmeniius indigRatus. utrumque ex Ecclesia deturbavit. Uvc una causa esl, quam ob rem Isidoro ec
Tbeophilo dissidium intercesseril. Gognovi^ vero
el aliam, quam et ipsam ut exponerem, ootivenire
est visum. Pauperuro in ecclesia curam gerebal
Isidorus : quorum gratia cum honiinum liberalilate
roulla essel collaCa pecunia, eain Tbeophilo rapere,
e i in ecclesianim Blrucluram impendere volenti,.
Isidorus dare renuit. c Reclius enim essc asseruit,
pecunia lali segrorum corpora, quse veriora essent
Dei lempla, quandoquideiu praecipue iu eum usum
comporiala essct, cura convcnicnti resliluere,
31
97!
NiCEPHORI CALLISTI
quam parictes inanimalos magniOce excitare at-

qne coiistnicre. > Sive vero baec, seu alia inimicitierum Theophili crga IsiJorum causa f u e r i l ,
luin qoidem ille Alexandria puUus, ad monachos
tanquam amicos in Scetim se recepit, et m a l e i n
Tlieophiluin e l ipee animalua fuil. Ejuscemodi
niTensam Ammonius abjlere volens, asciiis sibi
aliis quibusdam monacbis, ad Tbeopbiluni venil,
ci ut Isiddro communio reddereiur, ab eo pciiit.
Id ille se facturum recepit. Et vero salis multum
leinporis p r e l e r i i t , el illi ntbil egerunt, Theopbilusque aperie prae se l u l i l , teinpore extrabendo,
verbis eos ludere velle : veliemcniiore ardore eum
aggrcssi, ut promi&sum ad finem suum perducerel,
supplicando poetularuni. 3 7 5 Et
quemdam
cx monachis comprehensum cuslodiae inclusit, ut
aliis exlerritis, moleslia ca qua illuiu frequentcr
inipeiebanl, liberarelur. Tanium autem abest ut
consilio eo quidquam effccerii, ul Ammonius uua
cuni reliquis quos coegerat monacbis, sua sponle
earcerein sit ingressus. Gum enim eam de se custodibua prsebuissent opinioneift, veluii illam ob causam eo venissent, ut vinciis res necessarias praeberent, liberum babuere iu carcerein ingressum,
alque inde. ogredi noluerunt. Quod ubi Tbeopbilus
inlellexit, ad se cos venire jussit. l l l i aulem p r i mum ei significarunt, ut ipse ibi praesto eiset, et
cxcundi cis poleslatem concederet. Oportere enim
i l i e
,
,
\ 16cIxo *
* . '
, ' \
,
, .
' , ,
, ;
. ., ' \ ; I
,
,
,
. ,
' . ,
.
,
^ ,
\ * *
, * . ; ;
, ' , '
* * \ , \
, \
.
, ,
* *
,
5
propalam eis exilum permilti, qui lam aperte

\ ,
conlumelia ab eo affccti essent. Vix autem deinde
, .
\ cedcntes, ad cum suiit progrcssi. Ille depreca- C
tione intervenienie, pollicitus sc eis posiea mo
lcstum non fore, sed rc ipsa promissum expleiu
rum esse, eos absolvit. Inlra seipsum aulem se
, *
excrudans iudignabatur, el mali quidpiam viris
\
cis faoere moiiebalur, quos antea nou secus atque
^ ,
suam ipsius animam dilexisset. Cum. autein anirai
. , /
dubius esset, quomodo landera aegre illis faceret,
\
qui praeterquam corpora nibil possiderent, et res
,
omncs mortasticae pbilosopbiae suae postponerent,
* ,
qikieicm eorum inlerlurbare aggressus eat, el
.
quicsiionein eam de Origcim opinione quae dicU
, ; *csi, eis criininitt loco objecit. Has fuisse causas
, * * ,
cognovi, cur Isidorus, quem diximus, cum Dios , oro el fralribus ejus CouslaniiuopoJim v e n e r i l : D * '
limirum ul publice sub inriperatore ipso et Joanne
.
;iJicibus, injuria3 alqne insidiae, quibus expetili
, ' ucraiii, cognoscercnlur. Exisiimabant enim, Joan , * '
ncm pro consuela sibi Hbcrlale, qua legilimc utc, '
iaiur, a jure el asquitale non abcrraturum essc.
. * '
Ilte viros benigue acceptoa in bonore babuit, el
, , J*V
ad coiiiinunes iu ecclcsia prcccs adbibuii, ad d i , xsfaujj
viiioruin aulem myslerioruni communionem non
, \, c , , *
admisil. Nequc cnim fas eral, antc causam cogni; . ''
lain ea cum illis commuuicare. A d Tbcopbilum
.
vero pro eis lillcras dcdit, u( vcl illis conununio .
X 1
ncni reddcrel, qui reile de Deo seutireni : vel idoneuin aliquem Con&tanllnopolim miliercl, qoi
cum iilis amidgcrel, siquidem ci visum esset, cum eis judicio conlcndere. E l cui diulius io urbe
monaclii morarenlur, et impcralrix EtHoxia iti publicuin progrcssa essel, 3 7 6 Animonius cui
$73
ECCLrSlASTlC/K^lIlSTORI.E L l B . .
fratribus suis ad cam in vi.i acccssit, Tbeophiluni proptor injurias
eis
auiem nbi ittique cum ei aclum osse scnsil, bonorem ,viris exbibcns,
curru prospiciens, capile
cis annuit
ct,
)4
insidiose illalas accusavii. lila

constilif,
atque cx impcriali
Benediclioncm, iqit, nobis lmperiiie,
impiralore ( l ) , et me, liberisque nostris, orate. Ego vcro qtiaui cclcrrimc curabo,
et Dcum
ul
pro
Thcopbilus
bic p r i s t o sit. > Haec postqoam illa dixii, ullerius procosiU.

. I B \

,
, ,
^
,

.
%
; ,
\ ,
. ;
, , '
,
. ,
; ,
* , ;
CAI UT XII.
Ut Theopliilus Joanni adversnns, se in amicitiam
Epiphuuii Cyprii episcopi, cui antca [uer<:l inimicus,
insinuaverit, et Joannem tanquam Qrigenislam
pcr calumnmm arguerit, synodosqnc coegerit,
qucc Origenis scripta aboleverunt, in hoc ut Joanne>n et Longos criminando traduccret.
Fama vcro fal>a Alexandriam pervenit, Joannem
cum illis myslcria communicasse, opcmque iHis
ferre conslituissc. Porro Theopbilus varia iu aniITIO agiiabal consilia, ui non solmn Dioscorum et
gcnnanos cjus ulcisccretur, verum cliainjoaunem,
si fieri possel, cpiscopalu dcjicerct. Atque luec
secnm Lpse tacilus volvens, ct insidiosc meliens,
ad urbium plcrarumque episcopos scripsil, consi-
> ' .
\

, * ,
\ ,
, ,
,
* ; , , .
, ,
.
* , , , C

* ,
, . ' , ,
, ^
. ,
. , ,
. , ,
,
*
lium quidem quod parluriebal occullans : Origcnia

auiem libris insultaas, quibus Albanasius illo
muliorum cerlamiHum xiclor anle c uin ad fidem
tuam comprobandam, in Jucubraiionibus sui*
adversus Arianos cditis sxpenumcro esl usus.
tPoslquaraaulem ci in monlcni venil, multum cacplo
suo profulurum cssc, si Epiphatiium Salamims (2)
in Cypro cpiscopum ad conalus cjus socieiaiem
sibi ascisccrel, aelalis SUJB perquam celebrcm, taquc praeclarum et virtuils revcrcmia speciaLiiui
virmn, staiim ad eum misil, sibique amicuo) iecif,
cum quideni dudum ab ilio dissensiss^l, ulpote
qui Dcum Iminana forata essc opinaretiir, tum
aulcm, vcluti pcr poeniientiam ipse Tbcopbilus
reciam complexus cssct senleiiliam, suffragaior ei
csl facius. Ea scilicct menle Theophilue l u i l , u i
qui bununaui funuaiu Dco tribuetitcs riderei,
propier qucruiudam inimiciiias avci-sari se ca
quaD recle opinareiur, significalionem pcr fuciim
de se prxberel (3). Tum igilur quemadmodum dk~
lum csl, ubi Epipbanium amicum sibi reddidii,
conscntire ei se in opinione de Deo assimulavit,
eumdeniquc ad librorum Origenis cahimnios.un
suggiiiaiionem, perindc atque pravorum dogmaium
causae essent, incitavil. 3 7 7 Epiphanitis auiem,
qui dudum Origonis scripta exosa babebat, quod
&i;nplex essei, et in suinma religione viveret,
facillime pedibus in Tbeopbili senieiHiam ivit. Et
iilico episcopis in Cypro congrrgatis, Origcnis I i -
. D brorum leclimioin edicto inbilmit. Et synodi ejns

, ,
docretum cum ad alios niulloe, lum ad Gonstan , , ;,tinopoliianum anlislitem misit : q^cm cliam bor \ ' ; lotus esl, ul eynodo coacia, i.lem de Or''genis scri*
, ' \
plis si tlucrct, ac deinceps eibi ipsi eorum lcctionc
,
inlerdiccrcl. Tbcopliilus, iibi Epiplianium, n.ullos
(1) E l pro impeiii) Homano. Sozom.
(2) Gonstaiu av Socr. S:c cnim quoquc ca
ei dicia.
( Socr. lib. v i , cap. 10. S zom. lib. v m , cp.

ur!;s
14
NICEPnORI C A L U S T I
975
babentem iaudatores, qui propler vilae ejusprai-

slanliam , quod ipse scnliret, opinione sua (5)
comprobabanc, ad parles suas pcrtraxil; convocatis et ipse qui sub eo erant episcopis, decretum
in eamdem sentenliam fecil, el prolixnm Origeni
intendil calumuiam, qui eliam anle ducentoe annos c vila excesserat : non ilta quidcm hoc praecipuc propositum sibi consilium habens, sed illud
vnaxime agcns, u l Dinscorum ulcisceretur. A i admirandus Joannes res ejugmodi indigniores esse
puiavil, quam iit eorum cura tl studio occuparetur, Epipbaniique et Theopbili litleras nihil prorsus est moratus, verura consuelis sibi doctrina?
laboribus incumbens,
in ca maxime florebat,
insidiarum quae ei sinistre tendebanlur, nullam
liabens rationem. Ubi autem manifeslo consiilit,
Tbcophilum id stodio omni conari, ut Joannem
tbrono dejiceret, lum vero qui bostili in eum
erant animo, ex clero quidem multi, non pauci
vero etlam ex magistralibus e i eis qui potentia et
auctoritate valerent, commodum se tempus invenissc rali, quo vindicta? snae in Joannem cnpidita-
9T6
, , ,
. ' 8
; \ *.
* * xa\

, \
' , '
. *
,
, , ,

, , ' ,
^ .'
, ^
, , ^:.
" , ]) fv.

'

$. .
4
lem ostenderent, oblrectationes undecunque calumniis et sycopbantiis emendicatts texuerunt, atque ut ingens synodas in arbe Conslandnopolitana celebraretur, insCituerunt episcopis quibusdam ea de cansa scribenies, plures aulem tine
scripio evocanles. Et Theopbilus ea re cogniia, studium etiara suum roagis intendit, et Algxptiii
episcopis, ut ConsiantinopoHm
trajicerent, auctor fuit : Epipbanio aulem, et aliis inOricnie cpiscopis scripsit, se celeriler Conslanlinopolim conferrenl. Ipse porro pcdesrri iviiiero eo profcctos cst.
.
3 7 8 CAPUT .
De Joanuis el Epiphanii in urbe Constantinopolitana

diisidio. et ui pcenitentia ductus Epiphanius tn
Cyprum navigans, viiarn morte commutaril, ita ut
Joannet pradixerat.
IJtfpl * tr
',
filcr
,
.
Parva inlercessit mora, et Epipbanius primus

navi adveclus, ad Septiinum urbi vicinum venit,
decreluin contra Origenem scriptum secvtn ferens:
in quo non Origenem ipsum cxcomraunicaTit, aed
libros taulum ejus damnavit. Et postquam in ejus
Joci eccletia precationero peregit, et diaconum ordinavil, ConslantiDopolim est ingres&us : qnem
Joannes advenienlein, clero omni bonoriflce ei
obviam misso, excepit. Ille aulem aperte pra sc
Tbeopbili suasionibus se duci lulil. Nam admonilus ut in sedibue ecclesiasticis manerel, condilionem eam repudiavit, et in enmdew cmn Joanne
iocum convenire, Tbeopbilo nimiram gratiucatas,
renuii. Episcopis eiiam advenis seorsum ad se
vocatis, abolilionem Origenis scriptorum cxbibuil:
aon illc quidein, quod coutra ea diccret, babens,
sed de Tbeophili fcculcnlia rejicerc ca teiUans.
reperli quidain sunl, qui sua erga Epipbaniuro
ob&ervanlia decrelum id cbirograpbis suis confirmarunl, pluriroi vero bl facere delrectarunt.Porro
Tbeotimu&Scyibaruni episcopus, Epiplianium eiiam
: , " *
,
^, \
. * , ,
. }
.
. **
; *,
>.
, . *
' , xa , .
' ,
.
\ ; .
\
, t , ,
, '
(1) Miruin profeclo es(, quod lNicepborus, Sozoincnuin secuius, AniliropomorphiUra Epipbanium
es$e acripseril, cum eum diversae senienlia? aseriorQi fulssc conslel, in Panario opere contra
Audianos haBrelicos dispulanteru : Qui opinati fakc

$unt quod Deus ad imaginemet umilitudintm sw*
hominem creuvent, propterea Deunt fiomimis fottnam obtinere.
t
977
ECCLESIASTIG^ HISTQHLV LIB. XIII.
97S>
(& ; - verbis prope perslringciis : c Ego, inquil, Epiphani, nefas esse puto, contumelia eos qui dudura
*
sunt mortui, afDcere : neque iia temere velustio , \ ;
rinn scripla abjicienda censeo. Extra blaspbemiara
'
enim non est judiciura illorum proculcare, et qns
. , riie atque ordine ab eis statuta, et tempore ipso
\ ;
comprobata sunt, abrogare, minime mibi videtur
; prudenliuoT virorum esee. Cum bisce v e r b i s l i , "., , brum quemdam Origenis in medium prodtixit, at ,
que ubi quam nccessaria et ulilia Ecclesl in eo
^. "
essenl indicavit : c Absurde, dixit, facimit, qni
; *, *
haec calumniari student: non euim baec tantum,
, * , sed ea ctiam de quibus in libris traclaiur, pericu , \
lose conlumelia aflicere videntur. Joannes E p i . ,
pbanium, quod exlra ditionis suae Anes ordinandi
;
, \ \ provinciam sibi usurpasset, non reprebendit, sed
.
poiius virum reverilus, ut secura in ccclesia con ,
ventus agcret, alque etiam 8i placilura ei essel,
, ot
hospilio domus suae utereiur, hortaius est.
379
. \
Mle autem ulrumque renuit, nisi prius et ipae
,
Origenis libros damnasset, ct Dioscorum cum
, - fralribus suis urbe ejecisset. Postquatn vero
, - ioannes nibil lemere el cupide exlra publicuin
, , ; conventum agendum esse dixit, et causam talcm
* ; differcndam censuit, obireciatorcs illins aliud
,
Epiphanio suggessere consilium. Suadebant enim,
. : *
cm synaxis niaxima celebranda essel, in divorum
' .
aposiolorum lemplo, ut in id progrederetur, ct
,
publicitus Origenis libros damnarct: Dioscorum
. ^ eliara et eectalores ejus, ut qui cum illo eadem
* - docerent, proscriberet
- : Joannis
*
- denique, qui illis
' ' conjunclus esset,existimalionem ac famamtaxaret
, . alque crirainaretur. Iloc ita illi agebant, quod
, , ' eum flic existimarent cum populo conQictaturum
,
esse. Alque Epipbanius ejus rei gralia progressus,
* , - non longe ab ecclesia abfuit, cum Serapion ei ab
^. , , Joanne missus occurrit. Audierat is namque, q u
, , illi malevoli suasissent. Proinde illura consilia ca?* ,
perealiestatusest, qua?, ut illegiiima.ei nequaquam
, ; profulura essent. c Primuni namque, inquit,
. \,
ecclesiis raeis ordinandi poieslalem tuapte aucto * , riiate, ministerio tibi eo non commisso.sumpsisti:
. \
deinde ad coinmunionem inviiattift, eam detreo
,
tasii. Nunc porro eliam, siculi audio, rem indig . D nam incipere cogiias. Cavendum vero tibi cst, ne
sedtlione ea de causa excitata, ipse causa dicenda
,
jtericulum subeats, veluii turbae et coufusionis lan . , c , ,
, , * ' , tae auctor. Epipbauius hisce verbis caulior laclus, a coeplo desliiit. Accidit inierea, ul imperatoris
;, , .
filius gravi corriperetur morbo. Et Augusia dc
' , . puero ne quid humanilus ei accideret, cum limore
, ; - sollicila, Epiphanium accitum, ut pro salule ejus
orarct, peiiit. E l ille, puerum conYalilurum csse
' ,
poliicilus esl, si Dioscorus cum suis urbe exige . "
\ ), . reiur. Ludoxia autem, < Filius quidei, inqtiil,
nieus, si Dcue volct, vivet. Sin eum, qui dedil,
' ,
auferrc constituii, ejus volunlas Qat. Tu vero s l
, . '
morluos cxsuscitare posses, archidiaconos tuus
, , ,
deiunctus non cssct. Nuper enim adroodiuu
c 01 \, . '
J
! 1
W9
NJCEmORl CALLISTI
880
CrUpion vitam finierai, qui fiater fueral Physcouis ^ , el Salami, praeclarorum virtute monachorum :
. ' ,
borum aulera inhistoria Valemis meratiiiraus. 3 8 0
; , ;
Crispioncra sane cum familiarem habuisset, in lo ; ;; * , cum eliaro archidiaconi Epipbauius cvexerat. A m f ' ; , ,
monius ei Dioscorus, hoc sic Eudoxia jubente, ad
. XJ\
Epipbanium vcnere. Et cum illos Epipbanias, qui ; ,
iiam cssent interrogaret, Ammomus inferens :
*
Longi, inquit, dominc. Caelernm an unquam i
. * ;
scripla aut sectalores nostros incideris, scire per, ; ,
cupio. Alque illo negante, rursum Ammonius in ; , , ,
terrogans : Quid iia igilur, ait, baerelicos eos
; ;
cenes, quorum scntenliam non cxplcraris aut
. ;
rcdargueris? Quod id ita audivisset, Epiphanius
, ; ,
respondil. At nos, ille inlulit, contra iccimus.
^ , ' ;
Nam ei cum discipulis tuis fuimus, el scripta lua
; \ *;
; ,
lcgimus, et ex eis illud inaxime, quod ,
. :
boc est attcorati, inscriplioiicm babcl. Cum aulem mulii convicialricee acuerenl linguas, u i i 1 ': ;,
\ ;,
proscinderent, et lanquam harctieum calumniari
\ . ,
aggrederenlur, nos oplima ratione Patrein defendi. ; mus, atquc illius scripla vclutiTcclissime composita
; ,
propugnavimus. Proiude minime convcuiebjl, i\l
; c \ >
os Ua, indicta causa, vcri quadam simililudine
* ,
adduclus rcjiceres, quos ipse non condemnasti :
;
aul talem referres graliam eis, qui tccum sunl in
, ;
rebus bouis ct boneslis conjuncii. > Epipbanius
; ;
liisce verlds ad poeniienliam conjcclus, modestius
. ; '
homincs et accepit eldimisil. Cum autem nou diu,
quasi senlcnlia sua scipsum damnans, morauduui C .
, ,
sibi Constautinopoli duccrcl, aut Deus eliam, ut
'
ego puio, moriem ci suani oraculo indicarcl, in
, ; ;
Cyprum uavigavit, atque inter navigandum nior, " .
luus esL E l cum episcopi eum ad mare deduccrcnl,
, ;
v.i ipsc na\iui consceiidore deberct, dixissc ad cos
,
i e r l u r : Urbcm liauc c l impcraloriam auhun, v i .
ixquc bujus acliuiein c l fabulam vobis rclinquo :
, cgo vero abeo, in civilaiem aliatn irausire propcrang. > lllud quoque sempiterna memoria digimm
vcrbtiiu proiulissu eum dicuitt, quod bodie quoquc in auribus mnlioruiii personat. Quemadmoduin enim J.aiincs Epipbanio morlem in niari pra-dixerat, sic ipse illi episcopalus abrogationem
pr,i'niniiiavii. Nam cum inier &e dissiderenl, Epipbanius Joauui dixil : c Ego (e episcopum woriluruiu cs>c puto. Ad queni Joanncs coiitra : c Ego vero, inquit, scio le in Cyprum pervcnlurum
noii csse. I\l liabuil uiruiiique boc diclum cvcnlum suuin.Ncque ciiiin Epipbanius in scdc:o suam
rediii, 3 8 1 c l Joaunrs paulo posi ibrani) suo cjcclus esi, sicuii boc liisloria potedens dotcbvi.
D
'.
CAPUT XIV.
xr\c Dc dissidio iuter Joanncm et Eudoxiam imperalritrm, el de Theophili udversu Joannem in*idti& *f *
\& *
dc Cyrino epUcopo Chalcedoneusi.
.
f
Poslquaiu Epipliauius disc^bsil, Ju.inics a qui

biîlam corlior Ul, Epipbaniuiu ab iinperaloi t.s
iMnji;gc advcrsus cuiu cxcilaluiu rs^c, cum vari.ib
alias ub injuria.s (pus Mibdilib ill t wLu 1 . .t, lu n
i i i a x i m c p r o p i c r vincant i l l . n i vidn.e C a l i u r o p a * .
Q.iaui rem Joauitcs C K I H rcpicboisioi;C c;>rpîo
priusnun dcniiiquaui i i U u . u l i c i C J I J : po^.sc.-^vjin'm
ati.un rt'ddcrci. ui iUc in cjusiuodi dciciis
curr.gfiidis atdeniioi ai^nc
tun-ionibus aiiioi'
'
, :
'1>,
' , \ *
* , xa\ ^
; *
/ / ; 0J/. , ; ' ' *

}
. . ; x _ i w ':-. .
0::^
*/.o'.vVi
> ; , ' ^:;
-d-'c; ..~ .^ : :::.
881
ECCLESIASTICyE H i S T O R L E LIB. X I I L
98
, ; - erat, oralionem in ecclesia pro concione babuit,

qua coramuniier in mulieres malae invectus est.
. \
Multiiudini aulem vlsuin est, oralionem eam quasi
; , sub involucro contra Aogustam maxime ab eo
.
compositam esse : quae eiiam ab adversariis ejus
. \
excepia,ad eam esi delala. Et illa maritum statim
.
adiit, et apud eum coylumeliam suam deploravit,
, '
injuriam eam mariti conirounem esse dictilans.
.
Confestim etiam ulTheophilus adveniret, curavit,
, ,
atque ut qtiamprimum synodus adversus Joannem
. '
cogerelur, egit. Adjuvabat aulem eam Severianus

, * quoque, Gabalorum episcopus, dolorem adbuc
,
suum teclum in aniino fovens, quippe qui nondum
. " ^
malevolentiara in Joannem guam deposuisset. Cae , terum sive Joannes casu quopiaro bujusmodi i u
, * ecclesia habuit oralloncm, seu subobscurc im ' , peratricem est invectus, propter eau quae sibi
cum Epiphauio intercessit conteniionem, quod
\ affirmare cerio non possum; Tbeopbilus quidem
. " - profecto non multo posl affuit, et mulli praeterea
, . \ * - episcopi, partira imperatoris jussu, pariim Tbeo , \ pbili tnstinclu, Gonslantinopolim advenere. Potis, simum vero magno illi studio concurrerunt, qui, . bus in Asia a Joanne legitimc episcopatus adempii
, fuerant, quique ci alias etiam ob causas bostililcr
, , adversabanlur. Jam naves quoque quasTheopbilus
( ), exspectarat, ex jEgypto appulerant. Atque ubi
, Cbalcedone Bilhynorum congregati omncs conve, - nere, quomodo rem adversus Joannem aggredi
. g deberent, consultarunl. Erat lum Chalccdone epi * scopus Cjrinus, 3 8 2 Theopbili popularis, Êgyp
lius videlicet. Hic mullom illi gralificari sluduil,
.
Joanni quam raaxime inimicus. Itaque progrcssus,
. * , - Joannem conviciis pTurimum proscidit, iinpinm

illum, insolentem et inflexibilem nominans : qui bus diciis episcopi sunt deleclali. Verum illuin,
. panra intercedenie mora, ob injurias cjtismodi
,
divina vindicla persecuta est. Marutbas enim,
.
Mesopolamiae episcopus, imprudens alterum pedurx
, \ ejus calcavit: unde ille male babere coepii, c i
. ' proplerea cum reliquis episcnpis Gonsiantinopulim
prodcisci nequaquaro poluit, quarovis ad siruendus
, ,
Joanni insidias necessarius esse viderclur. Deinde
- autem cum deteriores multo res ejus fierent, rrus
.
D ei a medicis eiiam est resectum.Putredo enim inde
exorta ila reliquum corpos invasit, ut contagione alterum quoque itidcm pedcra occuparit. Quin non
mullo etiaxn post ea ipsa plaga vilara flniit, gratiam eam coniumeHis, quibus virum sanclum a(fcceral, acceplam ferens. Cujus thronum Arsacius recepit (1).
. '.
\

''
.
CAPUT X V .
De synodo ad basilicam, cui nomen erat Rufini, cottr
tra Joannem congregata : et uti Joannes abtens
indicta causa sit damnalus.
^, ,
60, .
/ . ,
Ubi vero Tbeophilus Constantinopolim pcrvenil,

nemo illi, pro rccepla consucludine, ex Conslantinopolilano clero obviam processit, quod omnibus
conslarol, inimicum eum episcopi.esse. NanlK? voro
Alexandrini, et maxime qui frumenlum co advexe-
(\) Wxc vcrba de Arsacio apud Socratcm ct S-- rm*n:m non r e p e r i w i l u r .
r a M , congregati, cura fausiis acclamalionibus cu-
pidc eum susceperunt. Et quod ecclesiaslicum
bospitium aversalus fuerat, \v. iniperialesq*iasdam
xdes, qua? instructaB ci fuerant, divertit. Placidianae bae nominantur. Tuin vero nulla librorum Origeni3 roenlio crat, sed ad alia absunla rriinina
animos converterunt. Alque ubi mulli accusatores
convenere.Theopbilus ex volbniale sua rebus disposilis, GunsUHliuopoli in suburbanum navale
Cbalcedonis iransiil : cui nomen est ;, boc
cst Quercus : quod eliam ad bunc usqne diem
Huflni couMdarisappellalionemoblinet, splendidam
rrgiam ecclesiamque maximam et celeberrimam habens, 3 8 3 quam ille in Petri el Pauli: postolorum
bonorem conslruxit, locumque ', boc
esi apostolatum, sive aposlolorum aedem, noininavii : in propinquo quoque pjurima monachorum
qui in ecclesia cleri m u n a obirent, doinicilia
aediflcavit. Ibi cpiscoporuniconveniu coaclo, Theopbilus librorum quidem Origenis non meininit ,
ntonacbos autem, qui ex Sceli veneranl, primuui
ad pceuilciuinin invilavii, prxieritarum injuriaruui
se obliiumm, neque eos postca offensurum esse
pollicilus. E l cum Tbeopbili panium studiost, el
ipsa synodus, pro ipsis per simulalionem et fucum
supplicum more dcprecarenlur : monacbi ea re
seducli, el qutod in multorum episcoporum praesentia, etiarosi ipsi iojuria affecii essent, facienduni
hoc sibi esse pularent, solitum illum verbum :
Ignusce,*, dixeruiU. Tbeopbilus porro uon gra- ^
Yate eis indulsil, cosdeinque ad communionem
admisit : alque ila inquisilio de ei* fincin suum
habuit. Quod quidein judicio meo faclum non
f*:isset, si Dioscorus et Amnaonius adbuc vixishcnl. Dioscorus namque Gonstantinopoli prius
uioriuus, Ln templo Mocii inariyris sepullus esl.
Amniunius auiem brevi post, eum synodus adoruarctur, valetudine affecta in Quercum qnidem
venit, sedillic morbo propter irajeclionem in\alesc.nie, patilo posl elipse diem suum obiil, atque
ibi a monachis snis honorifice csl lumulalus. De
morie ejuscertior facius Tbeopbilus illacrymasse,
alque illud propalam exclainasse fcrlur: t Nulluin
jam essc, qualis Ammonius fueril, moiiacbum reliqniini, eiiamsi ille ipsi turbarum causa fuerit. D
Cauerum mors quoque ea ex senlentia ejus cccidit. Tbeopbifus et synodus ipsa Gonstaniinopolitan s urbisclerum omnein evocavil, dignilatis abrogationein, si quis adveutum differrel, comminala.
111 i vero Joannem quoque, ulcausam dicercl, ibi
adesse, et cuiu eo Serapionem quoqueel Tigriura
eunuchuin presbylcrum (1), el Paulum queiudara
lectorem venirc jusserunt. Hi namque uua oiiui
illo rei agebaniur. Sedonim Joannes cuin alios
quosdain familiares cx clero suo, tum Demelrium
Pes*inuntium eo inisit, el concilio verba baoc rcntnliari pra2cnpil < eô Jiidicimii fu-i', paia1
, Ui
. ol ,
, fj . *
, ; ,
' \ . ;
, fj
,
, ,
, -.
* ijr ,
, '
, \ ,
, '
,
, .
' ,
* ,
, .
\ ;
,
, \
,
, ,
,
.
,
\ " ; Kwv ,
. ' eOwavu
^ ^; \, .
, \
*
. :
, \
(5 ,
; , ;
. " ,
. \ ,
, . \
, \ \ . Oiw
. *0

, \ \ ;
,
,
^ , * *
^, . /\ \
\ ^ ^

(1) Sozoin. ctfitfiWiriti tion kabct, Socratcs babcl.
985
ECCLESIASTIC/E HISTORIiE L i B . .
986
&* . tusqne adeo ad dicendam causam sum, si modo

, ! qui accusatores roei sinl, cognovero, e l quse illi
, ,
roiki crimina objiciant, prius dispexero.
384
; ' In majore aulem frequenlioreque synodo rcspondere
; ,
constitu^ neque enim lam sum slupidus, ul rem
. '
lalem subire, ct tam manifestontm inimicorom j u > dkium ferre veliiu.i Graviier boc episcopi, perinde
, | alque ille synod<> tanlas minus parere coneliluis & - ssi, accepere. qui ab eo legati fuerant, reversi
. \ , ad eum non ftunc. Demeiriiu aulem, e l qui itianem
, - gloriam post Joannis consuetudineni habuere, ?d
, viruin sanctum redierc. Ko ipso die noiarius et
', , carsor cxpeditus ab iniperatore m<sst, Joanni quU
, dem ut in synodum venlret, acriore mandaio jus .
s c r u n i : episcopis auleni, ut sibi sentenlia diflercnda negotium non facesserenl, ftignificarunl. Ut aulem ille quater cilatus non comparuit, j**licr*
illos ui sibi inimicos exceptione submovcns, ct ad univcrsalera synodum provocans, illi ei quod a I
judicium non adfuisset, condcmnato episcopalum abrogarunl, nihil aliud ei objicientcs, qoam quod
quater evocatus, judicio se non slitisset.
4
. i q \
CAPUT X V f .

,
De priore Joannit extilio, populique ob id concitati
tumuliuoso clomore : ei tcl invitus gedem iuam
_ .
.
receperit, pacem atque benedictionem populo pre , .
calut.
\
Plebs Consiatitinopolitana ubi circiter crepuscu , :
Ittin faclum hoc rescivit, ad tumullum maximum
\ - exriiata, aique ecclesiam ingressa, cum quamplu,' , \
rima alia verba vociferata esl, tum imperaiorein
\ conviciis proscidii, et causam eam majori eynodo
commiUendam esse censuit. Eis dentque qui ab
* ; &
imperaiore u l illum throno suo detraherent, missi
* , fuerant, foniier restiiil : atque ibi pernoctans, in
exsiiium Joanuem abduci non permisil. Porro
.
, - Joannes, ne quid allertus criminia ei impingerc , C lur, quod vel contra imperialem jusstoiiem venirel, vel populum ad seditionem commoveret, l i ,
, \ mens, iribus a condemnalione diebuselapsis, post * , quain multiludo circa meridiem dispersa, alius alio
in domiciliuin suum se contulil, iilos fallens se
, ,
. ^ corum polestali, qui eum abducerenl permisii: el
porta Orientali egressus, primum ad id quod ad ot
Ponli sititin esi, , boc est, sacruin (ita enim
slatio navium illa vocatur), venil, deinite per
. , \
, Biibyniam ducius est. Multitudo boc moleste ferre,
graviler lumulluari, impcralorem perslringere,
oec minus Scverianum et Tbeopbilum eonviciis
'
prottciudere. Ambo enim iusidiarum illi siruci;*
' ,
pra?cipue quod Scve ; - , . rum auciores eranl ; 385
rianus iu ccclesia tuin doccns, condemnalionem
c
, & Joannis lanquam justara laudabat : c Etiamsi nibil aliud criminis essel, quaraobrem ita ccleriter

* Joannes exauctoratui esset, suflicere lamen unum
, hoc,dicena, quod superbus et insolens esset : quod
. , alia quidcm delicla Dcus hominibus remitterct,
arroganlibus aulem manifcste resisieret, quemad , .
moduin sacra leslaretur Scriplura. > His ab eo
" * * , '
verbis diclis, popnlus magis ctiam faolum proplcr
. \ , - ejus indigniiatein reprebendil, iramquc renovavil.
Et lumullu ingenti cominolo, bomincs ncque iu
, \
937
NICEPIIORI CALLISTI
981
foro nequc in tcmplis taciti csse potuerunt, sed .' , ;

qupslibus ariquc lamenlis cnm prei ibus luisiis ad
. ; , }
impcrialeni donium progressi. pasluris revoca. '- ,
tionem flagiiarum, euinque videre magnopere de .
fiiderarunt, ex ciijus ore quotidie aureum (ut iia
, ,
dicam) lac hausis3ut, Et quod sa?pc fieri solet,
; ' .
on pauci qui hoslili erga eum crant aniino, sen-
tenlia muiata, sycopbantiis virun) eam expeli aflfir-
mariiiit, cujus paulo anle abrogalionem quam
, * '
inaxime concupiverant. Proindc plurcs contra
, .
imperatorem et synodum atque ipsos episcopos,

in primis vero adversus Tbeopbilum vociferati
, euiit. Latere eniin is cuin sinistris macbSnalionibus
. \ suis, propter mttlla inanifesla indicia, non potuit.
,
llaque Awgusia ipsa, populi precibus exorata, et
,
lerraemoiu qui nociu faclus fuerat adducta, viro D * , pereuadet, ul sancii viri resiiiulioni annual :
\ '
r l Brisone GJisshno cubiculario suo misso , ex
,
Prajnelo ihynias emporio, ex adverso Nicomedhe
, ; sito, Joannem reduxil, imtnuneni se el aliciiam ab
. *
iusidiis conlra iJluin struclis esse tosuJlc.ua : aique ,
insuper eum de caetero se ut sacerdolem Dei,
,
liberorumqne suorum in rebus divinis doctorem,
. , '
qui per divinum lavacruin sacri partus cum ca
, ,
suciclalem alque conununionem inierit, reveriiu. ' ,
ram cssc pollicila. Juannes reversus, sub urbe, ad
, transituin, in regionc quae Marianae dicitur, niora- . , ;
lus est : neque aute frequenlioris synodi disci-pta . 6
lionem alque judicium urbem ingrcdi voluit, ul
,
inanifcsto apparere
per injuriain iuique ei epi ,
scopalnm adempt.m es>se. Citm autcm ad etun ^ ,
^, ir.\
inoduni ingressum in urbem proferret, magis etiam
plebs est indignala, conviciis principes persirin- ,
\ ,
gens. Qnapropter laiua sibi imposila necessilaie,
, , oppido quatn invilUi urbem csl ingrcssus. Tuni
navigantibus Bosporus repletus, ci piscaloriU navi- . ' ^,
, '
biis niarc conieclum est, 3 8 6
v\eha universa
. ' , xx(
ei statiin obviam prodiii, cercos accensos fcrens,
et psalmodias ad rem praescniem aple el < 1 ganier ,
Gomposilas concinens ; eumque ad crclcsiam pro-
duxit, reluctaiitem adntodura ei aflirniantem, eos , ;
qui senlcntia sua se inique conderaiiassent, epi- *
scopos, legitime rursus, pro eo aique par essel ,
.
absolvcre debere. Vi auiem eum plurima cogeoies,

e l
scde episcopali cellocarunt, ut pacem populo

ex superiore loco annuuliarel el precaretur. His
, *
rebufi ila cx necessitate quadam actis, orationem
, \
lum quoque ex lempore ad populum habuit, argu , ' meiuis cum magna gralia appositis usus. Dixit
.
eniui, Tbeopbdum per conlumeliam conalum esse Ecctaftia?. eu* iojuriam facere : perinde alque rei
olim /tgypii in pairiarcbaB Abrabae conjuge insanierit, quemadmoduro hoc Hebraeorum libri coiwutemoranl. Et plebis propensam alacrilatem laudibus prosecutus, benevolenliam quoque principum
crga *e celebravii, et muliiiudinem ut imperalorem et imperalricem faustis auspicatisque vocibus oriiarenl, adeo exiitavit, ut orationctn ad Gnem perducffe non posset, sed in dimidia ejus parte dicerc desislcrel.
ECCLESIASTICE IIISTORLE L i B . XIII.

S90
. I Z \
CAPUT XVII.
&r ,
Dt iis qttce denuo{lheophilut male perperamque egit:
>,
et ut fuga sibi consulueril, populo per sedttionem
* . in partes discedente : et de sancto Nilammone m o \
^,
nacho, HbrUque Origenis : prcelerea de synodo pro

.
Joaniie coacta.
* ,
Theopbilus in hoc reruiu staiu consilii dubius,
; quamvis propalam Joannem calumiaan percupcrei
, ^ ,
ut qui post abrogalionem nibilominus episcopali. bus fungeretur muneribus, facere id laooco non
. ,
audebat. Certo namque sciebat, se ea re principes
. offensurum esse. Ilii enim propter rulgi rootum,
;, , . - Joauaero ut id faoeret, per deprecalionem reluctau
lem, coegerant. Iiaque Heraclidae accusatoribue

quainvis absentis, judicium injuriarum dcdil. Inde
959
. * ,
. ;, , : >.

,
,
, \
. \ . \
,
.
', |, ,
/, *
, \ .
,
, . , ' C
enira facile ae ad Joannis abrogationem pervenlurum esse putavii. Heraclides ijuidem, ut dixi, noa
aCTuit : absens tamen accusabatur, quod per vim
quosdam pulsatos, ei caicnis vinctos, per mediam
Epbesiorura urbem veluti in triumpbo duxissel.
Porro cum Joannis fautores (1) abscntcni reuin agi
non debere dicereni, c l qui a Tbeophili partibus
btabanl, accusationcs Heraclidis adtniitendas, judiciumque etiam conlra absentem dandum esse contenderenl, qui episcopali funciione indignus esset:
387
Alexandrinos et piebeui Consiaiuinopolilanara cxorla est : et quod res ad
confiictuui pervenit, mulli vulnerati, nou pauci
etiam caesi suni. Proinde Theopbilus impeiuui
multitudinis meluens, alque Uidera qui cunr eo
rant episcopi, pralerquam qui Joanni conjuncli
r i x a
i n J e
i n l e r
erant, Constanlinopoli profugienteS, ad sua se

,
, - quisque recepil. Theopbilus una cum Isaacio mo . * - nacbo hiemc; ineunte Alexandriam venii. Accidil
aiitein ul Geras appelleret, oppidum circiier quin ,
quaginta siadia a Pelusio silum. Quod aulem ibi
' , , \
lum episcopus morluus esset, dncolae et cives in
^. '
; locum ejus Nilamiuonem legerunt, virum bonuin,
, . - el propler viriuiem percelebrem, monaslicaque
philosophia praclarum. Degebal autem anle oppi, , dum parvae casae inclusus, cujus adiiuin saxis
' .
, < , , - obsiruxeral : el cum episcopalem dtgailateiu sus, , * cipere detreclarei, Tbeopbilus ei, ut a se consecralionem susciperct, suagil. Postquara vero eum
' . >
ssepius perneganlein non expugnavii : Cras ille
,
, , " , ^ laudcm, inquit, si ila placei, Pater, quod conslitueris, facilo : nie auiem bodie res meas agere
, , .
aique disponere sine. Ubi poslridie Theophiius
, \
ad eum venit, pro eo alque inler cos convenerai,
.
el fores aperire jussil, Nilanimon , Age vero,
; ,
i n q u i l , Deo priinum precaiionem offeramus.
\
Approbavii boc Tbeopbilus, et orationcm peregil.
, ^* ,
ISilaiomon autem inler precanduin vilam finiit:
: ,
;, idque luin Tbeopbilus, el qui cum eo foris slabant,
, iguorabant. Alquc ubi pluriina diei pare prxleriil,
c l clamorem eoruin Nilammon non cxaudiit, re
, volutis ab ostio saxis, morluuni illutn repereruiit (2) : cuuique, sicuii convcnii, ccoperlum a l . \
(i) S
!. lut
c?.cl'-d's I twores.
(2) S;zo!!i. lib. v!ii, cap. 0.
991
NICEPHOHI CALLISTI
992
que compnsUum inagnifice sepclicrunl. Super se- , , 0> \ ,

pulcro ejus civcs precaloriani domum condidere,
*
obiiusque ejus diem ad hoc usque lempue fesium
-. ,
lacti peraguiit. Iia Nilammon morlem oppeiiit :
siquuleiu mors diceuda es, quam sibi ipsi potias ' '
, ,
precibus voiisque exopiavit, quam ul epifcopus
,
fieret, ind gnum (1) se ea digniiale, proplcr ino. *
desliam et submissiouem animi, esse ratus. Veruin
, eninivero rebus bis ita gestis, Thcophilusab bus damnaius est : 388
l ' bominum erga 84 , *
. * .
odiuno eo etiara uiagis auiit, quod rursuin cilra
, * '
dissiroulalionem, reformidaus, libros Origenis eos
in manibun babebat, quos paulo ante condenina- , , \ . , ?
\crat. E l iai<*rrogatum aliquando a quopiain, cur
, , ;
qux antea abolenda judicasset, scripta rursum
versaret : respondisse dicunt : Origenis lucubra- \ ;,

lioncs prali inslar esse, quod varioe et bene olen.
les flores proferat. Quapropter se ei quid in eis
. ;
fructuosura reperirct, colligenlein dccerpere : si
,
quid autero spinosum se ei offerrel, id aversari
, :
ei tanquam perniciosum praterire dixil. Hoc (2)
. ;
aic Tbcupbilus dicebai, non salis Solomoms secum
\ $
>eputaus dicium, quod \erba sapieulum lanqiiam
\
ooum slimidi sunl \ adversus quos calciirare non
oporleal eos quibus conlemplaliouuni el veriiatis -.
eiitnulos semire conligil. Quas ob causas in i i n - ,
mensa omnium condemnalione Theopbilus fuii. olDivus autem Juannes, ConeianlinopolMii reversua,
* \ , '
in eum amorem ei graliam populi pervcuil, ui ,
cupidilale eum e ibrono suo doentem vtdendi
.
;
1 1
magis atque magis accensi flagrarenl. Convenerunt aulem eo prope ecxaginla episcopi, qui irriu esse
quae in Quercu acla fueranl, sanxerunt, el Joannem episcopaium nibil metuentem reiinerc jusser u n i . iia deinceps episcopalia niunia obiens, chrum consecrabat, aliaque peragebat qu episcopum exsequi fas esl, ecclesiam quant oplime adminisirans : quu teiupore etiam Serapiowm,
propier quem iuultoruui in euin odiuin maxinie accensum fueral, Heraclcae in Thracu episcopun
fecii.
, CAPIJT X V i l l .
C
(. 1 H \
De allera synodo advenut Joannem convocala, tlspl
ei ,
de abrogatione exsilioque eju$dem.
.
Nou longe post bellum aliud adversus Ecclesiam
rursum moium est, ab hujusraodi inilio : Slatua
argenlea in porphyretici marmoris colurana sub
nominft Eudoxia? Augustae in meridionali parie
ecclcgiae, pro magni consilii curia, in sublimiore
loco cblamyde amicta slabat (non adeo prope, neque adeo longe a lemplo cui SapientiaB nonien
ei). 389
Latior enim inierccdebal via. Ad hanc
plausug et spectacuia publica saltationuin el mimicorum ludorum, ingenlesque clamorcs edebantor.
Joannes autem cum Ecclesiae conturaelia baec fieri
arbhralus, soliu liberiaie dicendi sua excitata,
aurcam linguain adversus eoe inovit, qul ludicris
cjuimodi navabant : alque in concione quadam
vebetnenler esl in eos invecius. Imperairix auicm
priores adhuc dolores in recenti memoria rctinens,
1
^ , *\ ip ,
;
; .
' ' , .
' ^ *
. '
'
. % ' 06
,
; ^ ,

\
.
Eccle. xu, i l .
(I) Profoclo enim indignus eft sac<Tdotio, nisi

iocril ordinalus inviius. I. Si quenquim. C . De
cpisc. et clcr.
(^) Socr. lib. v i , cap. !*.
993
E C C L E S i A S T I C f i HISTOttI.fi LIB* . -
,
, \ ', . " * , , * \ ' ;
, ;
'
-, *
c '; , ,
, ; ,
, \ , ; > ' ( . " ,
. \ '
, \
; ,
^ , ;
, , '
. ; * \
^ , . *
,
. ,
, .
, ,
^ . '
,
994
licia ea rursum in sc contulil : el ira percita,

synodum aliam cogi quamprimiim cnravit. Joannes
purro ubi id senlil, lanlum abesl ui verba sua
retractarit, ul apertins eiiam in ccclesia alia proloculus, ad iram iliam acccnderit, cum decantalam illam et cclebreti! oratinncin in lcmplo ad
populum babtiil, ejusmodi eain verbis cxorsus :
Rursuin Herodias fuiit, rursum lurbas ciei. rursum saltat, rursum Joannis caput in disco ex Atqne illud insuper in Ilomilia
quadam sempiterna mcmoria dignum nsiirpavit
verbum : c Au non sernpcr , boc si
veram gloriam, odi : aulem, boc csi infamiam, dilexi ? de Jcsabele et sacenlntibtis, turpiludinis bistoriam insuper adducens. Quod ubi
ad aures Eudoxiae pervenil, magnopere animum
ejus ira accendit. Breve inlercessii letupus, ct ctnn
alii plerique episcopi, tum Leonlius Ancyra* minoris Galaiia;, Ammonius Laodiceae in Pisidia,
Brisson Pbilipporum Thracia?, Acacius Betrboea: in
Syria, et nonnulli alii amistiies adfuere : apud quos
causa prior renovala esl. Joannes auleni, magniiiu
obliuens anlmuin, p e l i i l , ut de crimtnibus in
medium produciis qu;ereretur. E l jam nalalis
Clirisli feslus dies iusiabal, aiquo imperalor de
iwrc suo prisiino in ccclesiam non venit : c l
Joanni dciiuntiavit, non prius se in ejus conspoclurn venlurum cssc, quam i!le se de objeclis c r i minibus purgasset. Porro libi Joanncs se alacriter
. - ad dicendam causam, quicwnque euiu accusaret,

otv
exbibuii, adversarii pjus limorc capli, criminari
{ . ,
eum auei I.OII sunt. episcopis visum non esl,
, denuo eum in judicium (rahere, cui qualicunquc
, . de causa thronus amca essel ademptus. com de
- rebus aliis inquirere supcrscderunl, lum ul de co
, ,
solo causam Joannes dicerel, postularunl: 3 9 0
, , , , - cur post abrogationeno ejus, synodi decreto el
,
auctoritale non intercedente, ipse sibi cpiscopaium
. , *
conlulisset, tbroiiumque involans conscendisset.
, ' , Alque ubi Joannes Miffragia scxaginta, qui cum
, eo communicaverant, episcoporum pra-iendit,
,
Leontios et qui cum eo erant : c Sed piures,
.. dixere, eranl, Joanncs, qni te condemnarunl :
, ,
ei a:cedit, qui hoc fieri prohibel, sacerdolaHs
5 , ' , D canon. ille : Alqui is non Ecclesia?, sod
Ariaiiorum csl cation, qtii cum Anliochise adversus
\, , consubslantialis, fldei professionem de*
. ,
certarent, c l Aibanasio per sycopbantiara circum .
vcnto Ecclesiam Alexandrinam admierent, rerum
, ,
mutalioncm verili, canonera islum ediderunt: boc
' .
prxcipuc magno sludio agenles, ut ea q u * ipsi
, ' \
conira illum insidiose machinati fueranl, nc scili ,
cet malitia eorura et iinprobitas deprcbeudereiur,

in disquisilionein non vocarenlur. Conlra bx*c
. ,
, , , . verba illi cum nibil dixisscnl, coiidemnationis sen , ,
lenliam in eum lulere. Jlle decrelo eoruiu cognilo,
. > - convenlus in ccclcsia ampliiis non egil, aed ia
, > cpiscopali doino laciius pennansit. Qiiadragesiuuc
6 . -,
vcro diobus exaclb, ipso magvii Sibbali dic^ mis-
995
NICEPIIORI CALLTSTl
906
sis ad Joannem quibusdam, imperator ei, ul de ol -.vot ; throno tandem a duabus synodis exatictoraltis dc ; , , scendcrct, signiOcavit. Ibi magnus ille vir ( 1 ) :
, Ego, inquit, a Servatore ad episcopale munus
,
vocatus, Ihronum non rclinquam (2). A l si libi,
* '
imperalor, hoc ita visuiq esl, vi me inde deiurba. > , .
Illi vero, ne grave quidquam rursus accideret,
,
mctuenles, tum quidcm cum in domicilio mancre
, passi sunt. Cuni autem ipse in episcopalu quiete
, , ,
agerei, qui parlium ejus erant, ab ccclesia, unde
. '
fjccli fueranl, secedentes, ferias Pascbales in pu ,
1 lico lavacro, cui Gonstantianum nomen est, cele . braruut (3). Cum quibus episcopi muhi, et presby , teri, aliique ccclesiaslici ordinis , ab eo tcmporc
variia in locis conventus agenles, JoanniUe sunt co,
gnominali. Sacra vero ca nocie, quam luculeulus
. .
Paschse fcriarum dies consequilur, imperalor epi , scopis convocaiis, quid facio opus cssel, el an ca
;
qiKB sic gcrerenlur, Deo placila essent, interroga , :.
v i l . Qui uno orc simul omnes excl.imarunt : c In
' , capila noslra abrogalio seu condemnalio Joannis
, \ *
redundct. > 3 9 1 Sectatores porro Joannis in eo quod dixiiuus hvaoro illustrcm rerurrcctionU
Cbristi ad lucernas peragenteg conventum, perqoam graviier a Joannis inimi* is, dissolutwqae ei
improbis quibusdaui, qui eos agressi fuerant, sunt acoepti. Qua dc re quid opus esl dicere, cum eara
rjus ipsius aurea lingua accuralissime commemorare liceat? Qui enim generose ea mala periulit,
^ ^ ca relcrcl. lgilur ad Iniiocenlium urbis Romae cpiscopum, de rebus suis acribens, baec
quoquc a d d i d i l :
n
CAPUT X I X .
. \
Epistola divi Chrysotiomi, ea qucc ei acciderunl, Q *\\ ,
conmiemorans, ei de iis qui ei cxsilii tempore prcc ,

blo (ucre.

.
Quomo io vcro tandem quae sic acla s u n i , el
3
traguediam oninern longe supcrani, cxplicem?
;
Qux oratio ea icctnseal? Qx aures sine borrore
; ; '
excipianl? Cuui cniui nos ea quai aaiea diximus,
, , prxtenderemus, mililaris manus confertiin, ipso
,
magni Sabbali die jam ad vesperam vergeutc, in
ccclesias irrumpens, clcrum una nobiscum pcr
, ,
vim ejecil, e l arinis sanciuarium circumvallalura
; ,
c s l ; c l mulieres eo temporc iu aedibus sacris,
propter baplisraura veslibus deposilis , nuda*, prae
^ '
limore gravis ejusmodi impressionis profugcre;
,
neque eis bonestum suum babilum , qui feininas
, iuaxiine deccl, sumerc, seque amicire permissum ftv .
<'1. Multae vero vuliicribus eliam acceplis cxpul&e
\ , * \
suul. Lavacra ipsa sanguine repleU, c i sacrt l a i i , \ l i p i
ces purpureo sanguinis colore infecli. Verum ne
. boc quidcm a?rumna bsec conslitit. Sed ubi
. ' ianda sunt rcposila, eo miliies ingressi; quorum
, ,
nonnulli, siculi accepiinus, Cbrislianis sacris i n i , \ ,
tiali non eranl; el penitus oiwnia pcrlusliarunl,
, \ -. , *
cl sanciissiiuus Clnisti sanguis, iu tauto scilirel
, : luiuuilu, in eorun qui dicli huul, iiiJiium vcsii;> > iv : / 3 (\) ; ,
. ,
., ' .
(2) ldcm verbuiu usurpavii Ambrosius apu I Vulcnliniarum juniorcm lib. xu, c:|. ,\.
x
( ) T o m p o r e pasriiali pr;rr.q<iniilcnii soleiinie*,
l i y n m i cl prccali?ncs Ecciesiu.
bapli7abnnhir,
C.)7
ErCLESIASTIC E H i S T - f U .. XUL
998
. ; - in^nin eQusiis : cninin deniquc pcrimle alq* in

\ ;
barbara rnptivit.it" per atidacjam ncta stinl. P M J S

ad solitudincm ojocta , et populns tmtvcrsns cxtra
\
urbcm c ^ i l . Ecelesia? iu lanlo ilie festo >acu.c

hominibus fuere : ac plures qram qnadraginla
. .
episcopi nobtsciim commiinicanlcs, 392
tina
, ;
cum populo et clero prater cansam omnem ptiisi
; sunt. Ululatus et luctne passim in dnmibus ct
. ,
solitndinibiis auditi, et quacrrs urbis pars cabimi ,
tatibus bisce replela esl. Nam propter imnioiisamf
,
injuriae (anlas immanitatem, non solam qtii ram,
, , ,
ferebant, vertini ctiam qni nibil lale suslincbant.
, .
nobiscum doluere : nec qui nostrae opinionis suttt
.
niodo, sed etiam baeretici ct Judêi, el G r x c e
supersiilionis cultores, non aliler quam tirbc vi ct
, , - armis capta. Adeo in tumuUu e l turba el planctu
erant omnia.* Alque baec quidem audacissimo,
,
practcr voluntalcm et sententiam piissimi inipera \
toris, noctu sunt acta , episcopts procurantibu*,
. ,
atque iu multis locis ordines ducentibus : quis
,
non puduit campidnctores pro diacoiiis antcambuloncs baberc. Dic porro exorta, civitas lota
. * ,
cxtra muros secessit, sub arboribus ct in stlvis,

velutiovesdi p<rsnc, ferias pascbales celebratites. >
,
Ila^c aufca illa lingua. Cseterum ejusctmodi fru . ;
clum ipso Paschaj fesio die boui illi pastorcs.
, \
& quibus animarum rura et praefeciura credita est,
ei qui a mortuis resurrexit, oblulerunt. Qiiid vcn
.
praPierea faclum ? Mandata passim dmijgata, qui ^, ,
. \ ^ bus populo Joannis nominc et cominunione in?er , dicebalur : qnae sane longc diversuin babt c;e
, , \ cxituin. Plurimum namqtie eos qni aQligrbantiir,
.
conlirmab.il, quae videlicet Dei lex ct co::st.liiiro
est, el ejusmodi lemporibus dispositione quadam prsccipue exercciur. Qnaproptcr cl ecclesiae ip>a!,
ct eoruni qui Joanni cnpicbant, numerus, in horas augebalur, ct incrcmentuin maximum suiccbat.
CAPUT X X .
. '.
" 'Iuxivvov,
7

.
Plura de injusto exsilio Joannis, et quce ad seclatores

*uo8 abiint dixerii : et de poputi erga eum affectione.
Ubi autem Pentecostes dies advenit, eptscopt

, * \, , rursum impcratorera adicrunt, eumque vcrbis
hisce sunt aggresii : Tibi qtiidem bumanoruui
,
negoiiorum admtnistralin a Deo, nobis autein
, .
, * , ecclesiaaltcarum renim procuratto cofnmiasa est.
* ' - Itaque ne lu vcl aacordoiibus sacer magis, vcl
. \ - 1> canonibus reclior et a?quabilior esse velis : scd
nobis cpiscopis Dei talinm rcruin cura cede.
, \ , \
Diximus enim anlca libi, el nitnc ilcrum repe . ,
tentes dictmus, 3 9 3
capita nostra rondemna , .
lionem Joannis redmidare debnre. Quapropter tc
* , ,
\ constderare xquum est, nc untim hominom de*
fendens, non exiguam imiltitudinem perdas.
, ; ,
. Ha?c ubi dixere, confesiim ille ad anlistilcm misit,
\, . > , qui ci indicarent : Accusaiores tui propter judicium tuum, qnomodocunquc sc id babcal, el con, \ * ,
dcmnationi tua? senloritiatn , capita ipsi sna
\ ;
devovcrunt. Protude causa tua Deo commissa, ab
,
ccclesia disccdc. > Q'iid boc i c i est, virorum
; ,
4
NICEPHORI CALLISTI
99
1000
hnperium admini- ;
omnium levissime, et ad
, / fttraudum ineplUsiine atque inconsideratissime?
. \
Ubi esl prisiinum illud sludiam luum, el ardor,

queui tum obliouisli, cum ex ipsa Antiochia virum
, lanlum evocasti, eique Ecelesiara Cbristi regen, ;
dam altribuisli? cujus non solum doclrinam,
; ' > . \
verum etiam virtuteiu plurimam cxperlus satis
; ; *
cs? Taotum igilur, el tam animo tuo cbarum
,
virum, iemere adeo ecclesia ejeclum, cxsilio
maclas, Ecclesiam Cbristi rectore lanlo orbaus ? , . ' , ;
cum qno, juxla divinum Paulum \ comparclur,
, ,
universus mundus dignus non esi? Sedenira

te quoque mulier seduxil, miserandumque in
modum faciles aures luas titillaudo decepit. Quera- âdinodum euiin Eva pcr serpenlem, primo gene- ^ , ' ,
ris nosiri auclori: sic ftt libi pcr sodalilateni ' , *
bonorum ialorum episcoporuin, illa clam vene- , ;
. " ^,
num immisii. Ilaec ubi magnus ille audivit, non
. ',
degenerem se exbibuit. scd virum prxcipue csse

oslendil. Cum episcopis cnim qui cum eo eranl,
. *
in divinum sacrarium ingressus, ubi angelo
Ecclesias, qu.ft opus erat, commendavit, et ad illos * \
\ ,
quac conveniebat, prolocutus, et ut con&tanter
,
fidein reliuerenl eos coborlaius esl, secum ipse,
, *
quomodo absque Ituuullu urbc egrederctur, dispe *
xt. Jam eniia iqulliiudo confluebal, ui co viro
. c * ,
orbarelur, baudquaquam coimnissiua. Juincnfiim
, *
igllur quod conscensurus erat, occidentali porta
, , $
abduci jussil, ipse autem orientali exiil. Episcopos
porro et sacerdoles, qui ad euro conveuicbanl, C .
plorantes alque lugentes admonuil, nc spirilum
, ,
ejue aflQigerent, aed res prssentet boni consule * c rent, nc c ab ecclesiis discederent, per mullas
\
tribulalioiics paranduin esse rcgnum cadorum
* *
docens. Aique ibi ex illts scrmonem ejus excipiens
*
quidam : , inquit, si in magistralibus eccle- . > * ,
siaritm peniianserim> s, necessilas nobis, ut cum
* Ecclesla libi adversanle eoramuniceuius, el abdi ,
caiioni tuaB subscribamus, incunibel. Tum
;, \ '
magnus 3 9 4 'dle.majus quiddam quain pro bomi- , \
nis capto cogilane, et occakionem schismaium et
, \
dissidiorum iit Ecdesiaprecidens, voce subroissiore ,
subinlulil : c U l quidero cum advereariis meis
\
comniuuiceli*, concedendufn vobis esse duco : ^ ,
u l autem abdkalioni meae catculum veslrum adji- ' ( )
cialis, non permillo. Nullius enim rei, cur abdi ), , \
cationc dignus sim, roibi conscius sum. H x c
, , \
proloculus, in sacruni bapiislerem ingressue est.
. > * ,
Alque ubi ad bcalam Olympiadero ejusque eecla , >
trices pcrvenit, vebemcnlr propler orbitaiem et
, &.0\
abilionem ejus plangenles, consolalus illas est,
, ;
easque se amplius non visurasessc praedixit. AWs\ . ,
que plurimis verbis inier festinanduin congestie,
posiremo c i illa addiilit : Hoc a vobie, inquiens,
* ,
postreiuo loco peio, ne quid de solila veslra circa
,
Dei templum, cui assideiis, assiduitaie el fide
' , ,
rcmitlalts. quicunque tbronum bunc consceu, , ( \ 1)
Hcbr. , 58.
ICOI
1011
ECCLESIASTIC.E M S T O R l t f LIB .
;
,;, derit (haudquaquam en .m Eccfcsia episcopo prorsuscarebit) ut ei ipsinon minus aiqtie inihi chptta
. ; *
vestra inclinetts, et dilectionis meac ln oralionibus
. *
vestris meminerilis. Talibus verbi dictis, orien , '.
tali exivit porU, nihil aliud queslus, quam quod
,
iniquc contra leges per viin expelleretur, judicio
,
videlicet sibi denegato, quod legibus, adulteris
, ,
quoque e| b^micidis et nialefi U daretur. Capterum
. *
ad mare deductus solvit, el celoce parvo in Bilby ,
niam inexhauslum sapicnliae pclagus Irajecil :
, ,
alque
inde iler cocplum prosecuius est, ad oppi ,
dulum Armeniae quoddam, in finibus imperii
) , ,
Romani, ad os Ponti, in solitudine ingenti situiu
,
(o viudicta el lex Dci) impie abductus, imperaloris
.
litleris ad eum locum inhabiiandum condemnalus.
, ;
\ . Vernaculum oppidi ejus noraen Cucusus fuit.
Insidialorum vero cjus manus secura ipsa reputans, pnpulum Dci qui in ecclesia erat, si facitim id rescisceret, rursum illum proseculurum,
vimque adbibilorom, et viro magno u l rediret,
persuasuram esse, alias alium prseveniendo,
leinpli postes clauserunl. U l autem qui in plateis
ambulabanl quique exlra leinplum circumcirca
siabanl, rem cam cognoverunt, partim quidem
quam potuerunt celcrrime ad mare, comprehensuros se easc bonum paslorem exislimantcs, properarunt: 3 9 5 parlim vero limore percili, fugerunl, seditioncm et lumullum gravem, imperatoris eiiam iram nietueiiies. Qui vero ad templi
custodiam constileraiit, magis etiam magisque
exilus ipsos, ad quns roultitudo aliis alios inter se
protrudentibas confluebat, obstruxere. E l vix tandem ingenti el advcrsa repressionc lurbarum,
a tergo posiibus innmnenLium* quammdam eliam saxis fores confringeniiuin, magna vi(Jlenlia acles
sacras aperLe sunt, et populus confertiin ad mare percurrit. Postquaiu vero iilum ibj conseculi noti
xufit, sed in mari flucius multa celcrilate secanteoi viderunt, et armali quidam cx imperaloria
coborle ibi praesto fuere, qui modls muliliouibusque omnibiis bominum iaipctuin inhibebant,
r e l u i i re deepcrata, viiam potius quam iltum aniiitere optiverunt. Atque ubi orbilalcm suam c i
boni pastoris abitionem veheraenler deplorarunt, el lacrymarum vi cum fluciibus decerlarunt,
mcbbli atque flenles, quantum oculis consequi poiucrunl, naviculum inluiti, tandein argre in
urbein sum reversi, cum eo planctu, qucm nemo uiiquam a saculo bumiuum vel vidit, vcl acccpii.
,
,
, ^ .
' , '
,
cV ,
,
,
. ,
, , , , ,
,
.
. K A \
C
CAPUT X X I .
De $ubornatis Joauni percussor.bus, et de igne
'
~
vindicta divina de cwlo in ecclesiam ei imperatorit o>de$ miito.

.
lilud porro luctu conturbatus parum alfuit quin
praeterireni, qund paulo ante discessum Joannis
,
seu potius in ipsodiscessu ejus factum certo argu ; , '
nienlo manifesloqiie indicio esi, cum improboruni
.
illorum malitiae et iniquilalis , tum divinae de ma,
gno iilo viro cura3 alque providenliae. Malignum
, - (
namque conciliabulum illud, quandoquidem caidcm'
) etiam cos super alia faciuora palrarc oportebat,
, .
servum presbyieri cujusdam Elpidii nomine, quin ; ;,
, . , quaginla aureis dexira ejus couducla, ad cxdcin
\ , ^ sancli viri submiseruat. Cujus cum accelerati ad
episcopalein douium cursus causam quidam ei
* \
forle obvius requireret, eumquc, ul poiuit, aeline. , , \
rei : ille nullo rcspooso daio, siaiim bunc euse
, . '
PATROL. G a , C X L V !
32
1003
NICEPHORI CALLISTf
1004
transverberal; deinde alterum quoquc jngubl, qui \
,
ad primi illius ictuni exclamaveral; lerlium insu , ,
per confodil. E t c u m , siculi fteri eolct, lumulluset
.
voeiferatio exorla esset, ille tamen violcnler effugil : muUisque eum pcrsequenlibus, alqne claroo- , .
,
ribus signisque denuntiantibus, ul percussor in
. '
iuga exceptus comprehenderetur, 3 9 6 * balneo
quidam post lotioncm casu quodam progressus, , ;
homincm comprehendil. Verum et bic quoque .
confeslim pugione ictus concidit, el mortuus esl. , ,
Ubi aulem in partes omnes profugiens, a imilliiu . dine, quae eum circumdedil, captus esl, in impe- , , \ rialem domum eum i l h abduxil : et cuin ab eo .
qui unus ex illis qui Joannem odissent, esset,
\,
lum ab eis qui illurn ad facinus lantum produxi*. . * , a^nt, poeias sumendas esse flagilavit. Prafectus ' ' , :vcro bominem snsccpil, veluti ad supplicium eum
, * .
ccnservaturus, clamoremque plebis compescuit.
, ,
Alius quoque dsp.monio agitari se assimulans,
,
pvigionem inanu lencns ad caedem sancii viri se
, , paravil : sed scclere nondum pairalo comprehen. *
SMS, tanquam ad flagiiium id mercede conducius,
,
ad prxfeclum ilidem abduclus esl. Priusquam
,'
autem tormenia illi adbiberentur, Joannes raissis ,
qui cum eo eranl episcopie, supplicio eum exe- ,
mit, quod neininem sua cauaa paii quidquam vel- , lel. Accidit quoque aliud quiddam, quod sane
,
providenliae Dei faclum exstilit, rainislri autem
,
tjus esse visum est: id hic ad lerrorem et cora- . *
motionem liomiiiuin praecipilanter audacium et
( , \ / lenierariorum, quanlum potero, exponam. ~
,
namqne die quo magnura Ecclesix sidtis, veluii
, . \
occideus, in exsilium abiii, ignis exmedio throno,
, ,
in quo docirinae illa lux considens coruscaverat, a
,
nemiue conjecius, eniicans derepente per sacras
catenas in sublime prorepsit et ecclesiaua ex
.
omni parie carpsii, eamquc prorsus percurrens \ , (
depaslus est : deimle tecto quoque consumplo, ad
,
tcrgum sacrartiin aedium conversus, el vebemenli
\ ,
viulenloque inde venio exceplus, proximam meri- .
diem versus senalus curiam, quainvis longiuscule , ,
dissitam, invasit. Cernere eral rem divinam fere,
.
et valde admirandam. Flarama namque veluti
*
animata esset, aedificia qua? in niedio erant, prae
leriens transiliit, ne videlicet proxima quaeque D , \
carpendo, bumanura id quispiam iaclum esse
. putaret. Tribusque borie opus tanlum, quod longo
,
durassel lempore, materia qViidem louge pretiosis , \
sima, forma auteun multo pulcberrima construc .
e
lum, ad excidium vergens conflagravii (1). Porro inceodium hoc proscrpens (2), aediticiii oinnibos
in circuitu consumptis, ab aedicula ea sola abslinuit, ubi sacra vasa sunl asscrvata. 3 9 7 A c nt
id quidem absque divino nuininc facluui esse puto, ut ne calumniatoribus occasio essei, sacrarum reruro jaclura insigncm sycopbanliam suendi, virumque sanctum per reprehensionem carpendi.
Fianuna quaj circiter crepusculum grassari coeperat, ad auroram usque et ullerias progressa, mleriam quue reiiqua adbuc eral, occupuvit et coiubussil.
(I) Socral. libro v i . cap. 18.
(3) Adversarii Joannis incendium boc in sectatores ejus rejecenmt. A l iili coa;ra faciuin in adver-
sarios regesserunt: quasi eos una cum ecelesia

coinburere vivos voluerint. (Sozom. l i b . VICI, cap.
ECCLESIASTl&B HISTORIiE LIB. X i i i .
1005

10C6
CAPUT XII.
. *.

'

^.
De perseauione quam pertukrunt qui Chrysostome faverunt: ei ut Ecclesia propter injuslum

ejui exsiUum tk divisa.
Sedenim homiiies perversi, cum id quod aequum

01 \
Wov, * \ , - erat conjieere alque intelligere inde debcrent,
, ; occasione potius alia arrcpla, loannis faulores
: , crinvinati s u n i : atque in eos, veluti illi gralitlcali
, incendium id excitasseni, graviter animadvcrter u n l : mulloeque epiecopos, nec paucos sacer doles
,
et elericos, aliosque ilem qui in Joannis pariibus
,
, . eranl, et cum eo urbe exierant, statim compre , bensos Cbalcedone in vincula conjecerunt. Alii
porro in urbe passim obambulames, si quis eis ut
,
, , Joannis siudiosus indicatus esset, eum quoque
cilra moram rapuerunt, atque cuslodise manda . ' ,
, , rant, ei u i analhemate virum sanctum ferirct,
, , - coegerunt. Alios autera quibas ecclesia malignanlium exosa erat, exsiiia, bonorum ronAscationes,
. ' ,
. neces et tormenta varia disjutixerunt. Erant autem isti, episcopi el sacerdoies, el monaslicie pbi\
, - losopbise sectatores. Oporlcbut eienim paslore
. 02 bono itnpiorum mauibus tradilo, oves quoque
, * ^- dispergi, et earumdem cum magistro aerumiiarum
, parlicipes fleri. Itaque aiii culodias proximas
, , coiupleverunl; alii in uileriercm missi contiuen. ; i c i n . vastuin irajecere mare, insulas inbabilaturi,
, ; ; ' cuui qiiidcm inullis prius injuriis esseul affecti.
Quae vero illis in profeclione adversa accideriuU
,
, . Q qu.-cnam oratio fagicis verbis exposueril? Feris
* - enim et improbiesimis commisai hominibus, cru ' deliicr c l inbumaniler ab eis sunt Iractati; neque
; , ,
eis qunpiam in re est parsuin. E l nonnulii quidem
. * , '
praeter conimiseraUonem ouinem in via iia traclali
, , ,
bunt. Nonnulli vero sine aiuiculo clilellarum inrtur
,
nudis injecti bunl mulis, baud alilerquam boslije
, \ \ , & aui vicliiuas in caput deorsum versum subiali.
,
3 9 8 Dcspicienliam vero, convicia, iudibria, gra ; , - ves sannas, illusiooes, q u acrius aiiimura pene , \
trant, aul plagas et allernata flagra, quse morleiu
, oplabiliorem reddidere, qua? verba saiie expresse , rini? E l quod iu borum pudore e i infamia sibi
& :,
delicias facereiit, in lupanaria atque alia foedis .
sima domicilia. et non in bonestas aedes diverte ., ^ runt, aliisve idoneis locie ho& incluserunl, exse ,
craiioue ploni boniines. Quae lamen parva prorsus

pro nihilo potius isli habuere, quam ut a Juan '
nis parlibus sejungi se paierenlur. Quod si non, . nulli eorum profugere poluerunl, nibiloininus ipsi
a seipsis poenas sumpserunl, ad loca sola inviaque
. - el exlreinas aJ eras seipsos condemnautes. Cuin
' ;. ferio qiiippa i l l i , quam cum houiiuibus lam agre ; siibus el iruculenlis, babilare malueruni. Ejus' .
niodi injuriam seu iniquiiatem summopere Europae
*
delcstait sunt episcopi. Nam ab eorum qui lalia
, , admiseranl, connnunione discreli, in partibus cou , '
slitere. Illyrici quoque, ei plurimi in Orienie epi ,
scopi, factionis Joannis fuerunt, Eeclesi auictn
,
corpus non diviseruut. Et magno boc Palre de
1007
NICEPIIORI CALLISTI
1008
functo, cpiscopi Occidentalcs non prius iEgypli, . ** * * ' *

Orienlis, Bospori, et Tbraciae episcopos ad eom , ' \
munionem suam adroiseruut, quam nomcn divini
, illius viri in morluoruin episcoporum calaloguin
,
relulere. Sed neque Arsacium suecessorem ejus
,
vel compcllaiione sola dignali suut. Quin et A t l i , cum, qui Arsacio subsiilutus est, et legaliones
.
iuiillas ad eos misit, saepeque per pacificatiooem
conctliari eis siuduit, longo po*t tempore suseeperunt, dbi magiti viri
p s i l , sicuti paulo posi dicemus.
. .

,
,

.
399 C A P U T xxiii
De Tigrh presbytero, et Eutropio lectore, et ea
qu(e propter ipsum (acta ett in somnis Si&inio
- visione.
Eo tempore maxinio excilaio n i e l n , qaotiiam
plebem quielam doinceps per sedilionem nibil
nomen sacris
inoturam essc conslabat, urbis pra?fecius Oplaius

publice pro Iribiinali, de incendio boc, c l quae
conflagraveral senalus coria, quajsiionem exercuit,
mukosque eo sub prelcxlu graviier torsil. Quod
rnim snpersiilionem Graecam profilebalur, in noslris malis vrluti delicias conscctans, ei ecclesiasiicis cladibus illudens, casu eo delectabatur; et
presbyterum qucmdam, cui nomen eral Tigrius,
arrtpuil: cique veslibus detraclis, nudo flagris in
tcrgo plagas i n l u l i t : et eousque homiiiem excaruiflcavit, donec arliculi ejos solverentur. Manibus
eniin pedibusque arcie vinclus, quam maxime Picri
pohiil, dislenlus esl. Tigrius vero iste gcnere barbarus quidcm el euoucbus, non ab ipsa naiivitate, Q
fuit. Et quoniam in herili domo, pro eo alque
debuil, servilulem scrviit, praclariurem quam pro
servi capln laudein sibi comparavit. Quaproptc/
Irtiertate donatus, propler morum bumanilaLem ei
modesliam, mulio inlerccdente lemporc ad presbyteri evectus est dignilaiem. Erat namque 1110
deralus admodum, et aequabililate vit;e insignis.
Erga indigenles, si quis alius, et ipse valdc commodus, et in bospitcs qui ad eum divertissent,
benignns. Dcinde Eutropius etiam lccior produc
eei, cum qoasi incendiarius per indices dclalus
fuissel.Et primura quidem boiis dislcnlis sa-pius
lorlus est, poslca aulem ei fuslibtis ct clavis ossa
coniminuta, ungulis deinde nieinbra, lalera, et
maxillae concisa?, poslremo flammam accensaiu in-
ferioris corporis parlibus is excepit. Alque ubi
nihiJ esi confessos, posl eos qui dicti stml cruciatus custodiae inclusus est, cuin juvcnis el lencro
niaxime corpore essei. Ubi eiiani correplis pul/edinc raembris, brevi viiam finiit. Veruin enimvero
grave mihi uon fuerit, somnium quoque quod de
co accidit, historiae buic altcxcre. Sisinio nanique
episcopo dormienli assisicre visus est vir quidam
forma ct proceritate illustri, babiiu cliam bonesio
et gravi, ad sanclam sacriiicii aram, teinpli qtiod
Slepbano protomarlyri dicatum est. 4 0 0 Consiernata vero adiniralione incnte eum essc apparuii,
quod viros bonoe non invencrit, cujus rci gralia
lu:am perambulaverit urbein : ct qtiod in laula
labulis
inscrt-
,
\ , , ,
,
\ ,
, .
,
: ,
, * ;
. , , , ,

, -
,
' , .
& , ~
* , ,
, *
,
.
* *

.
,
.
0
\ , * . '
,
, \
. " ,
. '
.

, \ ; *
, , . ,
, \ *
* \
.
.
, , '
,
1003
ECCLESIASTICE HISTOIU/E L I B . XIII.
1011
, - proborum bominum penurla solus praeclarus cssd

. " * , , ;
Etilropius. Hac visionc propler novitatem rci S i / ; ;
sinins ad stuporein redaclus , c< leriter consar ; .
rexll , et cuidam presbytero, qui sub eo erat,
,
sonitiitttn e xposuit: eumdcmque per urbem circumconicra, si alicubi Eulropius quispiam adcssot,
; ; ,
inquircre jussit. Atquc ille conjectura ducttts, cimi
, .
confcsttm essc dixil, qui nuper diiilissime illata
, in quaestione sibi a praefecto tormcira fortiter
. \
peruilisse ferebalur. in ipso carcere diligcnirr,
.
si quis ibi Eulropius nomine esset, inquisivit: quem ubi invenit, colloctilus cum eo, ct SUitiii
somoio commemoraio, flcns, ul pro se precarelur, ab eo peliil. Haec de Tigivo ct Eulropio.
f
. '.
CArUT .

*
De bcata et sancla Olympiade, dtaconUsa Magni
lempli Constantinopotitaui: el swqnlaris quccdum

. "
rerum ejus getlarum commemoraito.
.
'

;
. ' '
, , \ .
'* , \ ;
.

