Перайсці да зместу

Супрацьстаянне ў Адэсе (2014)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Дом прафсаюзаў да пажару

Супрацьстаянне ў Адэсе паміж праціўнікам і прыхільнікамі Еўрамайдана — эпізод агульнага палітычнага крызісу ва Украіне.

Першы час (лістапад 2013 года — студзень 2014 года) адбывалася у прававых рамках, без відавочных праяваў гвалту: прыхільнікі Еўрамайдана выступалі за змену ўлады і вяртанне Украіны на шлях еўраінтэграцыі, а праціўнікі — за інтэграцыю з Расіяй у рамках Мытнага саюза, супраць экстрэмізму праварадыкальных груповак. У сярэдзіне студзеня 2014 года кароткачасовы ўсплёск напружанасці ў горадзе быў выкліканы абвастрэннем сітуацыі ў Кіеве, масавымі сутыкненнямі паміж пратэстоўцамі і супрацоўнікамі праваахоўных органаў, хваляй захопаў адміністрацыйных будынкаў на Заходняй Украіне. Да гэтага часу адносіцца супрацьстаянне паміж супернікамі Еўрамайдана і яго прыхільнікамі каля будынка Адэскай абласной дзяржадміністрацыі (АДА), а таксама фарміраванне антымайданаўскімі арганізацыямі «народных дружын».

Супрацьстаянне абвастрылася ў канцы лютага — пачатку сакавіка, калі прыход былой апазіцыі да ўлады прывёў да змены палітычнай атмасферы ў краіне, а адміністрацыю і праваахоўныя органы Адэскай вобласці ўзначалілі прадстаўнікі новага кіраўніцтва. Спрыяла гэтаму развіццё пратэстнага руху на поўдні і ўсходзе Украіны ў цэлым і, у прыватнасці, аддзяленне Крыму ад Украіны і яго далучэнне да Расіі. Першыя крокі новага кіраўніцтва Украіны па рэвізіі палітычных рашэнняў, прымалі пры прэзыдэнце Януковічы, і свабода дзеянняў, якую атрымалі ў гэтай сітуацыі праварадыкальныя групоўкі, прывялі да змены патрабаванняў антимайдановских сіл — на першы план выйшлі патрабаванні захавання статусу рускай мовы, федэралізацыі (дэцэнтралізацыі ўлады), абароны правоў рускамоўнай меншасці, уліку інтарэсаў поўдня і ўсходу Украіны ў агульнадзяржаўнай палітыцы, аднаўлення добрасуседскіх адносін з Расіяй, адпору праваму экстрэмізму.

Пачынаючы з сярэдзіны сакавіка, на фоне крымскіх падзей, узмацніўся ціск на антымайданаўскі рух з боку Службы бяспекі Украіны. Адзін з лідараў пратэстнага руху Антон Давідчанка быў затрыманы па абвінавачваннях у замаху на тэрытарыяльную цэласнасць Украіны і ў канцы лета паўстаў перад судом. Адразу ж пасля вызвалення Антон Давідчанка пакінуў Украіну. Дэпутат гарсавета ад партыі «РОДИНА» Аляксандр Васільеў пасля допыту ў СБУ быў вымушаны 22 сакавіка перабрацца ў Крым, каб пазбегнуць арышту[1]. Расціслаў Барда, абраны адзіным кандыдатам у мэры Адэсы ад Кулікова поля, пасля трагічных падзей 2 мая 2014 года лічыўся зніклым без вестак[2], а дэпутат Адэскага абласнога савета Вячаслаў Маркін памёр у шпіталі ў ноч на 3 мая[3].

2 мая напружанасць дасягнула піка і вылілася ў маштабныя сутыкненні на вуліцах горада. У выніку, паводле дадзеных МУС Украіны, загінулі каля 50 чалавек, большасць з іх — пры пажары ў Доме прафсаюзаў, дзе актывісты антымайданаўскага руху паспрабавалі схавацца пасля сутыкнення на Куліковым Поле.

З другой паловы 2014 года ў Адэскай вобласці адбываецца серыя дыверсій і тэрактаў, накіраваных супраць аб’ектаў прамыслова-транспартнай інфраструктуры і аб’ектаў, звязаных з украінскай арміяй, а таксама актывістаў руху за адзінства Украіны[4][5]. Адзначалася падабенства з аналагічнымі акцыямі ў Харкаве[6].

Лістапад — снежань 2013 года

[правіць | правіць зыходнік]

21 лістапада ўрад Украіны абвясціў аб рашэнні прыпыніць працэс падрыхтоўкі да падпісання пагаднення аб асацыяцыі з ЕС.

Увечары 22 лістапада ў Адэсе была афіцыйна аб’яўлена бестэрміновая акцыя «Адэса — курс еўра». Гэтая акцыя, якую яшчэ назвалі «Адэскім майданом», згодна з яе арганізатарамі, была закліканая выказаць народны пратэст супраць рашэння ўрада. Лідар «Демальянса» Аляксей Чорны патлумачыў журналістам, што акцыя ўзгодненая з Адэскім гарсаветам. На Думскай плошчы сабралася каля 150 чалавек. Ля помніка Пушкіну яшчэ раніцай былі ўсталяваныя дзве палаткі з лозунгамі ў падтрымку еўраінтэграцыі. Перад прысутнымі выступілі прыхільнікі курсу на еўраінтэграцыю, у асноўным прыхільнікі нацыяналістычных поглядаў — лідар адэскіх Гайдамакаў Сяргей Гуцалюк, адзін з кіраўнікоў «Генеральнага пратэсту» Сяргей Дзіброў, кіраўнік адэскай арганізацыі партыі «УДАР» Андрэй Юсаў[7][8].

У ноч з 22 на 23 лістапада Акруговы адміністрацыйны суд Адэсы разгледзеў пазоў выканкама Адэскага гарсавета аб забароне масавых акцый у цэнтральнай частцы горада і часткова задаволіў яго. Улады горада патрабавалі забараніць масавыя акцыі ў перыяд з 23 лістапада па 9 снежня на Думскай плошчы (ля будынка мэрыі), на праспекце Шаўчэнкі, 4 (ля будынка аблсавету), на Ліннай, 83 (каля аблдзяржадміністрацыі) і на Куліковым полі. Іншымі словамі, пазоў мэрыі уключаў і патрабаванне забараніць правядзенне «Еўрамайдана». Суд разгледзеў пазоў мэрыі і ў ходзе пасяджэння, пачатак якога было прызначана на гадзіну ночы, задаволіў яго, але толькі часткова: суд падтрымаў ідэю забароны масавых акцый паблізу адміністрацыйных будынкаў, але забарона тычылася толькі Адэскай абласной арганізацыі «УДАРа»[9].

Лідар адэскага «УДАРа» Андрэй Юсаў заявіў 23 лістапада, што гарадскія ўлады спрабуюць перашкодзіць правядзенню масавых акцый пратэсту, запланаваных на 24 лістапада ў Кіеве. Продаж квіткоў з Адэсы ў Кіеў абмежавалі, а аўтаперавозчыкам забаранялі везці ў сталіцу арганізаваныя групы. Адэскія «удараўцы», аднак, мелі намер дастаўляць актывістаў у сталіцу групамі па чатыры-пяць чалавек на ўласным аўтатранспарце.

Як заявілі ў прэс-службе партыі «Бацькаўшчына», каля 21:00 23 лістапада ў Катоўску аўтобус з актывістамі «Бацькаўшчыны», які накіроўваўся ў Кіеў для ўдзелу ў Еўрамайдане, закідалі камянямі. У выніку нападу транспартны сродак аказалася выведзеным з ладу[10].

Тым часам бестэрміновая акцыя за еўраінтэграцыю, якая перамясцілася 23 лістапада на плошчу ля помніка Дзюка дэ Рышэлье на Прыморскім бульвары, працягнулася. Удзельнікі акцыі усталявалі новыя палаткі, збіралі грошы на ежу і бензін. Паводле слоў арганізатара адэскага Еўрамайдана Аляксея Чорнага, у першы дзень у намётах начавалі чатыры чалавекі, у другую ноч у лагеры засталіся ўжо восем удзельнікаў пікету. Раніцай 24 лістапада да разрослага намётавага мястэчка прыйшоў судовы выканаўца, які нагадаў удзельнікам, што суд забараніў правядзенне палітычных акцый. Арганізатары акцыі заявілі, што праводзяць не палітычную, а грамадскую акцыю. Паводле слоў Аляксея Чорнага, патрулюючыя бульвар супрацоўнікі МУС заявілі, што «выступаюць на баку закона» і ніякіх дзеянняў супраць «еўрамайдана» прадпрымаць не сталі. На мітынг сабралася, паводле розных падлікаў, ад 200 да 500 чалавек. Аляксей Чорны заявіў, што адэская акцыя цалкам падтрымлівае патрабаванні да ўрада, вылучаныя ў Кіеве[11]. Аляксей Чорны заявіў, што адэскі «Еўрамайдан» працягнецца як мінімум да 28 лістапада, калі ў Вільнюсе пачнецца саміт Украіна-ЕС, дзе, як спадзяюцца ўдзельнікі акцый пратэсту, адбудзецца падпісанне пагаднення аб асацыяцыі паміж Украінай і Еўрасаюзам[12].

У ноч на 25 лістапада Адэскі акруговы адміністрацыйны суд задаволіў пазоў выканкама Адэскага гарсавета і забараніў правядзенне любых масавых мерапрыемстваў аж да 31 снежня 2013 года. Забарона распаўсюджвалася на Дэрыбасаўскую, Пушкінскую, Рышэл’еўскую і Маразліеўскую вуліцы, Гарсад, Саборную, Думскую, Тэатральную і Кацярынінскую плошчы, Прыморскі бульвар, Пацёмкінскую лесвіцу і шэраг іншых месцаў, у прыватнасці, наваколлі Адэскай аблдзяржадміністрацыі, раённых адміністрацый, будынка абласнога і гарадскога упраўленняў МУС і т. п. Забарона тычылася любых арганізацый і асобных грамадзян: забаранялася ладзіць мітынгі, размяшчаць палаткі, усталёўваць гукавое абсталяванне, раздаваць агітацыйную літаратуру і т. п[13].