'. ,
, \
; , , C
, , \ .
\
; , \ ,
.
,
, ,
\ )
, ,
.
^
, * .
, , , ^

(
), c
, , , ,
'

.
, ; .
, \
,
,
,
, \ . ,
, > '
in hisce ecclesiasliois calamilalibus virilis ad

modum animi specimen exbibuit beaia Olympias,
diaconissa, q u vel solo nomine saiis esi clara et
manifesla. Facerem vero bisioriae huic injuriaui,
iisi cjus quoque res referrem, cujus semel jain
alque ileruin metuio C8l facla. Sed laxanda venit
oralio, ui nos virluiibus quoque ejus oblectemua,
Gencre ipso parenlibus praeelaris orla fnil, diviiiis,
formx venuslate, el omnibus viiae ornanientis
perqtiani illustris. E l collocala quideni illa viro
in niairimonium esl, non lamcn iddrco virginilate
orbata esl. Yiginli namqne inensibtis in conjugio
1
uui illo exaclis, poslquain illum ei inors adcinit.

quanquam ea csset aeiaie, ut secundas non dclionesiareL
nuplias,
pudrciiiam
lamcn
complecli,
alque in ea per vitam oa*neni acquiesccre maluit.

cum imperalor cam ad cognatoriuu suoruni
conm.bium allicorel, prîniaquc c l bouorcs convenienlcs deferrel, n:hiloiiiiiius lauten ilia persequendum sibi esse quam maxime juxta Ecclesiae
roiistitulioiies pbilosopbaudi geuus dixil. Proinde
dclicias oiunes repudiavii, alientores eas esse a
praestanlibus nobililate femiuis raia. E l iuin abslinenliai se non cibi tantuni, 401
d ei soninl ct
crassiorum materiae affecfonuni seu pcrpessiomnu
dedissct, lam accurale corpus exercuit, ul adioinisiro i l l o , non iusidialore usa sil : pudiciliaia
vcro non iuodo in conlactu quorumcunque sew^suu.m, sed in mcnie ipsa constitulam babuil. Tuui
auiem cum domina faculutum nrdlacum essel,
primum quidem prout sors l u l i l , pelcutibus eas
distribuit. Cnm vero earo hue sic facere iusigne
Ecclesia? lutuen Joauuce videret (Nectai ius enim
eam diaconissara legerat): t Consilium wne, inquit,
elinslilulum luuiih mulier, do vanis bisce lauiidl
rcbus admiron. A t dispensandi largiendtque modum leaere eum oporiei, qui ad perfccia& virliHis
fasligium conlendil* Ac tu quidem, quse habentibas subslaiuiam luain disiribuia, tuari ipsi aquam
inferre et imiiuam dare videris. IJIud autera te
maxime spectare decet, quandoquidem tua sponle
Deo ipsi bonis luis cc*bibli, ei doiniuio possessio8 C
1011
NICEPHORI CALLISTI
niqne pecuuiaram renuntiasli, ul eas de caelero

vetuli divini juris faclas, reciius majore curo acqui-
; ,
late dispenses, obnoxiamque le ralioni reddenda?,
i quid de eis praeter ralionem faclum fuerit, esse . >

scias. Itaque liberalilalem, si milii obsequeris,
petenlium indigenlia meiieris. Plurcs enim boc , ;
niodo abundabunt, et misericordiara simul el dis- ' .
penhalionis curam, quam in divina pecunia con-
" ,
aeciari convenit, conservabis, compensalionemque
et grat ara < ongruenlcm consequeris. Ex eo igi- ,
tur tempore in solam sanciorum curam opes suas tinpendere conslituit, et liberali manu virtulis ama- , ,
lores prosecuia est, largiiione convenienti cum
' .
bilarilale usa. Ac intihos illa qutdcm alios propler
, \
cxcellenlem hospitalitaiem liberaliter et benigne
excepit, tn primis aulem in Theopbilo, amicum , \
Hlum et charum Deo esse rata, magnanimilatein
, \ ,
suam oslendil: quamvig el ipsa improbilaicm et
\ .
eonlumelias bngitae ejus non eflugii, ob causam
\
illam, quod et Dei anianies viros illos Ammonium
, ,
et kidoruin hospitio cxcepit, cisqne benigne fecit.
cum qui pie secimdum Deum viverenl, omnes
.
bonoravit, flagranlique aniino illos compeienti
, .
eura dignala, eis inservivil : lum praecipue Cbry '
Koslomo Patrr addicta et familiaris quam maxime
,
fuil, loia ex illius nutu et ore pendens, et vcstos
, t , , ,
alque clbum crassae bnjus materiae expcriem, cul; .
luinqiie illitm pro eo atque decuit rile parans,
, \ , 402
s rebus omnibus ei inserviens,
el quodammodo perinde alque Tbecla allera Pau- ,
. '
luin consequens. Sedenim incendii bujus praeiexlu
el ipsa lum ad praefet ti iribunal conslilil. Alque , c , ,
Hlo inlcrroganle, c quid ita landein Chrisliano- ,
niin ecclesiam ineendisset ? > composilo placi- , * ,
doque animi slatu illa , Non hoc, ait, praeses, , '
* ,
vitae nieae inslilwtum esi. Subsianliam enim, quod
,
ipsc quoque nosli, meam non exiguam fere oir.nem
,
fn sacrorum fanorum iiistaurationem insunipsi.
Ubi vero ille subobscure se illios vitam scire signi- ,
ficarel, Olyinpias, c Proinde judicis munus, . ,
inquit, relinque, accusalorisque personam same, ,
el alius nobis delur judex. Porro quoniam cri- . ,
men objeclum lesiimoniis conftrmare non poluit, ; .
' , ,
eamque legiiime arguere non licuii, ad alia sensim
n e c
i n
ali
prsefectus transiit. Et quasi consiliarii locum sus- D

eepisset, eam reprebendit, quod Joannis necessitudinem relinerel, el propierea Eccksiae commiinionem rvon reciperct. cum ei resipiscenti facile
esset, negotio moiesliaque omni liberari. Verora
beala illa nefas esse dixit, eam qitae publice per
sycophantiam delata, el in judicio de crimine objecto non eonvicla esset, ad alterius rei, quae in
' crimen atqoe judicium non venisset, eausam cUcendam iransire. c Quod si tibr, inquit, vidctur,
jube me patronos producere crlminum eorum qua3
proxiroe mihi sunt intentata. Nain ai cogere votes,
nl roe contra leges synaxis et conventas cum iis
\n*>% niinime decet partictpem faciam : facturam
mt non esse acito, quae eis facere permissun nou
. , (
.
'
, *
,
* . *
, .
t ,
. ' 6< *
,
, \ -
1013
ECCLESIAST1C>E HISTORliB U B . .
/>:, ; .
i ,

,
, ,
. '

*
.
, .
,
,
,
^
,
, \
, \ ,

, , *
, .
,
.
I ,
,
, ,
10!4
ost, qui pic sibi viveiulum essc staluerunt. > Pra>

fecius poslquam inlellexit, persuaderi eam tit
cum Ecclesia commumcarel, non posse, luro quid<;m illo eam advocalos sibi quaerere permisit.
Alio vero temporc in jus cilatam, magno auri pondere per condemnationcm multavil , sentenliam
eam suam, ob causam talem, mulaturam esse arbiiralus. Vcrum illa haec pro nibilo duxil, ncqiie
quidqnam de proposilo consTio suo rcmisit. Quocirca Constaiitinopolim etiam reKquit, el Cyzicum,
m ibi dcgeret, se contulil. Dciode vero ex eo luco
ad exsilium in Nicomediam Bilbynorum est damnala. Abunde vero res necessarias Joanui exsulaiiti
snppeditavil, adeo ul ille ex ea liberalitale niuliorum quoque inopiam sublevaret, ei non paucos cx
lsaurorum caplivitate redemplos suis resiilncret.
Ibi cum illa annos plurimos transegissei,
403
lentaliouumque procellas et afllictiones varias
egregio iu Deam amore foriiter sustinuissei,
paiicnliae landem coronam susccpit. Monaslerium
quod Constanlinopoli consiiluil, Marin cognat
su.e reliiiqueiis, eam monastcrii regulam inviolatain conservare jussil. FuiL id prope sanctan Pacis
c l Verbi Dei Sapientiae prislinum lemplum, el usque
ad sedilionem eain, quae , hoc est, Vince, dlccbalur, duraviu Tum vero Sapienlise templo exusto,
e l ipsum conflagravii. Gxterum maximo co louge
po*l templo restitulo, monaslerium boc prislinam
quoque iecepil venustalem, alque ad velerem reslit
e s l
\ . C
dignitaiem, Sergia ei pracsideulc, qu;e
etiam beatae hujus feminse viiara conscripum reli ; \ q u i t : in qua illud quoque eam commemoranleiii
. ^ audire licet quod poslquam Nicomediae sancia
, \ Olyjnpias diem suum obiit, priusquam sepulturae
,
niandarelur, temporis e.jus Nicomediensi episcopo
(& ' ,
in somnis praeceperil, ul venerandas reliquias ar , cula* impositas allo mari coinmilieret, ei quocun . * que locorum illa cursum tenercl, ibi corpus ejus
, sepeliretur. Id ab episcopo faclum, et arca ad
,
mariiimum locuiu delata est, ubi apostoli Tboma
, , , delubrum positum e s i : ab incolis locus is Broclni

dicius. Ibi divina visione admonili qui regionem
. eam incolunt, exierunt, ct sacras iilius reliquias
, , - ad sanctam sacriGcii aram reposueruni, quas inuu , * & inerabilium morborum cura, daemonunique expul , . sione, aliisqne prodigiis, quae snpra bominum
opinionero ibi sunt cxhibiia, Deus dignatus esl.
. ^,
Memoriae quoque proditum est, poslea incursionc
*
hostili templum boc Apogloli incensum esse; et
.
quod reliquiae istae propc maris undas siia3 essent,
'.
arcam quidera igiii consumptam, ipsas aaiem in flucius maris projecias essc. Quo vcro loco illae
ant, undam ipsam croenUm conslilUae, Deo veluti exhibenie raartyris illius confessionem. Sergiuin
porro qui lura palriarcbam gessit, Joannem pre^byteruin eo misisse; eumquesacra ejus ossa collecla, monasierio illius iutulisse, quod ipsa (siculi dictum est) loco medio inter duo Sapientiae et Pacis lempla exciiavit. Presbyter autem, quem diximus, conGrmavit, cum reliquias eas colligeret, magnara vim sanguinis
sc super eie scalurientem vidisse, adeo ut veslem quoque ejus contigeril, alque inde defluxeril.
404
Eadem alius quoque vidil. Et cum multi confluerent horaines, sanaliones mirificaB exbibilae sunt
daemonibus plurimis ejeclis : quoruro unus lalo mulieris incubans, abactus cst. H*c dc bcata Olyrauiadc.
15
NiCEPIIOM CALLISTI
1016
CAPUT X X V .
. '.
* conversatione et vita sanctas Nicaretce Nicome

dientit.
I
.
Erant autem aliae quoque pltires eodem cursu
rum illa concertanles, ea lemquc erga magnum
Patrcm charhale flagranles : quarum una bona
admodura fuit, Nicareta Biihyna ( \ ) , nobilrbus
maxime parentibus apud Nicomedienses orla.
G-nus ei preclarum erat : perpelua vero virgiullale ivliqua vilae virtute v^lde celebris fuit.
Faslu prorais caruit, bumilitatc inter cas quaa
idcm studium sequebantur, prjecipue insignis.
Ord nem in moribue, sermone el viia quoiidiana
servavii. Hes humanas ad mortem usque diviuie
posibabuii. Ad forliiudincm quoque coroposita
fuit, et rerum difflculiates facillime peruilit. Et
quod divitiae mulLe ei ablala? essenl, non aegre ei
l u i l : atque eo quod ei ex illis reliquum fuii exiguum admodui, optimc dispensatido ad necessilairra est usa; cum quidem ad mullaifi pervenerit
aencclulem, aliisqne etiam liberaliter impertierit.
E l cuin niundilise aiudiosa esset, remedia eiiam
egregia promptiludine condidit, ad variortim morborum usiiiii commoda, quae plurimis aegrotis dedit, qui nibil opis et adjumeuli a consuelis roedieis
reiulere. Diviciore eniin
q .odam nuiu
quascunque aggrederelur res, Onem bonum ilbe
capiebanl. Alque, ut in summa dicam, m feminis
quxctmqtie apud nos laudaiae fucre, non aliam
reperire ftit inoribus, sanclitale ei virlutibus C
;
&
, * *
-

, }
, .
. $
\ . \
. \

|
,
, ' , \ ; . , \
, *
,
, . '
, . ' , , \
. ,

,
*
rdiquis pr^sianiiorem. talia cum eeset, perpau, cis tamen nota fuit. Proplcr morum namque
iiodestiam vi mediocrilalis sludium, u l lalerel,
.,
potissiinum operain dedit, adeo ut neque diaco .
nissae bonorein suscipere, ueque sacrarum virgi \ num ocetui praesse volueril, quamvls ad id

Joanncs patriardia eam saepe coborlalus sit et
.
excitarit. Talis quoque BUO ipsius respondens nomini Nicarela fuit. Sed oratio uobis ad reliquom
hisloriam redcat.
405
CAPUT
xxvi.
<7'.
De proficlioiie Jonmiit \v locum cui nomen Cucusus:

it de ephcopo Adelphio, et de admirabili visione ,

,
.
quam t* de Chrytoilomo vidit.
Fortis ille veritatis propugnaior rn oppidum
Armenias Cucusum abductus est, ad quod l u n D
mulii cxcurrebant Isauri. Gonsulto vero id qtioquefaclum pulo, ut in saeviorum bominum mai.ibus esset, quaro illi qui eum eo abduxissent,
fuissent. Quamvis id divina provideniia ita etiam
dispusuerit, u l eiiam illi qui verilatts lucem non
vidissenl, per ipsuui manu ducerentur. Id quod
accidil. Siquidem doctrina el factis mirificis mullas ibi copit gentes, episcopos c l presbyieros ibi
creando, et sacras Scripiuras eos docendo. Sedeniin apud oppidtim Cucusum Adelphitis quidam
Arabissi episcopus, visione divina admonilus, eum

.
.
\ , ' \ j
'. *
' . " \ . .
\ ;
,
,
. *
\ -
(1) Hanc sibi cognitam Sozoinenus Constantinopoli quoque, cum plurimis aliis in TolunUrinm
ibilium disiesusse scribit, lib. vm, cap. 23.
ECCLESIASTICJ? HISTORIÊ LIB. XIII.

.
, \
. ,
, . ' ,
,
,
, '
, . c " ,
$ , ,
. >
pq>
,
'
;
. >
, ,
(5 *
opiime exposuil. A d Conslantium siquidem presbyterum

Ulibus significat :
. '.

'
\.
^
,
,

,
, ,

, , .
*
, *
,

"
.
,
" .
' , ,
. \ \
, , *

*
( , * ,
,

,
, , -
1018
excepil. Ilunc fama est, post Joannis obitum, cum

in moerore ingenli essct, Deuni orasse, ut sibi
indtcaret, quanam sede el stallone illum dignatus
esset; atque cuin in exstasi constcrnatus esset,
sanctos quidem otnnes circumcirca ordine consisientes vidisse, illum autem in eorum numcro
non conspexissc. Quod ubi graviier tulii, angclum
ei astanlem doloris niolestiam ademisse atque
dixisse, aliam Joanni sedcm, Deo propinquiorcm,
bonoremquc prxstantiorem, ut una cum angelis
Deum laudibus vebat, dalum esse, ad slationemque eam perspicere non mullis permissum essc.
Abi ilaque, inquit, et animi dolorem omiitc.
Quod eniiu bunc non vides, non proplerca is
non adest, sed potius supra mulios esi : atque id
excellentis esl honoris indicium. > Ille sane, siculi
diximus, Joannem excepit. Quae vero ei in itinere
accidere, tragoedia alia, eeu malorum llias prorsussunl. Quam variisenim cum aerumnis colluclalus sit, a nemine ea quatn ab ipso commemorante
jucundius aut vertus quisquam coguoverit. Nam
ea quoque mala aurea illa lingua, iia ut decuU,
ex
ipsa
staiim Nicaa scribens, hjec verbij
406
CAPUT X X V I I .
Epistoia divi Chry$o$iomi, pro ecclesm Dei:
laris ae exiilio eju* narratio.
iingu-
c Nieaea quarto mensis Julii die soluturus, basce

ad pietatem tuam dedi liiteras, ad id te cohorlane,
ad quod nunqnam coborlari desii : quamvis gravior praesenle lempesiate procella, majoreeque
fluctus ingruant, ut ne imeriniilae ea quae officii
tui sunt, in ea quam ab initio cepisti adminisiralione, adimplere : Graecaesuperstitionis extcrminalionem dico, ecclesiarum aedificationes, animarum
curam. Neque le supinum aut socordem rerum
diflicultas faciat. Neqne enim gubernator, ubi
roare ipsum conctlari el furere vidct, a navis clavo
et gubernaculis discedit : neque medicus, ubi
segrum morbo corripi cernil, curatione sepersedtl:
sed tum maxime uterqueiisiorum arlera suatn e i
promptiludiuem adbibet. Non te ad socordiam
redigant prsesentia mala; non enira de eis q u
nobis inferuntur calainiiatibus, rationein reddemus, quin potius merccdem accipiomus. Si vero
ea q u in nobis sunt, in Ecclesiam non coniulerimus, sed desides fuerimus, nibil nos ea in re
adjuvabit aul defendet roalorum tumultus : quandoquidem el Paulas carcerein incolens, in vincuMs
oRlcium suum fecit. Et Jonas in ventre bellux
niarinae inclosus fuil, et Ires pueri in camino versaii sunt: neque tamen horum queinquain vincula
varia ad desidiam redegere. Ha3c ipsa lecura repatans, doraine mi, ne omiseris Phoenieiae, Arabiac,
et Orientis eccJesiarum curam gerere ; illud persuasum babens, locuplctem le mercedem recepiurum esse, si toi et tanlis inicrcedenliUuft
NICEPHORl CALLISTI
1020
impedimenlis, ea qure in le sunl, eis coiilulcris. *'. xatdxvet.
. ,
Neque tibi grave sii, creberrimas ad nos dare
, '
iilteras. Nam siculi nunc cognovimus, non Soba , \
stiam, sed Cucusum exsulafum ire jussi surous,
. ,
quo libi litlera^ miLlere facilius eril. Scribes igilur
,
nobis, quot anno quolibet aedificatae sinl ecclesias
,
ct qui viri sancli in Phoeniciara cnminigrariut, c i
. \
xi q u niajora accesserint incremenla. Eieuiiu cum
,
Nicanium quemdam monacbum oasae suae inclusum
, . *
repcris*em, ei utad pietalom inam iretet in Pboe , .
niciam profirisceietur, persuasi. An is ad le vene ,
r h , fac sciam. 4 0 7
Salamine, quod oppidum
est non longe a Cyro situm, et ab bairesi Marcio, , \
nistarum oppressum est, aclurus cum quibus
oporioit, et rem omnem recte conformaiurus
* *' . ) *

fxeram, nisi ejectus essem. Quod si dominum meum
Cyriacum episcopum Gonsiaulinopoli essc cogno- ,
vcris, scribe ad eum hac de causa, el perficere is- ,
. ;
omnia poterit. Goborlare otnncs, et poliRsimum
qui fiduciam apud Deum babent, ut multum et $ $,
,
assidue orent. ut praesens orbis naufragium
conquiescat. Intolerabilia enim Asiam, aliasque \ *
urbcs ct ecclesias invasere mala : qtia sigillatim, , \ ;
. ", , ne moleslus esse videar, enumerare soperscdeo :
, ,
atque unum illud dico, mulla nunc et assidua
,
pcropue esse precaiione. In alia rursus cpisloJa
Ha inquit: < Quod si in carcere degilis, catenisqut c \ , \ , \ wi
vincti, el cum squalidis et sordidis hominibus in
( ,
cuslodiaa inclusi eslis, propterea quod istorum
iniquiUii non eonsentilig, exeullate co nomine et C *xav ^ ,
' , ;
gloriamini, quoniaro ingentis lucri haec vobis
,occasto sunl. Quandoquidem c l nos altriii, con, , Qavifu;.
aumpli el sexcenlis morlis generibus confecli
ol
bumus : id quod rcnnoliare certo possant, qui
($ ;
brevi etiam moroento nobiscum fuere : cun> quibus
collo/ non polui, propler conlinuas febres, ,
; xaV
quibus sum occupatus, quibusque diu noctuquc
, ,
afilictus, Uer tamen acere necesse habui, atstu
oppressus, insomnia labefactatus, reron necosea- ,
riarum penuria, coralorumque eeu defen9orum iuo- , \ ;.
pia corifcctus. Nam ct iis qui vel in metallis opus , \ ,
i*ciunt, vcl carcerem incolum, longe duriora et
\ . : ;
pasii lumus, el eliamnum patimur. E l vix tandem
, /.
Ca38arcam ex tempeslaie in porturo venimui. Sed
1019
l ) e
ne porlus quidem islerecreare nos ex fluctuum el D m

undaruin aeroronis potuit : adeo noe praeteritum
. *
tempus proraue confecil. Verumlamen Caesaream
,
cum venisaeni, non parum sura refocillalus, qitod
, \
cl puraro bbcrira aquam, ei panem non sordidum

alque durum suiopaerim, neque in doliorum frag *
wcntis lavarim, sed balnûm qualecunque repere
^
rini, et quod in ieclo lum cubare peraiissum mibi
.
fueril. Possem quidem plura istis commemorare :

' , .
verum ne iiimio vos dolore 4 0 8 aiDciam, in bU
, *
coQsisUtn, IIOO illo adjecto, non debere vos
,
exprobrare eis, casum scilicet nostrum, desinere,
, *^
qui nos diligunt. Nam cum lot habeamus noslri
, clj
atudiotos, tania potesuie et aucioriute prxdiios,
\ &
u .que eos ree inopetramus, quas damoati etiam
A
1021
ECCLESIASTKLE H I S T O R I ^ L I B XilT.
1022
. \ . ,
,

.
.
.
*
, '

, ,
.
, ,
,
. "
, , ,
. \ ,

.
. ' ,
, . >
, , ,
-., , ,
, ,

, ^
. "
,
bomines impelrant, n i in amoeniorem vicimorem

que locum condomnaremur. Verum curo el corpus
xrumnas hasce lulerare denegei, et metus Isaurorum omnia circumvallel, parvam hairc et tenuem
gratiam oblinere non possumus. S i l eo quoque
nomine Dco gloria. Non enlni glorificare eum in
omnibus desinimus. S i l nonien ojus benediclum in
saecula. Scitis namque, loca omnia lumultibus et
lurbis esse plena : nec pro Consianlinopoli sola,
sed pro universo orbe oralione c l cobonalione
opus esi. Inde enim inilio sumplo, siculi diciuro
est, rr.alum loca omnia pervadens, ecclesias omnes
lurbal. Septuaginla diebus in iiinere consumptis,
aliquando landcm Cucusum pcrvenimus : locum
tolius orbis, propler solitudinem, gravissimum.
Proinde reverenlia veslra colligere potesi, qwe et
quanla pertulerimus mala, ineustentabilibus febribus confliciali, et melu Isaurico circumvallali.
Aiquc haec quidem dico, non quod velim quemquam
cuiquain moleslum eese, et petere u l alio indc
transferar. Nam quod durissimum fuit, viae scilicrt
airumnam, periulimiis. Scd illam a vobis graliam
pelo, ut crebro ad nos scribatis, el ecclesiaruni
curam geralis. E l rursus inquil : c Quandoquidem et nos teriium jain annum in exsilio agenles,
in famc, pesle, bellis, continuis obsidionibus
solitudiric iucrcdibili, morie quolidiana, ensibtia
Isauricis, non mediocriter aniinat et consolalur
adectionis veslra abundanlia, ei constanlia, et
. , ' C
ael \ , \
, .
2>,
.
IMuciai stabilitas. Quapropter etiam i solo et moenibus ejtxii sumus, vera tamen civiiate exacii non
sumus. Si enim vos civilalem facitis, et nos
vobiscum seinper et in vobts sumus, saiis consiat,
etiam dum hic agimus, urbem noe illam incolere.
In animis emm vclri versamur : ei ubicunqae
samus, onines vos vebemenie nostri amalorea in
mente noslra circumferioiusy
409
xxvm
. '.

De Arsacio patriarcha Comtanlinopolitano, qnalis

is (uerit: el ut Joannu teclaiores persccutus
et paulo pott mortuus.
*
*,

' * , D
.
\ ,
,
.

. *
, &
*
;, *

\ .
,
,
,
Epislolae aic babent. Non muilo vero poslepiscopus ConstantinopoJitanus ordinaiur Arsacius, Neciarii, qui ante Joannem episcopatum eum gessit,.
frater:vir placidus quidem judicalus, et erga Deuif*
niaxime religiosMS. Gloriae auiem ejus clerici quidant
obfuerunt, qui quidquid voluere, fecerunl, ei cuU
pam omnem in eum conlulerunt. Deleriorem vera
eum niullo iecere ea quaa Joannia &ectatoribu&
accidere. Poslquain eniro cum eo et eum ecdeai
ejus, in qua insidiatores et aycopbant Joannis
mulii aliis permisti essent, commuoicare et orare
ooluerunt, ei auos sibi conveolus in exlrerais locia
et porticibus civiutie egerunt, rem eam ad Arcadium imperalorem delulit. Itaque ad eos congregatos quidam cum non contamneDda mililum manu
missua. l l l i multiludinera fuslibo et saxis pulsanles, inde depulerunt. Quicunqae aulem inter illos
ardemiore erga Joaeocm aoimo, et quasi mulliUi-
CAPUT
f(g3
NICEPHORI CALLTSTl
1C21
dinis colomnx, aliisque praeclarioresrranl, eos cn- 6" lu^wjt

sindia excepit. Elquod in fjusmodi iurbts accidere ,
solet. cjm res novae miliiibus permitiunlur, muKe- , .
ribus quse ibi simul congregaue erant, muhiscapi- ,
li velamenla, aure* zonx. monilia, torques, et or- , natusearum reliquus dircplusest. Erant eliam,qui- , : , >
bus una rum infiina anrioula inaures ablau-sunl. E l
. * cum ingens clauxirel luctus in arbe esset cxorlus,
: . ;
tantuin abest u l illi suitui erga Joannem amorem
niiiianiit, ot eiiam ea ex re nuroerus eorura auc- ,
,
i i i s e i l , c t a d parles eorum plures accesserint.
, ;
Veruiii enimveropublice illi deinceps non conve.

uiebanl: mulii vero cliam neque in forum neque
in balnca prodibanl. Quibusdam eliam dorui ina- * ' , *
. Jjv.
ncre periculosum frai, qui sibi ipsis exsilio imposito urbctn reliqiierunt, el qao cuique visum esi, ^ :,
f-Miicesseruiit. Mulii saue e l alii honesli bonique , tiixii,
.
v i r i , ged non irrinus mulieres, pari in Joannem
ardore iuler se dcccrtarunl: inter quas Olympias ,
vi Dilbyna Nicarela fuit, de quibus paulo anle d i -
*
xiinus. Arsacius porro ubi non longiusquam decem
eiquaiuor menscsiii sede episcopali vixisset, 410 . . * *
riiciu iiium o b i i l : cum quideui, ut aliquis dical,
,
, ' ., ,
jtulluiu viventis hominis opos peregisset, longo
(.'inpore pcr frigidiorem nalura? ignaviam et s l u - , '
;
porem quasi confecius uec ininus ante naturalem
fincm prxinurtuus. Prob pudor, quis ctii, inquit /. ; - ,
Eyiueon, quasi quidaiu, ut ita dicam, vetus iruncns, inulta principum facilitate, eabstitulus est? , xpa
Virociogesimura supergroesosannum.tumulo raagis Q ;

, ,
quam ihrono apposiius, delirus quidam c l destpiens,
.
ad dicendum quidem inepttsaimus, ad cogitandum
, -autein de rebus decemibus stupidissimus, ad faciendinn vero ignavUbimus, parum admodum ab , ^'),
inanimalis dissidens, leclo et angulo dignus : qui ,
cuin per seipsum esseiiuuiilis, et populus Joannis ' ,
amure lencrelur, quod is ei ex parte altera obsta- ,
,
rel, ingralus prorsus omnibus e l illaudatus iuit.
^ . ' ,
Talis Arsacius e r a l ; etcuin brevi lempore Eccle * ,
b\x prxfuisset, iia e vivis excessil.
.
CAPUT X X I X .
. ' .
,
\ xar*oi>De Atlico pattiarcha, et persecutione ejus tempore
>
-.
(acta. Ht qu(B ccctetm in Atia ium acciderint.

.
It
,
Fermuliis autem Ecclesiam arobienlibus, quarto
pust Arsacii obitum mense, ex presbyleris Aitico '
'
ea commilliiur: qui in cleri ordinem allectus,
,
unue ex Joannis obtr^ctatoribus fuil, Sebaslisc A r - .
nieniornm ortus, ab adoWcenlia aulem pbiloso
pbise nperam oavavit, sub magistris quibusdam
monacbis Macodonii baeresim seciantibus, qui tum . *
, Sebasiiac philosophbe suas officinam babcbanl. Erat
, ;
autem ipse rursus Eustalhii disciplinne, quem Se ! ;
baeli epiecopum et monacborum opttmuin duccm
*
fuisae in superioribus exposuiimis libris. Cujus
srriplum palcberrimum quidam esse ferunt, qaai

BasiliiMagni Ascelica, sen monastica dtcunttir. Non
, D
bic autem cst Eutlathius, qui postea Aniiocbiam
1025
ECCLESIASTIC^ IliSTORLE LIB. XIII.
1026
. *
\ , , * \
. '
' ,
' , .
, , .
'
,
.
,
,
,
. ' ,
, ' " .
,
.
,

, 0
; '
, .
,
. '
,
6 , *
esttranslalus, clpropterquem iu Ecclcsia offendicula

illa inler Paulinuin c l Melelium, et Flavianum el
Evagrium exstilere. Alticus ubi inter viros censua
est, Macedonii opinione rejecta, ad Ecclesiam univcrsalem se conlulii, non tam doclrina quam natura
prudeus : quapropier in rebus agendis facile quod
voluit assecultiscst, inslruendis siinul et effugiendis insidiis dextcriiate rora. 4 1 1
In nioribus
cjus bae fueruni illecebrae, ut fere omnibas graiu?
et charus esset. In orationibus ecclesiasiicis siinplexfuii, easque talesedidit, ulneque ab audiloribus transcriberentur, neque omnino doctrina
liberaliore et elegantia carerenl. E l cum vir summa
diligentia esset, opporlunum tempus nactus, subinde oralores Gracos celebriores legctido se xcrcuit. Tum demutn, cum idiola seu rudis esse
deretur, lestimonia ab i l l i s mulualus, eos eliam
qui erudile cum eo agereni, fefellil. Cumque s i u diosHsinius et placidus maxime erga ejusdem
aeiitcnlix sectatores, lum eis qui aliter quam ip*e
sentirent, formidabilis plurimum fuit. Eis jacillirae,
dumnimodo vellet, limorem incutere poiuit : et
rursutn tolus routalus, ad comiiaiem se retulil.
Talis ille fuil : siculi qui enm cognovere, memorire
niandarunt. Eo aulem Ecclesiam gubernaule, i n gentem Joannis sludiosi tulere persecutionem,
(um qnidcnt maxiina el Orienlis el Occidentis pars
Eiclesiae cjus communionem aversarelur. Quo
tomporc Ej>he>ii hnpuniiaie arrepta, qux eis visa
C suiii, omnia iuovere el rnutarc voluerunl. Ilaquc
viros a bouo pasiore rile, el sicuti Deo graium
ost, in ibronis collaios ejecerunl, eisque profanos
quosdarn ci impuros prorsiis bomines subsliluerunt,
milla exploraiione manuiitu imposilioni praceunte :
quippe ila vana el facilis ca res visa est, ut ad
episcopalum promptissime suscipieiidum salis esset, si quis id modo vcllel, aui aliquid donaret.
Proinde qui duilum a Joanne exauctorati fueram,
commode rerum taliutn conlemplores aggressi, in
Ecelcsia sunt introducli, episcnpaltt (prob pttdor!)
pecunia redcmpto. Qui etiam Heraclidem illiutr,
quem magnus Joatmes Kpbesi eprscopum creaverat, suffragamibus ei aliis qnoque septuaginta
ep scopis, ad annos, qualuor crtidclissim carceri
. *
^, , '
\ . '.
/ ,
; '
, ,
. ' , , , , !
. ,
, , , ^
\ '
, ,
.,,
( I
.
( I ) Nemo gradum sacerdulii venalilate ipreiii
merceiur. Qiianluni quisque inerelur, non quanlum
dare sullicil, aesiimeiur. Nun preiio, sed precibus
incluserunt: et postea dignilaie ei abrogata (1),

exsecrandum et inanifestum cinaedum, deleslalionis
omnis plcnum, iribuni Victoris eunucbum, in virgiids viri ibrono (o vindicia et patientia Dei!) indignissime collocarunt.
or.lineiur anlisf.es. L . Si quemquam. C . dc epise

c l cler.
1023
NICEPTIORl C A L U S T I
1027
CAPUT x x x .
412
. \
*:,
De impuristimo Porphyrio, qui Antiothia Flaviano
, "
iit episcopatn succegtil: ct tewporu ejut pcrse, .
cutione, tl de coMtitutiont qu*m Arcaditu promulgawt.
%
;
Tum qnoqee magno Flaviano, Antocheno epiacopo, qui se cum Joannis adversariis non coiijun- ,
xerai, et ad quieiem aeiernam translatus fuerat, ,
, *
Porphyriua auccessit: vir quidam grandsevue, non
,
minus improbitaie veteralor, quippe q u cum illo
diligenli cura u u l r i u coaluerat, quam l a l c vctu- *
lus. Nam vila in libidiiie peracta, ne tempore qui- , *

demipso quidquam de eo impetu remisit, atque in
rebus turpibusipsamquoque naluram vincere atque , .
euperare summopere contendit. Ubi veroeunietiam
Amiochenae ccclesiac sedis per lyrannidem occu- , ,
pandae cupido capit, cum urbs lola, more recepto, , ,
\ , tempore suo ad spectacula iu luco Dapbncs effusa
esset, Severiano et Acacio, necnon Aiitiocho in
, \
amiciliam suain allccl.s, el adrainislris tyraiuiicas ( \
cupidilatis assumplis (simile enim simili aniicum
), , .
prorsus esl), pradonum more ihronuui conscendit, ;, '
veluli lupus quidam, non paslor: eademque ipsa ^ . *
bora ordinationem ab eis accepit. Adeo auiero i l - , lis ea res deproperaia est, ut recepios litus pluri- 1$ . *
nios in sacra initiatione praetermiscrint. Porro ,
operum tenebrarum patralorcs, line suo maleGcio , |) lanto imposilo, poslea discesseruni, laxalis babenis * .
sibi fuga consulentes, et per nionles iuviusadsua ; ; ; . ,
reverieules. At civitas ubi faclum id sensit, ignem

et materiam aliain incendio aplain manibus ra
, pienles et congerenles, zeio scilicel divinoet ipsi
, ' ,
flagranles, una oinnes adversus eum iere, ipsum
,
siniul cum episcopa! doino couiburere volentes. " ,
Vilain pamque ejus, quaiu improba ei delesianda ; .
esset, non ignorabaut. Quod sic agi poslquam ille , ,
cognovil, praesidi pecunia corrupto suadet, ut et ipie furorem alium conlra pielalis coeiuin obarmet.
. ,
lllicel armalorum luanus coniracla, et cobors ma- * , *
lurum conlra illos coacla est. Proinde illi iu con- . \ .
tpeclum istoruni couira eunlium venire ausi non
^>
S I I H U Inlerea ingens eiiam perseculio excitata esl
, udversus ecclesias Dei.Attici instinclu (neque enim
, (\ '
cuin boc quoque communicare quisquani, propter quoJoanncm niaxiMiHprosequebanlur, amoieii), )
volcbat)Jussiones imperiales passira circumfereban- ,
4ur, in bajc ver))a conceplae : 413
M"' episco , ,
porum cum Tbeophilo, Allico, Porphyrio communi- .
c n e noluerit, exiorrisecclesia esio, et faculiatibus
, ,
privalor. Ex laicis auiem seu popularibus qui magi- *
siraiusgerunt, digniiaieexciduuto, milites cingulos
, deponunto. Yulgus autemet opiiices auro dainnan, \
lor. > Llaque qui sincere boneslalem sequebanlur,
. " ,
el res praesenles non magni faciebant, ne quid
, ,
ibsonum et verae pielalis iusliluto indiguuin coin- \ , ,
iniilerenl, ad soliludiucs inbabilandas profuge\
runi. Quxdam iuviti etiam communicare cuiu illis
,
coaciuuut, qiiibus aciiicet gloria et opibus excidere . *
lagnuiu visuiu est. Monachi vero iu Syria plurimi
, *
:
S i
1029
ECCLESIASTICE HISTORIJE LTB. .
11TJO
ab Ecclesia scjnncti, synaxes e l convenuis suos

pgere: quam ob catisam mulias etiam expcrii
.
eunl aerumnas.
. '.
'

.
CAPUT X X X I .
De legatione quam pii Romam de Joannis judicio
miserunt.
Cum Ecclesia iia affligerelar/episcopi quidam

* ^
et clerici, divino zelo pro Joanne et Ecclesia, eujns
\ , lam malus el miserandus slaius esset, flagranies,
,
, , - ex Oriente Homam vcterem sunt profectuygravcmque tragoediam islam Honorio imperalori et lnno ) ',
cer.tio Rorose epUcopo commemorarnnt. Nam posl
^] oiagnura illum Damasum, Siricins quindecim annis
, '
episcopatum Romanum tenuil. E i aulem defuncio,
.
. Anastasius siibrogalus est. Qui nbi post trieuniuni
, - ^ decessit, Innoceniius locum ejus per successionem
. cepil. Trcs illi secum ailulcre epislolas ; quarum
. ima aure;c illius linguac erat, calamilales omnes
; * , exaciissime recensens : secunda, tolius Constanli , - \ nopolilanse urbis cleri communis; lerlia, quadra * , ginla illoruin episcoporum, qui communionis et
* ; parlium Joannis crant. Eis reddilis, tantum in illis
zelum accenderunt, propter calamitateseas dolcn ,
libus, ut ambo ad imperatorem Arcadium litteras
. ,
dederinl, diuturnum in rebus bujusmodi somnum

, - , ejus reprehendentes. Carpebanl vero alterum quoque cxsiiium, quo Joannes praeter ecclesiasticas
, eanctiones affectus fuerat: oponere aflirmantcs, si
. ^
quae illi verae honeslatis et Ecclesiae tranquill taiis

\ , - C curaesset, 4 1 4 episcopum in sedemsuam reduci,
el synodum Tbessalonicae, quae in medio e Roma

el ex Oriente venientibui sit, cogi. Tbeopbilum
,
* . eliam Alexandrinum, qui omnia ea miscuisset, ac , c i r i : alque ila demuui canonico, nullisque affectionibus corrupto judicio, Joannis causam omneiti
\ ' '
, * rile et ordine decidi. Cujus rei gratia se llalos ali
quot episcopos misisse addiderunt, conscienliam
.
bonam et judicium rectum in cordibue suis obli ;,
nentes. H&c sic ad Arcadium Honoritis ct Inno
cemius scripsere. Quae vcro Joanni etiam et clcro
, .
rescripsere, ejuscemodi vprbis continentur : qua*
\ cgo ex Romano scrmone ulraque in Graeeam l i n , 0
guam iranslaia i n v e n i , et hislori* buic adjcci.
'
Epistol ad Joannein sic babei:
, " , .
*
. '.
CAPUT X X X I I .
Innocentii papas Romani epistolce ducc, tancto
'
'

Cnrytostomo exsuli ei clero Comtanlinopoiitano
,
.
\ .
, \ ,
' ,

.

, \ -
c Tametsi innocentero bona omnia exspectare,

el a Deo misericordiam petcre convcnial, tamen nos
quoque,qui loleranliae malorum suasons sunnts,
lilteras basce, pro eo atque decuil, cum Cyriaco
diaconoad te dedimus, ne adversariorum injuria
pluspossit, dum affligil, quam bona conscientia,
dum in spc cum illa lucialur. Non enim opus csi
doceri le, tot populorum doctorem et pastoreiu,
mi
NicEPHoai
oplimos quosque saepe atquc adeo sempcr pro

bari, an in vigore palientiae persisiaul, neque
alictn dulorum labori cedaot. Et est profeclo res
sl..bilii ei firma, conscientia bona in malis qiue
injuste accidum, onmibua: quae nisi qnis patientia
vmcat, indicium de se malae tuspicionis pr&bet.
Omna nainque sustinere debet, qui Deoprimum,
deinde suae quoque conGdit conscientiae. Quandoquidem bonus atjue honcstus vir exerceri ad patienliam maxiroe potest, vinci autem non potesl.
Nam mcntem ejus divinse custodiunl Scripiura?.
Abundantaulem exempli9 lectionessacrae, quas populo iradinius : et omnes prope sanclos variis modiset contiuenter maiis afflictos esse, cum fide
aiiestantur ; quippe qui tanquam in aliquo judicio
explorali, tandein sicad coronam palieniix pervencre. Consoletur igitur charitatem tuam, fraler reverendissime, conscientia lua, quae in iribuiationibus solaliura tirlutis obtinet. 415
Inspiciente
naraque ipso Domino Cbrislo, in porlu pacis, pura
constabit conscientia. Haic Innocenlius ad divum
Cbrysoslomum scripsit. Epistola aulem ad dericos
haec est : Innocentius episcopus presbyleris et
diaconis, tolique clero el populo Ecclesiae Consianlinopoliians, qua3 sub Joanire episcopo est, fratribus dileciis, salutem. Ex lilleris dilectionls vcslrae, quas per Germanum preslyleruin et Cas8ianum diaconum ad nos dedislis, sccnam malorum, quain ob oculos posuislis, anxia solliciiudine
eognovi: et quibus aerumnis raalisque fitles laboret,
repcliia saepius leciione pcrspexi. Cui rei sola
patientiae consolalio medelur. Dabit enim brevi
Deus nosler affliciionibus tanlis Onem, quas sustinuisse proderil. Scdenim hanc ipsam necessariain
consolalioncm, in initio cpistolae dilectionis veslrae
posilam, consilium propositumque vestnim laudantes inlelleximus, niulla patientiae testimonia coinpleciemem. Consolalionem namque nostrani, quam
ad vos scribere debuimus, lilleris ipsi vestris
prxoccupaslis. Eam siquidem laborantibus Domi
nus nosler praebere palientiara solel, ut in ipsis
tribulationibus se ipsos Cbrisli eervi soleniur, secum ipsi repuianles, eadem anlea sanctia, quae ipsi
paliunlur, accidisse. Sed et nos ex ipsis lillcris
veslris afferre vobis solatium possumus. Non eoim
ab eo, ul vobis condolearaus, alieni sumus: siquidem et nox in vobis affligimur. Quis namque fcrre
possii, quae ab illisdesignantur, quos roaxime convcnicbat pacificae iranquillitaiis et concordiae siudiosos esse ? Nunc insolilo raore sedibus ecclesiarura
euarum innocentes ejiciuntur episcopi. Quod eane
priinus frater c l collega nosler, episcopus vesler
Joannes, per injuriaiu esl passus, causa indiota,
el criiiiine neqoe objecto, neque audilo. Qu# vero
haec prohibila ralio esl, ut judicii specimen nou
serveiur, aut de causa iion quaratur? In locum
vivenlium episcoporuin alii subrogauiur: quasi,
qui abejusmodi delictis proruropunt, a quopiain
judicaripossiut recle quidquam vel diccrc Vcl facere
CALLISTI
vn
. , ; iw,
. ;
;
,
. ,
, ; .* ;
\ , ? \ '

; ;
; ^^
:3, \
^ ^;
.
, , ;
.
, ;
. TaCta

& ,
c , \ , \ \
. t
,
, ^
,
Q , :* ;
\ :,
. " ,*
. ;
, \ . *
,
; , ,
/. xapdxhjw,
, ; *
.
'
\ , ol w
D , b
. \ *
\ .
x*p '
. ;
* ;
,
;. >'
:^
. *0 *
; ; ^.
; ; , ^
,
. ; ,
?
1033
ECCLESIASTlCiE U i S T O R l A L!B. XI.
1034
; - possc? Nunquain sane palres nostros !a!ia ausos

4 1 6 Tuisse, seJ polius vciuisse cognoviuuis, ne
* ;
cui in lucuin vivenlis per ordinalionem alimn sub

stituendi siipoteslas. Miniineenini ordinatio ivproba
, , ,
; honoreni adimere episcopo polcsi: qitandoquidcm
neque epiicopus iltc esse poiest, qui inique subsii
tuilur. Nam quantum ad canonurn obsrrvaiiiiam

. altinet, canonibus obsequcndum essc scribimus,
qui Nicaeae sunt dccreti: quos solos conscctari dc
cet Ecclcsiam'calbolicam, el cosinmcdium afler e.
'
Sin alii a quibusdp.m proferunlur, a Nicaenisea o,
nibus dissonanies, el baercticos auctores rcfercn
tes, ii acalholicis episcopis rcjiciunliir. H i m i c o
,
rum namque inventa caihoucis canonibusion suiii
,
adueclenda. Semper elenim iili < lonh-aria ot
.
, Nt- nefaria decreta, Palrum Nicbenorum coiisilium ni , - nuere intcndunl. Quaproplcr non solum boc dicimus, islos sequenduiu non esse, verum eliaui ciuu
,
. baereliciset schismalicis seu dissidiosis dogmaiibtis
, - condemnandura: qiiemadiuodum anleain Sardic i.si
concilio ab episcopis, qui nos praecesserunt, fae.
tum est. Nam qua3 sic perperam subiiilroducuniiir,
.
magis damnare convenil, quam ul qtisc dirccic
,
conlra canones sialuuntur, aliquam Labcatii, fra
ires rcverendissiiui, firmiialcm. Caacruin quid
\
conlra istos in praesentia agendum ? Synodali cognilione pcropus est, quam duduraetiam cogccdam
.
, esse censuimus. Sola eniro illa laliura proccllaruni
moius sopire potest: quam ut obiincamus, ulile
, , .
nunc fuerit, medicinam el opem banc ad voluulalem magni Dei el Cbrisii ejus, Doniini noslri, rc; ,
. ferre. Omnia qua3 diaboli invidia, ad fideliuni ex - plorationem sunl perlurbata, pacabunlur. Slabiii ,
late fidei nibil non sperarc a Domino debemus.
Nos quidem iuullum dciiberainus et dUpiriraus
.
quotuodo universalis syuodus coiigregeiur, utdc

volunlate Dei lurbulenti isli moius compescaniur.
, .
llaque iulerea susiineamus; et patienlia3 inuro
^ >
ircumvallali, oumia auxilio Dei noslri resiimiuin
. - iri spereiuus. Qua?cunqne vero vos sustinuisse
, scrjpsisiie, ea quoque orauia antea, quamvis diver, \
sis maiiuie lemporibua, a collegis vestris episcopis,
. *
Dcmetrio, Eulysio el Palladio, qui Romaoi vene ,
rum, ei nobiscura fuerunt, percunclatione accu . D rala cognovimus. 4 1 7 Itec eunt, qtue ad cleri , cos ab lnnooentio dalae lif lerae contiiiebanl: ex

quibus colligere licel, qua? illi senlenliaet studiutn
, ; ,
deJoanne fuerit.
, \ , * , . , .
. .
Jlepl
'
CAPUT XXXIII.
De legalis Roma missis, qualia ii Eudoxicc ei Altiii
suggestione sint passi.
,
,
Lillerae ipsae lales fucre. Insupcr vero syuodi

dccrelo (i), quai Joannis causa in Ilalia coacla fuii.
(I) Sozoni. scribit, cpiscopos quinque,e( presbyl.eros duos Eccleside . ad Ilonorium el Arca-
dium esse missos, qui locum el lempus synodi

cogendae peterenl, iib. vui, cap. u i i .
PATKOI. GR
CXLVi
33
1035
NFCEPIIORI C A L L I S T I
10%
, ol
, ; ,
,
, " ^
. ' \ ;,
\ * *
, , \
.
,
.
.
;
.
* &

rpiscopum Anysium ferebanl, rcddere permissum ^ , . ;
non esl. Sed duobus navigiis impositi, poslquam
, ;,
in unumex suburbiisConslanlinopolitanae civitalis,
, , ,
quod Albyras vocalur, pervenerunt, per vim in
; , \
cuslodiani sunt conjecli : quibus per calumniam
;,
objectum est, quod diiionem alienam ultra lermi- . , \
i:os suos turbarent, el cum Orientalis imperii con- , ,
Iwinelia ibi adessent. Romani igilur, et Cyriacus ,
episcopus, quique cum eo crant, seorsim quisque . ' ' in custodias inclusi, torli sunt et aerumnis pluri- , ,
nrisaflecti, ut litteras flagitatas proferrent. Post- , qnam aulero illi se eas non prius daluros esse ,
aflirinaruiK, quam imperatorem vidissenl, utpote '
ad eum legati, postremo Valerius quidam, cx fe , , ,
ritaie et tcmeraria audacia nomen c l celebriiaiem *\
aucupans, eplscopi unius, apud quem litterae erant, , ; pollice fracto, scripta ipsa et vascula quaedam,
;, ,
adhaec quidquid illis ad res necessarias parandas . Tjtt
crat argenli, ei eripuit : id quod ille non sine , '
maligno consilio fecit, ut sumptibus omnibus spo- , '
liati, facere aliquid i l l i , qnod prohibitum esl, , ; ;,
necessitaie adigerentur. 418
Postridie ejus diei ,
alii plurimi affuere, sive ab ipsa Augusia, seu ab .
Auico missi : qui ab illis petierunc, ot iribus ; \ , .
millibus nummorum aureorum receptis, cum A i - , ,
lico communicareni, Joannis autem causam despi- , / cerenl. Hoc illi ee facturos prorsus negarunt. >
Accidit enim divinilos quiddam, quod eam rem

probibaic. Nam uni ex ifimylii diaconis, Paulo . ci-HJTT
noinine, viro casloet moderalo, divtun Apostolum D , '
,
Paulum appareaiem dixisae ferunt : Videle quomodo accurate (seu circunaepecte) ambuletis, die* , \ enim mali eunt; > promissam forie fraudetn sie , wiinbibenlem. Sedenim cum illi promissiooem seu
, *
eondiiionem oblalam non reciperent, eed reditum
, *
in Romanaro urbetn precibus pelerenl; Yalcrius,

egregium illud viri optimi facinus in pollice
. *
palravit, ad male ageuduro strenuus, putri cuipiam
, /, '
el veluslaie squalido navigio eos commissos, exi * 4liuro eis slruens videlicet, Romam reveiMi jussit. , , ^
lili cum summo periculo naviganies, segre Lam- , \
psacum appulcmnt. Inde navi mutala, quatuor
\ , luensibus elapsis Rumain pervcnere, el apud
. . luuocnliuro papam sigillalim qu% eis accidcre,/. , ; .
in manus receplo, Dci amans jiiiylius Beuevenii
cpiscopus, Catbegius ei Gaudentius, cuni Valeniio
tt Bonifacio presbyteris, Roma Byzantium profecti
sunt. Sequebanlur eos Cyriacus et Demeirius, una
cuni Pallatlio et Eulysio, qui Joannis partium
sludiosi eo veneranl, et tragoediani malorom
omnem Hlis exposucrant. Cum aulem in Grxciam
pervenissenl, in roanus Iribuni cujusdam, qui
insidias eis lcienderat, inciderunt. Non enim latere
poluerunl feminarum pessimam Eudoxiam legalionis ejus mandala. E l quod eorum scnlenLiae seu
consilio, qui lcgaiioncin eain miseranl, arie quadain adversaretur, actiones eoruni contrariis actionibus praevenit. Quapropier Thessalonicam illis
vidcrc, alque papae liueras, quas ad eju urbis
137
ECCLESIASTIC^ HISTORIiE LIB. .
cienlce, quid ve) Cyriaco

' - renunliarunt, niliil
, , ejusque comitibus, vel Joauni ipsi aceiderit. Haec
\ ', ' - tum segnem Arcadium latuere : id quod postea
, \ animadvcrtere Hcuit. Hisce vero de causis Inno ,
centius Romanue episcepus plurmum tudigrialiis,
\ , (5 cpistolam compositam ad Arcadium, Auicum et
, )Theophilum dcdit, qua illos excommunicatioiti et
. exaucloraiioni subjecil, cum quidem coguovissct,

non niullo post Patrem illum morlem oppeliisse,
Epistola verbis
in longiti9 exsilium abduclum , quemadmodum paululum progressi exponeinus
hujusmodi conscripla fuil :
.
419
. '.
'Irroxsrziov
'
CAPXJT X X X I V .
Epfotola Innocentn papm Romani ad Arcadium et

Eudoxiam, excommunicationi eos subjicient.
iVox sanguinis fralris mei Joannis clamal ad

c $
Deum conlra te, imperator, siculi quoodam
, ,
* Abel jusli conlra parricidam C a i n ; e l ib modis
omnibus vindicabitur. Nec id modo admieisli, sed
. ,
etiam pacis lempore persecutionem niagnam aii?er - sus Deum el Ecclesiam ejas conciusli. Ejccisli e
. - (hrono suo, re non judicata, magnum loiius orbis
, doctorem, et una cam eo Cbristuin persecuius es.
* Neque de illo ita queror (sortera enim, seu haereditatem cum sanctis aposiolis in Dei et Servatoris
(
nostri Jesu Christi regno consecuius est), quamvis
intolerabilis jaclura ea sit : sed aflligor proplerea,
) ,
quod primum de animarum vestrarum salute ,
,
, \ \ - Q deinde deeis qui sapientissima, spiriluati et di/ina

doctritia et institutione ejus orbali, famc verbi
.
Dei conOcionlur, sum sollicitus. Non enim ercle sia lantom Gonstanlinopolilana mcltitae illius l i n ,
guae jacluram fccit. sed el orbis sub solc lulus ad
, orbilatem redacius csi, viro tara divino amisso,
, persoasione unius mulieris, fabulam bancet spe . ctaculum exbiberi sincntc. Yerum excipiel illa et
\
praeseniem hic poenam ei fulurum scmpUcrnuiu
,
supplicium noa post multos bosce dies ei adve . \
niens. Tamelsi enim bcatus Joannes vilaiu rcJi , ,
quit, fide servata, et fluctuanlibus confirmatis; in
\ '
aelerna lamen saecula sempiternarum deliciaruin ct
\
immortalis vitae haereditatem est conseculus. Nova
. ,
autem Dalila Eudoxia, quae paulatim le erroris seu
, D seductionis novacula lotondit, exeecrationem cx
,
multorum ore sibi ipsi inlroduxit, grave c l quod
, - geslari nequeal peccatorum pondus colligans,
.
atque id prioribus pcccatis suis superaddcns.
, llaque ego minimus, et peccalor, cut tbronus
, magni aposloli Petri creditus cst, segrego ei rejicio

le ei illani a perceptione immaculalorum myste * riorum Cbristi Dei nostri : episcopum eliam

omnem, aut clericum ordinis sanct;c Dei Ecclesia?,
,
qui adtninistrare aul exhibere ea vobis ausus
, '
iuerit, ab ea bora qua praesentes vinculi mci
, . legerilis lilteras, dignilate sua excidisse, deceruu.
, -., - 4 2 0 Quodsi, ul bomines poleulcs, qucmquam
ad id vi adegeriiis, el cauoncs vobis a Scrvaiore
, , pereancios apoatolos Iraditog transgiessi fucritis.
1039
NICEPHORI
scilote parvum id vobis peccalum fore in
horrenda illa judicii dic : cum neminem liujus
yilae honor et dignitas adjuvare poteril, arcana
aulem et abdiia cordinm sub oculos omnium eflfundentur atque exbibebuntur. Arsacium, quem pro
magno Joanne in tbronuin cpiscopalem produxistis, etiam posl obitum exauctoramus, una cum
omuibus qui consulto cum eo communicarunt
episcopis, cujus eliam nomen sacro episcoporum
albo non inscribalur. Indignus eiiim eo bonore
osl, utqui episcopaium quasi adulterio polluerit.
Omnis siquidem planlatio, quse a Palre nosiro in
coelis planiaia non cst, eradicabilur *. Ad Theopbili abrogalionem addiinus excommunicalionem,
anathemalismuni et absolulam a Cbrisiianismo
alienaiionem. Haec Innocenlius pro Joanne pu- ^
gnans scripsit. Neque vero etiam Aiticum, qui
post Arsacium thronum magni illius involavii, non
accusavit. Yerum utea res composiia postea s i i ,
bisloria loco suo ostendet.
t
CAPUT
XXXV.
CAIXISTI
1040
iv tj
,
* / . II b
\
,
>
,
*
, .

, \
. >
*
'
. *
, .
. '.
De incursione genlium barbararttm infinesRomanos,

*
eo tempore facta: etde exortis tyrannit, Sti-
, IrsJUUcone, Alartcho, Attalo, Saro, et aliis: et ut ab , ', , , *!
Alartclio Roma sit capta : ei de (ormosa cujusdam
* ' *
Iiomana? muliens cattitale.
' '
,
Eadeoi tempestale, sicuii in omnibus episcopo ,
rum dtssensionibus reperire esl, res eliam publicae
, \
tuinuUibus sunt repleiae. Ilunui naraqae Isirum ^ .
iransgrcssi, Thraciam vaslantes percurreruni,
, ,
Huldam (1) ducem habentes. E l Isauri quidam
. ;
pradones perquam fcri, ingenli coacia muliiludine
,
Pbicuiciarn atque Cariara, ct quae in medio silai
sunl urbes, excursionibus extremisque cladibus
, . \
vexarunl. Stilico quoque, Honorii socer, opumque
, ' c l copiarum illius oranium d u x , vir summus,
, simul ei Roinanorum et barbaroruin ad novas , ' rcs speclanlium siudia sibi conciliala babeas,
,
CMiin prarfeclis eorum egit, ei coramiUere in ,
icr sc imperalores lenlavil. Atque ubi, ut AJa *
riobo Gollborum duci duceudaruin
Rouiana- ,
ruiu copiarum dignilas Iribueretur, suffragio suo
,
iffecit, in lllyricos movit: et eo Joviuin queui, * dam pracmisit, re ita composila, ut el ipse J) , ' Uomanis Arcadii ducibus congrederetur,
,
421
rcgionis etiam ejus populos Honorii im . 'perio subjicerel. Alaricbus autera exercitu ex
,
Daimalia ct Pannonia, tcrra barbara, susccplo in
,
mcdiicrraiLoas vcnil (2), Greciaque el Albenis
. , \
eaplis, vicinam quoquc Dalmaliam vasiavit. Doin . de lllyricuni ingressus, alque aliquandiu ibi
, \ , W
inoratus, per AJpes in llaliam rediit, Slilioonc
,
anguslias earuin illum Lransire perinilieule ,
, ' 6
uipoic qui insidias imperalori struerci. Posica
. *
Alaricbus cuin iude proGcisci vellcl, Uonorii litle, *
e t
Matlb. xiii, 15.
(\) . UuUin vocanl.
(2) Hoc Sozom. non liabol lib. ix, cap. 4.
IfMfc
E O C L E S l A S T i t . E H I S T O R L E U B . XII.
1011
. - ris ( ) , no coeplum ilcr persequerclur, probibilus
est. Deinile vero et Stilico Honorium inipedivii

qiiominu* Conslanlinopolim propier fralris filii
,
curam concederct, ui fidelcs praefecios ei eonsii, . ,
lucret,
qui non ila pridem pupillus facins ftieral :

. , vcrilus scilicci ille, nc propler leneram aeiatein
Thcodosius pucr adversi quidquam pateretur.
hnpediit hunc igilur Slilico, nocessario eum in

ltalia
manere dcbere dicens, proplcr proxiiiiam
,
' , tyrannidcm apud Arclatero a Conslaniino exdlalam.
, Hoc cum ilJi persuasissel, alierum ex sccpuis,
scu vcxiilis polius, arripuil, qnod Romani labarum
' ,
. vocant : simulque qualuur militum ordines, cl
iinperaloris lilleras, quibus ei profectio Orientalis
, ,
, , ^ periniltebalur, accepit, alque in cxpeditionem te
dcdit. Ubi vero fama increbuil, tyrannidem illum

, filio Eucbcrio, eis adjuvanlibus qui cum potestale
apud ipsum crant, parare; militcs, seditione mn. ' '
ta, priiiium lialiae ct Galliac praefcclum, aliosqre

quibus
imperalorii magislralus commissi fueranl,
\ ; .
nccarunt : deinde paulo posl Uavennae a luiliti
bus et ipse Siilico, mox eliam filius ejus Euchorius jugulalus est. Alquc isli quidcm, quod ad , '
versus impcratorem eonspirasse dcprehensi esscnl,
, '
ad l.unc iiiotluin interierc. Post eorum aulem i n lerilum, qui cuni illis fiierant barbari, ci quem
, ,
, ' - dixtinus Alaricbo Goilbo conjuncii, Romani expu gnare aggrcssi sunt. Ibi Alaricbus dc pace oralores ad Ilonorium m i s i l : quam ubi non cbtinuit,
, /5 ,
- C aliis quoquc mullis barbaris adductis, Romanant
. * "
urbem obsedil : el Tiberim amnein (2) qui pcr
, ; urbcm mediam fluit, cobibcns (5), ne rcs nccessa (
riae ex porlu in urbcni imporiarcnlur, eflecii.
" .). * Porlus aulem maximum navalc Romanorum csi
, \ ,
(sic enim illi navium stationcm appelianl), Ircs
* ,
babens reccptus, ainpliludinc parvam refercns
. urbem. 4 2 2 ^
igilur annonse pcnuria, fames(4)
, \
simul ct pestis exorla essel, el jam servi ad Ala ; . richum Iransfugerent, Romanis scnaloribus G r x c x
, ,
6upcrstilionis, ul in Gapilolio c l teiuplts omnibus
.
sacrificia fiercnt, placuit. Accili autem Tbnsci
. " ,
qitidam, louilru ei fulminibus se barbaros inde
" - propulsuros esse polliciii sunt. Nam id illi ad ur ( bem aliam, cui nomen Larnia3 ( 5 ) , feccranl :
' , \ * - 1 ^ quam urbem Alaricbus obsessam non cepit : sod
. '
consilium cccptumque id fruslra fuil. Siqnidcm
, \ ,
qui reciam obiiuebant mentem, vindicla divina
, Romanos ba?c pali cxislimaritnt, propler iiigeutcs
, , delicias, el quas exbibebant libidincs. ii quod
' . " . aliquando ipse quoque Alaricbus oslendii. Num
, ,
bono cuidaiu ^viro (G) cum coborlanii ul Uouiai
", parcerct. noquc loi tnaiorum auclor fterct, d i . \ , xisse ierlur, < iiiviium se eam rem aggrcdi.
u
(1) Simililer haec ita dicuntur apud Paid. Diac.

de ipso Alaricbo: Qui cum discederc voluissel, Honorii lilteris relcmus ost, sicut ipse confessus esl.
(2) Sozomenus Alaricbutn prasidium miliium frequens ad amncm Tiberim collocasse dieiu
(5) /, amne occupalo. Sozom.
..
(i) Adeo fames Rom;e invaluit, wi bomincs pro
frmnenlo oastaneis uierenuir. C'odiuim quoque esi,
quosdam liuinatiis eartiibus iott abstitiuissc. SO*VHK
(5) Videiur legeiiduio, Namuv.
(() Monacho. Sozom.
iNICEPHORI C A L L ^
Conlinue onioi quemdam sibi irominentem, mo-

festum esse, Roniamque vastare jubere. Quod
etiam tandem fecit. Ac lom quidem pecunia accepta, obsidionem solvit: cum Romani pacti cum
eo esseni, imperatori se euasuros, ot pacem curo
eo inirel. Et legatione raissa, qui Alaricbo adversabanlur, impedimento, ne pax ea consiaret, fuere.
Alque Jnnocentio legationem obeunlc, imperatoris
lilleris persuasus Alaricbns, ad Ariminum urbcm
concesaii, qeae dncemis et decein stadiis Raveniia
distat. Ibrqiie cum eo e muro collocutus Jovius
Uali prafeclue, petilionem ejus imperalori
o&iendil, debere eum per lilteras ducem praQci
exercitus utriusque censens. Aique ille alia qul^dera ei concessii: dignitaiera autem eam ut conferret, nondum statuit. Jovius inconsuite imperaioris decretura Alariclio legi jussil. Ilaque ille
propter dignitalem sibi denegaiam, perinde atque
Hijuria affectus esset, indignaius, tuba classieo
cani juseo, Romam coniendit. Jovius auleiu melu
perculsus, ne in suspicionem, perinde atque barbaro faveret, apud imperatorem incideret, imprudentius eiiam quam anl<>a jurisjurandi sacrameuio
suos adegil, ne pacein unquam cum barbaro faccrcnt. Porro Alarichtis {i) dignitale conlcinptt,
nihil amplius quod Roiuani babercnt, petiii. Et
bi bis episcoporuiu legaiione missa, quod postul a v i l , non impetravil, Romara rursus obsidione
t i n x i l : poriuque capto, Romanos v i , ut Atlalutn,

.
, ; ' , ,
; '
, ,
;
. ,
.
. \
,
,
, . ,
\ ,
. ;
, { .
' . * ,
. , '
, , ?
- \ .
' ;
,
*
.
,
, } ,
. \ *
orbis lum prafeclum, imperalorcm crearent, Q , ' ,
;.
eoegit. Id illi fecftre. 4 2 3 Atlalus aulem cuin
, "
Romanis multis magislralus concessii, tum Alari f . ' ,
chum uirarumque copiarum ducem fecil, Adaul* ,
pbunique conjugis ejus fralrem prafeclum (2)
, ,
cquilum consliluit. mulliludine convocata,

splendidam ad earo oraiionem babuil, palria jura
. ,
inviolata senalui se conservaiurum, Orientemque
^ , 6universum et igyplum Iialis subjecturum polli ,
ciius. Alque ille sic elatus, non inlegrum impc. \
ravit annum, quod Alaricbo, u l Honorti militias
,
duccs cxauclorarel, non paruerit. Honorius
, .
oraiorcs ad Allalum misit, euinque ad imperii so ' , *
cietalem, si arma ponerct, inviumt. llle id
\ .
i c s p u i l : et Ilonorwm iusulam tncolerc, privalamB
ue v i l a i n si \ivcre vellel, deligere, sommorum- D ,

, \ .

. "
( ***
' ). ^
. \ ,
,
(5) Ad reliquas imperii Rom. dades acwssii,
(1) ln legaiione poslcriore Alaricbus petiit, u l in
quod Gildo comee Airicas Tbeodosio defuocio, Vsooielalem belU a Ronianis suscipcrelur : el ut
byam ei bonaiu Africju parteiu per lyranmdcui ocsibi cum mediocri fruiuenli pensione loca aliqua,
cupavit.
q u Romani uoiMuaguifacereui, incoleuda daren(i) Soioni. lib. iX) (>. S.
mr. (Sozoin )
(ÎUuos doiucslicos v t c a n t . (Sozom.)
r
que corporis membrorum ampuialione sahiteni

suam redimere jussit. Alarichus ubi Atudum non
facile vel sibt vel neceesariis alHe parere animadvertit, al> Honorio sibi rocluens, clam cuiu eo,
condilionibus acceptis, de reconeilialione paclus
csi. Aique omnibus (3> ad urbem Ravennain
congregatis, Alaricbos Aualo persuasil, ut imperii insiguia, ducesque ejus cingultun quisque depouerenl (). Honorius veaiain oronH)os dcdit,
1045
ECCLESlASTICifi HISTORLB LIB. XIII.
1046
, - ila ul quisque quem anlea habuisset honorem ob \ , tiueret et dignilatem. Allalus (1) ad inGma
'>
bunalis subsellia posiius, ubi se Honorii potestati
, ? ,
permisit, postea duobus tantum digilis ei anipu
talis, in Liparam insulam deporlalus, Adaulpbus
*!
' .
a familiari quodam suo ense poslremo nccalus
,
est. Alaricbus autem non multo post Alpibus
'
(locus is circiter sexagirita sladia a Ravenna cst
' , ,
situs) occupatis, dc pace cum imperatore egit.
,
Sarus qnidam, qui post Sliliconcm prxfecii

militaris dignilatem ab Honorio acceperat, in arle
, ,
bellica summe exercitalus, et Alaricho ipsi pro. "
pter priores ininiicilias suspectus, quod nunimc
'.
sibi bono ftitura esse pacla inier Romanos et
^ ( 6 ),
Gotthos foedera arbiirarelur, circiter trecentos
, . & sui sludiosos viros iorlissimos secum habens,

, ,
bilo Alarichum aggressus, non paucos ex miliitbus
. , rjus occidil, et victoria in praNo politus, Ra ' venna eos ejccit. Eam ob rem Alaricbu* ira per , - citus, Roma (2) obsessa, prodiiione eam cepit,
^ .
suosqne Romanorum opes quantwn possent diri* pere et domos expilare, atque uni solum, in quo
.
apostoli Pelri lumulus esl, parcere jussil. Quae res
,
in causa ftiit, ne Roma omnis fundilus inlcri ,
rel ( 3 ) . 4 2 4
^
propter timoreat
, .
qnamplurimi confluxissent, ob apostoli reveren , tiam servatt, urbem denuo aedifkiis instaurarunt.
, . * ,
Ule porro cuin Campaniam vastaret, morbo inter .
iit. Et cum b arbaris pace facta Honorius (4), u
^ , , Q Romam multa perpessam inala communiter cum
,
aliis incolerent, eis p c r m i s i l : eamque rem mami
.
simul et ore magnopere applaudens comprobavit.
In eo bello mulier quaedam maximum exhibuit
, ,
pudiciiiae specimen. Quod namqae et xtatis flore
,
et formae venustaie prxstaret, ex Alaricbi militi ,
bus juvenis quidam pulchriladine ejus, curo eam
,
vidisset, caplus, ad concubitum eara sollicitavit.
.
Cum autem piaculum id aversarelur, miles ense
, , , .
stricto mortem ei minaius, veluii cum amore conu
certans, per misericordiam summum lanium collura vulncravil. Illa vero, cniore diflluens, jiigulum
ferro subdidit, melius sibi csse rata, u i cum pudica menle morlem oppeleret, quam cura viroalio
concumberel. E l posiquain ferocius etiam barbams illam aggresstis est, plurimutnque eam op
ptignando nihil e g i l ; ad casmatem ejus consternatus, in aposlolicum divi Pelri templutn eam
d u x i t , ecelesiseque cuslodibus commendavit, sex illis aureis nummis daiis, ut pucHain viro
suo conservarent. Tales calamitates in Oriente alquc Occtdenle, l u m , D e i , ut opinor, tra accidere.
(1) Altalus Gollborum inslinctu denuo in Galliis
tyrannidem arripuil. Qui dein 'e a Gottbis ipsis
caplus, Gmstantio d c d i l u s . e l ab Honorio Roime
in iriumpbo ante currum ductus, iu Liparauique
deporlalus esi.
(2) Dum baBC aguntur in Jebus, terribilis dc Ocr i leme rumor aflerlnr, obsideri Romam, ei auro
saluiem civium redimi, spoliatosque rursum cru-iari, ul post substanliam vitam quoque amiiierenl.
U . L T e t vox,et singullus intercipiunlverba dictantis.
Capilur urbs, quse loluin cepil orbem. Imo fame
peritl anie qnam gladio Et vix pauci qui caperentiar, iuvemi sunt. Ad nefandos cibo crupii esurienliuin rabits.ei sua iuvicein metnbra laiiiurimi,
dnm maler non parcit laclenli infanliae, et recipit

uiero, qiicm paulo ante efludcrat.
Quis cladem illius noctis, qnis funera fando*
ExpliceL,aulpo$$itlacrymisesquare dolorem?
Urbs antiqua ruii, muliosdominataperannos.
(Hieron. Ad Principiam.)
(3) Prima direplio urbU RoiiKe a Gollbis facta
an. Cliristi 4 1 2 .
(4) Honorius barbaris Romam incolere permisit Alaricbus Gallam Placidiam, tlouorii suronMii
ROIIKU taplam, Albaulpbo uxrtiu dedil : qua:
blaudiliis suis apud manluni olToc.t, ut uliro ips
a Roniauis paceni pelcrcl. (Riar.)
10*7
425
CAPUT X X X Y l .
NICEPHORICALLISTI
D'f niuUis, qum urbi acciderunt, malis: et admirandis prodigiis in ccelo, terra et mari editi$: et
ut omncs qui Chrysostomo adversati (ueranl, male
perierint.
1048
.
Aq\

* m\ TW
,
$

.
Tanla enim eo tcmpore bominuro caedes facta

' ixilvo ^
est, quanlam aelas nulla a sanculo condito novit;
, \ * &
Karo porro cladem stella illa, gladii formam refe\ .
rens, obscure portendit. Non etenim miliies tan , * ;
tum inleriere, neque in aliqua orbis parle mala
* (*
bxc constiiere, scd omne genus hominum conci, ' . \;
sum est, et tou prope periit Europa. Asiaj quoque
( , xal
pars non exigua aitrila csl, plurima ilem Libyae,
.
potissimum vero quae Ronianis tributaria el Mib
jecla fuit. Inlerilus namquc mulliiudinem hostilis ^ * ' , .
barbarorum demessuit ensis; reliquam aulem fa V .
; ,
mes et pesiilenlia?, nccnon agrcstium ferarum
& .
greges absumpsere. Prxterea motus terrae ingen . ^tcs, funditus urbcs el domos evcrlontes, permultos

in inevitabiJe exiiium conjecere. Multis etiam in
, \ '
locis tcrra hiatibus rupta, sepulcruin incolis e i &
lemporaneum sponlaneumquc facta. lnsuper aqua . \
rum pluvialium illuviones, et apud alios flammeae
,
siccilates, apud quosdam fulmina conjecta, variam
fael iutolerandam edidere calamilaiem. Quin ctiam
, .
pluribus in Jocis grando saxis manuariis niajor, et
, circiter oclonarum Hbrarum pondus Irabcns, de, ,
ferri visa est. Denique nivium vis el frigoris i m \ '
tuanitas, quos plagas aliae tion preripueranl, occupatos exslinxere. Quae omnia evidenler salis divi- C \ ' . \
nani deprsedicaruiu indignalionem. De quibus
,
sigillaiim cominemorare, supra vires hoininis fue . \
rit. Tum vero lanUim eiiara solis deliquiuin fuit,
,
nl stellae cliam mcdio die refulserint: quod dein . ' de lanta slccitas csl subsecuia, ut more insoliio
, *
imilti moiiaks, cl alia etiam aniniMia intericrint.
,
Cum aulcm sol defecil, fulgor quidam siinwl in
. \
coelo apparuil, coni sive metae speciem gerens :
, .
quem inerudili quidam comelam crinilanique
* , '
sleUam esse duxcrunt. Nibil enim, quae hi eo vi<a
'
suul, coineix simile fuit. Nec lulgor is in comam
' ,
abiit, ncquc eielbe prorsus speciein retulit : scd
.
veluii lucerna? cujusdam magnae flamma per seip \
saiii subsUtere visa csl, nec radii ejus aliqui slellae
cujusquam formam subiere. lpso quoque molu ^ ,
,
variavit. 426
Naui
P
*
qui
noctium orilur, fu'gor is moveri coepit: et inde
.
\ , ;
juxta eam qusc in Ursae cauda sila est, slcllam

uliimani sensitn evadens, ad Occidentein cursum
.
tciiuit. Postquam autem coelum est diinensus, niulu
,
suo quatuor mensibua longius perfeclo, diaparuil.
, .
Verlex ejus aliquando quidem in magnam ei acu , .' tf^
lam longitudinem abiit, ut coni rationem excede . *
rcl : nonnunquam autem ad mensuram illius con ,' *
traclus csl. Alia quoquc monstrosa prabuil
. \ ,^
spcctacula, qnibus a naiura solilarum apparitio ftfli*
num discessit. Vidcri aulem coepit ab apstate media
. \ , (4 forc usque ad autumni finem. Id ipsiim quoque
/ .. zv-W- %
miraculum, iugentiuin bcllorum c l iucredibilis
e
a r t e
s o 1
c , r c a
1049
ECCLESIASTICifi HISTORIiE L I B . .
10S0
\ |5 - liominum interttus indiciam fait. Deinceps vero

.
terrcemotus esse coeperuni, qni non facile cum eis
'
qui antea exstiterant, conferri possent. Cum ter \ - raemolibus ignis quoque, coelo quasi rupto delap, ^ . \
sas, salntis spem omnem praecidit, cladcm tamen
,
hominibus non iniulit. Divina namque beuignilas
,
venio vehemcnti demisso, et igue undequaque
.
provolulo, in mare eum abjecit. Viderc lum erat

spcctaculum novum, flucius ipsos perinde alqtie
, '
regiones qtiasdam marinas plurimum igni ardere<
^ ,
quoadusque flamma prorsus in undis exstincia
est. Cum in multis terrae locis lanli essent lerrre molus, laquearia ct tecta aedium a se ipsis ila
, & ,
magno cum sonitu et fragore dirimi visa sunt, ut
qui inlas in domibos erant, clare oculis coelum
. \
conspicerent. post ejusmodi rupluraiu ila rur
sum siint inter se apie conjuncia, ut nemini tam
- novae rci signiflcationem aliquam pr.vbcrent. Idem
; , etiam in navibus et domorum pavimemis, multis
in Iocis accidit. Quaedam nanique granaria in
, parlibus inierioribus babilantes, frumento cou ^ - ferlim et subito in eos per rimas patenles effuso,
, , suffocarunl, solumque ipsum lam commode coni , paclum reddiderunl, ut hotnines adriubilarent,
,
unde frumeiilnm illud quod csedem lalem palrarit,
.
profluxerit. Ad haec, alia quoque gcneris inala tum
novo prorsus modo exstitere; qnae salis ostendc runt, non naluralt aliqua ratione baec, sicuii Graecas
. \ guperstitionis sectalores dclirantes dicunl, prove ,
nire, sed divinse indignationis flagella ea bomini .
bus immilli. 4 2 7 Multis cerle quidem co tem $ , ' pore visum est, irato ea Deo accidisse, propler
.
lam aperlam, quae maiimo illi Ecclcsiae luminari
Joanni illata esl, injuriara (4). Siquidem ct impe . , raioris conjugein Eudoxiam tum vita cxcedere
, ^ .
contigii, vermibus escam factam : et urnam, cui

imposita eat, moveri cemere erat, Deo videlicel
eum qui per illam in Ecclesia concilalus fuerat,
, ,
molum oslendente. E l Theopbilus paulo posl lalc * * , , rum morbo correpius inlcriil. Arsacins ctiam,
, ! quemadmodum a me dictum est, parvo iniercedente tempore fatis concessit. Et Cyrinus Chalce . \
donis episcopus, ex eo casu quo in pede cireum; . ' \
, - D venlus esl (2), ulroque crure disseclo, miserabililer
, ,
vita esl dcfunctus. E l alii aliter vilam finicre.
, ,
Anliochus ct Severianus, seciatoresque eorum
.
male quoque diem suum obiere, Deo ab ipsis poenaiu sumente, propler sacra (prohdolorl) inique prodila. Inter homines quoque esse imperaior A r cadius brevi dcsiit. Verum Joanuis priruum, dcinde ctiam Arcadii obiiu exposiio, una cum utriusque
fine, decimo leriio quoque bistoriaB bujus libro, Deo adjuvanle, iaiponam linem.
. '.
rqc
,

,
.
CAPUT X X X V I I .
De ulteriore exsilio Qirytostomi, librhque ejus : et
ut vha hac relicta, ad Deum migraverit.
Cucusi Joartnescumessct, ab Adelpbio episcopo

benigne exccptus aique iraclatus est. Alque ibi
(I) Socr, Hb. , cap. 10, b.cc excmpla occnllo

Dci judicio jtidicauda porrttitttt.
(2) Soxom. lib. vm, cap. 27.
1051
NlCEPllOKI
CALLISTI
mullos qoidiim pane, plurimos vcro divino verbo, , (

quod vere corda confirmat, et mentes illuslrai,
, \
pavit. Permultos vero eiiam uliles aique necessa- * rios libros composuit. Nullae enim quas ei accidere . SBrumrue lingnam ejus, fluminis inslar flueDlem,

cohibere potuerunt. De paiienlia quoque et de eo \ ^. \ \

quod non soluin nos ad socordiam non dare, ve {5, ~\
rum eliam ob res adversas, quaj accidunt, non
oflcndi debeamus, non pauca conscripsit. Pluri- .
mas etiam lura ad sancum Olympiadem epistolas \
dedit. Universx hae quindecim sunt, mirificam pa- . &
lienlix graliam compleclenles. In quibus solum ,
peccaiura esse (1), ad quod exborrescere nos con- .

veniat, dicit. jErumnas ctiam quas in ilinere per * ,
tulit, in eis oommcmoral: 4 2 8
cam a
desperaiione revocatam, ad spem bonam futuri ^ ^
congressus erexerit : alque u l fervenle maxime , aesiale iter faciens, cum veheracntissima fVbri sit .
colluclatus, scribit. Refcrt insuper siomacbi ipsius , ,
vilia : et improbum, qui virum justum in exsiJium \ ,
abduxit, Galaiani : necnon diversoriorum niansio- , , ))
numque incommoditatem, roiuistrorum inopiam, , *
rerum necessariaruro penuriam, iiem quod medi-
cum non babuerit, et de Isaurorum ferrore. *
Queroadmodum eliarn mmacbi j2), adversuseum , ,
, furentes, domicilium ejus incendcre voluerint: et
quonuodo rebue ejus in ilinere comploratis, non . , , ,
eolum ipsi ejus miserii non sint, sed etiam mise-
ricordiaro aliorura, ejlrema orania comniinaii, ,
impcdierinl. De via denique queritur, utpole ar- \ , ,
dua, lapidosa, difficili ei molesla : quam ob cau- \ .
sani bcalam illam feminam rogat, ut illa curet ne * &
longior ejus flat profeciio, sexceniis exsiliis la- \ . }
fborcro ilineris faciendi graviorem sibi esse dicens. ,
Jlaec omuia atque alia hisce similia epislolse istae
*et aliae pralcrea ad cpiscopum Gyriacum dalae CJv. "
,
-compleciuntur. Porro cum ei adversarii, quod
, xa\
*Cucusi maneret, inviderent, Arabissum abductus
^st. Ductoribusenim ejus hoc sludio fuit.ut trans- , \;
itipne frequenti labcfaclalus Hle vtlam nnsere .
finirel. Sederiim quo pluribus objectus est aerum-
jiis, eo casibus omnibus propter sanctiorem pbilo- ,
,
sopliiam superior fuit, splendidiusque refulsil:
ûcmadmodntn in igne flamma, si materiam co- ,
e l
u t
piosiorein sibi injcclam habeat. Inde vero Pity- j) , ,

\ \
4tnlem (3) (ila enim mandalam fuerat) duclus est.
,
Oppidum id est gravis solitudinis, ad finem
Pontici maris situm, saevissimis barbaris conter- , *
minum. Eo cum duceretur, et jam ad Deum mtgra- .
iurus esset, noctu ei oranli, qui vitae ejus duccs ^ u\
.
fuerant, et Petrus et Joannes, assistentes, perquam
amice cum eo sunt colloculi: eique cum adversus , .
Jamiones vicioriam, tum postremo migralionem
' (1) Tu libi persuade, prater culpam ac peccai u m , boniiiii accidere nibil pusse, quod sit borribile aut pcrtimescendum. (Cicero.) Scimus ea
mente, quain ratio ei veriias praescribit, ut nibil in
Tita nobis praestandum, prxter culpam, pulemus :
âque cum careamus, oinnia buinana placate i l
4iiodciaic ferainus. (Idem.)
(2) Fortasse pro monachh legendum monomacki,

boc esl gladiaiorcs : ul miliics iiilclligaulur,\
euni in exsiliuiu abduxerunt.
() Plin. lib. vi, cap. 5. de regione Colchica :ln
intimo eo tractu Mtyus oppidum opulentiuimm u
Ueniochis direplum est.
%
53
ECttBSlASTICA HISTORIA . XIII.
10:4
iov . 01 ad Detim, et quae cum excepttira Cfisent bonorum
, lcrcev
jerceplionem cum Iftlilia annuntiarunt. Dein
, \
coelesti ct incffabili eum esca paverunt : ex quo
'
tempore nibil posiea cibi sumpsit. Dicta baec ab
.
eis sunl, qiiibus ille ea secum versantibus concre^_ , - didit. Hinc etiani ille ad majcra progressus est
V . , - cerlamina. llii porro quibus magnus vir ducendus
( commissus fucrat, magnis ilineribus proficisce :, banlur, aliqaando lmmensis pluviis exundaniibus,
.
aliquando solis radiis maxime urentibus: 4 2 9
, c , , merces enim eornm crudelitati in illo exercendae
, majorum digniialum bonores proposita fnerat.
> , - Caeterum Pilyuntem videre non poluit, sicnli Epi-_^
". phanii vaticinium pra?dixerat. Ad Comanenos (1)
, , - , autem Armeniae cum venisset, ad tcmpluni Basilisci

martyris ductns est, qui episcopus fuisse, el sub
. * , \
Maximino Nicomedi mariyrii cerlamen obiisse
, dicitur. Ibi in soinnis ei apparens mariyr, c Bono,

inquit, aniino eslo, Joannes fraler, nos ambos
, * , , crastina dies conjunget. > llle etiam custodi lcm , , , , pli ut locum Joanni pararet, praecepit. Ex eo loro
cum triginta siadiorum iler confecisscnt, prseter
, , opinionem recta via excidentes, crrabundi ad
,
martyris adem reversi sunt. llaque cum res suas
disposuisset, linguam ad docendum movisset, ke, ,
tius se, iia ai calceos quoque indueret, vestbu
. euis ornasset, et per communionem divinam san , ' \ - ctificalionem percepisset : Gloria l i b i , iuquit,
,
Pomine, de rebus ommbue. E l seipso signo cru . C cia, sub qua vixerat, obeignalo, bealam ttlam gressus est profectionem, cum Christo vivens et
, \
regnans, pro quo laborA longos perlulit, suo qui , '
dem nomine per migrationem talem felix el bea ,
tus, eis atnem qni eam cognoverutit, et vel me , ,
. ^ dioeriter mellitam ejus doctrinam degusiarunt,
deplorandus. Obilus ejus in eam diern incidit, qua.

vivilicae crucis exaliationem celebramus, Septetn \ , ,
\ - bris mensis decimam quartam. Sic eniin convcuiebat, eum qui vitam omnem sub-cruce traiis*
, ^
gerat, et gloriam non in alia re quani in cruce Cbristi colloc^verat, feslo ipsius die, quem ex:
inateria is(a acceptum circiunferebat cinerem deponere, aique ad Deum in sublime ferri et exall a r i . Eo vero lum innumerabilis pie viventium virorura ei feminarura multiludo ex Syria, Giliciav
PODIO et Armenia confluxit: qui postquaiu eum piis manibus prope Basiliecura raariyrem sepelierunt, rursura inde abieranUj
'
, ,
,

, .
*
' , .'
,
' .
4 3 0 GAPIJT XXXYIII.
De obitu imperaioris Arcadii.
Poet Joannis mortem, Arcadius quoque anno
tertio defunclus est, sicuti et aniea conjux oju&
Eudoxia. Imperii successorem is filium Tbeodosium rcliquit, jampridein a lacie remoium. RelU
quU eliam iilias, Pulcheriam, Arcadiam c i Marinam, admodum teneras, q u in virgiuiiaie caelibespermanserc. Debinc mulio post Honorius qnoqueRomaB hydrope periit, sororis sua3 Gallae Placidiac
et Gonslanlii filium Valenlinianum terlium, e l
filiam ejusdcm Uonoriam, post se in ea urbe re-
(i) Comana oppidum est C:ippadoci?c. ( Plin.

lib. T I , cap. 3.) Sccuuduui Sirabuiiem lib. xn, in
convallibus Aiitilauri. Comanensium monlio cst I

Cum anlca. C. Uc a^ric. tt cciiuit. lib. n
. A H \

*>
.
\u
NICEPHORI CALLISTi
linqnen?. Arcadius anle viup, Deo chari |c

bominis opinionem, lalcm ob causam oblinoil.
iEdes quspdani Constaiilinopoli est maxima et
pulcberrima, , boc est Nucem, eam incolae norninant, quod in ea media, nux arbor, spectaciituin non contcmnendum, eteiil : ex qua arbore
Acacium martyrem suspensum marlyriam suum
peregisse ferunt. Propter banc aedem alia precatoria domoe conligne exslructa est, ad quam spectandam Arcadius venii : precibusque in ea peraclis, inde abscessit. Concurrit ad locum eum, ad
imperatorem videnduni, multiiudo innuracrabilis,
et plena erant fori* et inlus bominibus loca omnia.
Siinulatque vero impemtor panlulum est progre>sus, confesiim maxima illa aedes fundilus diruta
concidil, ita ut nemincm delrimemo aliquo afficeret. Ilaque clamor slatim exorlus est, imperaioris
precibus cunctos praesenli exilio esse libcralos.
Alqne boc sic acluni. Moriuus esl auiem Arcadius,
cuni oclcnnis filius ejus Tbeodosius esset. Una
cum palre is Iredecim, solus auiem quatuordecim
alios imperavit annos. Quos annos etiam tredecimus bic liber c o n l i n e l : cum a inundo coudilo
quiuquies raillesimus noningentesioius vicesinius
l c r l i u s ( l ) : a nalivilalo vero Domini quadringentesimus decimus OCUYUS agereiur annus. .
\

-
, * '
',
* *
. \ * ,
* .
,
*
, ;
,
* * , ;
^.
. ',
* &
, '
10C.
i^xf,
*
.
'.
XANTHOPULI
ECCLESIASTICJE
HISTORliE
TOMUS X I V .
437
C A P U T .
De imperio Theodotii Junioris, ut id tulore hdigerde Persarum rcge sil adminisiratum, rebu$
plcr $que omnwus ab Anthemio, cui Troilu$ tophhia [amiiiarh [uit, gettit.
Joannes igilur, aurea lingua vir, laborc cortamir.uni pro Cbristo obiiorum, veluii aurum obry(Ij becuuduDi ncolcrico.--, 1388.
. A \
-

**
/ 'AroV>
.

ior7
[ECCLESIASTICE HISTORI.fi LIB. X I V
1058
, - zum ad summum per fxploraiioncm prob;ilus, ad

hunc modum vila <st defuuclus. Post bunc et
, ,
impcraior Arcadius morluus est, adolesccnlulo
. * admodum Thcodosio Qlio, octavum videlicci in , ; gns.o annuni, r* licco : qui cum Irimulus essot,
. maler quoque eum relinquens, ad fuiuras iransiil
', ,
poenas. Arcadius porro, puero ne quid conlingcrel
,
metuens, anie rourtcm, Isdigi rdein Pcrsarum re , .',
gem curaiorem ejus et siroul imperii, donec ille
. " * , in virum evaderet, lealauicnlo insliluil. Quod ubi
,
Isdtgerdes cognovit, re ea minimc neglccla, no. * (
vum quoddam admirandse viriuiie exbibuu bpeci, , rnen. Pace nanique prolixa, centum aiinorum \u .
duciis cum llomaiiis inilis, iirperium Tbeodoeio,
' quominus pericliiareiur, con&ervavii, el Anlio, ) - B chum qiiemdam, virum admiraiidum c l erudiiissi, ' q> mum, deledum veluli lutorein et predagogum, ad
c
eum, cura lilieris in haec verba ad senaiuiu Roina , num eoncepiis, misit : 4 3 8
C
Arcadius ln> . ptralor vesler me filii sui curalorem insl luerit,
, qui officio meo fungalur, virum islbuc uiisi. Ne
'
quis igitur puero insidias struere audeal, ue bel , lum ipse implacabile advergus Romanos inoveaiu.
, - E& Antiocbus ubi Consiaaliuopolim venit, pueruin
, \ ;
ila u l iinperalorem decel, educavit, illud provi * * , . dens el curans, ut simul puer et niagnUiteniiara
' ' ' in publicum progressus relineret, el rebus bellicis
, * oplimus essei. Cum aulem quadiienniuiu cum eo
, fuissel, discessil. Rciuin autem oiunium adiuiui , ^ Mralio Anibeinio prafecto comniissa esi : qui cx
.
filio nepos ejus Pbilippi fuil, qui Paulu Constan tuiopolilano episcopo ejeclo, vesanum Blacedonium
, ,
pro eo in Ecclesiani induxil, sicuii libro decimo
,
Uisloriarum dixiuius. Atubeniitis i&le moeaia Con - sianlinopolis demolilus, pomoeria urbis prolalu. >,
riia, laterilio ingciili qui nunc cernilur muro eain
.
circumdedil, opere eo pcr menses duos magua ct
' fcre incredibili celerilaie confetio. E l cuin pru * deulia multos aniecdluit, lum incoiisullo nibil sibi
\ agendum duxil. Ac cum muliis quidcm rlle aliis
. , de rebus gcrendis consilia cointiiUiiicavil; Troilo
lainen sopbisla fainiliariier maxiiue usus esl : ia
, quo, pracler cseieras virlulee, pnidcniia tliam
. quxd^m reipubbcas adminiatraiidae Aiilbriuii
- D mula fuil. Ulud sane animadveilcudum, A m b .
mium, iinperaioris jussu, una cum Cyro pnlccs<
1
u r b i , longo poat temporc urbis

pjedagogis baec dicla sufliciaiil.
moenia conslruxisse.
De Amiocbo
ct
Aaibcmio
iinpcrîons
. '.
\ xoir&r
*
,

.
CAi UT II.
De vita, institutione, adminuirationeque rerum blicarum. hem de divina pietate et virtute Pulclierioe, sororis Theodosii imperatoris.