Прыкладна ў 05:30 раніцы 25 лістапада пачалася аперацыя па сілавому разгону «Еўрамайдана» каля помніка Дзюку Рышэлье. На плошчу прыбылі каля ста супрацоўнікаў міліцыі, якія ачапілі намётавы гарадок. Пасля гэтага работнікі камунальных службаў пачалі дэмантаж намётаў. Насельнікі «Еўрамайдана» паспрабавалі аказаць супраціўленне, якое было ў жорсткай форме задушана супрацоўнікамі міліцыі. Некалькі чалавек (у тым ліку Аляксей Чорны) былі затрыманыя і дастаўлены ў аддзел міліцыі. У дачыненні да іх былі складзеныя адміністрацыйныя пратаколы па артыкулах 173 (дробнае хуліганства) і 185 (злоснае непадпарадкаванне законнаму распараджэнню ці патрабаванню работніка міліцыі) Кодэкса Украіны аб адміністрацыйных правапарушэннях. Арганізатары «Еўрамайдана», зрэшты, ужо заклікалі прыхільнікаў сабрацца на Прыморскім бульвары ўвечары 25 лістапада[14][15][16].

Палітрада партыі «РОДИНА» асудзіла забарону мітынгаў у Адэсе і прымяненне міліцыяй сілы для разгону намётавага мястэчка каля помніка Дзюку Рышэлье. У заяве, распаўсюджанай прэс-службай партыі, гаварылася: «Нягледзячы на ​​тое, што мітынгоўцы з’яўляюцца нашымі прамымі і непрымірымымі палітычнымі апанентамі, мы лічым недапушчальным абмежаванне канстытуцыйнага права грамадзян на мірныя сходы і свабоднае выказванне сваіх поглядаў. Улады зноў пайшлі на сілавы сцэнарый, новую антыканстытуцыйную забарону масавых акцый і палітычна матываванае прымяненне сілы праваахоўнымі органамі. Адзіным разумным тлумачэннем гэтых дзеянняў з’яўляецца жаданне ўлады трымаць у страху і падпарадкаванні усіх адэсітаў, па-за залежнасці ад іх палітычных поглядаў. Адэса — вольны горад! За нашу і вашу свабоду!»[17].

Увечары 25 лістапада каля 150 актывістаў сабраліся ля помніка Дзюку Рышэлье, каб працягнуць акцыі ў падтрымку падпісання пагаднення з ЕС. Акцыя юрыдычна была аформлена не як мітынг, а як сустрэча з дэпутатам гарсавета ад «Фронту змін» Аляксандрам Астапенкам. Найбольш своеасаблівым аказалася выступленне аднаго з актывістаў ВА «Свабода», які заклікаў удзельнікаў акцыі пераходзіць да больш радыкальных захадаў і начнать сапраўдную барацьбу, падобна «сапраўдным героям — Сцяпану Бандэры, Раману Шухевічу і Максіму Чайцы»[18].

26 лістапада Прыморскі раённы суд Адэсы прысудзіў Аляксея Чорнага да 5 сутак арышту па абвінавачванні ў хуліганстве і супраціве супрацоўнікам міліцыі падчас разгону намётавага мястэчка адэскага «Еўрамайдана»[19]. 27 лістапада суд вызначыў меру пакарання для яшчэ двух удзельнікаў адэскага «Евромайдана». Актывісту «Дэмальянса» Вячаславу Шкрыбляку прысудзілі трое сутак адміністрацыйнага арышту за злоснае непадпарадкаванне супрацоўнікам міліцыі. Яшчэ адзін удзельнік «Еўрамайдана» Віталь Усціменка быў асуджаны да штрафу ў 119 грыўняў за дробнае хуліганства[20].

26 і 27 лістапада на мітынгі да помніка Дзюку Рышэлье выйшла толькі па некалькі дзясяткаў чалавек[21][22].

28 лістапада на заяўлены мітынг у падтрымку падпісання пагаднення аб асацыяцыі з Еўрасаюзам перад галоўным будынкам АНУ ім. Мечнікава выйшлі ў агульнай складанасці каля дзясятка студэнтаў, многія з якіх і так з’яўляліся ўдзельнікамі «Еўрамайдана»[23]. Тым часам стала вядома, што работнікаў бюджэтных арганізацый Адэскай вобласці — па 20 чалавек ад кожнага сельскага і пасялковага савета — пад пагрозай звальнення накіроўваюць у Кіеў на «антымайдан», які 29 лістапада арганізавала Партыя рэгіёнаў[24]. Лідар «Дэмальянса» Аляксей Чорны заявіў, што ад 30 да 50 удзельнікаў адэскага «Еўрамайдана» таксама выязджаюць у Кіеў для ўдзелу ў масавых акцыях[25].