,
., , ,
- \ ^\
Provideulia auleni divina, illud prxcipue cui;.ns

ul pius maxime Tbeodoîus iinperaior fiercl, aliu..i
quoque lulorem gennanuni magis itnpcrio i-jus
prafccit, Pulcberiani nimiruin sororcni, quai a
prima ftalim aMate ita sapuil, ut virluie ct civiii
prudcMlia cU non ccdcrct, qui in bis rcbiis lnax^ne
10
NICEPHCRI CALLISTI
cxcellunl. Unde colligere salis possumus, princi-

pibus ad salulem solam salis veriorein esse pielalcm : siculi conlra absque illa nibil prosunl exerc i l u s , equi, salelliles, ensiam v i s , virorumque
innumerabiles copiat, aarum item 439
argenlum, plurima lerrae jugera, el quicunque alios praeIcrea est apparalas. Elenim ipsa nondum quindecim
nata annos, sapieniiorem divinioremque quam aelas
ferret, obttnuil menlem. E l prin.um qoidem virginiiaiero se per viiam oiunein consenraluram esse
Dco v o v i i : deinde, ut idem facerent sorores, eis
quoque persuasit, ne aemulalionem alque conlenliuiiem in iinperialem aulam induceret (t). Quare
omnem insidiaruro occasionem precidil. Sedenim
cum consilium decrelumque suum pignore aliquo
stabiliendum case puiarel, Deo ipsi, sacro sacer-
doium ordini, et subdilia civibus, certuai senlentias suae testimoiiium exbibuil. Nam adoiiraBdum
quoddam incredibili pulcbriludine ornameiitum,
ex auro el pretiosis lapillis confectum, io sacrae
mensae formam redaclum, pro virgiiiilale sua
fralrisque imperio caibolicae Conslanlinopolilanae
ecclcsiae dedicavit, in coroua quadranguli ejus (2),
consilio causaque consecralionis ejusmodi, novis
quibusdam litleris insculpta. llaque ubi pro virili
sua natura Sinperii curam su*cepit, quam optime,
ita ut convenit, cnin iugenii dicore reni Roinanara
adminisiravit: quam celerriine de rebus agendis
consultavit, siraulque eas in scriplum relulit.
Nam et in ftcribeiido, el in dicendo, summopere ^
eral exercitala, sermone utroque, Lalino scilicei
c i Graeco. E l quae ipsa agebat, perinde alque a
fralre constiluia essent, in illum retiilit. Illud
plurimom coravit, ut in imperatoriis arlibus is
cilucareiur, alque disciplinis aetaii cuique convenientibus inslilueretur. Iia ille rem milUarem et
iquebtrem, ab eis qui reruin lalium accurate perili
crant, didicit. U l auiem in publicis progressibus,
quovis tempore, ila ut imperatorem decei, magniiicus esset et splcndidus, ab ipsa edoclus esl :
ûemadmodum scdicet vestem sibi ipat circura<lare, quomodo considere, incedere c l risum
moderari deberei; nt in rebus quibusque se,
prout tempus ferret, vel placidum vel terribiletn
f xbiberet, et commodom aadiendis suppliraiuium
precibus praeberet. Polissimum vero euin docuit
justiliara et vcram pielatem, siculi convenit, coJcre, precari continenter, lempla adire frequenier,
icdes sacras Deo conilructas vasis, donariis et
omamenlis locupielare : saierdolum ordinem,
siinulque viros bonos, qui Cbristianorum legibus
oplime viverent, plurimi facere. 440
H& ejus
crant inalilultones. Quin eiiam iiomiullis religionem adullerinis dogmalibus, novisque rebus de4ravare conaniibus, eaiiique in magnum periculum adducentibus, ut flrmiier illa in slaiu suo
permmierel, ipsa quuque edecil. Et quomiuus co
. , **
\
, , * >
, , \ , \ , \
. \
, *
.
*
, \ fpUi
3;
. W;n
\ ,
, ; , . <
\ , ! :
\

,
,
, ;
. )

, ,
,
\
:
* , '
. Td ,
, *
* , , ;

,
\ *
; * \ \ ^
' ^]'
* xit
, \ ,
* ?
.
*
, ow
, ,
<i) Per suas scilicetaut sororum suarum .
(2) *\ , * i
mcnsiv. Sozum. lib. , cap. I.
e t
\
* &^ \ , u\w
, '
. \ \ votoi
, >\ ^
, ftMf
. " \ 83 1%&
* ,
. ; &fc<
, *
\ ftf5ip >
, \ ; *
v
mU
ECCLESTASTICiR H I S T O R I J E LIB. X I V .
10*2
, p\ - twnpore nova qtiarpiam hxresis Ecclesiam invase, \

n I , i i i causa ipta maxime fuit, qucmadinodum
. *
euo loco hisiori? ostendet. Et quia ardcnti animc
,
divinum inimen coluit, non facile quispiam eiunc ,
rarc possit, q u * illa sacra templa nisgnificc ex
' \
citarit, quaeve Dei amanlium viiorum domicilia
* atque monachorum cocnobia construxerit, perpe *
luas in ea tmpensas, ct res omnes eorum qui in
, ,
eis pietatt vacarent, necessarias consiituens. Ex
* ; "
imillis vero pauca quscdam, quse vim temporuni
, ' stiperaruiit, id indicabunt. Opus enim ejus est sa, crum Dei Genitricis lemplum, quod Blacberna di ,
citur, digntim ipsa illa Verbi iualre, quod inh;bi , ,
taret, judicalum domicilium , sicuti Frlio cjtis,
, ,
quod Sapienliac vocalur. Cujus divinum loculum,
* et septilcrales iascias inventas cum vencratione
,
maxima ibi reposuil. Templura i l e m , quod
* ,
, hoc esl Viae ducum, cognomiue clarum
.
est, in quo divinam illtus imaginein, quatn Lucas
,
apostolus in tabula depictam reliquil, divinumque
, ipsius lac et sacram colum, et Servaloris ipsiue
. , '
fascias, perinde alque tbesaurum, quem ad euui Eu , '
docia Augusta, cum Hierosolyma profecla esl, misil,
. '
servandas curavil; praeiena et sacruni Cbalcopra \ ,
torum delubrum, cui sancii loculi riomcn est.
, \ , Utraqoe vero ba>c lana pulchriludine sinuil el am - plitudine ambiliosa, magnifice sunt construcia. Dcus
. sane feminam eam,propter vitae iDstitutum cbaram
, \ '
babcnt, prcces cjus cxaudiil, el in rebus agend.s
6, > ^ sa>pe ei apparuil. E l ut mihi qoidem videtur, amo, \ . \ 0
rem Dei homines non conseqtiuntur, nisi seipsos
y a \ , , idoneos factis ipsis prabeant. Ad eumdein eli.m
.
modum sorores insliluue, eadem sludia erga sacer \
dotes, erga lempla, praeterea erga egenos, mendicos
. " ,
el advenas liberalilcr pr;eslilere. Viia quoiidiana ,
*
insiiiuia, aique progrcssus, novi onmibus luerc :

diu nociuque bynmis laudibusqne Deum (dcLra
runt; otium, sacram leam lexentes, vl id g nus
, '
opus facienles, vilarunt. lusiitulum nainque, pro pler quod virgiiiiialem erant coniplexac, non dc,
cere ignviam cxisiimartitil. 441 ^roindo vitia
; .
ejusmodi, el reliquain impcrialem cousuclndiiiem,
a vila sua repulerunt. Itaque faciuin, ul qnod Deos eis propilius cssct, domus earum recte adniinisirareiur, xiasque imperaloris oplata caperm incremenla, et adversarioruin insidia*, biila ue
o r i a , oinnia sua spoiile, Peo adjuvanie, solverenlur, el imperator, ipse in dies rebns b< nis accumuJalus, laudalis sororie consiliis, veluli vera efligies et siatua in opiimi inipei>ii foriiiam cxpoliia
essel.
t
CAPUT
111.
. ,

,
.)
.
De virtute, quam puero imlnbil, Thcodosii: et de

moribu* bene/icentia, plucdbilimte, et de ituigni
" ,

, ;
* *
, ; oyti , *>
, . *
Verum res quoquc ejue, sinc dispendio et jctura, silenlio comniilierc non possumua, noii
omntbus prorsus uoias. Primuin nanique ila ut
inipcratorem opoitet, insiiiiiuia atquo educatus,
nulliiin de se ignavis el niolliliei hidiciiim prajbnit, sed iia ci>m noslrarum \um earum q u supra
nos sunt r runi pcriius fuii, ut uui cum eo collo-
reiigwne et ptetute eju$.
1C63
NICEPHORI CALLISTI
\
quercniur, bunianae mcnlis captuw eum exsupe- , / ;
rare judicarent. Adco eliam forlis et laboiuiu
paliens, ut facile vicissiludincra ct muUiionem
temporum suslineret, cumque aeslu juxta et frigore
conceriaret. Jejunio frcquenii se assucfecit, ct
maxime quarlo bebdomadis, el eo qui Parasceves
uomen sorliitis csl, die, Cbristiauismuiii ad suuimum excolere volens; atque ul aula ejus iniperialts re nulla a monastcrio tlifferret, sedulo curaviu Mane consurgens, hymnos Dco cum sororibus
aliernis cccinil, c l Spirilus vcrba semper in ore
babuil. Cuin episcopis el saccrdoiibus congressus,
obscuros locos ei nodos Scriplurarum, baud aliler
quam si sacris ipse iniliatus essct, explicuil.
Sacrorum librorum eorumdcinquc interprcluin
congereiidorura adeo fuil studiosus, ul ea laudc
Piolemaeo inferior non essct. Noctu eis legendis
operam navavit : lucerna se sponle sua, niacbina
quadam niovenle, sibique ipsi oleum infundeiile,
tomparata; ul ne quis ruinislrorum ejus in luboribus cjusmodi molesiiam quanipiam subiret, nc(]\ie vim naturse cum somno colluclans infcrrei.
Manu ipsc sua pulcherrime scripsit; J.C iiiulla scriploruin ejus ad boc usque lcinpus sunl conservala,
leinporum vi supcriora : 4 4 2 Evangelia videlicet,
ei alia qiuedam. aurcis oumiuo littcris disiincla,
quorum pagina? crucis formam referunl. Quo labore eum vitae sumpius lolerasse, fama esl. Malorum toleraniia omuibus, prccipue aulero qui co
iiomine apud Graecos clari fuere, post se relictis,
muUis niodis cos prxlergressus eel. 111 i siquidcm
cum verbis se pbilosophiam exbibituros esse polJiciticsscul, rcipsa cani praeslare ncquiverunt; ipse
autcin Arisloielis perplexibilibus iuvolucris vale
dicto, factis pbilosopbiam cxcrcuii, i r , dolori et
vulijplati moderando. Iram adeo in polcslale tiabuit, ut nemineiu unquam a quibus laesus iuisscl,
uluis s:l, ucque eum quisquam succenseniem vider i l . Alqne atiquaudo ex fdiuiliaribu* cuidam d i ccuii, iumiiicm ab cu illoruro morle mullalum
*f8bC, qui injurii ci fuissenl, respondens : Ulinam,
inquit, cos v\\,nn in vilam revocare posttm, qui
jainduduin moriui sunl. Ad aliiun queiadam
eadem prope refcientein, d i x i i : Nibil essc novi,
, ((
, ,
!) ,
.
'
,
0
. ' ; *
, .
, .
; ,
; . ^
,
, *
; (.
, *
;. U
, xoUatr^
, 3\
' ;
,
.
( ^.
,
* "
. :
, ' '^
, \
' , tu\
. ;
, , l&b
. \ /9
,
, , c itph;
^
; > ,
, , .
: *
. > , ;
, ' ;
\ *
(
6 quis bomo cum sit, e viia excedal. Unius au> jy .

tc!ii Dei esse, euni qui seiuel morluns s i i , p.r
,
poenitenliam ad viiam revocarc. > Usque adeo ,
auiem viriulem bauc coluit, ut si quando quis . , ,
piam capiiale criinen admisissel, neque eum con , ; /; >
denmationis scnicmia usquc ad urbis ponas pro- .
duxisset, sialim eiim miserlcordia prosequcretur.
/ * , ;
Et cum aliquando Conslantinopoli in anipbilbcatro ; , , ou;
veoalionis speclaculuin pra>bercl, ei pupuius txcla- . ^
lnarel, adversu* gravetn fcrain gcnerosam quemdam
, **
periclilalorem, qiii cum ea congredereiur, nmicn- , ,
duiu ease : c An uesciUs, inquil, nos bumanioribus
^ , ; faepeclaculii deleclari solere? E l deinccps bama- ; , , *^
niorib.is iiidein populum speclaculis uii docuil. . U
Kcligione tania cuiu siuceriore pielale usus est,
? ; , :*>; " *
2 3W
1035
1006
ECCLESIASTIC/E HISTORLE LTB. X I V .
, *t sacerdotes omnes apprimc bonorarei, maxiiiMi

vero quos sanctitate vitae enitere cognovisset. Et
. ') ,
euin ex episcopis quidam, qui Deo charus fuisso
. ,
perbibebalitr, dicm suum obiissel, sagum iUius
,
squalorc multo iiubutum, eum pctiisse, et sub im" , .
periali cblamyde gesiasse dicunt : quod bona spu
, ' 3 .es-ei, se aliquid de viri ejus iniilalione consectiluj/ . \ . Longior aliquando pluvialis tempesias exsti6. \ ^, ,
lit, et ipsc solitos Circenses ludos populo niore.
,
recepto graliflcans exbibuil. Cum vero eriorcs
. *
eiiam dedderent imbres, ibi lum cgrcgiam stiam
, ^
erga Deum pielalcm declaravit, 4 4 3
\
P ~
. }
roncs pnpulo dcnunliari jubens, conducibilius
'
vidcliccl csse, ut spectaculo reptidialo, Deuni qui
? ;
praesenli calamilate eos libcrarct, prccibus placa . , , ^
r , r
e r

\

* , .
: ,
. '

, ;,
. *
, , ,
, *
-
renl. Id quod confeslim est faclum. Litania instiiiaa est : supplicatiles processere, laudes Deo reddewes, atque una concors ccclcsia civilas lo'a
facla, el ipse medius byuinis canendis pnriit
babilu privato incedens. Minime vero eum opinio
fufellii. Slaiim enim coelum aerein lurbidiim serenilaife commulavit, et frumenti non n.ediocrem
inopiaui ingcns qusedam frugiim copia et uberlas
est consccula. Alque omnibus iilc quidem, prope.
modum, exornalus fuit bonis : non ndnus vero
cum cohonestavit misericordia, placabiiilas, c l
anirai serenilas, tenipeslaiis proccllam iiou ad
millens; atque insuper fides sincera et probala.
una cura religione iion ficta, sicuti iude conjicere
, - Q licet. Vir quidam aspcrioreni durioremque v i r l u i i i
, ,
vilam consectans, prajfraclo eum adiii animo, ut
' , ab eo quicquam peterct. Aique ubi id sxpius ex
: * ,
pcrms non impelravii, vincults ecclesiaslicis ini ; ,
peralorem a communione arcens subdidil. Post
.
quam autcm imperalor iu regiain suam veidt, et
, *
epulae apposiiac sunl, conviva*que orone* alTuenint,
. non ille prius cibum sumenduiii esse, quam vincu . ,
lis bibi injeciis solutus essel, ccnsuil. Quapropier
, ,
ad anlisiiiemConslantinopoliianum faniulum quem
; ** '
dam misit, pelens, ut eum ipsum solvere *e qoi
- .
ligasset, juberet. Cura id episcopus recusaret, el
.
pro vinculo babendum non esse, quod a quor.ntique ligaium esset, significaret, soluiumque adeo jaui esse diceret, nondum calculo ejus ncquiescendum esse duxil. Multo vero labore is qui ipsum ligavcrat inquisilus, euin absolvit. Ac sic landem
imperator tibuin sumpsii. Adeo religiosus Tbeodosius fuit, vilamque suain accuratissiine ad d i vinss leges composuil. Quam ob causani quidquid fuit ex idolis reliquum, ila esl fundilus disjectum,
ut posleris ejus ne vestigiura quidcni prioris fraudis et seduciionis cernere sil datum. Senienliaiii
vero de eis suam in constiluiioneiu (4) reiulit.
9
. '.

I
,

,
, -,
. *
,
. ;
(l) L . Omnia loca. C. De sacriii. pag. el lcuipl.
PATROL. U R . C X L V i
444
CAPUI
Ut Deus pium principem defendens, bella omnia isperatii admirandisque rebus siatim confeceril.
Si quando bellum molum esl, ad Dcum confugicbat, divinum meloduinque Davidem xmulaius,
quod in illius veluti proini condi polcstate belia
esse scirel : c l quod iliuiu cenum babcret curalorem, condigno> spc boua percepii fruclus. t&o
*
. . . 4"\-
'
'
3i
10 7
, CALLISTI
1058
vero veritatem promulgans, ex pluriinis pnuca , ,

referam, qitamvis exira inslituiuni nrgumenlum
. ferri videar. Roilas ingenli Srytbarum Nomadum
. ' &
exercilu ooarlo, ti Istro transito, Thraciam vasia- , ,
vit, ei ad reg'nam quoqne urbium venit, subito ,
primo rlamore atque impetu, siculi ipse putabal,
, \
ram direpiunis atque excisurus. Verum Dcus coe- . *
, ,
litus impcratorem propugnans, violento tonitni et
, \
fulmine demiseo, non modo ipsum ustulaium in
cineres redegii, sed innuineras quoque coptasejns .
.
concidit. Jdem oiiara adversus Persas fecii. Ctim
enim pradaloria illorum manus, pace repudiata, ,
derepeme finilimos aggredcrelur populos, neque ,
auxilia aliqtia, qux oppressis opem ferrent, ades-
^
sent, ducibus ropiisque niililaribus xliis beilis
occupalis, imbre vebcroenlis&imo ei grandine ma- ^ , \ * \
,
xima Oeos illos pcraquens, progredi ulira passus
, ;
non e s l : equosque corum ila pedicis cobibutt, ut
, \ .
diebus viginli loiidem stadia cursu perficere non
possent, quoad usque cxercilus congregatns forii-
;, ,
ler bosiibus restilit. Antea quoque cum Persne
;, *
quidam Goranne duce, cognominein imperalori
, ,
urbem eppugnarent, omnisque generis macbiuis
adorircnlur, el lurres exlra muroe conira eam
exoiiarenl, neqne quidqnam eflicopent, ridendos . , ,
ae dedore, Eunomio urbis episcopo macbiiias bo .
slinm omncs |>rfriiigcnte. Cnni iiamque noslri
propler oppugna4orunt niuUiiudinem animos de- , ,
f peralione desponderent, precibus ipse eonira illus '
1
p u g i i a i H , urbem salvam conservavit. Ex a l r a p i e Q ,
, 6liim ibi qui sub Goranne crant, quidam ad blaspbe ,

mias conversus, ilidem ut Rabsaces el Sennacbe ,
rim, aninio furlliundo minatus est, sacrum se ejus
civitalis teuplum igne consumpturum. Gontume. \ : , \ *
liam eam non ferens divus Eanomius, torrnenlam
bcllicum saxa jaciens ad propugnaculum cut apo- ,^
* *
gioli Tbomae cognemen fuit, disponi, ingenlem , ^ 8ique lapidem eo in os blasphcmi illius emilti josstt.
. * , ' ;
4 4 5 lllicei saxum balista ea lorium, maledici illius
,
smrapat os deteslandum perculit, faciemque ejus
oninem comminuii, oopite rectissime aiirilo, cere- . ,
, ' . OOtw
broque omni dispcrso. Quem ubi Gorannos eon , /spcxit, expugnaiione tirbis desperata, fugiefte inde
, disccssil, re ipsa viclum ee cssc clamans. Meluque
correpius, de caiero per pacta cOfWenta cum Ro- D . /;
manis inila pacem esl coinplextu. Tantam Deas
\
ipee fidelis ministri sui itnperatoris cnram gessii :
, ;
qui eo nomine illi gratias egit, eumdemque religione debita coluit Porro beJla in Occidentecon(ra ipsum et palruum adbuc vivum motn, quomodo Deus aolverit, quid dicere allinet ?
CAPDT V .
Oe lyrannh in Occidenle contra imperalorem Honerium coorlis, et dgsororio ejus Coiutantio.
. F .
(& kaaractarrur.tvparrwr

kr kcilfa

Cum (1) etcnim in regionibus Occidentalibu?

plurimi tyranni cxor:i essent, partim alii aliis
'colluciaii, aique ipsi inter *e concisi, parlini d i -
\ ,
\ ' , \
(!) Vandalorum. Alanorum Suovorumque dncc,

logaios ad Hpuoritim cum hujusmodi mandalis
iniserc : Tu ciim omnibus paccm babc, ab orani-
btis obsidcs accipe : nos nobis conQigimnt, nobie

porinms, tibi viucimus : l u x crit quaestus reipub.
si oiunes pereamus. (Diac.)
1069
ECCLESIASTIC.E HISTORIiE LIB
XIV.
IOTH
* , - vina vi in impcraiorum manus delapsi, saltt illis

Dei in eos amorem sunl lcslificaii. Jam enim antca
^.
de SlHiconc c i Alaricbo Gotiho diximus: illo tanliim
\ ,
omisso, quod cum in Italia el in ipsa urbc Roma,
/ ,
' , > casu quodain s*?Hitiosi tiomines imperalori llonorio
, ' :. ) rcbellarent, ipse Ravcnnani se conttderit : Alaricbum autem isium, quem lidum adbue sibi esse
,
putabat, Gallix scilicet ab eo ducem creaUioi, ciim
, frequentissimo exercitu, u l injurias tmperaiori
,
faclae ulcisierelur, imserit. Ille xero c.im co venis. * s?c, arte oivibns dccepti?, Roniarn ingresMis esl :
", '
atque ibi publica pocunia ablata, tandeui c l llono ,
rii sororem Gallam, q u r eliam PlaciJia dicia csi,
adulcsccnlulam adbuc et itinupiam, rapuit, atquo
, , ,
indc disccssit, eamqoe Constanlio, comilis tfigui,
" * T ^ r
, .
/, ^
' , ;
, \ \
\ ,
* ,
, \
. '

\ ,
. <5 ,
. , - Q
'
, ,
' .
\
. ;,

( - ), : \ \ \ ,
' < ,
, ,
. ' ,
, *
, \ / - D
\ ,
'
;. /, , ,
* ^. ,
3 , (1) lUc umpore apud Betblebem sanctus Fliernnytni5, uno c l nonagiiila annis cxpleus, ad Cbri8IUIII imgra\il. Ûiac.)
(2) Eadcm ittaie Pelagius Brito, Cclcsiino
Juiiano adjuloribus, bsercticum dogma conira craiiam Cbnsii insltluil : quod in CarlbagiuienM duccutorum dcrcm c l jeptcni rpiscoporuni co:n;iliu
tatcm geremi, fldo admodum sibi amico, tcrvandam dedil. Constamius poriO illa mia cuin pccunia arcepta,ad imperatorem Honorium venit. Qno-
cum ad
hostes rcvcrsue, ctun Alaricbo pugnani
commisit, victoriamque obliuuit (1). Quani iliius
erga sc benevoieniiam et fidetu ut Honoriu* remuiierarelur, in mairimonium ei Placitiiain collocav i l : eumdemque, sorori talcm bonorera babens,
corona et purpura oriialnm, ad socielaiem imperii
cxtulit. Alque illura quidem Ronue reliquit :
446ipse vero Conalantiuopolim ad resTbcodoeii
fratris filii ordinandas, Arcadio illiue palre non
ila pridem toortuo, profecUis esl. Std emm in
Brilannia miiites seditioue nioia, Marcutu tyrannum rcntuuiarunt. Non mullo vero post eo octisu,
Gralianum (2) ad iraperium evexcruot. Sed CIIIII ct
bic quatuor exaclis naeusibus, jugulauis ab eis
cesel, Conslaniinuro suminaj rerum prafecerunt,
nomine ipso imperium illi cenuiu iiitiimque fore
opinati. Quam ob causiun reliquos ciiam iia logisie
videnttir. Gonslanlinus ex Briiannia Bononiam,
marilimam Galliac civilatem (rajecit, mililcsque
Gal!i c l Aquilania? onmee, civesque ct eubditos
usque ad cas quas Romani Cotlias Alpce iiomiiianl,
inter Galliam et Iialiam sitae, ad ee perlraxit : et
niaximum natu niium Gonstantem (qiicin postca
jinperatorcm renuruiavit) dala lum ei Casaria
dignilate, in Hispaniam misit. Is ibi quos in rerum
publicarum adminiiilratione invcnit, Honorio gcnere conjunctos, Didymum ct Veroiiianum ().
prxltoque () secum in Lnsilania congressos, vt
vivos captos, una cum cnnjiigibns intcrcmil, c i
suos ei provinciae reclores pr;fccit. Tlieodosicdue
voro, el Lagodius qui eorun quos njodo necaios
rsse dixinms fratres erant, fuga sibi con3ul<*ines,
salvi pennaiiscre. Et Tbeodoniolus in Jt.diam ad
llonoriiim, Lagodius anlcm in Orientem ad Tlieocst damnaltinr..
(3) Pro Veroniano alli lcganl Viridianum.
, (4) i l i cum antea inicr ee Jisseiisisaeni in periciilo suprr.ino nd concordiaai rediere. (Sozom.)
Barbaris enini l'yn;n:vi inonlis clau*lra crelidit.
M)iac )
NICEPHOR: CALLISTI
1075
ilosium pervenit. Hac rc sic acla, Constnns ad ; .

palrem Conslaniiuum iransiit. Caelenun cum in" ; ix&Xzt
rommodum praesidium in Hispaniarum adilu collo- . casset, maxime cladis et excidii regionibus eis id
, , , ',
causa fuit. Postquam enim Constantini copiae cnn
, , ;
ciderunl, Vandali, Suevi, Alani, genles ferae, iraii- , .
silu eo occupato, muhas urbes el mnlia casiella / . ! ;
Galliarum el Hispaniarum, el aliquol lyranui duccs ,
, .
ceperunl. Gonslanlinus, cum ei adbuc ex sentemia
ei opinione sua rcs procederent, filium Consian* ", ,
, .
icra Augusium declaravil, et irausire in Ilaliam
, ' , voluit. E l Cottiis Alpibus supcralis, Liberonem
. *
Liguria* civitatem venil. Eridauumque irajeclu ' ; ;
rus, ubi de Alavicbi morte ccrlior factus esi, re & . " ;,
troccssit. Alavicbus (1) isle, dux quidem Ilonorii,
prodilionis aulem suspeclus, quasi Conslaniino , * , Ualiae imperium pararct, fuii. 447 Quam rem ubi ,
Honorius cognovit, ex progressu seu deambula-- . \
lione quadam reversus, sinul alque ab equo de- , '
*cedil, slalim graliarum actiones el laudes Doo . :;,
oblulil, vclaii a manifeslo prodilore liberalus. \ ^^ , Constantiuus aulem lyrannus, el Jilius ejus Con sians, profugicniee, in urbc Arelalensi conclusi
siinl. Excrcilu namque illorum di^pereo, gcntcs , quas diximus barbarae, ioca circa Pyrenaeum mon- .
icm opibus aique diviliis referia occupanvnt: alque inde, praesidiis negligenler ad Iransiium ipsum
disposilis, in Hispaniam trausicrjinl.
CAPUT VI.
C
. :
Uspl , ) *
De Maximo tyranno, et Gerontio. et Conslaniino,
,

aimque Constnntio inlerfeciis : el ut Covstantius
*
,
rem admiuistrnru. Valenliniano tertio pobt Ho
'
iiorium iuiperulore Roma? rdicto.
'
.
Eo temporc GeroniUis, Gonslanlini ducum p* ae
sunlissimus, susceplis contra eum iniiniciliis,
, ,
Maximum quemdam sibi familiarisfciinum, quod
,
emii iniperio commodum esse cxislimarei, ad itu$ , ,
pcrialem suslulil dignilalem, purpurea ei vcste
.
daia. Alque illum quidem Taracone versari permi '
b : ipse auiem copiis accepiis, adversus Gonsiau , .
tiiiuni progressus esl : atque ex ilinere Viennain
,
digrcssus, iiiio cjus Conslanti necem struxil. Ea
. res de Gerunlio ubi ad Gonslanlinum cst delaia, ^ , Kdovichum ducem suum ad auxilia ex Francis ei
'
Alamanis onlrabenda traus Rbenum misil. E l , \
Vieiinam fiiiu Conlauli, nondum Gcronlii insidiis
, ^
sublalo, servandaiu commisit. Geronlius ad Are- , /,
lalcm duxil :eamque urbem, ubi Conslaniinus pro- . :\
fugus erai, obsedil. llouorius autem cxerciium
', ,
iugenlem adversus ConsUnlinum tyrannum inisrl,
. *
duce CoBStanlio^ qucm sororis ejus Galbe Placili;c
;
virum fuisse, anloa diximus : aique is posiea Y a ,
lenlinianum lcrtium, et Honoriaoi filiam cx ea
Ovtopiqi ,
gonuil. 448
ierrilus GeroiUius, cum paucis
, \
celcriler fugit. Reliqui aulem mililes ejus ad C n \ , '
taniium iransieruiU. Hispani Geronlium proptcr
, ubila:u fugam tonlemncnduin cssc ccaseui:*,
. 1)
r c
(\) Furiassc* bic rcciius logalur Alarichus, urbis Ro.fi. expugnalor.
1074
ECCLESIASTIC.E IIISTORl.E L I B . XIV.
1073
., \- consilium e}us occidendi ceprunl el nociu bo . - spilio cjus imminenlcs, cum armis saii* munUi
, , esscnl, inleriiccre eum suntaggressi. At Goroitlius
et Alanus uuus, cum quibusdain i l l us neressariis,
. *
lectum pjus domus conscendontes, non paueiores
,
quam Irecenlos qui eos oppugnabanl, inlcrfecere
?/ .
milites. Aique ubi lela eis defuere, famuli quidem
,
, clam se ex asdibus demitlenles, in pedcs conjeccrunl. Gerontius auiem curn el ipse itideni salvus
\
, evadere posset, facere id recusavit, Nunychiai
; . * , conjugis amorc obslriclus. Gum ipso auicm dilu , \ culo, bosles domum in inferiori parle incenderunl.
, - cuin Gerontio nulla saluiis spes rciiqua esaci,
; primum ille Alani capul non ilJibentis rcsecuit :
deinde et uxoris; cum illa lamcnlarelur, laciy \ ,
, -
| r
, mans se ferro adinoveret, precarelurque, ul priua

, exircinum hoc munus a mariio ferrct, ejusque
gladio iiileriret, quaiu in aliorum perveniret po ,
icslaicin. Atque illa dignam sc religione sua exbi.
bens (Cbrisiiana enim eiat), virili prorsus aniiut
( ),
instiluio, ita viiam fiuiit : pr.vclariorcm, quani ut
,
- obltvione premi possii, memoriam ad posleros
transmiUens. Posircmo vero Gcronlius, cuui ler, ,
sibi ipsi fcrrum adegis&cl, ncc lctliale vulims
,
inflixisset, quem cx fcmore stispensum babebal,
, .
* . ' pugione siriclo, cor coiivulncravit. E l sic Geroulius quoque inleriil. Enimvero Ilouorii cxcrcilu,
,
cui Gonstanlium prarfuisse indicavimus, Gonslan, ,
linum circutnvallanle, ille obsidionem susiiriuit.
,
' \ Edovichum, quem ullra Rbenum ad Fraiwos el
Alamanos auxiliares adduccndus miscrat, exspe . \
cians. Quod veriius Gonstanlius, reiroccdere l l a , , liani versus, ibique confligvre cuiu Edovicbu
,
voluit. Idque Ha consliluil, qnod iu prnpiiiqti
Edovicbum castra habere andiveral. Ilaque cum
, '.
copiis Rbodanum transiit. Et ipse quidcm cum
:,
peditatu omni hostibus cxilium inolilus c s l : nec

minus Ulpbilae equilum prajfcclus, nou longe ab
, ^
eis loco alio clam in insidiis constitit. Postquam
. ' autem bostes Ulphilam inscii praetergressi s u n l ,
,
449
J
P gnaiD inire cum Conslantio dcbc ,
renl, signo dalo ille subito se ostendit, %t hustes
, ,
a lergo aggressus est. Ordinibus ergo (urbatis, aHi
. ,
se in pedes dederunt, notmulli irucidatt sunt :
, ' * (,
, . D quidam abjeclis anois veniam peiiere, qui^ etiam
' , ' - quamprimum in graiiam sunl recepti. Edovicbus
autem equo conscenso, in agrum Ecdicii cnjusdam
. , veteris amici, qui mulla ab eo acceperal beiieiicia,
;, ' .
pervetiit. ille quidem ui amicnm eum excepit.
, ,
Noctu aulem capiie ei amputato, ad Gonsiamiuia
,
id, magna se pro eo inunera accepturum sperans,
.
periulil. Consiantius gralias bo nini de facinore
, . ' , eo egil, et caput recepit. Cum vero manere OIIUI
,) eis ille conaretur, discedcre inde jiissus esl. M nime nainque sibi et exercilui bono putavit fore
. *
iiifiJi bospilis consueUidinem. Quapropier Ecdi ,
*, , cius in amico ct bospile advcrsis rebus prcsso,
cum flagilium taui inipiuin designaril, lupus (quod
in proverbio dicii.ur) iruslra biaiu csse visu e^t.
, /,
e t
a m
<5
NICEPHORl CALLISTI
1
Post vutoriam islam, ubi exercitns ad urbis ob- ; ^ iidionem amne transniisso rediil, c l Consiantinus
,
ea qua Edovicbo accideranl, cognovit, sua sponte
. ' ; ,
imperaloria deposuii insignia : eccleslamque ?n ; , \ ?;
gressus, presbyieri susccpit dignitaiem. E l cives
. ^
oppidi jnrejurando prius accepto, portas Consian
tio apcruere : qni eliam oinnes servati sont :
.
aique ex eo tempore, subdili ejus regtonis omne
,
iii prislinmn staluni reslituti , Honorio UdeJes
, . * ,;
fuere : lyranous autcm cum filio Juliano in Ilaliara
; , , \
ducti, priusquam ad deslinaiom locum pervenere,
, -.Gvwi.
trucidati suut. Rrevi quoque post Jovianus (1);
, ,
Maximu9, quein diximus, Sarus, aliique prailerea

qui Honorii iniperio insidiati sunt, caesi inleriere.
, Qui sanc Honorins, siculi dictum esl, per sororem
\
Gallani Placidiani, in affinitatem Conslantium, qni , \
Constanlini tyrannidem extcrminavit, as( ivil
;
euindcmque propter plurimas praiclare bello n s

geslas in imperii societalem recepit. Ipsius eliam
. ,
lilio Yalciitiniano. quem illi Placidia progcnueral,
,
nol.ilissimi digniuiieni concessit. Con>lantii ima*
*. ;
giiics, id quod eis facere mos eral qui pridem ad
*
lasiigium iinperiaic evccii esaeni, iu Orienlem
, \ C \
itiss:e sunl : easque tmn junior Tbeodosius JIOII

adinitlcrei, et ob lalem conlumeliam bellum Con- , .
staniiiis molirelur, 4 5 0 aimul et vita el cuhs ejusuiodi cutu inors adveuiens solvil, cuiu DOB
longitis quam mensibus sex imperasset.
CAPUT VII.
. r.
De lyrannide Joannis Gotthi: it de Aspare et A r - C
* \
daburio, belli ducibus.
"
*
Interea vero Joannes, unus ex iis qoi impera
tori commenlarios scnbunt (2), praeseuii secunda- 6, ,
ruui rerucn slaiu nou conlentus, imperio arreplo
lyrannus alius exstitit. Placidiam is c l Valenliuia- ' i:uni expulit, qui eliam Byzanliuin ad Theodosiuiii 6,
iuvigarunt. Ea re Honorius (3) cognila, dolore , , 4 pq> . }
imnienso correplus, postea hydropie moi bo periil.
, , ^
At Joannea lyrannidi incubans, legaiionem ad
bcodosium niisit, quae ut tpee imperalor recipe- .
reiur, pclerei. Legati vero nihil egere, sed pri- , , .
mum euslodiam cojijecti, deinde in Proponlidem
, x d
etsulatum niissi aunt. Porro Placidiaip et Valcnttnianum TbMsalonicam duci Tbeodosius curavil, I) .
atqne ibi Caeearis dignitalem sororis filio I r i b u i l : ' *
\ ' ^'
bcllun aulem adversus lyrannuni gereudum A r *daburio duci el filio ejus Aspari cominuil. Qui
, ,
sane Placidiam et Valenlinianum secuin ducenles,
, , ^.
piislquam ad Pscones el lllyrieoa penrenerc, Salo. ' x*w
nas Dalmaliac oppidum vi ceperunl. Ex eo loco
. -tffi
Ardaburius classe contra tyrannum profecms est.

priiitum ille quidem secunda foriuna nsus est,
l\) NonmillibuncJovinum. alii/orium nominani:
ciijiis Iraler Sebasliaims ilideni esl caesus.
(2) Vocantur ii bypomneroaiograpbi. L . Si quos
tpontaveo*. C. de decnrion. lib. x
(5) llonorius cum palrc, fratre, ct fratris filio,
triginia iinpcravil annis el Iricennalia celebravii.
Ab codciu Placidia Augusla, Couslaulio marilo
ejus morluo, cum Valenliniauo el Honoria lik/is

pulsa, a Theodosio tn Orienle snscepU esi. (l>iaPomp. Cassiod.) Huic soboles nnlla iuil. Nam du*
Stiliconis Olia;, Maria et Theruianlia, aliera pî
aheram ei nupiae, Dei judiciu inopinau morie
prxvculx, cx bac luce migrarunt. (Uiac.)
1077
ECCLESIASTiCtf UISTORLV LIR. XIV.
107*
* ;
, ( ; .
, * ; , '
\
" , ; ' . , ,
, *
, ,

, . ' " ,
,
,
,
\ . ?
, . *
.
, .
(
), \ .
, .

poslea aulem navalis expeditio ei bene cessiu

Naiu eubilo violenlus et incommodus vcntus cxortus, in lyrannl manus eum conjecit. ille ad
pacificationera speclans, bumaniler Ardaburium
traclavii. Ardaburius in securiiale mulla, cum eos
qui a tyranno ducuni ordine moli et exauclorati
fueranl, niocstosesse viderei, insidias eiiam conlra
illum magis slruxil : et filio Aspari clam denunliavit, ut quam ci-lerrime ad occasiouem rei bene
gerendac advenircl. Tyrannus Ardaburio caplo spe
elatus, in eam necessilatem inipcraiorem cccidisse censuit, u l coutmuni calculo pclitioiiem suain
approbarel, el ae imperaioreni reciperet, si quidem ducem suura salvum esse vellet. E l profeclo
in maximo imperator erat discriinine, ne quid a
lyranno adversi Ardaburio accideret. Aspar equilalu acccpio, celerilate advenlus sui seuauni pra>
venii, et Aquileiam urbem magnam recepil :
451
eaoKjue facile, riacidiara et Valcnlhiianuni
secuw babens, conOrmavil. Metus auteni ei ullcrius progredicndi, quod barbaruin plurimorum
milliuin exercilum coniraxisse audisset, incessit.
Verum tuin quoque maxime imperaloris precum efficacia enituit (1) : nam angelus Dei, pasloris babilu
sumpto, copiis Asparis prseiit, et per lacnm eas,
qui Ravennae (ibi eniin lyrannu in poiestale sua
Ardaburium babens agebai) subjecius eet, duxil,
unde neminem unqinini advenisse memorrae pro
dilum esl. Deus aaue ipse qui iii niari ftubro un , \ Q das discidit, quod inviuiu erat, omnibus pervium
, exbibuit. Sed eoini perinde alque goJum siccum
. ^ , copiai Aeparis una cum equiialu omni, lacus unda*
' , Iranseuoles, priiuo adventu urbis porlis capljs*
politi ea sunt. lbi cum pradium exiguum commis . , sum esset, lyrannus prodiiioite suoruin captus esl,
, - fci Aquileiam ad Placidiam et VaJeijUnianum mis . 0
su8. Ubi ei primum manus resecla, deinde eiiam
\ . . capul ampulatum esl, cum annum sesquialterum
' , lyrannidem exercuissei. Imper&ior more suo rup , c , , , eum qua essel erga Deum religione osiendii. Posi , \ quam enim ci vicloria de tyranno reporlala, ludis, Circeneibu* reiuinliaia esl, ad populum vocile. > * , rans : % Agile, inquit, si iia videtur, ludicro boc
* ,
dimi&so, in sedero banc precatoriam eamus, c i
\ D carmina gratiarum agendarum auictori viciuri^
* \ Deo cencinamua. > Raec ubi d i x i l , epeciacuiuui
,
negleclum 6*st : et per circuiu medium eunies
. '
omnes, conceniu uno cuin bymnis e l earmiiabus
, pulcberrimis graliftstmisque, in proxknam Dui
,;. domum sunt ingressi, formamque prorsua ecclr,#
(i) Consideret leclor squus,quod in Albi flumiue ad oppiduru Mulbergam an. Domini 1547
ar.ciderii.
liosles ui Albis cedere territos
Conspesity alto fluminis aiveo
Progreuu* agretiem eoloni
Induitur faciem Menalcce,
Et vada montlrai pervia Casari,
lllumque Cauur consequitur ducetn,
Cajlo tibi credens ab alto
Omine dexieriore missum.

Eques deinceps tra'x%c\t impiger,
Nymphii nataniwn frena regentibu*
Quas Uuriis insuetas [urenlix,
Duicii amor stimulabal Orci.
Nec anle fervens desinit impetus
Tenere eursum saUibut avm.
Victoribus quam del supinus
Ip$e manut inimiciu hostis.
I. L . Dc bcllo Snxouico, 1547.
1079
NICEPHORI CALLISTI
1950
aiaj unius cuncta retnlit civitas, populo omni in ,
tcmplo diem euni consumente. Poslea cura illa
h-ht
animum subiit imperatoris, ul quemnam Occi . *\
denti impcratorem omnino prxTicorel, deliberaret.
, .
Quapropler VaKntinianum sorori* filium, idoncuro
., ^ \ ; h:l
ei impcrio jtidicavit, quod matrem liabcret, quae
(5 . : ruram ibi reriim administrationis ferrc possel.
,
. ;
Properabal vcro et ipse in llaliam proOcisci, ut
, >> ?;
nepoii imperium constiluerel, provincialesque ibi,
. ;
ne facile lyrannie se commiucrcnt, docerel. ea
,
de causa Tbessalonicam progressus est. Sed quo ; , ,
ininus olterius proccderel, morbo impeditus est.
.
Proinde per Helionem patricium iinperii insigni, 0 .
bus illi missis, ipse Byzanliuni esl reversus.
,
4 5 2 Aetius vero, qui sccunduin duccndis milila
ribus copiis lecum apud lyrannum habuerat, post . 01 lcrlium a cacde illius diem sexaginla Barbarorum
;, \
millia ducens advenit (I). Cum quo ubi Aspar
^, conQiclum habuit, ei caedes ulrinque iiigens facia
, .
esl, postea paciiiealione inter ipsum el Placidiam atque Valeniinianum intcrveniente, Comiiis dignitaiein inlii. Qui vcro cum eo mcrcede conducli erant Barbari, auro corrupli, el ipsi simul el ira.n
el arma abjeccre, obsidibusque daiis, et fide rursuui accepla, in palriam rediere suam.
CAPUT VIII.
l / l Deus, imp< raforum deleclatus virtule , multa
corpora illnstrium olim sanclorum sub terra /tentia, in lucem produxerit : el de prophcia Zacharicv inventione.
. '.

,

a)wr

.

Verum de tyrannis qoi tum cxsliterunl, et
, ^, providentia Dei diflluxerunt, salis dicium esse pulo.
Neqoe nos illorum obiler, et quasi per digiessio- ^ , ,
nem meminimus, sed ut certo declararemus, sufli- , ' IV , dpxdv
* *
cere principi, maxime ad praesidium el cuslodiam
\ \
impcrir, reruui divinarum curam diligenteni, ct
*
cultum recium : quae in Tbeodosio et sorore ejus
. PuJcberia fuere. Deus elenim omnino adminislra , ;
tione eornni delcctari visus est : non co solum
, -'
quod bella ita coniposuil, u l subdili eorum ab
boslibus libcrarenlur, atq.ue iidem pracler opinio- , \ \\>
* * '
ncm omniam, cum ingenii magniOcenlia recte gu ' *bernareniur: 4 5 3 verum e l i a n i , quod imillasacra
, , sporjsv
corpora eorum qui olim veriore pietale excHluc , (&(&( *.
runl laienlia, imperii illortim lempora honore

prosequens, visionibus quibusdara e sinu terrae
produxit, el publice in aperlura prolulil. Id quod J J , xri ^
eo lempore accidil in Zacbaria veteriore propheta, \ , "

in Stephano primo diacono et martyre, atque in
Sebasteensibus quadraginta sub Licinio gelu con- , ;
, .
creiis martyhbus. Quorura omnium cum nova s i l
,
invenlio, ui eam Deus exbibuerit, necessario
.
dicendum esse videlur. Ac priraum de propheta,
, ; %?u l qui primum apparuerit, mcmorabo. Circa
; ^
Eleulhcropolim
Palae^linse, vicus quidain est
;, ;
Cbopbar diclus, uode Zacharias orlus fuit. Pr*f)it
, m\ w.;
huic Calemenis quidam agricoJa (2), erga agri
^
posscssorem quidem bcnevolus maxiine, in GniliW J
<4) Hunnos fuisse scribil Diac Caslinus magisier nidttum apud Joannem cujtis consilio poiissinium is lyrannidem invaserat, exsilio inultaiub.
(Diac.)
(2) ;
1. ix, c. ult.
, servus glf^
103?
lOSt
ECCLESIASTIC.E H I S T O R I * L I B . XIV.
<.; 6 ;, autem rusticos durus admcdum ct gravis. Lt
quamvis ille talis essel, prophela lamcn ci insi , , , ,
slens, seipsum aperle oslcndii, el ad borlulum
\
quemdam eo ducto, Hic, inquit, in duorum

cubitorum allilndinem fodilo, a seplo in horluni
. , ,
ipsum, eam viaro vorsus qua? in Bitbrcrebin
,
oppidum ducii : ct arcas duas invenies, exteriorem
. ligneam, inleriorem plumbeam. Reperies praeterea
; , *
apud toculos eos vas qtioddam aqua repleium :
\ ,
ad cujtis partem mramquc mediocres duo innoxii
. > \
el placidi serpentes (cicures eos dicas) circuiinol ^ ,
. * - yunlur. Ha?c quidem,qui per visionem apparuit,
d i x i l . Calemcrus vero viso ci obscculus, impcratum
\ ,
opus perfecit, atque ubi sacia illa arca juxla prae^ ,
dicta signa manifestata est, divus propbela appa, , \ ; .
r u i l , saccrdolalem induius blolam : quippe qui
; ' >.
, - eliam, ut pulo, sacerdos fuerit. Exira urnameam,
. - ad pedes, puer eliam quidam lcner adniodnm
jacuit, qui quideni ex nobililaie fuisse, et ad regcs
genus referrc visus est. Capul enim ejus corona
.
' aurea lapiliis ei margaritis distincta rediraiium crat.
Calceos quoque deauratos babuil : vestis iiem
/ .
uiagni prelii, et auro exoruata fuit. Porro cum
\ ,
sapienlcs ejus lemporis et sacerdotes de eo puero,
, , - quisnam in lali babitu esset, addubilarenl : Za
cbariam i l l u m , qui tum in Geraris monasiico
; ,
conlubernio praefuil, dixisse feruitl, se in veltisiam

Hebraeorum gcripturam quamdain, non ex eis qu;c

a majoribus sunt traditse, el in Ecclesiam rccepl;v,
, "
, * G sed aliam incidisse; quae scriptura pr&ter alia
4 5 4 Ntod quoque complexa sil : Gum Joas J u
da?a3 rex Zacbariam valem occidissct, gravem euin

septimo post die domi suae accepisse ciadcm, et
.
ex flliis queni gralissimum habuerai, morle ami ,
sisse. ln quam a?rumnam cura se ira divina ,
jeclum esse inieuexisset, puerum eum ad prophei;
. .
pedes sepebisse, veluii causam de injuria illi
"
illala dicenlem. Hoc quidem sic judicaium est.
, ,
Ipse vero proplieta cuui inullis boroinum setaiibus
, * ,
seu generalionibas in lcrra jacutsscl, uihil lam u
*
in corpore ejus deOcere visum est. Ad culim
'
usque lonsus, rccium babuil nasum, menlum me
.
diocriler demissum, capui parvum, el oculos
.
paulo aliias superoiliis conlcctos. Sic quidein diviD mis propbcla esl mauifeslalus.
. ' .
CAPUT IX.
',

De reliquiis Stephani primi marlyris : quam magui*

fice eas Pulcheria venerata l i f , templo ei in regia
exitruclo.
, ,
,
, .
*
,
,
Giviias aulem Capargamala est, in qua posl

marlyrium absoluium, Gamaliei, qui Pauhim
aposlolum veluli pa.*dagogus instiluii, una cuiti
Abibo iilio, Siepbani primi marlyris curpus sepeliit. Ubi vero ct ipsi pohlea moriem oppeiiere,
proxime circa reliquias eas positi sunl. Cxlerum
quoutadmoduui ilhe nperia; Conslanlinopuliiu
deporlataj sinl, saiis cui.stal. Senatorium videliccl
*83
NICEPllORI CALLISTI
Hl
Vi4 unt (1), propler siugtdarcm cjue adversus pri- ,

ifium mariyrem amoretn, prccaloriam domuin
Pakesiiita ei i-oiislruxisse, euiudeinque mandaesc, . ' \
l et ipse po*i obitum suum juxla sanclum & e - .
phaHum tuinulareiur : itajue in simili urna poi- ; ,
xh
l4is esl. Postea vero cuin cunjux viruin Byzaniium
\ *
traiikferru
doberct, iuier
properandum ilia
iinprudeus pro viri urna Siepbani loculos retepit, , 6 . ''
el quain poluit celerrime GonslanUnopolim conten- , ,.
dit (2).Sed enim quod ipsa secum iu ilinere ferebat, . *
lalere minime potuit, quod id iiovus quidam odor, , ,
\ * *
etinnuroera miracula prodereiu. Ubi Gonslanlinopolim perligii, urbs effusa lbe*aurum taleiu obviis ,
* .
exiepil uluis. Cuiuiiaiu et satoUilio plurimo in
, aulam imperaloriam duiebatur. Martyr aulem eo
loco manere dedjgiiabatur. Cum enim niuhe, quae . *\
eum vebebaot, ad Couslautimanas Ibermas venia- , , *
aenl, uUerius progredi baudquaquam sustinuennit.
. * \
455
Ubi
pUiriiuutii flagris alque stimulis
.
suut coucilalae, bumana u&e lingua, eo lw> inar / . *
tyretu reponi juêruiU. Ila ille ibi coudilus est,
'
tacusque iano pulcberrimo coboneslalus. Uoc etc
, *
facUnn esse sub Conslanlio, proditum e$L Pars
,
vcro q,usedam reliquiaruin i&uruai oescio qua de
,
eausa a quibusdam lidelibus oceubata fueral: quai
. ,
et ipsa cuin prluium Pulcberia princeps lucein
Iianc fiolis a*pexil in Patafeliua iu aperiuat produ- ^ , > , "
cla est, Joanne eptecopaius munero Uierosolyiuis
^ *
fungeiue; producia aulem, cuw eaw martyr ipse
v e r o
ineffabili quadam visioui nociu presbytero ciwdam C

Dei amauli viro, cui Luciauo nomen eral, appareus oslendissei. Pulcberia crgo incredibili erga
priuium diaconum aiuorc flagrans, et quod simul
atque ipsa pala e$aet, pars ea % terrae recessu in
lucein prodiissei, desiderio illiua mareescens,
ummo siudio ui boc incidiuil, ut parleiu reliquaiu
aacrorum illius oftsium naiiciscerelur. ln iaeerio
enim locus eral, ubi in Conslantinianis depusiu
fueraol. llaque Tbeodosio frairi soasil, ui PrayU
episcopu Hierosolymiiano pecuuiam, quaui ille ibi
cgeuis largirelur, milteret. Theodosius (3), persuaaus non soluiu pccuniam, scd ei crucein auream
magni ponderis, lapillis ei margariiis cxornatam,
u l ea in Caivariae loco reponerelur, misil. Prayllius
episcopus rebus cis acceplis, ut graliain aliquam
imperalori ejusdemque sorori refenel, reliquias
dexlra3 manus primi al> apostolis consiiluli diacoui, ejusdemque prioii uiarlyris, sancto Passarione
diacono administro ueue, reuiisiu Passario iliuere
peracto, posiquam in uavale Gbalcedonig e regione
Byzaniio sitae pervenit, martyrum princeps eum
)>rseveniens, noctu Pulcberiae eeipsum ostendil,
talibus eaoi alloquens verbis : < Oratio 'lua ad
aures Doir/mi Sabaoib virtuium pervenit, petilioque lua oplaium consecula est exitum : ei ipue in
** , .
,
.
, . .
,
, ;
. * \
, \
, '
.
, \
;
\
() Alexandri ci ooraen crai, conjugi autem ejus

Juliaiuc.
(2) Faclum id ab ea an. 7
[o) Sub Tbcudosii junioris impcrio rcliquis
S. Siepbani, Laarentii, et A^nes, io martyrto

S. Lûremii deposiUe sunl. b l celebraiur iliic
ipsorum mcmoria usque in hunc dieiu. (Tbcodar.
Lcttor.)
;, .
;, \
, , ,
*
,

. > ,
,
85
ECCLESIASTICE BISTORIJE
LIB.XIV.
^) propinquo praeslo libi suni,
1085
Cbalcedonis bospitio
,
.
,
, .
.
utcns. > Visioneni eam simul alque cum

cum fratro
communicavit, confeslim civilas tota se in niare
dedil, uiidisque perinde alque conlinenti usa esl :
ipsaque eiiam Pulcberia cuiu Iralre subs<cuta
esl, reliquiisque excepiis, in regiam eas laelilias
suuinix plena, CUIII maxiina observanlia
456
el magnificenlia p r o d u x i l , ibique reposuit : tempio insuper ingenli el pulcbro, auii et lapillorum
fulgore relucenli, propier p r a c i p u u m qtio proloiDartyrem prosccuia est bouorem, e x s l r u c i o . Quas
de bis c o m p e r i , haec suiu.
. '.

CAPUT .
De tnvenlione reliquiarum sanctorum quadrngmta
marlyrum, qui ad Sebaitiam in lacu wartyrio
suni perfuncii.
"
, ,
, \ , <
^
, .
,
. ,

. "
I .6
.
I , ,
. , , ,
, -
Verum eniitivero, quod nianifeslum est pieuiie

fcminae ejus indieium, ei propierea ecclesiasticas
bisioriae insertuin, quamvis aliquo posl tempore
accidit, novum quiddaiu et admirandam babens,
de invenlioiws reiiquiarum quadraginla martyrum,
siylo pursequar. EHsebia quaedam feinina Maccdonii secise, el diaconissae in Macedonianoruni ecclesia munere fiHigens, exlra muros Conslantinopolitanae urbie doimciliura et hortulum babuit : ubi
reliquias quadraginta i n i l i l u m , qui in lacu ad
Sebastiam lemporibus Licinii
eertamen pro
Cbristoobiere, asservavit. Ea moritura, quibusdam
ejusdem religionis monacbis locum eum relinquen&
jurejurando eos adegU, ut eam ibi sepelireni, et
supracapul ejus lumulo exciso, mariyrnm ossa in
\ . 01 eo repooerent, neque cuiquam rcin eaia revela *
renl. Id illi ila fecere : uiarlyribusque gralificari,
- el cuitum debituiu praesiare, uim auteiu promiasa
,
integra servare volenles, nc exiernoruin qutspiani
, ,
id scirct, subierraneuni delubrum circa tumulum
\ Eusobiai excitartinl, superioremque cjus parlem
,
solo quodaiu plano ex laiere coclo couiegentcs,
, \
scalae talenles quae ad niarlyres duoebanl, stru . , - xerunt. Postca aulem Cajsarius quidam vir, qwi
ad magnas oprs pervenissel, ila ut et consuJatus
,
, - et prafeclura bonore funclus sit, conjugem suam
murtuam juxla Eusebiae lumulum bumavit. IIoc

enim sic ulrique adbuc superstili, pro mulua inter
* ;
segratia, el concordi ejusdem religionis obsetvan, ' ,
lia placueral : qnae res in causa fuil, ui Caesai ius

&
J
cum eura emeret (1), in animo et ipse babeus*
.
communeui
ibi cum uxore sepulluram sofliri.
,
4 5 7 Monacbi, com nibil de. marlyribu3 indicas .
senl, sicuti conveneral, Consiautiuopoli disceden
les, alio migrarunt. Poslquaoi vero xdiliciuiu super
, ,
lumulo eo antca aperte coostructuui, lemporU vi
, .
dirniuro concidissel, e l ruderibus locus cengestus

essct, loia ea regio exaequala cst : cum videliiet
; * ,
quemdixiuius Ca3*ariu8 Tbyrso inarlyri gralilicans,
,
niagnilicum ibiDeo aedificavit templura. Deo aulein
%
ipsi visum esl, ex coinposilo locum eum i U obscu, .
ruin fieri; ei lam lotigum lempus iniercedere, ut
,
eo iliustriorein iiiveiilioiieiu ct iuveulricia rga $e
, * 9
(1) Sozom
lib. ix, cap. 2.
1087
N I C E P I I O R I CAIXISTI
10Si
ainorem redderel. Eral ca Pulcberia princeps, cui h ^ * ,
t^rtium noctu imminens marlyr Thyrsus. cooper . *
t>s lorra marlyres indicavil, eosque c i sinu tcrr;r
;- 6
exlractos rodem secum loco ci honore ornari
, ju*sU Non ille vero soltim, sed el ipsi quadrnginia,
* ; :
HisoJiUs novasque indtiii cblamydes, seipsos r\
, ->.
o>lenderunt. Res tpsa dubia atquc admiranda erat,
. * ,
fidemque excedere videbatar. Neque enim quis\ \ , / quam, qui aclaie mulla in clcro provecii erant,
;, ; . >
de niartyribus qiiidquam dicere : neque cliam
\ , jxa\
exlernorum aliquis ubi illi csseni, ostendere po. >
t n i t : donec desperanlibus oimiibu? ex familiaribus
\ , '
C r s a i i i Polycbronio cuidam viro decrepito, qui
, ,
oliui presbyter faclus fueral, in meinoriain Deus
rcvocavii monacbos illos, qni aliquatido locum
, \ \ \ eum incolueratU. ilic Macedonianos clericos, qui "
iiimirum ejusdcm cnm monaelns opiuiouis essent,
,
convenil, el an quisquain illorum in viia adbuc

fsscl, percunclalu* est. Ubi reliquos quidem
,
defunctos, unum aulem dunlaxat superstilem esse
cogwml (Deus porro hunc inter vivos ad rem eam

. *Q; ' ,
de qua ambigebatur ostendendam conservasse
' : ( \tsus esi), Polycbronius cnm, ntim rcliqui.e mar \
ivrum in loco designato conditae essenl, ut diceret
), ,
rogavil. Ille silentii arcanum Eusebia* conservans,
'"> renieam se ecire subnegavit. Polychronius ronlra
. ; ^ ei apparilionem divinam, uegoliumque quod
,
inariyres Pulcherix banc ob causain exbibcrcnl,
/,
nec nou dubios desperantesque omninm animos
,
cxposuit. Hoc postquam ille iiilellexil, veram esse ( . " ;,
principis visionem professus esl. Adoleecenlulus
.
enim, inquit, cum essem, et a senioribns mona , , , \
cbis monaslicae 4 5 8
instilutum addiscerem,
, .
probe novi, martyres bic ad Eusebira tumulum
;
Oiiditos e>se. Loco autem ipso in aliam quam nunc . '
\idcre est formam redaclo aique mulalo, et maxi , \
me niullo inlerea tempore exacto, rerlo scire
*
nequco, sub Ca?sariine iano an alibi defossi shit.
^ , ' ,
Ego vero, Polycbronius subintidil, non i lcm quod
' . * , -
lu paiior. Quia enim cum Cesarii uxor sepullurac
, . \
mandarelur, affui, ex publica quae bic proxime est
via conj.-cluram facicns, illam sub ambonc, qui
, :lectorum suggestus est, siiam esse pu(o. Tuni
, ?
monacbus, Qurerendus igilur, ait, Eusebiae quoque
. , \ .
tumubis esl, qui non longe a conjuge Caesarii abesi. 1 )
Quandoquidem 6uperslites ipsae mullam intcr se
\
babuere consueludinem : ct paclum eis inlercessil,
, ,
m defunclx coniigua babereut monumenia. Ilaque
, ' ;
ubi cx signis el conjectiiris ejusmodi, sacras basce
.
reliquias, Pulcberia jubente, inquirenies fodcrc
, , coeperuiii, primum quidem circa amboncm conju ,
gis Caesarii arca apparuil, queniadinoduni conje ,
cturis quibusdam collegerat Polyclironius. Deinde
;
vero pavimenlu u quoddam laiere coclili disiin ^ctuin exslilrt, sub quo inarmorea tabula ejusdem
, * \
magnitiidinis jacuil. sub ea Euscbiac tumulus,
,
aique sublerranea illa sacra a?Jes reperta est,
, ,
aflabre a Imodum coustnicla, candidnque simul
, ;
c l porpbyrnico inarinorc incrusluia. 0:erculuiii
; . ;
v , l : e
10
ECCLESIASTIC/E BISTORI.E LIB. XIV.
1090
pa ^ . ' vero loculi in forniam sacnc mcnsx claboraluiii

, ' ,
erat. Porro in sumnio capitis Joco, ubi martyres
: ,
siti erant, parvum qtioddam foramcn palebal, in
,
quod ex comilalu iniperiali quidam ibi assistens,
^ ' , (5 ,
virgam quam lcnuem secuin fcrebal, dimisit :
. ' '
deinde eara reduciam ubi naribus admovil, incre , \ ,
dibilem suavitalis odorcin perccpil. Uude iis qui
. *
operi prseerant, quiquc ei incumbcbanl, bona
, ,
concepla sprs est : nullaque inlerposila mora,
\ ,
monumenlo aperlo Eusebiam invericrunt, pulcbrc
, ,
a-.lmodum collocalam. E l monuineriliim ad caput
.
rjus silum et ad arcae formam ila ul emineret

pulcherrime exsculpium, opcrculo eliam aiio intus
. 6 ' \
obiirmalmn erat. Ulrumque vero openulorum
,
labrum, ferrum impositum babebal, plumbu diffuso
"
"
'
. ,
; .
; * ,

, .
,
,
:
, ,
* -
'
' r
ompactum, atûe id quod interius eral in inedio

simile priori foramen ostendil. Quod sane nianifeslo indicio fuit, inartyres ibi condilos esse.
459
Haec ubi renunliaia sunl, cum festinaiione onmi
ei Pulclieria el urbis tpsius episcopus Prudtis ad
martyrium accurrit. E l poslquam ferisa illa v i n cula arle quadam solula, et operculum facile
dimotum est, unguenli mullum snb eo fuit : et
ui>gu<>nto ipso vascula duo, sive pyxides argenlo
elaboralae, invenlae, in quibus religiose sacr.e reliquiae posilae erant. Proinde Puicheria, quam i)eus
rcvclaiionc ejusmodi dignalus esset, sacrificia
gratiarum actionis, de sanclaruiu reliqiiiarum
iuvcnlione, ei oblulil. Dcinde prciiosae arcse impo ; , C sitas , martyribus graliiicans , juxla marl\rem
;,
Tbyrsutn collocavil. Fcsiusquc niaxime dics is,
; \
pro eo aique par fuii, cum dccenti bonore actus :
.
el pompa (1) alque apparalus splendidus, fauslis
.
acclamalionibus unguenlorumquc odoribiis addilis
, cclebraitis esl, omni prjpe alalc el civilaie pro pler marlyrurn bonorem e i l r a urbem cflusa. Hxc

quoquc sic gesla cognovi. Fama sanc oblinuit, in
.
aliis quoque inuJlis rebus Deum principi bulc
; ,
puellje futura prxdixisse, inaxhneque religionis e l
'
pielaiis ei atque sororibus ejus, qux el ipsx rdena
\ ,
vitae instiluUim coluere, teslimonium pcrbibuisse.
' ' ;,
Nam el Laurentii martyris ctAgnes reliquias i n 6 ,
venlas Conslaiitinopoliiii inltilil, cujus rei gralia
el ampliiudine maximum et siruclura ipsa pul
, D cberrimuin delubrum construxit. Ejusdem imperii
tempore Geunadio ecclesiam Coiislanlinopoliianani
,
curanle reliquiae eliam sanclae Anaslasia; incania . \
tricis (2) cx Sirmio allalui, in niariyrio ejus sunl
'
rcpositai, quod proxime ad porlicuni qux Domnini

dicitiir, situm est. Aliico vero episcopalum ge .
rente, propbelje quoque Samuelis ossa alJala. ei
, , /
in propbciicu ejus fano, quod propc Sepuniuin
; ; .
c o n i i i i u i u est, collocala. Caeterum de bis abundc saiis a nobis dictum esse puio. Proinde ad r c l i ^juas ecclcsiaslicai bisloriae res nobis redcundum.
( 1 ) Pomp-B buic se adfuissc lcstalur Sozo;n.
l i b . ix, cap 2.
(2) Dc ea vidc Suidam.
XlCEPHOKI CALLISTT
31
4 6 0 CAFUT x i .
. I V .
) & aral
De succeaione magnarum episcopalium tedinm : et
ul SynadcE Theodosius ejut loci episecpu$ admo- /.
-,
dum per persecutionem Macedonianos afflixeril,

,,
el pohitimum Agapetum eorum ephcopum. Post. elc &>
qnam autem Theodo$iu$ Byzantium percurr l , ut
,
aiarst xjvai.
Agipelut orihodoxa religione iuscepta, Iheodosii
* 6 - ixv.
tedem receperit: t//o, ab Ailico, qui tccre, et pri ', tetta:vutim vivere jusso.
.
Ea tempestate Komx ecclesia? Innoceniius rexU,

Anaslasio subrogaius, qui Siricio, Siricius auiem
Damaao soccesseral. Alexandriaeadbuc Tbeopbilus
ecclesiis prxftiit. Apud Antiochenos exsecrandue
PorpbyriHS episcopatum, post divum Flavianum
gessit. Hitrosolymis posi Cyrillum, Joannes etiam sacrum miuius adminislravit. Conslantinopo-
Utanatn ecclesiam posl admirandum tllum Joaniiem, et Areacium, Atticus curavit. QuaJis vero is
geitere, vha, erudiiione et doclrina fueril, proximo exposuiinus libro. Qiuc vero rcs ecclesiaslicae
memoria dignas sub eoacciderint, nunc coinmerooraK). Synada Pacatiana Phrygix tirbs est, ubi lum
Tbeodosiusquidam paslorale sorlUus fueral immtis.
Hic Macedonianie religioriis seclatores (perquam
frequeiUes autem i i eranl) crud liler ibi non urbe
ianlum ipsa, sed proxiinis etiam agris expuiil.
Fecit aulem id, neque dc orihodoxa? recteque
senttenlis Ecclesia? more, q u semel perscculioni
omni nuntiuin remisil : neqne zelo aut aemulalioae probata fidei : sed avariiiae morbo captus, ad
*- " - - - -
.# w
vu|/wa|
lxxfo,jw
' '
, ; ' . ^
6: 6 . ; b
. '
- *
. '' ;
\ , \
, r . p i T a u t T ;
. " ; 1).3
' , .
; };

* ^- ( -) ,;
, , ;
. " ,
, ,
-
a u
j- -
pftcuniatn undeqiiaque, aique eiiam ex eis qui

<*; ,
qui
,
aliler atque ipse senlirent, corrad^ndam, plurimura
pasuit studii. Proinde omnem conira Macedonia- . &
nos, quod dicilor, lapidera movil, beJlum cum ipso , ,
clero gerens, sexceniasque instituens vias, in jus , * \
os vocavii, aique in vincula el cirslodiam conje- , ' ,
cil. Pr*cipe vero Agapelo ecclesiac eorum pra;si- \ ; , \ | . * * ' ^ /
di gravis fuii. Atque ubi ei provinciae rectores ad
. ' /;
illos persequendos minus suiBcere visi sunt, ad
\ 6 , ;}*
imperatorem confugii, jnssionee pr^fecii pelens.
Et cum ille ea de causa Constaniinopoli morare- , Wju*
. ^ wwu
i u r , lempusque ila exlraberctur, Agapettis una
, ,
cuin clero suo optiinum (exuit consilium. Poputo
'

natnque qui sub eo cral, congiegato, inventum
eolers proposuil; pcrsuasilque adeo, ut palria b a 2 - D . '
rcsi relicta, (consiibstaiitialis) fidcm complcclerenlur. Qua re salis confirmala, una cum ea
ipsa muliiiuiiine in ecclcsiam se conlulil, 461
aiquc ibi prccalione peracla, cum paccm populo,
fiicuti nios cst, precalus essel, llironum conscend i l , in qnoTbeodosius sedcre soliius erat.Et plebc
inler se conjuncta, deinceps (consubslanti.tlts) idem docens, ccclesias Synada? in poiesiatem suam rtdegil. Hac re sic acia, paulo post
Tbeodosius Gonslanlinopoli eo vcnii, el auxiliuin a prxfcclo gecum ferens, neque eoruin quidquam qu.-e ibi arcideranl sciens, cum insliiulo
proposiloque suo ecclesiam esl ingrcssns : atque
indc ab omuibus expulsus, rursum se Byzauiium
, . XV
, xietn
. \ , *
\ .
, \ , tlwi,
, '
. , xat wli'*
, ^
.
, '*
, : iftv
tlfa
; , \ '
' , >*
1033
KCC1.ESIASTICB HISTORI LIR. XIV.
. \
', ' ,
\
;. V

, ,
,
\ ,
. 2?
, ,

. \
.
%
. nr.
7tep\
1004
contulil, et apud epis< oputn A l l i c u m casum suum

deploravit, videlicet quod conlra receptos nores
et Ecclesiat calholieae coneiitutiones e throno
siio delurbalus esset. A ilicus secum ipse reni eam
in Ecclesiae ulililaiem cessisse consideran*, quanivis ei praeter ralionem nonniliil admisliim esset,
illum quidens oralione benigua consolntus, el ut
de caetcro priTatam qtiielamque ageret vitam coborlatus est, publica privatis maxiine prefercnda
esse dorens. Ad Agapelum atilem, episcopaliim
pjiis aucloritale sua confirmans, scripsil, posi
endum despiciendumque esse, quidquid illi cx
inimicitiis Tbeodosii accidisset adversi. Hoc sic
Ecdesiae perquaui ulilc Aitici lempoiibus evenit.
CAPUT X I I .
De Judceo paraltftico baptizato: qui in ipto bapthmo
sanitalem recepit. tacri* prwsidente Allico episcopo
Constantinopolilano.
CaHerum nec iusignium miracnlorum, sanatio

'
numque miriQcaruin expers temporum eorum sla - tus fait. Jud&us enim quidam mullisjam inde ab
. \
; ;, - annts paralylicus, in leclo veluli pondus quoddam
. jacebtt. E l cum Judaica precatio omni et mcdicorum ars de vila ejus animos despondiggent,
,
poslremo ille rebus omuibus desperaiie, diviiiuni
,
cepil eonsilium, baptismi Cbristiani tubeundi :
,
illo solo se deinde ad opem et salutero commodo

remedio usurum csse speranp. Hoc ubi Altico re. ' , , ^ nunlialum est, de rebus sacri more nostro euin
inslituil, et spem bonam in Christum babere per
, , \
Evangelium rite docuit, lecioqtie ita affixum, ad
. - eacrnm ferri lavacrum jussit. Ibi itle fidesincera
baplismi gralia suscopta, 462
* baplisterio sia*
, ,
tim morbuni reliquit, salvusque inde prorsus re ,
diit, ita ut deinceps nibil in corpore suo de priore

illa, q u longo tempore aedca in eo fixeral, peslo
\
paralysis circumferret. Tantam vim omnipolens
. <
Dominus. praMeropinionem omnium, lum baplismi

gratia? immisit, perquam mulii quidem ex super * *
siitione Graeca ad baptismum coinplecteodum con ^ .
fluxerunt. Juda-ts vero, qui sennl Mbi signa e . quircnda slaluerunt, ne boc quidem tani evidens
miraculuin, ul idem facerent, persuasil. Tanla
$.
, \ , D prodigia liim quoque Clirislus bominibns speclanda
exbibtiil. Vcrum tamen pfnnulli signis quoque
' .
editis, ad improbitalcm ftiiam et maliliam rursiim
yp\\\i\ sues revoluii sunl. Non solum enitu iHi sig
, nis ?dmiran<!is non credidi mnt, sed pi qnibus
, , eiiam nugari mos essei, eos sequentes, cpinionem
.
eamdcm e\ senfeniiain complecii animadversi
sunl.
r
CAPUT XIII.
Thpt
) '

0* Novatiarervm ei Arianornm $ucce*sione : et

quiF txrb(F Novatianot quoque exagitaverint,
propter Sabbatium, qui ilhgitime epi$eopatum
invusil,
; ;\
,
Nam Sabbalins ille, eujusaniea quoque memiuinms, ordine aiquo bonore suo non contentus, led
1005
NICEPIJORI CALLISTI
106
rpisropattim affcclans, cum non liabcrei apud quos , * , ! V
pirfCopatiim gcrvrci, a Novatianormn cccbsia di , Naimiavuy
spossit, sub fcsti Pascha? observalionis praetextu.
, \ ;
Ilaqtie iliegilimos convenlus agere incipiens, apud
. .
Arcadii formu, cui Xerolopbi (1), boc csl, sicci
, , liimuli cognomen csi, inultum fuil : ibique facinus
,
asgrcdi ausus cst, gravissimo supplicio digmtin.
. \
Cum enim in quodara frcqnenli conventu partcm
/ &
illam evangclicae leclionis pronunliare deberel,
&,
qua? dicit : Erat autem dies Judirorum festus, qui , * " dcitur Pascha , divinis verbis alia de suo alt^xuit, * ^ \ qurc neque scriplura, nequc auris quaepiam unquain
, * '.
percepit. Qiixnain vero eunlisia?c Exsecrandus
. ; , CT(inquil) est, qi:i sine azyniis Pascha celebrat.
\, / . *0 ^'
(itiod dictum e\ eo anditum, et ad mullos divulga, \ ,
luni, ad illum ipsum eliam eos qui sinceri apud
\ \ Nuvatianos erani, quodammodo rapuit alque per , .
traxit. Yerum non diu bomini talis profoit cavil *
l a i i o ; nam in deterius ei commentura hoc cessil.
* .
Non multo post* per anlicipalionem de concepta
* /
sentcnlia stia is feslum agebat diem, c l ad eum
.
ingciis coniluxerai muliiludo. Cum vero in pervi.
gilio solilo, pro eo atque convcniebai, s a c r a s c a T e , ^ ,
monias obirent, 4 6 3 rumor ad cos perlalus esl
;
dxruoniacus, Sisiniura episcopum cum niulliludiue
' . \ Avafixmagna contra eos venire. Proinde ingenli excilalo
, \ \
tumullu, cum et nox essel, ct angustiae loci eos , * ^, urip
premerent, illi inier se confliciati, el supra scp- ,
tuaginla eorum enecii sunl. Quae sane res fecit, ut
. '
mulii a Sabbalio disrederenl. Non pauci tamen Q ' cum eo manentes, agrestem illius opinionem sunt
. ,
secuti. Porro Sisinio morluo, Cbrysanlhus ad pra>
* ';
fecluram Novatianorum ecclesiai vocatus est, Mar --^ciani, cui Sisinius in episcopalu successerat,
, ^ fdius,, qui cum ab adolescentia in aula imperiali
\
mililasset, el si*b Tbeodosio primuin consularis
,
Italiae, dein e l i a i n Britanniaj insulae vicarius factus
, .
essel, in rerum publicarum adminisiraiione ad , . \
mirationem et laudem meriuis eral. JElale vero

jam provcclus Cunstanlmopolim veiiit, el prxfec . ; luram cujuspiam urbis ambiens, ad episcopalum
, , ; Ir.ixrfiuo;
cst prolracius. Sisinius enim e viia excedens,
. * * ; :
meulionem cjus viri feceral, idouctini eumessead
;, :
rpiscopalum gcremlum dicens. Quam illius vocem
, \ ,.
pcrindc atque certam legem p o p u l u s ejus exce- D , .;
p i l , alquc Cbrysanlbum invitum per vim ad prsc- , ; ,
fecluram ccclosiasticam iraxit. (Unu autem ille
; ;, r.ittiprofiigisscl, Sabbalius opporlununt s<bi id teinpus
; , ^ OJ;
csse raltis, ul quou sludebat perlicerel, episcnpis
/. . * ,,
quihusdam obscuris ad aniiciliam suani adduclis,
x a l
ui sibi manus imponerent persuasit, jnrcjuraiido
, ;. UJ
quod antca juraveral posibabrlo. In conseeraloribus
,:
eis Ilermogenes ctiam ille fuit, qui proplcr blas ; ,
pbema qua?dam scripta composila, ab codamnatus
> 'I
aique excommunicatus erat. Verum ne sic quidera
, . '
Sabbatio ambiiiosa episcopalus peiiiio successit.
\ ^
Populo namque cxosus fuit: ct quod improbo con \ . ifr
(1) Xprolopbus,
).. IIic locus dccliral locum lien lctCornclia.
lu^t. de pub. jud.
\1
CCLESIAST1C/E HISTORI.E L i B . XIV.
' \ , silio, omncin funem movens, episcopatum conscqui contcnderet, ab eo rejeclus esl. Chrysanlhus
; ;
autem rursum inquisilus. Qui in Bilhynia, ubi la *
lebal, inventus, eiiam reluctane ad cpiscopalum
,
esl cveclus. Is quod prudens admodum el caslus
,
viresset, ecclesiam Novalianorum magnis incre . \
menlis auxit. Pecuniam enim ipse suam in paupe \ , \
res erogans, nibil ex ecclesia percipiebat prxler

quam duos benedictionis panes, quos diebus Do , , \|
minicis babebat. Adeo aulem ecclesiasticae rei
*
promovendse
siudiosus fuil, ut Ablabiuro nobilis
simum oralorem, Troiii sophisiae audilorem, sibi
; \
adjunxerit, et in presbyierorum ordinein coopla , ril : 464 J eliam conciones populares, suavcs
.
el vebeineiues, diu cxstilerunl. Hic poslea Nova *
lianorum Ecclesiae in Nicxna urbe pracfuit, BO . \ phisticam eliam tum professus. Sed eaiui Alexan 6 . * \
driae Novatianorum ccclesiae clausai, et donaria
' ,
ornamcnlaque eorum publicala fuerant. Nudu*
.
eiiam Tbcopompus episcopus eorum erat. Neque
\
illi Romae melius babcbanl; ecclesiis cnim eis
,
ademptis,
in locis obscuris conventus agebant
* ' , '
Hacleuus namque cum el miillis el frequeniibus
* \
ecclcsiis floruksenl, per episcopos calholicos Hlis
, .
eis tum ademplis, neque convcntuum cogendorum

liber'as permissa fueral. cum ablala cis oinni,
\
, , tum in judicia ipsi quoque sunl prolracti. Constaulinopoli vero non eadem passi sunt. Prseler~
. \ \
quam enim quod expulsi non sunt, inira urbem
. C,,
\ * Q
,

, \ \
. ;
* * ' *
\ ,
.
'
..
' ' \
^ , \
. -
US
etiam ecclesias cogere eis licuit, propler unam

banc causam, quod , consubslanliale, dcprxdicarenl, sicuti fusius antea a nubis esl d i clum. Ihfc de Novalianis. Eo kmpore defunctus
eiiam esl Dorulbeus Ariaiise religioni Gonstanlinopoli prxiecius, cum ad cenlesiinum et vice>imum
viue annuiu pervenisset: quem quod strenue sectam
suam lucrelur, Ariani cx Anliocbia Gonstanlino*
polim translulerant. Gujus successor fuii Barbas,
sub quo Ariana religio duos eximios babuil viros,
presbytcros ambos:alleri Georgio, aJteri Timoibeo
nomen erat. Georgius Gracorum magis disciplinie
pollebal, Timoibeus divinis lilteris plus delectabatur. Et ille in Arisiolele ei Plaione semper versaalur : bic Origenem spirans in ore babebal, et
- D sacras Lilleras publice docens, in Hebraoruin quo. " *

que lingua desudabfct. Timolbeus qnidem Psalby. *
rianoruui lueresis particeps fueral : at Georgius a
\
Barba fuerai ordinalus. Ttmoiheus prompius* pa ' . *0 \
ratusque fuil de sacris Lilieris respoiidere : et
, facile qua3 in divinis oraculis obscura inveniren , ,
lur, solvere ei explicarc. poiuil, aique in Jocis om .
nibus Origene maiime tesle usus esl. Quapropler
\ , ,
ulrumqueadmirari inibi iiimeniem venit, quomodo
. * \ *scilicet ul Arii dogma sequercniur, animum indu ^
xeriul, aller Plalonem, aher Origeiiein prorsus
. \
spirans : auud el Plato (1) secundam c l leriiam
(I) Plalo \ iniliuro
e u b s l a n i i * .-.; accepisse ncgavil. Uudc J u PATROL. G B . C X L V i
slinus marlyr aliqnam notionem Triiuiatie sanctiasimx' Pialuneni babuisê opiiuius est.
35
1019
UQQ
NiCEPJlORI CALLISTI
causam, ntipse nominare solrt, iuilhim essentiai , ' &

cepis&e dhal : 465
Origenes ubique in
\ :
scriptis suis, verbis diserlis coaetcrnum Patri F i - . ;
Jium cssc (i) profiteatur. Nihilominus tamen in
. \ ,
ecclesia illorum permanserunt, nisi quod Arianorum religionem sensim et clam corrigendo io melius traduxerunl. Multas namque Arii blasphcmias in libris suis rcpudiarunt. De bis salis.
e l
CAPUT XIV.
posl Theophilum Cyrillus, nepo$ sororii ejus
filius, cjus tedem Alexundrinam sil comeculu,i, el de Judaorum Alexandrice concilata sedilione.
Qiiinto Tbeodosii imperii anno, lethargico morbo

roi rpplus Alexandriae Tbeopbilus, quindecimaOctobris mcnsis die diem suum obiil. Et cum de cpisi-opatus pcliiione coutenlio cxorta cssel, quibus
dam placebat, ul Timotheus quidam, qui archidia-
i-onus ejus ecclesiae eral, episcopus legcretur; alii
Cvrillo magis favebant, qui Tbcophili fratris iilius
c r a l , profanarumque simul et sacrarum litlerarum periiia mullis modis omnes superabat: virlutis
d i a m gencre omni, in qualibet laudem ei gloriam
ooiisecutus , excellebat: cujus ad hoec usque teinpora scripla plurima circmnferuntur, quorum longe
optimum est, quod Thesauros inscripsit, ex omnibus sacrarum Litlerarum scriptis, syllogismorum
raliocinationibus et demonsiraiionibus mysterium
sanct Trinilalis oslenden?. Aliud praeterea, cujut
lilulus est , boc est, sciia seu elegantia, in quo ea quse in veleribus Scripturis Qgurate
. ' .

* $ rwr
.
" ; . 4

. ' ; *
, -
,
::,
,
\ ' ;:> '
' oy u\
, ' 4,
,

. \ ,
,
-; , '
. " , zrsvpan
. dicla sunl, ad Chrislum el Ecclesiam nojlram re- Q > ,

ferl. Liber item alius, qui De spirituati cultu titu
lum babel. Alius eliam Ad Palladium, in dialogo
. \ \
pro Spiritu sanclo compositus.lAlius insuper, quera
. ,
onira Julianum pro sacro Evangelio conscripsit. \ .
Alii denique plures, atque etiam epislolae. Qualis
\ ;
, fornp
aulem is vir fuerii, cum res Nestorii et terlia? sy
nodi pcrscquemur, satis liquebil. Enimvero sedi .
lionc in populo de episcopi e'eclione mota,
, . \
Timoibei panibus non parum roomenli attulit
;
Abundantius, qui tum militarium ordinum dux
\
orat. Terlio vero die, post Theopbili scilicel mor , tem, factio altera quxGyrilluiu designaverat, vicit:
.
c i ad cpiscopaium majore faslu, profanorum ma\ {
gislratuum more, Gyrillus, quam decessores ejus
n t l c
a t l e o
cpiscopi, progressus e*t. 466

^
initium D
suiuplum esl Ecclesia Alexandrina, ut cpiscopi
magis eiiam profana negolia curarenl. Porro Cyrillus jam inde a principio liiresiin nullam Alexandriae publicc coli passus est. Judaeorura quoquc
gcniem inde ob ejusmodi causam exegit. Gum
vulgus umne, ul in summa dicani, sediliosum esi,
facillimeque ad tumultus bellicos permovelur:
tum Alexandrinus populus eis maxime gaudel, c l
proclivis ad lurbas e s l : ac si exiguam saltem occasioncrn arripuerit, Ulico acccnditur : nec prius absislit, quam intolerabilia deciderit mala : ci cilra
sanguinem fusum uon facilc dirimi alque componi
(I) Secundum Origouem Fuius Patri .
\ ; W
\ , , ; \ ^ ,"
;
, ; . &
; , *
, ;
\ ;
(^ . ^ 6
,
.
, ' , \
. \ 6
1101
ECCLESIASTIC^ tUSTORLE LIB. XIV.
12
,
,
. \ :
-

, ,
. \
;, \ ,
\
\ '
.

( ? ;
niolum palilur. Ilaqtie inultiludo lumuhuari mter

se conpil, non neccssitate quapiam abducta, scd
proptcr communcm, quaj tum oumes propc urbcs
invaserat, culaniilaiem. Reliclis sciliccl rebus omnibus, sludium omne in saltalorum spcctaculis
ponebant. Sabbati die in iheairo ad sallalores spectandos frequenliorcs convenerant homines, Jud.cis
nimirum otio non ad legem audiendam abutenlibus,
sed in spectacula polius incumbenlibus. Quam ob
causam co die major inler populi faclioncs exslilit
pngna. E l quamvis ejus rei gralia Alcxandrinae
urbis prxfccius, cum inslructa coliorle sua ibi
adesset , nibilominus (amen Judan imuiinebaut,
veluli altcri factioni resislentes. Quorum nalio
cura infesta semper Gbrislianis est, pietatemquc
), \ \
prastare Deo persuasum babel, si quampluripiorura nobis malorum causa s i l : lum eo potissi ,
mum tempore, propler eos quos diximus sallalo *
. "()
res, plurimum etiam adversus seipsos sunl conci , ; - tati. E l cum Orestcs Alexandriae pnefecius populo
,
, hoc csl, institulum quoddam civile (ita
, \ pnim edicia seu ordinalioncs publicas nominar<;
. * mos cst) ederet, affuerunl eliam quicunque epi, ,
fecopo Gyrillo favebant, inslituta ejustnodi visuri.
,
In bis noniine Uierax eral huimlioris liUeraturc
. , \
magister, lanloperc ex Cyrilli doclrina pendens,
ut nibil aliud facerct libentius, quam illum ut
* audiret, el plausus cicre ad illius senlentias ?tu
deret. Ilunc ubi Judajoruio muliitudo conspexit,
' - ^ statim vociferari cocpil, uon aliam ob causaui illum
; ,
in tbeatrum venisse, 4 6 7 Qâm ut sediiionem in
.
populo exciiaret. Prafeclus Orestes amea quoque
, ,
praeter ralionem usurpatam episcoporum pole/itiam
. " ,
oderal(l), quod illi multa cx publicis negbtiis,
, quan ad jurisdictionem ejus periinebanl, ad se pcr * - trahere volebant: poiissimum aulem, quod tum
, , \ quoque Cyrillus insliiuta sibi exacte perspicienda,
. 01 curiosilaiemque (ul aliquis dical) in aliena re exer , , cendam sialuerat, commolus, rapt confestim Hie \
racem jussil, verberibusque subditum valde afflixii.
\ , Quod ubi divinissimus Gyrillus cognovit, primores
, , \ Judaeorum ad se accilos, ita ul par erat, admonuil:
, postremo eliam malc se eos accepturum esse mi . ,
naius est, nisi populum comoiovere, et adversus
, ' - j) Ghristianos plurimum concitare, desislerenl. M i , \
narum dcnunliaiione ejusmodi audila, illi raagis
. \ ,
eliam exacerbali, plurimas ad perniciem Cbrisiia ,
noruin excogilarunl fraudes et macbinalione*.
\ , j Quarum precipuam, aliasque, ut ita dicam, inali . "
guiiale excellcnlem (quae eliam in causa fuil, ut
, Judaei Alexandria ejicerentur) siculi polero expo , . nam. Nam communi concilio coacto, de signo et
tessera intcr se convenerunl, ut unusquisque vide * , *
, * - licel aunulum e corlice surculi paJniae gesiarei, et
noctu Christianos aggrederelur. Proinde nocte
. \ *
, . - qaadani, nonnuili pcr urbis vicos procedentes
s e
(1) Apud Suidaia iheologi veteris sententia reperitur: ,

\ : boc est; Givileui
vinutem cpiscopali funclioni applicare veile, et

conjungere csi, qua interae maxime natura di$ideni, et coimecli nequeunt.
NICEPJIOIU C A L L L S T i
JIOT
1104
txclamarunl, ChrUlianorum ccclesiam quas noinen \ ,
? -
;.b Alexandro episcopo habet, ardere. Quod ubi ad
,
illorum aurcs slaiim pervenit, alius alio discurrit,
' ; .
ecclesiae suae opein lalurus. Quos Judaei subilo
01 , *
aggressi occiderunt, a seipsis quidem propter
, .
aunulorum tesseram manus abstinentes : Cbristia . ,-'
uos aulcm, in quos incidebant, jugulanies. Fosi , \
qtiam aulcm dies illuxil, ex slrage ea flagitium in
aperlo fuil : el Cyrillus zelo percitus, cum multi- , \ *
, \
ludine magna ad synagogas eorum venil, easque
illis adcmit, et substanliam eorum omneni niulti- , , .
ludini diripiendam dedil, ipsosque simul omnes
urbe expulil. lla Judaei, qui ab ipsis usque Alexandri lemporibus urbem eam incolueranl, rerura
oinnium egcni, inde diacessere, quo quemque sors tulit dispersi. Uuus aulem ex cis Adamamius HOuvine, artis medicinae perilus, Conslanlinopolim venil, ibique episcopum Aukuni adiii, g ei
Cbrislianorum sacra complexus, multo post lenipore Alexandriam reversus, eaui urbeui iocoluit.
,
CAPUT X V .
. ! E \
f)e dissensicne Cyrilli contra prcefectum Ore&len : tt KvpUlov
*
ul lapide Orestes in jronle iclus sit, et de zeio
, \
ISitnensium monachorum.
.

Orcsles autem Alexandriie prxfeclus graviler id
\ ,
ferens, et pro ingenli delrimenlo babens, c i v i u ,
lem lain praiclaram lol bominibus orbari, rem ad
, \ .
iinperalorcm rciulit. Ipse quoque Cyrillus non
; * \
c-essavil; nam Judaeoruin is quoque absurdam
audactara ad principem scripsit: nec minus def " ,
\ ,
rcdintegranda cum Oresie amicilia egit : quod ut
faoerel, plebs Alexandrina eum coegit. Postquam . ' \
vero Oresles oraiionem de gralia reconcilianda
iion admisil, Cyrillus sacrorum Evangeliorum co- ,
dicem protulit, ob revereniiam ejus se Oresle pla- C ,
oabiliore usurum pulans. Caelerum cam tum quo- . * Iht
quc ille irain non reniitteret, alque inler eos , ' :
^ , . *;
implacabile bellum commotuni essct, illud eveiiit.
,
Monacbi quidam montes flnitimos incolentes, et
, ,
Niirien&es maxime, zelo el aemulalione accensi,
\ , \
eodcm modo pro Cyrillo pugnarunt, quomodo et

patruum ejus defenderaiu, cum eos Theopbilus
preter rationcm omnem conlra Dioscorum et Ara- , '
monium armavit. Ui cum plures quam quingenti
.
essent, monasteriis reliclis Alexandriam venerunl, , .
el OrcsUm curru veclum in publicum prodire , 06
iuveiiienles , conviciis eum affecerum, idolorum
, , \
sacrilicum el Gracum appellantes, aliisque ejus . ; ' generis conlumeliis pioscindentes. Ille quod baec , instinciu Cyrilli fieri exislimarct, Christianum se D , \
esse profcssus est, et ConslaniinopoH ab Allico
. 01
baplismi mysteriis iniliaiuui (i). Monachi autem
. ' , ' ; , u\
cum ne responso quidem dignali sunt. Alque unus
/ *
ex eis, cui n o i u c n Ainmouii erat, saxum quoque
. in prrcfecli faciem conjecit: unde ille toius san ,
guine conspersus est. Porro appariiores mililesque
. , ^*
ejus), paucis cxceptis, alius alio, lapidum ictus
.
mctuentcs, diffugerunt. Quod ubi populus audivil,
\ . *ad opem praefecto ferendam omnes confluxere.
'
(\) Socrai. lib. vn, cap. i i .
*
1105
E C C L E S I A S r i C E HISTOHI.E . X I V .
ItfG
, \ , /< Ifaque monachi saftni suae fuga eonsuluennit.

.
4 6 9 Ammonius aulem comprehensus, ad judicis
) \ ;.-6
tribunal duclus est : in qucm illc lege agi juWous,
, $
eo usque excruciandum curavil, donec vilam moilc
, \
commuiaret. Rem lianc imperaiori el Oresles et
,
Gyrillus significavil. Cvrillus Ammonii corpus in
' ^ ecclesta quadam sepeliit, uuilato illius nomtnc.
,
Pro Ammonio enim Tltaumasium, hoc est, Admi -.. 0randum vocavit, eumdcmque ir.arlyris bonorc di) .
gnatus e s i : alque in ccclosia libsrlalem et zelum
? ,
illius, qui certamen videlicet pro voriore pielatc

pertulcrit. cum adniiratione depraedicavit. Se<l
:. " ,
enim permuhis popularibus Cbrisiiaiiis illcîtiutus
' .
bonor lantus esse visus est, prsccipilis autlacix
poenas eum dedisse, et non vi aliqua addiicium,
' "
' ^ quae ei nulla, ut Chrislum pcrnegaret, allala c>sot,
, .
moriendum sibi iq lormetilis esse slaluisse, d i i C i i , .
libus. Quapropter el Cyrillua paulaiim consilio suo
absistens, oblivioni Ammonii res mandavit. Verura enimvero dissidium intcr Orestem ct Cyrillum nou
eo lantnm indignilaiis processit: sed accedens aliud M s l o non minus quod posiea accidil, absurdilatem eam obHlteravil. Quid autem id eil, diccndum.
. ICT.

',
\
'
CAPUT X V I .
De philosopha Hypalia, ut clero Cyrilli sh nccata;
de vindicla quam Judcci pertulerunt, promer
irrisa Christianorum sacra.
Alexandria? femina quaedam Hypalia cral

,
palrem habens Theoneiu pbilosopbum, a quo rccte
,
insliluta, tanlutn disciplinis excclluit, ul non so , * ^ luin lemporis s u i , verum etiam qui longc anlea
exstilissent, pbilosopbos superaril , et in Plalo;,
nica scbola a Plolino dcducla, successcril. Prompla illa cral, quibuscunque siudiosis, disciplinarn
. '
cognilionem proponere. Proinde quicunquc pbilo
sopbiaj amorc icnerenlur, ad illam veniebanl, non

tantum propler eaiu quno iili ineral boncsUm gra , ' ., veuiqne in diccndo liberlalem, sed eliani qucd
^ , '
caste el prudcnier principes adirel viros. Nec in; .
' decorum csse videbatur, eain inler viros mcdiain
adcsse. Rcverebanlur ct obscrvabanl cani omr.cs
, \
proplcr cxceileittetn pudiciliatn , c l oinnibus illa
. '
cum admiralionc in ore erat. Adversus bane lum

se invidia armavit. Quod nasique frcquentius cum
, '
Orcsle csset, calumniam id ei apud Cyrilli clcrum
\ , '
- D pepcrit perinde alque ipa, quominus gralia inlcr
. \ C) rillum et prxfeclum coalesceret, impedimento
> ,
< sset. 4 7 0 Quapropter cx illis quidam flagranii
, ,
C.yrillum prosequenles amore, qnibus Peirus qui(l;un ex lcclorum ordine prxiit, redeunlem eam
, ,
aiicunde insidiose observantes, ex curru dOtraxe ,
,
ruiii, alque in ccclesiam qu.ne a Gxsare (2) nomen
babcl, rapuerunt: atque ibi vestibus nudalaro,
, ,
le larum fragmeniis enecarunt: deinde membralim
^ , .
, >
disseclam (5), in locum qui Ginaron dictus est,
(1) Hypaliam isiarn ad sluprum proinissis et persuasionibus iiiullis sollicilavil juvenU venuslus.
l i l a vero cum dissuasionibus aliis a coepto suo re
pellere nequircl bominem, pannum nieiisium suorum protulit, ei (oeditale inconcc*8i ci libidinosi
concubilus commonfilraia illum absolvil. (Suidas.)

(2) Ga>sariani diclam esse, ail Socr.
(5) Suidas potius Alexandrinorum audacia et
lumullu necaiam esse p u l a l : qui de ea plura
scribit.
07
NICEPUORI CALLISTt
duxerunl, alque ustularunl. Facinus hoc maxime '

in Cyrillo et ecclesia ejus reprehensura e>t. Nam a
, xa\ Chrisli seclatoribus alienne prorsus sunl iuvidia?,
, \ , \
dissidia, contentionis studia, pugna, cseiles, et
, \ .
quaccunque stinl generis ejusdem. Facta haic sunl
" ,
quarlo episcopalus Cyrilli Alexandrini, Theodosii
, tj
aulem sexto imperii anno, mense Marlio, cuni
bfXfif *
.
jejniiioriim sacra celebrarentur. Non ila mullo "
post Judai rursum, cum detestandum in Clirislia , , iios commisisscnt flagitium, dignas persolverunl >\ ,
poenas, in ioco quodain cui Inmesiar nomen esf, " .
ifilcr Chalcidcm el Anliochiam, quae ad Orontem
,
amnem esl, silo. Gonsuelo namque ludicro operara

navantes Judaci, lasciva prolervilale alque ebrie, , \
tale extra decorum progressi sunt, el non solum
; . Cbrislianos, sed ipsum quoque Servatorem Chri- , \
Mum illudenles iraduxerunl: el saluliferum crucls ' , lignum, eosque qui spes suas in eo sitas habent,
.
ridemes, borrendum ejusmodi quiddara inslilue, . \
runt. Puerum enim Chrislianum compreheusum

in cruce suspenderunt, eumque ludibrio ei sannis
, , xa\ primum prosecuti, deinde alienatis prorsus men- . ; \ , \
libus, flagris ad morleni usque conciderunt. Quid
^ '
vero posiea factum ? Mulli quidem ab illurum,
\ '
inuhi eiiam a nostra parie inter se concurrentes
, . '
depugnarunt, et confliclus ufrimque gravis factus, , " **
ndeo ul plurimi trucidaretilur, Alque id factum
, ' ,
ubi imperalor rescivit, ad provinciai magisiraius , .
scripsit, ul in auctores raaximc mali tanti, ita ut , , , \
par esset, animadverleienl. E l Jud&i compre, \ .
Iiensi, Justas flagitii per ludum commissi solverunl poenas, mulcla, ferro , el aliis pcenis
clali.
. '.
4 7 1 CAPUT XVII.
c
,
jSaanDe Jud(co qui dolo sivpe baptizaltis, postquam ad
, }
Paulum eiiam Novatianorum episcopum venit,
,
*
lavacro baptismi rite parato, ul subilo aqua eva, , nuerit. Dtu imporlunitatem eam miraculo coar
.
gueuie.
1|
Chrysanlbus Novalianorum episcopus, ubi sep *
tcin annos munus suum adininislravit, vita ucfun ' ;
cius, successorcm in episcopaiu habuit Paulum.
' ' Quicum primuin Latinarum Ullerarum docioressel,
, rotnisso illis nunlio, ad viiam ascelicam se conlul i t : el pbilosophorum virorum monastico insli- .
, \ .
iitlo, praslanliorem quam qui in soliludine deguni,
vitam egil. Talis enim eral, qualcs Evagrius cos ,
essc debere dicil, qui in solislocisversanlur, inona- cbos,ad quorum mores vilam quoque suam Pauius ry , ,
,
compoauit, jejunans coDlinenter, pauca admodum

loqueus, ab animaiorum cibo absiinens, pluriimira
; , ;
ueque vino neque oleo ulens, indigentes quam maxiIUC amore prosequens: cuslodia? inc)usos,siquis alius .
. *1
el ipse frequenier visitans: pro cisqui injuria affecli

essenl.apud priacipeevirosdeprecans: quietiam non
. ' ' ,
gravaie, quod ille petebal, faciebant, propter insi gnem quae in illo erat religionem, Hes sub eo accidit
digna prorsus quae oblivioni el silentio non commit- , . *4
, , -;
laiur iquamapud Socralcm invenlam (I), ipse quo>
(1) L i b . vu, cap.
17,
1 1 0 : )
ECCLESIASTIC/E HISTORLE LIB. X I V .
, -
.
, \ , \
, \ !

,
.
,
,
, .
,
.
'
,
.
, 6 , ' ,
. * ^
.

?
,
, ,

,
. ' ' , " ,
\, , , ; ,
. ,
siianisinum complcxus non semcl, sed s&piu*

baptismum subiilartc quadainci nuiidifialione usus,
ul aliquid pccunia conquirerct. Alque ubi fere ad
religiones omnes, Arianorum vidclicet elMacedonianorum, baplismoapud eos susceplo, Iransiisset,
neque alii quos deiuceps dcciperet, reliqui essent,
postrcmo ad Pauluinbunc Novalianorum episcopumvenit. Et postquam conficlis verbis cupere se,
u l manibus iliius baptizaretur, dixit, ut desiderio
suo salis fieret rogavit. Porroille ardorcm boininis
complexus, non prius ad baplismum cum adtnisit,
quam more reccplo in verbo iidei insliiutus esscl,
soliluraque etiana jojunium complevissel. lllc cum
jejunio eo quod praeier opinionem suamci iinpo6iium erai, premeretur, frequenlius ut voio suo
poiirelur inslilil. Paulus ardorem ejus vidcns,
mora longiore penurbare illnm noluit, et ea qua? a.l
baplismum periinent, ritc paravil. Vestc namque
insigni subornala, el bapiislerio aqua siculi nio
eral, replelo, Judxum nudum baplizaturus ad id
adduxil. 472
Ecce aulem ineffabili quadam diviiia2 Provideniiac v i , unda derepenlc evanuil. Ubi
vero aqua alia (episcopo ipso et eis qui ibi a^tbant, reni eam nescienlibus, sed aquam pcr subjecium meatum quo emilii illa post iniiiaiiuiicm
solebat, cffluxissc putanlibus) infusa : diiigcnlcrque
ne ex lavacro illa proflueret provisum, ct Judwus
denuo adbibilus cst, rursum eodem quo prius moJo
. , ; Q

- , '
/!, \
&/ ,
. .
. ;
, \ ,
:.
quae sic varie rebus novis se
per indignos.
aqua disparuii. Paulus re cognila: Aut

flîtium,
inquil, boino, facis, aul ignorare vidcris lc baptismum adiissc. Ad ejus rci famara mulii accurrerunlmortales, quorum unus Judaiiim agnovit, quod
scilicet anlca ab episcopo Allico bapiismum SUSCPpisset. Non obitcr hoc qtiidrm rccensui, verum ut
scire possemus graliam divinam persajpc eliaut se
apud indignos exhibere, nullo inde contraclo detriuienlo. Maxime vero illa admiraiione digua esi,
oslend&t per dignos s i m u l : et
. '.
lllft
qto bisloriic buic apposui. Judaeus quidam C l n i -
aliquando eliam, bi boc usus posiulct,
CAPUT XVIII.
Vl etiam apud Persas Chmlianismus sit propagatvs,

"
per Marulham ilesopotamiai, et Abdam l^rsiiiis,

episcopos.
, 6
..
j
* \
'^ .
, ; ';
, ' ;
'
. ,
y:a\ .
,
, .
,
, . * \ ' (
Eodem lempore iii Persarum quoque regionc magna Clirisliatnsmuscepil incrementa. Cum namque
Isdigerdes Theodosii a patre institutus mior, ei Homanis amicus maxime essel, frequcnles exstiicic
causae, quamobrem inlcr Uomanos el Persas crcbra; ullro citroque millcrentur legationes. Itaquc
necessilate flagiiantc, Marulbas quoque MesopotainiiE episcopus, qucm paulo auie Cyrini Cbalccdonensis episcopi pedem protrivissc diximus, oralor
coesl missus. Et posiquam is ad Pcrsas venii,
propalain rex cum in niagno babuit honore, ut
virum Deo charura el mulla pieuie prxditum.
Magi ubi taniumhonorem Romanas ditonisepiscopo
haberi viderunl, qni plurimum apud regcm aucto-
iiii
rxicEPiiom CALLISTI
ritate valent, apudseipsos macerabaulur, variisque

eogitaliouibus aestuabanl, ne ona cum ea qua illum
prosequebatur afleciione, religionem quoque ejns
coinplectcretur, metuenlcs. Nam capitisquoquedolorem gravem et diuturnum/quo Isdigerdes affliclus
ftierat, Marutbas precalione, Deo exoralo, siatim
curaveral: 473
<P d ^ ' g i cum omnia tentaseenl, atque egissent, efficere se posse desperaverant. Quapropier dolo rcgem aggredi statuerunl. Quandoquideno Persae ignem tanquam Dcuin
colunt, et magos eos appellaut qui elemcma in
numerutn deorum referunl, ct rex ex consueltidine
perpetuum ignein adoravil, virum quemd;>m in
fossam sub terra eo temporcquo rcx advenirc *olitus erat demiserunt, eumque verba haec Magi
proclamare jusserunt : Exire oportere regem
quem Deus iinpium judicaret, quod tanlopere
episcopum Chrislianorum Deo cbarum existimans,
amarci. > Quod ubi Persa audtvit, Marutbani honcste quidein et reverenler, omnino tamen a se
rejiciendi consllium ccpit. Marulhas pro SDO erga
Deum amore precationibus vehementius incuinbeoe, perfacilc Persarum dolum edoctus esl: et
Isdigerdem adiens : t Ne ita illud libi, ait, patere,
rex. Sed sacrarium ingressus, cum ad te perferri
vocem genseris, effodi terram jnbeto, et dolus ipse
eialim patcbil. Ignis enim vocem edere, ul qui
inanimalus sit, baudquaquam polcst : sed fraude
bumana Tabula baec institula est. Rex verbis cis
J
1112
* , 3), 'b>
, ^ !
, xa\
. \ *\
.,
, ,.
> firXk.
\ ,

' ; , >
, , ^
"
, ,

; . * *0 ' ; ,
, , '
' .
,
* xil
, , \, J*
* ,
, \
. , ; *
.
( . \
, ,
obsequilur. Atque ubi rursum in ttdiculam eam in ^ ,
qua perpeluus ignis asservabatur, ingressus, el
oadcm vox ad enm delata est, illico effodi eum
. ; %
cum j u b i l , eiqui sub lcrra deum se assiniulave- , 6
rat,mortaiiscssc deprelicnditur. llaque ira perciius
. 05 , $ ,
,
Persa, magorum genus decimavit. Qua re lta acia,
.
Maruthac praeceplum est, utquocuuque vellet loco,
; in Persarum terra ccclesiain exslruerel. Unde
. , ;
Clmsiianismus in dics. propemodum,eliam iu Per ' ,
Karum finibus libcre propagatus est. Maruthas le ,
galioneeo tompore recle coitfecu, ConstantinopoHin est reversus. Et cum iterum oralorem in Per- .
,
sidem mitli oportercl, denuo lcgalionem eam obiit.
Magi aulem idem quod aniea moliebantur, hoc agen- , .
tes, ul ne rex eo siculi prius ulenetur.neve, apud eum
in lanto esseibonore. Et arle atque macbinaiione D , . \ ffyf^ ,
quadam eo loco intolerandum excilaruni fauorcm,
.
quo rex more suo deambulabat: aique insuper ca ^
lumniam conGnxcrunl, foelorem eum a Cbrisiiani
^, ;
cpiscopi comilibus essc subornalum. 474
^ ' "
. ' ' \
<vps vcro Magos, ex eo quod amea fecerant judi \ ^
Miis, et corum quoque id inventum esse suspcclos
liabcns, sludto omni auctores cjus rei inquisivil. , ;;
I bi illi rursum pessimi illius odoris pamfiorcs \ .
'^ ,
rsse comperti sunt, permultos deuuo suppliciis
; . snbdidit: Marutham aulem majorc ciiam prosccutus cst bonorc. ProiiidequeRoiiiauos dilcxii, e t m i - , w>
nfice amiciliam eorum coluit. Quiu eliam amore , ' *6| *!
, , xa^ ^
dcsiderioqucingenli duclus Cbristianus fieri voluit,
r
J i3
ECCLESIASTICdE H i S T O R L E L I B . X i V .
l i U
- alio MnrulluB facto allectus, quod ille una cum

Abda Persidisepiscopofecit. Nam oralionibus contiuuis incumbens, a filio ejus dsemonem, qui ilii
molestus erat, propalam expulit.
. '.
$
.
*

CAPUT X I X .
Vl Abdas templum sacrati iynis demolitus slt, unrie
et ip$e et alii martyrii ceriamcn pcrtnlerunt: cl
de acerbissimis tormenlis, quce Pencc. conira Chriiti fideles excogitarunl.
'6 ' ; ., - ;
. ' ^
Sed Isdigerdes prius viia excessit, quam omnino

Christianus fleret, rcgnum aulem ejus ad fllium
Varanera devolulum est, qui non eodem quo paler
; ; ; ; D in ChriMianos animo fuil. magis enim, qui illis
', '
bosliliter infensi erant, persuasus, cum fcedera cum
, \ Romauh icla solvit, tum Cbristianos qui ibi erant,
,
novis Persicissuppliciis excogilatis crndeliterperse . "
cutus est. Quae auiem belli ibi adverstis Ecclesiam ab
; ; ' ,
iiiitio causa exsiiterit, paulo ahius repelens cxpo ^. ;
nam. Episcopus Persidis, quem paulo ante Abdaro
, ' / \ < ,
nominaium cssc diximus, multis praecipim virtutis
,
ornamenlis refulgens, zelo ct seinulalione pro
% .
Cbristo niaxime eniluit. Qno aliquando in re mi ; ;, - nus neccssaria usus, (1), boc est, sacrum
:? . ' *
focum, Persarum demolitus est: namque
. ; ^ ' ;
apnd illus ignis templuin, et ignis apud eosdem
. ^
deus csi. Iloc ubi magoruin ei Pcrsarum rex Va , '.
r.mcs inteilexit, Abda accilo, mediocriter primum
-
1
t
'
'
, , factum id repreliendcns, perslrinxil : poslca

;
aiuem sacram eiiarn ignis aede/n in speciem rc . '
siaurare jussil. Cum atitcm ille resisterel, miriime ;,
que se idfacturum esse conOnnarel, Yaranes ec
elesias Clirislianoruin omnes sc evcrsurum niinalus
; . \
esi, niiuasque eas ad rem ipsam conlulil. Ila
.
ecclesiandiruiae prorsus sunt, cum quidem divinus
, * ille virpriusnecalus, coronam martyrii reportassel.
; -
475
M*'"
P
sacrijoci cversio

facla esse videlur: qiiandoquidem a divo Patdo,
cuai idolis addicias Albenas venissm, nulla q u
* ;
isibic colebnur ara destructa esl. iiie verbis

mendacii amcntiain argucns, veritaiem pro eo i n > ,
duxil, et per aram adeo ipsam bomines potius ad
, \
. j) veram pictatcm inanuditxil. Quod autem eversuin
ignis delubrum, cum id facillimc iacere posset,
- ;
reslaurare noluerit, sed polius quam id commiue~
^ \ , ^
ret, ca&di scoblulerit: hocipsum adiniror maxime,
v a t ; , \
ci muiiis dtgnuin ducocoronis. Idcm nainqne est,
,
igaeni ipsum adorare, c l fanum ejus consiituere.
,
Sed niirn ea ex re tempestas coorla, graves
. ,
ct sxvos adinodum adversus EcclesiiC alum ;
iius ilaclus excitavit. E l ad Iriginta annos

procella ea duravil, magis lanquam lurbulenlis
,
quibusdam venlis eam augenlibus. Magos autem
-. . '
apud Pcrsas eos vocari diximus qui e!einenta pro
, diis colunt. Suppliciorum aulem magniludinem
. *
invenlionesqueet fonnas acerborum lormentorum,
; \ nonfacile lingua clare expre&serii, quibus pios
, ~e u r a
(I) Igncm Pcrsac saorum et aitcrnum vocaqt. (,Q. Curiiuv)
r e c l e
15
NICEPHORI CALLISTI
1115
bomiiics sunt persccmi. Quibusdaiti cnim manus \

mraqiie securi resecla, nonnullis lerga cxcoriata
gunt, aliorgm eapilibus pellis delracla a frontc ad.
menium usque : quornmoam corpora lola calamis
discissis illi operienles, cuspidibusque eorum acaminatis carni infixis, et vinculis solidioribus insuper a capiie ipso ad pedcs usque circumligatis,
niagna vi calamum qticmquam extrabebant, vinn;!is ipsis allius carnem subeunlibus : u l traclione
l li oam corporis partem, quje culi propinqua est,
dividentes, acerbioies dolores redderenl. Sed ei
fossas magna cura sepientes, muriuin examina
inulla in eas demisere, et deinde alimrnlum eis
vcra; piclalis alutnnos praebuerunl, nianibus pedibusque eorum arctiore vinctilo constriciis, ne a se
illos abigere conari possenl. Mures autem fame
acriore coniecti, sanctorum carnes, intensum admodum el gravem illis dolorem inferenles, vorarunt. 476
Mukas vero et alias hisce saeviores
aerumnas, peruicioso et verilalis inimico daemonc
magisiro in rcbus cjusmodi ulentes, cxcogilarunt.
Verum lamen generosam virorum illorum fortitudinent noi. leludcrunt. Sna namque sponte illi se
ceriamiui, ad immorlalc 01 sempiiernae vilae concilialorem aspiranles, oblulerunt.
. ; ,
* \ *;
- , ;
, -.
, \
, ^ ,
, >
h
( ; ; . *;,
^ ; ; ,
JJ :
, -. ,
, - \

, .
. * '

\
.

CAPUT X X .
. '.
,

De Achamenide, et Saane, et Benjamin diacono : ut ],
ii apud l*er$a$ twvitsime excruciati, martyrii sint * * ,
.
adepti coronam.
Acbaemenides quidam apud Persas erat, qui et

Hormisdes dictus est, prgefeclo patre genitus, vir
adiuodum illuslris el locuplcs ; qucm ubi ChrisliaIIUIII csse rcx audivit, in medium produxit, et
S T v a l o r e m abiirgare jussit.At ille regis impcrala
non soiuin iniqua, venim cliam ilii ipsi incomrooda
cssc respondil. c Gui enini ca necessilas iniponatur,
nl farillinie imiversilalis bujus Deum abjuret, huic
longe faciliusfore dixit, regem despiscere, atquead
ftlium ttarisire. Regeni namque eliam, homo cum
sil, nalurain faiis obnoxiam sortiium esse. Quod
8i, inquit, animadverlendum libi esse in eum v i dciur, qtii dominaiionem luam abneget, sceptrum^que nibiii faciat, rectius muho, ut pulo, suppli- D
citim pendet, qui rerum univcrsarum DoroiRum
abjiciat. 1 Rex cum obslupescerc polius ad tautam
viri libertMtem debuisset, opos ei adimi, dignitaieque tusuper privauim, nudum, et subligari lanlum praeciiicium, aulici comitalus camelos ducere
jiissit. Perpauci intercess^re dies, cum rex ex superiore poriicu prospectans, praeclarum illuni virum
aeslu solis adustum el pulvere obsitum v i d i l : et
patris ejus gloriam in menlem revocans, eum
reduxit, et linea tunica vestivit. cum labore el
a*runina illum confectum bumanilateque et misericordia ei exbibila adductuin.faciliorem jam eum el
propensiorcm ad graiiam a se ineundam fore pularet: 1 Yel nunc landem, inquit, errore priore
^ '
, ;
, \
; ,
,
. , *
& , <

, 0
, \ .
,
, ' , ,
,
,
(, ,
\ '
, . ' ,
,
, \ \
, ,
\ .
,
\
, , ,
1117
ECCLESIASTIC.E fllSTORLE L I B . X I V .
1118
;, - repulso, fabri filium ex animo luo ejice. Atque

0 . ille exardcscens, tunicam illam conscissam abjccit,
8\, ^,,
et voce magna: Si bujus, inquit, gralia mc reli t jjaptv
gionem longe oplimam inutaturum pulas, en mnnus
;,
(uum tibi, una cum impietate hab*. > 4 7 7
R
; . ' aulem tam forli illum animo essc cernens, nudum
, regia exegit. Alius crat Saencs nomine, qni regi
vsv. " , resliiil, neque rerum cunrtarum Dominum pernc\ - girc voluit. Rex ex famulis iliius nmllo dcterrimum
, elegit, potesialemque in mille ministros illi adem, , ptam, ei allribuit, atque etiam buic illum servire
, , \ jnssit, consorte quoque tbori et domina isti con, \ - jnncla. Nam iia demum se persuasurnin veritalis
.
amatori, ut animum et senlentiam suam mutaret,
.
oxisiimabat. Verum minime ei consilium succes' ^ sil. Non enim in arena, sed in pelra menlis illius
\ , ' -
domus fundata fuerat. Benjamin etiam diaconum
. - qucmdam comprebensum cuslodi mancipavit, in
, . *
qtia cum duos exegissct annos, ei oralor Romanus
, ' ex causa qiiadain apud Persam essct, medium se
,
is interposuit, ul diaconus vinculis solverelur pe .
tcns. Rex hoc se legato daturum promisit, si modo
, Benjamin se obligaret, se nulli ex Magis, ut Chri ,
slianum susciperet religioncin, suasurum esse. L e .
gatus porro rem eam el quid Persa quxreret, ad
,
Bcnjamein relulil. Alque ille fieri non posse dixit,
. ,
ul luce ea quam copiosara recepissel, non fnenera .
rct. Quac eiiim poena ei conslitula s i l , qui talen tum sibi dalum defoderet, aperle adraodum "divie x
, .',
u n i Evangeliorum codicem ostendere. Quam
. Uv , * rem ignorans rex, liberum eum esse jussit. Et illc
.
rursuin solitum oGicium suum fecJl, eos qui erro, - ris caligine deiincrentur capiens et ad divinam
, \ .
atque intellcctualem lucem adducens. Prjeteriit
' , annus, ctquai Benjamin agebat, regi indicaia sunt:
' , - qui euin ad sc produclum, pernegarequem sinccrs
. pmedicarei Dominum jussit. Aique ibi ille ad re , c ; ,
gcui: c Quidnain, inquit, commereatur, qui impe ; , ;
rium luum abnegans, ad alium se conferat regcin ?
*0 , t . >
Morlein, rex aii, et supremum siippliciuiu. > Tum
Benjamin : < Quodnam igilur, inlulil, saiis dignum
, '
bomo fcrat supplicium, qui universitatis hujus
. ,
Domino Servatore et rectorc abjurato, non illi
, \ \
cultum bonoremque debiium, sed ex conservia
, \ ,
; > suis praslet? > Verbis hiece rexgravtler com 0 ,
motus, aequalem cum digitis roanuum atque peduin
\
calamorum numerum exacui, el unguibus illius
:, .
inGgi praecepil. 4 7 8
atbletam corona de corandum, torineiitum id perinde atque ludum
, , jocumque excipere vidil, calamuui alium in cuspi*
*
dein acuminaium menibro cjus virili immisit}
, , ^ \
quem frcqueulius subinde infigeott atque retrabeiiA
. ' \ - incredibilem intolerabilemque illi crea?il dolorein^
, , Postquam aulem boc quoque acerbissimum sup . ' plicium generose perlulit, aliud intulil, quod pri , - ora illa secundas partes ferre oslendit. Virgaru
enim crassiorem afferre, cx parte omni densos ra , \ '
morum uncos prseiendenlco), et in sedem decerta . '
turis injici, ac dcindc idenlidem per eam attrahi
c
n o r
v e r 0
1119
NK.EPIIOIU CALLISTl
11?0
l rnlrahi jussil. Qnem iru<ialum cum aniplius to- , ;

1 rare non posset, spiriiunt, fortis illc verilalis ; ; irap'
\
propugnator el alblela, ivddidil. lniinila vcro alia
.
i\U aodacibns et impiis illis quoque tentata suui.
, ;
Oualc vidtlicotet iilud esl in Jacobo Pcrsa patraluai.
,
Is enim cum Cbrisliamis antea fuissel, propler
, \ ; ;
iulercedentem sibi tuin Isdigerde Persarum rcge
, *)*
iimiciliain, paternam rcligioncm rejecerat. Poatqtiam auiem per malrem et conjugem rursus ad - * !^.,
\ ;
dcm Cbristi admonilus revertil, et eam rem prin . ;
rps agre tulil, acerbam quamdam, et propter
, ;
novilalem admirandam, posl supplicia muha, su \ , ;
biii morlem. Nam ubi arliculis el juncluris qui
busqtie, in commoda et apla tolius corporis meni ' >
brorum conformalioiie, ex manibus, bracbiis,
I edibus ct suris ei reseclis, reliquum nibil quam ^ , . ' ,
liiia cum vcnirc caput solum babuii, quoiiiain ne
.
lumquidem fidein in Cbristum abjecil, c l idipsurn
;
postremo fcrro ampulatum est. Minime vcro m i ; ; .
randuni, si rcruin tini versarum Dominus feritatcm
6;;?
illorum suslinuit. Nam etqui Consianiini impcrium
. ; '
praicesserunt principes, rabiem suam adversus
. ' ^vcra? pielitlis amatorcs evomucrunl. In priinis vero
,
Mocleiianus, omniuro gravissimus, ipso augusuc et
venerandaB Passionis die ecclesias sub imperio Ro- \ mano ubique omncs everlit. E l novem elapsis annis, , * '
, .
iiltt quidem ad priorom floreules redierc slalum,

ac poiius ei pulcbriiudiiicmet amplitudinem mullo
I rasiantiorem rcccpere. Dioclelianus autcm pos- ; ; !
.
Iromo disperiit, et cum impieiate exstinctus est.
De bellis autem et persecutionibus hisce, ipse

,
vaticinatus esl Dominus. Nec id modo, verum etiam

Keclesia; ipsius invicium et insuperabilcm statum
.
pnidixil. 4 7 3 ^
*P *
lcslalur. Quodammodo
?) *
namque pacc ipsa nobis bellum utililatem aflert
-ijorem , propicrca qnod lentalioncs istae, u l E c - ; ,
, . ,
clesia magis etiam refulgeat, efficiunt. Pax enim
,
molles nos, desides e l limidos reddit. Bcllum aue s
sa
1 0 c
i in, cum animos noslros acuit, tum rebus prjeseolibus nos affigi non patitur
sed
ut eas despi-
ciamus, c l fluxa luec alque caduca pro nibilo babeamus, suadel.

. '.
CAPUT X X I .
propter Christianorum persecutionem pace cum

*p/c
1'ersis fracta , iuyens cerlumen inler Persa* et
,
llomanos sil commissnm ; cum autem Rotnani vir ' . ci
tute vicissenly simul el bellum ci peraeculio G7iri- ry
' ,
sliunorum finem hubuerii, puce denuo inicr Ro

W
munos et Persa* firmala.

' %
.
Cliristiani apud Pcrsas iololerandis, qux alije
snper alias inducebaniur, xrumnis pre%si, ad Komanos confiigenint, opem eoruni peiculcs, ct ne
ipsi ila alllicii dcspicerentur, roganles. Episcopus
Auicus bcnignc supplices eos susccpil, ct ui quanlum posset cos adjuvarct propensus fuit : et imp< raiorem Tbeodosium pru eis compcllans, ad cos
xindicandos excitavil. Eo teinporc alia quoque
a ciderunt, ut Romani non mediocriler a Pcrsis
afllêreniur, propterca quod Romanae ditionis
Itoimiiibus qui mcrcedc in aurifodinis opus ibi
i..ciebaiu, rCilirc indc nou pcrmiUcbalur, ct Ro-
01 ' . \,
, '; , , \ ;
. ' ;
, .-
;
, . ' ; ; *

* &
: \ ; '
li?2
ECCLES1ASTICA1 I S T O R I i B L l B . X I V .
iDanorum
mcrcalorun
nicrccs
diripiebantur.
Ad
. ^ \
quas injurias Christianorum in wbcm Consian?5 *
linopolilajiam accossil pcrfugium. Et res in bel . ,
lum
cvasit. Prrsa nauiqui\ Icgalione mi sa, per , '
fugas sibi dedi a Romanis pciiit. Rwuani antcm
' . ,
id facrre nnluerunl, non niodo jjuod illos ianqir.nu
, '
supplircs ct precalorcs servare volueriiit, scd

etiam
quod pro religiime sua faccre quidvis et
, ; pati polius parati fuerinl, quam ut eos quibus. ,
' \ cum commuiiem fldem babcreni, d spicer nl.
Proindc pacc sohita, beJluni gravc inter Ron-.auos
.
el
Persas est orttim : qnod paucis perMrinîr 5
;,
commodius esse visnm est. Ardaburius ille ex
,
iniperiali aula cum non ila niullis copiis niissus
, (
dux, per Armeniam in Prrsidem excurrit, el pro) *
viuciam
^jus quamdam Azazcnem vocatam vasta , . ' vit. Adversus quem a rege Persaruni dux alius
Narses venil, ingentem secum ducens excrcilum.
,
Ilic commissa cum Ardabnrio pugna, cum ingeuft
,
suorum clade victus iu fugam se dedil. Ex qua
^ ,
conversus, per Mcsopoian.iam Homanoruni ditio *
nein, pnvsblio omni vacuatn invadcrc, ct sic ac . " ,
cepUe
cladis igriominiam abolere slaiuit. 480 ^c , ; \
. j u m consilium quod Narsos ccperat, Ardaburiuni
laiere non poiuit: qui quam maxima poluit ctdcii , '
l a l c , regione Azazena suiiune vaslala, et ipse
. ' ,
Mesopotainiam peliit. Narses quamvis varii gcne '),
ns copias coacervasset, ingredi tamen flomanorum
* ,
iincs ausus non fuil. Nibibi autem c i v i u i c , quse
C
in
Onibtis Persarum el Romaitorum sila csl, Pcr, \ , ^sis lamen subjecla, bom nibus cerlis ad Ardabu .
rium niissis, de conditiouibns pugnnc commtl * tendae, loco et die coneiiluio, ceriiore:n eum fecit.
', '
Gui
ille renunliari jussii ; Romanos, non quan<!o
. '
ille vellet, sed quo lempore ipsis coinmodum v i ,
sum essel, pralium facluros. Et cum Persam ma
gnis viribus copias suas invasuruni putarcl, spo
. '
belli onmi suinmopere in Dcum collocaia, maxi , .
mas ei ipse vires contraxit. Scd eniin divino anxi
lio, quo maximc fidcbat, adjulum euiu esse, indc
,
satis conslat. In urbe Cuiisiaiilinopoliiana, in
,
anxia sollicitudine cum cives essent, el addubiia, rent cuinam parli vicloria arrisura essel, angeli
, ,
Dei quibusdain [11 Bilbynia, proptcr negotiuin cer > ^,
D
tum Constantinopoliin pelculibus apparueie, cos ' . ,
que ibi anniuitiare jussrrc, ul iJIi precaiioni ad\ ,
modum iiicumbereni, et aaimuin foriem oUinc . "
r c n l , ac Deo credurenl, viriuriam Romanorvm
, / 0 ,
iore (1), illud insuper adJcmes, indices ipsos
\
inde ct nuntios viclorix, qui Komanis piusenleui
^ . , ,
maxime opem ferani, a Dco niissos csse. Q t i a c rcs
,
ubi ad aures bominuut pervenit, non inodo civi'
bws
ipsis animum addidit, sod ctiam nuliium for , ,
tiludincm confirmavit. Iiaque ubi bcllum, sicuii
,
dictum est, ex Armenia in l!es( potaniiani transla ,
tum esl, Romani cos qui in nrbc Nisibi clausi a l ; .
que circumvallali erant, obsidione promenlcs, lur-
U2I
(*) Socrat. lib. vn, cap. 18.
iiji
1121
NICEPHORl CALLISTl
res ligneas fecerunt, quae roii? quibusdam et ma- - ' , \
jlta
cbinis provolutae, moenibus admovebantur : et ex
, eis longiore, pro muro, pugna commissa, mulli e
* '
superiore loco urbem propugnantes caedebanlur.
, | ; ,
Yaranes autem Persarum rex ubi Azazenam regio' , \
nem excisam, et suos Nisibi inclusos muralium
* .
tormentorum vi affligi cognovit, copiis quas tum
, ^ *
paraias habebat omnibus, fortunam belli experiri
, ' cpfa)
aggressus est. Cum vero Romanorum virtutem
, ' .
metueret, Saracenorum auxiliis usus est, quos
'Avnepg.
Ala.numlarus vir fortis el bellicosus duxil : 4 8 1
' \
qui cum niulta eomm millia (1) secum adduxissel,
. 01 ' ,
bono animo regem Persarum esse jussit, quam , $primum e primo confliclu Romanos superaturum,
' atque ipsi una cum magna Syrorum urbe Anliochia subjeclururo esse, dicens. llaec ille quidoni 1 , ,
jaclabat, sed verba ejus minime ad exitum pcr- , ' ,
venere. Quibus namque rex iidcbat, Saraceni prae-
ter rationcm lerrore correpti, et per imaginalio- .
. nem se a maximis Romanorum copiis circumda.
tos propeili opinaii, atque in magnum lumulium
',
conjecti, ita ut neque quid faciendum cssel, sci ,
rem, una cum armis in Euphralem amucm se
, ;
pra?cipitarunt. Opinio sane oblinel, cenlum ibi
virorum miilia periisse. Atque boc sic quidem ac- . ''
cidit. Romani vero, qui excitalis expugnatoriis , ;
urbium macbinis JNisibim obsidcbanl, cuni audii- ' '
; senl, Persani magnam elepbantorum niuliitiidinciu
, \ '
adducere, et ea dc causa metu conslernaii essenl,
* ,
macbinis eis omnibus igne consumptis, ad loca
sua sunl reversi. Caelerum quot postea praelia sinl ' , \
commissa, el quomodo alius Romanorum dux Are- Wfliipi
W
obindus singulari cerlamiue eum qui apud Persas , ,

omniuin fortissimus babitus est, inleremerii : et
quomodo Ardaburius sepiem Persurura ductores , ,
insidiis exceptos Irucidarit; adhaec ut Vilianus, , \ ,
alius Tbeodosii dux, reliquias Saracenorum optime ' hw
cxstinxerit, praHermiltendum esse censeo, ne lon- , \
gius extra proposilum digrediar. Impeialor Tbeo- , 'Pttf *
dosius res in eo bello gesias, Palladio quodam
cursorc celeri usus, quamprimum cognovil. Y i r is . Tj
cuxn corpure robuslus, tum aninio adamanlinus ,\
, , fcw
i u i i : qui lania celerrilate equo insidens vccius est,
nt diebus tribus iu fines, qui inedii inter Persae *
l Ruinanus sunt, pervenerit, loiidemque postea | ) '
, Titfliebus Cunslanlinopolim reversus sit. Ob eam
* b 1\
vero celeritatcm, non ad Persarum iines tanlum,
*ed ad reliquas etiam orbis partes, qtio eunt iin- \ ,
perator n i i s i l , expedilissiine pervolavit. Qua- . p^
piopler aliquando ex praeclaris viris quidani, ccle- .
, '
rilatcm pjus adroiratus dixit : Virum euiu tain
^mplatn Romani imperii ditionem, angusiam ex- , %
, ^
pediia celeritale sua reddidisse. Ad banc etiam
Persarum rex obsltipuit, quod legalione fungens, \ ^
maltorum dieruro itcr U m celenler periiceret. . 482
H * de Palladio. Tbeodosius hnperalor , , Consiantinopoli degens, ubi Romanorum diviniius .
k
(1) Socr.
1125
ECCLESIASTICiE H l S T O R I i E L I B . X I V .
, '
,

. '
'
, ,
\ ,
.
*
, '
(
) , , '
. \ ,
^ '
, ^ *
, ' -' . '
, >,
\
^ ,
'
,

, ,
.
\
,
.
.
,

.

,
,
,

.
:, \ \
.
dentia omnes excelleuii honorem eum haberet,
inilium propter perseculiones adversus Chrislianos
bello perseculio quoque conquievit.
() , boc est, immortales. lectissimi

decies mtlle Persarum v i r i , quos Xerxes Darii
habuit. Hos sub Theodo$io Ardaburius concidit
atque ex3tinxii. (Suid.) Proximi i b a n i . quos
Persae Immortalcs vocant, ad decem inillia, CuJlus
.,
conccssam victoriam rescivil, lani bonus boncstusque fuil, ui eliam secundis rcbus suis, pacis lamen consilia caperel, et cum hostibus foedus inire
vellct. Helionem igitur ducem illusiri pia:diuim
dignilate, ad pacem cum Persis facicndani misit.
Alquc is postquam in MesopuUiniam pervenil, ubi
Romani fossani altam, quae praendio eis essct,
duxeiant, Maximinum, virum prxclarum, ct cjusdem cuin Ardaburio diguilalis, qui de pacc agerct,
ad Persam legavit. Maxiniinus apud rcgem se a
dncibus, non ab iinperalore ipso niissum esse
dixit : illum enim bellnm boc nescire; alque eliain
u l i d maxime scirel, parvi tamen facerc. Porro V a ranc legalionrm eain recipienle, quod farae maxima exerciius ejus premerelur, qui apud eum
iinnioriales (I) vocanlur (decein miHiuin nuinernm
i i , delectorum admodum et forlium virorum,
compleni) eum adiere : et ne prius pacem suscipcrcl, quam impelum in Romanos parum cautos
ipsi fecissenl, admonuere. Quibus rex obscctitus,
oratorem quidem in abdilo loco clausum asservav i i ; Immonates autem illos insidias Romanis
struere jussiu Qui bifariam divisi, in medio parlem quamdam Romani exercitus non miiumam,
circumvenlam concludere volucrunt. Romani ad
turmam hosiium eam, quam conspexeraut, convcrsi ferebantur. Nondum enim altcram, quae derepente procurrerat, videbant. Et jam inter se
acics concurrcbant, cum Dei providentia , aliae
Q Rumanorum copiae ex colle quopiam prospicientes
apparuere, Procopii ducis signa sequcnles, qui
cives suos in discrimen conjecios videns, conlra
Persas duxit, eosque a tergo aggressus est. Iia
factum, ul qui paulo ante intercipcre Romanos
voluerint, ipsi ab xllis sint circumventi. Nostri
omnibus illis occieis, ad eos inde qui ex insidiis
prodibant, conversi, itidem illos quoque jaculis
confecerunl. Ad hunc igitur modum qui apud
Persas sunt Immorlales, subito moriales omnes
esse comperti sunt, ipso a Persis popnas sumenteGhrislo, proplerea quod plurimos ejus culioresinsigni pieloic praestanles, acerba mortc multarint. 4 8 3
ûtem Persarum clade ea aocepta,
nihil se earuni rerum scire assimilavit, et oratore
D e costodia emisso, legationem Vecepit : pacem se
non ut Romanis graliflcaretur, sed oratori ipsi prucomplecti teslalus. Porro bellum Pcrsicum, quod
moias sumpsit, flnem tum habuiL Cum ipso auleia
R
opulcntiae barbarae non alios magis honestabat,

111 i aureos torques, illi vestem auro disiinciam
habebanl, manicatasque tunicas gcmmis etiaiu
adornalas. (Q. Guriius.)
NICBPHOKI
1127
CAPUT X X I ! .
ti:s
CALLlSTi
. '.

,

Dc Acacio Amidensi ephcopo, nt i* ex sacris Ecclc
, <;
sia: vusis nummis fuctis, Persarum caplivos redi
,
men$, domum eos remiscril : qucc rcs nwgnas.

' .
Persis [uit admiralioni.
.
* ' ; 'Erat aulem in civilale Aniidcnsi episcopus Aca'cius uoniine, quem lum facinus pulcbrutn illuslrio- '
.
rcm omnibuB atque clariorem reddidil. Guiu et \ ' '
cnim excrcitus Romanus Azazena rcgione vastata,
supra septcm millia Persarum cepisscnt, cosque , \
nullo modo Pcrsse rediniere vellent, atque illi fame , ' , ' *
paulalim afllicti inlerirenl, eaquc res non parum
(
molcsiia? regi afferret; Acacius ea cognita, non
) * iia praterinitlcndain ccnsuil, sed qui sub co eral,
tiero coacto : Deus, inquil, nosler, filioli, neque , , * '
, , ,
iliscis indiget, ncque pocnla curat. Egeslali eniin
minime obuoxius, non edit, nequc bibit. Cum igi- , , )'
,
lur mul'a sinl eccJesiae ejusdonaria, aurea quidem
plurima, mulla cliam argentea, quae benignilate ' , \ .

el liberalilaie eorum qui se ad eam contulerunt,
paravit, utendum eis ccnseo ad Persas captivos , ,
, & \ *
redimendos, el fanielicos alendos (1). Ha*c alque
alia bisce similia locuius, statim divina illa dona- ,
ria conflavit, aique cx eis aestiiuaiionem miliiibus ^
quac eis visa fucrat, persolvit, el caplivos recepit : , ,
,
deiude alimemis eos abunde refecios, viatico ctiam
proscculus, ad regcm suum misit. Id cpiscopi fa- *
ctum, plurimufu Persarum regeni ad conslernalio- , \
. " *
nein a d e g i l : 484
<1 <1 Roruanis utrumque *boc
studio esset, ul siiuul el bello el benefaclis egregie ^ , *
.
vinccreut. Dicilur vero, Persam eliam desiderium

ccpisse viri ejus videndi, ut ejus et conspectu
fi ucreiur, et colloquio dignarelur. ldque bic impe- ' ,
ratoris Tbcodosii jussu faclum esse, fama obtinel. , .
Yictoriain banc tantam poslquam Deus concessit, \ '
quicunque eo tempore eruditione pollebant, libros , \ ,
\ .
in laudem iinperaloris publice conscripserunt,
cique ubtulerunl: alii quidem, ut eloquenliae vim .
quatn longo collegissent lempore, osienderenl : , ,
alii autcm, u l se in noiiliam Ulius insinuarent,
*
aique alii itcm causam aliam praUendenies. Eadem
porro 11 i virlulis ornamenla leblimomis suis im- ,
,
peratori tribuerunl, quae et nos de eo supra
contmemoravimus, ex plurimis pauca saltem bre- D .
, &
viter perslringenlcs. Non solum autem boc, qui
in arle dicendi siudium posuerant fectTe, sed ct ,
.
ipsa Augusla impcraioris conjux, beroico versu
, \
poemala niarilo et principi suo composuit. Erat
eniin praeclara admodum, el docla. Quandoquidem \ero ejus meuiini, opporlune hoc loco me expo- \ \ . .
,
silurum pulo, quae ea, el unde fuerit : et quo'., , \ ,
raodo prae aliis quai in communionem connubii
imperatoris Theodosdi veniret, delecia sil. Rcs sic Cv
. " .
babet.
U0
(1) Si neccssitas fuerit in redcmptionc capiivorum, iuc et veiidilionciii sacraiissiinoruui aique

Tcanorum vasonun vel veslium, caieiorumque
ioiiariuruiu quie ad diYiuam rtdigioucm iieco-sariu
smit, et hypotliccam el pignorationes fieri concedhiins. Uuoiii.nu non absurduiu csi, animas hotiii*
i K i n i qtiii>iHcuiii|iic
\A vesiiiiicnlis jpiaefcrri.
L . buhcirii^s.
C, Ue sacro ancl Lctlcs.
1130
ECCI.ESiASTlCE lIISTORIiE L I B . XIV.
1129
CAPUT XXIII.
. .
De Eudocia Augusta, qnte Athenau nt dicta, aualis

, ) ea et unde fuerit, el quomodo matrimonio , '

dosio imperalori sit conjuncla : et ut novcrit. se

religionis ergo Hicrosolyma profecturam : ei de

*
malo magnitudinis adnurand<B aliisque quce c\

.
accidere rebus.
%
\ ,
, ,

, \
^
. '
\ vt ,
, * '
, '
,
, , ' , ,
,
\ \ ,
. *
\ ,
' .
, ,

. '
,
.
,
. Q
\ ,
/ , .
^,
\

,
, \
, ,
.
'
, '
, ,
.
Pulcheria Augusia qnod honesialis studiosn essel, cum iinperator jam ad SRtatem maluram pervenisset, ei conjugcm mairimonio jungcrcl,
deliberavit. E l goneris cujusque el familire puellas,
eas etiam qune ex genlibus forma, divitiis, et aliis
dotibus prasclara essent, diepexit. Atque boc cum
illa sic ageret, percommode accidit, ul mulier
quaedam, cui nomen Alhenais erat, adbuc virgo,
cx Athenarum urbe ad Augustam veniret. Ea
Leontii philosophi filia, et quidem ingeniosissima,
omni genere non solum Grsecarum, 4 8 5
^
etiam Latinarnm disciplinamm a palre erudita,
tantum in pbilosopbia effectrice simul et conlemplalrice, atqtie ca quoqne quifi circa diccndi artem,
probationesque et confutaiiones versatur, quanuim
alius ncmo, profecit. In astronomia etiam, goomet r i a , et mimerorum proportionibus, phis quam
alius aetale saa quisquam, est assecuta. Hanc ubi
pater ha edncavit alque instituil, moriturus ille,
fllios snos Valerium et Aetium bonorom suoruni
haredes reliquil, fHiam aniem cxhaeredavil, fortunam ei, et quatn ex doclrina consecuta esset gratiam uflicere dicens. Cum vero ei res essei pcrangusla, ad Pulcheriam Augusiam de fratrum
injuria conquerens accessit. lila prudeniiain, veuusiatem, e i miram in rebus (ni ita drcam) omnibus dexleritnlem puella? cum cognovissel, fratri
cam coonubio conjungendi eonsilium cepil. Atqtic
ubi ei ut Cbrislianorum eacra colerct persuasit,
accilo Atlico episcopo, ad divinum bapiismum
eam in eo qood diximus Slephani protumarlyria
templo adbibuii : et per eum ipsum baptismum,
aliosque itero plures modoe, iu filiae locum sibi
arrogatam, uxorem frairi dedit, pro Alhenaide
Eudocta tvgiiorainalatn. Hsec Tbeodosio Eudoxiain
filiam genuit, quas Valenliniano Placidix i i l i o ,
Koinai rerum summaoi obiinenli, et propter affinilatem nuptiarum Tbessalonicaj, quo ex Occidenle
s e
, \ . D vencral, agenli, malrimonium esl collocata.

, ' - Alque ea Valenliiiiano filias duas, Placidiani ei
,
Eudociam, progenuit. Veruin Eudocia Tbeodosii
, ,
conjux, cuin dcsiderio conjugii Eudoxise iiliae v i ,
deudi leueretur, voto seipsam obligavil, ubi
\
nupuae filiie confcclse essent, se Hierosolyma adi
luranv MI simul ct loca sancia veneraretur, e i de3( \
bilas bervalori, ob inniimerabilia ab eo accepta
, dona, ageret gratias. Ad quas causas prapclari
> \ , ,
eiiatu illa mali occasio accessit, quod ulpote in ,
gensetadinirandum, feslo Linuinuin die a Pbrygisco
, quodam oblatiim, ciim illi cam ob rcm imperalor
. ' (
cenliim numismaia praebuisael, iroperalrici Eudo )
ci& dono dedil : idqiie illa deindc simplici aninio
.
(perliberalis enim crai) inagistro Paulino, qtii priu
P A T K O L . Ga.
CXLVi
3G
1131
NICBPHORI C A L L l S T f
1135
cipi apprime cbarus, domi ex podagra decumbe- *0 \ ,

. * ,
bai, misit. 4 8 6 PaMlinus aulcm, quod de malo
faclum fucral, ignorans, ee perinde alque mira- , \ >
culo quopiam imperatorem muneraius est. Qui , .
;,
poFtquam illud agnovit, coiijugem exploraudo, dc
eo, an illud ipsum esset, saluiem suam verbis , ci;
.
pralendens, percontatus est. Eudocia vcro, quod
;,
imperaloris consilium explorandique voluntaiem
non inieliigeret, cum esse negassel, illud se Hben- . &<
ter comedisse dixit. (]ua re cum in gravcm suspi- , * ,
cionem apud imperatorem incidisset, Pawlinns
quidein staiim in Cappadociam relcgatus, capilali , * , *
supplicio est affectus. \\sa aulem ea de causa i m - . *
:;
menso correpia dolore, volum Deo nuncupalmn
, , .
solvii, el illico Itterosolyma concessit. Disposiiione
:
'"~
divina id profeclo facluin, ul ibi quidquid esset

bonum aique ulile, perliccrel. Quid namque opus
esl admiraiioue digna dicere opera, qura eo loco
in sacris lemplis, moiucboruinque domiciliis, a l que apud sacerdotes et paupercs, de quibus paulo
post referam, peregil? Ummi illud in praesenlia
memoria dignum de ea et Pulcberia recensebo.
Quod namque natura apertus et siniplex Theodosius esset, et omnibus benigne facere cuperel,
ssepe eliam Hlteris, quibus iniiiime oporiuit, sen*
lentia earuiu non perspecu, subscripsil. Quas vero
ei divinius quaai bdelis cuslos daia erat, in rebus
ouinibus magniiica, moderata, el sapiens Pulcberia Augusta, id ipsura quoque, morem absurduin
; , -w

. ;
, \ ,,
,
, . "

, ' ,
. \ *
,
,
. *
* >
toarguens* correxil. Syngrapham enim imer eum C * , .

et seipsam vendita? conjugis ejus raptim compositam ei proposuil, eamque ille scripturae vim ne- *
sciens, conlestim manus susc adnotatione confir- ,
. \
mavit. Postridie ejus diei impcralor conjugein ad
se vocavit, quam Pulcberia se ei leddiluram, plnri- .
mum negavii, empiionis libellum, ui leslem qui accusari aut rejici non posset, praeiendens. Tana
illa prudentia atque festivilale fuil. Atque illa negligeniiam ejus arte quadam arguens, raoderaiiuue
mira improvidam litlerarum subscriplionem sic in eo eniendavit. De his bactenus.
487
CAPUT x x i v .
. '.
De Altici patviarcluB epiicopali administratione. Et

quod is urbanus admodum et facetus, nec non in
tmponeudis rerum nominibus acutut juerit

,

.
Auicus autem episcopus Constantitiopolitanus,

ul Ecclesia incrementa sua caperet, miriiice 0|e- D
ram dedil. Summa enitn prudeniia eam administrans, conlinua doclrma popuimn ad studium
virtutis excilavit. Et ad misericordiam aique 1argitioflem tain proclivis fait, ut nou inodo eis qui
in paroeciis ejus eraut, egeuis providcndum duceret, sed ciiain vicinis Gonsianlinopoli ecclesiis
pecuniam mullain ad paupcfuin consolalionem
tnilieret. Porro ex una cjus episiola, quam ad
Calliopiuin presbylerum Nicaâra d e d i l , niissis
simiri treccntis aureis, qualis ea re vir fueril, satis
patebiu Ea sic babet : Catliopio presbylero A u i cns in Demino salutera. Decics mille in urbe veslra
egenos piorum commiseratione indigere cognovi.
iJccica inille dum dico, lnulUûlinon ipsaiu, non
*:
,

.
/ , \
,
,
,
.
,
, , >
. " *
.
: ^;
1123
ECCLESIASTIC< IHSTOKIA LIB. XIV.
1134
, certuui paupcrum numnrum oslendo. Quandoquidera vero ccrtum pecuuioe numcrum ci acceptuni
. '
fero, qui perlibcrali manu riie eam dispensantibus
/
donai, et nonnulli indigent, explorandorum eorum
,
, , gratia, qui liabenl quidem, sed illis non dant, ac.
ceplis a me, charum raihi caput, trecenlis aureis
, , ,
ieti, ut voles eos expcnde. Voles aulem eis nia
,
. xime, qui inendicare erubescunl : non iliis, qui iu
vila venlrein ad nundinaiionem proponunt. Guni
, '
igilur pecuniam hrgieris, religionis bac in partc
. ,
ralioneni non babebis . boc ununi speclane, u l
*
indigentes alas, neque eos preferas qui moribus
, ,
nosiria vivunl. > Pauperum sane eiiam qui longius
/. - abesscnt, ita curain Atlicus gessit. Verum ille quoque ut quoruiudam superslilioneiu minueret.
"
^ ma^nopere curavit. E l cum audissct Sabbaliuui
illuiu, qui propler Pascha? diem Judaico more cc .
lebranduin a Novatianorum ecclesia secesserat, ei
,
^ \ , gregem sibi suuin coegerat, Rbodi, ubi exsulare
, ' - jussus fuerat, vitam flnii3se, popularesque faciionis ejus, corpore illius iude iranelato, circa sepul
crum ejus precaliones peragere, et veluti viro

sancto reverentiam culiumque praesiare : noctu
,
hominibus cerlis missis, cadaver Sabbatii sepeliri
, ,
in loco alio curavit. 4 8 8 Porro seclatorea iilius
,
ubi lumulum effossum repereruul, caeremonias su . ,
perstitionemque suam ad sepulcrum ejus deinceps
,
omiserunt. E l quoniam in nowinum invenlione.
.
apte illis rebus ipsis imponendis, elegaus ct felix

, . Q fuit, navale qaod ad angustias Euxini pont! noti
longe a transitu *itum, veleres , id est
^
veneficum appellarunt, quod ipse ibi conventus
,
cogeret, ne Jocus is infamem oblineret appella. '
tiouem, nomine mutalo , boc est, curam
, ,
. seu medicinam vocavit. Ex suburbiis eiiam Conslantiuopolis aliud, Argyropolini, per muialiuitem
'
' , - nomiiris ob causain ejusmodi appellavil. Cbryso . . " polis anliqua navium statio est, conlra Byzaiilitim,
, in Bospori initio posita. Muhi ejus aniiquoruni
. bistoricorum nieminere, sicuti Slrabo goograpbus,
, Nicolaua Damascenus, et qui Cyri bisloriatn
, , \ optime conscripsit, vi eloqueiilia. niaguus, et hisiorico slylo admirandus Xenopbon, in sexto Cyri
,
, 2 - expedilionis : sed et in primo Hellanicorum, seu
, D
iv ; ,
\ ,
, . "
,
. ',

,
'
, .
#51
, , .
, \
. "
C r a c * Historiae libro, ubi de ca baec qiioque nicmoral, quod Alcibiades ille inuro Gbrysopoli niunila, deciiuarum accipiendarum sedeni ibi constttueril. Uuicuuque eniui inevcatores ex Ponlo
pranernavigareiit, deduaas eo loco mercium pra>
buerunt. Alticus igilur locum e regione Gbrysop u l i , commode cuni xion mediocri aniceniiaUi
silum cerucus, Argyropolim eum nominari oportere d i x i i , quod vcrbuin regioni siatim coguomen
indidii. Quibusdaro dicenlibus, incoinmodum esse,
quod Novaliani inlra urbem GonslaiiUuopolim
convenlus agerenl : lgnorare viJemini, kiquit,
quae sub Gonsianlio et Valente perpeesi sunius.
Prajterca veio testcs ibi nobis sunl fidei veraces.
Gum enim jamdudum ab Ecclesia universali seces-
15
NJC.EPHORI CALLISTT
1133
serinl, nihil illi aliud de fidc quam poenilenliam - .
,
novarutil. Et cimi Nicaex aliquando csset, ordinaudi
: . V
ibi episcopi gralia , Asclepiadcm Novatianorum
, ccclesiae antislilein, senem admodum conspica ,
tus, quolnam annis episcopaiam gessisset, iiuer
rogavit. Aique ubi ille quinqnaginta dixisset, ser ,
monem cxcipiene Auicus : Beatug, inquil, es,
Pater, qui tam longo lemporc bonum opus curaris. . ' , *
Apud eumdem Asclepiadem illud quoque intuiit,
, , \
489
Ego, inquiens, Novatum quidem valde
. '
laudo : qui vero ab eo provenerc, eos minime
, * , ,
recipiendos esee duco. Vocem banc ut novam
ct insolilam, poslqtiam ille a u d i v i l : < Quomodo, , ' '
. > afi, hoc dicis, episcope ? Propterea, Atticus inquil,
, , , , ;
ilium probo, quod ad communioneni eos qui diis
1
sacriiicaverant, non admiserit: id namque el ipse,

si affuissem, iecissem. Piovalianos autem aversor,
quod exiguarum rerum gralia homines a communione excludunt. Ad q u verba Asclepiadcs respondil : At non sacriOcia dcorum tantum, sed
mulla ctiam alia sunl peccala ad morlein. Quorum
causa vos quidera clorum, nos vero etiam lalcos
rcjiciinus, soli Deo, qui novit oinnia, omnia commiUentes. Dicunt eiiam obiium eum sunm praevidisse, tX ad Calliopium Nicaae presbytemin ab
eo disccdentem, verbis hisee usuni esse : Quod
si me rursus vivuin videre volea, ante aulumnum
cxactum celeriler Constantinopolira le venire oporlebil. Sin lardius eo concesserie, superstiiem me
non invcniee. > Id quod ita accidit. Nam vicesimo
prhno minulerii sui anno, dccimo Octobris mcnsis
die moriuusest, uudeciino Tbeodosii consulalu.

.
", , ,

, I . ,
.
t , \
, ' 4 ,
,
, \
\ ,
* * c ,
,
.
. \
t .
,
. '.
CAPUT X X V .
%
Uepl >* ,
>
J)e Aiexandro Aniiochice episcopo: ut primui ipie

memoriam eX Homen divi Chrysostomi in sacro$

,

codicillo* reiulerit, atque Atticum, itemque aliot

,
idem facere curaverit, ei Joannis $tudio$o$ iran*

quillUali el paci resiituerit: id quod Cyrilltu /a*

.
cere delraciam.
Novum autein admirandum qutddam, quod
prius perfecil, quain deluitcitig esl, ita ut rfcprebensionem cam qua expeiitus esl quod Joainiis
hcctatorcs male acceperii, a se amolilus, aliis
obvelaverit bonis, exponam. Anliocbise Porpbyrius, cujus supra meminimus, decessit : et sedem
Ecclesiae Alexandcr sorlilus e s l , congrueHtem
epitvcopaiui agcns viiam. Mouaslicis enim antea
siiidiis excrcilatus, fortiu admodum decerlator
exsiifvit, cunsona vila? facta exhibens, pictalis san<;t>ori6que pbilosopliia3 medilatione, divitiarum
coiiteinpiu, eloquentia, el muitie aliis donis atque
ornameniis iiiirHice abundaus. Alcxandcr iste, eos
qui propier Eustatbiiim suos &ibi celebrabani convemus, 4 8 0 cohorlalione el pcrsuasioiie taudem
reliquo Ecclcbiae curpori (qnod Pauliitus, c i post
illum Evagrius, im^dierant) conjunxit. convcntumquc ccclcsiarum per unionein Unium coi-ga,
' \ , \
, *
,
, \ , .
, /
6, 8
. , ,
, \
\ , \
, \
.
' ,
, '
, .

1137
E C C L F S I A S T I C ^ HIST0RIA2 L t B . XIV.
113S
/ tvjz- quanlum minquam aliquis vidil. Eis caiin qui idem

, ; .
seiitie.bant, et ex clero et ex populo ipso astum ,
ptis, ad illorum venit convenlum : alque illis eliain
:,
inde, ita uti psalmis alque hymnis Deum lauda
bant, receptis, canlilenam eamdem uno ore con cinne cancnic, ab ea quae ad Occidenlem versa esl
,
porta, usque ad lemplum maximura, lolum quod

in medio est forum, hominum multitudine com
plevit : veluti spirilualem quemdam amnem in, , '
stituens, re nulla ad similiiudinem, ab eo qui

urbem prnclerfluit flumine diflereniem. Quod ubi
. "
Judaei, et qui adbuc pauci r?liqui eranl Graecae
, '
superslilionis seclalores, et Ariani i p s i , Oeri,
" ,
iluviosque undecunque promanantes in calbolica,
, ^ Ecclesi* pelagus inierri viderunt , vehemenier
,
ingemuerunt atque lamenlati sunt. Alexamler . :
itaque et vita et doctrina optimus, zelo iugeiili
\ ;, Joannis causam fovcns, primus illius nomen iu
, ecclesiaslicum relulit album : atque ad imperaio reuT omnesque ubiqae episcopos, u l idem ct ipsi.
, \
facerent, el ea re pacem cerlana et conslnnlem
, ,
E c i lesise conciliarent, scripsit. Cauerum cum A i l i
cus quoque episcopus propler Joaanius Eccle. " siam esse scissam videret, de principum senleutia
,
ipse quoque menlionein illius fleri in precaliouibu*
jussil : quemadmoduiti id ct in aliis episcopis qui
;
vita excessissent, fieri solitum eral. Alque ex eo
\ \
tcmpore pax cxslilit, donec postca quoque reli . ' - quiai ejus urbi imperanli illauc sunt. Atiicus i n C vidiam in qnara propter divinum Joaunem deciderat, hoc inodo magnifice atolevit. Nec ille modo

il fecil, sed aliis quuque Joannis memoriam prt.
cibus inserere recusantibus, et Cyriilo uiaxiuie

AlexanJria; prssuli, qui boslililer Joannem oderat,
. ;
quod ille a Tbeophilo patruosuo dissensissel, per
' , ,
suasil. Sed uon inlempeslivum fuerit, bisluria;
,
huic epistolas eorum, cenioris fidci gratia, adm>
,
clerc : quae de verbo ad verbum sunl talcs:
, ; ) .
. " ' .
. '.
491
CAPUT X X V I .

;
Epistola Atlici paliiarchiv imperanti* urbis , ad
,
D sanctum Cyrillum Alexandrinum in qua eum
ille cohortalnr, ul nomen beati Joannis aacro albo
'
~
inserat.
.
%
c .

,
,

, ; . \

, ,
. /&
t Atticus Cyrilli> felicitatem. hicldlmus eo, quo

non pulaveramus : et acquiescimus necessitale in
eoquod minus ex senlentia uostra processit, utililatem justitiae praeponentes. E l cogitationibus nostris ad populi concordiatn inclinati, canoiiibus
quidero Palruro detrimentum nullum afleriinus ,
exaclje aniem verborum observationi, uuiversi
orbis pacem pradcrimus. Non ignoro equidem c l
beatum Patilum, cum ecclesiasticae ederet consiituliones, sapienter occaeionibua provida disponsalionc usum essc. Scio etiam, qui in sancloruro
numcro ceiisciiiur, patrem luuin aposlolicuin.
NICEPHORI CALLISTI
i;
Theopbilum, in confusione et lurba a Graca? su- . ,.
perstitionis studiosis excitata, exactaro ad breve

lempus observationem paci poslbabuisse. Maxiir.as , , oi
enim quaeque urbes pelago fluctibus exagitalo per- J I :.
similes, ex sententia c i v i u m , non lam summa
, fhJegum el constittiiionum observatione, quam expe- . " 1\ dilissimis consiliis alque judiciis, ad pacem et
, . "
concordiam facienlibus, regi alque administrari
, ;
eolent. Qua vero de causa tilteras basce scribam, ; ; ;
accipe. Novit sanciilas tua, ac potius illis ipsis , \
oculis intuelur, quibus qui in eanctis est, Patcr i*.
liosler Theophiltis, conspexit, qualis et quam in- &
gens lurba, magnam banc invaserit urbem : atque \ , rjv
ut in ea sanciior fides et pietas, ne funditus erue- , \
retur, periclilata s i t : adeoeiiam ulpopulus majore
^ ; >.
ex parie per factionem scissus, extra muros con- ,
ventus egerit : et pleriqoe sacerdotes ei collegae , , nostri episcopi, a mutua communione desciscenles,
, &
bonam plantalionem Domtni Jesu Christi, paruru
\ \
abest quin evulserint, pacis commoditale scilicei , \
aliquantulum dislracla. Sedenim mulio sane la- , ; bore, multo sudore, et periculis multis despera- , * tionis plenis, plurima et ruaxima quaeque commu- .

niom Patrum noslrorum atque eliam pielaiis tuae
precibus ei conspiralione sopiu sunt mala. E l
*
turba quidem illa conquievit, concordia vero et
serena tranquillitas in orbis universi ecclesiis obti- , , }
net. Cum vero nonnulli nomen lanlum beati Joan- , , \
* |
nis niyslicis tabulis inscribi vellent, beatus episcopue Alexander, Anliochenum istum dico, 492
Q ^ Constanlinopolim venit, et multa ore eonfidenti
. " 6
verba fecit : vehementerque excitare populum

voluit, ut vel nobis inviiis, necessario ejus quem
\ .
diximus, nomen ita inscriberetur. Quam rem ac- , \ curate prorsus pielali tuje, ministri Dei religiosis ,
simi diaconi, Petrus et AEdesius exposuernnt.
*
Praneriil tempus longum, et nos necessiiale ea
, ;
qnae a populari rerum administratione proveiiit,
,
premi incipiebamus, neque tamen quidquaiu
wp*
schismatis et dissidii reliquias curabamus : cum

ad nos ex Orienle Dei anianlissimi episcopus Aca
ciue litteras dedit, religiosissimum autistitem A n - tiochiaj Theodotum a popuJo, ut nomen Joannis iu

sacras tabulas referret, coactum esse, ut veniam
, , **
M
rei ei qnam necessitale illeadduclusfecissei, dare- D

mus, petens. Et tum bonus ille qut liueras ad nos
perlulit presbyter, causain adventus sui indicans,
rem hanc in vulgus magnae urbis propalavit, et
senlenliam dalaa ad nos episiobe populo vulgavit :
adeo ut paruin abfuerii, quin tuuiuJlu plebis univcrsae urbs replela sit. Ibi vero cgo, ibi deinuni
perturbalus, et de rebus maximis discrimen summum vcritus, piissiniuiu imperatorem adii, et cuiii
eo de pace et tranquiUo rerum statu egi. Atque
iile nibil esse periculi aut incommodi respondil,
si defuncti viri nomen, tranquilliutis, pacis el
populi concordiae gratia inscriberelur. Iiaque ego
ea re persuasus, (quomodo enim necessilale praevtnius id non facerem?) ne. religionis noslre re&
* *;
; ;,*
^
. , , \
, ^
, \ ^
\ .
x*A*tf
.
, \ tp ; *&
,
^
, , ;
1
Vil
E C C L E S I A S T I C ^ HISTORIJE L I B . X I V .
tU*
,
.
,
, , ,

, *1\ .
,
,
.