29 лістапада, выступаючы на ​​Вільнюскім саміце «Усходняга партнёрства», прэзідэнт Украіны Віктар Януковіч заявіў, што Украіна захоўвае прыхільнасць ідэям еўраінтэграцыі і мае намер у найбліжэйшай будучыні падпісаць Пагадненне аб асацыяцыі з ЕС, але перш гэтага чакае ад кіраўнікоў Еўрасаюза і звязаных з ім арганізацый «рашучых крокаў насустрач Украіне ў пытанні распрацоўкі і рэалізацыі праграмы фінансава-эканамічнай дапамогі з выкарыстаннем усіх наяўных механізмаў і рэсурсаў як інстытутаў, так і дзяржаў — членаў ЕС». У завяршэнне Януковіч выказаў надзею, што Украіна зможа падпісаць пагадненне аб асацыяцыі з ЕС ужо на наступным саміце «Усходняга партнёрства»[26]. Рана раніцай 30 лістапада падраздзяленні «Беркута» разагналі намётавы гарадок на Майдане Незалежнасці ў Кіеве, жорстка збіваючы удзельнікаў акцыі пратэсту, якія знаходзіліся ў ім. Больш за трыццаць чалавек былі затрыманыя. Па медыцынскую дапамогу звярнулася 35 чалавек, сямёра з іх былі шпіталізаваны.

30 лістапада ў Адэсе ля будынка абласнога УУС адбыўся мітынг пратэсту супраць разгону «Еўрамайдана». Мітынгоўцы падтрымалі патрабаванне адстаўкі прэзідэнта і міністра ўнутраных спраў, высунутае апазіцыяй у Кіеве[27].

2 снежня, пасля захопу прыхільнікамі Евромайдана адміністрацыйных будынкаў у Кіеве, Адэскі гарсавет звяртаўся да прэзідэнта Януковіча з заклікам навесці ў краіне парадак[28]. Аналагічны зварот да прэзідэнта быў зроблены і 24 студзеня 2014 года, пасля чарговага абвастрэння сітуацыі ў цэнтры Кіева[29].

14 снежня да паўтары тысячы адэсітаў выйшлі на «Марш за альтэрнатыву» супраць Еўрамайдана, за федэралізацыю Украіны і ўступленне ў Мытны саюз ЕўрАзЭС. У акцыі прынялі ўдзел прадстаўнікі партыі «РОДИНА», «Моладзевага адзінства», «Блока Вітрэнка», КПУ, ветэранскіх арганізацый[30].

16 снежня на Саборнай плошчы Адэсы прайшоў мітынг супраць Еўрамайдана і ў падтрымку Мытнага саюза[31][32].

Падзеі 2 мая

[правіць | правіць зыходнік]

Пачатак падзей

[правіць | правіць зыходнік]

А 15:00 прыхільнікі Еўрамайдана сумесна з фанатамі футбольных клубаў «Чарнаморац» і «Металіст» (пазней прадстаўнікі ФК Металіст абверглі факт удзелу сваіх фанатаў у беспарадках[33]) збіраліся арганізаваць марш «За адзінства Украіны», для чаго збіраліся ў цэнтры горада на Саборнай плошчы[34][35], сярод іх прысутнічалі ўзброеныя бітамі і ланцугамі, многія са схаванымі маскамі тварамі[36], экіпіяваныя каскамі і шчытамі[35] прадстаўнікі Самаабароны Майдана[37]. Акрамя лозунгаў «За адзіную Украіну» і «Слава Украіне» прысутнічалі лозунгі «Смерць ворагам», «Маскалёў на нажы»[35][38][39].

Насустрач ім рушыла калона прыкладна з 500 узброеных актывістаў з плошчы Кулікова поля[40], дзе знаходзіўся намётавы лагер прыхільнікаў «Антымайдана». Над калонай былі расійскія сцягі і некалькі чорна-жоўта-белых сцягоў імператарскага дома Раманавых[41].

Паводле паведамленняў некаторых журналістаў са спасылкай на ананімныя крыніцы ў МУС Украіны, на баку праўкраінскіх сіл удзельнічалі пераапранутыя ў цывільнае байцы спецбатальёна «Усход» і «Шторм», сфармаваных новым урадам Украіны, а таксама байцы 14-й сотні самаабароны кіеўскага Майдана, што на думку каментатараў, абумовіла пасіўныя паводзіны адэскай міліцыі[42][43][44]. Па паведамленнях журналіста-відавочцы падзей, прысутнічалі 3-я, 8-я і 14-я сотні самаабароны[39]. У падзеях таксама прымалі ўдзел баевікі праварадыкальных арганізацый з іншых гарадоў Украіны: Мікалаева[45], Днепрапятроўска, Вінніцы, Жытоміра, Херсона, Данецка. Усяго, паводле дадзеных, паведамленых навінавым агенцтвам Odessit.ua, у Адэсу напярэдадні падзей прыбыло 15 аўтобусаў з праўкраінскімі баявікамі[46]. Агульная колькасць завезеных у Адэсу баевікоў журналісты інфармацыйнага агенцтва Таймер ацанілі ад 300 да 700 чалавек[47].