,
,
, \ ,

* , ,

. -
'
,
,
\ . " \
, ,

. \
. >
* ,
\
ex multiludinis arbitrio, exemplo ono permisso,pendereni, neve urbcm ipsam populart adniinislraiioni assuefaceremus, nomen id in album reierri jussi. Quare, m equidem puto, neque i i *
sacros canones commisi, ncquc judicio Palrum
fraudem feci. Menlio namque ejus fil cum defunctis
non solum episcopis, sed et presbyleris, diaconis
et laicis ipsis, roulieribusque, cum quibus omnibus
nobis sacerdoiii communio, aul earutn rerum quafi
in sacra mensa mysiice percipiuniur, participalio
non est. Magna enim esl inler defunctos el superatites differenlia, ita ut eiiain libri, propler differentem eorum quorum iuemoria conservalur staiuin,
discreli sint. 4 9 3 Nibil onim Davidi obfnil honoriGca Sauli sepuliura, nequc aposlolis Arii impielatis sectalor Eudoxius, sub eadem sanciioro
sacriGcii ara positus : neque Paulinus et Evagrius
Ecclesia?, qui scbisniatis el dissidii duces iu Ecclesia Anliocbena fueie, quod posl obiiuin, nou
paucis hinc ab annis, propler populi pacnn c i
concordiam mysticis tabulis sunt inscripii. Quam
ob causam ipse quoque jEgypli ecclesiis, ecclesiarum orbis tolius paciGcandarum gralia, ut moriui
illius nomen inscribant, prxcipe. Ita enim cum.
Palrum canones non Iransgrcdiere, lum ecclesiarum simul omnium concordiam plurinii facics..
Te vero ea nobis, quae convenit, rescripiurum
essc, ad comiuunem conetnsuin ct fraternitaienv
respu ienlem, persuasum habeo. Fralernitateiii,
, c C

, . \

,
, ,
,
.
*
, '
,
. , , -
quse tecum cst, omnem, ego quiquc n.ecum sunt,

salvere jnbemus. Ad Cyrillum AUicus baec seripsit. Hem auiem istam ioagis eliam urgens, aliam
quoque epistolam ad Petrum et iEdesium diaconoa
ejus, bisce verbis dcdil : t A d Dei amanlissiuiutn
episcopum, fratrem noslrum Cyrillum, iia ut dccuit, per cpistolam scripsinius ea q u noiuine
Joannis in ecdcsiasiicas tabulas rclaio acta siuit.
Nibilo vero minus et ad pielalem veslram srribimus, quae melius quam alii res nostras novit, a d '
pacem videlicetet tranquillitatem eas evasisse, de
aenientia praecipue piissimorum principuin, e l
omnium deiude Orienlaliura episcoporum, ipsorumque adeo Occidentaliura quoque, de Joanne
, Q sacris labulis, non ut episcopo, sed qui aliquando

,
***
* fuerit,
..*; inserto,
m e H A
<~ ejus, proptcrepiscopus
ut memoria
communcm orbis umversi pacem colcreiur..
, Scribimus autem, ne, concordia ubique propcmo , , dum oblHicnte, solis uobis ei non aslipulantibus,
.
simul et piissiini^ principibus adversari videamur,
* <*
et summe necessariis rebus nostri, ventis aliqui , *
bus adversis oboriis, et Ecclesiae Christi nocea , \ ,
mus, De bis bactenus. In roagnum vero deside
rium 1108 profedio veslra adduxit, quod non
. eamdem ex corum qui nunc nobiscum sunt, qnam
,
, , ex vestro conviciu percipiamus jucunditalem, adeo
' .
ut novitate familiarilatis eorum quae a consuclu
dinc vcslra muhum differt, fere perlurbemur.
, 494
Qtiapropter rebus omnibus postpositis, open
1143
1144
NlCEFHORl CALLISTI
ram date, ut deincepe a<l nos recurratis, propter

morum, quod experti sumus, discrimen, apud nos
vebementiorem quam antea reperturi charitaiein.
rem eara aversatus esi, sicuti ex Itileris ejus satis
. * ,
*
Lfueris ejnsmodi Cyrillus receplis, maximopcre
Kquet. Nam q u Auico rescripeit, sic habent:
. K Z ' .
CAPUT X X V H .
Epistola contraria sancti Cyrilli ad Avicum, nomen
Joannis admittere detrectantis.
rtr

-
Leclis qure a pietale tua ad me missae sunt,

Jitteris, Joannis nomen sacris inscriptum esse labulis inlellexi. Ubi vero eos qui inde ad nos venere, interrogavi, non in laicorum, sed eptecoporum catalogo ascripium esse audivi. Porro dispicienti niilii, alque in animo reptitanli, an qui hoe
fecere, Niraenorum Pairum decreia sequaniur , et ^
aliquanttilum nieulis luniinibus in roagnam illam
synodum irileudeiui, universura sanctorum illorum
Patrum collegium, quibusdam veluti oculis renuere, et viribus oinnibus, quominus ad rero eam
comprobandam accurraui , obsistere videnlur.
Quoiiiodo naroque inler aacerdoies Dci censebilur,
illorurove feret sorleni, cui sacerdoialis dignitas
abrogata esi? Quomodo vero in caialogo sacrornm
ministrurum eril, qui ecclesiasticis inoenibus ejectus est? Aut enim professioue nosira indignum
est, ut sacerdotii nomen nihil esse, et rem ipsarn
communem oisnibus esse, quae lamen eis sohs qui
ad eain vocati suni, asservala est, dicainus : aut
*i magnuro quiddain esl, quod sacerdoialeiu iun- C
Ctionem apopuli multitudine dirimit, non iniscenda
quae misceri non possunt, sed eorum quae dixiinus
quodvis in ordme suo conservandum, et honore
debiio cohonestandum nobis erit. Quomodo igilur
aut Inter episcopos laicus, aut inier geriuanos et
kgilunoe, qui talis non s i l , consistel? Houora, te
bortor, eos qui inagnarum e: splendidarum recleque actarum rerum (uiere tesiimonium, ne contumelia sanclum Patrum chorura aibcias. Goi.sidera eos qui $uperstil<8 adbuc in vila luanenl,
quomodo rem hanc acceperint. A non illi dolore
se omni replelos es&c recte dicanl, 4 9 5 *
euradem cuin eis ordinem, is cui dignilas adempta
esl referatur ? Verum id pietali quoque tqae per^
suasura esse puto. Quamobrem et illis ei nobis
moeroris abole causam. Tolle ouiuium irisliliae
ocoasioncin. Nam facile etexpediie ea quae praler
opiiiionem accidunt, disponere el adminislrarc,
boni et sapientis esse dixerim : sed tuin denium,
cutn uibil delrimenli aQeral. Nou enim, quainvis
gregeiu Christi propagan, frequentioremque ellicere sludeamus, cxaaiiiia h^res.um, si errorem
suum non repudicnl, recipimus. Et proindc non
oinnino pronipla quadam dispensalione facileiu
cum eis complecii paceiu debemus, adversus quos
pugnare praestet. Dispeusalionis sane laudaLe opus
fuerii, si quandoque ila a debiia ralione deflcciere
videaaiur, ut iu rebus utilibus el coiuuiodis dcs
i n
( ?
,

,
, ^ . \ *
, , \

,
\ , \ < ;
\ .
,
;

;
,

> , ,

, .
,
; , ,
\ .
. \ ..
. '
, 4
;
*
.

.
'
* , *
,
, ,
\ , ^
. " *
* *. ,
. * , ^
, ' . *

,
H*3
ECCLES!AST1C IIIhTORLfi LIB. XIV.
1146
. " triinciiium evitcnms. Sic et bealtis Paulus omni

bus faclus cst onmia, non ul exiguum quiddam
. *
lucrifacerel, partem autem quampiam damito affiI -
ceret, sed ut omnes lucraretur. Videamus ergo,
,
ejusmodi rerum invesligaiioiii iiisistenles, an non
.
plus buic causae insil mali, quam illa vldeatur
;
babere boni. Tot jam pranerierc anni, ex quo
;
pictas lua ibromuu suum lentiit : neqiie qnisquain
. .
est, qui convenlus in Ecclesia tuos vitet, qiiin
, ,
eliamsi ab inilio nonnulli dissidendi omore seip* , 90$ ab illis segregarunt, latueii ci illi pcr vim et
, , , \
graliam Chrisli rcvocati sunt. Ex ma-islratibus
, \ , ,
vero quis non picialis tuae diciis audicns esi? qnis
;
ob banc ipsam causam est, qui extra eccbsiam
( .
maneat ? Nemo profecto est. Non enim hoc det
\
.
;, ' . *

,
, ;

\, . ' XJOL
,
, 5*

. '
, '
.
;
; ,
, < '.;
,
, *
.
.
,
.
, ;

, -
Deus. Itaque qucinnam ad saluiem revocans, aut

ad Iegitimos in ecclesia convenlus reducens, quin
onmem potius ecclesia? nicenibusejiciens Augyplunt,
regionein eiiam Augusialem, et Arcadiani, et Tbebaidcn, el Libyani, et Peniapolim et tot ecctesias
dolore aflicis? non ut qiiemquam lucrifacias :
omnes namque lucrifecil gralia Servatoris. Remiito te hac in re ad ipsam pieialis luas doctrinain. Ne igitur contra le ipsum celebres attjue
illuslres cos qui adversandi studio in partes <ftscessere, iicque unquam jiistnm dc seipsis judicium acciptunt. An ila connivere ci cessare nos
pieta lua suspicaiur, ul non difigenter de pra;clara iama tua, et quomodo Servaloris greges ivuducanlur, inquirainus ? 496
T j namque
q
baic, etiamsi locormii iiiiercapedine
g a n t u r
n a
a l q u c
n a m
man
u e
disjuncti sinl, episcoporum est cura. Sedenim

nc in boc prolixior esse, ei pietati tnae contraria
senlire videar : esto ui pauci ailmodum hiin adbuc
sediliosi, qui se pfo illius malignitate periculo
exponunt: apud nos autem lot sunl ecclesia, qtia*
de Joanne decreta obtinere debere coniendunt.
Quibus igitur siiffragari arqumn est? Qirinam ttt
lanentur, Deo placilum est? Illine qut Joanni patrocinanlur, eum tanta designaverit: ati qui poenam bondni iirrogarunt ei qai cum alios dolore
afficerel, pro nibitu duxit? Quod si concordiam
ecclesiarum conservare, minime contemnendum
videtur, solve id rogo, quod eam scindit. Mitie
, , D gladium in vaginam suam. Jube ex episcoporum

nouieiiclaiura Joannis nomen eximi. Nam si parvi
* ,
id facimus et dicimus, non afferat dolorem apo . '
stolorum cboro Judas prodilor, in eodem cuin illis
' ^ .
ordine census: Judae autem nomine in eorum nu * werum rclato, quo deinde loco Malibias nobis
,
ponetor? Cum igitur nenio Mallbia ejecto apo , ; 1
stolorum choro Judam ascripsertt, inaneat et ser
veuir, bortor, post celebris meniorise Neclarium,
\,
secundus laudatissimi Arsacii gradus, ite qnid per
*
virn pcrperam et illegilime inductum, m^moriam
;
bcaii viri explodai, Sed pauci foriasse boc segre
,
ferunt, PenniUc aulem niibi ut libere quae volo
, > dicam. Omucs cquidem salvos fieri optera. Si
; quis vcro impcriiia sua ;ib Ecdesia sctcdit, et
NICEPHORI CALLISTl
1147
Hig
i l i u s conslitulionibus refragalur, quae ejasrtrodi ' * 6 *\ \

, ;
homini* est jaclara? An non ipse quoque Servator
.
nos, fdipsam docens, et formam in omnibus proxptToO, , '
ponens, conducibilia quidem ad cos qui eum ac , ', \
cesserunl loculus esl, inobedienies auiein e l re . " *
nuenles discedere permisil? Aique tautum abest
, u l aliquam lalium bominum rattonem habueril, ut
\ *
etiana ad ipsos dixerit discipulos : An et vos abire
* ,
vultis ? Obsequentibus sane multam nos lmpen ,
dere curara aequum est. Adversarius autem et .
* inobediens malevolentiam ipse suam accusel, ire , . dicinain odio babens. Audiel illc vero justum

judicem, dicentem : Quandoquidem locutm inro, tl
. non obediviitis : tt extendi sermones, tt animutn
, tozxif
non advertuiu \ et q u sequunlur. 4 9 7 Nos
quidem, qui docemus, quibusnam rebus aliquis (? ,
, h
laudem sibi apud Deum paret, studiose admodum
.
id facere atque insiiluere decet, alquc cum Paulo
resislentibus dicere : Obseeramus per Christum, ,
reconciliamini Deo \ inobedientes vero potestali . \
,
Dei commendare, illud usurpantes : Curavimus
Babylonem, ted sanata non est: relinquamus eam, ,
quoniam pervenit in coelum judicium ejus *. Conse- .
quens igilur non esl, propler adversos quorura- ,
tiam eermonee, siquidem prorsug aliqui sunt,
, , fundilus sancliones ecclesiaslicas convelli, ut
ldcus sacerdolali dignitate enitentibus accensea- , \ \
, :
tur, et boDorein eumdem consequalur. Neque
,
enim boc communem orbis universi pacem, sed
concisionem potius quidam vocenl. Ego quidem Q ,
, ' *
tum demum oblinere deber^ et noinen et reiu
ipsam pacis censeo, cum sanciorum sentenliis
non adversemur, neque illorum decrelis repugne- * 01

iuus. Quod si enim beatus Alexander, coniideniis .
prorsus oris vir, juxta pietalis luae verba, aliquos \
'
ex religiosissimis fratribus e l collegis noslria
Orientalibus episcopis inani dictorum fuco dece- *
p i l , e l ad bujus rei coroprobalionem rapios per- '
\ , *traxit, nou propterea morbus bic prorsus oblinere,
\ *
et animas omnium depascere, sed poiius veluti
xal
quaedam lipphudo, Ecclesiae oculum infcstans, a
, :, vobis repurgari debet. Ut illa rursum directe ad
, Patrum d^creia respiciens, nierilo a Chri&lo au. ' (diat : Oculi tui columbm. Accepi et ego a Dei
amaiuissimo, qui ad extreraam feliciter pervenil ^
seneclutem, Acacio liileras, in quibus religiosis- ), ,
simum Antiochiae aiitislitem vi coactum a qui . , ,
busdam esse, ut Joaimis memoriam cclebraret,
'asseverat: alque illud prxlerea aperle commenio, \ ,
rat, valde eum virum ea in re dolore affectum
*
fuisse, viamque qua a lam prasfracta audacia libe ,
rareiur quaesiisse : et liiteras bac de causa a
, , xi^
nobis et pieiale lua ne simul cum quibusdam in
*
eumdcm errorem ducereiur, neve ejuscemodi
, \ . '
consilia agitaniibus cederet, impetrare voluisse.
\ \ . ' !
A l nos, qui ad curam et medicinam faciendara
.
vocaii suraus (da enim boc mibi, ul pro animi mei
1
Joan. , 68.
J rcm. , 11.
II Cor. . 20.
* Jerem. LI, 0.
ECCLESIASTICiE H I S T O R I ^ LID. X I V .
115
. - delore, Kbere dicere possim), ne acceesio vnlne . ,

rum fiamus, sed potius opinionem eam, qoa tc, ,
meritalem aliorum secuti *sse videri possimus,
.
fogiamus. 498
Demiror rero hoc quoque, si
\ , - Alexaoder, quem diximus, tam ad dieendum
, prompius et copiosus, et qui non parvo tempore
, . vobiscum islhic versatus sit, aliquos ad hanc rem

suasione sua adducere non poluisse visus cst,

quam tabellarius unus eflicere tantum, sicuti r n moribus ferlur, potuit, ut populum commoverit,
, causamque tempore longiore sopilain denuo ex . - citarit. Quod omnino esl incredibiie. Verum sit
boc quoque, ei iia facium eese credaiur. Sed novi
' ,
pietatem tuam praeclaram in eloquentia csse.
.
Docebit ea prorsus, quae opus est, bomines ad

tumullum excilatos. Uberem habes sacrarum do-.
clrinaruin gratiam. Persuadebis, ecio, piissimis

, etiam principibus, u l more suo in canouum decrelis acquiescant. Quod enim v e r pietalis siu,
diosi et Cbrisli amantes sunt, consiitutionibus
.
, - suis ecclesias adininistrari permillenl. paterna?que
virtuiis semulatores majorum exempla imitabun ,
tur. Ne igiiur Jechonias rcjectus cum Davide et

Samuele
propbeiis censealur : neque si quibuedam
inique placitum eet, ot Eudoxii reliquias eo quo
,
, scripsislis reponerenl loco, propierea nos quoque
. profanum t sacrum in album referaniu. Oportuit namque a nobis res illius corrigi, non illum
nobis
praiscribere, ei quae posi eum acla eunl
. , C constiiuere. Atque baec dicimus, non quod jacenli
,
el morluo 11 insultemus : non enitn boc det
iii , Deus : neque quod alienis, sicuti scriptum cst,
. >
lauemur malis : non enim boc Cbrislianorum est
consiliam
et inslilutum; sed id quod homini condolemus, ad uiilitatem Ecclesia: conferimus,
canonibus illiu* nihil praestabilius esse ducentes. Si namque illos sartos tectos conscrvare, alque
exauctoratum inler episcopos censere licerel, rccte profecio, qui id quominus fleret impedirenl, feri alque immites dicerenlur. Qoandoquidem vero aliero obtincnte, alteram consietere non
posse necesse s i i , eanciiones Ecclesiae vincant : et ex sacro calalogo, qui sacrorum minisier non est,
moveaiur. Uoc enim ecclesias ad pacem servandam conjungil: boc animorum consensum omnem
perGcil. llaque illud nobis dato, u i pure nos conventus agere, ei conimunicare cum pintate tua
possimus: 499
atque tu unius, ejusque defuncti, amorein, posl eorum qui adhuc vivunt d i lectionera, ac polins posi Ecclesiae sancliones, habeas.
. KH'
CAPUT X X V I H .

D Ut divus Cyrillut per vitwnem divinam nomfnJoan~
nit susceperit : conceplumque antea odium, Uei

Genitricis ititerceixione, ei remiseril.

,
Haec quidem Cyrillus de sacro Cbrysostomo et

, - scripsit et sensit, praesumplaa opinioni inserviens,
quam dudum patruum suum Theophilurn secutus
,
conceperal. Quoniam vero dissidiurn hoc quidem
, \
* , * ex semulaîono, quamvis non secundum ecientiani,
, , - non autem ex invidia, neque diabolica coiilen tionc manavil, non oportere virom et doclrina et
virtute pneslantem, bac una in re claudicare, quo , \ " , - minus ad summam perieclionem perveniret, Deo
visum est. Homines enim illi eranl, et huniania
. ,
affeclionibus obnoxii. Quapropler aliquanio post,
\ ,
NICEPHORI CALLISTI
1151
115C
Cyrillas cum magno illo viro, etiam posl ejue *a\
mortem, in graliam rediil, erroremque suum cum
, , \
raullis aliis concitantibus, tum maxime laidoro , *
Pelusioia nunc reprebeneione nunc admonilione \ .
eum cobortante, divina etiam et arcaniore quadam
,
revelatioDe accedenle, correxit. Vidcre namque
(* | \
visus eet, seipsura sacris iedibus expulsum esse a
, .
Joanne, comilalu et divino, qui circa eum erat,
, !
satellilio maxime freto : et matrem Domini pro
ipso deprecanlem Joannem, alque CUID roulta , \ , *
eliam alia tum illud pracipue quod pro ipsius
gloria plurimum ille decertarit, sicuti dicetur, re- , . |
ferentem. ut i n sacra templa reciperetur, orare.
, Hanc visionem cum divus Cyrillus cogilabundus in
, \
animo secum volveret, se ipsum quod in sancium
\ \ ,
virum invecius esset, damna?it : et deinde ipse , , \
quoque re cognita, EcdesiaeCbrysosiomi addictus, ,
\iruni eum admiratus est, valdeque eum, quod
, '
contra illum imprudens prorsus irritales fuerit, . " ^ ^ ,
poenituit. Proinde diversum omnino a priore con- \ silio faciens, synodtim provincialeiu coegit, e l \
Joannis nomen simul el ipse el reliqui magnarum
. 05
sedium amisiitee, in sacroalbo proposuerunt. Uli
>ero minue vere dicere videnlur, qui Cyrillum
.
libros alios magni Palris abolevisae perbibent.
Nam si qua scripta ejus abolenda erant, basc qua3 ,
adbuc exstant, quod consilium instiiulumque ejus .
eis maxiroe expresaum est, abolila oporluisset: , ,
nisi Deus uiilitaiis hominum curam gerens, ea
\
5 0 0 conservasset. Hoc cum i n arcana Niceue Q , philosopbi, qui et David dictus esl, historia, et
' , apud alios item invenerim, operi buic meo inse- ,
rendum esse quoque d u x i : ne cui ambigere in
,
menieni veniat, quomodo tanta lurainaria, inimi- . '
chias mutuas exercenlia, ambo ad summam san .
ctilaiem pervenerint, et Ecclesiae columnae exsiiieriot, inimiciiiis bujusmodi nullun illoruoa
gloriae detrimentum afferenlibus. De his bacienus.
CAPUT X X I X .
. ' .
Po$t Atticum ad sedem episcopalem Siiinius est

evectui, Philippu* Sidites ei postpoiitus. Qualis is
Philippus (uerit. Ut Proclus Cyzicenorum episcopus ordinatus, et tandem non receplus, privatu$
Olio&usque Conslantinopoli egeril.
rdr Oporor ar>

\ 6 ,
ijv. "
, *
' ,
Attico autem, quemadniodum diximus, defunclo, '
ingens de legendo atque ordinando episcopo con- \
,
tentio e x s l i l i t : quod unusquisque prout alicui
. faveret, ei ihronum comiuiui cupiebat. Proinde
, \ II
quibuedam Pbilippus prcsbyler ad sacram sedera
\
evebendus esse videbalur : nonnulli Proclum ei,
.
CbrYôslomi discipuluni, praferebant. Eratauiem
c l is presbyter. Commuiiiler vero omnes Sisinium
. . ,
idoneuro maxime censuerunt. Qui ipse quoque
, ' ; presbyleri dignitaie enitebat, non equidcm ConeUuiinopoli, sed in suburbano ejus vico, cui no- , ' ,
"
men est Olea (1), qui ex adverso urbisitus est :

qoo in loco.urbs ipsacum civibus omnibus feslum
, djem Servaiori Cbristo, quo in coelum assumpttis
(1) ', Oica, suburbana Conslantinopolis rcgio.
:,3
ECCLESiASTlC/E I
: . \ ^

, , \
\ . "
,
\ '
,
'
^^ .
,
, '

* , .
, .
, ,
,
. ,
6 . ' 'Aatavov
, .
)
, .
,

,
!
. I .
,
'
,
\
' ,
, \ , * . .
, 01
*
I
.
, *
*
,
?>
\ 6 , ' ,
.
. ,
,
.
, , , . ,
*

. ,
, ' ,
,
STORI.E L I B . X I V .
1154
ad Palrem * revcrlii, cclebral. Populo univer*

cliarus piwcipue Sisinius fuit, cum proptcr virtn
lis clariutcm, lum ob eximiamin pauperes, supra
vires eliam ejus, curam. Quapropler plebs vi ffecii aiqu evicit, ul is in ibronum sil sublalus.
Qua re offensus Pbilippus prcsbyler, quod ille
scilicet sibi prselaiiis essei. clectionem et ordinationem ejus plurimum reprebendit, in ea qua? ab
ipso conscripia csl Cbrisiiana bistoria. Non Sisinium vero tantum, sed et consecralores ipsos et
populum caluinnio.se perslrinxit : atque in eos ila
invectus est, ot quae ille dixcrit, nemo bisloria
digna judicei : nequc quispiam ci lam temerarise
audaciae, qui scribere lalia sustinuerii, veniam
concedal. 501
T"' J
nienlionem fecimii,
3?quutn est ut pauca <le eo dicamus. Philippus
iste Sidae in Pamphylia orlus est, unde eiiam so~
pbisla Troilus genus duxit, ejusquc adeo cognalum se Pbilippus essc dixil. Diaconus cum esset,
cum magrio Joanne episcopalum (lonstantinopoli
gerente, molmm fuit. Quod vero in scribcndo
elaboraret, mullos et varios collegil libros. Mulia
ciiam, Asianum affectans dicendi genus, conscrips i i . Opus vero magnificum, in quo Julianl conira
sacra Biblia scriptum evertit, reliquit. Aliud quoque volumen composuit, quod Christianam 'riam nominavit. !n eo triginta et sex libri sunt,
quorum quisque tomos pluits habet : adeo ut
omnes ad iDillenarium fere numerum peningant,
et babet suum lomus quisque nrgumenluin. M u l lam vero in opus id maleriam congcssit, declarare
volens, non imperitum se Graecarum disciplinarum esse. Frequenler namque geomelriearum,
arilhmeticarum, musicarum el aslronomicarum
comtnenlalionum mentionem facit. Prosequilur
quoque insularum sitns, et monliuro. Arbores describit, et alia quaedam, ad argumenlum instilutum nihil pertinenlia. Proinde lucubralio ca, utpote ad ostentationem composila, laxa c i soluta
est: et proplerea indoctis simul ct dociis inutilis
*>sse videtur. Indocti enim styli elcganliam non
perspiciunt : eruditi aulem, eamdcm rem alii*
verbis repeii, et mulla inlempesiive scribi, rcpreliendunt. Verum de scripiis ejus, ut quisque volet,
judicabil. Histori.e vero tempora confundit. Nam
imperii Tbeodosii memoriam iacicns, actiones
magni Aihanaeii tanto pnst teinpore repetit : ct
consiietudinem hanc non in illo lantum, verum
fliaiH
in mullis aliis servat. Ha-c de Philippo.
Porro Cyziceno episcopo mortuo, Sisinius divinum Proclnm ecclcsi;e Cyzici episcopuin ordinal (fc). Scdcnim cum Proclus, ut eo transiret, in
procinclu csset, bomines ibi episcopum pr^vcnientes ordin;irunt Dalraalium qucmdam, viruni
veneraodum el in monasticis laboribns exercilaliim. ld illi fecerunt, sanctione illa conlempia,
quse prxicr sementiam episcopi Coustautiuo.xjli3
u s
(2) Socralcs dicil, legem banc de unius Auici porsona conslilulam fuissc. L i b . vn, cap. Z&.
1155
NICEPHORI CALLISTI
tani ordinationem ficri vetat. Uoc ubi ila cst .

factum, Proclus non oppugnavit : el ecclesiae
.
quiilcm nulli praefuit, 502
in Coiislantiiiopoliuna aulem Ecclesia docendo floruit. De qao postea loco
suo dicam.
CAPUT X X X .
. A ' .
De maximarum episcopalium tedium prmfectis,

>aliisque virtute atque doclrina prcestantibus divinis
, -viris.
.
Sisinius postquam in episcopatu non duos inle , -. ,
gros exegit annos, decessit, castiiaie vilae et pau- , \ ,
perum cura, queniadmodum diximus, celcbris. , Xi\
Moribus aOabilis et simplex fuit, a negotiia et re, \ \
rum acliouibus abborreus, quam ob causam in
, ' '
eos qui curiosc se negoliis imroisceui, acerbior
. ,
eral, apud quos CGntra ct ipse non admoduni de- ' cenlem gloriam csl conseculus. lnnocentio, opliino
*
urbis Rome episcopo, Bonifacius sticcessit : aiquc
.
buic Zosimus, Zosimo rureum admirandus Celcsli . *
ntis. Alexandriae Cyrillus adbuc eniluit. Anliorhise , vero, divino Alexandro Tbeodolus iu cpiscopaiu
, subrogatus esi, casiilatis decus et ornamenlum,
6 * ^*moruin vir raansueludine (si quis alius) ei ipse et , of,topnclcrea exacta vivendi raiione maxime ornaius. , ,
Hic sodalitatem Apollinaris scissam reliquo ortho- . doxorum el recle seniienlium gregi, precibus apud
.
Deum iiuerposilis, immiscuit, una Ecclesia facia.
,
Verum sic quoque raulli in insliluio auo perman , terunl, labem prislinam veluti praeclarum quid ,
dam relineules. Ilierosolymis Cyrillo divinusJoau * ,
nes successerat. Deinde autcm posl Nepotem, E c - C . *
clesiae ibi babcnas sibi commissas gubernaverat

Prayllius, re ipsa suo nomiui respotidens : quo
,
morluo, lucum ejns per successionem Juvenalis
* '
obiinuil. Eis ipsis annis ecclesiani Cyri quoque* ,
gubernavil sapienP? c l docirinis magnus Tbeodo .
retus, vir in Giaecis juxla ct Cbristianis disciplinis

prop.clarus, qui libros muilos Ecclesi utilea reli ,
quit. Yiguii luin eiiam Theodorus ille Mopsue,
sliensis Ecclesix anlisles, qui cum ecclesiarum
# ,
omnium doctor fuit, lum advcrsus ba?reticoruiu
,
phalanges iortiter, ul pruiiarium viruin decei, rem
*
gessil : quiquc cum Diodoro magno familiariier
. >
vivens, doclore eo usus e s i : et sodalis aique con 'discipulus divi Joannis, 503
pariler cum eo Dio- \
doruin audivit. Sex is ct Iriginta annos conlra

Arianam factioncm aperto Marie puguavil, c l ad ^ ;
versus Apoilinaris pntdonum more slructas insi .
dias consunter decerlavil : bairedilarium aulem
,
Cbrisli populum doclrinis opiiuiis c l pra;cepiU
, \ ,
fovit. E i a l buic cliam fraler Polycbronius, qui

opiiine vixii, el ilidem opiiiue docuil, viUi scilicel
. '
c \ ajquo doclrina respuudenie. Apaiuenorum bic
ccclesia* pasiorale munus soriiius esl. Ecclesiai
, \vero Edesscnae divitius ill.i pr&fuii Nonus, qui pri ,
mariam iti arbe Anltocbena luxu perdilain Mena , *
dem, verboruui pcreuasione addticiam, el praeter
'
opinionem oiunei Deo coiisccraum, nyuipbam et
/ ^^Spoiisam purissimam illi -epraisenlavil, pro Mar: \ :
57
ECCLESIASTIC/E illSTORI.JE L I B . X I V .
1158
- garila Pclagiam eam cognominans, in qua cene

merito aliquis divini judicii pelagus admirctur.
-
Viguii vero lum maxime quoque in asceiica pafce, , \
stra praecipuus, et vila roonastica illuslris, inag, mis illc Eulhymius, qui solUudinein in urbis for ,
mam redegit. Et Symeon qui primus domicilium
, .
in colutnna babcre insliiuil : insupcr Nilus, Asceles vcneraudtis hidorus Pelusiota, et decantatus monachus Marciis, Joannis magni discipuli. Proclus praeierea iile admirandus, quietani degens vilum, et alii quamplurimi, de quibus poslea el dicanu
. '.
'ilr
^
.
, ,
,
" , .
,
*
. * ' ,
, , & \ , ,
.
. ,
. '
, Q
.
^
,
4 , , ,
.

. ,
'

, ' ,
.
' , ' . ' , , D
,
. \ . ,
\ ' \ ,
, , *
, . ' ,

, ,
, , ,

, ; *

CAPUT X X X I .
Ut port Sitinium Neitorius hatreticus episcoput ordinatus, per arrogantiam tuibis et tumultibus
complere Ecclcsiam inslituerit.
Sisinio palriarcha defnnclo, siculi diclum est,
eis qui bonorcs et magislratus gerebani, placuit,
neminem cx ejus Ecclesiae clero episcopum creare,
propter vanam corum, qui honorem lalem lemere,
quibus ipsi faverenl, mandatum volebant, graliLtn.
Rursua enim alii Pbilippo, alii vero Proclo cupiebant, sed aliuude quempiam designare visuiu esi.
Erat lum Aniiocbiae, Germaniciensis patria, vocalis
ei facundus Nestorius : bunc quod in dicendo
prompius et facilis cssei, Amiocbia accersendum
staiucruni, qui laudem eiiam caslilalis meruerat
luaximaui. Practerieraut menses Ires, el ilJe adducilur, c l epiacopus Conslaalinopolilanus creatur.
Qualis vero is vir iuerit, priina slalim ejus concio
indicavil. Ulico uainque post consecralionem,
decantalam 504
propalam apud populum,
ad imperalorem verba dirigens, emisil vocem : t D.i
mihi, inquiens, impcralor, lerram al baereticis
liberam et puram, clego tibi toeluiu vicissim reddam. Tu mibi bajreiicos exstirpa, el cgo libi Persis
delcndiu adero. Haec cjus dicta mulli quidcm
coroprubarunt. Qui vero cerio sciunl animum cx
verbis dijudicandum esse, iJli menlis ejus leviialem, animuiu arroganlero, et vaiiaui gloriam affeclantcm, deprebenderunl : proplerca quod, curo
nonduin quidquam ibi sdlis degustassel, ad ejuscemodi produclus sit vcrba. Zcluin vcro el aeinulationem deinde pro Ecclesia spirans, a*dem precaloriam Arianorum demolitus est. Atque illi teini l , a m
plum buum diruium ccrneules, igne insupei con

jeclo, non id modo, sed et magnain vicinorum
aedificiorum panem concremaruut. Deinde Novalianos quoque lurbare aggressus esl. eos vero
solum, verum eiiam qui per Asiam, Libyaiu ei
Cariam, el qui praeterea Mileli el Sardis erant,
Quaiuordecimanos, quorum niulli sedilionc vi
lumullu propier ipsum concilalo imerierc. E l cum
Macedoniaui Atitonium episcopum Germenseiu,
qui eos Neslorii jussu admodum aflligebat, pcrcussoribus quibusdaui hiibmibsis, qui voluptalem buneslo praiforutit, jugulasseiit, occasiontiiii earo et
ca\ii>am arripuii, ei ccclesias cis Cuiistaminopoli,
Cyzici, el in ilellcspunlo ademii. Ex quibus nunnulli vi ca aJacli, se ad , consubslaiiliaiis,
JI59
MCEPIIORI
fidem contulcre. Accidit porro ul qui alios ita cc-
ctesiis expellerel, ipse quoquc ejiceretur, cuin derepenle bellum acrc adversus Ecclesias concilasset. Id bellum inde sumpsit exordium.
CALUSTl
HfiO
. '
, ,
. *:
.
. ".
5 0 5 CAPCT X X X U .
Vt Nestorius in ipso flagranti crimine per ditcipu"
lum $uutn Anastasium tit deprehcnsu*, Christum
) ,
Dominum nudum hominem dicere, ei sonclam

)\
Christi Ueiparam malrem Chnsti genitricem ap.
\ 6
*
pellare. Et qua de eo tnemorice prodiderit Socra XWYOV
les, ecclesiasticus historicus. de prodigio quod
.
tu eccletia accidit.
, ;
Anastasius quidam presbyter in maximo apud
, ;
Nestorium honore fuil, coraes profeelionis ejus,
;
cum ille se ad episcopalum ineunduin conferret.
, mpiQuo tempore eiiam ad Theodorum Mopsuesiien, ,
sem diverth, dojjmaiibusque ejus audilis, a vera
,
pietaleNestorius ipse transversim acius cst: quemadmodum Theodulus in epistola scribit. Anasia
ius igiiur isie, accr Judaicorura dogmaiuin ei ac- , \
tionum Neslorii suasor, verba aliquando io ecclesia
' Constaniinopolitana ad Ghrisii fidclem populum
,
faciens, hoc propalam et aperte dicere ausus esi :
*
Mariam , hoc esl Deigenilricem, nemo ^.
vocato. Maria enim homo fuit. Ut autem ab bomiI . Toy
ne Deus gignaiur, fleri non potesl. Dolum bunc
^ : ,
cum prinium Euscbius rhetor deprebendissel,
5wv
eumdemque deinde el clerus, et pieiate iu popiilo
, , xaijjfoipraesiamissimus quisque graviler ferrei, el elocu , lionem ejusinodi blaspheniiain esse putaret, non
. parvus lumultus exci'atus esi. Dudum enim de C ,
ibeologia el Cbrisii diviuitaie tdoclt fuerani, quod
*
>ideJicct ille oeconomiic sea adminislrationis graiia
, '
veluti homo purus, baudquaquam a divinitaie se, ,
cesserit, ca in re aposloli Pauli verbo fldem babrn
*
tes, qui d i c i t : Etiamti Chrisium secundum carnem , \
cognovimns, nunc tamen non cognoscimut \ et rur-
. ;
sum : Quapropttr relinquentes eum qui de Chrino
,
imlituii
sermonem, ad perfectionem conlenda '
mut. Turba tali, sicuii fieri assolel, giiscente, Ne , ErecuoV
storius iropielalis dux non solum Anastasiunt rion
/
reprehendit atque inbibuit, verum eliain studiose
,
laudavil, ei diclis ejus assensum prursus suuin
* ,
prebuit : eum quem in prciio babebat, ul blag \ \
phemura arguere nolens. quod contenJendi
studio tenercltir, frequcniius in ecclesia docuit,
\
et ubique vocabuliun Dei Genilricis exieriuiuavit,- , ^ a scipio pleraque iilegitnnc el subreplicic siaiucns
. aique cotilingcns, aperieque animi sui veuenuni
, ,
eruclans, ad blaspbemiam se dedil. Proinde quae siioiie hujus reiapud onines divulgaia, aiquc aliis
, 6, , '
aluer eam accipienlibiis, dissidium in Ecclcsia or .
iiun est : aiqne homines sicuii in nocluma pugua
, iuter se sunl conflictali, nunc bs;c uunc illa aifir , \ *
maulcs el neganles. 5 0 6 Nesiorius vero a inuliis

existimaius est, Dominum merum boininem cssc
, .
opinari, alque olim Pauli Samosaleni et Phoiini
>. ^, <
inlermoriuum dogma renovare, el in Ecclesiam
\ . *
H C o r . , IC.
Hebr. , i.
1161
ECCLESIASTlC HISTOIU.-E LIB. XIV.
1162
' ;,
\ , ,
, ,
. ,
,
, & .
, ,
,
.
,
,
, . >,
, ^
.

,
, .,

, -
, ,
.
, \ \ , *
0 ,
.
sciu-ini inducere. In lanluut sane qutfstio baic agitata est, ul universali eliam opus csset synodo.
Porro Socrales, qui Ecclesiasticam historiam conscripsit, de Ne&torii opinione b*c commeraorat.
Ego, inquit, cum edila a Nesiorio scripia legerem imperitura bominem esse reperi: alque id ita
vere dicere possum. Neque cnim odio duclus, lenuilatis ejus qua aliis inferipr fuit, memiuero ; !iequc cuiquam gralificaius, quibus alios superavit
dofces exponam. Non mibi videtur Nesiorius vel
Paulum Samosaienum, vel Pbolinum imitatus,
merum bominem Ooioinuin dicere, sed vocabuluni
ipsum lanium eiculi larvani reformidat, idque
propter muliain imperitiam facit.Cum namque aturali quadam facundia pradilus cssel, probe qui-
dem erudilus esse putabalur : re aulem ipsa i n doctus, el velerum interpretum libros versare noluit : siquidem expelita lingua? volubiliiale elatus,
animuin ad iJlorum scripla non accuratc iulcndii,
scd seipsum omnibus pncslanliorem esse dtixil.
Itaque illud stalim ex catbolica Joannis Epistola,
quod in veiuslis excmplaribus scriptuni esl iguoravit : Quod spiritus omnis, qui Jesum solvit, ex Deo
non e*t *. Naiu sententiam banc, qui ab administralione bominis in Christo divinitatem segrcgare voluerunt, ex amiquis exemplaiibus sustuleruat. Quapropter et prisei interpretes boc ipsuin
indicarunt, fuisse nimirum quosdara, qui Episiolam eam depravariot, homlnem a Deo solvere
^ volentes. Assumpla aatera est a divinllate buma
nitas, etjam non d u o s u n t , sed unum : quo velc ' '
res freti, Mariam , hoc esl, Dri Geuitri *
cem dicere non dubitaruni. Sic enim el Eusebius
. Pamphili in tertiode Vita Con4lantini libro, bac

de re ad verbum i n q u i t : Nam et nativiiatem qui est
,
nobiscum Deus, nostra causa sabire susiinuil, et
.
locus nalivitatis ejus in carue nomuiaiim apud
"
HebraeosBethleem pradictusest. Quamobrem eliaui
,
Dei amantissima Helena Augusta, gestalionem
.
uieri Dei Genitricis admirandis monumentis cobo * ,
neslavit, ei sacrum illud aulrum multifariam ex , .
ornavit. 5 0 7 Origenes vero et ipse in (ertio Com ,
menlariorum, in Epistola ad Romanos , tomo,
. *0
quomodo Dei Genilrix dicalur exponens, copiosc
, D id explical. Apparel igitar, Ncslorium lucubraiio ,.
nes vetemm ignorasse. Proiode, sicuti dixi, locu, - tionem solara oppugnat. (Quiu iUe non vocabulum
ipsum modo, sed prorsus etiaro Deum esse, qui
. * < ,
genitusest, negavit. Qui eniin ex Virgine saucta
,
nalus est, idem crucifixus qtioque est, qui
.
quidem Dominus est gloriae, quemaJinodum
, ,
Apoelolus ait : Si tnim cognovitscnt, Domi *
num ulique gtorie non crucifixisstnl
Nestorius
,
autem . i n q u i t : < Ne glorieris, Judaec, Deum uun
'* ,
cruciiixisti: perinde aique Pominus gloria- cruci. , ,
iixus non esset. Quandoquidem quod Cbristum,
* non purum hominem dicai, sicui Pboiinus, aut
.
Joan. iv, 3.
I Cor. n , 8.
PATROC. G a
CXLVI
37
UG3
NICEPHORi CALLISTI
14
P a u l u s Samosatcnus, ^cu jwpulares ejus

conciones ediiae docent. Nunquani enim Dfti Vcrbi
, ' subsisienliam loliii, sed nbique id in carnc subsi .
eiere, c l carui inesse proiilelur. Nec ille, siculi
. '
Pbotinus et Samosalenus, subsistcniiain ejus abo
l c t : nam id Manicbaei el Mor.tanislaa quoque opi '
nari sunt ausi. Sic ego Ncstorium sentire invenio,
.
alquo id simul e( ex libris cjus quos legi, et cx
, ,
aectatorum ejus dictis animadvcrli. Non parvam
, vero turbam orbi universo ineptiae Neslorii pcpe, ;. '
rcrc. Haec Socrales. E l cuin ille sic blatcrans
, \
migarelur, ut detestandutn quiddam in Ecclcsia
, ' | ^
fieret, accidil. Nam primarii cujusdam magistratus
\
servi, crudeliler ab hero accepti, ad ecclesiam
, .
confugere : ct icrrum in manibus habenle?, ad
, \
sancliorem sacriticii aram irruere : cumque imle ^ ,
jubcrentur el cogcrentur exire, baudquaquam pn.
ruerc, divinas caeremonias impedicntes : et diebue
,
pluribus strictos et coruscantes enscs prae se fe<
,
reuics, ul obvios orones ferircnt, parali fucre. Alque ubi eierhcum quemdani trucidarunt, aliumqec
insuper vulneramiit, poslremo tandem seipsos inleremerunt. Porro ex eis qui affucre, quidam mili
Ominis esse, lcmpli profanationcin et inquinalionem, prsedixil: poelae cujusdam iaaibos allegant
ejuscemodi :
Atsnevit omen fcrre trittc, sanctius
Siforie templum pollual piaculutn.

"
,
.

508 ^
prorsus non vera dixit. Cum enim
divisionem populi el dissidium, lum ejus qui sedi- ,
tiosx ejusmodi discessiouts atscior esset, abrogatio- . , \
ncm praedicere visus esi. EnimTero Neslorius non
'
aliis tanlum,sed Proclo quoque per dUsensioaem
adrersatus esl. Cuni enim ille in ecclesia docens, Q ,
' , *
Neslorio prxsidente, orationem in ba?c verba con . -'
veplam baberel : c Virginalis hodie, fratres,
, *
cclebralor convenius : exsullet nalura, cboros
,
ducat bominum condilio : coegit ct convocavit nos
\, .
sancta Dei Genilrix, impoJlutura decus alque ornainenlum virginitatis ; ob eam causam ad contentioni* studium delapsus Nestorius dis&idere qnam
Kiaxime a Procio coepi*
'
e c
CAPUT X X X I H .
. .
Oe epistolh sancti Cyrilli ad Nestorium : item de

duodecim capilibus, in quibus illius carpit pervenam opinionem. Pratereo quas de Nestorio
scripterit Coelestinus.
dricv
xal
.
* r q c ,
Sed cnim divinue quoque Cyrillat, ubi Neslorii

blaspbemias audivit, unam alque alleram ad eum
dcdit epistolam, in quibus disertis verbis eos qui
non apcrte Cliristum Deum profllcrentur, sed
blaspbcmis verbis hominem deiferum aique organum seu inslrumenium divinilatis
dicercnl,
rnathema esse proclamavit. Ctii Neslorius littoris
rursus obviavit, conviciis simul et blasphemiis rem
agcns. Eis vero Nesiohi litteris, 5 0 9 Mpntes
liseresis flucius erucianlibus, acceptts, cum <|ualuor quibusdam aliis, provincialem Alexandrine
synodum congregavil, atque ei ulriusque ullro
< itroque datae cpistolas exbibuil, quarum cxcmpla
c l svnodi ipsius dccrela ad veleris Rom episco-

,
pxV * ^ ,
, ^
*
. , ; , %.
*
,
>
, '
^ . Qv ; >
esse
1165
ECCLESIASTICJG HISTOIUJE LIB. X I V .
IHJft
' - pum Ccelestinum misit. Aii Nestorium h i s i i p c r

terliam dedit epistolam, cui muUum celebrala iJla
. * duodecira capita, una cum anathcmaiisniis adjuuxii:
i{J'
* . * qua ul hic insererem, aequum essc duxi. Ea &ic
habent : Si quis non profitetur verum Deum csse
,
Emmanuelem, proindeque virginem Mariam be.x

, - enitricem (gcnuit enim illa carnaltlcr eum qui
caro facius eet], Deum scilicei ex Deo Verbuin )
(
analhema s i i . Si quis non profiielur carni secun ), . ;
dura subsistentiam unitum esse id quod est ex Deo
*
patre Verbum, unumque esse Chrisiuin cura pro ,
pria carne, eumdem seilicet Deam simul et
,
homincm, anathema sit. S i quis in uno Gbrislo
, .
subsistenliae dividii post uiouein, eola eas conne ,
cieas conjunclione, quae eecundum diguiuteui sive
,
,
* , . , , ;
,
' ; ;
;
, ;
, . $
, \
,
' , *
;,
.
, \ Q
, ,
,
.
,
' , . $

\ , ,
>; ( \
), /, $
$ ,
*
. \
,
aucloritalem aut poteslaicm est, et non polius

onione naturali, anaibema sit. Si quis duabus
personis sine subsistentiis in Gbrislo, voces ia
evaogelicis et apostolicis scriplis, vel a viris san-.
otw, v d ab ipso dc seipso trtbulas d m d i l , et alias
quidcm u i bomini, extra id quod ex Deo P; iro
esi Verbuu), proprie conveoientes, alias vcro vcluii
Deo congrucntes ei soli quod ox Dco Pa re cst
Vcrbo accommodat, anaibema sit. Si qois diccre
audei hominera DeLferum Gbrislum, et non poliu
verum Dcum esse, utpote unum et quidetn liaiura
Filium, quaienueYerbum carofactum eel, etnobis*
cum aeqaaliier de sangnine et carne (cxtra peccamni) pariicipavil, anathema s i l . Si quis dicil Demn
*ol Dominum Chrisii eese, quod ex Deo Patre est

Verbum, ac nen potius eumdcm Deum profilelur
el hominem, cum Verbuiu caro factuui sit, sectintkim Scriplaros, anaiheina eit. Si quis dicil vciuti
bomincm Jesum a Dee Verbo agilatum, eiqucpraclaram UnigenUi gloriam circumdalam csse, ut
qui aliueab ipso exeisieret, anaihema s i l . Si quis
dicere audet, bomiaem assuinpluin una cum Dco
Verbo adorari el glorificari ct laudari, diciquc
Deum dcbcre, siculi alterum UDI altero
510
(particula enim Goa adjecta, scmper id cogilare
atque iaielligere cogit), ac non potius Emmanueiem adoraUone una bonorandum, el unam ei gloriiioaiiotiem iribuendara esse, qualenus Verbuiu
caro fadum est, analbema sit. Si quis dicit unuiu
' , ' - D Dominuai Jesum Ciirislum glorificaluai esse a Spi
ritu, perinde aiquc aliena virtule usus s i t , et ai>
, illo acccperit, ut efiicax contra impuros spiritus
, ' \
esset, et divina miracula inter horoines edere pos\, ' ,
eel, ac non poiius pruprium ipsius SpiriUim prott.
lelur, pex quera divina fccit miracula, anatbema
,
Bi quis ponlificem el apostolum confessionis
(
nostrae faclum esse Gbrislum, sicuti divina refcrt
) *
Scriptura (oblulit enim seipsum pro nobia in odo \
rem suavitatis DeoPatri), si quis, inquani, ponlifi ,
cem el aposlolum nostrum factum esse, nou ipsutn
' , '
^ c i Verbum, cum caro c l sicul nos sumus bomo
'
facium est, sed tanquam aliuiu propria et peculiart
,
quadam raiionc ab eo qui ex muliere est, bomi* (
ncm : praelerca si quis cum eliam pro seipso, ei
1*67
N K E P H O R I CALLISTI
1168
iiiiii polius lantum. pro nobis oblalionem oblulissc ).
dicit (neque eniin oblalione opus habuit, qui pec. catum non novil), analbema sit. Siquis non profi , \ tetur carnein Gbrisli vivificani et propriam ipsius,
, ' *
quod ex Deo Palre esf, Verbi, scd allerius cujus ,
dam ab ipsa esse, vekiti ei juxta digniialem con- , \ ,
juncti, sive quasi solam divinam babiialionem in
,
ea habueril, et non polius (quemadmodum dixiaius)
, .
viviticam, quae Verbi propria facla sit, oiunia vivi , (icare valcntis, anaibcma 6 i l , Si quis non profilelur
\, ,
Dei Vcrbum carne passum esse, et carne crucifi- ,
xum, et carne morlem gustasse, alque priraogeni- , .
lum ex morluis faclum essc, qualcnus vila et vivi- '
licans est, utpolc Deus, anaibema sit. > Cnelesiinus
, auiem Romanus episcopus, divini Cyrilli liiicris
, aceeplis, e( sinislra praierea de Neslorio fama
, ,
audila, ad eum scripsil : dccem exaelis diebus, si
,
adbuc in eadem imptetaie perse.vcfarct, non am * plius eum ad communionem adiuiUendum, sed
, poiius omnino sacerdoiuni Gbrisli calalogo
, ' .
exitnendum : illosque aJeo ad communionera

rccipiendos esse, qui propterea ab eo, quod pro
, , fide recta steliesenl, excommunicali fueraut. , ,
Purro non Neslorio modo Gyrillus et Coelestinus,
. '
sed etiam Joaniii Anliocbeno, Tbeodoti successori,
\
e l Juvenali Hierosolyraitano, haeresim Nestorii
, , ,
exponentes, scripserunl. 5 1 1 lpse quoque Joau- *
nesad Nesiorium episiolam dedit, admonens homi- ,
uein, ne a patria lidei profcssione deficeret, scd
, '
recte Filium Det ex sancta Dei Genilrice Maria Q \ 0 ,

geniium esse profileretur, neque in duo eum par
. ,
lirelur, neque etiaua juxta progressura seu profe ,
cium deiiicalum esse diceret, aposlolicam
eiiam vocem subjiciens, qua esl : MUii Deus .
Filium $uum factum ex tnuliere E l simul illi sua-
. ,
bit, ne seuienliaiu ipse suam u l reclam et ceriam
reiincret, sed polius quod commune comino- ,
dum aique ulile csset, sequeretur. Aiisil insuper
, , J
ad cum .quas Coeleslinus e.l Gyrillus scripserant
,
liueras. Nestorius sibi ipsi obsecuius esl. E l
. ,
quoniam sciebat ecclesiarum praesules Ecclcsia

ita lurbaia baudquaquam tacituros, Tbeodosiura
, permovil, u l sacrara ad Gyrillum milleret, in qua
, niulta
objiciebai^ et raulta minabatur, nisi in
Nestorii decrelis aquiesceret. Et cum talibus lille- ^ , ris se illum pessumdalurum exislimaret, magis
, \ eliam comniotum excitavit. Accepto namque Spi * \
rilu divino Cyrillus, ad ipsum imperalorem el
,
Augusta9 libellos docle compositos misit, quibus
.
simul cenam rrciae fidei professionem, e l perversam Nestorii vecordiae opinionem ostendit: tmm
autcm, u l synodus universalis cogereretur peiiit, u l Nestorii res certo in aperlum proferreaiur.
illi
illi
CAPLT XXXIV
De lerlio sancto univertali Ephesio concilio, in quo
ISebiorio epitcopaius e*t abrogatut.
Tbcodosius imperialibus litteris suis in metropoli Epbeso locoruin omnium episcopos convenire
jussil, sacram Pentecosles diem, qua convenirenl,
1
Gaht.
4.
. '.

\ >

, -
1160
E C C L E S I A S T 1 C H I S T O R i / E L ! . XIV.
,
? *
<
, ,
'
, \,
\ ,
. >
^ ,

,
.
' .

1170
eonsiiluens. In ea quippe die Spiritas vivificaior

ad sanctos Apostolos pcrvenit. LiUcris ipsis illud
quoque adjecil, neminem se vel apud Deuni ve!
apud homines rxcusaturum essc, qui non stattm
ad desfgnaiam sanct* Pentecosles diem praesio ibi
csset. 512
Q * namque, inquit, ad episcopalem
sacrum conventum vocatus non alacriler accurrit,
oon bonae rs conscientiae esse apparet. > Neslorius,
qoi nou longc ab Epbeso abesset, cum turba muha
slalim post feslum Paschae diem Epbesum venit,
multos ibi ]am congregaios episcopos reperiens.
1
^ Cyrillus quoque vero cum suis ante deslinalum

j diem affuit. Quinta post Pentecosien die, Juvena- /
cum Palaestinis cpiscopis venit. Quibus ita
_^ convenienlibus, celebris et magnus ille Euiby
mius Pelro Saracenorum episcopo abeunti praece
- p i t , j i l Cyrilli Alexandrini et Acacii Melitinensis ^
, " omnino sententiam sequerelur, columnas c l fasti
gia rectae fidei eos esse te9iatas. Cceleslinus auiem
; ,
Hoinae episcopus, propter uavigaiionis pericula ,
, 6
ipse synodo adesse detrectavit: adCyrillum tamen,
. ' '
n l locum ibi suum obtineret, scripsit. Ex quo

tempore, fama est, mltram illum et papae appella ' . -
, tionem, aique u i orbis universi judex appellaretnr, accepisse; quae deinde omnia per successio nem ad cos etiam pervenerint, quibus sorie
, ,
Alexandrinse ecclesiae tbronus legilime obvenis *
set, sacros episcopos. Solus Joannes Anliochenus
,
anlistes cum Orienlalibus suis episcopis, longe
s
. ' Q etiam post diem constiluturo, tnrdius affuit : non

,, !
dedita ille opera moraius, siculi se pluribus vcr< '
bis excusavii: sed quod lam celeriler episeopos
* , qui sub eo essent, cogere non potutl. Magis eithn
* '
locorum iutervallis ditionis ejus urbes dislanl, ab

ea quae olim quidcm Aniiocbia (1), nunc autem
'
Tbcopolis dicia est. Duodecim nauique diernm iti* ,
nere, et aliquo praeio.rca cxiguo, bomiiti cxpcdito

c l succincio absunt. Tum autcm Anliocbia ipsa

Epbeso iriginta dterum via maxime distai. Confir
mavil ille eltam, ad designalum sc non vcnlurum
* ,
fuisse diem, si novo qui dicitur Dominico die
,
collegac sui in sedibus suis esse persevcrassenl.
.
Ubi vero posl diem constitutum dies quindecim
;
praueriere, et Antiocbenus pracsul on advenh.
, #
, D mullique episcopi morbis el aerumnis aliis pressi

sunl, de communi senlenlia vigesimo mensts Junii
,
die episcopi congregali fwini circiler ceniuin et

triginia, a condiio mundo quinquies miilcsimo
-ot, noningenlesimo dccimo quinto (2), 513
secunda
,
ûulem syuodo quadragesimo et uno anno, presenle
, Juvenali et divino Cyrillo, qui Coeleslini locum
tenuii, seniores Romae (ut diximus) episcopi. Die
, \ :
primo Nestorius eiiam presio fuit. Atque ubi de
' , ,
quseslione ejusagi coeptum est, Gyrillus Alexandri. \
nus in priraa velitatione jacula fortiier jaciens,
. \ '
, - Nestorium admodum perslrinxii. Hostili enim
a
(\) Justinianus Anliochiam posl lerraemotuni

auspicaiiore nouiine Theopoltm vocavil.
(2) Secundutn ncotcricos 4412, qui in compu-
lalione annorum secundae et teriioc synodo intercedcntiuiu cum bac quoque ratione non conveIIIIIDU
1171
NICEPHORI C A L t l S T I
112
Jainduduui erga eum eral anirao. Et cum Chrtelo ,

sententiis suis diviniiatem raulti tribuerent, unum\ ; .
(jue et eumdem esse Filium, ex Patrc quidero atile , \
saecida geniium, extrcmia auteni temporibus cx ,
pcrpctua Yirgine bominem factum, neque alium
, ' ,
atqne aliutri, sed iinuin atquc eumdem, et vrrginen*
,
Mariarn proprie et vere Dei Genilricera
,
dicendam esse asscrereut, assurgens Neslorius :
,
c Ego, inquit, bimcstrein aliquem et trimestrem
, t , ,
Dcum noi> dixerim. Proinde purus sum a sanguine *
vcstro, et amplius ad vos non vcniara. His verbis
; *
dictis, cum sex episcopis egres9us est, et deiiiceps
. ' ,
cum illis convenire solilus fuil : alifs quoque , '
, \
assumptis, qui pravam ejus Adem sequebanlur.
.
Ila synodus deinceps in partes duas divisa est.
Cyrillus, et qui cum eo eraut, poslridie coucilio & . , , **
coaclo, t mos est, tribus episcopis missis, Neslo,
riura ut in convcntum veniret ciiarmit. Ille id
. \
contempsil et haudquaquam coroparuit, synodum
,
in Amiocbeni ep acopi advenlura differens. U l
. \
aulein ille ilerum atque tertio vocatus, responsura
nulkim, quo sc defcnderet, dedil, el coiiviciis \, , atque conlumoliis eos qui ad se rnissi eranl remi
sH : synodus saneta ireceutorum illoruua et decem

octo divinorum Palrum symbolum in m^diura, ct

Cyrilli alquc Neslorii, quas uitro cilroque de
,
dogmate dederant litieras, sacram iiem Hlam Ccele- * > \
stini ad ipsum Nesioriom scriptam epistolam pro-
tulii. Aique ubi Theodotus Ancyranus et M e l i i i - . .
nensis Acacius blasphema ejus verba , quibus Q \
\
aperle Kpbesi multis praesemibus usus fuerat,
, exxptindicavere, et multae eximiorum et sanctorom
, \
virornm voces auditae, insuperqoe alia Neslorii
iinpie dicta congesla sunt, iinpium illura exauclo- ,
,
ravit, gententia hisce rerbis concepta: 5 1 4 C i i m
prater alia revcrendissimus Nestorius, neque ' *

vocationi nostrae audien3 esse volueril, oeque a
nobis missos sanclissimos et piissimos episcopos , ? '
admiserit, necessario co desccndimus, ut de impie-
taie ejus inquireremus. E l qaoniam cum ex epi- ,
siolis et seriplis ejus, qux lecta eliam sunl : alque \ Hern exverbis, quibus in metropoliiana hac urbe \
,
usus e s l : tum ex testium dictis, impie cumet eenlire et docere deprehendimus : necessilaie nobis ' ^ a canonibus , et sanciissimi Patris coilegaeque D , \ \ ,
03 ri Romani Ecclesiae episcopi epislola, impo ,
f ita, diu wuitumque lacrynianles, ad tristcm hanc

pervenimos sententiam. Qui igitur ab eo blasphe' , ,
miis expetitos est, Dominus nosler Jesus Cbrisius,
.
per praesentem sanctam syitodum decrevit, Nesto '
riuni a dignitate cpiacopali, et sacerdoUli convenlu

omi esse alienum. >
f
1173
ECCLESIASTIC^ HISTORUE LIB. XIV.

. '.
"

" *
&
.
9
1171
CAPCT XXXV.
Ut triduo post ioannes Anlxochenm et Theodoritus
advenientes, Cyrillum el Memnonem Ephesinm
episcopali diqnilale privarinl: synodut autem ipsos
id antot, rursttm episcopatu abire jusserit. Ut
Tfieodorilns conlra duodecim Cyrilli capita dixeril, huicque rursus Cyrillus reiponderit. It Nestoriu* Oasim exsutattim ieril. (Jt Joannes ei Cyrillui in gratiam reducti idem senserint, el jussn
imperatoris Nestorii abrogationem ratam habuerint. EpiJola Cyrilli, quapi per Paulum tmesenum eccle*i< Antiochence scripsit.
Post latair, hanc legttimam scnienliam, Joannes

\
Atuiodienus cum sacerdotibus et episcopis suis
; , duobus et viginli, triduo a Ncstorii exauctorationc
'
advenit. E l re sicuti acla fuerat cognita, Cyrillo
,
, , valde Kiiccensuit, qui sic ad Ncstorium exauclorandum dcproperasset. Et facta a synodo disces Nc- . \ -
sione, consilioque cum Ncstorio coacto, Cyrillo et
, \
Memnoni Epbesi episcopo, sicuti illi videbalur,
, , ,
dignitalcm abrogavit. Cyrillus et Mcmnon, post .
quam libellos suos synodo, quan cum cis congre gaia fucrat, obliderunt (quamvis Socraies per
, \
ignorantiam aliter scripseril), Joannes una cuni
, , \ ot '
suis evocatus est, u l raiionem de exaucioralionis
\ ,
sententia, quaro illcgitime tulisset, reddcret. Ubi
. vcro ilte non comparuil, post terliaro ciialionem,
{ , ; ,
siculi mos csl, Cyrillus quidem et Mcmnon a sancta
\
univcrsali synodo, ab cxaucioralionis scnlcntia pra>
\
ler rationem lat.i absoluti s n n l : el qni cos cxau
ctoraverant maxime vinculia obslfinguniur. Nam
, ; ^ * - ^ ct a divina coiiiinunione sunt exclusi, ei saccrdo , \ %lalis eis auciorilas omnis adcmpta , 5 1 5 Joanni
vidclicet, et qui in pariibus ejns eranl episcopis,
*
, . " in quibus cliain fuit sapiens ille Tbeodorilus Cyri
episcopus : donec seipsos condcmnantes, erratuni
;,
suum profitcantur. Theodoriiu9 sane Joannis vicem

a2gte ferens , in Cyrillum invectus c s t : confutans

eliam, quae terti e ad Nestorium epistolae duodecim
,
capita Cyrillus adjunxeral perpcrara ea expouendo.
, .
Quod cam non rite fecerii, Neslorio quain inaxime
;,
palrocinari judicalus est. Advcrsus quod scriplum
, ;
Tbeodoriti, ea qucc diximus capita Cyrillus docte
, tutalus esl, ea pro eo atque decuit inierpretando,
.
et laientein in CHS scntenliam dcclarando. Hoec
) ,
N
' . omnia cum ab otraque partc ad irrtpcratorem snnt

relata, tuni episcopi cidem praesto fuerc, qui acta

iaciionis utriusque renuntiarunt. lmpcrator prl '
muoi Nestorii exauctoralionem ratain non habuit.
' , \
Orienlalcs enitu cpiscopi Nestorium secum abdu*

ctum in annum leriium pcr vim in episcopalu r c i i
nuere. Quarlo aulem ab illius exanclorationc aiuio,
- ; ,
Joannes Antiocbenus judicium l)ei mctuens, ct
;,
inulios praeterea prava Nestorii opinione cor, ; " .
rnplos vidcns, Tbcodosio imperalori, ut quam\ ; ;,
primum eum ex Oricntali dilione cjiceret, sigoiii*
; " cavil. Et impcrator poslquam blaspbeniiam illius
3 * ; \
ccrto lOgnovil, confcslim Nestorium quidcm Oasim
, ^ ,
deportari jussit. Ad Cyrillum autcm et Joannem
, *;
pie scriptas liltcras dcd;l, nl eum iatcr sc consoti; ; ; : . -.;
1175
NICEPHORl CALLISTI
t i r e n t , tum uterque latam adversus
N e s t o r i u m
1176
,
exauctoralionis senlontiam confirmaret, et diasidio

.
omni ecclesia Dei liberaret. Porro Ncstorius ubi
, , , coniinunionem , quae sibi cum Joanne Antiocbeno . ' '
inierocsseral, in contentionem et dissidium eva- . sisse cognovil, pcenilentia duclus, Mariara ,
Dei Geniiricem vocavit: Dicatur, inquiens, etiam
,
Dei Genitrix Maria, et conienliones tristes faces-
sant. Verum uemo prorsos id eum per poeniten- <J tiam dixisse arbilratiis esl. Joannes Anliocbenus Vco, \ .
episcopus impcriali jussioni cedens, Paulum Eme- ,
senum episcopum Alexandriam ad Cyrillum cum
,
libello m i s i i , in quo germana et sincera fldti pro- , \
.
feasio, nccnon amicitiae conciliatio, et scandaloruro
scu oflendiculorum amolilio expressa est. Vene- ^ * , \
randus aulem iJJe Cyrillus libelJo accepto, atque * c
professione fidei ei inserla comprobata, ei veteres sanctos Putres, et seipsum ita sensisse confirmavit;
, ,
\ ,
aique episiola ea rebementer laudaia, 5 1 6
verbisJoanni rescripsit : cLxtentur coeli, etexsul-
tct lerra. Dirutupi ejiim est inlerstitium maceriae:
et qnod moerorem fecii, conquievit : niodusque
,
discordi omnig sublatus eat, eo quod Servator
,
omnium noslrum Ghrintus, ecclesiis sois pacem
conciliavit, el ad eam nos piissiroi et Dei amantis- ,
,
simi principes vocarunl. Qui majorum pietatis
, \
aeroulatores optimi, cum ipsi in statu suo certam
.
atque immotam conservanl fidam rectam, tum
*\
prsecipuam de sanctis ecelesiis gerunt curam, ut
simul et pra?clarain in aevura gloriara habeant, et C * ,' . quara celeberrimam imperii sui administralionem
, ,
reddant. Quibus etiam ipse virlulum Domtnus
.
manu liberali bona i r i b u i t : simulque d a i , ul et

advcrsariis imperent, el vicloriam ab eis repor , lent. Non enim failit is qui d i c i t : Vivo ego, dicit
,
Duminus , quoniam glorificantes mt glorificabo.
,
Cum igitur Alexandriara venisset dominus meus,
,
piissimus frater et collega Paulus, animi volupiate
\ , \
ct gaudio repleti sumue : ac merito quidem, quod
, '
tantus scilicet r i r partes suas ut mediator inter \ ' . '
poneret, et supra vires tantum laborem adirei, ut
" ,
diaboli invidiam superaret, ea quae divisa erant
, \
conjungeret, ei sublatis e medio scandalis atque
, offendiculis, concordiae et pacis corona restras
, l i s c e
simul et noslras cohonestaret ecclesias. E l post ^

, \
alia. c Quod vero superflua prorsus et importiina

Ecclcsiic, pralerque causam suscepta discordta
,
fucrit, nunc maxime ccrtiores facli samus,ex
. " ,
quo piissimus dominus meus Paulus episcopus
.
Iibellum extra calumnue aleam posilum attultt,

fldei professionem complecientetn : quem a sancii*
,
tate lua ct piissiinis islbic episcopis compositum
, ,
esse conlirmavil. > Libellus is quibus conecriptus
.
crat verbis, epistola>. adjunctus Cuit. Porro de Dei
Genitrice, et qira fecquunlur : SanctUhisce voci- , bus vestris leclis, ila nos quoque ipsos senlire
* ':
'inveidnius. Unus eiiim est Domimis, una fidea,
1
I . . 5 0 .
1177
ECCLESIASTICJE HISTORL-E L I B . X I V .
1173
* . unuro baptisma. Quapropter rerum iMiversarum

, Servatorem Deum glorificavirous , mutuo nobis
.
congratulanies, quod congruenlem cum diviuitas
inspiratis Scripturis el iraditione sanctorum Patruin nostrornm nostra? simul ct veslrae ecclcsiae
babeanl fldem.t 5 1 7 Veram hsec qui inquirere volet sludiosius, in eynodi ejus actis reperiet.

> " ,
,
*
CAPUT .
Qualia $e passurn esse Nestorius ipse de se scribal;
et ut ad Oanm innumerabilibus toleratii cerumuit,
postrenw corrosa et consumpla vermibus lingua, inlerierit.
' ,
, ,
,

,

.
, , '
,
,
'
, , ' ' ,
* ,
.
,
, ,
,
*

, , *

. "
, "
. '
. *
,
"
. \ ?
* ,

'
, ,
*
%&\ ,
*
* ,

? , ,

,
. \
Posiquam Nestorius ejeclus est, quid postea ei

contigerit, ut vilam prsesemem finierit, et digna
blasphemiarum praemia tulerit, bislorici non prodiderunt. E l profecto vis temporis oblivionis profundo haec immersieset, nisi i n librum ejus incidissem, ex quo bistoriam cjus deccrpsi. Ilaque
ipse blasphemiae pater, qui non super pclra, scd
in arena fundamenta fidei suir? jecisset, ad quosdam qui ci objecerant, non recte illum res novas
molitam esse, nequc ex reipublicae u l i l i l a i c , ut
Ephesi synodus agereiar, peiiisse, riefensionenr
blasphemiae euse scripstt, ad eam scilicet necessilatero
pervenisse, Ecclesia sancla in paries
duas scissa, diclitans. Et cum alii quidem Mariam , id est, UominU Genitric8m:
alii aatcm , boc eit, Dei Genitricem, d i cendam assererent, se mediam excogitasse voccm
, id est, Christi Gemtricem. In ea dcfenstone refert, Tbeodosium, propler commiserationem, primum rejectionem ejns auctoritate sua
non conftrmasse; ubi vero episcopi quidam Constanlinopoli venissent, u l in monastcrium suum
reverlerclur, permissnm ci esse, quod extra Thcopolim silum est. Nomcn quidcm illius non expres*
s i i : ab Euprepio lamen appellalionem accepisse
legi. Stadiis id duobus ab urbe ea distat, ubi annosqnaluor se in bonore omni exegisse ail. Deinde
commemorat, ut Theodosii sanclione apud Oasim
exsuhre jttssas eit, sed causaro cxsilii pritnariam
celat: quod videltcet tati eliam rerum suarum
statu a blaspbemia non desiilerit. Alium quoque
librum ad jEgyplium quemdam diserlius scripsit,
in quo de exsilio ad Oasim fusius agil. Ex aliis
quoque Uileris colligere esl, quae mala propier
blasphemias tuleril, cum inspectorero rerum omnium oculum iallere non potueril, quas lillerae
ad Thebarum tum prefeclum dedit, indicans
quandoquidem horoinibus condignas poenas non
dederit, divinilus se jusla vindicta expetitum esse,
alqne in serumnam et captivilalem roiserandam
maxime incidisse. 5 1 8
"
J
ealaniilatcs experiri oporteret, ex polestale quidem
Blemmyarum ilie dimiesus esi (eoruro enim caplivus Tuerat), Tbeodosii autem, qui rediisse eum
inlellcxeral, jussionibus, in extremis Tbebanorun
oris, locum ex loco mulans, versaius est. Ubi terra
rupia coopertus alquc opprcssus, viiam banc pro
\r?.
C u
e u n >
roa
ores
<
KlCEPlioM CALLlSf I
mo
co atquo blaspliemiae ejus conveiiiebal. amisit : \

Arius alter uJlimo viUe suae aclu babitus, qui quidem salis qurc praemia in Dcum jaclas blaspbemias
in;>neanl, declaravil. Uterque sme ex aequo in
Clirislum blasphemus i u i l : quem Arius quidem
crcaluram, iste autctu merum horainem csse dixit.
Ad quem acla Ephesia* svnodi,, quasi Cyrilli versutia ct nefanda rerum novatione inslilula sint,
reprebemlentem , perlibenter dixetim : Cur tandem a Tbeodosio, qui vicem tuam valde miseralus
cst, postea nullo reliclo veniae loco, expulsus es,
et lot oslracismis atque exsiliis mullatus, turpitr
vilam l i n i v i s l i , si non de senlenlia et judicio divino Cyrillus, ct qui curo eo fuere episcopi, dectvtum suuni fecere? Et ambo vos qnidcm jam ex
. " ,
. '*
,
,
.
, '\ - >,
! \ '
; :
,
, .
, , ;

, ^ \ .. "
,
;, .. -

* , ^
.
" "
.
*
^

*
* -^ * -
viia bac excessisiis : quo ternpore, sicuti quidam

<* profanis sapienlibus dixil, n i b l obslat quo miiius libera quisque bominum benevolenlia, nullo
imcrccdente adversario, colatur (1). Ac lu quidem
ul blaspbemus, et boblis Dei extremus, ab omiiibus damnaius es : illc autem veluii quscdam Ecclesia3 tuba, fincs tcrrae personans, et propugualor
Ecclesiae fortissimus, ab omnibus celebraiur, et
omnibus in ore est. Sedeniin ne crimen falsi apud
quospiam suslineamus, age illum ipsum in medium
producenles, verbis cjus res ejus exponaraas; et
lu episiolara fac audias, quibus illam l i u e r i s , ad
eum quem dixitnus Tbebaoorum prasidem coroposuisii, ex Epbesiis de rcligione sanclissima recentibus aclis prolalam. c Oasim, qnae et lbis dicitur, ,

impcriali sanclione incolimus. E l posl quaedam
, ' -
vorba i n f e r l : c Qiiandoquidem locus, quem dixi\ , *
uitis, Barbarorum incursione, captivorum abdu , ^
clione, aique ignc et caedibus cx ipsis fundaincnlis
* ,
diruius alque vasialus e s l , el nos a barbaris dc . 01 ; ~repcnle nescio quo niodo misericordiam consccuii,

ita iiberi dhnissi sumus, ut illi allesiatione con{unclis minU nos terrerent, el qtiamprimum re- . gione ca excedere, utpole quam 5 1 9 Maiici (2)
, *
post eos, nulla inlerposita mora, occupaturi essent,
., .
|uberent, in diiionem Tbobanorum. cum caplivorum
. |
reliqu i s , quos ad nos Barbari miscricordia moli

(quid sibi voluerint, dicere nequeo) adduxerunl,
,
vonimus. Atqire iHi quidein ad opiaia et placita
qtiisque loca se recepcrunt. Nos autera ad Panis () D >.
urbem divertimus, manifeslo id indicaules. Vere , ^ mur namque, ue quis caplivitaletn noslram consuliain molitionem et fraudem esse dicens, calum- '.
, c niose profugisse nos accuset, et alterius criminis
*
macbinalionem contingal. Ferax enim generis om , nis caluraniarum est malilia. Quapropier ampliiu .
dinem tuam rogamus, u l libi captivilas nosira, pro
\ '>
eo atque legibos conslilutum est, cura3 s i t : el ae
c ; *
malevolenliae et fraudi bominum caplivum ad in , ^
jurias et contuiuclias dedas, ne videlicet omnibus
(l) Evagrius, Ub. i , cap. 7.
(t) Apud Siepban. Mczyes nomadcs Liby sunt.
Snitlas auiem sub Anastasio urbes Libya? excur$b'iiibus eorum qui Lazici dicunlur, vcxaias scri-
b i t : u l fortasse bic euam Lazici sit lcgenduin.

(3) Panopolis urbs ot nomus Panopoliies apud
'. csi, lib. v, cap. 9.
81
ECCLKSIASTICE
tflSTORLB
LIB. X I V .
li;2
deinccps generalionibus e l aetalibus tfrrgtea vori*

, , ,
feralio stn quiritatio invalescat, nielius esse u l in
\ , '
Barbarorum aliquis potestale caplivus s i l , quam
' '
ad Romanorum imperium supplex confugiai. Et
('
juramento interposilo, pelitionem taiem subjunxil:
' .
Patere nos bic ex Oasi rcversos manere, sicuti id
\ ' * ,
nobis Barbari permisere: ut nunc etiam, quod
* Deo visumcst, denobis conslituaiur.t Iu alia rnr ,
sumepistola adeumdemhxcscribil: Sivescriptum

hoc, ul araici, ad magniGcenliam tuam, epistolam,
,
seu ut patris ad filium commonilionem accipias,
,
non rejice, le qua>o, quae in ea esl, quam fieii
potuit brevissimam de rebus mullis narraiionem :
,
cnm Oasis, quac eliaro Ibis dicia esl, dudum a No .
madum imiUiludine, qui incain excurrcrunl, vaeia la 6it. E l poslea: < Hac cum sic accideriul, ncscio
, ,-
qua de causa, aut qna arrepta occasione, magnifi , centia lua nos per Barbaros mililes cx Panis oppido
^ ad quamdam Elepbaniina (1), quac Tbebanae pro, vinciae finis esl, deporlari curaveril, E l cum ad
. illara per ea quae dixiiuus I B I H U N M auxilia rapcre ' - mur, et majore itineris parte confecta affiigere .
mur, rursuin a fonitudinc toa jussionem sine
* ,
scripto acccpimus, ut in civitalem Panis revertc , remur. Et itineris, qaod jussu lao susceperamus,
* rasibus confeoli, corpore niorbo simul et senio
. ' c ** labefactato, necnon manu et latere convulso, in
, , Panis oppidum reversi ftiimus, 520
animo quo * ,
daniraodo vtse laboribus defleientcs. Adbuc crucia * ^ libus dolorom aflftgeb:amur, el ad a!iwl rursum
fortiludinis luae advolaii9 sciiptum mandatum, ex
' '
Panis nrbo in alium ditionis ejus lucum Iranslatr
,
, . * sumus. Et cuin taiia adversus nos conquiclura
. pularcmus, et quid de nobis victores principcs
statuerent, exspcclaremus, aliud subito sine graiia
, , *
omni, de longinqoiore alio, et quarto jam exsilio,
.
mandatum composilum csl. > Et paulo post: Scd

acquiesce
tandem in eis quae facla sunt, rogo, el
, ,
, , , (ol adversus corpus unum exsilia decerncre de . - 9ine, e l tot calamilalibus quse a magnificenlia tua>
perlulimus, contentus esto. Et nobis per homines,
, , \
, * quos convenil, sententiam victorum principum
, nostromm cxplorare bumauiler, qujpso, permilie.
Haec noslra, veluii palris, ad te lanquam filium
,
, \ . D consiKa sunt. 3in ea indigne feres, lum ui nunc
quoque, siculi anlca, qupd placiium libi es(, fa" \ cilo : siquidem sentcntiam lnam oraiio nulla fle etere aul vincere polest. Nestorius igiiur i a
. ,
litteris quoque ipsis, pugnis et caieibus impelil
, *
atque insullat, imperaloriam eliam poiesiate?n
,
ticuli vidcs, blaspbeinans: alque lot quoquc nial
* ", ,
passus, non laroen resipiscit. Pervenit tn manu
,
meas scrrplum quoddam, obilum cjus exponens,
,
, * quem et ipsum litterarum monnmcn(fs mandare
* , . -in hac bietoria visum C9t. Commemorat enim,
lingaa ejua a verotibua corrosa, ingeinhcenlcm e i
laineBtanieia, ad majora et sempiierna sapplici*
r
(I) Elepbantina 820 stadiis a Tbcbis ^ y D l i i s distat.
MCfiPnORt CALLtSTl
1&
llSi
enm pocnas debilaS solutunim roigrasse. Deindc ct { .

; , Thfiolosins divino nulu comnioUis, scntcntits et
ralrulis oinnibus, impium illtim anatbeinatc jugu
laluui condeinnavit, hisce verbis in constitutione
> * IJSUS(I), quae Justiniani volumini, quod Godex

nomiiiatur, inserla cst, lerlia numero, in primo
.
primi libri titulo. c Praelerea, i n q u i l , sancimus,
, qui impiam Neslorii flilem aemulantur, aut nefa. 0 1
riam ejus docirinam sequuntur, ul siquidem epi
scopi sint, aut clerici, ecclesiis ejiciantur: sin
;
vero laici el popularps, analhemate feriantur.
, Sed plures quoque aiias conslitutiones rcligionis
.
nostre gratia edidit, quae flagrantem illius erga Christum ardorem ac zelum declaranl. Honc impius Nestorius flnem vitae babuit, atque hac sic in lcrtia quam diximus untversali Ephesia synodo,
smit acla. 5 2 1 Porro pcrnicioso Neslorio exaucloralo, gravis rursum contentio in Conslantinopolitanc
tirbis ecclesiis mola est. PopulU3 enim de Nesiorit placiits agens, in duas partes abiit. CJerici saoe
omnes communi suffragio eum analheinaii subdilum rejecerunt : sic namque Chrislianis mos esi
senieniiam conira blasphemum ferre, cum eaai tanquam columns incisam , omoibus pubUcilus
proponere volunt.
CAPUT X X X V I I .
. A r .
Ut post Neilorium Maximinut, ae deincept Proclnt

,
palriarcha Con*tatitinopolitanw Ecclesiw prffjeciut

fuerit.
' ,
Illo vero sublato, non meditcris de episcopi ele .
ciione qiueslio exslilit. Mulli enim ad eum qui

dictus e s l , Sidensem Philippum respiciebant :

omne? aiiiem fere Proclum caibedra ea maxiine
.
dignuiu essc judicabant. exilum stium conailium
,
borum habuissct, nisi qui multum lum apud im
,
poraiorem valebanl, impedimenlo fuissenl, eccle ,
siaslicuin canonem perperam praHexenles, qni
drsignaluin civilalis alicujus episcopum in civiia. "
iem aliam rursus transfcrri vetare debeal. Is est
bujnsmodi : Si quis episcopus ordinalus inparoeciam, cui deslinalus cst, non ieril, non culpa ilie * ' , , *
quiden) sua, scd propter populi rejectionem, aut , '
* ,
aliain non ab ipso ordinato provcuieniem causam,
is cum dignitale ininisierio fungi (u( modo rebus [,
, *
ecclesiae, ubi conventus agit, nihil aflerai lurbae)
ct acquiescere in eo debet, quod provinciae syno- ,
dus de controversia in medium producta judicans , . "
^ , \
decreverit. llic canon publicaluspiebem, quaePro .
clinn cpiscopum designabat, vel invitaro quiescero
^ ,
coegit. Quatuor menses a Nestorio exauctoraio
>
cffluxerant, et ecclesine procuratio Maximiano com nihsa cst, qui in ordine presbylerortim eral, c l in
, ) ,
monasiica viia vixeral. 5 2 2 Rcligionis bic ma
xime laudem conseculus fuerai, cx eo quod propriis sumpiibus monumentis conslructis, in eis D ,
.
pie defunctorum reliquias reponeret. Et proplerea
quod docirina cxigua fuil, alienam a rebus agen- , * .
,
dis dclegeral viiaro. Quam ob causam ecclesia sub
. \ * eo cxiernie rerum fluctibus libera, pace mulia

bclala cst. Alque ubi annos duo$ el meuses quin,
que paciAce ecclcsiam adminisiravii, teptima
, .
|ejunii dierum aepiimana, ea quac dicitur Magua
(1) Haec constilutio bodic non exslat. Damnal aulem Ncslorianos liic imperalor, 1. Damnato. C . De
Itfcrct. c l llanicb.
1185
E C C L E S I A S T l C i E H I S T O R I ^ L I B . XIV
6 ,
,
. "
\
, ,
, ,
.
* , \ '
* ,
, ,
' , ,

. ^
,
,
. " *
\ .
. '.
,
'

,
, .
118*
quiuta die, niortuusest. Tum vcro imperator Theodosius, et Pulcberia Augusta maxime curam ejus
rei suscepit. Ne enim rursus negolium eis exbiberetur de electione episcopi, undc misceii ecdesoe
res etconfuudi poluissenl, nulla inlerposila mora,
cum adhuc Maximiani corpus inscpullum esset,
episcopos quoscunque inveuire potuerunl, coacios,
inihronisare alque in vacuam ecclesia; possessionein induccre Proclum jussil. Cuni namque deliberatuiu antea de eo esset, Cudestinus quoque
Romas episcopus suffragatus ci per episiolas fuerat,
ad magnum illum CyriJlum el Joannem Anliocbenum el Rufum Tbessalonicensem scribens, el modis omnibus docens, nibil obsiare, quominus qui
alterius urbis aut sit, aui sallem designaius sit
episcopus, in aliain Iransferatur urbem. Proclu*
igitur in sede sua collocalus, postea fuuus et exscquias Maxiroiani, oionibus patriarcba? inaiguibus
usus, curavit. Sed de hoc qnoque pauca quaedam
bisloriae adueclenda duxi.
CAP13T X X X V I I I .
De Proclo, qua doctrina, quave vita fuerit, et ut
iilum imperator charum grolumque habuerit; et
quod idem competenli et debiio sermone, res qum
eo lempore prceier opinionem hominum mirificm
acciderunty tn Deum auciorem referens, apud omne$ in admiraiione (uerit.
^
primo is capillo pra?cploribus usiis, in arte
, \ . - dicendi polissimura elaboravil. poel adolescen | , Q tiam exaciam, in juvenili admoduiu aetate, in leclo '> ,
rum ordinem cooplatus, priinum divi Joannis
0
Chrysostomi Constaniinopolilanara ecclesiam admi ,
nislranlis secialor, iuinister, librisque scribendis
, adjutor, ei corporis ejus coralor fuit. Hic Paulum
.
Joanni magno in aurem dicliianlem, atque aica ,
niorem epislolarum suarum sensum revehntem,
- per januac rimas prospeclans vidit. 5 2 3 A.lque ubi
,
ille in exsilio vixic, ab illius aflectione non desci . * ,
scens, curo successore ejus Attico episcopo fuit,
, ' *nralionura illius scriba. Quem Ule in divino vtta
, insliluto progredientem, in diaconatus gradum
,
suslulil. Deinde vero cum in prcsbylerorum catbe\ . " \
dra Dominum laudaret, a Sisinio ecclesiae Cyzi ,
cenae designatus est anlistes. Longo vero lempore
) D post, quemadmodum dixiuius, Coiistaiiliiiopoliianae
. ,
ecclesiae cpiscopaius ei commUsus est. E l quod

inoribus aique insiitutis placidus maxime vir es.
sel, qusecunque in Joanne ei Attico eximia erant,
\ , - expressil. Malorum lolerantia illis eliam superior
, .
fuit. Auicus namque sa;pius eliaiu eis qui in llde
.
a se non dissentireut, leiribilis cssc visus esl. Hic

vero el erga illos, et in alios oiiuies placidus et
. ; lenis admodum fuit, benevolentia potius qtiam vi
, ; pertrabere illos ad se in animo habens. E l quo
.
niam nemini lurbarum causam p r e b u i i , Ecclesiad
, , , dignilalem in bumaniuie el mansueludine consi , , , stenlem, integraro conservavil. Hac in parle Tbeo *
dosium imperalorein indlatus : iiam et is baud
quaquam imperiali scveriiaie, adversus eos qui
1187
NlCESllORl CALLlSTi
Hgg
upplicia commeriti csseiH, usus e&t. Iste aulem .

minus curavit, si quis dc Deo non ilidem u l ipse
,
senlircl. Sed doclrina* jugiter incumbcns, pfacide,
. -',
iion violeiiter, plebem sibi dcviuxil. Qua ex causa
,
et Tbeodosius magnopcre eum est comploxus.
Nam ct imperalor ipse sncerdolali, ul iia dicam,
,
aninio fuit : eosque qui persequendos homines
\ .
esse suadcrent, niium.e audivit. Pixeril vcro ali- ' , /,
quis, quod et aliis rcbus, m primis autem maii,
suelitdine, apertc episcopos cjus leuiporis omnes
\
longe superaiit. E l quod de Blose Nuinerorum
,
libor dixit, eum snpra bomines omnca in tcrra
\
lange miltssimiim fuisse : id si dc Theodosio etiam
, , ,
dicas, baudquaquam, ul pulo, fallaris. Dnde quis! , . '
piain colligat, Deum iHo v.dde deleclatum, eiiam
& , \
exlra bellorum ccrtamina bosies ei ininunentes ;
abolevisse. Declaravil boc ip Joanne tyranno, el
" ,
qui cum eo excurrerant, Barbaris. Quae namqut
' .
aiuiquiius in viris jusiis accidisse audimus, ca
,
quoque praelcr opiiiionem omnem in eo Dcus per'
egil. Cuin euim mulii, alque adeo innumcrabiles
, \ Barbai i excurrerc, et iiuperalori alque Romanis

ucgoliuui facessere aggressi cssenl, 5 2 4 Inipe , , '
ralor, sicuii facere solilus erat, rcs illorum Deo
,
cumiuisil, et frcqucnlius oraliouibus vacans, cen '.
festim quod peliil, coufccit. Dux siquidem eorum
, ' , , Roilas nomine (quod anlea quoque relulimus)
\ *
fulniiuis lelo ictus, ex booiinibus sublalus est. E l
, ; '
postqitam sacva peais exercilum ejus invasit, cru. " ,
dclilcr eum cst depasla. tiuidquid vero ex eo su \ .
pcrfuii, id coelesli igne cremaium esl. Itaque in
*
liuiorcin niagnum Barbari decideruiU, non tam
' , *
quod contra geuerosam el iortein gcnlciu Roma
jiorum ad manus coitscrendas irc ausi fuissent,
.
quam quod Deo adjuvanie, illos iropaea slaluere,
'
vicloriaiuque reportare dcprcbendisseul. Turn sane ,
ct adiniraudus Proclus, in lanta a Deo concessa , ,
victoria, ad populum iu ccdesia verba faciens, et
.
Ezecbielis propbcliara ingciiiose et apte verbis
, ,
^
suis accomniodans, in magua i u i l admiralione.
,
' , ,
Propbetia lalibus verbis coiicepta est : Et tu,fili

.
Jiomims, valicinare contra Gog, et principem
,

Hos ( ) , Mosoch et Thobel. Judicabo enim eum

'
morle, et xanyuine, et imbre demergenli et lapidi ' , ' bu$ gvandinis. Atque ignem et sutphur pluam super . ,
4um, et omnem exercitum ejus, superque populos ,
&
jnullos qui cum eo sunl, El magnificabor atque glo

.
~
rificabor, et notus ero in conspeclu multarum gen ; // , Xjum, el cognoscenl quod ego sum Dominus. Talis
, \ . ,
quidem Proclus crat, peropporlunus e l commodus in omnibus, raaasueludiue auiem c i hiuuaxiUoie
ûain luaxiine C X C C H C Q S .
0
(1) R o i . Hoc sacra Biblia nostra non babenl.

têperilur lamen apud Socral. quoquc Itb. v n ,
cap. 43. Nomine autetn ihto universa Russorum
uive Rulbeoorum gen, quai magiia t?x parte IIUIIC
Cbnsliaoa eel, c l blavonica ulilur lir.gua, inielli-
gitur. Vulgo Ruiss dicanlur. Nec in Genesi, nec i a

alio Scripluras loco, ac ne in Josepbo q u d c m , qui
oiunia llcbraicarum genlium in priitio Antiqmia:xm
libro exponil noimua, bsec ^ n s invcairi }>oiaU.
(lheron,iap. Euck. xxxv.n.)
1189
ECCLESIASTlCiE IllSTORl/E LIB. XIV.

. '.

,
,

,
.
525
CAPUT X X X I X .
De translaiionibus episeoporum ex sede in tedem

aliam, et quod consucludo ea antiquitu* tn eccleiiis obliuueriL Quodque talis tramlalio b?ve twstituto ecclesiasuco ordini nihil afferal detrimeuli,
ut modo ea nte et ordine fiat.
Quandoquidem autcni nunnulli invidia ducii,

dWinum viruin reprehcudunt, ecclesiasiicum cano ,
- ncin praHendeules, quod Cyzici cpiscopus ordinatus, in Consianlinopolilaiue urbis ibronum Irans ,
, latug s i t : ae(|uum essc duxi, pauca quaedam dc
translationibus ejusceroodi bic perstringere, u l
* ,
simul et Proclus crimine absolvaiur, ct Eeclcsin
* , \
classicum boc ad cerliiudinem divinilus prodilum

babeal exemplum, ne cuivis faccre id volcnti pro, (5^:
*** clive s i l , res Ecclesiie rite atque ordine actas.
temerc per reprehensionem carpcre. Nam qi tum
.
reni banc laxare conali sunl, vel invidia fcrri, v r l
, ,
ignorare ntibi visi sunt, canonum sensum c i ,
lem, alque ca qua varic in ecclesiis per dispensa ; .
lioncm et ulililalem servala sunl c l gcsta. Divini
,
, , iquidem canones, ct vetcres Ecclesiac anlisiitcs
libcrum e$se voluerunl, quolicscunque legilima
,
siiaderel uliliias, ex urbe una in aliam episcopum
,
iransferre : videlicct si sincerior picias, vcl eccle
. , sioslicae forie tranquilliialis conslilulio iranslalionem flagilaret. Transilionem namque probibel,
.
* non iranslationera. Haec enim, id quod praeter voluiitalcm ct pncter insliiulum lit, onmino signilicat,

: * Q el vox ea vcluti in inanimaiis uturpaliir : itla vcro,
de anintalis, ct quodammodo de cis dicilur qui

, * pcr arroganliam forle miscendarum rerum graiia,
in tbronos insiliunt. Eam vcro rcclc canon, sicuii
* .
pauln post fusius exponara, inbibet : legilimam
'>
auiem translationem ncquaquam. Nam primus apo \
biolorum ille princeps Pelrus, Romana urbis gu
, ' . bernavti Ecclesiam : dcinde primus eiiam Alexau * driam sorle Iransiit. In quibus eccJesiis ubi Linum
ct Marcum episcopos creavit, alias rursue mbes
adiil. Eusebius autcin Pampbili in sexio Ecdcsia \
siicarum Historiarum libro, Alexandrum quemdam
\
ecclcsiai in Gappadocia cujusdam episcopuin, Ilie ,
rosolyma sacrorum locorum spectandorum c l pre, >
calionis ibi iacicndae gratia pYofecluni, atque a
, 3 D Hierosolymiianis releitluui, in Ihrouosacri Narcis i
adbuc superslilis coilocalum esse, ei per vilam

omnem llicrosolymilanae Ectlcsiae prjcfuisse, nie . "
cujus el nos in quime
moriui inandavit : 526
, . , ^ , '
operis bujus libro, capiie deciiuo menlionem feci . nius. Quod vero c i niulli alii, necessaria uiiliiale
^ , ' ,
vocanle, in alias transierint ecclesias, eaiis paiet.
,
Ego vero, elsi non omnes, aliquos lamen in btbto ' ria hac recensebo. Magnus iile Euslatbius a Bcr. ' rhoea (quae esi ipsa Cbaleb) in Autiocbiam iransla , lus esl, Conslantino primo Chrietiano imperaiore
.
imperiuui Romanuui adiuinistrante : sub quo e i
, Maximus ex Diospoli Hieroeolyma ttansit, ntagno
.
Macario succcdens. Scd c i Eudoxius ille, prav;e
:6::
prorsus conlra nomcn suum ouii.iunis, ex Gernia-
1191
MCEPHORi CALLISTl
nieia primtim Antiocbiam, et inde postea Consian-

nopolim est translatus. Divus Melelius priimim
Scbasliac cpiscopus est reniinliatus, deinde autem
cum magna gloria Anliochiam ad Oronlem est
vocalus. Ilem dWns Gregorius Sasimorura priraura
Cappadocum urbis, deinde Nazianxi, patiiac suae,
cpiscopalum eorlilus : postea a secunda syuodo
el Mclciio Antiocbeno, pro eo alque dccuit, in
prxclaram Conslaniinopolis sedem iranslalus csl.
Palris in Acbaia Perigencs episcopus designatus
chl : quem ubi civiiatis ejus iucolse non rfccepcrunt, Romanus episcopus in tbronum inetropolitan;c urbis Corinlhi, ubi sacrortim anlistes nuper
admodum vita defunctus fuerat, induci jussit :
atque ille ila translatas, pacifice ibi per titam
omnem eeclesiam rcxii. Dositbeum Stileuciae epi-
scopum, Alexauder Autiocbenus Tarsum Ciliciae
Iranslulit. Alius autem nomine Revcreniius Arcis
Pboenicix episcopus lectus, Tyrum inde transiens,
episcupali ibi munere esl functus. Ex Gordo, quae
in Lycia esl (1), in Proconnesum Joauncs Iranswissus, magnificc episcopalura ibi gessil. Et PaU
ladius ab Helenopoli BilhyniaB Aspunam transiil.
E l alius ex. ejusden urbis ecclesia episcopus Alexander, Adrianos Iraductus est. Ex Apamca Asiae
Pbilippus Eudoxiopolh roissus esl, cui vetus nomen Salambrla fuil. Polycarpus ex Antaprislena
Mysiac urbe, Nicopolim Thraciae: 527
Hierophilus
ex Trapezunte urbe Pbrygia*, Ploliiiopolim Thraciae venit. Optimus cx Agdamea Pbrygum, A n liocbiaro Pisidia;. Troadeni ex Pbilippopoli Tbraciae
Sylvanus Iransiil, de quo admirandum quiddaro
memorabo. (s cum arlem oraioriam primum apud
sopbislain Troilum didicisei, studium postea
oinne ad Cbrisiianisrouni Lranslulil, ascelicamque
cousectans vitam, pallium geslare recusavit. Hunc
abrcptum Atlicus episcopus, Philippopolis episcopuui declaravit : in qua urbe posiquam Iriennium
exegit, loci cjus bibernum rigorein ferens
(ex>guuin eniin et imbecille ei prorsus corpus erat),
Atticum ut aliutn in locum saum episcoputn subsiilueret, rogavit, non aliam quam frigoris cansam
p*litioni sux prasiendens. Porro episcopo alio ei
subrogalo, Sylvanus Conslanlinopoli degens, cura
11$

' ' .
* '
.
, \

.
. ,
/
, xa\
: .

Tijc
. " *6;:;

.' , / *
;
. el;
. \ .

, .
;
. lepfyio;

.'
^
. u\
. '
} ,

,
;,
j
, (
), ,
,
eumnia nionasticain coluil vitam, hiynilitatis et D

paupertalis tam studiosus, ul in urbe frequeniis- .
sima obambulans, sparteis sit sandaliis usus. Eo ,
lempore non multo exacto, Troadis episcopus ,
morluus ;est. Quapropter Troes Constantinopoli
.
affuerd, episcopum petenies. Gum autera Atticus, , ^ *
, .
quemnam iHis antistiiem designaret, deliberaret,
, *&
Sylvanus visendi ejus gralia ad eum venit. Qucm
ubi conspexit, stailm ei Trojaj episcopatum man- . 01
.
davit. Alque ad eum conversus : Deinceps, inquit,
oinois libi ccclesiaslica? funclionis defugieuda? pr<e- ,
cisa est occasio. Multus eniro Troade calor est, . *0 xotiopporiunusquc et commodus libi a Beo paratus ,
(t) Socrat. in Lydia.
1103
ECCLESIASTICE IIISTORLE L I B . XIV.
. \ * , , cst locus. Proinde nibil niorare.scd proiinus Tro, jam proficisrere. Iiaque Sylvanus eo transiit : ai
que ibi miraculum insigne manibus ejus ediium
*
est, quod profecto dignum esi ui comniemoretur.
\ , '
In liltore Trojano ingens oneraria navis, qune
.
magnas columnas ferrcl, construcia fuerat : pla *
tem, a latttudinc, eam naulae nominanl. Hauc cum
. opus essel in raare provolvere, mulli qui fuiiibus

eam in undas traherent, conOuzere. llla (1) vero

diebtis pluribus nioveri loco non poiuit : el homi\.
nes imroobiJem ejus *lalionem daemonis eflkacia;
, ^ \
ascripseront: 5 2 8 quapropier episcopum Sylva \ . * \
num adierunt, et ab eo ut precaiioncm super ea
,
faccret, peliertinl,eam ipsam solam ad coininoven . \
dam navim suffecluram csse credcntcs. llle pro
*
modesiia sua non ipsius, ul hominis peccatoris,

id opus, sed alterit.s cujuspiam in quo diviuum
.
numen conquiescerct, esse dixil. Ubi vero iiti
, ,
magis etiam ei m u l u precali instilcrc, peiilioni
, . *
eorutu vix landcm cedens, ad lilius advenit : et
,
oratione peracta, funem unum atligit, et alios operi
, -
ei insistere jussit. Paululum navis ab illis impulsa

est : el illa perinde atque animata eseel, celeritale
. ' ,
m u l u provoluta, ad roare pcrvenit. Ha?c res in

provinciam omnem xulgala, religionem magnam
, .
Sylvano est aliestala. k^l curo vir oplitnus essel,
,
quoniam qui sub eo erani clerici, in causis et rni . f gis, undecunque inler eos qui judicio conicndc , *
renl, provenicnlibus veluti nundinationem insti Q lucrent (2), ne quis ex clero posfea causam quam0
piam judicaret, consliluit. Sed gupplicainium
,
libellos acceptos, uni cx fidelibus laic s, qtieni
,
pracipue justi et aeqni studiosum esse sciret, ac
\ , - cito dedit, eique judicio causarum commisso, jure
, \
conlendeniium nugamenta rejecit. Haec de S\l~
,
vano (3), quamvis per digressionem, non tatncn,
/ . \ siculi pulo, ab bisloria noslra aliena, dicla 9inl.
, \ , * ,
Deinccps vero mulli quoque alii ex lliruno in
,
thronum sunt missi. Siculi sapientissimus is>lc
\ Proclus Cyzico Conslanlinopolim esl Iranslaius,
cxr ,
Celestino Romano papa retn eaui comprobanlr,

epistoKs tribusad Cyrillutn Alexandrinum, el Joan' ; ,
nem Anliocbenum, et Rufuro Tbcssalonicensem
* scrjptis : in quibus asseril, canonibus non obc>sc
, , ' D episcoporum ex urbe in urbem legiiiraam ejusmodi
; ,
Iranslationem. Ego vero ab inslituto digredi, cos
que qui deivide iranslati ila sinl, operi huic adne ; . *,
clere cogor, rerum talium studiosis, ut equidcnt
, ;
pulo, gralificalurus. Prccter eos, qnos d m m u s ,
Zenone imperantc, Petrus Mongitis, Acacii Cou, , ,
staniinopoliuni -piscopi suggesiione, ab Eucbaitis
. \
Alexandriam transmissus est : siculi poslea de

hoc et aliis, si Dco visuin fuerit, dicemus. A n l b i
mus Trapczuntius, sub Juslino imperatore, iu se ;
deni CoiisUnlinopolitanam iraduclus est.
529
, , .
Rem hanc confinnat aduiiraudus etiam ille con() Socrat, lib. , cap. 37.
() Absurdum clericis est, irrio eliam opproLriosura, ai perilos se velint osicndere disc<'ptaPATROL. G R .
CXLVI
lionum esse forensium. 1. tiepetila. C. De episcop,

et cler.
(3) Tim. , ct ^ l , q.ist 3, Vlacuil, eic.
38
1195
N I C K P H O R I CALLISTi
1196
fessor Gcrmanus, qui Anastasio imperanie, Cyzico iit\ tov %
quoque Gensfantinopolim transiii. ltem Tbomae
.
Thessalouica Alexandriam, de seplimae synodi sen- \ t ,
lcniia, Gonsfantiuo et Irene iniperaiittbiis. Divi- 1% xa\
niesimus qaoquo palriarcba Ignalius, sub Basilii .
Macedonis impcrio, Basilium OeUnsein episcopum
, ;
Tbessalouicam iransmisift. Sub eodem itnperio
,
Joanncs Majmnae episcopus Alctandriam, el A m
pbiluchius Cyzicenus Nicaram, alquc inde bealus &* ;,
Tbeodorus Laodiceam translati sont. Porro Leone

Sapiente imperium rrgente, et Pholio sacrum mu- . *
itus adininiairanle, Gregorius Syracusanut in

meiropolim Nicaenam iransiit, et ejusdem urbis episcopus Nicon Hierapolim. Praelerea Daniel Nico- \ h
polis, quae in Grseeia e*l, anlistes* Ancyram Gala .
l\& : ei Symeones novis Palris Laodiccam : et
, .
Joannes Lariesawe Synadam trauslalus esl. Ad
, /
lirec ex Amasena urbe Slephanus eviralus Con- ^
siantinopoliin patriarcha transiit, sub Rumani
\ ; senis imperio. Et Anliocbeous poemenarches, hec . est printarius pastor, ad ecclesiae Magnae priitium
ofliciiim se li an*tulit. Ex episcopatu aulem Flaviadis,
. \
qui sub Anazarbes raetropeli esl, Nicephorus Pbo- .
cas episcopuiu ejus Euetraiium iraneferens, A n - %\
liocbiae patriarcbam fecit: cum quidem episcopalum eum ab Anazarbe divuUum, palriarcbalui

Aiiiiocbeuo ttuivisset. Agapius Seleuciae in Pieria
, nnlisies, Antiocbiam ei ipse Iranslaius esl, Basilio . \
Porpbyrogennela Remanis ituperanle. Sub ejusdem
, imperio, Tbeopbylacius Sebaslia Rosiam, et Ale- Q . \
xander Anuochia Hterosolyma ; lum autcm Joan ,
nes, cui Godonali novum et celebre cognomen

fuit, ex roagna Anliochia in melropolim Tyri trans- , i i l . Et rursum Tyri epiecopus castralus, ut Ec ,
clesia ejus a Pereis capta est, Ilierosolyma profu- \ . " u
g i i . E l cum thronuin ibi vacuum esse, episcopo .suo orbaiam, coniingerel, Hierosolymilani, Per- ,
sarum principi u l illi ecclesiam 5 3 0 Hierosoly '
mie cotnmilicre possenl, supplicarunl. Qui eiiam
. ;
Gonsianiiiiopolim
sexies millesimo sexingeute .
ftimo et decimo quinto a condilo mundo anno,

Alexio Comneno imperante, adveniens, a aacra
. " , ,
8usct*ptus est synodo, cum Nicolaus Tlieoproblelns ,
palriarcbam agerel. Eodem Nicolao Ecclesiarn
. \
Goiislantinopoliianam
gubernanie, Peotaclas ille D 6 , ,
Rosiaiius arcbiepiscopus Leuiui factus eet, eidcra quc eliara Maronis Ecclesta addila. Nicepborus
. ^,
vcro roetropolilanue Gangrae veluli ferialus, roe tropoliin etiam babuil Amaslriro. A d euindem
,
modum ei Leontopolis amisles, Arcadiopolim

tonuil. Episcopo iiem Alexiopolis otianli Abydus iradila, posiea etiara Apros. Mullae eliam Ecclcsi
, ,
uniliE sunt, eiculi Parusel Naxus, Sugda ei Phula,
,
Alama et Soteriopolis, Angelo Isacio imperante.
. '
Dosilbeus HicrokolyiniUnut GonsUniinopolim est
, translatus : cum Hierosolyma inde Marcus, qui '
Florus diclus est, Iraiisiisset. Deinde Dosilbeus
. \
rursuiu, Constantiiiopolt relicta, i n ^ l i s c Ihronum
. , ^ ^
rwertua est, eo qui Florus nominaius est, iude
, /* .
s
01
11^7
ECCLESIASTiCE H I S T O R L E L I B . X I V .
1198
; 6 / . prseler jos et xquum orone expnlso. Postea vero

ulraqne et jliensi el ConstantinopoHlana sedc
; .
posthabiia, Dositdeus privatus vixit et deeossit.
, ,
Haec superioribus tciDporibtfs snnt acta. /Efale
, \ - vero roca qualuor sublimium sedium anlistites, ex
. *
translatione, Eccle9iaj rcbus precsse memlni. Post
,
magnum enim Arseninm iUutn Nicephorus Epbe *sitis et Germanus Adrianopolilanus tn Constanti .
nopolitanam Ecclesiam sant transmissi (i). Mullo
, deinrte posl, Nipbonem etiam cx HeJlesponlf Cy ,
zlco in eatndem Ecclcsiam deductum essc vidi .
mus. Atbanasio qnoque Atex.mdrino, qui Nicolao
\ * \ successeral, Gregoriu^ iEgypti eptacopus subroga \ *
tus est. Anliocbia? vero quaiuor pcr ejasmodi
.
Itanslationem episcopos successisse novi. Posi Eu* * \ ^ ibymium iiarrrque ex Tripoli Arsenius transmis
sus scdem cam sortttus est. Gui Cyrillus Tvrius
.
successit.Atque bnic Poinpciopoliianus Dionysius :
' , \
Dionysio rursus Cyrillus alius, qui deinecps suc" ,
cessorem babuit claruii) iHurt Dionysium Mopauc .
sliensom, atque bic rursum Sophronium Tyriiim.
Ilierosolynds itidem duos pcr translationeni soc . \ ? - ccssisse vidimus. 5 3 1 Nam Sopbronio defuncto,
, ,
in locum ejue Atbanasiu* Gsesarerc Philippi epi .
scopus suffccius esf. Cujus sedem Gabricl quidam

CaosarcaB Pbdippi, ei ipse noper episcopns r<nun
*
tiatns, dolo rapuit: et paulo poet falis concedcn?,
- vel invitus cam rursus Albauasio priori reliquii.
.
Hapc de episcoporum Iranelalionibus, quae vel an\ ; * C tea vel post facta esse cognovi, volnmini buic an* , - nexoi. Fortassc autem plures alios quisquanl i n * vencrit, qui bislorias sludiose evolval. Ganon
.
iiamque, siculi a me CFI diclum, tranfrlaiionrm catn
. - rem appellat, c i non pcrniulalionem, aut transitio, nem : quod baec vcrba de animaiis ct eis quai
.
proprio arbitrio el voluntatc moventur, transfcn i
,
autem et translaiio de inanimaiis alqiie cis qusc
*
yeluli ab aliis movenlur, dicatur : ita ullransinu ,
talio ei transiiio eoruin sit, quoc cx sede *m iu
. sublimiores involanl ibronos : transbtio auleni
* 1 eorum qui ipsi inviti ab aliis alio producnntur. Id
, . ' quod et CoBlesiinus Romac episcopus, in suis, sic\
uti ipse appellal, secreiis, capiie secundo, bisce
, ,
utens verbis osiendit : c Si episcopus utiliiatis
, . ^ graiia transferatur, ne id per seipRum faciat, scd

fratribus cogentibus. E l rem eam sacrae bujus
, *
aedis auctorilale expcdiat, non inanis glori.T, ve ,
ruro uiililaiis coinmunis aut necesstlaiig ergo. >
' . ' - Eadem et Anterius collega ejus refcrt, ita ad vcr \ bum dicens : f Translationem episcoporum com * ; '
munis utilitatis aul necessitatis gratia scitote ficri
.
licere, non autem cujuslibct cupiditaie, aut domi '
natlonis affectione. Siquidein Petrus doclor ct dux
'
noster ecclesiasticae utilitatis causa ex Antiocbia
(& Romam translatus est, et inde postea Alexandriam
:
(1) De hac re ipse Nicepborus in catalogo epifcoporum Congtaniinopolilaaorum :

,
;, . Hoc e s l :
Jn archimnttit eviimut Ancnitti, Epfietiqui prmni

inelytus NicephoruM, Germanu* urbit Adriani epi*copu$..
1199
NlCEPHORl CALLISTl
iransiit, ul qui isibic prodesse magis Ecclcsiae , ^'

possct. Eusebius aulem ex oppido quodam parvo,
*.
aposlolica auciorilale Alexandriam esi traduclus.
,
Atque eodem modo c l F e l i x ex civitate qiue ei
, . *
civium clectionc obligeral, propter eam, qua pra . > \ dilus erat, egregiam doclrinam ct vilam, de com , :
muiii episcoponim reUquorumque sacerdolum
0 >
alque aposlolicoruro virorum consilio , Epbesuni
, :?transiit. Non eniin civilalein civiule mulat, qui
, \
id non cupiditatesua aul vanae gloriae sludio facit:
. >
5 3 2 verum propter utilitiiem aliquam, aut ne
cessiialem, aliorum auctorilale majore pollenlium
', *
coborlalione et consilio, cx niinore in majorcm
,
urbem transil: non inani gloria aul voluulale ipse
. ; -
sua duclus, sed aqclorilati polenliorum obseculus,
.
aul sode sua expulsus, aut etiain ulililale loci vcl ' > tfj
populi permoius : el quidem non arroganler, sed
, xat
buiniliier ab aliis producius. Caeicruni de irans , -r.oxo-sw,
laiionibus islis baec, judicio meo, salis prolixc
\ , dicia stinl. Quapropler ad reliquum btGloriuj cou .
lextum reverlamur.
' \
; , , ' , ' ij
, * ' ^. > ,
, * .
CAPUT X L .
. '.
De Judais qui Creta vagati, pott ea Chrhtiani '-
, *al
sinum suni complexi. llem ut lum ullra flumen ^

iu
lihenum gent ourgundionum Cliristi reiigionem G
~

'
eusceperit.

*
.
t
E l divinus quidero Proclus ad sacra Ecclesia

gubernacula consedit, ei rcs ecclesiasticas compostiii. Eo autcm tempore multi in Crcla Judaei C b r i ' siiauurum eacra sunl complcxi, per causam ejusinodi. Virquidam ex eorum genere erat, qui cuni
pcr fraudem et doluni viiam peregisset, posiremo
se etiam Moaen iltum essc assimulavit, el coelilus
in Crelam a Deo propterea missum csse conGiixit,
ejtis loci Judaeos ip*>e pcr lnarc, perinde alque
olim Israeliias per rubrum siiium, duceret. Et
passim iitsulam ipsam amio lolo peragrans, ul se
illmn esse crederent, suasit : atque ut opcs q u a s
babereul, pecuniasquc c l pos.-%essione$ omues D
a^pernarenlur , coborialus est, se illos per niare

,
loy
, '
.
, \ ? ;, ;
\ : \
-,
,
.
, ;
: / ; .
^
, , ;
aliler quam in arida, in promissionis lerram

ducturum esse pollicilus. Alque iJli vauis iliiuV
promissis deccpti, rcs opcrasque suas ubSque neglexerunl, et facullalcs suas teiuere quibuscunque
diripiendas permisere. Ubidies constiluia advenil,
qua pruficisci debebant, ipse quidem coniidenlia
el faslu plenus eis pr.iiii : Uli vero bomineio una
cuio conjugibus ei aelale inibecilliore conseculi
buni. Uaque eos in summum quemdam scopulum
in peiagu: excurrenteni duxil, alque inde conjiccre
terp&os in raare, veluli naiaules ei urinaiilesjuesit.
533
l
illis quidam, sialim ut imperaluro
eis eral, fecerunl, ncque dcinceps apparucruut :
\ ^*
. 0 1 ;
,

. ''^
' **, *
\
. &
^ ^*
* ^
, (, xa^ **'
. ^
, d (
u e
e x
1201
E C C L E S I A S T I C / E H1STOHLE . X I V .
1202
\ quidam cihm in pracipilio saxis allisi intericrunl
; ,
E l universi i!li vel in undis, vel in praecipilibus
; ;
gaxis piriissenl, nisi Dei providentia, vix piscaio , r e s e l alii mercatura victuni quaerilanles, Chri, ' ; - sliani homines, subilo extrabenles servassent, tuni
^ - primum fortasse qua demenlia capii essent. sen*
, ; tienles. Hi alios, quominus se in flucius projicerenl, probibuenint, eorum qui anlca id fecissenl,
' ,
, interilum iliis indicanlcs. Qui sane agre in animo
\ - rcm secum reputantes, et fraudem sine Judicio
suscepue fldei et creduiilatis deprehendenles, nt
. '
miserabilero iu modum enalarcnl, susllnuerunt:
* ; ,
\ , et lartdem Pseudomoscn illnm comprebendere
, \ suni aggressi. Vcrum perflcere id minirae potue . " \ - ruiil : eonfeslim enim ille disparuit, et magnam
, , ^ suspicioncra prxbuil, perntciosum qucmpiam da>

mouem sub bumana specie gentem eam iii exitium
,
. produxisse. Proinde inulli Jiidsrorum superslitioni
' - nuntio remisso, in Creta Cbrislianam rcligionem
. conslanler susceperurit. Homm inmimera prope
fuit mullitudo. Simile quiildam altudquoque eodeni
' .
- tempore accidii, quod et ipsum commcmurabo.
Gens quaedatn barbara ultcriorem Rbeni aninia
. ripam accolit. Burgpndiones dicnntur, iranqnilH*
tatis et olii valde sludiosi. Fabri namque tignarli
;, \ ' omncs fere sunt, el ea arlc vitne sumpius toleranf,
\ } ^ ^. - Porro Uuniiorum natio cis iinmlnens. frequcnlcs
, . - excursiones in eos faciebai, el regionem eoruni
diripiendo vasiabal. Mulii cliam ex illis, cum bosli ' .
' Q
"* * congrcssi, interOciebanlur. Cuni ergo
propler cladem ejusuiodi de rebus suisdespcra" ,
rent,utdeo alicui res suas commiuerent, consiJiitni
, |
cepere : cumqtie in mentem cis venirel, Cbristia. ; *
norum Dcum culloribus suis ut acerfimum auxi, ,
liatorem pluriniuin opis ferre.de communi oinniuni
,
consensu, ad religionem cjus et lldcm accesserunt.
. * Quara ob causam el in quadam Galliae civiialo
, \ ,
episcopuro, ut cos Christiauorum religionem edw , ,
cerct, et divino bapiismo dignarelur, obtesiati
; . '^/,;
suiit. ille vcro ubi eis aeplcm dierum ]ejuniuni

iudixil, eosquo quse opus eral de sacris rebus i n /
stiiuit, octavo die baplixalos, una cum cpiscopo
^ , ,
quem eis altribuit, domum redire jussit. 5 3 4
) ,
ex ea re Gducia concepla, contra bosics lyranni , . & dem lanlam exerccntes proccsserunt : neque eos
spes et exspectaiio sua fcfellit. Nani Uptaro HUH
norum duceex crapula niraia rupto, dc improviso
. '
hostcs duce orbatos adorli multos admodum telis
, confecennU; atque ipsi cnm trium tanmm milHiiiit
. \
nwncrum explerenl, decem Hunnorum millia i n , '
^, ' - tercmerunl. Ex eo lempore Burgundionum g^ns ardcnli ad Cbrislianismum sumn^ conservaudum
.
b
11
amnre flagravU. Ua Dens alia per nlia quam sapiemissinie dispensat, providenlia3 arcano longe
oplime omnia adminislrans. Ikcc bacienus. E!go vero aliam quoque rem commeiuora.bo, ul cognQ*
frccre uroncs possint, Dûm pcrsxpe etiara per indignos solita consu^visse prodigia exbjbere.
NICEPHORl CALLISTI
1203
CAPUT X I J .
1204
'.
De Paulo Novatianorum episeopa. et qu<e ilte admi- *
ixtexoxov,
ratione tX memoria digna edikeri^
Eo entm lempore Novaiianoruni episcopus Palus, Clirysanthi successor, niiraculutu quoddain

cdidii, el praectaram sibi per id pietalis el arooris
ditini apud stios famam paravii. Grave in urbe
grassaluna est incendium, quale baud unquaai
alias illa senail. Plurimam namqtip ejue partem
ilamiua pervasit, adeo ul roaxima qiwtqu* horrea
et ,fruroeli graaiaria conflagrarint, alque in eis
publicuiu quoddam, cui AcbiUei (\) cognomen fuit.
Porro ignis, aediiicU circuniquaque depastus, eliam
conlra Novalianoruu) ecclesiam, qua prope eum
locum fuit, <jui Pelargys diccbalur, versus est. g
Cuin auiem ea sic poriculo essoi, Paulus 111
sanelius sacrarium ingressus, Deum, ut ecclesiam
conservaret, supplex oravtt, pro urbe ipsa simul ct
tcmplo pcecari ibi non iniermitteos. E t D e u i , nesclo
quo mode precibug ej*is exaudiiig, deJubftiia id
inviolatum servavil. Iguis namque per JOuas et
feneslras jaui onnies iovolans, ei nou eocvlt; sed
cum circumcirca xdificia simul rouUa cousunapsisaet, templuui praeleriil, intaclum id atque iuviolalum a taulo flagello relinqueus. quod maxiimim est, cum incendibm biduum totum graesaluai
ubique eeset, ne vestigiuin quidem fumi in rauris
ei lignis ecclesia ejus apparuit. 535
Novaliani ex
co tctnporo quotaunis 17 Augusii iucusis dic ob
sei vatum leioplum sacra cclcbranles, celebrem C
eum locuin reddidere; el mullos ctiam ex gciuilU
superstitiouis cnlloi ibus infano eo, propier facluip
id auguetp, rom divinain (acieniesad se pertraxere.
Aliud iten* iwcmoria dignuiu faciuus Paulus i$t
jam moriturus fecit, qyod et ipsttiD noo ioiempQ*
siive bistoria buic inscretur. Illud namque nobis
proposiium est C04isi!iuxn, ul ex oinnibus quod
rotnuodiiiii cst et uiiic, colligamus, ct nonnunquam eliam cx serpentibus Andrpmacben coniiciainus. Paulus, siculi dixj, morilurus, sacerdolum
qui sub eo eranl, ordiue omni accito, t Cura3,
iuquit, Tobis s i | , dum ego adbuc spiro, ut episcopum designeiis, ne iu ec.clesia vesira, me deJuncto,
turba aiiqua orialur. Atque ubi illi non sanani
reclumque ea in re se judicium kabcre, proplerea ^
quod aliusalii pro affectione favercnt, dixerunt, eleciionemque ei peripiserunt, infercns ille, Sentenliam, inquit, ccinseiuumque vcslrum iu icriptuip
relaluni mibi daie, in eo scilicel vs quem ego delegcro acquielurot esse, el ego id faccre SJIIU paralus.
111i inipcrala slaiiin faciunl, ct Paulus iu lecto sedens, cbarta acccpta, Marciani cujusdam m>4uen in ea

,- ,
,
*
,
* ,
,
. "
,
,
. '
( l ) T r i p a r i . bisloria e\ Panl. Diac. babeiil, Tkcrma* Achilleas. E l csl Thermanim mnilio qn;c
Acbi'.lt>: dirunlur, in I. Omnis Servhu*. C. De
pqii:u ducl. Sed nescio au ea lex ad urbem Congiantinopoliunani pci tineat, quod in ea aqux^duclng
lladriani nieulio Gat : ul forlasse ibi dc aqua^ductibus Anliocbiue agalur, quam urbem prxcipuc
Kadrianus ornavit. \, . \
, . c farre pura et geueroia. Suid. A r i etopb. . . e primario weueris
pane, , -
, h. e. eo quod eaf, Prgianto ep*lam.
ft
, , *
.
' - , ^
* *
, *
* ,
^* \
,
, *
.
,
, , .
; , ,
\ .
. \
. '\ , ,
, *
, t # ,
; , *
, Opuov
. > *
,
, ) , -,
6> , , , ^
, , , , $ . * ^, ,
^,
, *
,
*
, #
1205
ECCLESIASTICE H I S T O R I ^ LIB. X I V .
, \
6\ ,
, *
, *
, &
&* , , ,
, *
,
,
* . ,
. 01 *
^
, \ , *<\
)*.
.
R
J2M
dam contcribit: qui presbyler quideui erat, et sub

eo ionasticam viiam colueral, tum auiem peregre
profectufc fuerai. Paulus poslquam ipae sigiilo suo
cbarlam cbsignavit, ideraque el presbyleri alii
jussu e]ue fecere, libellum Marco Scvibaruin *-piscopo, qui lum in urbe erat, credidit, hisce eum
allocmus verbis: . Si Deus me diuiius in vha
raanere voluerit, UbeHum kunc perinde atque deposUium asscrvalum mibi reddea : sin illi, u l me
ad se evocet, visum esl, charia resignaia, quem
ego coinmuui omnium calculo epiecopum deleger\m inveuies. Ubi ille mortuus esl, ct Iriduo
posi libelius magna mdiiiodiue praseiile apertus
e*l, Legitima ab omnibus etiam Pauli eleciio judiCaU est Atque i l l i , nvlla ioterposila mora, bomines qui Marciamin) adduccreut, nfiserc: qm eum
Tiberiopoli in Phrygta 'mventmo, doio beoio usi, vel Uttmm odduxere, ot k* Eccteauetfiroftocollo*
cavere. llaec de Pauio dicl* sipi.
. '.

rdr ,

(
) ^ *. \ (
, , . ,
* , '
,
* \ ,
, \ . " ' * ,
,
, \ /
. "
,
\ *
, *
. ,
.
. .
"
.

, * ^, >. ,
.

, ^,
536
CAPUT X L I I .
Ut episcopus Procius Thalaisium prccfeetum corr^
prehendeni, jamjam in lllyricum profecturum,
p64t Firmum Casare&tOrdinarH epncopmm.
Eadem (empesttfte,* dccimo aepiimo consulaiu
Tbeodogti, patriarcba Pfeclus novuni quid.lani
praeier eclêiaslicam coneuUidi<iera. fecit. Cum
aamque Firmiis Caesare Cappadecuin episcopus
ttortuus eseel, el Ca3saricnses Constanlinopolim,
ut episeopue els erdiparelur, peien<es venisscnt,
uinam epiecopalum eum coinmiueret Produs deliberavil. Sabbati dies erat, et commodum Uim
aectdit, tti una senatores omnes ad e p i s c ^ * n v i sendi ejus gratia venirent: in quibuv*iam Tbalassiug fuit, urbium earum quae in Ulyrico sunl,
pra?fecturam garens. E l jam is indc in Orientem
profecturus fuerat, munus sibi ab itnpcratore cominissum adininistralurus, cum Proclus, subito tuanibus injeclis, cum pro praefeclo episcopnm Ca?sariensem ordinavil. Alque illc etiam conlra animi
sui sententiam in Ecclegi gradum conscondit,
eamque rile adminislravil : cum quidem tani subitura factum imperalor SDgrc fenret, mox tamen id
sanctione ua cornprobaret. Faciuus hoc Procli i u aolilum ei audiiu adniodum mirum cst.
CAPUT XL1II.
[> reduciiotie sa<rarum reliquiarum tapkntuiimi
Joannis Chry$o$lonA,
Fecil prailerea prsclarum aliud quiddam, gloriaqne ejua prorsus digniHii. Cum cuim ecirl E c desiam dudum scissam es&c, propler abrogaiasn
Cbrysobtoino dignitate.m, cousilium qii^sivit. quoluodo E c d e s a m adissidio etsediiiouc coiiscrviiiei,
ex boipiiium moerorero cousolaretur. Rcui oam Dci
ductu mirabiliter est aggressus. Quijuo pa^riarcbalus ejus anno pScbs, quac pie proplcr Joaappm
luinuliuala fucrai, c o i i g r c ^ U a ^ ^ Pxodo
#
1207
NICEPHORl C A L L I S T i
tuasil, nt legalione apud impcratorem flingeretur, !,
ut ganAltig ille vir ab injusto exstti^ revocarelur,
' , \ 'EXXXTJ.
populusque rt Ecclcsia 01 bitate llbcraretur, peli- .
.
turus. Id Procliis stalim non gravate fccit. Et qui
\ ;
corpusejus adducerent, missi sunt. Locultig atitem
. ,
immobilis prorsug fuit, ei cnm multae muUorum
\ . ' 6
inanus ad eu.ii movendum adbibilae esscnt, nihilo
, inagis loco moveri potuit. Quod ubi imperator co / .
gnovit, slatim causam cjus rei intellexit. Itaque * riv
1 tleris rubrica scriptis, virum sanclum ut adduci ' . ;
S3 patcrelur, obtcstalus est. Lilterae ips33 supra
, ^
pcc!tus ejus posila?,ct pervigilium aclum, preccsqiio

ad Oeum fus;B SUMI. lla loculu9 se abduceniibus
facilem pr.vbuil, el eancius ipse, pondus ejus , * Ievius roddilum, una cuni bajulis simul ferre visus
(^%\ 7:
r s l . Lilieras Tbeodosii ad eum scriptas bic referre ^ \ ;
visumesl. c Orbis totius doclori, et spirituali Palri,
. 6 vdv
J )anni sancto, et aurei oris patriarchae, Theodo- , ,
siug imperator, Corpus (uum ilidera ut aliorum
;
morluum esse pulanies, Paler bonorande, Irang- ,
\ .
lerre id et adducerc ad nos, siculi filii parenlum
, ; *
nnianles, desideravhpug> Gum autcra debilum
prorsus honorem, et qunntam opus iuil submissio- . nctn el modesiiam, eara in tero non conluleriinns,
. , *
imperialis furtass3 faaius legcs in rebua, quibus
nos magis quam impcrio ipso bonestos essf de- ,
,, ^ 6;
cuii, seeuli, non iinmerilo volo noslro excidimus.
, At (, Palcr Palrum vcrc rcvcrcndissime (nunc
, \
miin veluii vivculem alloquimur), ad desiderium
poiius nostrum quam ad ccepluin tuum gpectana, ^ , ,
, |} \ ;
veniain da poenileiilibus, qui longe roagis quam
,
aliu* q^jisquam poeniteniiam docuisti, et DOS v i . , .
c sti : idoj\umque casiigationis.desiderio flagranii
\ tirrorenique suum agnoscenli animaj, eo quod buc
,
usquc rediluin ad nos tuum delreciaris, excniplmn
exbibuisti; redde teipsum nobis, qu;vso, redde. Ut
, \ ,
l u i m longiorc niora el dilatione nos araplius cliam
. >
aflligag , neque commiseralionis visceribus luis,
, fc;
ucque amori c l cxspcciationi nostrac dignum e s l :
/.6;
qui non solum corpus et cineres, sed solam eiiam
,
timbram luam cernere cupimus. L i l l e r s talcs
HTC. Pcstquam autem iiinere confecto, in littus ex 4

a Iverso Constaniinopoli ad Cbalcedoncm cum reli ,
quiis sancli viri pervcncre, transiil eo imperclor,
, senalus impcralorius : Iransiit eliam pairiarcba, D
xewol gaccrdotcg, clcrusque omnis, 538 deinde gene.

3 et selatis boniines oiimis, per frelum in mari
.
p^rinde atque in conlinenle vadenteg, et ad Pro-f
, .
pontidcm os Bospori ardenlibus funalibus t*gentcs,
,
s:icrum loculutn imperaloria iriremis excepil. Ti;m
\ , t i
sane miraculum quoddam edidit Deus, prodigiig
, .;
qiue unquam visa sunt longe majus. Guui euim
,
rcrla el constaos essei in irtari tranquillitas, rc &pentina subilo exorta est procella, el naves innu ,
merabilis illius classis alia alio diversae galuii 8U*B
* ^ ,
consulentes dispersae guut. Ea autem qux sacrum
, *
illud pondus et praclarum thesaurum vehebat im , .* ,
pcratorig irircmis, funibus dcropente ruptis, vcluti
. 6*
iiiTina gabtfnat* niaiHi ad vidua; agrum nppulil :
(
4CCLESIASTICA HISTORIJE L I B . X I V .
>
; -.
, ,
; 5V*ov ;5 .
> "; *
, '
. \
, *
* \ \ , ,
": . ,
'
;
^
, !
.
, ^
; , '
.
,
;. . \ , ,
.
.
, ^ ;, $ .
, , .
^ ,
,
1210
vtdua, inqnani, illius/propier quam sponaa Christi

Ecclesia pasNwe tanio vidnnta fucrat. rursnm
prv-t mortesn quoquc justo judicio logitimam ille
tnlil scntcnliam, agrnm viduae auctnriate sna atIrihiirns atqne connrmans : Doo niinirtim magmim
illum glorifiiante. el iniquuni cxsilium ejn<* apcrte
dvprapdicanie. E l quoad cjtis iieri poliiit, pctram
navis discidil, quod nriracnlum liodie quoquc ceinilur, rt egregii illius viri ardorem eximium quovis
prrccone clarius allctlatur. H>c ubi faclum esi,
s<'reiu!as rursum advenit, el naves alire aliunde
collri;i? cum apparatuel cnmliaiu maximo. carmiitibtisqtie debilis, virum sanctum prosequentes,
in mbem impcranicni deportanmt. Eitmque primum circa Amautium nagni Tbonia? tcnipluni
cxcept : inde vero in sanct:c Pacis deltihrum de
laitis, postea porro itnperiali curru lumultis vecius, in sanctorum aposlolorum fanum illatus csl.
lbi imperator sacro loculo chhmyde tecio, et
fronte alque oculis urna* imposUis, conimum-m
eupplcx precationem pro parenlibus fecU. Diiduin
enim Hli morlui fuerant, ln pupillari aMate eum
tenerum adhuc relinqueules. Seorsim vero pro matre quoque precatus est, u l tumuli ejus niotus
atqtie slrepitus consisleret. Triginta enim el quinquc annos jamis qualiebalur, qno lemporc scilicct
el ipsa Ecclesiam conculiebat. Nec illc id non exoravii. Confestim namque urna ejus constitit. Atque
ubi sacer Proclus virum sanclum in eumdem sccmn
. ^ tbronum collocavil, plebs circumfusa ore iino excla ,
roavii: Recipe, inquiens, tbronuro tuum, Pater,
*
Ferlur ipse qnoque tum, quae dtidum clauta fueraiU,
labris rursum aperlis, ad populum dixisse, Pax vobis:
,
5 3 9 siculi id circumslantes bomines, el Proclus
, ,
patriarcha, se audivisse leslali suni. Porro sacris
ya\ ,
mysteriis peraciis, nd reliqtiiarumejus repo*ilionem
*\ \
itum est. E l cpiscoptim manibus magnus anlistcs
,
ad basim s a c r el divinae mensse, voluli s:iccr et
/ , \ inviolabilis tbesaurus, condilns est, opiscopis epi , scopus, marlyribns qnamvis sinc sanguine mariyf,
. )
propbetis Cbrisli ct aposlolis magna atque aurca
' * EcclesiJD Chrisli tuba, omnts otnnium aures per'^, .
aonans, et pia dogmaia c l pneccpla clare musicis
, \ , ,
plane modulis accinens. Factum id vicesimo
e
, , - D seplimo mensis Januarii die. Ingenti aulem taci ' / , '

nore islo, illi eiiam qui propter ipsum secessc . "
rant, persaasi, Ecclcsi* omnes conjuncli atque
;
uniti sunt. Admfrari voro, Socrairs ecclesiasticus
)
inqnil, iuilii libct (ut Novalianus clam vimm san ; .
ctum, ut opinor, pcraringens) qnomodo iuvidia
.
Origenem dcfnncium impolierit, Joanni aulcm
,
pepcrceril. lltc namque post duceiitos fere annos,
.
ab obilu suo. a Tbeopbilo exconiniunicains esl :

Joannes vero iricr&imo quinlo anno post mortem
.
sunin a Proclo in coinmunionem est reccpius.
Adeo divtrsis a TbcopbiUi moribus Proclus fuii. Scd liae^ quomodo ct antea acta sint, el adbuc
scinper aganlur, viros prudcnies non
fugit. Dc reduclione divi Cbrysostomi bactenus.
1211
NlCEPHORl CALLISTI
1212
CAPUT L X I V .
. '.
Ol etiam sit relaius diiinus Ignatyp Rqjna Anlio " ' '^
chiam.
^*
Eisdeio lentporibus divinus quoque Ignaiius

Roma Coi)sianl<nopoliro delatus el. Cuio nauique
ille, siculi optaverat, in ainpbiibealro Romx in
feraruni alvis sepuUus essel, quaecunque supcrfuere
firmiora eolidioraque ossa, coudila ibi sunt. Theodosius aulem Det optinii maxiini pras&laoiiasitua
suggestione, ntagnopere ingcnti alque illuslri cum
liouore ea ad gregem suuni referre sluduii. Qnapropier reliquias easlude receplas, ciim magniGco
apparatu posl tcmpus longura Aniiucbiam reduxil,
et in eo loco quod coemelcriuin vocatur. vcneratioue magna reposuil, el dclubruiu iugcjt* dxtnoiiibns olimdicatum, quod ab incolis , 5 4 0
quasi Forlunae lcmplum dicas, vucabalur, in sacrusancium lanuiu niulaitiin, diviim uiarlyri con&e*cravii : in quo etiam reliquiarum loculus reposilus esl, curru impcriali curti sacro apparaiu et
sa.eililio per urbcm cam illaiua, ubi quoque anuo
quolibel publice c l iuagnilicc feslus dies est actua,
Peo diligenlium sc iucmoriaui aanrtc a funere
eiiain ipso glorificaute, ticuli anlia quoqye in
Babyla accidi. Deo iiamque iuvisus Julianus,
proplerca quoJ Dapbneus oraculuiu ejus
consuleuU nihil respoudtssel (marlyre quippe qui
in propinquo loco couditus eral, divina polcnlia
o illiug eUuraute, wcuii id dxinou ioviiu* confcssu* esl) nova quadaiu iransdatioue mariyrew
cobonesluvil, m cowuiodius faciliusque dasuionee
Tres suas agerenl, qiieiuaduioduiii Juliano obecure
pollicili fueraut. Sed id, sicuti videlur, providenliae d m n x fuil, u l giroul el marlyruui poteotia
uianiicsla fierel, et sa< rae eoruiu reiiquiae louge
idolorum nidore abc&scnl, ei sacro loco reposiur, debilo, pro eo alque convenil bonorareniur dclubro; siculi et accidit. Tewplum eniin ei
anle nrbcni ei magmiudine auipluin, et forma
pulcbrum exsiruclmu esl, iu quod etiain ejus urna
jllaia esL
; *
; ! .
, , ;
, ' ^
, \ , .

. \
; ,
'/ , ^
\ ,
,
^ , .
\ ,

, *
,

, \
. ,
,
,
,
>.,
,
^, .
, , , .
\ ^,
'
, , 1
*
.
* ^
.
CAPUT X L V .
De sanctis tcpiem pueris, qui Epkesi returrexerunt, ad fidem communis returrectionis nakiliendam.
. *.
kxta ir

.
Sub idem tempus, dtspiilalio ingens io urbe

imperanie dc moriuoruin resurreciione exstiiit,
<el populo maxima ince&sil conceriatio. Quidaui
cmm ima cuni Sadducads, resurreclioneiu pror*
#us non essc opinaii 6UiH : quidain autein aegre
j|uidem, sed crediderunl lamen, defunctos excilalum i r i , aperlis ei irrefragabilibus sacrarum Scriplurarum leaiiinoniU adducii, alio prorsus ei IHUiaio corpore U l primum enitn corpus iJlud, quod
variis modis soluluni abolilumque s i l , resueciieiur,
(ieri non poase : sed praler id aliud, nulla praecedente maleria, divina, q u oinnia perOcit, voluntate denuo restiluliiin, una cuin aiiima resurrfctiruro essc exisiimarunt. Huic tanix aUaiis
*

, *
, . * ,
, *
\ ^
, . .
\ ,
, * ,

, .

1213
ECCLESIASTICJE
HISTORLE . XIV.
*
;, ,
* '
.- ,
.
,
.', *
,
. ,
,
.
'
,
,
^
* , '
^ ,

,
. ' , ,
\
' ,
. "
,
: ,
, ^ .
1214
e}ws b o m i B u m ignerantia, e l de proposila qna?slione arnbif uivali, qoi prtagqjiatn exsislant, omnia
notfl Deus, pertnde alque medicus oplimus, idonea
pvaparavit remedia, 5 4 1
iempore suu curam
adbibens, animamm sanaret imbec iHitalern. (laqne
anle annos trccentos sepluaginta duos rem feoii,
quoe nulki ex parte nriracults antiquitus ab co
gupra iiatura captum edilis c e d a l : qtiaiu hoc loco
coinmemorare aggrediar. Epbesi in Ionia septern
pueri, corporibug juxta et aniniis fratrcs ftien, a
parentftug per manus eis traditse religionis n n s i r a
cullores. Tanlo vero erga GbriMiim flagrarum
amore, u l persecutionem eam quani Dccius RomatKis eo tenipore imperator gravissimam perquam crudelilcr exerctiit, pnrvifacerent. Et cum
propalam Cltrisium confessl esscnt. poslca non
ionge afb urbe ea sccesserunt, et in vicino quodam antro propter imminens pcriculum seipsos
occuharunt. Ejus antri aditum et fores peraeculores a parle cxleriere probe circunivallaias mu~
nivcre. 1 llt porro prse anxio animi moerore in somDBra sibi profundum delabi visi sunt, atque ita
ad aftftos trecentos sepluaginla duos dormierunt.
Perinde emtn atque angeli providentia divina c l
Spirilu sanclo obumbrali, et veluii sensu orbali,
suavi el raolli aomao, eo quo dixiiuus lempore, iia
gunl deiemi, ul ueque corpora neqiie vestimenta
eoriim diJ&vxerial. Ubi autem icinpore suo sub
pnpgeiHi, de quo nunc agimug, Tbcodosil impcrio
u l
, . " g
' $
. ; ' ,
,

, ' .
*, Ipaat ,
, >
, .
,
;
, , . \
' , * \
, ,
gjfelunca* Ibres reclugae sunt, e gomno illo evigilaruni. unumque ex eis in urbcni rerum ueccssariarum comparandarum gralia miserunt. Cuui
aulem is civibus Decii liuroisma proferret, nova
atque insolila monetae furma adducti, in ibesaumm
euin itli incidisse opinali gunt, juvcncmque ad
urbis reclorem duxerunt, ncque levia c i , ui atirmu
Inventum indicaret, adbibuemnl lormenla. E*
posiquam flagrig abundc concisus, vix apud s<v
ipsum egsel, exclamans : Quis landcm, iuquiu
iuiperium nunc oblinei? mibi diciie Alque i li
guavtterel facele subridenlea , Nutn ln, rcsptmderunl, Tbeodosium nunc feliciler impciinni adminislrare ignoras? Tum juveuis, Bona verba q u ; r s \
ail : an non Decius, sed Tbcodosius Honianum
D oblinei imperiuni, qui me el gx alios m i i c u m
;
multo tiiuore territog pcr pra;fcaum url)i spc . *
luncam bnnc ubi occullareinur, subire corgii,
, , - unde rae Nli famc perciii ad pancs emcudos pr,;
\ \ , \ migere? 5 4 2 îs illi vcrbig audiiis consleriiatr,.
,
celeriter oiiines ad anlrum iliud accurreruni
, ,
adiluque magis dilalo, lapidibusquc Iiiuc ei iitdi^ , ^ ,
disjectis, in labiiluin iuciderunl, in qua Dccii
\ , \
nomen, ipsonun in Cbrisii rcligione pror>lend:i
.
liberiag, fuga siiuul et occulialio, nec. non sepul^
,
iurx teinpus pcrconunode exprcsgum erat. Pro*m
. cum revcrentia debila eos inde duxerunl, ct ito
, \ re omni celeriler iinperatorem cerliorem feccrufii.
, - Cxterum imperalor fldelisstmug, ubi eam reai
( ^ , cognovit, quod scmper qux grala Deo et acccpu
v
1215
NICEPHORI CALLISTi
12
essent faceret, pielate sua indignum duxil, vel ,

y
illos ad se tranferri curaro, vel alios ad eot vidcn- ,
^ .
dos miitere, ipsum aulctn domi manere : alterum
cnim arroganiiB, alterum aolem socordiae omnino , !
cjse judicavit. 'rebua onmibus, prae eo ut ad , ' ,
illos vcnirei, oontempiis, quam poiuil celerrime , xotvt.
,
Ephesum contendit, alque ibi illorum rouspeciu
se obleclavit, ei cum eis collocutus, et ad satiela- , ixtU
; , w .
tem consueiudine eorum usus est : luro autem in
communi eliam mensa cum eis, ila ut par erat, , . \&
cibum cepit, seplemque loioe dies cum eis fuit, , , omne eis curje et oflicii genus piwslane. Ubi \ero
*
etiam longiore rursus somno el obilu sancto iu
Cbrislo obdormieront, debilo eoe proseculus est , . \
bonore : et praeclaro ea de causa triumpbo aclo,
n.agniflceque rursum eis in antro reposilis, Con- '
fiiaiuiriopolim est reversus. Ea re quseslio de dog- ;
maic sopita esi. Saiis enim conslabai, qui ut pueri ,
iJii lot annos, veluii nociem unam nullo corpo- , ;
rum delrimento quiescemes superessent, eflecerit, , , eosque una cum animabus excilaril, eum quoque .
potcstatis 8iiae abundanlia, omnes botninee cum

suis, non alienis corporibus, in ipomento UQQ, vel- , , &
uli ex somno, lcmpore suo excitaiururo etse ( i ) . \ \
H&o baclcnus.
f
543
CAPUT XLVI.
. <
'
DJ tnaximis terrarmotibus: et ut propterea in campo
,
supplicationes factae : quibus cum imperator ti
* /
Proclu* ades&et, subilo puer in aerem surreptus,
ler sanctum hymnum audiverit: id quod ita rur xtr
$um demissus povulo retulit, et slaiim concidens C
,
,
tyv
exspiravit. Et ut Theodosius urbem renovarii, p/u\
. ric
raque ccdificia Aniiochice conslruxerit.
, &
r
.
Adbuc Tbeodusius imperabat, et lerra? motus(I)
magntis el adniirandus cxsiiiil, qui priores oiiines
magniludine, eeieritatc et lemporis diulurnilale
facile superavit. Nam ad menses sex tnaxime duravit, el uon cx inlervallo, sed motu conlinuo omnia
conoussit, idque per orbem fere universum : adeo
tit non solum in urbe imperante turres in praeceps icrint, ei murns variis in locis mptus sit,
verum cliam circa Cbersonesum aedificiutn, id
quod , boc est longum murum, voc a n l , simul omne concideril : et innumerabilia
ubique locorum, magnorum operum lemploruinque a?dificia pcssuni ierinl. Terra? motus isie
Alexandriam quoquc atligit. Anliocbiae autem
impelu vclienieiiliore imniinens, pr^cipua qua*que
speclacula maxime comininuil. E l innumerabiles
acciderc casus, noa lcrra tamum, verum etiam
niari. Alicubi enim terra debiscens vicos frequentes absorbuil : alicubi s non exigui subilo exarucre; quibusdam in loeis ubcrtim aqua
profiuxit, quaj ibi anlca esse solila non fueral.
Arborcs mult.e una cuin iruncis suis tadicilus
evulsie. Aggercs plurimi dcrepenle exsislenles,
(\) SUnilc quiddam Paulus Diaconus de scpicin
quoqui! dormicutibus in (icrrpania refcrt, Oe geiiii
" , i w v ^
xa\w*
). u\
, . *'
,
, 4 ,
;
, x*l
*
, .
, , xai
, ^**
, . " 4
\ ' . '
, aOTJ
^ .
, tau
, \ ^
, \ ; } x^
, ? .*
^
Xbfi
, . *
:
4
Lonqobar. lib., c. 13.

(I) Eiagr. lib. i , cao. 17.
1211
fiCCLESIASTICE
HISTORI/E LIB. XIV.
1218
* \ : , in monlfs ingcnles conformali. Mare, lerminos suos

transgressui, pisces ingeiilis niagnWudinis uior \
luos veluti funda ejecil. Insulae plures, una cuni
; ;
incolts suis submersae, liodie quoque non apparenl. Naves undie conferlim decedenlibus in arida

raedio mari iiumobUe* consislere visse. Cladcm
,
ex eo terraemolu plurimum senserc Biihynia. l l e l , ' . lesponlns, uiraque Pbrygia, et Orien.is pars maxima : sicuii dicltim esl. Invasit qnoque Occidenlis

regiones plurcs. Et cum longo durarel icmpore,
, ,
non ea qua coeperai vehemeniia grassart perse , ; .
. veravit, veruni sensim de impelu aliquid remisit,
, , donec prorsus conquievit. Clades ca talis fuit.
' - Byzantii autem in iuaximum conjecii iiiesum, a
ruinis sedificiorum sibi limentes, muros relique , runl, el extra urbem in Campo, qui dicilur, mo. rali sunl, una cum imperatore Tlieodosio, 5 4 4
, ,
*\ , el pairiarcba Proclo continuis precibus incumbenies, Deumque ui propitius eis essct ei ab im , ,
minenli calaimlate orbem liberarcl, obleslantes.
,
cum aliquando, moiu eo grassatile, lerra veluti
flucluans concuiereiur, el bomines per meluni
, ,
eam ex fundauienlis ipsis exslirpaium iri vereren\ .
lur, et omucs lilaniis et supplicalionibus dediii
^ ,
collacrymarcnt, et ex profundo iniimoque aninio
\
niiscricordiam divinam implorarenl : tum mira, ,
culum praler opinionem omnium, quod sensum
, ,
el mcnlcrn omneni excedal, subscculum esl. Subilo
.
nainque e mcdio inspectanlibus omnibus.divina qua ,
. - Q daiu vi puer in acrem sublimis ad coclesteru usque
traclum, ila ut jam non appareret, sublaius, divi^, ,
nain voccm qua angelis Deum laudibus ferre mos

, esl, audivit: eaque voce peicepla, rursum priore
per aerem via reversus descendtl; et episcapo
, ; .
' , P r o d o , ipsique imperaiori et luulliludini omni
supplicalionibus operauli, Deumque byninis cele , ,
branli, ab angelis canentibus se vcrba luec audisse
, renuniiavii: Sauclus Deus, sanclus fortis, sanctus
, ,
iramorUlis, iniserere noslri. Quae ubi Proclus i n \ " tellexil, suiiiii ad eum modoin populum psallere
, , , . jussil : e l lerneniotus slatim etiam consiiiit, om" , ninoque conquievil. Imperator porro Tbeodosius,
. , el inlcr feminas admiralione oinnium digna P u i . cheria, lanlo miraculo perculsi, constiiulione i m , fj periali confestim, ut per orbein omnem diwnus
, bymnus iste concineretur, decreveruoi. ex to
'
lempore Ecclesia Cbrisli cuin acceptum non quo.
libet lanluiu die usurpal, sed etiam (ul simpliciier
, ' ,
dicam) cujuslibet cariuiiiis ei laudis Dei inino
,
ante omnia pleno ore praemiuil. Puer verboruui
- eorum mimslerium exseculus, statim vita dcfun. - ctus est, el in Magoa ecclesia quae Pacis nomeii
* obtinet, conditus. Locus autem iu quo ille in snb , \ ;, Hroe aclus esl, postea Divina Exaliatio vocatus
. ; , "
eel, nolum venlum pro urbe Conslanlinopoliiana
,
specians. Imperalor ubi lerraemoius liraore libcra
.
lus est, illico Gonslantinopolilaiiae urbis inurug
) ,
reficere aggressus esl : et majorum moenium par .
tem, quae in sicco loco sunl, per dics sexaginta,
12
NICEPHORI CALLISTI
in cani qwv ntnic cerniter formam Antbemias '*; ' f * i * \
resiouravii, ingenti urbi ampliUidine poroeriis pro 0 , xa\
laiis adjecia. Cyrus aatem pnefectus urbi 5 4 5
' ; to reliquum qui concideral, el vi temporis labefacu; ;, \ tiis feeiat, mtirutn rcnovavil, alque in soblim*m
, *; ^ ,
aliiiudincro, nrbe veluli in noram redacta formam,
; . *
coustruxil. E l cnm aliquando impcralor in Hppo , *
dromo eqncslre. exhibcns ccrtaroen siaret, Byzamii
, / siruclura Cyri delectali magmfiram illam eiuisere
, .
vocem : Conslanliniis condidii, Gyrus roslatfravU.
' , *
Qua ex caitsa ira percilus princeps, prasfecti digni~ ( , ,
u i c m , illo sub prartextu quod geutilis supersti- \
lionis ruHor esscl, hmiiini adeinit; et SBbstantiaro
. ,
eji:s oinncm ptibfrcavil. Ille animum despondcns,
,
ad Ecclesiam confugii, tit in sacfum sacerdotum
. '
ordinf.m allectus, Smyrn*eortim prajfait ufbi.
"
Smyrnfti ubi illum audivere geniiliam sicra co. * \ ,
lnUse, cominunioneni ejtis snnt aventati. Cy* " &,
rus i l ) autem ad cos in eccles a talia verba focit:
,
f Yiri ainici, nalivitatem Dei el Servatoris nostri
\
Jesu Cbrisii silentio colamua, quoniam audilu
. . ".
ftiam solo in virgtne sancl* eonceptam esl Dei
,
Vcrbiim. E i gloria sil in sa*cula. Amen. > Ac deinde .
graius civibus fuit, el Ecclesiam pie gtitotnavit.
lliijiis quoque opus est templum Dei Genitrici
;
diialiirn, qnod Cyri diciiur : in quo fama esl et
,
Romauam illum canlorcm eximium, propier car
liihia decaniala, bonorem ei praniium viriutis a
.
Dei Genitrice receptsse. Teniplnm auiem id bujus \ ,
modi occasione isibic est erectum. Cnpressus in *
co loco ingcns ei procera (uit, in qua snperioribua
. /^ ,
lcmporibus nescio quomodo imaginem Dei Geni , '
triiis quidam occullavit. Gnm autem multuut prae; , ivriisset lemporis, el imago lalcfcl, ipsa scipsain
. \
iudicavit. Gupressus enim immenso coruscans l u ^ .
inine* periude atqtte fax nna ardere visa esi, et
, *
ingens eliam iniraculorum vie ab obscura et lalenli
^ .
eflicacia manavit. Ubi aotem qnidam cutiosilaie
, ^
laudau arborem conscendil, imago ea, unde rtii . .
raeuiorum via profluxil, apparuit. Quapropter
' ;,
Gyrns loco ei bonorem habens, pulcherrimum et
,
iuaxintum Dei Genilriei conslruxil delubrum. De
^. \
Itis bactenus. Yerum enim vero imperator ma*
. \ \ :
gnam exbibens tiberalilatem, non imperanlem
' laiiium, sed el al*as reslauravit urbcs, quae talde D . *dinii.i; fuerant. E l alias quidcra aliter restituit:
\ '
Antiocbiain vero Memnoniuni et Zotlum el Gat-
liûuii, religione nostra admodum pra^siantes Tiros,
>.
rectores misit. 5 4 6
Memnonius pcrquatn dc
ceuier el magniiice, quod Psephiaiu dictum est
' ,
ab ipsis fundamentie resliluil : in ctijtis locu me .
dio hypaelbram et subdialem aulam reliquil. Z o i - ;
lus autem imperialem ercxit poriicum, ad auslrum
,
(
I b i
(1) DeCyro isto hxcapod Suid. reperiunltir: Cyrus

nts ab advenariii intidiit circumteniui, tn Pkrggia
Panopolites poeta sub Tlteodotto juniore vixit. Apud tolyei episcopus facius e$t, el utque ad Leonis imp.
quem pra'[eclus prcctorio et prwfeetus urbi, cutitul lempora duravit. Meniio ejus fti I. Si qxi* C I
el patriaus fuit tn admiraiione ab Endocia Augnsta,
nem. ad $uum paitoe. lib. n . Et ad hiinc scripu
quas poematum tiudiota erut, habitu*. Eudoria autcm,esi L . Qui iub praztextu. C. de sacros. Ecclc.
cumaula relula, in Oriente llierosolymit esset, Lyf
12:1
ECCLESIASTICJE
\ , , ; , '
* ,
', ;.
:,
, ,
,
.
,
,
.
. '.
,
"
.
STORliE LID. XIV.

12: 2
spectantem, in Rufini porti< us latcrc, rngnoiuine
suo loco ei rcJiclo. Qui yero mibi cognominis fuit
Callisius, pra?clarum el niaguificum urbi ei reliquii sedificium, quod CalUsti porlicus nominalur,
pro judicum curia, cx adverso ei foro ubi pulcberrimae <onstructe sunl a'des, in quibus diics
belli babilanl. lnsuper Anatoltus quoque dux,
iniliiarium in Orienle ordinum praefeaus, eo missu*>, cognomitiem sibi porlicum, omnis generis
uateria elarle prxcipua cxornalum, splendideexcilavil. Ha?c eiiain si per digrtssonemhistoria? inbcria,
ton tamen stud osi inveuusla aul ingraia erunl.
CAPUT X L V H .
Ut post Proclnm Flavimws rost CyrWum lioscoru$ Ecclet>ia> stuccperit adtuinisirationem i e
dis&idio inter Pulcheriam ci Eudocinm propWr
Chrysaphium Item de synodo iterum Ephesi celebruia* et pro:daloria cognominata.
%

Posica cum divinus Pruclus undecim anr.!s in
Consiantinopolitana sede, el admirandus Cyrilliii
, "
in Abxandrina (riginta duobus enituissenl, eodeui
, tempore amboad immortalem iransiere viiam S c d
. \
et Juannes Anliochenu9 nioriens Donino (hronum
, , - reliquit: et Leo Magnus, Caelestino ad <oel<*slem
. , - recepio vitam, in vetcris Roma* Ecclesiam est in ,
dncios. Porro Juvenalis adhuc supersf.es. Ecclc.siis
' .
Patastina? praeftiii. Proclo Flavianus successii, sa' ,
crorum donariorum ecclesia* Magua? custos, digni
.
tale presbyler, vila autem coeleîi pra*clarus. Posi
',,
Gyrillum in Alexandriae tlirono Dioscorus impb-ta , tis offlcinam inslitnit: qui cum rebtis altis pcssimus
; .
fuil, 5 4 7
divino Cyrillo el Flaviano inin.i
cisslniiis, terliv syttodi dccreta non rcccpii. Et
,
quod Coiislaniinopulilano arcbiinandrila infelki
\ '
Etitycbcte, et pr&ierea Gbrysapbio primario inier
, .
imperialcs cubicuiarios cnnucbo amicissune ulcre
tur, ut secunda Epbesi synodus cogerelur eOeat.
, :quai , boc esi prxdaioria, dicla est EJMS
,
celobrandae lalc fuit inilium. Cbrysapbius ible (I;
mulluni apnd imperalorem auclorilale valuit, ei
, ,
quod ordinationcra Flaviani, propler anlicipalaUi
.
opinionern, mirius gratam probatamque babercl,
, imperaiori subjerit, ul palriarcba? siguifirarol,
f ;, quo ille, ordinalionis graiia, bencdiciionis niunus
,
sibi miilercl. Divus Flavianus panes puros m;stl.
. - Cbrysapbius contra aiinuni bencdiclioiiis donuin
6 .
milleuduin esse dixit. Cui palriarcha rcspondit,
. *
non esse sibi laHum rerum copiain, nisi forle ad
, ,
hoc sacris ulcreiur templi donariis. Ipsuin vero

Cbrysapbiuoi opliine nosse, Ecclesise sacra vasa
;
Deo ei patipcnbus csse consecrala. Atquc imie
, \ . \
offensio locum babuit, cuin ojus rei Pulcberia A u 6 ,
gn&ia niliil animadveriissel. Ghrysapbius cam ob
.
rem invidia pcrcitus, omnem movilfuncm, utpa
,
Iriarcbam sede sua deiurbaret. Gum aqleni id om / .
nino, Pulcheria summam rerum adminislrante,
, ,
fieri non posse viderci, Eudociain Augustam, qu&
l u , n
(1) Apnd Suidam esi, plurimum aucloritatc eunucbos aulicos apud Tbeodosiuim
plcrasque ex aibiirio eorum pcrperam actas csse.
taluisse, et rei
1223
NICEPllORI CAIXISTI
L 2 l
n o n d u m i n Palacstinam icrai, sollicitavit, eamque , paulatlm adversus matrcm Pulclieriani conchans,

! ,
ut pra-positum illi adeniplum sibi asciscerct, sua . dere ei coepil. Praiposilus enim Pulcheriae pare , bat, ut q u reruro summam adiiiitii.slrarel. E u * ,
docia noi) partim imperatoris lenlavit animutu, ut
. \
pra?posilum a Pulcbcria abduceret. A l Sllc ab ea
,
pcrsuasus non csl, pelitioru-m Eudociae refellens i
. *
quod Pulcbcria soror ejus in imperio genila atque
,
educala esset, et quam oplime rcmpublicam admi , \ -
nislrarel. Poslquain Cbrysapbio cocplnm id non
*
succossil, atiud est experlus, et Eudocix
, mulesius fuil, imperatorcm nl instigarct, quo ille
.
patriarcbse secreto insiiiuarel, ul Pulcheriam dtaco ^ .-nissam ordinarel. Hoc Eudoria rum agerel, fre, .
qiienli suggeelione landcm niiiissimum imperatoris ,
animum flcxil. Nam el lapiilem aqux gutla fre- . :
queniius deiluens excavare solct. Tbeodosius pa
iriarchae ad se vocalo arcanum indicavii. 5 4 8
0 \ ,
E l ille in nioerorem conjeclus iinperatori qu dem
. *
quod ei gralum caset, faclurus visus est: Pulcbe *
riam autem liiteris secretioribus cerjiorem fecit,
,
i i l neqtnqtiam in conspeclum ejusveniret, ne sci , " , ;*, >
licetquod el sibi ipsi el illi parura gratum esset, fa?
.
rere cogereiur. Puleberia stalim quid agerelur
. * : ,
intelligens. prscposilum Iransire ad Eudociam jus ,
s i i : c i ipsa urbe egressa, ad Scpliimim iranquil , "
lam privala vilam egil. Impcralor auiem c l E u , ' .
docia Flaviano deinceps, quod arvanum illu I

consilium propalassel, maximc succen>ucrunt.
^ .
Pulcberia ad hunc inodum ejccia, pcr Eudociai ^ ,
matius respuldica adniiuistrabalur: quo lempore
*
eliam suspiciouis illius occasio locum habuit, de
'
celebri illo nialo, propler Paulinum magislrum,
; /,
quemadmodum supra diclum esi. Hacc cuni sic
. ,
gererenlur, Eusebius, de quo in synodo lcrtia an (
l<>a diximus (nain primus ipse Neslorii vesaniam
,
deptvhendit alque redarguil, si quis alius, el ipse
\ ,
ariis rbeioricx peritws : tum aulcm Dorilaeus epi- ),
kcopus erat), quod Euiychelis familiaris essel, de
.
ii((e aliquando cum eo esl colluculus. Alque ubi
, ,
cum non recle seniire animadvcrtit, libcJlum ea
.
de re palriarcba* Flaviano oblulit. Flavianus syuodo
:, provinciali Gonstantinopoli coacla, ad quam qua , .
draginta episcopi veneranl, Eutycbetem cilavit. D
, ?
llle porro primum sistcre se rccnsavil. Ubi autem
. "
coaclus advenit, foedissimo inorbo laborare deprec
bensus esl. lu medio euim cousessu, c Ego, inquit,
;,
cxduabus naiuris geniiuni esse profileor Doininum

nosirum Jesuin Ghristum, ante unionem. Post
*
unionem autem, unamejua esse naluram, el divi . "
num ejus corpus neque consubslauiiale nobis,
, neque eisdem nobiscum perpessionibus obnoxium
,
esse praedico. Quae verba poslquani synodus
. ,
audivit (4), illico quod ille poeniienlia non du , '
cerctur, legiiiine el juxta cerlum canouum judi .
cium, bominem , digniiate ei adempla, rcjecU. lllo
%
(l) Synodos provinciales palriarcbic et archicpiscopi uliui, C U U J boc sic usu^ fcrret, cogere poiue-
runt: conciliaoecumenicaet uui?ersalia, sineroltatalo iinperaloris>mijjiie.
1525
ECCLESiA&TIC/E HiSTORLE LlB. XIV.
126
/ imperatorcm adiil, et ut causa denuo judifcarelur,

perinde atque acta et dccrela contra eum facia a
?
Flaviano conficla essent, rogavit. liaque principis
\ .
jnssu alia in snburbano Conslantinopolis coacta
,
osl synndus, iti qua mnlli eliam alii episcopi ot

ex senaiu quidani adfuere. Porro ubi illi acla et
, ,
decretalogilima csse auclorilatesua comprobarunl,
\
Cbrysapbins cunucbus. qui idem cum iflo scniie*
^ :,
ai
bat, cum conluriiel aui ferre nequiret,
* ; ,
versus Flavianum suam niaxime a u x i l i e i Dioscoro
,
\ Alcxandrino inipio illi indicavit, se illi in reins
qna ei placitx essent, gralificalurum omnibus, si
. \
Eutycbetem periclilanlcm defcnderet, Fla>ianuin
^ ,
autem et Euscbium Dorylaeum oppugnarct. Eodetn
eliam modo Eudociam Auguslam exciiaviL, cum
[3
, , \ ^ mulia alia, lum ca polisshntiiii dicendo qua ei
Pulcberia acerba accidisscnl, propterea qnod F l a ' ,
vianus rem secretosibicrcdilam, leciain lacilamqiie
,
non servassei. Hi ambo Tfaeodositim pcnnovenl,
" ut alteram Epbcsl synodum, qu;e Euiycbeiis el
, /
Flaviani causam discepiaret, celebrari jubeat,
/ senienliarumque fercndaruru judicium Dioscoro im. ' ),
pio commitiat, el eumdem synodo praeGciat. copias
' " ,
eliaoi militare, qiias saiis sint, miltal, qua rem
,
judicaiara exsequercntur. Ubi id imperalor man, ,
davit, ei synodus qua? pradaioria vocalur, Ephesi
, 8X8ivqj , .
congregata est: praesitlcns ei Dioscorus, nolariis

' âliis rejectis, suos lanium adhibtiit, u l acta cx
seniemia ejos in scriptnm rcferrentur. Adfuerunt
' . - Q concilio ci quos supra noinitiavimns ccdcsiarum
aniislites cum sacerdolibus suis (1) : Leone ve>
, )
leris* Romae pastore excepto, cnjus locum Julius
c
eprscopus eo missus oblinuii. Tbcodosius inter
,
alia hoc sic verbis ejusceraodi sanxcral : c Qui
,
antca judiccs religlosissimi arcbimandrilae Euty,
chetis fuere, adsunlo quidem ei t-icenio, judicum
'
atileRi ordincm non babento : calerum coinniiueiu
.
sanclissimorum omnium Pairura senteiiiiain ex;, ,
Spectanlo, quandoquidem de relnis ab eis judicatis
. '
nuiic judicium agilur. Ubi aulem de quaestione
,
aclnm, ab Eutycbetc pctilum esi, uleaqu%de Deo
,
sent;-ct, apud synodum cxponerel: lum dle, quas
; , anlea quoque dixeral, in mediura pro/erens pro .
fessus est. duabus quidem natnris genilum esse

54d
'-
, > Balvalorcm ante uiiioncm, post banc aiitem unam

ei esse naluiani. Dioscorus porro subinfercns,
.
nos omnes, a i l , ejusdein opinionis sumus. Ibi
,
Leonis papse locum tenentes illius ad Flavianum c i
, ,
synodmo ipsam datas iilteras legi petierunl. Ut
' . '
vero Dioscorns eas rejecil, mandatarii iransversutn
*
Dioscori iiiipetum animadverientes, csynodo disccs ' sere el Romaiii recurrere. Dioscorus, cuiu faciio , /
, ^
IIS SU.P popnlartbus, Eulycheiem reddila ei sacer) / ,
dotali digniialc, in inlcgrum rosliiuit: 550
[ ,
vero Flaviano ei Eusebio Dorylaeo abrogavit, cano1\ nem illuni, queni ipse forte transgressus esi,
,
obtendens, nullam aliam fidei formiilam, praeler
e a , n
(1) Juvenalis scilicel, Domnus, elc.