Сутыкненні на Грэчаскай

[правіць | правіць зыходнік]

Марш «За адзінства Украіны» рушыў па Грэчаскай вуліцы, дзе ім спрабавала супрацьстаяць[36] калона з прыхільнікаў федэралізацыі (касцяк гэтай групы склала «Адэская дружына»[39]), узброеных шчытамі, бітамі і агнястрэльнай зброяй[48][49], у якіх на руках былі георгіеўскія стужачкі і павязкі з чырвонай ізастужкі[50].

Пачаліся сутыкненні ля выхаду на плошчу[35][51][52][53]. Прыхільнікі федэралізацыі пачалі будаваць імправізаваныя барыкады каля супермаркета «Афіна», заўважыўшы гэта, туды пабег натоўп іх праціўнікаў з палкамі і камянямі[39]. Каля 16:30 на Грэчаскай[39] пачаўся разліў «кактэйляў Молатава». У ходзе далейшых сутыкненняў у раёне Дэрыбасаўскай вуліцы, у якіх супрацьстаялыя бакі кідаліся адзін у аднаго брукам і «кактэйлямі Молатава», адзін праўкраінскі актывіст атрымаў агнястрэльнае раненне ў лёгкае і памёр да прыезду хуткай на рагу Дэрыбасаўскай і Праабражэнскай[54][55][56]. Еўрамайданаўцы сагналі пажарную машыну, якая прыбыла на месца сутыкненняў па выкліку аб палаючым легкавым аўтамабілі, пагражаючы кіроўцу расправай. Таксама імі была ажыццёўлена спроба штурму пажарнай часці, якая знаходзіцца паблізу. Адагнаную пажарную машыну пачалі выкарыстоўваць у якасці тарана для прарыву барыкад праціўніка і ліній міліцэйскага ачаплення[57][58].

Далей каля 200 прарасійскіх актывістаў былі заблакаваныя на вуліцы Грэчаскай, іх ахоўвала мясцовая міліцыя. Прыхільнікі федэралізацыі адстрэльваліся з траўматычнай[34] і аўтаматычнай[48] зброі. Да 18:00 невялікая частка (каля трыццаці чалавек) праціўнікаў украінскай улады адступіла ў гандлёвы цэнтр «Афіна»[34], размешчаны ў месцы сутыкненняў, і заняла там пазіцыі, у тым ліку размясціла стралкоў для абароны. Астатнія прарасійскія актывісты рассеяліся і прасачылася скрозь кардоны міліцыі[57]. Большая частка прыхільнікаў Еўрамайдана рушылі на Кулікова поле, некаторае іх колькасць блакавала гандлёвы цэнтр «Афіна», спрабуючы ўзяць у палон праціўнікаў, якія схаваліся там.

Разгром лагера на плошчы Кулікова поле

[правіць | правіць зыходнік]
Лагер прарасійскіх актывістаў на Куліковым полі

«Антымайдаўцы» спрабавалі ўмацаваць лагер, аднак зразумелі, што ўтрымаць знешні перыметр уласнымі сіламі яны не ў стане, стварылі другую лінію абароны ля ўваходу ў Дом прафсаюзаў і заселі ў самім будынку[59].

Да 19 гадзін праўкраінскія актывісты дабраліся да плошчы Кулікова поле (пераадолеўшы 2,6 км[60]), дзе разграмілі і спалілі размешчаны каля Дома прафсаюзаў намётавы лагер прыхільнікаў федэралізацыі[34].

Пажар у Доме прафсаюзаў

[правіць | правіць зыходнік]

Выцесненыя з Куліковага поля прыхільнікі федэралізацыі схаваліся ў змешчаным за лагерам Доме прафсаюзаў[61]. Тыя, што знаходзіліся на даху, закідвалі нападнікаў камянямі, адтуль жа, магчыма, вялася стральба[62][63][64]. Штурмавікі закідалі першы паверх будынка запальнай сумессю, ад чаго загарэліся цэнтральныя дзверы, а потым і хол першага паверха[65]. Агонь распаўсюдзіўся на некалькі паверхаў, чаму паспрыяла затрымка ў пачатку ліквідацыі пажару[54]. Па ўспамінах людей, якія выратаваліся, агонь пайшоў знізу, з першых паверхаў[66]. Яшчэ да пачатку пажару тыя, хто нападаў, змаглі прарвацца ў будынак з чорнага ходу, размешчанага з тыльнага боку будынку, і авалодаць бакавымі калідорамі на паверхах[67].

Як сцвярджае кіраўнік галоўнага ўпраўлення ДСНС Украіны ў Адэскай вобласці В. Бадэлан, моцны пажар у холе будынка пачаўся пасля таго, як нападнікам удалося закінуць туды некалькі падпаленых аўтамабільных пакрышак. Па словах В. Бадэлана, у выратаванні людзей з будынка удзельнічала 50 супрацоўнікаў ДСНС, якім удалося вывесці з будынка 350 чалавек. Ён сцвярджаў, што пажарныя разлікі прыбылі на плошчу своечасова, але натоўп людзей на плошчы не прапускаў машыны да будынка і перашкаджаў пажарным у іх працы[58].