PATIIOL. G R . C X L V I
mi
NICEPHORI CALLISTI
1228
quam qune Nicaeae e&Ufacta, proroulgandam es&a ,

slatuentcm. Porro/FIavianus, vir sanclissimus, , post ejuscemodi illegilimam exaucloralionera, ^*, *
turbulentis impulsionibus el calcium ictibus a
Dioscori et Cbrysaphii faciione ex synodo ejectus, ,
lertio posi die vitam feliciter finiii, cum ille ipse . '
Dioscorus calcibus iu venlrem eliam veritalis ipgius propugnatoris defuncli i n s i l u e n l j E l poslridie . , * ' ;
episcopi, mililum qui eos armis sublalis circtimslelerant, vi actis adversus sanctum illura editis
subscribere sunicoacli. Cum quibusel Domnus,
Joannis in Ecclesia Antiochena successor, adnota- ,
. '
lione sua ea lum confirmavit. A l idem puesiati
, suae reddiius, quod illis cessissct, retraciavit,
. > \
Dioscoro et priucipibus ex aula imperiali viris resistens, el contra decrela, ulpote quae adversus ; , cclesiaslicas conslituliones facla essent, vocife- .
,
rans, synodumque impiam appellans, el subscri
ptionem denique auam reddi sibi flagUans. Veruin
\ ; . synodus ea de causa huic quoque sacerdotalcin
ademit dignilalem: in qua c l lbas illc Edesseno- ,
rum episcopus, el sapicnserudilusque Tbeodorilus ,
Ecclesiae Gyri paslor, praeierea Danicl Carrarum, .
ilem lrenaeus Tyri, et Aquilinus Bybli episcopi
exauctorali suni. Decreyil baec synodu* quoquc de .
Sopbronioquaedam, qui tum Conslaniinopoliin, visendae ejus gralia, venerat, e l alia insoper qoa in
actie continentur. Predalorium Epbesi concilium ad hunc solutum est modum.
5 5 1 CAPUT X L V I l l .
* C
. '.
Confutath eorum (jui Chrhliqnorum sacra maligne
"
exagitant: et Grcecarum gentiliumque nugarum

traduciio.
*
.
, \
Ne vero eis qnisquam qui aliler opinanlur et
idolis addicti sunt, nos rideat, perinde quasi per res , \
,
novas seinper aliquid ad fideei afleramus, et apud
.
nos poeleriores prioribus derogenl. Nos eienim
-.
ineffabilem atque incomprebensibilem Dei crga noa
,
benignilalem et mtsericordiam inquirentes, eamque 6ummopere colere atque magnifl< areconlen ,
dentes, eo quod rem eam assequi non possumus,
* \
IIDC atque illuc nos converiimus. Nullua sane eo
rum qui in baereses delapsi sunl, illud in concilio

praecipue habuit, u l divinum Numen blaspbemus
;
malediclo aut conlumelia afiiceret: sed praeslaniius D , .
quidquain *e prolalurum esse, quam majores
\ \
fecerinl, si boc vel Ulud promulgaret, cxisiimavit.
,
Universi eqnidem conirauni omnium concordia,

quae (1) praecipua religionis nostrae sunl, ei qiue
\,
cultus divini causam continent, capita, profiie , ^mur. Triuilasenia) in unilau naturae divinas a nobi
. '
depraedicalur: el ante luciferum supergubstantiaH
/;
Patri genilus Deus Verbum, quod nativilate altera
, , , incorrupte propter imraensam erga creaturam
, '
suani misericordiam carnem assumpsit. Quod si
, ,
prselerea propter obscuram Nuininis cognilioncm

bomines novi qutdquam afferunt, non novum, id
, est, quod Deus, uiequidem puio, propterea libero

arbiirio locum dederit, ut Ecclesia ejus catbolica
, ' \
(!) . Evagr. lib. I, cap. 2.
\m
fcCCLESlASTlCyfi
H t S T O R L E . XIV.
12
el apostolica hinc el inde ad diversas opiniouc*

, ol
.
appellcns, d i c u omnia, pro eo alque decet, capii ^
vet, et ad veriorem pielalem rcfcrai, caque ad
, :
unani reclam planamque viam, verilatis sci
licel invcnlioncin, deducat. Cui senleiuiae illud
,
dictum valde consonum ab Apostolo est prolatura :
6 ,
Oportet autem hicreses etiam in vobit esse, ut
, \ qui probali $iint, tnani[e%ti fiant'. Qua in re inefla , bilem quoquc Dei sapienliam mirari libol, quai

olim per Aposlolum suum praedixil: Virlns rnim
. 01
mea, inquiens, in infirmitate perpcitur . Ex eo
, ,
namque quod propler inibcr.illiialcm vera? cogni ,
tionis partes quaedam ab Ecclesiae siruciura re * seclaesunt, dogmala r6cia et plana per a-dificaiio , - nem constilula sunt, ei iiKTenieniis majoribua ml
- coBlestem sublimiutem uiiiversalis et aposiolica
, , - Ecclesia excurrit. Qni veio in seduciione et errorc
, ' . Graecae supcrstilionis educaii s u n i , 5 5 2
P *
' plerea quod neque Denin, quidnain sit, neqi
, ineffabilem ejus et incomprebensibilem euraiu
, * atque providentiam inveuire velini, alii aliorum
,
inier se> atquo ipsi quandoque suas eliam ipsortim
' senlenlias refellunl. Et mulioe variosque coromi*
> . " niscentes deus, nominibus eos quas affeclionibus
suis conveniant prosequunlur. cura alios super
, - alios sibi ipsi designanl el eligtuu, veniaro, u l ali , ,
quis dicat, impuris libidinibus euis aucupanlur. Sic
; , qui apud illos esl sumiuus
, ,
...Rominum paler atque deorum,
* ^
\ nalura sua in avem versa, foedi stupri gratia ado * lescentulum Pbrygem rapuil, et pro mercede impuri
,
flagiiii poculum ei dedit, potesiate illa permissa,
, ,
ut sibi ille benevoleuliam et amorem propinarei,
,
et uierque slmul com nectare cousiapratioiiie
probrum ei dedccus poiaret. Qui ineuper muliis
. ,
aliie nefariis sceleribus, quas etiam nullius prelii
, xaV ,
hominibus concessa non sunl, in varias irralioua
liuui ammaulium epecies lraiisformalu9, turpiter
'
sibi vilaHi degcudam staluil: el audrogynus, an ' cipitique inler inarcm el feuiinitn sexu deus facius, non equiiiem ui venire, sed femure ulerurn
*
gestans, imperfectum lulii felum, ut ea quoque
;
* res praUer naiuram flerel. Uude dilbyrambus seu
, - D bis geniliis infans prodiit, qui ulrique naturae igno
, - miuiae inurerel nolam, muliebri motu sallans semi* ' , , vir deus : tbrietalis, crapulae, vinolcntiae, temu , lenUe gravedinis aliorumque inde profluemium
malorum auctur. Huic deo allilonanii et agideni
.
ferenti admiranduiu eiiam aliud IIOIMCII iiidideruui;
' \
naui parricidam vocarunl, cui apud boinines ex ; , ,
iremum cl primum coustilulum esl supplicium :
.
ulquiSalurnum pairein euum, pro eo atque decuii
;
, ' - faciens, quod lalem ipsum illc in viiam prolulissei,
turpiler regno cxueril. Quid vero de meretricia
, $ *
foedilate apud eos in nuinerum deorum relata d i ,
cam ? cui lutelaresn deain Venerem ipsani Cypriara
.
r 0
I C o r . x i , 19.
C o r . xn, 9.
1231
NICEPnORI C A L L I 5 T I
lm
concba genilam pra-ficiunl. Ea vero, pudicitia , veluti piaculo quodam repudiala, absurdisel lurpi, bus flagiliis oinnibus fere delectatur, atqae eis
.
ipsis etiam coli atque placari v u l l : cum qua Mars larpiler se dans, arte et fallacia Vulcani, dli$ rcliqnis ludendus atquc ridendus lanquam spectaculum exhibelur. Phalli vero, el ithypballi, et obscenilalis omnis domicilia apud illos, quem non merentur rieum? 553
Ouid Pan ipse et Priapos,
qui praeter naluram informi membro cum magna gratia colilor? Quid mysieria et arcana sacra
Elcusinae deae volunt? qua3 cum quera maxime oderim, uno tamen noraine tanlum laudavertro,
quod talia ipsi ca esse, quat sol non aspiceret, judicarunt: et cum reipsa se digna patrarent facinora, quodea lenebrarura caligine ei obscuritate condemnarunl. Vcrura nos turpibus baec cultonbtu
relinquenles, orationem ad mctara constilutam reducamus, qnap reliquae sunl Tbeodosii imperii rea,
memoriae prodiluri.
CAPUTXLIX.
. \
(Jt pott preedatoriam synodum Theodosiui, cogniih

quce ibi ge&ice sunt rebu$, Ghrytapltium quidem ^ .

occiderit,'graviier autem in conjugem Eudociam

,
commolus fuerit. Idem lororem Pulcheriam re

vecel: quce Ftavianum tecum adducens tepelit, et

tit foro arario magnifice Dei Genitnci* tempiuwi
.
condit.
Post priedatoriam illaro synodom Leonis papae
logali vix Romain veneraoi, cum illi qoomodo
Ipnhis liiierae rejecta, et iniquae senieniiae latae
essenl, praeterea Dioscori et Chrysaphii arroganlem confidenliam, el ut 11 divinum virum Flaviaiinm
neeaverini, exposuere. Eisque
rebus
perlurbatus L e o , lacrymabundus Yalenlinianum
Placidiae filium, Romie adboc imperanlem, et
simul Tbco.Iosii alque Eudocia3, quae eliam Alhenais dicta fuerat, Gliam Eudoxiam adiil, et ab
.
,
ipsis petiit, tit ad Theodosium lilteras darcnl,

quibas ille ad universalem synodum aliam cogendam movcreiur : in qua synodo, qnac Ephesi
pneter ecclesiasticas consiitutiones perperam acla
fuerant, rite corrigereniur. 111 i a Leone perstiasi,
Rialim ad Tbeodosium scripsere, pelilione papaa
liiteris inserta. E l Theodosius fllix* E<idoxia3
rcscribens, haec quoque verba addidil : c lllud vero
Miavilatem tuam scire YOIO, Flavianum
divino
judicio ex rebus bumanis sublalum esse, ui coniroversia et contenlio sanclarum ecclesiarum
oinnis conquiescat. Deinde vero Theodosius, ubi
re secum perpcnsa, se Cbrysaphii aslnlia deceptum
esse compcril, perquam graviter et iinpieiaiem in
*
, ' , *
, I , >,
.,
. ;
, '
' | |
, ',
fx , ,
, ' :
. , , . * ,
t
, 6

. >
,
,
-
Flaviano perpclratam, et aliis episcopis nefarie ^ . \

illalam contumeliam et condemnationem tulit. E l
, .
eum dolori suo medcri non possel, in Cbrysnphium
,
legiiimum jH&tumque effudii Turorem. llaque illum
, .
primum dtgnitatc, niox eliam subslanlia omni
\ ,
gpoliatum, in inaulam quamdam relegavil.
554
. "
Cujus judicium quod coelestis quoque ealcolus
,
comprobarel, in mari naviganlem asseculus est.

Postea conjugem quoque Eudociaro per acrem

objurgalionem male admoduui accepit, quippe quae
, * ^.
nialorum invalescentiuni causa fuissel. Ad ha?c,
,
injuriam quoque gennanae suae Pulcberise, quae
,
cj s opera imperialt aula ejecla esset, factain ad. '
j e c i l : atquc ineuper illam de Paulino suspicionem,
,
el conieuiionis malum, veheineuter eam perstrin- ,
12-3
ECCLESIASTICiE HISTORLB LIB. XIV.
- .- *
, .
\
. ,
:
,

' . "

?,
,
. ,
1234
gens, in mediam proiulil. Hln cotisilii dubia, cum
in magnum esset conjccta meium, ut sibi Hierosolyma peiere liceret, peiiil .* ad quam profeelionenx
se voto nuncupalo Deo obfigaverat, si in malrimoniuro coHocatam filiam vi;!is9t. Imperator confeslim in Septimom misit, c l sororeni Pulcberiam
geptinwra jam ibi annum agentem revocavil : qine
quamprimum cum apparata comiiatuque niaho tn
imperialem aalam rediit. Ephesum cerlis hominibus missis, sacrum Flaviani corpus inde i i ;
urbem impcrantem translulit, alque id per mcdiaiw
ctvitalem com observantia et pompa celebri illatum, intra atlyta sanctorum discipulorum Chrisii
templl splendide et religioso reposuit. Poelea
Jadaeorttm synagoga, Chalcopratiis, in templi formam redacta, pulchritudineque simul et ampliludine exornata, insignera Dei Genitrici adem s-e
cram construxil. Ubi minoribus aliis adjectis andiuctis, venerandam et sacrain Doi Malris in ipso
eo tempore ea Dei Genitricis aedes sacri loculi
acta.
^ *
\ *
.
.
eauctioris mensae loculo zonam reposuii : et ex
nomen eet consecula. Atqne baec quidem eic
(
. .
CAPUT L .
Ut imperatrix Eudocia Hierotolyma petierit, etqum

ibi conttruxerit (Bdi/icia. De vita et conversatione
Palcestinorum monachorum; et ut imperatrix Eu~
docia e vita nHgrarit.

Eodeda vero Augusta profectionem in sanctatn
, .
Cbristi rivilalem adurgens, landem buc pervcnii.
. , ^ Etcum populus illic ad speciandam eam conflue,r
*
_
^
posirenao ad verbum iHud perquam scite car
\
t
oien diclie aliis adjecit:

&
Et stirpis vestrx me dico et sanguinis rcse,
; subobscure eo afttiqutlas colonias ex Grsecia duclas

-. ; ^
esse signiflcans. Eas qw cognosccre vtilt, Strabo ! - nem geographuin, et Pblcgontem , el Diodorum
* ^ Siculum, lum eilam Arrianunt el Pisandrum
\ poetam, 5 5 5 pwclerea Ulpianum, Libaniain et
, \ , ,
Juiianuai sopbiatas egregioe Icgal. Qao lemporc
etiam Amiocbiam earo profeclam, civce ibi staiua
* ,
aerca rabcrrime facta cohonestarunt, q u ad posterioraeliam tenapora perduravit. Qua re Thcodosius
, permoltf s, lnaximam moervibu* parlem adjecit,
oev ,
. , j) usque ad portam quae in Dapbnem feri in l a l i l u ibnem cis pronotis. Eautquc euborbanam regio nem cernere quisque poteet. Nam ad boc usque
*
lempus veetigia vcteris nieri, reliquiis ejus sesc
,
cuin adiniraiione culis iniereiHibue, depreben
duutur. Aliis autw videtur, a iiioxim* Theoffoeio
6 .
mceoia eese dilaiata. Atqae ab eodem iir lavacri
Valeniis, aliquibus ex parlibut MKendk) dirtrti,
,
refeclionem, aurum dttcentorum pondo librarum
> . . \ ,
daiuin esse dieilur. Faina vero e$t, bis Eudociam
e * ,
Hierosolyma perrexisse, abi plurima ad lionorcm
* /^
Cbrisli peregit. Nam ei mviutacra monasltria
cs ,
excilavit : et laoras quae tocauUir, angnstae scili>.
cel monacborum cellas, scbolasque divinas condi \ ,
dil : quaruui varium quidcm esl iuetiUUttw, ti
.
1235
NICEPHORI
varia vivendi raiio
sed bae ad unum prorsus
piclatis iinem spectant. Quidam nainque simul
eisdem in xdibus vivunl, re nulla quae bomines in
lerram deprimil distracti. Apud bos neque aurum
est, neque aliud quodpiam metallum; scd neque
vestis alicujus propria, neque rerum aliarum quidquam, quod venlrem demulceat. Quod namque
hodie pallium aut bumerale bic ferl, eo cras aliuiu
indutum conspicias : adeo ut uniue veslem unam
oranium, et rursum orauiuin unius esse puiee.
Omnibus aulem commuuis proponilur mensa, non
conditis variisque et exquisilis cibariis, eas quae
sub venlre sqnl corporis partes ad lasciviam irritans, sed pauci&quibusdam oleribus atque leguminibus, quantum ad vitam saltem lolerandam satis ^
convivas cxcipiens. Communes ilidem eis sunt
ad Deum supplicationee el preces, quas inlerdiu,
ei s$peettaio nocte lola, cum limore, babitu slatuque corparis submisso, peragunt. Labore seipsoa iia CQtiGciunt, ul vivenles adbuc super lerram mortuos prorsns esse dicas. Ii ssepius in
biduum ei triduum jejunium proferunt. Sunt qui
diebus quinqne, et longius, cibum non atlingunt:
556 euroque landem neoessitale urgenle, et quidem cum parcimonia mulia, sumunt. Aliqui vero
diverso ab eis qui ila simul vivunt modo, seipsos
a mullis segregantes, solharii degunl, exiguis
inaxirRe adiculis se includcnies, quae ea suni
latiiudine et alittudiae, ui nequc direcie slare,
licque facile cubare posainl, speluncis quibusdam C
et lerrae cavernis, sicuti Apostolus iuquit *, incub&ntes. Nonnulli sub dio cum feris babilanlcs,
aliqui vero occuliis sub lerra bospiliis utentes, ibi
curo golo coiloquuntiir Deo. Verum cnimvcro
aliud quoque getius conversationis divinse ab illis
oxcogvlatum esl, quod omne virilis conslaniiae el
forliiudiuis speciinen longe superal. ln wliiudinem
cnim quamdam sole adusiam se abdentes, et eam
bolaiu corporis parlem quam nalurae nvcessttas
lectaw essc vull, velanies, non viri modo, sed et
(emuiae, eudem inler se vilae inslilulo concerianles, uullain rcliqui corporis gerunt curam, frigori
ingeuti alquc ajslui, variisque aeris mulationibus
seipsoa commiuenles, algorem juxta et calorem
tolcrant, el quovis loco, ila ui sors tu|U slant et
cubajU : oinoique bumano alimenlo omnino repudiato, herbis quibusdam e l radicibus, quas terra
hua epoi>le fen, v i v u o l : qui eliatn ab ejuscemodi
vicles genere , hoc est, pabulaôres diclt
suiit. Illi eiiam lempore ipso spectc eoruin mulaia,
leris assimilaotur, et meniem quoque a reliquig
bominibu8 aUeiiam obiinenl. Quoa si quaodo forte
1'onepicaii fuerint, fugiunl. Quod si etiain inscquentcm quenipiam aenliant, celerius se in pedes
conjiciunl. propler leviUlem prorsus in aere aublimes volaniea. Nonounquam quoque inaccessa sub
lerra loca subounlei, subilo disparcnl : plurimi liebr. , 57,
CALLISTI
1216
, ,
, ' ' ,
. "
,

,
. " ,

, ,
, ,
.
, * \
.
, : . \
- \
\ \

. " * ' , , , \ , \ . ;
, '

; ,' ,
* *

, .
1
\ ; >. ,
.
^,
, ,
,
,
\
,
\ ; \
* a o a u , \ \ ^
* \
.
,
,

,
,
.
*
,
, ,

.
, .
Mtt
ECCLESIASTICE H I S T O R L E L I B . X I V .
1
, que i d , & i iia viiam ducentcs lateant, Taciunt.
. *
Aliud prxtcrea monasiici exerciiii genus, quod
,
parum abiuil quin prelcrirem, commemorabo. Id
. ,
prae aliis merito primas fcrre ccnselur, et aptid
, .
paucissimos reperilur. Sunl namque nonnulli, qui
,
cuni per multos virlulis labores eo evaserint, ut
,
, boc est, indolenles, el aflectlonibus per , *
pesaiombusque omidbus liberi sinl, in mundum
.
recurrunt. E l ge&iibus quibusdam incomposUis
, \ dementes se esse assimulanles, ha vanam conicm , ' .
nunl gloriain, quam exlremam innicam (jux'a
, Plaionem philosophum) anlma deponere solel. In
, ' ,
, boc est, indolenlia philosopbanlur,
557
, ?
gine affectione alque animi cammotkme, in caa
pona aut, si opus sit, in lupanari clbum capiemea,
)' \ '
et neque conspectura cujusquam, neque locum ali, , * quem reverenles. Balnea quoque ingrediuntnr, el
, cum mulierculis saepe eliam, ut naiura fert, nudis.
, , lavant, et cum eisdeiu habitant. Adeo vero affe - ctionibus perpessionibusque superiores sunt, ut
, '
naturae vim superent, et lyrannidem in eam exer .
ceaut: denique qi. nequc aspeclu^ neque coniaciu,
, '
neque adeo ab arie petilia osculie, aique roulie .
bribus complexibus, ad eapi quit propria nalurae
, . est concupisceniiam commovcaniur. Cum viris illi
- versanles viri sunt, cum mulieribus naulicres. Et
, , - cum utriusque sexus vim obtinere videanlur, unmn
, 0 . obtinent. Atque ut semel dicam, in boc vitae generc, quod capiura nalura superai, virlus natune
' , >, Q adversas leges fixil, ut in nulla earum rerum quoa
necessariae sunl, aatietas ipsa tocuro babcat, lla
,
illi semper esuriunt et siliunt, temperaniiamque
\
el cotilinenliam in rebus omnibus relinerc leges
, \
. , eorum jubent. Adeo etiam illa? corpu conslringere
praecipiunt, ul vi eliam ncoessilas comprimatur.

Tam aequa eiiam per exaclissimam rationem sla ' ; \
tcra vila eis libralur, ut dum lanx utraque per
0
. diauietrum et ltneam mediam inier se distat, nul
' , lum senlialur momeiitum. E l lantopere res inier
se conirariae in eis et exsiant et miscentur, divina
'
\ , gralia ea quae misceri nequeunt conjungente, el
tempore rursum suo disjungenle, ut quod audilu
, , mirum est, in eodem corpore et viia simul e!
mortificalio babilel, quaB natura, ratlone et re ipsa
, ,
D inier se maxime &unt pugnaniia. Cum enim affcctio quaepiam seu perpessio subrepsit, tum corpus
, ' ,
videas tnorluum et nibil agens, perinde ftlque in
,
, sepulcro reposilum esset. Cum auiem egregium
, ; viriotis opus peragendum, et preces ad Deum fun/, - dendae sunl, lum cobor novum e l corpus mirifice
- - viVidum ceroaa, etiamsi Id eenro jam confeetum el
. exoletum adaodum sit. Yitam ulraque Uli, pra>
senleni videlieei ei fuluram, ila complicanl ct
,
. conjuiigunt, ut carne prorsus in obilu raoriificala
, - alque deposita, semper vivaol, et quodamraodo
, cuin viveniibus simul conversciilur, corpora illo , $ rum varie curantes, et sapplicantiom preces ad
Deum referentes : itidem ut in priore vila degen
les, prxierauam auod rebus necessariis non indi
'^
4
NICEftlORl
1239
geaiK, c l loco nulio circumscribanlur. Omnibus in ^
moroento adstmt, omnium voces audiunt, el cum
omnibus versantnr. 5 5 8 Horum opus esi frequen*
tesgenaum inclinationes ei graves rursum slaliones, desiderio solo corpora eorum suslinenle, et
voiunlariam imbecilliialem recreante. Hli atblelae
4|iiidam sunl carne carentes, ei luclatores sanguinis expertes. lllis convivia splendida et deliciae
MJiunix sunt, assiduum jejunium : et roensa opipara, ut quoad ejus fieri polesl, iiihil cibi deguslcnt. Quod si alicunde bospes adveniat, matutino
eliara tcmpore, lain benigne et amanler novo
haspilalilalis genere euin cxcipiunt, u l nibil aliud
eos pcr vilam, quam ad eum moduin deliciari
sluduisse pules : aliud mox rursus jejunii genus
1240
CALLlSTi
, , *
,
*
. \ ,
. *
* *
,
. \
,
,
,
, excogilanles, cibumque arbilralu
suo capnre , \
nolciilcs, adco ul rcs ca omnibus in sluporem
,
evadal, cuin ad victum sufficienlem tanlum eis \
dcsil, quomodo lam exiguo alimenlo vivere pos- ,
sint. Iniiniti i i sibi ipsis s i i n l , Yoluntatisque
.
propria^ el nalurae dcstiiiaiione auiini jamdudiim
coucepU, pro lilores, ul in rebus omnibus deiicias
caruis luoge a se rejicianl, el anima cis iu statu ,
suo pukhcrrimc consistal : quaeciinqiie Deo , \
placita suul, prudenler deligens alque conscrvans. ,
Felices ilU prorsua ejusceinodi conversaiione et

viiae iustiiulo : lunge aulem foliciores sua ex hac :, *viia uiigralioiie, ad quam illi scinper aspiranl, ad
, \
oplamin illuin desideralumque vivendum aube- /, .
laules. Ilaque Eudoda Augusia cum multis id
- -
gciwis inouacbis. ciillocuia esl, el niulta ( siculi
,
djcMim est) monacboruui domicilia c l babitaiionca
*
eunMruxit. Ilierosolymorum eliain muros prouilit

et renovavif,. Episcopalojii praelcrea domuin ibi
.
ex fiuidajnenlis ipsis erectam pulcberrime cxorna- ,
vit, eideinque uulle mnniainalum rediuim allribuiu
. '
In Pbordisiis pauperum doniicilium ivdificavil, ubi
5 ,
quadriiigenli satro ujoibo laboranles babitarenl. ,
Alia tlem pauperum bospiium el viduarum diver- * soria condidil, e i ^ u e subsiauliaui suam donavil.
,
Kcclesiis, nusorom<is scu a?groruui domibus,
* \ * ,
sacrosanclis seJibu>, c l uumaslicis virorum el
/ ,
mulijerum domiciliis, vicesics mille quajidriug-n- ! ,
la^ e l oclogiiila aurc;e inuneUi libras dedicavil :
.
prrclcr alios qiu>s abo converlU sacros provenîs, & i d,v
ct varii generii doiiaria, q.ua3 saiictis quibusdaui
, * \
locis consecravil. Ivl aliqupndo dic kslo Pasclise , |
Itiiuplum ad iaiiqtam Cbnislj KesurrcciiunQiu telc * \
braudam ingressa, iu ^rernarmu raaiouem itecies \ *
tuille sexlaw& olci rU>liU 559^1 <*burU incmo- * ' .
riaia sactae CUrisiifttftiJtrreciioiii*coWnUbu&, aji ^
Haum pnovcttiuni qtMdringe-Uoruui imnMsinaiutn
,
coiifctuuit. Poetrenio. leoiplum ingeiis. ain4>liludifu ^ .
<.a foinia pneclarum, cx ipws fmidajuenUe, adnii- . \
raiido i l i i et priino dtacoô f>n\)ul t l manyri \ Siepbaua sudio uno ab Hierosolyiuie erexit : quo * ", , ir zfj
L>c<> a pqrcu&>orLbua Diiimui saxis illc obnuus,
i.nmarccscibileni coronatu repurla^Q. dicUnr. In

. *
quo templo aliquo po^t teiupoFe el ipsa, cum ad
.
t
!2
ECCLESIASTIC/E . LIB. X I V .
1242
imtnortalem eniigrasset vilam, condila esi, quarlo magni Leonis impcrii anno, cum hic piam Deoque
placilam exegisset viiam. Defuncla aiiletn est alaiis tcxages':mo seplirao aiino: nam viginii
annos nala, imperalori Theotlosio conjuncta esl. Et in atila imperiali sub maire, cadcinque Augusta
Pulcheria, viginli novem transegit. Ipsa vero sola, absquc Pulcheria, inipcriura annis scptera adiniuibtravil. Porro Hierosolymis undeciro Iransegit. Ex eo tempore quatuor vixil annos, universalis Cbal
redonis synodi acta non approbans, siculi posiea dicemus. Postquain aulero synodi ^jus decreia nna
graiaque habuit, alios etiani iransegit qualuor; ei landcm mortua est. De qua propbetam Davideiu
illud ctiam dixisse ferunl : Dena (ac, Domine, in bona voluntule tua Sion, et eedificenlur muri Jeru*alem . ftes Eudociaj imperauicis ad btmc se babuere moduui.
f
. '.
, \

.
CAPUT L 1 .
De sancto Symeone, aui primus viiam el staitonem
in columna iuvenit.
6
IIoc ipsa tempore eiiain magnus Symeoncs,
-, \ , sanctae et celebris recordalioiiis, qui primus sla .-,
tionem in rolumna invenit, viguil : et celebre
. ; ,
conseculus esl nomen, domicilium s>upcr coluimia
*
bicubilale uudequpque habens, quo lempore Dom: . *
nus sacras Antiochenae urbis babenas tenuil :
- * , qui ctiani ca re audila, ctim ad eum veuisset,
; , ; lotus conslernalus esl, et cum eo myslico anauo. - * , que congressu convcnire exoptavii. Convcnerunl ,
que adeo ambo, el sacnflcio immaculalo alquc
. ;
incruenlo petaclo, aller alleri viviiicam communio ; , ^ nein porrexit. 5 6 0 Magnus igitur vir isle, cliam
, in corpore deorsum versum vergenle, angelorum
vivendi inslitulum iniilalus, rcbus iiegoiiisque
, omnibus nuntium remisii: c l vi natura? illala, ad
, , '
sublimia aspiravit, * ique ntedium inlcr ccelum el

terram doiuicilium sibi fixii, ui exlra lurbam c l

lumiilium omnem positus, Deuui glorificaret, el
, , perpetuis ciun angelis bymnorum laudibus cele
br.trel. Hinc quidem velcti medialor quitlain aup.
plicanlium hoiiiinum preccs- ad Dcum referens,
- inde auicm aCQuenlc-m alque iinmcnsam bcitignila \ ^
tis gratiam illis impertiei)S. Ciijusadiiiiraiida opcra
' a muliis quidem, qui ea oculis ipsi suis viderunt.
; ' , - memorix proJila sunl. Comtnode aulem ei pulcbre
. " ; <ea Tboodorilus Cyri opiscopus, in Dei amanlum
, \\ - C bistoria csl proseculus. Sed enim ubi lerrenus isle
angelus, atque ctiainnuiii in carne eupromiii illius
, \
Jerusalem civis cl incola Syroeoaes, a neminc an ,
lea iriiam novamque plane viam ingressus esl,
,
summos monlimii vertices incolentes Palres per . , ' ,
benignc crga eum anhnali, deleclos ex eoruni nu' - ; . mcro quosdam ad eum misere, eique haec renuntiare jussere : Quid sibi vuil insoleus ha?c ei pere/ ^,
/. grina babitalio? Cur irilam banc ei a sanclis ferc
oinnibus calcatam viam rclinqueii9, aliam quum ; ,
dain el prorsus ignolam semilam iniisii? Ulud
, \
praelerea inandalum eis dedere, ul dcscenikre i i * \
*, / .lum, ct elcclorum Palrum vestigia sequi juberenl.
Ac siquidem prompluin se, ut ex coluiuna de, \
scendcrcl, praiberel: pcrmiilere ei, ul quam vcllei

, \ - ^ vivendi ralioncni persequerclur, pra3ceperuni.
Obedici>ii?m namque ejus, si Dcus inslikuii eju& ,
ceiuadi dux cssct, declaralurani esê censucrunt.
; , \
P,al
L, 'iO.
1244
1243
NICCPHDIU CALLISTI
Sin cupiditaii ipsc suae iuscrviret, el conlra sibi . ' ,
,
nitcndum esse dnceret, neque celeriler slatim
,
inandatum hujusmodi cxsequerelur, pedibus vi
, \ arrepiutn illico detrahere jusserunt. U l i l l i a d c u m
venerunt, ct Patruni niandaluui exposuerunt, cou- , ,
fesliin ille altero pede prolalo, ad descendendum,
. 01 '
el absque ulla deliberatione et dissensione, ad
, * , ,
praceplum eorum implendum promplusparalusque
fuit : et gratias illis egit, qui tanlam de eo gerercnt curam, veluli quidquam preler olonlalem ,
etsenteniiam Dei facere occoepissct. Porro illi eum ,
in instilolo, quod sibi proposuerat, pernianere sunt . ^ ,
. *
passi : potestati ejus permillentes, ut quem cepisset
cursum teneret : illud insuper adjicientes,
5 6 1 , ,
Fortis eslo, e l viriliter age. Videris namque divi
niius ad hanc vivendi viam perduclus esse, anlea
, ^
ignotara. Itaque deinceps magna ille concepta
, \
fiducia, coeplum id magis est proseculus. Tam
prolixe autem divina in eo viro eniluil graiia, ut , \ ctim Tbeodosius sanclione quadam Judaeis synago
gas iu urbe Antiocbena a Cbrisiianis eis adempias *
restiluere jussissel, el Symeones magna dicendi et ,
, *
objurgandi liberlaie usus, lilleras adeum dedisset,
princeps is, jussionibus suis abolitis, ea q u sancto , \
viro el Cbrislianis placuissent, fecerit, alque prae- . "
, ,
fccto ei, cujus suasu res ea insiituta fuerat, lum
;
dignilatem ademeril: precaioresque nuximos ad
aeroum martyrem miserit, qui illum ut pro se ' ,
Deum exoraretetpreces suas secum communicaret,
rogarcnt. Quae autem ille admiranda cdideril faci- Q , nora, el quam commode cum quibusquc colloculus sit, quis igillalim exponat? Quae ei quis nosse ve- . ,

l i l , eum ad historiam ejus legendam remillimue,
qua posl magnum Tbeodoritum optime cogno- , *
*
ininis ei Symeon Metapbrasles conscripsil, novum
quoddam el admirandum in ea ex omnis geueris , t-ibariis convivium omnibus proponens. In hoc vitae *
instUulo decertans, quinquaginta el scx peregit .
annos. Novem enim in priore, ubi principiis sacre
*)
rvligioms imbutus est, schola consuinpsil: qua ,
draginla aulem el septem, in ea qujp dicilur Mandra : sive ul alii iradunt, decem bic in angusliis ,
*
quibusdam percgit; scptem vero in minoribus coluinnis, et tandem in columna quadraginla cubilo- , .
rum longitudinis undclriginla Iransegit aunos. D 0? ; ,
Cujus sacruui cadaver post tot cerlamina, ct nior- ,
lem ipsam obitam, poslea sub LeonisMagui impe- (
rio AiUiocbiam esi perlalura, Marlyrio, qui tum ibi
epibcopalum gerebal, alque Ardaburio Orieulalium
copiarum ductore, cum mililibus suis, et aliis ),
/ ^ plurinds roagistralibus prxscnlibus. Qui simul
, , omnes, maximo eos comiiantecxercitu, ad divinum
.
illud tuguriolum ;dvenere, el vencrandum illius
,
cadavcrcura reverentia el cemilalu mullo (mulii
namque eliam ex monasticis pbilosopbis undcqua- .
qne ex vicinis locis ad sacram corporis illiiis .
pruduclionem et pompam eo sc conluleraul) 5 6 2 ,
ijsservarunt, ne finitiiiiae urbcs conflueutes id ra-
( u c m i l : w i o ! illrc intcr sc, nuamam illud sorlire*
1245
ECCLESIASTICiE HISTORIU LIB. XIV.
1216
) ,
;
, ,
,
\
. '
.
,
, ,
,
, ^ \ ,
'/
. "
;, :, ;
.

,
,
.
, *
, ; *
* ,
. , ,
; % *
,

, , JIV
,
.

* *
*
,
.

, ;
* ,
lr, decerlarenl : atque id vix landcm salvum,

niuliis in ilinere miraculis exbibitis, Anliochiae repositum cst. Id etiam posica imperalor is ab A n tiochenis sibi dafi peliil. A l illi precaioribus ad
eum missis, inier alia c i baec pretibus suis addidere : Propterea quod urbs noslra inuriim non Iiaberet, qui magno terraemotus impetu corruit, sacrosanctum Symeonis corpus buc addnxiinus, ut
nubis pro muro c l vallo essel. > Quibus verbia
g r e Lco cxoratus, precibus eorum cossil, et
sanctum Symeonis corpus eis reliquil. Quod ibi
postertoribus lemporibus ad hoc usque tempus
servaium esse scimus (I). De boc mirandum qoiddam, qui id viderunt. mcmorani. Nani capilis ejus
ct barbae capillos non excidisse, neque tempore
longissimo iniercidisse aiunt: qui vt temporis superata, formam adhuc viri sancli veluti vivenliset
inler bomines versantis conservarint. Inlegra etiam
ejits dicta esl fuisse culis omnis, atque in fronlc
pracipue labore el Uropore mullo rugosior atqu*
durior facla. Oris itein dentes, illis exccplis quos
fideJium manus propler egregiiim in eom amorem
abstulere. Quae sane omnia siaiuram ejus el babilum, qualis et quanius Dei homo Symeones fuer i l , deilarat. Juxta corpus ejua eiiam turquea ferreus posiius est : qui et ipse, quod conslanii illi
et forli in cerlaminibus variis corpori adfuerit,
honorem eum a Deo consecutus esl. Nam quanlumvis defunclum Symeonem anians illitis, dicam
eliam amalum ab illo ferrum, reliquit, lauquam
ab illius pulcbra consueludine rcsiliens : sed juxta
illum situm est, veluti corpus illius periiciens. Ingens vero mibi cupido incesseral, aesejus sigillatim recensendi, ulililalein el mibi coinmemorantt,
el bisloriam banc legenli allaluras : nisi ab eis,
quos dixi, sanciis virts pro eo atque dccel, luculenter el copiose essenl descripue : praecipue cum
ad alia qyae instiluli promissique noslri sunt rcferenda nobis propcrandum s i l . Quare unum saltt-m
quDd ab illis praelennissum esl, nunc cominemorabo. Mandram, sicuti dicluin esl, monasiici exercitii ejus locum ineolae nominanl, appellatione lali
ei a sanclo ipso viro imposita. 5 6 3 ^>^ a Tbeo-
poli sladiis piuritnain Irecenlis, ad accliveni mon

lis veniccra sita. Ascensus arduus sladiorum v i * , ;
ginli est, ubi et teniplum viro sancio, in crucis
. * specieoi conformaluni,et ex qualuor parlibuspor ;
ticibus exornalum, exciftlum est. Juxla porlicus
, .
cas ex &axo polito columnae decenlissime conslruc 0
ta3 sunl, quae summam tealudinem perpulcbre in
, \
sublime atiollunl. In medio bypselbra, sive subdia $ , \
lis aula esl, arie exquisita a>l summum daborala.
. $
In roedia ea, columna illa quadraginla cubitorura
' - stal, qua sanctus ilte vir et carnalis angelus lan , \ quam scalis usus, ad coalestem cooscendil rcgio(1) Corpus Simconis usque ad Evagrit Scholasiici teinpora iiitegrum duravit. Hujus caput se cuin
miiltis saierdoiibus vidi>j>e ktribit Evagrius cpiKopuiu Auliocbiae ageule ccIcLx:rrimo Greuurio,
cum Philippicus orientalium copiarum dux praesidii causa sibi sacras sanctoruni rcliquias mllti posiularct,
1217
NICEPHORI CALLISTI
1218
iieiu In eis qaas dixi porlicibus, kd fasligiura , \

6 ' . 1\
stunmum caucelli (quidam fenestras appellare
, \
consucvere) sunt, poriicibus ipsis el subdiali quac
,
dicta esl aulae respondemes, locinnque volcnlibus
,
daates, ut ex ipso templo exlra, el ursmn ab ex , ,
teriori templi parte irt templum prospicere possiat.
. ' ,
Ubi ad Ljevuin columnai latus in cancellorura uno
'
emicantem ceruere esl immeasam quamdain stel
lam (f), per fenestram discurrentem et splendide
. ,
foruscauleni, et modo veluli cessanlcai, mox vero
.
rursum derepeale aflulgentem. ld quod eis tan *
tum diebus fit, quibus memoria sanoti viri colitur.
Sunl ctiam qui memorue prodideruni, ipsius quo- ,
que Syinconis faciem illam buc alque illuc voli- . .
lantem, ad columnaai viden, barba, siculi eam geslaverat, submissiore, el capile tiara teclo; nam
iic quoque ille iacedere solitus fuerat. Miraculum boc speclant ouines, inulieres quoque, scd exira
lcmplum ac poslcs stantcs. Janua euim una ex advcrso sielke fulgenli locata e&t. Ne eaim luulicr
quaepiam sacrara asdein forle ingredialur, eliam alque eliam nc&cio quam ob causam pcr custodiara loco
ci imposiiani caveiur. Viri aulera, eiiam cx ruslicis, una cum juruentis suis ingrediuntur, ssepius
coluiunam ipsam circumeunles. Il;uc de Symconc.
. Iff.
564
GAPUT LII.
De tancto et magno Eulhymio, aliisque qui sancte

,
*
fiior .
pieque vitam exegeruni.
Sub eodem imperio Dtagnus eiiam ille et indylus Eulbymius in Pakeslina excdluit. Qui sub Valente quidemex pramissiuue nalus, maguoauleni
Olreio Acacio MeJilinensis EccJebia? episcopis rite
doclus atque oduclus : deiude ia presbyterorum
ordiueiu alleclus, sacraruni tantum rerum curan*
gessil. Posiea in Pala**lina uua cam adrairanda
, Tucoclislo in antro quodam virtnlis slaluil itam : muliisque c f v a r i U cidlis, sanciioris pbilosopbia3 raellis siipandi graiia conslructis, ingen*
vondidit monasterium. lu lantum auiera virtute
eailuit, ut cum canon essei, ct formula inslituli
jnonastici, Uim iiiiruculis eiiam edendis praedaruni ^
obtiucret noni^n. Nam Porsarumcujusdam Iribuni
iiliuiu morbo iiberaluuiad incoluiuilaiem reduxil,
ct coeli januas aperuit, atque sterili lerne ferlililalem oralionibus conciliavil. Effecil etiaiu , ul cx
paucissiinis pluriuii paoes uVrent, quibus quadriugenU viri refecii suat : raulieres steriles fecundas
reddidit. Cuai sacris mysiicis operarelur, lux coejitus perindc aique columna affulgeus, eum circumdcdu : veluli voce einissa, quania vitae puriiaie
vir is essel indicane. E l quo quUque eorunv animo
esset, qui ad sacratn conjiuunioBein percipiendam
aecedebant, per arcanaui rcTelalioncm pcrspiri^r
bai, ffuoil clarbgimum prorsus sanclimuni;e ojus

*
; ,
' ; *
, \
.
, "
,
^' xaV xaV
,
*
.
,
, \ - ..
,
**\ *
' ^ .
* , '
* \,
\
)* indtciuai fuil. Migravil autem vir beatus D >

,
ad Domtmim, cuni nonagiata ct scptein anaos
.
^xegisset, Leoae naagao imperaate. Vita modera
ius ei moribus perquam simplex fait : colore
, *
candidus, et ad feniora usque promissam, eaiuque
, \
deasam babeas barbam. De qu* illud bisiori*
, /
mcinoranl : cum monacbus quidam tuorereiur,
. '
qui egrcgiam virlutisei castilalis fainain obtincrct,
(1) Hanc stcllam
se vidlssc
scribil Evagrius,
lib. , rap. 14.
ECCLESIASTICAS niSTORLE L I B . X I V .
124!)
127)0
, -/, inipndiciia aulom. prorsu csset, sanctum hun<'

virum angelum horrcnda specie iridenie gmvi

animam Htius, cntdelem in modum, e corpore
, ,
extrahentem vidisse : c l vocem simul coelilus,
, $
occulta lurpitudinis facinora aperte revelantem,

audisse. 5 6 5 Alioin quoqtic panpcrem qucmdain
^,
nudtmi in solo jacentem ab eo canspccurm esse,
^ . " ' lacerum prorsns ct pannis vilibus obsknro : cujus
animatn, tjni mtilti ei prajsto aderant augcli, revc ^ ^ rentcr cvocarinl; eai David qooque ctim stjmmi
conccnlus cilbara sua adfuerit, carminibus illam

veluti demulcens alque produrcns. Strb idem
'.) , \
lempus alii ittdcm plurimi ftoruemnt : qualis ille
fuit Tbeopiislus ct Oerasimti?, inagnoriim cosno-.
. '
bioriim pra:&ides, qui ad novum quemdam caivonem

, , - vHae su;n ralioncm iiislitucrtnit. D<i his singula
* scribendi IHIIIC loctis non est. Tum quoque Eudocia
.
Augnsta, qua a rccta via aberraverat, veriiate rur, ,
sus cugnita ab Euiycbianoruui fa?tione seccssii.
,
Ad Euibyntium etiam virtute pracclarue Sabbas.
.
adolescens adbuc, vcnil : quem ubi ille vidisscl,
; ,
qualis fularus csset clarc praidixit. Eisdcm tem . ; *
poribus el Titus Boslrensis vignit : item Bassa,
'
Taliana et admiranda Melana Prailerea celebris
2
illa Xena, in qua virlutis perfeciiouem salis corona
,
ilia insiguibiis siellis contcxta dcclarat. Ducanlaius

quoquc Xcnopbon ille, qui in senalorum ordine
\
prius fucrat, non minus iiilernis animi dotibus,
,
quam cxternis diviliarum opibus cniiens. Miscrat
. \
s Berylum, quae Diocniciae urbs esl disciplinae ct
f
" " " " r"" ' "
--e'i
c
i9 u n j fcuiu, j u o ; i i u u i i i i s i c c u i ua i s i u i a c i : v\

discendarum gratia, Arcadiura el Joannem
'
iilios suos. Cum auteni nuuTragium eos in niari
, passos csse intellexissel, ad inquirendos eos una
,
cum conjuge sua profecius cst. Porroubi eos Hre -., 1- .rosolymis inouaslicam exerccnies reperit, ipsc
,
quoqne, el una cum illo uxor, Iranquillioris vila;
. ' veslitum suinpsil. Ad e3in vero omnos vlrtulcni
,
pervenere, ut a Deo miraculoruiu edeudorum bo-*
| . ' norcm et proemiutn acccpcrini; el cuni per viiam
, .
placiti Dco fuerunl, lum ca exacia ad illum cmt
graruul. Elodem etiam tcmpore virluiis mcrementis
; ,
longe processil celeberrimus
ille monacbu

Auxenlius, in monle Bilbyniae eo qni cx adverso
, Cunstantinopoli silus, onines circumcirca co[le
.
0 alliludine superat.
r
. .

De satiClo IsiJoro Pelntiota. El qwr Cynllus, et

item alii de tacro Chryôsiomo scripserunt.
,
.
, .
, , -.
,

*1 ,
Non virlute lanturo egregii tuni iloruerc viri, feed

et doetrina faciis ipsis consona eniiuil. Ulraque
ciiim pbilosophia si concurrat, celcrius mentem
in sublinie lollil, el bono ei quod deaiderio voloquo oruni expelimus, unil aique conjungit. Naui
veluli duabus a l i s , oui ulraque iHa contigit,
ulitur : atque in coelmn evolaus, quaiu celerrime
progressu pkno pervcnrl. Qaalc viros ea leinêstas protulit, virliiic c l duclrina niagiiam gloriam
couseculos: tilis Isidorus illc fuit, qui in Pelnîo
566
CAPUT
un.
51
NICEPHORI CALLISTl
l & i
monle monaebis praifuit: Niluset Marcus praeclari ot

*
ascclae, et sapions ilem Cyri (1) ecclesia? antistes

Tbeodorilus, quorura magna gloria est, u l poetae
*
verbis ular. Praeceptore i i in ulraquc philosopbia
magno usi sunt Cbrysostonio. Igitur divinus Isi- * . *0

dorus jam inde ab adolescentia ita in monasticis
,
\ ,
laboribus desudavit, et ita carnem, animam arca , nis sublimioribusque doclrinis fovens, maceravit,
,
ul evangelicam prorsus degeret v i i a m ; et viva
\
animalaque monastici instituli divinaeque contem ,
plationis columna, e l veluti primarium quoddam
cxeinplum flagraniis aemulationis doctrinaeque spi- .

riiualis essct. MulU ab eo scripta sont, variae u l i ' , ,
liialis plena : potissiraum autem, epislolarum
^, \ *
omnis generis divina simul ei humana gratia
referiafum, prope millia dcccm, in quibus Scri- , , .
pluram oinnein clarius exponil, el omnes omnium

hominum mores iiisliiuit, quippe qui dicendi ge
*
nere ad docendum accommodaio in eis ulalur.
Salis quoque ille dcclaral, quo ardore erga bone- .
* .
statem, erga Ecclesiam, el eos qui temere injuria
" ' ,
ailieerentur, Tlagravii. Mullum praeterea in lucubralionibus suis invebilur in eos qui non rile epi-
,
copali sacerdolalique munere fungerentur. Et quod
aperte Chrysoslomum defenderet, vebemenler A r - * * \
cadium el Cyrillum, alque hujus palruum Theo- .
pbilum perstringit, eorumque sinistras advcrsus , *
* t
virum cum susceplas molitiones t a x a l : quae illum
$.
eodem cum eis tempore viguisse testanlur. Cyrillum
sane quidem ul hominem lurbulentum refellens, Q ,
baec quoque s c r i b i l : c Favoris quideni affeclio , .
acutum non videl, hosiilis vero animi odiuni nibil

prorsus ccrnil. 5 6 7 Q *
uiroque hoc vitio te
purgare ipsum et liberare vis, ne violenlas sen- , lenlias exlorqueto, sed justo judicio causas com- .
miuilo. Quandoquidern el Deo, qui omnia prius- , , '
quam fiant n o v i l , perbumaniler et benigne placi- .
, ,
tum fuil m descenderel, et clamorem Sodomorum
viderel, certae el exaclae inquisilionis nobis propo- . "
,
nens exemplum. Mulli namque qui Ephesi lecum
congrcgali fuere, publice le traducunl, quod i n i - ,
micitias ttias pcrseculus sis : ei non rite aique . > ,
, c , ,
ordine, juxia rect* 0dei senlentiam, ea quae Jesu
, .
Cbrisii siinl, quaisiveris. Tbeopbili, ioquiuni, cum
fralris filius sit, menlem ac sententiam quoque D , ,
illius iiuitalur. Quemadniodum enim ille aperlam
\ ,
insaniara in sancinm et Deo dUeclum Joannem
* ,
effudit, ita ei iste gloriam eodem affectat raodo, ,
quainvis causae ipsae et res de quibus comroveraia
esl magnopere Inler se dissideant. In alia rursus ;
epislola bacc scribit : Terrent ine quae in divinis
Scripturis prodila sunt cxcmpla, et quae opus est
. " ,
necessario scribere cogor. Sive enim pater, sicuii
\ , :
U 0 (
s i
(I) Cyri oppidi, ubi Tbeodoriius ecclesiaslicus

bisioricus episcopaium gessie, sa?pe in bis libris
facu esl raenlio. Siium est in Syria, a Judxis,
cum ex Paljeslina a Medorum exercilu in caplivilaiem abducti, et a Cyro rege Persarum in pairiam
resliluli essenl, ut aliquam illi pro tanlo beneiicio
memoris animi referrent graiiam, condiUuo. Id admodum aliquandiu neglecium, Juslinianus posiea
inslauravit, muiiivii ei exornavit, propter duos
Cosmam el Damiaiium, qui ad id oppidum sftpulti
erant. (Procop.)
1253
ECCLKSIASTlCiB HlSTORIiE LIB. X i V .
Ii54
* , ipsc clicis, judicitim ct condemiialioueiii Heli me, quod filios pcceantes non cocrcnerit: seu filius
, ,
tuua, qui magni Sauli personam refers, sum, id
quod magis agnosco, Jonalhae poonam trepldus
. > *
' - exhorrcsco, quod palrem Pylhomssam (1) quaerenlem non impedieril: el proplerea prius ipsc
* .
qui prohibere id polucrit, quanfqui peccaverat,
. ,
pater, in belio occidit. Itaque ne cgo quoque con ,
, , demner, el ne adeo ipse eliara a Deo condemneris,
, , contenliones sopilo : nec injuriae propriaj vindicla,
, \ ,
quae ab bominibus provenit, viventein Ecclesiam
.
per aslulas actiones fallito, neque ei perpeluam
,
sub pielaiis praeiexlu dissensionem couciliato.
Et de Chrysoslomo rursum: c De divini Joannis
,
tragoedia quxris. Eam vero exponere neqneo, pro, \ pter rei ipsius insoleniiam atque indigniiatem.
Pauca lanien sic habelo, quae vicina jEgyptus
^ . '
mpre suo dcsignavit. Mosen aversata esl, Pba * ,
raoni mandpala : bumiles flagris concidit, labo $,
ranles afflixit: civilates exslruxil, el niercedcm
, .
operis uon persolvil. Et cum ad.hoc usquc lempus
"
in siudii9 isiis se exercuisset, insano lapUlorum
,
ainore flagraniem, aurumque veluti Deum colen *
tero, produxil : Tbeopbilum quatuor sociis, bM
(
potius defeclionia sodalibus suis circumvalla), \ '
lum, qui Dei amantem Deumque deprecan ,
lem virura bosliliter oppriincret, cum quidem
, ,
illi eas quas adversus cognominem meura
,
gesserunl inimiciiias, occasionem et causain im .
pietatis SUSB arripuissenl. 5 6 8 Sed domua David

, , \ ^
,
. " * . ,

\ ,
. " '
.

,
,
. *

* , , .
conforialur : Sauli autem, siculi vides, inftrmatur;

quamvis ex viiae hujus tempestate ille evaseril, et
ad coelestem iranquillitalem transierit.i Idem vero
mirilicam Chrysoslomi diclionein laudibus vehens,
luec quoque ad Opbclium grainmaticum scribit:
Celebris Joanms linguam, diclionisque venustalem,et sententiaruin densiiaiera, non aliis dico
(parum enim boc foriasse apud multos essel), scd
ipsi Libanio, qui apud omnes in eloquenlia pru:clarus babetur, magnae admiralioni fuisse, iudicio
est Libanii ipsius epistola, ad illum eliamnum
juvenem, cum orationero in imperalorum landein
habuisset, scripta : in qua non ipsura modo felicem
esse praidicat, qui sic diccre potuerit, verum
* eliam principes ipsos quos Jaudavit beaios pulat,

et quidem qui iniperalores essent, quod laudaio
rem talem nacli essent. Ea sic habet: c Libanius
, \ Joanni. Oralionem tuam prolixam et pulchram
. " , ,
accepi,
et viris qui el ipsi oraiiones conscribunt
,
Jegi. Nullus in eis fuil, qui non exsiluerit, et voci ,
fcratus sil, eaquc ouiuia feceril, quaj per Bluporem
,
consiernati soleut. Me illud delcclal, quod dicendi
, '
arlem,
quam agendis in foro causis exbibere po. .
luisli, ad hujus generis demonsiraiivi oraiiones conferre malucris : leque bealom judico, qui tanlopere principes laudibus ornare potueris : nec minus forlunatos illus esse puto, et pairem sciliiet
(I) * $
, .
* hoc esl, Venlriloquai muliere* morm#-
rum anima* evocabant, quarum una usus etl Saul;

ea animam propheKe Samuelis evocovit. Su>d.
, . ldem.
12
NICEPHOR! CALLISTI
VM
qui dederit, ct filios qui acreperint impcrium, quoil laudatorem ia1t*ni sinl conjtecuti. Hnec L i h a nius. Pluiarchus vero oratioiwini dilucidain et facrlem vore ot grrmane Auicam cesc censei. 4 Si<-.
cniin, inquil ille, oratores dixeruni. Gorgias autem Leoiitinna primns viifnm hoc in oraiiones c i v i les, sublime et figuratum dicendi genus affectans, inveiit, et persptcuiiaits luminibas obslraxit. V i i i u n i
boc eiiam admirandum Platoncm contigit. Quod st hac in re Phitardio crcdendum esl. u l profecto
estcredendum, mullis modis alios omnes praeclarus superat Joannes, qui oraiionibus ?ais Atticismum
referl, c l pcrspicuitaicm ila, ulhaud sciam an alius quisquam magis, rclinet. Haec divinus Isidoras.
569
CAPOT " V .
. '.
De sancto Nilo : de Marco monacko et de Theodo- ,

.
reto Cyrx epitcopo
Admirando aulem Nilo patria Conslantinopolie

fiiit, cujus ctiam propter egregiam generis nobili* ,
tatem prxfectus fuit. Polentia atnem et opibns *
affluens, ascelicam illis pncmlil vitam; qnippe ^ , qui ad exemphun divini Davidis, ad donnini Dct
, ,
nbjici, qnam in (abernaculis pocraiorum babitare ^/&
maluerii. Etcum cloquenlino vi polleret, divin^que . ,
gratine nervis validus essel, scripia Y a r i a . quai vitae ,
monaslicx cxercilium inslruunt, reliqidt, verbis ,
ct senlenliis ila composUa,ut Iccioris animitm
, gralia incredibili recrccnt. Scripsit quoquc divi .
norum Patrum in montc Sina obiium martyrium, ^ * *
facundia c l affeclu lanto, ut saiis inde colligere
,
liceat, quam eximia doctrina juxta el virtutc vir is , ,
fueril: ubi eliam suas el Oliorum res pancia com- * ,
memorai, niiserabililer veluii in tragoedia caplivi- . \ '
laicm corum exponens, cum Barbari Blemmytt ,
cxcursione sua c.i-dem ingeutem fccere: quod opo- , sculum lanquani spiritualc quoddam oblectamen- ,
lum sludiosis reliquit. A U 0 9 ilem libros oplimos \ edidil, spiritualis gralisc non expertes : inler quos . "
primas eum fcrre pulo , quem adversus gentileft \ ,
scripsil, el rursum qui ab eo ad Eulogium compo-
sili sunl. Capila autem collegii aliqua quidem fu- , " ,
siae, multa aulem compendiosius Iraclala, in qui ,
bns spiritualem fructum, perinde atque nectar aut
, ,
ambrosiam aliquam, oculis subjectura, ita ut facite Q
percipi possct, proposuit. Quem vi(a defuDclum,
Justinus posterior inde translalutn, in fundamcnlo
sacralioris mensae, in eo quod ab ipso, Petro et
Paulo aposlolorum principibus, ad orpbanotropbium constructum est, lemplo reposuit. Ipse
qaoque Marcus in monaslica prius versaius, ntutta
post ae reliquit scripta. Eorum qui ad nos pervencruni, libri octo sunt, uhiversalium affeciionum
nuinerum a?quantcs : et alii irigiuta et duo, 111
quibus vias tolius ascclicx viiae omnes prosequilur, ad qna? loca secedendum, et quomodo ad vomuia:em Dei gressus dirigendi sint: 570
^ '
modo etiam bomo daemonum tcntafiones superet,
roenlemqne repurget, atque ad veierem dignitalem progredialur, el cum Deo coeleste instituium D
seclatus vivat. Tbeodorelus vero natinne quidem
Synis fuil, sectator auiem magni Joannis Chrysosiomi, illumque sibi quasi primariuro exernplar
atylo conformando propoMlum habuil. Eieniin fluidus admodum el copiosus, in eloculione faciliiis,
c l AUicani graliaiu rcdolens. Lucubraiiones ab eo
0 0
,
, . "Ov , t ,
\ '

.
;
, & ' ,
,
, *
,
,
(
, \ '
, \ ,
.

, .
. ,
3 , -
1257
ECCLESUSTICÊ
JIlSTORi/E LIB.
XIV.
. , * composilae bae s u o l : Euarrationcs lit VctusTesiamcntum, cujus eliam obscuromm locorum exposi ,
! ^. - tiones in peculiarem contulil librum. Opus aliud
, in aedecim prophetas, aiiud ilidem in Psalteriuni.
.
De Providenua libcr alius. Alius in AposOlum.
* Adversus baereses omnes volumen, quod Mendacii
' et veritalh diurimen inscripsit. Liber quem con, - tra duodecim capita Cyrilli conscripsit. ltem,
cir. Ecclesiattica historia. E l rursum , hoc
' . est, Dei amantium ttittoria : in qua instilutum
, ,
eorum qui actate sua vitam sancte iranscgerunl,
, persequitur. Libri trcs de divinis dogmatibus in
. dialogo conscripti. Legi praeterea supra quingentas
\ \ \ , cjus epistolas, Greco sermoTie oplime compositas.
. \ Haec de Theodorico. Quae auiem ei acclderini,
, \ & postea indicabimus.
. ,
.
CAPUT L V .
. '.

.

,
,
"
\ ,
, * ; ,
. ' .
, \ , ' "
, ,
.
.-.
,
.
' , . ' ,
, . "
,
, 1> \
. ' ,
, * 2,
.
/ ,
.
\

/ ,
, \ ,
\
, \ ,
. " ' , .
,
* ^ , \
;
. > PATKUL.
<iu.
CXLVI
De Synaio Cyrenensi episcopo : et quam is optmonem ob.inens, ad saccrdutakm proveclus iil dvjnitatem.
Cum his et Synesius, cujus magna loto lcrra*
rum orbe gloria esl, floruit: q u i , si quisquaiu
alius, et ipse aetale ca doclns fuit. Tanliim ?cr<>
operae navavit pbilosophia? Platonica, ct adeo ad
summura ejus pervcnit fastigium, ut eum IHMI
soltim gentiics, Terum ctiam Cbrisliani sinl adiuir a l i , qui de rebus niilla affeciione infecii sincen*
judicant. Huic tanlo v i r o , qai prxteiea placidus
et modestus eseet, Thcopbilus Alexandrinus , uc
salularero susciperet regeneraiioncm, persuasit ;
postea vero etiam, ut idcm sacerdos ungeretur,
cum eo egit. Alque ille ad alia qeae Gbrisliani
profltentur, prompium se ei facilem praebuil:
571
Platonicis autem scntentiis ledtictus, resurreciionis doctrinam primum minime recepit, ncfandam eam et deteslandam esse judkans; et
quamvis ea cs&et opinione, Eccksia tamen, ut
sacerdotii obiret munus, lioinim permisit. Qu:o
boc liun fccil, illa ccrla conjeclura adducla, quod
propter rcliquas ejus virliites, eum etiam aliquando
laudetn flexuin tesurrecliouis professiouem couiprobaturum , divinainque graliam rem ilii tanlam
dccsse, qui nmltis magnisque primariis donis eniieret, passurani nou esse putaret. Neque illa opinioiic et spc sua falsa est. Paulo namque posl
resurrcctionem c l credidit, et professus esl, cerlam hanc esso, maximeque convcnirc Eccle6i ipsi
scnteuliam. Qualis auiem c l quanlus vir fucrit,
tcstaniur quae ab eo post sacerdoialem susceplam
dignitalcm perquam eleganter scripix sunt epi5tola3; c l alii insuper libri, qui iucomparabili ipsa
compositionc, diclione ei sentcnliarum frcquenlia
acripia alia omnia longe post se relinquunt. Luctibralioues ab eo edita? bx sunl: Epislolamm volunien ccnlum et sexaginta. Tbeodosio juniori de
impcrio adininislrando dicalus liber, doclriuam et
40
1219
T i l C E P H O R I CALLISTI
126
formam reipublicx ab imperatore rrgcndoc comple- pov
ol 7:ep\ ,
'
ciciis. Opusculum De intomniit. Ad Pxonium De

dono libcr. De Providentia libri duo, quos JSgyptioe ;
nominal. Iiera Laus calvitii. E l bymni quidam ad
; &\ , \
Deum pcrquain scite ab eo compositi. Caeteruin
,
cgo, qui Yeriutcin proferre sludeo, episiolam ipsiue , * olxobic apponaro, quam ad fralreiu Evopium d c d i l :
.
undo iiilclitgcio licet, de quibusnain rebus illi
; , ;,
ambigenli, per commodaiu dispenwmonem sacer- ' Joiii dignitalem suscipcre pcnuissum osl. Ea est . ' ,
lalis : c Inconsideratiis saue esscm , ni*i tiiullam
* * cl \ *
baberem Ptolemaidis civtbus graliam, qui nie ho- ; ; , nore eo, quo meipsum indignum puio, boneslum
,
esse volunt. Ycruin non an itli magna tribuant,
, ,
sed potius an ca a me recipienda sini, spcctare
*
convenit. Quod si enim bonio divino prope fruatur ,
bonore, siquidem juslus sit, dulciasimum percipit , ; ; /xu.
, fructum : sin diguitate ea longe sit indignior,
, ;
acerbam fuluri suslincl exspectaiionero. Porro non
. \ \
novus b i c , scd vetusuis admodum est meius, ne
quid in Deum commiuens, bonorem ab boininibue *
\ \
commissum fcrara. Ego sane qui mcipsum novi,
.
ineptiorem omnino compcrio, quam ut sacerdolali
,
dignilali gerendse iJoneus siin. 5 7 2 Proinde apud
, ; , \
16 de aniini mci motibu* ct cogiiaiionibus agam.
Non enim aliuni babeo, apud qucm id reciius '.. " *
faciara, quaro le, percbarum uiibi mecuniqiie edu- * ' .
,
catum caput. Te naroque a quuin c i l pariicipem
* . csse curarum raearum, ac noclu vigtlaiuctn dclibcrare, el inlerdiu cogitaniem considerare, el _ , \ * ,
boni mibi aliquid conliugal, et inali quid, iara
. ,
effugiam. Accipe igilur quo loeo res lueac sint,
qiwe libi eiiaui roajore ex parie, opinur, cognilae \ ,
,
sunl. Fasce exiguo sublalo, pulcbre niibi vidror
bucusque philosopbiain ipsatu * rlulisse. Cun> vero .
ab bomiuibus non prorbus perperam in ca versaius , . , (
esse censear, laudalum a quibusdam, ampliore , " ,
nunc hooore me ornaium ceae voluni, qui dc ido- , ^ , neis animi mei viribus judicare potfsunl.
.
Vereor aulero ne si pcr itteplam anibitionetii digni*
taieiu oblaiain recipiam, neuirum consequar: , .
, ,
videlicel nequc laudom ex bonoro conleinplo,
: *
ncque gloriam cx diguiiale minus rccte gosta.
,
llcm ipsaiu sic mecu.u considera. Rtbu duabus
tttnper lciupue ouine tribuo, siudiis el luJo. 9 , \
. ; :,
LillerU vacans, et prwcipuc divinis, solus sum.
,
Ludo opcraui dans quam pluriiuos admillo. Nosii
.
eniui,
a libris cxsurgo, toluin uie in ludU
osse , a civilibus auicm curia c l nalura ct aiiimi . =
., .
Josiinatioac ablioircre. Sacerdulciti aulem oporlet
*\
;sse viruin divinum, el a 1 liiduai ouiiiem perinde
, * ,
alque Deum didioilciu et durum, qui ul proposilum
:^ ,
iiisLiiuiumque auuiu leueal, imuimeros in se plu: ;
rimoruln cuiivergoa babel oculos. Ad quos nulla
!* , \
ut ccric parva pervenil ulilila*, uisi alijuis probo

in>triiciua et curdalus sit, et a suovilate animi
,
oiimi alienus, In iis autcm qunc ad Deum p*rli . * \
iiont, uun privatini solus esse poicst, sed in com ^ , \ '
lunni cuuvcnlu inlcr plurimos vcrâlur, cum Irgis
CUIII
12
ECCLESIASTIC.E I I I S T O n i . E .. X I V .
PJM
, xal ; ,; * docior sit, ct niliil aliu.2 quam quod legitimum
, >
sil, soncl. Nogoiia enni gercrc oportct, qua
; ( - simul omnes tangunl. Qn.c enim commtiuia
, , omuitim simt, uinim ipsam cur&re opus cst, nisi
. ' ' ,
cnminibui omnibus obnoxiirs csse velit. Quomodo
,
igitur non niaximi fnrtissutifqac animi s i l , tan! ' tam ciirarum niolem ita ferre, ul mens non obru . , - atar, ct exslincla in anima particula divina non
, negpgatur, si quis tot glndtis l nclionibus Variis
, distineatur? Neqtic itnioro ess* qnosdam, qni boc
* praestare possint: ei feliccm corum naluram alquc
. beatam, ipsosque vere divinos viros csse ccnseo, qui
.
CHm in multis hiimanis versentur negotiis, non ta-.
inen divini Numinis rura cxcidanl. Ego vero mci- \
, ' psum qui in urbem desccnderc eiaburbe ascendcre
, ,
soTcam,573 rebus involnltim quai ad terrenas cu ', rastrabunt, atque inquiiiationibus repletum es?e,
, - quartim non facile quisquam magniludinem dixe , - ;
l i l , scio. Nam qua ad nniiva et propria aliunde ad , \ , veniunl piacula.in acccssioflis ralionem conferun . lur. Corporis robiir mibi non est, inleriora mea
, recte &e babem. Ab externis fdiam aliqua ex
, *> parte destiluor : tuin auicm conscicntia3 moerorem
* , ferre nequeo. E l quotiescunque me quispiam
. ,
rogal, diseriis vcrbis siaiim dico, sacerdoiciu in
.
rcbus omnibus niaxime a probris dcbere csse
- alienum, muhum nt e.\ suporsit, quippe qui alio.
rum -qiioque sordcs xpiet. Vcrum enimvero Hlusl
-. -
quoque liucris ad fratrem dalis mserere convenit.
. ! Pcrniuhi cnim epistola:n banc lcgent, et ca graiia
, * .
illam polissimum dictavi, ul cum rs ipsa nola
) . \ omnibus fial, tum utrunquc ea proccdat, c l apud
, ,
Detim el apnd bomines, nec nftmis apud ipsutit
, * - patrcm Tbeopbilum culpa caream. Siquidem cnni
- . ' Tes meas medium prcrtalerim, et poleslati eju
- quidquid velil de me statnendi pcrmiserim, qno . modo crimini alicui obimxius siin ? Milii el Deusl
^ .
ipsc,ct leges, ipsaque sacra Theopbili manns uxo . - rem dcdit. Quapioplcr omnibus prsedico, lesta
tninqiie csse volo, me iUam prorsus dcierturiini
, - non esse, ncqne cum Hla veluti moecbum clande-. , stinam consuetiidinem babituriim. Altorom enim
;, niifiime piiim, alterum lufiiime lcgitiniiim esl. Quin
, - polius c4 volo c l oplo, plures mihi et probos nasti
. "II
liberos. lloc rpsum ordinalionis auclorem ct
,
principem igimraro nou oporiel. Sciant id amici
, \ ; >
ciiam noshi Paidus vt Dionysius, quos lcgaloa
* banc ob cauâm a poriilo lcclos cssc athlio. lllani
.
vcro rcni Tbcupbilo non significari, scd in iiionio * riam lantum rcvocai opns csl. Dc ea autem plu , , ribus dicam, cnni qua quidcm mta quisqnam alia
, * , ' oiniiia collala parva esse judicel. DilScile esl,
* '
atque adeo ficri oinnino non potesl, ut animus
. ^
dogmata, quae pcr emdiiioncm et scieniiam in
\ ;, - cenam iipcessariamqtic persuasionem evaêrint,
]
flnciiiarc c l tn dubium vocari sinal. Nosti porro,
; :pbilusopbiani admodum divulgalis ilis Gbrislia :,
norum advcrsari opinionibus. Iiaque baud unqaam
; .
adducar, ul posleriu* aniinam quam corpus gigni
(
1<3
j> 4
NICEPHORI CALLISTI
redam. ncquc mundunnpsiim ct parlcs cjus alias , ' * > | .

iulcriluras os>c dicain. Hcsurreclioncm depraedi. ' ,
calam sacruin quiddam c l niinime vulgandum
. ,
essc duco , neque conccplis vulgi opinionibus as- . ,
seniiri possum. 574
^
philoftopbia cxculia . "
voruni pcrspicil. Ea ncccssilaic adducia, mcnda- , cium pcrmitlit. Et habcl rationem seu proporlio- \
uem suam lumen ad Yorilalem ct oculus ad popu- ,
lum. Qualenus crgo oculus lumiue copiosiorc in , \ >
delertus abutalur, aul lippis Unebr* commodiores
; ,
gint, haclenus mendacium quoque populo ulilc
\ , ,
csse, ct vcrilalcm noxiam eis puio, qui aciera
^ : - - r v
mentis in evidcntem rcrum clarilalem intendere V '
nequcunt. Quod si sacerdoles iioslri luec mibi

' )
perroiltunt, poiero sane cgo qnoqoe sacerdous
. , ,
v
munere fungi, qui domi quidcm pbilosopbiae iin
n .
cumbo, in publicum autem progressus sermonibus , . '
cl colloquiis hominum delecior, ac ncque docens , ;
nequc dodocens, sed in anticipata opinione quera- ,
que persistcrc perniitlcns. Siu iili saccrdotem ila
\ . " ' animatuni et opinionibtis manifeslum esse opor- ,
tcre dicant, omnibus me palam osiendere inler- ,
niiserim. Quid eniin rei csl populo cum pbiloso- .
phia? Rerum quippe divinarum veriialcm minime
*
vulgari oportel. Populus aulem more et assuelu- . ,
dine alia indiget. Rursum igitur et saepius repe- ,
lens dicam, nulla cogenle neccssiiate, neque ar , ,
guere neque argui sapienlis esee. In sacerdoium
;
auiem ordincra cooptalus, non commiliam u l , c n s
dogmala praler animi sententiam asslmulem. De ^

fâ^ ^ ,
his
Deum, de
bis
testes invoco.
Verilas , .^
..
.!~ bomincs
...:..Dci propria est, apud quem in rcbus omnibus i u - . eulpalus esse volo. Hoc unum tantum non dissi,
mulo. Quandoquidem joci et ludorura studiosus . '
sum : ita ut jam inde a puero crimcn illud S L U I - . ,
nuerira, plus quam dcceret, armis nie c l cquis de- *
lectatum eese, trislis quidem ero. Quid enim cum

charissimos canes feras nullas persequi, et sagiuas , .
a leredinibus exesas esse videro, faciam aliud ? ,
Sed umen conslanliain, si Deus voluerit, obii- . 0
nebo : atque, quamvis a curis alienus, macerabor, '
causarumque et negoiiorum quaniumvis grave ' , *
minisierium boc, Dcoaerviens, sustinebo. Dogmaia

autem per dissimulationem non tegam, neûe , , mibi raens a lingua dissentiet. Hoc sic cum et ^ .\
sentiam et dicam, Deo placere puto : neque ser .
monis illius de me occasionem relinquere volo me
\ ; \
quod qui fuerim ignoratus sim, ordinalionis suf ,
iragia rapuissc. Caslcruin Dei amanlissimus paier
.
Thcopbilus, cum me norit, posiquatn mibi sc id scire significavcrit: sic Uindcm de nie. cousiiium,
quid gtalual, capial. Tum cnim aul tu inslilulo meo vivere me el pbilosophari patietur, aut poslra
ul mo; in judicium vocct, vel sacordotuni ordine movcat, 575
*P polesUlem non relinquot.
Alisc insupcr opiniones et scnlenline ouines nugac fuerinl. Veriiatem euim satis gcio Oeo csse gr.tlissiraam. Sed cniin sacrum caput luum, alque iu primis vcriialts liilorem e l inspectorem b . u m
tesior, aBgre mihi csbC Quomodo enim non s i l , cuia quodauitnodo cx vita solila in vitam alia:it
transeundum mibi sit?Quod si rcbus bis in publicum prolalis (laicre cnim eas el premi nolot is
cui potcslalem hanc concessit Dcus, in ordtncm saccrdoluai mc b gorit, suldbo eaiii iircesiiaioin.
c l veluii lesseram diviniius oblaiatn suscipiam. Sic eniiit ciisiijno, si vel iiupcrniorc, vol infeltci
Dcoquc iuviso Auguslaii quopiaiu jubculc, iinpcrata non faccrcm, iaobCviienii c ]>oe:tas rac daiuv e t 6 V
s , b i
si
1* 5
ECCLESIASTlCiE IIISTORliE LIB. XIV.
1206
ruin esse : Deo autcm ipsi volentes nos parere convenit. Sin me ad sacrum obeuudum miuistoriuin non admillit Deus, ab ipso statim inilio in me rem divinissimam veritalem ipsam complecii
ue<|ue per id quod illi maiime repugnat, mendacium scilicet, funclioncm ipsius suscipere dcccl.
F..c igitur ul scholastici haec sciant, et ad illuin rcferant. Synesius quidcm baic scribens, aperte
saeerdoialem dignitatera aversatus est, sed tamen sacrum raunus noi> effngil. Haic ego eo consilio
bic adjeci, utscire possimue quae varie per diepensationis rationem Ecclesia egerii, non illa lcges
certae slatuens, sed proul lempas ferret, qua3 decercnl el commoda essenl faciens. HaiC de eximio
pbilosopbo Synesio. Muiti vero praeterea alii tum philosopbaii sunt, doclrina simul ct viriute cclcbres : quoruro omnium meniionem facerem, nisi mc longe ab inslituto digressurum essc
BCircni.
. " .
CAPUT L V I .
'
'
,
,

"

.
9
De Valentiniano, qui Romce imperavit. De gente

Gotihorum : in quas naiiones dma et qvas tenuerint loca. Prwterea de Bonifacio, Aetto et
Aipare ducibu*: et ul Libya occidenialis Vandalis
subdita fuerit.
%
Porro Valenlinianus Placidia3 filius et Theodusii

,
gener (nam Eudoxiam filiaui ejus, quam ei Eudo \ ,
cia genaerat, in matrimonio babuii), Occidenlali
,
imperii babenas oblinens, haudquaquam a sanis
,
Ecclesia dogmalibus descivit, verioris pieUtie
,
atque religionie acer sectalor. Quod autem in con .
sueludiue c i vila quotidiana nullura certum ser , varet moduih, muUisque uierelur irapostoribos,
. * \
, , alqueincanlaiionibus gauderet, ct aliis ejuscemodi
viliis transversim agerctur, 5 7 G
1 B r i
tanniam, Hispaniara et Gallias, quae iroperio ejue
\ ,
ademptae fuerani, reenperare non p o i u i t , ecd
, ,
Libyam eiiam omnem et Africam perdidit, quin , .
decimo imperii sui anno, ob causam hujusmodi.

Duo belli duces Conslanlinopoli fuerunt, Bonifa '
cius e i Aelius , quos Tbeodosios imperator ad
Valeniinianuiii, qui boc pciierat, misit. Cum au.
tem Bonifacio Occidentalis Libya provincia obli , '
gisset, Aetius id aequo animo ferre non potuit:
. ,
sed invidiae slimulis aclus, caltunniam adversus
^ ,
eum cojicinnavit, ad rebellionera eom spectare,
,
imperaloribusque parum fldum esse, criittinatus.
. \
Uoc sic clam apud imperatoris matrem Placidiam,
, ut provincia ei adimeretur suadens, egit. Atque
$ * '
interim etiam longe alia ad illum scripsit: vidcli , , cet no provincia, si principes eura rcvocarent,
* - decederet. Ddatuiiv eîra cum apud illos esse,
,
necessitatemque illi eam incurabere, ut fraude
. *
eorum pereundum sibi essel, aflirmavit. Lilleris
, ' \
talibus Bonifacius acceplis, Aelio, quem sibi vc ,
rum e i iidum amicum esse putabat, credidit: ei
,
quamvis saepius ab iraperatore revocalus, baud
.
quaquam tamen ut provinciam reltnqucrel, jussio \
nibus cjus paruil. Quapropler principes Aclio,
,
lanquam homini fido et bencvelo, qui dadum bo , \
siilem illius animum indicassel, faverunt, c l cum
. co contra Bonifacium dolum lexucrc. Ea lcrope siaie plurimae maxiinxquc Goithicje gcntcs in
" scplcnlrionali parle ad Islnnn passim dispcrs.u
*
cranl. Intcr quas prsccipux qualuor jndicio ipsc $ , ;
rum cclcbres fucrc. Goltbi j-ciliccl, Visscgolllii,
n
NICEPIIORI CALLISTI
'
fgca
Gepides et Vandal, non alia rc quatn nonnnibus , , ; e>lis inleree dissidenles. Ornnes enim lingua una
; \ ^
et eodem vivcndi inslrtnlo uiebantur, delt;slan. " ? x c dam Arii doclrinam sequeplcs , sic uli in bistoria
, ; *
Valentis commemoravimus. Hi Honorio et Arca, ^
dio irnperaniibus Danubittm iransgressi, in fini,.
bu Romani Orientaiis imperii conscderunl. Gcpi' , 6
d!S quidem, qui in duos populos drvisi s u n t ,
" , '
Longobardoe ct Abaros, oram eam qua? ad Sii ' .
gidoacin el Sirmium est, incoluere: 5 7 7 Visse , , <5gotilii autem Alaricbo, de quo supra diximus,
\ ", \
duee, ftomam ei llaliam popnlati, aique in Gal . 01 ,
liam inde profecli, cum omnia isibic rn potesta' , '
lom suam redcgerunl, tum Constantinum Brilan ,
H U B tyranmim occiderunt. Porro Guilhi, qiy auiea
, \ , ^
Pannoniaro eiqne circumquaque vicina toca oc * ' '.cupaveranl, Theodosii junioris decimum nonum
. *
\ ,
aunum imperanlie permissu, in ftuiiima T h r a c i

rcgioue habitarunt. Alque ubi isthic annot quin ,
quaginia ocio iransegero, Zenone Romanum im \ ^
porlum administranle, aique jubenle, Theedericbi
princrpis eorvm dttetu inde transeonles, Oociden- , , '
tale oecuparunt imperium. Vandaii vero Alanissibl
, ,-,
cV Gernianis, qni nunc Franci dicunlur, conjun . 01 ' \
ctis, Goagidiselum (\) duceiilem babentes, amnem
, , UbcAum Iransicrunt, atque in Hispania sedes
, ' ,
ftxerunt: quse priiua ab Hcsperio Ocenn E u r o p
regio e H . Bonifaeiua igilur jam memoraius, Occi- ,
. dentalero Libyaio obtHiens, ubi quje contra eum
tlroercBlur tniellexii, profectus inde frclum iraje- ^ .
. \ /
alque in Hispania cum Vandalis fuit: ct quod
, * ,
Gongtdiscloe vila defunctus fneral , ftlios ejns
, ,
GonlareiD et Genscriehum ) , qui paternum re . -j
gnum adiuinistrftbant, ut communiter secum bel )um gererent, bortatus est : eccidentalem Libyam
, \ \%
elt se dalurum pollicilus, in ires ita divisam par ,
tcs, ut cuique eorum pare una aorte eederet. Sivo
aulera ob bauc, acu aliam ob causam belluro mo- ,
, &
lura est, fraier certe uterque se ei conjunxit: et
.
ejusmodi socielaiis cotiditionibus acoeplis,Yandali
,
freio trausmisso, ex Hispania in Africam venere :
.
cainque ab Oceano ipso ad Tripolim usqoe in

diiioiicm tuam redcgcre. Caeterum illis digressis,
, $ ,
Yissegatlhi ex Gallia iu Hispaniam profecii, eara
cepere : postea vero Galliam eiiam rur&us occu- ) *

pavere. In senalu imperiali Bonifacii amici qui
,
dam doliun Aetii, quem adversus illuni slruxerat,
^. 578
Placidi et Yalentiniano indicarunt, epi ,
glolamque illam ad Bonifacium ab eo scriptam
(5 |
exbibuere. 1111 ad taulam fraudem et improbita \ ,
lem Aeiii consieroaii apud illum quidem se

qnidquam ejus rei scire dissimularunl : ad Boni tacium vero jusjurandum in scripium relalum, qno
,
injuriarum pra?ieriiarum omniurn oblivionem i n *,
duxerunt, miscrc. Inlerea Gontare mortiio, Yan .
dalorum regnum ad unum Gensericlium pervonit.
, \ *
Bauifacius impcralaris juratnento rcccplo, belluin
t
(1) Alii MadogUilum vocant.
(2)
A l . i s Gncukut.
ECCLESIASTICA IUSTORLB U B . XIV.

12*0
b
.
Vandalis
inluTtl.
Nam
cxcrcitus
ingcns
Rotna
simiif

c l Byzanlio, Aspare duce, qni Bonifacio auxiliinti
,
,
, \ ferret, missus fucrat. Et ptigna forti commig*,
,
victoria VandaHs favit, ct Romani devicli, fuga
. - saluti suse consuluerc. Bonifacius nutein cmii
( Aspare ct aliis qui se fugne comiuiserani, Runiaiii
' salwts pervcnit, alque ibi conct-piam de se su . spicionem diluit. At Libya, qiia; el Alrica dicilur,
" , omnis in potestale Yandalurunt fuit, Geuscricho solo, queiuadmodum dicium est, regnum
' \, '..
, - apud eos obiinenlc. Iia a Vandalis Africa occu , , pata esi.
.
.
1S.9
. '.
ft
GAPUT LYH.
De Attila, Alaricho et Ciserico GoUhit: el ul ai
eorum expedilione bellica veius simul el nuio
lioma sil liberata. El de aliis bellit, quiv varii
scriplores memorias commeudarunl.
*
,
:, ( *
' , \
, \ ,
,
.
\
. Ov - Q
, ,
.
, ,
^ , >
, '
.
, ,
,
,
* '
'
.
, ,
,
' , ' - ^
. ' ' \ '. *
,
,
.
'. ,
' .
, *
'
Gettserichus (), ubi Yandali ad tatUas vircspcrenere, et lantum terrjc atqtte maris sibi snbjecerp,
regem se primvs renuntiavit : et non veierem
solum, sed etnovtm ipsam Roroam, et qui ei i m pcravit Theodosium afllixil. Theodosius inaolenlera
Barbarorum audaciam non ferens, dasscra maximam imlle centum et sepinaginta navium insirul i t , eiqtie Areobindum et Germanum praslanlissimosbelli ducee praefecil: qolcum in Siciltaessent,
Gensericbus sibi raetuens, ad Theodosium legatos, qui de pace cum eo agerem, i n i s i l : c i classis
Africam pralernavigavit, qnid imjeralor facien
dum sutueret, exspccians. Verum com neeesstias
alia superveniaset, Theodosius pacem euro Gensericbo fecit, et ciassem relrocedere jussit. Aitilas
enim Goltbus ex Gepidnm gente origiirem duccns,
Numidit fllios apud quem Uunnorum impcrium
ecat, 5 7 9
mvliorum milliwm exercitu simul
conlra utrumqne imperium bcllum movit, cxpcdiiione et impetu incredibili, e l veteremct novam
Romam potestaii siue subjlcere aggressus. quod
vir fortis et coniidens admodum esset, Tbraciain
ingreeeus vaetavit, urbibusque omnibus, quae vel
maritima, vel in contiiieoli. siiae essont, subactis,
ad AUiyrem amnem usque omnia-depopulatiis est.
Adversu quem cuni copiis oon poeniieikdis Tlicodoftius Asparein et Areobioduiu miait. Posiquam
aJileni Allilas quolidk viribus validior faciu* csi,
Tbeodosiiis ci sexies milic auri librai, ul ditious
sux fluibus eicederct, se dolurum, alque insuper
niille minaruni sli|ciidium anuuuni pcnsuruiu cs^c
poliiciUis csl, si de ca?.lctx> sorie sua comcnius
quiclusquc csset. IJle auro eo acccplo, Tbraciam
rciiquit. Ubi aulem vi in. gna in fiues vclcris Uomu.'
{\) Genscricbus in Africa Cartbaginem c l urbe

alia^ expn^navil: llippouein (jtioquc rcîum obsodd Oltsiilionis ejus meuse U T i i o , ilivus Augiisiiuus,
ojus civiiaiis episcopus, Dcum procalus, ut vcl
urbciu llipponenseiu xruuina cxpugiialioaid liLcra-
r c l , vel si boc non ficret, e vivornm sc numcro

exmierct, aUaiis septuaêsiuio scxto anno, cicricauis quadragesimo, in Cbrislo ubdoruiivil. (PauJ.
DiacuuUd )
, '
'
hal ,
JiHl
NICEPHORl
irrupit, Aelius, quem antea dixi.mus, primum
Romae digniiatis locum U n c n s , ct barbati iusoleiuiam non fcreits, ad Alancuni Galliam adminislraniem, quamvis Romanis, pro eo alque supra
diximus, inimicuni, se conlulit : maguisque et
variis promissis barbaro persuasil, ut ingenles
vires suas cum copiis suis conjungcrct. llaqueex
improviso Auilam ultra Danubium caslra habenlcui aggressus, ingentein ca?dem (1) fecit, multaque
Komiiiuiii millia inleremit. Ubi eliam (2) Atlilas(3)
basia confossus interiil, sicuti el ipse Aiaricus sagiua iclus occubuil. Ita ope divina eo tempore et
xelus et nova Roina Golihorum impressione liberaia est. Et Gcnseiicbus solus naiiouibus eis i m puravit.Vcrutu enimvero plurimi quoque alii raotus
sub Tbeudosio in Orienie et Occidente exstitere, ^
quos terrestribus et navalibus copiis oppressit.
Pcrsis quoque magnam illam quam retulimus reportavit vicioriam : quibus etiam cum legalionem
ad se misissent, paceui concessii. Quo belio Ardazaues Persa e l Areobindus Gutlbns singulari cerlamine congressi, praeliura diremere : el Goilbus
pcrsam in aquo campo equo insideulem ei caiapbracluin vicit ei occidii. Ea pax ad longum duravit lempug, usque ad duodecinium videlicet i m pcrii Anasiasii annuuj. De quibns rebus cuin rouiii
alii scripserum, luui eleganler eas in coinpendium
redrgit Euslaibius Epiphaniensis (4) Syrus, 5 8 0
qui etiara Amidae expugoalionem descripsit. Quo
lempore Claudianus e l Gyrus poeuc floruere. Q
Cyrum vero fama eet summum eiiam pnefecturae
bonorem gessisse, qui prafectus aulae antea dictug
erat, el OccidenUlium copiarum dux fuerat, Caribagine a Yandalis capia, cum Gensericbus Barbaros eos regeret. Plurima porro et niagnifica aedi(icia in urbe iuiperante et alibi imperator isie
construxit (5), et Alexaadriae maximum templum
crexit.
CAPUT LYIII.
CALLISTI
127i
#
, ;
, \
,
,
'
. " , ^,
. "
* \ ,
. \
*
'.
"
,
.