Частка актывістаў да прыбыцця пажарных не давала прыхільнікам федэралізацыі пакінуць будынак, змушаючы выскокваць з вокнаў[38][68][69][70][71][72], стралялі па вокнах будынка[73] і па пажарных лесвіцах[66], не даючы эвакуявацца[73]. Паводле BBC News cа спасылкай на інтэрв’ю відавочцы расійскаму каналу RT: «Некаторыя людзі крычалі „Памрыце!“, калі іх апаненты падалі»}[49]. Па ўспамінах відавочцаў, нападнікі забівалі людзей як з агнястрэльнай зброі, так і палкамі, спальвалі жыўцом, душылі[74][75][76][77].

У той жа час іншыя еўрамайданаўцы спрабавалі выратаваць ад агню людзей, якія знаходзяцца ў Доме прафсаюзаў, з дапамогай вяровак і імправізаваных будаўнічых лясоў[63][64][78], дапамагалі ратавальнікам і пажарным. BBC News са спасылкай на газету «Kyiv Post» напісала: «праўкраінскія актывісты выратавалі дзесяткі людзей з палаючага будынка». Пры гэтым, тыя, што абараняліся, з даху будынка працягвалі закідваць натоўп ўнізе ўсім, што траплялася пад рукі[64].

Тыя прарасійскія актывісты, што пакінулі Дом прафсаюзаў, былі збітыя і перададзеныя міліцыі, таму частка людзей, якія заставаліся ў будынку, адмаўлялася выходзіць[58][79].

Вынікі

[правіць | правіць зыходнік]

Пад час сутыкненняў адэская міліцыя праяўляла пасіўнасць, а часам і адкрытыя сімпатыі сепаратыстам, губернатар Адэскай вобласці У. Неміроўскі заявіў, што міліцыя дзейнічала супольна з прарасійскімі радыкаламі[80]. Паводле іншых дадзеных, адэская міліцыя атрымала каманду з Кіева не ўмешвацца ў падзеі, а сутыкненні справакавалі невядомыя людзі з чырвоным скотчам на рукавах[81]

2 мая 2014 лагер прыхільнікаў федэралізаці на Куліковым поле ў Адэсе перастаў існаваць, а Дом прафсаюзаў згарэў[59]. Паводле міністра ўнутраных спраў Украіны Арсена Авакава, у выніку сутыкненняў і пажару ў Доме прафсаюзаў на Куліковым полі Адэсы загінулі 42 чалавекі, 125 атрымалі цялесныя пашкоджанні і шпіталізаваны. Сярод пацярпелых — 21 праваахоўнік. Начальнік галоўнага ўпраўлення МУС у Адэскай вобласці быў вызвалены ад пасады[82]. Пазней былі абнародваныя дадзеныя аб 48 загінулых асобах і да 250 пацярпелых[83].

24 жніўня 2014 Прэзідэнт Украіны Пётр Парашэнка падзякаваў адэсітам, якія «не дазволілі распаліць у горадзе полымя вайны» і «заплацілі за гэта дарагою цаною пад час падзей 2 мая»[84].

25 верасня Галоўнае следчае ўпраўленне МУС Украіны заявіла аб завяршэнні дасудовага расследавання крымінальнай справы па факце масавых беспарадкаў у Адэсе 2 мая.[85]