\ , 9*
. \
, ,
\ :,
,
. "
.
, ; \
,

\ . .

*
, ,
,
.
, ,
* \
'.
. '.
De obitu Theodosii juniorit, ut tu momimeuto putris Ilepl ,

sui til sepuitus, in celeberrimo sanctorum Apo ,
siolorum templo.
* .
j Et cum obitu* ejus appropinquarel, Epbesura

' venil, divum Joanncm illum virginem et evangelislam honoraiurus : leinplunique illius ingressus, &
oraiiooi sese d e d i d i l : in qua eliam, quis ei in
imperio Romano successurus essel, edoceri se a
Deo petiil. Quod ubi per visionera t\ Deus ostend i l , Constantinopolim rediil. Nec ita multo post
exercitu ex bello adversus Aitilam gesio reverso,
" ,
"
. ,
* '
' ,
. ,
.
-
(1) In campis Calalaunicie sive Gottalanicis.

lEgnal.)
(2) Certamen ei praeliuro hoc, cujus posl bomiItuiii memoriain simile nullum reperitur, ctrt-iicr
iionam diei borain coeplum esl. utriuque ccniuin
octoginia rniliia bominum cccidore, Goithoruin
rcge caiso, el Allila fugato. Homaui Aciio duce v i cere. (Diac.)
(5) Atiihu dciudc viribus rccupcralis, Aquileiam
cxpiignavit, Uoueriain Yalcnliuiaui g<:r:iiaiiutit -
rem slbi dari postulavit. Atque insuper aliam

lldicooem nomine d u x i t : novisquc nupiiis crapul^
ei vino induigens, in Panncuiiis morluus esL
(Cass., Diac.)
(4) Eustatbius Epipbaniensis compendium sive
Epiiomen Cbronicam novetu tomis condidii, ab Êla-a usque ad Atiasiasium imperatorem. (Soid.)
(5) Sub Tbcodosio Ycnetiai mediis in aquis iiabilari ccepla. (Egnat.)
1273
ECCLESIASTICiE IUSTORIiK LIB. XIV.
1274
, , , urbe egressus est ul equilalione el venatione se

. * recrearel. Alque inler equilattdum equo di lapsus,
spinae vericbram luxavit. Quapropler leciica in
,
urbem rclalus est. Atque ubi se morilurum essc
* ,
sonsit, cum Pulcberia sororc secrelo ad se evo. , ^
, - cala, de Marliano ex Iribunis loculus est : Deo
gratum placiiiimque esse dicens, ul iile post se
,
Uomaiiam adminislraret dilionem. E l ille quidein
' '
. \ , . cuin baec dixissel inortuus est. Nondum aulem
" * , imperaloris morte compena, Pulcberia Marlianum
- accersit, virum lemperanlia et gravitaie morura
pra claruin, el senio jam venerandum, et coneilio
,
, , de imperii successione cum eo cominunicato ,
inquii, ego ex senalu omni pre cseleris
, , 5 8 1
. * - imperio dignum judico. Proinde jurisjurandi reli gione interposila, te vitas et potesiali, maxiroe
,
aulem virginilali meaj, quam a prima adolesentia
, . Deo consecravi, non insidialurum esse, imperiuni
* ,
ipsum cape. Postquam ille quod Augusta volebat
' (
peregit, patriarcha Anatolio, qui Flaviano succes), serat, el universo senatu convocatis ad Septiinum,
, ", ' - slatim eum imperatorem creavit. Tbeodosius au. *
tem posiea roox in paterno monumenlo Roniani
, lapidis repositus est, in dexira sublimi sanctorum
',
Apostolorum templi porticu : in qua porlicu, eo ', demque lapide, paler quoque Arcadius, et inalcr
, - Eudoxia, necnon avus Theodosius siti sunl. Iit
.
sinislra aulem, quae ex adverso esi porticu 6acri

ejus lempli, Julianus et Jovinianus jacct. Mortuus
. , esl imperator Tbeodosius annos quinquaginla et
* '
unum nalus : ex quibus quadraginta ct duos ma ,
xima cum pietate imperavit, ita ut vitain ipse c:
.
posterilali administraiionem suam tanquam impcrii

forniam reliqueril. Coinplecliiur decimus quarius
- iste liber annos quadraginia duos, cum a mundo
,^',
condito quinquics niillesimus noningeniesimus se*
\
xagesimus quinlus (1), a divina autem Domini naii .
vitate quadringeniesimus e l sexagesinius ageretur
annus.
4
T e
(i)SecuBdam neotericos 4431.
157*
ORDO R E R U M
1275
O R D O RERUJXE
s
NICEPHORUS
QILE IN HOC CONTINEKTUR.

CPOLITAMS
CALLISTUS
PATRMiCIIA.
ECCLESIASTltlA HISTORIA (Conlmwilio).

LIBER OCTAVUS.
. f. Repctillo eorum qua* diela suiit, et dicendorum proposilio.
CAP. II. Brevis commemoratio renirn apostnlis
.jrqualis Constantiiii, a nalivitate ejus usque ad impcrii
iinlium.
tt
CAP. III. Ut Conslantinus t.vrannos vlccrit, et Chri'slianam amplextts sil relijiionem
15
CAP. IV. Oe cond:ti urbis Constanlinopolitan,
.Tdiflciisque eitis : et ul res ( bristinnnrum aueia sint, et
ile pielaie. viriuie ac conslilulionibus saucti Conslanlirrt.
IH
. V. De Arii cum Alexandro contentione : de
uleliiio : unde et quomodn, et quas eausas et occasiones ea coiileniio exsiiierii.
22
. VI, Qui ea temp^ssalp magnarnm orbium
fi erini episcopi : et de epihcopis qui ab initio Ujzantii
Juclesiam rexerunl.
27
CAP. VII. Epislo'a Aloxandri Alexandrini cpiscopi
ad Alexaudrum CuiiMauliuupulituiiuiB episcopum, de
Arianis.
50
. VIII. Alia ejusdem rpistola publice universis
foripta, in qiia Arius excommunicalur : qua eiiam
Eusebhia^Nieomedbe episiopus perslriiigilur.
58
. IX ()uibus de rcbus Arius ad liusebium Nk*omedip episcipim srripjteril.
45
.. X. Qu Eusebius idem Paulino Tyrio episcopo
acripsoril.
46
.. XI. De synodis pro Arlo coactis, et de larba el
confusione quae orbem propter Arbint iiivasiit.
50
CAP. XII. Ut Coiislaiitirius au iila Ecclesl conteotioue, Nosium Hi^panum tn Orientpm miserit, ad coucoritiam inler dissideihes conciliandam.
51
CAP. XIII. Episiola Deutu diligentis imperatoris, a<I
Alexandrum el Arium missa.
51
. XIV. De prima universali sancU NScena synodc,
qtue de ea Eusebius scribat.
58
CAP. XV. Qu anle synodum sint acta : et de duobus
philnsophis qui pra?ler omnium opiiiiouem in Cbrislutn
crediderunt.
62
CAP. XVI. Ut imperalor synodum ipsam ingressus
sit: el oralio ejus, quam ad sacrum episcoporum ordiuem
babuil.
66
. XVII. De quibus rebus synodus decreta fecerit,
el de sanrm fidei noslra? synibnlo.
70
CAP. XVIII. De episcopis qni per dis*idium conlra
dccietum synodi pngnarunl: el qua? ronira eos ipsumque
Ariurn svnodus ei. Ipse imperator consliiuerunt.
71
. XIX. Quaj de Paschate ct baeresiarcba Melitio
synodus decreverit, et de sacris divinlsque canonibus.
Jtem quid Paphnutius coiifessor suaspril.
75
. XX. Quod etiam Accsium Novaliaoorum episcopum imperator in synodum accivertt.
78
. XXI. Qun.ia Eustathius Antiocbenns, et Albanasius AtexaiidriniiK, episcopi, vera? pielalis propugnatores. de vnodi aciif hislori monumrnla prodidt*rim. 78
. XXII. Epistola Eusebii Pampbdi ad Ecciesiam
eunrn, acta syuodi exponens.
H5
CAP. XXIII. I H doo eliam mortui epiecopi et Paires
derrelis sjnodi subscripserint, Cbryânlhus et Musouius
90
XXIV. Qua? ipsa sanota synodus Alexandrinai
ecripsorh Ecclesi-e de rebus in synodo gosils.
90
. XXV. Kpistola magrd imperaioris f.nnslaniini
*d oinne^ ublque ecclesias de saucta) synodi yclis, ot
dvf*rsiis Arianos.
9t
. X X V I . O'od Omslantinus bencdiclionis ransa,
Cvi^tauliuopoliiu syuudo lrans!ala publkuui ci pru.buil
f
epulum et mnnerihns omnes honoris gralia prosecotus

dorrnun quemque dimiserit.
99
CA'\ XXVII. Episiola3 magni Constantlni de eccleeiariim re>lauralioue el sacrorum librorum comparatione.
105
. XXVMl. Q\\X) ma^rnus (Onstantiniis liicario
Hierosoivmorum episcupo de vivifico Cbrisli sepulrro
scripserii.
106
CAP. XXIX. Ut imperatori maler Helena Hieroselymis , el ibl crucem sanclam iuveoeril, ei qiiae
circa eam inveniionrm sinl acia.
110
. XXX. De ecclesils quas Helfr* Pt Coagltnlia&s
Bi^rosolvmis et eirca ea loca construiennL
f ff
CAP. X X X I . De Deo gratis optTibi bea\ HeWn,
ejusdemque obilu. Item de cognofnine e\ urbe : pr%.
terea hisloria lidem prope excedeos de samclo manyre
Luciaoo.
118
CAP. XXXII. De Irlbue msgDiflrra micibos qua ki
maguis cnlumnis (onstanLiuopoli OoelaDtiDuscollocaul:
cl miriflca de uoa earum narralio.
119
r
. X X X I I I . - Ut (onstantinusCbri3Uaaisnrrtimubique
terrarum propagari cura\eril.

\tS
. XXXIV De Iberis, ut ii ad piam Cbrislian
fidei prdcssionem sint adductl.
tJ6CAP XXXV. Ul etiam iiiierioris India? populi Christiatiisniiim siul amplexi.el nalioitidem Araeuiorum. tol
CAP. XXXVI. Quid Sapori regi Persarum aerideril:
de episcopo Symeoue, deque iis qui cum eo inartyrio
sunt aflVcti.
15o
CAP. XXXVII. De TarbuU Syraeonls sorore : de
Acepsima el Mtle episcopis, altisque in Perside sederiin
inillibus niartyrum.
144
. X X X V I I I . Qu ConstanliDue Sapori Persaroo
rcgi pro Oirisliaui* srripserit.
146
. X X X I X . De vita monasUca. nnde ea initium
sumpserit qutd ea profileatur, et quus bibeerii aciorcs.
147
. XL. De vita el inslilnto clarissimV \nter mooachns Anionii Magni, el sectaloribus ejus, e\
Pau\e
Simplici.
\oV
. XI.I. De sancto Amone; el Eutycbiano qi
Otympo Itilbyni* moute versatu est.
158
.
De anriis magDorum miracoloruin edtoribus, Spyridone. Mcolan et Parthenin.
163
CAP. Xl.ill. Qucmadmodum Eusebios et Tbeognis
Arinni, libello pa;nitenti exhibilo, saas receperinl
erclesias : eosque qal Ui eorum locum subrogxu erant,
ejpcerint.
167
. X L ( . Ut pnsi Alcxandrom Alhanasios AJexandrie episcopatnm susceperit, ei dc ejus a puoriiia
insiiiuiione; ei ul sclpso magislro aacerdos sil faclos et
magno Antnnio charus ftieril; el de Ahaooram cootr*
ipsum calumniis et insidils.
171
. XLV. De syuodo Antiocbi congregaU, qam
opiscopîum Eustatbio magoo abrogavit:et de episoopis qui e.\ scccesserunt.
175
. XLVI. De Romano el Hierosolymttano p i l r i archis. liera de Arianorum el MeliliaDortim conjuoclioDe
alque unione.
182
CAP. XLVII. Ut Arius s!t re>ocatns ab exeilio, rectamdeinde doclriam el religionem seclaturum pollirilos.
183
. XLVIll. Ut Alhana*ius, qaod Arium non susceperit acrusationem sustinuehi ab Arianis et Meliiianis el de decantata Arsenii manu.
190
CAP. XLIX. DesynodoTyricoutra Alhanasiameoacia,
et ut aocnsaiiones coolra ipsum iosuiulas faisas esse
Alhanasius argtieril.
194
CAP. L . I)e consecrallone scn dedicalionp trmpli
Hierosnlymilani epistnla imperatoris ad syimdum Tyrt
Pl.oeniciajcungregalam : el ui Atbanasios cxsulsii faciu<.
f
199
. I.I. Ut Arins ex Alexandria fonîantioopolim

advciiieus npgoiium facesseril Ab'xaiidro ( O i i s l a n l i n o p o Ulauo episcnpo: cl ul Alcxaudri prccibiu Anuv ui
QU.E IN HOC CONTINENTUR.
1277
ruptus et qtiomodo AUianasius obiltim ejus- in scripta

reluleril.
*U6
. III. IV ik quap postea Alexandrite arridcrunl,
el <ie eonshlutioue quam imperalor cuutra omne lulil
lijpreês.
211
CAP. I.fif. De MarcHllo qui Ancyne minoris Galati
pisopus fnit el de Asierio ni.phisla.
214
CAP. LIV. De obnu el le>iui]ie,.lo magni* Couslantitii.
218
. l.V. Oe spptiltora c j m : iipm quibus monb i%
qtia slaiura el lorma coipor.a fuenl.
2i>
LIBER NONLS.
CAP.I.Proamium lotius libriargumentum exp<\npns.
CAP. I!. Ut FuwbiiiR Nicomeib episcnpufi, jusque

eeolaiorts Arii dogma iHnilirmare tolenlrs per qiirmttaui
Ariantirn presbytvnu lurbae in licclrsia fnactlaniul. 226
.. III. Ul Alhanasius PX (.alliis redi*il ottm
lilleris Conslanlini Osaris; de obiln etusclfiii ConsUtiilioi. lletp de Acacioqui suciesor husebii t ampiuli fmt.
210
CAP. IV. Alexandrn ronMarit'nopo|fiamr> epf*ct>|;o
delunclo, Paulus et INaredonms piontni el Ariaiiormn
clerlione loouin eju* obtitiuerinl; et nt I'aulu ifioxsilitim
aclo. Eusebius Nicoiuedieusis iu rjus locuin tiiulle tw.
CAP. V. 111 EnsebiH* roaclaÂnliocbl* synodo, atiam

fidci proTnulgarit cxposiliHfiifiT E l u l episcupaiuin aUrogaril magno Alhaiwsfo. Iiem de K*isebio l-jnt-em>. 251
CAP. V I . L ' l Alhanasio tj'clo, (.rpgonus mditari
maiiu slipatus pcclesiam oecuparit. De Julio ltomano
episcopo, quomodois Aihanash caSuni agr iulprii. 258
CAP. VII. Ui posi Kus<biiimff*a*ilusrursi m sedrm
recfpent, Ari.niantem Mat!tdiifiiiim coir.isieum fmvriiil,
el dt-cade Herniogeuis ducis: et ut deuuo Paulus *
ejeclus.
239
. VIII. Ul AUiannsUis et Paulus lil eris Juti
ftvli sedes siias rerpprrinl.
f.it
CAP. IX lit impen.lor Paulutn p e r Philippum p r . i fpcium in u?siliuni agi curavei il, Maerdoiiiwin :*ulem in
Ihrono colb.caru: el ut Albaiiasutsluga sibi coiiMi|i<erit.
2-'J3
CAP. X. QuomodoJiiliusRomamis ponlifex episcopis
Orienialibus scripserit ut ni.llereuliir, qui pro A.haiiasio
pll'aulo ralinneni ipddeiem; et qu:i m rip ct itt 'uiislaiilio
trairi Occbleiilis Imperalor Cousiaoe-el quoiiiodo qui
rx Orienle in Itaiiam tenuraiil, aliaai iidei tuigaientil
expoMiionenK.
247
CAP. XI. Vi OccMentaHbus et Oricntalibus pirlibtis

de. doctrina fidei iritsiiiiiuiii dissidentibns episcpi Orienlab's exposUlonem Hdi composueru.t, quaw lofigiorcm
uoniinaruiii, el 0 culen^libus niiseriut.
250
C A P . X I I . i)e Sardiceiisi synodo.
258
. XIII. Qna Socrales scriplor erclesiastir.ns de
opimone. Euebii famphdi nu>m<iria? prodidem, et quae
Occideulis Orieutisque de lide Nicasua fueiil sculeiilia.
202
. XIV. De.^gypliis monuchis, Scellolis scilicet
P l Tabnmesiolin. Alque iuibi deduobussanrlis Mararii.s.
llem de Pambo ei Pacbouiio. Item Apolkmio ei de
Anubio.
^67
CAP. XV. T>e Pale^tln et SyriTB monaebis.
27o
.. XVI. I)e mmiarliis Pomi, Korop et llalias, et
tnibi de Euslaihio Sebasli' eptscpu q i anctor ei antctJgnaiiUA eoruni f u i i ; ilem de sanno Lpliraim.
278
XVII.Debidymu;ilem de Aeiio i Apollinari
luereiicis.
287
' . . DP Throphilo lndo
2iU
. XIX. D Philoslorgio ei qna9 eeripta reliqueTil:de lelici Arabia^de qualuor niagnis tlumiidbus et
tie paradiso.
298
i . XX. De egrpgio ia Christianam religioitew
filiorum CoiisUuilini MagHi studio et opfnionihus eorurn;
et ul ^liquaiiiiilumr.oiislaii*iiiHS traiisversiin actus fuerii,
ei de dissidio seq coiiiciitione supcr consubsianuali el
simili subsiatiliaH: et de Aridiioruin.
3U7
. XXI. IJl post Sardicfnsem syuodum TBinis
r.onstanlis Ca?sarisaddurlus (*Giisiaitius ab exsilio rr.vr,c.iverfl Pauluin et AUiauasium el quiu roustautiiH
Athaimin 8rnps**rit.
511
. XXII. KpUtola lulii Homani pro sancto Alliaiiasio exandrinis missa.
51.9
( . XXIII. De Anliochenis episcoph^ el demalevoleniia Slophani cui I.eoi.nus surcessii.
518
. XXIV Ut Alhana.sius sil reccptus alque sectalore* ejus &cdes suas leccpcriu^.
519
)
1278
CAP. XXV. Epiytola CoDsUnlil ad Alcxandrioos pro

Allianavio.
32
, XXVI. Ut civilates Aibanasium pxcepcrlot, oi
de syuodo Hlernsolyntis propter eum coacla et quai ea
fîiOi.us Alexandnnis pro Aibanasio srripseril.
52(i
. XXMI. L't Urtirinset Valens Ariaui lihellum
paeiiitenlia? Ju! Komano ponlitiet obiulerint; <*l i.t
Nitîiamtideui amplexictun AUai*io iiurjliajii rcdiprinl.
327
.. XV'II. po lcmpnre r c s q u o q r e publica
inale hubncril et de Sap<u-i IVrsartim r*j:is contra
î>ibiu expeditione * oci inii;i|.)Ms lvi,tn:d Magn< fiiio, bnlaiitoue alus.jue qui pusl luoiltn Coiisl.niI w r . r s a n s pxsiiiere. .
5>i
I . XXIX. L l mrsum Arianomm opera A'lianasius
sil expnlsu* ipsetpie si lugai o)Uiuhern :el ul deutio
Gpo^gius Altxaiidriaiii <\\ penli>cius, Alex;tn<irinis(pic
pitituia iuala conciliaril: quemadmoilum ea 1e re uialione de fuga a Ashatiasius snipium rtdiquil.
53i
. XXX. Ll e a d r m ei Macedonuis (oosl*ntioo{M)li,
rircuniqiie ea lu-a lecehi: ti ul mariyi io \mfuncti auit
Nan iaiius , Marlyniw el Paulus CoukUaiiuopoiiUiius
episcopus.
558
CAP. XXXI. De hirppsiarcha PhotiiK), el de iribus
fidei formtdis in Sirmio editis, ei uiaxitiie de Marci Arellmsii fpixropi tidei evposiiione.
54t
. XXXII. liiyramii (Vcidenlalpx sinl devicli.
Britaiuii) sniiroi el Magnentiiis. De Judeis Dioce>artriis i l i u s , el tii (ailus < ans;ir sit inicrfe*
551
. XXXIII l i demio Ahaiii synndos Aoliochia; et
Medudani cclehranles, Aihanasium oppugnariui: et quaj
consiiia tle pprver>ioie Odei ronsiaiitiu cepeilt.
555
. XXXIV. Quas calantitairs sub iinperio ronslantii m a g m i s perlnlcril Aihaiiasius, et ul Deus ea pe enm ex
uiaxiuiis bberaril penculis, el ul is mulla divimlus previdrit
5>
. XXXV. Ut I.iberius Julii Rnman succe*sor, quod
r o n s t a i i i i o oppnsueril, in evsiltain s:l aclus, el 1'elix
I O C I I I I I e,us ociuparit.
365
. XXXVI. De blasphcmia Aotii fyrri, et iiera
Eiiiioxii Aiilior-bcni. Iiem *le sym d> Anc.vra* c o a c i a . Et
quae Gporgius l.aodictMîs 'pwopus vi (.onstaniius i m pirah;r eonira Aetium et Eudoxiuin ad eam sjuodiim
tcripserint.
3(6
I AP XXXVII. Derrbus in Sirroio acli*: Pl ut I.ibeTUIS Routaiii rev.Tsii *mii l-Vlice j>ncce$sure tm episcopaium adniiuistrard, loucc paukf >stevivis Feiix excfs9it.
371
. XXXVIII. liiftlitHtafn Nirome lire propler
Endoxiuu) ei Aeiiiun synolnni inohis
r coorlus s o l vern : ct ul iiuiisyiioduiiniiOrieuieuielOtcideulemscindi
alqne dividi piacueril.
.
571
CAP. XXXIX. L)i ArimineHsisynodo, io qua OccidcntaAes ab Gitenlal bus d e s e n s ^ r i i n t .
378
. XL. Kpislola Arimiiiensis conciili Constanlio
impcrai.ori missa.
382
. XI.I. I)e eplscop^rnm Ariminl congrogalonmi
cnni imperaloredisstiiision.-: ei de synodo Uolo uialo Niea?a qus Tbraci'*'citiias C9l, toacla.
586
CAP. Xl.ll. Q ' i mala Ariani mtulerint consobnlanliale t-olcMilibus: de Mace-lonii crudeliuip. Q euam
mala Noraliauis propiT coiisiibKlainialt aci-id(TJif. t l
Macedonu3 I r a B s l a i h iu a i*m lciuni*,<Msiantini reliquiis,
(umultum p"p.;li concilarii: q u a m ob causain Cuuniatilius
est itidign'tus.
590
CAP XI.III. De ynodo Seleucia? congregata, et aba
Hdci formufa quam Acacius duiavii.
594
' CAP. X U V . l>e rphii* r.oiivUnUno|o]i post S e l e o c i
synoduin aclis. LU Aetti episropalMs abrr gal$ sit: et ul
qni Seleucia? fongregaii lueraiti, el simul Otcwi Qtales
Arimtupn^ subscripsennl (idei: ac deimeps ronslanlino*
pob qiiinquagiuta sypodo congregali episcopi, Ariinitiensem ti<iem couiprobariiit, qmbusdam il.i verbis ab
Acacio addilis. raiaiogusvariaruin lideiexposiiiotiuni. 405
. XLV. l i Acarius ci Eudoxius cpiscdpalibus
priyarint Macedonium, Kleusitim, Basdium, el. Si>pbroijium, no doctriua causa, sed propter pvivala quaxbm
crlniiua.
407
. XLVI. L*t ollam Cyrillus Hleroolyiiiilaiin8 eplscopus episcopalu dejecius sil, el qui in locum abrogah^riim ppiscopi suffecli. I)e iinpi-obo ei inqiorhuio sopbismate Kudoxii ronstaulioopolilanl, et deperseculioneliim
ab Acacio profecla.
414
-. XLVtl. De hspresi Macedonii, et Maratlionii
Nicomedia?, ei Eustalbii Sbastie episic<|fniiH, q u i primi
C(ntra SpiriUim sancium bla^pliema pri>ferre verba Cii
perunt, el propier*a Piu'iin):i^*ii)ai')!i a p p e l l a l l suul. 4
CAP. XLVIU. l l Ludo\io (oustauliuopoliui iraduukH
f
1279
ORDO R E R U M
1280
MHetius ex Scbastia Anliochiam sit translalus: el ut eo
CAP. XXVI. Do Grarcis el olbnicls artibns el lilleris,
ejeclo, Euzoius sedem ibi obiiuucril.
419 etiam Clirietianispielalem coiiscctanlibus eas uiile* esse,
C.AP. XLIX. UtAcacius Antiocbiaeeliam verbam siinile easque Christianos addiscere oporlere.
511
ex Ariniiuensium li<ie eximere conteiideril: ei ul idem,
. XXVU. Ut Joliauus expedilione in Penas su*cum praeslare id uon possel, conquieverit: elde Georgio
cepla, ADliochiam venerit: aique ibi propier barban
Alexandriuo, ul is Aleiandnnis gravis moloslusque fuerolixam ludibrio halntus, conlia Antiocheuos librnm,
iil.
415
lisopogona, hoc esl. Jjarb^-osorem, composuerit. 518
CAP. L. De imperaloris Constantii obitu, et qua3 Gre. XXVIII. Qua? praBvaricatori buic in Antiocbenorum luco Dapbne accideriiil : el de lumulo saoed
gorius Tbeologus de eo scripla reliquenl.
426
Rabylas martyris, el de sauclo Tbeodoro cofifeLIBEH DECIMUS.
sore.
519
. XXIX. De fraude Grspcoram oraculomm. ComCAP. I. De *ita et insiliutione prcevaricaloris Juliani,
memoratio eorum qum per vindiclaro divinam passi suol,
ei ul permissioue Dei, Ronianoruin imperalor s.t renunUatus.
451 qui sucra Cbrisuauorum et res divinas cuotumelia alTece527
. II. Ut pra?Yaricator et apostata per Thraciaoa runt.
. XXX. De statua Cbrisli, quam io Paneadc
prolicisceus, ConsUutio defuucto, touslaouoopoliui perPboeuicia)
mulier
illa
quae
Auxu
sauguifds
laborabat.
venerii.
442
531
CAP. III. Ut Chrisliano abjurato, Julianas in idoloruui erexit.
. XXXI. De fontequi Niconoli sWe in Emmaiis
fanis versareiur; et ol inter sacriticaudum iu borrenda
esl: eL de Persea arbore HeriDOpoli, morbos jncurabispectra inctderit.
445
les incolatu Cbrisli eananie.
555
CAP. IV. Ut idoloram teniplis apertis, vetusla privi. XXXII. Ut impiu* religionem noslram exslinlegia et proveutus Cbrbiianis adeniptos Ulis dicarii: et
guere
conatue,
eliam
Judseis
permiseriL
Hieroso/yrois
qoa? Gazae el Caesare propteri iolonvm templa feceril. 446
teuiplum restaurare : el que lum ibi lidein prope
. V. Quomodo, ul favorem plebis aucuparetur,
555
omues passim episcopos a CoDlauiio io exsilium pulsos oranera excedenlia leTeneriot.
XXXIII. De igne, qui inm tbideoi rrpeote e$t
revocarit, cum propter Constaolii odium, lumquod Ecc'eexortns
.
etde
iisqua?
veslimentis
bominom
figura
cmeiam lorbari vcllet.
450
CAP. VI. Ul eliaw magnns Athanasius tum apud vir- cis adhserunt, signis; el de diviuo ETangeUoin (ttn559
ginem pudicam occullatus, publico se commiserit, el Eo damenlis invpnlo.
. XXXIV. Ut Jolianus Impeto in Penidem
clestani recepenl, Georgio riano a populo iuteremplo. 451
. VII. Juliani epi.slola ad populum Alexandriuum facto, per errorem naves ad Eupbraten exusserit: el
praelio commisso, occulla plaga isiuc intenerit.
546
mlssa, propter Georsii ccdem.
455
. XXXV. Qtiod visiones diYinaa quibusdam ap. V l l l . De Eusebio. Nestabo et Zenone fralribus,
parenles, Juliani apud Persas necem porteoderint 551
qui Gaz niart.yrium sustuiuerunl: ei desancloUilarione,
XXXVI. Qu Libanius iu funebri oralioneJamiraculorum edkore.
459
liaui couira nos scripseril. Et respousum, dicla ejus re. I X . De calamilatibus in Phaenice et Heliopoli et
felleos.
565
Emesa loleraiis; el de jKinyliano, ei Doroibeo, el Dorni. XXXVII. Ex secunda Gregorii Tbeologi iu
liano, el Jttarco Arelhusioruni epwcopo.
465
Juliamim invectiva, de ingeuio, moribus, geslu corporis.
CAP. X . DeTbeodulo el Taliano 1'hnrgibus: pnttermorie el sepuliura Juliani.
566
ca de iis qui Ancyrae in Galaiia inarlytio sunt aflccu,
. XXXVIII. De iinperio pii imperalorU JotioiaUusiride ei Basilio: Hem de Eupeychio Cappadoce. 467 oi iu Perstde.
570
CAP. XI. Desancto Ariemio: item de sanctis Mauuel,
. XXXIX. Ut Jovinianas episoopls exsulanlibas
Sabel, el Ismael: ei de beala Publia virgiue.
471 exsilium remiserit, el ut slala Chrisiianorum sacra in
. XII. Ut aposlala res venales in loro polluendas
ecclesiis hoooriOce restiluerit, et idolorum cultuai aboconlaminandasque mandarii. Pe saiiclo Tbeodoro Tirone: leverit.
571
el de sanctis inarlyribus, Juvenlino el Maximiuo.
474
CAP. XL. Ut Jovioiano etiam Macedoniaoi Aoliochi
CAP. XIII. De reliquiis saiiclorum prophetarum,
libellum supplicem oblulerini; el ut synodus jbidem
EHa?i, ei Joannis Praecursoris el Bapiisia.
475
Nic^nam fidem approbarit, coiifessiooemqoe suaiD scriCAP. XIV. De Lucifero el Eusebio: it Anliochi in
ptam ad imperalorera miserit.
571
locum Meleiii Paulinus slt subrogalus. Ilem de AlexanCAP. XLI. De sancto Atbanasio, ut ab exiiHo drinasyuodo, qua3 cousubslaulialem Palri el Filio sanctum catus, in magno honore apud Joviuiaoum fuerit, el rw
Spiritum diviuiiui asseruit, Albanasio prresideote. 478 ccclesiarura iEgypliarum deuuo cum poieslale adm\o\CAP. XV. Qns eadero synodus Alexandri de istis etrarii.
515
verbis, substanlia, et subsisleoiia, evidenier el clare deCAP. XLIl. De synodo Alexandrioa, cujus decrelum
creverit.
479
maguug Athanasius d iniperalorein raisit: el ul profcs. XVI. Quae Atbanasius io oratione qoamde fuga sio lidei Nicria multo jan lempore exagiULa, io prisiW
8ua inscripsit, commemoret.
482
Dum s l a l u m sil reslitula.
578
CAP. XVII. Ul eo tempore Anliocbi tres epiecopi
. XLIII. I H imperalor Jovinianus in DadasUnis,
fuerinl, Meletius, Paulinus, et Euzoius: et ut Lucifer
cum magua piorutn oinoium jaciura, vllam Onierit. 582
propler Eusebiura offensus, baereseoe su auctor exsliteril: et ut Eusebius Vercellensis et Hilarius PicUvieosis
piscopi io Occidenle, Ulyricis, Gallis et Ilalis Romana
LIBER UNOECIMUS.
585
slaiul ei Gneca liogua sanam Nicsnae fidei doclrioam
anuunliarinl.
487
. I. - De vlu el moribas Imperatorfs Valeotioiini,
C A P . X V U I . D e Macedonianis, ut tumroagnaliberlate
ei de fratre ejus Valenle.
586
fmpietatem suam docuerint. Quid ii sensennl, el quibus
.. II. Qui eo tempore In magnis orbibos eccledeiensiouibus adversus accusalores suos sint usi.
490 eiarum curara per successionem sortili siut.
590
.. XIX. De saiicto Alhanasio, ut ab apostala in. III. De concilio Lampsaceoo, ei ut io exsilium
quisitus. arte miriflca profugus e\aserit.
491
pulsi sinl consubstantialis cultores.
590
. X X . Ut Julianus denuo tdololatriam Gra?coruru
. IV. De lyrar.ntde Procopii; et de moro CbalcevpbemenliusetacriuKComprobarit,elde EleusioCyziceoo. donis, ibique inveuto oraculo : elde aquaeduclu CouslanTilo Boslrensl, el Mari Cbalcedoueosi, episcopis.
494
linopolilaoo.
594
. X X I . Quomodo Julianus arle t dolo idololaCAP. V. De Elcusio Cyziceoo et EuDomio; Uein de
triam coofirmaluius, religionis noslr proprios rilus
Agelio Novaliano episcopo.
59S
idolorum fanis accommodarelinstituil.
498
CAP. VI. De Macedonlanis, ct , ton. XXII. Epistola Juliani ad Pouiificcm Galatia
eubstaolialis, culloribus, el de legaiioue piorurn Rotnam
Arsacium, ul CbrisUaDorumraoresimitaodo coasecietur. missa.
599
4H9
CAP. VII. Coofessio legatorum Liberio episoopo
CAP. X X I I I . Qii contra pielatem nostram impius
Bomano exbibila.
601
eg>nt, el ut dolo exercitum ad deorum sacriflcia, dona. Vlll. Epistola Liberii, eplscopis orientalibos
livu pa de causa dato, pellicere tenlarit.
502
mUsa.
6i>l
. XXIV. De coustUutionibus ejus contra nos
. IX. De synodls Tyanae et in Carta coactis, 603
pubhcalis, et ut pecunias colligere coeporil.
506
. X. De ea quae turo grassaia esl pcrsecuiiouH :
. XXV. IJt iosoper apostata, lege lala, Cbrisliaet de sanclo Albauasio, ulis sulussede sua non sit cjr*.
nis Grxcarum arliura el iu.slituiionum liiteris interdixecius.
6'
rit : et ul Gregorius magnus, el duo Apolliuares Syri,
. XI. Ut Ariani el Eanomiani pcr dissidium sinl
earr.ts Scripturas omni gencre carmiouui expolienirs,
sejuncli: el de Eunomio el Aeiio, elqii% ii conira orcousilio cl iuslituto cjus obslitcriut.
510
Ibodoxam Gdcm novaruin rcrum siudio siut couati. Gu7
OUiB IN HOC CONTINENTUR.

1282
CAP. XII. De bsroti Apollinarium pairis et fllii, et
CAP. XXXVII. De Pior, Pidymo, Arscsio, Aramouio.
quomodo in suara declinariol h&reftim.
609
et fratribus qui Macri seu Longi appeUati sunt.
703
CAP. XIII. Ul Basilius el Gregorius uterque libros
CAP. XXXVIII. De nionte Nilria, et loco a Cellia
refutatorios conlra Eunomiura et Apollinanum scripsedicto. Iiem de alio loco, cui nomen esl Riuocurura, et
finl : etqua? istorum bsereticorura fuerim opiniones. 611
de sanctis Dionysio, Mela el Solooe.
707
CAP. XIV. De hreei AnlhropoinorphUarum et
. XXXIX. De Paltesiin monachis, Hesycha,
Massalianorura : pra?lerea de Novatianis, quod et jam ii Epiphanio Cyprio, Salamiue, Auimoaio, Sylvauo elZain multas seclas sinl divisi propler feriaruui Pasch
charia.
710
mutalionem.
613
CAP. XL. De Syrie et Edesa monachis, Epbraim,
CAP. XV. Ut Eudoxio Constantfnopolitano eplscopo Apbraate. Juliano, Barse et Eulogio, qui episcopalum in
morluo, Ariani Demopbilum, Calholici auleui Evagrium, monaslerili gesserunt.
711
Kustalbio Autiocbeno episcopo buoc ordioauie elegehnt:
. XLI. De Cuelesvrim et Aniiochiaa monacbis.
et qu hfs acciderint.
617
Tlem de monarhis qui Galaiia, Cappadocia, Bilhynia,
.. XVI. De cradeliiate Arianorum, et ut Valens
et ad Pontum Euxinum pbiiosopbali suut, el causa cur
circa Aslacenura Nicoioedi^ portuin uctoginta ei-clesiaveteres monacbi longani fuerinl.
714
eticos viros uua cum iia>igio iu uiedio maii igni combns. XI.II. De Evagrio philosopbo, el vlla instiiuserit.
617
lisûe ejus.
718
. XVII. De vila. iustiluttone, studiis, et inlima
LAP. XLIII. Qus Evagrius in quibusdam libris de
amicitia magni Basilii et Grpgorii Tbeologi : el ut ad
ejusieraporis mooacbis de vrboad verhum scripseril.722
sacerdotalem sedem sint provecii.
619
. XLIV. Brevis comiremoratio tanquam in
. XV111. (Jl posl Kuêbium Basilio Ecclesia rapsumnia claronira ejus jpl.tlis virorum, ut eos divina proodocum sit comraissa : el de iiiiigni cjus adversus Va- videniia id tempus lanquam scopulos cootra immensos
enlem dioendi liberUle.
622
fluclus el lernpestalcs lnienU
7.6
O P . XIX. De fraterna conjunctione ei amicilia
CAP, XI.V. De inlerilw Gra?cornm idololatrarum,
Basilii pl Grpporif, eL de sancto Greg rio Nysseno : et
propler oracuta quoedam lilleris distioctaB desiguata,
quod tres iu hcclesia fiierinl Gregorii, sancliialis omnes
inilio faclo a Itliera uaque ad . De aslronomia, el
parlicipes : et praslerea quarins quideui h&reticus. 627
Themisiio pliilosopbo : et quibus is verbis Valeiitein
. XX. De sanclo Amphilix hi-> ppistcopo Iconii, ut
lenieril, ut de perseculione nonniliil remilierel. 727
Is per angelum sil ordinalus : ei ul tum diviuus Ciiry. XLVI. De Mavia Arabix regina. ut ea bflum
soslomus eliamoum adolescens, gralisu ejus quas ei in- coni.ra Uomanos ceperit. ac mox cum iisdem pacem
erat, egregium de se pra?l>uerii spccuneu.
630
sanxerit: ei de Mose primo Arabum episropo.
731
. XXI Ul Valens Antiochi* maximam pereecuCAP. XLVII. De Ismaeliiarun el Agarcnorum sive
Uoncm conlra pios moferit, iu Quvio eos sobnvrgens * Saracenorum gente, unde iiiilium suntpseriul, ei qnoel divioum Melelium el Pelagium et Saiiiosalcuum Eu- modo Gbrisiiaiiismuro susceperint.
731
sebium, de cujus rebus gesiis brevis iuseria esi uarralio,
CAP. XI.VIII. De Gollhorum et Hunnorum Ronle,
iii exsilium egeriL
631
qnomodo ei qua ex causa Istrum Iransgressi, in jloina.. XXII. De Barse, et lyrannide ea qnam in civinorum dilionem impeium feceriiit : el de Athanarico ei
tate Bdessa Valeos iu mariyrio seu lemplo sancti Tbom
Fridigerne. Pra?terea de Ulpbila, eorum episcopo : et ut
perpetr.ivit.
6i5
posiea moio ronira Romanos bello, Valeutem ex An. XXIII, De Euloglo et Prologcne, tit roagtiiflce tiochia ConstaDtinopolim portraxeriril.
735
pro 6dp decerlaveriul: el ut post re.lihmi ab exsilio,
. XI.IX Quomodo Valenlinianus Valeutem aralter Edess, alleraulem Tarrie Ecclesi episOcpi pra?- guerit: item quomodo eidem Terentius libere reslitefuerint.
639
rit: id quod Trajanus quoquo, et aui duces ordinttmque
. XXIV. De sancto Fhmano et Diodoro, ut ipai
duciores feceruni: et ut Gotibis Tbraciam vastaotjbus,
regm Mektii rexeriut, cum iioudum episcopalem
cives Valcnlem conviciis incesserinl.
742
ixnilaiem suscepissenl.
643
. L. De sancio Isaacio, qui liberrime Valentem
CAP. XXV. De sancto Aphraate el Juliano : ut moest alloculas, et ul Valeos alicubi circa Adrianopolini
naslicam i solltudme vilam relinquenles, gregetn Cbriciun Gollbis acie congressus, ex fuga in tuguriuin
aii sint lulali.
616
rusticum, in quo multum stramenli fuit, per?euerii
,. XXVI. De obilu Athanasii, cwjdfc suecpssor
Ibique igni consumplus perieril.
7 5
fult Polrus. Pra?lerea de crudelilale Lucii Ariani: queta
LIBER
DUODECIMUS.
Ariaol Aleiandrin Ecclesiae, Peiro pulso,praalecirunt.
CAP. I. De imppno Gratiani et Valontiniani junio650
. XXVII. De perseculione quam Lticius monaste- rls, et ul socium iraperii Tbeodobium Uaguum admisi'liiit.
747
riis/Egypli iniulit, el de discipulis Aolonii magni: et de
CAP. II. Q\\\ eo tempore masrnarum urbium sacra.s
duobus sanclH Macariis, ut propter fidem exsulantes,
habenas rexerinl: el de Macedonianis, ut rursom il i
mtilta miracula edideriut.
654
Ecclesiam catbolicam turbarint.
7
. XXVIII. Epialola Petri Alexandrlnl eplscopi,
. III. Ut Gratiani eonsliiutiono Ariani reletrali.
exponens quae mala el clades Valens el Ariaoi io iEgypto
el , consubstanliali^, lidei prnfesiorp* etclrsiis
pii ititulerint.
658
sinl prrecli, el qu propter Paubuum et Melecbim
. XXIX. Ul propter eiccllentena virtui*m ejus
7fit
t e m p o r i s rpiecnporum haeresiurn uon invalneril tempe- Antiochiae acciderim.
alas : elmpulto Briiauni"iiis SoUharum episcopi.
670
. IV. De ApoIHnaris errore, el de sancO FiaCAP. XXX. De Valeniiniaiit iu religionem divitiam
Tiano, et Meleiio : quasque sedi AnltorhenaB eveneriiii :
rerer nti <bservaniia : et de Komana syuo<)o qu. ri- et de Sapore duce. et Kulalio Aniafteiioriim episcopo.7.V1
nilaiem oiisiibstjuiialem esse promulâvii : et de Da. V. De Meletio, ei Diodoro Tarsonsi ppiscqm.
maô el Lrsicio Uumanis eptscopis, qui Libeno succes- Item de Acacio Berrhn. episcopo, el abis : et de saiiserunt.
671
c:o Kusebio Samosaieno episcopo, ul ceriamen mariyni
. XXXI. Dc haeresi Atixeniii Mediolauensis
ImpleverU.
75.)
episcopi. ut a Damaso exancioratus sil: el qua3 synodus
. VI. Ut imperalores Tbeodoslus et Grailanus
dn oo ppiscopis 11lyricis scripseril.
682
h\t quidem Alemaitorum, illo voro Bartiaronim ad lsCAP. XXXII. llpxoria Mpdiolani scdilione, AmbroIrum colenlinm, pes compostteril: et ul Tbcodosiii,,
qui tuin ptripcturain gessit, eain sedilionein secum ThessalonicaB csset. postea a?ger ab Asrboiin *
dne voiena, a mnlliiudiue episcopus eleclus sit, ei de
baptizalus : et ut idem Theodosius prore-sionem lidoi
e;ns in dueiido libo.ilate.
686
B\\m publicarit, omnibusque maiidarit, Trinilatpm
CAP. XXXIII. IH magnos Valeotinianus e vila exces- (ronsubslantialem; colere, ei divum apo^lolum I 70
fteril. I)e Valentiniano junioro, ct de Juslina el Severa tnim infideseciari.
. VII. l)e sancto Gregorio Theologo,ni i;n
Imppralriribus elde libcris uiriusque narraiio.
687
tinnpo i in parva lomo Synaxcs et coliecias colp.ltraii
. X X X I V . Qui rotpmpore in .Egypto lloruerint
, cniwsbstanlialis, Qdei prajicrli; cl dc 1'?
pliilo*iOi bici ot diviui viri, discipuli et discipulnrum
plo sanctM Anastisbc.
7<
cliscipuli Anionii inagni : Joaunes. Or, Ainon, Tbeonas,
CAP. VIII. De Arianis rt Eunomianis, ul PX ccrUBenus, Topri-s, Helles, Elias, Apelles, Isidorus, Sorasiis ejecll in proprias redierinl patrias; ei iti (iregorius
pion, Dioscorus, Eulogius et Apollos.
691
Krclesta* catbolica? prasluerit; el de Euuoinii vi ei gra(!*P. X X W . D P Doroihfo. riammone, Joanne, Ben- vilate.
767
jao)iu, Marro, Macario el Apollonio.
695
CAP. IX. De Amphilochii Iconii episcopi ad Tbco
. XXXVI. - Dft Moso /Elhiope, Paulo, Pachone,
dosium dlcendi libcrtate.
771
Slcpbano, el allero Mose.
699
CAP. X. De &uicU secuoda uoiverssdi synodo, qua)
1281
ORUO HERUM
Thendosii impcratorh Pt MtflPtlipplecopi Aftliocbcnf nladio el opera Onstantiuopolilanum epLscopalutn The< logo dpmandarit.
774
. XI. Jt Gregorius, quosdam ex A^gypliia ofFerw
di rpriiens, propier epispupntus sui muialinnfm. seti
traiiftlaltnuim, sodem Coiis*aiiliiiopolitauam repudiaril :
ot concnrdia prclesiarum niltil habens anliqnius, in propriain redicht patnam : et de Aiaxiiuo (^nico pliilosnpho.
773
. Xfl. De viia el moribus Nectarii, Gregorii
*iicressoris : el ut nuper baptizatus, caiaedrain epi^copalem conscenderii.
778
CAP. XIII. De qoibiu rebus s:mcta eccimda tmiversalis synodtis decfpla tulerit,riicccesp*cl provinrias
ecclesiaslicas ordinans: Pl ut Nicmnanvfl lem comprobans,
etde Spiritu saacte sioleutiaru -exponens, cauones -condideril.
7*1
.CAP. XIV. De Cyriaco Adanornm, el Martyrio Cilicum episcopo: et ut reliqui* sancli Pauli episcopi
fonstanlinopoliiani r.onsiantinopolim sinl relata? : ei de
Mel*Mo Anltoclienn, et ul Mcleiio Flaviamts snccessenf:
etde offendiculis qua? propter sedeui episcopalern rursum AnttocW suni concitala.
785
CAP. XV. Ul Theodosiiisimperalnr s^ctmdtim nirstis
coegprit concilium, ad rnncordtam rpdigere volpiiseeclesias. Et qua? Sisinins Novaltaiioriim ppisropus do concordia snaseril: et Ul ad exsilium li&rpifcos, ubi veii compos Oeri non potuH, Tbeodosius
riauiti.-irk.
78
CAP XVI. Kptslola ronslanUuopoliian syv.idi, ad
Occidenlalps cpiscopos scripla.
791
CAP. XVU. Syimdalis epislola Damasi ppisropi R<*mani, contra Apoliinarem el Timotbcitm srripia.
798
CAP. XVIII. Aliud synodale ejusdeiu edicluui, nntra varias haoreses compositmn
7i9
CAP. XIX. De rebelbn* Maximi, ot nl Justina roater Valeiiitniaia, negoiium faresspril Ambrosio episco|o
Mediolaoensi, et populn* prnpiereuin s^diiioiitMB m o v c n l ; et de Clenbido subnoiario.
805
CAP. XX.De Graiiaiio, ul do!o ab Andragathin sii
inlerfectu : ei ut Valetilititamis jiiuior lyrauiiuni Ma\lnium limcn% iri lllyrinun perrpn<*ril.
8<6
. XXI. Ut Theodnstus siiiP pngna ot sangHtne
tyranuum Tlcerit, l de fain.i ab . coutra T b e u d i i *
snim sparsa : el de Syrnmacbo pbiioeopho, et ul bodosius venia &ii dignaius
807
CAP. XXII. I>e fcpdis con50Cldinihus Pt morlbu-,
quos ex nrb Roma ejeolt imperalor -.
I
CAP. XXII. De angelica Arseuil Magni *ila,qul
aniea imperaloroni pfipcpplnr Uierai.
81 i
CAP. XXIV. De epscoporum iccrîone, ci tie
lumullu qui dpnuo Antiocbi.e oliorlua esi. propicr Tla\ian\im, Paulino defuticto : et ul posl uiultuni lempi.s,
imperatoris et Theopldll Alexandrl p p i s r o p i opera,
Ecclesiaa ejns dissidium sil sopiium, magna cum diilinillale popuio in coorordiarn icdacto.
815
(!AP. XXV. De spdtionc Alexartdrire proptpr dpmolilinncm trmplorurn IdoUnum oria : l de NJngiil.iri ea in
re Tbenpbdi ephc^pl Alt;xaiidhni nlu-lio PI opera. 84
. XXVI. Ut lomplo Sorapidis, solo a*quato, biproplvphTap litlera; crucis forrna iuventao s'\ui. venlur.iin
viiam indirantp : el ut Thpnplulu^ prrnrom idolorutn
tnanifesiu iitdicaverit, el siatuam Sfrapidis sccuri s
dem blus.
'6
. XVII. De variis npnd varia* g p n l p s propior
A b o l i l i n n c m allarium, i i l o l o r u t n , sedilionibns et tumu (ibus.Pt de Marcello Ainaspuo o p i s i o p o , qnaiito siudiu
demoliendh idulorum iPinp is usus, poiremi> niarlyno
sil deftuiclii*.
850
. XXVIII. Ncrtarius p r i n n i s p r p s b y t P r u m iti
eoelesiis anliquitiis p r o p l e r pinitonles ordinahim f u n rtioup tua m o v o r i i : et dc loco et tnodo pa-ui.entiiun in
Rornaiia Edlesia.
. XXIX Ut haprese^ el secla In varlas disHPciae

el divis-e sint h:prosrs : el quod Tbrodnsiua soluni
Euiirmium p r o s c r i p s r r i i : quibus moribun ct i i i s i i t u t i t
Euuoniius fucril, ei ul iu Cappadocia palria sua moriiiu^
sit.
8,"8
. XXX. Ennomianorr.m, Macednnianorum, et
Ariancrum h.ireses, in mnhas alias h.i-re*es esse divis is : el qnib.s ex causi> qti&que earum ab alia sit sejuncia.
859
. XXXI. Ut pliam Novaibni, per sedilionom propt<*r quwshoneni coipbratidl Pasrhatis lnler se diisidentes b^resim Sabbaliannrum constiincriut.
8i6
. XXXII. Seutcnlia cljudicium aucloris de festo
Pascba. l)e Quarlodecimauis et Montanistis, ut Pasrba
ceVbrpn.
817
CAP. XXXIII. Quod vclcres consuetudiocraagiiau;
tiqn. qinm lege olla, juxta Patrom Iradtlionem, Pae^-Ka

eclrbrarinl.
851
CAP. XXXIV/ De Tariis varfarom geotium
ecn-h:sisrutn consticludinibus, per quas nullum catholk*^ religirni vel offendiculura vel dtssfdium et dtacordia est
cnala.
H55
. XXXV. Quod antiqtiilmet ab Ip<d apr>s'o1orifm
lemporibns itissenslotips qti**dam el âri observaltnne^
ifi caeremoniis luerinl: el quod c tremonue veteribus
lantopore ctira? fuerint, sed necessarla laittuvi ei utien
pronioveiitia conslanlPr serYare jusserifrt.
H66
. XXXVI. l)e NoTatianorum doPliina.de Ageii.
Marciano el Sisinio; et quod Sisinins in ronsueiudioe
qufilidiana urbanus, jticiiiidus rt elpganu fuerii.
870
. XXXVII. De diinlnulioue qus Ouvio iEgvpil
Nilo arcidtt : <ei de îella gladii sppctem rp.ierente, PI <ie
diiobus humana spccie moustris, el de incremeulo Cb>-i>
a;iana? rpligionis.
874
. XXXVIII. Quomodo Valerrtinianus junior ah
Arbogatn dnce per suirocationpm sli iiiieremplu**. 87H
CAP. XX\IX. De tyraonide Eugpnli io Oori<Jenl :
ei ut himc quoque DPO dilectns imperator vicerit, cum
eam vicioriam divihi viri pra?dixissenl.
879
. XL. Do sedilinj et tumullo Thewalonira?
orto, propier qoem Theodosius seplem miJJia tiiorum
occidit.
H
. XI.II. De plelate et viriute Plaeilte, Imptralom
Thpodosli ponjugis
8^9
. XI III. l)e tumulhi etsediiione Antiocheiia j|i
ig-ioiTimJo^.im slatnariim dejoclionem : et ul train ei
iiiiignaiionein oa de causa imperaloris Flavianua epise*pits pgalns Ifidcril.
901
. XUV. De Macedoniano clariafimo monacbo :
qua? imperaioH Theodosio per ejus duces de sUtuaritm
evt*rsio>ie minliavpril.
9
. XKV. Do Donato episcopo EUHPJP, l!pni Tbeot'mo ScNlliarum episcopo : et qua* ii edidefiul miraenla.
907
. XI.VI. De sanrlo Epipbanlo episcopo Cypri,
qi-alis . : ei do adtniratidis ejus oppribus.
910
. Xl.Vil. 1)3 ppiscopo BerrbuejB : itero de
Zenono, Ajaco, -anclis epivopi.
914
. XI.VMI. l)e inveinione reliquiarum Abacoc
î*liaps. vpicrum prnphetarum.
915
. \ . 1 \ . - - I)H iuve.itlone sacrali capiusdivi Joannis
(
Pr:rrnrsuri#oi HaptiatA.
915
. L. Dc clartsstmi i npcralorum Tbeodosii Masni

obiui.
919
I.IRKR DECIMTS TERTIUS
. I. l>e imperio Honorii et Arcadif : et ut apid
Arr^diiun quidem Ruiiiiu^ iu adinitiistraiione rerutn pH~
mum inoum, apdd Hoiioriuni aulen in Occidenle Sliiicrt
eamd in nbiinuprii digniiatm : ei ul lum cum publio^
luni pcc!eiasiiri rvs b.ibnerini.
9fi
II. De pucrili i t i v h l u t i o n e et vita tancti JoanDis
riirysoftoriii, dootriua r.miit el virluie fulgeus ail
Sfdein r>isiaiMripo'iianatn nit evectus.
9i7
. III. l>e cnra psl>ra;i ol doeirioa Jnanni : el
ut r n t i l t n r i i t i i argu'fi< pl rorrigens delicia, iu suspiciooem
pprv*?ppii iniprcbiiaiis : unde furor el persecnlio
adv?rs IH cmn \ .
9~5
IV. l)p titropin Pubicnli Impcriali* prapoit..
Pl dt* ea qit.4iu is lulii leg? : ul idern sii iiilerfeeius : <*l
ui >1u. ad\ersus Joauiietii quiopni coucoperint, <*:
.
95t*
VRcsGolihi Gaina Rarbarl : et de libertî
dicondi, qu-j pro ecclp.siis el apud imperalorem ei apnl
1
ipsi:m ( \HM\I u?us psl Joannps.
9W5
. VI. 1)e defecllone Gaitur,

de visione qam
vidil angplTum urbis Coiislaulinnpolilaiia) cuslodom : ei
dp legtiione qna Joanucs apud Gaioam PSI lunciu>, el ul
Gaiuas in Thracia caplus el nec^lus sit.
9i7
CAP. VII. Ut Joauues docirina sua pfpilum quo
veilei, duxeril : et ul miraculo, uon sine l>ei n u m u i r ,
lo ercedenle, Joannes nnidereiu quaindam secUe Macelnniiiia? ad frugein reduxeril.
95 4
. VIII. I)e froquenlibns in divinis tpmpiis popuu
ronverilibus, Pt de psalmodiis hytmhsque allernis d*v nlalis; qua cx causa el quoniodo uiorem euin paalU'tidi
primum Erclcaia Dei arceperil.
955
. IX. Vl saiwtim r.hrysostomns in Asiam prifectus, eosqtit saccrdolio non rerte furigPTPnlur, dignitale
a privaveril : el de Gcronlio Nicomedi* epiecopo;
QILB 1N HOCTOMO CONTlNENfUR.
1285
ile Serapioiio : de Severlano et Anliocho : et de injnriis

quibuft Joannem illi aflcccrunl, quibus cpiscopalom abrogivorat. E l ul dissidiuui inlnr Joannem e l Severianum
Gabalorum episcopuni 01 luni iiuperalrix Euduxia compoaueril.
58
X. De quaestinue q u tum Êgypto ftst mota,
n Deus bmnana su forma : e i de dissensioue, quse
interiui Tbenph.lo Al^xandri.u episcopu cum monachis
^ g y p l i i a accidii: e l de qualuor Iratribuy mooacbis, q n i bus coguomeii erai Luugoruiu.
905
(JP. XI. Ut fralres l.ongi propler inindcitias T b e o phili se Joanni coujuiixeriul liem dp Uidoro. ul Theophilo sil adversalus : e i u l Augusia eos beidguc susceperit.
9(37
.. XII. U l Theopbilus Joanni advprsans, se in
amicilumi Epiphanii Cyprii upiscopi, p.ui anlea fueral i n i nucus, iusinuaverit, el Joanucm lanquam OrigeniHiam
per caluuiniam arguerii, synodosque t o e g e n l , q u
Origeuts scripta abuleverunt iu hoc u i Joanueiu e l
Lougos crimiuando tradticerel.
971
. XIII. I)e Joaauis ei Epipbanil in urbe Conslanliiiopulilaua dissidio: e l ulpaniilculij dmiws Epiplianius in r.yprum uavigaus, vilam murle couimuiarit, il ut
Joauoes pnedixeral.
975
. X I V . De dissidio inter Joannein c l Eudoxiam
imperalricem, et de Theopliili adversus Joaunem iu.sidiis, et de Cyrino episcopo ( halcodouciisi.
979
CAP. X V . De synodo ad basilicam cui nomon prat
Ruliui, conlra Joanueiu congrpgaia : ut uli Juawncs
absens iudicia c-usasit daum.Uus.
9ttz
CAP. XVI.- Depriore Joaiiuis e x s i l i o , p o p l i q u e nb id
concilati tumulluosu clamore :et ul uivilua sedem suau
receperil, pacem aique beuediclionem populo precalns.
96
C A P . X V I I , D e i i s q u x denuo Thoophilus male pcrperamque e g i t : c l u l fuga sibi consulueril populo per *edilioneni parles discedema : c i d saiicio Nilaiumone
nioiiaclio libmqueiOrigeuis : praHmea de syuodo pro
Joaune coacla.
9i>0
CAP. XVIII. De allera synodo adversus Jocnnem
convncata, ul de abrogalione exMlioque fjusdein.
99L
. X I X . Kpislula divi riirysoslomi ea quas accilermii coumieiuoraua, e l de iis qui ei exsilii lempore
praislo fucre.
995
. X X . Plura de injuslo exsMo Joanuis, el qiue
ad scciaiores suos a b i e n s j i x e n i : e i dc popuii erga eum
aiiecliune.
098
O P . X X I . T)e siibnmalls Joanni percussoribu% e i
de. igue a viudicla divioa de cudo iu ecclesiam e l impera on.s ades misso.
1002
. XXII. De pcrsecntioiie qnam ii perlulerunt
q i Cbrysostomo faveruiil : et u l E c d l s i a propier
Hiji.sluui ejus exsiliuin sil divisa.
1006
t.Ap. X X U l . l)e Tlgrio presbytpro, et Eulropio
I e n . r e , ct ea qua* p r o p u r ipsum facla esl in somrns
Sisinio \isione.
1007
. X X I V . De beata et sancla Ol.\mpiade diaoouivSj Magiti lcrnpli CoiislanLiiiopolilani, euingularis qnaBAIIII rcruin ejus gesiarum commpniurallo.
1010
. X X V . l)e louvenwtioue e l vita sanclai NicareU.* iNicnmedieiisis.
1015
X X V I . De proreciione Joannls in locum ci:i
noineu CMCUSUS: e l d e epismpo Adelpbio, et dcadiniraBiii vi>ione quam is de rbrysoMcmo vi.iit.
1016
. XXVII. Epistola divi riirysoslomi pro ecclestis
2)<:i; singuiaris de exsiiio ejus nairalio.
1018
. XXVIII. l)e Arsacio paLriarcha ronstanlinopo.
lit uii) qualis is fuctil, c l ut Juiunft scclalures persocutus sii, paulo post mortuus.
1022
. XXIX L)e Atlicopatriarcha et perseculione ejus
leiiipore lacia. Etquaa e c c i e i i s iu Asia luin accideriul.
1023
. X \ X . De impnrissimo Porphyrio qui Antiocbiaa
Flawaiio in rpiscopatu sueeessit, ei temporis ejus persecutioue c l d e cunsmulioiie quam Arcadius proiuulguvil.
10-27
. X X X I . De legatione quam pii Uomam de Joannij j u d i r i iiiiscruui.
10>0
. X X . X H . Iniiocentii papa? Romaui cpix(ol;e duaa
sancio cbr^soitlumo exsuli ei olero CoustaiiLiiiopuIitatiO
mista .
1^50
. 1. De Ipgaiie Roma missis, qualia ii
Euduxias ci Altici suirgeslPne sinl passi.
1034
. X X X I V . Epislola Iniioeeiiiii papas Romani ad
Arcadium ei tudoxiam exconimunicalionieos subjicicns.
1038
CAP. X X X V . incnrslone gentiura barbararum in
tiiics R.uiaiios co icmpore facla : <:t de exortis lyraauis,
j
1286
Slllicone. Alaricho, A I U l o , Saro, Pt a'iis : et u l ab

Alaricho Ruma s i t capla : et de f u r u i o s cujusdam R o manae mulioris casiilale.
1039
. . De luidlis quas urbi arciderunl, malis
et admirandis prodigiis in CIPIU l e r r a e l mari ediUs : e i
ut omnes qui Cbrysoslomo adversali fucraut male pericrint.
1047
C^. XXXVII. De ulleriore exsilio Gbryaoslonii,
librisque e j u s . e t ul viiabac rclicla ad Dcummigraverit.
1050
. XXXVIII. De obilu imperatoris Arcadii.
1054
L I B E R DECIMUS
QllARTLS.
. I . I)e imperio Theodosii Jnnioiis, nt id a

tulorft Isdigerde Pcrsarum regp sil adndnistralum, rebus
plerivqne oiruiibis ab Anlbeuiio, cui Troilus sopbisia
faiuiliaris fuil, gpsns.
1055
. I I . l)<; viia, itisiiiulione. administralioneque
reruui publiearum. Iiem dp djvina plelale e l virhile
PUICIHTIH? sororis Thpodosii imperaloris.
1058
I I I . De virhiie, quam a puero iinbibit, 11ieod<H
s i i : et de moribus, b-ueliceiiiia> placabilitalcel deiiisigm
religiono Pt piclaip ejtis.
1062
IV. lii DPIIS pinm prinrippm dpfcndpns bella
omuia iusper.ilis adinirandisque rebus slaliiu coufecent.
1066
. V . De lyramiis in Orcidenle contra Imperaioreiu Hotioriuin c o r i i s , ei dp.snnrio ^jns ronslanlio. 1067
. VI |)e Maxinin iiraimn et Geronlio et staniiiio aliisoiiear.oiistaiiliuinlprreciis:eiiilGofisUnliu9
rpin aduiinisirariL, Valûiiniauo Leriio posl Hoiiorium
imppral<rp Romw rpliolo.
1071
- V I I . l)e tyrannide Joannis G o l l h i : ei de Aspare
e l vrdabnrio, bi*lli ducibus
1075
V I I I Ut l)eu< imperaionim delcclatus virluie
nnilla corporailluMtritnu oliiu aaiiclorum sub lerra laienlia in lucem
produxenl, el de pn.pbetae Zacliarim
iuventione.
107
C A P . IX. De reliquiis Siephanl primi martyris:
qoam magniflpe eas Pulcheria veneraia il lemplo ei in
regia exsiructo.
1082
. X . l)e invcntionc reliqnlarum sanclomm quadraginta marlyrum qui ad Sebastiam iti lacu marlvrio
Siini perruncli.
1886
. XI. |)e sncrps*iinue magnarum episcopalium
spdiuiii,el til Syiiad* Thendosins f jus lot-i episcopus adniodinu per pprs<*cuhonetn Maredoniaiins afflixerit, et
poiissinmm Agapcium eorum cpiscopmn. rnslquamaulem
Tlioodosiiis /anhum perciirrii ut AgapcUis, ortbodoxa
rcligione suset^pta, Theodosii .spdciii rei-cperil : ilt>, ab
A U i - quieseore el pnvalim vverp j u s s o .
1091
CAP. X I I . |)f Jud.Ho paralylioo baplizaio, qui in qwo
baplismosaiiitatein recepit, sacris prttsideute Allico episcopu ronsiariliiiopolilaiio.
18^1
. XIII. l)e Novaliannmm et Arianorum stir.ces
sione, e l qua? lnrbaj Novatianos quoqi:e exagitaverim,
propier Sabbatium qui illcgilmie episcopjimn " ^ ' ^
t
. X I V . 111 posl Theopbilum ryrillne, nepos eoejus Olius, cjus scdem Alcxaudrinam su cousecutus. e l de Jiida-orum Alexaadria? i'onriiaiase<li'ioiie.lO''^
CAP. X V . l)e dissensione rynlli roiiira *
Orpslen, u l e l lapide Oresies m loitie ictus s i t , c l de z^lj
"Nitrieosium moiiaobnriim.
1105
. X V I . De pliilosopha Hypatta, t a clero
eit nccata,el de vindicia quam Juda?i porlulerim proplpr
irrisa Cbrislianoruin sacra.
116
CAP. XVII. De Judtfo qui dolo sfppe baplizatus,
posiquam adPauUim eiiam Novaiiaoorunippiscopinii, venit, lavacro baplisuii riic p i r a t o u l MUUIIO a q i a evanuerit, Deo Iniporiuuiudem eam mâculo coarguente. Il<>7
. X V I I I . tll Pliam apud Persas i.ltristiaiiismus sii
propagatus per Marulham Mesopoiamiai et Abda*u IVrsidis episcopos.
II10
. X I X . L't Abdas templnm sacrati ignfs deniol i t n s s i i , uide **i ipse e t a l i i mariyrii certampn periulcrunt, et de acerbissimis tornieiilis quaa Fersa) conlra
Ctirlsii fideles excoîlaruut.
111 i
. X X . De A c h a n i e n i d e , et Saane, et Benjamhi
diacono : ut ii apiid Pcrsas s&vissiiue excruciali, uiarivrii
sint adepli coronam.
1115
. X X I . Lil propler fhrisliannrnm perspcntionpni
pace cum Persis fracla, ingens certamen innr Pprsas e i
Romanos sit rommissum; cum auiem Romani virtuto
ricissent, 5imul e i bellnm et persccntio rbrislianorma
flnem habuerinl, pace denuo inier Komanos e l rersa?
flrmata.
ti;>
soris
CAP. XXII. De Acacio Amideosl eoiscopo, ul is ex
12 3
ORDO RERUM . IN HOC CONTINENTUR.
12 7
aaeris E c c l o s i vasi* mimmis faciis, Per*nriim capiivos

redimeiis, doinuru eos remiscril : quai res maguaj l'rr*is
fuit admiraioni.
1127
. XXIII. D P Eudoria Angusta, qu Alhonais est
dicta, qualis ea el midc fuerii, e i qunuindo malnruoiiio
Tbeodosio impcratori sit conjiincla: P l i novprii. se
religionis ergo Hierosolyma prolVcturaii.: el d c m:do magniludiuis admiranda?, aliisqne qua? ei accideie rebu*.
1130
CAP. XXIV- De Attici paTiaroha ppiscopaM admiuistratione. E t qnod is urbauus admodurn e l lacMiis, nnc
ooii tmponendis reruin nomioibus acuiits fueril. 1151
CAP. X X V . De Aleiandro Aniiochhe episcopo: ut
primus ipse memoriam et nomen divi rinysosinnii iu
sacros codicdlos retulerii, atqoe Atlienin, iiemque alios
idem facere curaverit, e l Joatinis s l u d i o . s iranqm.litaii
et paci restilueril: Id quod yrdlus Tacere delreclavit.
1135
CAP. X X V I . Epislola Altici p a t r i a r r b imperanlis
urbis. ad sanctum Cyriltnm Ale\andriouui in qua eum
ille coborlalur, ut uomeu beali Joanuis sacru albo iuserai.
1138
CAP. XXVII. Epistola contraria sanrti Cyrilli ad Attlcum, nomen Joannis admiltere delreclaulis.
1145
CAP. XXVIII. Utdivus Cyrillus per visionem divinam
nooien Joannis susceperil: conceptumque aoiea odium,
Dei Geuiiricis inlercessione, ei remiserit.
1150
CAP. X X I X . Posl Aiticum a d sedem epi*copalem
Sisiniiis est evpclus. Philippns Sidiles ei posipusitus.
Qualis is Philippus fueril. L)l Procius r.yziceuorum episcopus ordiuatus, e l laodem uoo receplus, privatu* olinsusque Consiantinopoli egerit.
1151
CAP. X X X . De maximarum episcopaliumsedium pr.tfeciis, aliisque virtule aique doclrina presiaulibus divuu*
viris.
1155
. X X X I . U l post Slsinlum Neslorius b&relicus
episcopos ordinatus, per arrogantiam turbis e l tumuilibus complere Ecclesiam inslituerit.
1158
. XXXII. b l Nestorius in Ipso flagranli crimine
per dhcipulum i m i m Anastasium sil deprebensus, Ghrislum Domiuum nuduni hominera dicpre. e l sanclam Christi Deiparam matrem Christi genitncem appellare. E t
qoa? de eo memoriae prodideril Socrates, ecclesiasticos
hisloricu*. Kt de prodigio quod in ecciesia accidit. 1159
CAP XXXIII. Deepislolis sancli Cyrilli ad Nestorium:
iiem de duodecim capilibus, in quibus illins carpit perversam opiuiooem. PraHerea qua* de Neslorio scripserit
Crvlestinus.
1165
CAP. X X X I V . D e tertlo sancto universali Ephesio
concilin, in quo Neslorio episcopatus esl ahrogatus. 1167
< . X X X V . l t iriduo posi Joannes Antiothenus et
Theodortlus adrenienies, Cyrillum et Memnooera Epheaiurn ephcopali digmlaie privarint: *ynodus aulem ipsos
id ausos, rurstim eplscopaiu abire jusserii. U i T h e o d o r i lus rnnira duodecitn Cyrilli capita dixerit, buicque rursus
(yrillus responderit. L l Nestorius Oasim exsulalaro l e r i l .
ifi Joannes e l Cyrillus in graliam reducii kJem senserint,
et jussu imperaloris Neslorii abrogationem ralam babuerini. Epusiola Cyrlili, quam per Paulum Emesenum ecclesiae Antiochena scripsil.
1174
CAP. X X X V I . Quaiia se passum esae Nestorios ipse
de se scribat; et u l ad Oasim iuunmerabilibus loleraUs
tfriimui*, poMremo currosa e l consumpu t vennibus
Itmtua, interieril.
1178
CAP. X X X V I I . U l poet Nestorium Maximious, ac
deioceps Proclus palriarcba tonsianlinopolilauaa Ecclesia? pia?fertos fuerit.
1185
CAP. XXXVIII. Oe Proclo, qua doctrlna, qaave viia
fuerii; et ut illum imperatorcb<irtifn gratumque babueril;
et quod idem compeienli et debilo sermooe, res quw eo
temporc prajler opiniooem bomiuum unrttioa accideruui,
in Ocum auciorcro refereos apud omnes in a d m i r a t i o . r e

foerii.
11;
. . De translatinnlbus p p i s c o p o r n m e
aede In ^pdpin aliam, fcl quod ronsiiPtudo ea a i i j q i * i i i
iti pccipsiis oblinueril. Quodquc 4alis Iransialto
btue
inslimlo cccl. siasiico ordiui uihil aflTerai d e l r n n e o t i , u i
modo ea riie el ordiue liat.
I I1H>
. X L . De Juda?is qui In Trpia v a g a t i . p o s i p a
r.bristianismum surii complexi (lem a l tum u l t r a lluiiien
lllienum geus Burgundiouum Cbrisli religionem suscej^rit.
1199
. X L I . P e Paitlo Noralianorom e p i s c o p o , e t q u
ille admiratione e l mcmoria digna edident.
12115
. XLII U l ppiscopus proclux Tbalassium pra?feclum romprehendens, jangam in lllyricum p r o f e c l u m m .
post Kiimutn Osarpae ordmarit episcopam.
!20o
. XLIII D e reduclioue sacrarum r e l i q u t a m m
sapieniiesiml Joannis Cbrysoslomu
1206
( AP. XLIV. U l eliam s i i relatos difinus Ignalms
Roma Aniiochiara.
1211
CAP. X L V . D e sanclis sepiem p o e r i s . q u i E p b e s i
resurrexerunt, ad Gdem communis resurreciionis stabiliendam.
1211
. X L V I . De maximis lerraemolibns : et ot p r o pierea in campo supplicationps facts : quibus cum impcrator el Proclus adesitenl, subito puer io aerem sarreptus.ter sanctom bymuum a a d i v e r i l : Mquo<i iia r o r s u m
demissus poptilo rptulil. e l slatlai coucidens e \ s : i r a v n .
ut Theodosius urbem renovarii, ploraque V d i O r a
Auliocbia coiistruxeril.
1f)t
. XLVII. Ut posl Proclum Flavianas, post C y r i l lum Dioscorus Etclpsia? susceperii adminiMrjtionom. I)e
dissidio inler Pulclieriam e l Eudociam. propter ihrr*jpbiiim. i>em de synodo ilerum Kphesi celebrala e( pr^datoria cngMominala.
\tti
. XLVIII. Confulaiio corum q n i Ch istianoru u
sacra maligue exagilanl : et tirajcarum geuiiliumqne
nugarum iraduclio.
1z27
CAP. XLIX. U i post praedaloriam synodum Theodosius, cogiulis qua? ibi geHta? sunt rebu^, r.brvjaphi m
quidem occident, graviler auiem m conjngeni hiudoriain
commotus fuerit. Idera sororem PuU-henam retoeat :
quae Elavianuro eecum adducens sep^lil, et iu foro aerarm
roagnifice Dei Genitricis tpmpbim condit.
12!
CAP. L . iiliperalrix Kudocia Hierosolyma p p t i e n i ,
el qua? ibi consiruxerii redi(i< ia. De vHa e l couvprsatioDC
Pala?sliooruin mofiachoium ; e l u l iroperalrix E u d a i a e
vila migrarti.
1254
CAP. I J . De sanclo Syraeone,qui primos fftais ei
Slaliouem \n cOlumoa invcnil.
1242
. L l l .
De sancto e l magoo Euthymio, abisqtie
qul sanche ffeque vjtam exegerunl.
12V7
. LIII.De sanclo Isidoro Peluîota. E l q u Cyull n s , et Uem ahi de sacro Gbrysostomo scripseruDl. 12
. 1.1 V. De sancto Nilo : l)e Marco moaacho e l dt
Tbeodorfio Tyri ppi^copo.
12*4
(UP. L V . De Syoftsio Gyrenensi ppiscopo : et quam
is opinionera obllnens, ad sacerdoialem profeclus t
digmlatem.
12
. L V I . De Valentiniano, qul R o m i m p e m i t .
D e genle Goithorum : in quas nationes divisa, et qna
tenuerint loca. Pra-Ierea de Boniiacio, Aetio et Aspare
ducibus : e i ut l.ibya occideolalis Vaudaiis sdbdila fueril
1266
CAP. L V I I . D e Attila, Alaricbo et Giserico Goubi* :
et ut ab eorum expedilione bellica velus simul e l u<"*
Roma sit liberata. Kt.de aliis bellis qua> varii scrijtnn^
roemoria? cnmrnendarunt.
1270
. LVIII. De obitu Theodosii juoioriH, ut iu mouumenlo patris stii sii sepullus, in celobernmo saoctorum
Aposlolorura lemplo.
U71
3
FINIS TOMl CENTESIMI QUADRAGESIMl S E X T i .
i
Parisiis. Ex Typis J.-P. MIGNE*
ORDO R E R U
aacris Ecclosis vasl* ritimmis faclis, Per
redimcus, domuru eos reiniscril : quae re
fuil atduiira.ioni.
. XXIII. D P Eudocia Atigusta, qu
dlcia, qualis ea et unde ftierit, ei q i i o i c
Ttiendosio impcralort stt conjitiicin: < )
religioni* Hierosolyma protVctiiran.
gniludiuis admiraiida?, aliisque qu v\
CAP. XXIV. De Altici panarch:p o\
stratione. E l qnod Ss urbatius admodun
uon imponendis rermn nnmioibus ac
. XXV. De Alexandro Aniioi!,
primus ipse memoriam ei iiomen di\

sacros codkdlos reiulerii, atqne AUic
Idem facere curavpril, et Joaunis htudi
et paci resMlueril: id quod lynllus !
CAP. XXVI. Epislola Atlici pair
urbie. ad sanctum Cyrilium Alexan.lr
itle cohorlalur, ul uomen beali Joanub
CAP. XXVIi. Epistola conlraria sai
cum, nomen Joanni* admillere delrr*
CAP. XXVIII. UldivusCyrillus
nooien Joannis susceperit: conceptur
Dei Geuiiricts intercesdone, ei reim
CAP. XXIX. Post Alticum ad
Sisiniiis esi evpctus. Pbilippus Si<i
Qualis is Philippus fueril. L l P r o c n
scopus ordhiaius, ei landem 1 1 0 0 rec<
susque Consiautinopoli egeril.
CAP. XXX. De niaximarum epis* <
feclfs, aliisque vlrtule aique doclrina
yirls.
CAP. XXXI. U l post Sisinium
episcopus ordinalus. per arroganlia
bus complere Ecclesiam insliluerii.
CAP. XXXII. ~ b l Nestorius in i
ppr discipulum tutim Anaslasium <i
etum Domiuum nudum homincm di<
sli Deiparam malrem Chmli gem
qoa? de eo memoriaa prodideril Shistoricu*. E l dc prodigio Qiiod in
CAP XXXII l . Deepistulis saiicii
iiem de duodeeim capitibus, in qu
versam opinionem. Preterea q u a
Cn-leslinus.
CAP. XXXIV. De tertio san.
concilin, tn quo Nestorio eptscopan
. XXXV. U iriduo posl J
Theodoritus adYenientes, C y r i l l u n
pplscopali dignttiie privarin
id aiisos, rursum eplscopalu ahir
lus rnntra duodecitn Cyrilli capiia
(yrillus responderil. L l Nestoiie scriltat; et ul ad Oasim
vriimuis, potlremo corrosa ei
liugua, inicrierii.
CAP. XXXVII. U l posl N
deioceps Proclus pairiarcba
sia? prseferius faeriL

CAP. XXXVIII De Prorlo
fuerii; ei illtim imperalor eh
et quod ideni corapeientl el l>
lcmporc prauer opiniooem boi
/ TH!S VGLUÊ
DOES K3T
C O ^ T E
OUTSlDt Tii LIURARY
This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the worlds books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge thats often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this books long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Googles system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google watermark you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we cant offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a books appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Googles mission is to organize the worlds information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the worlds books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at http://books.google.com/

PG146

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PG146

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PG146

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

THiS VOLUME

DOES NOT CIRCULATE

PATRIE DOGTORIM SCRIPTORIIOII ECCLESIASTICORII.

O I I N I U M Q U J E E X S T I T E R E MONUMENTOlUlM CATHOLIC/B TRADITIONIS P E R QUINDECIM PRIORA

ORDINE 4D TR4DITI0NKM BCCLBSUSTIC4M P0L1.ENTIBU8, AMPLIFICATA

IN QVk PRODKUNT PATRES, DOCTORKS SCRIPTORKSQUK *..> GRiBC^S AB 010 AD

PATROLOGIM GRMCJB TOMUS

SJECVWM XIV. 1 1332-1335.

ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P.

IN SlfiGULOS SCIKNTMt ECCLESUSTICJB RAHOS BDITORB.

VBNEUNT 3 VOLtMIXA 33 FRANCIS OALLICIs!

E X C U D E B A T U R ET VENIT APUD J.-P. MIGNE E D I T O R E M .

NICEPHORUS CALLISTUS XANTHOPULUS.

Repetitio eorum quce dicta sunt, et dkendorum proposilio.

" ukv Bes geslae apostolis ipsis comparandi Constan, \

plicala, breviler rcpelitis, q u scquunlur fusius .

natus , genus ad imperatorum familiam reluHt. q . * \

(I) Alii cx fi:ia Crispi, qti: fuil frater Claudii,

melius a privalis pluiibus baberi, quam intra

ECCLEStASTiC.fi IIISTORI/E LIB. VIII.

\ filiam uxorfim duxii : cum quidem uterque quaai

(1) 19 ut Cresar, 4 ui Augustus. Apud alios

bliander ponit annam mandi conditi 4289 et ai>

Dioclelianus autem el Maximianus, viginli annis

preliosis, ad militaris vexilli instar, fieri curavit: C , \

ECCLESIASTIC/E HISTORLE LIB. VIII.

; , rant. Atque is magna eloqueniix vi cuni illisagcns,

De conditu urbit Con$tantinopolilan(v, (vdificiisque

(l)Licinium imperii sociumConstantinus primum

etiam Arinentarii cognomen iudilum.

Deo propiiio, mclioribus quaui velerein conditam

6 ', - \ instrucrct. Eam lam magniflce fandalam, alroam

De Arii cum Alexandro contentione : de Melitio:

Religio noslra cum in tanla essel gloria el llore.

quidem profilerentnr fidem, 537

prse se coniemplo. Ilaque una cua aiiis Melilio

ECCLESIASTTC/E HISTORI/E L I B . VIII.

! . alias provincias el urbes pcrvcnil. Qurcsiione tali*

illi ascripsil. Alcxander vero episcopus, uirumque , $

Eo lempore Roinanae Ecclesiae Sylveeter prefuit,

" " " "

tus agens, permultos ad Christi fldem pertraxit.

ECCLESIASTIC HISTORI.E L I B . VIIT.

;: . lenuit, eamquc ari Polycarpnm transmisit.

xandrum (Jonstantinopolitanum ipitcopum, de

(I) Olea, Coiistantinnpolis rrgio.

(2) Itcm, Fici.

scripsil : Revcrendissimo ct unanimi fratri

bccrcsis ; nam statim disparuil.

, ' bus suffragiis noslris, illos ab ca <juae diviniiatem

is conferantur : neque eis aequari se patiuntur, ; '

(2) Cap. 5 eod.

ECCLESIASTiCE HiST.OHI.E L I B . VIIL

* pler necessilale quadam ductus, occtiparc cpiscoporum *

(!) Socrales. Eccles. hittor. lib. i , cap. 6.

Charissirais (1) et reverendissimis, qui ubique

Verbum, non damnat hosce assercmes, E r a l ali, \,

ECCLESIASTIC/E IUSTORLE LIB. ViLI.

uuigenkus, qui, juxla corum scntcutiam, omtiibus

didicerint ct nunc ab cis descivcrint. Non mirainur