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ Депутат горсовета скрывается от политических преследований в Крыму. Таймер, 22.03.2014 Архівавана 4 сакавіка 2016.
  2. ↑ Эхо Москвы :: Блоги / Карательная операция или провокация третьей стороны?
  3. ↑ Вячеслав Маркин умер в больнице, Ростислав Барда пропал без вести. Таймер, 03.05.2014 Архівавана 29 чэрвеня 2015.
  4. ↑ Террор вне АТО. Хроника взрывов и диверсий в Харькове и Одессе
  5. ↑ Одесса и Харьков: способны ли спецслужбы предотвращать взрывы?
  6. ↑ Взрывы в Одессе и Харькове направлены на обострение ситуации в Украине — МВД
  7. ↑ «Евромайдан» в Одессе: 150 человек и две палатки. Таймер, 22.11.2013 Архівавана 4 сакавіка 2016.
  8. ↑ [1] Архівавана 9 чэрвеня 2015.
  9. ↑ Таймер, 23.11.2013 Архівавана 5 сакавіка 2016.
  10. ↑ Таймер, 23.11.2013 Архівавана 30 студзеня 2018.
  11. ↑ Таймер, 24.11.2013 Архівавана 5 сакавіка 2016.
  12. ↑ Часть Приморского бульвара переименовали в Европейскую площадь. Таймер, 24.11.2013 Архівавана 5 сакавіка 2016.
  13. ↑ Больше трёх не собираться: любые акции в Одессе под запретом до конца года. Таймер, 25.11.2013 Архівавана 14 чэрвеня 2015.
  14. ↑ Официально: милиция разогнала «евроинтеграторов» без рукоприкладства. Таймер, 25.11.2013 Архівавана 30 мая 2015.
  15. ↑ Милиция: лидер одесского «евромайдана» избил себя автозаком. Таймер, 25.11.2013 Архівавана 30 мая 2015.
  16. ↑ Милиция разогнала одесский «Евромайдан». Активисты задержаны. Таймер, 25.11.2013 Архівавана 13 кастрычніка 2017.
  17. ↑ «РОДИНА» осудила разгон одесского «Евромайдана». Таймер, 25.11.2013 Архівавана 30 мая 2015.
  18. ↑ В Одессе пытаются воссоздать разогнанный «Евромайдан». Таймер, 25.11.2013 Архівавана 30 мая 2015.
  19. ↑ Лидера «евроодесситов» отправили за решётку. Таймер, 26.11.2013 Архівавана 7 мая 2018.
  20. ↑ Приморский суд арестовал и оштрафовал ещё двух участников одесского «евромайдана». Таймер, 27.11.2013 Архівавана 30 мая 2015.
  21. ↑ «Евромайдан» в Одессе постепенно хиреет. Таймер, 26.11.2013 Архівавана 30 мая 2015.
  22. ↑ «Евромайдан»: белые розы, чаепитие и «Тум-балалайка». Таймер, 28.11.2013 Архівавана 30 мая 2015.
  23. ↑ Таймер, 28.11.2013 Архівавана 8 верасня 2016.
  24. ↑ Одесских бюджетников под угрозой увольнения везут в Киев на «антимайдан». Таймер, 28.11.2013 Архівавана 31 студзеня 2018.
  25. ↑ Одесские «евромайдановцы» едут покорять Киев. Таймер, 29.11.2013 Архівавана 31 студзеня 2018.
  26. ↑ Янукович не стал подписывать соглашение об ассоциации. Таймер, 29.11.2013 Архівавана 1 кастрычніка 2015.
  27. ↑ Одесса: под МВД начался митинг против разгона майдана в Киеве. Таймер, 30.11.2013 Архівавана 6 кастрычніка 2017.
  28. ↑ Одесский горсовет с третьей попытки призвал Януковича навести порядок в стране. Таймер, 02.12.2013 Архівавана 20 жніўня 2016.
  29. ↑ С первого раза: Одесский горсовет принял обращение к Януковичу. Таймер, 24.01.2014 Архівавана 29 студзеня 2018.
  30. ↑ В Одессе прошел митинг за вступление Украины в Таможенный союз. Таймер, 14.12.2013 Архівавана 14 снежня 2019.
  31. ↑ Прошел митинг против Евромайдана Архівавана 19 снежня 2013.
  32. ↑ Сторонники Таможенного союза и федерализации прошли маршем по Одессе. Таймер, 16.12.2013 Архівавана 4 сакавіка 2016.
  33. ↑ ФК «Металлист» опроверг участие своих фанатов в беспорядках в Одессе
  34. ↑ а б в г В Одессе — столкновения между сторонниками единства Украины и пророссийскими активистами (онлайн-трансляция, обновляется)
  35. ↑ а б в г В Одессе происходят столкновения евромайдановцев, ультрас и противников майдана
  36. ↑ а б Активисты «Правого сектора» сожгли более 30 человек в Одессе — Надежда Ермолаева — Российская газета
  37. ↑ Сторонники «Евромайдана», «ультрас» и «антимайдановцы» столкнулись в Одессе, около полусотни погибших • Таймер Архівавана 5 мая 2014.
  38. ↑ а б Head M.. Washington responsible for fascist massacre in Odessa (англ.). World Socialist Web Site (3 мая 2014). Праверана 3 мая 2014.
  39. ↑ а б в г д Сибирцев А. Одесская Хатынь: как это было на самом деле // Вести-репортёр : интернет-журнал. — 2014-05-05.
  40. ↑ http://www.rosbalt.ru/ukraina/2014/05/02/1264036.html
  41. ↑ http://vesti.ua/odessa/50433-odesskaja-hatyn-kak-jeto-bylo-na-samom-dele
  42. ↑ Источник: милиция Одессы получила приказ отойти во время столкновений. РИА Новости (3 мая 2014). Праверана 3 мая 2014.
  43. ↑ Баранчик Ю. В.. Рубеж Одесской Хатыни. Интернет-газета Столетие (3 мая 2014). Праверана 5 мая 2014.
  44. ↑ Новое руководство милиции Одессы сорвало планы сепаратистов по захвату ОГА. Сайт Биржевой лидер (6 мая 2014). Праверана 7 мая 2014.
  45. ↑ "«Правый сектор» из Николаева не без гордости заявил о своем участии в кровавой бойне в Одессе". Сайт Одессит.ua. 2014-05-03. Архівавана з арыгінала 6 мая 2014. Праверана 2014-05-04.
  46. ↑ "Группа «Стоп Гурвиц»: За сутки до бойни в Одессе в город прибыло 15 автобусов с западноукраинскими боевиками". Сайт Одессит.ua. 2014-05-03. Архівавана з арыгінала 5 мая 2014. Праверана 2014-05-04.
  47. ↑ "«Схід та захід разом»: в беспорядках 2 мая участвовали боевики со всей Украины". Таймер.ua. 2014-05-07. Архівавана з арыгінала 10 мая 2014. Праверана 2014-05-07.
  48. ↑ а б "В Одессе произошло столкновение между сторонниками РФ и единой Украины, есть жертвы (обновляется)". УНИАН. 02.05.2014 | 17:14. Архівавана з арыгінала 3 мая 2014. Праверана 2014-05-04. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |date= (даведка)
  49. ↑ а б How did Odessa's fire happen? (англ.). BBC (4 мая 2014). Праверана 5 мая 2014.
  50. ↑ Отряды ультраправых устроили бой в центре Одессы
  51. ↑ http://www.bbc.com/news/world-europe-27265514 Ukraine unrest: Kiev resumes military operation in east
  52. ↑ Сепаратисты стреляли по безоружным украинцам в Одессе. ФОТОфакт
  53. ↑ Сторонники «Евромайдана», «ультрас» и «антимайдановцы» столкнулись в Одессе, в районе Соборной площади царит хаос (трансляция) Архівавана 5 мая 2014.
  54. ↑ а б В Одессе сторонники Майдана сожгли Дом профсоюзов
  55. ↑ В столкновениях в Одессе погиб один человек (дополнено)
  56. ↑ Футбольный болельщик в Одессе погиб из-за огнестрельного ранения в легкое — МВД — Главком
  57. ↑ а б Oliphant R.. Ukraine crisis: death by fire in Odessa as country suffers bloodiest day since the revolution (англ.). The Telegraph (3 мая 2014). Праверана 5 мая 2014.
  58. ↑ а б в Боделан В. Р.. Трагедия на Куликовом поле в Одессе глазами профессионала: большинство людей погибло не от дыма или огня. Новостник. Одесса (14 мая 2014). Праверана 14 мая 2014.(недаступная спасылка)
  59. ↑ а б Одесса. Комментарии
  60. ↑ ТЦ Афина Одесса
  61. ↑ Активисты «Правого сектора» подожгли Дом профсоюзов в Одессе
  62. ↑ В МВД Украины объяснили, как загорелся Дом профсоюзов в Одессе
  63. ↑ а б Ukraine clashes: dozens dead after Odessa building fire
  64. ↑ а б в Кровавая пятница в Одессе — Обозреватель, 03 мая 2014
  65. ↑ Комментарии
  66. ↑ а б Одесса поминает погибших в Доме профсоюзов
  67. ↑ 50 кадров: как вместо мирного марша в центре Одессы была война(недаступная спасылка). Фоторепортаж. Новостник. Одесса (3 мая 2014). Архівавана з першакрыніцы 6 чэрвеня 2014. Праверана 14 мая 2014.
  68. ↑ Активист из Одессы: нападавшие мешали тушить пожар в Доме профсоюзов
  69. ↑ Активисты «Правого сектора» сожгли более 30 человек в Одессе
  70. ↑ Виталий Чуркин: Действия радикалов «Правого сектора» в Одессе напоминают преступления нацистов
  71. ↑ "Видео как убивали одесситов". Сайт Одессит.ua. 2014-05-02. Архівавана з арыгінала 4 мая 2014. Праверана 2014-05-04.
  72. ↑ "Видео как убивали одесситов (часть 2)". Сайт Одессит.ua. 2014-05-02. Архівавана з арыгінала 4 мая 2014. Праверана 2014-05-04.
  73. ↑ а б Кадры из Одессы подробно изучают все, кому небезразличны события в городе, репортаж на канале «Россия 24» был более подробным.
  74. ↑ Журналист Шарий: как убивали в Доме профсоюзов
  75. ↑ Одесса: людей ловили в коридорах и сжигали заживо
  76. ↑ Фотофакты расправы в Одессе: блогеры пытаются опознать пропавших без вести
  77. ↑ В Одессе добивали людей в горящем Доме профсоюзов, - Шарий(недаступная спасылка). 112 Украина. Архівавана з першакрыніцы 8 мая 2014. Праверана 8 мая 2014.
  78. ↑ Майдановцы спасали сепаратистов из горящего Дома профсоюзов (видео) — Некоторых удалось эвакуировать | СЕГОДНЯ
  79. ↑ http://www.forum-tvs.ru/index.php?showtopic=111338 Архівавана 4 сакавіка 2016. Одесса 2 мая 2014 года — Форум ТВС:
  80. ↑ Руководить одесской милицией оставили полковника, подозреваемого в пособничестве вооруженным сепаратистам
  81. ↑ Одесская Хатынь: как это было на самом деле
  82. ↑ Українська правда 03 травня 2014
  83. ↑ http://crime.unian.ua/918425-odeska-militsiya-sprostovue-informatsiyu-pro-sotni-trupiv-i-zniklih-bezvisti-pid-chas-zavorushen-2-travnya.html
  84. ↑ http://www.unian.ua/politics/954856-poroshenko-podyakuvav-odesitam-yaki-ne-dozvolili-rozpaliti-u-misti-polumya-viyni.html
  85. ↑ http://www.unian.ua/politics/989208-mvs-zavershilo-rozsliduvannya-spravi-za-faktom-zavorushen-v-odesi-2-travnya.htm(недаступная спасылка)
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Супрацьстаянне_ў_Адэсе_(2014)&oldid=4844460"